\id 1CO - shell for translator's use \ide UTF-8 \h 1 Korin \toc3 1 Ko \toc2 1 Korin \toc1 Pola Korinnandmo Tiratna Outna Timbiŋ Rapar \mt1 Pola Korinnandmo tiratna outna timbiŋ rapar \imt Outna kam \ip Polna mɨn mbuŋa, Korinna ma auŋ aniac ian, na ma Akaiana pitrik waŋ ndeacrena, anna mon Girikna tiacarpaiknan. Na Pol, ma ndo ma Iesusna kammo Korin auŋ aniacmo outta tɨkca wiwitiatna ramoot, na ma an auŋ aniacmo Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna moa ŋgepatna. Na an mɨnna Pola min tɨkcarica, kabena auŋembmo aiŋa mona taŋri, na makukara an Korinnanda Iesusa rɨpacrena tumbunmo larurina. Ri, Pola gan timbiŋ rapara tirca, minmo iro laŋ neaŋ te, mina ndorita makukarmo wandoŋainandet. \ip Aintik Pola Korinnanda rɨpacrena laiplacarta rɨtɨpaca irik narica ma anna kakadmaiap. Moca mina tɨpemb kirarir laiŋga ŋgocrai nari. Na ma laŋtaŋgoarta tɨpemb kirarira momona kamb toprinan, na makukara meikramtaɨrmo larurenan, na mina Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋmo mba wattacarica mina tiŋara mona. Na ma mbendeina tɨp kirar laŋap tocmo mbopatna, na ainta reik laiŋga Ŋeroŋ Ratta wanaiŋa neaŋrenanmo, rɨtɨpacna meikramtaɨrmo neaŋrenanapa, menacrina meikramtaɨra mac nda ŋgepnanap. \ip Na an reikca muruŋa Korinnandmo makukara neaŋgatna, na Pola minmo kamb laiŋ topca minmo otaca mina Raraŋ Aetaniacmo mataua lamŋi rapaca mana toŋtoŋa matau raŋgaina. Na gan timbiŋ raparna inikna sapta 13, Pola kabena meikramtaɨra matŋina tɨpemb kirarirmo wandacrinan, na anna outna reac laŋa Raraŋ Aetaniaca ndona meikramtaɨrmo neaŋrenan. Na gan timbiŋ raparna sapta 13, Iesusa rɨpacrena laiplacar anna toŋgorenan. \c 1 \ms Ne rɨtɨpacna laiplacara ne ndorita irembmo aŋgɨri ŋgepnake, ndorimo kai ipuŋ teac \mr (1—4) \p \v 1 Aku Pol, aku Karais Iesusna up aŋgɨrena ramoot, anna Raraŋ Aetaniacna toŋtoŋ mbuŋa ma aukmo up aŋgɨrena ramootta mona larapacatna. Aukapa kaka Sostenisap, \v 2 \x - \xo 1.2: \xo*\xt Up 9.14, na 18.1, na 18.17, na Ro 1.7, na 10.12, na 1 Ko 6.11, na 2 Ti 1.9\xt*\x*aŋga nenmo Korin auŋ aniac ndeacrena Raraŋ Aetaniacna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo aŋga gan timbiŋ rapara nena tiratna. Na Karais Iesusa ma nenmo moa Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨr ndaruca, nenmo larapacrinan, na ne manan ŋgoin. Na ma nenapa an auŋembta meikramtaɨra muruŋa mina Karais Iesusna i mbuŋa rɨpacreke, na man mbuŋa ndori kotacna digina mbendeirena meikramtaɨrmo, ma minmo muruŋa larapacrina, ma nenapa aina muruŋna Kacoot. \v 3 \x - \xo 1.3: \xo*\xt Ro 1.7, na 2 Ko 1.2\xt*\x*Na aina Aet Raraŋ Aetaniacapa Kacoot Iesus Karaisa nenmo kadmaica nena iroar inkarmo moi wewettaca laŋ ndeacnandet. \s Pol ma Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋgatna \p \v 4 Na Karais Iesusna par mbuŋ tik, Raraŋ Aetaniaca nena nakadmaica, ma nenmo mataua morena, ainda moca aku memetmbaca nena ndamŋireke, aku ndona Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋrena. \v 5-6 \x - \xo 1.5-6: \xo*\xt 1 Ko 2.1-2, na 12.8, na 2 Ko 8.7, na 2 Ti 1.8, na KIEK 1.2\xt*\x*Na aia mana kamma nenmo mbopatke, an kamma ndo nena iroar inkara moa paŋpaiŋiatna. Te, gan tiacarpaikna meikramtaɨra watnandet, ma nena eteacna watmo, moa gagrarena. Na aku Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ maneaŋgat. Na Karaisna par mbuŋa, Raraŋ Aetaniac ma reac, reacna kirarirta iroara ma nenmo moa mɨnna tɨkca maeacreke, gaind tocna kirarir, kam matau mbopna kirarir, na reac, reaca matau lamŋina landamŋiar. \v 7 \x - \xo 1.7: \xo*\xt Lk 17.30, na Pil 3.20, na 2 Te 1.7, na Ta 2.13, na 2 Pi 3.12\xt*\x*Aintik mandeaca ne memetmbaca aina Kacoot Iesus Karaismo laru raekca tɨkna gagraca anna ndabirenanna, na ne Ŋeroŋ Ratna kakadmaina opotacmo mba matpiitndai. \v 8 \x - \xo 1.8: \xo*\xt Pil 1.6, na Kol 1.22, na 1 Te 3.13, na 5.23\xt*\x*Na Iesus Karaisa ma nenmo otaca moi paŋpaiŋica ne wɨtɨki gagraca, ne taŋi an mamamaina ra ndaru te, ne makukar kocor, an aina Kacoot Iesus Karaisna ra mbuŋa. \v 9 \x - \xo 1.9: \xo*\xt Ais 49.7, na In 17.21, na 1 Ko 10.13, na 1 Te 5.24, na 1 Io 1.3\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca ma nenmo maacat, te, nenmo ndona Nuoc Iesus Karaisap nikinik iro kabe aŋgɨca manap eacna moca, na Iesus Karais ma aina Kacoot. Na Raraŋ Aetaniaca mo, ndopatna reik, ma mo mɨnna tɨknandet. \s Korinna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbuna, tɨpniŋa titacatna \p \v 10 \x - \xo 1.10: \xo*\xt Ro 12.16, na 2 Ko 13.11, na Pil 2.2, na 3.16, na 1 Pi 3.8\xt*\x*Ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aku aina Kacoot Iesus Karaisna i mbuŋa, aku nenmo kam gargara gaindopnande, ne muruŋa iro kabe aŋgɨca kamkabe niŋgikca mo, na ne kai titaca tamtamma taŋ teac. Na ne muruŋa wiwit kabe ŋgoin ndeac, na ne muruŋa, iro kabe ndeac, na toŋtoŋ kabe ndeac. \v 11 Na ne aukna Iesusa rɨpacrena laiplacar, Koloena kamkabeara aukmo gaindopatna, ne ndorimo ipuŋga mboprena. \v 12 \x - \xo 1.12: \xo*\xt In 1.42, na Up 18.24-28, na 19.1, na 1 Ko 3.4\xt*\x*Na an nena ainda ipuŋga mboprena kirarirta kambca nena muruŋna rɨkca aku gaindopnande, “Nena ndeida gaindoprena, ‘Aku Polnan.’ Na nena ndeida gaindoprena, ‘Aku Apolosnan.’ Na nena ndeida gaindoprena, ‘Aku Pitanan.’ Na nena ndeida gaindoprena, ‘Aku Karaisnan.’” \v 13 Ee! Kaica? Karais ma titaca waŋniŋ ndeacre ki, a? Na aku Pol, aku nen ŋgotacna moca ik nakeraca menacatnan ki, a? Na ne aukna i mbuŋa kɨtac puk aŋgɨatnan ki, a? \v 14 \x - \xo 1.14: \xo*\xt Up 18.8, na 19.29, na Ro 16.23\xt*\x*Na nena rɨkca aku Kirispusapa Gaius, maniŋ niŋgikca aku maniŋmo kɨtac pukca moatna, na ramoot ianna mba mac moatke. Anna moca aku Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋgatna. \v 15 Ainda moca ramoot ianna gainda kai mbop teac, “Aia Polna i mbuŋa kɨtac puk aŋgɨratna.” \v 16 \x - \xo 1.16: \xo*\xt 1 Ko 16.15\xt*\x*Gidik aku meikramtaɨr ndeidmo kɨtac puk neaŋgatna, an meikramtaɨra mina Stepanasna kac ndeacrenan. Na aku lamŋi ŋgocor, aku ndeidmo kɨtac puk neaŋgat, co, wanaiŋ. \v 17 \x - \xo 1.17: \xo*\xt Mt 28.19, na In 4.2, na 1 Ko 2.1, na 2.4, na 2.13, na 2 Pi 1.16\xt*\x*Na Karais ma aukmo kɨtac pukca mo nake mba mbagɨricatnan. Wanaiŋ. Ma aukmo kam wembaŋ laŋ wiwitina mandacatna. Na aku kamb ndoprena ramtaɨrta kirara mba moatke. Wanaiŋ. Moca aku Karaisna keracatna ikmo, moi reac wanaiŋ toc ndacari nari. \s Karais anna Raraŋ Aetaniacna gargar \p \v 18 \x - \xo 1.18: \xo*\xt Up 17.18, na Ro 1.16, na 1 Ko 2.14, na 15.2, na 2 Ko 4.3\xt*\x*Anna gidik ŋgoin, meikramtaɨra kocnai topna morena meikramtaɨr, mina Karaisna ik nakeracatna kammo mina anmo ŋaŋaona paparuna kam toc ndamŋirena. Na Raraŋ Aetaniaca aimo mac nda aŋgɨrina meikramtaɨr, aia lamŋirena Karaisna ik nakeracatna kamma, anna Raraŋ Aetaniacna gargar. \v 19 \x - \xo 1.19: \xo*\xt Ais 29.14, na Ier 8.9\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca gan kam ndopca eacrena, “Aku gan tiacarpaikna iro laiŋgap eacrena meikramtaɨrta landamŋimo, mo kecari te, an landamŋi aniacap eacrenanmo, moi kecarica mina wanaiŋ ndacarinande.” \v 20 \x - \xo 1.20: \xo*\xt Iop 12.17, na Ais 19.12, na 33.18, na 44.25, na Mt 11.25, na Lk 10.21, na Ro 1.20-21, na 1.28\xt*\x*Na mandeaca, aia gan tiacarpaik ndeacrena meikramtaɨrmo aia minmo titocna kam ndopit? Na Tɨp Wandɨkca matau ŋgoinna lamŋirena ramtaɨrmo, aia minmo titoc ndopit? Na kamb puŋga ipuŋga mboprena ramtaɨrmo, aia min motocmo tit ndopit? Na Raraŋ Aetaniaca ma gan tiacarpaikna meikramtaɨrta landamŋiarmo, mo ŋgocraica mina ŋaŋaoca mbopekna kambta kirar toc. \p \v 21 \x - \xo 1.21: \xo*\xt Mt 11.25, na Lk 10.21, na Ro 1.20-21, na 1.28\xt*\x*Na mana iroapa landamŋi laŋ manan mbuŋ tik, Raraŋ Aetaniaca aind ndamŋirena, mina ndorita landamŋi mbuŋ, co, gan tiacarpaikna meikramtaɨra manmo mba lamŋi mbe. Aintik Raraŋ Aetaniaca min mac nda aŋgɨna kabena taup mac moatna, anna, “An kam ŋaŋao mbuŋa.” Aia nenmo an ndoprena. Na meikramtaɨra anna waraca Raraŋ Aetaniaca rɨpac te, Raraŋ Aetaniaca minmo mac nda aŋgɨnande. \v 22 \x - \xo 1.22: \xo*\xt Mt 12.38, na Mk 8.11, na In 4.48, na Up 17.18, na 17.32\xt*\x*Na Iudananda mina ndorimo ŋgagatraca watna nagagararena, na Giriknanda mina ndorimo landamŋi laiŋapa iro landamŋi aniacap aŋgɨna moca anna gagrarena. \v 23 \x - \xo 1.23: \xo*\xt Ais 8.14, na Mt 11.6, na In 6.60, na 6.66, na Ro 9.32, na 1 Ko 2.14, na Gal 5.11\xt*\x*Na aia Karaisna ik nakeraca menacatna kamma Iudanaŋgepta iroar inkar minanmo, aoclatacna wautna kam kirara wiwitirinan. Na Iudana meikramtaɨr wanaiŋa anmo ŋaŋaoca mboprena kamna kirar ndamŋirena. \v 24 \x - \xo 1.24: \xo*\xt Ro 1.4, na 1.16, na 1 Ko 1.18, na Kol 2.3\xt*\x*Na aia meikramtaɨr, Raraŋ Aetaniaca aina ŋgacrena kamma aia waracrina, na Iudananapa Giriknan toco waracrina, na aia lamŋirena, Karaisa ma Raraŋ Aetaniacna gargar, na ma mana iro landamŋi laŋ. \v 25 \x - \xo 1.25: \xo*\xt 2 Ko 13.4\xt*\x*Na gan tiacarpaikna meikramtaɨra, anmo gaind ndamŋirena, Raraŋ Aetaniacna iroar ndeida laiŋga wanaiŋ, anna ŋaŋao ŋgoin. Ri, an iroara meikramtaɨrta landamŋimo kocnaia tamuŋ ŋgoin ndeacrena. Na mina gaind ndamŋirena, Raraŋ Aetaniacna tɨpemb kirarir ndeida, Raraŋ Aetaniacmo wandacrena, ma gargara mɨnna wanaiŋ. Na mana an kirarirta gargara bagaraniac ŋgoin, meikramtaɨrta gargarmo kunda tamuŋ ŋgoin. \p \v 26 \x - \xo 1.26: \xo*\xt Mt 11.25, na In 7.48, na Ie 2.1-5\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, ne lamŋirena, ŋgaua Raraŋ Aetaniaca nenmo aca ne Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna ndaruca eacri, na nena ndeida gan tiacarpaikna meikramtaɨrta lamnikca, landamŋiar anikta ramtaɨrta kirara eac ŋgocor. Na nena ndeida gagrar kocor. Na nena ndeida i aniacapna ramtaɨrta racaindpaiknanna wanaiŋ. \v 27 \x - \xo 1.27: \xo*\xt Mt 11.25, na Ie 2.5\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna larapacatna meikramtaɨr, mina kabena meikramtaɨrta lamnɨac ŋgoutta, mina iroara laiŋga wanaiŋ, na aintocna tɨpna kirar mbuŋa, Raraŋ Aetaniaca gan tiacarpaikna landamŋiarta meikramtaɨrmo, moi numbira monande. Na meikramtaɨr ndeida watreke, mina gagrar kocorta kirar ndeacrena, aintanmo Raraŋ Aetaniaca aŋgɨ te, gan tiacarpaikna gargarapna ramtaɨra moi numbira monande. \v 28 Na ma an iremb kocorta meikramtaɨrmo, ma aŋgɨnande, na an meikramtaɨrmo, ndeida watreke mina ndaekpemb koind, na mina reik ŋgocorta kirar. Na aintocna tɨpna kirarna kirara Raraŋ Aetaniaca an irembapa gagrar anikapnanmo, ma ainda morena, ma minmo aŋgɨri iriki kaŋgaukca tɨknande. \v 29 \x - \xo 1.29: \xo*\xt Ro 3.27, na Epe 2.9\xt*\x*Ainda moca ramoot ianna Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo, ndona i aŋgɨri ŋgepna mɨnna wanaiŋ. \v 30 \x - \xo 1.30: \xo*\xt Ier 23.5-6, na In 17.19, na 2 Ko 5.21\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac ma ndo nenmo aŋgɨca Karais Iesusap tɨkatna. Na aina moca Karaisa Raraŋ Aetaniacna iro laŋapa landamŋina ramoot ndarurina. Na Karais mbuŋ tɨk, Raraŋ Aetaniaca aimo moa aŋgɨra aia meikramtaɨr wandoik laiŋ ndaruca, ma aimo moa aia mana tɨpemb kirarir ratta raŋgairena. Na Karaisna aiŋ mbuŋ tik, Raraŋ Aetaniaca aimo Karais mbuŋ ŋgoikatna, na tɨp ŋgoreacna makukca aimo mac bubuocna mɨnna wanaiŋ. \v 31 \x - \xo 1.31: \xo*\xt Ier 9.23-24, na 2 Ko 10.17\xt*\x*Aintik Raraŋ Aetaniaca toŋgorinanna, aia timbigta kap mboprina kirara raŋgairaŋ, “Na ramootta ndona i aŋgɨri ŋgepna ndop te, ma ndona ia kai aŋgɨ ŋgep teac, ma Kacootna imo aŋgɨri ŋgep.” \c 2 \s Pola Korinnaŋgepta rɨtɨpacna kamma an ndopatna \p \v 1 \x - \xo 2.1: \xo*\xt 1 Ko 1.17\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, an mɨnna aku kɨpca nenap eacri, aku nenmo Raraŋ Aetaniacna iŋgoroca eacrina kamma nenmo an ndopatna, na aku nenmo mba landamŋiarta ramtaɨr morena kambta kirara nenmo aintocna kamma mba mboprenanna. \v 2 \x - \xo 2.2: \xo*\xt Gal 6.14, na Pil 3.8\xt*\x*Na aku gaind toc ndamŋirena, an mɨnna aku nena rɨkmo eac te, aku reac ianna landamŋina mba moitndai. Wanaiŋ. Aku Iesus Karaisna landamŋi niŋgikca lamŋiraŋnande. Na anna gidik, Iesus Karais, ma ik nakeraca menacatna. \v 3 \x - \xo 2.3: \xo*\xt Up 18.9, na 2 Ko 10.1\xt*\x*Na an mɨnna aku nenap eacatnanna, aku gagrar kocor, na aku rugut moatna, na aku nekca ŋgocrairina. \v 4 \x - \xo 2.4: \xo*\xt Ro 15.19, na 1 Ko 1.17, na 1 Te 1.5, na 2 Pi 1.16\xt*\x*Na aku mboprena kammapa kam wembaŋ laŋa aku wiwitirenanna, anna aku landamŋiarta ramtaɨrta kirar toca mba morinan, te, aukna landamŋi aniaca nena iroar inkara moi ŋgetrikinandet. Wanaiŋ. Aku nenmo Ŋeroŋ Ratna gargar wandacatna. \v 5 \x - \xo 2.5: \xo*\xt 2 Ko 4.7, na 6.7\xt*\x*Na aku ainda moatna, aintik aku toŋgo ŋgocor, ramootna landamŋi mbuŋa ne ndorita rɨtɨpaikca moi laruna. Wanaiŋ. Aku toŋgorinanna, Raraŋ Aetaniacna gargara ndo an rɨtɨpaikca moi laruna. \s Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋa ndo aimo landamŋi laŋ neaŋrena \p \v 6 \x - \xo 2.6: \xo*\xt 1 Ko 1.28, na Epe 4.13, na Pil 3.15, na Ib 5.14\xt*\x*Na anna gidik, aia meikramtaɨra mandaibinna Raraŋ Aetaniacna iro laŋapa landamŋina tɨpna kirar mbuŋa gargarmo aŋgɨrinanmo, aia an kam mbuŋa wiwitireke, mina aŋgɨrena. Na an landamŋia mina mba gan tiacarpaikna landamŋiarta ramtaɨr tambuŋa mba tɨkca mba aŋgɨri. Na gan tiacarpaikna ramtaɨr paŋaind tambuŋa mba tɨkca an landamŋia mba aŋgɨri, ainta wiwitta anna mina top niŋgikna ndeacrena. \v 7 \x - \xo 2.7: \xo*\xt Ro 16.25-26, na Epe 3.5, na 3.9, na Kol 1.26, na 2 Ti 1.9\xt*\x*Wanaiŋ. An iro laŋapa landamŋi laŋa aku mboprenanna, anna Raraŋ Aetaniacna iŋgorocrina iro laŋapa landamŋi laŋ. Na anna ma iŋgoroca eacrenan. Na atua gan tiacarpaikca laru ŋgocor ndeacri, Raraŋ Aetaniaca aina i aniacmo aŋgɨca ŋgeprinan, na ma aimo larapacrina. \v 8 \x - \xo 2.8: \xo*\xt Lk 23.34, na In 7.48, na Up 13.27, na 2 Ko 3.14\xt*\x*Na gan tiacarpaikna ramoot paŋan ianna lamŋi ŋgocor. Wanaiŋ. Na mina lamŋiri, co, kaina moca mina tamuŋna auŋna i aniacapna Kacootmo aŋgɨca ik nakeracatna? \v 9 \x - \xo 2.9: \xo*\xt Ais 64.4\xt*\x*Ri, aia an reikta kamma an ndopatna, na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca anna kammap eacrenanna anmo gaindoprina, “An reikca atua ramoot ianna wat ŋgocor, na anna kamma warac ŋgocor, na ramootna iro inik mbuŋa laru ŋgocor, na an reikca Raraŋ Aetaniaca kocroca maeacreke, na meikramtaɨra mana mataua matŋirenanna anna minan.” \v 10 \x - \xo 2.10: \xo*\xt Mt 13.11, na 16.17, na In 14.26, na 1 Io 2.27\xt*\x*Na an reikta kamma mina iŋgoroca eacrena, na mana Ŋeroŋna aiŋ ŋgoin mbuŋa Raraŋ Aetaniaca anmo aimo moa raek ndarurina. Na Ŋeroŋ Ratta reac, reacna ŋginaŋa matau ŋgoinna orerena, na ma Raraŋ Aetaniacna iŋgoroca eacrena iroar toca ma orerena. \v 11 \x - \xo 2.11: \xo*\xt ML 20.27, na Ier 17.9, na Ro 11.33-34\xt*\x*Na ramoot ian ma kabena ramootna iroa lamŋina, mɨnna wanaiŋ. Na an ramootta mana ŋeroŋa ndo mana iro inik ndeacrena, man niŋgikca ndo lamŋirena. Na aintocna kirar mbuŋa, ramoot ianna Raraŋ Aetaniacna iro inikca mba lamŋirenanna. Mana Ŋeroŋ niŋgik ma ndo lamŋirena. \v 12 \x - \xo 2.12: \xo*\xt In 16.13-14\xt*\x*Na aia gan tiacarpaikna ŋeroŋa mba aŋgɨri. Wanaiŋ. Na aia Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋ kɨprenan aŋgɨrinan, na ma aimo Raraŋ Aetaniacna toŋgoca wanaiŋa neaŋrena reikmo muruŋcamiŋ ŋgoinna wat garacna moca. \v 13 \x - \xo 2.13: \xo*\xt 1 Ko 1.17, na 2.4, na 2 Pi 1.16\xt*\x*Na aia an toŋgoca wanaiŋa neaŋrena reikta kamma an ndopca larurena. Na aina mboprena kamma ramootna landamŋi mbuŋa mba kɨpri. Wanaiŋ. Ŋeroŋ Rat ŋgoinna ndo aimo riptica, aia an kam ndoprena. \p \v 14 \x - \xo 2.14: \xo*\xt Mt 16.23, na In 8.47, na 14.17, na Ro 8.5-7, na 1 Ko 1.18, na 1.23\xt*\x*Na meacramoota Ŋeroŋ Ratta manap eac