\id MAT Bible in Fouta-Jalon Pular \ide UTF-8 \ide © Pioneer Bible Translators - Republic of Guinea, West Africa -- April 2009 \rem For any non-Paratext use of this text, permission must be obtained from the copyright holder. \mt NO MATTA YOTTINIRI LINJIILA ON NON \c 1 \s Taariika fii Iwdi Iisaa Almasiihu on \r (Luk. 3.23-38) \p \v 1 Taariika iwdi Iisaa *Almasiihu mo Daawuuda mo Ibraahiima. \p \v 2 Ko Ibraahiima jibini Issaaqa, Issaaqa jibini Yaaquuba, Yaaquuba jibini Yahuuda e musiɓɓe mun ɓen, \v 3 Yahuuda kadi jibini Faarisa e Zaaraha, tawi yumma ɓen no wi'ee Tamaaru. Faarisa jibini Hasruunu, Hasruunu jibini Araama, \v 4 Araama jibini Ammiina-Daaba, Ammiina-Daaba jibini Nahasuuna, Nahasuuna jibini Salmaana, \v 5 Raabi* jibinani Salmaana Bo'aaza, Rugiyata jibinani Bo'aaza Obiida, Obiida jibini Yassaa'u, \v 6 Yassaa'u jibini Daawuuda lanɗo on, oo wonnooɗo ɓeyngu Uriyaa jibinani mo kanko Daawuuda Sulaymaana. \p \v 7 Sulaymaana jibini Rahabaama, Rahabaama jibini Abiiya. Abiiya jibini Asaa, \v 8 Asaa jibini Yuhusaafata, Yuhusaafata jibini Yuuraama, Yuuraama jibini Uziiya, \v 9 Uziiya jibini Yotaana, Yotaana jibini Ahaaza, Ahaaza jibini Hazikiiya, \v 10 Hazikiiya jibini Manase, Manase jibini Amuunu, Amuunu jibini Yuusiya, \v 11 Yuusiya jibini Yeekoniya e musiɓɓe mun ɓen fewndo egginegol naɓee *Baabiila. \p \v 12 Ɓawto egginegol naɓee Baabiila ngol, Yeekoniya jibini Sa'alti'iila, Sa'alti'iila jibini Zarubaabila, \v 13 Zarubaabila jibini Abiyuuda, Abiyuuda jibini Alyaqiima, Alyaqiima jibini Aazuru, \v 14 Aazuru jibini Saduuqa, Saduuqa jibini Akiima, Akiima jibini Eliyuuda. \v 15 Eliyuuda jibini Eliyaasaru, Eliyaasaru jibini Mataana, Mataana jibini Yaaquuba. \v 16 Yaaquuba jibini Yuusufu moodibbo Mariyama on, on jibinnooɗo Iisaa wi'aaɗo Almasiihu on. \b \p \v 17 Gila e Ibraahiima haa e Daawuuda, fow mun hawri jamaanuuji sappoo e nay. Gila e Daawuuda kadi haa e egginegol naɓee Baabiila hawri jamaanuuji sappoo e nay. Gila egginegol naɓee Baabiila kadi haa e Almasiihu on ko jamaanuuji sappoo e nay. \s Fii Jibineede Iisaa Almasiihu on \r (Luk. 2.1-7) \p \v 18 E hino no Iisaa Almasiihu on jibiniraa. Tawi ko Yuusufu ƴami Mariyama yumma makko. Ado ɓe yiidude, tawi kanko jiwo on ko o sowiiɗo e dow bawgal *Ruuhu Seniiɗo on. \v 19 Tawi Yuusufu, on ƴamuɗo mo, ko gorko feewuɗo, hari o faalaaka mo wirtude, o miijii accitugol mo e nder gundoo. \p \v 20 Nde tawnoo himo miijii ɗun, malaa'ikaajo Joomiraaɗo on feeɲani mo e koyɗol, wi'i mo: «Yuusufu mo Daawuuda, wota a hulu ƴettugol Mariyama, o wona ɓeyngu maa, ko fii ɓiɗɗo mo o saawi on ko immorde e Ruuhu Seniiɗo on. \v 21 O heɓoyay ɓiɗɗo, innoyaa mo Iisaa, ko fii ko kanko dandoyta jamaa makko on lette junuubaaji maɓɓe ɗin.» \v 22 Ɗun fow waɗiri fii ko Joomiraaɗo on daalirnoo annabaajo on kon no laatora, wonde: \v 23 «Awa, jiwo mo andaali gorko on reeday, o firtoo boobo gorko, o innee Imanu'iila.» Ko woni firo ɗun ko: ‹Alla no wondi e men.›\f a 1.23 Isa. 7.14 \f* \p \v 24 Ɓay kanko Yuusufu o finii, o waɗi ko malaa'ikaajo Joomiraaɗo on yamiri mo kon, o ƴetti ɓeyngu makko, o addi ka makko. \v 25 Kono laatii o yiidaali e debbo on haa nde o firtinoo on ɓiɗɗo gorko, o inni mo Iisaa. \c 2 \s Fii no Jom-Gande'en Ardi Bayti-Lahiimi \p \v 1 Ɓay wonii Iisaa jibinaama Bayti-Lahiimi, ɗun ko e nder diiwal *Yahuuda fewndo laamu *Heroodu, onsay gandiɗuɓe iwri funnaange ari *Yerusalaam, \v 2 ɓe wi'i: «Ko honto oo lanɗo *Yahuudiyankeeɓe arɗo e jibineede woni? Ko fii men yi'ii hoodere makko nden ka funnaange, men arii sujjangol mo.» \v 3 Ɓay kanko Heroodu lanɗo on o nanii ɗun, o jiiɓii, o jiiɓodi e ɓe Yerusalaam ɓen fow. \v 4 Onsay o mottindiri hooreeɓe *yottinooɓe sadaka ɓen fow e jannooɓe fii Sariya on fii landagol ɓe ko honto *Almasiihu on haanaa jibinireede. \v 5 Ɓen wi'i mo: «Ko Bayti-Lahiimi e nder ngal diiwal Yahuuda. Ko fii e hino ko annabaajo on windi kon: \q \v 6 ‹Ko an yo koɗolun Bayti-Lahiimi, \q2 jeyaakun e nder leydi bolondaa Yahuuda, \q hinaa a gasoohun hayfineede e yeeso \q2 ɗiya koɗooli hittuɗi e nder Yahuuda. \q Ko fii lanɗo yaltay e maa \q2 ko ardoo jamaa an *Isra'iila on.› »\f b 2.6 Mik. 5.1 \f* \m \v 7 Onsay Heroodu noddi ɓen gandiɗuɓe e gundoo, o torii ɓe yo ɓe tentinan mo saa'i mo hoodere nden feeɲi e mun on. \v 8 Onsay o immini ɓe Bayti-Lahiimi, o wi'i ɓe: «Yahee humpitoyoɗon no laaɓiri fii kun paykun. Si on yi'oyii kun, humpiton mi min kadi, mi yaha mi sujjana kun.» \v 9 Ɓay wonii ɓe nanii ko lanɗo on wi'i kon, ɓe yahi. Tawi hoodere nde ɓe yi'unoo ka funnaange nden no wontirde yeeso maɓɓe. Ɓay wonii nde hewtii fewndo ka paykun kun woni ɗon, nde darii. \v 10 Ɓay kamɓe gandiɗuɓe ɓen ɓe yiitii hoodere nden, ɓe heewi weltaare. \v 11 Onsay ɓe naati ka suudu, ɓe yi'i paykun kun e yumma mun Mariyama, ɓe jiccii, ɓe sujjani kun. E hoore ɗun ɓe yaltini jawle maɓɓe, ɓe okkori kun kaŋŋe e urngallo no wi'ee libaana e *mirri. \v 12 Onsay Allaahu on andini ɓe e koyɗol wonde hita ɓe yiltito ka Heroodu. Ɓe rewti laawol goo, ɓe hooti ka leydi maɓɓe. \s Fii no Yuusufu Yaltiri Misira \p \v 13 Ɓay wonii ɓen gandiɗuɓe yahii, malaa'ikaajo Joomiraaɗo on feeɲani Yuusufu e koyɗol, o wi'i mo: «Immo, ƴettaa paykun kun e yumma mun, dogaa yahaa *Misira, wonaa ton haa nde mi wi'i yo a artu woo. Ko fii Heroodu ɗaɓɓitoyay paykun kun fii warugol kun.» \v 14 Yuusufu immii jemma, ƴetti paykun kun e yumma mun, yahi Misira. \v 15 O woni ton haa Heroodu maayi. Ko nii ko Joomiraaɗo on daalirnoo annabaajo on kon laatori, wonde: «Mi noddii Ɓiɗɗo an on yo o yaltu Misira.»\f c 2.15 Hus. 11.1 \f* \p \v 16 Ɓay Heroodu yi'ii wonde gandiɗuɓe ɓen janfike mo, o tikki. Onsay o yamiri yo ɓe waroy kala paykun gorun kun duuɓi ɗiɗi maa jaasukun ɗun wonkun e nder Bayti-Lahiimi e koɗoloy takkiikoy ɗon koy, ɗun yaadi e saa'i mo gandiɗuɓe ɓen feɲɲinannoo mo on. \v 17 Ko nii ko daaliranoo annabi Yeremiiya kon laatori, wonde: \q \v 18 «Hito nanike ka wi'etee ɗon Raama: \q2 wullaandu e sowru tiiɗundu. \q Tawi ko Raahiilu woni wullude ɓiɓɓe mun ɓen, \q2 o jaɓaano yarlineede, ko fii ɓe woodaaka han kadi.»\f d 2.18 Yer. 31.15 \f* \s Fii no Yuusufu Yiltitori Leydi Isra'iila \p \v 19 Ɓay wonii Heroodu maayii, malaa'ikaajo Joomiraaɗo on feeɲani Yuusufu e koyɗol Misira, \v 20 o wi'i mo: «Immo, ƴettaa paykun kun e yumma mun, yiltitoɗaa leydi Isra'iila, ko fii faalanooɓe warude paykun kun ɓen maayii.» \v 21 Onsay Yuusufu ƴetti paykun kun e yumma mun, o yahi leydi Isra'iila. \v 22 Kono o nani wonde Arkalaawu laamike diiwal Yahuuda ngal lonto ben mun Heroodu, o huli wonoygol ton. Allaahu on ɓanginani mo e koyɗol, o yaari e ngal diiwal Jaliilu, \v 23 o wonoyi e saare no wi'ee Naasirata, fii no ko daaliranoo annabaaɓe ɓen kon laatora, wonde: «O noddoyte Naasirayankoojo.» \c 3 \s Fii no Yaayaa Lootiraynoo Maande Tuubuubuyee Waajo \r (Mrk. 1.1-8; Luk. 3.1-18; Yhn. 1.19-23) \p \v 1 Ko e on saa'i ɗon, Yaayaa *lootoowo maande tuubuubuyee on feeɲi, tawi himo waajoo ka wulaa diiwal Yahuuda, \v 2 himo wi'a: «Tuubee, ko fii laamu kammu ngun ɓadike!» \v 3 Tawi ko fii makko annabi *Isaaya wowlunoo, o wi'i: \q «Kaa hawa ko hawa ewnotooɗo ka wulaa, wi'a: \q2 ‹Moƴƴinee laawol Joomiraaɗo on, \q3 fewnon juri makko ɗin!› »\f ɗ 3.3 Isa. 40.3 \f* \m \v 4 Tawi dolokke Yaayaa on ko leeɓi ngelooba, dattol keeci makko ɗin ko guri. Tawi ko kanu e njuuri buruure o ɲaamata. \v 5 Hoɗuɓe Yerusalaam ɓen e ɓe ka diiwal Yahuuda ɓen fow e koɗooli hunduɗi Yurdayniwol ɗin fow ari e makko. \v 6 Ɓe qirritii junuubaaji maɓɓe ɗin, o looti ɓe maande tuubuubuyee ka maayo Yurdayniwol. \p \v 7 Ɓay o yi'ii *Fariisiyaaɓe e *Sadduusiyaaɓe buy no arude fii *lootegol maande tuubuubuyee, o wi'i ɓe: «Ko onon yo iwdi kuura! Ko hombo tindini on dogugol tikkere aroyaynde nden? \v 8 Awa yo kuuɗe mon ɗen hollu wonde on tuubii. \v 9 Hara on hooloraali wi'ugol wonde ko Ibraahiima woni maama mon, ko fii mi andinii on, Alla no waawi wattude ɗee kaaƴe ɗoo ɓiɓɓe Ibraahiima. \v 10 Toode teenirde nden no waalii ka binde leɗɗe. Kala leggal ngal rimataa ɓiɓɓe moƴƴuɓe, ngal soppete, ngal bugee ka yiite! \p \v 11 «Min ko ndiyan mi woni on lootirde maande tuubuubuyee. Kono on aroyoowo ɓaawo an no ɓuri lan doole, awa kadi mi hewtaa hay solugol paɗe makko ɗen. On non ko *Ruuhu Seniiɗo on e yiite o lootirta on. \v 12 Himo jogii feeteewo makko ngon ka jungo ko o hentinira bete\f e 3.12 Maa: \it «gete».\it* \f* makko on, o mooɓa ɲaametee on ka beembal makko, o sunnira foron on yiite nge ɗaanotaako.» \s Fii no Iisaa Lootiraa \r (Mrk. 1.9-11; Luk. 3.21-22) \p \v 13 Onsay Iisaa iwri Jaliilu, o ari Yurdayniwol ka Yaayaa, fii yo on lootu mo. \v 14 Kono Yaayaa salii, wi'i: «Ko min haani arude yo a lootan! Kono an a arii yo mi loote!» \v 15 Kono Iisaa jaabii mo wi'i: «Accu wonira non, ko fii ko nii haanirani en timmingol peewal ngal fow.» Ko e hoore ɗun Yaayaa jaɓi mo lootude. \v 16 No Iisaa gayniranoo looteede, o ƴawi ka ndiyan, tun kammu ngun udditii, o yi'i Ruuhu Allaahu on no tippora e makko wa gabooru. \v 17 Onsay hawa nanii ka kammu, no wi'a: «Ko oo woni Ɓiɗɗo an Yiɗaaɗo, mo mi weltori on!» \c 4 \s Fii no Ibuliisa Ndarndori Iisaa \r (Mrk. 1.12-13; Luk. 4.1-13) \p \v 1 Ɓawto ɗun, Ruuhu Allaahu on nawri Iisaa ka wulaa fii no Ibuliisa ndarndora mo. \v 2 O hoori balɗe cappanɗe nay, jemma e ɲalorma. Ɓawto ɗun o weelaa. \v 3 Ndarndotooɗo on ɓadii mo, wi'i: «Si tawii ko a *Ɓiɗɗo Alla, yamir ɗee kaaƴe yo ɗe wontu ɲaametee.» \p \v 4 Iisaa jaabii: «No windii wondema: ‹Neɗɗo hinaa ɲaametee tun wuurirta, kono ko kala konguɗi iwruɗi ka Alla.› »\f f 4.4 Yaɲ. 8.3 \f* \p \v 5 Ibuliisa nawri mo kadi ka saare hormorde, ɗun ko Yerusalaam, o joɗɗinoyi mo ka hoore warɲakere *juulirde mawnde, o wi'i mo: \v 6 «Si tawii ko a Ɓiɗɗo Alla, hocco ɗon cikkoɗaa ka leydi, ko fii no windii wondema: ‹O yamiray malaa'ikaaɓe makko ɓen fii maa, ɓe tamboro-maa juuɗe maɓɓe ɗen, fii wota koyngal maa ngal feggo e hayre.› »\f g 4.6 Zab. 91.11-12 \f* \p \v 7 Iisaa jaabii mo wi'i: «No windii kadi wondema: ‹Wota a ndarndo Joomiraaɗo on, on Alla maa.› »\f h 4.7 Yaɲ. 6.16 \f* \p \v 8 Ibuliisa nawri mo kadi e fello toowungo fota, o holli mo laamateeriiji aduna on fow e darja mun. \v 9 O wi'i mo: «Mi okkete ɗun fow si a jiccike, a sujjanii lan.» \p \v 10 Iisaa jaabii, wi'i: «Pottito, yo Ibuliisa, ko fii no windii: ‹Ko Alla Joomiraaɗo maa on sujjantaa, rewaa mo kanko tun.› »\f i 4.10 Yaɲ. 6.13 \f* \p \v 11 Onsay Ibuliisa pottitii mo. Ɓawto ɗun malaa'ikaaɓe ɓadii Iisaa fii kurkanagol mo. \s Fii Ardu Iisaa ndun Jaliilu e Kafernahuum \r (Mrk. 1.14-15; Luk. 4.14-15) \p \v 12 Ɓay Iisaa andii Yaayaa wattaama e joge, o yahi Jaliilu. \v 13 O eggi Naasirata, o yahi, o hoɗoyi Kafernahuum ka daande weendu ka kernidi ɗon e Zabuluunu e Naftali, \v 14 fii no ko daaliranoo annabi Isaaya kon laatora, wonde: \q \v 15 «Ko an yo leydi Zabuluunu e Naftali \q2 leyɗe wonɗe ka daande weendu, \q2 gaɗa Yurdayniwol, \q ɗun ko Jaliilu ka ɗiya leƴƴi hoɗi e mun. \q \v 16 Oo jamaa wonɗo e nder niwre \q2 yi'ii ndaygu moolanaangu, \q e hoore ɓen jooɗiiɓe e ndin leydi \q2 ndi ɗowdi mayde woni e mun, \q2 ndaygu jalbanii ɓe.» \f j 4.16 Isa. 8.23 e 9.1 \f* \m \v 17 Gila ɗun Iisaa fuɗɗii waajaade, wi'a: «Tuubee, ko fii laamu kammu ngun ɓadike!» \s Fii Ɓe Iisaa Adii Noddude ɓen \r (Mrk. 1.16-20; Luk. 5.1-11) \p \v 18 E nder ko o yiilotoo e daande *Weendu Jaliilu ndun kon, o yi'i musiɓɓe ɗiɗo no bugoo *jalaaji ka weendu, tawi ɓen ko yungooɓe: goɗɗo on no wi'ee Sim'uunu, mo o jammoyta Petruusu, oya on no wi'ee Andaraawu, miɲɲiraawo makko kanko Sim'uunu on. \v 19 O wi'i ɓe: «Jokkee lan, mi wattay on yungooɓe yimɓe.» \v 20 Ɗon kisan ɓe acciti jalaaji ɗin, ɓe jokki mo. \p \v 21 E nder yaadu maɓɓe ndun, Iisaa yi'i musiɓɓe ɗiɗo goo kadi, tawi ɓen ko Yaaquuba e miɲan mun Yuuhanna, ɓen ko ɓiɓɓe Zabadii. Tawi ɓen no wondi e ben mun Zabadii ka nder laana, hiɓe moƴƴintina jalaaji maɓɓe. Kanko Iisaa o noddi ɓe. \v 22 Ɗon kisan ɓe acci ɗon laana kan e ben maɓɓe, ɓe jokki mo. \p \v 23 Tawi Iisaa no yiiloo e nder Jaliilu fow, janna ka nder juulirɗe, waajoo fii Kibaaru Moƴƴo *laamu Alla ngun, e himo ɲawndora kala noone ɲabbeeli e nawnaaje yimɓe ɓen. \v 24 Fii makko andii e nder Sirii on fow. O addanaa kala tampirɗo nawnaare e noonee muuseendiiji e ɓe jinna e iirotooɓe e maaya-ɓanduuɓe, o ndikkini ɓe. \v 25 Jamaa moolanaaɗo iwruɗo Jaliilu e *Dekapooli e Yerusalaam e diiwal Yahuuda ngal e ɓe gaɗa Yurdayniwol jokki mo. \c 5 \s Fii Waaju ngun ka hoore Fello \r (Mrk. 3.13; Luk. 6.12-13, 20-26) \p \v 1 Ɓay Iisaa yi'ii jamaa on, o ƴawi ka fello, o jooɗii, taalibaaɓe makko ɓen kadi ɓadii mo. \v 2 Onsay o woni e jannugol jamaa on, wi'a: \q \v 3 «Yondiniiɓe ka ɓernde ɓen ko malaaɓe, \q2 ɓay laamu kammu ngun ko kamɓe wonani. \q \v 4 Yoomuɓe ɓen ko malaaɓe, \q2 ɓay ɓerɗe maɓɓe ɓuttinoyte. \q \v 5 Newiiɓe ɓen ko malaaɓe, \q2 ɓay ɓe ronoyay leydi ndin.\f k 5.5 Maa: \it «aduna on».\it* \f* \q \v 6 Weelaaɓe ɗonɗaa peewal ɓen ko malaaɓe, \q2 ɓay ɓe harnoyte. \q \v 7 Yurmeteeɓe ɓen ko malaaɓe, \q2 ɓay ɓe yurminoyte. \q \v 8 Laaɓa-ɓerndeeɓe ɓen ko malaaɓe, \q2 ɓay ɓe yi'oyay Alla. \q \v 9 Ɓuttinooɓe ɓen ko malaaɓe, \q2 ɓay ɓe noddiroyte ɓiɓɓe Alla. \q \v 10 Cukketeeɓe sabu peewal ngal ko malaaɓe, \q2 ɓay laamu kammu ngun ko kamɓe wonani. \m \v 11 «On wonay malaaɓe nde ɓe yenni on e nde ɓe cukkii on e nde ɓe fawi penaale e kala bone e hoore mon sabu an. \v 12 Weltee, wonon e nder welo-welo, ɓay hiɗon maranaa njoddi mawndi ka kammu, ko fii ko nii ɓe cukkornoo annabaaɓe adinooɓe on ɓen. \p \v 13 «Ko onon woni lanɗan aduna on. Kono si dakamme majjan on iwii, haray ko honno dakamme majjan on wattirtee? Haray ɗan alaa nafa fus si hinaa bugegol ka yaasi, ɗan yaaɓee. \p \v 14 «Ko onon woni ndaygu aduna on. Si saare wonii e hoore fello, haray nde waawetaake suuɗeede. \v 15 Hay gooto huɓɓintaa lampu, hippa mo e miran, kono o waɗay mo e kene, o ndayginana kala wonɗo ka nder suudu. \v 16 Yo ndaygu mon ngun jalbir nii yeeso yimɓe ɓen, fii no ɓe yi'ira kuuɗe mon moƴƴe ɗen, ɓe mawnina Ben mon Wonɗo ka kammu on.» \s Fii Laatingol Sariya on \p \v 17 «Wota on sikku ko mi arani ko fii firtugol Sariya on maa ko annabaaɓe ɓen wi'i kon. Min mi ardaali fii firtugol ɗi, kono ko fii laatingol ɗi. \v 18 Ka haqiiqa mi andinii on, haa kammu ngun e leydi ndin muta, ko hay ciifun e toɓɓere iwataa e nder bindol Sariya on, haa fow laatoo. \v 19 Kala non bonnuɗo gootel e ɓurngel fanɗude e yamirooje ɗen, janni kadi yimɓe ɓen warrugol wano non, o innete ɓurɗo fanɗude e laamateeri kammu ngun. Kono kala ɗoftiiɗo janni, on innete tedduɗo e nder laamateeri kammu ngun. \v 20 Awa mi andinii on, si peewal mon ngal ɓuraali ngal jannooɓe fii Sariya on ɓen ngal e ngal *Fariisiyaaɓe ɓen ngal, on naatataa ka laamateeri kammu few. \p \v 21 «On nanii wonde maamaaɓe men ɓen wi'ano: ‹Wota a ittu hoore\f m 5.21 Egg. 20.13 \f*, kala on ittuɗo hoore ɲaawete.› \v 22 Kono min mi wi'ay on, kala tikkanɗo musiɗɗo mun ɲaawete. Kala wi'uɗo musiɗɗo mun kadi ‹komoojo› ɲaawete yeeso dental fewjooɓe ɓen. Kala non wi'uɗo musiɗɗo mun ‹la'iifu› haray no e laawol yiite jahannama. \p \v 23 «Si hiɗa sakkaade ka juulirde, a anditii ɗon wonde musiɗɗo maa no monoran-maa goɗɗun, \v 24 haray accu ɗon ittugol sadaka maa on, yahaa taho moƴƴintinoyaa hakkunde maa e musiɗɗo maa on, si araa non ittaa sadaka maa on. \p \v 25 «Eto no faamondiriraa e mo haɓiduɗaa on kisan fewndo wonuɗon ka ɗatal, fii wota on mo haɓiduɗaa watte e juuɗe ɲaawoowo on, on ɲaawoowo kadi watte e juuɗe suufaajo on, on waɗe ka kaso. \v 26 Ko fii ka haqiiqa mi andinii ma, a yaltataa ɗon fannamaa a yoɓaali mbuuɗu sakkitoro on. \p \v 27 «On nanii kadi wi'aama wonde: ‹wota a jeenu.›\f n 5.27 Egg. 20.14 \f* \v 28 Kono min mi wi'ay on, kala ndaaruɗo debbo fii himmangol mo, haray ontigi jeenii mo ka ɓernde mun. \v 29 Si tawii yiitere maa ɲaamere nden wonay sabu haa feggoɗaa, haray awu nde, bugoɗaa nde ka woɗɗiti-maa. Ko fii no ɓuru-maa moƴƴande ka teral maa gootal hayra, edii ka ɓandu maa ndun fow bugee ka jahannama. \v 30 Si tawii jungo maa ɲaamo ngon kadi wonay sabu haa feggoɗaa, haray taƴu ngo, bugoɗaa ka woɗɗiti-maa. Ko fii no ɓuru-maa moƴƴande ka teral maa gootal hayra edii ka ɓandu maa ndun fow yaha ka jahannama. \p \v 31 «Wi'aama kadi, kala on accituɗo ɓeyngu mun haray yo o waɗan mo kaydi sertigal.\f ɲ 5.31 Yaɲ. 24.1 \f* \v 32 Kono min mi wi'ay on, kala on accituɗo ɓeyngu mun, si hinaa hara on jeenu, haray o waɗii mo jeenoowo. Kala non kadi ƴettuɗo debbo seedaaɗo haray onɗon kadi jeenii. \p \v 33 «On nanii kadi wonde maamaaɓe men ɓen wi'ano: ‹Wota mo firta woondoore, hunnu woondooje ɗe woondanɗaa Joomiraaɗo on ɗen.›\f ŋ 5.33 Ada. 30.3 e Yaɲ. 23.22 \f* \v 34 Kono min mi wi'ay on, wota on woondu toode, wota on woondir kammu ngun, ko fii ko ngu jullere laamu Alla. \v 35 Wota on woondir kadi leydi ndin, ko fii ko ndi ndaɗɗudi tundaaje makko ɗen, maa woondiron Yerusalaam, ko fii ko saare Lanɗo Mawɗo on non. \v 36 Wota mo woondira hoore mun nden kadi, ko fii on waawaa rawninde maa ɓawlinde hay cukulol gootol. \v 37 Yo ‹hiiyii› mon on wonu ‹hiiyii›, ‹oo'o› mon on wona ‹oo'o.› Ko ɓeyditaa e ɗun woo, haray ko e Ibuliisa iwri. \p \v 38 «On nanii kadi wi'aama wonde: ‹ko yiitere yoɓirtee yiitere, ɲiire yoɓiree ɲiire.›\f p 5.38 Egg. 21.23-25.