\id 1TH - shell for translator's use \ide UTF-8 \h 1 Tesalonika \toc3 1 Te \toc2 1 Tesalonika \toc1 Pola Tesalonikanandmo Tiratna Outna Timbiŋ Rapar \mt1 Pola Tesalonikanandmo tiratna outna timbiŋ rapar \imt Outna kam \ip Tesalonika auŋ aniac, ma Masedoniana pitrik waŋ ndeacrena. Na an mɨnna Pola Pilipaia tɨkcarica ma Tesalonika auŋ aniaca taŋgatna, na ma anna tɨkca Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna moa ŋgeprina. Na u, Iesusna Up Aŋgɨrena Ramtaɨrta Aiŋna Nininina Timbigta Kapna sapta 17 wes 1 taŋca wes 9na inikca wat, an kamma anna eacrena. Na an mɨnna Iudanaŋgepca watrinanna, meikramtaɨr wɨtta Polna kambca raŋgaica, mina Iesusa rɨpacrena laiplacar tarurina. Aintik mina Polmo nikkatta manmo moa ma Tesalonika auŋ aniacmo tɨkcariri. Na iŋmbaia Pola taŋga Korin auŋ aniaca eacri, mana aiŋ kabe Timotia kɨpca manmo an reikca Tesalonika auŋ aniacna Iesusa rɨpacrena laiplacara tarurina kamb toprina. \ip Na an mɨnna Pola Timotina kambca waracatke, manapa, Sailasapa, Timotia mina gan timbiŋ rapara tirrinan, na anna Tesalonika auŋ aniacna Iesusa rɨpacrena laiplacarta rɨtɨpaikca moi gagranan. Na landamŋina ramtaɨr wɨtta mina gaind ndamŋirena, anna Polna out ŋgoinna timbiŋ raparna timbiŋ raprira ma tirrina. Na an timbiŋ rapar mbuŋa Pola ma Tesalonika auŋ aniacna Iesusa rɨpacrena laiplacarta rɨtɨpaikapa mina tɨpemb kirarir laiŋta toŋtoŋ ŋgoin. \ip Na anna Iesusa rɨpacrena laiplacara mina mba gɨwaca lamŋirena, Karaisa ma titoca mac nda kɨpit. Na mina garacna, an mɨnna Karaisa kɨp ŋgocora eacrenanna, an menacrina meikramtaɨra mitoca an iarwarna watta aŋgɨit, co wanaiŋ? Na Karaisa tumbuitta kɨpit? Na Pola mina kamb rutica ma gaindoprina, an mɨnna Kacootta kɨp te, mina tɨpemb kirarir laiŋga raŋgairaŋ, na mina kocroca eacraŋ. \c 1 \ms Polapa mana aiŋ kabenanda mina Tesalonikanaŋgepta kadmairina \mr (1—3) \p \v 1 \x - \xo 1.1: \xo*\xt Up 17.1-13, na 2 Te 1.1\xt*\x*Aku Pol, aukapa, Sailasapa, Timotiap, aia nemo Tesalonika auŋ aniac ndeacrena meikramtaɨra, ne Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo, aia gan timbiŋ rapara nena moca tirca neaŋga kɨprina, nena meikramtaɨra Raraŋ Aetaniacapa, Kacoot Iesus Karaisap mɨkca eacrenan. \p Na Raraŋ Aetaniaca nena moca kadmai te, ma nena iroar inkarmo moi wewettaca ne laiŋ teacnandet. \s Pola ma Tesalonikanaŋgepta rɨtɨpaikta toŋgorena \p \v 2 \x - \xo 1.2: \xo*\xt Epe 1.16, na Pil 1.3-4, na Kol 1.3, na 2 Te 1.11\xt*\x*Aia memetmbaca nena ndamŋireke, Raraŋ Aetaniacmo nena iremb kaca mbendeireke, manmo kam laŋ neaŋrena. \v 3 \x - \xo 1.3: \xo*\xt 1 Ko 13.13, na Gal 5.6, na Kol 1.4-6, na Ib 6.10\xt*\x*Na nena rɨtɨpaikca nenmo moa ŋgepca, ne tɨpemb kirarir laiŋga morenan, na nena morena aiŋir laiŋta moca, aia ndorita Raraŋ Aetaniac Aetmo kam laŋ neaŋrena. Aintik ne ndorita iroar inkarmo kabenanda matŋireke, na an mamatŋina aiŋ gargara ne aina Kacoot Iesus Karaisna ndabirena. \v 4 \x - \xo 1.4: \xo*\xt Kol 3.12, na 2 Te 2.13\xt*\x*Ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, Raraŋ Aetaniaca nena moca mamatŋi aniac ŋgoin, aintik aia lamŋirinanna gaind, Raraŋ Aetaniaca nenmo larapacrina ne manan ŋgoin. \p \v 5 \x - \xo 1.5: \xo*\xt 1 Ko 2.4-5, na 4.20, na Kol 2.2, na Ib 2.3\xt*\x*Na gan kam wembaŋ laŋa, aia nen ndambuŋ naaŋgɨra kɨpatnanna, anna kam kamainda wanaiŋ. Na ma gargarapa Ŋeroŋ Ratap, na ne ndorita lamnik puŋga aina rɨtɨpaikta gagrar anikca watatna. Na aia nena rɨkca tɨkca