\id 1TI - shell for translator's use \ide UTF-8 \h 1 Timoti \toc3 1 Ti \toc2 1 Timoti \toc1 Pola Timotimo Tiratna Outna Timbiŋ Rapar \mt1 Pola Timotimo tiratna outna timbiŋ rapar \imt Outna kam \ip Timoti tikca ma Iesusa rɨpacrena laiplacar ŋgam ian, na ma Listara auŋ aniacnan. Na Listara auŋ aniaca ma Galesiana pitrikca eacrena. Na mana aemma ma Iudanaŋgepta wiwitnan, na mana aetta ma Giriknanta wiwitnan. Na Pola ma Timotimo aŋgɨa manap Raraŋ Aetaniacna aiŋa mona taŋrina, na Iesusna Up Aŋgɨrena Ramtaɨrta Aiŋna Nininina Timbigta Kapna sapta 16 wes 1 taŋca wes 3na inikca wat. Na Timoti tikca ma Epesusna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna ramoot paŋanna kirar toc ndarurina, aintik Pola manmo gan timbiŋ rapara tirra neaŋga taŋrina. \ip Na gan timbiŋ raparna outna kambca, ma Timotimo gaindoprina, ma ndomo matau wat, moca ramtaɨr ndeida anna meikramtaɨrta rɨtɨpaikca mo ŋgocrai nari. Na an ramtaɨra mina kabena iro landamŋiarap, na anna gaind, gan tiacarpaikna reikca mina laiŋga wanaiŋ. Aintik ramootta eteacna wat gidikca aŋgɨna mo te, ma amta reik ndeidmo wandɨk tɨknandet, na ma mba laŋgoitndait. \ip Na gan timbiŋ raparna kabena kambca gaindoprina, anna mbembendeina tɨpemb kirarirmo mataua bubuocnanapa, Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo mataua bubuocna. Na mandaia Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna ŋginaŋa mona ramoot paŋan ndarunan, co, Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna aiŋna ramoot ndarunan, an kamb toco ma mboprinan. \ip Na gan timbiŋ raparna mamamaina kambca ma Timotimo Iesus Karaisna aiŋa momona ramoot laŋ ndeacna kammap. Na an kam toco, ma Timotimo titocna tɨpemb kirarira Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna kabe, kabemo mo ndopna kammap. \c 1 \ms Timoti ma ndona tɨpemb kirarirmo matau wat, na Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbun motocmo matau wat \mr (1—6) \p \v 1 \x - \xo 1.1: \xo*\xt Kol 1.27\xt*\x*Aku Pol, Karais Iesusna up aŋgɨrena ramoot. Na Raraŋ Aetaniaca ai mac nda aŋgɨna ramootapa, Karais Iesus, ai mac nda aŋgɨna ramoot, aia lambirenan, maniŋna kam gargar mbuŋa aukmo gaindoprina, “U up aŋgɨrena ramoot ian.” \p \v 2 \x - \xo 1.2: \xo*\xt Up 16.1, na Ta 1.4\xt*\x*Na u Timoti, u aukna rɨtɨpacna nuoc laŋ ŋgoin, aintik aku umo gan timbiŋ rapara tirra neaŋga aindopek, aina Raraŋ Aetaniacapa, aina Kacoot Karais Iesusa, nenmo kadmaiapa, kakadmaina opotacapa, nena iroar inkarmo, moi wewettaca laŋ ndeacnandet. \s Aia paparuna kambmo moi irik \p \v 3 \x - \xo 1.3: \xo*\xt Gal 1.6, na Pil 2.24\xt*\x*Na aku toŋgorinanna, u Epesus auŋ aniac ndeac te, aku Masedoniana pitrik inikna auŋembmo mbukca taŋna. Aintik aku umo gagraca mambopek, te, u ramtaɨr ndeidmo u gagraca mbopca, mina paparuna kambca kai ripti teac. \v 4 \x - \xo 1.4: \xo*\xt 1 Ti 4.7, na 2 Ti 2.14-16, na Ta 1.14\xt*\x*Na an wanaiŋa ninirena kammapa, ndorita nicar ŋgamrirta irembta kam ndoprena tɨpna kirara tɨkcari. Na an kambca mina iroar inkara moca paurirena, na minmo mba otaca mina Raraŋ Aetaniacmo mba rɨpacitndai. Na an reik laiŋga Raraŋ Aetaniaca minmo mo ndoprinanna, mina mba matau lamŋi garacitndai. \v 5 \x - \xo 1.5: \xo*\xt Ro 13.8-10, na Gal 5.14, na 2 Ti 2.22\xt*\x*Na an aiŋa Raraŋ Aetaniaca aimo mo ndoprinan, anna ma meikramtaɨrmo moca mina Iesusmo gidik ŋgoinna toŋgona, te, mina Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo wandoŋ rat ndeacnande. Te, mina lamŋinandet, mina Raraŋ Aetaniacmo tɨpemb ŋgorik kocor. Aintik an tɨpemb kirarir muruŋa minmo moca mina kabena meikramtaɨrmo matŋinande. \v 6 Ainda moca mina ndeida an tɨpemb kirarirmo tɨkcarica, mina an kamma, mɨnɨŋ kocortanna raŋgairina. \v 7 \x - \xo 1.7: \xo*\xt 1 Ti 6.4, na 6.20, na Ta 1.10\xt*\x*Na mina ndorimo tɨpemb wandik tamŋirena ramtaɨr ndaruna mori. Aintik mina ndorita mboprena reikta kambapa, ndorita mboprena kambca, mina mba mataua lamŋia garacrina. \p \v 8 \x - \xo 1.8: \xo*\xt Ro 7.12, na 7.16, na 7.22\xt*\x*Na aia lamŋirenan, aia Tɨp Wandɨkmo wattacarica Raraŋ Aetaniaca manmo larapacrina aiŋa mo te, anna ma reac laŋ. \v 9 \x - \xo 1.9: \xo*\xt Gal 3.19, na 5.23\xt*\x*Na ai toco gainda lamŋirena, Tɨp Wandɨkna aiŋa ma meikramtaɨr wandoik laiŋ tiŋgiktanna wanaiŋ. Na Tɨp Wandɨk toco, ma tɨpemb ŋgorikta makukara morena meikramtaɨrapa, paŋaind garuruarta meikramtaɨrtan, na ma toca Raraŋ Aetaniacmo mba rɨpacrena meikramtaɨrapa, meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacmo tɨpemb ŋgorikca