ŋgocor, ma Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋna reikca ma mba aŋgɨritndai, anmo ma gaind ndamŋinandet, an reikca anna reik ŋaŋaoar tiŋgik. Na aia Ŋeroŋ Rat ndambuŋa tɨkca aŋgɨrena reikca an meikramtaɨra Ŋeroŋ Ratta minap eac ŋgocor, mina mba lamŋi garacitndai, an reikca anna minmo ŋaŋaoarta reik tiŋgik, aintik meikramtaɨra Ŋeroŋ Ratapnan, mina ndori an reikmo ritri wat garacnande. \v 15 \x - \xo 2.15: \xo*\xt 1 Te 5.21, na 1 Io 2.20, na 4.1\xt*\x*Na meacramoota ma Ŋeroŋ Ratap, ma gainda morena, ma an reikmo muruŋcamiŋa ritrinande. Na ainda mona mɨnna meacramoot ianna eac ŋgocor, ma an Ŋeroŋ Ratap eacrina meacramootna tɨpemb kirarira ritrina. \p \v 16 \x - \xo 2.16: \xo*\xt Iop 15.8, na Ais 40.13, na Ier 23.18, na In 15.15, na Ro 11.34\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapna kamma gaindoprina, “Mandaia ndo Kacootna iroara lamŋirenanna, ma Kacootmo riptina mɨn?” Na Karaisna iro aniac mananna aiap eacrena. \c 3 \s Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna aiŋa morena ramoot, anna Raraŋ Aetaniacna aiŋna ramoot \p \v 1 \x - \xo 3.1: \xo*\xt In 16.12, na 1 Ko 2.14-15\xt*\x*Ainda moca ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, ŋgaua aku nenmo an kamma Ŋeroŋ Ratta raŋgairena meikramtaɨr ndoprena kamna kirara mba mbopitndai. Wanaiŋ. Aku nemo mbopekna kamma anna aku tɨp kirar bagara raŋgairena meikramtaɨr ndoprena kamna kirara aku nenmo an kamna kirar mambopek. Na an mɨn mbuŋa ne Karaisna tɨp kirarmo mombonik tekirta kirar toca morina. \v 2 \x - \xo 3.2: \xo*\xt In 16.12, na Ib 5.12-14, na 1 Pi 2.2\xt*\x*Na aku nemo mɨr neaŋambatna. Na aku nenmo amna reac gargara neaŋam ŋgocor, anna gaind, ne amna reac amna mɨnna mba tɨkreke, na mandeac toco, ne mɨnna mba tɨkreke. \v 3 \x - \xo 3.3: \xo*\xt 1 Ko 1.10-11, na 11.18, na Gal 5.20-21, na Ie 3.16\xt*\x*Aintik ne iroar bagrarta kirarirmo gidikca ne anna raŋgairena. Na ne laiplacarmo iroar ŋgorikca aŋgɨca kaega morena, na an iroar ŋgorikta kirarirmo ne anap maeacreke. Na an kirarirmo ne mamoreke, na an kirarira anna ŋgauna nikinik iro bagarnan. Na anna tiacarpaikna meikramtaɨrta tɨpemb kirarir minan. \v 4 \x - \xo 3.4: \xo*\xt 1 Ko 1.12\xt*\x*Na ramoot ian ma gaindop te, “Aku Polnan.” Na ramoot ian toco ma aindopnande, “Aku Apolosnan.” Na ne an tɨpna kirara moreke, ne tiacarpaikna meikramtaɨr koinda ma laruca.\f + \fr 3.4 \fr*\ft Apolosa ma kambta ramoot, na ma Raraŋ Aetaniacna timbigta kapmo matau ŋgoinna lamŋirena.\ft*\f* \p \v 5 Na ne matau lamŋi, Apolosa ma mandai ŋgoin ki? Na aku Pol, aku mandai ŋgoin? Na aŋga aiŋa morena ramootniŋ niŋgik. Na Kacoot, ma ndo aŋmo an aiŋ neaŋgatna, na ianmo an aiŋ neaŋgatna, na ian motocmo an aiŋ neaŋgatna, na aŋna an aiŋniŋ mbuŋa ne Karaisa rɨpacatna. \v 6 \x - \xo 3.6: \xo*\xt Up 18.4-11, na 18.24-28, na 19.1, na 1 Ko 1.30, na 2 Ko 3.5, na 10.14-15\xt*\x*Na aku warɨŋna amna reac mamutocat. Na Apolos, ma manmo puk neaŋgabrena. Na Raraŋ Aetaniac ma mana amna reaca moa larurena. \v 7 \x - \xo 3.7: \xo*\xt 2 Ko 12.11, na Gal 6.3\xt*\x*Aintik ramootta amna reac mutocrenan, ma anna iremb kocor. Na ramootta puk neaŋgabrenan, ma toco iremb kocor. Wanaiŋ. Na Raraŋ Aetaniaca ma amna reaca moa larurena, ma ndo kabea i aniacap. \v 8 \x - \xo 3.8: \xo*\xt Ro 2.6, na Gal 6.4-5, na KIEK 22.12\xt*\x*Na ramootta amna reac mutocrenan, na ramootta puk neaŋrenan, maniŋa muruŋniŋa Raraŋ Aetaniacna aiŋa morena. Na maniŋna kabe kabea ndoniŋna morina aiŋna makukna mɨnna opoik aŋgɨnande. \v 9 \x - \xo 3.9: \xo*\xt Mt 13.3-9, na Up 15.4, na 2 Ko 6.1, na Epe 2.20-22, na Ib 3.3-4, na 1 Pi 2.5\xt*\x*Na aŋga Raraŋ Aetaniacap aiŋ kabea morena ramootniŋ, na ne mana warɨŋna kirar. \s Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna aiŋna ramoot, ma muind mataua morena kirar \p Na ne Raraŋ Aetaniacna Kacna kirar. \v 10 \x - \xo 3.10: \xo*\xt Ro 15.20, na 1 Ko 4.15, na 15.10, na 1 Pi 4.11, na 2 Pi 3.15, na KIEK 21.14\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna kakadmaina opotac mbuŋa, aku kac laŋa mona landamŋina muind laŋ aŋgɨatna, na aku kaca mona waut aniacmo outta tɨkca mbiraca mamairi. Na kabena ramootta aukna tɨkrina watur nambatmo kaca morena. Na meacramoot, kabe, kabea muruŋa ndorita ŋginaŋa mo, na mina morena an kacna kirara matau wat. \v 11 \x - \xo 3.11: \xo*\xt Ais 28.16, na Mt 16.18, na 2 Ko 11.4, na Gal 1.7, na 1 Pi 2.4-6\xt*\x*Na ne lamŋirena Raraŋ Aetaniac, ma Iesus Karaismo kacna outna waut aniac toca tɨkrina. Na kabena ramootta kaca mona waut ianna an outna waut aniac nambatta kabena outna waut aniaca ianna mba mac tɨkitndai. Wanaiŋ. \v 12 Na an outna waut aniaca mina kaca an nambatta morenan, moca mina ndeida gol mbuŋa mo nari, na ndeida silwa mbuŋa mo nari, na ndeida kituknduk aniac mbuŋ ŋgoikrena waut mbuŋa mo nari, na ndeida ik mbuŋa mo nari, na ndeida ndaen mbuŋa mo nari, na ndeida oek mbuŋa mo nari. \v 13 \x - \xo 3.13: \xo*\xt Lk 2.35, na 1 Ko 4.5, na 2 Te 1.7-10, na 1 Pi 1.7, na 4.12\xt*\x*Na iŋmbaia an meikramtaɨrta morina kaikta aiŋira muruŋa larui waekenande, na Raraŋ Aetaniacna ŋganŋgɨrina meikramtaɨrta ritri waparacna ra mbuŋa, ma tac toca wɨrnandet, na an taca meacramoot kabe, kabena morena aiŋira towaia watnandet, an aiŋira laŋ, co, ŋgoreac. \v 14 Na ramoot ian ma an gol, co, silwa, co, kituknduk aniac mbuŋa oikrina waut nambatta morina kaca taca wɨr ŋgocor te, an aiŋa morinan ramootta ma ndona opoik aŋgɨnande. \v 15 Na an aiŋna ramoot, mana kaca taca kocnai wɨrcari te, an ramoot mana aiŋ aniaca wanaiŋ ndacarinande. Na an aiŋna ramoot, ma mba topitndai, ma gaind toc ndeacnande, aia manmo tac iniknan aŋgɨrina ramoot. \s Ne Raraŋ Aetaniacna Kac \p \v 16 \x - \xo 3.16: \xo*\xt 1 Ko 6.19, na 2 Ko 6.16, na Epe 2.21-22, na Ib 3.6, na 1 Pi 2.5\xt*\x*Na ne Raraŋ Aetaniacna Kac, na Ŋeroŋ Ratta nena inkar ndeacrena, na ne anmo mba lamŋire ki, a? \v 17 Na ramoot ian, ma Raraŋ Aetaniacna Kacmo moi ŋgocrai te, Raraŋ Aetaniaca an ramootmo mo ŋgocrainande. Na anna gaind, anna Raraŋ Aetaniacna Kac, an reacmo ma ndo ŋgoin larapacrinan, an reaca anna manan. Na an Kaca ande, nen an meikramtaɨr, ne mana Kac. \s Aia meikramtaɨrta imo kai aŋgɨ ŋgep teac \p \v 18 \x - \xo 3.18: \xo*\xt ML 3.7, na Ais 5.21\xt*\x*Moca ne ndorimo ndorica paru nari. Na ŋarikca nena rɨkna ramoot ian, ma gan tiacarpaikna reikta landamŋi ndamŋica ma gaind tocna iro aŋgɨ te, “Aku landamŋi bagaraniac laŋna ramoot.” Na reac lacau ma ŋaŋaona ramoot pac laru te, iŋmbaia ma landamŋina ramoot ŋgoin ndarunande. \v 19 \x - \xo 3.19: \xo*\xt Iop 5.13, na 1 Ko 1.20, na 2.6\xt*\x*Na anna gaind, gan tiacarpaikna landamŋi laŋa anna Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo tɨp ŋaŋaona kirar ndeacrena, na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca gan kamma mbopca eacrena, “Meikramtaɨr ndeida mina iro landamŋi aniacapnanna, mina kabena meikramtaɨra moi ŋgocraina iroar landamŋiar aŋgɨrena, na Raraŋ Aetaniaca ma gainda morena, ma mina an tɨpemb kirarirmo minmo an mbuŋa mac nda te, mina ndorica moi ŋgocrainandet?” \v 20 \x - \xo 3.20: \xo*\xt Ŋap 94.11\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kap toco gaindopatna, \b \q1 “Kacootta ma lamŋirena, \q2 landamŋiarta ramtaɨrta iroar inkarmo. \q1 Na ma lamŋirena, \q2 mina mo ndopca lamŋirena reikca \q2 mina mo ndopca monandet, \q3 na mina mba laruitndai.” \b \p \v 21 \x - \xo 3.21: \xo*\xt 1 Ko 1.12, na 3.4-6, na 2 Ko 4.5, na 4.15\xt*\x*Aintik ne an meikramtaɨrta i aŋgɨra ŋgeprena tɨpna kirara ne tɨkcari. Na an reikca muruŋa anna nenan. \v 22 Ainda moca Polapa, Apolosapa, Pitaapa, gan tiacarpaikapa, eteacna watapa, memenacapa, mandeac ndeacrena reikapa, na iŋmbai ndaruekna reikap, an reikca muruŋcamiŋa nenan. \v 23 \x - \xo 3.23: \xo*\xt Ro 14.8, na 1 Ko 11.3, na 2 Ko 10.7, na Gal 3.29\xt*\x*Na ne Karaisnan, na Karaisa ma Raraŋ Aetaniacnan. \c 4 \s Kacootta ma ndo ŋgoinna ndona aiŋna ramootmo ritrirena \p \v 1 \x - \xo 4.1: \xo*\xt Lk 12.42, na 1 Ko 3.5, na 2 Ko 6.4, na Ta 1.7, na 1 Pi 4.10\xt*\x*Na ne gaind ŋgoinna matau lamŋi, aia Karaisna aiŋna ramtaɨr. Na aia Raraŋ Aetaniacna iŋgorocatna kambta matau raupŋina aiŋap. \v 2 \x - \xo 4.2: \xo*\xt Lk 12.42\xt*\x*Na ramootta kabena ramootna aiŋa raupŋinan, ma ndona ramoot paŋanna kam ŋgoin matau raŋgairena. \v 3 Ainda moca ne aukna tɨpemb kirarirmo ritri ndop te, co, meikramtaɨra aukna tɨpemb kirarirmo ritri waparacna ra mbuŋa tɨkca ritri te, anna reac tekernoc. Na auk toco ndona tɨpemb kirarira mba ritrirenanna. \v 4 \x - \xo 4.4: \xo*\xt Iop 9.2, na Ŋap 143.2, na ML 21.2, na Ro 4.2\xt*\x*Na anna gidik, aku ndona tɨp ŋgoreac ianna lamŋi ŋgocor, ainda moca mina gainda mba mbopitndai, “U ramoot wandoŋ.” Na aukmo ritri waparaca moca watna aiŋa anna Kacootna aiŋ niŋgik. \v 5 \x - \xo 4.5: \xo*\xt Ro 2.1, na 2.29, na 1 Ko 3.8, na 2 Ko 5.10, na KIEK 20.12\xt*\x*Na ritri waparacna ra mba larureke, aintik ne kabena meikramtaɨrta tɨpemb kirarirmo kai ritri teac. Na ne Kacootna ndabi, ma kɨpnande. Ma an neaup inikca iŋgoroca eacrena reikmo, ma muruŋ naaŋgɨca larui memetaca tɨknande. Na ma meikramtaɨrta iroar inkarmo moi waekenande. Na oit ianna Raraŋ Aetaniaca meikramtaɨrmo muruŋcamiŋmo kabe kabena irembmo aŋgɨ ŋgepnandet. \s Korinnanda ndorita i aŋgɨra ŋgeprena \p \v 6 \x - \xo 4.6: \xo*\xt Ro 12.3, na 1 Ko 1.12, na 3.4, na 3.21\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aku nena iroar inkarmo otacna moca, ainda moca aku Apolos aŋna kamma an ndoprina. Na ne, aŋ ndamŋi te, nena tɨpemb kirarira wandoŋa mo, na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca mboprina kamna kirara raŋgai, na ne an kammo kai kunni werap teac. Aintik ne kai garuruca kabena ramoot ianna ia kai aŋgɨri ŋgep teac, na kabena ramootna imo kai mo ŋgocrai teac. \v 7 \x - \xo 4.7: \xo*\xt In 3.27, na Ro 12.6, na Ie 1.17, na 1 Pi 4.10\xt*\x*Ainda moca u titoca moit? Na mandaia ndo unmo ramoot aniac ndaruna larapacatna? Na u mba Raraŋ Aetaniac ndambuŋa reac ianna mba aŋgɨrina ki, a? Na ŋarikca u gidikca Raraŋ Aetaniacna parna reikmo, u aŋgɨr mai te, na kaina moca u ndona i aŋgɨra ŋgeprena, na an reik u ndo moa larurina reik ki? \p \v 8 \x - \xo 4.8: \xo*\xt KIEK 3.17, na 3.21\xt*\x*Na anna laŋ, nenmo reik laiŋga mɨn ŋgoinna tɨkrina. Na mandeaca ne reikca mɨnna tɨkca ne laŋ ŋgoin ki, ndeacre ki? Na mandeaca ne aimo kunda gagrirta ramtaɨrta paŋaindta kirar ki, ndeacre ki? Na ainda kari, aku toŋgorinanna ne gagrirta ramtaɨr paŋaind gidkar taru te, nena i toco gagrirta ramtaɨr paŋaind ndarua aia nenap eacna. \v 9 \x - \xo 4.9: \xo*\xt Ro 8.36, na 1 Ko 15.30-31, na 2 Ko 6.9, na Ib 10.33\xt*\x*Na wanaiŋ ecte, aku gaind ndamŋirina Raraŋ Aetaniac, ma aimo up aŋgɨrena ramtaɨrmo iŋmbai ŋgoinna tɨkrina. Na aia ramtaɨrta kirar toc ndeacrena, na ritri waparaca aindoprina aia menacnande. Te, mina toŋgorinanna mina aimo meikramtaɨr muruŋna outapa mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaurta outta tɨkca mo menacna. \v 10 \x - \xo 4.10: \xo*\xt Up 26.24, na 1 Ko 1.18, na 3.18\xt*\x*Anna Karaisna i aŋgɨri ŋgepna, na aia ŋaŋaona ramtaɨr toc maeacreke. Na ne Karaisna tɨpemb kirarira lamŋirena landamŋina ramtaɨrta kirar. Na aia ndori gagrar kocor, na ne wɨtɨkca gagrarina. Na aia ndori iremb kocor, na ne ndori iremb anikap. \v 11 \x - \xo 4.11: \xo*\xt Up 23.2, na Ro 8.35, na 2 Ko 11.23-27, na Pil 4.12\xt*\x*Na ŋgau ŋgoinna tɨkca kɨpca mandeacna mɨn, aia nik wataica eacrena, na aia puk amna logotta gagaraca eacrena, na aia tik ŋgapaoc urpembtan aoca eacrena. Na mina aimo pia ŋgocrairena, na aina matau mbiraca eacna taupemb kocor. \v 12 \x - \xo 4.12: \xo*\xt Ŋap 109.28, na Mt 5.44, na Up 18.3, na 1 Ko 9.14-15, na 1 Te 2.9, na 2 Te 3.8, na 1 Ti 4.10\xt*\x*Na aia ndorita paɨr puŋga aiŋ aniac ŋgoinna morena. Na mina aimo komea mboprena, na aia Raraŋ Aetaniacmo min ŋgotacna digirena. Na mina aimo moa ŋgocrairena, na aia ndorita upemb mɨkca an makukar aŋgɨrena. \v 13 \x - \xo 4.13: \xo*\xt KN 3.45\xt*\x*Na mina aimo kam tɨpemb ŋgorik koind toprena, na aia minmo kamb laiŋ tiŋgik ndoprena, na aimo ŋaŋawitna kirar toca moca meikramtaɨra aŋgɨca kecaririna. Na meikramtaɨrta lamnikca watreke, aia reac kokot ŋgoreacna kirar ndeacrena. Na aia aind ndeaca kɨpca mandeacna mɨn. \s Pola toŋgorinanna Korinnanda mana tɨpemb kirarira raŋgai \p \v 14 Na aku an kam tirrinanna, nenmo moi numbira mo nake, mba mori. Wanaiŋ. Aku tiratnanna gaind, ne aukna mombonik tik, aku nenmo matŋia nenmo nena iroara moi pɨarna. \v 15 \x - \xo 4.15: \xo*\xt Up 18.11, na Gal 4.19, na Ie 1.18\xt*\x*Mindacniŋ ramtaɨr wɨt ŋgoinna nenmo Karaisna tɨpemb kirarir raupŋi te, na ne ater wɨt kocor. Na Karais Iesus mbuŋa ne aukna mombonik taruatna, na an mɨnna aku nenmo kam wembaŋ laŋ wiwitiatna. \v 16 \x - \xo 4.16: \xo*\xt 1 Ko 11.1, na Pil 3.17, na 1 Te 1.6, na 2 Te 3.9\xt*\x*Aintik aku nenmo moi ŋgepca nenmo ndona tɨpemb kirarira watca raŋgaina moca. \v 17 \x - \xo 4.17: \xo*\xt Up 19.22, na Pil 2.19-22\xt*\x*Na an mɨnɨŋna moca aku Timotimo, nen ndambuŋa mandaca kɨpatna. Na man tikca, ma aukna mooŋnuocna kirar, na ma Kacootna aiŋmo mataua raupŋirena. Aintik aku manmo matŋirena. Na ma ndo nena iroar inkarmo moi ŋgepnande, an tɨpemb kirarira aku Karais Iesusap mɨkna moca, na an tɨpemb kirarir puŋga aku Iesusa rɨpacrina auŋembta tumnambmo an mimitpac neaŋrena, minmo anna raŋgaina moca. \p \v 18 Na nena ndeida gaind ndamŋinandet, aku mba mac kɨpca nenmo mba mac watitndai, na nena ndeida ŋgepca tamtamma garururena. \v 19 \x - \xo 4.19: \xo*\xt Up 18.21, na 19.21, na 1 Ko 16.5, na 2 Ko 1.15, na 1.23, na Ib 6.3\xt*\x*Ainda kari, anna Kacootna reac ma ndo toŋgo te, aku nenmo rambuŋ tɨki kɨpnande. Na aku kɨpekna mɨnna, aku mba an garururena meikramtaɨrta kamb mbarac nake mba kɨpri. Wanaiŋ. Aku kɨpca mina an gargar aniacna ŋgorenande, mina titocna gargarap? \v 20 \x - \xo 4.20: \xo*\xt 1 Ko 2.4, na 1 Te 1.5\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna bubuoca, anna kam ndondopna reaca wanaiŋ. Wanaiŋ. Anna gargarapna reac. \v 21 Na ne toŋgorinanna, aku nenmo titocna kirara tɨki moit? Na ne toŋgorinanna, aku ndona monac tɨpap kɨpca nenmo an mbuŋa wandoŋait, ki? Co, ne toŋgorinanna, aku ndona mamatŋia nena neaŋca, nenmo kakadmaina iro wetwetap kɨpit? \c 5 \ms Ne rɨpacrina meikramtaɨra ne ndorita nikinik ndarurena tɨpemb kirarir ŋgorikmo, moi wandoŋai \mr (5—6) \s Meacramootna kaŋtertaapa morena tɨp kirara Korinnaŋgepta rɨkca eacrenan \p \v 1 \x - \xo 5.1: \xo*\xt TN 18.7-8, na TW 22.30, na 27.20, na Epe 5.3\xt*\x*Na aku waracri, mina gainda ninirina, meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirar ianna nena rɨkca larurina, na an tɨpna kirara rɨpac ŋgocora raekca wanaiŋ ndeacrena meikramtaɨra an tɨpmo mo ŋgocor. Na an tɨpna kirara gaind, ramoot ianna ndona aetna meacap aoca ŋgorena. \v 2 Na ne ndorimo laiŋ ndopca kunda tamuŋ ki ndeacraŋ ndopat ki, a? Na ne warac, ne anna moca mba kadmairena, ne kocnaia garururina. Na ne warac an tɨp kirar ŋgoreaca morina ramootmo, ne mo kecari, na ma nenap kai eac teac. \p \v 3 \x - \xo 5.3: \xo*\xt Kol 2.5\xt*\x*Na anna gidik, aku ndo nenmo tawan ŋgoin maeacreke, na aukna ŋeroŋa ma nenap maeacreke. Na anna aku nenap eacrena kirar, na aku an ramootna kirarira ritri watrina, ma an tɨpna kirara morina. \v 4 \x - \xo 5.4: \xo*\xt Mt 16.19, na 18.18, na In 20.23, na 2 Ko 13.10\xt*\x*Aintik aku gaindopatna, aina Kacoot Iesusna i mbuŋa, ne tumbunna anna ŋgutiŋ. Na aina Kacoot Iesusna gargar mbuŋa, aukna ŋeroŋ toco nenap eacnande. \v 5 \x - \xo 5.5: \xo*\xt Up 26.18, na 1 Ti 1.20, na 1 Pi 4.6\xt*\x*Na aia an ramootmo Ramoot Mbɨkna para tɨk te, mana tikca ŋgocrainande. Na aia ainda mo te, Kacootna Ra mbuŋa, Raraŋ Aetaniaca an ramootna ŋeroŋmo ma mac nda aŋgɨnandet. \s Ne Korinnanda an tɨp kirar ŋgoreaca moekna ramootmo mo kecari \p \v 6 \x - \xo 5.6: \xo*\xt 1 Ko 3.21, na 15.33, na Gal 5.9, na Ie 4.16\xt*\x*Na ne ndorita irembca aŋgɨra ŋgepca garururenan, anna tɨp kirar laŋa wanaiŋ. Na titoca moca? Na ne gainda lamŋi ŋgocor, is teker motemma tapacarmo moi aniac ndarunande. \v 7 \x - \xo 5.7: \xo*\xt NA 12.5, na 12.21, na 13.7, na Ais 53.7, na In 1.29, na 1 Pi 1.19, na KIEK 5.6, na 5.12\xt*\x*Aintik ne an is bagarmo aŋgɨri kecari, te, ne tapac ŋgamna kirara laruca isap mba eacitndai. Na aku lamŋirena, ne isar kocorta tapacna kirar ndarurina. Na anna gaind, mina Karaismo gɨmbamba moatna, na ma Sipsipna kirara aia manmo an Pasowana Rana ndamŋica man mbuŋa gɨmbamba moatna.