\f* \v 39 Kono min mi wi'ay on, wota mo dartoo bonɗo, awa kadi mo bantike ma e waɓɓugo ɲaamo, tuɗan mo ngoya kadi. \v 40 On mo faala-maa naɓude ka ɲaawoore fii ƴettugol ma fokiya on, accidu mo e waramba on kadi. \v 41 On mo karhu-maa kadi rondanagol mo dongal, naɓaa yeru sagara gooto, naɓan mo yeru sagara ɗiɗi. \v 42 Okkor on toriiɗo ma, wota a huccu kadi on faalaaɗo ma ɲawlaade. \p \v 43 «On nanii kadi wi'aama wonde: ‹Yo a yiɗu giɗo maa, aɲaa gaɲo maa.› \v 44 Kono min mi wi'ay on: yiɗee ayɓe mon ɓen, toranoɗon wonɓe cukkaade on ɓen, \v 45 ɗun on wonay ɓiɓɓe Ben mon Wonɗo ka kammu on. Ko fii himo fuɗinana bonɓe ɓen e moƴƴuɓe ɓen naange makko ngen, himo saaƴinana kadi feewuɓe ɓen e ɓe feewaa ɓen ndiyan ɗan. \v 46 Si tawii non ko yiɗuɓe on ɓen tun yiɗuɗon, haray ko mbarjaari hondi heɓoyton? E hinaa ƴantirooɓe sagalle janfa ɓen kadi ko non warrata? \v 47 Si tawii ko musiɓɓe mon ɓen tun hiwrotoɗon, haray ko honɗun waɗuɗon ko ɓeyditii? Hinaa ɓe gomɗinaa ɓen kadi ko non warrata? \v 48 Awa wonee timmuɓe wano Ben mon kammuyankeejo on woniri Timmuɗo non.» \c 6 \s Fii no Iisaa Waajori fii Sakkagol e Juulugol e Hoorugol \p \v 1 «Reenee e waɗirgol golle mon moƴƴe ɗen yiingo. Si hinaa ɗun on heɓataa njoddi ka Ben mon Wonɗo ka kammu on. \p \v 2 «Nde hiɗon okkora miskinɓe ɓen, wota on wuttu *liite yeeso mon wano faasiqiiɓe ɓen gerdata non ka juulirɗe e ka ɗate fii no yimɓe ɓen mantira ɓe. Ko fii ka haqiiqa mi andinii on ɓe hendike mbarjaari maɓɓe ndin. \v 3 Nde hiɗon okkora miskinɓe ɓen, wota jungo mon nano ngon andu ko ɲaamo ngon waɗi kon, \v 4 fii no dokkal mon ngal wonira e gundoo, ɗun Ben mon, on Yi'oowo ko yi'otaako, jonnitoyay on mbarjaari mon ndin. \p \v 5 «Nde hiɗon juula kadi wota on wa'u wa faasiqiiɓe ɓen, ɓen yiɗuɓe juulugol hara no darii ka nder juulirɗe e ka sera ballaŋe fii hollitagol yimɓe ɓen. Ko fii, ka haqiiqa mi andinii on, ɓe hendike mbarjaari maɓɓe ndin. \v 6 Kono onon, nde hiɗon juula, naatee ka nder cuuɗi mon, ombon baafe mon ɗen, juulon e Ben mon mo yi'otaako on. Ɗun, Ben mon Yi'oowo ko yi'otaako kon, jonnitoyay on mbarjaari mon ndin. \p \v 7 «Nde hiɗon juula, wota on fillifillinno haalaaji ɗuuɗuɗi wano ɓe wonaa Yahuudiyanke ɓen non, ko fii ɓen no sikka ko no ɓe ɗuɗɗiniri haalaaji woo ɓe jaɓirantee. \v 8 Wota on nandintino e maɓɓe, ko fii Ben mon no andi ko honɗun faalaɗon ado on toraade mo. \p \v 9 «Ko nii haanuɗon tororde Alla: \q ‹Baaba amen Wonɗo ka kammu, \q2 yo innde maa nden hormore, \q \v 10 yo laamu maa ngun feeɲu, \q2 yo faale maa on waɗu ka aduna \q3 wano woniri non ka kammuuli. \q \v 11 Okkor men hande ɲaametee haananɗo men on. \q \v 12 Yaafanoɗaa men bonnereeji amen ɗin, \q2 wano menen kadi men yaaforani bonnuɓe men ɓen non. \q \v 13 Wota a naadu men e jarrabuyee, \q2 kono jattin men Bonɗo on. \q Ko fii ko an heerori laamu e bawgal e mangu, haa poomaa. Aamiina.› \m \v 14 «Si on yaafanike yimɓe ɓen bonnereeji maɓɓe ɗin, haray Baaba mon kammuyankeejo on yaafanto on onon kadi bonnereeji mon ɗin. \v 15 Kono si on yaafanaaki yimɓe ɓen, haray Ben mon kadi yaafantaako on bonnereeji mon ɗin. \p \v 16 «Nde hiɗon hoora, wota on ɲirɓin geece mon ɗen wa faasiqiiɓe ɓen, ko fii kamɓe ɓe waylay geece maɓɓe ɗen fii hollugol yimɓe ɓen wonde hiɓe hoori. Ka haqiiqa mi andinii on, kamɓe ɓe hendike mbarjaari maɓɓe ndin. \v 17 Kono onon, nde hiɗon hoora, urnee ko'e mon ɗen, looton geece mon ɗen, \v 18 fii wota on hollu yimɓe ɓen wonde hiɗon hoori, hara ko Ben mon mo yi'otaako on tun yi'i kon ko waɗuɗon e nder gundoo. Ɗun, Ben mon Yi'oowo ko yi'otaako on, jonnitay on mbarjaari mon ndin.» \s Fii Keyee Haqinqinɗo on \r (Luk. 12.33-34) \p \v 19 «Wota on mooɓu jawle ka hoore leydi, ka ɗe bonirta wuɗugol e kornugol, e ka wuyɓe fusata ƴetta. \v 20 Kono mooɓee ɗe ka kammu ka ɗe wuɗataa e ka ɗe kornataa e ka wuyɓe fusataa ƴetta. \v 21 Ko fii ko ka keyee mon on woni woo, ɓernde mon nden wonata. \p \v 22 «Ko yiitere woni ndaygu ɓandu. Si tawii yiitere nden no selli, haray ɓandu ndun fow no ndaygi. \v 23 On mo yiitere mun ɲawi, haray ɓandu ontigi ndun fow no e nder niwre. Si tawii non ngun ndaygu wongu e ontigi ko niwre, haray ko embere honto nden niwre mawni! \p \v 24 «Hay gooto waawataa gollande jeyɓe ɗun ɗiɗo, ko si o aɲay oya, o yiɗa oya, maa o haɓɓoo e oya, o itta bote e oya. Ko ɗun waɗi si on waawataa rewude Alla rewon jawdi. \p \v 25 «Ko ɗun waɗi si mi wi'ay on: wota on aanu fii ko ɲaamon maa ko yaron e nder ngurndan mon ɗan, maa fii ko ɓornon ɓalli mon ɗin. Taw si hinaa ngurndan ɓuri neema, awa kadi ɓandu ɓuri koltu? \v 26 Ndaaree colli ɗin ka kammu: ɗi sankataa, ɗi wa'ataa, ɗi mooɓataa hay huunde e nder caagaaje, kono Ben mon Kammuyankeejo on no wurni ɗi. E taw si on ɓuraa ɗi hittude? \v 27 Ko hombo e mon, e nder annde mun, waawata ɓeydude ngurndan mun ɗan beru sogonal gootal? \p \v 28 «E ko honɗun aananton fii conci? Ndaaree no ɗii piindiiji ka gese fuɗirta njanɗa: hara-le ɗi gollataa, ɗi saɲɲataa. \v 29 Kono non mi andinii on, hay Sulaymaana e nder darja mun on fow holtiraali hay wa wootiri e majji. \v 30 Si tawii non Allaahu on no holtinirde non hay huɗo wonuko hande ka ngesa kon, bugoyteeko jango ka yiite kon, hara o ronkay waɗande on ko ɓuri ɗun, onon ɓee fanɗa-gomɗinalɓe? \v 31 Awa wota on aanu haa wi'on: ‹ko honɗun men ɲaamata?› maa: ‹ko honɗun men yarata?› maa: ‹ko honɗun men ɓornotoo?› \v 32 Ɗun, ko ɓe gomɗinaa ɓen ɗaɓɓata ɗun. Kono Ben mon Kammuyankeejo on no andi hiɗon handi e ɗun. \v 33 Kono ɗaɓɓee taho laamu makko ngun e peewal makko ngal, ɗin piiji fow ɓeydanoyte on. \v 34 Awa wota on aanu fii jango, ko fii jango aananay hoore mun. Ɲalaande bee arday e maapunde mun.» \c 7 \s Fii Ɲaawugol e Etugol \r (Luk. 6.37-42) \p \v 1 «Wota on ɲaawu fii wota on ɲaawe. \v 2 Ko fii, ko wano ɲaawirɗon non ɲaawirteɗon, e ko sariyaare nde etirɗon nden etiranteɗon. \p \v 3 «Ko honno yiirataa lojol wongol ka yiitere musiɗɗo maa on, hara a yi'aali falimawal wongal ka yiitere maa ngal? \v 4 Ko honno wawrataa wi'ude musiɗɗo maa on: ‹Accu mi ittane lojol ngol ka yiitere maa›, e hara falimawal no ka yiitere maa an? \v 5 Ko an yo faasiqiijo, ittu taho falimawal wongal ka yiitere maa ngal, onsay non a yi'ay no ittiranaa musiɗɗo maa on lojol wongol ka yiitere makko ngol. \p \v 6 «Wota on ƴettu ko hormortee kon, jonnon bareeji ɗin, fii wota ɗi yiltito ɗi ƴakka on. Wota on bugo kadi koɗe mon lambiri ɗen yeeso koseeji ɗin, sakko ɗi yaaɓa ɗe. \p \v 7 «Toree, on okkorte. Ɗaɓɓee, on heɓay. Hoɗɗee, on udditante. \v 8 Ko fii kala toriiɗo okkorte, kala ɗaɓɓuɗo heɓay, awa kadi kala on hoɗɗiiɗo udditante. \p \v 9 «Ko hombo e mon, ɓiɗɗo mun torotoo ɗun bireedi, ontigi jonna mo hayre? \v 10 Maa o toroo mo lingii, ontigi jonna mo mboddi? \v 11 Si tawii non hay onon bonɓe ɓen hiɗon waawi waɗande ɓiɓɓe mon ɓen piiji moƴƴi, haray ko haa honto Ben mon Wonɗo ka kammu on okkorta ɓen toriiɓe mo moƴƴereeji! \v 12 Waɗanee yimɓe ɓen wano faaliraɗon yo ɓe waɗan on non. Ko fii ko ɗun Sariya on e annabaaɓe ɓen wi'i.» \s Fii Ɗate ɗen Ɗiɗi \r (Luk. 13.24) \p \v 13 «Naatiree ka dambugal faaɗungal. Ko fii dambugal nawrayngal e hayrannde ngal ko yaajungal. Ɗatal nawrayngal e hayrannde ngal kadi ko weeɓungal, awa-le ɗuuɗuɓe naatiray ɗon. \v 14 Kono dambugal nawrayngal e ngurndan ngal e ɗatal nawrayngal e ngurndan ngal ko faaɗuɗe, kono ko seeɗaaɓe heɓata ɗen.» \s Fii Waɗitiiɓe ko Annabaaɓe \r (Luk. 6.43-44) \p \v 15 «Awa reenee e waɗitiiɓe annaba ɓen, ko fii ɓe arday e mon wa baali, kono hara ka nder ko ɓe caapaali hunƴuɗi. \v 16 Ko kuuɗe maɓɓe ɗen anditirton ɓe. E hara en ittay sungala\f q 7.16 Maa:\it «sumbala».\it* \f* e hoore bulle-koɲon, maa ƴibbe e hoore bulle-baali? \v 17 Kala leggal moƴƴal ko ɓiɓɓe moƴƴuɓe rimata, kono leggal bongal ko ɓiɓɓe bonɓe rimata. \v 18 Leggal moƴƴal waawataa rimude ɓiɓɓe ɓonɓe, leggal bongal kadi waawataa rimude ɓiɓɓe moƴƴuɓe. \v 19 Kala leggal ngal rimataa ɓiɓɓe moƴƴuɓe ko soppeteengal bugee ka yiite. \v 20 Awa ko kuuɗe maɓɓe ɗen anditirton ɓe. \p \v 21 «Hinaa wi'ooɓe lan ‹Koohoojo, Koohoojo› ɓen fow naatata ka laamateeri kammu, kono ko waɗayɓe ko Baaba an Wonɗo ka kammu on faalaa kon tun. \v 22 Nden ɲande, buy wi'oyay lan: ‹Koohoojo, Koohoojo! Taw si hinaa e innde maa men haaliraynoo ko Alla longini men, men raɗora kadi jinnaaji e innde maa, men waɗa kadi kaawakeeji moƴƴi buy e innde maa?› \v 23 Onsay mi wi'oyay ɓe: ‹Mi andaano on few. Pottitee lan, yo onon waɗooɓe ko boni!› \p \v 24 «Awa kala nanuɗo ɗii konguɗi an, huutori ɗi, wa'ay wa faamuɗo, darnuɗo suudu mun e hoore fetere. \v 25 Ndiyan ɗan saaƴi, waameeji ɗin ari, keneeli ɗin wifi, ɗin piyii e ndun suudu, ndu ronka yanude, ko fii hari ko e fetere ndu darii. \v 26 Kono kala nanuɗo konguɗi an ɗin, huutoraali ɗi, on no wa'i wa njofoojo darnuɗo suudu mun e hoore njaare. \v 27 Ndiyan ɗan saaƴi, waameeji ɗin ari, keneeli ɗin wifi, ɗin piyii e ndun suudu, ndu yani, yanal tiiɗungal.» \p \v 28 Ɓay wonii Iisaa timminii yewtere mun nden, jamaa on ŋalɗi fii ko o jannaynoo kon, \v 29 ko fii hari himo jannirde ɓe bawgal, hara wonaa wano jannooɓe fii Sariya on ɓen janniraynoo non. \c 8 \s Fii no Iisaa Ɲawndiri mo Ɗamajan \r (Mrk. 1.40-45; Luk. 5.12-16) \p \v 1 Ɓay wonii Iisaa tippike ka fello, jamaa moolanaaɗo jokki mo. \v 2 Onsay mo ɗamajan ari jiccii yeeso makko, wi'i: «Koohoojo, si hiɗon faalaa, hiɗon waawi lan sellinde, mi laaɓa.» \v 3 Iisaa fonti jungo mun ngon, meemi mo, wi'i: «Miɗo faalaa, laato selluɗo, laaɓaa.» Ɗon kisan o selli ɗamajan ɗan, o laaɓi. \v 4 E hoore ɗun Iisaa wi'i mo: «Reeno wota a wowlan ɗun hay gooto, kono yahu hollitoyoɗaa *yottinoowo sadaka on, ittaa sadaka wano Muusaa yamiri non, fii yo ɗun wonan ɓe seedee.» \s Fii no Iisaa Selliniri Kurkaadu Suufaajo \r (Luk. 7.1-10; Yhn. 4.43-54) \p \v 5 Ɓay wonii Iisaa naatii Kafernahuum, hooreejo suufaaɓe teemedere ɓadii mo, jeeji, \v 6 wi'i: «Koohoojo, kurkaadu an ndun no waalii ka suudu, ɓandu makko ndun no maayi, awa kadi himo tampi fota.» \p \v 7 Iisaa wi'i mo: «Mi yahay, mi sellina mo.» \p \v 8 Onsay kanko hooreejo suufaaɓe ɓen o jaabii mo, o wi'i: «Koohoojo, mi foddaa e mo'on ka suudu an. Kono maakee tun kongol gootol, kurkaadu an ndun ndikkay. \v 9 Ko fii min tigi, ko mi wonɗo e ley kongol hooreeɓe goo, min kadi miɗo mari suufaaɓe wonɓe e ley kongol an. Si mi wi'ii goɗɗo e ɓen ‹yahu›, o yahay. Si mi wi'ii oya on ‹aru›, o aray. Awa kadi si mi wi'ii kurkaadu an ndun ‹waɗu ɗun›, ndu waɗay.» \p \v 10 Ɓay Iisaa nanii ɗun, o ŋalɗi, o wi'i jokkuɓe mo ɓen: «Ka haqiiqa mi andinii on, hay ka *Isra'iila'en mi yi'aali neɗɗo gomɗinirɗo wa oo. \v 11 Mi andinii on, ɗuuɗuɓe iwroyay funnaange e hirnaange, ɓe nafodoya e Ibraahiima e Issaaqa e Yaaquuba ka laamateeri kammu. \v 12 Kono haanunooɓe ronude laamateeri ndin ɓen bugete ka niwre ka ɓuri woɗɗude, ka wullaandu e ŋatindiro ɲiiƴe woni ton.» \p \v 13 Onsay Iisaa wi'i on hooreejo suufaaɓe ɓen: «Yahu, yo ɗun wonirane wano gomɗinirɗaa non.» E on saa'i tigi kurkaadu ndun sellinaa. \s Fii no Iisaa Ɲawndiri Nawnuɓe buy \r (Mrk. 1.29-34; Luk. 4.38-41) \p \v 14 Ɓawto ɗun Iisaa yahi ka galle Petruusu, o tawi esiraawo Petruusu suddiiɗo on no waalii nawnaare nguli-ɓandu. \v 15 O meemi jungo on ngon, nguli-ɓandu kin yalti e makko. Onsay on immii, o woni e kurkanagol Iisaa. \p \v 16 Ɓay niɓɓii, ɓe addani mo ɗuuɗuɓe ɓe jinna nangi, o raɗori ɗin jinnaaji kongol makko ngol, o sellini nawnuɓe ɓen fow. \v 17 Ko nii ko daaliranoo annabi Isaaya kon laatori, wonde: \q «O ƴettii nawnaaje men ɗen, \q2 o fawtike ɲabbeeli men ɗin.»\f r 8.17 Isa. 53.4 \f* \m \v 18 Ɓay Iisaa yi'ii jamaa hunduɗo mo on, o yamiri taalibaaɓe makko ɓen yo ɓe lumbitu gaɗa. \v 19 Jannoowo fii Sariya on goo ɓadii mo, wi'i: «Karamoko'en, mi jokkete kala ka yaaruɗaa.» \p \v 20 Iisaa jaabii mo wi'i: «Ndoni ɗin no mari gayɗe mun, awa kadi colli ɗin ka weeyo no mari ɲakkaaji mun, kono *Ɓii-Aaden on kan alaa hay ka fowtina hoore mun nden.» \p \v 21 Goɗɗo e taalibaaɓe ɓen wi'i mo: «Koohoojo, newnanee lan taho mi yaha, mi wattinoya ben an en.» \p \v 22 Kono Iisaa jaabii mo, wi'i: «Jokkan, accaa mayɓe ɓen wattina mayɓe mun ɓen.» \s Fii no Iisaa Deeƴiniri Waabiliire nden \r (Mrk. 4.35; Luk. 8.22-25) \p \v 23 Ɓawto ɗun Iisaa bakii ka laana, taalibaaɓe makko ɓen kadi jokki mo. \v 24 Onsay waabiliire tiiɗunde wondunde e hendu tippii ka weendu haa morlooɗe ndiyan ɗen watti diwude laana kan, tawi kanko himo ɗaanii. \v 25 Ɓe ari, ɓe findini mo, ɓe wi'i: «Koohoojo, dandu en, en mulay woni!» \p \v 26 O wi'i ɓe: «Ko fii honɗun hulanɗon, onon ɓee fanɗa-gomɗinalɓe?» Onsay o immii, o toŋani hendu ndun e morlooɗe ndiyan ɗen, deeƴaango tiiɗungo waɗi. \p \v 27 Ɓen ŋalɗi fota, ɓe wi'indiri: «Ko hombo woni oo? Ko fii hay keneeli ɗin e baharu on ɗoftoto mo!» \s Fii no Jinnanooɓe Ɗiɗo Selliniraa \r (Mrk. 5.1-20; Luk. 8.26-39) \p \v 28 Ɓay wonii o hewtoyii gaɗa weendu ndun, ɗun ko e ndii leydi ɓee Gadariyankooɓe, jinnaaɓe ɗiɗo sortii ka berɗe, ari fottugol e makko. Tawi hakkee ko ɓen hulɓinii, hay gooto suusataano rewude ɗon. \v 29 Ɓen sonki e makko, ɓe wi'i: «Ko honɗun faalanaɗaa men, an oo *Ɓiɗɗo Alla. E hara ko arduɗaa ɗoo ko fii lettugol men hara saa'i on hewtaali?» \p \v 30 Tawi wuro kose moolanaango no ooraynoo ka woɗɗitii ɓe. \v 31 Onsay jinnaaji ɗin jeeji mo, ɗi wi'i: «Si a raɗoto men, nawru men e ngoo wuro kose.» \p \v 32 O wi'i ɗi: «Yahee!» Onsay ɗi yalti e ɓen, ɗi naatoyi e nder ɗin koseeji. Tun, koseeji ɗin fow giddi ka falo, ɗi unoyii ka weendu, ɗi muli ka nder ndiyan. \v 33 Ornaynooɓe ɗi ɓen dogi, yahi ka saare, fillitoyii ko waɗi kon fow, tentinii ko heɓi ɓen jinnanooɓe kon. \v 34 Onsay yimɓe saare nden fow yalti fii fottugol e Iisaa. Nde ɓe yiirunoo mo, ɓe jeeji mo woɗɗitagol leydi maɓɓe ndin. \c 9 \s Fii no Iisaa Imminiri Maaya-Ɓanduujo \r (Mrk. 2.1-12; Luk. 5.17-26) \p \v 1 Ɓawto ɗun Iisaa bakii ɗon e laana, o lumboyi weendu ndun, o yahi ka saare makko. \v 2 Ɓe addani mo maaya-ɓanduujo waaliiɗo e ɓoggi-dimborɗi. Ɓay Iisaa yi'ii gomɗinal maɓɓe ngal, o wi'i maaya-ɓanduujo on: «Wakkilo yo boobo an. Junuubaaji maa ɗin yaafaama.» \p \v 3 Onsay woɓɓe e jannooɓe fii Sariya on wi'indiri: «Oo neɗɗo no hoynude Alla!» \p \v 4 Nde tawnoo Iisaa no andi miijooji maɓɓe ɗin, o wi'i ɓe: «Ko honɗun joganiɗon ɗii miijooji bonɗi ka ɓerɗe mon? \v 5 Enee, hakkunde wi'ugol ‹junuubaaji maa ɗin yaafaama› e ‹immo yahaa›, ko honɗun e ɗii ɗoo ɓuri weeɓude? \v 6 Fii no andiron wonde *Ɓii-Aaden on no mari bawgal ka aduna ɗoo fii yaafagol junuubaaji», o wi'i jukkuɗo on: «Immo ƴettaa ɓoggi-dimborɗi maa ɗin, hootaa ka maa.» \v 7 On immii, o hooti ka makko. \v 8 Ɓay jamaa on yi'ii ɗun, ɓe huli, ɓe mawnini Alla, on yeɗuɗo yimɓe ɓen sifa ngal bawgal. \s Fii no Matta Jokkiri Iisaa \r (Mrk. 2.13-17; Luk. 5.27-32) \p \v 9 Wa ko Iisaa iwata ɗon, o yi'i goɗɗo no wi'ee Matta no jooɗii ka ƴantirde sagalle. O wi'i mo: «Aru, jokkaa mi!» Kanko Matta o immii, o jokki mo. \p \v 10 Ɓawto ɗun, Iisaa jooɗii fii ɲaamugol ka suudu Matta, tawi *ƴantooɓe sagalle e junuubankeeɓe ɗuuɗuɓe no jooɗodi e makko, wondude e taalibaaɓe makko ɓen. \v 11 Ɓay *Fariisiyaaɓe ɓen yi'ii ɗun, ɓe wi'i taalibaaɓe makko ɓen: «E ko fii honɗun karamoko mon ɲaamidanta e ƴantooɓe sagalle ɓen e junuubanke'en?» \p \v 12 Ɓay wonii Iisaa nanii ɗun, o wi'i: «Hinaa selluɓe ɓen hatonjini e ɲawndoowo, kono ko ɲawɓe ɓen. \v 13 Allaahu non no daali: ‹Ko yurmeende mi faalaa, wonaa sadaka.›\f s 9.13 Hus. 6.6 \f* Awa, yahee andinoyoɗon ko woni firo ɗun. Ko fii min, wonaa noddugol feewuɓe ɓen mi arani, kono ko junuubankeeɓe ɓen.» \s Landal fii Hoorugol \r (Mrk. 2.18-22; Luk. 5.33-39) \p \v 14 Onsay taalibaaɓe Yaayaa ɓen ari e Iisaa, ɓe wi'i mo: «Ko fii honɗun menen e Fariisiyaaɓe ɓen men hooranta, hara taalibaaɓe maa ɓen kan alaa hoorude?» \p \v 15 Iisaa jaabii ɓe wi'i: «Taw si njaatigiiɓe jom jomba no haani yoomude yeru hiɓe wondi e jom jomba? Ɲalaaɗe aroyay nde jom jomba pottinaa e hakkunde maɓɓe, onsay ɓe hooray. \v 16 Hay gooto ƴettataa ceelol bagi keso, walkira dolokke kiɗɗo. Ko fii ceelol ngol pooɗay dolokke on, haa wuddere nden ɓurta yaajude. \v 17 Njaram kesan men loowetaake e nder bootooji guri kiɗɗi. Si hinaa ɗun, guri ɗin seekoto, njaram ɗan hibba, bootooji guri ɗin kadi bona. Kono njaram kesan ko e nder bootooji guri kesi loowetee, ɗi fow ɗi maroda.» \s Fii no Iisaa Wurnitiri Jiwo, Sellini Debbo \r (Mrk. 5.21-43; Luk. 8.40-56) \p \v 18 Wa fewndo ko Iisaa yewtata ɓe ɗii konguɗi, hooreejo goo hewti, jiccii yeeso makko, wi'i: «Jiwo an on maayii jooni jooni! Kono aree *fawon juuɗe mon ɗen e hoore makko, o wuuritay.» \v 19 Iisaa e taalibaaɓe mun ɓen immii jokki mo. \p \v 20 Onsay debbo wonnooɗo soncaade gila duuɓi sappoo e ɗiɗi ari wontiri ɓaawo Iisaa, o meemi kombol dolokke makko on. \v 21 Ko fii hari on debbo no miijoo wonde: «Si mi waawii tun meemude dolokke makko on, mi ndikkay.» \p \v 22 Onsay Iisaa yeƴƴitii. Ɓay o yi'ii mo, o wi'i: «Wakkilo, yo jiwo an! Gomɗinal maa ngal sellinii ma.» On debbo selli e on saa'i tigi. \p \v 23 Ɓay Iisaa hewtii ka suudu on hooreejo, o yi'ii ko wuttooɓe ceri ɓen\f t 9.23 E naamu Yahuudiyankeeɓe ɓen, si goɗɗo maayiino ko wuttooɓe ceri ɓen e rewɓe toɗɗaaɓe fii wullugol noddetenoo fii ko wulla mayɗo on.