morenanmo, ma minan. Na Tɨp Wandɨk toco, ma Raraŋ Aetaniacmo meikramtaɨr wandoik wanaiŋapa, reik ratmo peperenanapa, mandaibinna ndorita aem, co, aetta mo menacrinanapa, kabena meikramtaɨrmo pica menacrenanna, an toco ma minan. \v 10 \x - \xo 1.10: \xo*\xt RL 19.4-5, na 1 Ti 6.3, na 2 Ti 4.3, na Ta 1.9\xt*\x*Na Tɨp Wandɨk toco, ma an meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morenan, na meikramtaɨrtanapa, ramootniŋ, co, meacniŋa tɨp ŋgadudukca morena, an toco ma minan. Na Tɨp Wandɨk toco ma tuombta aiŋir kamndera morena meikramtaɨrmo oikca aŋgɨca aiŋa morena ramtaɨrapa, paparuna kammo ndada mbopca taŋrenanapa, kaina tɨpemb kirarira ripti laŋmo nda ipuŋrena meikramtaɨra, Tɨp Wandɨk toco anna ma minan. \v 11 \x - \xo 1.11: \xo*\xt Gal 2.7, na Kol 1.25, na 1 Te 2.4, na 1 Ti 6.15\xt*\x*Na gan kam gidikca Raraŋ Aetaniaca aukmo neaŋrina kam wembaŋ laŋna kirara, aku an wiwitirenan. Na an kam wembaŋ laŋa aia aindoprina, Raraŋ Aetaniaca ma ndona memetacna tac gargar aniacap eacrenan. Na ma tamuŋ ŋgoin, na aia mana imo memetmbaca aŋgɨ ŋgepraŋ. \s Pola Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋrina ma manmo kadmairina \p \v 12 \x - \xo 1.12: \xo*\xt Up 9.15, na Gal 1.15-16\xt*\x*Aintik aku, aina Kacoot Karais Iesusmo kam laŋ neaŋri, ma rɨpaca lamŋirena, aku mana aiŋa mona mɨn. Ainda moca ma aukmo an aiŋa mona moca aukmo larapacrina. Aintik ma aukmo gargar neaŋgatna. \v 13 \x - \xo 1.13: \xo*\xt Up 3.17, na 8.3, na 9.4-5, na 1 Ko 15.9-10, na Gal 1.13\xt*\x*Na aku ndomo morina reikca aku mba lamŋirinan, na aku rɨtɨpac kocor. Na ŋgaua aku Iesusmo peperena kamb ŋgorikca mboprinan, na tɨp ŋgoreaca morinan, na nikkatrina ramoot, na Iesusa ma anna ndamŋirina, ma aukmo kakadmaina opotaca morina. \v 14 \x - \xo 1.14: \xo*\xt Lk 7.47, na Ro 5.20, na 1 Ko 15.10, na 2 Ti 1.13\xt*\x*Ainda moca aina Kacoot Iesus Karais, ma aukna moca kakadmai aniacap tik, ma aukmo otaca aku mana rɨpaca, kabena meikramtaɨrmo matŋirena. \p \v 15 \x - \xo 1.15: \xo*\xt Lk 15.2, na 19.10, na Ro 5.8, na 1 Ti 3.1, na 4.9, na 2 Ti 2.11, na 1 Io 3.5\xt*\x*Na gan kamma aku mbopeknanna, anna kam gidik ŋgoin. Ainda moca meikramtaɨra muruŋa an kammo waraca rɨpacnandet. Na an kamma gaind, Karais Iesusa, gan tiacarpaikca kɨpca aimo tɨpemb ŋgorikta makukara morena meikramtaɨrmo mac nda aŋgɨnandet. Na aku kakadmai ŋgoin, aku ndona tɨpemb ŋgorikta makukar momoca tamuŋ ŋgoin, ainda moca aku nemo tɨpemb ŋgorikta makukara momoca nemo outmbaica taŋrena ramoot. \v 16 Aintik Karais Iesusa ma toŋgorenanna, meikramtaɨra gainda matau lamŋina, meikramtaɨra tɨpemb ŋgorikta makukara morenanmo Karaisa ma laŋanna eaca mina lambirena. Ainda moca ma aukmo out ŋgoinna, kadmaia opotaca morina. Aintik ne aukmo wat garacna, an reikca ma aukmo morinan, mina watca, mitoco rɨpaca, iarwarna eteacna wat aŋgɨna. \v 17 \x - \xo 1.17: \xo*\xt Dan 7.14, na In 1.18, na Ro 16.27, na Ib 11.27, na 1 Io 4.12\xt*\x*Na ma iarwar ndeacrena Gagrirta Ramoot Paŋan, na aia meikramtaɨra mamo mba watrena, na ma mba menacrena. Ma ndo kabe ŋgoinna Raraŋ Aetaniac. Aintik aia muruŋa memetmbaca iarwara mana i aniac aŋgɨca ŋgepraŋ te, mamo out ŋgoinna tɨkraŋnande. Anna gidik. \s Timoti ma gagara ruŋca tɨpemb ŋgorikta makukara mo irik \p \v 18 \x - \xo 1.18: \xo*\xt 1 Ti 6.12, na Iu 1.3\xt*\x*Na aukna nuoc Timoti, gan mimitpacna kamma, aku umo neaŋgeknanna, anna mina ŋgaua, unmo rambca morina tɨpna kirarna moca moatna. Te, u mina raŋgai te, u runduŋ laŋa moca tɨpemb ŋgorikta makukara moi iriknandet. \v 19 \x - \xo 1.19: \xo*\xt 1 Ti 3.9, na 6.9\xt*\x*Aintik u Iesusmo matau rɨpac, na u lamŋirena, u Raraŋ Aetaniacmo makukar kocor. Na ramtaɨr ndeida anna raŋgaina kariri, ainda moca mina rɨtɨpaca laŋgumma waut nagaca ŋgocrairina kirar toc. \v 20 \x - \xo 1.20: \xo*\xt 1 Ko 5.5, na 2 Ti 2.17-18, na 4.14-15\xt*\x*Na mina ndeida ainda morinanna, anna Eimeneusapa, Aleksander. Aintik aku maniŋmo Ramoot Mbɨkna para tɨkrinan, te, maniŋa iro laŋ aŋgɨca, Raraŋ Aetaniacmo peperena kam ŋgoreaca mba mbopitndai. \c 2 \s Aia mbendeia Raraŋ Aetaniacmo digica ma meikramtaɨrmo muruŋa otacna \p \v 1 \x - \xo 2.1-2: \xo*\xt Ier 29.7, na Esi 6.10, na Ro 13.1, na Epe 6.18, na Pil 4.6\xt*\x*Ainda moca reac lacaua, u monanna anna gaind. U meikramtaɨrmo mbopca mina muruŋa Raraŋ Aetaniacmo mbendeica manmo kam laŋ neaŋgarica manmo meikramtaɨr ŋgotacna digi. Na manmo opotac laŋ neaŋna mbendei. \v 2 Na mina Raraŋ Aetaniacmo mbendeica ma gagrirta ramtaɨr paŋaindapa, ramtaɨr