\f + \fr 5.7 \fr*\fk Pasowana Ra: \fk*\ft Matiu sapta 26 wes 2na inikca wat. An kam tɨp kirar kabe toco an ndeacrena.\ft*\f* \v 8 \x - \xo 5.8: \xo*\xt TW 16.3, na Mt 16.6, na 16.12, na Lk 12.1\xt*\x*Aintik an meikramtaɨra an Ra Aniacna kocrorena kirara, aia ndeida watmo aind nakocro te. Na aia ndorita eteacna watna tɨp ŋgorikmo kocnai mo kecarica, an meikramtaɨra ndorita kaikta is bagar kecarica an Ra Aniacna ŋgobacrena kirarna kocrona. Na aia ndorita nikemb iroar inkarmo moi rat laŋ ndaruca mbopna kammo kam gidik ndop te, an kirar anna is kocorta tapac ŋgamna kirar. \p \v 9 \x - \xo 5.9: \xo*\xt Mt 18.17, na 2 Ko 6.14, na Epe 5.11, na 2 Te 3.14\xt*\x*Na an timbiŋ rapara aku nenmo outta tiratnanna, aku gaindopatna, “Ne an meac, co, ramootta, meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morena meikramtaɨrap kai mɨk teac.” \v 10 \x - \xo 5.10: \xo*\xt In 17.15, na 1 Ko 1.20, na 10.27\xt*\x*Na aku nenmo gainda mba mbopatke, nenmo gan tiacarpaikna meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morena meikramtaɨrmo kocnai tɨkcari nake mba mbopri, na meikramtaɨr ndeidmo kabena meikramtaɨrta reikca watca matŋia makɨmrenan, na meikramtaɨra an mɨrpembraraiŋta dawara mbendeirena tumbunnanmo tɨkcarina. Wanaiŋ. Na ne ndorimo aintocna meikramtaɨrmo gidikca tɨkcarina ndop te, laŋ, ne gan tiacarpaik motocmo kocnai tɨkcari. \v 11 \x - \xo 5.11: \xo*\xt Mt 18.17, na Ro 16.17, na 2 Te 3.6, na Ta 3.10, na 2 Io 1.10\xt*\x*Na an kamna mɨnɨŋ ŋgoinna moca aku tiratnanna anna gaind, ŋarikca ramoot ianna ne manmo Iesusa rɨpacrena laiplacarta ian ndop te, na ma meacramootna kaŋtertaapna tɨpca morenan, co, ma kabena meikramtaɨrta reikca matŋirenan, co, ma peperenan, co, ma mɨrpembraraiŋta dawara mbendeirena, co, ma puk gargara amba ŋaŋaorenan, co, ma kabena ramootna reik makɨmrenan, ne manmo iukai. Na ne toca ainta ramootap kai am teac. \v 12 \x - \xo 5.12: \xo*\xt Mk 4.11, na 1 Ko 6.1-4, na Kol 4.5, na 1 Te 4.12, na 1 Ti 3.7\xt*\x*Na kaica? Na aku an raekmbaina meikramtaɨrta tɨpemb kirarirmo ritri waparaca mona aiŋap moit ki? Wanaiŋ ŋgoin. Na an Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna inikna meikramtaɨrmo, ritri waparacna aiŋa, anna nenan ŋgoin. \v 13 \x - \xo 5.13: \xo*\xt TW 13.5, na 17.7, na 21.21, na 22.21-24\xt*\x*Na raekmbai ndeacrena meikramtaɨr, Raraŋ Aetaniac ma ndo mina tɨpemb kirarirmo ritrinandet. Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapna kamma gaindopatna, “Ne an nena rɨk ndeacrena ramoot ŋgoreacmo, mo kecari.” \c 6 \s Ne rɨpacrena laiplacara ne Iesusna tumbun kabena meikramtaɨrmo an ritri waparacna taupca kai tɨk teac \p \v 1 Na nena rɨkna ianna ma nena ianmo kam makukap te, ŋarikca ma Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨrmo, ma werapca ma taŋi rɨpac ŋgocorta meikramtaɨr tambuŋa tɨkca mina manmo ritri waparaca monandet? Na ma ainda morina tɨpna kirarna numbira mba moit ki, a? \v 2 \x - \xo 6.2: \xo*\xt Dan 7.22, na Mt 19.28, na KIEK 2.26, na 3.21, na 20.4\xt*\x*Na ŋarikca ne gainda mba lamŋiri, aia Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨr, aia ndori gan tiacarpaikna meikramtaɨrmo, minmo muruŋcamiŋmo mina ritri waparaca monande? Na ŋarikca aia ainda mo te, na titoca moca ne an kam tekemmotemna baraburuara nena rɨk ndeacrenanmo, ne anna ritri waparacmo, mo ŋgocor? \v 3 \x - \xo 6.3: \xo*\xt 2 Pi 2.4, na Iu 1.6\xt*\x*Na ne mba lamŋirenan ki? Aia mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋmo ritri waparaca monandet? Na aia ainda mo te, aia gan tiacarpaikna reikta ritri waparacna kam ndopna mɨn. \v 4 Aintik kam makuk ianna nenmo nena rɨk ndaru te, kaina moca ne an kammo ritri waparacna aiŋmo an Iesusa rɨpac ŋgocorta ramtaɨrmo an aiŋ neaŋna? \v 5 Na aku an kamma mbopatnanna, anna nenmo moi numbira mona moca. Na titoca moca? Nena rɨkna ramoot ianna ma landamŋi laŋap eacre, co, ma an Iesusa rɨpacrena laiplacarta rɨkna kamma ma ritri waparaca mo mbe? \v 6 Na kaina moca Iesusa rɨpacrena laiplacarta ianna ndona ianmo ritri waparaca mona naaŋgɨca taŋgatna, manmo an Karaisa rɨpac ŋgocorta meikramtaɨrta lamnikca tɨkca mana ritri waparaca moatna? \p \v 7 \x - \xo 6.7: \xo*\xt Mt 5.39, na ML 20.22, na Lk 6.29, na Ro 12.17-19, na 1 Te 5.15, na 1 Pi 3.9\xt*\x*Na anna gidik, ne Iesusa rɨpacrena tumbunna meikramtaɨr ndeidmo ritri waparaca morena taup naaŋgɨrca taŋrena. Na nena an tɨpembta kirarira ndori nenmo wandacrena, ne Karaisna tɨpemb kirarirmo ne mambutukri, na mana kirarirmo ne mba raŋgaiapeke. Na kaina moca, ne minmo watcarica mina nenmo makukara kabecaitta moraŋ ŋgocor? Na kaina moca, ne minmo mba watcarica mina nenmo paruca nena reikmo kabecait naaŋgɨraŋ ŋgocor? \v 8 Na ne an tɨpemb kirarir laiŋmo raŋgaina karirinan. Wanaiŋ. Ne ndori koinda ndeidmo moa ŋgocraireke, na parua mina reik wɨt aŋgɨrena. Na ne ainda morenanna, ne ndorita Iesusa rɨpacrena laiplacar koinda moa ŋgocrairena. \p \v 9 \x - \xo 6.9: \xo*\xt Gal 5.19-21, na Epe 5.5, na 1 Ti 1.9, na Ib 12.14, na KIEK 22.15\xt*\x*Na meikramtaɨra tɨpemb ŋgorikca morenan, Raraŋ Aetaniaca minmo mba wattacarica mina mana bubuocna inikca mba mbukitndai. Na kaica ne anna lamŋi ŋgocor, a? Moca ne ndorita iroar inkarmo paru nari. Na meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morenan, na meikramtaɨra an mɨrpembraraiŋta dawara mbendeirenan, na laŋtaŋgoita meacramootna tɨp ŋgadudukna tɨp kirara morenan, na ramtaɨra numbira morena tɨpemb kirarirmo kabena ramtaɨrap morenan, \v 10 na an makɨmrena meikramtaɨr, na an meikramtaɨra kabena meikramtaɨrta reikmo watca matŋirenan, na an meikramtaɨra puk gargara amba ŋaŋaorenan, na ianna meikramtaɨrmo pepererenan, na an meikramtaɨrta reikmo tamtam naaŋgɨrenan, na ainda morena meikramtaɨra mina muruŋcamiŋa Raraŋ Aetaniacna bubuocna inikmo mba mbukitndai. \v 11 \x - \xo 6.11: \xo*\xt Epe 2.2, na Kol 3.7, na Ta 3.3-7, na Ib 10.22\xt*\x*Na ŋgaua nena meikramtaɨr ndeida an meikramtaɨrta kirar toc ndeacrinan. Na Raraŋ Aetaniaca nenmo rurinan, na nenmo moa rat ndarurina. Ri, ne iremb wandoik maaŋgɨat. Na Kacoot Iesus Karaisna iapa Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋ Ratna gargar ŋgoin mbuŋa, Raraŋ Aetaniaca ma nenmo moi wandoŋaica, ne mana lamnɨacmo meikramtaɨr wandoik malaruri. \s Aina tikca anna Ŋeroŋ Ratna kac \p \v 12 \x - \xo 6.12: \xo*\xt 1 Ko 10.23\xt*\x*Na meikramtaɨr ndeid mina gaindoprena, “Reikca muruŋa wandɨk kocor, na aku mo niŋgik.” Na an kamma anna gidik, na reik ndeida mina una eteac laŋna opotacmo mba moitndai. Na an reikca anna muruŋa wandɨk kocor, na aku monande. Na aku reac ianmo kai watcarica ma aukmo mba raupŋitndai. \v 13 \x - \xo 6.13: \xo*\xt Ro 14.17, na 1 Ko 6.15, na 15.19-20, na Kol 2.22-23, na 1 Te 4.3-7\xt*\x*Na meikramtaɨr ndeida gaindoprena, “Amna reac anna nikinikca moca mɨnna tɨkrena, na nikinikca anna amna reac aŋgɨrena.” Na an kamma anna gidik, na aku gaindopnandet, Raraŋ Aetaniac, ma aintocna amta reikmo ma aina tikembap mo kecarinande. Na aina tikembca anna meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirar ŋgoreaca mona reaca wanaiŋ. Wanaiŋ ŋgoin. Na tikca anna Kacootnan. Na Kacootta ma tiknan. \v 14 \x - \xo 6.14: \xo*\xt Ro 6.5, na 6.8, na 8.11, na 1 Ko 15.20, na 2 Ko 4.14, na Epe 1.19-20\xt*\x*Na mana gargar ŋgoin mbuŋa Raraŋ Aetaniac, ma Kacootmo mukca tɨkca moa ŋgepatna, ma ai motocmo moi ŋgepnande. \p \v 15 \x - \xo 6.15: \xo*\xt Ro 12.5, na 1 Ko 12.27, na Epe 4.12, na 4.16, na 5.30\xt*\x*Na ne mba lamŋire ki, a? Na nena tikca anna Karaisna tikemb umbumbur. Na ainda mo te, aku Karaisna tikna waŋgor ndeid aŋgɨca meacramootna kaŋtertaapna meacna tik waŋa moi laru te, an tɨpna kirara anna laŋ ki, wanaiŋ? \v 16 \x - \xo 6.16: \xo*\xt RL 2.24, na Mt 19.5, na Epe 5.31\xt*\x*Na ramootta ma meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morena meacmo mɨkrenan, ma manap tik kabe mamori, na ne anna mba lamŋirenan ki, a? Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca gaindoprina, “Maniŋa tik kabe ndarunande.” \v 17 \x - \xo 6.17: \xo*\xt In 17.21-23, na Ro 8.9-11, na Epe 4.4\xt*\x*Na ŋarikca ramootta Kacootap mɨk te, ma ŋeroŋ mbuŋa ma manap kabea tɨknande. \v 18 \x - \xo 6.18: \xo*\xt Ro 1.24, na 6.12-13, na 1 Te 4.3, na Ib 13.4\xt*\x*Na memetmbaca ne meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirarmo iukaica tawan ndeac. Na tɨpemb ŋgorikta makukar ndeida meikramtaɨra morenan, anna tikmo raekmbaia morena. Na ramootta meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara morenan, ma ndona tikmo tɨp ŋgoreacna makuk mbuŋa moa ŋgocrairena. \v 19 \x - \xo 6.19: \xo*\xt Ro 14.7-8, na 1 Ko 3.16, na 2 Ko 6.16\xt*\x*Na kaica ne anmo gainda mba lamŋiri, nena tikca anna Ŋeroŋ Ratna Kac. Na Raraŋ Aetaniac ma nenmo Ŋeroŋ Ratta neaŋgatna, na anna nena iroar inkar maeacreke. Na nena tikca, ne anna aetta wanaiŋ? \v 20 \x - \xo 6.20: \xo*\xt 1 Ko 7.23, na Gal 3.13, na Pil 1.20, na Ib 9.12, na 1 Pi 1.18-19\xt*\x*Wanaiŋ. Raraŋ Aetaniaca ma nenmo kituknduk bagaraniac ŋgoin mbuŋ mac nda oikatna. Aintik ne an reik wɨt aniacmo ndorita tik mbuŋa morenanna, an reikmo ne moca Raraŋ Aetaniacna i aŋgɨra ŋgeprenan. \c 7 \ms Pol ma laŋtaŋgona tɨpna kirarna kam ndopatna \mr (7.1-40) \s Pol ma laŋtaŋgona tɨpna kirarna kam ndopatna \p \v 1 \x - \xo 7.1: \xo*\xt 1 Ko 7.8, na 7.26\xt*\x*Na ne timbiŋ rapara tirca mbopatna kamma, mandeaca aku an mac nda rutinande. Na ramootta laŋgo ŋgocor ndeacrenan, anna laŋ. \v 2 Na meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara anduna larua acnaica macariri, aintik ramoot kabe, kabea muruŋcamiŋ ŋgoinna ndorita meik laŋgoca eac, na meac kabe, kabea muruŋcamiŋ ŋgoinna ndorita kaŋte laŋgoca eac. \v 3 \x - \xo 7.3: \xo*\xt NA 21.10, na 1 Pi 3.7\xt*\x*Na tik ramootnan anna meacnan, na ramootta kai kɨrac teac. Na an iro kabea, tik meacnan anna ramootnan, na meac toco kai kɨrac teac. \v 4 Na meaca ma ndona tikca mba raupŋirenan. Wanaiŋ. Mana kaŋgaitta ndo anna raupŋirenan. Na an iro kabea mana kaŋgaitta ndona tikmo mba raupŋirenan. Wanaiŋ. Mana meac ndo anna raupŋirena. \v 5 \x - \xo 7.5: \xo*\xt Iol 2.16, na Sek 7.3, na 1 Te 3.5\xt*\x*Na oŋgo laŋgo te, oŋna ianna ndona tikca kai kɨraca ianmo iŋa kai neaŋ teac. Na gidik oŋgo iro kabe aŋgɨ te, oŋgo ndoniŋna tikmo wandɨk emtem pac neaŋ. Na oŋgo mbembendei niŋgikna aiŋa mo, an tɨpna kirara anna laŋ. Na anna iŋmbai, oŋgo ndoniŋna tikniŋmo mac aŋgɨri tumbunna tɨk. Na ŋarikca ne ndorita tikna toŋtoŋna ŋginaŋa mo ŋgocor te, Ramoot Mbɨkca nenmo towainande. \v 6 Na an kamma aku mbopatnanna, anna nenmo tɨp wandɨkna kirara mba mori, anna nen niŋgik ŋgotacnandet. \v 7 \x - \xo 7.7: \xo*\xt Mt 19.12, na Up 26.29, na 1 Ko 12.11\xt*\x*Na aku toŋgorinanna, meikramtaɨr muruŋcamiŋa auk eacrena kirar toca meik kocor ndeacna mɨn. Na Raraŋ Aetaniac ma meikramtaɨrmo muruŋcamiŋmo mina kabe, kabemo ndona toŋtoŋna reacmo wanaiŋa ramoot kabe, kabemo neaŋrena. Na Raraŋ Aetaniac ma ndona ramoot ianmo toŋtoŋna aintocna reac laŋ neaŋrena, na ramoot ian motocmo ma ndona toŋtoŋna aintocna reac laŋ neaŋrena. \p \v 8 Na an meikramtaɨr mina laŋgo ŋgocortan, na an meik koinmbara, mina wanaiŋ ndeacrenan, aku gaindopnande. Na mina auk eacrena kirara, laŋgo ŋgocor anna laŋ. \v 9 \x - \xo 7.9: \xo*\xt 1 Ti 5.14\xt*\x*Na ŋarikca mina ndorita tikna toŋtoŋmo ŋaŋari raupŋi ŋgocor ŋgoin ndacari te, aintan ecte, minmo watcarica mina laŋgo. Moca mina iroar ŋgepca meacramootna tɨp kirar ŋgadudukca mo nari. \p \v 10 \x - \xo 7.10: \xo*\xt Mal 2.14-16\xt*\x*\x - \xo 7.10-11: \xo*\xt Mt 5.32, na 19.9, na Mk 10.11-12, na Lk 16.18\xt*\x*Na an meikramtaɨra laŋgoca mairinanna, aku minmo gan kam tɨp gargar neaŋnande. Na an kam tɨp gargarna kirara anna auknan ŋgoinna wanaiŋ. Anna Kacootna kam tɨp gargar manan. Na an tɨp wandɨkca gaind, meaca ma ndona kaŋgaitmo kai tɨkcari teac. \v 11 Na ma ndona kaŋgaitmo kai kari teac, na kai oot mandac teac, na ma kai mac laŋgo teac, ma wanaiŋ ndeac. Na wanaiŋ ecte, ma nikinik iro laŋ aŋgɨca ma mac nda taŋca ndona kaŋgaitap eac. Na kaŋgait ma toco ndona meacmo kai tɨkcari teac. \p \v 12 Na aku ndo kabenandmo kammap. Na an kamma anna Kacootnanna, wanaiŋ. Na aku gaindopnande, ŋarikca Iesusa rɨpacrena laiplacarta ianna ma Karaisa rɨpac ŋgocorta meac laŋgoca eac te. Na ŋarikca an meac, ma manap eacna toŋtoŋap, ma manmo an nake kai oot mandac teac. \v 13 Na ŋarikca meac ian ma laŋgo te, na mana kaŋgaitta Iesusmo rɨpac ŋgocor, na an ramootta ma manap eacna toŋtoŋap, ma an meacmo ma manmo kai oot mandac teac. \v 14 Na ne lamŋirena, ramootta rɨpac ŋgocor, ma ndona meacap mɨkca eacrena, na an tɨp kirar mbuŋa ramootta ma rat ndarurina. Na meaca rɨpac ŋgocor, na ma an kakaap mɨkrinan, an meac ma rat ndarurina. Na anna wanaiŋ ecte, nena mombonikca mina aind ndeacnande, mina Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo ratta mba laruitndai. Na mandeaca mina rat malaruri. \v 15 \x - \xo 7.15: \xo*\xt Ro 12.18, na 14.19, na Ib 12.14\xt*\x*Na ŋarikca ramoot, co, meaca ma Iesusmo rɨpac ŋgocor, na ma ŋgepca ndona meac, co, ramootmo tɨkcari te, anna laŋ, ma manmo andu watcari. Na aintocna kirara laruek, ma an ramoot, co, ma an meaca Karaisa rɨpacrinanna, anna ma ndona meacap, co, ramootap mba mɨkca eacrenanna, wanaiŋ. Ma manmo watcarica ma taŋ, na anna moca Raraŋ Aetaniaca nenmo kabena meikramtaɨrapmo eteac laŋ ndeacna ŋgacatna. \v 16 \x - \xo 7.16: \xo*\xt 1 Pi 3.1\xt*\x*Na u meac u mɨn, u ndona kaŋgaitmo otaca ma Karaisa rɨpacit, co wanaiŋ, u anna mba lamŋireke? Na u kaŋgait u toco u mɨn, u ndona meacmo otaca ma Karaisa rɨpacit, co wanaiŋ, u toco anna mba lamŋireke? \s Aimo Raraŋ Aetaniaca aintocna eteacna watca morinan, aia an wat mbuŋ ndeacrena \p \v 17 \x - \xo 7.17: \xo*\xt 1 Ko 4.17, na 7.20, na 7.24\xt*\x*Na aina kabe, kabea an titocna eteacna watta Kacootta ma aimo morinan, na neaŋrinan niŋgikca aia an ndeacraŋ. Na titocna eteacna watta aia an ndeacri, na Raraŋ Aetaniac ma aimo acatna, an watnan niŋgikca raŋgairaŋ. Na aku an Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo muruŋa an kam tɨp gargarmo riptirenan. \v 18 Na mina ramoot ianna tikiŋitmo ŋgaua kataca eac te, na Raraŋ Aetaniac ma manmo ac te, ma ndona tikmo kai mac moi wandoŋai teac, na an reikca mina mana morinanmo, ma kai aŋgɨri iŋgoroc teac. Na ŋarikca ramoot ianna mana tikiŋita katac ŋgocor ndeacrenanna, Raraŋ Aetaniaca manmo ac te, laŋ watcari ma ndona tikiŋita kai katac teac. \v 19 \x - \xo 7.19: \xo*\xt In 15.14, na Ro 2.25, na Gal 5.6, na 6.15\xt*\x*Na tikiŋit katacrena tɨpna kirara anna mana mɨniŋ ŋgocor. Na ramootta tikiŋit katac ŋgocorta tɨp kirara, an toca anna mana mɨniŋ ŋgocor. Na Raraŋ Aetaniacna tɨpna kirara raŋgairenanna, ande anna ndo reac gidik ŋgoin. \v 20 Na aia titocna eteacna watap eacri, na Raraŋ Aetaniac aimo acatna, aia an wat niŋgik mbuŋa eacraŋ. \v 21 Ŋarikca u tuomna aiŋ kamainda momona ramoot, co, tuomna aiŋ kamainda momona meac ndeac te, na Raraŋ Aetaniaca ma unmo ac te? Na u an nake, iro inikca kai makuku teac. Na