nen ŋgotacatna tɨpemb kirarira ne ndori puŋga watatna. \p \v 6 \x - \xo 1.6: \xo*\xt Up 17.1-9, na 1 Ko 4.16, na 11.1, na Pil 3.17, na 2 Te 3.9\xt*\x*Na ne Raraŋ Aetaniacna kam aŋgɨri, nenmo makukar wɨt aniaca nenmo larurina, ri, ne aina tɨpemb kirarirapa Kacootnanna raŋgairi, Ŋeroŋ Ratta nenmo aoca ŋgepca ne toŋgorina. \v 7 \x - \xo 1.7: \xo*\xt 1 Pi 5.3\xt*\x*Aintik nena tɨpemb kirarir laiŋ, ne muruŋa Karaisa rɨpacrina meikramtaɨra Masedoniaapa, Akaiana pitrik waŋ ndeacrenanmo, ne minmo muruŋa tɨpemb kirarir laiŋga wandacrina. \v 8 \x - \xo 1.8: \xo*\xt Ro 1.8\xt*\x*Na Kacootna kamma ne an wiwitirenan, mana kamma rɨmbɨŋna mɨtmɨtna kamna kirara, mon, monna taŋrena. Na ma Masedoniaapa, Akaia niŋgikca mba taŋri. Wanaiŋ. An auŋemb muruŋa nena Raraŋ Aetaniaca rɨpacrinanna kamna nininiara waracrinan, aintik aia minmo mac ninini mbopna mɨnna wanaiŋ. \v 9 \x - \xo 1.9: \xo*\xt Up 14.15, na 1 Ko 12.2, na Gal 4.8, na 1 Te 2.1\xt*\x*Na mina ndori puŋga an larurina reikta nininiara, aia nenmo moatna reikta kamb topnandet. Na an mɨnna aia nen ndambuŋ nakɨpatna mɨnna, ne mɨrpembraraiŋ tɨkcarica nikinik iroar uriracri, na ne Raraŋ Aetaniacna aiŋirta ramtaɨr tarurinan, na ne iarwar ndeteacna Raraŋ Aetaniac gidik niŋgikca raŋgairinan. \v 10 \x - \xo 1.10: \xo*\xt Up 17.31, na 1 Te 4.16, na 5.9, na Ta 2.13, na 2 Pi 3.12\xt*\x*Na mana Nuoca ma tamuŋna auŋ tɨkcarica mac nda kɨpna moca ne anna ndabirena, an Nuoca ma menacri, na Raraŋ Aetaniac, ma manmo mac nda moa ŋgeprina. Na an Nuoca anna Iesus, ma ndo ai mac nda aŋgɨnande, na an mɨnna Raraŋ Aetaniacna nikkakatta laru te, aia laiŋ teacnandet. \c 2 \s Pol Tesalonika tɨkca morina aiŋna kamma ma anna ninirina \p \v 1 \x - \xo 2.1: \xo*\xt 1 Te 1.5, na 1.9\xt*\x*Ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, ne ndori lamŋirena, an aiŋira aia nena rɨk ndeacri, morina mɨnna reikca mina wanaiŋa mba maiitndait. \v 2 \x - \xo 2.2: \xo*\xt Up 16.19-24, na 17.1-9, na Pil 1.30, na Kol 2.1\xt*\x*Na ne lamŋirena, aia nen ndambuŋ nakɨp ŋgocor ndeacrina mɨnna, aia Pilipai auŋ aniac ndeacri, aia gɨgɨrar aŋgɨratna, mina aina tikembmo ndibemb neaŋgatna. Na an mɨnna aia nen ndambuŋ nakɨpatnanna, Raraŋ Aetaniaca aina iroar inkara moa gagrari, aia an puŋnaŋgep nake mba irikca mbiracri. Wanaiŋ. Aia wɨtɨkca gagraca Raraŋ Aetaniacna kam wembaŋ laŋa nenmo an wiwitirina. \v 3 Na aia nemo Iesus Karaisa rɨpacna ŋgacri, aia kam ianna mba katca mbopatke, na aia tɨp ŋgoreac ianna mba moatke, na paparu ianna mba mori. Wanaiŋ. \v 4 \x - \xo 2.4: \xo*\xt Ier 11.20, na Gal 1.10, na 1 Ti 1.11\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac, ma aimo atuna towaia maica, karica ma aimo ndona kam wembaŋ laŋmo wiwitina aiŋ neaŋgatna, aintik aia meikramtaɨrmo ndorita aiŋira wat nake, ainda mba lamŋia mbopatke. Wanaiŋ. Raraŋ Aetaniac, ma ndo aina nikemb inkara ritrirena, aintik aia toŋgorinanna man niŋgik, ma ndo aina aiŋira toŋgona. \v 5 \x - \xo 2.5: \xo*\xt Up 20.33, na Ro 1.9, na 1 Te 2.10, na 2 Pi 2.3\xt*\x*Na ne lamŋirena, Raraŋ Aetaniac ma toco mbopi larunandet, aia nemo mba an kam mbuŋa waia mba aocri, na aia mba nena reik laiŋ nake mba toŋgoca, nemo an kam laŋ wiwitiatna, wanaiŋ. \v 6 \x - \xo 2.6: \xo*\xt In 5.41, na 5.44, na 1 Ko 9.1-6, na 2 Ko 11.9, na 2 Te 3.8-9\xt*\x*Na aia mba aiŋa moca nen ndambuŋa i aniac aŋgɨnan, co, kabena meikramtaɨr tambuŋa i aniac aŋgɨnake mba mori. \v 7 \x - \xo 2.7: \xo*\xt 1 Ko 2.3, na 