paŋaindmo otac. Te, aia muruŋa eteac laŋ ndeacnandet. Na aia nikinik iro kabe niŋgik ndeac, te, Raraŋ Aetaniacna toŋgorena tɨpemb kirarirmo aia an ŋgoinna raŋgaica eacraŋ. \v 3 Na ainta mbembendeia ma Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutta laŋ. Na ma aimo mac nda aŋgɨna Ramoot, na ainta mbembendeia ma toŋgorenan. \v 4 \x - \xo 2.4: \xo*\xt Esi 18.23, na In 3.16-17, na 17.3, na 1 Ti 4.10, na 2 Ti 2.25, na 2 Pi 3.9\xt*\x*Na ma meikramtaɨrmo muruŋcamiŋa mac nda aŋgɨnandet, te, mina kam gidikna mɨnɨŋa matau lamŋinandet. \v 5 \x - \xo 2.5: \xo*\xt Ro 3.29-30, na Gal 3.20, na Ib 8.6, na 9.15, na 12.24\xt*\x*Na aia lamŋirenan, Raraŋ Aetaniac kabe niŋgikca ndo eacrenan. Na Raraŋ Aetaniacapa, meikramtaɨrta rɨkca wɨtɨkca eacrena ramoot kabe niŋgik eacrena, na an ramootta anna Karais Iesus. \v 6 \x - \xo 2.6: \xo*\xt Mt 20.28, na 1 Ko 1.6, na Gal 1.4, na Epe 1.7-9, na 2 Te 1.10, na Ta 1.3\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca larapacrina kɨdrɨk ndaru te, Karaisa ma ndona watnan kecariri, ma meikramtaɨrmo muruŋcamiŋa mac oiknandet. Na an taup mbuŋa Raraŋ Aetaniaca aimo wandacrenan, na ma toŋgorinanna ma meikramtaɨrmo muruŋa mac nda aŋgɨna. \v 7 \x - \xo 2.7: \xo*\xt Up 9.15, na Gal 1.16, na 2.7-8, na Epe 3.7-8, na 2 Ti 1.11\xt*\x*Ainda moca ma aukmo larapacrina, na mana up aŋgɨrena ramoot ian ndaruca, mana kammo wiwitina. Na ma aukmo ririptina aiŋ neaŋrinan, te, aku Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo, kam gidikapa, rɨtɨpacna kam riptina. Na aku kam gidikca mboprena, aku mba parurenan. \p \v 8 \x - \xo 2.8: \xo*\xt Ais 1.15, na Mal 1.11, na In 4.21\xt*\x*Aintik aku toŋgorenanna, ramtaɨra mbendeina mo te, mina kai ipuŋ teac, na ndorimo wandoŋ rat ndeac te, Raraŋ Aetaniacmo par gaca, mamo mbendei. \s Meikpitikta lamboir laiŋga, anna aiŋ laŋa morena tɨpna kirar \p \v 9 \x - \xo 2.9: \xo*\xt 1 Pi 3.3-5\xt*\x*Na aku toŋgorenanna, meikpitikca ndorita mɨnna lamboir laiŋ tiŋgik aoc. Na mina kai kun teac, na kituknduk aniacna lamboirta reik, co, karorerpaik laiŋta lamboir, co, ndorita paŋaindta lakoara kai lanap teac. \v 10 \x - \xo 2.10: \xo*\xt 1 Ti 5.10\xt*\x*Na meikpitikca Raraŋ Aetaniacna kamma raŋgairenanna, mina anna mo te, mina aiŋir laiŋga mo, anna ndo mina lamboira wandacnandet. \v 11 Te, mina ndorimo tamuŋa kai tɨk teac, mina laŋan wetwet ndeac te, Raraŋ Aetaniacna kam mbarac. \v 12 \x - \xo 2.12: \xo*\xt 1 Ko 14.34\xt*\x*Ainda moca aku meikpitikmo mba wattacarica, mina ramtaɨrpitikmo, paŋanmbaia mba taŋrena, co, ramtaɨrmo Raraŋ Aetaniacna kammo mba riptirinanna, wanaiŋ. Aku minmo wattacarica mina laŋan wetwet ndeaca kambmo kai kunni mbop teac. \v 13 \x - \xo 2.13: \xo*\xt RL 2.7, na 2.21-22, na 1 Ko 11.8-9\xt*\x*Na ne warac, Raraŋ Aetaniac, ma Adammo outta moatna, iŋmbaia ma Iba moatna. \v 14 \x - \xo 2.14: \xo*\xt RL 3.1-6, na 2 Ko 11.3\xt*\x*Na Ramoot Mbɨkca Ibmo outta paruri, na Iba tɨp ŋgoreacna makukca moatna. Na ma Adammo mba paruatke, wanaiŋ. \v 15 Na meikpitikta opotaca, mina mooŋnuoca mɨr te, an mbuŋa anna ndo minmo otacnandet. Na mina Karaismo memetmbaca rɨpacraŋ te, mina ndorita iroar laiŋ neaŋga, mina ratar teac te, kabena meikramtaɨrmo matŋi te, Raraŋ Aetaniaca minmo mac nda aŋgɨnandet. \c 3 \s Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna ŋginaŋna aiŋa mona ramtaɨra mina tɨpemb kirarir laiŋ tiŋgikca raŋgairaŋ \p \v 1 \x - \xo 3.1: \xo*\xt Up 20.28, na Epe 4.12, na Pil 1.1, na 1 Ti 1.15\xt*\x*Na gan kamma aku mbopeknanna, anna kam gidik ŋgoin. Na ramoot ianna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna ŋginaŋna aiŋa mona toŋtoŋ aniacap te, ma aiŋ laŋa toŋgorena. \v 2 \x - \xo 3.2: \xo*\xt 1 Ti 5.9, na 2 Ti 2.24\xt*\x*\x - \xo 3.2-7: \xo*\xt Ta 1.6-9\xt*\x*Na gan tɨpapna kirarna ramoot, ma Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna ŋginaŋna aiŋa mona mɨn. Na ma tɨpemb ŋgorikca mo ŋgocorta ramoot, na ma meac kabeapna ramoot, na nikca mba tawi katrenan, na ma eteac laŋapa iro laŋna ramoot, na tɨp laŋna kirara morena ramoot, na Raraŋ Aetaniacna kammo meikramtaɨrmo matau riptina mɨnna ramoot. \v 3 Na ma puk gargara mba ammi ŋaŋaorena ramoot, na ma nikca mba tawi owairena ramoot, na ma mba ruŋrena ramoot, na ma kitukndukna toŋtoŋ aniacna mba morena ramoot. \v 4 Na ma ndona kacnɨmnanapa, mana meacapa, mombonikmo matau raupŋirena, na mana mombonikca mana kam mbaraca raŋgairena. \v 5 Na ramootta ndona meacapa, mombonikmo matau raupŋi ŋgocor te, ma Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna aiŋ aŋgɨ mona mɨnna wanaiŋ. \v 6 Na mandeba rɨpacrena ramoot, ma an aiŋa mba aŋgɨitndai, moca ma paŋan gargar ndaru nari, te, an ritri waparaca Raraŋ Aetaniaca Paparuna Ramootta morinanna, ma mamo toco ainda monande. \v 7 \x - \xo 3.7: \xo*\xt Up 22.12, na 1 Ko 5.12, na 2 Ko 8.21, na 1 Te 4.12, na 1 Ti 6.9\xt*\x*Na rɨpac ŋgocorta raekmbaina tumbunna meikramtaɨra mina wat te, ma i laŋapa, tɨpemb kirarir laiŋgapna ramoot, ma ndo an aiŋa mona mɨn. Na ma an iremb kocor, na tɨpemb kirarir laiŋ kocor, te, meikramtaɨra mamo kam ŋgorik ndopnandet, na ma Paparuna Ramootna weaŋa mbuknandet. \s Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbuna aiŋa morena ramtaɨra tɨpemb laiŋga raŋgairaŋ \p \v 8 Na an kirar toco, ramootta Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna, aiŋa mona ramoot ndaru te, ma tɨpemb ŋgorikca mba morena ramoot, na kɨrpaina mimna ramootta wanaiŋ, na puk gargar mba amba ŋaŋaorena ramoot, na kitukndukna toŋtoŋ aniaca mba morena ramoot. \v 9 Na mina Raraŋ Aetaniaca, aimo wandacatna, kam wembaŋ laŋa rɨpaca matau utiŋa, Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo tɨpemb ŋgorik kocor. \v 10 Na minmo pac towaia wat, mina an aiŋa mona mɨn te, minmo an aiŋ neaŋca mina mo. \v 11 \x - \xo 3.11: \xo*\xt Ta 2.3\xt*\x*Na an kirar kabea mina meikpitik toca, mina ainda mo, mina tɨpemb ŋgorikca mba morena meik, na kamma tamtamma kai ndoŋndoŋa kai rapac taŋ teac, na puk gargara mba amba ŋaŋaorena meik, na mina mataua laŋan ndeaca, ndorita aiŋira wandoikca moraŋ. \v 12 Na Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna aiŋa mona ramoot, ma meac kabe niŋgik laŋgo, na ma ndona mombonikmo matau raupŋirena ramoot, na ma ndona kacnɨmnan motocmo, matau raupŋirena. \v 13 Na Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna aiŋa morena ramtaɨr, mina aiŋir laiŋga mo te, mina iremb laiŋ aŋgɨnandet. Na mina Karais Iesusna rɨtɨpacna kamma mba wiwiti nake, mba rugutta mba moitndai. \s Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarirta kamna mɨnɨŋa, anna reac aniac ŋgoin \p \v 14-15 \x - \xo 3.14-15: \xo*\xt Epe 2.19-22, na 2 Ti 2.20\xt*\x*Ainda moca aku umo tawi kɨpca watna toŋgorena. Na reac ianna aukmo moca aku tawi kɨp ŋgocor ndacari te, u gan timbiŋ rapara aku tirca neaŋga kɨpeknanna, u anna watca u lamŋinandet. Ainda moca Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarir laiŋga aia mana meikramtaɨra anna raŋgairaŋnandet. Na aia Raraŋ Aetaniacna wiwitnan, aia Raraŋ Aetaniaca memetmbaca eacrena Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunnan, na an Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbuna anna ma kacna wit gargara kam gidikca mbukca eacrenan toc. \v 16 \x - \xo 3.16: \xo*\xt Mk 16.19, na In 1.14, na 16.8-9, na 1 Pi 1.12, na 3.18\xt*\x*Na aia matau lamŋirena, Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarirta kam mɨnɨŋa anna reac aniac ŋgoin. Na an kamma Raraŋ Aetaniaca aimo wandacrenanna gaind, \b \q1 Ma ramootna kirara laruca eacri, \q2 meikramtaɨra mamo watri. \q1 Na Ŋeroŋ Ratta mana tɨpna kirar wandoŋmo wandacrina, \q2 ma wandoŋ ŋgoin, \q2 na Raraŋ Aetaniacna mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaura mamo watri. \q1 Na meikramtaɨra mana kammo \q2 gan tiacarpaikna pitrik waŋna meikramtaɨrmo wiwitirinan, \q2 ri, gan tiacarpaiknanda marɨpacat. \q1 Na Raraŋ Aetaniaca mamo tamuŋna auŋ naaŋgɨca gaca, \q2 ma memetacapa i aniac maaŋgɨat. \c 4 \s Paparuna ririptiara meikramtaɨrta iroara moi paurirena \p \v 1 \x - \xo 4.1: \xo*\xt 2 Ti 3.1, na 1 Pi 1.20, na 2 Pi 2.1, na 3.3, na 1 Io 2.18, na Iu 1.18, na KIEK 9.20, na 16.14\xt*\x*Na Ŋeroŋ Rat, ma wandoŋ ŋgoinna mataua mambopat, oit ianna mɨn mbuŋa, meikramtaɨr ndeida mina ndorita rɨtɨpaikca, mba mac utiŋga gagraca eacitndait. Mina an paparuna ŋerŋgaurta kambca waracnandet, na mɨrpembraraiŋta riptia raŋgainandet. \v 2 Na ainta ririptiar, mina kɨrpaina mim mbuŋa meikramtaɨrmo an paparuna kambca ripti mbopnande. Te, an meikramtaɨrta iroara moi paurinandet, te, mina ndori puŋga morina tɨpemb ŋgoriktake, mba garacitndait. \v 3 \x - \xo 4.3: \xo*\xt RL 9.3, na Ro 14.6, na 1 Ko 8.8, na 10.30-31, na Kol 2.20-21, na Ib 13.4\xt*\x*Na an meikramtaɨra, mina meikramtaɨrmo wandɨk tɨkca, mina mba laŋgoitndai. Na mina Raraŋ Aetaniaca moca tɨkrina amta reikmo mba aŋgɨca amitndait. An reikca ma ndo morinanna, na aia mana rɨpacrena meikramtaɨra mana kam gidik ndamŋirenanmo, an reik aŋgɨca am te, manmo kam laŋ neaŋna. \v 4 \x - \xo 4.4: \xo*\xt RL 1.31, na Up 10.15, na Ro 14.14, na 14.20, na 1 Ko 10.25, na Ta 1.15\xt*\x*Aintik aia lamŋirena, Raraŋ Aetaniaca morina reikca mina muruŋa laiŋ tiŋgik, na aia ŋgoreaca kai mbop teac, aia mamo mbendeica kam laŋ neaŋga aŋgɨ niŋgik. \v 5 Ainda moca aina mbembendeiapa, Raraŋ Aetaniacna kamb, an amta reikca moca mina muruŋa Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutta, rat malaruat. \s Timotia ma Karaisna aiŋa mona ramoot laŋ ndeacna \p \v 6 Na Timoti, u an kammo Iesusa rɨpacrena laiplacarmo ripti mbop te, u Karais Iesusna aiŋa morena ramoot wandoŋ ndeacnandet. Te, aia rɨpacatna kammapa landamŋiar laiŋga aŋgɨca raŋgairenanna, u anna gargar aniac aŋgɨnandet. \v 7 \x - \xo 4.7: \xo*\xt 1 Ti 1.4, na 6.20, na 2 Ti 2.16, na 2.23, na Ib 5.14\xt*\x*Na u an mɨnɨŋ kocorta nininiarmo iŋ neaŋ, na meikramtaɨra riptia mboprena kamb ŋgorikcapa ŋaŋaorena kambmo iŋ neaŋ. Na u Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarirta moca u anna ripti matau aŋgɨ. \v 8 \x - \xo 4.8: \xo*\xt Ŋap 37.4, na Mt 6.33, na Ro 8.28, na Kol 2.23, na 1 Ti 6.6\xt*\x*Na u lamŋirenanna, aia ndorita tikembca moi gagranan, na aia memetmbaca ndorita tikembmo matau moi kocrorena aiŋa moraŋ te, anna aimo emtemma otacnandet. Na aia Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarira moi gagrana mo te, ma aimo opotac aniac ŋgoinna neaŋnandet. Te, ma aimo, iŋmbaina iarwarna eteacna watapa, mandeaca aia eacrena watmo otacnandet. \v 9 \x - \xo 4.9: \xo*\xt 1 Ti 1.15\xt*\x*Na gan kamma anna gidik gidik ŋgoin, meikramtaɨra muruŋcamiŋa waraca rɨpacnandet. \v 10 \x - \xo 4.10: \xo*\xt Ŋap 36.6, na 1 Ko 4.11-12, na 1 Ti 2.3-4\xt*\x*Anna moca aia aiŋir anikca moca Raraŋ Aetaniaca rɨpacatna, ma iarwarna eteacna watapna Raraŋ Aetaniac, ma meikramtaɨrmo muruŋ mac nda aŋgɨna ramoot, an meikramtaɨra man ŋgoinna rɨpacrenanna, ma aimo mac nda aŋgɨnandet. Aintik aia man ŋgoinna rɨpacrenan, na aia lambia, ma aimo tɨpemb kirarir laiŋga mataua morenan. Ainda moca aia memetmbaca aiŋir anikca morenan. \p \v 11 Ainda moca u gan kammo meikramtaɨrmo gagra mbopi warac, na minmo gan reikmo riptica mbopi warac, te, mina raŋgaina. \v 12 \x - \xo 4.12: \xo*\xt 1 Ko 16.11, na Ta 2.7, na 2.15, na 1 Pi 5.3\xt*\x*Te, minmo kai watcarica, mina unmo moi irikca aindopna, u nuoc ŋgam ŋgoin. Ainda moca u an rɨpacrena meikramtaɨrmo, gainda wandaca mina wat, una kam ndondop laiŋ puŋga, na una eteac, na una mamatŋi, na una ndiarna tɨp, na una rɨtɨpacapa, una Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgout ndeacrena tɨpemb kirarir wandoik laiŋga, u minmo wandac. \v 13 Na aku umo kɨp ŋgocor te, u meikramtaɨrmo Raraŋ Aetaniacna Timbigta Kapmo watca, minmo an kamna mɨnɨŋmo Raraŋ Aetaniaca toŋgorenanna, minmo an wiwitica ripti mbop. \v 14 \x - \xo 4.14: \xo*\xt Up 6.6, na 8.17, na 13.3, na 19.6, na 1 Ti 1.18, na 2 Ti 1.6\xt*\x*Aintik u kai ŋate teac, an kakadmaina opotac aŋgɨ meraca eac te, an kakadmaina opotaca Raraŋ Aetaniaca umo wanaiŋa neaŋrina. An kakadmaina opotaca ma Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna, ramtaɨr paŋaindta para tɨkca, mina ndorita paɨrmo una paŋanna tɨkatke, una tɨpemb kirarirmo rambca moca mboprinan. \v 15 \x - \xo 4.15: \xo*\xt 1 Ti 5.22\xt*\x*Aintik memetmbaca u ndona aiŋmo matau wat. Na u aiŋirmo muruŋ ŋgoinna matau mo, te, meikramtaɨra an una tɨpemb kirarir wandoikca watna. \v 16 \x - \xo 4.16: \xo*\xt Up 20.28, na Ro 11.14, na 1 Ko 9.22, na Ie 5.20\xt*\x*Na u ndona tɨpemb kirarirmo, matau wat, na an aiŋir toco, u meikramtaɨra riptirenanmo, matau wat. Na u anna moi gagra te, una aiŋ mbuŋa, Raraŋ Aetaniaca un mac nda aŋgɨ te, an meikramtaɨra una kamb mbaracrenan toco, ma minmo mac nda aŋgɨnandet. \c 5 \s Timotia meikramtaɨrmo ndona racaindpaiknan toca raupŋi \p \v 1 \x - \xo 5.1: \xo*\xt TN 19.32\xt*\x*Na u ramtaɨr bagrarmo kai latik teac, u minmo laŋan wetwet ndop, na an tɨpna kirara u ndona aetta morenan, u min motocmo, ainda mo. Na an tɨpemb kirarir kabemo, u nuik ŋgaibmo, u ndona laiplacara morena tɨpemb kirarirmo, min motoco an tɨpemb kirarira mo. \v 2 Na an tɨpemb kirarir motoco, u ndona aemma morenan, u meik bagrarmo ainda mo. Na Raraŋ Aetaniacna lamnɨac ŋgoutmo, u mombour ŋgaibmo, an tɨpemb kirarir laiŋga, u ndona mbica morena tɨpna kirara, u min motoco ainda mo. \s Pola Timotimo aindoprina, mandaia ndo meik koinmbarmo raupŋina \p \v 3 Na meac konimma reik kocor te, u manmo matau bubuoca raupŋi. \v 4 \x - \xo 5.4: \xo*\xt Mt 15.4, na Epe 6.1-2, na 1 