taup ianna unmo tuomna aiŋ kamaindna ramootta mo laru ŋgocor te, anna laŋ, u towai an taup ndiŋ pac raŋgai taŋ. \v 22 \x - \xo 7.22: \xo*\xt In 8.36, na Gal 5.13, na Epe 6.6, na Pm 1.16, na 1 Pi 2.16\xt*\x*Na ramootta ma outta ma tuomna aiŋ kamainda momona aiŋna ramoot ndeacri, na Raraŋ Aetaniaca manmo acatna, mandeaca ma Kacootnan mamori, na ma Kacootna lamnɨacmo ma tuomna aiŋ kamainda momona ramootta wanaiŋ. Na aind niŋgik, ramootta wanaiŋ ndeacri, na Raraŋ Aetaniaca manmo acatnan. Mandeaca ma Karaisna tuomna aiŋ kamainda monande. \v 23 \x - \xo 7.23: \xo*\xt 1 Ko 6.20, na 1 Pi 1.18-19\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca ma nen mac nda oikna moca opoik bagaraniac ŋgoinna moatna, aintik ne kabena ramootna tuomna aiŋ kamainda kai mo teac. \v 24 Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aia titocna eteacna watap eacri, na Raraŋ Aetaniaca ma aina ŋgacatna, an eteacna wat mbuŋa aia Raraŋ Aetaniacap eacraŋ. \s Pol ma an laŋgo ŋgocorta meacramootmo ma minmo kam emtem ndopnande \p \v 25 \x - \xo 7.25: \xo*\xt 1 Ko 7.6, na 7.10, na 7.40, na 2 Ko 8.8-10, na 1 Ti 1.12-13, na 1.16\xt*\x*Ainda moca aku an laŋgo ŋgocorta meacramootmo kam gargar ianna Kacootta aukmo mba neaŋri, na aku ndona iro mbuŋa tɨkca larurina, anna gaind Raraŋ Aetaniac ma aukmo kadmaia otaca, ma aukmo moa aŋgɨra kammo kam gidik niŋgik ndopna ramoot ndaruatna. \v 26 Na gan mɨnna mandeaca aintocna makukar anikca ma larureke, aintik ne muruŋcamiŋa ne ndori eacrena kirarira ne aind niŋgik ndeacraŋ. \v 27 Na u meac laŋgoca eacraŋ te, u manmo tɨkcarina taupembtake, kai ore teac. Na u laŋgo ŋgocor ndeac te, laŋ u meac aŋgɨna iroa kai mo teac. \v 28 \x - \xo 7.28: \xo*\xt 1 Ko 7.38\xt*\x*Na ŋarikca u meac laŋgo te, u tɨp ŋgoreacna makukca mba mori. Na ŋarikca meac ŋgam ianna laŋgo te, ma tɨp ŋgoreacna makukca mba mori. Na meikapa ramtaɨra laŋgo te, mina eteacna wat minanna, mina makukar anik mbukraŋnande, na aku toŋgo ŋgocor, nenmo an makukar laru nari. \p \v 29 \x - \xo 7.29: \xo*\xt Ro 13.11\xt*\x*Aintik ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aku gaindopnande, an oitna mɨnna maica kɨpca rambuŋaia macariri. Aintik an kɨdrɨk tekemmotem eacrenan, ne meikap eacrena ramtaɨr, ne ndorimo meik kocorna kirar toc ndeac. \v 30 Na ne meikramtaɨra aerenan, ne ndorimo ae ŋgocorta meikramtaɨrta kirar toc ndeac. Na meikramtaɨra toŋgoca wereirenan, ne ndorimo an toŋgoca werei ŋgocorta meikramtaɨra eacrena kirar toc ndeac. Na ne meikramtaɨra reik ŋgoikrenanna, ne ndorimo reik kocortan eacrena kirar toc ndeac. \v 31 \x - \xo 7.31: \xo*\xt Ŋap 39.6, na Ie 1.10, na 4.14, na 1 Pi 1.24, na 1 Io 2.17\xt*\x*Na ne meikramtaɨra gan tiacarpaikna reik mbuŋa aiŋa morenan, ne aintocna aiŋna kirar ndeac, anna reac teker nena eteacna watapna mɨn. Na aia lamŋirena, rocotta mba tɨkitndai, gan tiacarpaikapa mana reikap muruŋa topnande. \p \v 32 Aintik aku mba toŋgori, gan tiacarpaikna iroarta kakadmaica nena iroarmo tamtamma wɨŋna. Na ramootta laŋgo ŋgocor, ma Karaisna tɨpemb kirarirta moca anna ndamŋirenan, ma ndomo an Karaisna toŋgorena tɨpemb kirarira mona moca. \v 33 Na ramootta laŋgo te, ma gan tiacarpaikna reikta moca ma tamtam ndamŋiraŋnande. Na mana morena kirara mana meacna toŋtoŋ mbuŋa raŋgairenan. \v 34 \x - \xo 7.34: \xo*\xt Lk 10.40\xt*\x*Aintik ma iro mbuniŋ maaŋgɨat. Na mombour ŋgaibapa an meik ndeida laŋgo ŋgocortan, mina iroara Kacootna tɨpemb kirarirta moca tamtam pac lamŋirena. Na mina Raraŋ Aetaniacmo ndorita tikembmo muruŋa mana neaŋca mina ratar laiŋ tarunande. Na mina ndorita ŋerŋgaur motocap neaŋnandet. Na meac laŋtaŋgo, ma gan tiacarpaikna reikta moca ma tamtamma lamŋiraŋnande. Na mana toŋgoca mona tɨp kirara mana kaŋgaitna toŋtoŋa raŋgainandet. \v 35 Na aku an kam ndoprinanna, anna nenmo otaca nenmo eteac laŋ ndeacna moca. Anna nenmo mba kɨracri. Wanaiŋ. Na aku toŋgorinanna, ne tɨpemb kirarir gidikca raŋgairaŋ, te, Kacootna aiŋ niŋgikmo memetmbaca moraŋ. Na aku mba toŋgori, ŋarikca reac ianna nena iroarmo tamtamma moi ŋgetriki nari. \p \v 36 Ŋarikca ramoot ianna ma gaind ndamŋi nari, meac ŋgam ian mina aukmo babuca eacrenanna, aku manmo tɨp ŋgoreaca morina, na ma meac aemma mbirac te, na an ramootna toŋtoŋa anna gargar ŋgoin, na ma taup ian nake wat tambacari te, ma ndona toŋtoŋa raŋgaica an meacmo laŋgo te. Anna ma, tɨp ŋgoreacna makukca mba mori. \v 37 Na ŋarikca ramoot ianna ma ndona iro inik mbuŋa moa gagraca eacrenan, reac ianna manmo mba timndacitndai, na ma ndona toŋtoŋmo raupŋina mɨn, na ŋarikca ma ndona an iromo moi gagraca, an meac ŋgamma mina man laŋgona baburinanmo ma manmo kari te. Anna laŋ maniŋa kai laŋgo teac. Maniŋa wanaiŋ niŋgik ndeac. Na an tɨpna kirar anna laŋ. \v 38 Aintik ramootta mina mana baburina meac ŋgamma ma an laŋgo te, ma manmo tɨp kirar laŋa morina. Na ramootta mina man laŋgona baburina meac ŋgam laŋgona kari te, anna ma tɨp laŋ ŋgoinna morena. \p \v 39 \x - \xo 7.39: \xo*\xt Ro 7.2-3, na 2 Ko 6.14\xt*\x*Na meac ianna mana kaŋgaitta menac ŋgocor ndeac te, ma an ramootap eacraŋnandet. Na ŋarikca mana kaŋgaitta menac te, an meaca manap mba mac mɨkitndai. Aintik ma ramoot ian laŋgo ndop te, anna laŋ, ma an ramoot laŋgo. Na ma laŋgo ndop te, ma Kacootta rɨpacrena ramoot ianna laŋgo. \v 40 \x - \xo 7.40: \xo*\xt 1 Ko 7.25, na 1 Te 4.8\xt*\x*Na anmo aku ndo gaind ndamŋirena, ma laŋgo ŋgocor te, ma toŋtoŋ laŋ niŋgik ndeacraŋnandet. Aintik aku lamŋirena, Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋ Ratta ma aukap eacreke, aku an kam ndopapekna. \c 8 \ms Mina mɨrpembraraiŋta dawarta outta tɨkca gɨmbamba morina ŋgoaebca ammit ki co wanaiŋ \mr (8.1—11.1) \s Mina mɨrpembraraiŋta dawarta outta tɨkca gɨmbamba morina ŋgoaebta kam \p \v 1 \x - \xo 8.1: \xo*\xt Up 15.20, na 15.29, na Ro 14.3, na 14.10, na 14.14, na 1 Ko 10.19\xt*\x*Na mandeaca aku ŋgoaebca mina mɨrpembraraiŋta dawarta outta tɨkca ambrena kirarna kamma an ndopnande. Na meikramtaɨr ndeid mina gaindoprena, “Aia muruŋa lamŋirena.” An kamma anna gidik. Na landamŋi mbuŋa, anna garura moa larurena, na kabena meikramtaɨrmo mamatŋia morena tɨp kirara, anna kabena meikramtaɨrta rɨtɨpaikca moa gagrarena. \v 2 \x - \xo 8.2: \xo*\xt 1 Ko 13.8-9, na 13.12, na Gal 6.3, na 1 Ti 6.4\xt*\x*Na ramoot ianna ma gaind ndamŋina mɨn, ma reac ianna ma matau ŋgoin ndamŋirena, na aind ndamŋiekna ramoot, mana landamŋi mɨnna mba tɨkreke. \v 3 \x - \xo 8.3: \xo*\xt Nau 1.7, na Mt 7.23, na Gal 4.9\xt*\x*Na ŋarikca ramoot ianna ma ndona mamatŋimo Raraŋ Aetaniacmo neaŋ te, Raraŋ Aetaniac ma manmo lamŋinandet. \p \v 4 \x - \xo 8.4: \xo*\xt TW 4.35, na 4.39, na 6.4, na Ais 41.24, na 1 Ko 10.19, na Gal 4.8, na Epe 4.6, na 1 Ti 2.5\xt*\x*Ainda moca an mɨrpembraraiŋta dawarta outta tɨkrena ŋgoaebca meikramtaɨra ambrena tɨpna kirara, aku anna kammo gaindopnande. Aia lamŋirena, gan tiacarpaikna mɨrpembraraiŋta dawara anna reac gidikca wanaiŋ. Na kabena Raraŋ Aetaniac ianna mac eac ŋgocor. Wanaiŋ. Anna Raraŋ Aetaniac kabe niŋgikca ma ndo eacrena. \v 5 Na anna gidik, reik wɨt anikmo mina, “Mɨrpembraraiŋ ŋgacrena,” na reik wɨt anikmo mina, “Kacoot ŋgacrena.” Na an, “Mɨrpembraraiŋga,” mina riac tamuŋ ndeacrenan, na gan tiacarpaik ndeacrena. \v 6 \x - \xo 8.6: \xo*\xt Mal 2.10, na In 1.3, na Up 17.28, na Ro 11.36, na 1 Ko 12.6, na Epe 4.5-6, na Pil 2.11\xt*\x*Na aina Aet, Raraŋ Aetaniac ma ndo kabe niŋgikca maeacreke, na ma ndo ma Raraŋ Aetaniac. Na ma ndo ma an reik muruŋna mɨnɨŋ, na aia mana meikramtaɨr koind tarurina. Na aia Kacoot kabe niŋgik ianap, anna Iesus Karais. Na ma ndo mbuŋa ma reac, reaca morina ramoot, na man mbuŋa aia an reik puŋga ndorita eteacna watmo an mbuŋ ŋgotacreke, eacrena. \p \v 7 \x - \xo 8.7: \xo*\xt Ro 14.14, na 14.23, na 1 Ko 10.28-29\xt*\x*Na Iesusa rɨpacrena laiplacar ndeida mina an reikmo mina anmo lamŋi ŋgocor. Na mina ndeida ŋgepca ŋgauna mɨrpembraraiŋta dawara mbendeirena tɨpemb kirarira raŋgairena. Aintik mina an amna ŋgoaem am te, mina lamŋi ŋgocor tik, mina ambrena, aintik mina aind ndamŋiatna, aia tɨp laŋa mba moapeke. \v 8 \x - \xo 8.8: \xo*\xt Ro 14.17\xt*\x*Na anna gidik, amna reaca ma aimo Raraŋ Aetaniac ndambuŋa mba aŋgɨri taŋitndai. Na aia am ŋgocor ndacari te, anna aimo Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo ŋgoreaca mba moitndai. Na aia am te, an toco aimo Raraŋ Aetaniacna lamnɨacmo mba moi laŋa mba laruitndai. \v 9 \x - \xo 8.9: \xo*\xt Ro 14.13-15, na 14.20, na Gal 5.13\xt*\x*Na ne ndorimo matau wat. Na ne gaind ŋgoinna matau lamŋi. Ne titocna amta reikca toŋgoca ambrena reik, an reik tiŋgik am. Na ŋarikca nena morena an tɨpemb kirarira meikramtaɨrta iroar landamŋiar minanna ŋaŋari lamŋi ŋgocor, anna ndo moca mina tɨpemb ŋgorikta makukarta ŋgiriknari. \p \v 10 Na u ramootta landamŋiap, na u taŋca an punica mɨrpembraraiŋta dawara mbendeirena kaca mbukca u mbiraca am te, na ramoot ianna ma anna iroa ŋaŋari lamŋi ŋgocor. Na ma unmo wat te, moca an una morina tɨpna kirara mana iromo moi ŋgepca ma toco, an mɨrpembraraiŋta dawarta outta tɨkrena amna reacmo am nari. \v 11 \x - \xo 8.11: \xo*\xt Ro 14.15-20\xt*\x*Na an tɨpna kirar mbuŋa, una an landamŋia an ŋaŋari rɨpac ŋgocorta ramootna landamŋimo moi ŋgocrainande, an kaka Karaisa mana moca menacrina. \v 12 Na ne warac, Iesusa rɨpacrena laiplacar ndeida mina iroara ŋaŋari lamŋi garac ŋgocor. Na ne minmo an tɨp ŋgoreacna makukca morinanna, anna mina iro landamŋi mbuŋa ne mina rɨtɨpaca mo ŋgocrairi, na anna ma gargar kocor, na ne Karaisap tɨp ŋgoreacna makukca morinan. \v 13 \x - \xo 8.13: \xo*\xt Ro 14.21, na 2 Ko 11.29\xt*\x*Aintik ŋarikca amna reaca ndo aukna Iesusa rɨpacrena laiplacarta ianmo moca mina tɨp ŋgoreacna makukca irik te, aku mandeacna mɨnna tɨkca amta ŋgoaebmo mba mac amitndai taŋi aukna memenac. Na moca aku ndona Iesusa rɨpacrena laiplacarta ianmo moca mina tɨp ŋgoreacna makukca irik nari. \c 9 \s Pola up aŋgɨrena ramtaɨrta aiŋirta kam ndoprena \p \v 1 \x - \xo 9.1: \xo*\xt Up 9.3, na 9.15-17, na 18.9, na 26.16, na 1 Ko 15.8, na 2 Ko 12.12, na Gal 2.7-8\xt*\x*Na ne aukna tɨpna kirara wat. Na reac ianna aukmo kɨracre ki? Wanaiŋ ŋgoin. Na aku titocna tɨpna kirara mona lamŋi te, aku mona mɨn. Na aku up aŋgɨrena ramtaɨrta ramoot ian, co wanaiŋ? Na aku aina Kacoot Iesusmo watrinan, co wanaiŋ? Na aku Kacootna aiŋa moca ne aukna aiŋ mbuŋa rɨpacatnan, co wanaiŋ? \v 2 \x - \xo 9.2: \xo*\xt 2 Ko 3.2-3\xt*\x*Na meikramtaɨr ndeida mina gaind ndamŋirina, aku up aŋgɨrena ramootta wanaiŋ. Na ne laruca rɨpaca mamairi, na nen mbuŋa anna ndo aukmo ainda wandacrina, aku Kacootna up aŋgɨrena ramoot gidik. \p \v 3 Na meikramtaɨr ndeida mina aukna tɨpemb kirarira ritrireke, na aku mina kambmo gan kam mbuŋa nda rutirina. \v 4 \x - \xo 9.4: \xo*\xt Lk 10.8, na 1 Ko 9.13-14\xt*\x*Na kaica aia up aŋgɨrena ramtaɨrmo gainda momoa anna laŋ ki, wanaiŋ? Aia pukapa amna reacmo an mbuŋa ndorita aiŋna opoik aŋgɨrenanna, anna laŋ ki, wanaiŋ? \v 5 Na aia rɨpacrena meik laŋgoca minap aŋgɨca ndada te, anna laŋ ki, wanaiŋ? An tɨpna kirara aina up aŋgɨrena ramtaɨr ndeidapa Kacootna laiplacarapa, Pitaap, mina morenan. \v 6 Na kaica Banambas aŋga ndoniŋ niŋgikca, ndoniŋ ŋgotacna kitukndukna aiŋa morena, na ndeida wanaiŋ, a? \v 7 \x - \xo 9.7: \xo*\xt TW 20.6, na 2 Ko 10.4, na 1 Ti 1.18, na 1 Pi 5.2\xt*\x*Na mandai ndo lapocna runduikta aiŋa mo te, ma ndona aiŋna reikmo ndo mbuŋa oikit? Na mandaia ndona warɨŋa moi mutoc maica, ma an warɨŋna amna reac ianna mba aŋgɨritndai? Na mandaia ndona sipsipar wiram maica, ma ndo ŋgoinna ma an sipsiparta mɨrna puk emtemma aŋgɨrca am ŋgocor? \p \v 8 Moca ne gaind ndamŋi nari, aku meikramtaɨrta iroar tiŋgikca raŋgaica an kamma morena, wanaiŋ. Tɨp Wandɨk toco an kam kabea mboprina. \v 9 \x - \xo 9.9: \xo*\xt TW 25.4, na 1 Ti 5.18\xt*\x*Na Mosesna Tɨp Wandɨkna inikca tirca eacrena kamma, gaindopatna, “Ne bulmakaona upa kai tamaia leac teac, an mɨnna ma kopur lourta lape tupaina aiŋa morenan.” Anna Raraŋ Aetaniaca ma bulmakaorta lamŋica mbopatna kam ki? Wanaiŋ. \v 10 \x - \xo 9.10: \xo*\xt 2 Ti 2.6\xt*\x*Anna gidik ma aina ndamŋica ma mbopatna. An kamma anna ainan, aintik Raraŋ Aetaniac ma aimo gaind tocna kirara mona moca morena. Na an ramootta tiacarpaik ŋgodca warɨŋa morenan, na ramootta kopur lourapa aintocna reikta lape tupairenan, anna maniŋa lamŋirena, maniŋa an amna reacna emtemma aŋgɨnande.\f + \fr 9.10 \fr*\ft U 1 Timoti sapta 5 wes 18na inikca wat, an kam kabe toco an ndeacrena, na anna gaind, ramootta aiŋa mo te, ma ndona opoikca aŋgɨnande.\ft*\f* \p \v 11 \x - \xo 9.11: \xo*\xt Ro 15.27, na Gal 6.6\xt*\x*Na aia nenmo ŋeroŋna reik laiŋmo, nena rɨkca mutocrina, aintik ne aimo tik ŋgotacna reikmo ne aimo neaŋ, na anna laŋ ki, co wanaiŋ? Na anna gaind, aia ndori mutocrina reac ŋgoinna gagam aŋgɨrinan. \v 12 \x - \xo 9.12: \xo*\xt Up 20.33-35, na 1 Ko 9.15, na 9.18, na 13.7, na 2 Ko 11.7-9, na 11.12\xt*\x*Na ne ndori laŋ ndop te, kabena meikramtaɨra nen ndambuŋ, ndeacrena reik aŋgɨ te, anna laŋ. Na ne ndori laŋ ndopca aimo nena reikmo neaŋna toŋtoŋap, na ne aimo neaŋ te, anna laŋ ŋgoin. \p Na an reikca aia nen ndambuŋa tɨkca aŋgɨna mɨn ŋgoin, na aia mba aŋgɨreke. Aintik aia makukar wɨt anik aŋgɨnande. Na aia mba aŋgɨreke, ainda moca aia Karaisna kam wembaŋ laŋna taup wawara nari. \v 13 \x - \xo 9.13: \xo*\xt TN 6.16, na 6.26, na Ndu 18.8, na 18.31, na TW 10.9, na 18.1\xt*\x*Na ramtaɨra Raraŋ Aetaniacna Kacna aiŋa morenan, mina Raraŋ Aetaniacna Kacna amna reac aŋgɨrena. Na ramtaɨra gɨmbamna amna reik aŋgɨna aiŋa morenan, mina an meikramtaɨra gɨmbamba morena gɨmbamna ŋgoaebta ŋgoaeb tɨpemb aŋgɨrena. Na ne anna mba lamŋire, ki, a? \v 14 \x - \xo 9.14: \xo*\xt Mt 10.10, na Lk 10.7, na Gal 6.6, na 1 Ti 5.17\xt*\x*Aintocna kamna kirar ŋgoinna, Kacootta aimo gaindopatna, meikramtaɨra kam wembaŋ laŋ aŋgɨrenan, mina an kam wembaŋ laŋ wiwitirena meikramtaɨrmo otacna. Tik ŋgotacrena reik aŋgɨca minmo neaŋ. \p \v 15 \x - \xo 9.15: \xo*\xt Up 18.3, na 20.34, na 2 Ko 11.10, na 1 Te 2.9\xt*\x*Na auk ŋgoin, aku mba an Kacootta aukmo mo ndoprina kirara aku mba morenanna. Na mandeac toco, aku nen ndambuŋna reac aŋgɨnake, timbiŋ rapara mba tirrina. Wanaiŋ ŋgoin. Na aku ndo menac te. Na aku ndo morena an tɨpembta kirarirta toŋtoŋ ŋgoinna morina. Aintik aku karirina ramoot ianna aina an tɨpemb kirarirmo kai mo ŋgocrai teac, anna aku toŋgorena. \v 16 \x - \xo 9.16: \xo*\xt Ier 20.9\xt*\x*Na aku kam wembaŋ laŋ wiwitina mo te, aku ndona imo mba aŋgɨ ŋgepca gainda mba mbopitndai, aku tɨp kirar laŋa morinan. Wanaiŋ. An kam wembaŋ laŋ wiwitirena aiŋa, Kacootta aukmo neaŋrinan, aku monandet. Na aku an aiŋa mba tɨkcariitndai. Na aku kam wembaŋ laŋmo wiwiti ŋgocor te, aku laŋa mba eacitndai. \v 17 \x - \xo 9.17: \xo*\xt 1 Ko 3.8, na 3.14, na 4.1, na Gal 2.7, na Kol 1.25\xt*\x*Na aku an wiwitna aiŋmo ndona toŋtoŋ mbuŋa wanaiŋa mo te, Kacootta aukmo opoikca neaŋnandet. Na anna aku ndona toŋtoŋ mbuŋa an aiŋa mba mori, anna Raraŋ Aetaniac, ma ndo aukmo rɨpaca aukmo larapaca, an wiwitina aiŋa aukmo neaŋrinan, na aku monande. \v 18 \x - \xo 9.18: \xo*\xt 1 Ko 7.31, na 10.33, na 2 Ko 4.5\xt*\x*Aintik aku titocna opoik aŋgɨrit? Na an kam wembaŋ laŋ wiwitina aiŋ mbuŋa aku an reikca aŋgɨna mɨn ŋgoin, anna aku mba aŋgɨrenanna. Na aku kam wembaŋ laŋa meikramtaɨrmo wanaiŋa wiwitirenanna toŋgorena. Na an toŋtoŋ aniac aku aŋgɨrenanna, anna ande aukna opoik. \s Pola meikramtaɨr muruŋna tuomna aiŋ kamaindna aiŋa momona ramoot ndeacrina \p \v 19 \x - \xo 9.19: \xo*\xt Mt 18.15, na 20.26-27, na Gal 5.13, na 1 Pi 3.1\xt*\x*Na aku wanaiŋ ndeacri, aku ramoot ianna tuomna aiŋ kamaindna aiŋa mba mori. Aku ndo toŋgocat tik, aku meikramtaɨr muruŋcamiŋna tuomna aiŋ kamainda morena ramoot ndaruatna, ndomo meikramtaɨr