2 Ko 13.4, na 2 Ti 2.24\xt*\x*Gidik, aia Karaisna up aŋgɨrena ramtaɨr. Aintik aia ndorita gargar mbuŋa toŋgo te, aia nenmo mbopca ne aimo otacna mɨn. Na an mɨn, aia nenap eacri, aia laŋan wetwet ŋgoinna mooŋnuoc teker toc ndeacrina. Aia gaind ndeacrina, aemma ndona mombonikmo mɨr neaŋgabrina kirar ndeacatna. \v 8 Na aia nemo toŋtoŋ ŋgoin, ainda moca aia nemo Raraŋ Aetaniacna kam wembaŋ laŋmo neaŋrinan. Aintik aia ndorita eteacna watmo neaŋga, nen ŋgotacna moatna. Aintik ne aina aikor koind ndarurinan tik. \p \v 9 \x - \xo 2.9: \xo*\xt Up 20.34, na 1 Ko 4.12, na 2 Ko 11.9, na 12.15\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, ne lamŋirena an mɨnna aia nenap eacri, aia aiŋir anikca mori, na kam wembaŋ laŋ wiwitirina. Na an aiŋirmo aia mouŋapa, raap morina, te, aia nenmo makukara mba neaŋitndait, na ne aimo amta reik neaŋamnanna, wanaiŋ. \p \v 10 Na ne malamŋireke, na Raraŋ Aetaniac toco lamŋirena, an tɨpemb kirarira aia nenmo Iesusa rɨpacrina meikramtaɨr kotacna morina tɨpna kirar. Na an tɨpemb kirarira aia morinanna, Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo wandoŋ, na aia tɨpemb ŋgorikca mba morena. \v 11 \x - \xo 2.11: \xo*\xt Up 20.31\xt*\x*Na ne lamŋirena, Aetta ndona mombonik raupŋirena kirara, aia nenmo ainda raupŋirinan, \v 12 \x - \xo 2.12: \xo*\xt Pil 1.27, na Kol 1.10, na 2 Ti 1.9, na 1 Pi 5.10\xt*\x*na aia mboprina kambca anna nena iroara moi ŋgep te, nena iroar inkara moi gagrana moca. Na aia nemo wandoŋa aindopnande, nena moa taŋrena tɨpemb kirarira ne Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarir koinda morenan, na ma nena ŋgacrena, ne kɨpca mana bubuocna wawaraapa, mana memetacna tac aniacna kaŋgaukca eacna. \s Iesusa rɨpacrena laiplacara mina rɨpacatke, mina gagraca wɨtɨkca makukar mbukrina \p \v 13 \x - \xo 2.13: \xo*\xt Gal 1.11-12, na 4.14, na 1 Te 1.2-3, na 2 Te 2.13, na 2 Pi 3.2\xt*\x*Na memetmbaca aia Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋreke, gan kam ndoprena. An mɨnna ne Raraŋ Aetaniacna kamma aina upa tɨkca waracri, na ne gaindta iro landamŋia mba aŋgɨri, anna ramootna kam, wanaiŋ. Anna ne gaind naaŋgɨrina, anna Raraŋ Aetaniacna kam. Ri, an meikramtaɨra Karaisa rɨpaca eacrenanna, nemo an kamma nena iroar inkara moa gagrarina. \v 14 \x - \xo 2.14: \xo*\xt Up 17.5, na Ib 10.33-34\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, ne Raraŋ Aetaniacna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbuna, mon Iudia eacrena meikramtaɨrta kirar, an meikramtaɨr mina Iesus Karaisap mɨkca eacrena. Na nen tikca ne ndorita kamkabearta parna gɨgɨrar aŋgɨrina, na Iudiana Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbun toco, mina Iudanaŋgepta parna gɨgɨrar aŋgɨrina. \v 15 \x - \xo 2.15: \xo*\xt Up 2.23, na 3.15, na 7.52, na 9.23, na 9.29, na 13.45, na 13.50, na 14.2, na 14.5, na 14.19, na 17.5, na 17.13, na 18.12\xt*\x*Ainda moca Iudanaŋgepca ŋgepca Iesusmo pia menacrinan, na rambca morina ramtaɨr motocmo rɨŋga menacrinan, na aimo an ndeac narica ootta mandacatna. Na mina Raraŋ Aetaniacna kammo raŋgai narica mana kambmo nda ipuŋrina, ri, mina meikramtaɨrmo muruŋcamiŋa minmo ndorita puŋnaŋgepca moatna. \v 16 \x - \xo 2.16: \xo*\xt Mt 23.32-33, na 24.6, na Lk 11.52, na Up 13.50\xt*\x*Na mina toŋgo ŋgocor, Raraŋ Aetaniacmo meikramtaɨr mac nda aŋgɨnan, ainda moca mina aimo Iudana meikramtaɨr wanaiŋmo an kam wiwiti mbop narica, na mina aina taupemb mboracatna. Aintik