\f* e jamaa on woni e nder jiiɓoldu kon, \v 24 o wi'i ɓe: «Pottitee, jiwo on maayaali, o ɗaani.» Ɓe jali mo. \v 25 Ɓay wonii jamaa on yaltinaama, onsay o naati, o nangi jungo jiwo on, jiwo on immii. \v 26 Fii ɗun andii e leydi ndin fow. \s Fii no Iisaa Wuntiniri Bumɓe Ɗiɗo \p \v 27 Wa ko Iisaa iwata ɗon, bumɓe ɗiɗo jokki mo, no ewnoo wi'a: «Yurminee men, yo ɓii Daawuuda!» \p \v 28 Ɓay o hewtii ka suudu, bumɓe ɓen ɓadii mo. Iisaa wi'i ɓe: «Hiɗon sikka miɗo waawi waɗude ɗun?» \p Ɓe jaabii mo: «Hiiyii, yaa an Koohoojo.» \p \v 29 Onsay o meemi ɓe gite ɗen, o wi'i: «Yo ɗun woniran on wano gomɗinirɗon non.» \v 30 Gite maɓɓe ɗen wunti. Iisaa yamiri ɓe ɗunɗoo, o sattini, o wi'i: «Reenee wota gooto andu.» \v 31 Kono nde ɓe yaltirnoo, ɓe nangi e fillagol e nder leydi ndin fow ko Iisaa waɗani ɓe kon. \s Fii no Iisaa Selliniri Mboboojo mo Jinna Nangi \p \v 32 Wa ko Iisaa e taalibaaɓe mun ɓen fokkitata, ɓe addani mo mboboojo mo jinna nangi. \v 33 Ɓay wonii jinnawii ngin raɗaama, mboboojo on wowli. E nder ko jamaa on ŋalɗi kon, ɓe wi'i: «Haa hande sifa ɗun yi'aaka e leydi Isra'iila ndin!» \v 34 Kono Fariisiyaaɓe ɓen kaɲun wi'i: «Ko tippude e lanɗo jinnaaji ɗin o woni raɗorde jinnaaji ɗin.» \s Fii no Iisaa Yurmiraa Jamaa on \r (Mrk. 6.34; Luk. 10.2) \p \v 35 Tawi Iisaa no yiilotonoo e ca'e ɗen fow e koɗooli ɗin, janna ka nder juulirɗe maɓɓe, waajoo fii Kibaaru Moƴƴo *laamu Alla ngun, ɲawnda kadi kala nawnaaje e ɲabbeeli. \v 36 Ɓay o yi'ii jamaa on, o yurmaa, ko fii hari hiɓe aybi, hiɓe ŋakkiraa ballo wa baali ɗi alaa ngaynaako. \v 37 Onsay o wi'i taalibaaɓe makko ɓen: «Baagol ngol no ɗuuɗi, kono wa'ooɓe ɓen ɗuuɗaa. \v 38 Awa jooni, toree non Jom baagol ngol yo o addu wa'ooɓe ka baagol makko.» \c 10 \s Fii no Iisaa Nuliri Sahaabaaɓe mun ɓen Sappoo e Ɗiɗo \r (Mrk. 3.13-19; Luk. 6.12-16) \p \v 1 Ɓawto ɗun, Iisaa noddi *sahaabaaɓe makko ɓen sappoo e ɗiɗo, o okki ɓe bawgal raɗagol jinnaaji ɗin e sellingol kala ɲaw e kala nawnaare. \v 2 E hino inɗe ɓen sahaabaaɓe sappoo e ɗiɗo: arano on e maɓɓe ko Sim'uunu, jammaaɗo on Petruusu, e Andaraawu neene-gooto makko on, e Yaaquuba mo Zabadii, e Yuuhanna neene-gooto on on, \v 3 e Filiipu e Bartolomaawu e Tooma e Matta, ƴantaynooɗo sagalle on, e Yaaquuba mo Alfaa, e Taddaawu, \v 4 e Sim'uunu tawdaaɗo e fedde *Zelotiiɓe ɓen, e Yudaasi Iskariiyu, janfoytooɗo mo on. \p \v 5 Ko ɓee sappoo e ɗiɗooɓe ɗoo Iisaa immini ɓawto o yamirde ɓe ɗunɗoo: «Wota on yaaru ka ɓe wonaa Yahuudiyanke ɓen e wota on naatu ka ca'e Samariyankeeɓe ɓen. \v 6 Kono yaaree ka baali suudu *Isra'iila majjuɗi ɗin. \v 7 E nder yaadu mon ndun, waajoɗon wonde laamu kammu ngun ɓadike. \v 8 Ɲawndon ɲawɓe ɓen, immintinon mayɓe ɓen, sellinon ɓe ɗamajan ɓen, ɓe laaɓa, raɗoɗon jinnaaji ɗin. On hendike ɗun e hoore on ittaa hay huunde, onon kadi okkee ɗun, hara on ittinaali hay huunde. \v 9 Wota on datto kaŋŋe maa kaalisi maa sila, yooɓoɗon, \v 10 maa bonfo fii yaadu ndun, maa dolokkaaji ɗiɗi, maa paɗe, maa tuggordu. Ko fii golloowo no handi e ɲaametee mun. \p \v 11 «Kala saare maa hoɗo ka naatuɗon, andee si tawii no woodi ɗon goɗɗo hebuliiɗo jaɓugol on, haray weeree ka makko haa nde hiɗon yaha. \v 12 Nde hiɗon naata e suudu, salminee. \v 13 Si yimɓe ndun suudu jaɓii on, haray yo ɓuttu mon on wonu e maɓɓe, kono si tawii ɓe jaɓaali on, haray yo ɓuttu mon on artan on. \v 14 Si tawii non on jaɓaaka, maa konguɗi mon ɗin heɗaaka, haray yaltee e ndun suudu maa e nden saare, honkon mbullaari teppe mon ɗen. \v 15 Ka haqiiqa mi andinii on, ɲande ɲaawoore nden ko ɗee ca'e Saduuma e *Amuura ɓuretee hoynaneede edii nden saare ɗon. \p \v 16 «Jooni miɗo imminirde on wa baali e hakkunde caapaali, awa reenoree wa mboddi, neworon wa gabooji. \v 17 Reenoɗon e yimɓe ɓen, ko fii ɓe naɓoyay on ka ɲaawirɗi, ɓe foccoya on ka juulirɗe maɓɓe. \v 18 On naɓete ka yeesooɓe ɓen e ka lamɓe ɓen sabu an, seeditoɗon fii an yeeso maɓɓe, kamɓe e ɓe wonaa Yahuudiyanke ɓen. \p \v 19 «Kono tuma ɓe watti on e joge, wota on jiɓoyo ko honno haalirton maa ko wi'on. Ko fii ko wowloyton kon longinte on e on saa'i tigi. \v 20 Ko fii wonaa onon yewtoyta, kono ko Ruuhu Ben mon on yewtiroyta on. \v 21 Ko fii goɗɗo ƴettoyay musiɗɗo mun, watta mo e joge fii yo o ware, baabaajo kadi warra non ɓiɗɗo mun. Fayɓe ɓen kadi hawtanoyoo mawɓe mun ɓen, ɓe wona sabu haa ɓe waree. \v 22 Fow aɲoyay on sabu innde an nden. Kono mo ŋaɲɲike ɗun haa ka lannoode, o dandoyte. \v 23 Kono si on cukkaama e ndee saare ɗoo, dogee yaaron e wonnde goo. Ko fii ka haqiiqa mi andinii on, on waawataa yahude e ca'e Isra'iilayanke ɗen fow ado *Ɓii-Aaden on arude. \p \v 24 «Awa taalibaajo ɓuraa karamoko mun, wano non kadi kurkaadu ɓuraa jeyɗo ɗun. \v 25 Yonanii taalibaajo ka o wa'a wa karamoko makko, kurkaadu ndun kadi wa'a wa jom mun. Si ɓe jammii non jom suudu ndun *Balzabuula, haray ko haa honto non ɓe jammata yimɓe suudu makko ndun! \p \v 26 Awa wota on hulu ɓe few, ko fii alaa ko suuɗii ko feeɲataa, awa kadi alaa gundoo mo andotaako. \v 27 Ko mi wowlani on kon ka niwre, feɲɲinee ɗun tumbere ɲalorma. Ko sowndaɗon kon kadi, ewnee ɗun ka warɲakke. \v 28 Awa wota on hulu warooɓe ɓandu ɓen, hara waawataa warude wonkii. Kono hulee waawuɗo mulude wonkii e ɓandu on ka jahannama. \v 29 Hinaa seresereeji ɗiɗi no yeeyee tammaaru wooturu? Kono hay wooturu yanataa e leydi e ɓaawo muyɗe Ben mon. \v 30 Onon e hoore mon, hay cukuli ko'e mon ɗen fow no limaa. \v 31 Awa, wota on hulu, ko fii hiɗon ɓuri seresereeji buy hittude ka Alla. \p \v 32 «Ko ɗun waɗi, kala qirritiiɗo fii an yeeso yimɓe ɓen, min kadi mi qirritoyto fii makko yeeso Ben an Wonɗo ka kammu on. \v 33 Kono kala yedduɗo fii an yeeso yimɓe ɓen, min kadi mi yeddoyay fii makko yeeso Ben an Wonɗo ka kammu on. \p \v 34 «Wota on sikku ko addugol ɓuttu e oo aduna mi arani. Wonaa ɓuttu mi addi, kono ko kaafa. \v 35 Ko mi arani ko liddondiral: gorko e ben mun liddondira, jiwo e yumma mun liddondira, jiwo e esiraawo mun debbo liddondira. \v 36 Yimɓe suudu ontigi ndun wona ayɓe makko. \p \v 37 «Kala yiɗuɗo ben mun maa yumma mun ɓuri lan min, haray ontigi foddaa e an. Kala yiɗuɗo kadi ɓiɗɗo mun gorko maa ɓiɗɗo mun jiwo ɓuri lan, haray ontigi foddaa e an. \v 38 Kala mo ƴettaali leggal mun altindiraangal* ngal, jokkimmi, haray ontigi foddaa e an.\f u 10.38 \it «Ƴettugol leggal mun altindiraangal ngal»\it* ko hebilagol jokkugol Iisaa haa maaya.\f* \v 39 Kala faalaaɗo dandude ngurndan mun ɗan, ɗan hayriray mo, kala non mo ngurndan mun ɗan hayriraa sabu an min, o hettoyay ɗan. \p \v 40 «Kala jaɓuɗo on haray jaɓii lan, kala non jaɓuɗo lan haray o jaɓii Nuluɗo lan on. \v 41 Kala jaɓuɗo annabaajo sabu on ko annabaajo, o heɓay mbarjaari annabaajo. Kala jaɓuɗo feewuɗo sabu on ko feewuɗo, o heɓay mbarjaari feewuɗo. \v 42 Ka haqiiqa mi andinii on, kala okkorɗo goɗɗo e koy taalibahoy an ndiyan ɓuuɓuɗan, sabu kun ko taalibahun an, o faɗataa mbarjaari makko ndin few.» \c 11 \s Fii Lande Yaayaa ɗen \r (Luk. 7.18-35) \p \v 1 Ɓay wonii Iisaa gaynii yamirde *sahaabaaɓe makko ɓen sappoo e ɗiɗo, o iwi ɗon, o yahi e ca'e diiwal ngal fii jannugol waajoo. \p \v 2 Fewndo Yaayaa woni ka nder kaso, o nani fii kuuɗe *Almasiihu on no wowlee. Onsay o immini taalibaaɓe makko ɓen \v 3 ko landoyoo mo, wi'a: «Taw si ko onon woni haanuɗo arude on, kaa hara yo men habbo goɗɗo goo?» \p \v 4 Iisaa jaabii ɓe wi'i: «Yahee fillitanoɗon Yaayaa ko yi'uɗon kon e ko nanuɗon kon, \v 5 wonde: bumɓe ɓen yi'ii, boofooɓe ɓen yahii, ɓe ɗamajan ɓen sellinaama laaɓii, pahiɗuɓe ɓen nanii, mayɓe no immintineede, Kibaaru Moƴƴo on no feɲɲinaneede miskinɓe ɓen. \v 6 Kala mo feggaaki e an ko malaaɗo.»\f w 11.6 Maa: \it «Kala mo ronkaali gomɗinde lan ko malaaɗo.»\it* \f* \p \v 7 Ɓay ɓe yiltitike, onsay Iisaa fuɗɗii yewtude jamaa on fii Yaayaa, o landii ɓe ɗunɗoo, o wi'i: «Ko honɗun yahunoɗon ndaaroygol ka wulaa? Hara ko kuɗol ngol hendu ndun dimbata? \v 8 Kaa ko honɗun yahunoɗon ndaarugol? Ko neɗɗo ɓorniiɗo conci dimi? Ndaaree, ɓee ɓorniiɓe conci dimi no e nder galleeji laamu. \v 9 Ko honɗun non yahunoɗon ndaarugol? Ko annabaajo? Hiiyii, min mi wi'ay on, ko ko ɓuri annabaajo. \v 10 Ko oo ɗoo woni mo fii mun windii on, wonde: \q ‹Awa, miɗo imminde nulaaɗo an on yeeso maa, \q2 fii ko fertano-maa laawol maa ngol.›\f y 11.10 Mal. 3.1 \f* \m \v 11 «Ko fii ka haqiiqa mi andinii on, alaa mo suddiiɗo jibini ɓurɗo Yaayaa *lootoowo maande tuubuubuyee on. Kono non ɓurɗo fanɗude on ka laamateeri kammu no ɓuri mo teddude. \v 12 Gila e Yaayaa lootoowo maande tuubuubuyee on haa hande laamu kammu ngun no yaarude yeeso e nder doole, tawi doolooɓe ɓen no etaade fii halorgol ngu. \v 13 Ko fii ko haa e Yaayaa annabaaɓe ɓen fow e Sariya on haalunoo ko Alla longini ɗun. \v 14 Si hiɗon faalaa jaɓude ɗun, ko kanko woni Iiliiya, on haanunooɗo arude. \v 15 Mo no mari noppi yo nanu! \p \v 16 «Hara ko e honɗun mi eɓɓindirta nguu jamaanu? Hingu nandi e fayɓe, jooɗiiɓe e kubitirde, hara ɓen no noddindira, wi'a: \v 17 ‹Men wuttanii on ceri, on amaali, men yimanii on gimɗi yurmuɗi, on wullaali!› \v 18 Ko fii Yaayaa arno, o ɲaamataano, o yarataano ko mandilinta, wi'uɗon: ‹On ko mo jinna!› \v 19 Ɓii-Aaden* on kadi arii no ɲaama no yara, wi'uɗon: ‹On ko reereɗuɗo, yaroowo, welduɗo e ƴantooɓe sagalle e junuubanke'en!› Kono kuuɗe faamu Allaahu on ɗen hollay wonde ko ngu feewungu.» \s Fii Ca'e Saliiɗe Gomɗinde ɗen \r (Luk. 10.12-15) \p \v 20 Onsay Iisaa woni e felugol ca'e ɗe o ɓuri waɗude kaawakeeji moƴƴi e mun ɗen, sabu ko ɗe tuubaali kon, \v 21 o wi'i: «Bone wonanii ndee saare Kuuraziin e ndee saare Bayti-Sa'iida! Ko fii si tawno ɗii kaawakeeji moƴƴi waɗunooɗi ka mon ko non waɗirnoo e ɗee ca'e Tiiri e Siduuna, harayno neeɓii ko jeyaaɓe e ɗen ca'e ɓornii conci heynorɗi, ɓe wujitii ndoondi fii hollugol wonde ɓe tuubii. \v 22 Ko ɗun waɗi si mi wi'ay on, ɲande ɲaawoore nden ko Tiiri e Siduuna ɓuretee hoynaneede edii onon. \v 23 Onon non, ɓee ɓe Kafernahuum, hiɗon sikka fii mon ɓantete haa ka aljanna? Oo'o, on bugete ka jahannama. Ko fii si tawno ɗii kaawakeeji moƴƴi waɗuɗi e maa waɗirno non e ndee saare wi'eteende *Saduuma, harayno haa hande hinde woodaa. \v 24 Ko ɗun waɗi si mi wi'ay on, ɲande ɲaawoore nden ko ndee saare Saduuma ɓuretee hoynaneede edii ndee saare ɗoo.» \s Fii no Iisaa Noddiri en e Makko \r (Luk. 10.21-22) \p \v 25 E on saa'i ɗon, Iisaa ƴetti haala kan, o wi'i: «Mi yettii ma yo Baaba, Jom leydi e kammu, fii koo ko wirnanɗaa ɗun ɓen faamuɓe e ɓee gandiɗuɓe, feɲɲinanɗaa ɗun ɓee fayɓe. \v 26 Hiiyii, ko fii ko ɗun wonnoo yiɗi maa on, yo Baaba. \p \v 27 «Awa, Baaba an wattii fow e juuɗe an. Awa kadi hay gooto andaa Ɓiɗɗo on si hinaa Baabaajo on, wano tawiri non kadi hay gooto andaa Baabaajo on si hinaa Ɓiɗɗo on e on mo Ɓiɗɗo on faalaa mo feɲɲinande. \p \v 28 «Aree e an, on fow, yo rondiiɓe ko teddi haa ronki, mi fowtina on. \v 29 Jaɓon yankinanagol ko mi fawi on kon, jaɓon janndeeji an ɗin. Ko fii min ko mi newiiɗo, yankiniiɗo kadi e ɓernde, ɗun on heɓay fowtunde fii wonkiiji mon ɗin. \v 30 Ko fii ko mi fawata on kon no weli naɓude, awa dongal ngal mi fawata on ngal ko hayfungal.» \c 12 \s Landal fii Ɲalaande Fowteteende nden \r (Mrk. 2.23-28; Luk. 6.1-5) \p \v 1 E on saa'i ɗon, tawi Iisaa no rewude e gese ngawri ɲande aseweere nden, ɗun ko *ɲalaande fowteteende nden. Tawi taalibaaɓe makko ɓen no woocora cawti ɗen gese, worsa ɗi ɲaama, ko fii hari hiɓe weelaa. \v 2 Ɓay *Fariisiyaaɓe ɓen yi'ii ɗun, ɓe wi'i mo kanko Iisaa: «E hino taalibaaɓe maa ɓen no waɗude ko dagaaki e ɲalaande fowteteende nden!» \p \v 3 Kono Iisaa jaabii ɓe, wi'i: «Hara on jangaali ko Daawuuda waɗunoo kon fewndo o weelaa, kanko e yimɓe wondunooɓe e makko ɓen? \v 4 O naati ka nder suudu Alla, onsay ɓe ɲaami bireediije weeɓitaaɗe fii sadaka ɗen, ɗe tawata hinaa kanko, hinaa ɓe o wondunoo ɓen daganinoo ɲaamugol, kono ko *yottinooɓe sadaka ɓen tun daganinoo ɲaamugol ɗe. \v 5 Kaa on jangaali ka Sariya wonde e aseweeje ɗen hooreeɓe yottinooɓe sadaka ɓen no bonna Sariya ɲalaande fowteteende nden ka nder *juulirde mawnde, hara fawaaki ɓe? \v 6 Kono mi andinii on, ɓurɗo juulirde mawnde nden no ɗoo. \v 7 Allaahu on no daali: ‹Ko yurmeende mi faalaa, wonaa sadaka.›\f ƴ 12.7 Hus. 6.6 \f* Si hiɗon andunoo ko ɗun firi, on felataano yimɓe ɓe bonnaa. \v 8 Ko fii ko *Ɓii-Aaden on woni jom ɲalaande fowteteende nden. \s Fii no Iisaa Selliniri Maaya-Jungoojo \r (Mrk. 3.1-6; Luk. 6.6-11) \p \v 9 Onsay o iwi ɗon, o naatoyi ka nder juulirde maɓɓe. \v 10 Tawi maaya-jungoojo no nder ton. Nde tawnoo hiɓe faalaa tooɲude Iisaa, ɓe landii mo, ɓe wi'i: «E hara no dagii ka goɗɗo ɲawndee e asewe?» \p \v 11 O jaabii ɓe, o wi'i: «Ko hombo e mon, si no mari baalii gootii, ngin ara e yanude e ngayka e aseweere, hara o ronkay ngii nangude, ƴawna? \v 12 E ko haa honto non neɗɗo hitti ɓuri baalii! Awa no dagii waɗugol ko moƴƴi ɲande ɲalaande fowteteende nden.» \p \v 13 Onsay o wi'i on neɗɗo: «Fontu jungo maa ngon.» On fonti ngo, ngo selliri wa ngoya. \v 14 Onsay Fariisiyaaɓe ɓen yalti, fewjodi no ɓe warira mo. \s Fii Kurkaadu ndu Alla Suɓii ndun \p \v 15 Ɓay Iisaa faamii nden eɓɓoore maɓɓe, o iwi ɗon. Buy jokki mo, o sellini ɓe fow. \v 16 O yamiri ɓe wota ɓe feɲɲin fii makko, \v 17 fii no ko daaliranoo annabi Isaaya kon laatora, wonde: \q \v 18 «E hino kurkaadu an ndu mi suɓii ndun, \q2 on yiɗaaɗo an mo mi weltori. \q Mi waɗay Ruuhu an on e makko, \q2 o feɲɲinanoya leƴƴi ɗin peewal ngal. \q \v 19 O yeddondiroytaa e goɗɗo, o sonkoytaa, \q2 e hay gooto nanoytaa hito makko ka ballaŋe. \q \v 20 O heloytaa kuɗol ɓaƴƴungol, \q2 o roccinoytaa sarbu wonɗo e suurude, \q2 haa o folna peewal ngal. \q \v 21 Onsay leƴƴi ɗin tanƴinoroyay innde makko nden.»\f z 12.21 Isa. 42.1-4 \f* \s Fii no Iisaa Jaabori Tooɲe ɗe O Tooɲaa \r (Mrk. 3.22-30; Luk. 11.14-23) \p \v 22 Ɓawto ɗun ɓe addani mo mo jinna nangi, tawi on ko mboboojo bunɗo, o sellini mo. Onsay on mboboojo wowli, yi'i. \v 23 Tawi ɗun no ŋalɗini jamaa on fota, ɓe wi'i: «Taw si ko oo woni *Almasiihu mo Daawuuda?» \p \v 24 Ɓay Fariisiyaaɓe ɓen nanii ɗun, ɓe wi'i: «Oo neɗɗo ko e innde *Balzabuula lanɗo jinnaaji ɗin tun o woni raɗorde jinnaaji ɗin!» \p \v 25 Nde tawnoo Iisaa no andi ko ɓe miijii, o wi'i ɓe: «Kala laamateeri liddondirndi, kayri tigi ndi caabay. E kala saare maa suudu, si liddondirii kaɲun tigi, haray waawataa tabitude. \v 26 Si tawii non Ibuliisa raɗike Ibuliisa, o liddike hoore makko kanko tigi. Haray ko honno laamateeri makko ndin tabitirta? \v 27 Si tawii non min ko tippude e Balzabuula mi woni raɗorde jinnaaji ɗin, haray ɓe mon ɓen non ko tippude e hombo woni ɗi raɗorde? Ko ɗun waɗi si kamɓe tigi ɓe ɲaawoyay on. \v 28 Kono si tawii ko tippude e Ruuhu Alla on mi woni raɗorde jinnaaji ɗin, haray *laamu Alla ngun arii haa e mon. \p \v 29 «Maa ko honno goɗɗo waawirta naatude e nder suudu neɗɗo dolnuɗo, mooɓa keyeeji on ɗin, ado o haɓɓude on neɗɗo dolnuɗo taho. Ko onsay doo o waawata mooɓude ko woni ka suudu on kon. \v 30 Awa, kala mo aldaa e an haray ko gaɲo an, awa kadi kala mo wallataa lan mooɓitude haray ko saakoowo. \p \v 31 «Ko ɗun waɗi si mi wi'ay on, kala junuubu maa hoyre yaafante yimɓe ɓen, kono hoyre hoynuɗo Ruuhu Alla on yaafetaake few. \v 32 Kala wowluɗo Ɓii-Aaden on ko boni, no ara ka yaafanee. Kono kala wowluɗo *Ruuhu Seniiɗo on ko boni, o yaafantaake e oo aduna fewndiiɗo ɗoo, e aroyoowo on kadi.» \s Misal Ƴettaangal e Leggal e Ɓiɓɓe Mun \r (Luk. 6.43-45) \p \v 33 «Si leggal no moƴƴi, haray ɓiɓɓe maggal on no moƴƴi. Si leggal moƴƴaa, haray ɓiɓɓe maggal on moƴƴaa. Ko fii leggal kala no anditiree ɓiɓɓe mun ɓen. \v 34 Ko onon yo iwdi kuura! Ko honno wowlirton ko moƴƴi, hara ko on bonɓe? Ko fii ko ko heewi e ɓernde woo hunduko wowlata. \v 35 Neɗɗo moƴƴo on yaltinay moƴƴere ka moƴƴuki mun, neɗɗo bonɗo on kadi yaltina bonki ka bonki mun. \v 36 Awa mi andinii on, ɲande ɲaawoore nden yimɓe ɓen hasborte kala konguɗi mehi ɗi ɓe wowlaynoo. \v 37 Ko fii ko konguɗi maa ɗin ɲaawirteɗaa feewuɗo maa bonɗo.» \s Fii no Iisaa Tororaa Waɗugol Maande \r (Mrk. 8.11-12; Luk. 11.29-32) \p \v 38 Onsay woɓɓe e jannooɓe fii Sariya on e Fariisiyaaɓe ɓen ƴetti haala kan, wi'i: «Karamoko, meɗen faalaa yo a waɗan men maande hawniinde, men yi'a.» \p \v 39 O jaabii ɓe, o wi'i: «Jamaanu bonngu jinoowu no ɗaɓɓa maande, kono ngu jonnetaake maande si hinaa sifa ndee nde annabi Yuunusa. \v 40 Ko fii ko wano Yuunusa wonirnoo ka nder reedu lingii njanii ngin non balɗe tati\f a 12.40 Yun. 1.17 \f*, ko wano non Ɓii-Aaden on wonirta ka nder leydi balɗe tati. \v 41 Awa kadi ɲande ɲaawoore nden, nde yimɓe nguu jamaanu ɗoo no ɲaawee woo, yimɓe *Niinawa ɓen kadi immoyto, ɲaawoya ɓe sabu kon ko ɓe heɗinoo ngun waaju Yuunusa, ɓe tuubi, hara-le ɓurɗo Yuunusa no ɗoo. \v 42 Ɲande ɲaawoore nden, nde yimɓe nguu jamaanu ɗoo no ɲaawee woo, onsay oo debbo laaminooɗo ndii leydi hikkorndi ka sengo ɲaamo immoyto, ɲaawoya ɓe sabu iwugol mo haa ka kattudi leyɗe, ara heɗitoo ngun faamu Sulaymaana, hara-le ɓurɗo Sulaymaana no ɗoo. \p \v 43 «Nde jinnawii yalti e neɗɗo woo, ngii hammiray ka wulaa, hara hingii ɗaɓɓa nokkuure fowtorde. Si ngii tawii ngii heɓaali, \v 44 ngii wi'ay: ‹Yo mi yiltito ka suudu ka mi iwnoo ɗon.