\id LUK - Fasu NT [faa] -Papua New Guinea 2011 (DBL 2014) \h Ruki \toc1 Ruki \toc2 Ruki \toc3 Ru \mt1 Ruki \imt1 Ruki sawi one mahemakapukusa someane oyapo. \ip Ruki Yasumo ipi aporo hakāsa pura rakisimo murikimasafapo. Rukiane Kiriki aporopo. E Yu aporofapo. Fana e mitikororaka rakiraka reapo. Rukimo Yasuane aserafapo. Asiāne ipi Yasuaki himu hakásaraka hemakapusuapo. Yu aporohoanafonosamo Yasuaki himu hakásaraka hemakapusimo Rukimo kára hemakapukua, ipi aporo táke Tioforaseaki sawi one popasapo. \ip Yasuane Rukimo asekeanafonosa nine ipi wafororaka kokoa hemakapukua sawi one popasapo. Arirakano aporo hinamo metakiramo Yasuane himo soko asekea, arirakano makata epo ainane soko rakirakano asekea, ayiáka risiakipoko, Ruki pekea aporoaki Yasumo makata rakirane epo akai kaikia koraka reapo. Asiamo Rukimo popasa one kakaro someane popasapo. \ip Keseke maiya metamo Ruki ipi Poreyaki hakāsa kimisi pusuapo. Arirakano keseke tarira aporomo rakirane epo hemakapukua, ayiáka epo sawi meta poparaka Tiaforaseaki makesapo. \iot Ruki sawia some kepo parakuraka popasane oyapo. \io1 \ior 1:1-4\ior* Rukimo Tiaforaseaki some wakasema somesapo. \io1 \ior 1:5-38\ior* Yone soko, Yasu soko, takapeakosane hepene aporomo somesapo. \io1 \ior 1:39-56\ior* Irísapeteane Mariamo aseako hisiapo. \io1 \ior 1:57-80\ior* Yone he tapukumarerane takapesapo. \io1 \ior 2:1-40\ior* Yasu takapesapo. \io1 \ior 2:41-52\ior* Yasu hokosa raua rea someane popasapo. \io1 \ior 3:1-22\ior* Yone he tapukumareramo makata rakisiapo. \io1 \ior 3:23-38\ior* Yasuane Yosefemo aporo ira á paoraka reapo. \io1 \ior 4:1-13\ior* Satanemo Yasuane kau aseako pesapo. \io1 \ior 4:14–9:50\ior* Yasu kariri hauaka reke makata rakiraka reapo. \io1 \ior 9:51–19:27\ior* Yasu Yarusarame sitia pukua reke makata rakiraka reamo takume some metakirane some kasapo. \io1 \ior 19:28–23:56\ior* Yasu ipi kukusa maiya makeanamo makata metakira haku faserepepesapo. Asiamo Yasuane rusua kusuapo. \io1 \ior 24:1-53\ior* Yasu turikia pusuane aporo hinamo metakiramo asesapo. \c 1 \s1 Rukimo Tiaforaseaki sawi poparaka makesane oyapo. \p \v 1 Tiaforaseo, né aporo kárapo. Nōmo neane hemakapuraka, sawi one poparaka makerakanapo. Isu arisia wo Kotimo makata ayiakakosaposane faserepesapo. Makata faserepesane\f + \fr 1:1 \ft Makata faserepesane Yasu hauaka wo pesa ayapo.\f* aporo metakiramo asekea sawia popasapo. \v 2 Makata faserepesane kepomaresa maiya amo aporo metakiramo asesapo. Makata asesane ipu kakama somesapo. Asiamo aporoamo Kotimo someane some kasapo. Ipu some kasane isuaki soko some kasapo. Somerakano isiapo kaisiapo. Arirakano some hakása nine aporo metakiramo soko sawia popasapo. \v 3 Asiamo, Tiaforase, nómo koteaka hemakapusimo some kepoane nōmo koteaka kokoa, makata faserepesane kepomaresa aeyaka, kekemarape pekea, pipu wo pauraka, nōmo kokoa asekea neaki ereketaeraka poparakanapo. \v 4 Asiamo aporo metakiramo neaki some karakano someane nómo kaisiapo. Someane nómo kaikia kakarorakae, aíyaka hemakapusimo, nōmo néaki sawi one poparaka makerakanapo. \s1 Yone he tapukumarerane takapesane oyapo. \p \v 5 Yutía hauaka Herote unihaeaka rea maiya amo, pirisiti aporo hakasa meta reane, ipi yano motosa Sekaráyapo. Arirakano pirisiti aporo suane parakuraka, aporo ira meta yano motoraka Apaísa aíyaka yano motosapo. Aíyaka pirisiti aporo ira yano motosa Apaísa á Sekaráya ipi soko hakāsa paoraka reke, pirisiti aporomo rakirane rakiraka reapo. Arirakano epo hinamo arumasane Eronemo aporo ira hinamoane arumasapo. Epo hinamoane yano motosa Irísapetepo. \v 6 Arirakano Kotimo hikumisia Sekaráyape Irísapete tetā koteaka ereketae risiapo. Koteaka ereketaeraka risike, Unihae Kotimo somemaneane tetapō kakaro kekemasapo. Somemane hakása meta soko tetapō metakarisiafapo. \v 7 Metakarianafonoraka risike yia, Irísapete manokonomoraka, epo hokosa hokono maresafapo. Hokosa hokono mareanafonoraka risike teta tati sisimasapo. \p \v 8 Arirakano maiya hakása metamo, Apaisa aporo ira anaka pirisiti aporomo makata rakira maiya amo, Sekaráya ane murikimaka Kotimo asekeasimo kakama rakisiapo. \v 9 Ayiáka rakiraka pirisiti aporo hakása metamo makata wape yamonane paiyakosakipoko, pirisiti aporo su yano taesane poparaka taeraka hakása meta masapo. Maka aseane, Sekaráya ipi yano motosane popasekeno asekea e murikimasapo. Murikimarakano Sekaráyane Kotimo ape kakarua yorokoa hikia makata wape yamonane paisiapo. \v 10 Pairaka rea maiya amo, Yu aporo hinamo yakai hauaka moroa risike kurikurisapo. \p \v 11 Ipu kurikuriraka risikino Sekaráyamo makata wape yamona teporo asia maresa kima yapura makata pairaka reke aseane, hokono tumuru taku aeyaka, Unihae Kotimo hepene aporo pekea rekeno asesapo. \v 12 Asekea himu faraka namosapo. \v 13 Namorakano hepene aporomo someraka, “Sekaráyao, né namohokopo. Nómo kurikurisane Kotimo kaisiapo. Kaisiasamo nómo hinamomo aporo hokosa hokono mareakosapo. Nómo aporo hokosa hokono marerakano, Yone yano motoanie. \v 14 Hokosa aki nómo kára sesehokosapo. Ipi taka apera maiya amo aporo hinamo metakiramo soko e asekea kara sesehokosapo. \v 15 Ayiáka repo asekea seserakano, Unihae Kotimo soko hokosa ane ipi yano motosa makárahokosapo. Arirakano nómo hokosamo waene he soko, he watikisane soko neane siahoasifareapo. Ipi kaīyiamo tua kaya maiya amo, Ho Kotesane e himua marerakano, Ho Kotesa eyaki yaiya káraraka rekeakosapo. \v 16 Arirakano Isiraya aporo hinamomo Unihae Koti metakarisiane efera hunia risikiako parihoasimo epo iane ararehokosapo. \v 17 Unihae peasiraka e fana peakosapo. Pekea Ho Kotesamo wakapuamo Iraíyane araresa ayiáka, Ho Kotesamo wakapuamo eane soko ararehokosapo. Ararerakano hokosa wafayamo ipi hokosaki hisiraka rekeno, tetápo koteaka hemakapusimo, epo maropohokosapo. Arirakano ereketae aina aporo koteaka ereketaeraka hemaka apura ayiáka Kotimo someane koaretaena aporomo ayiáka hemakapusimo, epo maropohokosapo. Arirakano Unihae keseke peasimo, aporo hinamomo makata watikisane, epo fana maropohokosapo.” Aisapo. \p \v 18 Aíyaka hepene aporomo somerakano Sekaráyamo hepene aporoaki someraka, “Nómo somerakane kakarore? Nōmo mayiáka hemakapukusare? Ano soko nōmo hinamo soko eto tetákara sisimapo.” \v 19 Airakano hepene aporomo someraka, “Ano yano motosa Keiporopo. Ano Kotimo makata rakira hepene aporopo. Ano Koti makeraka reasasamo neaki some kotesa somehoko epo ano pusierakano ano perakayiapo. \v 20 Hao, nómo kaisie. Pipu nōmo neaki some akara one keseke murikimasa sere hakasa yiamo ayiakakosapo. Pipu nōmo some akara one nómo kakimakanafonosakipoko né mé faraka rekeakosapo. Ne mé faraka reke, nōmo nī someraka, makata aiyakakosapo, aisa maiya ane fasere aperamo, nómo efera hunia somehokosapo.” Aíyaka hepene aporomo somesapo. \p \v 21 Somesa maiya amo aporo hinamo hauaka moroa risike, Sekaráya peasimo asekea risiane, e peanafonorakano ipu hemakapuraka, “Marirakano Sekaráyane maiya káramo Kotimo apea rekenarakapo.” \v 22 Aíyaka ipu hemakapurakano, Sekaráya ape kakaru anaka yaoa pariperaka, ipi me fasasamo iaki makata somesafapo. Makata somehoanafonorakano ipu hemakapuraka, “Kotimo apea kituamo asera ayiáka asereapo.” Aíyaka hemakapurakano asekea, e me fasamo hokono susumo rakisiapo. \p \v 23 Arirakano Kotimo apea ipi makata rakirane rakikia faraka ipi apea paripusuapo. \v 24 Pukua, ipi apea wakasema nina, Irísapete umisapo. Umiraka kake ere maiya kakoreasumo ipi apea kayapo. \v 25 Apea kake ipi someraka, “Kotimo ano araresapo. Arirakano aporo hinamo metakiramo anoaki someraka, ‘E manokonomosapo.’ Ipu anoaki airakano ano kakaro kara kaiyaraka kayane Kotimo ano arareraka mafasapo.” Aíyaka Irísapetemo somesapo. \s1 “Yasu takapeakosapo.” Aíyaka hepene aporomo Mariaki somesane oyapo. \p \v 26 Irísapete umiraka kake ere maiya nama amo hepene aporo meta yano motosa Keiporoaki Kotimo someraka, “Né Kariri hauaka Nasare apea pusie. \v 27 Pukua, ape á Unihae Tefetemo aporo ira wainepe pesa a Yosefe faserepekea rekenapo. Yosefemo hinamo faisa Mariaki somehoko pusie.” Aisapo. \v 28 Airakano Maria akaya á hepene aporo pekea someraka, “Maria, neyaki Kotimo tau auaraka rerane kakenapo. Kotimo neane kára arareraka makotesasamo seseaka kakanie. Kotiane neyaki hakāsa rekenapo.” \p \v 29 Airakano Mariamo kaikia fofaraka hemakapuraka, “Airakane kepoane yakaparakapo.” \v 30 Aíyaka hemakapurakano, hepene aporomo someraka, “Maria, né namohokopo. Kotimo neane arareraka makoterakanapo. \v 31 Né arareraka makoteraka ne hokosa umihokosapo. Umiraka kaina aporo hokosa takapeakosapo. Hokosa takapeakosaposane, takaperakano e Yasu yano motoanie. \v 32 Ipi yano motosane namo kakaro káraraka rekeakosapo. Yasuane Namo Kakaro Koti Unihae Káramo hokosapo, aporo hinamo suamo aihokosapo. Aíyaka Yasumo ipi makasa kaua kekema Tefete unihaeaka rea ayiáka, e soko unihaeaka rekeasimo Unihae Kotimo e mareakosapo. \v 33 Ayiáka marerakano Yakopemo aporo ira wainepe pesa á, e takapekea unihaeaka yaiya rekeakosapo. Unihaeaka reane fahokosafapo.” \p \v 34 Airakano hepene aporoaki Mariamo someraka, “Ano aporoyaki punafonoraka kake yia, mayiáka ano umihokosare?” \v 35 Airakano hepene aporomo eaki someraka, “Ho Kotesa né akaya á peakosapo. Peraka, Namo Kakaro Koti Káramo wakapuamo ne karotapikia rekeakosapo. Karotapirakano nómo aporo hokosa takapeakosapo. Takapekea e Kotiyaki paoraka kotesa taku a susu kikisiaka rekeakosapo. Ayiáka rekeno Kotimo someraka, ‘Né, nōmo nī hokosapo,’ aihokosapo. \v 36 Arirakano makata one soko nómo hemakapunie. Nómo ní aeya, Irísapeteane kakaro sisimaraka kayane, aporo hokosa takapeako umirakanapo. Fana manokonomoraka kayane, pipu yumo ere maiya namasumo umiraka kakenapo. \v 37 Asiamo Kotimo ipi makata su siaraka rakirapo.” \v 38 Airakano Mariamo someraka, “Ano Kotimo makata rakira hinamopo. Nómo anoaki ayiakakosaporakane kakaro ayiakanie.” Airakano hepene aporomo e metakarikia hisiapo. \s1 Irísapete kayakipoko Mariamo aseako pusuane oyapo. \p \v 39 Maiya amo Maria takahikia Yutía hauaka á, ape ūria kisiakipoko á foaka hisiapo. \v 40 Ayiáka hikia Sekaráyamo apea pauraka, ape tua yorokoa, Irísapeteaki someraka, “Ano né aseako perakayiapo.” \v 41 Airakano Irísapetemo kaikia, e hokosa umisa kake, himura mahohorakarakano kaisiapo. Arirakano Ho Kotesa Irísapete tua káraraka rekeno, \v 42 Irísapetemo sakepamo wáraka someraka, “Hinamo suane Kotimo aseraka yia, néane namo kakaro kára arareraka makoterakanapo. Nómo hokosa takapeakosane aporo hinamo suamo eane makararaka kekerehokosapo. \v 43 Ano hinamo wakasemapo. Ano sesehoasimo nōmo apea, nōmo Unihaemo ama ane pekea a akaye. \v 44 Nómo someraka, ‘Ano né aseako perakayiapo.’ Airakano kaikia, nōmo hokosa tura kake seseraka mahohorakae. \v 45 Arirakano Kotimo makata ayiakakosaposane nómo kakimaka kakarorakae aisapo. Nómo aisasamo ne kara seseraka kakanie.” Aíyaka Irísapetemo Mariaki somesapo. \s1 Mariamo Kotiaki kekeresane oyapo. \p \v 46 Mariamo someraka, \m “Nōmo himumo hemakapuraka, ‘Unihae ipi kárapo,’ aíyaka hemakapukua kakenapo. \v 47 Kotimo ano mafasisiakipoko, nōmo homo kára seserakanapo. \v 48-49 Epo makata rakira hinamo wakasema anoane, epo hemakapusuasamo, nōmo himumo hemakapuraka, ‘Unihae ipi kárapo,’ aíyaka nōmo eaki seserakanapo. Unihae Koti Káramo anopoko makata kára rakisiapo. Kara rakisiasamo aporo hinamo pipu arisia omo soko, keseke aporo hinamo wainepe pukusamo soko, ipu suamo anoane someraka, ‘Hinamoane Kotimo makotesapo,’ aihokosapo. Unihae Koti Kárane ipi yano motosa haku kikisiraka kotesa susupo. \v 50 Maiya yumo soko, keseke soko, aporo hinamomo Kotiane makárarakano epo iane kamenakaraka kara ararenapo. \v 51 Kotimo ipi wakapuaka makata rakirapo. Arirakano rupiaka makapororaka koaretaena aporoane teketarikia pusimo Kotimo wakapumo hoaenapo. \v 52 Aporo unihaeaka risiane Kotimo mawakasemanapo. Aporo hokopunafonoraka risiane Kotimo makáranapo. \v 53 Aporo hinamo makata forokoa risiaki, epo makata kotesa susuane siaraka karápo. Aporo hinamo makata kemo káraraka risiaki, makata kakanafonoraka nena hokono mitiki pusierapo. \v 54-55 Arirakano Eparahameane soko epo hokosamo hokosa wainepe pusua suane soko Kotimo kamenakasapo. Kamenakasane Kotimo hemakapuraka isiapo makasa kaua kekemaki ayiakakosapo, aisasamo Isiraya aporo hinamo suane epo araresapo. Arirakano Isiraya aporo hinamomo epoko raiparaka rakirapo.” \m Aíyaka Mariamo somesapo. \v 56 Aíyaka someaka faraka, Mariane Irísapetemo apea kake, ere maiya isia farakano, ipi apea paripusuapo. \s1 Yone he tapukumarerane takapesane oyapo. \p \v 57 Arirakano keseke Irísapeteane ipi hokosa takapeakosakipoko hokosa kaiyako heraka kayapo. Kaina ipi aporo hokosa takapesapo. \v 58 Hokosa takaperakano asekea, Irísapete ipi kara seseraka kayapo. Arirakano eane Kotimo kára kamenakaraka araresasamo, Irísapetemo ipi aporo iramo soko, ipi apiamo aporo iramo soko, ipi hinamo ape hakása toamo soko, namina suamo kara sesesapo. \p \v 59 Hokosa takapesa sereane menorape hikia yape karimo, hokosane kau hahaeraka paterakano, aporo sarimasamo someraka, “Ipi wafayamo yano motosa Sekaráyane yano motoakosapo.” \v 60 Aiyaka yano motoakosapoko asiane ipi kaīyiamo someraka, “Wae, Yone yano motorakanapo.” \v 61 Airakano aporoamo someraka, “Nómo ní aporo ira, Yone yakosa meta reafapo. Ipi wafayamo aporo irane soko, Yone yakosa meta reafapo.” \v 62 Aíyaka ipi wafayaki hokono susumo rakikia kairaka, “Nómo ní hokosane, epa yano motoakosare?” Aíyaka aseane, Sekaráya ipi senaki tiraka, mé soko fasasamo, hokono susuamo tarisiapo. \p \v 63 Tariraka, “Penesoroyaki pepayaki makasie.” Aíyaka tarirakano asekea, penesoro pepayaki eaki kasapo. Kaka aseane, epo poparaka, “Epo yano motosane Yonepo.” Aíyaka poparakano aporo suamo asekea fofasapo. \v 64 Maiya yiamo Sekaráya mé fasane efera hunia koteaka somesapo. Koteaka somerakano ipi Kotiaki kara kekeresapo. \v 65 Kekeresa maiya yiamo aporo hinamo ape hakāsa risiamo aseraka someraka, “Manakanarakapo. Makata hakuane,” aíyaka somesapo. Someraka, aporo metāki soko, aporo metāki soko, makata su asesane, somepe pukua Yutía aporo metakira ūria risiaki soko, somepe pusuapo. \p \v 66 Somerakano ipu kaikia, kára hemakapukua fofaraka someraka, “Manoamo keseke mayiakanarakapo.” Aíyaka ipu suamo hemakapukua somesapo. Arirakano Unihae Kotimo wakapuane manoakiyaki rekenareapo, aíyaka ipu hemakapusuapo. \s1 Kotimo Sekaráyaki some kasane oyapo. \p \v 67 Maiya amo Sekaráya ipi himua Ho Kotesa káraraka reke Sekaráyamo Kotimo someane someraka, \m \v 68 “Isiapo Isiraya aporo hinamomo Koti Unihae Kárane nōmo makáraraka kekererakanapo. Isu tipura arisia ayiáka risiane, isu arareraka tonotaehoko e perakanapo. \v 69 Arirakano Kotimo makata rakira aporoane Tefetepo. Tefetemo aporo ira amo wainepe pesa anaka, pipu yumo epo isuane farimaka rakiakosakipoko fasereperakanapo. \v 70 Wate fana Kotimo porofete aporomo someraka, \v 71 ‘Re yunu aporomo rukuhoamo Kotimo mafaihokosapo. Aporomo reaki hisiraka mokoatikirakano Kotimo mafasiakosapo.’ \v 72 Aíyaka porofete aporomo somerakano, isiapo makasa kaua kekemane kotimo kamenakaraka araresapo. \v 73 Wate fana isiapo makasa kaua kekema Eparahameaki Kotimo someaka masapo. Epo aumaraka someraka, \v 74 ‘Nómo someaka masane kakaro ayiakakosapo. Eparahame, nómo aporo ira wainakosane yunu aporomo rukua fahokohoamo nōmo mafaihokosapo. Mafairaka nómo aporo ira wainakosane namina namonane nōmo mafahokosapo. Namonane mafaraka repo anopoko rakisimo nōmo ararehokosapo. \v 75 Maiya suamo ereketaeraka risike koteaka susu risikiasimo nōmo ararehokosapo.’ Aíyaka Kotimo Eparahameaki somesapo. \v 76 Arirakano nōmo hokosa one, Koti Káramo ipi porofete apororaka rekeakosapo. Epo Unihaepoko epo ikia kára fana maroporape pukusapo. \v 77 Puraka isu Yu aporo hinamo suaki someraka, ‘Keseke aporo meta aperamo re mafasiakosapo. Mafasikia repo himu watikisane epo mafahokosapo.’ Aiyaka hokosa omo some kakakosapo. \v 78 Arirakano Kotimo isupoko kára hemakapukua kamenakarakanapo. Hepene yapunaka faesane isu risia wo peakosapo. \v 79 Aporo katoraka risiaki faesane kakakosapo. Arirakano aporo kukuko makeraka risiane, faesamo kokoa aseakosapo. Isu auaraka risikiasimo ikia kara kotesa á pusimo epo tariakosapo.” \m Aíyaka Sekaráyamo some kasapo. \v 80 Arirakano Yoneane ipi sisimaraka hokosa raua reke koteaka hemakapukua reapo. Reke ipi hoane soko koteaka wakapuaka reapo. Isiraya aporo hinamoaki some kakako pusiraka, fana ipi ima yaoa reapo. \c 2 \s1 Yasu takapesane oyapo. \r Matiu 1:18-25 \p \v 1 Maiya amo Rome aporo hinamo suamo kamani unihae kárane, epo ipi yano motosa Sisa Okásatasepo. Epo Yu aporo hinamo soko i suane, unihaeaka asekea reapo. Aporo hinamo su yano motosa popahokosakipoko epo someraka, “Re su namina apea punie.” Aisapo. \v 2 Aisa maiya amo aporo hinamo su yano motosa kamanimo popanane kepomaresapo. Maiya amo kamani aporo Kuiríniasemo Siria hauaka hákasane asekea reapo. \v 3 Asekea rea maiya amo aporo su namina apea yano popahoasimo pusuapo. \p \v 4 Asiamo Yosefe soko, Kariri hauaka, Nasare apeane metakarikia, Yutía hauaka á hisiapo. Petereheme taonea wate fana unihae Tefete takapesa ape á Yosefe hikia, Yosefe ipi Tefetemo aporo ira wainesasamo ipi aporo ira kayakipoko, Petereheme taonea hisiapo. \v 5 Hinaka ipi hinamo faisa Maria umiraka kayane soko, yano motosa popahoasimo tati hakasa hisiapo. \v 6 Hinaka Maria ipi hokosa takapeakosa maiya amo Petereheme taonea kayapo. \v 7 Kimisi peraka wará apeane tapesekeno asekea tetá saro ponomakaumo apea toapo. Toakipoko ipi hokosa fanane aporo hokosa takapesapo. Takaperakano saro ponomakaumo asane nasimo kesea taesakipoko, hokosa pasumo taporaka kesea motosapo. \s1 Saro sipi wafayaki hepene aporomo some kasane oyapo. \p \v 8 Maiya amo Petereheme taoneane makeraka, ereamo, saro sipi wafayamo namina saro sipiane yaoa asekea risiapo. \v 9 Namina ayiáka asekea risike, aseane, Kotimo hepene aporo i risia á peraka Kotimo faesane fasereperaka, kára faerakano asekea i namoraka risiapo. \v 10 Namoraka risikino hepene aporomo someraka, “Re namohokopo. Repo sesehoasimo some kotesane nōmo reaki some kakakosapo. Someane aporo hinamo suamo kairaka sesehokosapo. \v 11 Pipu, Tefetemo taone, Petereheme taonea, aporo hokosa takapesa amo aporo hinamo re suane mafasiakosapo. Unihae Keresoane epo. \v 12 Asiamo nōmo someraka one repo asekea hemakapuraka, kakarohoareapo, aihokosapo. Asiamo re puraka makata aseakosane nōmo somerakanapo. Makata aseakosane oyapo. Saro ponoakaumo apea asane nasimo taesakipoko á, hokosa pasumo taporaka motosa warekeno, repo aseakosapo.” \p \v 13 Airakano hepene aporo yakai metakira soko pekea Kotiaki kekereraka kesasapo. \v 14 Kesaraka, \m “Koti ipi kárapo. Ipi hepene yapura rekenapo. Hauaka wo aporoane epo aseraka sesenapo. Aporoane auaraka risikiasimo epo makoterakanapo.” \p \v 15 Aíyaka kesaraka faraka i metakarikia hepene yapura poparihisiapo. Poparihinakano saro sipi wafaya namina susu someraka “Makata suane Kotimo isuaki somerakasane isiapo aseako Petereheme taonea purakapo.” \v 16 Aíyaka i fofoaka pukua Mariape Yosefe tetā kope pusuapo. Kope pukua tetā asesapo. Asiamo saro ponomakaumo apea asane taesakipoko, hokosa motosa warekeno asesapo. \v 17 Aseraka Mariape Yosefe tetāki ipu someraka, “Hokosa one hepene aporomo isuaki somerakasapo.” \v 18 Aíyaka somerakano aporo hinamo metakiramo kaikia fofasapo. \v 19 Fofarakano Mariamo ipu somesane hemakapukua kayapo. Epo merarusafapo. \v 20 Arirakano hokosane saro sipi wafaya amo asekea Kotiane makáraraka kesarape poparipusuapo. “Kotimo makata ayiakakosaposane kakaro yasiapo. Kakaro yasiane isiapo asesapo. Makata asesane soko, makata kaisiane soko, seserakanapo.” Aíyaka ipu kesarape poparipusuapo. \s1 Yasu yano motosane oyapo. \p \v 21 Sokō hakása farakano, sere karimo kau hahaeraka patesa maiya amo, hokosane, Yasu yano motosapo. Maria umihoasiraka fana kaya maiya amo, hepene aporomo yano motoaniesane, yano motosapo. \s1 Kotimo apea Yasu maka hisiane oyapo. \p \v 22-24 Mosesemo somemane karáka, “Aporo hokosa fana takapesane Kotimo menapo. Aíyaka hemakapuraka mena nume mano tetá soko metao, mena korofe tetá soko metao, Kotiaki kakako pirisiti aporomo eke kima paiyakosapo.” Aíyaka Mosesemo some kasapo. Some kasane Yasumo ipi kaīyiape ipi karikinesa wafaya tetapō kakimaka, hokosane maka Yarusarame sitia hisiapo. Hokosa fanane Kotimo ipi menapo. Aíyaka hemakapukua mena mano tetá paikia Kotiaki kasapo. \rq (Kisim Bek 13:2, 12, 15; Wok Pris 12:8)\rq* \p \v 25-26 Arirakano Yarusarame sitia aporo yano motosa Símione reapo. E ereketaeraka reke Kotimo someane kakimaka reapo. Isiraya aporoane Kotimo ararehokosapo aisane aseako, epo kau reke, Ho Kotesane eyaki hakasa reapo. Ho Kotesamo eaki someraka, “Né kukusiraka reke, mafasira aporo Keresoane Unihae Kotimo pusiehokosapo. Aisane nómo aseakosapo.” Airakano Símionemo kakimaka reapo. \v 27 E reakipoko Ho Kotesamo e himua someraka, “Kotimo apea né hisie.” Airakano kaikia, Kotimo apea hikia pauraka aseane, Yosefepe Maria tetapō tati hokosane maka perakano asesapo. Kotimo somemane motosane rakiako hemakapukua Kotimo apea maka perakano, \v 28 hokosane Símionemo ketaka maka, Kotiaki susesapo. \v 29 Epo Kotiaki suseaka someraka, \m “Kotio, nómo anoaki some karakasuane mano ane oyapo. Yumo ano kuane siahoasireapo. \v 30 Isu Isiraya aporo hinamo farimakosa aporoane pipu nōmo himo aserakanapo. \v 31-32 E ipi hákasa faesapo. Epo faesane soko, Koti neane soko, hokosa omo Yu aporohoanafonosaki tariakosapo. Isu Yu aporoane makárahoasimo nómo hokosa pusiesapo. Makata one aporo suamo hemakapusimo nómo ayiáka arakire.” \p \v 33 Aíyaka somerakano Símionemo someane hokosa amo karikinesa wafayape\f + \fr 2:33 \ft Kotiane kakaro Yasumo Atapo. Arirakano hauaka wo Yosefeane Yasumo ipi sama asiapo.\f* kaīyia tetapō kairaka, “Kepoane yakaparakapo.” Aíyaka hemakapusuapo. \v 34 Aíyaka hemakapurakano Kotimo tetāne makotehoasimo Símionemo tetāki some kasapo. Some kaka faraka Mariaki Símionemo someraka, “Hokosa one Kotimo murikimasapo. Epo Kotiane aporo hinamoaki tariasimo e Kotimo pusiesapo. Pusiesane perakano aporo metakiramo eaki hisiraka mainamarekea mokoatikihokosapo. Asiamo e pesasamo Isiraya aporo hinamo metakirane Kotimo farimakosapo. Arirakano metakirane marutaehokosapo. \v 35 Aporomo mainamarekea ipu namina hemakapukua mahamekea risiane mafekemarakano epo aseakosapo. Ayiáka rakirakano, Maria, né, taremo karesa tena ayiáka, ipu mainamarekea mokoatikirakano, nómo aseraka, ne himu kára nekea hemakapukua hisiraka himu tehokosapo.” Aíyaka Símionemo Mariaki somesapo. \p \v 36 Arirakano Kotimo someane kaira porofete hinamo yano motosa Ana kayapo. Anamo ipi wafaya yano motosa Fanuopo. Ipi aporo ira yano motosa Ásapo. Fana e aporomo arumaka kake, keremisi yatipinusu faraka ipi apiane kusuapo. \v 37 Kurakano e yaro kake keremisi aiti fo amo (84) e yaro kayapo. Ayiáka Ana ipi kake sisimaraka, Kotiane merarusafapo. Ereamo soko, maíyamo soko, epo Kotiaki kekerenapo. Arirakano maiya suamo epo makata nakosane sokoairaka kake, Kotiaki kurikurisapo. \v 38 Arirakano Yarusarame aporo hinamomo someraka “Isu mafasiakosa aporo Kotimo pusiehokosapo.” Aíyaka ipu hemakapukua kau risiapo. Arirakano Mariape Yosefe tetapō Kotimo apea hokosane maka pesa maiya amo, hinamo Ana Kotimo apea pekea iane aseraka Kotiaki susesapo. Suseraka Anamo hokosa ane tariraka someraka, “Isu mafasiakosane hokosa oyapo.” Aíyaka Anamo somesapo. \p \v 39 Unihae Kotimo somemane kasane Mariape Yosefe tetapō kakimaka rakikia faraka, Yarusarame sitiane metakarikia Kariri hauaka poparipukua, tetapō tati ape Nasare apea poparipusuapo. Apea poparipukua risiapo. \v 40 Apea risike Yasu ipi hokosa kara reapo. Ipi wakapuaka reke ipi koteaka hemakapurakano eane Kotimo makotesapo. \s1 Kotimo apea Yasu pusuane oyapo. \p \v 41 Keremisi suamo Yarusarame sitia Ape Farimaresane Hemakapuko\f + \fr 2:41 \ft Sawi fariakoa Ape Farimaresane Hemakapuko Hokono Kerane some kepoane á asekeanie.\f* Hokono Kerapo. Asiasamo Yasumo ipi kaīyia soko, ipi karikinesa wafaya soko, tetā sarimahoko hirapo. \v 42 Hikianasamo Yasu ipi keremisi kenosu rea maiya amo Yasu soko karikia hisiapo. \v 43 Yasumo ipi kaīyiape ipi karikinesa wafaya tetā hokono kekea soraka apea poparipusuapo. Poparipurakano Yasu ipi Yarusarame siti yia pariraka kayapo. \p \v 44 Kayakipoko ipi kaīyiape ipi karikinesa wafaya tetapō hemakapuraka, “E fana purakasiapo.” Aíyaka hemakapukua tetā pusuapo. Pukua yao nenehoramo Yasuane wáraka kosapo. Kokoa fasekeno ipi aporo iraki soko, ipi aporo tákeaki soko, kairaka, “Yasuane repo asesare?” Airakano aporo ipu someraka, “Isiapo eane asesafapo.” \v 45 Airakano ipi kaīyiape ipi karikinesa wafaya tetā efera hunia Yarusarame sitia Yasuane kope poparihisiapo. \v 46 Poparihikia yape tetá waka, yape isiamo Kotimo apea hikia aseane, Yu aporo tisa aporoyaki hakāsa Yasuane kakeno asesapo. Aseane, tisa aporomo makata somerakano, Yasumo kairaka kakeno asesapo. Arirakano epo soko tisa aporoaki akai kairaka kayapo. \v 47 Yasumo nenakamaka mokome somehoanafonoraka, koteaka somerakano, aporo su toamo kairaka fofasapo. \v 48 Aíyaka somerakano asekea, ipi kaīyiape ipi karikinesa wafaya tetā fofasapo. Fofaraka ipi kaīyiamo eaki someraka, “Mano neao, né wo marirakano parisare? Ní ata etapo ne koane fasekeno himu fasapo.” \p \v 49 Airakano epo someraka, “Marirakano mokome kope pusuare? Fana yia nōmo Atamo ape wo aseako peafokore? Nōmo Atamo ape wo aseako pesa satiki ano kakeno asekeafunupo.” \v 50 Airakano epo someane ipi karikinesa wafayape ipi kaīyia tetapō, koteaka hemakapusuafapo. \p \v 51 Arirakano Yasu ipi kaīyia ipi karikinesa wafayayaki hakāsa Nasare apea poparipusuapo. Tetapō someane Yasumo koaretaesafapo. Anakano makata su asesane ipi kaīyiamo merarusafapo. \v 52 Asiamo Yasuane káraraka ipi himumo hemakapusuane soko koteaka hemakapukua, ipi kauane soko koteaka káraraka, ayiáka rekeno, aporomo aseraka eaki kara sesesapo. Arirakano Kotimo soko eaki kara sesesapo. \c 3 \s1 Yone he tapukumareramo some kasane oyapo. \r Matiu 3:1-12; Maka 1:1-8; Yone 1:19-28 \p \v 1 Unihae Sisa Taipiriasemo Rome aporo hinamo suane asekea reke, e unihae káraraka reapo. E unihaeraka reamo, Keremisi senaki suane (14) faraka, Keremisi pare amo (15) Yutía hauakane Potiase Pairatemo ipi unihae wakasemaraka asekea reapo. Arirakano Kariri hauakane Herotemo ipi unihae wakasemaraka asekea reapo. Arirakano Ituria hauakane soko, Tekonaitisi hauakane soko, Herotemo mamanea Firipimo unihae wakasemaraka asekea reapo. Arirakano Apirini hauakane Riseniasemo unihae wakasemaraka asekea reapo. \p \v 2 Arirakano maiya amo Anasepe Kaiafase tetā pirisiti aporo fanaraka risiapo. Maiya amo Sekaráyamo maeya Yoneane, ima yaoa reke, Kotimo somerakano kaisiapo. \v 3 Kaikia he Yotane fu hauaka a koraka reapo. Koraka reke epo some karáka, “Repo himu watikisane Kotimo mafahoasimo makata watikisane metakarikia, eaki risikiako parirasie. Risiako parirakano, nōmo re hea tapukumuriakosapo,” aisapo. \v 4 Aisane aihoasiraka wate fana porofete aporo Aesayamo sawia popasane oyapo. \m “Aporo meta yao kauanea rekeakosapo. Á reke epo sakepamo someraka, ‘Unihae peakosane ikia kara makotehoanie. Ikia kara hahaesekeno maereketaehoanie. \v 5 Harusekeno suahoanie. Ūri wakasema soko, ūri kára soko rekeno, pateketaehoanie. Hahaesekeno maereketaehoanie. Eke soko ira pikinu soko tokeno takikia mokoatehoanie. \v 6 Ayiáka rakirakano reane Kotimo mafasiakosapo. Mafasirakano aporo hinamo suamo aseakosapo.’ Aíyaka aporoamo some kakakosapo.” \m Aíyaka some kakakosa aporoane Aesayamo Kotimo sawia popasane Yone ipipo. \rq (Aisaia 40:3-5)\rq* \p \v 7 Yone reakipoko aseane, aporo yakai Yonemo i hea tapukumuriasimo perakano, asekea, Yonemo iaki someraka, “Re su heseke ayireapo. Kotimo re suane saperaka fanasihokosapo. Kotimo fanasinapaka epamo reaki somerakano, re teketarikia perakanare? \v 8 Arirakano ira kotesamo wate koteaka perapo. Ira wate koteaka apera ayiáka, repo himu watikisane metakarikia, risikiako parisane asekeasimo koteaka susu risikianie. Ayiáka hemakapukua risikiafunusa nine repo hemakapuraka, ‘Isu Eparahamemo aporo ira risiasamo Kotimo aporoane isupo. Asiamo isu siaraka risikinapo.’ Repo aíyaka hemakapukupo. Re Kotimo aporofapo. Eparahamemo ainane kotesapo. Repo ainane watikihoareapo. Asiamo Eparahamemo aporo ira parihoasimo, eke one Kotimo aporomano maparihoane, sia aporomano parihokosapo. \v 9 Asiamo aporomo ira tokohokosakipoko kapi máfaraka area ayiáka, maiya omo Kotimo fanasihokosane soko, ayiáka makeraka rekenapo. Ira wate koteaka peanafonona irane, tokoraka, mokoateraka iramo inakasimo ira paiyakosapo.” \p \v 10 Aíyaka Yonemo somerakano aporo yakai sarimasamo someraka, “Isiapo yakapa rakiakosare?” \v 11 Airakano Yonemo someraka, “Repo aporo metamo pasu tetá toamo, pasu hakása meta maka, aporo meta pasu fasane kakanie. Arirakano repo aporo metamo makata nakosa tokeno, parakuraka, aporo makata nakosa fasane kakanie.” Aisapo. \v 12 Airakano takese mora aporo hea tapukumuriasimo peraka someraka, “Tisao, isiapo yakapa rakiakosare?” \v 13 Airakano Yonemo someraka, “Takese mone mora yaiya mokoanie. Mone meta hakimakopo.” Aisapo. \v 14 Airakano aporo terakaiyamosamo someraka, “Isiapo yakapa rakiakosare?” Airakano Yonemo someraka, “Mone hakimokoako aporo rukupo. Mone hakimokoako kotafe topakamaraka hukurukupo. Makata rakisiapoko makata ropo karakáno, repo seseaka makanie. “Makata ropo one siahoasifareapo.” Aihokopo.” \p \v 15 Aíyaka Yonemo somerakano, kaikia, aporo hinamomo hemakapuraka, “Mafasira aporo, Kereso peakosaposane apera ayare?” Aíyaka hemakapukua asekea toapo. \v 16 Asekea toakipoko aporo hinamo suaki Yonemo someraka, “Re nōmo hea hákasa tapukumurirakanapo. Hea tapukumurisiakipoko aporo kára meta keseke peakosapo. Aporoane aperamo epo re Ho Kotesa soko ira rufi soko\f + \fr 3:16 \ft Ira rufiamo aporomanomo makata watikisane paiyakosapo.