Ti 2.3\xt*\x*Na meac konimma mombonikapa, rɨmbnarapnan te, out ŋgoinna an mombonikapa rɨmbnara gaind ndamŋi, mina rɨtɨpaikca towai tɨkca ndorita racaindpaikmo raupŋi, te, an tɨpembta kirarira mina ndorita aemeraterapa, nicarmo otacrenan, na an tɨpna kirara Raraŋ Aetaniaca toŋgorenan. \p \v 5 \x - \xo 5.5: \xo*\xt Lk 2.37, na 18.1, na 18.7, na Up 26.7, na 1 Ko 7.32\xt*\x*Ainda moca meac konimma ndo kabe ŋgoinna eacrenanna, ma gainda mo, ma ndona rɨtɨpacmo Raraŋ Aetaniacna para tɨkca, na ma mouŋapa raap memetmbaca ma mbendeiraŋ, na manmo ndo ŋgotacna digiraŋ. \v 6 Na meac konimma ndona tikna toŋtoŋa raŋgaica eacrenan, an meaca ma Raraŋ Aetaniacna lamnɨaca ma menaca eacrena meacna kirar toc. \v 7 Aintik u minmo gan kam toco neaŋ. Na mina tɨpemb kirarir laiŋga mo te, meikramtaɨra minmo kamb ŋgorikca mba mbopitndait. \v 8 \x - \xo 5.8: \xo*\xt Ais 58.7, na Mt 18.17, na Gal 6.10, na Ta 1.16\xt*\x*Na mandaia ma ndona racaindpaikapa, mana aemmapa, aetmo otac ŋgocor, ma ndona rɨtɨpaca ma kecamariri, na ma ŋgoreac ŋgoin. Na Raraŋ Aetaniacmo rɨpac ŋgocorta meikramtaɨra, mina ainta tɨpemb kirarir ŋgorikca, mba morenan. \p \v 9 Na meac konimma 60na mɨnna iarira wanaiŋ te, mana ia an meik koinmbarta irembap kai tɨk teac, u 60na mɨnnan niŋgikca tɨk. Na ma ramoot, kabe niŋgikca laŋgoca menaca eacrena meac.\f + \fr 5.9 \fr*\ft Na aia mba lamŋiri, kaina moca mina an meik koinmbarta iremb aŋgɨrina. Landamŋina ramtaɨr ndeida gaind ndamŋirina, an meik koinmbara, mina kamb leacatna, mina Raraŋ Aetaniac niŋgikna aiŋ moraŋnande, na mina mba mac laŋgoitndai. Ainda moca Iesusa rɨpacrena laiplacara an kamb leacatna, te mina meikta iremb aŋgɨca mina minmo gagamna amta reikca otacrena.\ft*\f* \v 10 \x - \xo 5.10: \xo*\xt Ib 13.2\xt*\x*Na ma tɨpemb kirarir laiŋga morena iap nameac. Ma ndona mombonikmo mataua raupŋirenan, na ndiarna tɨp kirara morenan, na mina taup tawannan kɨp te, amna reac neaŋgabrena. Na ma Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrta ortɨmbɨkniŋna tiacar tukirena, na makukapnanmo otacrena, na kabena ainta aiŋir laiŋga morena. \p \v 11 Na an meik koinmbar ŋgaibmo, u mina irembca kai aŋgɨ teac, iŋmbaia mina laŋgona toŋtoŋgar ŋgep te, mina laŋgo te, mina Karaismo iŋ neaŋnandet. \v 12 Na an tɨpembta kirarira mina out ŋgoinna Raraŋ Aetaniacap ndorita kamb leacatnanna, mina an titac te, mina ndorimo makukar maneaŋgek. \v 13 \x - \xo 5.13: \xo*\xt 2 Te 3.11\xt*\x*Na reac ian toco, mina morenanna, mina aiŋira momona ŋate te, mina ŋgepca kac kaca, tumbaia taŋraŋnandet. Na mina kambmo ndoŋndoŋ rapaci mbopi taŋraŋ te, kabena meikramtaɨrmo iŋmbai ndopraŋnandet. Ainda moca mina mboprena kamb wɨt anikca aia mbopna toawanaiŋ, an kambca wandoikca wanaiŋ. \v 14 \x - \xo 5.14: \xo*\xt 1 Ko 7.9\xt*\x*Ainda moca aku gaind ndamŋirena, an meik koinmbar ŋgaibmo wattacarica mina laŋgoca, mombonikca mɨrca, ndorita kacnɨmnanmo raupŋina. Na mina ainda mo te, puŋnaŋgepta ianna min morena tɨpemb kirarira watca, aimo kamb ŋgorikca mba mbopitndai. \v 15 Na u lamŋirena, mina ndeida taup laŋmo tɨkcarica, mina Ramoot Mbɨkca maraŋgaiek. \v 16 Na rɨpacrena meaca, ma ndona racaindpaikna meik koinmbarap eac te, ma ndo minmo raupŋia otacnande, te, Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo makukca mba neaŋitndai. Ainda mo te, Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna meikca, an meik koinmbara reik kocortanmo otacna. \s Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna ŋginaŋna ramtaɨr paŋaindmo aia minmo matau raupŋiraŋ \p \v 17 \x - \xo 5.17: \xo*\xt 1 Ko 16.18\xt*\x*Na an Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna ŋginaŋa morena ramtaɨr paŋainda, mandaibinna wiwitirenanapa, riptina aiŋ ŋgoinna morena ramtaɨrmo, wattacarica mina iremb anikapa opoik anik aŋgɨna. \v 18 \x - \xo 5.18: \xo*\xt TW 25.4, na Mt 10.10, na Lk 10.7, na 1 Ko 9.9\xt*\x*Na aia lamŋirena, Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca gaindopatna, “Aia bulmakaoa, witna lourna lapea mo kecarina aiŋa morinanmo, mana upa kai tamai teac.” Na aia lamŋirena, “Aiŋa morena ramtaɨra mina ndorita aiŋirta opoikca mina aŋgɨrena.”