› Nde ngii hewtiti, ngii tawa ndun suudu fittaama laɓɓinaama. \v 45 Onsay ngii yahay, ngii ɗaɓɓoya jinnaaji jeeɗiɗi ɓurɗi ngii hunƴude, ɗi naata ɗon, ɗi hoɗa. Onsay sakkitorde on neɗɗo ɓuray aranun ɗun bonude. Ko wano non woniranta nguu jamaanu bonngu.» \s Fii Ɓeynguure Iisaa nden \r (Mrk. 3.31-35; Luk. 8.19-21) \p \v 46 E nder ko Iisaa yewtata jamaa on kon, tawi yumma makko e yumma-gootooɓe makko ɓen no darii ka yaasi, no faalaa yiidude e makko. \v 47 Onsay goɗɗo wi'i mo: «Yumma mon e yumma-gootooɓe mon ɓen no darii ka yaasi, hiɓe faalaa on yewtude.» \p \v 48 Kono Iisaa jaabii mo, wi'i: «Ko hombo woni yumma an e ko homɓe woni yumma-gootooɓe an ɓen?» \v 49 Onsay o sappii taalibaaɓe makko ɓen, o wi'i: «E hino yumma an e yumma-gootooɓe an ɓen. \v 50 Ko fii kala waɗuɗo faale Ben an Wonɗo ka kammu on, haray ko on woni yumma-gooto an on e bandiraawo an on e yumma an.» \c 13 \s Misal Ƴettaangal e Remoowo \r (Mrk. 4.1-20; Luk. 8.4-15) \p \v 1 Nden ɲande Iisaa yalti ka suudu, o jooɗoyii ka daande weendu. \v 2 Hakkee ko jamaa mooɓinooɗo takko makko on ɗuuɗi, o bakii e laakun, o jooɗii, tawi jamaa on fow kaɲun no ka daande weendu. \v 3 O yewtiri ɓe piiji buy mise, o wi'i: «Ko remoowo yaltunoo sankugol. \v 4 E nder ko o sankata kon, gabbe goo yani ka ɗatal, colli ɗin ari moɗi ɗe. \v 5 Goɗɗe ɗen yani e hoore kaaƴe, ka leydi ɗuuɗaa. Ɗe fuɗi heɲa sabu ɗewlugol leydi ndin. \v 6 Ɓay naange ngen yaltii, ɗe sumi, ɗe yoori, sabu angal ka ɗaɗi ɗin siŋoo. \v 7 Goɗɗe goo kadi yani ka sooƴoore, ɗe fuɗidi e mayre, sooƴoore nden moɗi ɗe. \v 8 Goɗɗe goo yani ka leydi moƴƴiri. Ɗe fuɗi, ɗe rimi, cawti goo gabbe teemedere, cawti goo gabbe cappanɗe jeegoo, cawti goo gabbe cappanɗe tati. \v 9 Mo no mari noppi yo nanu!» \p \v 10 Onsay taalibaaɓe ɓen ɓadii mo, wi'i: «Ko fii honɗun yewtiranton ɓe mise?» \p \v 11 Iisaa jaabii ɓe, wi'i: «Onon on yeɗaama andugol gundooji laamu kammu ngun, kono kamɓe ɓe yeɗaaka ɗun. \v 12 Ko fii ko marɗo ɓeydantee haa ɗuuɗa, kono mo maraa on jaɓitante hay yeru ko o mari kon. \v 13 Ko waɗi si miɗo yewtirde ɓe mise, ko ɓay hiɓe ndaara, kono ɓe yi'ataa, hiɓe jentoo, kono ɓe nanataa, ɓe faamataa. \v 14 Fii ko Alla longinnoo Isaaya kon no laatora e maɓɓe, wonde: \q ‹Pellet hiɗon nana, \q2 kono on faamataa few. \q Pellet hiɗon ndaara, \q2 kono on yi'ataa few. \q \v 15 Ko fii ɗee ɓerɗe oo jamaa wonii yooruɗe. \q Ɓe uddii noppi maɓɓe ɗin, \q2 awa kadi ɓe ombii gite ɗen, \q sakko ɓe yiira gite maɓɓe ɗen, \q2 maa ɓe nanira noppi maɓɓe ɗin, \q2 maa ɓe faamira ɓerɗe maɓɓe ɗen, \q2 haa ɓe tuuba, mi sellina ɓe.›\f b 13.15 Isa. 6.9-10 \f* \m \v 16 «Onon non, gite mon ɗen malii ko fii hiɗe yi'ude, noppi mon ɗin malii ko fii hiɗi nanude. \v 17 Ko fii ka haqiiqa mi andinii on, annabaaɓe e feewuɓe buy faalano yi'ude koo ko wonɗon yi'ude, kono ɓe yi'aali. Ɓe faalano kadi nanude koo ko wonɗon nanude, kono ɓe nanaali. \p \v 18 «Kono onon, heɗee firo ngal misal remoowo on. \v 19 Nde goɗɗo heɗii daalol *laamu Alla ngun, ronki ngol faamude, bonɗo on aray, itta ko aawaa kon ka ɓernde makko. Ɗun no wa'i wa nde awdi sankaandi ndin saami ka ɗatal. \v 20 Nde awdi sankaandi ndin saami ka kaaƴe, ɗun no wa'i wa nde goɗɗo nani daalol ngol, o jaɓa ngol heɲa e nder weltaare. \v 21 Kono o alaa ɗaɗi, ko fii hinaa o tabituɗo. Nde satteendeeji maa cukkeede aroyi sabu jokkugol makko daalol ngol, o tertoto kisan. \v 22 Nde awdi sankaandi ndin saami ka sooƴoore, ɗun no wa'i wa nde goɗɗo nani daalol ngol, hara ngol rimataa e makko ko fii haray ngol moɗiraama anndeeji aduna e ɗayniro jawle. \v 23 Nde awdi sankaandi ndin saami ka leydi moƴƴiri, ɗun no wa'i wa nde goɗɗo nani daalol ngol, faami, ngol rimi e makko, woɓɓe ɓen laabi teemedere, woɓɓe ɓen laabi cappanɗe jeegoo, ɓeya ɓen laabi cappanɗe tati.» \s Misal Ƴettaangal e Gaɲo Sankoowo Kenkesama \p \v 24 Iisaa addani ɓe misal goo kadi, o wi'i ɓe: «Laamu kammu ngun no wa'i wa nde aaden sanki awdi moƴƴiri e ngesa mun. \v 25 Kono wa ko yimɓe ɓen ɗaanii, gaɲo makko on ari, sanki kenkesama ka ngesa makko ngawri, o yahi. \v 26 Ɓay wonii ngawri ndin fuɗii haa mawnii sawtii, kenkesama on kadi yaltiti. \p \v 27 «Kurkaaduuɓe jom suudu ndun ari, wi'i mo: ‹Jom amen, e hinaa awdi moƴƴiri sankuɗon ka ngesa mon? E hara ko honto oo kenkesama iwri?› \p \v 28 «O jaabii ɓe, o wi'i: ‹Ko gaɲo waɗi ɗun.› \p «Onsay kurkaaduuɓe ɓen wi'i mo: ‹Hiɗon faalaa yo men yahu men ɓoroya ɗun?› \p \v 29 «O jaabii ɓe: ‹Oo'o, fii wota on ɓoror ngawri ndin nde hiɗon ɓora kenkesama on. \v 30 Accee ɗi njanɗida haa ka baagol. Si baagol ngol fewndike, mi wi'ay wa'ooɓe ɓen yo ɓe ɓoru taho kenkesama on, ɓe haɓɓira ba'e ba'e fii ko sunnee, ɓe mooɓa ngawri ndin ka tumusuuje an.› » \s Misal Ƴettaangal e Abbere Bene \r (Mrk. 4.30-32; Luk. 13.18-19) \p \v 31 Iisaa addani ɓe misal goo kadi, o wi'i ɓe: «Laamu kammu ngun no wa'i wa abbere bene, nde goɗɗo ƴetti, aawi e ngesa mun. \v 32 Pellet, ko nden ɓuri fanɗude e ko aawetee kon fow, kono nde nde fuɗi, haray ko nden ɓuri mawnude kala ko tutetee e naakoo, nde wonta leggal haa ka tawata colli ɗin ka weeyo aray, hoɗa e calɗi maggal on.» \s Misal Ƴettaangal e Lewen \r (Luk. 13.20-21) \p \v 33 Iisaa addani ɓe ngal misal ɗoo kadi, o wi'i ɓe: «Laamu kammu ngun no wa'i wa lewen mo debbo ƴetti, jillindiri e sariyaare tati condi farin, o piya ɗun, on lewen wona sabu ɗun fow ƴura.» \p \v 34 Iisaa yewtiri ɗun jamaa on mise. O yewtirtaano ɓe si wonaa mise, \v 35 fii no ko daaliranoo annabaajo on kon laatora, wonde: \q «Mi udditay hunduko an kon fii yewtirgol mise, \q2 mi feɲɲina piiji suuɗinooɗi gila ka fuɗɗoode.»\f c 13.35 Zab. 78.2 \f* \s Firo Misal Ƴettaangal e Kenkesama \p \v 36 Onsay Iisaa acci ɗon jamaa on, o naati ka suudu. Taalibaaɓe makko ɓen ɓadii mo, ɓe wi'i: «Sifanee men ngal misal kenkesama ka ngesa.» \p \v 37 O jaabii ɓe, o wi'i: «Sankuɗo awdi moƴƴiri on ko *Ɓii-Aaden on. \v 38 Ngesa mban ko aduna on. Awdi moƴƴiri ndin, ko ɓen woni ɓiɓɓe laamateeri ndin. Kenkesama on non ko ɓen woni ɓiɓɓe bonɗo on. \v 39 Gaɲo sankuɗo kenkesama on, ko on woni Ibuliisa. Baagol ngol non ko lannoode aduna on, wa'ooɓe ɓen ko ɓen woni malaa'ikaaɓe ɓen. \v 40 Wano kenkesama on ɓorirtee non fii bugegol ka yiite, ko non woniroyta nde aduna on lanni. \v 41 Ɓii-Aaden on imminoyay malaa'ikaaɓe mun ɓen ko suuta e nder laamateeri makko ndin fegginayɓe ɓen fow e waɗooɓe ko boni ɓen, \v 42 ɓe bugoo ɓe ka nder beembal yiite ka wullaandu e ŋatindiro ɲiiƴe woni ton. \v 43 Kono feewuɓe ɓen jalbiroyay wa naange ka nder laamateeri Ben maɓɓe. Mo no mari noppi, yo nanu!» \s Mise Eɓɓindiraaɗe e Laamu Alla ngun \p \v 44 Iisaa wi'i kadi: «Laamu kammu ngun no wa'i wa keyee suuɗiiɗo e nder ngesa mo neɗɗo goo arata yi'a suuɗa. E nder weltaare makko nden o yaha, o yeeya kala ko o jogii, o sooda mban ngesa. \p \v 45 «Laamu kammu ngun no wa'i kadi wa njulaajo wonɗo ɗaɓɓude lambiri. \v 46 Ɓay o yi'ii satta-cogguure, o yahi, o yeeyiti kala ko o jeynoo, o soodi nde. \p \v 47 «Laamu kammu ngun no wa'i kadi wa *jalaaji bugaaɗi e nder maayo, mooɓi noone liƴƴi fow. \v 48 Ɓay ɗi heewii, ɗi pooɗaa ka pencen, jooɗaa. Moƴƴi ɗin ƴettaa wattaa ka miranji, bonɗi ɗin bugaa. \v 49 Ko non kadi woniroyta nde aduna on lanni. Malaa'ikaaɓe ɓen yahoyay sendindira bonɓe ɓen e moƴƴuɓe ɓen. \v 50 Ɓe bugoo bonɓe ɓen ka beembal yiite ka wullaandu e ŋatindiro ɲiiƴe woni ton. \p \v 51 «E hara on faamii ɗun fow?» \p Ɓe jaabii: «Hiiyii!» \p \v 52 O wi'i ɓe kadi: «Ko ɗun waɗi, kala jannoowo jamaa on fii Sariya on, si no jannaa fii laamu kammu ngun, no wa'i wa nde jom suudu no yaltina e nder marga mun keyeeji kesi e kiɗɗi.» \v 53 Ɓay wonii Iisaa gaynii ɗee mise, o iwi ɗon. \s Fii no ɓe Naasirata ɓen Yawori Iisaa \r (Mrk. 6.1-6; Luk. 4.16-30) \p \v 54 Iisaa yahi ka o ne'aa ɗon, ɗun ko Naasirata, o woni e waajagol ka nder juulirde maɓɓe. Ɗun ŋalɗini ɓe haa ɓe wi'i: «Ko honto nguu faamu e ɗii kaawakeeji moƴƴi iwrani mo? \v 55 E hinaa ɓiɗɗo minisiyeejo on nii? Hinaa yumma makko wi'etee Mariyama? E hara neene-gootooɓe makko ɓen hinaa Yaaquuba e Yuusufu e Sim'uunu e Yuudu? \v 56 E hinaa bandiraaɓe makko ɓen fow no wondi e men? E hara ko honto ɗun fow iwrani mo?» \v 57 Ɗun haɗi ɓe gomɗingol mo. \p Kono Iisaa wi'i ɓe: «Annabaajo ko ka leydi mun tun e ka ɓeynguure mun yawaa.» \v 58 Laatii o waɗaali ɗon kaawakeeji moƴƴi buy sabu angal gomɗinal maɓɓe ngal. \c 14 \s Fii no Yaayaa Wariraa \r (Mrk. 6.14-29; Luk. 9.7-9) \p \v 1 Ko e on saa'i ɗon, *Heroodu lanɗo diiwal Jaliilu ngal nani fii Iisaa no wowlee. \v 2 O wi'i kurkaaduuɓe makko ɓen: «Ko Yaayaa lootaynooɗo maande tuubuubuyee on nii! O immitike e hakkunde mayɓe ɓen! Ko ɗun waɗi si himo mari bawgal waɗugol kaawakeeji moƴƴi!» \p \v 3 Ko Heroodu wi'irnoo ɗun ko ɓay hari o nangiino Yaayaa, o jolkii mo, o waɗii e kaso sabu oo debbo wi'eteeɗo Heroodiiya, ɓeyngu Filiipu, yumma-gooto makko on nun kanko Heroodu, \v 4 ko fii hari Yaayaa wi'ii mo kanko Heroodu wonde daganaaki mo ka o ƴetta on debbo. \v 5 O faalaa mo warude, kono o huli jamaa on, ko fii hari hiɓe jogori Yaayaa wa annabaajo. \p \v 6 Kono e nder ɲalaande anditugol jibineede makko nden kanko Heroodu, jiwo Heroodiiya on ami e hakkunde saatinaaɓe ɓen. Ɗun weli Heroodu \v 7 haa o fodi on jiwo e hoore woondoore wonde o waɗanay mo kala ko o torii mo fewndo ɗon. \v 8 Tippude e ko yumma makko kanko jiwo on lowi mo kon, on jiwo wi'i: «Jonnan ɗoo hoore Yaayaa lootoowo maande tuubuubuyee on nden, hara hinde tumbaa e miran.» \p \v 9 Onsay lanɗo on aani. Kono sabu woondooje makko ɗen, e ɓe o saatinnoo ɓen, o yamiri yo nde jonne mo. \v 10 O immini ko taƴoya hoore Yaayaa nden ka kaso, \v 11 nde addaa e miran, ɗun jonnaa jiwo on, kanko kadi o naɓani nde yumma makko. \v 12 Onsay taalibaaɓe Yaayaa ɓen ari, ƴetti furee makko on, surroyi. Ɓe yahi, ɓe humpitoyi Iisaa. \s Fii no Iisaa Ɲamminiri Yimɓe Guluuje Njowo \r (Mrk. 6.30-44; Luk. 9.10-17; Yhn. 6.1-14) \p \v 13 Ɓay Iisaa nanii ɗun, o iwi ɗon e laana ndiyan, kanko tun o yahi e nokkuure wulɗinnde. Jamaa on humpitii ɗun, ɓe iwi ka ca'e, ɓe seppi, ɓe jokki mo. \v 14 Ɓay o iwii ka laana, o yi'i jamaa moolanaaɗo, o yurmaa ɓe, o ɲawndi ɲawɓe wonnooɓe ɗon ɓen. \p \v 15 Ɓay niɓɓii, taalibaaɓe ɓen ɓadii mo, wi'i: «Ɗoo ko nokkuure wulɗinnde nii, ɲallal ngal pooɗike. Accitee jamaa on, ɓe yaha ka koɗooli, ɓe ɗaɓɓa ko ɓe ɲaama.» \p \v 16 Iisaa jaabii ɓe, wi'i: «Jaraa ka ɓe yaha. Onon tigi okkoree ɓe ko ɓe ɲaama.» \p \v 17 Kono ɓe wi'i mo: «Ko bireediije jowi e liƴƴi ɗiɗi pet men mari ɗoo!» \p \v 18 Kanko kadi o wi'i ɓe: «Addanee lan ɗunɗoo.» \v 19 Onsay o yamiri jamaaji ɗin yo ɓe jooɗo ka huɗo. O ƴetti bireediije ɗen jowi e liƴƴi ɗin ɗiɗi, o ɓanti gite ɗen, o fewtini ka kammu. O du'ii, o taƴiti bireedi on, o jonni taalibaaɓe ɓen, taalibaaɓe ɓen hewtini jamaa on. \v 20 Fow ɲaami haa haari. Ɓe mooɓiti debeeje sappoo e ɗiɗi tew kunte ko lutti. \v 21 Tawi ɓen ɲaamuɓe ko wa ɓe worɓe guluuje njowo, hara rewɓe e fayɓe lintaaka. \s Fii no Iisaa Seppiri ka hoore Ndiyan \r (Mrk. 6.45-52; Yhn. 6.16-21) \p \v 22 Ɓawto ɗun kisan, Iisaa yamiri taalibaaɓe mun ɓen yo ɓe bako ka laana, ɓe hikkoo yeeso makko, ɓe lumba gaɗa fewndo o yiltata jamaa on. \v 23 Ɓay wonii o yiltii ɓe, o ƴawi ka fello fii juulugol toroo ka weddii. Ɓay niɓɓii, tawi ko kanko tun woni ɗon. \v 24 Tawi laana kan woɗɗitorii leydi ndin wa palanɗe teemeɗɗe, awa kadi morlooɗe ndiyan ɗan no piyaade e makka, ko fii hari hika tiindondiri e hendu ndun. \p \v 25 Ka subaka, Iisaa sutori e maɓɓe, himo seppa ka hoore ndiyan. \v 26 Ɓay taalibaaɓe ɓen yi'ii himo seppa ka hoore ndiyan, ɓe huli, ɓe wi'i: «Ko mbeelu!» E nder kulol maɓɓe ngol ɓe sonki. \p \v 27 Iisaa wi'i ɓe kisan: «Hoolee, ko min nii! Wota on hulu!» \p \v 28 Onsay Petruusu jaabii mo, wi'i: «Si tawii ko onon, yo Koohoojo, yamiree lan yo mi rewu ka hoore ndiyan, mi yaha ka wonɗon ton.» \p \v 29 Iisaa wi'i mo: «Aru!» \p Onsay Petruusu tippii ka laana, o seppi ka hoore ndiyan, o yahi fottoygol e Iisaa. \v 30 Kono ɓay o yi'ii ko hendu ndun tiiɗi kon, o huli. Tun o fuɗɗii mutude, o sonki, o wi'i: «Dandee lan, yo Koohoojo!» \p \v 31 Iisaa fonti jungo mun ngon, nangi mo, o wi'i: «Ko an yo fanɗa-gomɗinaljo, ko honɗun sikkitantoɗaa?» \p \v 32 Onsay ɓe ƴawi ka laana, hendu ndun deƴƴiti. \v 33 Wonnooɓe ka laana ɓen sujjani mo, wi'i: «Ka haqiiqa, ko a *Ɓiɗɗo Alla!» \p \v 34 Ɓay ɓe gaynii lumbude weendu ndun, ɓe hewti Jaani-Saarata. \v 35 Yimɓe nden nokkuure anditi Iisaa, ɓe nuli e baŋŋeeji ɗon ɗin fow. Ɓe addani mo ɲawɓe ɓen fow, \v 36 ɓe jeeji mo yo o newnan ɓe tun ɓe meema kombol dolokke makko on, onsay meemunooɓe mo ɓen fow ndikki. \c 15 \s Fii Fariisiyaaɓe ɓen e Aadaaji mun ɗin \r (Mrk. 7.1-23) \p \v 1 Onsay *Fariisiyaaɓe e jannooɓe fii Sariya on iwri Yerusalaam, ari tawi Iisaa, ɓe landii mo, ɓe wi'i: \v 2 «Ko fii honɗun taalibaaɓe maa ɓen jaggitanta naamuuji mawɓe ɓen? Ko fii ɓe sooɗotaako nde hiɓe ɲaama.» \p \v 3 O jaabii ɓe, o wi'i: «Onon non ko honɗun jaggitanton yamirooje Alla ɗen sabu naamuuji mon ɗin? \v 4 Ko fii Allaahu on no daali: ‹Teddin yumma maa e ben maa›,\f d 15.4 Egg. 20.12 e Yaɲ. 5.16 \f* awa kadi: ‹on mo huɗi ben mun maa yumma mun donkinirte mayde.›\f ɗ 15.4 Egg. 21.17 e Lew. 20.9 \f* \v 5 Kono onon, hiɗon wi'a wonde kala wi'uɗo ben mun maa yumma mun: ‹mi yeɗii Alla ko mi nafiraynoo on kon›, \v 6 haray fawaaki ontigi wallugol ben mun maa yumma mun. Si ko nii, haray on mehinɗinii daaluyee Alla on sabu naamu mon on. \v 7 Ko onon yo faasiqiiɓe, Isaaya no haalunoo ko Alla longini mo fii mon moƴƴa, o wi'i: \q \v 8 ‹Oo jamaa ko ka toni mun woni lan mawninde, \q2 kono ɓerɗe maɓɓe ɗen no woɗɗondiri e an fota. \q \v 9 Ko e nder meere ɓe woni lan rewude, \q2 janndeeji ɗi ɓe woni jannude ɗin ko ɗi yimɓe ɓen sinci.› »\f e 15.9 Isa. 29.13 \f* \m \v 10 Onsay Iisaa noddi jamaa on e makko, o wi'i ɓe: «Heɗee, faamon. \v 11 Hinaa ko naatiri ka hunduko tuuninta neɗɗo, kono ko ko yaltirta ka hunduko kon tuuninta neɗɗo.» \p \v 12 Onsay taalibaaɓe makko ɓen ɓadii mo, wi'i: «Hiɗon andi Fariisiyaaɓe ɓen mettinii sabu nanugol ngol kongol?» \p \v 13 O jaabii ɓe, o wi'i: «Kala ko tutaa, ko tawi hinaa Ben an Kammuyankeejo on tuti, ɓorete. \v 14 Tertee ɓe, ko bumɓe woni ɗowude bumɓe. Si bunɗo non ɗowii bunɗo, ɓe ɗiɗoo non ɓe yanay e nder ngayka.» \p \v 15 Petruusu ƴetti haala kan, wi'i: «Sifanee men fii ngal misal.» \p \v 16 Iisaa wi'i mo: «E onon kadi haa jooni ko on ɓe alaa faamu? \v 17 E on andaa kala ko naati ka hunduko ko ka nder reedu yahata, ɓawto ɗun hawkoyee ka weddii? \v 18 Kono ko yaltiri ka hunduko kon ko ka ɓernde iwri, e ko ɗun-le tuuninta neɗɗo. \v 19 Ko fii, ko e nder ɓernde neɗɗo miijooji bonɗi yaltata, kaɲun e waru-hoore e jinaa e cagayaagal e nguyka e seeditagol fenaande e hoyre. \v 20 Ko ɗun woni ko tuuninta neɗɗo. Kono ɲaamugol hara sooɗaaki, ɗun tuunintaa neɗɗo.» \s Fii no Debbo Kanaaniyankeejo on Gomɗiniri \r (Mrk. 7.24-30) \p \v 21 Ɓay Iisaa iwii e nden nokkuure, o yahi e ndii leydi ɗee ca'e Tiiri e Siduuna. \v 22 Tun, debbo Kanaaniyankeejo hoɗuɗo ɗon ari tawi mo, no ewnoo, wi'a: «Koohoojo, ɓii Daawuuda, yurminee lan! Jinna no tampini jiwo an on no hawnori!» \p \v 23 Laatii kanko Iisaa o jaabaaki mo hay kongol. Taalibaaɓe makko ɓen ɓadii mo, wi'i: «Yiltee oo debbo, ko fii himo sonkude ɓaawo men.» \p \v 24 O jaabii, o wi'i: «Ko fii ko baali suudu Isra'iila majjuɗi ɗin tun mi addiraa.» \p \v 25 Kono kanko debbo on o ari, o jiccii yeeso makko e hoore himo wi'a: «Koohoojo, faabee lan!» \p \v 26 O jaabii debbo on, o wi'i: «Moƴƴaa ka bireedi paykoy koy ƴettee, buganee bareeji ɗin.» \p \v 27 Debbo on jaabii: «Hiiyii, Koohoojo, kono hay bareeji ɗin ɲaamay ko iwata ka taabal jom majji, saama kon.» \p \v 28 Onsay Iisaa jaabii mo, wi'i: «Debbo, gomɗinal maa ngal no tiiɗi. Yo wonirane no faaliraɗaa non.» E on saa'i tigi jiwo makko on ndikki. \s Fii no Iisaa Ɲamminiri Yimɓe Guluuje Nayo \r (Mrk. 8.1-10) \p \v 29 Ɓay feƴƴii e ɗun, Iisaa iwi e nden nokkuure, o takkii sera *Weendu Jaliilu ndun. O ƴawoyi ɗon e fello, o jooɗii. \v 30 Jamaa moolanaaɗo kadi ɓadii mo, wondude e boofooɓe e bumɓe e laƴooɓe e pahiɗuɓe-mbobiɗi e ɲawɓe goo buy. Ɓe wallini ɓen e ley koyɗe makko, o sellini ɓe. \v 31 Ɓay jamaa on yi'ii pahiɗuɓe-mbobiɗi ɓen wowlii, laƴooɓe ɓen kadi hettii cellal, boofooɓe ɓen yahii, bumɓe ɓen yi'ii, ɓe ŋalɗi, ɓe mawnini Alla Isra'iilayankeeɓe ɓen. \p \v 32 Onsay Iisaa noddi taalibaaɓe mun ɓen, o wi'i: «Oo jamaa no yurmammi, wonii nii balɗe tati hiɓe wondi e an, ɓe alaa ko ɓe ɲaama. Mi faalaaka ɓe yiltude hiɓe weelaa, sakko ɓe lo'a ka laawol.» \p \v 33 Kono taalibaaɓe ɓen wi'i mo: «Ko honto men heɓata bireedi ko yonata oo jamaa ɗoo fow e ndee nokkuure wulɗinnde?» \p \v 34 Iisaa landii ɓe, wi'i: «Ko bireediije jelu marɗon?» \p Ɓe jaabii mo, ɓe wi'i: «Ko bireediije jeeɗiɗi e likkoy tosokoy seeɗa.» \p \v 35 Onsay o torii jamaa on jooɗagol ka leydi. \v 36 Ɓay o ƴettii bireediije ɗen jeeɗiɗi e liƴƴi ɗin, o jarnii Alla, o taƴiti, o woni e jonnugol taalibaaɓe makko ɓen, taalibaaɓe ɓen kadi hewtini jamaa on. \v 37 Fow ɲaami haa haari, mooɓitaa debeeje jeeɗiɗi tew ko lutti. \v 38 Tawi ɓen ɲaamuɓe ko ɓe worɓe guluuje nayo, hara rewɓe e fayɓe lintaaka. \v 39 Ɓawto ɗun o yilti jamaa on, o bakii e laana, o yahi e ndii leydi Magaduuna. \c 16 \s Fii no Iisaa Tororaa Hollugol Maande \r (Mrk. 8.11-13; Luk. 12.54-56) \p \v 1 Onsay *Fariisiyaaɓe ɓen e *Sadduusiyaaɓe ɓen ɓadii mo kanko Iisaa fii ndarndagol mo, ɓe torii mo yo o hollu ɓe maande iwrunde ka kammu. \v 2 Iisaa jaabii ɓe, wi'i: «Kiikiiɗe on wi'ay: ‹Yaasi on hentoto, fii ko kammu ngun wojji kon.› \v 3 Bimbi kadi wi'on: ‹Hande wundinay, ko fii kammu ngun no wojji ɓawli.