wɨt aniac aŋgɨca minmo aŋgɨri kɨpca Karaisna wiwitna inikca mbukna moca. \v 20 \x - \xo 9.20: \xo*\xt Up 16.3, na 18.18, na 21.20-26\xt*\x*Aintik aku Iudanandap eacatna mɨnna, aku Iudananta tɨp kirara raŋgaica minap eacrina, te, ndomo Iudanandmo aŋgɨca Karaisna wiwitta mbukna moca. Na aku ndo, aku Tɨp Wandɨkna kaŋgaukca mba eacri, na Tɨp Wandɨkna kaŋgauk ndeacrena meikramtaɨrta lamnikca, aku ndomo an Tɨp Wandɨkna kaŋgaukca eacrena ramootna kirar, te, aku an Tɨp Wandɨkna kaŋgauk ndeacrena meikramtaɨr mac nda aŋgɨna. \v 21 \x - \xo 9.21: \xo*\xt Ro 2.12-14, na 1 Ko 7.22, na Gal 2.3, na 3.2, na 5.13\xt*\x*Na meikramtaɨrta lamnikmo mandaibinna Tɨp Wandɨkna kaŋgaukca eac ŋgocortan, auk toco an Tɨp Wandɨkna kaŋgaukca eac ŋgocorta ramootna kirar. Ainda moca aku an meikramtaɨra an Tɨp Wandɨkna kaŋgaukca eac ŋgocortanna aŋgɨna. Na anna aku Raraŋ Aetaniacna Tɨp Wandɨkca mba tɨkcariri, wanaiŋ. Aku Karaisna tɨp wandɨkca maraŋgaireke. \v 22 \x - \xo 9.22: \xo*\xt Ro 11.14, na 15.1, na 1 Ko 10.33, na 2 Ko 11.29\xt*\x*Na an rɨtɨpaik gagrar kocorta meikramtaɨrta lamnikmo, aku toco an rɨtɨpac gargar ŋgocorta ramootna kirar toca eacrena, te, aku aintocna meikramtaɨr mac aŋgɨna. Na anna gaind, aku ndomo taupemb wɨtta towai orea mina ndeid mac nda aŋgɨca Karaisna wiwitta mbukna moca. \v 23 Na aku an aiŋirmo muruŋcamiŋ ŋgoinna morenan, te, an kam wembaŋ laŋmo Iesusnanmo moi gagarana, na auk toco aku an reikca aŋgɨna, na Kacootta an reikca kocrorina meikramtaɨra kam wembaŋ laŋa rɨpacrenanmo neaŋnandet. \s Aia wakikica ootca opoik aŋgɨna \p \v 24 \x - \xo 9.24: \xo*\xt Gal 5.7, na Pil 2.16, na 3.14, na 2 Ti 4.7, na Ib 12.1\xt*\x*Na ne anna mba lamŋirena ki, a? Na meikramtaɨra muruŋcamiŋa ndorimo katum ŋgootrenanna, anna ramoot kabe ma ndo opoik aŋgɨnande. Aintik nen toco muruŋcamiŋa gagraca ootca, an opoik aŋgɨna. \v 25 \x - \xo 9.25: \xo*\xt Epe 6.12, na Pil 3.14, na 2 Ti 2.4-5, na 4.8, na Ie 1.12, na 1 Pi 1.4, na 5.4, na KIEK 2.10\xt*\x*Na meikramtaɨra muruŋcamiŋa ndorimo katum ŋgootca outta tɨkna morenan, mina ndorita tikna toŋtoŋgarmo muruŋcamiŋa mo irik te, aiŋ gargara moca an opoik laŋna reac aŋgɨna. Na an opoik laŋna reaca mina aŋgɨrenan, iŋmbaia mina ŋgocrainandet. Na aia ndorimo aŋgɨna morena opoikna reik laiŋga, mina mba ŋgocrairenanna. \v 26 Aintik aku ndomo ainda morina, an ramootta ootna wakikirenanna, ma tamtamma mba watrenanna. Na aku ruŋrena werpera matau morena ramootna kirar, na aukna para rauri te, mba katrenan. \v 27 \x - \xo 9.27: \xo*\xt Ro 6.18-19, na 8.13, na 13.14, na 2 Ko 13.5-6, na Kol 3.5\xt*\x*Wanaiŋ. Na aku ndona tikmo pi ŋgoinna pica manmo moa aŋgɨa ma aukna toŋtoŋa raŋgairena. Na moca aku kabena meikramtaɨrmo kam wembaŋ laŋ wiwitirenan, na iŋmbai aku ndona moca an opoikca aŋgɨ ŋgocor ndacari nari. \c 10 \s Moca aia totowaia mbutuk nari \p \v 1 \x - \xo 10.1: \xo*\xt NA 13.21-22, na 14.22-29, na Ndu 9.18, na Nei 9.12, na Ŋap 78.13\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aku toŋgorinanna ne gaind ŋgoinna matau lamŋi, an Mosesna mɨn mbuŋa. Aina nicar ŋgamrira muruŋcamiŋa dimirpaikna kaŋgauk ndeacri, Raraŋ Aetaniaca wattacarica ma minmo taup wandaca taŋrina. Na mina taŋga macait laup kataca embaina waŋ nagacatna. \v 2 Na anna gaind, mina muruŋcamiŋa an dimirpaikapa macait mbuŋa kɨtac puk aŋgɨrina, na an kɨtac puk mbuŋa minmo larapacrina, na mina Mosesna wiwit malaruri. \v 3 \x - \xo 10.3: \xo*\xt NA 16.35, na Nei 9.15, na 9.20, na Ŋap 78.24\xt*\x*Na mina muruŋcamiŋa an amna reac paŋan kabea Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋ Rat neaŋgatnanna, mina an ambatna. \v 4 \x - \xo 10.4: \xo*\xt Ŋap 78.15\xt*\x*Na mina muruŋcamiŋa an Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋ Rat neaŋgatna puk ambatna. Na anna gidik, mina an Ŋeroŋ Ratna wautna puk ambatna, na ma minap taŋrena. Na an wautta anna Karais ŋgoin. \v 5 \x - \xo 10.5: \xo*\xt Ndu 14.16, na 14.29-30, na Ŋap 106.26, na Ib 3.17, na Iu 1.5\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac, ma mina meikramtaɨr wɨtna tɨpemb kirarira ma mba toŋgori. Aintik mina an ramtaɨr kocorta taupca tɨkca menacatna, na mina warirmo anna tamtam nakecamacariat. \p \v 6 \x - \xo 10.6: \xo*\xt Ndu 11.4, na 11.34, na Ŋap 106.14, na 1 Ko 10.11\xt*\x*Na an reikca muruŋcamiŋa an ŋgagatracna kirara larurina, na aimo anna watrapaca an reik ŋgorikca aia anna kai toŋgo teac, na an tɨp kirar ŋgoreaca mina morenanna kai mo teac. \v 7 \x - \xo 10.7: \xo*\xt NA 32.6, na 1 Ko 10.14\xt*\x*Na meikramtaɨra an mɨrpembraraiŋta dawarmo kai mbendei teac, na an mina ndeid morena kirara. Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca gaindoprina, “Mina amna reacapa puk gargara amba ŋaŋaorenan, na iŋmbaia mina meikap wereinandet.” \v 8 \x - \xo 10.8: \xo*\xt Ndu 25.1-18, na Ŋap 106.29, na KIEK 2.14\xt*\x*Na aia meacramootna kaŋtertaapna tɨp kirara kai mo teac, na an kirara mina ndeida ainda moca ra kabe ŋgoinna 23,000na mɨnna topatna. \v 9 \x - \xo 10.9: \xo*\xt NA 17.2, na 17.7, na Ndu 21.5-6, na TW 6.16\xt*\x*Na aia Karais motocmo kai towai teac, mina ndeida ainda moca wica menacrena nduipca minmo wica mina menacatna. \v 10 \x - \xo 10.10: \xo*\xt NA 16.2, na Ndu 14.2, na 14.29, na 14.37, na 16.41-49, na 1 Nin 21.15, na Ib 3.11, na 3.17\xt*\x*Na ne Raraŋ Aetaniacmo kekelamunna kai ke teac, mina meikramtaɨr ndeida ainda moatke, ramootta moa menacrena mbaiŋna aiŋa morena ŋeroŋa kɨpca minmo moa menacatna. \p \v 11 \x - \xo 10.11: \xo*\xt Ro 15.4, na 1 Ko 10.6, na Pil 4.5, na Ib 10.25, na 10.37, na 1 Pi 4.7, na 1 Io 2.18\xt*\x*Na an reikca minmo laruatnanna, anna ŋgagatracna kirar toca wandacrina, te, meikramtaɨrmo, watna moca. Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapna nininiar tirrina ramtaɨra, anna mina aimo mandeacna mɨn ndeacrena meikramtaɨrmo iroar neaŋrina, gan tiacarpaikna mamamaia maica kɨpca marambuŋairi. \v 12 Aintik ŋarikca ramoot ianna ma gaind ndamŋirena, ma matau wɨtɨk gagranande, anna laŋ ma ndona moca matau wat. Moca ma tɨp ŋgoreacna makukna irik nari. \v 13 \x - \xo 10.13: \xo*\xt Ier 29.11, na 1 Ko 1.9, na 2 Pi 2.9\xt*\x*Na an totowaiara nenmo larurenanna, anna kabena totowaiar ŋgaibca, wanaiŋ. Na an totowaiara anna meikramtaɨrmo muruŋcamiŋ ndarurena totowair. Na Raraŋ Aetaniac, ma ndona kammo raŋgairena, na ma nenmo mba watcarica totowai ianna nenmo mba laruca nena gargarmo kunda tamuŋmbaia mba eacitndai. Wanaiŋ. Na totowaia nenmo laru te, Raraŋ Aetaniac ma nenmo otacna taupca ma monandet. Na an taupca gaind. Ne anna raŋgai te, ma nenmo moca ne wɨtɨki gagaranande, na an totowaia nenmo mba mac moi irikitndai. \s Aia Raraŋ Aetaniaca raŋgai te, aia ŋeroŋ ŋgoreacmo kai raŋgai teac \p \v 14 \x - \xo 10.14: \xo*\xt 2 Ko 6.17, na 1 Io 5.21\xt*\x*Aintik ne aukna aikor koind, ne an mɨrpembraraiŋta dawarta mbendeirena tɨpemb kirarir tarica iukaica tawan ndeac. \v 15 Na ne landamŋiap, aintik aku nenmo gaindopnande, ne gan aku mboprena kambmo ndori puŋga ritri. \v 16 \x - \xo 10.16: \xo*\xt Mt 26.26-28, na Mk 14.22-24, na Lk 22.19-20, na Up 2.42, na 2.46\xt*\x*Na aia Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋrena kaba, aia an mbuŋa puk am te, ma aimo Karaisna racaindpaik mbuŋa aŋgɨra punirena. Na an tapaca aia witkica ambrena. Anna aimo aŋgɨra kɨpca Karaisna tikap mɨkrena. \v 17 \x - \xo 10.17: \xo*\xt Ro 12.5, na 1 Ko 12.27, na Epe 4.16\xt*\x*Na an tapac kabe niŋgik, aia meikramtaɨra muruŋcamiŋa an tapac kabe niŋgikca an ambrena, aintik aia meikramtaɨra muruŋcamiŋa tik kabe ndarunande. \v 18 \x - \xo 10.18: \xo*\xt TN 7.6, na 7.15\xt*\x*Na Israelnaŋgepta tɨpembta kirarirmo ne lamŋirena. Mina an gɨmbamba morena taupca tɨkrena amta ŋgoaebca mina an ambrena, na anna ndo minmo aŋgɨra punica Raraŋ Aetaniacap tumbunna tɨkrina. \p \v 19 \x - \xo 10.19: \xo*\xt 1 Ko 8.4\xt*\x*Na ŋarikca ne gaind ndamŋi nari aku gaindopatna, an raekmbai ndeacrena meikramtaɨra mɨrpembraraiŋta dawarmo gɨmbambara morenanna, anna reac gidik, aku ainda mba mbopri, an mɨrpembraraiŋta dawara anna reik gidkara, wanaiŋ. \v 20 \x - \xo 10.20: \xo*\xt TW 32.17, na Ŋap 106.37, na KIEK 9.20\xt*\x*Aku gaindoprina. An reikca anna raekmbainan morenan, anna, “Mina ŋerŋgaur ŋgorikta morena. Mina Raraŋ Aetaniac gidikmo mba mori.” Na aku toŋgo ŋgocor nenmo an ŋerŋgaur ŋgorikcap tumbunna tɨkna. \v 21 \x - \xo 10.21: \xo*\xt TW 32.38, na 2 Ko 6.15-16\xt*\x*Na ne Kacootna kab mbuŋa mba mac amitndai, na ŋerŋgaur ŋgorikta kab motocmo, ne mba amitndai. Na ne Kacootna ambrena bara mba mac tɨkca amitndai, na ŋerŋgaurta ambrena bar motocmo, ne mba mac tɨkca amitndai. \v 22 \x - \xo 10.22: \xo*\xt TW 32.21, na Esi 22.14\xt*\x*Na anna ne Kacootmo moi nikkatta aimo kaega mo nake more ki, a? Na aina gargara mana gargarmo kunda tamuŋ ndeacre ki, a? \s Memetmbaca aia Raraŋ Aetaniacna imo tamuŋ naaŋgɨri ŋgepraŋ \p \v 23 \x - \xo 10.23: \xo*\xt 1 Ko 6.12\xt*\x*Na meikramtaɨr ndeida aindopatna, “Reikca anna muruŋa wandik kocor.” Ainda moca an reikca mina muruŋa aimo mba otacitndai. Na mina gaind mac mbopatna, “Na an reikca anna muruŋa wandik kocor.” Ainda moca an reikca muruŋa aina rɨtɨpaikmo mba moca gagrarenan. \v 24 \x - \xo 10.24: \xo*\xt Ro 15.1-2, na 1 Ko 13.5, na Pil 2.4, na 2.21\xt*\x*Na aia ndori ŋgopotacna iroara kai aŋgɨ teac. Wanaiŋ. Na aia kabenan kotacna iro landamŋi aŋgɨ. \p \v 25 Na ŋgoaeb budirapa reikca mina mbik tɨkca oikrena taupca tɨkrenanna, anna ne am. Na nena iroar inkara kai tamtami ndamŋica ndada digi teac, anna ten ndiŋa kɨprinan. Wanaiŋ. \v 26 \x - \xo 10.26: \xo*\xt NA 19.5, na TW 10.14, na Ŋap 24.1\xt*\x*Na aia lamŋirena, “Gan tiacarpaik nambatta eacrena reikca anna muruŋa Kacootnan niŋgik.” \p \v 27 \x - \xo 10.27: \xo*\xt Lk 10.8\xt*\x*Na gan toco, ramoot ianna Iesusmo rɨpac ŋgocor te, na ma ndomo manap amna moca nenmo digica, ne taŋ ndop te, anna laŋ. Na ma nenmo neaŋgekna amta reikca ne aŋgɨca am. Na ne iroar inkara kai ndada nake lamŋica, tamtamma kai digi teac. \v 28 \x - \xo 10.28: \xo*\xt 1 Ko 8.7\xt*\x*Na ŋarikca moca ramoot ianna ma eaca nenmo gaindop te, “An ŋgoaemma mina mɨrɨpraraŋna dana outta tɨkrina.” Te, ne an ndori ndoprina ramootna kam an ndamŋica, ne kai am teac, moca ne mana nikinik iroa mo ŋgocrai nari. \v 29 \x - \xo 10.29: \xo*\xt Ro 14.16\xt*\x*Na aku nena iroar inkara moi ŋgocraina moca mba mbopatke, aku kabena ramoot ianna ndamŋica mbopatna, ŋarikca ma ndona nikinik iroa raŋgaica aindopnande, ne tɨp ŋgoreaca morina. \p Na ŋarikca ramoot ianna ainta kamma mbop ŋgocor, anna aku ndona toŋgorena reikmo aku am niŋgik. Na kaina moca aku anduna an kabena ramootna nikinik iroa raŋgaica an reikmo wandɨk tɨkrenanmo aukmo anna mo narica? \v 30 \x - \xo 10.30: \xo*\xt Ro 14.6, na 1 Ti 4.3-4\xt*\x*Na aku Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋgarica aku am te, kaina moca kabena ramootta aukmo peperena kamb ŋgorik toprena, na an reikmo aku Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋrina? \p \v 31 \x - \xo 10.31: \xo*\xt Kol 3.17, na 1 Pi 4.11\xt*\x*Aintik ŋarikca ne amta reikapa puik ambrenan, co, ne kabena reaca morenan, ne an morena reikca anna Raraŋ Aetaniacna i aniac aŋgɨra ŋgeprena. \v 32 \x - \xo 10.32: \xo*\xt Ro 14.13, na 1 Ko 8.13, na 2 Ko 6.3, na 1 Ti 3.5\xt*\x*Na ne Iudananapa, Giriknanapa, Raraŋ Aetaniacna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunnan ndamŋi, na ne kai an kirarira mina moi irikna mɨnna reikca kai moca mina tɨp ŋgoreacna makukca mo nari. \v 33 \x - \xo 10.33: \xo*\xt Ro 15.2, na 1 Ko 9.20-22, na 10.24\xt*\x*Na auk toco, aku morena reik wɨt aniac, na anna mɨn, meikramtaɨrmo moi toŋgoca mina aukna morena tɨpemb kirarira toŋgonande. Na aku mba ndo ŋgotac nake, mba moreke. Na aku kabena meikramtaɨr ŋgotaca Raraŋ Aetaniacmo min mac nda aŋgɨna moca. \c 11 \nb \v 1 \x - \xo 11.1: \xo*\xt 1 Ko 4.16, na Epe 5.1, na Pil 3.17, na 2 Te 3.9\xt*\x*Na ne aukna kirara raŋgaica auk taŋrena kirara taŋraŋ, na auk toco aku Karaisna kirara raŋgaica taŋrena. \ms Pol ma Ŋeroŋ Ratapa mbembendeina kam ndoprena \mr (11.2—14.40) \s Pola paŋan kɨtacna tɨpna kirarna kam ndoprina \p \v 2 Na memetmbaca ne aukna ndamŋireke, na an kambca aku aŋgɨca nena neaŋgatnanna, ne an kambca matau utiŋga nenap eacrena. Aintik aku gaindopnande, ne tɨp kirar laŋ ŋgoinna morena. \v 3 \x - \xo 11.3: \xo*\xt RL 3.16, na 1 Ko 3.23, na 15.27-28, na Epe 5.23, na 1 Pi 3.1, na 3.5-6\xt*\x*Na aku toŋgorinanna, ne kabena kam tocmo lamŋi, outmbai ndeacrena ramtaɨrta muruŋna ramoot paŋanna anna Karais, na meikta paŋanmbai ndeteacna ramoot paŋanna, anna mana kaŋgait. Na Karaisna paŋanmbai ndeacrena ramootta, anna Raraŋ Aetaniac. \v 4 Ŋarikca ramootta ndona paŋan kɨtaca mbendei te, co, ramma morena kammo wiwiti te, an ramootta ma ndona ramoot paŋanmo moa numbira morenan, na anna ma Karais. \v 5 Na ŋarikca meac ianna ma ndona paŋanmo kɨtac ŋgocor, na ma mbendei te, co, ramma morena kam wiwiti te, an toco ma ndona ramoot paŋanmo moa numbira morena, na anna gaind tocna kirar, meac mbitaca ndona paŋanna lakoarmo kocnaia kataca uta kecaririna. \v 6 Na meac mbitaca ndona lakoarpaika tamaia ŋgocor, na ma ndona lakoarpaikmo kataci matpi. Na meac mbitaca ndona lakoarmo kataci matpi te, ut kecari narica numbira mo te, laŋ ma ndona paŋanmo tamai. \v 7 \x - \xo 11.7: \xo*\xt RL 1.26-27, na Ie 3.9\xt*\x*Na ramootta ma ndona paŋanna kai tamai teac, ma ŋgagatracna kirar toc ndeacreke, te, ma Raraŋ Aetaniacna i aniaca wandacreke, na mana gargar aniac wandacrena. Na meacmbitac ma ramootna i aniacapa gargar aniacap wandacrena. \p \v 8 \x - \xo 11.8: \xo*\xt 1 Ti 2.13\xt*\x*\x - \xo 11.8-9: \xo*\xt RL 2.18-23\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniac, ma meac mbitacna tik mbuŋa ramootmo mba moatke, wanaiŋ. Ma meac mbitacmo ramootna tik mbuŋa moatna. \v 9 Na Raraŋ Aetaniac, ma meacmbitac nake mba lamŋica, ma ramootmo man ŋgotac nake mba mori. Wanaiŋ. Ma meac mbitacmo ma ramootna opotaca mona ndamŋica ma meac mbitaca moatna. \v 10 Aintik meacmbitac ma ndona paŋannan tamaia an mbuŋa ndona ŋgagatracmo wandacrena, ma Raraŋ Aetaniacna aiŋna meac. Te, mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaur anna watna moca. \p \v 11 Na Kacootna wiwit ndeacrenanna, an meikpitikca mina ndori puŋga mba eacrenanna, na ramtaɨrpitik toco mina ndori puŋga mba eacrenanna. Wanaiŋ. Meikpitikca ramtaɨr ŋgotacna eacrena, na ramtaɨra meikpitik ŋgotacna eacrenan. \v 12 Na out ŋgoinna Raraŋ Aetaniaca ma meac mbitacmo ramootna tik mbuŋa moatna. Na mandeaca ramootta meac mbitacna tik mbuŋa ramoot ndarurena. Na Raraŋ Aetaniac ma ndo ma reikta mɨnɨŋ. \p \v 13 Na ne ndori puŋga gan kamma ritri. Ŋarikca meac mbitaca paŋannan tamaia ŋgocor, na ma Raraŋ Aetaniacmo mbendeirenanna, anna tɨp kirar laŋ ki, wanaiŋ? \v 14 Na aina meacramootna tɨp kirar ŋgoinna, ndo nenmo ainda wandacrina, ramootna lakoara rocot ndeacrenanna, anna manmo laŋa mba mbuk tɨki watitndait. \v 15 Na meac mbitacna lakoara rocot ndeacrenanna, anna mana lamboi laŋ. Aintik Raraŋ Aetaniaca manmo lakoar rocot neaŋgatna, manmo an mbuŋa ndona paŋan wawarana moca. \v 16 Na ramootta aukna kammo mac nda ipuŋi mbop te, anmo ma gaind ŋgoinna matau lamŋi, aia kabena tɨpembta kirarirmo mba raŋgairenanna, na Raraŋ Aetaniacna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumnamb toco, mina kabena tɨpna kirar ian ŋgocor. \s Na Korinnanda mina Kacootna amna reacmo tɨp kirar laŋa mba mori \p \v 17 Ainda moca mandeaca aku nenmo tɨpemb kirarir ndeidta kamb top te, ne anna raŋgai. Na an reac aku mbopna morenanna, aku nena morena tɨpna kirarna moca aku mba toŋgoca mboprenanna. Wanaiŋ. Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar aŋgɨca tumbunna tɨk te, ne tɨpemb kirarir laiŋga mba wandacrenanna. Wanaiŋ. Na ne tɨpemb kirarir laiŋga mba morenanna. \v 18 \x - \xo 11.18: \xo*\xt 1 Ko 1.10-12, na 3.3\xt*\x*Na out ŋgoin, aku gaind pac mbopnande, aku kamma gainda waracatna, na ne Iesusa rɨpacrena laiplacara, ndorimo tumbunna tɨkca Kacootna kam mbaracna punirenanna, ne ndorita rɨkmo, ne ndorimo tamtamma titacrena, na ipuŋrenan. Na aku an kambmo emtemma rɨpacrina, \v 19 \x - \xo 11.19: \xo*\xt TW 13.3, na 1 Io 2.19\xt*\x*na anmo aku gaind ndamŋirina, nena Iesusa rɨpacrena laiplacarta tumbunna emtemma titacrina, na ne matau ŋgoinna wat garacnande, nena meikramtaɨrta ndeida, mandaibinna ndori Karaisna toŋtoŋna tɨpemb kirarirmo mataua raŋgairena. \v 20 Aintik ne mbendeina moca puni te, ne amna reaca morenanna, na an amna reac anna Kacootnan gidikca, wanaiŋ. \v 21 Na nena ndeida kabe, kabea ne tawina ndorita amna reac aŋgɨca ambrena. Na ndeida mina nik wapatai ndeacrena. Na ndeida wain pukmo aniac ŋgamca mina ŋaŋaoca eacraŋnande. \v 22 \x - \xo 11.22: \xo*\xt Ie 2.5-6\xt*\x*Na titoca moca? Na ne mbiraca pukapa amna reac amna kaik barer kocor ki, a? Na ne gaind ndamŋirena, Raraŋ Aetaniacna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna, anna reac wanaiŋ ki, na ne gan nakɨpca an laiplacara amna reik kocortanmo moi mina numbir aŋgɨrena, ki? Na aku nenmo kaina kam mac mbopit? Aku titocna nena morena tɨpemb kirarirta toŋgoca nenmo kam toŋtoŋ ndopit ki? Wanaiŋ ŋgoin. \s Kacootta tapacapa wainna puk aŋgɨca ndona iŋa raŋgairena ramtaɨra neaŋgatna \r (Matiu 26.26-29 na Mak 14.22-25 na Luk 22.14-20) \p \v 23 \x - \xo 11.23: \xo*\xt Mt 26.26, na Mk 14.22, na Lk 22.19\xt*\x*Na an kamma aku nena neaŋrinanna, anna aku Kacoot ndambuŋnan aŋgɨatna. Na an kamma gaind. An mouŋa Iudasa Iesusmo puŋnaŋgepta para tɨkatke, an mouŋ toco Kacoot Iesusa ma tapac aŋgɨca, \v 24 ma Raraŋ Aetaniacmo mbendeia, kam laŋ neaŋga, ma witkica ma mambopat, “Ganna aukna tik, na aku nena neaŋrina, nen ŋgotacna, na ne ainda moraŋ te, ne aukna ndamŋiraŋnande.” \v 25 \x - \xo 11.25: \xo*\xt NA 24.6-8, na Ier 31.31-34, na Sek 9.11, na Ib 8.8-13\xt*\x*Na mina amba maiatke, ma wainna kab aŋgɨca, an iro kabe mac moca, ma aindopatna, “Gan wain kabna pukca anna aku nenap kam ŋgam leacrina, ndona racaindpaik mbuŋ. Na memetmbaca, ne an kab mbuŋ ŋgamraŋ, na ne ainda moraŋ te, ne aukna ndamŋiraŋnandet.” \v 26 \x - \xo 11.26: \xo*\xt In 14.3, na Up 1.11, na 1 Te 4.16, na KIEK 1.7\xt*\x*Na an Iesusna kamma ainda wandacrina, memetmbaca ne an tapac am te, an kab mbuŋ ŋgam te, ne memetmbaca ne Iesusna menacatna kammapa mana aŋgɨratna gɨrgɨrna kammo memetmbaca waeke mbopi taŋi, mana mac nda kɨpna mɨn mbuŋ. \s Aia ndorita iroar inkarmo matau ritrica Kacootna amna reac aŋgɨ \p \v 27 \x - \xo 11.27: \xo*\xt Ndu 9.10, na 9.13, na In 6.51, na 6.63-64, na Ib 10.29\xt*\x*Ainda moca an mɨnna mina Kacootna tapacapa mana kab mbuŋ ŋgam te, na meacramoot ianna tɨp kirar laŋa mo ŋgocor te, anna gaind, ma Kacootna tikapa mana racaindpaikmo moa reac wanaiŋ ŋgoinna morina. Na mana morina tɨp kirara ma anna makuk aŋgɨnande. \v 28 \x - \xo 11.28: \xo*\xt Mt 26.22, na 2 Ko 13.5, na Gal 6.4\xt*\x*Na ramootta ndona iro inikca matau pac ritri watcarica, ma an tapacapa an Kacootna kab mbuŋa amna. \v 29 Na anna moca ramootta Kacootna tikmo matau lamŋi ŋgocor, na ma an amna reacapa an pukmo ambrinan, anna ma makukmo ndo ndambuŋ ŋgoin naaŋgɨra kɨprina, aintanmo Raraŋ Aetaniaca manmo ritri waparaca monande. \v 30 Na anna mɨnɨŋna moca, nena inikna meikramtaɨr ndeida gagrar kocora kocnaia wewettacarica roumbbeba moca ndeida menaca mamairi. \v 31 \x - \xo 11.31: \xo*\xt Ŋap 33.5, na 1 Io 1.9\xt*\x*Na aia ndorita iroar inkarmo, matau ŋgoinna ritri maica an amna reacapa an puk am te, anna laŋ, na anna Raraŋ Aetaniaca aimo ritri waparaca mba moitndai. \v 32 \x - \xo 11.32: \xo*\xt Ŋap 94.12-13, na Ib 12.5-6, na 12.11\xt*\x*Na ŋarikca Kacootta aina morena tɨpemb kirarirmo watca wandoŋa wanaiŋ, ma aimo makukar neaŋnande. Na anna aimo wandoŋainandet. Te, aia gan tiacarpaikna meikramtaɨrapmo ritri waparaca moca, na aia mba topitndai. \p \v 33 Aintik ne aukna Iesusa rɨpacrena laiplacar, ne maica amna moca tumbunna tɨk te, ne kabenanta moca tekemtem ndabi. \v 34 Na ianna nik watai te, ma ndona kacnɨma tɨkca am. Na ŋarikca nena tumbunmo nenmo ritri waparaca mo nari. \p Na kam tɨpca maeacreke, aku mba kocnaia mbopri, iŋmbaia aku kɨpca nena wat te, aku kocnai wandoŋainande. \c 12 \s Pola Ŋeroŋ Ratna wanaiŋa neaŋrena reac reac laiŋta kamma an ndoprina \p \v 1 Ainda moca ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, mandeaca aku nenmo matau ŋgoinna mbopca ne matau lamŋina, an Ŋeroŋ Ratna wanaiŋa neaŋrena reik laiŋta moca. \v 2 \x - \xo 12.2: \xo*\xt Ŋap 115.5-7, na Aba 2.18-19, na 1 Ko 6.11, na Epe 2.11-12, na 1 Pi 4.3\xt*\x*Na ne malamŋireke, an mɨnna ne rɨpac ŋgocora raekmbai ndeacri, reac ianna nenmo an kamb ndop ŋgocorta mɨrpembraraiŋta dawar tambuŋa, wɨŋi taŋ te, ne ŋgepca wanaiŋ ŋgoin pac taŋrena. \v 3 \x - \xo 12.3: \xo*\xt Mt 16.17, na Mk 9.39, na 2 Ko 3.5, na 1 Io 4.2-3\xt*\x*Aintik aku toŋgorinanna, ne gan kam ŋgoinna matau lamŋi rapac. Na Raraŋ Aetaniacna Ŋeroŋ Ratta ramoot ian ndambuŋ ndeac te, ma manmo kamb aŋgɨra ikrenan, an ramootta gainda mba mbopitndai, “Iesusa ma ŋgocrainande!” Na ramootta Ŋeroŋ Ratta manapmo eac ŋgocor te, ma gainda mba mbopitndai, “Iesusa Kacoot.” \p \v 4 \x - \xo 12.4: \xo*\xt Epe 4.4, na Ib 2.4, na 1 Pi 4.10\xt*\x*\x - \xo 12.4-11: \xo*\xt Ro 12.6-8\xt*\x*Na Ŋeroŋ Ratna an aiŋa neaŋrena kakadmaina opotaca anna dam damar. Na Ŋeroŋ Rat kabe niŋgikca ndo eacrena. \v 5 \x - \xo 12.5: \xo*\xt Ro 12.6-8, na Epe 4.11\xt*\x*Na aia Kacootna titocna aiŋira damara morenanna, Kacoot kabe niŋgikca ndo eacrena. \v 6 Na aiŋirmo aia titoca tɨki mona kirarira wɨt, na Raraŋ Aetaniac kabe niŋgik, ma ndo meikramtaɨrmo gargar neaŋreke, mina an aiŋirmo mona mɨn. \v 7 \x - \xo 12.7: \xo*\xt 1 Ko 14.26, na Epe 4.7, na 1 Pi 4.10-11\xt*\x*Na Ŋeroŋ Ratta, ndona gargarmo meikramtaɨrmo kabe, kabea muruŋa wandacrenan, te, mina kabena meikramtaɨrmo otacnande. \v 8 \x - \xo 12.8: \xo*\xt 1 Ko 13.2, na 2 Ko 8.7\xt*\x*Na ramoot ianmo Ŋeroŋ Ratta manmo kabena ndeidmo iroar laiŋ neaŋna gargar neaŋrena. Na kabena ramoot ianmo, an Ŋeroŋ Rat kabea manmo Raraŋ Aetaniacna landamŋiar ndeidta kirarirmo meikramtaɨra neaŋna gargar neaŋrena. \v 9 \x - \xo 12.9: \xo*\xt Mt 17.19-20, na 1 Ko 13.2, na 2 Ko 4.13, na Ie 5.14\xt*\x*Na ramoot ianna ma ndona rɨtɨpacna gargarmo an Ŋeroŋ Rat kabe mbuŋa aŋgɨrenan. Na an Ŋeroŋ Rat kabe mbuŋa kabena ndeida roumbbebta meikramtaɨrmo moa laŋa mona gargar aŋgɨrena. \v 10 \x - \xo 12.10: \xo*\xt Up 2.4, na Ro 12.6, na 1 Ko 14.5, na 14.29, na 1 Io 4.1\xt*\x*Na ianna ma ŋgagatracara morena gargar aŋgɨrena. Na ianna ma ramma moi mbopna gargar aŋgɨrena. Na ianna ma titocna ŋerŋgaurta tɨpemb kirarira ritrina gargar aŋgɨrena. Na ianna ma kabena kam mbuŋ ndopna landamŋi aŋgɨrena. Na ianna ma an kambta mɨniŋ uriracna landamŋi aŋgɨrena. \v 11 \x - \xo 12.11: \xo*\xt Ro 12.4-8, na 1 Ko 7.7, na 2 Ko 10.13, na Ib 2.4\xt*\x*Na an Ŋeroŋ Rat kabea ma ndo an reikmo muruŋa moa larurena. Na wanaiŋa neaŋrena reik laiŋga ma ndona toŋtoŋ mbuŋa ma ianmo an reac neaŋnande, na ian motocmo an reac neaŋnande. \s Aina muruŋcamiŋna tik umbumbura tik kabena kirar toc ndeacrena \p \v 12 \x - \xo 12.12: \xo*\xt Ro 12.4-5, na 1 Ko 10.17, na Gal 3.16, na Epe 4.4, na 4.16\xt*\x*Na ramootna tikca kabe niŋgik, na mana umbumbura wɨt. Na an tikna umbumbura anna mina muruŋa tik kabea moca eacrena. Na Karaisna tik toco, ma an kirar kabea eacrena. \v 13 \x - \xo 12.13: \xo*\xt In 6.63, na Ro 6.5, na Gal 3.28, na Kol 3.11\xt*\x*Na anna gaind, Ŋeroŋ Rat kabea ndo aimo muruŋcamiŋmo kɨtac pukca neaŋrina, na iro kabe niŋgikca moca aimo muruŋ naaŋgɨra tik kabe ndarurina, na aia Iudananapa, Giriknan, co, tuomna aiŋ kamainda morenanapa, wanaiŋ ndeacrena meikramtaɨrap, aia muruŋcamiŋa an Ŋeroŋ Rat kabe niŋgikna puk aŋgɨca amba an mbuŋa gargar aŋgɨrena. \p \v 14 Na aia lamŋirena, tikca ma waŋ kabe niŋgikca wanaiŋ. Mana waŋgora wɨt. \v 15 Na ŋarikca ora gaindop te, “Aku para wanaiŋ, aintik aku tikna waŋembaia wanaiŋ.” Anna ma parurenan, ma tikna waŋembai ndeacrena. \v 16 Na ŋarikca koara gaindop te, “Aku lamnɨaca wanaiŋ, aintik aku tikna umbum ianna wanaiŋ.” Anna ma parurenan, ma tikna waŋembaia eacrena. \v 17 Na tik niŋgikca ndo tikna lamnɨacmo muruŋ ndaru te, ma kai mbuŋa kamma waracit? Na tik niŋgikca ndo tikmo koar muruŋ ndaru te, titoca mo te, ma reikta iŋpai ŋgiŋpait? \v 18 \x - \xo 12.18: \xo*\xt Ro 12.3, na 1 Ko 3.5, na 12.11, na 12.28\xt*\x*Na tikca muruŋa ainda wanaiŋ. Wanaiŋ. Raraŋ Aetaniaca tik muruŋna umbumbur motimbmo kabe, kabea tɨkca mairina, ndona toŋgorina kirar. \v 19 Na tikna waŋ kabe ianna ndo tik ndeac te, an tikca tik gidikca, wanaiŋ. \v 20 Na tikca muruŋa ainda wanaiŋ. Wanaiŋ. Tikna umbumbur motimba wɨt, na mina tik kabe niŋgik ndeacrena. \p \v 21 Na lamnɨaca parmo gaindopna mɨnna wanaiŋ, “U eac ŋgocor te, aku ndo kabea aku matau eacna mɨn.” Na paŋan toco, ormo gaindopna mɨnna wanaiŋ, “U eac ŋgocor te, aku ndo kabea aku matau eacna mɨn.” \v 22 Wanaiŋ. Aia lamŋirena tikna umbumbur motimbmo, aia gaind ndamŋirena mina gargara wanaiŋ, na mina eac ŋgocor te, tikca laŋa mba eacitndai. Wanaiŋ ŋgoin. \v 23 Na tikna umbumbur motimbmo, aia gaind ndamŋirena aia an meikramtaɨrmo wandac narica, aŋgɨra iŋgorocrenanna, aia mina lamboirmo matau ŋgoin ŋgaocraŋnande. Na an tikna umbumbur motimba aia anna numbira morenanmo, aia matau ŋgoin naaŋgɨra iŋgorocrena. \v 24 Na tikna umbumbur ndeidmo, aia wattacarica mina raek, ndeacrena. Na Raraŋ Aetaniaca tikna umbumburmo, ma muruŋa aŋgɨra tumbun kabea tɨkrina. Na umbumbur ndeida mina iremb kocorta kirar, mina ndori outmbai ŋgoin ndeacrena. \v 25 Na ma ainda mo te, tikca ma mba tamtamma titacna mɨnna wanaiŋ. Tik umbumbur kabe, kabea mina kabena umbumburmo raupŋinandet. \v 26 Ainda moca tikna umbum ianna gɨrgɨr aŋgɨ te, an tikca muruŋa andu an gɨrgɨr aŋgɨnande. Na umbum ianna i aniac aŋgɨ te, an umbumbur ndeida muruŋa manap toŋtoŋ kabe aŋgɨnande. \p \v 27 \x - \xo 12.27: \xo*\xt Ro 12.5, na Epe 1.23, na 5.30, na Kol 1.24\xt*\x*Ainda moca ne muruŋa Karaisna tik kabe ndarurina. Na nena kabe kabea, mana tikna umbumbura moca larurina. \v 28 \x - \xo 12.28: \xo*\xt Up 13.1, na Ro 12.6, na Epe 2.20, na 4.11-12\xt*\x*Ri, Raraŋ Aetaniaca meikramtaɨrmo larapaca mina Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna aiŋa mona. Na out ŋgoinna ma up aŋgɨrena ramtaɨrta aiŋa morenan larapacrina, na an ndambuŋnandmo, rambca morena ramtaɨrmo larapacrina, na an ndambuŋnandmo, meikramtaɨrmo Raraŋ Aetaniacna toŋgorina tɨpemb kirarirmo ririptina ramtaɨrmo larapacrina, na ŋgagatracara mona wiwitnanmo larapacrina, na roumbbeba moi laŋa monanmo larapacrina, na kabena meikramtaɨrmo opotacna aiŋa mona wiwitmo larapacrina, na reac, reacna aiŋirta ŋginaŋa mona wiwitmo larapacrina, na kabena auŋembta kamb puŋ toprena aiŋna meikramtaɨrmo larapacrina. \v 29 Na titoca moca? Na mina muruŋa up aŋgɨrena ramtaɨr ndarure ki? Co, mina muruŋa rambca morena ramtaɨr ki? Co, mina muruŋa ririptina aiŋa mona meikramtaɨr ki? Co, mina muruŋa ŋgagatracara momona aiŋa mona gargarap ki? \v 30 Co, mina muruŋa roumbbebta meikramtaɨra moi laŋa momona gargarap ki? Co, mina muruŋa auŋembta kamb ndopna gargarap ki? Co, mina muruŋa kamb uriracna mɨn ki? Wanaiŋ ŋgoin. Mina muruŋa ndorita aiŋirap. \v 31 \x - \xo 12.31: \xo*\xt 1 Ko 14.1\xt*\x*Te, nena toŋtoŋa moi gagraca, ne Ŋeroŋ Ratna outna kakadmaina opotacmo, ne aŋgɨna. \s Aia ndorita mamatŋimo kabena meikramtaɨrmo neaŋ \p Na mandeaca aku toŋgorenanna, nenmo outna tɨpna kirarna kam ndopnandet. \c 13 \nb \v 1 Na aku kabena meikramtaɨrmo kabena auŋembta kam mbuŋ ndop te, na mbaiŋna aiŋa morena ŋerŋgaurta kam motocmo mboprenan, na aku ndona mamatŋimo minmo neaŋ ŋgocor, anna aku taurna mɨtmɨtna kirar, co, rɨmbɨŋna kirara mɨtmɨt kamainda morena. \v 2 \x - \xo 13.2: \xo*\xt Mt 17.20, na 21.21, na Mk 11.23, na Lk 17.6, na 1 Ko 12.8-10, na 12.28\xt*\x*Na aku rambca morena ramtaɨrta kambmo wiwit mbop te, na aku Raraŋ Aetaniacna iŋgoroca eacrena iroarmo lamŋi te, na aku kabena landamŋi wɨt aniacap te, na aku rɨtɨpac gargar aniacap te, aku taukruirmo ndiaŋi waŋembaia taŋna mɨn, na aku ndona mamatŋimo kabena meikramtaɨrmo neaŋ ŋgocor ndacari te, anna aku ndomo reac wanaiŋna kirara morina. \v 3 \x - \xo 13.3: \xo*\xt Mt 6.2\xt*\x*Na aku ndona reikmo muruŋa ndaekpembca eacrena meikramtaɨra neaŋ te, na aku ndomo watcarica meikramtaɨra aukmo aŋgɨca tik auknanmo tac mbuŋa rotaca, aku menac te, anna aku ndona mamatŋimo minmo mba neaŋri, na an reikca mina muruŋa aukmo emtemma mba otacitndai. \p \v 4 \x - \xo 13.4: \xo*\xt ML 10.12, na 1 Pi 4.8\xt*\x*Na ramootta ndona mamatŋimo kabenanna neaŋrenan, ma kaega mba tawia morenanna, na an tɨp kirar ŋgoreaca, mina mana morenanmo, ma mba nda rutirenanna, wanaiŋ. Na ma meikramtaɨrmo muruŋcamiŋmo tɨpemb kirarir laiŋga morenan. Na ma lamin aniacapna ramootmo ŋgoreaca mba aŋgɨritndai. Na ramootta ndona mamatŋimo kabenanna neaŋrenan, ma mba ndona imo mba aŋgɨra ŋgeprenanna. \v 5 \x - \xo 13.5: \xo*\xt 1 Ko 10.24, na Pil 2.4\xt*\x*Na ma meikramtaɨrmo tamtamma mba morenanna. Na ma ndona reikta ke, mba dadanakerenanna. Na mana nikinik iroa mba tawia nikkatrenanna. Na mina manmo tɨpemb kirarir ŋgorikca morenanmo ma ndarekrekerena. \v 6 \x - \xo 13.6: \xo*\xt Ŋap 10.3, na Ro 1.32, na 12.9, na 2 Io 1.4\xt*\x*Na tɨp kirara wandoŋa wanaiŋ, ma mba toŋgorenanna. Wanaiŋ. Ma tɨpemb kirarir gidkar koinda toŋgorena. \v 7 \x - \xo 13.7: \xo*\xt Ro 15.1, na 1 Ko 9.12, na Gal 6.2, na 2 Ti 2.24, na 1 Pi 4.8\xt*\x*Na ramootta ndona mamatŋimo kabena meikramtaɨrmo neaŋrenan, ma reac ianmo mba watcarica manmo mba moi irikitndai, wanaiŋ. Na memetmbaca ma rɨpacrena, na Raraŋ Aetaniacmo manmo otacna lambirenan. Na minmo makukara larurenan, ma wɨtɨkca gagrarena. \p \v 8 Na an kabenanmo aia ndorita mamatŋi neaŋrena tɨpna kirara, ma mba mac maiitndai. Wanaiŋ ŋgoin! Na Raraŋ Aetaniacna rambca morena ramtaɨrta kambca wiwitirena aiŋ, anna mainande. Na kabena auŋembta kamb puŋ ndoprenanna, ma toco mainande. Na meikramtaɨrta iroar landamŋiar laiŋ toco mainande. \v 9 Na mandeaca aia iroarmo tɨp, tɨp niŋgikca aŋgɨca lamŋirina. Ri, Raraŋ Aetaniacna rambca morena ramtaɨra rambca morena kamb motocmo, aia tɨp, tɨp niŋgikca wiwitirena. \v 10 Na iŋmbaia an reaca muruŋ ŋgoin nakɨp te, an mɨnna reikca muruŋa tɨp, tɨp niŋgik ndeacrenanna mina mainande. \v 11 Na anna mooŋnuoc tekera acnaina morena kirar. Ŋgaua aku mooŋnuoc teker ŋgoin ndeacri, an mɨnna aku kammo mooŋnuoc teker mbopri toc, anna mooŋnuoc tekera reac towaire toc, na aku mooŋnuoc tekera lamŋirena kirar toc ndamŋirena. Na mandeaca aku ŋgepca ramootta aniaca mori, aku mooŋnuoc tekerna tɨpemb kirarirmo tɨkcaririna. \v 12 \x - \xo 13.12: \xo*\xt Mt 18.10, na 2 Ko 3.18, na 5.7, na Pil 3.12, na Ie 1.23, na 1 Io 3.2\xt*\x*Na mandeaca aia reikmo watri, mina ŋaŋari laruca waeke ŋgocor. Na anmo aia minmo ninik niŋgik mbuŋa tɨkca watrina kirar. Na iŋmbaina mɨn mbuŋa, aia mina iŋpaŋan gidik ŋgoinna watnande. Na mandeaca aku ŋaŋari, lamŋi garac ŋgocor. Na iŋmbaia aku matau ŋgoinna lamŋi rapacnande, ainda moca Raraŋ Aetaniaca aukmo mataua lamŋia rapacrina. \v 13 \x - \xo 13.13: \xo*\xt 1 Te 1.3, na 1 Io 4.16\xt*\x*Na an reik mbonkaca, ianna rɨtɨpacna tɨpna kirar, na ianna Raraŋ Aetaniacna lamtambina tɨpna kirar, te, ma aimo moi laiŋga monan, na ianna aia mamatŋimo kabena meikramtaɨra neaŋrena tɨpna kirar, aintik an reik mbonkaca memetmbac ndeacrena. Na an reik mbonkacna inikca, ianna tɨpna kirara ma laŋ ŋgoin, anna gan tɨpna kirar, kabena meikramtaɨrmo mamatŋia morena. \c 14 \s Ne Raraŋ Aetaniacna kam wiwitina toŋtoŋ aniacap moraŋ \p \v 1 \x - \xo 14.1: \xo*\xt 1 Ko 12.31, na 14.39\xt*\x*Ainda moca ne gagraca memetmbaca ndorita mamatŋimo kabena meikramtaɨra neaŋ. Te, ne Ŋeroŋ Ratna wanaiŋa neaŋrena reik laiŋmo muruŋna aŋgɨna toŋtoŋ aniaca mo. Na wanaiŋa neaŋgatna reik laiŋta, ianmo ma an wanaiŋa neaŋrena reik laiŋ ndeidmo kunda tamuŋmbai, na ne an aŋgɨna aiŋ gagrai moca aŋgɨ, na anna wanaiŋa neaŋrena reac laŋ, anna Raraŋ Aetaniacna rambca morena ramtaɨrta mboprena kam. \v 2 \x - \xo 14.2: \xo*\xt Up 2.4, na 10.46\xt*\x*Na aia lamŋirena, ramootta kabena auŋna kam mbuŋa mboprenan, ma kabena ramtaɨrta kamma mba mbopri. Wanaiŋ. Ma Raraŋ Aetaniac niŋgikap mboprena. Aintik kabena ramootta an ramootna mbopatna kamma ma titoc ndopatnanna, kabena ramoot ianna an kamma lamŋina mɨnna wanaiŋ, anna Ŋeroŋ Ratna gargar mbuŋa ma an iŋgoroca eacrena kambca ma an ndopatna. \v 3 Ŋarikca meacramoota Raraŋ Aetaniacna kamma rambca morena ramtaɨrta kirara moca mbop te, an meacramootna kamma meikramtaɨrta rɨtɨpaikmo moi gagraraŋnande. Na minmo tɨp kirar ianna mona aoci ŋgepnande, na mina iroar inkara moi laiŋga monande. \v 4 Na meacramoota kambmo kabena auŋna kam mbuŋa mboprenanna, ma ndona iro inikca moa gagrarena. Na meacramoota ramma morena kam ndop te, ma Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna moa gagrarenan. \v 5 \x - \xo 14.5: \xo*\xt Ndu 11.29\xt*\x*Na aku toŋgorena, ne meikramtaɨra muruŋa kabena auŋna kam mbuŋ ndoprenan, na aukna toŋtoŋ aniac ma Raraŋ Aetaniacna ramma morena kam ndopna. Na ramootta kammo kabena auŋna kam mbuŋ ndop te, anna laŋ, an kam uriracna ramootap eac te. Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna gargar aŋgɨnande. Na kam uriracna ramoot ianna eac ŋgocor te, ainda mo te, ramootta Raraŋ Aetaniacna ramma morena kam ndoprenanna, an kabena auŋna kam mbuŋ ndoprena ramootmo, ma an ramootmo kundrina. \v 6 Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, ne gan kamna moca matau lamŋicari. Na aku nen ndambuŋ nakɨp te, na nenmo kabena auŋembta kam mbuŋa ndop te, ŋarikca moca aku nenmo kam ndeida Raraŋ Aetaniaca aukmo wandacatnanna mbop ŋgocor, co, aku nenmo landamŋia neaŋ ŋgocor, co, aku nenmo Raraŋ Aetaniacna ramma morena kamma mbop ŋgocor, co, aku nenmo matau ripti ŋgocor, na titoca mo te, aku nenmo otacit? \p \v 7 Na an reikca mina eteacna watrem kocor, anna wiroromapa gitana kirar. Na mitoco kamma matau mo ŋgocor te, na titoca mo te, aia mana logotna kam memraŋa waraci garacit? \v 8 Na runduikta rɨmbɨŋa matau mo ŋgocor te, mandaia ndo ruŋna nakocroit? \v 9 Na nen toco aintan. Na ne kabe kabea, kabena auŋna meikramtaɨrta kam mbuŋa an kam ndamŋi ŋgocorta meikramtaɨrmo mbop te, na titoca tɨk te, mina an kamna mɨnɨŋa garacit? Nena kamma ma wanaiŋ ndarinandet. \v 10 Na anna gidik, auŋembta kam wɨt aniaca muruŋa gan tiacarpaikca eacrena. Na mina muruŋa laŋ, meikramtaɨrta iroarmo moi pɨarna. \v 11 Na aku ramoot ianna mboprina kammo aku lamŋi ŋgocor te, ma gaind ndamŋinande, aku raŋna kurmin ndamoot. Te, auk toco aku gaind ndamŋinande, an ramoot, ma toco ma raŋna kurmin ndamoot. \v 12 Na aintocna tɨpna kirara nena rɨkmo larunande, ne kabena auŋembta kamna kam mbuŋ ndopekna mɨnna ma larunande. Na aku lamŋirina, ne toŋgorena an Ŋeroŋ Ratna wanaiŋa neaŋrena reik laiŋmo, aŋgɨna moca. Aintik ne an aiŋmo gagrai moca Ŋeroŋ Ratna wanaiŋa neaŋrena reik laiŋ aŋgɨ, na Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo, anna ndo minmo moa gagrarena. \s Pola kabena auŋembta kam mbuŋa mbopna kirarirta kamma ma an ndoprena \p \v 13 Aintik ramootta kammo kabena auŋna kam mbuŋa mbopna moek, ma Raraŋ Aetaniacmo mbendeica ma manmo anna gargar neaŋca ma an kammo uriracna. \v 14 Na ne lamŋirena. Aku kabena auŋna kam mbuŋa mbendeirenanna, aukna ŋeroŋa ainda morena, na aukna iroa ma wanaiŋ ndeacrena. \v 15 \x - \xo 14.15: \xo*\xt Ŋap 47.7, na Epe 5.19, na Kol 3.16\xt*\x*Na ainda mo te, aku titoca moit? Aku ndona ŋeroŋapa iro mbuŋa mbendeinandet. Na aku ndona ŋeroŋapa iro mbuŋa ŋap ŋgumnandet. \v 16 Na u ainda mo ŋgocor te. Na una ŋeroŋ mbuŋa Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋrinan, na ramoot ianna eac te, ma mana an kamma lamŋi ŋgocor, na kaina moca ma aindopnandet, “Anna gidik.” Na an una neaŋgapekna kamma laŋ ki? Anna ma towanaiŋ. Una mboprina kamma ma mba lamŋiri. \v 17 Na anna gidik, una mboprina kam gidikca anna laŋ, na u kabena ramoot ianna nikinikna iromo u mba moa gagrari. \v 18 Na aku nenmo kunda kabena auŋna kam mbuŋ ndoprena, aintik aku Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋrina. \v 19 Na an mɨnna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna punica mbendeina morenan, anna laŋ aku minmo kamb tɨpemb parmbai niŋgik ndopnande, kabenanda warac rapacna, na aku kabena meikramtaɨr motocmo riptinande. Na 10,000na mɨnna auŋembta kamb tɨpemb puŋga aku kai mbop teac. \p \v 20 \x - \xo 14.20: \xo*\xt Mt 18.3, na Ro 16.19, na Epe 4.14, na Pil 3.15, na Ib 5.12-14, na 1 Pi 2.2\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, ne mombonikta tɨpemb kirarirta landamŋi toca kai eac teac. Wanaiŋ. Nena tɨpemb kirarir ŋgorikta moca ne mombonik tekirta tɨpemb kirarirta iro landamŋi toca eac. Na nena iroar inkara meikramtaɨr anikta iroar inkarta kirarir toca eacraŋ. \v 21 \x - \xo 14.21: \xo*\xt Ais 28.11-12, na In 10.34\xt*\x*Na Tɨp Wandɨkna kammo mina tirca ma gaindoprina, “Kacootta aindopatna, ‘Aku minmo kambca mbopnande, an kabena auŋna kamna ramtaɨrta up mbuŋa neaŋga mina aukna kambmo, mina mba waracrenanna.’” \v 22 Ainda moca kabena auŋna kam mbuŋa mboprena tɨpna kirarna ŋgagatraca Raraŋ Aetaniaca neaŋrina, na anna ma ndona gargar wandacrina. Na an ŋgagatraca anna mana rɨpacrena meikramtaɨrtanna wanaiŋ. Ma an rɨpac ŋgocortanna wandacatna. Na Raraŋ Aetaniacna tɨpna kirarmo rambca morena kambca, anna mina Raraŋ Aetaniaca rɨpacrena meikramtaɨrmo neaŋgatna ŋgagatrac. Na an ŋgagatraca anna rɨpac ŋgocorta meikramtaɨrtanna wanaiŋ. \p \v 23 \x - \xo 14.23: \xo*\xt Up 2.13\xt*\x*Ainda moca Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbuna kɨpi muruŋa tɨk te, mina muruŋa mbopekna kambca auŋembta kamb puŋ ndoprena. Na meikramtaɨrmo Ŋeroŋ Ratta wanaiŋa neaŋrena reikmo aŋgɨr ŋgocortan, co, meikramtaɨra Iesusa rɨpac ŋgocortan, mina kɨpi mbukca warac te, mina aindopnande, mina ŋaŋaorena. \v 24 \x - \xo 14.24: \xo*\xt In 16.8\xt*\x*Na ŋarikca moca ne muruŋa rambca morena kam ndop te, na ramoot ianna ma rɨpac ŋgocor, co, ma Ŋeroŋ Ratta wanaiŋa neaŋrena reacmo lamŋi ŋgocor, na ma kɨpca mbuk te, na nena muruŋna an kambca an ramootna iro inikca, rɨŋa, nena muruŋna kambca manmo ritri waparaca wandacrina ma tɨp ŋgoreacna makukca morena ramoot. \v 25 \x - \xo 14.25: \xo*\xt Ais 45.14, na Sek 8.23, na In 4.19\xt*\x*Na mana iroar ŋgorikca mana nikinikca iŋgoroca eacrenan, anna ma larui raekca tɨk te. Na ma mana outmo paŋan ramtukca Raraŋ Aetaniacna i aŋgɨri ŋgepca, aindopnande, “Gidik ŋgoin, Raraŋ Aetaniaca ma nena rɨk ndeacrena.” \s Mbembendeina aiŋmo wandoŋ ŋgoinna mo \p \v 26 \x - \xo 14.26: \xo*\xt 1 Ko 12.7-10, na 2 Ko 12.19, na Epe 4.12\xt*\x*Aintik ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, ne kai ŋgoinna morena? An mɨn ne mbendeina punirenanna, na nen momona aiŋap. Na nena ianna ŋap ŋgumnandet, na nena ianmo riripti neaŋnandet, na ianna Raraŋ Aetaniaca manmo neaŋrina kammap, na ma an kammo wiwiti mbopnandet. Na ianna kammo kabena auŋna kam mbuŋa mbopnandet, na ianna an kam uriracnandet. Na ne muruŋa an reikca morenanna, anna ne Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo moi gagrarenan. \v 27 Na ndeida kabena auŋna kam mbuŋa mbop te, anna mbuniŋ, co, mbonkac niŋgikca ndori morenan. Na an ŋgaŋganŋgɨ niŋgik. Na mina kammo mina muruŋa kai mbop teac, wanaiŋ. Ianna outta mbopacarica, kari te, iŋmbaia ian tuk mbopna. Na ramoot ianna mina an kambmo uriracna. \v 28 Na kam uriracna ramootta eac kocor te, na an ramootta ma kabena auŋna kam mbuŋ ndoprenanna, ma ndona up mɨkca an tumbunmo kam ianna kai mbop teac. Na ma ndo kabe niŋgik ndeac te, ma Raraŋ Aetaniacap mbopraŋ. \v 29 \x - \xo 14.29: \xo*\xt Up 17.11, na 1 Te 5.19-22\xt*\x*Na ramoot mbuniŋ, co, mbonkaca ndori tiŋgikca, rambca morena kamb ndopnande. Na ndeida mina an kambmo ritrinande. \v 30 Na ramoot ianna mbiraca eacraŋ te, na Raraŋ Aetaniaca manmo kam ian wandac te, na ma mbopna mo te, an outta wɨtɨkca kam ndoprena ramoot, ma watitinandet. \v 31 Na an kirar mbuŋa ne muruŋa mɨn, na ne kabe, kabea rambca morena kambmo wiwiti mbopnande. Te, meikramtaɨra muruŋa iro landamŋiapa gargar aŋgɨnandet. \v 32 Na rambca morena meikramtaɨra kam wiwitirenanna, mina ndorita upembmo raupŋirena, na mina rambca moca kammo ndorita toŋtoŋ mbuŋ ndopnandet. \v 33-34 \x - \xo 14.33-34: \xo*\xt 1 Ko 11.3, na 14.40, na Kol 3.18, na 1 Ti 2.11-12, na Ta 2.5, na 1 Pi 3.1\xt*\x*Na aia lamŋirena, Raraŋ Aetaniaca ma reikmo tamtamma mba morenanna. Wanaiŋ. Ma aimo moca aia nikinik iro wetwet kabe ndeacrena. \p Na an mɨnna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumnambca puniekna mɨnna, meikpitikca watitica kam ianna kai mbop teac. Mina kam kocora eacraŋ. Na aina Raraŋ Aetaniacna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumnambca muruŋa aind niŋgikca moraŋ. Na meikpitikca Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumnambmo outta kai tɨk teac. Na mina kaŋgauk ndeac, anna Raraŋ Aetaniacna moatna Tɨp Wandɨkca aindoprina. \v 35 Na mina ndorimo kamna mɨnɨŋ nagaracna ndop te, anna mina ndorita kaiknimb puŋga tɨkca ndorita kaŋtermo digi. Na meac ianna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbuna, puniekna mɨnna, ma kam ian ndop te, anna ma numbirta tɨp kirara morina. \v 36 Titoca moca? Na Raraŋ Aetaniacna an kamma nen ndambuŋa tɨkca ŋgepatna ki, a? Na ne ndori tiŋgikca Raraŋ Aetaniacna kam aŋgɨreke, na meikramtaɨr ndeida kaica, a? \p \v 37 \x - \xo 14.37: \xo*\xt 2 Ko 10.7, na 1 Io 4.6\xt*\x*Na ramoot ianna ma ndo mbuŋa gaind ndamŋi te, ma ramma morena ramoot, co, ma gaind ndamŋirena, ma ndo ŋgoinna ma Ŋeroŋ Ratna landamŋiap, aintik ma lamŋirena, an kamma aku nena tirrinanna, anna Kacootna kam gargar. \v 38 Na ramoot ianna an kammo, toŋgo ŋgocor te, ne manmo ramma morena ramootta kai lamŋi teac. \v 39 \x - \xo 14.39: \xo*\xt 1 Ko 12.31, na 1 Te 5.20\xt*\x*Aintik ne aukna Iesusa rɨpacrena laiplacar, ne rambca morena kammo matau ŋgoinna toŋgoraŋ, na ne kabena auŋembta kam mbuŋa mboprena tɨp kirarmo anna wandɨkca kai tɨk teac. \v 40 \x - \xo 14.40: \xo*\xt 1 Ko 14.33, na Kol 2.5\xt*\x*Na ne mbendeina puniraŋ te, ne reikmo matau wandoŋ laŋa moraŋ. \c 15 \ms Na menaca mairinan, mina mac nda ŋgepnande \mr (15.1-58) \s Karaisa menaca mutocarica iŋmbaia ma muk iniknan mac nda ŋgepatna \p \v 1 \x - \xo 15.1: \xo*\xt Ro 5.2, na Gal 1.11\xt*\x*Ainda moca ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, an kam wembaŋ laŋna moca aku nenmo wiwitirinan, na nena iroar mac moi ŋgepna. Na an kam wembaŋ laŋa ne maaŋgɨri, na ne an mbuŋa wɨtɨkca gagrarina. \v 2 \x - \xo 15.2: \xo*\xt Gal 3.4\xt*\x*Na an kam wembaŋ laŋ mbuŋa, Raraŋ Aetaniaca nenmo mac nda aŋgɨrena. Na ne an kam wembaŋ laŋa aku nenmo neaŋgatnanmo ne matau utiŋ, ŋarikca ne wanaiŋa rɨpac nari. \p \v 3 \x - \xo 15.3: \xo*\xt Ŋap 22.15, na Ais 53.5-12, na Dan 9.26, na Sek 13.7, na 1 Ko 11.2, na 11.23, na Gal 1.12\xt*\x*Na aku nenmo kam wembaŋ laŋ gidikmo neaŋrinan, na ande an kam wembaŋ laŋ gidikca aku out ŋgoinna aŋgɨatna. Na anna gidik. Karaisa ma menacatnanna, ma aina tɨpemb ŋgorikta makukarmo muruŋcamiŋa moi kecarina moca, an kammo timbigta kapna kamma mbopatna. \v 4 \x - \xo 15.4: \xo*\xt Ŋap 16.8-10, na Mt 12.40, na Lk 24.26, na 24.46, na Up 2.24-32, na 13.33-35\xt*\x*Na mina manmo mukca tɨkrinan. Na rai mbonkac mbuŋ, ma mac nda ŋgeprina, anna Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca mbopatna kirar. \v 5 \x - \xo 15.5: \xo*\xt Mt 28.16-17, na Mk 16.14, na Lk 24.34-36, na In 20.19\xt*\x*Na iŋmbaia ma Pita ndambuŋ ndarurina, na anna iŋmbaia ma ndona iŋa raŋgairena parniŋapa mbut mbuniŋna ramtaɨrpaik ndambuŋ ndaruatna. \v 6 Na anna iŋmbaia Iesusa rɨpacrena laiplacar wɨt muruŋa manmo watrina, na mina ŋgaŋganŋgɨna mɨnna 500na mɨnmo emtemma kundrina. Na an Iesusa rɨpacrena laiplacar wɨt aniaca mina maeacreke, na mina ndeida mamenacri. \v 7 \x - \xo 15.7: \xo*\xt Lk 24.50, na Up 1.3-4\xt*\x*Na anna iŋmbaia Iemisa manmo watatna, na mana iŋmbai mbuŋa up aŋgɨrena ramtaɨra muruŋa manmo watrina. \p \v 8 \x - \xo 15.8: \xo*\xt Up 9.3-6, na 22.14, na 22.18, na 1 Ko 9.1\xt*\x*Na mina iŋmbai ŋgoinna, ma auk motocmo aukna lamnɨac mbuŋa malaruat, na aku mooŋnuoc tekerna kirara aemma mɨrrinanna kunku ŋgocor. \v 9 \x - \xo 15.9: \xo*\xt Up 8.3, na 9.1, na Gal 1.13, na Epe 3.8, na 1 Ti 1.13-15\xt*\x*Na up aŋgɨrena ramtaɨrmo aku mina rɨkmo teker ŋgoin. Na meikramtaɨra aukmo up aŋgɨrena ramootta mba ac mbe. Wanaiŋ ŋgoin. Aku Raraŋ Aetaniacna Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunmo, towaia mo ŋgocrairenan. \v 10 \x - \xo 15.10: \xo*\xt Up 8.3, na Ro 15.18-19, na 2 Ko 3.5, na 6.1, na 11.5, na 11.23, na Pil 2.13\xt*\x*Aintik Raraŋ Aetaniaca ma aukna kadmaica ma aukmo mandeaca eacrena kirarmo ainda moa laruca aku eacrena. Na kakadmai mananna aukna kadmairinanna, ma mba wanaiŋa taŋitndai. Wanaiŋ ŋgoin. Aku aiŋ gargar ŋgoin mamoreke. Na anna up aŋgɨrena ramtaɨrmo muruŋa kundrinan. Aintik aku ndo mbuŋa mɨnna wanaiŋ, an aiŋira morinan, wanaiŋ. Anna Raraŋ Aetaniaca aukmo kadmaica, ma aukmo gargar neaŋga aku an aiŋira morinan. \v 11 Anna mindacniŋ aku mori, co, up aŋgɨrena ramtaɨr ndeida morinan. Na anna aia muruŋa Iesusna menaca muknan mac nda ŋgepatna kamma aia muruŋa an ndoprena. Na ne muruŋa waraca rɨpacrinan. \s Iŋmbaia meikramtaɨr muruŋcamiŋa menacrinanna mina mac nda ŋgepnandet \p \v 12 Na memetmbaca aia nenmo Karaisna menacatna kam ndoprena, na Raraŋ Aetaniaca manmo mac nda moa ŋgepatna kamma an wiwitirena. Na titoca moca nena rɨkna ndeida mina aindoprena, “Ramootta menacrinan, ma mba mac nda ŋgepitndai?” \v 13 Na anna gidik ecte, an menacrina meikramtaɨra mina mba mac nda ŋgepitndai, na aind, co, anmo aia aindop mbe, “Raraŋ Aetaniaca ma Karaismo mba mac nda mo ŋgep mbe.” \v 14 Na anna gidik ecte, Raraŋ Aetaniac ma Karaismo mba moa ŋgepatke, laŋ an kamma aia nenmo wiwitirinanna anna ma reac wanaiŋ mamori, na nena rɨtɨpaik toco, anna ma reac wanaiŋ mamori. \v 15 \x - \xo 15.15: \xo*\xt Up 1.22, na 2.24-32, na 4.10, na 4.33, na 5.32, na 13.30\xt*\x*Na ainda gidik ecte, anna aia paparuna ramtaɨr taruca, nenmo Raraŋ Aetaniacna kambca an wiwitiatna. Aintik aia nenmo mbopa waracatna, Raraŋ Aetaniac ma Karaismo moa ŋgepatna. Na anna gidik ecte, Raraŋ Aetaniaca ma menacrina meikramtaɨrmo, mo ŋgep ŋgocor te, anna ma Karaismo mba moca nda ŋgepatke. \v 16 Na anna gidik ecte, Raraŋ Aetaniaca ma menacrina meikramtaɨrmo ma mba moca ŋgeprena, aintik aia gaindopnandet, “Raraŋ Aetaniac ma Karaismo mba moa ŋgepatke.” \v 17 Na anna gidik ecte, Raraŋ Aetaniaca ma Karaismo mba moa ŋgepatke, aintik nena rɨtɨpaikca nenmo mba otacitndai. Na ne ndorita tɨpemb ŋgorikta makukarap eacraŋnandet. \v 18 Na meikramtaɨra Karaisa rɨpaca mina menacatnanna, mitoco kocnai topnande. \v 19 Na aia Karaisa rɨpaca, mana lambica ma aimo moi laŋa monan. Na aia gan tiacarpaikna eteacna wat niŋgik aŋgɨna reik laiŋta lambi te, anna gidik ŋgoin aipemb, aia gan tiacarpaikna kabena meikramtaɨrpembmo aia minmo kundrina. \p \v 20 \x - \xo 15.20: \xo*\xt Up 26.23, na 1 Ko 15.23, na Kol 1.18, na 1 Pi 1.3, na KIEK 1.5\xt*\x*Na ainda wanaiŋ. Karaisa ma kocnaia menacrina, na gidik, gidik ŋgoinna Raraŋ Aetaniaca manmo mac nda moa ŋgepatnan. Na