\f* muriakosapo. Arirakano aporo káramo tamaka ane aporo raipamo fisinapo. Fisina ayiáka ano wakasemasasamo epo tamaka ane nōmo fisihoane siahoasifareapo. E aporo kárasasamo nōmo epoko raiparaka rakiako ayiane soko, ano wakasemasasamo, nōmo rakiane siahoasifareapo. Ano eyaki siasafapo. \v 17 Aporo kárane peraka, epo sipete asia foke maka peakosapo. Maka peraka hauaka moroa witi hae taesane fokemo fauhoane witi namoane ereketae hurupeperakano ane mokoa apea taehokosapo. Witi kauane fofomo mokoa pukua takua hurupeperakano ane mokoa ira rufi kopakapunafonona a paiyakosapo.” \v 18 Aíyaka Yonemo some kasá ayiáka, some meta soko some kaka, hunia soko some kaka, hunia soko some kaka, ayiáka Kotimo some kotesane epo aporo hinamoaki some kasapo. Ipu koteaka hemakapusimo some kasapo. \s1 Herotemo Yone hea tapukumarerane tipura makesane oyapo. \p \v 19 Arirakano Herotemo Kariri hauaka asekea rea maiya amo, ipi mamanea Firipimo asea, Herótiase ane, Herotemo haki arumaka reapo. Epo makata watikisa suane rakirakano, asekea, Yonemo saperaka someraka, “Ne watikirareapo. Ayiakakopo.” \v 20 Airakano Herotemo ipi fana watikiaka rakisia, yaiya efera hunia soko, watikiaka rakiraka, Yoneane tipura makesapo. \s1 Yasuane Yonemo hea tapukumaresane oyapo. \r Matiu 3:13-17; Maka 1:9-11; Yone 1:29-34 \p \v 21 Yone tipura makeasiraka rea maiya amo, aporo hinamo su Yonemo hea tapukumurisiapo. Aporo hinamo suane hea tapukumurikia faraka, Yasu soko hea tapukumaresapo. Hea tapukumarerakano Yasumo kurikuriraka reke, aseane, tiane kikisi akā kikisi rorakano asekea reakipoko, \v 22 Ho Kotesa mena nume asia, Yasu rea pesapo. Perakano hepene aeyaka Kotimo someraka, “Né, nōmo nī hokosapo. Né nōmo himu tumurumo kára hemakapukua seserakanapo.” Aíyaka hepene aeyaka somesapo. \s1 Yasumo aporo irane oyapo \r Matiu 1:1-17 \p \v 23 Yasu reke Keremisi tuaneti naene su (29) faraka, Keremisi teti (30) amo makata rakirane kepomaresapo. Aporomo hemakapuraka Yasumo ipi atane Yosefepo. Aíyaka hemakapusuapo. \q1 Yosefeane Hiraimo hokosapo. \m \v 24 Hiraiane Mátatemo hokosapo. Mátateane Rífaimo hokosapo. Rífaiane Méaokaimo hokosapo. Méaokaiane Yánaimo hokosapo. Yánaiane Yosefemo hokosapo. \m \v 25 Yosefeane Matataíasemo hokosapo. Matataíaseane Emosemo hokosapo. Emoseane Neamemo hokosapo. Neameane Esiraimo hokosapo. Esiraiane Nákaimo hokosapo. \m \v 26 Nákaiane Méatamo hokosapo. Méatane Matataíasemo hokosapo. Matataíaseane Sémenemo hokosapo. Sémeneane Yósekemo hokosapo. Yósekeane Yótamo hokosapo. \m \v 27 Yótane Yóananemo hokosapo. Yóananeane Résamo hokosapo. Résane Serápapeomo hokosapo. Serápapeoane Siátiomo hokosapo. Siátioane Néraimo hokosapo. \m \v 28 Néraiane Méaokaimo hokosapo. Méaokaiane Etaimo hokosapo. Etaiane Kosamemo hokosapo. Kosameane Eremétamemo hokosapo. Eremétameane Eamo hokosapo. \m \v 29 Eane Yosuamo hokosapo. Yosuane Eriésamo hokosapo. Eriésane Yórimemo hokosapo. Yórimeane Mátatemo hokosapo. Mátateane Rífaimo hokosapo. \m \v 30 Rífaiane Símionemo hokosapo. Símioneane Yutamo hokosapo. Yutane Yosefemo hokosapo. Yosefeane Yonamemo hokosapo. Yonameane Eraíyakimemo hokosapo. \m \v 31 Eraíyakimeane Méreamo hokosapo. Méreane Ménamo hokosapo. Ménane Mátatamo hokosapo. Mátatane Nétanemo hokosapo. Nétaneane Tefetemo hokosapo. \m \v 32 Tefeteane Yésemo hokosapo. Yéseane Opetemo hokosapo. Opeteane Póasemo hokosapo. Póaseane Saómonemo hokosapo. Saómoneane Násonemo hokosapo. \m \v 33 Násoneane Amínatapemo hokosapo. Amínatapeane Ataminimo hokosapo. Ataminiane Anaimo hokosapo. Anaiane Héseronemo hokosapo. Héseroneane Péresemo hokosapo. Péreseane Yutamo hokosapo. \m \v 34 Yutane Yakopemo hokosapo. Yakopeane Aisakemo hokosapo. Aisakeane Eparahamemo hokosapo. Eparahameane Teramo hokosapo. Terane Nahoremo hokosapo. \m \v 35 Nahoreane Serakemo hokosapo. Serakeane Riyumo hokosapo. Riyuane Perekemo hokosapo. Perekeane Ipamo hokosapo. Ipane Siramo hokosapo. \m \v 36 Sirane Kenanemo hokosapo. Kenaneane Afasatemo hokosapo. Afasateane Sememo hokosapo. Semeane Noamo hokosapo. Noane Remekemo hokosapo. \m \v 37 Remekeane Metuseramo hokosapo. Metuserane Inokemo hokosapo. Inokeane Yaretemo hokosapo. Yareteane Maharariomo hokosapo. Mahararioane Kenanemo hokosapo. \m \v 38 Kenaneane Inosimo hokosapo. Inosiane Setemo hokosapo. Seteane Atamemo hokosapo. Atameane Kotimo hokosapo.\f + \fr 3:38 \ft Atameane Kotimo ipi rakisiasamo Kotimo hokosapo, airapo.\f* \c 4 \s1 Yasumo watikiaka rakisimo Satanemo mokopipisane oyapo. \r Matiu 4:1-11; Maka 1:12-13 \p \v 1 Yasuane hea tapukumarekea reakipoko, Ho Kotesane Yasu ipi himua káraraka komarukua reke, he Yotane ane metakarikia pariperakano, Ho Kotesamo e karikia pukua, \v 2 ima yaoa sere foti amo (40) karikia reapo. Rea maiya amo Satanemo Yasuane mokopipisapo. Arirakano sere foti amo Yasumo makata nesafapo. Nena himu raru reke sere fotiane (40) fahoane Yasuane namo kakaro kára meamosapo. \v 3 Meamoraka reakipoko Satanemo Yasu kau aseakosakipoko mokopipiraka someraka, “Né Kotimo hokosasamo nómo eke akayane maka, ní nakosakipoko farawa maparisie.” \v 4 Airakano Yasumo someraka, “Wae, Kotimo sawia popasane oyapo. ‘Aporomano koteaka rekeako, farawa hákasa nenaka koteaka rerafapo.’ Aíyaka Kotimo sawia popahoareapo.” \rq (Lo 8:3)\rq* \p \v 5 Aíyaka somerakano, Satanemo Yasuane ūria karikia hisiapo. Hikia ūri terayia risike, kamani kekepomo hauaka kekepoane unihaeaka asekea risia hauaka suane foakayia Yasuaki tarisiapo. \v 6 Tariraka someraka, “Hauaka suane soko hauaka á makata su namo kakaro kotesane soko, anoaki kasapo. Kasane nōmo nī hemakapukua aporo metaki kakakosapo. \v 7 Asiasamo nómo anoaki kekererakano, makata ane su nōmo néaki kakakosapo.” \p \v 8 Airakano Yasumo someraka, “Wae, Kotimo sawia popasane oyapo. ‘Nómo Unihaeane Kotipo. Koti ipiaki hákasa kekerehoanie. Epoko hákasa rakinie.’ Aíyaka Kotimo sawia popahoareapo.” \rq (Lo 6:13-14)\rq* \p \v 9 Aíyaka Yasumo somerakano, Satanemo Yasuane Yarusarame sitia karikia hikia, Kotimo ape kopo yapura karikia hikia risike someraka, “Né Kotimo hokosasamo, ní yia hauaka atura hurupesie. \v 10 Huruperakano Kotimo hepene aporoaki someraka, ‘E ararerasie,’ airakano ipu né mafairaka rekeakosapo. \v 11 Né korakea ekemo kareakohoamo hepene aporomo hokonomo né máfaraka maka rekeakosapo. Aíyaka Kotimo sawia popahoareapo.” \rq (Buk Song 91:11-12)\rq* \p \v 12 Airakano Yasumo someraka, “Kotimo some meta Kotimo sawia popasane oyapo. ‘Ní Unihae Kotiane kau aseakosakipoko ayiakakopo.’ Aíyaka Kotimo sawia popahoareapo.” \rq (Lo 6:16)\rq* \p \v 13 Aíyaka Yasumo somerakano, Satanemo Yasuaki mokopipisane metakarikia pusuapo. Pukua Satanemo hemakapuraka, “Maiya metamo nōmo e mokopipiraka aseakonapo.” Aíyaka Satanemo hemakapukua pusuapo. \s1 Kariri hauaka á Yasumo makata rakira kepomaresane oyapo. \r Matiu 4:12-17; Maka 1:14-15 \p \v 14 Yasu ipi himua Ho Kotesane káraraka reke, Yasu Kariri hauaka á paripusuapo. Yasu Kariri hauaka pukua reke, Yasumo uyáka rakirakanaporakano kaikia, Kariri hauaka aeyaka aporo hinamo suamo kaisiapo. \v 15 Arirakano Yu aporomo sarimana ape yakaia Yasumo some karakano, aporo hinamo suamo kaikia eaki kekeresapo. \s1 Nasare taonea Yasumo some karakano aporomo kakipayasane oyapo. \r Matiu 13:53-58; Maka 6:1-6 \p \v 16 Nasare taonea Yasu ipi hokosa mano reane, ape á reke yia, ipi káraraka hokosa raua reapo. Arirakano Nasare taonea Yasu paripusuapo. Fenena maiya suamo, Yu aporomo sarimana apea Yasu pukuanasamo, Yasu Nasare taonea puraka, Yu aporomo sarimana apeá soko, e pusuapo. Pukua, Kotimo sawi menohoko takahiane, \v 17 eaki porofete aporo Aesayamo sawi popasane eaki karakano epo maka, mafisiraka menosapo. Popasane úyaka menosapo. \v 18 Yasumo menoraka, \m “Unihae Kotimo ano murikimasasamo epo Ho Kotesane anoaki karakano ano himua rekenapo. Aporo makata forosaki some kotesane nōmo some kakasimo Kotimo ano murikimasapo. Arirakano aporo hinamo tipura kesa, ‘Re tonotaehokosapo.’ Aíyaka somehoko pusierakano ano pesapo. Aporo hinamo hi fausane faraka, efera hunia koteaka asekeasimo ano pusierakano pesapo. Aporo hinamo metakira yunu aporomo karikia pusuane pasimokoako pusierakano ano pesapo. \v 19 ‘Keremisi omo Kotimo aporo hinamoane makotehokosapo.’ Aíyaka nōmo somehoko pusierakano ano pesapo.” \rq (Aisaia 61:1-2)\rq* \m Aíyaka popasane Yasumo menosapo. \p \v 20 Menoraka faraka sawiane takosapo. Takosane sawiane Yu aporomo sarimana apeane asekea rea aporoaki kaka marekea, e asekea kayapo. Kakeno aporo hinamo suamo Yasumo yakapa somerakarihoamo e aseraka risiapo. \v 21 Aseraka risikino Yasumo i asekea someraka, “Sawiane nōmo menorakano repo kaikia arisiamo makata ayiakakosapo, aíyaka popasane, pipu yumo faserepeareapo.” \p \v 22 Airakano aporo hinamo ipu someraka “Ao, koterakae,” aisapo. Ayiáka ipu namina himumo hemakapuraka, “Epo some akarane some kotesapo. Some kotesane maiyakanarakapo,” aíyaka namina susu hemakapusuapo. Arirakano ipu someraka, “E Yosefemo hokosafae?” \p \v 23 Airakano Yasumo iaki someraka, “Repo anoaki yapake someraka, ‘Mitikoro, nómo ní makata takamasane fana mafahoanie.’ Aíyaka repo anoaki some meta someraka, ‘Kapaneame taonea nómo makata rakisiapakano isiapo kairaka, nómo ní ape wo soko ayiáka rakinie.’ Aíyaka repo anoaki somehokosapo. \p \v 24 Arirakano nōmo reaki kakaro somerakaripo. Kotimo some kará porofete aporomo someane ipi ape sumu á aporo hinamo hakāsa risiamo kakimarafapo. \p \v 25 Hao, kaisie. Nōmo reaki kakaro somerakaripo. Some kepoane oyapo. Fana Iraíya rea maiya amo, Yu hinamo yaro yakai toapo. Maiya amo keremisi isia faraka, keremisi kitafa amo, ere maiya namasu amo, kupa kára karaka hauaka sua makata nakosane fasapo. \v 26 Makata nakosa farakano asekea, Iraíyane Yu aporomo hauaka á aporo hinamo ararehoko Kotimo pusiesafapo. Yu hinamo yaro yakai toane ararehoko pusiesafapo. Yu aporohoanafonosamo hauaka meta pusiesapo. Saetone hauaka á pukua, Sarefa apea hinamo yaro kayane ararehoko pusiesapo. \v 27 Arirakano fana porofete aporo Iraísa rea maiya amo, Isiraya hauaka á Yu aporo risiane aporo toropakesa yakai risiapo. Risiane i suane mafasafapo. Arirakano Yu aporohoanafonosamo hauaka Siria aporo hakása meta, yano motosa Neamane, e toropakesa rekeno e hakása mafasapo.” \p \v 28 Aíyaka Yasumo somerakano aporo hinamo su Yu aporomo sarimana apea toamo kairaka, ipu kakaro kara sapesapo. \v 29 Saperaka takahihiraka, Yasuane waseremaka karikia pukua, apeane metakarikia ūri faea hikia ūri terayia aeyaka, feseremosa á Yasu makasuhokosakipoko \v 30 asiane, Yasumo ipi aseraka, ipi yia rea nine puraka fasapo. \s1 Yatafumo aporo ho masane Yasumo mafasane oyapo. \r Maka 1:21-28 \p \v 31 Yasu pukua Kariri hauaka Kapaneame taonea pausapo. Pauraka fenena maiya amo some kasapo. \v 32 Some karakano aporo hinamomo kaikia himu faraka fofasapo. Epo wakapuaka some karakano kaikia “Someane enahoasifareapo.” Aíyaka aporo hinamo suane fofasapo. \v 33 Arirakano Yu aporomo sarimana apea aporo hakása meta, yatafumo e ho masa reke, epo sakepamo wáraka someraka, \v 34 “Ae, ae, Yasu né Nasare aporopo. Nómo isu mayiakakosare? Isu mokoatikihoko pesare? Né nōmo aserapo. Né Kotimo pusiesane, né ipi hokosa namo kakaro kotesapo.” \v 35 Airakano Yasumo yatafuaki someraka, “Nómo mehokopo. Nómo aporo ho masane metakarikia né pusie.” Airakano aporo hinamo risia arakaru tipia, yatafumo aporo ho masane hauaka atura makasuraka marekea aporoane kakaro mokoatikihoanafonoraka, aporo ho masane yatafumo metakarikia pusuapo. \p \v 36 Purakano aporo hinamo su sarimaraka risiamo asekea, fofaraka namina susu someraka, “Someane marirakanarakapo. Aporo káramo somera ayiáka epo wakapuaka someraka, yatafu pusierakano, yatafumo kakimaka apure,” aisapo. \v 37 Ayiáka rakirakano asekea hauaka makea aporo hinamo risia suaki “Yasumo uyáka rakisiapo.” Airakano aporo hinamo suamo kaisiapo. \s1 Aporo hinamo yakai makata tasa Yasumo mafasane oyapo. \r Matiu 8:14-17; Maka 1:29-34 \p \v 38 Yasu takahikia Yu aporomo sarimana apeane metakarikia pukua, Saemonemo apea yorosapo. Yoroane Saemonemo ipi aseamo kaīyia kau kára sisipuraka, makata takamarakano, e mafahoasimo ipu Yasuaki somesapo. \v 39 Somerakano hinamo makata takamasa warea á Yasu pukua asekea, reke, e kau kara sisipusaki Yasumo wakapuaka someraka, “Kau sisipu, né metakarikia pusie.” Airakano kau sisipuane fasapo. Faraka, wate foaka hinamo ane takahikia, ipoko makata nakosa paikia kasapo. \p \v 40 Arirakano wakasema nina maiya tuakeramo, aporo hinamomo namina aporo hinamo táke metakirane makata tasa Yasu rea karikia pesapo. Karikia perakano i makata tasa suane Yasumo hokonomo sakaihoane su fasapo. \v 41 Arirakano aporo hinamo yakai yatafumo i ho mosane, yatafumo iane metakarikia wárape puraka someraka, “Né Kotimo hokosapo.” Airakano Yasumo iaki sakepamo someraka, “Repo mehokopo,” aisapo. Ipu “Aporo hinamo suane mafasiasimo, Yasuane Kotimo murikimasapo. Asiamo e Keresopo.” Aíyaka ipu hemakapusuasamo Yasumo iaki “Mehokopo,” aisapo. \s1 Ape sumu kekepoa Yasumo some kakako pusuane oyapo. \r Maka 1:35-38 \p \v 42 Mituru fiarakano Kapaneame taoneane Yasumo metakarikia, kamaka nena yaoa aporo fasakipoko pusuapo. Pusuakipoko ipu Yasuane kokoa, aseraka someraka, “Isiapo apeane metakarikia pukupo.” \v 43 Airakano Yasumo someraka “Ano ape metakira á soko some kotesane some kakako pukusapo. Koti unihaeaka reane some kakako Kotimo ano pusiesapo.” \p \v 44 Aíyaka Yasu pukua Yutía hauaka koraka reke, ape sumu meta Yu aporomo sarimana apea some kaka, ape sumu meta á soko Yu aporomo sarimana apea some kaka, ayiáka some kape puraka reapo. \c 5 \s1 Yasumo aporo hakāsa pura murikimasane oyapo. \r Matiu 4:18-22; Maka 1:16-20 \p \v 1 He kekea kaya, he Kenesarete\f + \fr 5:1 \ft He Kariri yano motosa metane He Kenesaretepo.\f* fua Yasu rea maiya amo, aporo hinamo suamo Kotimo someane kaiyako pesapo. Kaiyako peraka aporo hinamo su sarimaraka, hauaka á taperakano, metakira kekefokekeforaka, metakiramo hokonomo koaka taeraka pekea, kaikia risikino asesapo. \v 2 Arirakano Yasumo aseane pokoa mora aporoamo ipu namina kasuane metakarikia, kasipuane kusuraka risike, kasu tetákara karikimaresekeno asesapo. \v 3 Arirakano Yasuane Saemonemo kasua ripaka reapo. Ripaka reke Saemoneaki Yasumo someraka, “He fe wakasema makeraka rokoa pusie,” aisapo. Aíyaka puraka Yasu kasu tua kake, aporo hinamo he fua risiaki some kasapo. \p \v 4 Some kaka faraka, Saemoneaki Yasumo someraka, “He numu aeyaka rokoa pusie. Puraka risike pokoa mokoako repo kasipuane mokoa hea kokomurisie.” \p \v 5 Airakano Saemonemo someraka, “Tisao, pipu ereamo isiapo kasipuane mokoa hea kokomuriraka risike, yao fiasane pokoa mosafapo. Pipu ereamo isu fenesafapo. Pokoa mokoanafonosa nine nómo ayisierakano isiapo kakimaka kasipuane mokoa hea kokomurirakanapo,” aisapo. \v 6 Aíyaka kasipuane hea kokomurikia, kihoane pokoa yakai kára hatirimaka pusuane su kasipua kesapo. Keraka umiraka kasipu ane potakaheakorakano asekea, \v 7 kasu meta ipu namina moremo kasuane tapukurekeno aseraka, hokono haesapo. Hokono haerakano, kasuane soko rokoa pekea, kasu tetákara pokoamo komarusuapo. Komaruraka umiraka, kasu hea kenepesahopo. \v 8 Arirakano kasu pokoamo komarusuane Saemone Pitamo aseraka, Yasu rea kakuna porokoa kake someraka, “Unihaeo, ano himu watikisapo. Né anoyaki hakāsa reke siahoasifareapo.” \p \v 9 Aíyaka epo soko namina suamo pokoa sakepamo mosane aseraka kara fofasapo. \v 10 Arirakano Sepetemo maeya Yamesepe Yone tetā Saemoneyaki hakāsa makata rakira aporopo. Tetā soko fofasapo. Arirakano Saemoneaki Yasumo someraka, “Ne namohokopo. Nómo pokoa amora ayiáka, aporo hinamo ane ano patera asekeasimo nómo ayiáka pasimokoakosapo,” aisapo. \p \v 11 Arirakano i kasu rokoa, he fea pukua kasu matapea kasuane karimarekea, makata su yia metakarikia i Yasuyaki hakāsa pusuapo. \s1 Aporo toropakesa Yasumo mafasane oyapo. \r Matiu 8:1-4; Maka 1:40-45 \p \v 12 Arirakano maiya metamo Yasuane ape meta reakipoko, aporo toropakesa pekea, Yasu ipi yano motosane kárapo, aíyaka hemakapukua, kakuna porokoa kake someraka, “Unihaeo, nómo ano mafahoko seseraka soko metao, ne seserire?” \v 13 Airakano Yasumo ipi hokono raeraka sakairaka someraka, “Ano seseripo. Né makata takamasane farasie.” Aihoanine aporo toropakesane wate foakayia fasapo. \v 14 Farakano Yasumo someraka, “Aporo metakiraki somehokopo. Pirisiti aporo rea pukua, né kau toropakesa fasane, pirisiti aporoaki tarinie. Tarikia, Mosesemo somemanemo ayiáka kakaniesane yaiya kakanie. Né mafasasamo makata yaku ayiáka kakanie. Ne fasane aporo hinamo suamo asekea hemakapusimo nómo ayiáka kakanie.” Aíyaka Yasumo somesapo. \p \v 15 Asiakipoko Yasumo makata rakisiane aporo metamo asekea, aporo metaki someaka, arirakano aporo metamo aporo metaki someaka, aíyaka hauaka sua somepe pusuapo. Somerakano kaikia hauaka su aeyaka Yasumo someane kaiyakosakipoko aporo hinamo yakai pesapo. Arirakano aporo hinamo yakai makata tasane soko mafahoasimo pesapo. Perakano iane Yasumo mafasapo. \v 16 Mafáraka rea maiya amo, Yasu ipi haku ima yaoa pukua reke, Kotiaki kurikurihoko puraka rerapo. \s1 Aporo korosakataesane Yasumo mafasane oyapo. \r Matiu 9:1-8; Maka 2:1-12 \p \v 17 Maiya metamo Yasumo some karakano Ferese aporo soko, Kotimo somemane tisa aporo soko, Kariri hauaka ape su aeyaka soko, Yutía hauaka ape su aeyaka soko, Yarusarame siti aeyaka soko, ape sumu su aeyaka pekea toapo. Aporo makata tasane Yasumo mafahoasimo Kotimo ipi wakapuane Yasuyaki hakasa reapo. \p \v 18 Arirakano aporo metakiramo aporo korosakataesane fefeneakua makekea maka pekea, Yasu rea apea maka pesapo. Maka pekea ape kakarua maka pukua Yasu hikumisi nenemea motoako pukusakipoko \v 19 aseane, aporo hinamo yakai sarimaraka ape tapesekeno metakarisiapo. Metakarikia, ape kopoa maka hisiapo. Maka hikia ape kopoane feteketaeraka, aporo fefeneakua makesane ape kakarua Yasu rea, tau yia hurutapisiapo. \v 20 Arirakano aporo korosakataesane maka pesa aporo kitafasuamo, aporo korosakataesane Yasumo mafahoasimo, ipu Yasuaki himu hakásaraka hemakapusuapo. Ipu himu hakásaraka hemakapukua maka perakano, Yasumo asekea, aporo fefeneakua makesaki someraka, “Né himu watikisane nōmo mafarakanapo.” \v 21 Airakano Ferese aporomo soko, Kotimo somemane tisa aporomo soko, namina susu someraka, “Aporo himu watikisane mafarakanapo, airakane Kotimo ipi airaka sikirakae. Epo Kotiane mawakasemarakane, e epare? Aporo himu watikisane aporomo mafanafapo. Kotimo ipi hákasa mafanapo.” \p \v 22 Airakano ipu hemakapusuane Yasumo aseraka someraka “Repo marirakano ano mahokoparirakanare? \v 23 Aporo himu watikisane mafanane kárare? Aporo makata takamasa mafanane wakasemare? Meta mane kárare? Meta mane wakasemare? Wae, tetákara hakása yinesapo. \v 24 Hao, kaisie. Aporomanomo Tákeane anopo. Hauaka wo aporo himu watikisane nōmo mafahoasimo, Kotimo ano murikimaka maresapo. Maresasamo repo asekeasimo, aporo korosakataesaki nōmo takahisierakanapo.” Aíyaka aporo korosakataesaki Yasumo someraka, “Ne takahisie. Takahikia nómo ní asakapuane maweroraka maka, né ní apea pusie.” \p \v 25 Airakano i hikumisia aporoane wate foaka takahikia ipi asakapuane maweroraka maka, ipi apea paripusuapo. Ipi puraka, Kotiaki kekererape pusuapo. \v 26 Purakano aporo hinamo sarimasamo aseraka fofasapo. Fofaraka someraka, “Pipu makata haku aserakaripo.” Aíyaka Kotiaki kara kekereraka somesapo. \s1 Yasumo Rífaiaki peaesane oyapo. \r Matiu 9:9-13; Maka 2:13-17 \p \v 27 Aporo korosakataesane mafaraka, Yasu pukua aseane, takese mora aporo yano motosa Rífai\f + \fr 5:27 \ft Rífai ane yano motosa meta Matiupo.\f* takese mora oposea kakeno asesapo. Aseraka Yasumo Rífaiaki someraka, “Né, ano patera aseako peae.” \v 28 Airakano Rífaiane takahikia makata su metakarikia, Yasu patera asekea tati hakasa pusuapo. \v 29 Puraka Rífaimo someraka, “Yasu né, nōmo apea makata nako peae.” Airakano aporo takese mora watikiaka risiane soko, aporo metakira himu watikiaka risiane soko, sarimaraka, Yasuyaki hakāsa Rífaimo apea makata nako sarimaraka toapo. \v 30 Toke makata nenakano, Ferese aporomo soko ipu Yasumo aporo hakāsa puraki someraka, “Aporo takese mora\f + \fr 5:30 \ft Takese mora aporoamo mone sapeane hakimosapo. Anakano asekea aporomo iaki sesesafapo.\f* aporo soko aporo himu watikisa akiyaki, marirakano re iyaki hakāsa toke makata nenakanare?” \v 31 Airakano Yasumo someraka “Aporo koteaka reane mitikoromo mafahoko e rea purafapo. Aporo makata takamasane mitikoromo mafahoko e rea purapo. \v 32 Aporo himu watikiaka risiamo himu watikisane rukupateraka metakarisimo, nōmo mafahoko ano perakayiapo. Aporo kotesane nōmo mafahoko ano perakayiafapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Kotimo asekeasimo aporo hinamo suamo makata nakosa sokoainane, Yasumo somesane oyapo. \r Matiu 9:14-17; Maka 2:18-22 \p \v 33 Aporo metakiramo Yasuaki someraka, “Yone hea tapukumareramo ipi aporo hakāsa puramo makata nakosane sokoairaka Kotiaki kurikurinapo. Efera hunia soko, efera hunia soko, Ferese aporoaki patera asesa aporoamo soko makata nakosane sokoainapo. Arirakano nómo aporo hakāsa puramo he soko, makata nakosane soko sokoairakarifapo. Airakane marirakanore?” \p \v 34 Airakano Yasumo takumeaka someraka, “Isiapo Yu aporomo ainane oyapo. Aporomo hinamo arumarakano, aporo suamo hokono keraka, seseraka, makata nenapo. Nenaka aporo hinamo kawe apia iyaki hakāsa rekeno, aporo hinamo suamo himu hisihoanafonoraka, iyaki hakāsa seseraka risike, makata nakosa sokoainafapo. \v 35 Arirakano aporo, hinamo kawe apia ane, aporo metakiramo waseremaka apura maiya amo, i himu hisiraka ipu makata nakosane sokoaihokosapo,” aisapo. \p \v 36 Asiamo makata kawe rakirane soko, makata paté fana rakirane soko, sarimahokohoamo Yasumo takume meta someraka, “Pasu paté koasakipoko, pasu kawe resakamaka paremarekea irinafapo. Pasu kaweane koahoane siahoasifareapo. Pasu kawe resakamaka, pasu patéa paremarekea irihoane, tati sianafapo. Tatī kekeponapo. \p \v 37 Arirakano saro nanikose kau aporomo maka petoro irinapo. Iriraka waene he kawe metekesane, petoro patéa takamanafapo. Petoro patea takamarakano waene he kawemo ponoponoraka, petoro patéane fauhokosapo. Fauraka petoro kakeraka fetefeteraka, waene heane sakuriakosapo. Sakuriraka waene he soko, petoro soko, tetákara yi fahokosapo. \v 38 Asiamo waene he kawe metekesane petoro kawea takamakanie. \v 39 Aporomo someraka, ‘Waene he patéane kotehoareapo.\f + \fr 5:39 \ft Waene he patéane kára waperapo. Waene he kaweane kakaro waperafapo.\f* Ane seseripo,’ airapo.” Aíyaka Yasumo takumeaka somesapo. \c 6 \s1 Fenena maiya kepoane Yasumo somesane oyapo. \r Matiu 12:1-8; Maka 2:23-28 \p \v 1 Fenena maiya hakása metamo witi hemoa Yasu pusuapo. Pukua witi haeane ipi aporo hakāsa puramo tukua hokonomo sosokeraka nesapo. \v 2 Nenakano, Ferese aporomo asekea someraka, “Fenena maíya yaposane marirakano repo mamosorakanare?” \p \v 3-4 Airakano Yasumo someraka, “Wate fana, Tefete soko, ipi aporo hakāsa pura soko, kára meamorakano, Tefeteane ipi Kotimo apea yorokoa pukua, Kotipoko farawa taesane maka nesapo. Nekea ipi aporo hakāsa puraki soko nasimo kasapo. Kotiaki farawa kasá taesane aporo hinamo ipu suamo nakohoamo yaposapo. Arirakano pirisiti aporo ipu namina hákasamo nenane yaposafapo. Asiāne Tefete ipi pirisiti aporohoanafonosa yiamo nesapo.\f + \fr 6:3-4 \ft “Tefetemo soko nesasamo, nōmo aporo hakāsa purane meamorakano makata nesane ipu hasakasafapo.” Aíyaka Yasumo somesapo.\f* Aíyaka Kotimo sawia popahoareapo. Popasane repo menoraka, some kepoane hemakapurakarifapo. \v 5 Fenena maiya amo makata aina marerane ano unihaeaka rekenapo. Aporomanomo Tákeane anopo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Aporo hokono narisa Yasumo mafasane oyapo. \r Matiu 12:9-14; Maka 3:1-6 \p \v 6 Fenena maiya metamo Yasu Yu aporomo sarimana apea yorokoa some kasapo. Some kasa maiya amo, aporo hokono tumuru takuane narisa rekeno asesapo. \v 7 Arirakano Kotimo somemane tisa aporo soko, Ferese aporo soko, ipu Yasumo fenena maiya amo aporo hokono narisa mafarakarihoamo asekea risiapo. Fenena maiya amo Yasumo mafarakano asekea, ipu Yasuaki hukurukusakipoko asekea risiapo. \v 8 Asekea risikino, ipu hemakapusuane Yasumo aseraka, aporo hokono narisaki someraka, “Né, takahikia pekea tipi wo reae.” Airakano aporoane takahikia asekea reapo. \v 9 Asekea rekeno, Yasumo Kotimo somemane tisa aporoaki soko, Ferese aporoaki soko someraka, “Fenena maiya amo koteaka rakirane soko metao, watikiaka rakirane soko metao, rakira meta mamo Kotimo somemane mamosorakanare? Aporo meta kurapaka ararenane soko metao, aporo meta rurane soko metao makata rakira meta mamo Kotimo somemeane mamosorakanare?” \v 10 Aíyaka i aporo suane Yasumo asekea, aporo hokono narisaki someraka, “Ne hokono raerasie.” Airakano hokono raehoane, hokono narisane fasapo. \v 11 Hokono narisane farakano asekea, Ferese aporo soko, Kotimo somemane tisa aporo soko, ipu kára saperaka namina susu me rukua someraka, “Yasuane kukusimo isiapo rukusapo. E mayiáka isiapo runarakapo.” Aíyaka me rukua somesapo. \s1 Aporo hakāsa pura kenosu Yasumo murikimasane oyapo. \r Matiu 10:1-4; Maka 3:13-19 \p \v 12 Yasu ūria kurikurihoko hisiapo. Hikia ere hakásamo e warafaraka, Kotiaki kurikuriraka reke, yao fiasapo. \v 13 Fiarakano aporo hakāsa pura murikimakosakipoko, peaerakano, i su pesapo. Aporo su pesane, epo aporo kenosu murikimaka, iaki yano motoraka tarira aporo yano motosapo. \v 14 Tarira aporo murikimasane yano taesane oyapo. Saemone ipi yano motosa meta Pitapo. Arirakano meta Saemonemo ipi mamanea Enitupo, arirakano meta Yamesepo, arirakano meta Yonepo, arirakano meta Firipipo, arirakano meta Patóromiupo, \v 15 arirakano meta Matiupo, arirakano meta Tomasepo, arirakano meta Afiasemo maeya Yamesepo, arirakano meta Rome kamanimo Yu aporo asekea reane metakarisimo hemakapura aporo Saemonepo, \v 16 arirakano meta Yamesemo maeya Yutasepo, arirakano meta Yasuane parakehokosa aporo Yutase Isekeriopo. I su Yasumo murikimasane ayapo. \s1 Aporo hinamo makata tasa suane Yasumo mafasane oyapo. \r Matiu 4:24-25; Maka 3:7-12 \p \v 17 Yasuane aporo kenosuyaki ūri aeyaka pekea punua pausapo. Hauaka á eyaki aporo hinamo hakāsa pukua, kára sarimasapo. Arirakano Yutía hauaka su aeyaka aporo yakai pekea sarimaraka, Yarusarame siti aeyaka soko pekea sarimasapo. Arirakano ipu Yasumo someane soko kaiyako peraka yia, ipu aporo hinamo makata tasane soko mafahoasimo karikia pesapo. \v 18 Aporo yatafumo ho mosane soko perakano Yasumo mafasapo. \v 19 Yasumo wakapuamo aporo hinamo makata tasa suane mafarakano ipu namina suamo Yasuane sakaihoko pesapo. \s1 Kotimo makotenane oyapo. \r Matiu 5:1-12 \p \v 20 Yasumo ipi aporo hakāsa purane asekea someraka, “Repo someraka, ‘Kotimo menane ano forokoa reasasamo, Kotimo hemakapusua ayiáka, nōmo hemakapukusakipoko seseripo.’ Aisa aporo hinamoane Kotimo unihaeaka asekea rekenapo. Asekea reke Kotimo reane makoterakano, re seseraka risikianie. \v 21 Arirakano yumo re meamoraka risike, seseraka risikianie. Keseke repo siaraka makata nakosapo. Arirakano yumo re hihiripuraka risike seseraka risikianie. Keseke re kara seseraka takuhokosapo. \p \v 22 Arirakano repo Aporomanomo Táke anoane patera asesasamo, reaki aporo metakiramo hisiraka re patera tarikia, re ekeneraka someraka, ‘Re aporo watikirareapo.’ Airakano re seseraka risikianie. \v 23 Kára seseraka hokono potepoteraka risikianie. Hepene yapura repo makata ropo kára tokenapo. Asiamo porofete aporoane ipu makasa kaua kekemamo mokoatikisa ayiáka, re soko ayiáka mokoatikihokosapo. \p \v 24 Arirakano makata kemo kárasa aporo re asekeanie. Repo makata kemo su hauaka wo siaraka mosapo. \v 25 Arirakano yumo repo makata nakosa kára nenaka re asekeanie. Keseke re meamohokosapo. Arirakano yumo re takuraka risikino re asekeanie. Keseke re hihiripuhokosapo. \p \v 26 Arirakano reaki aporo suamo kekereraka somerakano re asekeanie. Fana namina makasa kaua kekemamo kotafe porofete aporoaki kekeresa ayiáka, ipu reaki soko ayiáka kekererakano asekeanie.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Rukuroponane Yasumo somesane oyapo. \r Matiu 5:38-48; 7:12 \p \v 27 Yasumo someraka, “Repo kaikia risikino nōmo reaki somerakanapo. Aporo metamo ne mokoatikirakano, nómo eaki himu tumurumo hemakapunie. Aporo metamo neaki hisirakano, nómo eane makotehoanie. \v 28 Aporo metamo neaki yakasa ho marerakano, aporoane nómo makotena someane eaki some kakanie. Aporo metamo neaki some watikisa somerakano, nómo epoko farimaka kurikurihoanie. \v 29 Aporo metamo ne akai parea rurakano, nómo rukuroponafaraka, akai pare takua soko rusimo tarinie. Aporomo nómo pasu osonane maka, nómo pasu osona metane soko marakano, waehokopo. \v 30 Aporomo neaki makasierakano, nómo kakanie. Aporomo nómo makata kemoane marakano eaki, ‘Nōmo makata kemoane nī fímakasie,’ aihokopo. \v 31 Arirakano nómo hemakapuraka, ‘Aporo metamo anoaki makoteraka ararehoasimo, ano seseripo,’ aíyaka nómo hemakapurakanone, nómo fana aporo aki nómo makoteraka rakinie. \p \v 32 Aporo metamo neaki himu tumurumo hemakapurakano, nómo soko eaki ropo himu tumurumo hemakapukua someraka, ‘Kotimo ano makotehokosapo,’ aíyaka hemakapuane siahoasifareapo. Nómo aina ayiaka aporo watikiaka reramo soko ainane hakása yiyapo. Arirakano aporo metamo aporo watikiaka rerane himu tumurumo hemakapurakano, epo soko neane ropo himu tumurumo hemakapurapo. \v 33 Arirakano aporo metamo né makoterakano, nómo soko e makotena akipoko, nómo hemakapuraka, ‘Kotimo ano makotehokosapo.’ Aíyaka hemakapukupo. Asiamo nena aporomo soko hakása yineraka rakirapo. \p \v 34 Nómo aporo meta mone arareraka, nómo takekea hemakapuraka, ‘Aporo aki nōmo mone yāno karakano, moneane epo anoaki parikakakosapo.’ Aíyaka hemakapukua eaki mone karaka, nómo hemakapuraka, ‘Nōmo koteaka rakisiasamo Kotimo ano makotehokosapo.’ Aíyaka hemakapurakanone ane siahoasifareapo. Nena aporomo ayiáka hemakapurapo. Ipu hemakapuraka, makata kasáne ropo makosakipoko karápo. Repo makata arakiramo nena aporomo rakirane marokehoanie. \v 35 Asiamo aporo metakiramo reane mokoatikirakano, aporoane repo himu tumurumo hemakapunie. Aporo metakirane makotehoanie. Aporo metakiraki makata yaku kakanie. Makata yaku kasane nómo ní keseke makosakipoko hemakapukupo. Ayiáka koteaka risikino, Unihae Koti Káramo reane ipi hokosapo, aihokosapo. Aíyaka reane epo karikia nakosapo. Arirakano reaki makata ropo kára kakakosapo. Arirakano suse aihoanafonona aporoane soko Kotimo ararenapo. Arirakano makaripi aira aporoane soko, Kotimo makotenapo. \v 36 Asiamo repo Ata Kotimo aporo hinamo su kamenakana ayiáka, repo soko aporo hinamo suane ayiáka kamenakahoanie.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 “Aporo meta hokomakopo.” Aisane oyapo. \r Matiu 7:1-5 \p \v 37 Yasumo someraka, “Nómo aporo metane hokomaka someraka, ‘E watikiaka are. Ano koteaka rekenapo. E area ayiáka ano rekenafapo.’ Aihokopo. Nómo hokomaka somehoanafonorakano, aporo metakiramo soko, Kotimo soko, neaki ayiáka hokomaka somehokosafapo. Arirakano nómo someraka, ‘E fanasirasie.’ Aihokopo. Aihoanafonorakano neaki soko, ‘Fanasirasie.’ Aihokosafapo. Arirakano aporo metamo ne mokoatikirakano eaki nómo himumo mahisisane mafahoanie. Mafarakano Kotimo soko nómo watikisane mafahokosapo. \v 38 Nómo makata karakano neaki soko makata kakákosapo. Karáka kára komarukua kakakosapo. Komarurakano pipiraka kapusuraka sakopepehoasimo kakakosapo. Nómo makata akara ayiáka, neaki soko yaiya kakakosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \p \v 39 Yasumo iaki takumeaka someraka “Aporo hi fausamo aporo meta hi fausa hokonoa maka karikia puane siahoasireare? Wae, tati tetákara kutua eteraka hurupepehokosapo. \v 40 Tisa aporo ipi fanaraka rerapo. Ipi aporo hakāsa purane kesekenapo. Aporo hakāsa puraki kakaro koteaka tarikia sukururakano asekea, ipu makata su koteaka enomaka risike, tisa aporomo ipi hemakapukua area ayiáka, aporo hakāsa puramo soko ayiáka, hemakapukua risirapo. \p \v 41 Arirakano nómo ní maemo hia makata pepeno wakasema kayane aserapo. Aseraka yia nómo ní hia makata pepeno kára kayane marirakano asekepayarakanare? \v 42 Asekepayaraka yia nómo ní maeaki someraka, ‘Maeo, né hia makata pepeno wakasema akayane, nōmo maka mamakatehokoripo.’ Aíyaka nómo somerakanone, né aporo himu tetáraka rekenapo. Fana nómo ní hia makata pepeno wakasema akayane maka mamakatehokosakipoko, nómo ní korakano siaraka kokoa aseakosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yasumo takumeaka ira wate somesane oyapo. \r Matiu 7:16-20; 12:33-35 \p \v 43 Yasumo someraka, “Ira kotesamo wate watikisa perafapo. Ira watikisamo wate kotesa perafapo. \v 44 Ira wate aseraka ira namo hemakapurapo. Sako utumua, foke wate pekerea tumarafapo. Sako keta risia sako karepe wate tumarafapo. \v 45 Mahimuna makatane, himumo hemakapurapo. Aporo hinamo kotesamo himumo koteaka hemakapukua, akaimo soko koteaka somerapo. Koteaka hemakapukua koteaka rakirapo. Arirakano aporo hinamo watikisamo himumo watikiaka hemakapukua akaimo soko kekemaraka watikiaka somerapo. Watikiaka hemakapukua watikiaka rakirapo. Aporo hinamomo himumo makata hemakapusuane akai aeyaka somerapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Aporo tetámo ape tetá kisia Yasumo takumeaka somesane oyapo. \r Matiu 7:21; 7:24-27 \p \v 46 Yasumo someraka, “Repo anoaki, ‘Unihaeo, Unihaeo,’ airaka yia, nōmo makata rakiniesane rakianafononane marirakanonare? \v 47-48 Arirakano aporomo ape kiakosakipoko hauaka parosa á ira kesa poroako hauaka rakea kuturaka ira kesa porokoa ape kisiapo. Ape kisiakipoko he huku puraka, ape koteaka kisiasamo rakarimaka pusuafapo. Rakarimaka punafonosa ayiáka, aporo hinamo ano rea pekea, nōmo someane kakimaka rakira aporo hinamoane asíapo. \v 49 Arirakano aporo metamo hauaka sakipu kima ape kiraka, hauaka wakasema kima susu rakea, ira kesa porokoa ape kisiane, he huku puraka, ape hauaka sakipusa kisiasamo, wate foakayia rakarimaka pusuapo. Rakarimaka puraka anusapo. Ape hauaka sakipua kisia hemo rakarimaka pusua ayiáka, nōmo some kakipayaraka rakianafonona aporo hinamoane asiapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \c 7 \s1 Yasumo aporo terakaiyamosa satinimo aporo raipa makata takamasa mafasane oyapo. \r Matiu 8:5-13 \p \v 1 Aporo hinamo ipu suamo kaiyisimo, Yasumo some kaka faraka ipi Kapaneame taonea pusuapo. \v 2 Kapaneame taonea Rome aporo terakaiyamosa satini reapo. Epo ipi aporo raipane kára hemakapukua sesenapo. Asiane epo aporo raipane makata takamasa kukuko makesapo. Kukuko makerakano satinimo kaiyiáne, “Yasumo aporo makata takamasa mafanapo.” Airakano kaisiapo. \v 3 Kairaka Yu aporo sisimaki someraka, “Yasumo nōmo aporo raipa makata takamasane mafahoasimo, Yasu pasimako pusie.” Airakano aporo sisimane pukua \v 4 Yasu rea pauraka kukunameaka someraka, “Rome aporo satiniane ipi aporo kotesapo. E nómo ararehoane siahoasireapo. \v 5 Epo isu Yu aporoane hemakapurapo. Epo isupoko Yu aporomo sarimana apeane epo máfaraka kisiapo. Asiamo nómo e ararehoane siahoasireapo.” \p \v 6 Airakano Yasuane iyaki hakasa pusuapo. Pukua satinimo ape ane makeraka pesapo. Yasu perakano satinimo asekea ipi aporo tákeaki someraka, “Né pukua Yasuaki somehoanie. Nōmo some akara one nómo eaki uyáka some kakanie. ‘Unihaeo, né peraka wafororareapo. Ano aporo wakasemapo. Né aporo kárasasamo iti siasafapo. Asiamo nōmo apea né peane siahoasifareapo. \v 7 Ano wakasemasamo né rea ano pesafapo. Né yia reke, nómo someraka ipi aporo makata takamasane farasie, aihoanie. Farasierakano nōmo aporo raipa makata takamasane fahokosapo. \v 8 Arirakano ano asekea rea aporoamo, anoaki makata rakisierakano nōmo rakirapo. Arirakano nōmo aporo asekea reaki pusierakano e purapo. Peaerakano e perapo. Nōmo aporo raipaki makata rakisierakano epo rakirapo. Nōmo aira ayiáka, nómo soko aporo makata takamasane farasierakano, e fahokosapo.’ Aíyaka repo Yasuaki somehoanie.” \p \v 9 Airakano i pukua satinimo someaka maresane Yasuaki ipu somesapo. Somerakano Yasumo kaikia sesesapo. Seseraka eyaki aporo hinamo hakāsa pesaki someraka, “Yu aporohoanafonosa aporo terakaiyamosa satinimo anoaki himu hakásaraka hemakapukua reareapo. Satinimo anoaki himu hakásaraka hemaka apura ayiáka, Isiraya hauaka Yu aporo metamo anoaki ayiáka himu hakásaraka hemakapurafareapo.” \p \v 10 Airakano satinimo ipi aporo tákemo Yasuane metakarikia, satinimo apea popariperaka aseane, aporo raipa makata takamasane fasekeno asesapo. \s1 Hinamo yaromo hokosa kusua Yasumo maturikia taesane oyapo. \p \v 11 Sere metamo Yasu Naine taonea pusuapo. Epo ipi aporo hakāsa pura soko, aporo metakira soko, eyaki hakāsa pusuapo. \v 12 Pukua ape ruru ikia koro makeraka aseane hokosa raua kusuane fefeneakua makekea kunikia motoakosakipoko maka perakano asesapo. Hokosa kusuane hinamo yaromo aporo hokosa hakása yiyapo. Ape aeyaka hinamo yaroyaki aporo hinamo yakai perakano asesapo. \v 13 Asekea Yasumo hinamo yaroane kamenakaraka someraka, “Né hiripuhokopo.” \v 14 Aíyaka aporomo fefeneakua hokosa kusuane makekea ira paka pusuane fenekea risikino fefeneakua Yasumo sakairaka someraka, “Hokosa rauao, né turikia pukua takahisie.” \p \v 15 Airakano hokosa raua fefeneakua wareane, foakayia turikia pukua asekea kayapo. Asekea kake makata somesapo. Somerakano asekea, hinamo yaroaki Yasumo someraka, “One nómo ní hokosapo. Ní apea karikia pusie.” \v 16 Airakano aporo hinamo suamo aseraka himu fasapo. Himu faraka Kotiaki kekereraka someraka, “Porofete aporo kára isu arisia fasereapere. Kotimo ipi aporo hinamoane ararehoko apere.” Aisapo. \v 17 Arirakano Yutía aporo hinamomo soko, Yutía hauaka makeraka aporo risiamo soko, Yasumo aporo kusuane maturikia taesapakano kaisiapo. \s1 Yone hea tapukumareramo ipi aporo hakāsa pura Yasu rea pusierakano, pusuane oyapo. \r Matiu 11:2-19 \p \v 18 Yasumo makata rakisiane, Yonemo ipi aporo hakāsa puramo Yoneaki somesapo. Somerakano kaikia, Yonemo ipi aporo hakāsa pura tetá peaerakano aporo tetá Yone rea pesapo. \v 19 Perakano Yonemo someraka, “Teto pusie. Teto pukua, Unihae Yasuaki kaiyinie. Kairaka, ‘Aporo meta Kotimo pusierakano peakosapo airakasuane nere? Aporo metare? Aporo meta perakarihoamo isu kau risikiaere?’ Aíyaka tetápo Yasuaki kaiyinie.” \v 20 Airakano tetā Yasu rea pukua someraka, “Yone he tapukumareramo eto pusierakano perakayiapo. Etapo neaki makata kairakanapo. Asiamo Yonemo someraka, ‘Aporo meta Kotimo pusierakano peakosapo airakasuane nere? Aporo metare? Aporo meta perakarihoamo isu kau risikiaere?’ Aíyaka Yonemo somerakano etapo neaki kaiyako perakayiapo,” aisapo. \p \v 21 Airakano kaisia maiya amo, aporo hinamo makata tasa yakaiane Yasumo mafasapo. Aporo hinamo yatafumo ho masane Yasumo metakarikia pusiehoane, yatafu purakano aporo hinamo yatafumo ho mosane mafasapo. Aporo hinamo metakira hi fausamo, efera hunia makata koteaka asekeasimo, hi fausane Yasumo mafasapo. \v 22 Mafaraka risike, Yonemo ipi aporo hakāsa puraki Yasumo someraka, “Re poparipukua, makata asesane soko, makata kaisiane soko, Yoneaki somehoanie. Aporo hinamo hi fausane, mafasa koteaka aserakanapo.\f + \fr 7:22 \ft Yoneaki some kakasimo Yasumo porofete aporo Aesayamo someane somesapo. (\xt Aisaia 35:5, 6\ft ) Asiamo Yonemo hemakapuraka, “Kotimo aporo pusierakano pesane kakaro Yasureapo,” aíyaka hemakapukusapo.\f* Aporo hinamo korake matipusane, maraesa koteaka purakanapo. Aporo hinamo toropakesane, mafasa koteaka risikinapo. Aporo hinamo senaki tisane, mafasa koteaka kairakanapo. Aporo hinamo kusuane, mafarearaka turikia tarikia risikinapo. Aporo hinamo makata forokoa risiaki soko, Kotimo some kaiyanafonosa aporo hinamoaki soko, Kotimo some kotesane nōmo some karakanapo. \v 23 Asiamo aporo hinamomo anoaki himu hakásaraka hemakapurane metakarirafaraka, yaiya hemakapuraka risikino, aporo hinamoane Kotimo makotenapo.” Aíyaka aporo tetá pesaki Yasumo somesapo. \p \v 24 Aíyaka Yasumo somerakano, Yonemo aporo tetá pusiesane tati apea poparipusuapo. Poparipurakano, Yasumo aporo hinamo su sarimasaki someraka, “Yonemo ima yaoa some karakano repo yakapa aseako pusuare? Fofako atifomo mahohoanane aseako pusuare? Wae. Fofako atifomo mahohoanane aseako pusuafapo. \v 25 Repo yakapa aseako pusuare? Aporo kau rakisiane aseako pusuare? Wae. Aporo kau rakisiane makata su siaraka unihaemo apea rerapo. Aporo kau rakikia yaoa rerafapo. \v 26 Repo yakapa aseako pusuare? Porofete aporo aseako pusuare? Ao. Repo porofete aporo kárane asesapo. Asesane wate fana Kotimo sawia porofete aporomo popasane Yonepo. \p \v 27 Wate fana Kotimo sawia porofete aporo metamo popasane oyapo. Mafasira aporoaki Kotimo someraka, ‘Né pusiraka aporo metamo fana some kakako nōmo pusiehokosapo. Aporoamo né ikia kara pukusane makotehokosapo.’ Aíyaka Kotimo somerakano, porofete aporomo popahoareapo. Aíyaka popahoareane Yoneane popasapo. \rq (Malakai 3:1)\rq* \p \v 28 Nōmo some kakasiraka aporo su wainepe pesa amo aporo metamo Yoneane marokesafapo. Arirakano ano peraka some karaka, ‘Koti unihaeaka rekenapo.’ Airakano aporo hinamomo Kotimo someane kakimaka anoa paoraka someraka, ‘Ano wakasemapo,’ aisa aporo hinamoamo Yoneane makamakesekenapo.” \p \v 29 Aíyaka Yasumo somerakano aporo hinamo suamo soko, aporo takese mora aporoamo soko Yasumo someane kakimasapo. Kakimaka someraka, “Someane kakarorakae. Kotimo hemakapusuane ereketaerareapo. Asiamo Yonemo isu hea tapukumuriane siahoasireapo.” \v 30 Airakano Yonemo aporo hinamo hea tapukumurisia maiya amo, Ferese aporomo soko, Kotimo somemane tisa aporomo soko, ipu someraka, “Isu hea tapukumuriako hisiripo.” Airakano Yonemo iane hea tapukumurisiafapo. Asiamo i hea tapukumurianafonosasamo ipu Kotimo someane koaretaesapo. \p \v 31 Arirakano Yasumo someraka, “Maiya omo aporo hinamo risiane nōmo mayiáka somehokosare? Nōmo takumeaka somerakanapo. \v 32 Hokosamo hauaka moroa enaraka, namina yia hokosa metakiramo hokosa metakiraki someraka, ‘Isiapo wiroko takiane, repo seseaka paoraka hakāsa kesarakarifapo. Isiapo hiripuhoane, repo soko paoraka hiripurakarifapo,’ aisapo. Asiamo i risia ayiáka, re soko ayiáka risikinapo. \v 33 Ayiáka risiamo kepoane oyapo. Yone hea tapukumarerane peraka, makata nakosa farawane soko, waene he soko, sokoairaka nesafapo. Nanafonorakano asekea, repo someraka, ‘Yoneane yatafumo ho mayereapo,’ aisapo. Aíyaka re Yonea paosafapo. \p \v 34 Arirakano Aporomanomo Táke ano peraka, makata nakosa soko waene he soko nenapo. Nenakano asekea, repo someraka, ‘Yasumo nako fitiraka sapekeamo nenareapo. Waene he soko kára nena reapo. Arirakano aporo takese morane soko, aporo himu watikisane soko ipi tákereapo,’ aíyaka someaka anoa paosafapo. \v 35 Arirakano Kotimo hemakapusuane nōmo kekemaraka somesane, kakimara aporo hinamomo ipu hemakapuraka, ‘Kotimo hemakapusuane ereketaehoareapo,’ aíyaka ipu hemakapukusapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Ferese aporo meta yano motosa Saemonemo apea Yasu pusuane oyapo. \r Matiu 26:6-13; Maka 14:3-9 \p \v 36 Ferese aporomo Yasuaki someraka, “Né nōmo apea makata nako peae,” airakano Yasu pusuapo. Pukua apea makata nakosakipoko asekea kayapo. \v 37 Arirakano ape sumu hakása yia hinamo watikisa hakása kayapo. Hinamoane ipi kake kaiyiane, Ferese aporomo apea Yasu pusuapakano hinamoamo kaikia, he wape yamona petoroa takamaka, apea maka pesapo. Arirakano eke kotesane maka petoro rakisiakipoko, petoro á, he wape yamonane takamaka pesapo. \v 38 Peraka Yasu kayakipoko patera aeyaka pekea hiripusapo. Hiripuraka, hiripu heane Yasu korakea raposapo. Hinamoamo ipi uni itimo Yasu korakea hesane hokeraka, Yasu korakea makanusapo. He wape yamona maka pesane, Yasu korakea resapo. \p \v 39 Rerakano Yasuane peae, aisa Ferese aporoamo ipi hemakapuraka, “Yasuane porofete aporo satiki hinamoane watikiaka kakeno asekeafunureapo. Porofete aporo rakanafareapo.” Aíyaka ape wafayamo hemakapurakano, \v 40 Yasumo asekea someraka, “Saemoneo, néaki nōmo makata somerakanapo.” Airakano Saemonemo someraka, “Ao, Tisa, nómo somesie.” \v 41 Airakano Yasumo takumeaka someraka, “Aporomo aporo tetáki mone fore kasapo. Aporo metaki mone wane harote kina asia (K100)\f + \fr 7:41 \ft Yasu rea maiya amo namina siufa mone yano motosa tanariase amo makata roposapo.\f* kasapo. Aporo metaki mone tene kina asia (K10) kasapo. \v 42 Karakano, keseke tetapō someraka, ‘Moneane nómo etoaki kasane fasekeno, ropo kakakosafapo.’ Airakano aporo mone kasámo tetāki someraka, ‘Ao, metakarisie. Teto nōmo mone kasane ropo anoaki kakakopo. Nōmo mamerarurakanapo. Ane siareapo.’ Aíyaka aporo mone kasámo somesapo. Asiamo Saemoneo, makata ropo metakarisiasamo, epamo aporo mone kasane kára seseraka hemakapukusare? Aporo mone kára masamo mone kasá wafayane kára seseraka hemakapukusare? Mone wakasema masamo aporo mone kasá wafayane kára seseraka hemakapukusare?” \p \v 43 Aíyaka Yasumo somerakano Saemonemo someraka, “Aporo mone kára masamo, mone kasá wafayane, kára seseraka hemakapukusapo.” Airakano Yasumo someraka, “Ao, kakarorakae.” \v 44 Aíyaka hinamoane Yasumo aseako kakopariraka Saemoneaki efera hunia someraka, “Hinamoane nómo asesie. Ano nómo apea peane, nómo ano korake kususafapo.\f + \fr 7:44 \ft Yu aporomo ainane oyapo. Aporo meta aporo ape wafayamo apea perakano, ape wafayamo e korake kusunapo. Asiamo Saemonemo Yasuane makotehoanafonosane Yasuane mawakasemasapo.\f* Hinamoamo ipi hiripu hemo ano korake kusuane. Kusuraka ipi uni itimo ano korake hokeane. \v 45 Ano peane, nómo ano makanusafapo. Hinamoamo hákasa ano korakea makanuraka akaye. \v 46 Nómo ano uni itia wera resafapo. Hinamoamo he wape yamonamo ano korakea arere. \p \v 47 Asiamo hinamoane ipi kára watikiaka kakeno asekea, makata watikisa kárane nōmo mafasapo. Mafasasamo anoaki kára hemaka apure. Arirakano aporo metamo makata watikisa wakasemasane mafarakano, anoaki wakasema hemakapurapo.” \v 48 Aíyaka hinamoaki Yasumo someraka “Né himu watikisane nōmo mafasapo.” \v 49 Airakano aporo metakira teporoa toke namina susu someraka “Aporomano himu watikisa mafana aporoane epare?” Aisapo. \v 50 Arirakano hinamoaki Yasumo someraka “Nómo anoaki himu hakásaraka hemaka apura yiamo ne nōmo mafasirakayiapo. Ní koteaka kakako punie.” Aíyaka Yasumo somesapo. \c 8 \s1 Hinamomo Yasu araresane oyapo. \p \v 1 Maiya wakasema farakano, Koti unihaeaka reane, Yasumo aporo hinamo metakiraki some kakako ape meta á pukua, arirakano aporo hinamo metakiraki soko, some kakako pusuapo. Pukua, ape meta á soko pukua, ayiáka some kape pusuapo. Yasumo ipi aporo hakāsa pura kenosuane Yasuyaki hakāsa pusuapo. \v 2 Arirakano hinamo metakira soko Yasuyaki hakāsa pusuapo. Pusua hinamoane metakira makata tasane Yasumo mafasapo. Hinamo metakirane yatafumo ho masane soko Yasumo mafasapo. Arirakano hinamo i yano taesane oyapo. Makatara hinamo Maria ane, yatafu yatipinusumo ipi ho masane Yasumo mafasapo. \v 3 Meta, Kúsamo ipi asea Yoánapo. Yoánamo ipi apiamo Herotemo apea makata rakisiapo. Arirakano hinamo meta Susánapo. Hinamoamo soko, hinamo metakiramo soko, Yasuane arareraka eaki mone kasapo. Yasuane soko karaka, ipi aporo hakāsa purane soko kasapo. \s1 Makata mano potesa Yasumo takumeaka somesane oyapo. \r Matiu 13:1-9; Maka 4:1-9 \p \v 4 Yasu rea á, taone aeyaka aporo hinamo yakai pekea sarimarakano asekea Yasumo takumeaka someraka, \v 5 “Aporomo makata mano poterape pusuapo. Poterape pusua maiya amo, makata mano metakira ikia kara á hurupepesapo. Hurupepesane aporomo finiraka finirakosapo. Metakira hurupepesane menamo nesapo. \p \v 6 Arirakano makata mano metakira eke kima á hurupepesane, tanehekea risiane, makata otoa he kesaka rekeanafonosasamo, koteaka taneheanafonoraka kukua kesapo. \p \v 7 Arirakano makata mano metakira keta risiakipoko arakarua hurupepesapo. Hurupepesane makata mano keta risia akiyaki hakāsa tanehesapo. Tanehenaka makata keta risiane popakeraka, makata manoane karotapiraka serekesapo. \p \v 8 Arirakano makata mano metakira hauaka kotesakipoko hurupepesane tanehekea, wate wane harote (100) ayiáka pesapo.” Aíyaka somesa maiya amo Yasumo someraka, “Re senaki risiamo kairaka, koteaka kaisie,” aisapo. \s1 Maiya suamo Yasumo takumeaka susu somesane oyapo. \r Matiu 13:10-17; Maka 4:10-12 \p \v 9 Yasumo aporo hakāsa puramo eaki someraka, “Takume kepoane yakapare?” \v 10 Airakano Yasumo someraka, “Koti unihaeaka reane mahamesane, repo kaiyisimo some kepoane yumo nōmo reaki hufitaeraka somerakanapo. Arirakano aporo hinamo metakiraki some kepoane nōmo hufitaeraka somehoanafonoraka, takumeaka susu somerakanapo. Asiamo ipu himo aseraka asekea yia, kepoane koteaka hemakapurafapo. Ipu senakimo kairaka kaikia yia, himumo koteaka hemakapurafapo. Asiamo nōmo iaki takumeaka susu somerakanapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \rq (Aisaia 6:9)\rq* \s1 Makata mano potesa amo takume kepoane oyapo. \r Matiu 13:18-23; Maka 4:13-20 \p \v 11 Arirakano Yasumo ipi aporo hakāsa puraki someraka, “Takume kepoane oyapo. Makata mano asiane Kotimo some ayapo. \v 12 Ikia kara á hurupepesa asiane oyapo. Kotimo someane aporomo kaikia hemakapuraka, ‘Kotimo isu mafasiasimosapo.’ Aíyaka hemakapukua, Kotimo someane kakaro kakimakohoamo Satane ipi pekea Kotimo someane hakimarapo. \p \v 13 Arirakano eke kima á hurupepesa asiane, aporomo Kotimo someane seseraka kaikia, asiane pikinu koteaka punafonona ayiáka, ipu maiya wakasemamo kakimaka risina, keseke i kau aseako mokopipirakano asekea, ipu Kotimo someane metakarirapo. \p \v 14 Arirakano makata keta risia tanehesakipoko, arakarua makata mano hurupepesa asiane, aporomo Kotimo someane kaikia risikiyia, hauaka wo makata tomekesa hemakapuramo soko, hauaka wo makata kemo mokoako hemakapuramo soko, hauaka wo seseraka hemakapuramo soko, makata isia amo Kotimo someane karotapirapo. Karotapiraka, wate pesane koteaka sunafapo. \v 15 Arirakano hauaka kotesa á hurupepesa asiane, aporomo Kotimo someane senakimo koteaka kaikia, himumo koteaka susu hemakapukua, kakaro kakimaka, himu hakásaraka hemakapuraka risikino, ira wate kara apera ayiáka pekea risikiakosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yasumo nafa faena takumeaka somesane oyapo. \r Matiu 5:15; Maka 4:21-25 \p \v 16 Yasumo someraka, “Nafa pakimaka motokoa taramomo karotapirafapo. Nafa pakimaka ape wará pete petaua motorafapo. Aporo metakira ape á yorokoa peraka faeane asekeasimo, nafane pakimaka apea waremarerapo. \p \v 17 Arirakano makata faremaresane keseke mafekemahokosapo. Arirakano makata mahamesane keseke makakamahokosapo. \p \v 18 Asiamo someane maíyaka kaikia kakimarakanare? Ayiáka hemakapukua risikianie. Repo someane kaikia kakimarakano, makata meta soko reaki somerakano, repo sia kakimakosapo. Arirakano someane repo kakimakanafonorakano, fana repo makata kaisiane soko meraruhokosapo,” aisapo. \s1 Yasumo ipi kaīyia Maria soko, ipi mamanea soko, Yasuane aseako pesane oyapo. \r Matiu 12:46-50; Maka 3:31-35 \p \v 19 Yasumo ipi kaīyia soko, ipi mamanea soko, Yasu aseako pesane, aporo hinamo yakai sarimaraka, ape tapesekeno ape kakarua Yasuane aseako pusuafapo. \v 20 Pusifasekeno aporo metamo Yasuaki someraka, “Nómo ní ama soko, ní mae soko né aseako pekea, hauaka moro atura arisie.” \v 21 Airakano Yasumo aporo hinamo sarimasaki someraka, “Kotimo someane kakimaka rakira aporo hinamoane nōmo amapo, nōmo maepo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Atifoyaki he kupayaki kára pesane Yasumo mafasane oyapo. \r Matiu 8:23-27; Maka 4:35-41 \p \v 22 Sere metamo Yasu soko, ipi aporo hakāsa pura soko, kasua ripaka Yasumo someraka, “He kekea kaya taku ra kasu rokoa purakapo.” Aíyaka kasu rokoa pukua \v 23 he numua pauraka Yasu ipi wasápo. Wasakipoko, atifo kára peraka kasu tua he wakekeraka kasuane kenepesahopo. \v 24 Kenepeakorakano asekea, aporo hakāsa puramo Yasu maturikia someraka, “Unihaeo, Unihaeo, kasu keneperaka isu he nekea kukua keasireapo.” Airakano Yasu turikia pukua atifoaki soko, he kupaki soko someraka, “Farasie,” airakano atifo soko, he kupa soko, faraka he auasapo. \p \v 25 Auarakano asekea, Yasumo iaki someraka, “Marirakano repo anoaki kakaro himu hakásaraka hemakapurakanafare?” Airakano i namoraka fofaraka, namina susu someraka, “Yasumo someane atifomo soko he kupamo soko kakimaka fáne,” aisapo. Farakano asekea ipu someraka, “Aporoane eparakapo,” aisapo. \s1 Yatafumo aporo ho masa Yasumo mafasane oyapo. \r Matiu 8:28-34; Maka 5:1-20 \p \v 26 Kariri hauaka aeyaka he kekea kaya á ipu kasu rokoa hikia, taku ra Kerasa hauaka á pausapo. \v 27-29 Á pauraka, kasu yia kita hukumarekea, metakarikia hisiapo. Arirakano ape make tameyia aporo meta yatafumo ipi ho masane reapo. Arirakano Yasu hinaka reke aseane, apea yatafumo aporo ho masamo Yasu sapenako perakano asesapo. Aseane, aporoane maiya káramo pasu osohoanafonoraka reke, apea wakanafonoraka aporo kusua taena kunikia á waká reapo. Maiya káramo aporoane yatafumo ho maka, efera hunia soko ho maka, asiane aporoane aporo metakiramo asekea risike, senemo hokonoa taporaka, korakea soko taporaka, asiane ipi kara wakapuraka seneane mokorutusapo. Mokoruturaka nena yaoa yatafumo e karikia pusuapo. Pusua yao aeyaka e perakano asekea, Yasumo yatafuaki someraka, “Aporo one nómo metakarikia, né pusie.” Airakano aporoamo Yasu asesa maiya yiamo aporoane himura yatafu rekerakano epo sakepamo wáraka, “Yasuo, né namo kakaro Unihae Kotimo hokosapo. Nómo ano mayiakakosare? Nómo anoaki kau terane kakakopo.” \p \v 30 Airakano Yasumo eaki someraka, “Ne yano motosa epare?” Airakano aporoane yatafu mukisamo e ho masasamo, yatafumo someraka, “Ano yano motosa Mukisapo. \v 31 Hauaka watikisa kutu matoa isu pusiehokopo.” \p \v 32 Airakano aseane saro yakai ūri kakafaea risike makata nenaka risikino asekea someraka, “Nómo isu pusierakane saro tua isu risikiako pusiesie.” Airakano Yasumo someraka, “Ao, ayisie.” Aisapo. \v 33 Airakano yatafumo aporo ho masane i metakarikia pukua, saro tua risiapo. Saro tua risikirakano, saro su ūri kakafae aeyaka foforaka sosonoraka peraka, he fesere mosakipoko aeyaka eteraka he numua hurupeperaka he nekea kukua kesapo. \p \v 34 Kukua kerakano asekea saro asekea risia aporoane teketarikia pukua, aporo taonea risiaki soko, aporo ape kekepoa risiaki soko, makata su ipu asesane somesapo. \v 35 Somerakano aporo hinamo suamo makata somesane aseako pesapo. Yasu rea i peraka aseane, yatafumo aporo ho masa mafasane Yasu korake makeraka tameyia kake, koteaka hemakapukua, pasu osoraka kakeno asesapo. Aseraka yia i namosapo. \v 36 Asiamo asekea aporo hinamo i poparipuraka, aporo hinamo metakiraki someraka, “Yatafumo aporo ho masane Yasumo uyáka mafasapo,” aisapo. \p \v 37 Aisane Kerasa hauaka risia aporo hinamo suamo kaikia ipu namo kakaro namoraka Yasuaki someraka “Isiapo hauakane metakarikia pusie.” Airakano Yasu paripukusakipoko kasua ripasapo. \v 38 Riparakano aporo ho masa mafasa amo someraka, “Ano néyaki hakāsa peakoripo.” Airakano Yasumo someraka, \v 39 “Wae, né ní apea paripusie. Kotimo né ararerakasane somehoanie.” Airakano aporoane paripukua, ipi apea aporo hinamo suaki someraka, “Yasumo ano uyaka araresapo,” aisapo. \s1 Hinamo hokosa kusua Yasumo maturikia taesane oyapo. Arirakano hinamo meta makata takamasamo Yasumo pasua sakaihoane mafasane oyapo. \r Matiu 9:18-26; Maka 5:21-43 \p \v 40 Yasu pariperakarihoamo aporo hinamo yakai sarimaraka kau risiapo. Kau risiakipoko Yasu pariperakano asekea ipu sesésapo. \v 41-42 Arirakano Yu aporomo sarimana ape asekea rea aporo ipi yano motosa Yairasepo. Epo ipi hinamo hokosa hakása nine kayapo. Masira ane ipi kake keremisi kenosu faraka, ipi makata takamaraka kukuko makerakano asekea, Yairasemo Yasuaki somehoko pesapo. Pekea Yasu korake kekenoyia, kakuna porokoa kake someraka, “Nōmo apea né peae.” Airakano Yasu Yairasemo apea pukusakipoko, puraka reke, aporo hinamo yakai sarimasakipoko, Yasu puraka taperaka kafukua pusuapo. \p \v 43 Pusua maiya amo hinamo meta iyaki hakāsa pusuapo. Hinamo pusuane keremisi keno sumo wake apea makama yiaraka makata takamasa kayapo. Kaya ane mitikoromo soko sia mafasafapo. \v 44 Hinamoane Yasu patera aeyaka pekea, Yasumo pasu kea sakaisapo. Sakaihoane wake ape makama yiaraka kayane wate foakayia fasapo. \p \v 45 Farakano Yasumo someraka, “Ano sakairakahoane epamo sakairakayiare?” Airakano ipu suamo someraka, “Wae, né isiapo sakairakayiafapo.” Airakano Pitamo someraka, “Aporo hinamo yakaisakipoko ne hisirimaka purakayiapo.” \v 46 Airakano Yasumo someraka, “Ano wakapuane purakarakano kaikia, aporo metamo ano sakairakahoapo.” \p \v 47 Airakano hinamoamo hemakapuraka, “Yasumo ipi makata su hemakapurapo. Nōmo mahameane siahoasifareapo.” Aíyaka hemakapuraka ipi hamisisiraka, Yasu rea kakuna porokoa kake, aporo hinamo suamo kaiyisimo someraka, “Ano makata takamasane mafahoasimo, Yasumo pasua sakairakayiapo. Sakaihoane ano makata takamasane wate foakayia fasapo.” \v 48 Airakano Yasumo someraka, “Hinamo neo, nómo anoaki himu hakasaraka hemaka apura yiamo, né makata takamasane mafarakayiapo. Né tau koteaka kakako pusie,” aisapo. \p \v 49 Aisa maiya amo Yu aporomo sarimana ape asekea rea aporo Yairasemo ape aeyaka aporo meta pekea eaki someraka, “Nómo ní hinamo hokosane kusuapo. Asiasamo Tisaki efera hunia somehokopo.” \v 50 Airakano Yasumo kaikia Yairaseaki someraka, “Namohokopo. Anoaki himu hakásaraka hemakapukua rekeanie. Nómo ní hokosa makata takamasane nōmo mafahokosapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \v 51-53 Asiamo Yasu pukua apea pauraka aseane, hokosa kusuakipoko ipu kara hihiripuraka risikino asekea, iaki Yasumo someraka, “Hihiripuhokopo. Hokosa ane kusuafapo. Ipi wasápo.” Airakano ipu hokosa kakaro kusikeno asekea, ipu Yasuaki hokomarekea keasapo. Kearakano asekea, Yasumo iaki apea yorokoa peakopo, aisapo. Yasumo ipi aporo hakāsa pura Pita soko, Yone soko, Yamese soko, hokosa wafaya soko, kaīyia soko, hakāsa karikia apea forosoraka ape tua pukua, \v 54 hokosa kusuane hokonoa maka someraka, “Masira, ne turikia pusie,” aisapo. \p \v 55 Airakano ipi hoane ipi kaua paripekea paoraka ipi turikia pusuapo. Turikia purakano asekea, Yasumo someraka, “Hokosaki makata nakosa kasie,” aisapo. \v 56 Airakano hokosa amo ipi wafayape kaīyia tetā kakaro kara fofasapo. Fofarakano Yasumo tetāki someraka, “Aporo hinamo suaki tetápo makata asesane somehokopo,” aíyaka Yasumo somesapo. \c 9 \s1 Yasumo ipi aporo hakāsa pura kenosumo makata rakiako pusiesane oyapo. \r Matiu 10:7-11; Maka 6:6-13 \p \v 1 Yasumo ipi aporo kenosumo ipu makata rakirane rakisimo, wakapu kakakosakipoko, iaki peaesapo. Perakano asekea, ipu yatafumo aporo ho masane metakarikia pusiehoasimo iaki wakapu kasapo. Arirakano aporo makata tasane soko mafahoasimo iaki wakapu kasapo. \v 2 Wakapu karakano i pukusakipoko, Yasumo iaki someraka, “Aporo hinamo suaki úyaka somehoanie. ‘Kotimo aporo hinamo unihaeaka asekea rekenapo,’ aihoanie. Arirakano aporo hinamo makata tasane soko mafahoanie.” \v 3 Aíyaka Yasumo iaki some meta someraka, “Re kimisi puraka makata mokoa pukupo. Tatia soko, ku soko, makata nakosa soko, mone soko, mokoa pukupo. Pasu tetá mokoa pukupo. Pasu hakása maka puane siahoasireapo. \v 4 Re pukua taonea pauraka, ape wafayamo reane pasimaka ipi apea karikia purakano apea yorokoa, ape á waka risikianie. Waka risike, ape meta mokome wakako pukupo. Waka risia ape aeyaka, taone meta punie. \v 5 Arirakano taone meta peane ape wafayamo re tereraka pasimakanafonorakano, taoneane repo metakarikia puraka, namina hisisane Kotimo asekea sesenafapo. Aíyaka ipu hemakapusimo, yapakeraka korakea kokotonomosane rerakatapikia marekea metakarikia punie.” Aiyaka Yasumo somesapo. \v 6 Arirakano i pukua, ape sumu kekepo sua pukua, Yasumo some kotesane some karaka, aporo hinamo makata tasane mafasapo. Ape sumu sua ayiáka rakipe pusuapo. \s1 Herotemo Yasuane himetesane oyapo. \r Matiu 14:1-2; Maka 6:14-16 \p \v 7 Arirakano Yasumo makata wakapuaka rakisiane, Herote Kariri hauaka asekea rea aporomo kaisiapo. Aporo metakiramo someraka, “Yone kusuane maturikia taesapo.” Arirakano aporo metakiramo soko kaikia someraka, “Makata wakapuaka rakisiane, Yone kusuane maturikia taeraka epo wakapuaka rakirakanareapo.” Airakano some ane Herotemo kaikia mahimeteraka reke, kepoane koteaka hemakapusuafapo. \v 8 Arirakano makata wakapuaka rakisiane aporo metakiramo kaikia someraka, “Iraíya pariperakanareapo.” Airakano kaikia aporo metakiramo kaikia someraka, “Wate fana porofete aporo kusuane hakása meta mafarearaka rekenareapo.” Airakano Herotemo kaikia mahimeteraka \v 9 epo someraka, “Yone mawiane nōmo patekemasie, airakano patekemasapo. Aporomo makata wakapuaka rakisiapakasuane epare? Eane nōmo aseakoripo.” Aíyaka Herotemo hemakapusuapo. \s1 Aporo fae taoseneaki (5,000) Yasumo farawa kasane oyapo. \r Matiu 14:13-21; Maka 6:30-44; Yone 6:1-14 \p \v 10 Yasumo ipi tarira aporo popariperaka, ipu makata rakisiane Yasuaki somesapo. Someaka farakano, aporo hinamo suane yia metakarikia, Yasumo ipi aporo hakāsa purane hákasa karikia, Pesaita taonea pusuapo. \v 11 I pusuapakano aporo hinamo metakira keseke kekemarape pusuapo. I pusuakipoko keseke kekemarape perakano Yasumo asekea peaesapo. Perakano asekea Yasu seseraka reke Kotimo aporo hinamo unihaeaka asekea reane, i suaki somesapo. Aíyaka someaka aporo hinamo metakira makata tasane soko Yasumo mafasapo. \p \v 12 Samapu maiya tuakeramo, Yasuaki ipi aporo hakāsa puramo someraka, “Aporo hinamo yakai pesane pusie, aisie. Ape sumu fetea soko metao, ima yaoa ape manoa soko metao á pusie, aisie. Asiamo one yao kauanesasamo wo ape rekenafapo. Asiamo namina ape fetea waráka makata nakosa mokoako, namina ape wasá á pusie, aisie.” \p \v 13 Airakano Yasumo someraka, “Repo iaki makata nakosa kakanie.” Airakano aporo hakāsa puramo someraka, “Isiapo makata nakosane farawa kakoreasu, pokoa tetá ayiáka tokenapo. Makata nakosa meta kakenafapo. Aporo suamo makata nakosane isiapo ropohoko pusimo nómo hemakapurakarire?” Aisapo. \v 14 Asiamo aporo ane aseane, fae taosene ane (5,000) risikino asekea, aporo hakāsa puraki Yasumo someraka, “Aporo fifiti (50) kikisiraka taku á toaesie. Aporo fifiti (50) meta kikisiraka taku á toaesie. Su ayiáka tokoasimo somesie.” \p \v 15 Airakano aporo hakāsa puramo aporo fifitiaki (50) someraka, “Re su toae.” Airakano toapo. \v 16 Su tokeno asekea, farawa kakoreasu pokoa tetá ane Yasumo maka reke, hepene yapura asekea, Kotiaki suseraka kurikuriraka, faraka, mosoraka, aporo hakāsa puraki karaka someraka, “Aporo suane takusie.” \v 17 Airakano ipu takusuapo. Takurakano, aporo hinamo suamo katu nekea, siarakano, farawa momo yia tokeno, mate kenosua kekea komarusuapo. \s1 “Yasu, ne Keresopo,” aíyaka Pitamo somesane oyapo. \r Matiu 16:13-19; Maka 8:27-30 \p \v 18 Maiya metamo Yasu ipi haku reke, kurikurirakano, aporo hakāsa pura suane pesapo. Perakano Yasumo iaki someraka, “Aporo hinamo suamo anoane epapakasure?” \v 19 Airakano aporo hakāsa puramo someraka, “Aporo metakiramo someraka, ‘Né, Yone he tapukumarerane turikia pureapo.’ Aíyaka somerakasupo. Arirakano aporo metakiramo someraka, ‘Né, Iraíyareapo,’ aíyaka somerakasupo. Arirakano aporo metakiramo someraka, ‘Né, porofete aporo fana kusua hakása meta mafarearaka paripereapo,’ airakasupo.” \p \v 20 Airakano iaki Yasumo someraka, “Repo hemakapusuane, ano epapaka hemakapurakarire?” Airakano Pitamo someraka, “Kotimo Unihaeaka rekeasimo murikimasa aporo, Keresoane nereapo.” \v 21 Airakano aporo hakāsa puraki Yasumo someraka, “Ano Keresoane, aporo metaki hufitaeraka somehokopo,” aisapo. \s1 Yape menomo Yasumo someraka, “Aporomo ano kukusimo rukusapo.” Aíyaka somesane oyapo. \r Matiu 16:20-28; Maka 8:30–9:1 \p \v 22 Yasumo ipi aporo hakāsa puraki someraka, “Aporomanomo Tákeane anopo. Keseke ano kau kára teraka himu nakosapo. Yu aporo sisimamo soko, pirisiti aporo káramo soko, Kotimo somemane tisa aporomo soko, anoane hisiraka anoaki patera tarikia ano kukusimo rukusapo. Rusuane, sere tetá farakano, sere isiamo ano maturikia taehokosapo.” Aíyaka Yasumo iaki some kasapo. \p \v 23 Arirakano Yasumo aporo hinamo suaki someraka, “Repo ano patera aseakone, ano kukusimo ira matopesa paremareakosane nōmo nī makatiraka apura ayiáka, repo soko maíya suamo repo namina hemakapusuane metakarikia, ira matopesa maka puraka ano finihaoa re soko fini kafo kepe punie. \p \v 24 Asiamo aporo hinamo hakasa meta hauaka wo areamo hitaferaka rekeakosane hákasa hemakapukua rakiraka rekeno, eane Kotiyaki yaiya rekeakosafapo. Arirakano aporo hinamo hakása metamo someraka, ‘Yasupoko ano kuane soko siahoasireapo.’ Aíyaka kurane hemakapurafaraka rekeno, e ipiane Kotiyaki yaiya rekeakosapo. \v 25 Arirakano aporo hinamo hakása meta, hauaka kara wo makata kemo suane mokoa sarimaraka reke, Kotiyaki yaiya rerane epo metakarikia rekeno, eane akura maiya amo makata yakapamo e ararehokosare? Wae. Makata metamo e ararehokosane kakenafapo. \v 26 Arirakano aporo hinamo hakása metamo ano metakarikia, arirakano nōmo someane soko metakarikia rekeno, Aporomanomo Táke ano nī pariapera maiya amo, eane soko nōmo metakariakosapo. Ano faesayaki, nōmo Atamo faesayaki, hepene aporo kotesa susuyaki pariapera maiya amo aporo hinamomo ano metakarirakano iane soko nōmo metakariakosapo. \v 27 Nōmo reaki kakaro somerakaripo. Re metakira yumo risiane kukusiraka arisia amo, aporo hinamomo Kotiaki himu hakásaraka hemakapukua risiane Kotimo unihaeaka asekea rekeno, i aseakosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yasu kau hakuraka faesane oyapo. \r Matiu 17:1-8; Maka 9:2-8 \p \v 28 Sere karisu faraka, Yasumo kurikurihoko ūri terayia hinaka Pita soko, Yone soko, Yamese soko, i karikia ūria hikia kurikurisapo. \v 29 Yasu kurikuriraka rekeno, ipu Yasu kaua aseane Yasu ipi hikumisiane hakuraka reke, arirakano ipi pasu ososane namo kakaro pakaesapo. Pakaesane aseraka i hi kakanosapo. \v 30 Arirakano Mosesepe Iraíya tetā soko faesayaki wate foakayia faserepekea risike, tetapō Yasuaki somesapo. \v 31 Yasumo Kotimo hemakapusuane su rakikia maraka, Yarusarame sitia kukusapo. Asiamo Yasumo hauaka one metakariakosane tetapō Yasuaki somesapo. \p \v 32 Somerakano, Pita, Yamese, Yone, i su wakako nekeraka toane, kakaro wakakesapo. Wakakesane turikia tarikia aseane Yasu faesayaki rekeno asesapo. Aseane aporo tetá Yasuyaki hakāsa risikino asesapo. \v 33 Aporo tetā ane Yasu metakarikia hiakorakano, Pitamo someraka, “Yasuo, isu isina o pesane kotesapo. Isiapo ape mano isia kiakosapo. Meta nepoko, meta Mosesepoko, meta Iraíyapoko, ayiáka kiakosapo.” Aíyaka Pitamo somesapo. Pitamo nenakamaka mokome somesapo. Koteaka hemakapukua somesafapo. \p \v 34 Pitamo somesa maiya amo, ako peraka iane karotapisiapo. Akomo karotapirakano, Yasumo ipi aporo hakāsa purane namoraka himu fasapo. \v 35 Himu farakano, ako karotapisia arakaru aeyaka memo someraka, “Eane nōmo nī hokosapo. Nōmo murikimaka pusiesane epo. Asiamo epo someane repo kakimakanie.” \v 36 Aíyaka makata someaka faraka Yasu ipi haku yia rekeno asesapo. Asiamo makata asesa maiya amo, Yasumo ipi aporo hakāsa puramo mahamekea somesafapo. \s1 Yatafumo hokosa ho masane Yasumo yatafuaki metakarikia pusiesane oyapo. \r Matiu 17:14-21; Maka 9:14-27 \p \v 37 Mituru fiarakano aporo isia Yasuyaki ūriane metakarikia pusuapo. I peraka, aporo hinamo yakaimo Yasuane sapenako pesapo. \v 38 Aporo hinamo yakai arakarua aporo hakasa metamo wáraka, “Tisao, nōmo nī aporo hokosa yatafumo ho masapo. Nōmo nī aporo hokosa meta rekenafapo. Hokosa hakasa nine yatafumo ho masapo. \v 39 Yatafumo e ho marakano ipi wáraka wiriraka, mokoweraka, akai momotoroyaki, akai kamusakaeyaki, mokowekea kara mokoatikiraka haru metakarirafapo. \v 40 Asiamo nómo ní aporo hakāsa puraki nōmo someraka, ‘Yatafuane ipi pusiesie.’ Airakano ipu pusiehoane yatafuane pusuafapo. Yaiya rekenapo.” \p \v 41 Airakano aporo suaki Yasumo someraka, “Aporo hinamo maiya omo arisiamo Kotiaki himu hakásaraka hemakapukua risikirifapo. Maiya suamo repo hasaka hemakapukua risikino, nōmo repoko maiya suamo wafororaka rakiraka rekenapo. Nómo hokosa wo karikia peae.” Aisapo. \v 42 Asiamo hokosane karikia perakano aseane, yatafumo ho maka hauaka atura rukumakasuraka wareke mokowerakano asesapo. Asekea yatafuaki Yasumo pusiesapo. Airakano yatafu metakarikia pusuapo. Purakano asekea, hokosa mafasane Yasumo maka ipi wafayaki kaka someraka, “Nómo ní hokosapo. Ní masie.” \v 43 Airakano aporo suamo aseraka fofaraka someraka, “Koti ipi kárapo. Ipi wakapu kára rekenapo,” aisapo. \s1 Yape tetámo Yasumo someraka, “Aporomo ano kukusimo rukusapo.” Aisane oyapo. \r Matiu 17:22-23; Maka 9:30-32 \p Arirakano aporo hinamo su fofaraka risikino, aporo hakāsa puraki Yasumo someraka, \v 44 “Nōmo some kakakoana one, repo meraruhokopo. Aporomanomo Tákeane anopo. Keseke ano rusua kukusimo aporomo ano parakehokosapo.” \v 45 Airakano ipu kaikia hemakapunafonorakano kepoane Kotimo tarisiafapo. Tarianafonorakano ipu himetesapo. Kepoane hemakapukusakipoko Yasuaki ipu kaiyakosane karekesapo. \s1 Aporo fanaraka reramo kepoane oyapo. \r Matiu 18:1-5; Maka 9:33-37 \p \v 46 Aporo hakāsa puramo namina yia tafatafaraka someraka, “Ano fanapo.” Airakano metamo someraka, “Wae, ano fanapo.” Aíyaka tafatafaraka somesapo. \v 47 Ayiáka somerakano ipu hemakapusuane Yasumo asesapo. Asekea hokosa hakása meta eane makeraka rekeasimo, Yasumo ipi karikia pekea someraka, \v 48 “Aporomo ano hemakapukusakipoko hokosa asíane ararerakanone, anoane soko ararerakanapo. Ano arareraka maseserakanone, ano pusiesa Kotiane soko maseserakanapo. Asiamo aporo meta ipi kesekea rekenone aporoane ipi fananapo,” aisapo. \s1 Aporo metamo makata rakisiane oyapo. \r Maka 9:38-40 \p \v 49 Yonemo someraka, “Tisao, isiapo aseane aporo metamo né yano hokoa aporo meta yatafumo ho masane pusierakano pusuapo. Purakano asekea, isiapo someraka, ‘Né Yasumo aporo hakāsa purayaki paosafapo. Paohoanafonosasamo yatafu pusiehokopo,’ aisapo.” \v 50 Airakano Yasumo someraka, “Repo aihokopo. Aporo metamo isuyaki weanafonoraka isu ararerakanapo.” Aisapo. \s1 “Yasu né peakopo,” aisane oyapo. \p \v 51 Yasu hepene yapura hiako makeraka rea maiya amo, Yasumo wakapuaka hemakapuraka, “Ano Yarusarame sitia hinakapo.” Aíyaka hemakapukua, hinaka aporo metakiraki Yasumo someraka, \v 52 “Re fana hikia, Sameria hauaka á, taone meta hikia, ape wakako maropohoko hisie. Hikia ape maroposakipoko ano kesekea peakosapo.” Airakano i ape marepohoko Sameria hauaka á hisiapo. \v 53 Hikia taonea paurakano, Sameria aporomo someraka, “Re Yarusarame sitia hiakosapakae. Re á hiakosakipoko ape wo wayáne siahoasifareapo.” Aíyaka Yu aporoane soko, Yarusarame sitiane soko Sameria aporomo hisisapo. \p \v 54 Hisirakano asekea Yonepe Yamese tetapō someraka, “Unihaeo. Aporoane hepene aeyaka ira rufimo inaka kukusimo wáhoaere?” \v 55 Airakano Yasu rekeako pariraka tetaki wakapuaka someraka, “Aíyaka somehokopo. Tetápo watikiaka hemaka apure.” \v 56 Aíyaka ipu taoneane metakarikia taone meta á hisiapo. \s1 “Yasu ne patera aseakosapo.” Aíyaka aporo metakiramo somesa nine himu tetáraka risiane oyapo. \r Matiu 8:19-22 \p \v 57 Namina ikia kara hisia maiya amo, ikia otoa aporo metamo Yasuaki someraka, “Né taku ra purakano soko, taku ro purakano soko, sapeaka hinakano soko, ano neyaki hakāsa puraka rekeakosapo.” \v 58 Airakano aporoane ipi kau aseakosakipoko Yasumo someraka, “Yákasa ipi hauaka rapia warápo. Mena ipi usi huturua warápo. Ipu ape waráne risikinapo. Arirakano ano Aporomanomo Tákeane anopo. Nōmo ape wará soko uni katane soko rekenafapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \p \v 59 Aporo metaki Yasumo someraka, “Ano patera asesie.” Airakano aporoamo someraka, “Ano haru peakosafapo. Nōmo nī ata kurakano, hauaka marekea keseke néyaki peakosapo.” \v 60 Aíyaka epo ipi hemakapusuane rakiakosakipoko, Yasumo someane kaisia fasikiraka metakarisiapo. Asiamo Yasumo someraka, “Aporo ano patera asekeanafonosane, e aporo kusua asiapo. Asiamo aporo kusua asiasamo epo ipi aporo kusuane hauaka mareane siahoasireapo. Asiamo ne ano patera aseako hemakapuraka, né pukua, aporo hinamo suaki someraka, ‘Kotimo ipi aporo hinamo suane unihaeaka asekea rekenapo.’ Aíyaka somehoko pusie,” aisapo. \p \v 61 Airakano aporo metamo Yasuaki someraka, “Yasuo, ano né patera aseakosapoko asiane, fana amaki soko, ataki soko, papāki soko, maeaki soko, i suaki ayapahoko apea pukusapo. Ayaparaka marekea keseke paripekea néyaki hakāsa pukusapo.” \v 62 Airakano Yasumo someraka, “Aporomo irawae maka kasu táriraka, rokoa puraka, maiya suamo patera takua pariaseane siahoasifareapo.\f + \fr 9:62 \ft Yasumo some kepoane oyapo. Repo ano patera asekea puraka yia makata fana metakarisiane yaiya hemakapukua risike siahoasifareapo. Anoaki himu hakásaraka hemakapukua ano patera kekemarape puraka risikianie.\f* Aporo patera pesa sapea pariaserakanone ane, Kotimo unihaeaka asekea rekeakosafapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \c 10 \s1 Aporo seweneti tu (72) Yasumo murikimasane oyapo. \p \v 1 Yasumo aporo metakira seweneti tumo (72) ipi someane some kape pusimo i murikimasapo. Murikimaka epo someraka, “Re fana pusie. Taone metakira soko, hauaka metakira soko, re tetá tetákara pusie. Arirakano re fana pusuakipoko ano keseke peakosapo.\f + \fr 10:1 \ft Aporo metakiramo Kiriki meane menoraka, hemakapuraka, Yasumo aporo seweneti (70) hákasa murikimasapo.\f* \p \v 2 Hao, kaisie. Ira wate sū kárareapo. Asiane ira wate namo tuakosane aporo hukusireapo. Asiamo ira wate susane aporo raipamo tuako pusiehoasimo, hemo wafayaki kurikurihoanie. \v 3 Repo makata rakiako pusie. Reane saro sipi auasa asiapo. Aporo watikisane saro wofe\f + \fr 10:3 \ft Saro wofeane yákasa asia popakepo. Saro wofeane isiapo hauaka wo risikinafapo. Saro wofemo makata kakayia hitafe soko amano soko rukua menapo.\f* irirasa asia risiakipoko, nōmo re saro sipi auasa asiane pusierakanapo. \p \v 4 Asiamo re puraka, pausia mone makesane mokoa pukupo. Aku soko, tamaka soko, mokoa pukupo. Re ikia kara apuramo aporo meta sapenenaka e hokono mokoa maíya káramo yia risikiakopo. Nōmo makata rakirane himu hakásaraka hemakapukua rakinie. \v 5 Arirakano re pukua apea pauraka fana úyaka somehoanie. ‘Aporo ape wafaya né tau auaraka rekeasimo Kotimo né ararehokosapo.’ \v 6 Aíyaka somehoane aporo ane tau auaraka rekeanafonorakano asekea, nómo tau auaraka rerane aporo akiyaki rekeakosafapo. Metakarikia, ipi néyaki rekeako paripeakosapo. \p \v 7 Arirakano ape hakása á waka reke aseane, aporo meromo néaki makata nakosa soko, he soko, karakano asekea nanie. Makata rakira aporomo makata rakisiakipoko, ipi makata ropoane makata nakosa akara ayapo. Ape meta á soko, ape meta á soko, ayiáka mokome pukupo. Ape sumu meta á pukusakipoko né ní ape wasá aeyaka punie. \v 8 Pukua taone meta á pauraka aseane, aporo ape wafayamo né pasimaka tereraka, makata nakosa karakano, makata ane nanie. \v 9 Aporo makata tasa mafahoanie. Mafaraka someraka, ‘Koti unihaeaka reane, reyaki makeraka rekenapo.’ Aihoanie. \p \v 10 Arirakano né pukua, taone meta á pauhoane, aporo ape wafayamo né tereraka pasimakanafonorakano, né hauaka moroa pukua á reke someraka, \v 11 ‘Repo taone wo kokotonomosane ano korakea pararisiane rerakatapikia marerakanapo. Repo namina hisirakane Kotimo seserakanafapo. Aíyaka repo hemakapusimo kokotonomo rerakatapikia marerakanapo. Asiamo Koti unihaeaka reane nōmo reaki somehoko pesapo. Asiane repo koaretaesasamo ano taone meta purakanapo.’ Aihoanie. \p \v 12 Hao, kaisie. Hukuarura maiya amo Sotome aporo hinamo iane hukurukusane wakasema kárahokosapo. Asiamo taone meta á repo some kayane aporo hinamomo kakipayaraka risikinone, taoneane hukurukusane namo kakaro kárahokosapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yasumo wakapuaka rakisiane asesa aporomo namina himu watikisane metakarikia risikiako parihoanafonorakano i fanasihokosane oyapo. \r Matiu 11:20-24 \p \v 13 Arirakano Yasumo someraka, “Uao, enahoasifareapo. Korasini aporo hinamo reo, Pesaita aporo hinamo reo, repo taonea Kotimo wakapumo hemakapukua rakirane nōmo rakisiapo. Repo aserakayia repo makata watikisane metakarianafonorakano, reane kára fanasihokosapo. Arirakano Taia taonea soko, Saetone taonea soko, Yu aporohoanafonosa taonea risiamo nōmo makata rakirakano ipu asesa satiki, makata watikisane wate fana metakariafunupo. Metakarikia ipu makata watikiaka rakisiasamo i kaiyaraka risike, kaua ororomo paikia pasu pitikini makafirikia arupekea ayiáka tokoafunupo. Ayiáka toke ipu makata watikisane metakarikia risikiako parihoafunupo. Asiane ipu nōmo makata rakisiane aseafareapo. \v 14 Asiamo hukuarura maiya amo Taia aporo hinamo soko, Saetone aporo hinamo soko, wakasema kára hukurukua fanasihokosapo. Arirakano repo aserakayia risikiako parihoanafonosakipoko, reane namo kakaro kára hukurukua fanasihokosapo. \v 15 Kapaneame aporo hinamo reo, repo hemakapuraka, ‘Isu hokopukua risikiakoripo.’ Aíyaka hemakapukua, hepene yapurane máfana ayiáka repo namina yano motosa hákasa máfahoko hemaka apure. Asiamo keseke re fanasiraka heao hauaka atura re mokoasuhokosapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \p \v 16 Yasumo aporo seweneti tuaki (72) someraka, “Repo someane aporomo kairakano ane, nōmo someane kairakanapo. Reaki patera tarirakano, ane anoaki soko, patera tarirakanapo. Anoaki patera tarirakano, ano pusiesa aporoaki soko, patera tarirakanapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Aporo sewenetitumo (72) makata rakikia faraka poparipesane oyapo. \p \v 17 Aporo seweneti tu (72) pusuane seseaka popariperaka someraka, “Unihaeo, né yano hokoa yatafu pusierakano pusuapo. Isiapo someamo iane hurutapisiapo.” \v 18 Airakano Yasumo iaki someraka “Satane hauaka wo huruperaka yamakere piakaena ayiáka huruperakano nōmo asesapo. \v 19 Hao, kaisie. Nōmo reaki wakapu kára kasapo. Asiamo hesekea repo finihoane rukunesa kukusafapo. Hanutanomo re rukunesa kupeakosafapo. Satanemo wareane repo hurutapiakosapo. Makata hakása metamo soko re mokoatikihokosafapo. \v 20 Repo yatafu pusierakano pusuane wakasema sesehoanie. Arirakano hepene yapura repo yanoane poparaka maresasamo re kakaro kára sesehoanie,” aisapo. \s1 Yasumo ipi kurikurisane oyapo. \r Matiu 11:25-27; 13:16-17 \p \v 21 Maiya amo Ho Kotesamo Yasuane masesesapo. Maseserakano epo someraka, “Atao, hepene yapura soko, hauaka wo soko, nómo unihaeaka asekea rekenapo. Asiamo aporomo makata su enomasaki\f + \fr 10:21 \ft Aporomo makata su enomaka hemakapusuane metakira Ferese aporopo. Metakira Satusi aporopo. Metakira Kotimo somemane tisa aporopo. Kotimo ipi hokosa asiane, Yasumo ipi aporo hakāsa pura ayapo.\f* nómo makata faremaresane mafekemaraka tarirafapo. Asiane nómo ní hokosa asia aki hákasa nōmo ní makata namo faremaresane mafekemaraka tarirapo. Asiamo neaki suserakanapo. Atao, nómo ní hemakapusua aporo aki tarirapo.” Aíyaka Yasumo kurikurisapo. \p \v 22 Arirakano Yasumo someraka, “Makata suamo kepoane nōmo Atamo anoaki tarisiapo. Nōmo hemakapusuane soko, nōmo ainane soko nōmo Atamo ipi hakásamo asekea hemakapurapo. Arirakano nōmo Atamo hemakapusuane soko, epo ainane soko, nōmo nī hákasamo asekea hemakapurapo. Arirakano aporo hinamo metaki nōmo nī tariako hemakapukua, tarirakano, epo Atamo ipi ainane soko, hemakapurane soko, asekea hemakapukusapo.” Aisapo. \p \v 23 Yasumo ipi aporo hakāsa puraki asekea someraka, “Repo namina himo asesasamo, reane seseaka risikianie. \v 24 Repo makata asesane Kotimo some kará porofete aporo yakaimo soko, kamani aporo unihaemo soko, aseakoripo, aisa nine asesafapo. Repo kaisiane ipu kaiyakoripo, aisa nine kaisiafapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Sameria aporomo koteaka rakisiane oyapo. \p \v 25 Maiya metamo Kotimo somemane kaira aporo Yasu rea peraka, Yasumo hasaka somehoasimo kau aseakosakipoko someraka, “Tisao, ano yaiya rekeakosakipoko makata yakapa rakiakosare?” \v 26 Airakano Yasumo someraka, “Kotimo somemane popasane yakapa popasare? Nómo yakapa menosare?” \p \v 27 Airakano epo someraka, “Kotiane nómo unihaepo. Unihaeaki nómo himu tumurumo hemakapunie. Nómo homo soko eaki hemakapunie. Nómo wakapumo soko eaki kataka mareanie. Nómo himu hemakapuramo soko eaki hemakapunie. Arirakano nómo níane himu tumurumo hemaka apura ayiáka, nómo ní aporo tákeane soko, ayiáka himu tumurumo hemakapunie.” Aíyaka popahoareapo. \rq (Lo 6:5; Wok Pris 19:18)\rq* \p \v 28 Airakano Yasumo someraka, “Kakarorakae. Nómo someraka ane kakimaka ayiáka rakirakanone ane, né yaiya rekeakosapo.” \v 29 Airakano aporoamo ipi nine makáraraka sikiraka someraka, “Nōmo aporo tákeane epare?” \p \v 30 Airakano Yasumo taku meaka someraka, “Aporo hakása meta Yarusarame sitiane metakarikia, Yariko taonea pukusakipoko, ikia kara á puane hakimora aporomo e rusuapo. Rukua motokoa pasu ososane horomaka, kukuko makerakano e metakarikia pusuapo. \v 31 Pusuakipoko aporo rusuane kukurakano wareakipoko, pirisiti aporo ipi nenakamaka meraruamo peraka aseane, aporo rusuane ikia kara fe takua warekano, pirisiti aporoane ipi koaraka ikia kara fe taku aeyaka pusuapo. \v 32 Pirisiti aporo pusuakipoko, Rífai aporo meta, Kotimo apea raiparaka makata rakisia aporoane pekea aseane, aporo rusuane warekeno asekea, ipi asekepayaraka metakarikia koaraka, ikia kara fe taku aeyaka pusuapo. \p \v 33 Arirakano Rífai aporo pusuakipoko, Sameria\f + \fr 10:33 \ft Sameria aporomo Yu aporoane hisiraka kikisiraka risiapo.\f* aporo kesekea peraka aseane aporo rusua warekeno epo asekea kamenakaraka, \v 34 aporo rusuane warekeno asekea, wera waene heyaki munamuna asia sarimaraka, aporo rusuane kaua rekemarekea, pasumo taporaka, aporoane maka, epo ipi saro toki matia ripaka marekea ikia kara pusuapo. Pukua ikia kara tipia ape wará reakipoko ape a pukua, ape kakarua yorokoa pusuapo. Pukua aporo rusuane motokoa asekea wasápo. \v 35 Mituru fiarakano Sameria aporoane ipi puraka, ape wafayaki siufa mone hae tetá karaka, someraka, ‘Ano purakanapo. Aporo rusuane nómo asekea rekeanie. Asekea reke nómo epoko makata roposa akipoko ano pariapera maiya amo nōmo ne makata ropo kakakosapo.’ Aíyaka Sameria aporomo somesapo.” \v 36 Aíyaka Yasumo takumeaka someaka faraka, somemane kaira aporoaki someraka, “Aporo rusua amo tákeane epare? Aporo isia pesane epo aporo tákeane epare?” \v 37 Airakano aporoamo someraka, “E araresane ipi aporo tákeane ayapo.” Airakano Yasumo someraka, “Né puraka, aporo ayiáka tákeraka rekeanie,” aisapo. \s1 Matape Maria tetapō apea Yasu makata nako pusuane oyapo. \p \v 38 Yasu ipi aporo hakāsa purayaki pukua, apea pauraka aseane, hinamo Matamo e tererakano asekea Matamo apea makata nako pusuapo. \v 39 Pukua apea yorokoa, Matamo ipi apu Maria pekea, Yasumo someane kaiyakosakipoko Yasu kayakipoko e korake kekeno maresayia kayapo. \v 40 Kakeno asekea, Matamo himu mahisiraka, ipi makata nakosa kára pairaka reke, makatane hákasa kára hemakapusuapo. Hemakapukua Yasu kayakipoko peraka someraka, “Unihaeo, nōmo nī haku makata nakosa pairakanapo. Nōmo nī hákasa rakirakano, nómo hemakapurakarire? Nōmo apumo ano ararehoko pusiesie.” \p \v 41 Airakano Yasumo someraka, “Matao, Matao, nómo makata nakosa hákasa akipoko kára hemakapuraka himu mahisinane kárareapo. \v 42 Anakano makata hakása meta, né forokoa akaye. Makata kotesane Mariamo hemaka apure. Makata kotesane etapo eaki matasohoane siahoasifareapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \c 11 \s1 Kurikurinane Yasumo tarisiane oyapo. \r Matiu 6:9-13; 7:7-11 \p \v 1 Yasu hauaka meta reke ipi kurikuriraka reapo. Kurikuriraka farakano, ipi aporo hakāsa pura hakása metamo someraka, “Unihaeo. Isiapo koteaka kurikurihoko isuaki kurikurinane some kasie. Kurikurinane Yone he tapukumareramo ipi aporo hakāsa puraki some kasesupo. Asia ayiáka nómo soko isuaki some kasie.” \v 2 Airakano Yasumo iaki someraka, \m “Repo kurikuriraka úyaka kurikurihoanie. \m Atao, né yano motosa kakaro kára, haku kotesa susuane makama fanahosimoripo. \m Aporo su himua ne unihaeaka rekeasimo hemakapurakaripo. \m \v 3 Pipu makata nakosane siaraka nasimo kakanie. Ayiáka sere suamo nómo karáka rekeanie. \m \v 4 Aporo metamo isuaki mokoatikirakano, isiapo ropo mokoatikinane mafaraka mamerarurakano asekea, isiapo watikisane soko nómo mafaraka mameraruhoanie. Isu kau aseakosane peakohoamo nómo isu asekea rekeanie. \p Aíyaka kurikurihoanie.” Aíyaka Yasumo iaki kurikurinane some kasapo. \v 5 Asiamo ipi aporo hakāsa puraki Yasumo takumeaka someraka, “Ere tipiamo re hakása meta hikia, ní moremo apea someraka, \v 6 ‘Moreo, nōmo apea aporo kimisi pesapo. Nōmo farawa fareapo. Asiamo nómo farawa isia ano makasie.’ \v 7 Airakano ape wafaya wareke someraka, ‘Ikia koro mapirikia, roko motokoa, ano warekenapo. Nōmo hokosa soko, ano nīyaki hakāsa wakakesapo. Wakakesasamo neaki makata kakako, ano turikia pukua takahisifareapo. Né ní metakarikia pusie.’ Airakano efera hunia soko someraka, ‘Ano makasie.’ Aíyaka efera hunia soko, ‘Ano makasie.’ Aíyaka nómo ní moreaki aufirakano makarápo. \p \v 8 Titi moresakipoko epo makaráfapo. Aufirakano makarápo. \v 9 Hao, koteaka kaisie. Makosakipoko ní akaimo kaiyinie. Kairakano Kotimo neaki makakosapo. Aseako koanie. Korakano kokoa aseraka makosapo. Ikia koro ropakamakasimo paroparohoanie. Paroparorakano ropakamakosapo. \v 10 Asiamo makata mako akaimo kairakano makosapo. Makata aseako korakano kokoa aseakosapo. Nómo ikia koroa paroparorakano ropakamakosapo. \p \v 11 Repo aporomano hakasa metamo ní hokosamo someraka, ‘Atao, ano pokoa makasie.’ Airakano nómo ní hokosaki yapakā kakakosare? Wae. Repo hokosaki yapakā kakakosafapo. \v 12 Arirakano nómo ní hokosamo someraka, ‘Ano mena hae makasie.’ Airakano hanutano kakakosare? Wae. Repo hokosaki hanutano kakakosafapo. \v 13 Asiamo né himu watikisa yiamo nómo ní hokosaki makata kotesa karápo. Makata kotesa akara ayiáka, nómo Ata hepene yapura reamo soko makata kakakosane, kakaro kara marokeraka kakakosapo. Nómo eaki Ho Kotesa makasie, airakano epo néaki Ho Kotesa kakakosapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \s1 “Yasupe Satane tati hakāsa yiyareapo.” Aíyaka aporo metakiramo somesane oyapo. \r Matiu 12:22-37; Maka 3:20-30 \p \v 14 Aporo yatafumo ho maraka me fasa amo koteaka somehoasimo, Yasumo yatafuaki metakarikia pusierakano pusuapo. Purakano asekea, aporo me fasamo koteaka somesapo. Somerakano aporo hinamo sarimasamo kairaka fofaraka someraka, “Siahoasifasa ane, epo ayiane. E aporo eparakapo,” aisapo. \v 15 Arirakano aporo metakiramo someraka, “Yatafumo unihae yano motosa Piaósipuane Yasuyaki hakāsa rekenareapo. Reasasamo Piaósipumo wakapuamo yatafu pusierakano apure,” aisapo. \v 16 Arirakano aporo metakiramo Yasumo rakirane kau aseakosakipoko Yasuaki mokopipiraka somesapo. Ipu someraka, “Kotimo murikimasane nésekenone, nómo rakirane isiapo aseako nómo rakikitakae. Kotimo hepene yapura makata ainane isiapo aseako nómo rakikitakae,” aisapo. \p \v 17 Airakano ipu hemakapusuane Yasumo aseraka someraka, “Aporo namina ape sumu hakása risia, aporoamo namina yia parakuraka weraka, aporoane koaka tarikia, kekepo kekeporaka risike, ape kauanehokosapo. Arirakano aporo ira hakása namina yia parakuraka weraka arupukusapo. \v 18 Aina ayiáka Satanemo yatafuaki ipi táke tati yia awera ayiáka weafunureapo. Satanemo ipi aporo tákeyaki parakuraka wera satiki i arupufunupo. Asiamo repo someraka, ‘Piaósipu anoyaki hakāsa reasasamo, epo ipi wakapumo yatafuaki pusierakano pusuapo,’ airakae. \v 19 Asiamo reane kekemana aporomo yatafu pusiesane, epa iyaki paoraka reare? Epamo wakapumo yatafuaki pusiesare? Nōmo reaki somerakane, repo anoaki paripekea someraka, ‘Kotimo wakapumo pusiesapo,’ aihokosapo. ‘Piaósipumo wakapumo pusiesapo.’ Aíyaka repo some paripeakosafapo. Asiamo kepoane repo hemakapukusakipoko, repo namina kekemana aporomo ainane hemakapunie. \v 20 Arirakano yatafu pusiehoasimo Kotimo wakapu aeyaka nōmo pusierakano yatafu i metakarikia pusuapo. Asiamo Kotimo wakapuane repo asekea hemakapuraka, ‘Isuane Kotimo unihaeaka asekea rekeakosa maiya ane faserepesapo.’ Aíyaka hemakapunie. \p \v 21 Arirakano aporo waremo ipi makata kemo ape kakarua taeraka, aporo metamo hakimakohoamo tare maka, ira rokopa pokeyaki maka, ikia koroa matasoraka asekea rekeno, epo makata kemoane aporo metamo hakimarafapo. \v 22 Arirakano aporo meta namo kakaro ware yao aeyaka peraka, tati wekea, aporo yao aeyaka pesane ipi namo kakaro waresasamo, aporo ape wafayane marokenapo. Marokeraka aporo ape kakarua rea amo tare, ira rokopa, pokeyaki mahimuraka mokoa reane wasekemokoateraka apea forosoraka, makata kemo taesane soko morapo. Mokoa pukua ipi parakuraka morapo. \p \v 23 Asiamo ano patera asekeanafonoraka risia aporo hinamo amo, anoaki yunuraka risikinapo. Arirakano anoa paosa aporo hinamo repo, aporo hinamo metakiramo anoaki himu hakásaraka hemakapusimo, repo pasimokoanafonorakanone, ane, aporo hinamo ane repo mapakataerakanapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yatafu yaoa pusuane efera hunia pariperane oyapo. \r Matiu 12:43-45 \p \v 24 Yasumo someraka, “Yatafumo aporo ho masa metakarikia pukua, hauaka porasakipoko á koraka rerapo. Koraka reke e ape wakakosane soko, e fenekea kakakosa soko, koane fasekeno ipi hemakapuraka, ‘Aporomanomo tura, ape ayiáka waka reane metakarikia pesasamo á rekeako paripurakapo,’ airapo. \v 25 Ayiáka paripekea aseane, aporomanomo tura ape ayiáka feaosa makata su makotesekeno aserapo. \v 26 Asekea, ipi yatafu táke yatipinusu pasimorapo. Yatafu yatipinisu pasimosa amo yatafu fana reamo watikiaka rakisiane marokeraka, ipu namo kakaro kára watikiaka rakirapo. Iane pasimokoa pekea aporoamo tura apea yorokoa arisia ayiáka, yorokoa risirapo. Yorokoa arisiamo aporoane namo kakaro watikiaka rerapo. Fana yatafu hakása rea maiya amo, aporoamo watikiaka rakisiane wakasemasapo. Arirakano yatafu kari suane pekea arisiamo, aporoamo watikiaka rakirane, namo kakaro káranapo,” aisapo. \p \v 27 Arirakano aporo hinamo yakai sarimasa amo, hinamo hakása metamo Yasuaki someraka, “Né ní amamo harepayaki kaina takaperakano, néaki hoko pi kasá hinamoane, Kotimo makoterakano, ipi seseraka kakenapo.” \v 28 Airakano Yasumo someraka, “Kotimo someane kakimara aporo hinamoane Kotimo makoterakano iane seseaka risirapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \s1 “Kotimo wakapumo hemakapukua rakirane isuaki tarinie.” Aíyaka Ferese aporomo somesane oyapo. \r Matiu 12:38-42; Maka 8:11-12 \p \v 29 Aporo hinamo yakai pekea sarimarakano asekea Yasumo someraka, “Maiya omo aporo hinamo watikiaka risiamo someraka, ‘Kotimo ne pusierakano pesekenone ane, isiapo aseako Kotimo wakapumo hemakapukua rakirane nómo rakikitakae.’ Airakae. Airakano nōmo rakiakosafapo. Makata hakása meta nōmo tariakosapo. Repo hemakapusimo, Yonaki asia ayiáka ano soko ayiakakosapo. \v 30 Kotimo Yona pusiesane, Ninefa aporo hinamomo hemakapusimo Kotimo Yonaki makata asiane Kotimo iaki tarisiapo. Tarisia ayiáka, Aporomanomo Táke anoane, maiya yumo aporo hinamo arisiaki nōmo tariakosapo. \p \v 31 Arirakano Soromonemo koteaka hemakapukua somesane hinamo meta unihae Kuinimo kaiyako pesapo. Arirakano hinamo Kuiniane hauaka namo kakaro yameno aeyaka pesapo. Arirakano maiya yumo aporo hinamo ano makeraka risiamo nōmo someane kakipayarakanapo. Asiasamo keseke Kotimo hukuarura maiya amo, aporo hinamo maiya yumo arisiane hinamo Kuini amo hukurukusapo. Arirakano Soromone ipi aporo kára rea nine, re risia titipi á ano reke Soromoneane marokeraka, ano namo kakaro káraraka rekenapo. \v 32 Arirakano Yonamo Kotimo someane some karakano, Ninefa aporo hinamomo namina watikisane metakarikia risikiako parisapo. Namina risikiako parisa nine, aporo hinamo maiya yumo risiamo makata watikisane metakarianafonoraka risikiako parisafapo. Asiasamo keseke Kotimo hukuarura maiya amo, Ninefa aporo hinamomo, aporo hinamo maiya yumo risiaki hukurukusapo. Repo makata watikisane metakarianafonosakipoko ipu reane hukurukusapo. Arirakano Yona ane ipi Kotimo some kará aporopo. Asiane re risia titipi á, ano\f + \fr 11:32 \ft Asiamo nōmo someane repo kakimarafaraka, repo anoaki Kotimo wakapumo rakira rakikitakae, airakae.