\fig Bulmakaoa, witna lapitta mo kecarina aiŋa morinanmo, mana upa kai tamai teac|alt="We must not cover the mouth of the cow that is threshing the grain." src="HK00096C.TIF" size="col" copy="Knowles" ref="5.18"\fig* \v 19 \x - \xo 5.19: \xo*\xt TW 17.6, na 19.15, na 2 Ko 13.1\xt*\x*Na ramoot ianna gaindop te, “Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna ŋginaŋa morena ramoot paŋanna tɨp ŋgoreacna makukca mo te,” u ramoot kabe mbopekna kamma kai warac teac, ramoot mbuniŋ co, mbonkac mbop te, u mina kamb mbarac. \v 20 \x - \xo 5.20: \xo*\xt TW 13.11, na Gal 2.11, na 2.14, na Epe 5.11, na Ta 1.13\xt*\x*Na Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna ŋginaŋa morena ramtaɨr paŋainda, mandaibinna tɨpemb ŋgorikta makukara moraŋ te, minmo aŋgɨca meikramtaɨrta outta tɨkca, minmo latik te, meikramtaɨra anna watca nanambinandet. \s Timotia ma ndona tɨpembta kirarirmo matau raupŋiraŋ \p \v 21 \x - \xo 5.21: \xo*\xt 1 Ti 6.13, na 2 Ti 2.14, na 4.1\xt*\x*Na Timoti, aku unmo wandoŋ ŋgoin mambopek, u Raraŋ Aetaniacapa, Karais Iesusapa, Raraŋ Aetaniacna mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaurta lamnikmo, aku unmo neaŋrina kambmo, matau raupŋi. Te, u kabena meikramtaɨrmo tɨpemb kirarir laiŋga moraŋ. Na u, mina ndeidmo tɨpemb kirarira laiŋga kai kunni, mo teac. \v 22 \x - \xo 5.22: \xo*\xt Up 6.6, na 13.3, na 1 Ti 4.14, na 2 Io 1.11\xt*\x*Na u ramootmo kai tawina larapaca Raraŋ Aetaniacna aiŋa mona mo teac, u ndona parmo mana paŋanna kai tawi tɨk teac. Moca kabena ramootna tɨpemb ŋgorikta makukara u manap aŋgɨnandet. U ndomo matau raupŋi, na Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo wandoŋ rat ndeac. \p \v 23 Na u an puk kabi gagamna tɨpna kirarmo, tɨkcarica u wainna puk emtem am te, ma una nikinikna roumbca, unmo memetmbaca larurenanmo, mo kecarinande. \p \v 24 Na meikramtaɨr ndeidta, tɨpemb ŋgorikta makukara mina raekca larunande, te, an tɨpemb ŋgorikta makukara mina outta taŋca ritri waparacna taupca larunandet. Na ramtaɨr ndeida, mina tɨpemb ŋgorikta makukara iŋgoroca eacrenanna, iŋmbaia mina raekca larunandet. \v 25 Na an tɨpna kirar mbuŋa, an tɨpemb laiŋga laruca raekca tɨknandet. Na tɨpemb laiŋga tawi laruca raek ndeac ŋgocor te, mitoco mba iŋgoroca eacitndait. \c 6 \s Tuombta aiŋir kamnderta ramtaɨra tɨpemb kirarir laiŋ tiŋgikca mo \p \v 1 \x - \xo 6.1: \xo*\xt Ro 2.24, na Epe 6.5, na Kol 3.22, na Ta 2.5, na 2.8-9, na 1 Pi 2.18\xt*\x*Na tuombta aiŋir kamndera morena ramtaɨr, mina ndorita ramtaɨr paŋaindmo torica, mina kaŋgaukca eacraŋnandet. Te, meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacna imo kam ŋgoreaca mba mbopitndai. Na aina riptirena kam motocmo peperena kam ŋgoreaca mba mbopitndai. \p \v 2 \x - \xo 6.2: \xo*\xt Kol 4.1, na 1 Ti 4.11, na Pm 1.16\xt*\x*Na tuombta aiŋir kamndera morena ramoot paŋan, ma Iesusa rɨpacrena laiplacarta ian ndaru te, mina manmo kai torica ŋate teac, ma ande aina kaka ŋgoin. Aintik mina mana aiŋa mataui mo, man mbuŋa mina eteac laŋ aŋgɨnandet, na mina manmo matŋi. Na an reikmo u meikramtaɨrmo muruŋa matau gagra ripti. \s Paparuna riptina kammapa, kitukndukca matŋirenanna anna tɨp kirar ŋgoreacna mɨnɨŋ ŋgoin \p \v 3 \x - \xo 6.3: \xo*\xt Gal 1.6-9, na 2 Ti 1.13\xt*\x*Na aina Kacoot Iesus Karaisna kambca ma aimo Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarir laiŋmo riptirena. Na ramoot ianna an tɨkcari te, ma Iesusna kambta kirara wanaiŋa meikramtaɨrmo kabena kambmo ripti te, \v 4 \x - \xo 6.4: \xo*\xt 1 Ko 8.2, na 1 Ti 1.4, na 1.7, na 2 Ti 2.23, na Ta 3.9\xt*\x*na aia lamŋinandet, an ramootta ma ndona tɨpemb kirarirmo toŋtoŋ ŋgoin. Aintik ma paŋan gargar, na ma reac ianna mba lamŋirenan. Mana iroa ma reikmo kam mbuŋa mbopca gagrarenan, na iptipuŋna iroap, na kam mbuŋa ipuŋrena. An kamma meikramtaɨrmo moca mina nikkatrena, na ipuŋrena, na kabena meikramtaɨrmo peperena kam ŋgoreac ndoprenan, na kabena meikramtaɨrmo iro ŋgoreacap eacrena. \v 5 \x - \xo 6.5: \xo*\xt 1 Ko 11.16, na 2 Ti 3.8, na 4.4, na Ta 1.11, na 1.14, na 2 Pi 2.3\xt*\x*Ainda moca memetmbaca mina kam mbuŋa ipuŋrena. Na ainta ramtaɨrta iroara, kocnaia ŋaŋaorina, aintik mina kam gidikca mba lamŋirenanna. Mina Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarirmo, reik aŋgɨrena taup ndoprena. \p \v 6 \x - \xo 6.6: \xo*\xt Ŋap 37.16, na ML 15.16, na Pil 4.11-12, na 1 Ti 4.8, na Ib 13.5\xt*\x*Na aia Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarira raŋgai te, ma aimo neaŋrena reikca aia toŋgonandet. Te, aia reik wɨtta aŋgɨnandet. \v 7 \x - \xo 6.7: \xo*\xt Iop 1.21, na Ŋap 49.17, na ML 27.24, na LR 5.15\xt*\x*Na aia lamŋirena, aina aemera aimo mɨrrina, aia gan tiacarpaikmo reac ianna mba aŋgɨ kɨprinan, na aia gan tiacarpaikmo tɨkcarica taŋ te, aia reac ianna mba aŋgɨ taŋitndai. \v 8 \x - \xo 6.8: \xo*\xt ML 30.8, na Ib 13.5\xt*\x*Na aia amta reikapa, tik