mina memetmbaca tɨpemb ŋgorikta makukarmo moa acnairenan. Na Raraŋ Aetaniacna nikkakatta min nambatta irikrinan. \s Pola Tesalonikanaŋgepca mac watna toŋtoŋ aniac ŋgoin \p \v 17 \x - \xo 2.17: \xo*\xt 1 Te 3.10\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, Iudanaŋgepca aimo moca aia nenmo kɨdrɨk tekemmotemma tɨkcarica nenmo emtemma mac kɨpi wat ŋgocor. Na aia nena indepaŋainda wat ŋgocor, na aina iroara nenap maeacreke. Na aia nena watna toŋtoŋ bagaraniac ŋgoin. \v 18 Na aia nen ndambuŋ nakɨpna moca, aintik aku Pol, aku nen ndambuŋ nakɨpna towaireke, na toawanaiŋ. Ramoot Mbɨkca aina taupembca mo wawararenan. \v 19 \x - \xo 2.19: \xo*\xt Pil 2.15-16, na 4.1, na 2 Te 1.4\xt*\x*An mɨnna aina Kacoot Iesusa nda kɨp te, aia mandaina lambiit? Na aia mandaia toŋgoit? Na aia mandaina imo aŋgɨ ŋgepit? Anna nen mbuŋ ki? \v 20 \x - \xo 2.20: \xo*\xt 2 Ko 1.14, na 1 Te 3.13, na KIEK 1.7\xt*\x*Na anna gidik, nen mbuŋa aia i aniaca aŋgɨca, na toŋgoca wereirena. \c 3 \s Pola Timoti mandaca ma Tesalonikanaŋgepca moi gagrana \p \v 1 \x - \xo 3.1: \xo*\xt Up 17.15\xt*\x*Na aia nena moca kadmairina, na iŋmbaia aia gaind mac lamŋirina, aia mac lambina mɨnna wanaiŋ. Ainda moca aia kam leaca aia gaindopatna, aukapa, Sailas aŋga Atens ndeacnande, \v 2 \x - \xo 3.2: \xo*\xt Up 16.1-3\xt*\x*na aŋga Timotimo nen ndambuŋa mandaca ma kɨpnandet. Na Timoti, ma aina Iesusa rɨpacrena laiplacarta ian, na ma Raraŋ Aetaniacna aiŋna ramoot, na ma Karaisna kam wembaŋ laŋmo wiwitirena ramoot. Na aŋga manmo nen ndambuŋa mandaca kɨprinanna, nena moi gagra te, nen ŋgotaca nena rɨtɨpaikca moi gagrana, \v 3 \x - \xo 3.3: \xo*\xt Epe 3.13, na 2 Ti 3.12\xt*\x*moca an gɨgɨrarapa, mitkara ne aŋgɨca eacrenanna, nena ndeidta iroara moi tamtam ndamŋi nari. Na ne ndori malamŋireke, Raraŋ Aetaniaca aimo ainta mitkar mbukna larapacrina. \v 4 \x - \xo 3.4: \xo*\xt Up 14.22, na 20.24\xt*\x*Na an mɨnna aia nenap eacri, aia nenmo gaindopatna, nenmo mitkara iroar, iroar tarunande. Na ne gaind ŋgoinna matau lamŋi, mandeacna oitta, anna oit ŋgoreacna mɨn. \v 5 \x - \xo 3.5: \xo*\xt Pil 2.16\xt*\x*Anna mɨnɨŋna moca aku mac lambina mɨnna wanaiŋ. Ainda moca aku Timotimo nen ndambuŋa mandaca kɨpatna, te, aku nena rɨtɨpaikta kamb mbaracnandet. Na aku gaind ndamŋiatna, moca totowaina ramootta nena rɨtɨpaikca moi irikca nenmo wai aoc te, aina aiŋa wanaiŋ ndacari nari. \s Timotia kam laŋap aŋgɨra kɨpatke, Pola toŋtoŋ ŋgoin \p \v 6 \x - \xo 3.6: \xo*\xt Up 18.5\xt*\x*Na Timoti, ma nen tɨkcarica mandeban ŋgoinna ma ai ndambuŋ malaruri. Na ma aimo nena kam laŋ ŋgoinna wiwitirina. An nena rɨtɨpaik gagrarapa kabena meikramtaɨra matŋirenanna, ma niniatna. Na ma aimo mbopatna, memetmbaca ne aina ndamŋireke, ne ndorita iroar inkara aia neaŋrena. Na ne aina kadmaireke, ne ndorimo aia watna toŋgorena. Na ai toco nena kadmaireke, ndorimo nena watna morena. \v 7 \x - \xo 3.7: \xo*\xt 2 Te 1.4\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aia gainda waracrina, ne rɨpaca gagraca eacreke, anna ndo aina iroar inkara moa gagraca aia anna mitkara muruŋa mbukrena. \v 8 \x - \xo 3.8: \xo*\xt Pil 4.1\xt*\x*Na aia gaind ndamŋirina, ne Kacootap wɨtɨkca gagraca eacreke, mandeaca aina eteacna wat ainanna laiŋ koind malaruri. \v 9 Na aia nena ndamŋireke, aia aina Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo aia toŋtoŋ bagaraniac ŋgoinna morena. Na aia gaind nakeca malamŋiat, aia