› Hiɗon waawi faamude fii ko feeɲi ka kammu kon, kono on waawataa faamude fii maandeeji saa'iiji ɗin? \v 4 Jamaanu bonngu jinoowu no ɗaɓɓa maande, kono ngu jonnetaake maande goo, si hinaa sifa ndee nde Yuunusa.» Onsay o acci ɓe ɗon, o yahi. \s Fii ‹Lewen› Fariisiyaaɓe ɓen e Sadduusiyaaɓe ɓen \r (Mrk. 8.14-21) \p \v 5 Ko ɓe lumbitata, taalibaaɓe ɓen yejjiti ƴettorde bireedi. \v 6 Iisaa wi'i ɓe: «Reenee fota e lewen Fariisiyaaɓe ɓen e Sadduusiyaaɓe ɓen!» \p \v 7 Taalibaaɓe ɓen wi'indiri: «Ko o wi'iri ɗun, ko fii en ƴettaali bireedi.» \p \v 8 Ɓay Iisaa andii ɗun, o wi'i ɓe: «Ko fii honɗun wi'anɗon ɗun, onon ɓee fanɗa-gomɗinalɓe? Ko fii on ƴettaali bireedi? \v 9 Jaka on faamaali haa jooni, on anditaali fii bireediije jowi senditananooɗe worɓe guluuje njowo ɗen, e ko debeeje jelu artirnoɗon ko lutti? \v 10 E bireediije ɗen jeeɗiɗi senditananooɗe worɓe guluuje nayo ɗen, e yeru debeeje ko artirnoɗon ko lutti? \v 11 Ko honno woniri on faamaali wonde hinaa fii bireedi mi wowlani on? Kono reenee e lewen Fariisiyaaɓe ɓen e Sadduusiyaaɓe ɓen!» \v 12 Onsay ɓe faami ko o inni yo ɓe reeno, ko e jannde Fariisiyaaɓe ɓen e Sadduusiyaaɓe ɓen, hinaa e lewen waɗeteeɗo e bireedi. \s Fii Qirritannde Petruusu nden \r (Mrk. 8.27-30; Luk. 9.18-21) \p \v 13 Nde Iisaa naatunoo Seezariiya-Filiipu, o landii taalibaaɓe makko ɓen ngal landal ɗoo, o wi'i: «E wi'i yimɓe ɓen, ko hombo woni *Ɓii-Aaden on?» \p \v 14 Ɓe jaabii mo, ɓe wi'i: «Woɓɓe no wi'a ko onon woni Yaayaa lootaynooɗo on, woɓɓe kadi no wi'a ko onon woni Iiliiya, woɓɓe goo kadi no wi'a ko onon woni Yeremiiya maa goɗɗo goo e annabaaɓe ɓen.» \p \v 15 O wi'i ɓe: «Onon non wi'uɗon ko hombo woni lan min?» \p \v 16 Sim'uunu Petruusu jaabii mo wi'i: «Ko onon woni *Almasiihu on, on *Ɓiɗɗo Alla Wuuruɗo on!» \v 17 Iisaa ƴettiti haala kan, wi'i mo: «A malii, yo Sim'uunu mo Yuunusa, ko fii hinaa ɓandu e ƴiiƴan feɲɲinan-maa ɗun, kono ko Ben an, on Wonɗo ka kammu. \v 18 Min non mi wi'ii an Petruusu, ko a fetere.\f f 16.18 Ndee innde \it «Petruusu»\it* no firi \it «fetere».\it*\f* Ko e hoore ndee fetere mi darnata *moftal an ngal, hay doole jahannama foolataa ngal. \v 19 Awa kadi mi jonnoyte saabiije laamateeri kammu ngun: ko toŋuɗaa ka leydi woo haray toŋaama ka kammu, ko jaɓuɗaa ka leydi woo haray jaɓaama ka kammu.» \v 20 Onsay o yamiri taalibaaɓe ɓen, o tentini, wota ɓe wowlan hay gooto wonde ko kanko woni Almasiihu on. \s Fii Tampereeji Iisaa ɗin e Artugol makko ngol \r (Mrk. 8.31-9.1; Luk. 9.22-27) \p \v 21 Gila nden ɲande, Iisaa fuɗɗii hollude taalibaaɓe mun ɓen wonde ko bee o yaha Yerusalaam, o tampinoyee fota immorde e mawɓe ɓen e hooreeɓe *yottinooɓe sadaka ɓen e jannooɓe fii Sariya on ɓen, o waree, o immintinoyee ka ɲalaande tammere. \p \v 22 Onsay Petruusu pottini mo sera, o woni mo e felugol wi'a: «Yo Allaahu on reenu on, yo Koohoojo, hara ɗun hewtaali on!» \p \v 23 Kono Iisaa yeƴƴitii, wi'i Petruusu: «Yilto ɓaawo an, yo Ibuliisa, ɓay an ko a fegginoowo lan! Ko fii miijooji maa ɗin hinaa ɗi Alla, kono ko ɗi yimɓe ɓen!» \p \v 24 Onsay Iisaa wi'i taalibaaɓe mun ɓen: «Kala faalaaɗo jokkude lan, yo o hayfintino, o ƴetta *leggal makko altindiraangal ngal,\f g 16.24 \it «Ƴettugol leggal mun altindiraangal ngal»\it* ko hebilagol jokkugol Iisaa haa maaya.\f* o jokkammi. \v 25 Kala faalaaɗo dandude ngurndan mun, ɗan hayriray mo, kono kala non mo ngurndan mun hayriraa sabu an min, o hettay ɗan. \v 26 E ko nafa honɗun woodani neɗɗo heɓugol aduna on fow, hayra wonkii mun kin? Maa ko honɗun neɗɗo ittata fii sottugol wonkii mun kin? \v 27 Ko fii Ɓii-Aaden on ardoyay e mangural Ben mun ngal, wondude e malaa'ikaaɓe mun ɓen, o jonnita mo kala njoddi kuuɗe mun. \v 28 Ka haqiiqa mi andinii on, no woodi woɓɓe e mon onon wonɓe ɗoo ɓen, ɓe maayataa ado ɓe yi'ude Ɓii-Aaden on no arda e laamu mun ngun.» \c 17 \s Fii Waylannde Mbaadi Iisaa ndin \r (Mrk. 9.2-10; Luk. 9.28-36) \p \v 1 Balɗe jeegoo ɓawto ɗun, Iisaa ƴetti Petruusu e Yaaquuba e Yuuhanna neene-gooto Yaaquuba on, o naɓi ɓe kamɓe tun e hoore fello toowungo. \v 2 Mbaadi makko ndin waylii yeeso maɓɓe, yeeso makko ngon jalbiri wa naange, conci makko ɗin kadi rawniri wa ndaygu. \v 3 Muusaa e Iiliiya feeɲani ɓe, tawi hiɓe yewtida e makko kanko Iisaa. \p \v 4 Onsay Petruusu ƴetti haala kan, o wi'i Iisaa: «Koohoojo, no moƴƴi ka wonen ɗoo. Si hiɗon faalaa toode mi darnay ɗoo togooji tati, onon wonndu, Muusaa wonndu, Iiliiya kadi wonndu.» \p \v 5 Wa fewndo ko o wowlata ɗun, duulere jalbunde tippii buumi ɓe. Onsay hawa yalti ka duulere, wi'i: «Oo ɗoo ko Ɓiɗɗo an yiɗaaɗo, mo mi weltori on. Heɗitee mo!» \p \v 6 Ɓay wonii kamɓe taalibaaɓe ɓen ɓe nanii ɗun, ɓe heɓi kulol tiiɗungol, ɓe suuyi, ɓe sujji. \v 7 Kono Iisaa ɓadii, meemi ɓe, o wi'i: «Immee! Wota on hulu!» \v 8 Onsay ɓe ɓanti gite ɗen, ɓe tawi ɓe yi'itaali hay gooto, si hinaa Iisaa tun. \p \v 9 E nder ko ɓe tippotoo kon ka fello, Iisaa yamiri ɓe, wi'i: «Wota on wowlan hay gooto fii ko yi'uɗon kon, haa nde *Ɓii-Aaden on immintinaa e hakkunde mayɓe ɓen woo.» \p \v 10 Onsay taalibaaɓe ɓen landii mo, ɓe wi'i: «Ko fii honɗun jannooɓe fii Sariya on ɓen wi'anta wonde ko Iiliiya haani arude taho?» \p \v 11 O jaabii ɓe, o wi'i: «Ko goonga Iiliiya aray, wattitoo fow. \v 12 Kono mi andinii on Iiliiya ariino, kono ɓe anditaali mo, ɓe waɗiri mo no ɓe faaliraa non. Ko wano non kadi ɓe tampinirta Ɓii-Aaden on.» \v 13 Onsay taalibaaɓe ɓen faami wonde ko fii Yaayaa lootaynooɗo maande tuubuubuyee on o yewti ɓe. \s Fii no Paykun Jinnaakun Selliniraa \r (Mrk. 9.14-29; Luk. 9.37-43) \p \v 14 Ɓay wonii ɓe hewtii takko jamaa on, onsay gorko goo ari jiccii yeeso Iisaa, o wi'i: \v 15 «Koohoojo, yurminee ɓiɗɗo an on. Ko o iirotooɗo, himo tampi fota. Soono woo o yanay ka yiite e ka ndiyan. \v 16 Mi addii mo ka taalibaaɓe mon ɓen, kono ɓe waawaali mo ɲawndude.» \p \v 17 Iisaa jaabii, wi'i: «Onon ko on jamaanu ɓoyliingu ngu gomɗinaa. Ko haa honde tuma mi wondata e mon? E ko haa honde tuma mi muɲɲantoo on? Addanee lan mo ɗoo.» \v 18 Iisaa toŋani jinnawii ngin, ngii yalti e paykun kun, kun ndikki e on saa'i tigi. \p \v 19 Onsay taalibaaɓe ɓen gundii Iisaa, wi'i mo: «Ko fii honɗun menen men waawaali raɗaade ngii jinnawii?» \p \v 20 Iisaa jaabii ɓe, wi'i: «Ko sabu ko gomɗinal mon ngal fanɗi kon. Ko fii ka haqiiqa mi andinii on, hay si tawii gomɗinal mon ngal no fota e abbere bene, si on wi'iino ngoo fello: ‹Iwu ɗoo!›, ngo iwayno. Harayno hay huunde alaa ko ronkaynoɗon. \v 21 Kono sifa ngii jinnawii, ko toraare Alla e hoorugol tun yaltinta ngii.» \s Fii Mayde Iisaa nden e Ummutal Makko ngal \r (Mrk. 9.30-32; Luk. 9.43-45) \p \v 22 Ɲande goo tawi Iisaa e taalibaaɓe mun ɓen no mottondiri Jaliilu, o wi'i ɓe: «Ɓii-Aaden on wattete e juuɗe yimɓe ɓen, \v 23 ɓe wara mo, ka ɲalaande tammere o immintinoyee.» Ɗun aanini ɓe fota. \s Fii Yoɓugol Sagalle Juulirde Mawnde nden \p \v 24 Fewndo ko ɓe naatata Kafernahuum, ƴantooɓe sagalle fii *juulirde mawnde nden ari, ɓe tawi Petruusu, ɓe landii mo, ɓe wi'i: «E hara karamoko mon yoɓataa sagalle fii juulirde mawnde nden?» \p \v 25 Kono o jaabii ɓe, o wi'i: «Oo'o, ɓe yoɓay!» \p Ɓay wonii Petruusu naatii ka suudu, Iisaa attii mo landaade, o wi'i: «Sim'uunu, ko honɗun sikkuɗaa? Ko hombo lamɓe leydi ƴantata sagalle? Ko ɓiɓɓe maɓɓe ɓen kaa ko heddiiɓe ɓen?» \p \v 26 O jaabii mo, o wi'i: «Ko heddiiɓe ɓen.» \p Iisaa wi'i mo: «Awa yoɓugol ɗun fawaaki ɓiɓɓe ɓen kan. \v 27 Kono fii wota en mettin ɓerɗe ɓen ƴantooɓe sagalle, yahu ka weendu, bugoɗaa ndolinwal maa ngal ka ndiyan, nangaa lingii adiingii moɗude ngin, udditaa hunduko maggii on, a taway ton tammaaru kaalisi ndu mbuuɗi nay. Ƴettaa ndu, jonnaa ɓen ƴantooɓe fii sagalle men ɗen enen ɗiɗo.» \c 18 \s Fii Ɓurɗo Teddude on ka Laamu Kammu \r (Mrk. 9.33-37; Luk. 9.46-48) \p \v 1 E on saa'i ɗon taalibaaɓe ɓen ɓadii mo kanko Iisaa, ɓe wi'i mo: «Ko hombo ɓuri teddude ka laamu kammu ngun?» \p \v 2 Onsay Iisaa noddi paykun, o joɗɗini kun hakkunde maɓɓe, \v 3 o wi'i: «Ka haqiiqa mi andinii on, si on waylaali jikku mon on, wa'on wa paykoy, on naatataa few ka laamu kammu. \v 4 Ko ɗun waɗi, kala jippinɗo hoore mun, wa'i wa kun paykun ɗoo, o wonay ɓurɗo teddude on ka laamu kammu. \v 5 Awa kadi kala jaɓuɗo paykun wa kun ɗoo, e innde an, haray ko min tigi o jaɓi. \v 6 Kono on mo woni sabu feggingol gokkun e koy paykoy gomɗinkoy lan, haray ko ɓuri mo moƴƴande ko kolmbireede tuntere hayre, o bugee ka ndanka baharu. \p \v 7 «Bone wonanii oo aduna sabu ɗii piiji fegginayɗi. Ko fii bee pegge waɗa, kono bone wonanii on neɗɗo wonɗo sabu haa ɗun waɗi! \v 8 Si tawii jungo maa ngon maa koyngal maa ngal wonay sabu ko feggin-maa, haray taƴu ɗe, bugoɗaa ka woɗɗiti-maa. Ko fii no ɓuru-maa moƴƴande ka naataa ka ngurndan, hara ko a taƴa-jungoojo maa taƴa-koyngaljo, edii a jogaade koyɗe ɗiɗi maa juuɗe ɗiɗi bugeɗaa ka yiite poomayankeewe. \v 9 Si tawii-le ko yiitere maa nden wonata sabu ko feggin-maa, haray awu nde, bugoɗaa ka woɗɗiti-maa. Ko fii no ɓuru-maa moƴƴande ka naataa ka ngurndan hara ko mo a yiitere wootere, edii a jogaade gite ɗiɗi, bugeɗaa ka yiite jahannama.» \s Misal Ƴettaangal e Baalii Majjungii \r (Luk. 15.1-7) \p \v 10 «Wota on hayfin hay gootun e koy paykoy. Ko fii mi andinii on, malaa'ikaaɓe makkoy on ka kammu no darii tabiti yeeso Ben an Wonɗo ka kammu on. \v 11 Ko fii ko addi *Ɓii-Aaden on, ko fii dandugol majjuɓe ɓen. \p \v 12 «Ko honɗun sikkuɗon? Si goɗɗo no mari baali teemedere, si gootii e ɗin majjii, e hara o accataa ɗiya cappanɗe jeenay e jeenay ka hoore fello, o ɗaɓɓitoya ngiya majjungii? \v 13 Si o aru ngii e yiitude, ka haqiiqa mi andinii on, o weltoray ngii ɓuri ɗiya cappanɗe jeenay e jeenay ɗi majjaali. \v 14 Ko wano non, hinaa e sago Ben mon Wonɗo ka kammu on si gooto e ɓee fayɓe no majja.» \s Fii Yaafondirgol e Yaafaneede \p \v 15 «Si musiɗɗo maa fawɲike e maa, yahu yiidaa e makko, hara ko an tun kanko tun. Si o jaɓanii ma, haray a hettii musiɗɗo maa on. \v 16 Kono si o jaɓanaali ma, haray ɗaɓɓu gooto maa ɗiɗo, wattidaa e maa, fii kala ko yewtaa yo ɲaawiroye konguɗi seedeeɓe ɗiɗo maa tato. \v 17 Si o jaɓanaali ɓenɗon kadi, haray yeeto *moftal ngal. Si o jaɓanaali non moftal ngal kadi, haray yo o jogore wa mo gomɗinaa maa wa ƴantiroowo sagalle janfa. \p \v 18 «Ko fii ka haqiiqa mi andinii on, ko toŋuɗon ka leydi woo haray toŋaama ka kammu, e ko jaɓuɗon ka leydi woo haray jaɓaama ka kammu. \v 19 Ka haqiiqa mi andinii on kadi, si ɗiɗo e hakkunde mon nanondirii ka hoore leydi fii toragol kala ko woni, Ben an Wonɗo ka kammu on okkay ɓe ɗun. \v 20 Ko fii ka ɗiɗo maa tato mottondiri e innde an woo, haray miɗo hakkunde maɓɓe.» \p \v 21 Onsay Petruusu ɓadii, wi'i mo: «Koohoojo, ko haa laabi jelu mi haani yaafaade musiɗɗo an, si himo fawɲaade e an? Ko haa laabi jeeɗiɗi?» \p \v 22 Iisaa jaabii mo: «Mi wi'aali ma dey ko haa laabi jeeɗiɗi, kono ko haa cappanɗe jeeɗiɗi laabi jeeɗiɗi. \v 23 Ko ɗun waɗi, laamu kammu ngun no wa'i wa lanɗo faalanooɗo yo jiyaaɓe mun hunito ɗun. \v 24 No on lanɗo fuɗɗornoo, ɓe addani mo goɗɗo joganiiɗo mo ujune kaalisi. \v 25 Nde tawnoo alaa ko o yoɓira, jom makko yamiri yo o yeeyite, kanko e ɓeyngu makko e ɓiɓɓe makko ɓen e kala ko o joginoo, ɲamaande nden yoɓee. \p \v 26 «Onsay jiyaaɗo on suuyi ka leydi, jiccii yeeso makko, wi'i: ‹Koohoojo, muɲɲanee lan, mi yoɓay on fow!› \v 27 Jom makko yurmaa mo, o yaafanii mo ɲamaande nden, o acciti mo, o yahi. \p \v 28 «Ko on jiyaaɗo yaltata ɗon, o yiidi e ɗimmoojo makko goo, joganiiɗo mo *dinaruuji teemedere. O nangi mo, o ɗeɗɗi, e hoore himo wi'a: ‹Yoɓan ko joganiɗaa mi kon!› \v 29 On ɗimmoojo makko yani e ley koyɗe makko, jeeji mo, wi'i: ‹Muɲɲano lan, mi yoɓete!› \v 30 Kono o jaɓaali. O naɓi mo, o sokoyi haa o yoɓa mo ko o joganii mo kon. \v 31 Ɓay ɗimmooɓe makko ɓen yi'ii kon ko waɗi, ɓe aani fota, ɓe yahi, ɓe fillitanii jom maɓɓe ko waɗi kon fow. \p \v 32 «Onsay jom maɓɓe noddi on jiyaaɗo, o wi'i mo: ‹Ko an, yo jiyaaɗo bonɗo, mi yaafanike ma ɲamaande maa nden fow, ɓay a jeejii lan. \v 33 An kadi a waawataano yurmeede ɗimmoojo maa on, wano mi yurmira-maa non?› \v 34 Jom makko tikki, o wattidi mo e lettooɓe ɓen haa nde o yoɓi ko o ɲawlii kon fow woo. \v 35 Ko nii Ben an Kammuyankeejo on waɗirta on, si mo kala e mon yaafanaaki musiɗɗo mun on ka ɓernde mun.» \c 19 \s Fii Sertigal Ƴettindirɓe \r (Mrk. 10.1-12) \p \v 1 Ɓay wonii Iisaa gaynii ɗin yewtereeji, o iwi Jaliilu ɗon, o ari ka seraaji diiwal Yahuuda gaɗa Yurdayniwol. \v 2 Jamaa moolanaaɗo jokki mo. O sellini ɓe ɗon. \p \v 3 Onsay *Fariisiyaaɓe goo ɓadii mo fii ndarndagol mo, ɓe wi'i: «E hara no daganii goɗɗo accitugol ɓeyngu mun fii ko woni woo?» \p \v 4 O jaabii ɓe, o wi'i: «On jangaali wonde ka fuɗɗoode, Taguɗo on tagii ɓe, o waɗi ɓe gorko e debbo, \v 5 o daali: ‹Ko ɗun waɗi si gorko selay ben mun e yumma mun, humoo e ɓeyngu mun, onsay kamɓe ɗiɗo ɓe wona gooto.›\f h 19.5 Fuɗ. 2.24 \f* \v 6 Ɗun haray hinaa ɓe ɗiɗo hande kadi, kono ko gooto. Awa wota goɗɗo sendindir ko Alla hawtindiri kon.» \p \v 7 Kono Fariisiyaaɓe ɓen landii mo, wi'i: «Ko honɗun non Muusaa yamirani accitoowo ɓeyngu mun woo yo waɗan mo kaydi sertigal, si o accita mo?» \p \v 8 Kanko Iisaa o jaabii ɓe, o wi'i: «Ko sabu cattal mon ɓernde ngal waɗi si Muusaa newnani on accitugol rewɓe mon ɓen, kono ka fuɗɗoode hari hinaa non. \v 9 Kono mi andinii on, kala accituɗo ɓeyngu mun ƴetti goɗɗo goo, si wonaa hara on jeenu, haray ontigi jeenii.» \p \v 10 Onsay taalibaaɓe makko ɓen wi'i mo: «Si tawii ko nii woniri hakkunde gorko e debbo, haray nafa alaa himo tigga.» \p \v 11 O jaabii ɓe, o wi'i: «Wonaa fow jaɓata ngol kongol, kono ko yeɗaaɓe ɗun ɓen tun. \v 12 Ko fii no woodi mayraaɓe hara ko heɓidaaɓe e mun, no woodi woɓɓe kadi hara ko ɓe ɓujaaɓe, no woodi woɓɓe kadi hara ko ruuɗiiɓe fii laamu kammu ngun. On waawuɗo jaɓude yo jaɓu!» \s Fii no Iisaa Du'orani Paykoy koy \r (Mrk. 10.13-16; Luk. 18.15-17) \p \v 13 Onsay yimɓe ɓen addani mo paykoy, fii yo o *fawu juuɗe makko ɗen e makkoy, o du'anoo koy, kono taalibaaɓe ɓen toŋani ɓen. \v 14 Iisaa wi'i: «Tertee paykoy koy, wota on haɗu koy arugol e an, ko fii laamu kammu ngun ko sifa makkoy wonani.» \v 15 Onsay o fawi juuɗe makko ɗen e makkoy, o du'anii koy, o iwi ɗon. \s Fii Suka Galo on \r (Mrk. 10.17-31; Luk. 18.18-30) \p \v 16 Goɗɗo goo kadi ɓadii Iisaa, wi'i mo: «Karamoko, hara ko honɗun e ko moƴƴi mi haani waɗude fii yo mi heɓoy *ngurndan poomayankejan ɗan?» \p \v 17 Onsay Iisaa jaabii mo, wi'i: «Ko fii honɗun landortaa mi fii ko moƴƴi kon? Ko gooto pet moƴƴi. Si hiɗa faalaa naatude aljanna, ɗofto yamirooje ɗen.» \p \v 18 O jaabii: «Honɗe?» \p Iisaa jaabii mo: «Wota a ittu hoore, wota a jeenu, wota a seedito fenaande, wota a wujju, \v 19 teddinaa kadi yumma maa e ben maa\f i 19.19a Egg. 20.12-16 \f*, yiɗiraa ɲokondo maa on wano yiɗirɗaa hoore maa non.»\f j 19.19b Lew. 19.18 \f* \p \v 20 On suka wi'i mo: «Miɗo waɗude ɗun fow. E hara ko honɗun ŋakkanimmi kadi?» \p \v 21 Iisaa wi'i mo: «Si hiɗa faalaa wonude timmuɗo, yahu yeeyitaa ko marɗaa kon, okkaa miskinɓe ɓen, ɗun wonanoyte keyee ka kammuuli, onsay araa jokkaa mi.» \p \v 22 Ɓay on suka nanii ɗin konguɗi, o yahi himo aani, ko fii hari himo alɗi fota. \s Fii Accuɓe ko Jeyi kon fow, Jokki Iisaa \p \v 23 Onsay Iisaa wi'i taalibaaɓe mun ɓen: «Ka haqiiqa mi andinii on, no sattani jom jawle ka o naata ka laamu kammu. \v 24 Mi andinii on kadi, no ɓuri weeɓande ngelooba ka mba rewa e wuddere meselal edii ka jom jawle naata ka *laamu Alla.» \p \v 25 Ɓay taalibaaɓe ɓen nanii ɗun, ɓe ŋalɗi fota, ɓe wi'i: «E hara ko hombo dandoytee?» \p \v 26 Iisaa ndaari ɓe, wi'i: «Ɗun waawantaako neɗɗanke, kono fow no waawanoo Alla.» \p \v 27 Onsay Petruusu ƴetti haala kan, wi'i mo: «Awa e hino, men accii ko men jeyi kon fow, men jokkii on. Ko honno non woniranoyta men?» \p \v 28 Iisaa jaabii ɓe, wi'i: «Ka haqiiqa mi andinii on, nde *Ɓii-Aaden on jooɗii ka jullere mun laamu darjinnde, tuma nde kala huunde no heyɗintinee, onon jokkunooɓe lan ɓen kadi, on jooɗoyto e julle laamu sappoo e ɗiɗi, laamoyoɗon *bolondaaji Isra'iila ɗin sappoo e ɗiɗi. \v 29 Awa kadi kala accuɗo suudu mun ndun e musiɓɓe mun ɓen e bandiraaɓe mun ɓen e yumma mun e ben mun e ɓiɓɓe mun ɓen e gese mun ɗen sabu innde an nden, o heɓoyay ko ɓuri ɗun laabi teemedere ka aduna ɗoo, o ronoyay kadi ngurndan poomayankejan ɗan. \v 30 Kono wonɓe yeeso buy wontiroyay ɓaawo, ɓaawooɓe ɓen wontiroya yeeso.» \c 20 \s Misal Ƴettaangal e Jom Ngesa e Gollooɓe mun \p \v 1 «Ko fii laamu kammu ngun no wa'i wa jom galle, yaltuɗo bimbi law fii ƴettugol gollooɓe ko golla ka ngesa mun *wiiɲu. \v 2 Ɓe fotti e njoddi, ɲallal kala *dinaruuru. Onsay o immini ɓe ka ngesa makko wiiɲu. \v 3 O yaltoyi ka walluhaa, o yi'i woɓɓe ka fottirde, tawi ɓen alaa waɗude hay huunde. \v 4 O wi'i ɓen: ‹Onon kadi yahee ka ngesa an wiiɲu, mi yoɓiray on no haaniri.› Ɓen yahi. \v 5 O yaltoyi kadi ka ado fanaa e ka ɓaawo fanaa, o waɗiri wano non. \v 6 O yaltoyi kadi ka alansaraa, o tawi woɓɓe ka fottirde kadi, o wi'i ɓen: ‹Ko fii honɗun ɲallanɗon ɗoo, hay huunde on alaa waɗude?› \v 7 Ɓen jaabii mo, ɓe wi'i: ‹Ko fii men heɓaali golle.› O wi'i ɓen kadi: ‹Awa, yahee ka ngesa an wiiɲu.› \p \v 8 «Ɓay niɓɓii, jom ngesa wiiɲu mban wi'i mbatulaajo mun on: ‹Noddu gollooɓe ɓen, yoɓaa ɓe njoddi maɓɓe ndin. Fuɗɗoraa ƴettaaɓe sakkitorun ɓen, sakkitoraa adaaɓe ƴetteede ɓen.› \v 9 Ƴettaaɓe ka alansaraa ɓen ari, mo kala e maɓɓe hendii dinaruuru. \v 10 Attaaɓe ƴetteede ɓen kadi ari, e hoore no sikka heɓay ko ɓuri ɗun. Kono kamɓe kadi mo bee e maɓɓe hendii dinaruuru. \v 11 Ɓay ɓe hendike, ɓe ŋurŋurti jom galle on, \v 12 ɓe wi'i: ‹Ɓee sakkitiiɓe arude ko saa'i gooto pet golli! A fonnii ɓe e amen, menen ɓee tuɗiiɓe yangi e nguleendi ɲallal ngal peetu?› \v 13 O jaabii goɗɗo e maɓɓe, o wi'i: ‹Njaatigi an, mi janfaaki ma, hinaa en fottuno dinaruuru? \v 14 Ƴettu ko maa kon, yahaa. Ko e yiɗi an waɗi si miɗo jonnude sakkitiiɗo arude on wa ko maa kon. \v 15 E hara mi newnanaaka waɗirgol ko mi jeyi kon no mi faaliraa woo? Kaa ko fii miɗo moƴƴi ndaarirtaa mi gite bonɗe?