\f* reke Yona ane marokeraka rekenapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Nafamo faenane takumeaka somesane oyapo. \r Matiu 5:15; 6:22-23; Maka 4:21 \p \v 33 Yasumo takumeaka someraka, “Aporomo nafa pakimaka hauaka rasa kutua motorafapo. Arirakano taramomo karotapirafapo. Nafa pakimaka apea waremaresa faerakano, aporo hinamo metakira pekea apea yororaka aseane, nafamo faerakano aserapo. \v 34 Né kaumo nafa asia ane né hipo. Nómo himo makata su koteaka asekea takékea, ne kauane faeraka rekeakosapo. Asiane né hi meraka reke, né kauane soko katoraka rekeakosapo. \v 35 Asiamo nómo faesane kopakapurapaka asekeanie. \v 36 Né katoraka rekeanafonoraka, né faesa susu reke nafa faena ayiáka né kára faeraka rekeakosapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \s1 “Ferese aporomo arakira ayiáka repo ayiáka rakiakopo.” Aisane oyapo. \r Matiu 23:1-36; Maka 12:38-40 \p \v 37 Some kasá maiya amo, Ferese aporo metamo Yasuaki someraka, “Nōmo apea makata nako peae.” Airakano Yasu pukua apea yorokoa teporo makeraka á kayapo. \v 38 Á kake makata nakosakipoko ipi hokono kusuhoanafonorakano, Ferese aporomo aseraka fofaraka hemakapuraka, “Epo ane marirakanarakapo. Isiapo Ferese aporomo somemaneane epo ipi kekemarakarifapo.” \v 39 Aíyaka hemakapurakano Yasumo someraka, “Ferese aporo reo, repo kapo soko meraki soko kima takuane hákasa kusuna ayiáka, re soko ayiáka risikinapo. Repo kauane hákasa siaraka risikiako ayiane re himua makata watikisa komarukua arisie. Repo aporo hinamo makata forosane asekepayaraka, namina yia makata kára mokoako hemakapukua risike, arirakano aporo hinamoane mokoatikihoko hemaka apure. \v 40 Re aporo masuasa ayireapo. Kotimo re kauane soko rakikia re himuane soko rakisiapo. Asiamo Kotimo re himuane asekea repo koteaka hemakapunafonoraka, aporomo re kau hákasa ane asekeasimo repo ayiane. \v 41 Asiamo repo makata kemo kára tokenone, aporo hinamo makata forokoa risiane arareraka yaku kakanie. Ayiáka karakano re Ferese aporomo hemakapuraka, ‘Isiapo merakiane kima takuane soko tu takuane soko kusurakanapo,’ aíyaka repo hemakapukusapo. \p \v 42 Asiamo Ferese aporo re asekeanie. Uao, enahoasifareapo. Repo hemo makata nena sereto asia kaeyakosu mosane, tokonasu namina moraka, kaeyako hákasane Kotiaki yaku karápo. Karaka yia, aporo hinamoaki koteaka takekea hemakapunie, aíyaka somemane motosane repo hemakapurafapo. Arirakano Kotiaki repo himu tumurumo hemakapunie, aíyaka somemane motosane repo hemakapurakarifapo. Asiamo makata kaeyako hákasane Kotiaki kakanie, aíyaka somemane motosane ayiáka kekemaraka reke, somemane metakirane soko, kekemaraka rakiraka risikianie. Somemane metakirane metakariakopo. \p \v 43 Asiamo Ferese aporo re asekeanie. Uao, enahoasifareapo. Yu aporomo sarimana apea re pukua aporo hinamo su sarimaraka toakipoko, i hikumisi neneme sapea, sea a re tokoako sesenapo. Arirakano aporo hinamo makata ropona apea sarimaraka risiakipoko, re purakano aporomo re hokono mokoasimo repo sesenapo. \v 44 Asiamo aíyaka rakira aporo re asekeanie. Uao, enahoasifareapo. Reane aporo kusua hauaka maresa asiapo. Aporo kusua hauaka maresakipoko, asane tanehekea, hauaka maresane mosekeraka, nena hauaka parisakipoko aporo metamo asekeanafonosamo, meraruamo peraka aporo kusua hauaka maresa kima, finiraka purapo,” aisapo. \p \v 45 Aíyaka Yasumo somerakano, Kotimo somemane tisa aporo hakása metamo someraka, “Tisao, nómo somerakane nómo isu soko makaiyaraka hukurukua somerakae.” \v 46 Airakano Yasumo someraka, “Kotimo somemane tisa aporo re asekeanie. Uao, enahoasifareapo. Aporo metakiramo makata fato umisa asiane makatihoasimo, repo iaki makatiraka marerapo. Makatiraka marekea repo iane wakasema soko ararenafapo. \p \v 47 Asiamo aporo reo, uao, enahoasifareapo. Kotimo some kará porofete aporoane repo makasa kaua kekemamo rusua kusuapo. Rusua kurakano kunikia motosane repo makoteane. \v 48 Asiamo repo makata arakiramo repo makasa kaua kekemamo rakisiane repo kekemaraka arakire. Repo makasa kaua kekemamo rusua kusuasamo, repo seseraka kunikia motosane makoteraka arakire. \v 49 Asiamo Kotimo koteaka hemakapukua sawia popasane oyapo. Kotimo someraka, ‘Repo kaiyisimo nōmo porofete aporo soko, tarira aporo soko, pusiehokosapo. Perakano asekea, i metakirane repo rusua kukusapo. I metakirane repo mokoatikihokosapo,’ aíyaka popahoareapo. \v 50 Asiamo hauaka one kepomaresa maiya amo, porofete aporo rusua kurane kepomarekea, rupe pekea pipu maiya wo pauraka, aporo hinamo risiane Kotimo hukurukusapo. Hukuarura maiya amo ipu umisane makosapo. \v 51 Fana Aepo rusua kusuapo. Rusua kusuakipoko, amo patera aporo metakira soko rusua kusuapo. Aiyipe pekea kesekea Sekaráya Kotimo apea rusua kusuapo. Eke karoraka taesane makama taku raraka, Kotipoko ape rumu kikisisane makama taku roraka, Sekaráya tipia reane e rusua kusuapo. Rusua kusuasamo, pipu maiya omo aporo hinamo risiane Kotimo hukurukusapo. \p \v 52 Asiamo Kotimo somemane tisa aporo re asekeanie. Uao, enahoasifareapo. Aporo hinamomo makata koteaka kaikia hemakapusimo, ape ikia koro repo kimo ropakamasafapo. Repo soko makata koteaka kaikia hemakapuko, ape kakarua yorosafapo. Aporo metakiramo soko makata kaiyako ape kakarua yoroako perakano, repo matasosapo.” Aíyaka Yasumo apeane takumeaka somesapo. \p \v 53 Aíyaka Yasumo someaka faraka Ferese aporomo apeane metakarikia purakano, Kotimo somemane tisa aporomo soko, Ferese aporomo soko ipu Yasuaki makata kotafe topakamaraka saperaka somesapo. Epo akaimo hasaka somerakarihoamo eaki some meta somerakano, some meta somerakano asiapo. \v 54 Ipu Yasuane mahoperaka asekehaesapo. Makata kakayia kakinumo rusimo amarera ayiáka, ipu makata somehoramo kakinu amarera asiapo. Yasumo hasaka some pariperakano, e hukurukusakipoko, epo makata somerane ipu kaikia asekehaesapo. \c 12 \s1 “Ferese aporomo ainane makata pirira asiapo. Ipu himu tetáraka hemakapusuane repo mokoakopo.” Aíyaka Yasumo somesane oyapo. \r Matiu 16:5-6; Maka 8:14-15 \p \v 1 Aporo hinamo taosene yakai sarimasakipoko hauaka taperaka, aporo hinamo kafukua puraka meta korakea meta korake takerupe pusuapo. Maiya amo Yasumo ipi aporo hakāsa puraki someraka, “Ferese aporomo ainane, makata pirira asiapo. Ipu himu tetáraka hemakapusuane repo mokoakohoamo asekeanie. \p \v 2 Arirakano makata faremaresane mafekemahokosapo. Makata mahamesane makakamaraka tariakosapo. \v 3 Re katosa á risike repo somesane, keseke faesa á risike repo somerakano aporo suamo kaiyakosapo. Re namina hakāsa sarimaraka ape sapea risike, makata tau mahamekea somesane yaiya mahamekea rekeakosafapo. Keseke aporo suamo kaiyisimo, hufitaeraka sakepamo wáraka somehokosapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \s1 “Kotiaki namohoanie,” aisane oyapo. \r Matiu 10:28-31 \p \v 4 Arirakano Yasumo some meta someraka, “Maeo, reaki nōmo kakaro somerakaripo. Aporomo né kau kukusimo rurakano aporoaki namohokopo. Aporoamo nómo hoane rukusafapo. \v 5 Asiamo né rusua kurakano né hoane heao hauaka á pusie, aihokosa Kotiaki namohoanie. Nōmo kakaro somerakaripo. Kotiaki namohoanie. Repo hemakapusimo nōmo reaki kakaro somerakaripo. \p \v 6 Arirakano maketea mena muri asia aporomo roponapo. Roporaka mena muri asiane kakoreasu mone hae kusua tetámo (2 toea) roponapo. Mena muri asia hakása soko Kotimo merarunafapo. \v 7 Mena muri wakasemane Kotimo asekea rerasasamo, re aporomanoane, Kotimo namo kakaro kára hemakapukua asekea rekenapo. Asekea reke re uni iti suane epo hakása hakásaka menoraka hemakapukua fasapo. Asiasamo re namohokopo,” aisapo. \s1 Yasu patera asesa aporoane soko, Yasu patera asekeanafonosa aporoane soko Yasumo somesane oyapo. \r Matiu 10:19-20, 32-33; 12:32 \p \v 8 Arirakano Yasumo someraka, “Aporo suamo kaiyisimo aporo metamo someraka, ‘Ano Yasu patera aserakanapo.’ Aíyaka somerakano Kotimo hepene aporomo kaiyisimo, Aporomanomo Tákemo someraka, ‘Ano patera asesa aporoane epo,’ aihokosapo. Aporomanomo Tákeane anopo. \v 9 Arirakano aporo suamo kaiyisimo, aporo metamo someraka, ‘Ano Yasu patera aseako hisiripo. Nōmo Yasuane metakarirakanapo.’ Aíyaka somerakano, aporoane Kotimo hepene aporomo kaiyisimo nōmo someraka, ‘Aporoane ano patera asesafapo. Ano patera asekeanafonosasamo e nōmo metakarirakanapo,’ aihokosapo. \p \v 10 Arirakano Aporomanomo Tákeane anopo. Anoaki aporo hinamo metamo mawakasemarakano, epo watikiaka somesane Kotimo mafahoasireapo. Arirakano Ho Kotesamo wakapuane, aporo hinamo metamo asekea someraka, ‘Ane Satanemo wakapureapo.’ Aíyaka Ho Kotesane hokomaka mawakasemarakano, Kotimo epo makata watikisane mafahokosafapo. \p \v 11 Arirakano re waseremaka Yu aporomo sarimana apea hukuruko karikia apura maiya amo, hukurura aporomo soko, aporo unihaemo soko, re hukururakano, repo hemakapuraka, ‘Isiapo maiyaka meakataeraka somehoanarakapo. Maiyaka some paripunarakapo.’ Aiyaka hemakapukupo. \v 12 Asiamo hukuarura maiya yiamo, repo koteaka somehoasimo, Ho Kotesamo reaki some kakakosapo,” aiyaka Yasumo somesapo. \s1 Aporomo makata kemo kára mosane Yasumo takumeaka somesane oyapo. \p \v 13 Aporo yakai sarimasakipoko aporo hakása metamo Yasuaki someraka, “Tisao, nōmo nī ata kusuakipoko, nōmo maemo makata kemo parakuraka ano kakanie, aihoanie.” \v 14 Airakano Yasumo someraka, “Makata hukurukua maroponane nōmenafapo. Makata kemo parakunane nōmenafapo,” aisapo. \p \v 15 Aíyaka aporo suaki Yasumo someraka, “Repo someraka, ‘Ano makasie. Makasie.’ Aíyaka someraka kára sakepamo mokoaripi airapaka asekeanie. Asiamo makata kemo káramo ne hitaferaka rerane kakakosafapo,” aisapo. \p \v 16 Aíyaka Yasumo efera hunia yapakeaka someraka, “Aporomo makata kemo kára moraka reapo. Ipi hauaka á koáne mano kosapo. Kosane káraraka tanehekea namo nakosane kikísekeno tusuapo. \v 17 Turakano asekea aporoamo hemakapuraka, ‘Koáne nakosane kára tusuapo. Arirakano koáne tusuane ape wakasemasamo taehoane siahoasifareapo. \v 18 Ape kisiane wakasemasekeno nōmo kotahokosapo. Kotaraka ape kára meta kiakosapo. Ape kára ane kikimaka, koáne nako tusuane ape kawea taehokosapo. Nōmo makata kemo soko, su apea taehokosapo. \v 19 Apea makata kemo taesakipoko, nōmo nī yiamo úyaka hemakapukusapo. Nōmo makata kemo sia taesapo. Keremisi kára farakano makata nakosa soko, makata kemo soko, fahokosafapo. Asiamo yumo ano fenekea makata rakiakosafapo. Ano fenekea reke, makata nakosa soko waene he soko nekea, ayiáka maiya suamo seseaka rekeakosapo. Aíyaka nōmo hemakapukusapo.’ \p \v 20 Aíyaka aporoamo hemakapurakano eaki Kotimo someraka, ‘Né masuasamo hemakapura ayireapo. Nómo himu koteaka hemakapurane fareapo. Asiamo pipu ereamo ne kukusapo. Nómo makata kemo umuraka taesane epamo mokoakosare? Nómo ní mokoa pukusafapo.’ Aíyaka Kotimo somesapo.” \p \v 21 Aíyaka yapake some kepoane Yasumo someraka, “Aporo hinamomo namina makata kemoane hákasa kara hemakapukua, makata kemo kára sarimaraka, mahimuraka taerakano, Kotimo asekea someraka, ‘Hepene yapura makata ainane hemakapunafonorakano, né forokoa rekenapo.’ aihokosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 “Makata nakosane kára himu nekea hemakapukupo.” Aisane oyapo. \r Matiu 6:25-34 \p \v 22 Yasumo ipi aporo hakāsa puraki someraka, “Né hitaferaka rekeako, hauaka wo makata nakosa hákasa akipoko, kára himu nekea hemakapukupo. Patera yase risirapaka pasu osohokosane, kára himu nekea hemakapukupo. \v 23 Hitaferaka areamo makata nena hákasa ayare? Kaua pasu osohokosa hákasa ayare? Wae, hákasa ayafapo. Kotimo néaki himuha kasasamo, makata nakosane soko néaki kakasifareare? Ao. Epo sia kakakosapo. Néaki kau kasasamo kaua pasu osohokosane soko néaki kakasifareare? Ao, sia kakakosapo. \v 24 Mena ane asekeanie. Menamo ipi makata nakosane pororafapo. Ira wate susekeno menamo tukua mokoa pukua apea keseke nakosakipoko taenafapo. Taehoanafonosa nine menane Kotimo makata nakosa karápo. Menaki karásasamo, aporomanoane epo sia kakasifareare? Ao, aporomanoane ipi kára hemakapukua makata nakosane karápo. \p \v 25 Arirakano aporomanomo ipi himumo hemakapuraka, ‘Ano kukusane hisiripo.’ Aíyaka himu nekea rekeno, e kukusa sere motosane marokehokosare? Wae, marokehokosafapo. \v 26 Kukusa sere motosane marokehoanafonorakano yia, marirakano makata meta akipoko kara himu nekea risikinare? \p \v 27 Repo sako wemeane hemakapunie. Sako wemeane taneheakosakipoko sako wememo namina yia makata rakirare? Wae, makata rakirafapo. Sako weme wate suhoasimo sako wememo pasu susane maka irinare? Wae, sako wememo ipi hemakapukua wateane sunapo. Arirakano wate fana Soromone aporo kára unihaeaka reke, ipi pasu kotesa ososapo. Soromonemo pasu ososana kotesa, asiane sako weme wateane namo kakaro kára kotesapo. \v 28 Arirakano asane tanehekea arisiane, Kotimo makoteraka wate peasimo karápo. Karakano asane pipu tanehekea arisiane, keseke maiya wakasemamo iramo paiyiane inaka fanapo. Inaka faraka kukua kesane maiya wakasemamo tanehekea risirapo. Maiya wakasemamo tanehekea risia nine Kotimo asekea rerapo. Kotimo asekea area ayiáka nómo pasuane osohokosane Kotimo ipi ayiáka asekea rekenapo. Kotimo ne asekea rekeno yia nómo akipoko himu kara nekea rekenone, ane, nómo Kotiaki himu hakásaraka hemakapurane wakasemareapo. \v 29 Asiamo Kotimo reane asekea reasasamo uyaka hemakapukupo. Makata nakosa mane nakosare? He mane nakosare? Aíyaka himu nekea kára hemakapukupo. \p \v 30 Arirakano nena aporo hinamo hauaka sua risiamo maiya suamo makata nakosane soko, pasuane soko, kára himu tumurumo hemakapurapo. Asiamo makata nakosane soko, pasu osohokosane soko, makata su re fasane, repo sia mokoasimo repo Ata Kotimo ipi hemakapukua rekenapo. \v 31 Asiamo Kotimo re unihaeaka asekea rekeakosane, makama fanaraka hemakapunie. Aíyaka hemakapukua risikinone, makata nakosane soko, pasuane soko, siaraka mokoakosapo. \v 32 Aporo hinamo reane saro sipi mano sarimasa asiapo. Re himu fahokopo. Kotimo re asekea rekeako epo kára seserakanapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Hepene yapura mahimuna makata ane taehoasimo Yasumo somesane oyapo. \r Matiu 6:19-21 \p \v 33 Yasumo someraka, “Repo makata kemoane roporaka mone mosane aporo makata forosaki kakanie. Pausi kaweane maka hepene yapura mahimuna makatane pausi tua keasimo ayiakanie. A mahimuna makata taesane paténafapo. Metamo hakimorafapo. Arirakano surisurimo soko nenafapo. \v 34 Asiamo hauaka kara wo repo mahimuna makatane toasasamo, repo himu hemakapurane soko, hauaka wo kakenapo. Arirakano repo hepene yapura mahimuna makatane taesekeno, repo himu hemakapurane soko, hepene yapura kakenapo,” aiyaka Yasumo somesapo. \s1 “Asekea rea aporo perakarihoamo, aporo raipamo koteaka rakikia kau risikianie,” aisane oyapo. \r Matiu 24:42-44 \p \v 35 Arirakano Yasumo someraka, “Aporo raipamo rakikia maresa wafayamo hinamo fitu karáka hokono keakosakipoko pusuapo. Pusuane ereamo pariperapaka foaka ikia koro ropakamako ipi aporo raipamo pasu korake yatipinu atura faisa pusifasekeno, pasu kakuna fairaka kenare weraka, saro kau terakae hikia, arirakano nafa pakimaka asekea risirapo. Asekea risira ayiáka, re soko ayiáka asekea risikianie. \v 36 Arirakano hokono kekea faraka, aporo raipamo ipi wafayane peraka ikia koroa paroparorakano, aporo raipamo ikia koro foakayia ropakamarapo. Foaka ropaka amara ayiáka, repo soko ayiáka ropakamako hemakapukua risikianie. \p \v 37 Aporo raipamo ipi wafaya pariapera maiya amo aseane, aporo raipa wakanafonoraka turikia tarikia makata rakiraka risikino aserapo. Anakano aporo raipa ane seseaka risikiakosapo. Asiamo nōmo reaki kakaro somerakaripo. Aporo raipamo ipi wafayamo aseane aporo raipa asekea risikino asekea someraka, ‘Re teporo makeraka toae. Re makata nakosa nōmo nī kakakosapo.’ Aíyaka ipi pasu kenare weraka saro kau terakae hikia ayiáka reke, iaki makata nakosa kakakosapo. \v 38 Anakano ere titipiamo soko, mena me horamo soko, aporo raipamo wafaya pariperapaka, aporo raipane waráfaraka asekea risiakipoko, aporo raipamo wafayane pariperakano aporo raipamo sesehokosapo. \p \v 39 Asiamo some one hemakapunie. Makata hakimora aporomo aporo metamo apea makata kemo hakimokoako perapo. Makata kemo hakimokoako peakosane maiya hi awane ape wafayamo hemakapusua satiki ipi turikipukua asekea rekeafunupo. Ipi apea aporo metamo makata hakimako perakano asekea ipi matasohoafunupo. \v 40 Asiamo re soko rereraka maroporaka asekea risikianie. Aporomanomo Tákeane anopo. Ano paripeakosa maiya hi awane soko repo hemakapunafonoraka, re meraruamo risiakipoko ano paripeakosapo,” aisapo. \s1 Aporo raipa kotesa soko, aporo raipa watikisa soko, Yasumo takumeaka somesane oyapo. \r Matiu 24:45-51 \p \v 41 Airakano Pitamo Yasuaki someraka, “Unihaeo, takumeane isuaki hakasa somerakanare? Aporo suaki soko somerakanare?” \v 42 Airakano Yasumo someraka, “Aporo raipa metamo ipi wafayaki himu hakásaraka hemakapukua reke, ipi wafayamo someane kaikia, koteaka hemakapukua rakira aporoaki nōmo somerakanapo. \v 43 Aporo raipamo ipi wafaya fore hinaka, ipi aporo raipaki makata rakisimo kasane, rakiraka risiakipoko, ipi wafayane pariperakano, aporo raipa ane sesehokosapo. \v 44 Asiamo aporo raipa kotesaki, ipi wafayamo someraka, ‘Nōmo hauaka soko, ape soko, makata kemo suane, nómo asekea rekeanie,’ aihokosapo. \p \v 45 Arirakano aporo raipa metamo hemakapuraka, ‘Ano asekea rera aporo hisiane haru paripeakosafapo.’ Aíyaka hemakapukua epo aporo raipa metakirane soko rukua, hinamo raipa metakirane soko rukua, arirakano makata nakosane hákasa nekea, he watikisa nekea, himu maparitaeraka ayiáka reke, \v 46 e ipi asekea rea wafaya paripeakosa sereane soko, maiya hi awane soko, hemakapunafonoraka meraruamo reakipoko, e ipi asekea rea wafayane paripeakosapo. Pari apera maiya amo aporo raipaki saperaka e fanasiraka, koaretaena aporo hinamo akiyaki rekeako pusie, aihokosapo. \v 47 Arirakano aporo raipamo ipi wafayamo hemakapusuane aseraka tiki asesaneo, epo ipi hemakapusuane kekemaraka rakianafonoraka risikinone, aporo raipane hukurukua kára rukusapo. \v 48 Arirakano aporo raipa metamo ipi wafayamo hemakapusua ayiáka hemakapunafonoraka watikiaka rakirakano, eane hukurukua rufunupo. Rufunusa nine e himeteraka watikiaka rakisiasamo wakasema rukusapo. Asiamo aporo raipa metamo makata kára rakisimo kasaki ipi siaraka koteaka rakisiarihoamo ipi wafayamo aseako peakosapo. Asiamo aporo yakaimo aporo hakásaki makata kara rakisimo karakano, keseke ipi kasane rakisiarihoamo epo ipi aseako peakosapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \s1 “Aporo fasikia risikiasimo ano pesapo.” Aíyaka Yasumo somesane oyapo. \r Matiu 10:34-36 \p \v 49 Yasumo someraka, “Hauaka wo ira paiyakosakipoko ano pesapo. Ira rufihoasimo pairakano ane, kotehoasireapo. \v 50 Arirakano ano kukusimo ira matopesa paremarerakano, kukusane Kotimo maresapo. Kukusa maiya ane haru faserepeanafonorakano ano himu nekea rekenapo. \v 51 Arirakano repo hemakapuraka, ‘Yasu pesasamo hauaka wo aporo su tákeraka tau auaraka risikiakosapo.’ Aíyaka hemakapukupo. Ano wo pesasamo aporo hinamo repo namina yia fasikia risikiakosapo. \v 52 Pipu kepomarekea pukua, keseke soko, ape hakása á aporo hinamo kakoreasu risiane namina yia parakuraka, aporo hinamo isiamo aporo hinamo tetáki namina yia rakumarekea risikiakosapo. Aporo hinamo tetámo aporo hinamo isiaki namina yia rakumarekea risikiakosapo. \v 53 Aina ayiáka aporo hokosamo ipi wafayaki rakumarekea, arirakano wafayamo ipi hokosaki rakumarekea risiakosapo. Arirakano kaīyiamo ipi farayaki rakumarekea, arirakano farayamo ipi kaīyiaki rakumarekea risikiakosapo. Arirakano hinamomo ipi hokosamo aseaki rakumarekea, arirakano hinamomo ipi apiamo kaīyiaki rakumarekea ayiáka risikiakosapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \s1 “Pipu sere omo makata ayiakokosane koteaka takekea hemakapunie.” Aisane oyapo. \r Matiu 16:2-3 \p \v 54 Yasumo aporo hinamo su sarimasaki someraka, “Maiya apura taku á repo ti yapura ti pakae aseraka, repo someraka, ‘Ti pakaeane fahokoane farakano, ane yao peasireapo,’ airapo. Aíyaka hemakapukua somesane yao perapo. \v 55 Arirakano ketayia taku aeyaka atifo kára perakano repo someraka, ‘Pipu yao peasifareapo.’ Airakano kakaro yaiya yao perafapo. \p \v 56 Asiamo re aporo himu tetáraka hemakapusuane, repo hauaka wo makata ainane soko, ti yapura makata ainane soko, asekea hemakapurapo. Asiāne maiya omo makata ayiakakosane, repo ayiáka hemakapurakarifapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \s1 “Aporomo ne hukururakano nómo maroporaka mafahoanie.” Aisane oyapo. \r Matiu 5:25-26 \p \v 57 Arirakano Yasumo ipi some meta someraka, “Repo makata kotesane takekea hemakapufununine marirakanosare? \v 58 Anakano aporo metamo né hukuruko, hukurura some kepo kaira aporo rea karikia purakano, titi ikia kara puraka risike, sapesane titi maroporaka mafahoanie. Mafahoanafonorakanone, epo né hukuruko, hukurura some kepo kaira aporo rea karikia pukua, aporoamo ne kotoraka hukurukusapo. Yasemo né hukurukua aporo terakaiyamosayaki pusierakano aporo terakaiyamosamo né tipura makeakosapo. \v 59 Né tipura makerakano haru tonotaehokosafapo. Nómo api kakanafonorakano haru tonotaehokosafapo. Api suane karakano né tonotaehokosapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \c 13 \s1 “Makata watikisane rukupateraka metakarinie.” Aisane oyapo. \p \v 1 Maiya metamo aporo metakira pekea Yasuaki someraka, “Kariri aporomo saro sipi rukua paikia Kotiaki yaku karaka risiakipoko kamani aporo unihae Pairatemo ipi aporo terakaiyamosaki someraka, ‘Aporoamo saro sipi rukua paikia Kotiaki yaku akarane rusua kukunie.’ Airakano aporoane rusua kurakano ipu yapiane makata kakayia yapi akiyaki sarimaraka suasuasapo.” Aíyaka aporo metakiramo Yasuaki somesapo. \p \v 2 Somerakano Yasumo iaki someraka, “Kariri aporoane namina himu watikisakipoko rusua kusuare? Arirakano Kariri aporo metakira himu kotesakipoko yia metakarisiare? \v 3 Wae, aporo hinamo su himu watikisa susupo. Repo soko makata watikisane metakarianafonorakano i mokoatikisa ayiáka re soko ayiáka mokoatikihokosapo. \v 4 Arirakano Siroame huturu ape rakaripuraka aporo terayiasu (18) rusua kusuapo. Namina himu watikisakipoko rusua kusuare? Yarusarame aporo metakira himu kotesakipoko metakarisiare? \v 5 Wae, aporo su himu watikisa susupo. Repo makata watikisane metakarianafonorakano, i kusua ayiáka, re soko su ayiáka kukusapo,” aisapo. \s1 Ira foke wate peanafonosane oyapo. \p \v 6 Yasumo iaki takumeaka someraka, “Hemo wafayamo sako karepe hemoa ira foke maposa reapo. Reane keseke hemo wafayamo ira foke wateane pesarihoamo tumako peane, ira foke wate peanafonosekeno asekea ipi hemo asekea rea \v 7 aporo raipaki someraka, ‘Ira fokeane tokorasie. Keremisi isia faraka nōmo aseako peane wate peafareapo. Asiasamo ira fokeane tokorasie. Hauaka kotesakipoko ira wate peanafononane hauaka kotesa a ira foke nena reke siahoasifareapo.’ \p \v 8 Airakano hemo asekea rea aporo raipamo someraka, ‘Aporo fanao, harufapo. Keremisi hakásamo ira kepoa hauaka mosoraka taeraka, asane soko taehokosapo. \v 9 Asane taeraka asekea nina ira wate peanafonorakano tokorasie, aihoanie. Ira wate perakano tokohokopo, aihoanie.’ Aíyaka hemo asekea rea aporo raipamo somesapo.” Aíyaka Yasumo taku meaka somesapo. \s1 Hinamo arupekea koraka rera Yasumo mafasane oyapo. \p \v 10 Fenena maiya metamo Yasu Yu aporomo sarimana apea pukua some kasapo. Some karaka reke aseane \v 11 yatafumo hinamo meta ho masa keremisi terayiasumo (18) makata takamaka kayane asesapo. Ipi mati roporaka purafapo. Maiya suamo arupekea susu koraka rerapo. \v 12 Arirakano Yasumo someraka, “Hinamo neo, né nōmo mafarakanapo.” \v 13 Aíyaka hinamoane Yasumo sakaihoane foakayia ipi makata takamasane faraka matiane ropōraka takahisiapo. Takahikia hinamoamo Kotiaki kekeresapo. \p \v 14 Arirakano fenena maiya amo hinamo makata takamasane Yasumo mafarakano asekea, Yu aporomo sarimana ape asekea rea aporomo saperaka aporo hinamo suaki someraka, “Makata rakira maiyane sere namasu ayapo. Sere namasuane makata rakira maiyasasamo, aporo hinamo re makata tasa mafahoasimo peanie. Fenena maiya amo aporo hinamo re makata tasane mafahoasimo peakopo.” Aisapo. \p \v 15 Airakano Yasumo someraka, “Re himu tetáraka hemaka apure. Repo saro ponomakau soko metao, saro toki soko metao, apea kita hukumaresane fenena maiyamo, he nasimo, kita fitikimaka karikia purapo. \v 16 Hinamoane Eparahamemo aporo irapo. Satanemo hinamo ane keremisi terayia sumo (18) asekea reareapo. Pipu fenena maiyamo mafahoane siahoasireapo.” \v 17 Airakano Yasuaki mahisisa aporomo kairaka mahimetesapo. Yasumo wakapuaka rakisiakipoko aporo hinamo suamo aseraka kára sesésapo. \s1 Ira máseta hae Yasumo takumeaka somesane oyapo. \r Matiu 13:31-32; Maka 4:30-32 \p \v 18 Yasumo someraka, “Unihae Kotimo aporo hinamo asekea reane yakapa asiare? \v 19 Ira máseta hae wakasema ane aporomo maka ipi hemoa maposa asiapo. Maposane pauaka hekea keseke kárakara ira parinapo. Ira pariraka rea ira eya á mena pekea menamo ape kirapo. Aina ayiáka Kotimo aporo hinamo unihaeaka asekea reane asiapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Makata pirira Yasumo takumeaka somesane oyapo. \r Matiu 13:33 \p \v 20 Efera hunia Yasumo someraka, “Aporo hinamo Kotimo unihaeaka asekea reane yakapa asíare? \v 21 Kotimo unihaeaka asekea rea aporo hinamoane makata pirira asíapo. Farawa paiyakosakipoko makata pirirane wakasema maka, farawa tarámo kesa yia, makata pirirane hakāsa sarimaraka kekerorakano, farawa suane piriraka káranapo. Aina ayiáka aporo hinamo i suane Kotiaki risikiako parirane asíapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Ikia koro makoropasane Yasumo takumeaka somesane oyapo. \r Matiu 7:13-14, 21-23 \p \v 22 Yarusarame sitia ahira maiya amo ape meta some kaka ape meta soko some kaka, ayiáka Yasumo some kape hisiapo. \v 23 Hinakano aporo metamo someraka, “Unihaeo, aporo hinamo hukusi Kotimo mafasiakosare? Aporo hinamo yakai Kotimo mafasiakosare?” Airakano Yasumo someraka, \v 24 “Re ikia koro makoropasa á yorokoa pukusakipoko koteaka hemakapukua koraká rekeanie. Aporo metakira ikia koro makoropasa yorokoa pukusapoko asiāne, pusifasekeno poparipukusapo. \v 25 Ape wafaya takahikia ikia koro mapirirakano repo ikia koroa paroparoraka someraka, ‘Unihaeo, ikia koro ropakamasie.’ Airakano ape wafayamo someraka, ‘Re epare? Re nōmo aserafapo,’ aihokosapo. \p \v 26 Airakano repo someraka, ‘Né isina hakāsa toke makata nenakasupo. Isiapo apea nómo some karakasupo.’ \v 27 Airakano epo someraka, ‘Repo ape mayare? Re nōmo aserafapo. Aporo hinamo watikisao, re ano metakarikia pusie.’ Aíyaka ape wafayamo somehokosapo. \p \v 28 Someahora maiya amo repo yao anaka aseane Eparahame, Aisake Yakope porofete aporo i suane Koti unihaeaka rea hauaka á hakāsa risikino asekea, re kára hihiripuhokosapo. Hihiripuraka akai kirisiraka kára himu nakosapo. \v 29 Arirakano aporo maiya apera anaka soko, maiya apura anaka soko, ketayia anaka soko, ketayia taku anaka soko, su sarimahokosapo. Sarimaraka Koti unihaeaka rea hauaka á su teporo makeraka hakasa toke makata nakosapo. \p \v 30 Asiamo yumo aporo hinamo metakira fanaraka risiane kesekehokosapo. I metakira kesekea risiane fanahokosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yarusarame sitia aporo hinamo risiane Yasumo himu tumurumo hemakapusuane oyapo. \r Matiu 23:37-39 \p \v 31 Maiya amo Ferese aporo pekea Yasuaki someraka, “Né Herotemo rukusapakae. Asiamo hauaka one metakarikia pusie.” \v 32 Airakano Yasumo someraka, “Kotafe somehaeraka wera aporoaki some one some kakanie. Pipu soko, rau soko, aporo ho yatafumo mosane soko, aporo makata tasane soko nōmo mafarakanapo. Sere isiamo nōmo makata rakikia makosapo. \v 33 Pipu soko, rau soko, rawai soko, nōmo makata rakirane rakikia mako ano Yarusarame sitia hiakosapo. Yarusarame sitia porofete aporoane rusua kurapo. Rusua kurane hauaka meta á kakenafapo. Asiamo ano Yarusarame sitia ipu namina rusua kukusimo ano hiakosapo. \p \v 34 Yarusarame aporo hinamo reo, repo Kotimo some kará porofete aporoane rusua kusuapo. Kotimo pusiesa aporoane repo ekemo karesapo. Yarusarame aporo hinamo reo, mena kaīyiamo mena mano sarimaraka auāmo kafoko tapikia mafainapo. Aina ayiáka nōmo reane efera hunia soko, efera hunia soko, sarimaraka ayiakakosapoko asiane repo anoaki hisiane. \v 35 Yarusarame aporo hinamo reo, repo apeane kauanehokosapo. Apea aporo hinamo waka risikiakosafapo. Nōmo reaki kakaro somerakaripo. Repo ano efera hunia aseakosafapo. Arirakano keseke ano peakosa maiya amo repo asekea someraka, ‘Kotimo pusiesa aporo aperane, Kotimo makotehoasimoripo,’ aihokosapo. Aíyaka somehora maiya amo anoane repo aseakosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \c 14 \s1 Aporo makata takamasa Yasumo mafasane oyapo. \p \v 1 Fenena maiya metamo Ferese aporo káramo apea Yasu ipi makata nako pusuapo. Maiya suamo Yasuane Ferese aporomo maserapi asekehaesapo. \v 2 Arirakano aporo meta hokono pirikia korake soko pirikia ayiáka makata takamasa apea wareapo. \v 3 Ayiáka warekeno Kotimo somemane tisa aporoaki soko, Ferese aporoaki soko, Yasumo someraka, “Fenena maiya amo aporo makata takamasane mafarakanone, ane Kotimo somemaneane metakarirakanare?” \p \v 4 Aihoane ipu makata somesafapo. Some paripeanafonorakano makata takamasane Yasumo mafasapo. Mafaraka marekea aporo makata takamasa mafasane Yasumo pusiesapo. \v 5 Asiamo aporo suaki Yasumo someraka, “Fenena maiya amo nómo ní hokosa soko metao, saro ponomakau soko metao, he kafa hurupesane, nómo ní foaka marafare?” \v 6 Airakano aporo suamo makata somerafaraka me kauraka asekea risiapo. \s1 Hokono akera á puraka Yasumo somesane oyapo. \p \v 7 Yasumo ipi aseane aporomo makata nakosakipoko teporo makeraka a tokeno asesapo. Arirakano aporo metakira, “Ano yano kárapo,” aíyaka hemakapukua namina aporo hokopusuamo sea a tokoakosakipoko wate foaka pukua tokeno Yasumo i asesapo. Asekea Yasumo takumeaka someraka, \v 8 “Hinamo aruamara maiya amo, aporo meromo hokono keraka né peaerakano, puraka aporo hokopusuamo sea á né kakakopo. \v 9 Aporo meta hokopusua peraka kakakosakipoko aporo meromo someraka, ‘Né takahikia aporo wakasemamo sea á kakako pusie.’ Airakano né takahinaka kaiyahokosapo. \v 10 Arirakano aporo wakasemamo sea á né fana kayane aporo meromo someraka, ‘Hameo, né takahikia aporo hokopusuamo sea á kakako peae.’ Aíyaka né makárarakano aporo suamo aseakosapo. \v 11 Aporomo epo ipiane makárarakano keseke e mawakasemahokosapo. Arirakano aporomo epo ipiane mawakasemarakano keseke e makárahokosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \p \v 12 Arirakano aporo meroaki Yasumo someraka, “Hokono akera maiya amo ní more soko, ní mae soko, ní aporo táke soko, aporo makata kemo káraraka reane soko, iane peaehokopo. Nómo peaerakano peaesakipoko né soko ropo yaiya peaehokosapo. \v 13 Arirakano hokono akera maiya amo aporo makata forosa soko, aporo hokono matipusa soko, aporo korake matipusa soko, aporo hi fausa soko, i suane nómo peaehoanie. \v 14 Aporoane nómo peaerakano aporoamo soko né ropo peaehokosafapo. Arirakano nómo aporo metakira araresakipoko né seseaka rekeanie. Keseke aporo hinamo ereketaesane maturikia taena maiya amo Kotimo néane makata ropo kára kakakosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Hokono keakosane Yasumo takumeaka somesane oyapo. \r Matiu 22:1-10 \p \v 15 Aporo hakása meta teporo makeraka kayamo, Yasumo somesane kaikia someraka, “Koti unihaeaka reamo apea hokono keraka, aporo hinamo makata nekea tokoakosa aporo hinamoane yumo seseaka risikinapo.” \v 16 Airakano Yasumo takumeaka someraka, “Aporo metamo hokono kára keakosakipoko aporo yakai peaniesapo. \v 17 Hokono akeramo makata nakosane sarimasapo. Aporo su peasimo ipi aporo raipaki someraka, ‘Aporo su yumo peaehoanie,’ aisapo. Airakano aporo raipamo iane peaesapo. \v 18 Peaerakano pesafapo. Aporo suamo peakosafapo, aíyaka meaka sekesapo. Aporo metamo aporo raipaki someraka, ‘Hauaka nōmo kawe roposane aseako purakanapo. Ano peakosafapo.’ \v 19 Airakano aporo metamo someraka, ‘Saro ponomakau kaeyakosu (10) nōmo kawe roposane aseako purakanapo. Ano peakosafapo.’ \v 20 Airakano aporo metamo someraka, ‘Ano hinamo kawe arumasasamo peakosafapo.’ \p \v 21 Airakano aporo raipane paripukua ipu makata somesane ipi wafayaki somesapo. Somerakano aporo ape meromo saperaka, aporo raipaki someraka, ‘Ikia kara fea ape mukisapo. A foaka pukua, aporo makata forosaki someraka, “Re peae,” aíyaka aporo hokono matipusaki soko, aporo hi fausaki soko, aporo korake matipusaki soko, “Re su peae,” aihoanie.’ \v 22 Airakano aporo raipamo iane pasimokoako pusuapo. Puane i su perakano asekea, aporo raipamo ipi wafayaki someraka, ‘Aporo unihaeo, nómo peanie, aisane nōmo i suaki somesapo. Somerakano i sú pesapo. I pesane ape tapesafapo.’ \v 23 Airakano aporo raipaki ipi wafayamo someraka, ‘Ape one metakarikia, yaoa ikia kara metakira kára soko, metakira wakasema soko, á pukua aporomano peaehoanie. Ape tapehoasimo aporo hinamo yakai peaehoanie. \v 24 Hao, kaisie. Nōmo kakaro somerakaripo. Hokono akera wo, aporo fana peaehoane hisisane, nōmo metakariakosapo. Iane hakāsa makata nakosafapo,’ aisapo.” Aíyaka Yasumo takumeaka somesapo. \s1 Yasu patera aseakosane oyapo. \r Matiu 10:37-38 \p \v 25 Yasuyaki aporo hinamo yakai pusuapo. \v 26 Puraka iaki Yasumo pariasekea someraka, “Aporo hinamo metamo ano patera aseako ipi ata, ipi ama, ipi hinamo, ipi hokosa, ipi mae, ipi papā, ipi kau soko, makata suane mokoma kesekehoanafonona aporo hinamoane, ano patera asesa aporo hinamofapo. \v 27 Aporo hinamo metamo ipi ira matopesa makatiraka maka punafonona aporo hinamoane ano patera asesa aporo hinamofapo. \p \v 28 Arirakano aporomo huturu ape (tu sitori) kiakosakipoko fana ipi moneane menonapo. Ape kikimakosane mone siahoasirihoamo mone menonapo. \v 29 Arirakano mone menohoanafonoraka ape takuma ira kesa hákasa porokoa kikifai tetá hákasane taeraka mone farakano huturu yapurane metakariakosapo. \v 30 Metakarirakano aporo metakiramo aseraka hokomaka someraka, ‘Ape kikimayafareapo,’ aíyaka somehokosapo. Aíyaka somehokohoamo fana mone menohoanie. \p \v 31 Arirakano aporo unihae kini wakasemamo ipi aporo terakaiyamosa ame aporoane yakai tene taosenepo (10,000). Aporo unihae wakasema amo ipi aporo unihae kini kara aki yunuraka weakosakipoko pesapo. Arirakano aporo unihae kini karamo yunu aporomo aporo terakaiyamosa ame aporoane, kara yakai tuaneti taosenepo (20,000). Arirakano aporo unihae kini wakasemamo yunu weasiraka fana hemakapuraka, ‘Isu weraka rukua koakataehoasireare? Rukua koakataehoanafonorakano isina weakosapo. Arirakano rukua koakataerakano isiapo metakariakosapo,’ aisapo. \v 32 Aíyaka ipi takekea hemakapuraka, ‘Wae, isu aporo hukusisamo rukua koakataehoasireapo. Nōmo weakosapoko asiane metakarirakanapo.’ Aíyaka hemakapukua ipi aporo raipaki someraka, ‘Aporo unihae kini kara wo peakohoamo, né i arisia pusie. Weakosane metakariakosakipoko nómo somehoko pusie. Puraka úyaka somehoanie. “Isu aporo hukusipo. Reane aporo karapo. Asiamo isina weane siahoasifareapo. Weakosane metakariakosakipoko isiapo re api kayaere?” Aíyaka iaki somehoanie.’ Aíyaka unihae kini wakasemamo someaka maresapo. \p \v 33 Asiamo hauaka wo makata kemo metakarianafonona aporo hinamoane ano patera asesa aporo hinamofapo. Aporo hinamo metamo ipi makata kemoane metakarirakano aporo hinamoane ano patera asesa aporo hinamopo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Kifiri watikisa asiane oyapo. \r Matiu 5:13; Maka 9:50 \p \v 34 Yasumo some meta someraka, “Kifiriane wapesa kotesapo. Kifiri wape farakano efera hunia wapehoasimo yakapa rakirare? Wae, wapehoasimo makata meta rakirafapo. Efera hunia wapehokosafapo. Asiamo kifiri wapesa fasane. Nena yaoa mamakatenapo. \v 35 Arirakano makata mano koteaka taneheasimo hemo wafayamo kifiri wapesane hauaka kokomarerapo. Arirakano saro ponomakau fakosa akiyaki kifiri yaki sarimaraka makata porosa hauaka á taenapo. Taerakano makata porosane koteaka taneherapo. Arirakano kifiri wapesane fasekeno makata rurafapo. Nena yaoa mamakatenapo. Asiamo re senaki risiamo koteaka kaiyinie.” Aíyaka Yasumo somesapo. \c 15 \s1 Saro sipi ipi haku rosaka pusuane oyapo. \r Matiu 18:12-14 \p \v 1 Maiya metamo takese mora aporo soko, aporo watikisa metakira soko, su Yasu rea pekea, epo someane kaiyako pesapo. \v 2 Perakano asekea Ferese aporomo soko, Kotimo somemane tisa aporomo soko, saperaka someraka, “Aporo watikisane Yasumo ipi tereraka pasimaka iyaki hakāsa toke makata anene,” aisapo. \p \v 3 Airakano Yasumo takumeaka someraka, \v 4 “Re aporo hakása metamo saro sipi wane harote (100) risiane hakása meta yaoa rosaka purakano repo asekepayanare? Wae. Saro sipi naeneti naene (99) yia sarimaraka risiane metakarikia, hakása rosaka pusuane kope purapo. Kokoa kokoa hisiraka aserapo. \v 5 Aseraka seseraka ketakamaka makatiraka apea maka purapo. \v 6 Apea maka pekea ipi aporo táke soko, ipi ape hakása risia aporoane soko peasimo wárapo. Wáraka perakano iaki someraka, ‘Saro sipi rosaka pusuane, nōmo kokoa masapo. Asiasamo repo soko sesehoanie.’ airapo. \p \v 7 Sesesa ayiáka aporo hakása metamo ipi makata watikisane hufitaeraka, makata watikisane metakarikia, koteaka rekeako pariraka rekeno, hepene aporomo soko Kotimo soko aseraka, namo kakaro kára sesenapo. Arirakano aporo naeneti naenemo (99) hemakapuraka, ‘Isiapo himu koteaka susu hemakapukua risiane, marirakano isu risikiako parihokosare?’ Aíyaka hemakapurakano, koteaka risia aporoane hepene aporomo asekea sesenapo.” Aíyaka Yasumo somesane Ferese aporomo hemakapusimo somesapo. \s1 Mone hae hasaka kosane oyapo. \p \v 8 Yasumo takume meta someraka, “Hinamo hakása metamo ipi suifa mone hae kaeyakosu\f + \fr 15:8 \ft Yu aporomo hinamo aporo aseamo siufa mone hae kaeyakosu hatiraka wamoa motorapo.\f* toapo. Toane mone hae kaeyako hakása ane hurupesekeno asekepayanare? Wae. Ipi nafa paikia ape feaoraka, mone haeane kokoa hisiraka, \v 9 kokoa maraka, hinamoamo sesenapo. Seseraka ipi hinamo táke soko, ipi ape hakása toa hinamoane soko, sarimahoasimo wáraka su sarimarakano someraka, ‘Nōmo mone hae hakása hurupesa hasaka kosane, nōmo nī kokoa masapo. Masekeno repo soko sesehoanie,’ airapo. \p \v 10 Sesena ayiáka aporo hinamo hakása metamo makata watikisane hufitaeraka, watikisane metakarikia Kotiaki rekeako parirakano, Kotimo soko hepene aporomo soko aseraka sesenapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Hokosa ipi haku rosaka pusuane oyapo. \p \v 11 Yasumo takume meta someraka, “Aporo metamo aporo hokosa tetá risiapo. \v 12 Hokosa kesekemo ipi wafayaki someraka, ‘Atao, né finihaoa eto risikiako nómo makata kemoane parakurasie. Parakuraka ano kakakosane, ano nīaki yumo kasie.’ Airakano ipi wafayamo makata kemoane parakuraka hokosa tetáki kasápo. \v 13 Karakano wakasema nina hokosa kesekemo ipi makata mosane sarikekea maka pukua, ipi wafayamo hauakane metakarikia hauaka yamenoa pusuapo. Pukua hauaka á pauraka reapo. Hauaka á reke ipi makata watikiaka rakiraka reapo. Watikiaka rakiraka reke ipi moneane aporo hinamo metakiraki mokome karáka reapo. \v 14 Mokome karáka reke ipi mone ane fasapo. Arirakano maiya amo hauaka á makata nakosane fasapo. Makata nakosane fasa maiya amo e kára meamosapo. \v 15 Meamorakano e pukua hauaka mero aporoaki someraka, ‘Nepoko nōmo makata rakiaere? Nepoko nōmo makata rakiakoripo.’ Airakano aporo hauaka meromo someraka, ‘Nōmo saroane nómo asekea rekeanie.’ \v 16 Airakano saroane epo asekea reke saromo makata nakosane epo asekea hemakapuraka, ‘Saromo makata nenane ano nariripo.’ Aíyaka epo hemakapurakano aporo metamo eane makata nakosa kasafapo. \p \v 17 Kakanafonorakano wakasema nina, ipi koteaka hemakapusuapo. Ipi hemakapuraka, nōmo atamo aporo raipamo makata sia nenakasupo. Pipu soko ipu makata siaraka nenakanapo. Ipu makata siaraka nenakao, ano hauaka wo reke namo kakaro kara meamoraka kukuripo. \v 18 Asiamo ano takahikia atamo apea purakapo. Puraka ataki nōmo uyaka somehokosapo. ‘Atao, Kotiane nōmo mawakasemasapo. Ata ne soko nōmo mawakasemasapo. \v 19 Nómo yumo anoane, “Nōmo nī hokosapo.” Aihokopo. Anoane “Nōmo aporo raipapo.” Aihoanie.’ \v 20 Aíyaka ipi ataki somehoko hemakapukua takahikia ipi atamo apea paripusuapo. Paripukua yamenoa perakano ipi wafayamo aseraka, ‘Nōmo hokosa wate rosaka pusuane apere.’ Aíyaka kamenakaraka foaka pukua ipi hokosane fatuaka maka makanusapo. \p \v 21 Makanurakano hokosamo someraka, ‘Atao, Kotiane nōmo mawakasemasapo. Né soko nōmo mawakasemasapo. Nómo anoaki “Nōmo nī hokosapo,” aihokopo.’ \v 22 Airakano wafayamo ipi aporo raipa wáraka someraka, ‘Pasu kotesa epo osohoasimo foaka maka peae. Tamaka osohoasimo maka peae. Kau rakisimo waya hokonoa hira maka peae. \v 23 Saro ponomakau mano kaniamosekeno e nasimo rukua paiyinie. Pipu yumo isina e karikia seseaka makata paikinakosapo. \v 24 Nōmo hokosa kurakanareapo, aisane pipu nōmo aserakaripo. Wate fana e rosaka pusuane pipu apere. Asiamo pipu nōmo nī hokosapoko saro ponomakau mano maka rusie. Hokosapoko makata pakinakosapo.’ Airakano aporo raipamo saro ponomakau mano maka rukua paisiapo. Paikia nekea namina kesasapo. \p \v 25 Kesasa maiya amo hokosa fanane hemoa rea peraka, ape makeraka kaiyiáne kesarakano kaisiapo. \v 26 Kairaka ipi aporo raipaki someraka, ‘Kesaraka sikirakae. Mairakarirakapo.’ \v 27 Airakano aporo raipamo someraka, ‘Nómo ní mae kesekeane kurafaraka ipi pariperakasapo. Asiasamo ni atamo seseraka saro ponomakau kaniamosa rukua, epoko makata paikinenaka kesaraka ayapo.’ \p \v 28 Airakano hokosa fanamo ipi kakaro kara saperaka, ‘Apea ano pukusafapo,’ aisapo. Airakano ipi ata pekea kukunameaka someraka, ‘Apea ne peae.’ \v 29 Airakano hokosa fanamo someraka, ‘Maiya suamo nepoko aporo raipamo arakira ayiáka, nōmo rakisiapo. Nómo someane nōmo kakimasapo. Nómo anoaki makata yakapa kasare? Nómo ano makata kasafapo. Saro nanikose mano hakása soko, nōmo aporo tákeane karikia paikinasimo karakasufapo. \v 30 Nómo ní hokosa kesekemo hinamo hakimaraka reapakasupo. Nómo makata kemoane ipi mokoa pusuapo. Mokoa pusuane ipi hinamo hakimaraka moneane hinamo kaka fasapakasupo. E pariperakano, epoko nómo saro ponomakau mano kaniamosa rukua e karikia makata paikia anene.’ \p \v 31 Airakano ipi wafayamo someraka, ‘Né anoyaki hakāsa reapo. Nōmo makata kemoane su nómenapo. \v 32 Asiamo nómo ní mae kesekeane kurakanareapo aisane pipu asesapo. Wate fana e rosaka pusuane pipu apere. Perakano seseaka makata paikinenakanapo.’ Aíyaka wafayamo somesapo.” Aíyaka Yasumo takumeaka somesapo. \c 16 \s1 Aporo asekea reamo makata rakisiane oyapo. \p \v 1 Aporo hakāsa puraki Yasumo takumeaka someraka, “Ape wafayamo makata kemo kárasekeno, aporo metamo ipi makata kemoane asekea rekeasimo murikimaka maresapo. Maresane aporo metamo aporo ape wafayaki hokoreraka someraka, ‘Nómo makata ropoane nómo aporo asekea reamo koteaka asekea rekenafapo. Ipi mokome karaka makata ropoane farakanapo.’ \v 2 Airakano ape wafayamo aporo asekea reane peaesapo. Perakano eaki someraka, ‘Nómo makata koteaka rakisiapakare? Nōmo makata ropoane nómo mokome karakánapakae. Né makata rakisiane pipu metakarirakanapo. Né metakariasiraka nómo makata rakisia ropo kará sawiane nōmo aseako pipu yia maka peae.’ \p \v 3 Airakano aporo asekea reamo hemakapuraka, ‘Ano pipu metakarirakanapo. Keseke nōmo yakapa rakiakosare? Nōmo hauaka meta makata rakiako kaiyako ayiane ano sia wakapuhoasifareapo. Arirakano ape sua ano mone makasie, aíyaka kaiyako ayiane ano kaiyahoasireapo. \v 4 Ano metakarirakano keseke aporomo ano ararehoasimo nōmo uyáka rakiakosapo.’ \v 5 Aíyaka hemakapuraka aporo suamo ape wafayaki makata ropo kakanafonosa nine makata ropo kakakosakipoko i su hakása hakásaraka peaesapo. Aporo hakása meta fana perakano, eaki kairaka, ‘Nómo makata yakapasu ape wafayaki kakafunure?’ \v 6 Airakano epo someraka, ‘Orofe wera tarámo wane harote (100) suane kakafunupo.’ Airakano aporo asekea reamo someraka, ‘Nómo wane harote (100) suane kakakosapoko asiāne, nōmo metakarikia sanasirakanapo. Asiamo nómo wane harote ane kosoraka, fifiti ane (50) kakakosakipoko sawia poparasie.’ \p \v 7 Aíyaka aporo metaki aporo asekea reamo someraka, ‘Nómo ape wafayaki makata yakapa su kakafunure?’ Airakano epo someraka, ‘Witi hae pakia kesane wane harote suane (100) kakafunupo.’ Airakano aporo asekea reamo someraka, ‘Nómo wane harote kakakosapoko asiāne, nōmo metakarikia sanasirakanapo. Asiamo nómo wane harote (100) kosoraka aíti su (80) kakakosakipoko sawia poparasie.’ Aíyaka aporoamo keseke e ararehoasimo aporo asekea reamo somesapo. Ayiáka fana makata ropo kára kakakosaposane metakarikia, makata ropo wakasema kakakosapo, aíyaka popasapo. \v 8 Asiasamo ape wafayamo aporo asekea reamo kotafe rakisiaporakano, eaki kekereraka sikiraka someraka, ‘Keseke aporomo né ararehoasimo ipu makata ropo anoaki kakafunusa nine nómo sape meta rukupatesasamo iane araresapo.’ Aíyaka ape wafayamo somesapo.\f + \fr 16:8 \ft Aporo asekea reamo kotafe rakisiane ape wafayamo kekeresapo. Asiane makata kotafe rakirane Yasumo kekerenafapo. Yasumo takumeaka somesa ane aporomo enomakasimo somesapo.\f*” Aíyaka Yasumo somesapo. Arirakano takume amo kepoane Yasumo someraka, “Nena aporo hinamomo someraka, ‘Keseke makata ropo kakasimo pipu népoko nōmo yaku rakirakanapo.’ Aíyaka nena aporomo wate foaka hemakapukua rakirapo. Arirakano Kotimo ikia kara faesa á risia aporo hinamomo wate foaka ayiáka rakirafapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \p \v 9 Aíyaka Yasumo efera hunia someraka, “Keseke hepene yapura ne hinaka Kotimo neaki someraka, ‘Nómo makata kemoane soko, moneane soko, koteaka asekea reapo.’ Aihoasimo hauaka wo makata kemoane soko moneane soko, koteaka asekea reke, moneamo aporo hinamoane ararehoanie. Koteaka ararerakanone, hauaka wo makatane fahoramo, keseke hepene yapura ahiramo Kotimo someraka, ‘Nómo makata koteaka rakisiapo. Yumo né hepene ape wo peae,’ aihokosapo. \v 10 Arirakano repo aporo hinamo metamo makata wakasemane koteaka asekea rekeno, ane makata kárane soko, koteaka asekea rekeakosapo. Arirakano makata wakasemane koteaka asekea rekeanafonorakano, ane makata kárane soko, koteaka asekea rekeakosafapo. \p \v 11 Asiamo hauaka wo makata kemo soko, mone soko, koteaka asekea rekeanafonorakano, ane nómo Kotimo makata namo kakaro kotesane koteaka asekea rekeakosare? Wae, koteaka asekea rekeakosafapo. \v 12 Arirakano aporo metamo menane nómo koteaka asekea rekeanafonorakano, ane né makata ropoane kakakosare? Wae, kakakosafapo. \v 13 Arirakano wafaya tetápoko aporo raipa hakásamo rakiane siahoasifareapo. Wafaya tetápoko rakiraka metaki hisiraka rakiakosapo. Metaki seseraka rakiakosapo. Wafaya hakása makáraraka seseraka rakiraka, wafaya metaki hisiraka patera tariakosapo. Asiamo himu metamo Kotiaki hemakapukua, himu metamo yokotae moneaki hemakapukua, ayiáka himu tetáraka hemakapukua rakiane siahoasifareapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yasumo makata metakira somesane oyapo. \r Matiu 11:12-13; 5:31-32; Maka 10:11-12 \p \v 14 Yasumo somesane Ferese aporomo kairaka, namina mone kára hemakapukua risike, Yasuane asekea hokomaresapo. \v 15 Hokomarerakano Yasumo someraka, “Aporo suamo reane aseraka, ‘Ferese aporoane aporo kotesapo.’ Aihoasimo repo kaumo aina ayiáka arakire. Asiāne repo watikiaka hemakapukua rakisiane, himua mahamekea risiane, Kotimo ipi aserapo. Asiamo aporo hinamomo hauaka wo makata aki makáraraka hemakapukua risiane, Kotimo makáranafapo. Asiāne makata ane Kotimo aseraka, nenakamaka makata ayireapo, airapo. \p \v 16 Yone he tapukumarerane peasiraka Mosesemo somemane soko porofete aporomo some popasane soko, aporo hinamo suamo kaisisupo. Asiamo somemane amo iane asekea reasusupo. Asiane Yone he tapukumarerane peraka, Koti unihaeaka reane epo some kasapo. Asiamo maiya omo Kotimo aporo hinamo asekea rea someane nōmo some karakanapo. Aporo hinamo yakaimo Kotimo iane asekea rekeasimo, ipu namina seseraka kairakanapo. Aporo hinamo yakaiane Kotimo ape tua hiakosakipoko makata hufitaehoramo, ikia koroa wakapuaka arura ayiáka ruraka risikinapo. \v 17 Hepene yapurane soko, hauaka one soko fahokosane makata wakasemapo. Arirakano Kotimo somemaneane fahokosafapo. Ane, makata kárapo. \p \v 18 Arirakano aporomo ipi asea fimarekea hinamo meta arumarakano aporoamo hinamoane haki arumarakanapo. Hinamo fimaresane aporo metamo arumarakano hinamoane haki arumarakanapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Rásarase reane oyapo. \p \v 19 Yasumo someraka, “Aporo hakása metamo ipi mone kára sarimaraka reapo. Ipi pasu mone káramo roponapo. Maiya suamo pasu kotesa susu osoraka, makata nakosa kotesa susu nenapo. \v 20 Arirakano aporo meta yano motosa Rásarase makata forokoa reke, ipi kauane neketasi sususapo. Maiya suamo aporo kára reamo apea \v 21 makata nenaka momoane teporo petaua atura hurupepesane Rásarasemo nakosakipoko mumiraka ikia koro makeraka asekea kayapo. Asekea kayane ipi kauane neketasisususane kásamo sarerakano asesapo. \v 22 Asiamo wakasema nina keseke Rásarase ipi kurakano hepene aporomo e karikia, Eparahame kayakipoko karikia hisiapo. Hisiakipoko, keseke aporo kárane kusua hauaka maresapo. \v 23 Maresane e Hétisi hauaka atura puraka kau teraka himu nekea reapo. Ayiáka reke yameno yapura aseane Eparahame kayakipoko Rásarase kakeno asekea \v 24 wáraka, ‘Ata Eparahameo, Rásarasemo hokonomo he inusa sakairaka ano arua motoako e pusiesie. Hauaka wo ira rufia ano reke kára sisipuripo. Ano kau kára teripo. Rásarase ipi ano ararehoko pusiesie.’ \p \v 25 Airakano Eparahamemo someraka, ‘Hokosao, ní hitaferaka rea maiya amo makata kotesa susu ní marakasupo. Ane, nómo meraruhokopo. Rásarase fana makata forokoa reane, yumo ipi seseaka rekenapo. Ne fana káraraka reane, yumo tēsa hauaka á rekenapo. \v 26 Arirakano tipia hao kára kayasasamo né area isu peasifareapo. Né soko isu arisia wo peasifareapo.’ \p \v 27 Airakano aporo káramo someraka, ‘Atao, nōmo nī mae kakoreasu atamo apea risikinapo. \v 28 Ano area hauaka wo tēsa hauakapo. Hauaka wo iane peakohoamo Rásarasemo somehoko pusiesie.’ \v 29 Airakano Eparahamemo someraka, ‘Ne tēsa rea hauaka á nómo mae pukohoamo Mosesemo soko, porofete aporomo soko, some kasane ipu kaikia kekemahoafunureapo.’ \v 30 Airakano aporo káramo someraka, ‘Eparahameo, Mosesemo some kasane ipu kakimarakarifapo. Ane siahoasifareapo. Arirakano aporo kusua turikia pusua amo iaki some karakanone, ane ipu kairaka makata watikisane metakarikia risikiako parihokosapo.’ \v 31 Airakano Eparahamemo someraka, ‘Mosesemo some kasane soko, porofete aporomo some kasane soko, ipu kakipayaraka risiamo aporo kusua turikia puraka somerakano soko, ipu kakimakosafapo.’ Aíyaka Eparahamemo somesapo.” Aiyaka Yasumo takumeaka somesapo.\f + \fr 16:31 \ft Some one menoraka kepoane úyaka hemakapunie. “Aporo kara reamo ipi makata kemo karasasamo ipi heao hauaka pusuapo,” aíyaka hemakapurakanone hasaka hemakapurakanapo. Arirakano “Aporo forokoa reamo ipi makata kemo fasasamo ipi hauaka kotesa á hisiapo,” aíyaka hemakapurakanone hasaka hemakapurakanapo. Hepene apea hiakosakipoko aporomo ipi makata kemoane Kotimo aserafapo. Aporomo ipi Kotiaki himu hakásaraka hemakapusuane Kotimo asekea takekea pasimarapo.\f* \c 17 \s1 Makata watikiaka rakisiane oyapo. \r Matiu 18:6-7, 21-22; Maka 9:42 \p \v 1 Yasumo ipi aporo hakāsa puraki someraka, “Re hauaka wo makata rakisimo aporo metakiramo reaki hokokakakosapo. Repo watikiaka rakisimo reaki hokokakakosapo. Hokokasa aporoane Kotimo hukuarura maiya amo e hukurukusane itifiakosafapo. \v 2 Aporoane eke káramo mawia kita hukumarekea he tawara numua makasuanane wakasema fanasirakanapo. Asiane aporomano meta kawe ano patera asesane epo watikiaka rakisimo aporo metamo hokokarakano, hokokasá aporoane ipi kára fanasiraka rekeakosapo. \p \v 3 Asiamo re asekeanie. Ní maemo né mokoatikirakano eane maroporaka someraka, ‘Nómo makata watikiaka rakiakopo.’ Airakano ipi makata watikisane metakarikia someraka, ‘Nōmo ne mokoatikisane nōmo kakaro kara hasaka rakireapo.’ Airakano epo watikisane nómo mafaraka mameraruhoanie. \v 4 Pipu maiya hakása yiamo nómo ní maemo neane mokoatikisane epo neaki someraka, ‘Neaki nōmo hasaka hemakapukua rakireapo. Asiane nómo mameraruhoane siahoasireare?’ Airakano nómo mafaraka mameraruhoanie. Maiya hakása yiamo yape yatipinusu ayiáka mokoatikiraka rakiraka nōmo hasakasapo, airakano nómo mafaraka mameraruhoanie.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yasumo someane kakimakosane oyapo. \p \v 5 Yasumo tarira aporomo eaki someraka, “Isiapo Kotiaki himu hakásaraka hemakapurane nómo mawakapuraka makárahoanie.” \v 6 Airakano Yasumo someraka, “Ira máseta hae namo kakaro wakasemapo. Repo Kotiaki himu hakásaraka hemakapurane wakasema ayiria ayiáka risikinone, ane repo ira káraki someraka, ‘Kepo pikinuyaki su fimaka, he tawara numua rekeako pusie.’ Airakano iramo kairaka ipi fikia pukua, he tawara numua rekeako pukusapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Aporo raipamo makata rakirane oyapo. \p \v 7 Yasumo takumeaka someraka, “Repo aporo hakása metamo hauaka asekea rekenone, nómo aporo raipaki someraka, ‘Nōmo hemoane nómo hauaka mosorako hinie. Arirakano nōmo saro sipi soko, nómo asekea rekeanie,’ airapo. Arirakano maiya amo aporo raipamo hauaka mosorako, hemoa hikia samapu apea perakano nómo eaki someraka, ‘Né makata nako peae,’ aíyaka nómo somerare? \v 8 Wae. Nómo aíyaka somerafapo. Nómo someraka, ‘Fana nōmo makata nakosane nómo paikia, inasekeno ano akaya teporo wo maka peanie. Nōmo makata nakosa fana nekea farakano, né keseke makata nako punie.’ Aíyaka nómo somerapo. \p \v 9 Arirakano hauaka asekea rea aporomo ipi aporo raipaki, nómo makata rakiniesane, epo rakisekeno ane, ipi asekea rea aporomo eaki kekereraka susehokosare? Wae. Aporo raipaki rakiniesane kakimaka rakisia hákasa akipoko kekerenafapo. \v 10 Arirakano aina ayiaka neaki ayiakaniesane nómo kakimaka rakikia maraka nómo someraka, ‘Ano aporo raipapo. Aporo raipamo makata rakira ayiáka nōmo rakisiapo. Nómo kekerehoasimo nōmo rakisiafapo.’ Aíyaka somehoanie.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Aporo toropakesa kaeyakosu Yasumo mafasane oyapo. \p \v 11 Yasu Yarusarame sitia pukusakipoko Kariri hauakane makama taku raraka, Sameria hauakane makama sape roraka, ikia tipia wareakipoko Yasu á pusuapo. \v 12 Pukua apea perakano aporo toropakesa kaeyakosu e sapenako pekea, wakasema fasikia fe takua risike \v 13 wáraka, “Unihae Yasuo, nómo isu kamenakaraka ararerasie.” \v 14 Airakano Yasumo asekea someraka, “Pirisiti aporomo re kau asekeasimo pusie.” Airakano i ikia kara puane toropakesane fasapo. \p \v 15 Arirakano aporo hakása metamo ipi kauane aseane toropakesane fasekeno, ipi seseraka pariperaka Kotiaki sakepamo kekererape pesapo. \v 16 Pekea Yasu rea kakuna porokoa kake susesapo. Arirakano aporoane ipi Sameria aporopo. \v 17 Aporo hakása amo ipi suseaka perakano Yasumo someraka, “Aporo kaeyakosu nōmo mafasapo. Kaeyakoane népo. Aporo tokona suane mayare? \v 18 Aporo hakása meta ipi hauaka haku meta reamo Kotiaki susehoko pekea are. Aporo tokona suamo Kotiaki susehoko perakarifapo.” \v 19 Aíyaka aporoaki Yasumo someraka, “Nómo anoaki himu hakásaraka hemaka apura yiamo, ne toropakesane mafarakayiapo. Né takahikia pusie.” Aíyaka Yasumo eaki somesapo. \s1 Yasu ipi paripeakosa maiyane oyapo. \r Matiu 24:23-28, 37-41 \p \v 20 Yasuaki Ferese aporomo someraka, “Koti unihaeaka rekeakosane masinaka unihaeaka rekeakosare?” Airakano Yasumo iaki someraka, “Koti unihaeaka reane aporomo himo asekeasimo ayiáka unihaeaka rekenafapo. \v 21 Arirakano aporo metamo someraka, ‘Sape aka asesie. Koti unihaeaka rekenapo.’ Airakano aporo metamo someraka, ‘Sape ro asesie. Koti unihaeaka rekenapo.’ Aíyaka somehoane siahoasifareapo. Asiamo re arisia yia Koti ipi unihaeaka rekenapo,” aisapo. \p \v 22 Aíyaka aporo hakāsa puraki Yasumo someraka, “Keseke repo someraka, ‘Yape hakása Yasu Aporomanomo Tákeane isiapo aseakoripo.’ Aíyaka repo somehokosapo. Repo aíyaka someraka tiki somerakao, asiane, repo ano aseakosafapo. \v 23 Reaki aporo metakiramo someraka, ‘Ano Aporomanomo Tákeane pesapo. Repo sape ro asesie.’ Airakano aporo metakiramo someraka, ‘Ano Aporomanomo Tákeane pesapo. Repo sape aka asesie.’ Aíyaka somerakanone repo kakimakopo. Someane repo hemakapukua kekemahokopo. \p \v 24 Asiamo ano Aporomanomo Tákeane pariaperamo repo someraka, ‘Isiapo aserakarifapo,’ aíyaka somehokosafapo. Ano pariaperamo yamakere faena ayiáka ano paripeakosapo. Yamakereraka foaka ti yapura faena ayiáka ano paripeakosapo. \v 25 Ano paripeasiraka pipu yumo aporo hinamo arisiamo nōmo someane koaretaeraka ano kau mokoatikihokosapo. \p \v 26 Aporomanomo Táke ano pariaperamo Noa rea maiya amo asia ayiáka ayiakakosapo. \v 27 Noa rea maiya amo he peasiraka, aporo hinamomo makata nakosane hákasa hemakapukua, aporomo hinamo arumokoakosa hákasa hemakapukua ayiáka risiapo. Ayiáka risiakipoko Noa kasua ripasa maiya amo he peraka aporo hinamo suane he nekea kukua kekea fasapo. \v 28 Arirakano Rote rea maiya amo asia ayiáka ano pariaperamo ayiakakosapo. Rote rea maiya amo aporomo makata nekea, makata roporaka, makata porokoa, ape kikia, ayiáka rakiraka risiapo. \v 29 Sotome taone ane Rotemo metakarisia maiya amo, hepene aeyaka ira rufiyaki ekeyaki yao asia sarimaraka peraka, aporo hinamo su rukua fasapo. \v 30 Asia ayiáka, Aporomanomo Táke anoane fasere aperamo ayiakakosapo. \p \v 31 Ano pariapera maiya amo aporo yaoa reane ipi makata kemo mako ape kakarua puane siahoasifareapo. Ano foakayia peakosasamo, aporo apea puane siahoasifareapo. \v 32 Asiamo Rotemo hinamoaki asiane koteaka hemakapunie. Rotemo hinamomo pariasesa ayiáka repo soko anapaka asekeanie. \v 33 Asiamo aporo hinamo hauaka wo arisiamo hitaferaka risikiakosa hákasane, aíyaka hemakapurakano, aporo hinamoane Kotiyaki yaiya risikiakosafapo. Arirakano aporo hinamomo anoaki hemakapuraka hauaka wo kau hitaferaka risikiakosane makama kesekeraka, aíyaka hemakapurakano, aporo hinamoane Kotiyaki yaiya risikiakosapo. \v 34 Hao, kaisie. Ereamo apea aporo tetá hakāsa wakakesane, meta nōmo pasimaraka, meta yia metakariakosapo. \v 35 Arirakano hinamo tetá hakāsa asipa araka risiane, meta nōmo pasimaraka, meta yia metakariakosapo. \v 36 [Aporo tetá yaoa risiane meta nōmo pasimaraka meta yia metakariakosapo.”] \p \v 37 Airakano aporo hakāsa puramo Yasuaki someraka, “Unihaeo, ma ayiakakosare?” Airakano Yasumo someraka, “Makata kusua kayakipoko mena sakarekepo asia sarimanapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \c 18 \s1 Hukurura kepo kaira aporoane rea á, hinamo yaro pesa Yasumo takumeaka somesane oyapo. \p \v 1 Maiya suamo aporo hinamomo kurikurihoasimo, kurikurinane metakariakohoamo, Yasumo takumeaka somesane oyapo. \v 2 “Ape meta hukurura kepo kaira aporo reke, epo Kotiane soko, ipi aporo tákeane soko koteaka hemakapurafapo. \v 3 Arirakano ipi ape sumu á hinamo yaro hakása kayapo. Hinamo yaroane aporo metamo mokoatikirakano hinamo yaroane hukurura kepo kaira aporo rea á peraka, hinamoamo someraka, ‘Aporo metamo ano mokoatikirakano, nómo eane maroporaka, keseke ano ararehoanie.’ Aíyaka maiya suamo maroporaka ararehoanie, aisapo. \p \v 4 Airakano maiya káramo hukurura kepo kaira aporoamo kakipayasapo. Asiane keseke epo ipiyia hemakapukua someraka, ‘Kotiane nōmo hemakapurafapo. Aporo tákeane soko nōmo hemakapurafapo. \v 5 Asiamo hinamoamo anoaki maiya suamo someraka, “Maroporaka ararehoanie.” Airakano nōmo maiya suamo kaikia hisiripo. Efera hunia perakano e nōmo arareraka maropohokosapo. Maropohoanafonorakano maiya suamo ano rea perakano epo someane nōmo kaikia hisiraka ano wafororipo.’ Aíyaka hemakapukua hukurura kepo kaira aporomo somesapo.” Aíyaka Yasumo takumeaka somesapo. \p \v 6 Asiamo some kepoane hemakapusimo Yasumo efera hunia someraka, “Hukurura kepo kaira aporo watikiaka rea yiamo, hinamo yaroane epo arareraka eane mokoatikisane maroposapo. \v 7 Hao, kaisie. Koti ipi koteaka susu rerasamo reane mokoatikisane epo maropohokosapo. Ereamo soko maíyamo soko Kotimo murikimasa aporo hinamomo eaki kurikurirakano, Kotimo kairaka maropohokosare? Epo haru maropohoanafonoraka keseke maropohokosare? \v 8 Ao, iane mokoatikisane Kotimo ipi foaka maropohokosapo. Ano Aporomanomo Tákeane pariaperamo aporo hinamomo Kotiaki himu hakásaraka hemakapukua kurikuriraka risiarihoamo nōmo aseakosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Ferese aporo soko takese mora aporo soko tetapō kurikurisane Yasumo takumeaka somesane oyapo. \p \v 9 Aporomo ipiane hakása kekereraka sikiraka someraka “Ano kotesapo. Ano ereketaeraka sia rekenapo.” Aíyaka reke aporo metane makeferaka rerapo. Aporo ayiáka makáraraka risiaki Yasumo takumeaka someraka, \v 10 “Aporo tetá Kotimo apea kurikurihoko hisiapo. Kurikurihoko hisiane, meta ipi Ferese aporopo. Metane ipi takese mora aporopo. Tetā Kotimo apea hikia \v 11 Ferese aporo ipi haku fasikia reke epo yano motosa makáraraka e ipiyia kurikuriraka, ‘Kotio, aporo metakiramo makaripi ayiáka risikino, kotafe horakano, arirakano makata hakimarakano anapo. I arisia ayiáka ano rekenafapo. Takese mora aporo e area ayiáka ano rekenafapo. \v 12 Arirakano sokō hakásamo yape tetá né sesehoasimo makata nakosane nōmo sokoainapo. Nōmo mone soko parakuraka tokonasu nōmo nī maraka, kaeyako hakása néaki karápo.’ Aíyaka Kotiaki Ferese aporomo kurikurisapo. \p \v 13 Arirakano takese mora aporo wakasema yamenoa reke, epo ipi yano motosa mawakasemaraka, wamo arupekea reke kurikuriraka, ‘Kotio, aporo watikisane anopo. Ano kamenakahoanie.’ Aíyaka takese mora aporomo kurikurisapo. \p \v 14 Aíyaka kurikurisa aporoamo Kotiaki makata watikisane maroporaka marekea aíyaka kurikurisane, Kotimo kaikia makotesapo. Asiamo keseke aporoane ipi apea paripusuapo. Arirakano Ferese aporomo asiafapo. Aporoamo epo ipiane makárarakano, keseke e mawakasemahokosapo. Arirakano aporomo epo ipiane makama kesekerakano, keseke e makárahokosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Hokosa fete suane Yasumo makotesane oyapo. \r Matiu 9:13-15; Maka 10:13-16 \p \v 15 Hokosa feteane Yasumo sakairaka makotehoasimo Yasu rea karikia pesapo. Karikia perakano Yasumo aporo hakāsa puramo someraka, “Hokosane karikia peakopo.” \v 16 Airakano Yasumo hokosaki peaeraka someraka, “Hokosa ano rea wo karikia peane siahoasireapo. Iane repo matasohoane siahoasifareapo. Asiamo aporo hinamo reane, hokosa fete asikeno Kotimo unihaeaka asekea rerapo. \p \v 17 Arirakano Koti unihaeaka area a hokosa apera ayiáka, peanie. Ayiáka peanafonorakano, Koti unihaeaka area a paohokosafapo. Nōmo reaki kakaro somerakaripo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Aporomo makata kemo kára morane oyapo. \r Matiu 19:16-30; Maka 10:17-31 \p \v 18 Yu aporo káramo Yasuaki someraka, “Tisa kotesao, ano Kotiyaki yaiya rekeakosakipoko, pipu nōmo yakapa rakiakosare?” \v 19 Airakano Yasumo someraka, “Nómo anoaki marirakano kotesapo, airakanare? Koti ipi hákasa kotesapo. Aporo meta kotesa rekenafapo. \v 20 Kotimo somemaneane nómo hemakapurapo. Somemaneane oyapo. Hinamo hakimakopo. Aporo kukusimo rukupo. Aporo metamo makata kemoane hakimakopo. Aporo metaki kotafe topakamaraka somehokopo. Ní ata soko, ní ama soko, koteaka hemakapukua makotehoanie. Aisane nómo kaisiapo.” \p \v 21 Airakano aporoamo someraka, “Ao, ano hokosa rea maiya amo someane nōmo kakimaka reane, pipu yumo soko, yaiya kakimaka rekenapo.” \v 22 Airakano Yasumo someraka, “Né makata hakása meta siasafapo. Nómo makata kemo su roporaka, mone mosane aporo makata forokoa risiaki kakanie. Kaka farakanone, nómo ní mahimuraka taena makata ane hepene yapura tokoakosapo. Ní makata kemo kaka faraka ano patera aseako peanie.” \v 23 Airakano aporoamo ipi kaikia ipi makata kemo kára toane metakariasisekeno asekea, ipi himu mahisiraka someane kakimasafapo. \p \v 24 Kakimakanafonorakano Yasumo e asekea someraka “Makata kemo káraraka rea aporo ane, Koti unihaeaka rea paohokosane, namo kakaro kára waforohokosapo. \v 25 Saro kamo pasu irina nitoro kakaru asia, kokoropuane tapenapo. Aina ayiáka makata kemo káraraka rea aporoane Kotimo e unihaeaka rekeasimo e paohokosane namo kakaro wafororaka paohokosapo.” \v 26 Airakano aporomo soko, hinamomo soko, ipu kaikia someraka, “Aporo epa Kotimo asekea rekeako pasimakosare?” \v 27 Airakano Yasumo someraka, “Aporomo someraka ‘Siahoasifareapo.’ Aisa nine Kotimo ipi rakiane siahokosapo,” aisapo. \p \v 28 Arirakano Pitamo someraka, “Isu neyaki hakāsa pukusakipoko, isiapo apeane metakarisiapo.” \v 29 Airakano Yasumo someraka, “Nōmo reaki kakaro somerakaripo. Aporo suamo hakása hakásaraka, Koti unihaeaka rea paohokosakipoko, ipi ape soko, ipi hinamo soko, ipi mae soko, ipi ata soko, ipi ama soko, ipi hokosane soko, su metakarikia rekeno \v 30 ipi hauaka wo areamo makata kára yasia meta mokoakosapo. Arirakano keseke Kotiyaki kakaro yaiya rekeakosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yape isiamo Yasumo someraka, “Aporomo ano kukusimo rukusapo.” Aíyaka somesane oyapo. \r Matiu 20:17-19; Maka 10:32-34 \p \v 31 Yasumo ipi aporo kenosu murikimasane karikia wakasema pukua risike someraka, “Hao, kaisie. Isu Yarusarame sitia hinakanapo. Ano Aporomanomo Tákeane porofete aporomo popasane kakaro ayiakakosapo. \v 32 Anoane parakeraka karikia pukua Yu aporohoanafonosaki kakakosapo. Karakano namina ano mahokopariraka mokoatikiraka, ano kaua torofaeraka ayiakakosapo. \v 33 Ayiáka marekea ano sakomo rukusapo. Ano rusua kukusapo. Rusua kusuane yape isiamo ano turikia pukusapo.” \v 34 Aíyaka Yasumo somesane ipi aporo hakāsa puramo himetesapo. Some kepoane faremaresakipoko someane ipu himetesapo. \s1 Aporo hi mesa Yasumo mafasane oyapo. \r Matiu 20:29-34; Maka 10:46-52 \p \v 35 Yasu Yariko taone makeraka perakano aporo hi taku tetakara mesane aporo metakiramo e mone kakasimo ikia kara fea mumiraka kayapo. \v 36 E kake kaiyiáne aporo yakai perakarakano kaikia someraka “Perakarakane epare?” \v 37 Airakano ipu someraka “Nasare aporo Yasu apere.” \v 38 Airakano aporo hi mesamo wáraka, “Yasuo, né Tefetemo aporo irao, nómo ano kamenakaraka ararerasie.” \v 39 Airakano aporo fanaraka pesamo someraka, “Nómo Yasuane wahokopo, me fasie.” Airakano aporo hi mesamo sakepamo wáraka “Tefetemo aporo irao, nómo ano kamenakaraka ararerasie.” \v 40 Airakano Yasumo kairaka wasuaka rukua asekea reapo. Asekea reke epo someraka, “Aporoane ano are wo karikia peae.” Airakano e karikia pesapo. Karikia perakano Yasumo someraka, \v 41 “Nómo sesehoasimo nōmo ne mayiákasimore?” Airakano aporoamo ipi someraka, “Unihaeo, nōmo himo makata koteaka aseakoripo,” aisapo. \v 42 Airakano Yasumo eaki someraka, “Nómo koteaka asesie. Nómo anoaki himu hakásaraka hemaka apura yiamo, né hi mesane mafarakayiapo.” \v 43 Yasumo ipi aihoane, aporo hi mesa amo ipi himo wate foaka koteaka aserakano, e Yasuyaki hakāsa puraka Kotiaki kekererape pusuapo. Kekererape purakano, aporo hi mesa mafasane aporo hinamo suamo aseraka Kotiaki kara kekeresapo. \c 19 \s1 Sakiásemo Yasuane aseako pusuane oyapo. \p \v 1 Yasu ipi Yariko taonea pauraka koraka reapo. \v 2 Arirakano taonea aporo hakása meta rea ipi yano motosa Sakiásepo. Sakiásemo ipi makata rakirane takese mora aporoane asekea reapo. Arirakano ipi makata kemo kara sakepamo toapo. \v 3 Asiāne Sakiáse ipi Yasu rea pukua Yasu aseako ayiane, aporo hinamo yakai sarimasakipoko mataisekeno epo Yasuane asesafapo. E aporo kinakesasamo, aporo hinamo metakirane hohoroposasamo Yasuane mataisakipoko epo asesafapo. \v 4 Asekeanafonorakano Sakiáse ipi foaka pukua aporo yakai sarimasane marokeraka pukua, Yasu perakano aseakosakipoko ira foke asia reakipoko ira huturua hikia asekea kayapo. \v 5 Sakiáse ipi ira huturua hikia asekea kakeno, Yasu pekea reke huturua asekea someraka, “Sakiáseo, né peae. Nómo apea ano pukusapo. Asiamo né foaka peae,” aisapo. \v 6 Airakano Sakiáse ira huturu yapura kayane, Yasumo peaerakano Sakiáse foakayia sosonoraka peraka someraka, “Ao, nōmo apea ne peae.” Aíyaka epo Yasuaki seseraka tati hakāsa pusuapo. \v 7 Arirakano Sakiásemo apea tati purakano, aporo hinamo su sarimasamo aseraka kakanakeraka someraka, “Aporo watikisamo apea Yasu kimisi apure,” aisapo. \v 8 Airakano Yasu ipi Sakiásemo apea pusuapo. Pukua apea yorokoa kakeno, Sakiáse ipi takahikia Yasuaki someraka, “Unihaeo, né kárapo. Hao, kaisie. Nōmo makata kemo kára taesapo. Kára taesane parakuraka tetákara hakása yineraka metakirane aporo makata forosaki kakakosapo. Anakano fana aporo metakiramo makatane nōmo hakimosakipoko, ropo kakakosapo. Aporoamo makatane hakása nōmo hakimasakipoko, nōmo makata ropo kitafa susu ayiáka kakakosapo. Aporo suamo makata kemo nōmo hakimosakipoko, nōmo makata ropo kitafa susuaka kakakosapo.” Aíyaka Sakiásemo somesapo. \p \v 9 Airakano Yasumo someraka, “Né ereketaeraka rekeako parisasamo, pipu ne kakaro Eparahamemo aporo ira rekenapo. Sakiáse nómo Kotiaki hemakapusuasamo, nómo ní hokosamo soko, nómo ní hinamomo soko, nómo ní apea aporo risiamo, ipu suamo Kotiaki hemakapusimo, pipu Kotimo re mafasirakanapo. \v 10 Arirakano Aporomanomo Tákeane anopo. Aporo hinamo himu watikisane nōmo kope pekea iane mafasiakosakipoko ano pesapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yasumo mone ane takumeaka somesane oyapo. \r Matiu 25:14-30 \p \v 11 Yasu Yarusarame siti makeraka reke epo aporo hinamoaki some karakano ipu kaisiapo. Kaikia hemakapuraka, “Yarusarame sitia wate foaka Koti unihaeaka rekeakosane pipu makeane.” Aíyaka hemakapurakano Yasumo takumeaka someraka, \v 12 “Aporo kára metane unihaeaka mareasimo e hauaka yamenoa \v 13 pukusakipoko reke, ipi aporo raipa kaeyako suaki peaeaka, perakano epo someraka, ‘Reaki mone sawi tuaneti kina (K20) hakása hakásaraka nōmo karakanapo. Ano pusuakipoko mone akara one, mone metakira soko ripaka mokoakosakipoko, pisinisi rakinie.’ Aíyaka e pusuapo. \v 14 E purakano ipi aporo hakāsa risiamo eaki hisiraka, aporo metakiraki someraka, ‘E kekemarape pusie. Puraka úyaka somehoanie. “Isiapo hauaka wo ne unihaeaka areane hisiripo.” Aíyaka somehoanie.’ Airakano aporo pusiesane pukua, aporo káraki somesapo. Someaka faraka namina apea paripesapo. Paripesakipoko \v 15 wakesema nina, aporo unihaeaka maresane ipi hauaka paripesapo. Pariperaka aporo raipa kaeyakosu mone kasaki peaesapo. I perakano aporo unihaeamo someraka, ‘Mone nōmo reaki kasane repo pisinisi makata yakapa rakisiare? Pisinisi rakikia mone meta ripaka marekea mosare?’ \p \v 16 Airakano aporo meta fana pekea someraka, ‘Unihaeo, ano mone tuaneti kina (K20) kasapo. Amo pisinisi rakikia mone tuaneti kina (K20) kaeyakosuraka ayiáka sarimaraka, tu harote kina (K200) mosapo.’ \v 17 Airakano aporo unihaemo someraka, ‘Ao, kotehoareapo. Nómo koteaka rakireapo. Nōmo néaki wakasema kasane, nómo himu hakásaraka rakisiakipoko ape sumu kaeyakosu nómo asekea rekeasimo nōmo né marerakanapo,’ aisapo. \p \v 18 Arirakano aporo raipa metamo someraka, ‘Unihaeo, nómo anoaki mone tuaneti kina (K20) kasapo. Moneamo pisinisi rakikia mone tuaneti kina kakoreasuraka ayiáka sarimaraka, wane harote kina (K100) mosapo.’ \v 19 Airakano aporoaki, aporo unihaemo someraka, ‘Taone kakoreasu nómo asekea rekeasimo, nōmo neaki marerakanapo,’ aisapo. \v 20 Arirakano aporo raipa metamo someraka, ‘Hao, kaisie. Nómo mone tuaneti kina (K20) anoaki kasane oyapo. Nōmo pasumo taporaka faremaresapo. \v 21 Né aporo waresasamo ano namoraka, moneane pasumo taporaka faremaresapo. Nómo makata motoanafonosa nine, makata ane nómo morapo. Nómo hemoa makata nakosa poroanafonosa nine, makata nakosane nómo morapo.’ \p \v 22 Airakano eaki aporo unihaemo someraka, ‘Né aporo watikihoareapo. Nómo anoaki someraka akipoko né hukurukusapo. Nómo someraka, “Anoane aporo warepo,” airakae. “Nōmo makata motoanafonosane nōmo morapo,” airakae. “Nōmo hemoa makata nakosa poroanafonosane nōmo morapo,” airakae. \v 23 Asiamo nómo pisinisi rakianafonohoareane mone ane pasepukua motoafunureapo. Asiamo moneane nómo pasepukua motosa satiki mone metane ripaka marekea mokoafunureapo. Asiamo ano pariperaka mone su siaraka nōmo mokoafunureapo,’ aisapo. \v 24 Arirakano aporo unihaemo aporo risiaki someraka, ‘Eaki mone tuaneti kina (K20) nōmo kasane repo maka, aporo raipa mone tu harote kina (K200) mosa aporoaki kakanie.’ \v 25 Airakano ipu someraka, ‘Aporo raipa amo mone tu harote kina (K200) sia kakenapo. Ipi mone kárapo. Mone meta mayane siahoasifareapo.’ \p \v 26 Airakano aporo unihaemo iaki someraka ‘Wae, aporomo makata kakeno meta soko kakakosapo. Aporo metamo makata wakasemasekeno wakasemane fimakosapo. \v 27 Arirakano ano unihaeaka rekeakosaporakano aporo metakiramo hisisapo. Hisisa aporoamo anoyaki yunusapo. Asiamo hisisa aporoane ano rea karikia peae. Nōmo hikumisi neneme yia iane rusua kukunie.’ Aíyaka aporo unihaemo somesapo.” Aíyaka Yasumo takumeaka somesapo. \s1 Yarusarame sitia Yasu hisiane oyapo. \r Matiu 21:1-11; Maka 11:1-11; Yone 12:12-19 \p \v 28 Yasumo some kaka faraka Yarusarame sitia hiakosakipoko ipi fana hikia reapo. \v 29 Ayiáka hinaka reke Péfasi apeane soko, Petene apeane soko, makeraka ūri Orofe kikiripoa pauraka ipi aporo hakāsa pura tetáki \v 30 Yasumo someraka “Teto ape tameyia pusie. Pukua aseane ape fariyia saro toki mano humaresa ipi matia aporo meta ripakanafonosa kita humaresa rekeno, aseakosapo. Aseraka kita fatarimaka ano area wo karikia peanie. \v 31 Airakano aporo metamo tetoaki someraka, ‘Saro toki kita humaresane marirakano fatarimarakanare?’ Airakano tetápo someraka, ‘Saro tokiane Unihaemo makata rakiakosakipoko karikia peanie aisasamo etapo karikia purakanapo.’ Aíyaka somehoanie,” aisapo. \p \v 32 Arirakano tetā hinaka, Yasumo fana tetāki makata somesane tetapō yaiya asesapo. \v 33 Asekea saro toki mano kita humaresane tetapō fatarimarakano, saro toki wafayamo someraka, “Marirakano fatarimarakanare?” \v 34 Airakano tetapō someraka, “Unihaemo karikia peaniesasamo etapo karikia purakanapo,” aisapo. \v 35 Asiamo saro toki manoane Yasu rea tetapō karikia pusuapo. Karikia puraka saro toki matia ipu pasu furumurikia, Yasu á ripaka maresapo. \p \v 36 Arirakano Yasu saro tokia ripaka ikia kara hinakano, aporo hinamo ipu pasu mokoa pesane, ikia kara á ifunurape hisiapo. \v 37 Arirakano Yarusarame siti makeraka ūri Orofe kakafaea perakano, aporo hinamo su Yasuyaki namina hakāsa sarimaraka peraka, Kotiaki suseaka kekeresapo. Ipu kekereraka someraka, “Epo Kotimo wakapuaka rakirane rakirakano, isiapo asesapo. \v 38 Eane Unihae Kotimo hepene yapunaka pusierakano, Kotimo wakapuyaki apere. E yano motosa makama fanaraka reke Kotimo eane makotehoasimoripo. Kotimo isu mafasiakosane, hepene yapura risiamo soko, seseraka risikinapo. Kotiane isiapo makararakanapo.” Aíyaka hokono potepoteraka seseraka aporo hinamo suamo Kotiaki kekeresapo. \v 39 Kekererakano, aporo hinamo su sarimasakipoko, Ferese aporo iyaki hakasa risiamo Yasuaki someraka, “Aporo hinamo néyaki hakāsa pesaki mehokopo, aisie.” \v 40 Airakano Yasumo someraka, “Namina himumo sesesane mayiáka metakariakosare? Ipu kekerehoanafonosa satiki, ekemo kekerehoafunupo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yarusarame sitiane Yasumo aseraka hiripusane oyapo. \p \v 41 Yarusarame sitiane makeraka pekea reke, Yasumo sitiane asekea kamenakaraka kára hemakapukua hiripusapo. \v 42 Yasu hiripuraka reke someraka, “Yarusarame aporo hinamo reo, maiya yumo tau auaraka risikiakosakipoko, ikia kara kotesa kekemahokosane repo hemakapusua satiki, re koteaka risikiafunureapo. Asiamo maiya yumo makatane farareasasamo repo aseakosafapo. \v 43 Keseke yunu aporo fasereperaka repo ape kaua kauraka hahaeraka topere motokoa, aporo su peraka reane rukua fahokosapo. \v 44 Re soko, repo hokosa soko, ape kakarua risiane waseremokoa hauaka atura mokoasuraka, rusua kukukeakosapo. Arirakano ape ekemo kisiane, ekeane kotahoane ape fahokosapo. Maiya yumo Kotimo re mafasiakosapoko asiane, repo kakimakanafonosasamo mafasiakosa maiyane fasapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Kotimo apea Yasu yorosane oyapo. \r Matiu 21:12-17; Maka 11:15-19; Yone 2:13-22 \p \v 45 Kotimo apea Yasu ipi yorokoa aseane, aporomo makata roporaka risikino asekea, Yasumo i rukuhoaeraka pusiesapo. \v 46 Iaki Yasumo someraka, “Kotimo sawia popasane oyapo. ‘Nōmo apeane anoaki someaka wára kurikuri ape ayapo.’ Aíyaka Kotimo sawia popahoareapo. Asiane repo Kotimo ape one hakimora aporo risira kunikia asia maparihoareapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \rq (Aisaia 56:7)\rq* \p \v 47 Arirakano maiya suamo Kotimo apea Yasumo some kasapo. Anakano Pirisiti aporo káramo soko, Kotimo somemane tisa aporomo soko, aporo sisimamo soko, Yasu rusua kukusapoko \v 48 asiane Yasumo someane aporo hinamo suamo kakaro kaikia risikino asekea ipu someraka, “Aporo hinamo kara risia wo, mayiáka Yasuane kukusimo rukusare?” Aisapo. \c 20 \s1 “Yasumo rakirane epamo maresare?” Aisane oyapo. \r Matiu 21:23-27; Maka 11:27-33 \p \v 1 Sere metamo Kotimo ape rurusa tua Yasu pekea, aporo hinamoaki epo some kotesane some kasapo. Some kasá maiya amo pirisiti aporo káramo soko, Kotimo somemane tisa aporomo soko, aporo sisimamo soko Yasu rea pekea \v 2 eaki someraka, “Nómo arakirane epamo maresare? Néaki epamo ayiáka rakinie, aisare?” \p \v 3 Airakano Yasumo iaki someraka, “Nōmo soko reaki makata hakása meta akai kairakanapo. \v 4 Yonemo aporo hinamo hea tapukumurianiesane Kotimo aisare? O aporomo aisare? Repo anoaki somesie.” \v 5 Airakano ipu namina susu me rukua someraka, “Isiapo Yasuaki yakapa somehoanarakapo. Isiapo someraka, ‘Kotimo aisapo,’ aíyaka somerakanone, Yasumo isuaki someraka, ‘Marirakano Yonemo someane kakipayasare?’ aihokosapo. \v 6 Arirakano isiapo someraka, ‘Aporomo aisapo,’ aíyaka somerakanone aporo hinamo suamo isuaki mahisiraka sapehokosapo. Asiamo aporo hinamo suamo hemakapuraka, ‘Yone ipi Kotimo some kará porofete aporopo.’ Ipu aíyaka hemakapusuasamo isiapo ‘Aporomo aisapo,’ aíyaka somerakanone, isu ekemo kareakosapo.” \v 7 Aíyaka namina susu tafatafaraka ipu Yasuaki someraka, “Yoneaki hea tapukumurianiesane epamo aisarakapo. Isu himeteripo.” \p \v 8 Airakano Yasumo someraka, “Repo anoaki some paripeanafonosasamo, anoaki makata rakiniesa kepoane soko, reaki somehokosafapo,” aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Sako karepe hemoane aporomo asekea risia Yasumo takumeaka somesane oyapo. \r Matiu 21:33-46; Maka 12:1-12 \p \v 9 Yasumo aporo hinamoaki takumeaka someraka, “Hemo wafayamo sako karepe hemoa porokoa, aporo metakiramo asekea risikiasimo murikimasapo. Murikimaka faraka hemo wafaya hauaka meta pusuapo. Pukua ipi wate foaka paripeakosafapo, aíyaka hemakapukua hauaka meta á pusuapo. \v 10 Pusuakipoko sako karepe wate ikia ahera maiya amo, hemo asekea risia aporomo sako karepe wateane tumosapo. Tumokoa parakuraka hemo wafayamo somesane kaikia taehoko asiane, ipu koaretaeraka hemakapukua, hemo wafayapoko taesafapo. Arirakano hemo wafayamo ipi aporo raipaki someraka, ‘Sako karepe wateane anopoko taesane nómo mokoako pusie,’ aisapo. Pusierakano e pusuapo. Pukua hemoa perakano hemo asekea risia aporomo e rusuapo. Rukua e sako karepe wateane kakanafonoraka, nena paripusierakano e paripesapo. \p \v 11 Pariperakano asekea hemo wafayamo aporo raipa metaki pusiesapo. Arirakano aporo meta kesekea pusiesane soko, hemo asekea risia aporomo rukua mokoatikiraka, sako karepe wateane kakanafonoraka nena paripusierakano paripesapo. \v 12 Pariperakano asekea yape isiamo hemo wafayamo aporo raipa metane pusiesapo. Pusiesane hemo asekea risia aporomo e rukumakasusapo. \v 13 Arirakano asekea hemo wafayamo someraka, ‘Nōmo mayiakakosare? Nōmo nī hokosa himu tumurumo hemakapusuane pusiehokosapo. Nōmo hokosane namina mokoatikihokosafapo.’ Aíyaka epo ipi hokosa pusiesapo. \p \v 14 Pusierakano hokosa ane hemoa pesapo. Perakano hemo asekea risia aporomo someraka, ‘Hemo wafayamo hokosa apere. Keseke ipi wafayane kusuakipoko finihaoa e reke, hemo one epo asekea rekeasireapo. Anapaka e isina rukusapo. Rusua kurakano hemo one isiapo isina makosapo.’ \v 15 Aíyaka hokosane ipu waseremaka ruru tapikia yao takua rukumakasuraka rusua kusuapo. Ipi hokosa rusua kurakano hemo wafayamo hemo asekea risia aporoane mayiakakosare? \v 16 E pekea hemo asekea risia aporoane rusua kukusapo. Rusua kurakano aporo raipa metakiramo hemoane asekea risikiasimo murikimakosapo.” Aíyaka Yasumo somerakano, aporo suamo kaikia someraka, “Uao, Epo enahoko somerakarifapo. Kakaro somerakae,” aisapo. \v 17 Arirakano Yasumo aporo hinamo i suane asekea someraka, “Kotimo sawia popasane oyapo. ‘Ape kira aporomo ira warupi mamakatesane maka pekea tipia maporareapo.’ Aíyaka Kotimo sawia popahoareapo. \rq (Buk Song 118:22)\rq* \p Asiamo Kotimo sawia popasane kepoane repo hemakapurakarire? \v 18 arirakano ira warupia aporo hinamo terafaka ruraka kakaro etehokosapo. Arirakano ira warupi maposane huruperaka rurakano kakaro rukutaihokosapo.” Aíyaka Yasumo ipi yine ira warupi ayiáka takumeaka somesapo. \s1 “Isiapo takese mone kakakosare?” Aisane oyapo. \r Matiu 22:15-22; Maka 12:13-17 \p \v 19 Pirisiti aporo káramo soko, Kotimo somemane tisa aporomo soko someraka, “Yasumo isuane takumeaka somerakae. Asiamo yumo isiapo e waseremakoripo.” Aisa nine e haru waseremasafapo. Aporo hinamo suamo iaki sapenapaka Yasu metakarisiapo. \p \v 20 Asiamo ipu Yasuane asekehaeraka aporo metakiraki maserapi pusiesapo. Pusiesane kotafe Yasu patera asesa aporo pariraka, Yasuaki maiya suamo kaikihaeraka, Yasumo hasaka somerakarihoamo, yapake akai kaisiapo. Akai kaikia epo hasaka somerakano, e waseremaka kamani unihae rea karikia pukusakipoko kaikihaesapo. \v 21 Kaikihaeraka Yasu rea aporo metakira maserapi pusuapo. Pukua ipu Yasuaki someraka, “Tisao, nómo kakaro ereketaeraka somerapo. Aporo hinamo koteaka risikiasimo nómo Kotimo someane some akare. Aporomo someane nómo some karakarifapo. Aporo hokopusuane sesehoasimo nómo some karakarifapo. Aporomo neaki mokoatikihokosane nómo hemakapurafaraka nómo kakaro some akare. Kotimo ainane nómo kakaro some akare. \v 22 Asiamo isiapo Yu aporomo Rome aporo unihaeaki takese mone kayane siahoasireare? Kayane Kotimo somemaneane mamosohoasireare? Mayiakasireare?” \p \v 23 Airakano ipu yapake someane Yasumo kairaka someraka, “Mone hae maka peae. \v 24 Mone haeá epa hikumisi rekerire? Epa yano motosane popahoareare?” Airakano mone hae maka pesane ipu aseraka someraka, “Rome aporo unihae Sisa hikumisireapo. Sisa ipi yano motosa popahoareapo.” \v 25 Airakano Yasumo someraka, “Rome aporo unihaemo menane ipiaki kakanie. Arirakano Kotimo menane Koti ipiaki kakanie,” aisapo. \v 26 Yasumo hasaka somehoanafonorakano, maserapi pesa aporoane fofasapo. Ipu someraka, “Yapake somesane Yasumo hemaka apure. Aporo suamo kaiyisimo epo hasaka somerakarihoamo yapake kaisiapo. Asiane yapake someane epo hemakapuraka hasaka somesafapo.” Aíyaka namina fofaraka makata meta Yasuaki somesafapo. \s1 Aporo kukua turikia pukusane, Satusi aporomo somesane oyapo. \r Matiu 22:23-33; Maka 12:18-27 \p \v 27 Satusi aporomo hemakapuraka, “Aporo kusuane maturikia taenafapo,” aíyaka hemakapusuapo. Asiamo Yasu rea Satusi aporo i pekea someraka \v 28 “Tisao, Mosesemo somemane popasane oyapo. Aporo metamo ipi mamaneamo hokosa hokono mareanafonoraka kurakano asekea, hinamo yaroane aporo kusuamo ipi mamaneamo arumarapo. Aporo kusua amo hokosa wainenaka sikiraka wainasimo, hinamo yaroane, ipi mamaneamo arumarapo. Aíyaka somemaneane Mosesemo popahoareapo. \v 29 Arirakano aporo ipi mamanea yatipinusu risiapo. Mamanea fanamo hinamo arumasane, hokosa hokono mareanafonoraka kurakano, \v 30 mamanea kusuamo patera yiamo hinamo yaroane arumasapo. Epo soko hokosa hokono mareanafonoraka e kusuapo. \v 31 Kurakano epo patera yiamo hinamo yaroane arumasapo. Epo soko hokosa hokono mareanafonoraka kusuapo. Ayipe pukua mamanea yatipinu suamo hinamo yaro hakásane arumape pukua, hokosa hokono maresafapo. \v 32 Keseke hinamo manokonomasane kusuapo. \v 33 Kusua maturikia taeana maiya amo, hinamoane epamo hinamore? Eane aporo mamanea yatipinu suamo arumasapo.” \p \v 34 Airakano Yasumo someraka, “Hauaka wo aporomo hinamo arumarapo. \v 35 Arirakano keseke kusua maturikia taeana maiya amo Kotimo someraka, ‘Ne anoyaki hakāsa rekeako peae.’ Airakano aporoane hepene yapura hinaka hinamo arumakosafapo. \v 36 Namina hepene aporo arisia ayiáka risikiakosapo. Arirakano kurafapo. Aporo kusua maturikia taerakano i kakaro Kotimo hokosapo. \p \v 37 Arirakano aporo kusua maturikia taena kepoane Mosesemo hemakapusuapo. Ira fete reakipoko arakarua ira rufisa nine, irane iramo inasafapo. Inakanafonorakano Mosesemo aseako puraka, Kotiaki someraka, ‘Unihaeo, ne Eparahamemo Kotipo. Ne Aisakemo Kotipo. Ne Yakopemo Kotipo.’ \v 38 Aíyaka Mosesemo somesa amo kepoane oyapo. Aporo kusuane maturikia taehoanafonosane, ane, Mosesemo someraka, ‘Ne Eparahame, Aisake, Yakope ipu Kotipo,’ aihokosafapo. Asiamo Kotiane aporo hinamo hitafe risiamo Kotipo. Aporo hinamo kukua kesamo Kotifapo. Kotiaki hemakapukua reane eyaki yaiya rekeakosapo.” \v 39 Aíyaka Yasumo somerakano Kotimo somemane tisa aporomo someraka, “Tisao, nómo someane kakarorakae.” \v 40 Aíyaka Yasuaki akai kaiyakosapoko asiāne ipu someane epo hurutapirakano asekea, eaki efera hunia makata meta akai kaisiafapo. \s1 “Keresoane Tefetemo aporo ira amo wainakosapo.” Aisane oyapo. \r Matiu 22:41-46; Maka 12:35-37 \p \v 41 Yasumo iaki someraka “Keresoane, Tefetemo aporo ira amo wainakosapo, airakane marirakanore? \v 42 Same púkua Tefetemo popasane oyapo. \m Nōmo Unihaeaki Unihae Kotimo someraka, ‘Né ano hokono tumuru takua kayae. Hokono tumuru takua aporo hokopusua akaya ayiáka kayae. \v 43 Kakeno nómo yunuane nōmo rukumosaka tapiakosapo.’ Aíyaka Kotimo somesane Tefetemo popahoareapo. \rq (Buk Song 110:1)\rq* \p \v 44 Asiamo Tefetemo Keresoaki someraka, ‘Ne nōmo Unihaepo,’ aisane marirakano aisare? Arirakano makasa kauamo ipi hokosa wainepe pukusaki ‘Unihaepo,’ airafapo. Asiamo Tefetemo Keresoaki ‘Unihaepo’ aisasamo, Tefete takapeasiraka Keresoane wate fana yaiya reapo. Asiāne repo someraka, ‘Tefetemo wainepe pesa á Kereso faserepeakosapo,’ airakae. Airakane marirakanore?”\f + \fr 20:44 \ft Kereso ipi wate fana Kotiyaki yaiya reapo. Asiamo Keresoane ipi Tefetemo unihaepo. Arirakano keseke ipi hauaka wo pesane Tefetemo aporo ira wainepe pesa á ipi takapesapo.\f* Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 “Kotimo somemane tisa aporo arisia ayiáka risikiakopo.” Aíyaka Yasumo somesane oyapo. \r Matiu 23:1-36; Maka 12:38-40 \p \v 45 Aporo hinamo suamo kaiyisimo, Yasumo ipi aporo hakāsa puraki someraka, \v 46 “Kotimo somemane tisa aporomo arakira ayiáka, repo soko ayiáka rakiakopo. Ipu pasu horopokara osoraka pukua, aporo hinamo sarimaraka risiakipoko á i pukua, aporomo i hokono maraka iane makáraraka someraka, ‘Tisa kárao,’ aihoasimo namina kára sesenapo. Arirakano Yu aporomo sarimana apea soko i pukua aporo hinamo su sarimaraka toakipoko, i kumisi neneme sapea sea tokoako sesenapo. Arirakano hokono akera maiya amo, aporomo i makárahoasimo aporo hokopusuamo sea tokoako sesenapo. \v 47 Arirakano hinamo yaromo ape soko makata kemo soko Kotimo somemane tisa aporomo hakimorapo. Hakimoraka yia i kotehoareapo, aihoasimo ipu kurikuriraka risike some nokone pukua kurikurinapo. Asiasamo iane fanasihokosane kárahokosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \c 21 \s1 Hinamo yaromo Kotiaki makata kasane oyapo. \r Maka 12:41-44 \p \v 1 Kotimo apea maua motosakipoko aporomo mone Kotipoko kakakosane maua á kesapo. Yasumo aseane makata kemo kára toa aporo hinamo ipu suamo mone kára kerakano asesapo. \v 2 Arirakano hinamo yaro hakása meta makata forokoa kayasasamo, ipi mone hae kusua tetá makerakano asesapo. \v 3 Makerakano asekea Yasumo someraka, “Aporo hinamo suamo mone kesane, hinamo yaroamo mone makesamo kakaro marokesapo. \v 4 Arirakano aporo hinamo suamo namina mone kára tokeno yia sapeane Kotiaki kasapo. Arirakano hinamo yaro ipi makata forokoa kayasasamo, mone wakasema kaya ane su maka pekea kasapo. Epo ane su karaka, ipu moneane parakuraka sape metakira namina ape yia taesapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Kotimo ape marakaritaehokosane oyapo. \r Matiu 24:1-2; Maka 13:1-2 \p \v 5 Maiya amo aporo metakiramo Kotimo apeane aseraka someraka, “Kotimo apeane namo kakaro kotesapo. Kotimo apeane eke káramo kisiapo. Arirakano aporomo makata yaku taeraka apeane kau rakikia makotesapo.” \v 6 Airakano Yasumo someraka, “Pipu repo aserane makata kotesane repo aserakanapo. Arirakano keseke maiya metamo, apeane eke ripaka kisiane, ekeane kokoro mokoteraka hakása hakásaraka tokoakosapo.” \v 7 Airakano ipu someraka, “Tisao, nómo somerakane masinaka ayiakakosare? Ayiakakosane isiapo hemakapusimo makata yakapamo isuaki tariakosare?” Aisapo. \s1 Makata umisa kekepo faserepeakosane oyapo. \r Matiu 24:3-14; Maka 13:3-13 \p \v 8 Arirakano Yasumo someraka, “Aporo metakiramo reaki kotafe somerakano, someane kakimarapaka asekeanie. Aporo yakaimo ano yano hokoa peakosapo. Pekea ipu kotafe someraka, ‘Ano Keresopo. Ano unihae kara rekeasimo murikimasa aporoane anopo. Asiamo fahokosa maiyane makepo.’ Airakano someane repo kakimakopo. \v 9 Asiamo aporomo ape sumu metayaki werakanaporakano repo kairaka namohokopo. Arirakano aporomo kamani aporoaki hisiraka yunu weakosapo. Werakanaporakano repo kairaka namohokopo. Makata ane fana peakosapo. Asiamo fahokosa maíya ane haru faserepeakosafapo.” Aisapo. \p \v 10 Aíyaka efera hunia Yasumo someraka, “Aporo hauaka meta á risiamo, aporo hauaka meta á risiaki yunu werakano, arirakano kamani metamo, kamani metayaki yunu werakano ayiakakosapo. \v 11 Arirakano hauaka kekepoa momani kára peakosapo. Hauaka kekepoa makata nakosa faraka aporo hinamo kára meamohokosapo. Hauaka kekepoa makata tasa kára ikia peakosapo. Arirakano ti yapura makata meta haku tarirakano aporo hinamomo asekea namohokosapo. \v 12 Arirakano makata ane suane faserepeasiraka re waseremokoa, rukua mokoatikihokosapo. Waseremokoa Yu aporomo sarimana apea karikia pukua, hukurukua tipura keakosapo. Asiamo anoaki himu hakásaraka risiakipoko re waseremokoa, kamani aporo unihae rea á soko, arirakano hauaka asekea risia aporo risia á soko, re karikia pukua hukurukusapo. \v 13 Reaki hukuarura maiya amo repo anoane makáraraka somehokosapo. \v 14 Re waseremarakano re himu fahokopo. ‘Isu hukururakano isiapo maíyaka somehoaere?’ Aíyaka hemakapukopo. \v 15 Asiamo repo koteaka hemakapukua somehoasimo, koteaka hemakapurane soko, koteaka somerane soko, nōmo reaki karakano repo koteaka somehokosapo. Repo koteaka somerakano, hukurura kepo kaira aporomo reaki someraka, ‘Nómo paroaka somerakano, nōmo yakapa some paripeasifareapo,’ aihokosapo. \p \v 16 Arirakano reane hukurukusakipoko, ní amamo, ní atamo, ní maemo, ní aporo tákemo, ní moremo, re waseremokoasimo parakehokosapo. Namina yia metamo metane rusua kukusapo. \v 17 Re ano patera asesasamo reane aporo suamo hisihokosapo. \v 18 Asiamo repo uni iti hakása soko fipukusafapo. \v 19 Arirakano repo anoaki himu hakásaraka yaiya hemakapuraka risikino fareanane repo makosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yarusarame sitiane marakaritaeraka aporo su ruku marutaehokosane oyapo. \r Matiu 24:15-21; Maka 13:14-19 \p \v 20 Arirakano Yasumo some meta someraka, “Yunu aporo peraka Yarusarame siti kaua aporo kauraka hahaeraka toperemotokoa, ape tipia marerakano, maiya amo repo asekea hemakapuraka, ‘Maiya omo Yarusarame siti marakaritaeraka aporo su rukumarutaehokosapo,’ aíyaka repo hemakapukusapo. \v 21 Asiamo maiya amo re Yutía hauaka á risiane teketarikia ūria hinie. Arirakano re Yarusarame sitia risiane apeane metakarikia punie. Maiya amo re yaoa risiane Yarusarame sitia poparipeakopo. \v 22 Asiamo makata ane fasereperakano repo asekea hemakapuraka, ‘Kotimo sawia popasane oyapo. Kotimo maropohokosa maiya ane fasere peakosapo, aíyaka popasane kakaro faserepesapo,’ aíyaka repo hemakapukusapo. \v 23 Arirakano hinamo hokosa umisa soko, hinamo hokosa kiri kaīyia soko, teketarikia puane waforohokosapo. Asiamo hauaka wo aporo hinamo risiaki makata kára mokoatikihokosane soko, Kotimo kára sapenane soko faserepeakosapo. \v 24 Arirakano yunu aporo metakiramo Yu aporo hinamoane ferepemo karekea rukutaehokosapo. Arirakano pekea Yu aporo hinamo metakira waseremokoa hauaka kekepoa karikia pukusapo. Arirakano Yu aporohoanafonosamo Yarusarame sitiane rakaritaeraka i mokome koraka risikiakosapo. Koraka risina hisiraka keseke metakariakosa maiya ane paurakano Yu aporohoanafonosamo Yarusarame sitiane metakarikia poparipukusapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 “Aporomanomo Tákeane anopo. Ano paripeakosane oyapo.” Aíyaka Yasumo somesane oyapo. \r Matiu 24:29-31; Maka 13:24-27 \p \v 25 Yasumo someraka, “Ti yapura sere maiyane soko, ere maiyane soko, ti makata soko, hakuraka risikiakosane Kotimo tarirakano, aporo hinamo suamo aseakosapo. Arirakano he tawara kupa kára peraka urakano, aporo hinamomo kairaka fofaraka, arirakano aporo hinamo hauaka kekepoa risiamo soko, kairaka kára fofaraka himu fahokosapo. \v 26 Arirakano hauaka sua makata haku fasereperakano aporo hinamomo aseraka kára fofaraka namoraka hamisisiraka ku peakosapo. Arirakano Hepene yapura makata kára risiane soko mahohohokosapo. \v 27 Maiya amo aporo hinamo ipu aseane Aporomanomo Táke anoane pariperaka, ti pakaea wakapuyaki faesayaki perakano aseakosapo. \v 28 Asiamo nōmo makata someraka one kepomarekea fasereperakano, ereketaeraka risike mapiraraka asekea risikianie. Re mafasikia pasimokoakosa maiyane makerakanapo.” Aiyaka Yasumo somesapo. \s1 Ira fokeane Yasumo takumeaka somesane oyapo. \r Matiu 24:32-35; Maka 13:28-31 \p \v 29 Aporo hakāsa puraki Yasumo takumeaka someraka, “Ira foke soko ira suane asekea hemakapunie. \v 30 Ira kuane konokoarakano repo asekea someraka, ‘Kupa kakako makerakanapo.’ Aíyaka repo somerapo. \v 31 Repo ira ku konokoasa asera ayiáka, nōmo ayiakakosaposane kepomarekea fasereperakano, repo asekea hemakapuraka, ‘Kotimo unihaeaka rekeakosa maiyane makerakanapo.’ Aíyaka hemakapunie. \p \v 32 Hao, kaisie. Nōmo reaki kakaro somerakaripo. Aporo hinamo maiya hakása yiamo hokono murisiane i kukusiraka, nōmo makata ayiakakosaposane kepomarekea fasereperakano, ipu yaiya kakaro aseakosapo. \v 33 Arirakano ti yapurane soko, hauaka one soko, keseke fahokosapo. Arirakano nōmo someane fahokosafapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 “Ano foaka perakarihoamo repo kau risikianie.” Aíyaka Yasumo somesane oyapo. \p \v 34 Yasumo someraka, “Repo hasakanapaka asekeanie. Repo makata nako fitiraka, he watikisa nekea, hauaka wo makata aki kára hemakapukua, ayiáka risikiakopo. Watikiaka risikiakopo. Ano peakosa maiya amo ano foaka peakosapo. \v 35 Asiamo makata kakayia kakinumo foaka arura ayiáka, hauaka sua aporo hinamo suane hukuarura maiya amo, foaka ayiakakosapo. \v 36 Ayiakakosa maiya ane himetenapaka hemakapukua risikianie. Re kára wakakopo. Makata umisa perakano, wakapuaka risikiako kurikuriraka risikianie. Aporomanomo Tákeane anopo. Ano rea hikumisi nenemea re namonafaraka kaiyanafaraka mapiraraka risikiako maiya suamo kurikurihoanie.” Aíyaka Yasumo somesapo. \p \v 37 Maíyamo Kotimo apea Yasumo some kaka, ereamo ūri Orofea hikia reapo. \v 38 Mituru fiarakano Kotimo apea paripuraka aporo hinamo suamo Yasumo someane kaiyako perakano epo some kasapo. Ayiáka sere suamo kaiyako perakano Yasumo some kasapo. \c 22 \s1 “Yasu kukusimo waseremakosapo.” Aíyaka somesane oyapo. \r Matiu 26:1-5; Maka 14:1-2; Yone 11:45-53 \p \v 1 Ape Farimaresa Hemakapuko Hokono Keraka, Yu aporo hinamomo Farawa Pirianafononane paikia nesapo. Hokono akera maiya ane makerakano \v 2 pirisiti aporo káramo soko, Kotimo somemane tisa aporomo soko, ipu hemakapuraka, “Yasu mayiáka rusua kukusare?” Aíyaka ipu hemakapuraka, aporo hinamo su sarimasane aseraka i namoraka risiapo. \s1 Yutasemo Yasu parakehokosapo, aisane oyapo. \r Matiu 26:14-16; Maka 14:10-11 \p \v 3 Aporo hakāsa pura hakása meta yano motosa Yutase Isekeriopo. Yutase Isekerio ane Satanemo e ho marakano asekea, e pukua \v 4 pirisiti aporo kára soko, Kotimo ape asekea risira Yu aporo terakaiyamosa satini soko, i risiakipoko epo someraka, “Yasu ane nōmo uyaka parakehokosapo.” \v 5 Airakano ipu kaikia seseraka someraka, “Parakehoasimo isiapo neaki mone kakakosapo.” \v 6 Airakano epo aosapo. Epo hemakapuraka, “Aporo hinamo su pukua fasakipoko Yasuane nōmo parakehokosapo.” Aíyaka hemakapuraka parakehokosa ikia karane kosapo. \s1 Ape Farimaresa Hemakapuko Hokono Akeramo makata nakosakipoko Yasu ipi aporo hakāsa purayaki sarimasane oyapo. \r Matiu 26:17-25; Maka 14:12-21; Yone 13:21-30 \p \v 7 Farawa Pirianafonona paikia anena maiya amo Yu aporomo saro sipi mano rurapo. \v 8 Maiya amo Yasumo Pitape Yone tetāki someraka, “Ape Farimaresa Hemakapuko Hokono Keraka, isiapo makata nakosane tetápo sarimaraka taehoanie.” \v 9 Airakano tetapō someraka, “Ape ma sarimaraka taehokosare?” \v 10 Airakano Yasumo someraka, “Teto Yarusarame sitia pusie. Pukua aseane aporo metamo he petoroa takamaka makatiraka maka perakano tetápo sapenakosapo. E sapenekea purakano tetápo kekemarape punie. Pukua e apea yorokoa purakano, teto soko apea yorokoa pukua, tetápo \v 11 ape wafayaki someraka, ‘Tisamo someaka maresane oyapo. Ape Farimaresa Hemakapuko Hokono Keakosakipoko nōmo aporo hakāsa purayaki sarimaraka, ape kakaru sape ma sarimaraka makata nakosare? Aporo kimisi pesa akipoko ape rumu mayare?’ \v 12 Airakano ape wafayamo, teto ape huturua karikia hikia, ape rumu kára tariakosapo. Apea sea soko, teporo soko, toane tariakosapo. Tarirakano ape á tetápo makata nakosa sarimaraka taehoanie,” aisapo. \p \v 13 Asiamo Yasumo someaka marerakano tetā pukua, apea pauraka Yasumo ayiakakosapo aisane yaiya rakirakano asesapo. Aseraka hokono keakosakipoko makata nakosa sarimasapo. \v 14 Sarimarakano keseke maiya tuakeramo Yasu soko ipi aporo hakāsa pura soko, ape á pekea, teporoa makeraka sea á sú sarimaraka toapo. \s1 Yasumo ipi aporo hakāsa puraki farawa soko waene he soko kasane oyapo. \r Matiu 26:26-30; Maka 14:22-26; 1 Korini 11:23-25 \p \v 15 Arirakano i makata nenaka toa maiya amo, Yasumo iaki someraka, “Ano kau teraka himu nakosane, nasiraka hokono keraka isina hakāsa toke makata nenaka seserakanapo. \v 16 Ape Farimaresa Hemakapuko Hokono Keraka makata nakosane nōmo efera hunia hauaka wo hokono keakosafapo. Koti unihaeaka rea hauaka á hokono akera maiya amo, hokono kera kepoane repo kakaro hemakapukua nakosapo.” Aisapo. \p \v 17 Asiamo waene heane kapoa takamasane, Yasumo maka Kotiaki suseaka rumaraka aporoaki someraka, “Kapo he one masie. Maka repo fete feteaka nesie. \v 18 Waene heane hauaka wo nōmo efera hunia nakosafapo. Koti unihaeaka reamo hauaka á nakosapo.” \v 19 Aíyaka Yasumo farawa maka Kotiaki suseraka faraka, farawa mosoraka aporo hakāsa puraki kaka someraka, “One ano kaupo. Repoko ano kau kakakosapo. Ano kukusane hemakapuko nesie.” Aíyaka Yasumo somesapo. \p \v 20 I toke makata nekea faraka, Yasumo kapoane maka reke someraka, “Aporomanoaki Kotimo some kawe someaka marakanapo. Someaka marane aporo hinamo suamo kakimaka kekemahoanie. Asiamo Kotimo aporo hinamo suane arareraka mafasiakosakipoko, ano kuraka ano yapi pukusapo. Ano yapi purakano repo aseraka hemakapuraka, ‘Kotimo someaka masane ayiane,’ aíyaka hemakapunie. \v 21 Asiane ano parakehokosa aporoane anoyaki hakāsa teporoa kakenapo. \v 22 Arirakano Aporomanomo Tákeane anopo. Ano ayiakakosane wate fana Kotimo someaka maresapo. Someaka maresasamo hakása yine ayiakakosapo. Uao. Ano parakeana aporoane enahoasifareapo.” \v 23 Airakano ipu namina susu someraka, “Isu hakása meta epamo eane parakehokosare?” Aíyaka namina susu me rukua somesapo. \s1 “Ano fanapo,” aíyaka Yasumo ipi aporo hakāsa puramo tafatafasane oyapo. \r Matiu 20:24-28; 19:28; Maka 10:41-45 \p \v 24 Yasumo ipi aporo hakāsa puramo namina tafatafaraka someraka, “Isu aporo arisia one epa fanare?” Airakano aporo metamo someraka, “Ano fanapo.” Airakano aporo metamo someraka, “Wae, né fanafapo. Ano fanapo,” aíyaka tafatafasapo. \v 25 Tafatafarakano, Yasumo iaki someraka, “Yu aporohoanafonosa ipu namina aporo unihaemo kára masamasarapo. Masamasarakano unihaeaki ipu someraka, ‘Aporo hinamo ararenane éreapo,’ airapo. \v 26 Asiamo repo ayiáka masamasahokopo. Ne fanaraka unihaeraka reane hokosa raua pariraka rekeanie. Né káraraka reane aporo raipa pariraka rekeanie. \v 27 Aporo fanane epare? E teporo makeraka kayane fanare? Arirakano epo makata nakosa paikia mokoa pekea teporoa taesa aporoane fanare? Repo hemakapuraka, ‘E teporoa makeraka kayane fanapo,’ repo airapo. Asiane ano reyaki reke makata rakiraka rekenapo. \p \v 28 Ano kau aseakosakipoko mokoatikirakano, repo ano metakarisiafapo. Anoyaki hakāsa yaiya risikinapo. \v 29 Nōmo unihaeaka asekea rekeasimo, nōmo Atamo ano murikimasa ayiáka, re unihaeaka asekea risikiasimo, nōmo re murikimarakanapo. \v 30 Murikimaka ano unihaeaka rea hauaka á nōmo reaki someraka, ‘Makata nakosa soko, he soko, nasimo nōmo teporo makeraka toae. Isiraya aporo ira kenosu makata hukurura kepo kaira aporomo rakira ayiáka repo rakisimo aporo hokopusuamo sea toae.’ Nōmo aihokosapo. Makata hukurura kepo kaira aporomo rakira ayiáka repo rakisimo pipu murikimarakanapo.” Aíyaka Yasumo ipi aporo hakāsa pura keno suaki somesapo. \s1 “Yasu nōmo aserafapo.” Aíyaka Pitamo somehokosane Yasumo somesane oyapo. \r Matiu 26:31-35; Maka 14:27-31; Yone 13:36-38 \p \v 31 Yasumo someraka, “Saemoneo, Saemoneo, kaisie. Hemo wafayamo witi hae tumosane kau kikisiraka haku taeraka, namoane kikisiraka haku taena ayiáka Satanemo re kau aseakosakipoko epo ayiáka rakiakosapo. \v 32 Asiane rakiakorakano nepoko nōmo kurikurisapo. Anoaki soko, Kotiaki soko, nómo yaiya himu hakásaraka hemakapusimo nōmo kurikurisapo. Nómo ano metakarikia, efera hunia rekeako parihokosapo. Rekeako pariraka ní maemo ano koteaka hemakapusimo ararehoanie.” \p \v 33 Airakano Pitamo Yasuaki someraka “Né tipura purakano, ano soko neyaki hakāsa tipura pukusapo. Né kurakano, ano soko neyaki hakāsa kukusapo.” \v 34 Airakano Yasumo someraka, “Nōmo kakaro somerakaripo. Kokoroko mehoasiraka nómo yape isiamo ‘Yasu nōmo aserafapo,’ aihokosapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Makata umisa faserepeakosane Yasumo somesane oyapo. \p \v 35 Yasumo aporo hakāsa pura keno suaki someraka, “Fana nōmo reaki someraka, ‘Pausi soko, ku soko, tamaka soko metakarikia pusie.’ Airakano re pusua sereamo makata su siasare? Makata meta fesenosare?” Airakano ipu someraka, “Wae, makata su siasapo.” \v 36 Airakano Yasumo someraka, “Pipu yumo re puraka pausi kakeno maka punie. Ku soko maka punie. Poke fasekeno pasu roporaka mone masamo poke ropohoanie. \p \v 37 Asiamo Kotimo sawia anoane popasane kakaro ayiakakosapo. Aíyaka popasane oyapo. ‘Aporo watikisa rusua kurakano ano iyaki hakāsa rusua kukusapo.’ Aíyaka popasane pipu ayiakakosapo.” \rq (Aisaia 53:12)\rq* \p \v 38 Airakano aporo hakāsa puramo someraka, “Unihaeo, asesie. Poke teta kakenapo.” Airakano Yasumo someraka “Siareapo,” aisapo. \s1 Kesemane hauaka á Yasumo kurikurisane oyapo. \r Matiu 26:36-46; Maka 14:32-42 \p \v 39 Apeane Yasumo metakarikia, ūri Orofea hisiapo. Á ipi hikianasamo aporo hakāsa pura soko, e kekemarape hisiapo. \v 40 Hikia hauaka á pauraka, Yasumo iaki someraka, “Re kau aseakosa makata umisa fasereperakano ane, kekemaraka watikiaka rakipe purapaka kurikurihoanie,” aisapo. \v 41 Asiamo aporomo wakasema yamenoa eke makasuna ayiáka, Yasu wakasema yamenoa pukua, kakuna porokoa kake kurikuriraka, \v 42 “Atao, nómo anoaki makata umisa maresapo. Makata umisa metakariakosane siasekenone, nómo metakarisie. Asiamo nōmo hemakapusuane ayiakakopo. Nómo hemakapusuane ayiakanie.” \v 43 Aíyaka kurikuriraka rekeno, hepene aporo pekea Yasuane wakapu kaka maresapo. \v 44 Wakapu kaka marerakano, Yasu ipi himu kára nekea kára kurikuriraka, ipi kaua kikipu apura ayiáka yapi pusuapo. Yapi pukua hauaka hurupesapo. \p \v 45 Arirakano kurikuriraka faraka Yasu takahikia aporo hakāsa pura toakipoko peraka aseane, i himu nekea wakakesekeno asesapo. \v 46 Asekea i maturikia someraka, “Marirakano re waka kerakanare? Turikia tarikia re kau aseakosakipoko makata watikiaka rakirapaka kurikurisie.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yasu waseremasane oyapo. \r Matiu 26:47-56; Maka 14:43-50; Yone 18:3-11 \p \v 47 Arirakano Yasumo somesa maiya yiamo aseane, Yasumo ipi aporo hakāsa pura aporo hakása meta yano motosa Yutasemo aporo yakai karikia, Yutase ipi fanaraka perakano asesapo. Pekea Yasuane makanurakorakano \v 48 Yasumo someraka, “Yutaseo, nómo ano parakehoko makanurakanare?” \v 49 Airakano aporo hakāsa puramo makata fasere peakosane hemakapukua someraka, “Unihaeo, isiapo ferepemo ruaere?” \v 50 Aíyaka aporo hakāsa pura metamo ferepe teaka maka, pirisiti aporo fanamo ipi aporo raipa senaki tumuru takuane, ferepemo rukusakaretapisiapo. \v 51 Rukusakaretapirakano Yasumo someraka, “Ayiakakopo.” Aíyaka Yasumo aporo raipane senaki sakairaka mafasapo. \v 52 Mafaraka aseane pirisiti aporo kára soko, Kotimo apeane asekea risia aporo terakaiyamosa soko, Yu aporo sisima soko e waseremako perakano asekea Yasumo iaki someraka, “Repo ferepe mokoa, poke mokoa aperane, repo ano aporo hakimarasekeno asekea waseremako perakanare? \v 53 Sere káramo Kotimo apea ano reke somerakano repo ano waseremasafapo. Asiane yumo ere susuamo suaka taeraka reke, repo makata watikiaka rakiakosa maiyane fasere apera oyareapo.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Pitamo someraka “Yasu ane nōmo aserafapo,” aíyaka kotafe somesane oyapo. \r Matiu 26:57-58, 69-75; Maka 14:53-54, 66-72; Yone 18:12-18, 25-27 \p \v 54 Aporo yakai pesamo Yasu waseremaka pirisiti aporo fanamo ipi apea karikia pusuapo. Karikia purakano Pita kesekea kekemarape pusuapo. \v 55 Kekemarape pukua pirisiti aporo fanamo apea pauraka hauaka moro tipia aporomo ira paikia haraka toakipoko Pita pekea iyaki hakasa kayapo. \v 56 Ira paisia rufiraka faerakano aseane, Pita kakeno hinamo raipa metamo hi susuamo koteaka asekea takekea someraka, “Aporoane soko Yasuyaki hakāsa purapo.” \p \v 57 Airakano Pitamo someraka, “Wae, hinamo neo, Yasuane nōmo aserafapo.” \v 58 Airakano asekea wakasema tuina, aporo metamo Pita asekea someraka, “Yasumo aporo hakāsa pura meta nepo.” Airakano Pitamo someraka, “Wae, anofapo. Eane nōmo aserafapo,” aisapo. \p \v 59 Aíyaka wakasema tuina wane awa farakano, aporo metamo Pita asekea someraka, “Aporoane fana Yasuyaki hakāsa pusuapo. E Yasumo aporo hakāsa purareapo. Namo kakaroripo. E Kariri aporopo.” \v 60 Airakano Pitamo someraka “Wae, ape neo, nómo somerakane ano himeteripo.” Aíyaka somehora maiya yiamo, kokoroko mesapo. \v 61 Kokoroko merakano, Unihae Yasumo pariaseraka Pitane hi susuamo asesapo. Aserakano, ipi somesane Pitamo hemakapusuapo. Hemakapuraka, “Pipu kokoroko mehoasiraka nómo ano aserafapo, aihokosapo,” aisane Pitamo hemakapusuapo. \v 62 Ayiáka hemakapuraka Pita ipi takahikia pukua himu kára nekea kára hiripusapo. \s1 Yasuane mainamarekea rusuane oyapo. \r Matiu 26:67-68; Maka 14:65 \p \v 63 Arirakano Kotimo ape asekea risia aporo terakaiyamosa metakiramo Yasu mainamarekea rusuapo. \v 64 Rukua Yasu hia pasumo taporaka someraka, “Ne epamo rurakarire? Porofete aporomo makata asekeanafonosane somerapo. Somera ayiáka, nómo soko ayiáka somesie.” \v 65 Aíyaka Yasuaki some watikisa metakira soko someraka, e mokoatikisapo. \s1 Aporo sarimaraka risia a Yasu karikia pusuane oyapo. \r Matiu 26:59-66; Maka 14:55-64; Yone 18:19-24 \p \v 66 Mituru fiarakano Yu aporo sisima soko, pirisiti aporo kára soko, Kotimo somemane tisa aporo soko, namina sarimasa ape á Yasu karikia pusuapo. \v 67 Karikia pukua ipu someraka, “Unihae máfaraka maresa Keresoane nere? Nómo hufitaeraka somesie.” Airakano Yasumo someraka, “Nōmo reaki somehokosapoko asiane, repo kakimakasifareapo. \v 68 Nōmo reaki makata akai kairakanone, repo anoaki some sia paripeasifareapo. \v 69 Pipu kepomarekea pukua, keseke Aporomanomo Táke anoane Koti Káramo hokono tumuru takua kakeno, repo aseakosapo.” \p \v 70 Airakano ipu someraka, “Kotimo hokosane nere?” Airakano epo someraka “Repo namina someraka ayapo.” \v 71 Airakano ipu someraka, “E hukuruko aporo meta peaehokosafapo. Epo ipi yiamo Koti mawakasemaraka somerakano isiapo kairakaripo.” Aisapo. \c 23 \s1 Pairate rea Yasu karikia pusuane oyapo. \r Matiu 27:1-2, 11-14; Maka 15:1-5; Yone 18:28-38 \p \v 1 Aporo su sarimasane takahihiraka Pairate rea Yasuane karikia pusuapo. \v 2 Karikia pukua Pairate rea pauraka Yasuane hukurukua someraka, “Isiapo Yu aporomo hasaka rakisimo Yasumo kirimasapo. Epo isu kirimaraka some kasane oyapo. ‘Kamani unihae Sisaki takese mone kakakopo. Ano Unihaepo. Ano Keresopo.’ Aíyaka epo somerakasupo.” \v 3 Airakano Pairatemo Yasuaki someraka “Yu aporomo unihaeane nere?” Airakano Yasumo someraka “Nómo ní someraka ayapo.” \v 4 Airakano Pairatemo pirisiti aporo káraki soko, aporo hinamo yakai su sarimasa iaki soko someraka, “Aporoamo makata watikiaka rakisia nōmo hemakapurakarifapo.” \v 5 Airakano ipu wakapuaka someraka, “Yutía hauaka soko, Kariri hauaka soko, epo hauaka wo soko, aporo hinamo suamo Rome kamaniaki saperaka weasimo kirimaraka somerakasupo. Epo someane aporo hinamo suamo kaikia, Rome kamaniaki mahisiraka rakumarekea risiapo.” Aíyaka kotafe topakamaraka Yasuane hukurusuapo. \s1 Herote rea Yasu karikia pusuane oyapo. \p \v 6 Aporo su sarimasamo someane Pairatemo kairaka someraka “Aporoane Kariri aporore?” Airakano ipu suamo aosapo. \v 7 Aorakano Pairatemo someraka, “Kariri hauakane nōmo asekea rekenafapo. Herotemo asekea rekenapo. Herote rea karikia pusie.” Airakano Herote Yarusarame sitia kimisi pekea reakipoko, Yasu karikia á pusuapo. \v 8 Asiamo fana Yasu Kariri hauaka rea maiya amo, epo makata rakisiane Herotemo kairaka hemakapuraka, “Yasumo wakapumo hemakapukua rakirane aseakoripo.” Aíyaka Herotemo hemakapuraka reakipoko, e rea Yasu karikia perakano Yasuane Herotemo aseraka sesesapo. \v 9 Arirakano Yasuaki Herotemo hunia kaikia, efera hunia soko kaikia, ayiane Yasumo makata meta somesafapo. \v 10 Somehoanafonoraka me kauraka rekeno, pirisiti aporo kára soko Kotimo somemane tisa aporo soko i makeraka risiamo Yasuaki memo iriraraka hukurusuapo. \v 11 Hukururakano Herotemo soko ipi aporo terakaiyamosamo soko Yasuane mainamareraka kearaka, Yasuane pasu kára kotesane osoraka marekea someraka, “Pairate rea paripusie,” aisapo. \v 12 Aisa sereamo, Herotepe Pairate tati moresapo. Fana tati mahisiraka risiane sereamo, mahisiraka risiane faraka tati moresapo. \s1 “Yasu rusua kukunie,” aisane oyapo. \r Matiu 27:15-26; Maka 15:6-15; Yone 18:39–19:16 \p \v 13 Pairatemo someraka, “Re aporo su peae. Pirisiti aporo soko aporo kára soko re su peae.” Aíyaka aporo su Pairate kayakipoko pekea sarimarakano \v 14 Pairatemo someraka, “Repo fana aporoane karikia pekea someraka, ‘Isiapo watikiaka rakisimo epo tarirapo.’ Aíyaka repo hukururakano nōmo eaki hunia soko, hunia soko, kaisiapo. Re risiakipoko re hikumisi yia Yasu pekea rekeno, nōmo eaki kaisiapo. Kaiyiáne repo somesa ayiáka, epo rakisiafapo. Aíyaka nōmo hemakapurakaripo. \p \v 15 Herotemo soko someraka, ‘E karikia paripusie.’ Aisasamo Yasumo makata watikiaka rakisiane Herotemo asesafapo. Asiamo Yasuane rusua kuane siahoasifareapo. E rusua kukusapo airakane, epo makata meta watikiaka rakisiafapo. \v 16 Asiamo sako patesamo e rukua farakano, e nōmo tonotaehokosapo.” \p \v 17-19 Aíyaka Pairatemo somerakano, aporo suamo someraka, “Wae, e kukusimo runie. Parápase tonotaehoanie,” aisapo. Aihoasiraka fana aporo suamo weasimo Parápasemo kirimasapo. Epo aporo meta rusua kusuapo. Rusua kurakano, Parápase tipura makesapo. Arirakano Ape Farimaresa Hemakapuko Hokono Akera maiya amo, aporo tipura kesane hakása tonotaenapo. Ainasasamo Parápase tonotaehoasimo, aporo suamo Parápase yano hokoa wásapo. \v 20 Yano hokoa warakano, Pairatemo Yasuane tonotaehokosakipoko hemakapukua, efera hunia aporo hinamo suaki somerakano, \v 21 ipu suamo someraka, “Wae, Yasu ira matopesa paremarekea rusua kukunie. Ira matopesa paremarekea rusua kukunie,” aisapo. \p \v 22 Airakano efera hunia yape isiamo Pairatemo aporo hinamo suaki someraka, “Marirakano e rusua kukunie, airakanare? E rusua kukunie airakane, epo watikiaka rakisiafapo. E rusua kuane siahoasifareapo. E kamaka nena yia rurakano eane nōmo tonotaehokosapo,” aisapo. \p \v 23 Airakano aporo hinamo suamo sakepamo wakapuaka someraka, “E ira matopesa paremarekea rusua kukunie. Metakariakopo.” Aíyaka Pairatemo someane ipu rukutopakatapikia namina someane hákasa wakapusapo. \v 24 Wakapurakano ipu namina hemakapusua ayiakasimo Pairatemo aporoaki someraka, “Yasu rusua kukunie. \v 25 Parápasemo aporo suamo weasimo kirimaraka, aporo meta rusua kurakano asekea, e tipura makesane tonotaerasie. Yasu karikia punie. Repo namina Yasu rusua kukuniesasamo, nōmo aporo terakaiyamosaki Yasu rusua kukunie, airakanapo.” Aíyaka Pairatemo somesapo. \s1 Yasu ira matopesa paremaresane oyapo. \r Matiu 27:32-44; Maka 15:21-32; Yone 19:17-27 \p \v 26 Rome aporo terakaiyamosamo Yasu karikia, ikia otoa puraka risiakipoko, aporo hauaka meta, Sairíni aporo yano motosa Saemone, yao aeyaka ikia otoa perakano asekea, Yasumo ira matopesane epo maka pusimo makatiraka maresapo. Makatiraka marerakano Saemonemo ira matopesane makatiraka Yasu patera pusuapo. \v 27 Saemone patera aporo hinamo yakai pusuapo. Puraka hinamo metakiramo Yasupoko hihiripurape pusuapo. \p \v 28 Hihiripurape perakano, Yasu rekeako pariraka aseraka iaki someraka, “Yarusarame hinamo reo, anopoko hihiripuhokopo. Re naminapoko hihiripuhoanie. Repo hokosapoko hihiripuhoanie. \v 29 Asiamo keseke mokoatikina maiya amo faserepeakosapo. Maiya amo hinamo hokosa kiri kaīyiane teketakarikia puko ayiane hokosa kirimo nekenekeraka sia teketakarikia pukusafapo. Maiya amo aporo hinamomo someraka, ‘Hinamo manokonomosa seseaka tokenapo. Hinamo hokosa hokono mareanafonosane seseaka tokenapo. Namina sia teketarikia pukusapo,’ aihokosapo. \v 30 Sere amo watikihokosa maiya fasereperakano aporo hinamomo kakaro kára namoraka ūriaki someraka, ‘Uri nómo isu matairasie.’ Aíyaka ūri feteaki soko someraka, ‘Isu mokosekehoanie.’ Aíyaka keseke mokoatikina maiya ane fasere aperamo repo aihokosapo. \rq (Hosea 10:8)\rq* \p \v 31 Arirakano ira hitafe pateraka pairakano\f + \fr 23:31 \ft Takume kepoane oyapo. Koteaka rera aporo anoane mokoatikirakano, watikiaka risira aporoane maiyakakosare?\f* ira porasane mayiakakosare?” Aíyaka Yasumo somesapo. \p \v 32 Someaka farakano aporo wera tetá Yasuyaki hakāsa ira matopesa paremareasimo karikia pusuapo. \v 33 Karikia pukua hauaka yano motosa Uni Kiki hauaka á pauraka, Yasuane ira matopesa paremaresapo. Aporo tetáne soko ira matopesa paremarekea, meta Yasu hokono kasakai takua maporaka, meta Yasu hokono tumuru takua maposapo. Maporaka Yasuane tipia ira matopesa paremarekea maposapo. \v 34 Maporakano Yasumo someraka, “Atao, pipu ipu makata arakira one ipu koteaka hemakapurakarifapo. Ipu himeteraka arakire. I himu watikiaka arakirane nómo mafahoanie.” Aíyaka Yasumo somesapo. Arirakano Yasumo pasuane mokoakosakipoko ipu kase asia enasapo. \p \v 35 Arirakano aporo hinamo suamo asekea risiapo. Asekea risike Yu aporo káramo hokomarekea someraka, “Epo aporo hinamo metakira araresapo. Kotimo e máfaraka Unihae Kereso murikimasa satiki, epo ipi yia ararehoafunureapo. Ira matopesa metakarikia o peafunureapo.” \v 36 Airakano aporo terakaiyamosamo e mainamareraka he kīsa karakáno Yasumo nesafapo. \v 37 Nanafononakano namina someraka, “Ne Yu aporomo unihaesekenone ira matopesane metakarikia o peae,” aisapo. \p \v 38 Arirakano Yasu unia kima yapura ira tumusakipoko poparaka paremaresapo. Poparaka paremaresane oyapo. “Yu aporomo unihaeane epo.” Aíyaka poparaka paremaresapo. \v 39 Arirakano somemane koaretaena aporo meta ira paremaresa amo Yasuaki mokoatikiraka someraka, “Unihae Kereso máfaraka maresane nere? Ne ni yia arareraka mafasisie. Eto soko nómo arareraka mafasisie,” aisapo. \v 40 Aisa aporoaki aporo meta ira paremaresa amo someraka, “Nómo Kotiaki namoraka hemakapurakarifapo. Yasu fanasina ayiáka eto soko fanasirakanapo. \v 41 Eto kuane siareapo. Etapo fana watikiaka risiasamo ropo kuane siahoasireapo. Arirakano Yasumo makata watikiaka rakisiafapo. Epo watikiaka rakianafonosasamo e kuane siahoasifareapo.” \v 42 Aíyaka epo Yasuaki someraka, “Yasuo, né unihaeaka rea maiya amo nómo ano hemakapunie.” \v 43 Airakano Yasumo someraka, “Ao, né anoyaki hakāsa pipu ape kotesa á rekeakosapo,” aisapo. \s1 Yasu kusuane oyapo. \r Matiu 27:45-56; Maka 15:33-41; Yone 19:28-30 \p \v 44 Hauaka sua sere maiya tuaro korokomo (12) kepomarekea eresapo. Ereraka reane samapu maiya isiamo faesapo. \v 45 Sere maiya faehoanafonorakano, Kotimo apea pasu waremaresane yapunaka koarape atura pusuapo. Koarape pukua taku haku, taku hakusapo. \v 46 Arirakano Yasumo wáraka, “Atao, ano ho nómo masie,” aíyaka ipi kusuapo. \v 47 Kusua maiya amo aporo terakaiyamosa satinimo aseraka Kotiaki kekereraka someraka, “Aporo kusuane kakaro kotesapo. E aporo kárapo.” \p \v 48-49 Airakano Yasu patera asesa aporomo soko, Kariri hinamomo soko, wakasema yameno aeyaka risike asesapo. Yasu ira matopesa paremaresane aporo hinamo suamo asekea faraka apea poparipuraka, aporo hinamo suamo namina kāwa ruraka, “Isu mahisiripo. Isu himu nenakaripo.” Aíyaka namina apea poparipuraka kāwa rupe pusuapo. \s1 Yasu kunikia motosane oyapo. \r Matiu 27:57-61; Maka 15:42-47; Yone 19:38-42 \p \v 50-51 Yu aporomo taone hakása meta yano motosa Arimatíapo. Arimatía aporo Yosefe ipi Ferese aporoyaki, Kotimo somemane tisa aporoyaki hakāsa sarimaraka rakisiapo. Rakiraka e ereketaeraka koteaka susu reke, \v 52 aporo metakiramo Yasu rusua kukusane me rurakano epo waesapo. Kakaro rusua kurakano soko, epo waesapo. Aporoane Kotimo unihaeaka asekea rekeakosa maiya ane faserepeasimo, Yosefe kau reapo. Yosefeane Pairate rea pukua Pairateaki someraka, “Yasu kusuane kunikia motoako nōmo maka puaere?” \p \v 53 Airakano Pairatemo aosapo. Aorakano Yosefe pukua Yasu kusuane fatarimaka, pasu pakae kotesamo Yasuane taporaka, maka pukua kunikia fana rasa á Yasu motosapo. Kunikia á aporo meta fana kusuane motosafapo. \v 54 Yasu kusua kunikia motosa maiya ane aporo hinamomo makata sarimana maiyamo\f + \fr 23:54 \ft Ape Farimaresa Hemakapuko Hokono Keakosakipoko pipu makata sarimahokosapo. Aíyaka sereane sarimana maiyapo aisapo.\f* éane motosapo. Sarimana maiya faraka maiya tuakeramo fenena maiya kepomaresapo. \v 55 Arirakano Kariri hinamo Yasuyaki hakāsa pesamo, Yasu ira paramaresa kusuane, Yosefemo fatarimaka pukua kunikia motorakano, hinamo ipu soko aseako, Yosefeyaki hakāsa pusuapo. Pukua Yasu kunikia motorakano asekea \v 56 namina apea poparipukua wera wape yamona soko, pauta asia soko, Yasu kaua paiyiakosakipoko sarimasapo. Sarimaraka pukusakipoko asiane ereraka maiya fasapo. Asiamo fenena maiya paurakano makata rakiako asiane metakarikia fenesapo. Kotimo somemane motoraka fenena maiya amo fenanie, aisasamo i fenesapo. \c 24 \s1 Yasu maturikia taesane oyapo. \r Matiu 28:1-10; Maka 16:1-8; Yone 20:1-10 \p \v 1 Yatipinumo\f + \fr 24:1 \ft Yasu turikia pusua maiya amo, sokō kepomarekea menoraka, sere yatipinuane sere kárapo, aíyaka Keresoa paosa aporomo hemakapusuapo.\f* mituru yao kawe fiarakano, hinamomo Yasu kunikia motosane aseako puraka, pauta asia sarimasane mokoa pukua, kunikia pauraka \v 2 aseane, eke tafea kunikia ikia koroa mapirisiane kepere mafeasekeno asekea, \v 3 kunikia kakarua yorokoa pukua aseane, Yasu kunikia motosane fasekeno asesapo. \v 4 Fasekeno asekea mahimeteraka asekea risike, aseane aporo tetá pasu pakaesa ho piakaepiakaesa ososane fasereperakano asekea, \v 5 hinamo i namoraka arupepesapo. Arupeperaka risikino aporo tetapō someraka, “Aporo hitafe reane marirakano aporo kusua taena kunikia aseako perakanare? \v 6 E o rekerifapo. E maturikia taerakano pusuapo. Fana e Kariri hauaka koraka rea maiya amo, e ipi kukua turikia pukusapo, aíyaka somesane hemakapunie. \v 7 Asiamo epo somesane oyapo. Aporo watikisaki e karakáno, e ira matopesa paremarekea kurakano, maka pukua kunikia motosane, sere tetámo wanina isiamo turikia pukusapo. Aisane hemakapunie.” \v 8 Aíyaka tetapō somerakano hinamo ipu hemakapusuapo. \p \v 9 Aíyaka ipu hemakapuraka kunikia metakarikia poparipuraka, aporo tetá amo somesane, aporo kinu suaki soko, aporo metakiraki soko, somesapo. \v 10 Arirakano hinamoane meta Makatara hinamo Mariapo. Arirakano meta Yoánapo. Arirakano meta Yamesemo kaīyia Mariapo. Ipu soko, hinamo metakiramo soko, aporo hakāsa pura kinu suaki somesapo. \v 11 Ayiáka somerakano aporoamo hemakapuraka, “Some koaka murikia kotafe somerakae.” Aíyaka hemakapukua hinamo ipu someane kakimasafapo. \v 12 Arirakano Pita takahikia kunikia aseako foaka pusuapo. Pukua kunikia kakarua weaka aseane, Yasu pasumo taporaka motosane pasu hakása yia kake, Yasu fasekeno asesapo. Fasekeno asekea Pita apea paripuraka, ikia otoa hemakapupe pusuapo. “Yasu masiarakapo,” aíyaka hemakapupe pusuapo. \s1 Emease apea aporo tetá pusuane oyapo. \r Maka 16:12-13 \p \v 13 Sere hakása yiamo aporo tetá Emease apea pusuapo. Arirakano apeane Yarusarame sitiane wakasema yamenopo. \v 14 Yamenosakipoko tetā puraka, makata asesane tetapō tati susu somepe pusuapo. \v 15 Somepe purakano asekea, Yasu ikia otoa faserepekea namina hakāsa pusuapo. \v 16 Puraka aporo tetá amo Yasuane himetesapo. \p \v 17 Himeterakano Yasumo tetāki someraka, “Tetápo somepe apurane makata yakapa somerakanare?” Airakano aporo tetāne fenekea risike hikumisi hiripuhoko ayiana ayiáka risiapo. \v 18 Ayiáka risike aporo hakása yano motosa Kiriopasemo someraka, “Maiya omo aporo hinamo yakai Yarusarame sitia kimisi pesapo. Asiamo nómo ní hákasamo makata asíane ní hemakapurakarifare?” \p \v 19 Airakano Yasumo someraka, “Makata asíane yakapare?” Airakano aporoamo someraka, “Nasare aporo Yasuane asíapo. E porofete apororeapo. Aporo hinamo hikumisia soko, Kotimo hikumisia soko, epo wakapumo rakira rakikia some kaka, asiasamo e porofete apororeapo. \v 20 Arirakano isiapo pirisiti aporo soko, isiapo aporo káramo soko, ipu e karikia pukua Rome kamani unihaemo e rusua kukunie, aíyaka mareasimo Rome kamaniaki e kasapo. Karakano ipu e ira matopesa paremarekea maposapo. \p \v 21 Arirakano isiapo hemakapusuane isu Yu aporo hinamoane epo tonotaehoafunureapo. Rome kamanimo isu asekea risiane metakarikia isiapo isina kamani unihaeaka asekea rekeasimo, máfaraka mareafunureapo. Asiane máfaraka maresafapo. Makata meta soko faserepesapo. E kusuane sere tetá faraka, pipu sere isíapo. \v 22 Pipu isiapo hinamo metakiramo makata asesane isuaki somerakano, isiapo kaikia himu fasapo. Mituru fiarakano i Yasu motosa kunikia aseako hisiapo. \v 23 Hikia kunikia pauraka aseane, Yasu fasekeno asesapo. Asekea poparipekea ipu isuaki someraka, ‘Kunikia á hepene aporo risikino ipu asesapo. Hepene aporomo someraka, “E hitaferaka rekenapo,” airakasapakasupo.’ \v 24 Aíyaka hinamomo somerakano, isiapo aporo metakiramo kunikia aseako pusuapo. Pukua aseane hinamo ipu aisa hakása yine asesapo. Yasuane ipu asesafapo,” aisapo. \p \v 25 Aíyaka aporo tetámo somerakano, Yasumo tetāki someraka, “Tetápo koteaka hemakapurafaraka mokome somerakae. Porofete aporomo somesane tetápo koteaka hemakapukua kakimaka somerakarifapo. \v 26 Kereso kárahokosakipoko, aporomo e mokoatikirakano, e kau teraka himu nekea reke, makata su ayiakakosaposane ásiapo.” \v 27 Aíyaka Kotimo sawia popasa kepoane tetāki Yasumo some kasapo. E ipiane popasane some kasapo. Mosesemo kepomarekea popasane, Yasumo tetāki somesapo. Mosesemo popasa maiya amo, patera porofete aporo yakaimo popasane tetāki somesapo. \v 28 Somepe pukua i Emease apea pauraka, Yasu ape meta pukusakipoko tetāne marokeraka puko ayiane \v 29 tetapō someraka, “Né pukupo. Etoyaki hakāsa peae. Yao ererakanapo,” aisapo. Arirakano Yasu iyaki namina hakāsa apea hikia, asekea toapo. \p \v 30 Namina hakāsa toke makata nakosakipoko, Yasumo farawa maka Kotimo makotehoasimo kurikuriraka mamosoraka tetāki kasapo. \v 31 Karakáno tetapō himo koteaka asekea someraka, “Ne Yasureapo.” Aíyaka hemakapuanine Yasuane ipi yia kaya nine fasapo. \v 32 Farakano asekea tetapō tati yia someraka, “Isu ikia otoa peraka Kotimo sawia popasane epo etoaki some karakasapo. Amo etapo hemakapuraka, ‘Some ane namo kakaro kotehoareapo.’ Aíyaka eaki himu hakásaraka hemakapuafapo. Katuyia mahimetehoapo,” aisapo. \p \v 33 Arirakano tetā takahikia Yarusarame sitia poparihisiapo. Poparihikia apea yorokoa aseane aporo hakāsa pura kinu suane soko, ipu aporo tákeyaki namina hakāsa sarimaraka tokeno asesapo. \v 34 Arirakano ipu aporo tetá pesaki someraka, “Isiapo unihaeane kakaro turikia pusuapo. E turikia pusuane Saemonemo asesapo.” \v 35 Airakano aporo tetá kawe pesamo soko someraka, “Eto ikia otoa puraka risiakipoko aseane Yasu peraka etoaki makata somerakasapo. Ikia otoa some karakano etapo eane koteaka hemakapusuafapo. Asiane apea isina hakāsa makata nakosakipoko toke epo farawa mosoraka etoaki karakano, amo etapo eane koteaka asekea hemakapusuapo.” Aíyaka aporo tetá amo somesapo. \s1 Aporo hakāsa puramo asekeasimo Yasu pesane oyapo. \r Matiu 28:16-20; Maka 16:14-18; Yone 20:19-23; Tarira Aporo 1:3 \p \v 36 Aporo tetapō someana maiya yiamo Yasu faserepekea, iyaki hakāsa reke someraka, “Koteaka auaraka risikianie.” \v 37 Airakano namina fofaraka namoraka someraka, “Yakasa horeapo.” \v 38 Airakano Yasumo someraka, “Marirakano re namorakanare? Marirakano himu tetáraka hemakapukua risikinare? \v 39 Ano hokono asesie. Ano korake asesie. Kakaro anopo. Kakaro anoreapo, aíyaka repo hemakapuko ano hokonoa sakairasie. Yakasa ho kiki rerafapo. Ano kiki rekeno repo aserakanapo. Yakasa ho kau rerafapo. Ano kau rekeno repo aserakanapo.” Aisapo. \p \v 40 Aisane hokono soko, korake soko, tarirakano ipu asesapo. \v 41 Asekea namina kakaro seseraka someraka, “Erakapo. E masiarakapo.” Aíyaka ipu asesa nine Yasu kakaro reane ipu koteaka hemakapusuafapo. Asiasamo Yasumo someraka, “Makata nakosa tokenare?” \v 42 Airakano ipu pokoa paisia inasane e karakano \v 43 ipu asekeasimo Yasumo pokoane nesapo. \v 44 Nekea faraka Yasumo someraka, “Ano fana reyaki rea maiya amo, makata ayiakakosane fana nōmo reaki somesapo. Nōmo somesane kakaro yasiapo. Fana Mosesemo anoane ayiakakosapo, aíyaka popasane soko, anakano porofete aporomo anoane ayiakakosapo, aíyaka popasane soko, anakano Same púkua popasane soko, anoane ayiakakosaposane kawe asia ayareapo.” Yasumo aisapo. \p \v 45 I namina himeterakano ipu hemakapusimo Yasumo Kotimo sawia popasane iaki tarikia mahemakapusuapo. Asiamo Kotimo sawia popasane ipu hemakapusimo epo some karaka, \v 46 “Kotimo sawia popasane oyapo. Keresoane kau teraka himu nekea rusua kusuane, yape tetá faraka yape isiamo turikia pukusapo, aíyaka popasapo. \v 47 Asiamo ano turikia pusuakipoko Keresoane yano hokoa some karakano, aporo hinamomo kaikia ipu makata watikisane metakarikia, eaki risikiako parirakano, namina makata watikisane Keresomo mafahokosapo. Keresomo makata watikisane mafahokosa someane hauaka sua aporo hinamo suaki some kakanie. Yarusarame sitia some kaka, Yarusarame siti aeyaka kepomarekea somepe pukua, hauaka sua aporo hinamo suaki some kakanie. \v 48 Asiamo repo makata su asesane somehoanie. \v 49 Nōmo Atamo makata kakakosaposane, nōmo reaki kaka mareakosapo. Hepene yapunaka wakapuane re himua peasimo Yarusarame siti yia re su kau tokanie.” Aíyaka Yasumo somesapo. \s1 Yasu hepene yapura hisiane oyapo. \r Maka 16:19-20; Tarira Aporo 1:9-11 \p \v 50 Yasumo i karikia Yarusarame sitiane metakarikia, Petene ape makeraka hisiapo. Hikia risike, Yasumo ipi hokono tetákara máfaraka, iane makoteraka some kasapo. \v 51 Makoteraka some kasá maiya amo, Yasumo iane metakarikia, Kotimo e hepene yapura karikia hisiapo. \v 52 Yasu hinakano asekea ipu eane kekereraka Yarusarame sitia seseraka poparihisiapo. \v 53 Maiya suamo Kotimo apea hikia Kotiaki kekeresapo.