toŋgoca Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋrena toŋtoŋ anna, anna mɨnna wanaiŋ, na ma aia neaŋrena toŋtoŋ mananna anmo kunda tamuŋ, na bagaraniac ŋgoin. \v 10 \x - \xo 3.10: \xo*\xt Up 26.7, na Ro 1.10, na Kol 4.12, na 2 Ti 1.3\xt*\x*Na aia memetmbaca mouŋapa ra, mambendeireke, Raraŋ Aetaniaca aimo watcarica aia nena watna nakɨpnande. Na ŋarikca nena rɨtɨpaikca matpi te, aia mac moi mɨnna tɨknandet. \s Pol ma Raraŋ Aetaniacmo mbendeirenan, ma aimo nen ndambuŋ naaŋgɨca kɨpnande \p \v 11 \x - \xo 3.11: \xo*\xt 2 Te 2.16\xt*\x*Na aia rɨpacrenan, aina Raraŋ Aetaniacapa, Kacoot Iesus, maniŋa aimo aŋgɨri, nenmo Tesalonikanaŋgep ndambuŋ nakɨpnandet. \v 12 \x - \xo 3.12: \xo*\xt 1 Te 4.9-10, na 5.15, na 2 Pi 1.7\xt*\x*Na aia toŋgorinanna, Kacootta ma nenmo kabena meikramtaɨra toŋgoca matŋirena tɨpembta kirarirmo, nena iroar inkara moi mɨnna tɨk, te, ne Iesusa rɨpacrena laiplacarmo neaŋ. Na kabena meikramtaɨr motocmo ne minmo an mamatŋina kirara mo, te, an tɨpna kirara aia nemo morinanna, ne an tɨpna kirar kabemo ne minmo ainda mo. \v 13 \x - \xo 3.13: \xo*\xt Sek 14.5, na 1 Ko 1.8, na Pil 1.10, na 2 Te 1.7, na 1.10\xt*\x*Na an tɨpna kirar mbuŋa, Raraŋ Aetaniaca ma nena iroar inkara moi gagranandet, na oit ianna Kacoot Iesusa Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrap muruŋa mac nda kɨp te, ma nenmo wandoŋ rat ndeaceknanna watna. Te, ne wandoik laiŋ teacnandet, na ne aina Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo ne tɨpemb ŋgorik kocor. Na anna gidik. \c 4 \ms Ne Tesalonikanaŋgepca, ne ndorita tɨpemb kirarir laiŋmo matau moi gagraca aŋgɨri ndorita iroar inkara tɨk \mr (4—5) \s Aia meacramootna kaŋtertaapna tɨpca tamtamma kai mo teac \p \v 1 \x - \xo 4.1: \xo*\xt Pil 1.27, na Kol 1.10, na 2.6, na 1 Te 2.12, na 2 Te 3.6\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, Raraŋ Aetaniacna toŋtoŋa raŋgairena tɨpemb kirarir mananna, aia nemo wandaca mamairi, na ne an tɨpemb kirarira raŋgairena. Na mandeaca aia nena iroar inkar koindmo, matau moi gagraca, nenmo Kacoot Iesusna i mbuŋa an tɨpemb kirarirmo memetmbac ŋgoinna moraŋna moca. \p \v 2 Na ne malamŋireke, an kamb gagrarca aia muruŋa nena niniatnanna, aia Kacoot Iesusna ina gargar mbuŋa ninia mbopatna. \v 3 \x - \xo 4.3: \xo*\xt 1 Ko 6.15, na 6.18, na Epe 5.3, na 5.17, na 5.27, na Kol 3.5, na 1 Te 5.23, na Ib 10.10, na 1 Pi 1.16\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna toŋtoŋa gaind. Ne ndorita eteacna watta muruŋa mana neaŋca rat ndaruna. Aintik ne ndorimo ainta meacramootna kaŋtertaapna tɨpemb kirarir tarica ndorimo aŋgɨri iukairaŋ. \v 4 \x - \xo 4.4: \xo*\xt Ro 6.19, na 1 Ko 6.13-15, na 6.18\xt*\x*Na ne ndorita tikembapa iroar inkar tiŋ tarurena toŋtoŋna iroarmo matau raupŋi te, ne ŋgepca tɨpemb kirarir ratta raŋgaica, Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarir laiŋga moraŋnande. \v 5 \x - \xo 4.5: \xo*\xt Ŋap 79.6, na Gal 4.8, na Epe 2.12, na 4.17-18, na 2 Te 1.8\xt*\x*Moca an tikembapa nikinik iroar ŋgorikta toŋtoŋgara nenmo wɨŋga, ne taŋga an meacramootna kaŋtertaapna tɨpembca mo nari, an tɨpna kirara Raraŋ Aetaniac ndamŋi ŋgocorta Iudana meikramtaɨr wanaiŋa moraŋek toca, kai mo teac. \v 6 \x - \xo 4.6: \xo*\xt TN 19.11-13, na Ŋap 94.1, na 1 Ko 6.8, na 2 Te 1.8\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacarmo tɨp ŋgoreaca kai mo teac, na minmo kai paruca mina meikapa mombourmo an tɨpemb kirarira mo nari. Ŋgaua aia nenmo kam