› \p \v 16 «Ko wano nii kadi ɓaawooɓe ɓen wontiroyta yeeso, yeesooɓe ɓen kadi wontiroya ɓaawo.» \s Fii ko Saatii Heɓoyde Iisaa kon \r (Mrk. 10.32-34; Luk. 18.31-34) \p \v 17 Fewndo ko ɓe yahata Yerusalaam, Iisaa pottini taalibaaɓe mun ɓen sappoo e ɗiɗo sera, o wi'i ɓe: \v 18 «Awa hiɗen yahude Yerusalaam. Ɓii-Aaden on wattete e juuɗe hooreeɓe *yottinooɓe sadaka ɓen e jannooɓe fii Sariya on ɓen, ɓe happana mo wareede. \v 19 Ɓe watta mo e juuɗe ɓe wonaa Yahuudiyanke ɓen, ɓen jala mo, ɓe focca mo, ɓe fempa. Ɓawto ɗun o immintinoyee ka ɲalaande tammere.» \s Fii ko Yumma Yaaquuba e Yuuhanna Torii Iisaa kon \r (Mrk. 10.35-45) \p \v 20 Onsay yumma fayɓe Zabadii ɓen e ɓiɓɓe mun ɓen ɓadii Iisaa, ɓe jiccii fii toragol mo. \v 21 Kanko Iisaa o wi'i mo: «Ko honɗun faalaɗaa?» \p Kanko debbo on o jaabii mo, o wi'i: «Yamiree yo ɓee ɓiɓɓe an ɗoo ɗiɗo jooɗoyo ka laamateeri mon, goɗɗo on wonira ka ɲaamo mon, oya on ka nano mon.» \p \v 22 Iisaa jaabii ɓe, wi'i: «On andaa ko wonɗon lan toraade. E hara on waaway yarirde jardukun tampere kun mi yarirta kun?» \p Ɓe jaabii: «Men waaway.» \p \v 23 O wi'i ɓe: «Ko goonga on yariray jardukun an kun. Kono fii jooɗoyagol ka ɲaamo an maa ka nano an, hinaa min yeɗata ɗun, kono ko Ben an yeɗata ɗun ɓe o eɓɓani fii ɗun ɓen.» \p \v 24 Ɓay ɓeya taalibaaɓe sappo nanii ɗun, ɓe seytinani ɓen neene-gootooɓe ɗiɗo. \v 25 Onsay Iisaa noddi ɓe, o wi'i: «Hiɗon andi hooreeɓe ɗiya leƴƴi no laamori ɗi doole, awa kadi lamɓe maɓɓe ɓen no feƴƴintini laamu ngun e hoore maɓɓe. \v 26 Kono onon, wota on wa'u wa ɓen. Kala faalaaɗo wonde tedduɗo e hakkunde mon, yo wonu kurkaadu mon. \v 27 Awa kadi kala faalaaɗo wonde yeesoojo e hakkunde mon, yo wonu maccuɗo mon. \v 28 Ko wano non, *Ɓii-Aaden on ardaali fii kurkanegol, kono ko fii kurkanagol, okkitira ngurndan mun ɗan fii cottudi ɗuuɗuɓe.» \s Fii no Iisaa Wuntiniri Bumɓe ɗiɗo Yeerikoo \r (Mrk. 10.46-52; Luk. 18.35-43) \p \v 29 Ɓay wonii ɓe yaltii Yeerikoo, jamaa ɗuuɗuɗo jokki mo kanko Iisaa. \v 30 Tawi bumɓe ɗiɗo no jooɗii ka sera laawol. Ɓe nani wonde Iisaa no feƴƴude, ɓe ewnii, ɓe wi'i: «Yurminee men, yo Koohoojo, ɓii Daawuuda!» \p \v 31 Jamaa on feli ɓe fii yo ɓe fanku. Kono ɓe ɓurti ewnaade, wi'a: «Yurminee men, yo Koohoojo, ɓii Daawuuda!» \p \v 32 Onsay Iisaa dartii, o noddi ɓe, o wi'i: «Ko honɗun faalaɗon yo mi waɗan on?» \p \v 33 Ɓe wi'i mo: «Ko yo men wuntu, yo Koohoojo!» \p \v 34 Iisaa yurmaa ɓe, o meemi gite maɓɓe ɗen. Ɓe wunti kisan, ɓe jokki mo. \c 21 \s Fii Naatugol Iisaa Yerusalaam \r (Mrk. 11.1-11; Luk. 19.28-44; Yhn. 12.12-19) \p \v 1 Ɓay wonii ɓe ɓadike Yerusalaam haa ɓe hewtii Bayti-Faazii, ɗun ko takko Fello *Zaytuuni ngon, kanko Iisaa o nuli taalibaaɓe makko ɗiɗo, \v 2 o wi'i ɓe: «Yahee e ngoo hoɗo wongo yeeso mon ɗoo, on taway ɗon kisan mbabba no humii, hara himba wondi e mbabun mabba. Hunton ɗi, addanon mi. \v 3 Si goɗɗo aru on e landaade goɗɗun, on wi'ay mo: ‹Ko haaju Koohoojo on yani e majji.› Onsay o accay ɗi ara.» \p \v 4 Ɗun waɗiri fii ko daaliranoo annabaajo on kon no laatora: \q2 \v 5 «Wi'u jamaa *Siyuuna on: \q ‹E hino lanɗo maa on ka arata e maa, \q2 himo waɗɗii mbabba, \q3 himo ƴawi e hoore mbabun keccun, \q3 e hoore ɓikkun mbabba, \q2 himo heewi newaare.› »\f k 21.5 Zak. 9.9 \f* \m \v 6 Taalibaaɓe ɓen yahi, waɗi ko Iisaa yamiri ɓe kon. \v 7 Ɓe addoyi mbabba mban e mbabun mabba on. Ɓe ndaɗɗani mo conci maɓɓe ɗin e hoore majji, o jooɗii ɗon. \v 8 Tawi yimɓe ɗuuɗuɓe e nder jamaa on no ndaɗɗanaynoo mo conci mun ɗin ka laawol, woɓɓe ɓen taƴa calɗi leɗɗe ɗen, ndaɗɗana mo ka laawol. \v 9 Tawi jamaa hikkornooɗo yeeso e iwtirnooɗo ɓaawo Iisaa on no ewnaade, wi'a: \q «Hosannaa*, yo ɓii Daawuuda! \q2 Yo barki wonan oo wonɗo arude e innde Joomiraaɗo on, \q2 darja ɓurɗo toowude wonanii ma.»\f m 21.9 Zab. 118.25-26 \f* \m \v 10 Ɓay wonii o naatii Yerusalaam, saare nden fow memminii, wi'i: «Ko hombo woni oo?» \p \v 11 Jamaa on jaabii, wi'i: «Ko annabi Iisaa oo jeyaaɗo Naasirata, ɗun ko e nder Jaliilu.» \s Fii no Iisaa Raɗori Yeeyooɓe ɓen ka Juulirde Mawnde \r (Mrk. 11.15-19; Luk. 19.45-48; Yhn. 2.13-16) \p \v 12 Ɓay wonii Iisaa naatii ka dingiral *juulirde mawnde, o raɗii yeeyaynooɓe ton ɓen fow e soodaynooɓe ɓen. O wayliti taabe waɗaynooɓe sensa-sensita ɓen, e julle yeeyaynooɓe gabooji ɓen, \v 13 hara himo wi'ora ɓe: «No windii: ‹Suudu an ndun innoyte suudu torordu Alla›,\f n 21.13 Isa. 56.7 \f* kono onon on wattii ndu fammeere wuyɓe!» \p \v 14 Tawi bumɓe e laƴooɓe no ɓadaade mo ka juulirde, o sellina ɓe. \v 15 Kono ɓay hooreeɓe *yottinooɓe sadaka ɓen e jannooɓe fii Sariya on ɓen yi'ii kaawakeeji moƴƴi ɗi o waɗi ɗin, e ko fayɓe ɓen ewnotoo kon ka juulirde mawnde wi'a «Hosannaa*, yo ɓii Daawuuda», ɓe seytini, \v 16 ɓe wi'i mo: «A nanii ko ɓe woni wi'ude kon?» \p Iisaa jaabii ɓe: «Hiiyii, e hara haa hande on jangaali ɗii konguɗi wonde: ‹Ko kundule fayɓe ɓen e muynooɓe ɓen heɓirtaa mantoore?› »\f ɲ 21.16 Zab. 8.3 \f* \p \v 17 O acci ɓe ɗon, o yalti saare nden, o yahi *Betanii, o waali ton. \s Fii no Ƴibbehi kin Huɗiraa \r (Mrk. 11.12-14, 20-26) \p \v 18 Ko Iisaa yiltitotoo ka saare bimbi, o weelaa. \v 19 O yi'i ƴibbehi ka laawol, o ɓadii ki. Kono ko kaaki tun o tawi e makki. Onsay o wi'i ki: «A rimitataa hande kadi.» E on saa'i ɗon kisan ƴibbehi kin yoori. \p \v 20 Ɓay taalibaaɓe ɓen yi'ii ɗun, ɓe ŋalɗi, ɓe wi'i: «Ko honno kii ƴibbehi yooriri kisan?» \p \v 21 Onsay Iisaa jaabii ɓe, wi'i: «Ka haqiiqa mi andinii on, si tawii hiɗon gomɗini, hara on sikkitaaki, wonaa ko waɗaa e kii ƴibbehi kon tun waɗoton. Kono kadi, si on wi'ii ngoo fello yo ngo ɓoro ɗoo, ngo yaha ka baharu, ɗun waɗay. \v 22 Kala ko landorɗon gomɗinal e nder toragol Alla, on heɓay.» \s Lande fii Bawgal Iisaa ngal \r (Mrk. 11.27-33; Luk. 20.1-8) \p \v 23 Ɓawto ɗun Iisaa naati ka juulirde mawnde. E nder ko o jannata kon, hooreeɓe yottinooɓe sadaka ɓen e mawɓe jamaa on ari, wi'i mo: «Ko e ley kongol hombo wonɗaa waɗude ɗun, e ko e ley kongol hombo wonɗaa?» \p \v 24 Iisaa jaabii ɓe, wi'i: «Min kadi mi landoto on huunde wootere. Si on jaabike lan, onsay mi yeetoto on ko e ley kongol hombo mi woni waɗirde ɗun. \v 25 E hara lootugol ko Yaayaa lootaynoo yimɓe ɓen kon, ko honto iwri: ko ka arsi, kaa ko e neɗɗanke?» \p Kono ɓe wi'indiri: «Si en jaabike mo ko ka arsi iwri, o wi'ay en ko honɗun haɗunoo gomɗinen mo? \v 26 Si en jaabike mo-le ko e neɗɗanke ɗun iwri, haray hulen jamaa on.» (Ko fii fow no jogori Yaayaa wa annabaajo.) \p \v 27 Onsay ɓe jaabii Iisaa: «Men andaa!» \p Kanko kadi o wi'i ɓe: «Min kadi mi wowlantaa on ko e ley kongol hombo mi woni waɗirde ɗun.» \s Misal Ƴettaangal e Ɓiɓɓe Ɗiɗo \p \v 28 Iisaa wi'i ɓe kadi: «Ko honɗun miijiɗon e ɗunɗoo? Hari goɗɗo no mari ɓiɓɓe ɗiɗo. O wi'i arano on e ɓen: ‹Ɓiɗɗo an, yahu golloyaa hande ka ngesa an *wiiɲu.› \v 29 On jaabii mo wi'i: ‹Mi woniraa!› Ɓawto ɗun o ninsiti, o yahi ka ngesa. \v 30 Ben maɓɓe ɓadii ɗimmo on kadi, o yamiriri on kadi wano non. Onɗon jaabii wi'i: ‹Miɗo woniri ɗun, yo baaben!› Kono o yahaali. \v 31 Ko hombo e ɓen ɗiɗo waɗi faale baaba mun on?» \p Ɓe jaabii mo, ɓe wi'i: «Ko arano on.» \p Iisaa kadi wi'i ɓe: «Ka haqiiqa mi andinii on, ƴantirooɓe sagalle janfa ɓen e cagaaɓe ɓen attike on ka *laamu Alla. \v 32 Ko fii Yaayaa ariino e laawol feewungol, ronkuɗon mo gomɗinde. Kono ƴantirooɓe sagalle janfa ɓen e cagaaɓe ɓen gomɗini mo. Onon non, ɓen yi'unooɓe ɗun, on tuubaano ɓawto ɗun, gomɗinɗon mo.» \s Misal Ƴettaangal e Halfinaaɓe Ngesa Wiiɲu \r (Mrk. 12.1-12; Luk. 20.9-19) \p \v 33 «Heɗee kadi misal goo: No woodunoo jom galleejo, tutunooɗo *wiiɲu. O howi tutateeri ndin, o jasi ngayka fii ka wiiɲu on oƴƴee, o waɗi bente ka reenoowo on wona, o halfini ndi remooɓe wiiɲu ɓen, o yahi safaari. \v 34 Ɓay saa'i soɲitugol wiiɲu on hewtii, o immini kurkaaɗi makko haa e remooɓe wiiɲu ɓen fii yo ɓe jonnu ɓe ɓiɓɓe wiiɲu. \p \v 35 «Kono ɓen remooɓe wiiɲu hendii ɗin kurkaaɗi, piyi goɗɗo on, wari oya, ɓe ferii goɗɗo goo kaaƴe. \v 36 O immini kurkaaɗi makko goo kadi ɓurɓe ɓeya aranun ɗuuɗude, remooɓe wiiɲu ɓen waɗiri ɓenɗon kadi wano non. \v 37 Ka sakkitorun o immini ɓiɗɗo makko on haa e maɓɓe, himo wi'a: ‹Ɓe teddinay ɓiɗɗo an on.› \v 38 Kono ɓay remooɓe wiiɲu ɓen yi'ii ɓiɗɗo on, ɓe wi'indiri: ‹Ko oo woni ronoowo on! Aree waren mo, ɗun en hendoto ndondi makko ndin.› \v 39 Onsay ɓe nangi mo, ɓe naɓi ka ɓaawo tutateeri wiiɲu, ɓe wari.» \p \v 40 Iisaa wi'i kadi: «Jooni non, nde jom tutateeri wiiɲu ndin ari, ko honɗun o waɗata ɓen remooɓe wiiɲu?» \p \v 41 Ɓen hooreeɓe jaabii mo, ɓe wi'i: «O re'iray ɓen bonɓe no yurmiri, onsay o halfina tutateeri ndin remooɓe goo, hara ko jonnitooɓe mo ɓiɓɓe wiiɲu ɓen ka dabbunde.» \p \v 42 Onsay Iisaa wi'i ɓe: «E hara on jangaali haa hande ko bindi ɗin wi'i kon? Ko fii hiɗi wi'i wonde: \q ‹Hayre nde mahooɓe ɓen hawkunoo nden \q2 wontii hittunde ka soɓɓundu. \q Ɗun ko e Joomiraaɗo on iwri, \q2 ɗun no hawnii e gite men!› \f ŋ 21.42 Zab. 118.22-23 \f* \m \v 43 «Ko ɗun waɗi si mi wi'ay on, laamu Alla ngun ƴettitante on, ngu yeɗee jamaa waɗayɗo ko Alla yiɗi kon. \v 44 Awa kala yanuɗo e nden hayre, o lancoto, kala kadi mo nde yani e hoore mun, o muncoto.»\f p 21.44 Isa. 8.14-15 \f* \p \v 45 Ɓay hooreeɓe yottinooɓe sadaka ɓen e *Fariisiyaaɓe ɓen nanii ɗen mise, ɓe andi ko fii maɓɓe Iisaa woni wowlude. \v 46 Ɓe woni e ɗaɓɓugol feere no ɓe nangira mo, kono hari hiɓe huli jamaa on, ko fii hari jamaa on no jogori mo wa annabaajo. \c 22 \s Misal Ƴettaangal e Saatinaaɓe e Peera \r (Luk. 14.15-24) \p \v 1 Iisaa yewtiri ɓe kadi misal, o wi'i ɓe: \v 2 «Laamu Alla ngun no wa'i wa lanɗo, waɗuɗo caatal fii peera ɓiɗɗo mun. \v 3 O nuli kurkaaɗi makko ɗin yo noddoy saatinaaɓe ɓen ka caatal. Kono tawi ɓen faalaaka arude. \v 4 O nuli kadi kurkaaɗi goo, o wi'i: ‹Yahee wi'on saatinaaɓe ɓen: Mi eɓɓindike fii caate ɗen. Ga'oy an koy e daabeeji an fayuɗi ɗin hirsaama. Fow gasii. Aree ka caatal!› \p \v 5 Kono ɓe foygiti fii ngal caatal, ɓe yahi, oya on ka ngesa mun, goɗɗo on ka ngeygu mun. \v 6 Ɓeya heddiiɓe nangi kurkaaɗi ɗin, tampini, wari. \v 7 Lanɗo on tikki. O immini suufaaɓe makko ɓen, o muloyi ɓen ittuɓe ko'e, o sunni saare maɓɓe nden. \v 8 Onsay o wi'i kurkaaɗi makko ɗin: ‹Caatal ngal fewndike, kono saatinanooɓe ɓen handaa e mun. \v 9 Jooni, yahee ka ɗate-cele, saatinon kala mo yi'uɗon ton ka caatal!› \p \v 10 Onsay kurkaaɗi makko ɗin yahi ka ɗate, ɓe mottindiri kala ɓe ɓe tawnoo ton, bonɓe e moƴƴuɓe, haa suudu ka caatal ngal waɗata ɗon heewi yimɓe. \v 11 Ɓay lanɗo on arii yi'ugol aruɓe tawegol ɓen, o haynii ɗon goɗɗo mo ɓornaaki conci peera. \v 12 Lanɗo on wi'i mo: ‹Njaatigi an, ko honno waawirɗaa arude ɗoo, a ɓornaaki conci peera?› On neɗɗo fanki. \v 13 Onsay lanɗo on wi'i kurkaaɗi ɗin: ‹Haɓɓee mo juuɗe e koyɗe, bugoɗon mo ka niwre ka ɓuri woɗɗude, ka wullaandu e ŋatindiro ɲiiƴe woni ton!› \v 14 Ko fii noddaaɓe ɓen no ɗuuɗi, kono ko seeɗaaɓe suɓaa.» \s Fii no Iisaa Ndarndoraa fii Yoɓugol Sagalle \r (Mrk. 12.13-17; Luk. 20.20-26) \p \v 15 Onsay *Fariisiyaaɓe ɓen yahi, fewjodi fii no ɓe nangira Iisaa konguɗi makko ɗin. \v 16 Ɓe immini e makko taalibaaɓe maɓɓe ɓen, e yimɓe *Heroodu ɓen, ɓen wi'i mo: «Karamoko, meɗen andi ko on nunɗuɓe, hiɗon jannirde laawol Alla ngol goonga, awa kadi on ɗenƴotaako hay gooto, ko fii on ɓurdindinaa yimɓe ɓen. \v 17 Yeetee men jooni ko miijiɗon: E hara no haani ka men yoɓa lanɗo mawɗo Roomu on sagalle, kaa haanaa?» \p \v 18 Kono nde tawnoo Iisaa no andi miijooji maɓɓe bonɗi ɗin, o jaabii ɓe, o wi'i: «Ko fii honɗun ndarndorton mi, faasiqiiɓe? \v 19 Hollee lan wuundu yoɓeteendu sagalle.» Onsay ɓe yeeɓani mo *dinaruuru. \v 20 O landii ɓe, o wi'i: «Ko nandolla hombo e bindi hombo woni e mayru?» \p \v 21 Ɓe jaabii: «Ko lanɗo mawɗo Roomu on.» \p Onsay o wi'i ɓe: «Jonnitee lanɗo mawɗo Roomu on ko makko kon, jonniton Alla kadi ko mun kon.» \v 22 Ɓe ŋalɗi fii kon ko ɓe nani, ɓe acci mo ɗon, ɓe yahi. \s Fii Sadduusiyaaɓe ɓen e Ummutal ngal \r (Mrk. 12.18-27; Luk. 20.27-40) \p \v 23 Nden ɲande tigi *Sadduusiyaaɓe, wi'uɓe wonde ummutal alaa ɓen, ari landii Iisaa, \v 24 ɓe wi'i mo: «Karamoko'en, Muusaa no wi'i wonde si goɗɗo maayii, o accaali ɓiɓɓe, haray miɲɲiraawo makko on no haani ƴettude on keynguujo mo o acci, fii no o heɓirana on kotiraawo makko jurriya. \v 25 Tawi no woodunoo hakkunde amen ɓiɓɓe njeeɗiɗo. Arano on jombi, maayi. Nde tawnoo o accaali jurriya, miɲan makko roni debbo on. \v 26 Ɗimmo on kadi woniri wano non, tammo on kadi wano non, haa ɓe njeeɗiɗoo non ɓe timmi. \v 27 Ɓawto maɓɓe ɓe fow, debbo on kadi maayi. \v 28 Ɓay hari ɓen njeeɗiɗoo non resii on debbo, ko hombo e ɓen on debbo wontanoyta ka ummutal?» \p \v 29 Iisaa jaabii ɓe, wi'i: «Hiɗon e nder palji, ko fii on alaa faamude bindi ɗin, on alaa faamude kadi bawgal Alla ngal. \v 30 Ko fii ka ummutal, worɓe ɓen resataa, rewɓe ɓen kadi resetaake, kono ɓe wa'ay wa malaa'ikaaɓe ɓen ka kammuuli. \v 31 E on jangaali ko Alla daalani on kon fii ummutal mayɓe ɓen, wonde: \v 32 ‹Ko min woni Alla Ibraahiima e Alla Issaaqa e Alla Yaaquuba›?\f q 22.32 Egg. 3.6 \f* Awa Alla wonaa Alla mayɓe ɓen, kono ko o Alla wurɓe ɓen.» \p \v 33 Jamaa heɗinooɗo on ŋalɗi fii janndeeji ɗi Iisaa jannaynoo ɗin. \s Fii Yamirooje Ɓurɗe Mawnude ɗen \r (Mrk. 12.28-34; Luk. 10.25-28) \p \v 34 Ɓay Fariisiyaaɓe ɓen humpitike wonde o fankinii Sadduusiyaaɓe ɓen, ɓe mottondiri. \v 35 Goɗɗo e maɓɓe, waawuɗo fii Sariya on, landii mo ɗunɗoo fii ndarndagol mo, o wi'i: \v 36 «Karamoko'en, ko yamiroore honde ɓuri mawnude ka Sariya?» \p \v 37 Iisaa jaabii mo, wi'i: «Yo a yiɗir Alla Joomiraaɗo maa on ɓernde maa nden fow e wonkii maa kin fow e hakkil maa kin fow.\f r 22.37 Yaɲ. 6.5 \f* \v 38 Ko ɗun woni yamiroore aranere nden e mawnde nden. \v 39 E hino ɗimmere nden ko wa mayre: Yo a yiɗir ɲokondo maa on wano yiɗirɗaa hoore maa non.\f s22.39 Lew. 19.18 \f* \v 40 Ko e ɗee yamirooje ɗoo ɗiɗi Sariya on fow e annabaaɓe ɓen tippi.» \s Fii Hakkunde Almasiihu on e Daawuuda \r (Mrk. 12.25-37; Luk. 20.41-44) \p \v 41 Nde tawnoo Fariisiyaaɓe ɓen no mooɓondiri, Iisaa landii ɓe ɗunɗoo, \v 42 o wi'i: «Ko honɗun miijiɗon fii *Almasiihu on, ko o jurriya hombo?» \p Ɓe jaabii mo: «Ko Daawuuda.» \p \v 43 Onsay Iisaa wi'i ɓe: «Ko honno Daawuuda noddiri mo Joomi? Ɓay ko Ruuhu Allaahu on ardii mo fewndo o wi'i: \q \v 44 ‹Joomiraaɗo on daalani Joomi an on: \q2 Jooɗor ka sengo an ɲaamo, \q2 haa mi waɗa ayɓe maa ɓen ka ley teppe maa.›\f t 22.44 Zab. 110.1 \f* \m \v 45 «Si Daawuuda tigi wi'ii Almasiihu on ‹Joomi›, haray ko honno non Almasiihu on woniri jurriya makko?» \p \v 46 Laatii hay gooto waawaali mo jaabaade hay kongol. Gila nden ɲande hay gooto suusaali landaade mo. \c 23 \s Fii no Iisaa Feliri Hooreeɓe Diina ɓen \r (Mrk. 12.38-39; Luk. 11.39-52, 20.45-46) \p \v 1 Onsay Iisaa yewti jamaa on e taalibaaɓe mun ɓen, \v 2 o wi'i: «Ko jannooɓe fii Sariya on ɓen e *Fariisiyaaɓe ɓen newnanaa jannugol fii Sariya Muusaa on. \v 3 Awa ɗoftee, waɗon kala ko ɓe wi'i on, hara on waɗiraali wa kuuɗe maɓɓe ɗen. Ko fii ɓe wowlay, hara ɓe waɗataa. \v 4 Hiɓe haɓɓa dolle tedduɗe, mettuɗe naɓude, ɓe fawa ɗe e hoore balbe yimɓe ɓen, hara kamɓe tigi ɓe faalaaka ɗe memminirde hay hoore hondu fii wallugol ɓe. \v 5 Kuuɗe maɓɓe ɗe ɓe waɗata ɗen fow ko fii yo yimɓe ɓen yi'an ɓe. Awa kadi hiɓe yaɲɲa *paaloy bindi maɓɓe koy\f u 23.5 Yaɲ. 6.8 \f*, ɓe juutina binsanji conci maɓɓe.\f w 23.5 Ada. 15.38 \f* \v 6 Hiɓe yiɗi ndaɗɗule arane ɗen ka nafagol e saffeeji arani ɗin ka juulirɗe, \v 7 e hiwreede ka fottirɗe. Hiɓe yiɗi kadi yo yimɓe ɓen noddir ɓe karamoko'en. \p \v 8 Kono onon, wota on waɗu haa noddeɗon karamoko, ko fii ko gooto woni Karamoko mon, onon on fow ko on musiɓɓe. \v 9 Awa kadi, wota on noddu hay gooto baaba ka hoore leydi ɗoo, ko fii ko gooto woni Ben mon, ɗun-le ko on Wonɗo ka kammu. \v 10 Wota on waɗu haa noddeɗon yeesoojo, ko fii ko gooto woni Yeesoojo mon on, on-le ko *Almasiihu on. \v 11 Yo ɓurɗo teddude on e hakkunde mon wonu kurkaadu mon. \v 12 Ko fii mawnintiniiɗo woo jippinoyte, jippinɗo hoore mun woo kadi mawninoyte. \p \v 13 «Bone wonanii on, yo faasiqiiɓe, ɗun ko onon jannooɓe fii Sariya on e Fariisiyaaɓe ɓen, ɓay hiɗon falande yimɓe ɓen laamu kammu ngun, hara on naatataa, on accataa faalaaɓe naatude ɓen naata. \p \v 14 «Bone wonanii on, yo faasiqiiɓe, ɗun ko onon jannooɓe fii Sariya on e Fariisiyaaɓe ɓen, ɓay hiɗon jatta galleeji keynguuɓe, hiɗon juutina julɗe fii yiingo. Sabu ɗun on heɓoyay ɲaawooje ɓurɗe sattuɗe. \p \v 15 «Bone wonanii on, yo faasiqiiɓe, ɗun ko onon jannooɓe fii Sariya on e Fariisiyaaɓe ɓen, ɓay hiɗon jinda ka baharu e ka leydi fii silmingol gooto. Nde on silmi, waɗon mo ɓiɗɗo jahannama nde laabi ɗiɗi ɓuri ko mon kon! \p \v 16 «Bone wonanii on, yo bumɓe ɗowooɓe, wi'a: ‹Si goɗɗo woondirii *juulirde mawnde nden, haray hinaa huunde. Kono si goɗɗo woondirii kaŋŋe juulirde mawnde nden, haray ɗun farlike mo.