ma an menacrinanmo ma minmo out naŋgepatna, an warɨŋna amna reaca out nagacrena kirar. \v 21 \x - \xo 15.21: \xo*\xt In 11.25, na Ro 5.12, na 5.17-18, na 6.23\xt*\x*Na ramoot ian ma memenacna tɨp kirara moa larurinan. Na kabena ramoot ian toco ma menacekna ramootmo, ma mac nda mo ŋgepna tɨpna kirara moa larurina. \v 22 Na anna gaind, Adamna wiwitna meikramtaɨra mina muruŋcamiŋa mina menacrena. Na aintocna kirar mbuŋa Karaisna wiwitna meikramtaɨra mina muruŋcamiŋa iarwarna eteacna watap eacnandet. \v 23 \x - \xo 15.23: \xo*\xt 1 Te 4.15-17, na KIEK 20.5\xt*\x*Na anna aia ramoot kabe, kabea muruŋcamiŋa aia mac nda ŋgepca ndorita eteacna wat aŋgɨca ndorita oit ianna mɨnna lambina. Na out ŋgoin naŋgepatna ramootta anna Karais. Na an mɨnna ma mac nda kɨp te, aia mana wiwitnan, aia muruŋcamiŋ mac nda ŋgepnande. \p \v 24 Na an oit ianna mɨnna an reikca muruŋ ŋgoinna mainandet. Te, Karais, ma gan tiacarpaikna bubuocna ramtaɨr paŋaindta aiŋirapa, gargarapna ŋerŋgaurapa an reik muruŋa gargaraptan, ma minmo muruŋcamiŋmo mo topnandet, te, ma ndona bubuocmo Raraŋ Aetaniac Aetna para tɨknande. \v 25 \x - \xo 15.25: \xo*\xt Ŋap 110.1, na Mt 22.44, na Up 2.34-35, na Ib 1.13\xt*\x*Anna moca Karaisa ma gagrirta ramoot paŋan ndaruca, ma aind ndeaci taŋi ma ndona puŋnaŋgepmo muruŋ ŋgoinna moi irikca minmo kocnai moi topnande. \v 26 \x - \xo 15.26: \xo*\xt 2 Ti 1.10, na KIEK 20.14, na 21.4\xt*\x*Na ma puŋnaŋgepmo muruŋcamiŋ ŋgoinna moa kecamacariri, te, anna iŋmbaia ma memenac motocmo kocnaia moi topnandet. Anna mana puŋnaŋgep. \v 27 \x - \xo 15.27: \xo*\xt Ŋap 8.6, na Mt 28.18, na Ib 2.8, na 1 Pi 3.22\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca gaindopatna, “Raraŋ Aetaniaca ma reikmo muruŋa mana kaŋgaukca tɨknande.” Na an kamma aindoprina Raraŋ Aetaniaca an reikmo muruŋcamiŋa Karaisna kaŋgaukca tɨknande. Aintik aia malamŋiri. Raraŋ Aetaniaca ma reikmo muruŋa Karaisna kaŋgauk niŋgikca tɨknande, na Raraŋ Aetaniaca ma ndo ma mina kaŋgaukca mba eacitndai. Wanaiŋ. \v 28 Na an reik muruŋa Karaisna kaŋgaukca eac te, iŋmbaia Raraŋ Aetaniacna Nuoc ŋgoinna ma ndo ma an reikca ndona kaŋgaukca tɨkatna an Raraŋ Aetaniacna kaŋgauk ndeacnande. Na Raraŋ Aetaniaca ma ndo ma an reikta paŋanmbai ndeacnande. \p \v 29 Na meikramtaɨra menac te, mina mba mac nda ŋgepitndai, na kaina mɨnɨŋna moca meikramtaɨr ndeida, an menacrina meikramtaɨrta kɨtac pukca aŋgɨrca min ŋgotacna? Na mina mac nda ŋgep ŋgocor ndacari te, kaina moca min ŋgotacna moa kɨtac pukca aŋgɨrena? \v 30 \x - \xo 15.30: \xo*\xt Ro 8.36, na 2 Ko 11.26, na Gal 5.11\xt*\x*Na ai motocmo kaia? Memetmbaca meikramtaɨr ndeida aia moi ŋgocraina morena, na menacatna meikramtaɨra mac nda ŋgep ŋgocor te, kaina moca aia aind ndeacrena? \v 31 \x - \xo 15.31: \xo*\xt Ro 8.36, na 2 Ko 4.10-11, na 1 Te 2.19\xt*\x*Ainda moca min laiplacar, aku nenmo gidik ŋgoin ndoprena, memetmbaca ra kabe, kabea aku menacrina tɨpna kirara eacrena. Na aia muruŋa Karais Iesusap eacreke, ainda moca nena i aŋgɨ ŋgepca aku toŋtoŋ ŋgoin, ainda moca aku nenmo an kamma mba aŋgɨri iŋgorocitndai. \v 32 \x - \xo 15.32: \xo*\xt LR 2.24, na Ais 22.13, na Lk 12.19-20, na 2 Ko 1.8, na 4.10-11\xt*\x*Na ne aind ndamŋirena, aku ndona toŋtoŋa raŋgaica an aiŋa morenan te, laŋ ne aukmo mbop. Na aku kai aŋgɨna moca gan Epesusna raŋna amta ŋgoaeb kunnarap ruŋgatna? Na an menacrina meikramtaɨra mina mac nda ŋgep ŋgocor te, anna laŋ, aind ecte, “Aia puk am te, amna reaca amraŋ, ŋorapmbai aia menacnande.” \p \v 33 Na ne ndorimo kai watcaria kabena meikramtaɨr, mina nenmo parunande. Na ne gan kamma lamŋire ki, “Moca aia meikramtaɨr ŋgorikca taŋi mɨk te, mina aina tɨpemb kirarir laiŋ ainanmo moi ŋgocrainande.” \v 34 \x - \xo 15.34: \xo*\xt Up 26.8, na Ro 13.11, na 1 Ko 6.5, na Epe 5.14, na 1 Te 4.5\xt*\x*Na ne an tɨp ŋaŋaona kirara tɨkcari, te, nena iroara wandoik tiŋgik ndeacraŋnandet. Na ne tɨpemb ŋgorikta makukara kai mac mo teac. Na ne warac, nena rɨkna ndeida Raraŋ Aetaniacmo mba lamŋireke. Na aku an kam ndoprinanna, nenmo nena morena tɨpemb kirarirta numbira mona moca. \s Waɨra mac nda ŋgepeknanna ma dam ŋgoinna watnandet \p \v 35 \x - \xo 15.35: \xo*\xt In 12.24, na 1 Io 3.2\xt*\x*Ŋarikca ramoot ianna ma gainda diginande, “An menacatna meikramtaɨr, titoc ŋgoin mac nda ŋgepit? Na mina titocna ŋgegetrikina tikap mac nda ŋgepit?” \v 36 \x - \xo 15.36: \xo*\xt In 12.24\xt*\x*Ŋarikca moca u emtemma ŋaŋao nari? Na u lamŋirena u konna loora mutocrinan, na an konna loora ma outta menacnandet, na iŋmbai mbuŋa ma eteacna watta aŋgɨnandet. \v 37 Na an reaca u mutocrinanna, anna konna loor, co, kabena reacna loor, anna ma reac wanaiŋ, iŋmbai nagacekna reikca. Wanaiŋ. Ma an iŋmbai nagacrena konna loorna iroa mba gacitndait. \v 38 \x - \xo 15.38: \xo*\xt RL 1.11\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniaca ma ndo mina gagrirapa raprirap neaŋgatna, an mana toŋtoŋna irona kirar mbuŋa neaŋrena. Na ma ndo an amta reikta mombonikta gagrirapa raprirmo iro, iroa moca mina muruŋmo kabe, kabea neaŋgatna. \v 39 Na mina tikembca muruŋa iro kabe niŋgikca, wanaiŋ. Na ramootna tikca kabe niŋgik, na amta ŋgoaebca mina tikembca damar, na ŋgorikta tikemb minanna dammbai, na ŋgoaebta tikemb minan toco dammbai. \v 40 Na riac tamuŋna reik toco, mina tikemb damap, na tiacarpaikna reik toco, mina tikemb damap. Na riac tamuŋna reikta lamboia anna iro ian, na tiacarpaikna reikta lamboia anna iro ian. \v 41 Na ra, mana memetaca iro ian, na karwaia mana memetac toca iro ian, na guiara mina memetacara iro ian. Na guiar kabe, kabena memetaca mina memetaca iro, iro damar ndeacrena. \p \v 42 \x - \xo 15.42: \xo*\xt Dan 12.3, na Mt 13.43\xt*\x*Na memenacna ramootta mac nda ŋgepna tɨp kirara, ma aind niŋgik ndeacnande. Na waɨrmo mutocrenan, ma kota ŋgocrainandet. Na waɨra mac nda ŋgepeknan, ma mba mac koti ŋgocraiitndai. \v 43 \x - \xo 15.43: \xo*\xt Pil 3.20-21\xt*\x*Na waɨrmo aia mutocrenan, anna ma iremb kocor. Na waɨra mac nda ŋgepeknan, anna ma iremb anikap. Na waɨra aia mutocrenan, anna ma gagrar kocor. Na waɨra ma mac nda ŋgepeknan, anna ma gargarapnan. \v 44 Na waɨra aia mutocrenan, anna gan tiacarpaiknan. Na waɨra mac nda ŋgepeknan, anna tamuŋna auŋnan, na ma Ŋeroŋ Ratna kirar toc ndarunandet. \p Na gan tiacarpaikca waɨrap eacrena, na tamuŋna auŋna waɨrap, anna Ŋeroŋ Ratna kirar. \v 45 \x - \xo 15.45: \xo*\xt RL 2.7, na In 6.33, na 6.39-40, na 6.54, na 6.63, na 2 Ko 3.4-6, na 3.17, na Pil 3.21\xt*\x*Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kap toco gaindopatna, “Outna ramootta anna Adam, ma ramoot ndaruca ma eteacna watap.” Na iŋmbai ŋgoin ndaruekna Adam ian, ma ŋeroŋ toca laruca meikramtaɨrmo eteacna wat neaŋrena.\f + \fr 15.45 \fr*\ft An iŋmbaina Adamma anna Kacoot Iesus.\ft*\f* \v 46 Na an eteacna watta anna ŋeroŋnan, na ma outta mba laruri. Wanaiŋ. Gan tiacarpaikna eteacna wat, ma ndo out ndarurina, na iŋmbaia ŋeroŋna eteacna watta larurina. \v 47 \x - \xo 15.47: \xo*\xt RL 2.7, na 3.19, na In 3.13, na 3.31\xt*\x*Na outna Adamma, gan tiacarpaikna pitrikna kapɨr mbuŋa moatna ramoot, ma gan tiacarpaiknan. Na iŋmbaina Adam, ma tamuŋna auŋ ndiŋnan kɨpatna. \v 48 Na gan tiacarpaikna meikramtaɨr muruŋa mina gan tiacarpaikna ramootna kirar toc ndarurina. Na tamuŋna auŋna meikramtaɨr muruŋa mina an tamuŋna auŋna ramootna kirar toc ndarurina. \v 49 \x - \xo 15.49: \xo*\xt Ro 8.29, na 2 Ko 3.18, na Pil 3.21, na 1 Io 3.2\xt*\x*Na mandeaca aia muruŋa gan tiacarpaikna ramootna kirar toc ndeacrenan, na aintocna tɨp kirar kabea, aia muruŋa an tamuŋna auŋna ramootna kirar toc, aind ndeacnande. \p \v 50 \x - \xo 15.50: \xo*\xt Mt 16.17, na In 3.3-5, na 1 Ko 6.13\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, aku nenmo wandoŋ ŋgoinna aindopnande, gan tiacarpaikna ramootta, Raraŋ Aetaniacna bubuoca mba mac mbukitndai. Na ma an Raraŋ Aetaniacna bubuocna reik laiŋga mba aŋgɨitndai. Na an ŋgocrairena reac, ma ŋgocrai ŋgocorta reacmo ma mba aŋgɨitndai. \v 51 \x - \xo 15.51: \xo*\xt Pil 3.21\xt*\x*\x - \xo 15.51: \xo*\xt 1 Te 4.15-17\xt*\x*Ainda moca ne warac, aku nenmo iŋgoroca eacrena kam ian ndopna mamoek, na an kamma gaind, aia muruŋa mba menacitndait. Na aia muruŋa ŋgetrikica iro ian ndarunande. \v 52 \x - \xo 15.52: \xo*\xt Sek 9.14, na Mt 24.31, na 1 Te 4.16\xt*\x*Na anna tawi ŋgoinna ndarunande, an mɨnna mamamaina taurna mɨtmɨt aniaca kam rapacnande. Na anna gidik, taurna mɨtmɨtta kam rapac te, menacrina meikramtaɨr mina mac nda ŋgepnande, na mina mba mac menacitndai. Na aia muruŋa ŋgetrikica iro ian ndarunande. \v 53 \x - \xo 15.53: \xo*\xt 2 Ko 5.4\xt*\x*Na anna gaind, an tik ma ŋgocrairena, na ma ŋgetrikica ma memetmbaca laŋ ndeacraŋnande. Na meacramootna tikca ma menacrena, ma ŋgetrikica iarwarna eteacna wat aŋgɨca memetmbac ndeacraŋnande. \v 54 \x - \xo 15.54: \xo*\xt Ais 25.8, na Ib 2.14-15, na KIEK 20.14\xt*\x*Na anna gidik, meacramootna tikca ma ŋgocrairena, na ma ŋgetrikica, memetmbaca ma laŋ ndeacraŋnande. Na meacramootna tikca menacrenan, ma ŋgetrikica iarwar ndeacraŋnande. Na oit ianna mɨn mbuŋa, Raraŋ Aetaniacna timbigta kapna kamma gidik ŋgoin ndarunande. Na Raraŋ Aetaniacna timbigta kapca gaindoprina, “Raraŋ Aetaniaca ma ruŋga gagrarca memenacmo moa irikca kocnai moi topnande. \v 55 \x - \xo 15.55: \xo*\xt Osi 13.14\xt*\x*Na u, memenac, una gargara te? Na u, memenac, una lapoca te?” \p \v 56 \x - \xo 15.56: \xo*\xt Ro 4.15, na 5.13, na 6.14, na 7.5, na 7.13\xt*\x*Na menacna lapoc, anna tɨp ŋgoreacna makuk, na tɨp ŋgoreacna makuk, ma Tɨp Wandɨk mbuŋa gargar aŋgɨrena. \v 57 \x - \xo 15.57: \xo*\xt Ro 7.25, na 1 Io 5.4-5\xt*\x*Aintik aia Raraŋ Aetaniacmo kam laŋ neaŋ! Anna aina Kacoot Iesus Karaisna gargar mbuŋa, Raraŋ Aetaniaca aimo gagrar neaŋga aia ruŋga outta tɨkrina. \p \v 58 \x - \xo 15.58: \xo*\xt 2 Nin 15.7, na 1 Ko 3.8, na 2 Pi 3.14, na KIEK 14.13\xt*\x*Aintik ne aukna matŋirena Iesusa rɨpacrena laiplacar koind, ne matau wɨtɨk gagraca eac, na kai iŋtɨtɨkca mac nda taŋ teac, na ne Kacootna aiŋir anikca morenanna, ŋarikca wanaiŋ ndacari nari. Na ne gaind ndamŋiraŋ, memetmbaca ne Kacootna aiŋmo wakikica moraŋ. \c 16 \ms Pola ma lamŋirina reik, ma ndomo mona kam ndoprina \mr (16.1-24) \s Pol ma Ierusalemma neaŋ taŋna kitukndukna kamma an ndoprina \p \v 1 \x - \xo 16.1: \xo*\xt Up 24.17, na Ro 15.25-26, na 2 Ko 8.1-9, na Gal 2.10\xt*\x*Na mandeaca aku gan kitcartukara ne iurenanmo, Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨra Ierusalem ndeacrenanna, neaŋna morena kitukndukna kammap. Na an Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunna an Galesia ndeacrenan, aku minmo taup wandacrinan, na ne toco ne ainda mo. \v 2 \x - \xo 16.2: \xo*\xt Up 20.7, na KIEK 1.10\xt*\x*Na karwaina ŋgat kabe, kabena rai lacaumo, nena kabe, kabea an ra taŋga maiapekna ŋgatna rana inikca, ne aŋgɨra tɨkrina kitukndukarmo titaca tɨpmo ndorita kaikca tɨkca moi aniac motem ndaruna. Ŋarikca aku kɨp te, ne mina neaŋna kituknduk nake mba oreitndai. Ne minmo neaŋna kituknduk emtemap eacnandet. \v 3 Na kaina oitna mɨnna aku kɨpi laruek, ne ndorita ramtaɨr ndepik larapaca, ne minmo an wanaiŋna opotaca momona kituknduk aŋgɨca neaŋca mina Ierusalemma taŋna. Te, aku minmo timbiŋ rapara moi neaŋca minmo mandaca mina taŋna. \v 4 Na aku minap taŋna ndamŋi te, anna laŋ auk toco minap taŋnande, te, mina aukap taŋnande. \s Pol ma Korinnanda watna taŋna toŋgorina \p \v 5 \x - \xo 16.5: \xo*\xt Up 19.21\xt*\x*Na aku Masedoniana pitrik waŋ aniacna inik ndeacrena meikramtaɨrmo pac taŋi watcarica, iŋmbaia aku kɨpca nenmo watnande. \v 6 \x - \xo 16.6: \xo*\xt Ro 15.24, na Ta 3.12\xt*\x*Na aku nenapmo emtem pac eac mandacnande. Na aku mba lamŋiri, aku nenapmo eaci taŋi macait aniacapa wat gagau aniac mait ki? Te, iŋmbaia aku kabena auŋa taŋna mo te, ne aukmo otaca aku taŋnandet. \v 7 \x - \xo 16.7: \xo*\xt Up 18.21\xt*\x*Na aku ndomo nenapmo kɨdrɨk tekemmotem niŋgikca ndeteac mba toŋgori. Wanaiŋ. Na Kacootta ndo aukmo watcari te, aku nenapmo kɨdrɨk rocotcait motemma nenap eacnande. \v 8 \x - \xo 16.8: \xo*\xt TN 23.15-21, na TW 16.9-11\xt*\x*\x - \xo 16.8-9: \xo*\xt Up 19.8-10\xt*\x*Na aku ndomo Epesus ndeaci taŋi Pentikosna ra ndaru ndopat tik. \v 9 \x - \xo 16.9: \xo*\xt Up 14.27, na 19.8-10, na 2 Ko 2.12, na Kol 4.3, na KIEK 3.8\xt*\x*Aintik Raraŋ Aetaniaca ma aukna taupmo ma moa waekerina. Na aku aiŋ bagaraniacap, aku meikramtaɨrmo otaca minmo moi meikramtaɨr wandoik taruna. Na puŋnaŋgep wɨt aniac toco maeacreke. \p \v 10 \x - \xo 16.10: \xo*\xt 1 Ko 4.17\xt*\x*Na iŋmbaia Timoti ma nen ndambuŋ nakɨp te, ne mataucari, ma nena inikmo ma nikinik iro wetwet ŋgoin ndeacnande. Na ne warac, ma Kacootna aiŋa morena ramoot, an auk morena aiŋna kirar. \v 11 Na ŋarikca nena ianna manmo, anmo ramoot wanaiŋ ndopca mana kamma warac narica kari nari. Wanaiŋ. Ne mana iromo moi laŋa moca, manmo otaca, iŋmbaia ne manmo auk ndambuŋ nakɨpna taup wandaca ma auk ndambuŋ nakɨpnandet. Na aku Iesusa rɨpacrena laiplacar ndeida manap kɨpna lambinande. \p \v 12 \x - \xo 16.12: \xo*\xt 1 Ko 1.12, na 3.6\xt*\x*Na aina kaka Apolosna kam mananna gaind, memetmbaca auk manmo gagaraca mboprena manapa Iesusa rɨpacrena laiplacar ndeidap, minmo nena kɨpi watna moca. Na ma ndomo mandebanna tataŋa karica. Na iŋmbaia ma kɨpna ndop te, ma kɨpnandet. \s Kabena kamb ndeid \p \v 13 \x - \xo 16.13: \xo*\xt Ŋap 31.24, na 1 Ko 15.1, na Epe 6.10, na Pil 1.27, na Kol 1.11, na 1 Te 5.6\xt*\x*Na ne matau rɨpac gagraca, ndori koindmo matau wati eac. Na ne matau wɨtɨk gagra, na ne kai nanambi teac. \v 14 \x - \xo 16.14: \xo*\xt 1 Ko 14.1, na 1 Pi 4.8\xt*\x*Na an reik wɨt anikca ne morenan, ne ndorita mamatŋimo Raraŋ Aetaniacapa, meikramtaɨrmo gidikca neaŋ. \p \v 15 \x - \xo 16.15: \xo*\xt Ro 16.5, na 1 Ko 1.16\xt*\x*Na ne Iesusa rɨpacrena laiplacar, ne Stepanasna wiwitnanmo ne malamŋireke. Mina Akaiana pitrik waŋna meikramtaɨr, na mina outta Iesusa rɨpacatna laiplacar ndaruatna. Na mina toŋtoŋ mbuŋ, mina Raraŋ Aetaniacna meikramtaɨr ŋgotacna aiŋna ramtaɨr ndaruatna. Na aku nenmo digdigi gargar madigiek, \v 16 \x - \xo 16.16: \xo*\xt 1 Te 5.12\xt*\x*aintik ne ainta ramtaɨrap, na an ramtaɨra min ŋgotaca an aiŋa morena ramtaɨrta kaŋgauk ndeac. \p \v 17 Na Stepanasapa, Potunatasapa, Akaikasap, mina auk ndambuŋ nakɨpatke, anna moca aku toŋtoŋ ŋgoin. Na anna gaind, ne auk ndambuŋ nakɨpna mɨnna wanaiŋ, aintik mina nen ŋgotaca mina auk ndambuŋ nakɨpatna, \v 18 \x - \xo 16.18: \xo*\xt Pil 2.29\xt*\x*na an ramtaɨra mina aukna iro inikca moa wewettari, nena iro inik motocmo moa wewettarina. Aintik ne aintocna ramtaɨrmo mina irembmo aŋgɨri ŋgep. \p \v 19 \x - \xo 16.19: \xo*\xt Up 18.2, na 18.18, na 18.26, na Ro 16.5, na 2 Ti 1.15\xt*\x*Na Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumnambca Esiana pitrik aniacna inik ndeacrenanna, mina nenmo ra laŋ neaŋrina. Na Akuwilaapa, Pirisila, maniŋna kacnɨma punirena Iesusna rɨtɨpaikta meikramtaɨrta tumbunap, mina memetmbac ŋgoinna nenmo Kacootna i mbuŋa nenmo ra laŋ neaŋrena. \v 20 \x - \xo 16.20: \xo*\xt Ro 16.16, na 2 Ko 13.12\xt*\x*Na an Iesusa rɨpacrena laiplacar mina muruŋa nenmo ra laŋ neaŋrina. Na an kirara aia Raraŋ Aetaniaca raŋgaica morena kirar mbuŋa, ne muruŋa kabe, kabea an Iesusa rɨpacrena laiplacarmo, minmo pipopotaca mo. \p \v 21 \x - \xo 16.21: \xo*\xt Kol 4.18, na 2 Te 3.17\xt*\x*Na aku Pol, aku ndona par mbuŋa nenmo an ra laŋ tirrina. \p \v 22 \x - \xo 16.22: \xo*\xt Gal 1.8-9\xt*\x*Na ramoot ianna ma ndona mamatŋimo Kacootmo neaŋ ŋgocor te, ma ŋgocrainandet. Na aina Kacoot, u kɨp! \p \v 23 Na Kacoot Iesus Karaisna kakadmai aniac mananna nenap eacnande. \v 24 Na Karais Iesusna i mbuŋa aku ndona mamatŋimo nenmo muruŋcamiŋa neaŋrina, na anna gidik.