gargara gaindopatna, Kacootta ainta tɨpemb kirarira morena meikramtaɨrmo, ma minmo muruŋa mo ŋgocrainandet. \v 7 \x - \xo 4.7: \xo*\xt 1 Ko 1.2, na 2 Te 2.13-14, na Ib 12.14, na 1 Pi 1.14-16\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac, ma aimo tɨpemb ŋgadudukar ŋgorikca raŋgai nake mba acri. Wanaiŋ ŋgoin. Ma aimo aca, aia ndorita eteacna watta manmo neaŋga, mana tɨp kirar ratta raŋgaina. \v 8 \x - \xo 4.8: \xo*\xt Esi 36.27, na 37.14, na Lk 10.16, na 1 Ko 2.10, na 2 Ko 1.22, na 1 Io 3.24\xt*\x*Aintik ramootta an kam anna nda ipuŋ te, ma ramoot wanaiŋna kamma mba ipuŋri. Wanaiŋ. Ma Raraŋ Aetaniacna kamma nda ipuŋgapekna. Na an Raraŋ Aetaniac, ma ndona Ŋeroŋ Rat ndonan mbagɨrica kɨpca nenap eacrena Raraŋ Aetaniac. \s Aia tɨpemb kirarir laiŋga matau moi gagra \p \v 9 \x - \xo 4.9: \xo*\xt In 13.34, na 15.12, na Ib 8.11, na 1 Io 2.20, na 2.27, na 3.11-13\xt*\x*Na aku nenmo Raraŋ Aetaniacna Iesusa rɨpacrena laiplacara matau matŋina kam ianna mba mac mbopit, co, tiritndai, anna Raraŋ Aetaniaca an tɨpemb kirarira nenmo ŋgaua riptia mamaiat. \v 10 \x - \xo 4.10: \xo*\xt 2 Te 3.4\xt*\x*Na ne ndorita tɨpemb kirarirmo Iesusa rɨpacrena laiplacara Masedoniana pitrik aniacna inik ndeacrena auŋembta meikramtaɨrmo, ne an wandacrena. Aintik ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aia nena iroar inkara moi paŋpaiŋica, ne an tɨpemb kirarirmo memetmbaca moca taŋraŋnandet. \v 11 \x - \xo 4.11: \xo*\xt Epe 4.28, na 2 Te 3.8, na 3.12, na 1 Pi 4.15\xt*\x*Na ne laŋan wetwetta matau mbirac gagraca ndorita aiŋira mo. Na ne ndorita paɨr puŋga aiŋira moca ndori kotacna. An tɨpna kirara aia nenmo ŋgaua mboprina. \v 12 \x - \xo 4.12: \xo*\xt Ro 13.13, na 2 Ko 8.21, na Kol 4.5\xt*\x*Ne ainda mo te, ne reac ian nake mba matpiitndai, na ne raekmbai ndeacrena meikramtaɨrmo, tɨpemb kirarir laiŋga moraŋnandet. \s Kacoot ma mac nda kɨpca aimo aŋgɨ puninandet \p \v 13 \x - \xo 4.13: \xo*\xt Epe 2.12\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aia toŋgorinanna, ne gainda matau lamŋi, titocna reaca ndo an menacrina meikramtaɨrmo laruit. Na moca ne kadmai nari, gan meikramtaɨr ndeidta kirarira mina Raraŋ Aetaniaca rɨpac ŋgocora wanaiŋa lambirenan. \v 14 \x - \xo 4.14: \xo*\xt Ro 14.9, na 1 Ko 15.3-4, na 15.12-13, na 15.18, na 15.23\xt*\x*Na aia gainda rɨpacrenan, Iesus ma menaca ma mac nda ŋgepatna. Aintik aia lamŋirena, Iesusna gargar mbuŋa Raraŋ Aetaniac ma an rɨpaca menacrinanmo, ma mac nda mo ŋgepca mina Iesusap kɨpnande. \p \v 15 \x - \xo 4.15-17: \xo*\xt 1 Ko 15.51-52\xt*\x*Na aia Kacootna kam aŋgɨca nenmo gaindopnande, Kacootta nda kɨp te, aia menac ŋgocor ndeacrena meikramtaɨr, aia an menacrina meikramtaɨrmo aia minmo outta mba taŋitndai. Wanaiŋ. \v 16 \x - \xo 4.16: \xo*\xt Mt 24.30-31, na Up 1.11, na 1 Ko 15.23, na 15.52, na 1 Te 1.10, na 2 Te 1.7\xt*\x*Raraŋ Aetaniaca ma kam gargar mbuŋa mbopnande, te, out ndeacrena Raraŋ Aetaniacna mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa ma ac mbop te, Raraŋ Aetaniacna taura mɨtmɨt aniaca kam rapacnande. Te, Kacootta tamuŋna auŋ tɨkcarica iriknande. Na Iesusa rɨpacatna meikramtaɨra menacrinanna, mina ndori, out mac nda ŋgepnande. \v 17 \x - \xo 4.17: \xo*\xt In 12.26, na Up 1.9, na KIEK 11.12\xt*\x*Na an mɨn aia menac ŋgocor ndeacrena meikramtaɨr, aia riac tamuŋa an meikramtaɨrap gaca Kacootmo ndauprikica, aia muruŋa Kacootap memetmbac ndeacraŋnande. \v 18 Na ne gan kammo kabena