› \v 17 Ko onon yo njofooɓe e bumɓe! Ko honɗun ɓuri mawnude hakkunde kaŋŋe ɗen e juulirde mawnde laɓɓinnde kaŋŋe ɗen nden? \v 18 Maaɗun hiɗon wi'a: Si goɗɗo woondirii *layyorde nden, haray ɗun hinaa huunde, kono si goɗɗo woondirii ko sakkaa kon ka hoore layyorde, haray ɗun farlike mo. \v 19 Ko onon yo bumɓe, ko honɗun ɓuri mawnude hakkunde ko sakkaa kon e layyorde laɓɓinaynde ko sakkaa kon? \v 20 Awa, kala on woondirɗo layyorde nden, haray o woondirii nde, kayre e kala ko woni e mayre. \v 21 Awa kadi kala woondirɗo juulirde mawnde nden, haray o woondirii nde, kayre e Hoɗuɗo e mayre on. \v 22 Kala woondirɗo kammu ngun kadi, haray o woondirii jullere laamu Alla nden e Jooɗiiɗo e mayre on. \p \v 23 «Bone wonanii on, yo faasiqiiɓe, ɗun ko onon jannooɓe fii Sariya on e Fariisiyaaɓe ɓen, ɓay hiɗon ittana naana e suukooran e ɲamaku farilla, hara hiɗon welsindanii ko ɓuri hittude kon ka Sariya, ɗun ko peewal ngal e yurmeende nden e sella-findeyaagal ngal. Hara-le ko ɗun haanunoɗon jokkude, tawa kadi on welsindaaki e ko heddii kon. \v 24 Ko onon yo bumɓe ɗowooɓe, sukkitooɓe buubii ka yarata, hara-le on moɗay ngelooba! \p \v 25 «Bone wonanii on, yo faasiqiiɓe, ɗun ko onon jannooɓe fii Sariya on e Fariisiyaaɓe ɓen, ɓay ko ɓaawo miranji ɗin tun laɓɓinton, hara hiɗi heewi miile e angal waawugol hoore mun. \v 26 Ko onon yo Fariisiyaaɓe bumɓe, adee laɓɓinon taho nder miranji ɗin, fii no ɓaawo on kadi laaɓira. \p \v 27 «Bone wonanii on, yo faasiqiiɓe, ɗun ko onon jannooɓe fii Sariya on e Fariisiyaaɓe ɓen, ɓay hiɗon wa'i wa genaale rawninaaɗe fotuɗe e kene, hara nder majje on no heewi tew ƴi'e mayɓe e kala noone tuundi. \v 28 Onon kadi ko nii! Ka kene hiɗon wa'ani yimɓe ɓen wa feewuɓe, kono hara ka nder hiɗon heewi faasiqankaaku e angal peewal. \p \v 29 «Bone wonanii on, yo faasiqiiɓe, ɗun ko onon jannooɓe fii Sariya on e Fariisiyaaɓe ɓen, ɓay hiɗon maha maandina genaale annabaaɓe ɓen, para kadi maandeeji genaale feewuɓe ɓen, \v 30 hara kadi hiɗon wi'a: ‹Si tawno meɗen woodanoo e tawnde baabiraaɓe amen ɓen, men wontidataano e maɓɓe fii hibbugol ƴiiƴan annabaaɓe ɓen.› \v 31 Ko nii wonɗon seeditorde e hoore mon tigi, wonde ko on ɓiɓɓe ɓen warunooɓe annabaaɓe ɓen. \v 32 Awa juurinee sariyaare baabiraaɓe mon ɓen! \p \v 33 «Ko onon, yo bolle, iwdi kuura! Ko honno non daɗirton donkinireede jahannama? \v 34 Ko ɗun waɗi si miɗo naɓande on annabaaɓe e faamuɓe e jannooɓe, waroyon woɓɓe, fempon woɓɓe, foccon ɓeya ka juulirɗe mon, cukkoɗon ɓe gila e saare heɓi e saare, \v 35 fii yo ƴiiƴan kala feewuɗo hibbaaɗan yantu e hoore mon, ɗun non ko gila e ƴiiƴan Haabiila ɗan, on feewuɗo, haa addani e ƴiiƴan Zakariyaa, oo ɓiɗɗo oo wi'eteeɗo Berekiiya, on mo warunoɗon hakkunde layyorde nden e juulirde mawnde nden, \v 36 ko fii ka haqiiqa mi andinii on, ɗun fow yantoyay e hoore nguu jamaanu. \p \v 37 «Ee Yerusalaam! Ee Yerusalaam! Ko an yo saare sahinbinoore annabaaɓe, wariroore nelaaɓe e mun kaaƴe! Ko haa honto mi faalanoo mooɓude ɓee fayɓe maa wano gertogal mooɓirta coppi e ley gabitti mun, e hin-le on jaɓaali ɗun! \v 38 Awa nokkuure mon nden eggaama, nde caabii! \v 39 Ko fii mi andinii on, on yiitataa lan haa ɲande wi'oyton: ‹Yo barki wonan oo wonɗo arude e innde Joomiraaɗo on!› »\f y 23.39 Zab. 118.26 \f* \c 24 \s Maandeeji fii Artoygol Iisaa Almasiihu on \r (Mrk. 13.1-2; Luk. 21.5-6) \p \v 1 Ɓay wonii Iisaa fokkitii yaltude ka *juulirde mawnde, taalibaaɓe makko ɓen ɓadii mo fii hollugol mo darnoodi juulirde nden. \v 2 Kono o jaabii ɓe, o wi'i: «On yi'ii ɗun fow? Ka haqiiqa mi andinii on, hay hayre e hoore hayre luttoytaa ɗoo ko lancaaka.» \p \v 3 Onsay o jooɗoyii ka Fello *Zaytuuni. Taalibaaɓe ɓen ari tawi mo e gundoo, ɓe wi'i mo: «Yeetee men, ko honde tuma ɗun waɗoyta, e ko honɗun wonoyta maande aroygol mon ngol e lannoode aduna on?» \p \v 4 Iisaa jaabii ɓe, wi'i: «Reenee fii wota gooto faljin on, \v 5 ko fii buy aroyay ɓaarora innde an nden, hara no wi'a ko kaɲun woni *Almasiihu on. Awa ɓen faljinoyay yimɓe ɗuuɗuɓe. \v 6 On nanoyay kadi fii hareeji no wowlee, e haalaaji fii gereeji. Awa wota on hulu, ko fii bee ɗun waɗa. Kono hinaa ɗon wonata lannoode nden. \v 7 Hareeji kadi waɗoyay hakkunde leƴƴi ɗin. Laamateeriiji ɗin kadi immondirana, nokkeeli goo heegeeji waɗa, kaɲun e dimbanɗe leydi. \v 8 Kono ko ɗun fow wonata fuɗɗoode sattendeeji nanditayɗi e muuseendi ŋata ɗin. \p \v 9 «Awa ɓe wattoyay on e juuɗe tampinooɓe ɓen, ɓe wara on. Leƴƴi ɗin fow kadi aɲa on sabu innde an nden. \v 10 Buy seloyay gomɗinal ngal, ɓe janfondira, ɓe aɲindira. \v 11 Awa waɗitiiɓe annaba ɗuuɗuɓe yaltitoyay, ɓe faljina yimɓe buy. \v 12 Sabu ɓeydagol angal peewal ngal, giggol ɗuuɗuɓe ɗuytoyto, \v 13 kono kala ŋaɲɲiiɗo haa ka lannoode, o dandoyte. \v 14 Oo Kibaaru Moƴƴo fii *laamu Alla ngun feɲɲinte e aduna on fow, fii no leƴƴi ɗin fow nanira seeditoore nden. Ko onsay aduna on lannata. \p \v 15 «Awa, nde yi'uɗon huunde harmunde caabinaynde nde annabi Danu'iila wowlunoo fii mun nden daakanike nokkuure hormorde nden woo\f ƴ 24.15 Dan. 9.27, 11.31, 12.11 \f*, (haray yo jangoowo on faamu), \v 16 onsay yo hoɗuɓe ka diiwal Yahuuda ɓen dogir ka pelle. \v 17 On wonɗo ka fowtorde hoore suudu mun wota tippano ko woni kon ka nder suudu. \v 18 On wonɗo kadi ka ngesa wota yiltito fii ƴettugol dolokke mun on. \v 19 E nder ɗen balɗe ɗon, bone wonanay sowiiɓe ɓen e muyninayɓe ɓen. \v 20 Awa toree fii wota ndun dogudu mon ardu ndungu maa e *ɲalaande fowteteende e mun nden. \v 21 Ko fii onsay satteende mawnde waɗay, nde sifa mun waɗaali gila aduna dawi haa hande, e nde ɓuri mun waɗitataa han kadi. \v 22 Si tawno ɗen ɲalaaɗe raɓɓinɗinanooka, hay gooto daɗataano. Kono sabu suɓaaɓe ɓen, ɗen ɲalaaɗe raɓɓinɗinte. \p \v 23 «Awa si goɗɗo aru on e wi'oyde wonde: ‹Almasiihu on no ɗoo!› maa ‹himo ɗaa!›, wota on hoolo mo. \v 24 Ko fii waɗitiiɓe almasiihu e waɗitiiɓe annaba feeɲoyay, ɓe waɗoya maandeeji njani e kaawakeeji fii no ɓe faljinira hay suɓaaɓe ɓen, si no gasaynoo. \v 25 Awa mi *hiitanike on fii ɗun. \p \v 26 «Awa si ɓe wi'ii on: ‹E hino himo ka wulaa›, wota on yahu, maa: ‹Himo ka nder cuuɗi›, wota on hoolo! \v 27 Awa ko wano maƴande maƴirta non iwra ka funnaange, jalba haa ka hirnaange, ko wano non ardu *Ɓii-Aaden on woniroyta. \v 28 Ko ka ko maayi kon woni woo, jigaaje ɗen mooɓotoo. \p \v 29 «Kisan ɓawto satteende ɗen ɲalaaɗe, ‹Naange ngen niɓɓitay, tawa lewru ndun jalbataa, koode ɗen ka kammu kadi yana, ko tiiɗi kon ka kammu kadi dimboyoo.›\f z 24.29 Isa. 13.10 e 34.4 \f* \p \v 30 «Ko onsay maande Ɓii-Aaden on feeɲata ka kammu, bolondaaji ɗin fow ka hoore leydi fesa, ɓe yi'oya non Ɓii-Aaden on no ara e duule iwrude ka kammu, hara himo arda e bawgal e mangural mawngal. \v 31 Onsay o nuliroya malaa'ikaaɓe makko ɓen hito moolanaango *liital, ɓe mooɓa suɓaaɓe makko ɓen, gila funnaange heɓi hirnaange e gila nano heɓi ɲaamo, gila ka kammuuli ɗin fuɗɗi haa ka ɗi haaɗi. \p \v 32 «Yo misal ƴibbehi kin wonan on gandal. Nde calɗi makki ɗin hecciɗiri, ɗi wiliti, on andanay hoore mon wonde setto ngon ɓadike. \v 33 Ko wano non kadi, no yiiruɗon ɗii piiji fow no waɗa woo, haray andee wonde Ɓii-Aaden on ɓadike ka dambugal. \v 34 Ka haqiiqa mi andinii on, ɗun fow waɗay ado nguu jamaanu feƴƴude. \v 35 Kammu ngun e leydi ndin feƴƴay, kono min konguɗi an ɗin feƴƴataa.» \s Fii Hebulanagol Saa'i Artoygol Ɓii-Aaden on \r (Mrk. 13.32-37; Luk. 17.26-36) \p \v 36 «Kono hay gooto andaa fii nden ɲalaande e on saa'i, hinaa hay malaa'ikaaɓe ɓen ka kammuuli, hinaa hay Ɓiɗɗo on, kono ko Baabaajo on tun andi fii nden ɲalaande e on saa'i. \v 37 Ko waɗunoo kon fewndo jamaanu Nuuhu, waɗoyay kadi ka ɲalaaɗe ado artugol Ɓii-Aaden on. \v 38 Ko fii, e ɗee ɲalaaɗe ado waamere nden waɗude, hari yimɓe ɓen no ɲaamaynoo yara, no jomba jombanee, haa ɲande Nuuhu naatunoo ka laana. \v 39 Ɓe sogitaaki hay huunde haa nde waamere nden arnoo, nde yooli ɓe ɓe fow. Ko wano non woniroyta ardu Ɓii-Aaden on. \p \v 40 «Onsay yimɓe ɗiɗo wonduɓe e ngesa woota, goɗɗo e maɓɓe ƴettete, oya on lutta. \v 41 Wano non kadi, rewɓe ɗiɗo wonɓe unidude, goɗɗo e maɓɓe ƴettete, oya on lutta. \v 42 Awa wattanee yiila, ko fii on andaa ko e ɲalaande honde Joomiraaɗo mon on aroyta. \v 43 Ko fii andee fota, si tawno jom galle no andunoo nde ngujjo on araynoo wujjugol e nder jemma on, o wattanayno yiila, hara o accaali galle makko ɗen fusee. \v 44 Ko ɗun waɗi, onon kadi hebilee, ko fii Ɓii-Aaden on aroyay e saa'i nde on sogitaaki.» \s Fii Golloowo Holniiɗo e Golloowo Bonɗo \r (Luk. 12.41-48) \p \v 45 «Hara ko jiyaaɗo hombo reeniiɗo holniiɗo woni ko jom mun halfinta neemingol kurkaaɗi mun ɗin e saa'i haanuɗo? \v 46 Maloore wonanii on jiyaaɗo, mo jom mun ari tawi no jokkiri non. \v 47 Ka haqiiqa mi andinii on, o halfinay mo jawle makko ɗen fow. \v 48 Kono si tawii on jiyaaɗo ko bonɗo, wi'oowo: ‹Jom an neeɓii araali›, \v 49 onsay, o nangana tilfugol ɗimmooɓe makko ɓen, hara kanko himo ɲaama yarida e mandilooɓe ɓen, \v 50 jom on jiyaaɗo aray nde on jiyaaɗo sabbaaki mo, e saa'i mo o sogitaaki, \v 51 o letta mo lette sattuɗe, o waɗa mo ka faasiqiiɓe ɓen waɗetee ton, ka wullaandu e ŋatindiro ɲiiƴe woni ton. \c 25 \s Misal Ƴettaangal e Jiwɓe Sappo \p \v 1 «Awa laamu kammu ngun no wa'i wa nde jiwɓe sappo ƴetti lampuuji mun, yahi fii fottoygol e jom jomba. \v 2 Tawi njowo e maɓɓe ko njofooɓe, ɓeya njowo ko faamuɓe. \v 3 Ko njofooɓe ɓen ƴettata lampuuji mun ɗin, ɓe ronki naɓorde nebban ko ɓe huɓɓinira ɗi, \v 4 kono faamuɓe ɓen kaɲun ardi e lampuuji e tindohoy nebban. \v 5 Nde tawnoo jom jomba neeɓii, fow soƴƴii ɗaanii. \p \v 6 «Ɓay wonii tumbere jemma, ewnaa: ‹E hino jom jomba! Yaltee fii jaɓɓagol mo!› \v 7 Onsay ɓen jiwɓe immii, ɓe eɓɓindanii lampuuji maɓɓe ɗin. \v 8 Njofooɓe ɓen wi'i faamuɓe ɓen: ‹Okkoree men nebban, ko fii lampuuji amen ɗin no e fii ɗaanagol!› \v 9 Faamuɓe ɓen jaabii ɓe, wi'i: ‹Oo'o, ɗan yonataa! Yahee soodoyon ka yeeyooɓe ɓen.› \p \v 10 «Fewndo ko ɓe yahi soodoygol, jom jomba hewti. Hebulinooɓe ɓen naatidi e makko ka peera, baafe ɗen ombaa. \v 11 Ɓay nettii, ɓeya jiwɓe kadi ari, ɓe wi'i: ‹Koohoojo, Koohoojo, udditanee men!› \v 12 Kono o jaabii ɓe, o wi'i: ‹Ka haqiiqa, mi andaa on!› » \p \v 13 Onsay Iisaa wi'i: «Awa wattanee yiila, ko fii on andaa ɲalaande e saa'i nde mi arata.» \s Misal Ƴettaangal e Kurkaaduuɓe Tato \r (Luk. 19.11-27) \p \v 14 «Laamu Alla ngun no wa'i kadi wa neɗɗo fokkituɗo safaari. O noddi kurkaduuɓe mun, o halfini ɓe jawle makko ɗen. \v 15 O jonni goɗɗo on *talanji jowi, o jonni oya talanji ɗiɗi, o jonni tammo on talanru wooturu, mo bee e taaqa mun, onsay o yahi e safaari makko. \v 16 Ɗon kisan hendiiɗo talanji jowi ɗin yahi gollitiroyi ɗi, o heɓoyi talanji jowi e hoore majji. \v 17 Wano non kadi hendiiɗo talanji ɗiɗi on, o heɓi e hoore majji talanji ɗiɗi. \v 18 Kono hendinooɗo talanru wooturu on, o yahi, o jasi ngayka, o iri mbuuɗi jom makko ɗin. \p \v 19 «Ɓay neeɓoyii, jom ɓen kurkaaduuɓe arti. O landitii ɓe ko honno ɓe golliri. \v 20 Hendinooɗo talanji jowi on ɓadii, o addidi ɗi e talanji jowi goo kadi, o wi'i: ‹Koohoojo, on acciranno talanji jowi, awa e hino talanji jowi kadi ko mi heɓi e hoore majji kon.› \v 21 Jom makko wi'i mo: ‹A waɗii ko moƴƴi, yo kurkaaduujo moƴƴo holniiɗo. Ko fii a nunɗii e hoore ko fanɗi, mi waɗete e hoore ko ɗuuɗi. Weltodu e jom maa!› \p \v 22 «Hendinooɗo talanji ɗiɗi on kaɲun kadi ɓadii, wi'i: ‹Koohoojo, on acciranno talanji ɗiɗi, e hino talanji ɗiɗi ko mi heɓi e hoore majji kon.› \v 23 Jom makko wi'i mo: ‹A waɗii ko moƴƴi, yo kurkaaduujo moƴƴo holniiɗo. Ko fii a nunɗii e hoore ko fanɗi, mi waɗete e hoore ko ɗuuɗi. Weltodu e jom maa!› \p \v 24 «Hendinooɗo talanru wooturu on kaɲun kadi ɓadii, wi'i: ‹Koohoojo, ɓay miɗo andunoo ko a neɗɗo sattuɗo fii, soɲitoowo ko a aawaa e wa'oowo ko a sankaa, \v 25 mi huli, mi yahi, mi iroyi talanru maa ndun ka nder leydi. E hino ndu, jaɓu ko jeyɗaa kon.› \p \v 26 «Jom makko jaabii mo wi'i: ‹Ko an yo jiyaaɗo bonɗo puyɗo! E hiɗa andunoo mi soɲitay ko mi aawaa, maa mi wa'ay ko mi sankaa? \v 27 Awa, hiɗa haanunoo accude mbuuɗi an ɗin e juuɗe gollitirooɓe ɗi ɓen\f a 25.27 Accugol mbuuɗi e \it «juuɗe gollitiroowo ɗi on»,\it* no firi wallingol ɗi ka \it «banki».\it* \f*, ɗun, nde mi artunoo woo, mi hettayno ɗi mi jeynoo ɗin e hoore tono!› \p \v 28 «Onsay jom makko wi'i: ‹Jaɓitee ɗi e juuɗe makko, jonnon ɗi oo jogiiɗo talanji sappo ɗin! \v 29 Ko fii ko marɗo on ɓeydantee haa ɗuuɗa, kono mo maraa on jaɓitante hay yeru ko o mari kon. \v 30 Awa, jiyaaɗo fussaaqiijo on, bugee mo ka niwre ka ɓuri woɗɗude, ka wullaandu e ŋatindiro ɲiiƴe woni ton!› » \s Fii Ɲaawoore Sakkitorde nden \p \v 31 «Tuma *Ɓii-Aaden on ardoyi e mangural mun ngal, wondude e malaa'ikaaɓe ɓen fow, o jooɗoyto ka jullere makko laamu darjinnde. \v 32 Onsay leƴƴi ɗin fow mottindirte yeeso makko. O sendindira yimɓe ɓen, wano ngaynaako sendindirirta baali e be'i. \v 33 O waɗira baali ɗin ka sengo makko ɲaamo, be'i ɗin ka sengo makko nano. \p \v 34 «Onsay Lanɗo on wi'ay wonirɓe ka sengo mun ɲaamo ɓen: ‹Aree, yo ɓe Ben an barkini! Hendoɗon ndondi laamateeri eɓɓananoondi on ndin gila ka fuɗɗoode aduna on. \v 35 Ko fii mi weelano, okkorɗon mi ko mi ɲaama, mi ɗonɗano, okkorɗon mi ko mi yara, mi wonno koɗo, wernuɗon mi, \v 36 mi holi, holtinɗon mi, mi ɲawi, dankiɗon mi, mi sokaa, ndaaruɗon mi.› \p \v 37 «Onsay feewuɓe ɓen jaaboyto mo, wi'a: ‹Joomi, ko honde tuma men yi'u-maa hiɗa weelaa, men okkor-maa ko ɲaamaa, maa ka ɗonɗaɗaa, men okkor-maa ko yaraa? \v 38 E ko honde tuma men yi'u-maa ko a koɗo, men wernu-maa, e ka holuɗaa, men holtin-maa? \v 39 E ko honde tuma men yi'u-maa hiɗa nawni, maa hiɗa sokii, men yahi e maa?› \v 40 Onsay Lanɗo on jaaboto ɓe, wi'a: ‹Ka haqiiqa mi andinii on, nde tawnoo on waɗanii ɗun ɓurɗo fanɗude e musiɓɓe an ɓen, tawi ko min waɗanɗon ɗun.› \p \v 41 «Ɓawto ɗun o wi'a wontirɓe ka nano makko ɓen: ‹Pottitee lan, yo huɗaaɓe, yahee ka yiite poomayankeewe eɓɓanaange Ibuliisa e malaa'ikaaɓe mun. \v 42 Ko fii mi weelano, on okkoraano lan ko mi ɲaama, mi ɗonɗaa, on okkoraali lan mi yara, \v 43 mi woni koɗo, on wernaali lan, mi holi, on holtinaali lan, mi nawni, mi sokaa, on ndaaraali lan!› \p \v 44 «Onsay kamɓe kadi ɓe jaaboyto, ɓe wi'a: ‹Joomi, ko honde tuma men yi'u-maa hiɗa weelaa, maa hiɗa ɗonɗaa, maa ko a koɗo, maa hiɗa holi, maa hiɗa nawni, maa e kaso, men wallaali ma?› \p \v 45 «Onsay o jaaboyto ɓe, o wi'a: ‹Ka haqiiqa mi andinii on, nde tawnoo on waɗanaali ɗun goɗɗo e ɓee ɓurɓe fanɗude, tawi ko min woni on waɗanaali ɗun!› \v 46 Ɓen non nawrete ka lette poomayankeeje. Kono feewuɓe ɓen nawrete ka *ngurndan poomayankejan.» \c 26 \s Fii no Hooreeɓe Diina ɓen Haldiri Janfagol Iisaa \r (Mrk. 14.1-2; Luk. 22.1-2; Yhn. 11.45-53) \p \v 1 Ɓay wonii Iisaa gaynii ɗin yewtereeji fow, o wi'i taalibaaɓe makko ɓen: \v 2 «Hiɗon andi si balɗe ɗiɗi feƴƴi, *Juldeere Yawtaneede nden waɗay, awa *Ɓii-Aaden on wattete e joge fii yo o fempe e *leggal altindiraangal.» \p \v 3 Tawi onsay hooreeɓe *yottinooɓe sadaka ɓen e mawɓe jamaa on no mooɓondiri ka nder tata yottinoowo mawɗo sadaka on, ɗun ko oo wi'eteeɗo Qayaafa. \v 4 Ɓe haldi nangirgol Iisaa ƴoyre, ɓe wara. \v 5 Kono fow e mun ɓe wi'i: «Hinaa ka fewndo juldeere, fii wota murtaldu waɗu e hakkunde jamaa on.» \s Fii no Debbo Juuriri Nebban ka hoore Iisaa \r (Mrk. 14.3-9; Yhn. 12.1-8) \p \v 6 Nde tawnoo Iisaa no ka saare *Betanii, ka suudu Sim'uunu, oo nawnunooɗo ɗamajan, \v 7 debbo ari tawi mo kanko Iisaa. Tawi on debbo no jogii tindohun hayre daneere tew angiri satta-cogguuri. Wa fewndo ko Iisaa jooɗii fii nafagol, kanko debbo on o juuri angiri ndin ka hoore Iisaa. \p \v 8 Ɓay wonii taalibaaɓe ɓen yi'ii ɗun, ɓe seytini, ɓe wi'i: «Ko honɗun woni nafa ndee bonnere? \v 9 En waawayno yeeyude ndii angiri ko satti, jonna coggu mayri on miskinɓe ɓen.» \p \v 10 Ɓay Iisaa andii ɗun, o wi'i ɓe: «Ko honɗun sattinanton oo debbo? Ko fii ko kuugal moƴƴal o waɗanimmi. \v 11 Miskinɓe ɓen kan, hiɗon wondi e maɓɓe soono woo, kono min, on wondataa e an soono woo. \v 12 Ko o hibbiri ndii angiri ka ɓandu an, ko fii no mi hebulanora surreede. \v 13 Ka haqiiqa mi andinii on, kala ka oo Kibaaru Moƴƴo feɲɲinaa e aduna on, fii koo ko oo debbo waɗi kadi sifete, o anditanee.» \s Fii no Yudaasi Janfori Iisaa \r (Mrk. 14.10-11; Luk. 22.3-6) \p \v 14 Onsay goɗɗo e *sahaabaaɓe Iisaa ɓen sappoo e ɗiɗo, ɗun ko Yudaasi Iskariiyu, yahi ka hooreeɓe yottinooɓe sadaka ɓen, \v 15 o wi'i: «Ko honɗun waawoton mi okkude, mi watta Iisaa e juuɗe mon?» Ɓe limani mo tammaaji cappanɗe tati kaalisi.\f b 26.15 Zak. 11.12 \f* \v 16 Gila ontuma himo ɗaɓɓude feere no o wattira Iisaa e juuɗe maɓɓe. \s Fii Nafakka Juldeere Yawtaneede nden \r (Mrk. 14.12-26; Luk. 22.7-23; Yhn. 13.21-30) \p \v 17 Ka ɲallal aranal *Juldeere Bireedi ɗe Aldaa e Lewen ɗen, taalibaaɓe ɓen ari, wi'i Iisaa: «Ko honto faalaɗon yo men moƴƴinanoy on nafakka Juldeere Yawtaneede nden?» \p \v 18 O jaabii ɓe, o wi'i: «Yahee ka saare haa ka kaariijo, wi'on mo: ‹Karamoko'en wi'ii woo: Saa'i maɓɓe on ɓadike, ko ka mon ɓe juulidata e taalibaaɓe maɓɓe ɓen Juldeere Yawtaneede nden.› » \p \v 19 Taalibaaɓe ɓen waɗoyi ko Iisaa yamiri ɓe kon, ɓe moƴƴini nafakka juldeere nden. \p \v 20 Ɓay niɓɓii, kanko Iisaa o ɓadii fii nafagol, wondude e sappoo e ɗiɗooɓe ɓen. \v 21 E nder ko ɓe ɲaamata kon, o wi'i: «Ka haqiiqa mi andinii on, goɗɗo e mon janfoto lan.» \p \v 22 Ɓe aani fota. Onsay mo bee e maɓɓe woni e wi'ugol mo: «E hara Koohoojo, ko min?» \p \v 23 O jaabii ɓe, o wi'i: «Ko on mo mi yollidi jungo e miran gooto janfotoo lan. \v 24 Awa Ɓii-Aaden on no yahude wano fii makko windori non, kono bone wonanii on janfotooɗo Ɓii-Aaden on. Ko ɓurnoo moƴƴande on neɗɗo ko si o jibinanooka!» \p \v 25 Onsay Yudaasi, ɗun ko janfotooɗo mo on, ƴetti haala kan, wi'i: «Karamoko'en, e hara ko min?» \p Iisaa jaabii: «Ko wano wi'irɗaa non!» \p \v 26 E nder ko ɓe ɲaamata kon, Iisaa ƴetti bireedi. Ɓay o gaynii du'aade, o taƴiti, o jonni taalibaaɓe ɓen, e hoore himo wi'a: «Jaɓee ɲaamon, ɗunɗoo ko ɓandu an ndun nii.» \p \v 27 O ƴetti kadi jardukun waɗorkun njaram, o jarni Alla, o jonni ɓe, e hoore himo wi'a: «On fow yaree. \v 28 Ko fii ɗun ko ƴiiƴan an ɗan nii, ƴiiƴan *ahadi hibboyteeɗan ɗan fii yaafuyee junuubaaji ɗuuɗuɓe. \v 29 Mi andinii on, mi yaritataa hande kadi njaram ɓiɓɓe *wiiɲu haa ɲande mi yaridoyta e mon njaram wiiɲu kesan ka laamateeri Baaba an.» \v 30 Ɓay wonii ɓe beytii beyti Zabuura, ɓe yahi ka Fello *Zaytuuni. \s Fii no Iisaa Hiitori fii Yeddannde Petruusu nden \r (Mrk. 14.27-31; Luk. 22.31-34; Yhn. 13.36-38) \p \v 31 Onsay Iisaa wi'i ɓe: «E nder oo jemma, on fow on selay lan, ko fii no windii: ‹Mi waray ngaynaako on, wuro baali ngon saakoo.