ŋgapoikta lamboirap te, aia gaindopnandet, “Anna aimo mɨn.” \v 9 \x - \xo 6.9: \xo*\xt ML 23.4, na 28.22, na Mt 13.22, na 1 Ti 1.19, na 3.7, na Ie 5.1\xt*\x*Aintik meikramtaɨra lamin aniaca toŋgorenanna, totowaira kɨpca, minmo towaica mina anna irik te, mina ande ŋgoaemma weaŋa mbukca eacrena kirar toc. Te, mina iroar inkara moca mina ŋgepca reik ŋgorikca monandet. Te, anna ndo minmo moi iroar paurinande. Na an tɨpna kirar mbuŋa minmo moca mina ŋgocrainandet. \v 10 \x - \xo 6.10: \xo*\xt NA 23.8, na TW 16.19, na Epe 5.5\xt*\x*Ainda moca kitukndukar matŋirenanna, anna ndo tɨpemb ŋgorikta makukar wɨtna mɨnɨŋ. Aintik ramtaɨr ndeida kitukndukca matŋirenanna, an tɨpemb kirarir puŋga mina ŋaŋaoca ndorita rɨtɨpaikmo, kecamacariri. Na mina makukar anikca mbukraŋnande. \fig Meikramtaɨr ndeida kitukndukca matŋirenan|alt="Some people love money." src="HK00163C.TIF" size="span" copy="Knowles" ref="6.10"\fig* \s U paŋpaiŋa oot te, u iarwarna eteacna wat aŋgɨnandet \p \v 11 \x - \xo 6.11: \xo*\xt 2 Ti 2.22\xt*\x*Na u Raraŋ Aetaniacna ramoot, u an reikta moa kɨpcarica, na u gan reikca raŋgai, u ramoot wandoŋa eaca, u Raraŋ Aetaniacna tɨpca matau raŋgaia, na u Raraŋ Aetaniacmo matau rɨpac, na kabena meikramtaɨrmo matau matŋi, na una rɨtɨpaca moi gagraca eac, na kabena meikramtaɨrmo iro wetwet neaŋ. \v 12 \x - \xo 6.12: \xo*\xt 1 Ko 9.25-26, na 1 Ti 1.18, na 2 Ti 4.7\xt*\x*Te, u ndona rɨtɨpacna moca, runduŋ laŋa ruŋ. Na u ndona iarwarna eteacna watmo u matau utiŋ, anna moca, umo acatna, u meikramtaɨr wɨtta lamnik ŋgoutta, tɨkca u ndo Raraŋ Aetaniaca rɨpacatna kam ndopatna. \p \v 13-14 \x - \xo 6.13-14: \xo*\xt In 5.21, na 18.36-37, na 19.11, na Pil 1.6, na 1.10, na 1 Te 3.13, na 5.23, na 1 Ti 5.21, na KIEK 1.5\xt*\x*Na reikmo muruŋa wat neaŋrena Raraŋ Aetaniacna lamnɨacapa, Karais Iesusna lamnɨacmo, ma gagraca wɨtɨkca Pontius Pailatmo kambmo wiwitirenanna, aku unmo gagraca aindopek. U an aŋgɨatna kambmo matau raŋgai. Na an kambmo kai mo pauri teac, na reac ianna kai moca meikramtaɨra anmo kamb ŋgorik topnandet. Wanaiŋ. U anmo matau raŋgaia taŋca aina Kacoot Iesus Karaisa raekca laruna. \v 15 \x - \xo 6.15: \xo*\xt TW 10.17, na 1 Ti 1.11, na 1.17, na KIEK 17.14, na 19.16\xt*\x*Taŋca aina Raraŋ Aetaniaca larapacrina ra laru te. Na Raraŋ Aetaniac, ma toŋgorena tɨpemb kirarira ma anna mɨnɨŋ. Na ma ndo kabea reikmo muruŋa bubuocrena ramoot. Ma gagrirta ramtaɨr paŋaindta Gagrirta Ramoot Paŋan, na ma kacootarta Kacoot Paŋan, \v 16 \x - \xo 6.16: \xo*\xt NA 33.20, na In 6.46, na Pil 4.20, na Iu 1.25\xt*\x*na ma mba menacrenan, na ma memetac aniacap eacrenan, na ramoot ianna manmo mba watri, na mamo watna mɨnna wanaiŋ. Aintik aia muruŋa mana i aniacmo aŋgɨ ŋgepraŋ, na mana gargara iarwara eacraŋnandet. Anna gidik. \s Meikramtaɨra lamin wɨt aniacap, mina Raraŋ Aetaniacmo rɨpaca, kabena meikramtaɨrmo otac \p \v 17 \x - \xo 6.17: \xo*\xt Ŋap 62.10, na Mk 10.24, na Lk 12.20-21, na 1 Te 1.9\xt*\x*Gan tiacarpaikna lamin aniacapna meikramtaɨrmo, u minmo matau mbopi gagraca, mina ndorita irembmo, tamuŋa kai aŋgɨ ga teac. Na mina ndorita lamin aniacna moca kai rɨpac teac, anna ma memetmbaca mba eacitndai. Mina Raraŋ Aetaniacmo ndorita rɨtɨpaik tɨk te, ma ndo aina toŋtoŋgarta landamŋiarta reikca ma neaŋnandet. \v 18 \x - \xo 6.18: \xo*\xt Ro 12.13, na Gal 6.6, na Ta 3.8, na Ib 13.16, na Ie 2.5\xt*\x*Na minmo matau mbopi gagraca, mina tɨpemb kirarir laiŋga moraŋ, na meikramtaɨra reik ŋgocortanmo otac, na ndorita reikmo biŋai. \v 19 \x - \xo 6.19: \xo*\xt Mt 6.19-20\xt*\x*Na mina ainda mo te, iŋmbaia min ŋgopotacna reik wɨt aniaca, mina aŋgɨ wembacnandet. Na mina an kɨpekna iarwarna eteacna watta, mina anmo aŋgɨca utiŋnandet. \s Timoti, ma ndona aiŋmo matau raupŋi \p \v 20 \x - \xo 6.20: \xo*\xt 1 Ti 4.6-7, na 2 Ti 1.14, na 2.14, na Ta 1.9, na KIEK 3.3\xt*\x*Na Timoti, an reaca mina una para tɨkrinanmo u matau raupŋi. Na an kambca mɨniŋ kocortanna, u anmo iŋ neaŋ, na meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacna kammo raŋgai ŋgocortanmo u mina kambca kai warac teac. Na an meikramtaɨra ndorimo gainda morena, mina landamŋi laiŋgap nandmo u minmo tawan ndeac. Na mina kam kambca muruŋa ipuŋga mbopreke, mina Raraŋ Aetaniacna riptimo ndarena. \v 21 \x - \xo 6.21: \xo*\xt 1 Ti 1.16, na 1.19, na 2 Ti 2.18\xt*\x*Ainda moca ramtaɨr ndeida an landamŋia raŋgaia, mina rɨtɨpacna iroar aŋtaŋgɨa mina mandarekrekeri. \p Na Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotaca nenap eacnandet.