Iesusa rɨpacrena laiplacarmo mbop warac, te, mina ndorita iroar inkara moi gagranandet. \c 5 \s Aia ndorimo aŋgɨri ŋgobaca Kacootna mac nda kɨkɨpna oitna mɨnna ndabina \p \v 1 \x - \xo 5.1: \xo*\xt Mt 24.36\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aia nenmo an reik laruna kɨdrɨkapa, rana kamma mba tirca mbopitndai. \v 2 \x - \xo 5.2: \xo*\xt Mt 24.42-44, na Lk 12.39, na 2 Pi 3.10, na KIEK 3.3\xt*\x*Anna ne ndori koinda ne lamŋia mairina, Kacootna mac nda kɨpna ra, ma tawi ŋgoinna macmakɨmna ramootta mouŋ nakɨpekna kirar toc nakɨp larunande. \v 3 \x - \xo 5.3: \xo*\xt Esi 13.10, na Osi 13.13, na Mt 24.39, na Lk 21.34-35, na In 16.21-22\xt*\x*Na meikramtaɨra gaindopnandet, “Mandeacna oitna mɨnna laŋ ŋgoin. Aia laŋ ndeacnande.” Na mina mo ŋgocraina reik toco anduna tɨki larunande, an kirara meaca mooŋnuoca mɨrna aŋgɨekna gɨrgɨrna kirar toc. Na mina an reik narica kɨpcarica iŋgorocna taupemb kocor. \v 4 \x - \xo 5.4: \xo*\xt Ro 13.12-13, na 1 Io 2.8\xt*\x*Aintik min laiplacar, ne neaupna inikca mba eacreke, na ŋarikca an ra laruca ne ŋgep ŋgoreac naŋgepca wat nari, na macmakɨmna ramootta mouŋ nakɨpca u mana watca ŋgep ŋgoreac naŋgepek toca wat nari. Wanaiŋ. \v 5 \x - \xo 5.5: \xo*\xt Ro 13.12, na Epe 5.8-9\xt*\x*Na ne meikramtaɨr muruŋcamiŋa raapa tacna wɨwɨrna memetacnan. Na aia mba mouŋapa neaup diriŋna iniknanna wanaiŋ. \v 6 \x - \xo 5.6: \xo*\xt Mt 24.42, na 25.5, na 25.13, na 1 Pi 5.8\xt*\x*Aintik aia kabena, meikramtaɨr ndeida ŋgorena kirara kai ŋgo teac, anna laŋ aina lamnikca watti eacraŋ te, na aina iroar inkara matau pɨarke. \v 7 \x - \xo 5.7: \xo*\xt Lk 21.34-36, na Ro 13.13, na Epe 5.14\xt*\x*Na aia lamŋirena, ŋgorena meikramtaɨra, mina mouŋ naŋgorena. Na puk amba ŋaŋaorenanna, mina mouŋa puk ammi ŋaŋaoraŋnande. \v 8 \x - \xo 5.8: \xo*\xt Ais 59.17, na Epe 6.13-17\xt*\x*Na aia rana memetacna inik ndeacrena wiwit, aina iroara mataua lamŋi rapacrena. Na aia Raraŋ Aetaniaca rɨpacrena tɨpna kirarmo, matau utiŋ gagrarenan, na kabena meikramtaɨrmo mamatŋina tɨpemb kirarirmo, matau utiŋ gagrarenan, na an tɨpemb kirarirmo tik ŋgapaoca rugut paŋanna wawarana reac toca aoca leacrenan. Na Raraŋ Aetaniac, an tɨpemb kirarir laiŋ puŋga ma aimo aŋgɨnandet, na an kirarirmo, aia paŋanna wawarana reac toca paŋainda atuocnandet, na aia matau wɨtɨk gagraca Iesusna lambina, ma aimo mac nda aŋgɨnandet. \v 9 \x - \xo 5.9: \xo*\xt Ro 9.22, na 1 Te 1.10, na 2 Te 2.13-14, na 1 Pi 2.8\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac ma aimo ndona an nikkakatna gɨrgɨrna makuk aŋgɨnake, mba larapacri. Wanaiŋ. Ma aimo larapacrinanna, aina Kacoot Iesus Karaisa ma aimo mac nda aŋgɨnande. \v 10 \x - \xo 5.10: \xo*\xt Ro 14.8-9, na 2 Ko 5.15, na 1 Te 4.14\xt*\x*Na Iesus ma ai ŋgotacna moca menacatna, aintik aia menacri, co, aia menac ŋgocor ndeacrenan, aia manap eteacna watap eacnandet. \v 11 \x - \xo 5.11: \xo*\xt Iu 1.20\xt*\x*Aintik nena mandeaca morena tɨpembta kirarira, nena kabe, kabea Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrmo, an kam laŋ wiwiti mbopca mina ndorita iroar inkara moi gagrana. \s Raraŋ Aetaniac ma rɨpacrina meikramtaɨrmo otaca mina tɨpemb kirarir laiŋ aŋgɨnande \p \v 12 \x - \xo 5.12: \xo*\xt 1 Ko 16.18, na Pil 2.29, na 1 Ti 5.17, na Ib 13.7, na 13.17\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aia nenmo gaindopnandet, ne ndori kotacrena ramtaɨrmo toriraŋ. Na Kacootta ma minmo