›\f c 26.31 Zak. 13.7 \f* \v 32 Kono tuma mi immintinaa, mi hikkanto on yeeso, tawoyon mi Jaliilu.» \p \v 33 Onsay Petruusu ƴetti haala kan, wi'i mo: «Hay si fow selay on, min non mi selataa on few.» \p \v 34 Onsay Iisaa jaabii mo, wi'i: «Ka haqiiqa mi andinii ma, e oo jemma tigi, ado ndonto ƴoggude, haray a yeddii fii an laabi tati.» \p \v 35 Petruusu jaabii mo kadi, wi'i: «Hay si tawii bee mi maayida e mon, mi yeddataa fii mon few!» Taalibaaɓe ɓen fow kadi wi'iri non. \s Fii no Iisaa Torori Alla ka wi'etee ɗon Jatsaymaani \r (Mrk. 14.32-42; Luk. 22.39-46) \p \v 36 Ɓawto ɗun Iisaa yaadi e maɓɓe e ndee nokkuure wi'eteende *Jatsaymaani, o wi'i taalibaaɓe ɓen: «Jooɗee ɗoo haa mi woɗɗitoo fii toragol.» \v 37 O naɓori Petruusu e ɓiɓɓe Zabadii ɓen ɗiɗo. Onsay o fuɗɗii heɓude annde e sokola, \v 38 o wi'i ɓe: «Wonkii an kin no aani haa e mayde. Wonee ɗoo, hiiren.» \p \v 39 Onsay o yahi yeeso seeɗa, o sujji, o torori nii, o wi'i: «Baaba an, si no gasa, yo kun jardukun tampere pottito lan. Kono non wota faale an on waɗu, kono yo faale maa on waɗu.» \p \v 40 O artoyi e taalibaaɓe ɓen, o tawi ɓe ɗaanike. O wi'i Petruusu: «Jaka on waawaali hiiridude e an hay saa'i gooto? \v 41 Hiiree toroɗon fii wota on naatu e jarrabi. Wonkii kin no yiɗi waɗugol ko moƴƴi, kono ɓandu ndun no lo'i.» \p \v 42 O woɗɗitii ɓe kadi ɗimmun, o torori nii, o wi'i: «Baaba an, si tawii gasataa ka kun jardukun tampere pottitoo lan, hara mi yaraali kun, yo faale maa on waɗu.» \v 43 O artoyi kadi, o tawi ɓe ɗaanike, ko fii hari gite maɓɓe ɗen teddii. \v 44 O acci ɓe ɗon, o yahi, o woɗɗitii ɓe kadi, o torii kadi tammun, o fillitii ɗin konguɗi. \p \v 45 Onsay o arti e taalibaaɓe ɓen, o wi'i ɓe: «E on ɗaani kadi, fowtiɗon? Awa jooni saa'i on ɓadike, Ɓii-Aaden on no watteede e juuɗe junuubanke'en. \v 46 Immee mahen, ko fii wonɗo janfaade lan on ɓadike!» \s Fii no Iisaa Nangiraa \r (Mrk. 14.43-50; Luk. 22.47-53; Yhn. 18.3-12) \p \v 47 E nder ko o yewtata kon, hawrondiri Yudaasi, tawdaaɗo e sappoo e ɗiɗooɓe ɓen, hewtidii e jamaa ɗuuɗuɗo jogiiɗo kaafaaje e bedi, immorde e hooreeɓe yottinooɓe sadaka ɓen e mawɓe jamaa on. \v 48 Tawi wonɗo mo janfaade on waɗaniino ɓe ndee maande ɗoo, o wi'i: «Mo mi hirbii woo, haray ko on. Nangee mo.» \v 49 Tun o ɓadii Iisaa, e hoore himo wi'a: «On jaaraama karamoko'en!» Onsay o hirbii mo. \p \v 50 Iisaa wi'i mo: «Giɗo an, waɗu ko arɗaa waɗugol kon.» Onsay ɓen yimɓe ɓadii, fawi Iisaa juuɗe, ɓe nangi mo. \v 51 Tun, goɗɗo e wondunooɓe e Iisaa ɓen fonti jungo, sorti kaafa mun kan, o soppi kurkaadu yottinoowo mawɗo sadaka on, o itti mo nowru ndun. \v 52 Onsay Iisaa wi'i mo: «Wattu kaafa maa kan ka ka wonnoo ɗon, ko fii ƴettuɓe kaafa ɓen fow, ko kaafa mulirtee. \v 53 Kaa a sikku mi waawataa toraade Ben an ballal, o addanammi kisan ɓuri koneeli sappoo e ɗiɗi malaa'ika? \v 54 Kono si ɗun waɗii, haray ko honno ko bindi ɗin wi'i kon laatorta? Ɓay ko ɗi wi'i kon ko nii haani wonirde!» \p \v 55 Onsay Iisaa wi'i jamaa on: «Hiɗon ardi e kaafaaje e bedi fii nangugol lan, wa si ko ngujjo aranɗon? E hin-le ɲande woo miɗo jooɗii ka *juulirde mawnde, miɗo janna, on nangaali lan. \v 56 Kono ɗun fow ko waɗiri ko fii ko annabaaɓe ɓen windunoo kon yo laato.» Onsay taalibaaɓe ɓen fow acci mo ɗon, dogi. \s Fii no Iisaa Addiraa Yeeso Hooreeɓe Diina ɓen \r (Mrk. 14.53-65; Luk. 22.54, 22.63-71; Yhn. 18.12-14, 19-24) \p \v 57 Onsay nanguɓe Iisaa ɓen naɓi mo ka yottinoowo mawɗo sadaka on, ɗun ko Qayaafa, ka jannooɓe fii Sariya on e mawɓe ɓen mottondiri ɗon. \v 58 Tawi Petruusu no iwtiri ɓaawo makko ka woɗɗitii haa ka tata yottinoowo mawɗo sadaka on. O naati, o jooɗodi e aynooɓe ɓen fii andugol ko honno ɗun wattinirta. \p \v 59 Tawi hooreeɓe yottinooɓe sadaka ɓen e dental fewjooɓe ɓen fow no ɗaɓɓa seedeeji fenaandeeji goo e hoore Iisaa fii no ɓe warira mo, \v 60 kono ɓe heɓaali, fii kala seeditotooɓe penaale ɗuuɗuɓe arii. \p Kono ɓawto ɗun yimɓe ɗiɗo ari, \v 61 ɓe wi'i: «Oo wi'ii no waawi lancude juulirde Alla mawnde nden, darnitoo nde e nder balɗe tati.» \p \v 62 Onsay yottinoowo mawɗo sadaka on immii, wi'i mo: «A jaabotaako hay huunde e ko ɓee woni seeditaade e hoore maa kon?» \v 63 Kono Iisaa fanki. Yottinoowo mawɗo sadaka on wi'i mo: «Mi woondinirii ma Alla Wuuruɗo on, yeeto men si ko an woni *Almasiihu on, ɗun ko *Ɓiɗɗo Alla on.» \p \v 64 Iisaa jaabii mo wi'i: «Ko wano wi'irɗaa non. E hoore ɗun mi andinii on, gila jooni on yi'ay Ɓii-Aaden on no jooɗii ka sengo ɲaamo Jom Bawgal on, no arda e duule iwrude ka kammu.» \p \v 65 Onsay yottinoowo mawɗo sadaka on seeki conci mun ɗin, wi'i: «O hoynii Alla! Ko seedeeji honɗi kadi faalaɗen? On nanii hoyre makko nden! \v 66 Ko honɗun sikkuɗon?» \p Ɓe jaabii mo, ɓe wi'i: «Himo foddi e mayde!» \p \v 67 Onsay ɓe tutti mo ka yeeso, ɓe uttii mo, woɓɓe ɓen bantii mo \v 68 e hoore hiɓe wi'a: «Ko an yo Almasiihu, hotto ko hombo luubi-maa!» \s Fii no Petruusu Yeddiri fii Iisaa \r (Mrk. 14.66-72; Luk. 22.54-62; Yhn. 18.15-18, 25-27) \p \v 69 Onsay tawi Petruusu no jooɗii ka nder tata. Debbo kurkaaduujo ari ɓadii mo, wi'i: «An kadi hiɗa wondunoo e Iisaa, oo jeyaaɗo Jaliilu.» \p \v 70 Kono o yeddi yeeso fow, o wi'i: «Mi andaa ko wonɗaa wowlude!» \p \v 71 Wa ko o fokkitiri ka dambugal njanal, debbo kurkaaduujo goo kadi yi'i mo, wi'i wonnooɓe ɗon ɓen: «Oo no wondunoo e Iisaa, oo jeyaaɗo Naasirata.» \p \v 72 O yeddi kadi e nder woondoore, o wi'i: «Mi andaa oo neɗɗo!» \p \v 73 Ɓay nettii seeɗa, wonnooɓe ɗon ɓen ɓadii, wi'i Petruusu: «Ka haqiiqa ko a goɗɗo e maɓɓe, ko fii haala maa kan no holli iwdi maa ndin.» \p \v 74 Onsay o woni e huɗitagol woonda, wi'a: «Mi andaa oo neɗɗo!» Tun, ndontoori ndin ƴoggi. \v 75 Petruusu anditi kisan kongol ngol Iisaa wi'unoo mo ngol, wonde: «Ado ndonto ƴoggude, a yedday fii an laabi tati.» Onsay o yalti ka yaasi, o wulli wullaandu sattundu. \c 27 \s Fii no Iisaa Naɓiraa ka Pilaatu \r (Mrk. 15.1-15; Luk. 23.1-7, 13-25; Yhn. 18.28-40) \p \v 1 Ɓay weetii, hooreeɓe *yottinooɓe sadaka ɓen fow e mawɓe jamaa on fewjodi fii no ɓe warira Iisaa. \v 2 Ɓay wonii ɓe haɓɓii mo, ɓe naɓi mo, ɓe watti e juuɗe Pilaatu, ɗun ko hooreejo diiwal ngal. \s Fii no Yudaasi Wartori \r (Sah. 1.18-19) \p \v 3 Ɓay Yudaasi janfiiɗo mo on tawii Iisaa happanaama wareede, o ninsi, o natti tammaaji cappanɗe tati kaalisi ɗin ka hooreeɓe yottinooɓe sadaka ɓen e ka mawɓe ɓen, \v 4 e hoore himo wi'a: «Mi waɗii junuubu, fawugol mo bonnaa mayde.» \p Ɓe jaabii mo, ɓe wi'i: «Haaju amen e ɗun? Ɗun ko haaju maa!» \p \v 5 Onsay Yudaasi bugii tammaaji kaalisi ɗin ka nder *juulirde mawnde, o iwi ɗon, o yahi, o wengitoyii. \p \v 6 Hooreeɓe yottinooɓe sadaka ɓen mooɓiti tammaaji kaalisi ɗin, ɓe wi'i: «Dagaaki ka ɗi wattee ka marirde laaɓunde, ko fii ko ɗi coggu ƴiiƴan.» \v 7 Ɓay wonii ɓe fottanii, ɓe ƴetti ɗin mbuuɗi, ɓe soodi ngesa mahoowo paya fii ko wona berɗe hoɓɓe. \v 8 Ko ɗun waɗi si mban ngesa no wi'ee haa hande Ngesa Ƴiiƴan. \v 9 Ko nii ko annabi Yeremiiya wi'unoo kon laatori, wonde: «Ɓe ƴettii tammaaji cappanɗe tati kaalisi ɗin, ɗun ko mbuuɗi ɗi *Isra'iilayankeeɓe ɓen fottunoo yoɓugol fii makko ɗin, \v 10 ɓe soodii ɗi ngesa mahoowo paya, wano Joomiraaɗo on yamirirnoo lan non.»\f d 27.10 Yer. 18.2-3 e Zak. 11.12-13.\f* \s Fii no Pilaatu Landori Iisaa \r (Mrk. 15.2-15; Luk. 23.2-5, 13-25; Yhn. 18.29-40) \p \v 11 Ɓay wonii Iisaa ɓannaama yeeso hooreejo diiwal ngal, kanko hooreejo on o landii mo, o wi'i: «Hara ko an woni lanɗo Yahuudiyanke'en?» \p Iisaa jaabii mo: «Ko wano wi'irɗaa non.» \v 12 Kono o jaabaaki huunde e ko hooreeɓe yottinooɓe sadaka ɓen e mawɓe ɓen tooɲata mo kon. \p \v 13 Onsay Pilaatu landii mo, wi'i: «A nanaali koo ko ɓe woni seeditaade e hoore maa fow?» \v 14 Kono Iisaa jaabaaki mo hay huunde e ɗun. Ɗun ŋalɗini hooreejo diiwal ngal fota. \p \v 15 Tawi juldeere kala, hooreejo diiwal ngal no woowi accitande ɓe kasoojo gooto, mo jamaa on torinoo fii mun woo. \v 16 Hari hiɓe marnoo kasoojo andanooɗo fii mun, wi'eteeɗo Barabaasi. \v 17 Nde tawnoo hiɓe mooɓondiri, Pilaatu landii ɓe, o wi'i: «Ko hombo e ɓee faalaɗon yo mi accitan on? Ko Barabaasi kaa ko Iisaa, wi'eteeɗo *Almasiihu on?» \v 18 Ko fii hari himo andunoo ko sabu nawliigu ɓe waɗiri Iisaa e joge. \p \v 19 Wa fewndo ko o jooɗii himo ɲaawude ka ɲaawirdu, ɓeyngu makko nuli e makko, wi'i: «Wota a ukko e fii oo feewuɗo, ko fii hande mi tampii fota e koyɗol fii makko.» \p \v 20 Kono hooreeɓe yottinooɓe sadaka ɓen e mawɓe ɓen ƴuuni jamaa on tortagol Barabaasi, ɓe wara Iisaa. \v 21 Onsay hooreejo diiwal ngal ƴetti haala kan, wi'i ɓe: «Ko hombo e hakkunde ɓee ɗiɗo faalaɗon yo mi accitan on?» \p Ɓe jaabii: «Ko Barabaasi!» \p \v 22 Pilaatu wi'i ɓe kadi: «Ko honɗun non mi waɗata Iisaa, oo wi'eteeɗo Almasiihu?» \p Fow jaabii: «Ko yo o fempe!» \p \v 23 Kanko hooreejo diiwal ngal, o wi'i: «Hara ko bone hombo oo waɗi?» \p Ɓe ɓurti ewnaade, wi'a: «Yo o fempe!» \p \v 24 Ɓay Pilaatu tawii alaa waawude huunde, awa kadi murtaldu ndun ɓeydoto woni, onsay o ƴetti ndiyan, o sooɗii e tawnde jamaa on, o wi'i: «Min mi tawetaake e hibbugol ƴiiƴan oo ɗan! Ɗun ko onon wonani!» \p \v 25 Onsay jamaa on fow jaabii, wi'i: «Si men tooɲu mo, yo ƴiiƴan makko ɗan hibbitu e hoore amen, e hoore ɓiɓɓe amen ɓen kadi!» \p \v 26 Ɓawto ɗun, Pilaatu accitani ɓe Barabaasi. Ɓay wonii Iisaa gaynaama focceede, kanko Pilaatu o watti mo e juuɗe maɓɓe fii yo o fempe. \s Fii no Suufaaɓe ɓen Waɗiri Iisaa Jalnori \r (Mrk. 15.16-20; Luk. 23.11; Yhn. 19.2-3) \p \v 27 Onsay suufaaɓe hooreejo diiwal ngal naɓi Iisaa ka nder suudu laamu, ɓe mottindiri dental suufaaɓe ɓen fow, ɓe hunditi mo. \v 28 Ɓe ɓorti mo conci ɗin, ɓe ɓorni mo dolokke boɗeejo.\f ɗ 27.28 Ko dolokke boɗeejo lanɗo on ɓornotonoo.\f* \v 29 Ɓe sacci katanwol bulle, ɓe waɗi ka hoore makko, ɓe tambini mo kalinwol ka jungo makko ɲaamo. E hoore ɗun ɓe ari, ɓe jiccii yeeso makko e nder jalnori, e hoore hiɓe wi'a: «Salminaango e maa, yaa an lanɗo Yahuudiyankeeɓe!» \v 30 Ɓe tutti mo, ɓe ƴetti kalinwol ngol, ɓe tappiri mo ka hoore. \v 31 Ɓay wonii ɓe gaynii mo waɗude jalnori, ɓe ɓorti mo dolokke on, ɓe ɓorni mo conci makko ɗin, ɓe naɓi mo fii fempoyegol. \s Fii no Iisaa Wariraa \r (Mrk. 15.21-32; Luk. 23.26-43; Yhn. 19.17-27) \p \v 32 Ko ɓe yaltata, ɓe fotti e gorko mo Sirenii wi'eteeɗo Sim'uunu, ɓe karhi mo naɓugol *leggal Iisaa altindiraangal ngal. \v 33 Ɓay wonii ɓe hewtii e ndee nokkuure wi'eteende Golgotaa, ko woni firo ɗun ko ‹Nokkuure Laalagal Hoore›, \v 34 ɓe okkori mo njaram jillaaɗan hahhannde. Kono ɓay o mettike ɗan, o jaɓaali yarude. \v 35 Ɓay wonii ɓe fempii mo, ɓe sendiri conci makko ɗin urɓa.\f e 27.35 Zab. 22.19 \f* \v 36 E hoore ɗun ɓe jooɗii ɗon, ɓe ayni mo. \v 37 Ɓe waɗi ka dow hoore makko bindi ɓanginɗi fii ko o happiranaa kon, ɗun ko: «Ko oo woni Iisaa Lanɗo Yahuudiyanke'en.» \v 38 Tawi wuyɓe ɗiɗo no fempidaa e makko, goɗɗo on ka sengo makko ɲaamo, oya on ka nano makko. \v 39 Tawi feƴƴooɓe ɓen no hoyna mo, hayla hoore, \v 40 hara hiɓe wi'a: «An oo wi'unooɗo lancay juulirde mawnde nden, darnita nde e nder balɗe tati, dandito an tigi! Si tawii ko an woni *Ɓiɗɗo Alla on, tippo ka leggal altindiraangal ɗon!» \p \v 41 Tawi hooreeɓe yottinooɓe sadaka ɓen e jannooɓe fii Sariya on ɓen e mawɓe ɓen kaɲun kadi no jalaynoo mo, wi'a: \v 42 «O dandii ɓeya, kono o waawataa dandude hoore makko? Si ko o lanɗo Isra'iila'en, yo o jippo ka leggal altindiraangal, ɗun en gomɗinay mo. \v 43 Ɓay himo halfinii e Alla, yo Allaahu on dandu mo jooni si himo yiɗi mo, ko fii o wi'ii ko o Ɓiɗɗo Alla!» \v 44 Tawi wuyɓe ɓe o fempidaa ɓen no yennira mo wano non kaɲun kadi. \s Fii Mayde Iisaa nden \r (Mrk. 15.33-41; Luk. 23.44-49; Yhn. 19.25-30) \p \v 45 Gila naange e hoore, niwre waɗi e leydi ndin fow haa ka ɓaawo fanaa. \v 46 Telen wa ka ɓaawo fanaa, Iisaa ewnii ko tiiɗi, o wi'i: «Iilooyi, Iilooyi, lama sabaxtanii?»\f f 27.46 Zab. 22.2 \f* (Ɗun no firi: Alla an, Alla an, ko fii honɗun tertaniɗaa mi?) \p \v 47 Woɓɓe e wonnooɓe ɗon ɓen nani ko o wi'i kon, ɓe wi'i: «O noddii Iiliiya!» \v 48 Tun, goɗɗo e maɓɓe dogi, ƴettoyi linsere, o ɓuɓɓini nde haa nde loppii ndiyan lammuɗan, o waɗi nde e tuggordu, o townani mo fii yo o yaru. \v 49 Kono ɓeya wi'i: «Accu, ndaaren si Iiliiya aray danda mo.» \p \v 50 Iisaa ewnii kadi ko tiiɗi, o timmi. \p \v 51 Onsay *wirngallo ngon ka juulirde mawnde seekii, woni pecce ɗiɗi, gila dow haa ley. Leydi ndin dimbii, pete ɗen feccii. \v 52 Genaale ɗen udditii, ɓalli yimɓe Alla maayunooɓe buy immitii, \v 53 ɓe yalti ka genaale, ɓe naati ka saare hormorde ɓawto immitagol Iisaa, ɓe feeɲani yimɓe ɗuuɗuɓe. \p \v 54 Ɓay hooreejo suufaaɓe ɓen e wondunooɓe e makko ɓen fii aynugol Iisaa yi'ii ko leydi ndin dimbii kon e ko ari e waɗude kon, ɓe huli fota, ɓe wi'i: «Ka haqiiqa, hari oo ko Ɓiɗɗo Alla!» \p \v 55 Tawi rewɓe ɗuuɗuɓe no ka woɗɗitii, no ndaara, tawi ko ɓen tigi jokkunoo Iisaa gila Jaliilu fii ko kurkanoo mo. \v 56 Tawi no tawdanoo e maɓɓe Mariyama jeyaaɗo Magaduuna, e Mariyama yumma Yaaquuba e Yuusufu, e yumma ɓiɓɓe Zabadii ɓen. \s Fii no Iisaa Surriraa \r (Mrk. 15.42-47; Luk. 23.50-56; Yhn. 19.38-42) \p \v 57 Ɓay niɓɓii, aaden alɗuɗo, wi'eteeɗo Yuusufu jeyaaɗo Raamati ari, tawi on kadi ko taalibaajo Iisaa. \v 58 O yahi ka Pilaatu, o torii mo hettugol furee Iisaa on. Onsay Pilaatu yamiri jonnugol mo mo. \v 59 Ɓawto ɗun, kanko Yuusufu o ƴetti furee on, o tumbi e kasannge laaɓuɗo, \v 60 o belnoyi mo e qaburu keso mo o asunoo e feto fii hoore makko. O talli hayre njannde, o waɗi ka dambugal qaburu, o yahi. \v 61 Tawi Mariyama jeyaaɗo Magaduuna e Mariyama oya no jooɗii ɗon, fewtondiri e yenaande nden. \s Fii no ɓe Ayniri Yenaande Iisaa nden \p \v 62 Bimbi nden ɲande, ɗun ko ɲande ɓawto hebulanagol fii *aseweere nden, hooreeɓe yottinooɓe sadaka ɓen e *Fariisiyaaɓe ɓen yaadi ka Pilaatu. \v 63 Ɓe wi'i: «Koohoojo, men anditii, oo majjinoowo wi'uno wa fewndo ko o wuuri, si balɗe tati feƴƴii o immitoto. \v 64 Awa yamir fii yo yenaande nden ayne haa ka ɲalaande tammere, fii wota taalibaaɓe makko ɓen aru wujjita furee on, wi'a jamaa on wonde o immitike e hakkunde mayɓe ɓen. Ɗun, nden majjinannde ɗon ɓuray aranere nden.» \p \v 65 Onsay Pilaatu wi'i ɓe: «E hino suufaaɓe ko yaha ayna. Yahee ayninon ɓe yenaande nden yeru no waawirɗon woo.» \v 66 Onsay ɓe yahi ka yenaande, ɓe ɓurti hiɓɓude hayre nden, nota. Ɓe joɗɗini ɗon aynooɓe ɓen. \c 28 \s Fii Ummutal Iisaa Almasiihu on \r (Mrk. 16.1-10; Luk. 24.1-12; Yhn. 20.1-10) \p \v 1 Ɓay *ɲalaande fowteteende nden feƴƴii, e alat ka subaka, ɗun ko ɲallal aranal e nder yontere nden, Mariyama jeyaaɗo Magaduuna e Mariyama oya yahi ndaarugol yenaande nden. \v 2 Tawi dimbannde leydi tiiɗunde waɗii, ko fii hari malaa'ikaajo Joomiraaɗo on tippike iwrude ka kammu, tallii hayre ombiranoonde yenaande nden, jooɗike e hoore mayre. \v 3 Tawi yeeso makko ngon no wa'i wa ndaygu, dolokke makko on kadi no rawniri wa cuddi. \v 4 Hakkee ko ɓen suufaaɓe aynunooɓe ɗon diwni kulol, ɓe wa'i wa mayɓe. \p \v 5 Kono malaa'ikaajo on wi'i ɓen rewɓe: «Onon wota on hulu, ko fii miɗo andi ko Iisaa fempaaɗo on wonɗon ɗaɓɓitude. \v 6 Awa o alaa ɗoo, o immitike, wano o wiirunoo non. Aree ndaaron nokkuure ka o belinoo ɗon. \v 7 Yahon tinna, andinoyon taalibaaɓe makko ɓen wonde o immintinaama e hakkunde mayɓe ɓen, awa kadi o adoyto on Jaliilu. Ko ton yi'oyton mo. Awa, mi yeetike on ɗun.» \p \v 8 Onsay ɓe pottitii yenaande nden heɲa, e hoore hiɓe huli, wondude e weltaare mawnde. Ɓe dogi fii yeetoyagol taalibaaɓe ɓen on kibaaru. \v 9 Onsay Iisaa ari fotti e maɓɓe, o wi'i ɓe: «Mi salminii on!» Onsay ɓe ɓadii, ɓe nangi koyɗe makko ɗen, ɓe sujjani mo. \v 10 Ɓawto ɗun Iisaa wi'i ɓe: «Wota on hulu. Yahee, humpitoyon musiɓɓe an ɓen, yo ɓe yahu Jaliilu, ko ton ɓe yi'oytammi.» \s Fii ko Suufaaɓe ɓen Sifii kon \p \v 11 Wa fewndo ko ɓen rewɓe woni ka laawol, tawi woɓɓe e suufaaɓe ɓen naatii ka saare, ɓe yeetike hooreeɓe *yottinooɓe sadaka ɓen ko waɗi kon fow. \v 12 Ɓay wonii ɓen hooreeɓe yottinooɓe sadaka mottondirii e mawɓe ɓen, ɓe fewjodi, ɓe yeeni suufaaɓe ɓen kaalisi ɗuuɗuɗo, \v 13 ɓe wi'i ɓe: «On wi'ay wonde taalibaaɓe makko ɓen arno jemma, wujjiti mo fewndo ko ɗaaniɗon. \v 14 Si hooreejo diiwal ngal non aru e nanude fii ɗun, men yahay, men yewta mo haa o hooloo, men itta on e annde.» \v 15 Onsay suufaaɓe ɓen ƴetti kaalisi on, ɓe waɗiri wano ɓe wi'iraa non. Kaa haala lolli e hakkunde Yahuudiyankeeɓe ɓen haa weetaango hande ngoo. \s Fii no Iisaa Feeɲirani Sahaabaaɓe ɓen \r (Mrk. 16.14-18; Luk. 24.36-49; Yhn. 20.19-23; Sah. 1.6-8) \p \v 16 Taalibaaɓe ɓen sappoo e goo yahi Jaliilu, e hoore ngoo fello ngo Iisaa toɗɗaninoo ɓe. \v 17 Ɓay wonii ɓe yi'ii mo, ɓe sujjani mo. Kono woɓɓe e maɓɓe sikkitii. \v 18 Iisaa ɓadii ɓe, wi'iri ɓe nii: «Mi yeɗaama kala bawgal ka kammu e ka hoore leydi, \v 19 awa yahee, waɗon leƴƴi ɗin fow taalibaaɓe, *looton ɓe maande kisiyee e innde Baabaajo on e Ɓiɗɗo on e *Ruuhu Seniiɗo on, \v 20 waajoɗon ɓe ɗoftagol ko mi yamiri on kon fow. Awa, miɗo wondi e mon ɲande woo, haa ka lannoode aduna.»