nena Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna ŋginaiŋta ramtaɨr paŋainda tɨkrina, mina nenmo tɨpemb kirarir laiŋga mo te, nenmo mbibirac laŋ ndeacna kamma mina nenmo an wiwitinande. \v 13 Na ne mataua lamŋirenan, an aiŋira mina nena morenanmo, ne minmo toriraŋ te, minmo matau matŋiraŋ. Na ne muruŋcamiŋa nikinik iro kabea aŋgɨca eacraŋnandet. \p \v 14 \x - \xo 5.14: \xo*\xt Gal 5.22, na 6.1-2, na Kol 3.12, na 2 Te 3.6, na 3.11, na 3.15, na Ib 12.12\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aia nena iroar inkara moi ŋgepca, ne an aiŋira boboroca morena meikramtaɨrta tɨpemb kirarirmo moi wandoŋai, na an rugdar morenanmo, moi gagra te, an gagrar kocortanmo otac. Na ne an meikramtaɨrmo laŋanna tɨki mo. \p \v 15 \x - \xo 5.15: \xo*\xt ML 20.22, na Mt 5.39, na Ro 12.17, na 1 Ko 6.7, na 1 Pi 3.9\xt*\x*Na mandaia nemo tɨpemb kirarir ŋgorikca mo te, ne mina tɨpemb ŋgorikca kai mac nda ruti teac, ne minmo otaca tɨpemb kirarir laiŋga mona taupembta kore. Na memetmbaca ne Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrapa, kabena meikramtaɨrap minmo an tɨpemb kirarir kabea moraŋ. \p \v 16 \x - \xo 5.16: \xo*\xt 2 Ko 6.10, na Pil 4.4\xt*\x*Na ne memetmbaca toŋtoŋ niŋgik ndeacraŋ. \v 17 \x - \xo 5.17: \xo*\xt Lk 18.1, na Epe 6.18, na Kol 4.2, na 1 Pi 4.7\xt*\x*Na ne mbendeina kai ŋate teac. \v 18 \x - \xo 5.18: \xo*\xt Epe 5.20, na Kol 3.17\xt*\x*Mindacniŋ titocna reikca nenmo larueknanmo, ne Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋ. Na Raraŋ Aetaniac ma toŋgorinanna, meikramtaɨra Karais Iesusa mɨkrinanda, mina muruŋa aintocna tɨpemb kirarira moraŋ. \p \v 19 \x - \xo 5.19: \xo*\xt Epe 4.30, na 1 Ti 4.14, na 2 Ti 1.6\xt*\x*Na Ŋeroŋ Ratta nenmo reac ianna mo ndop te, ne manmo kai kɨrac teac. \v 20 \x - \xo 5.20: \xo*\xt 1 Ko 14.1, na 14.39\xt*\x*Na meikramtaɨra nemo rambca moca mbopatna ramtaɨrta kambca nenmo mbop te, ne minmo kai ŋate teac. \v 21 \x - \xo 5.21: \xo*\xt 1 Ko 2.11, na 2.15, na Pil 4.8, na 1 Io 4.1\xt*\x*Na ne ndori puŋga an kambca ritri, na mana laiŋ tiŋgik aŋgɨ, \v 22 \x - \xo 5.22: \xo*\xt Iop 1.1, na 1.8, na 2.3\xt*\x*te, ne tɨpemb ŋgorikmo tɨkcarica, iukai. \p \v 23 \x - \xo 5.23: \xo*\xt Ro 15.33, na 1 Ko 1.8, na Pil 4.9, na 1 Te 3.13, na 2 Te 3.16\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac, ma nikinik iro wetwet laŋ ndeteacna mɨnɨŋ, na ne manmo ndorita iroar inkara muruŋa mana neaŋ te, ma nenmo moi ratar koind tarunande. Na ma nena ŋerŋgaurapa, nena nikinik iroar muruŋapa, nena tikemb muruŋcamiŋmo, ma matau bubuocnande, te, ne laiŋ koind tarunandet, na an ra, aina Kacoot Iesus Karaisa nda kɨp te, ne tɨpemb ŋgorik kocor. \v 24 \x - \xo 5.24: \xo*\xt 1 Ko 1.9, na 10.13, na 2 Te 3.3\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac, ma ndona mboprena kambca raŋgairena, ainda moca ma nena ŋgacrena, na an reikca ma nena mo ndoprinanna, ma nenmo ainda monande. \p \v 25 \x - \xo 5.25: \xo*\xt Kol 4.3, na 2 Te 3.1\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, ne Raraŋ Aetaniacmo mbendeia digi te, ma aimo otacnandet. \p \v 26 \x - \xo 5.26: \xo*\xt Ro 16.16\xt*\x*Na nena Iesusa rɨpacrena laiplacarta tɨp kirar ianna gaind, ne kabe, kabea kabena meikramtaɨrmo pipopotacrenan. \p \v 27 Na aku nenmo Kacootna i mbuŋa kam gargar mbuŋa gaind mambopek, ne gan timbiŋ raparna kambmo Iesusa rɨpacrena laiplacarmo muruŋcamiŋa mbopi warac. \p \v 28 Na aina Kacoot Iesus Karaisna kakadmaica nenap eacnande.