\id MRK - Ogea NT (PNGBTA); Marib Fanua and Don Adeb; 13-September-2013 \h Mak \toc2 Mak \toc1 Mak \mt1 Mak \c 1 \s1 Jon yaage bisemu nigigou, no beele malalamudu lewai. \r (Matiu 3.1-12 onodu Luk 3.1-9 onodu 3.15-17 onodu Jon 1.19-28) \p \v 1 Beele beha, Itou Idau Yesus Kristus nomo hilou beele. \p \v 2 Hilou beele beha, profet Aisaia no yeregai onounga, no amugedu heigaiha, “Isau. Ji fai ete yame beele malalamudu lewei nomo boni, amuge hinidu, huuru tuwehenga goyonbona. Ono wehenga, no ne name jala haiya hanonbona. \v 3 Ha fai uwau langa, fai hurau ete no yauredu benou lewai, ‘Anyakaro nomo jala haiya fuwagu. Nomo jala tiginimu fuwagu.’” \p \v 4 Jon yaage bisemu nigigou fai, no ha ete fai uwau langa heigaiha, no fai-aita bagu huwanyanege ubuludu bode, yaage bisou togonga, Itou no nebere une uulu nagonbona, waha bona beele malalamudu lenigaiha. \v 5 Ono wainga, Judia bagu, Jerusalem fai-aita bagu oruwanga, nere Jon bagu goidu, nebere une uulu wanenga, Jon no nere Jordan yaage langa, yaage bisemu nigaiha. \p \v 6 Jon no kolos Kamel osoko langa atane waha tagugai, no let ungu langa tagugai. Ariya, no dongamu nomo koisi ameme bagu nyigai. \v 7 No beele malalamudu, benou lewaiha, “Fai ete no ji mogofe maina waha, no nomo danga ji yame danga feiya tuwou. Onou waha bona, ji afefe tuburu kutudu boni no nomo su nomo maalu dagou waha, futu fuwei nomo ji fai hilou uwa. \v 8 Ji tere yaage langa, yaage bisemu tigi-tigini. Ariya, no tere Hauri Guuni langa, yaage bisemu tigonbona.” \s1 Jon no Yesus yaage bisemu tuwai. \r (Matiu 3.13-17 onodu Luk 3.21-22) \p \v 9 Saini waha langa, Yesus no Nasaret taon, Galili distrik awadu bona mayaiha. Ono wainga, Jon no Yesus Jordan yaage langa, yaage bisemu tuwaiha. \v 10 Ono wainga, Yesus no yaage awadu ouwe langa maidu bona, no fasayadu, ha laluwa helufa wainga uraiha, ono gainga, Hauri Guuni neei buuna dorofe no bagu mai. \v 11 Ono gainga, ha laluwa langa, fai belenege ete no benou yauredu lewai, “Ne yame magana, Ji ne gaude hinini. Ji yame huwanyafe ne bona edega dena.” \s1 Satan no Yesus wala-wala tuwai. \r (Matiu 4.1-11 onodu Luk 4.1-13) \p \v 12 Saini waha langa tigini, Hauri Guuni no Yesus huuru tuwainga, ha fai uwau langa goyaiha. \v 13 Onodu Yesus no ha fai uwau langa fati 40 yafa gainga, Satan no wala-wala tuwaiha. No kaafa kui bagu yafa ganenga, ensel nere, no hoyo tuwaneha. \s1 Yesus no Galili langa haruwe hugu warai. \r (Matiu 4.12-17 onodu Luk 4.14-15) \p \v 14 Saini nere, Jon dagou mata langa tafa tuwane yafa gainga, Yesus no Galili distrik langa mai heigedu bona, no Itou nomo hilou beele malalamudu lewaiha. \v 15 No benou lewai, “Itou no saini hangada wai waha, no amina heigaha, onodu Itou nomo huuna langa yafou waha, no mai jugu waha. Tere huwanyatege ubuludu bonade, hilou beele bonade, huwanyatege ngalengawou.” \s1 Yesus no fai aise yaure nigainga no oojo tuwaneha. \r (Matiu 4.18-22 onodu Luk 5.1-11) \p \v 16 Yesus no, Galili yaage katiwou mou langa golo bona, Saimon bemu Andru ngare neriraiha. Nere yaage katiwou langa, hagoma ayawou haruwe tare. Nere hoowe langa moni kusewei nomo haruwe tetedere. \v 17 Ono garenga, Yesus no benou lenirai, “Tere maidu ji oojo hiyaderenga, ji tere fai-aita bagu elege nigei nomo isisiwou tiron boni.” \v 18 Ono wainga, nere fasayadu bodere, hagoma dada waanga awaru ware oto gainga, nere goidu Yesus oojo tuwareha. \p \v 19 Onodu Yesus no menanga onou golodu goi bona, Sebedi idau gane nga nononga, Jems Jon ngare nerirai. Nere bot langa yafa bodere, neire hagoma dada koraiwai waha erere bodere yafare. \v 20 Ono garenga, Yesus no nere yaure nirainga, nere amenere Sebedi haruwe fai bagu bot langa awa nigidu bodere, Yesus oojo tuwareha. \s1 Yesus no fai ete langa hauri inyaba so tuwai. \r (Luk 4.31-37) \p \v 21 Yesus no fai ila bagu Kaperneam taon langa goyane. Onodu bode, saini nere Juda nebere bori nomo fati heigainga, Yesus no bori mata huwanya langa goidu, fai-aita bagu beele malalamudu lenigaiha. \v 22 Ono wainga, fai-aita bagu nere Yesus nomo beele isidu bode, horoto dewaneha, taate bona, Yesus no fai-aita bagu isisiwou nigai wa, nere Nuuni beele isou fai ono-onode dorofe uwa. Yesus no fai unyi bagu dorofe, isisiwou nigaiha. \p \v 23 Saini waha langa, fai ete no nebere bori mata huwanya langa yafai wa, hauri inyaba ete no langa inyai. Onodu no benou yaurai, \v 24 “Yesus Nasaretha, ne ere adadu ono higau ganga mainaha? Ne ere inyabamu higau ganga rute mainaha? Ji ne isi hinini. Ne fai hilobainga tigini beha, ne Itou nogo langa mainaha.” \v 25 Ono wainga, Yesus no hauri inyaba waha honggoro tubona benou letuwai, “Ne hurate fosokodu bonahe, fai waha awa tuwau.” \v 26 Ono wainga, hauri inyaba fai waha waridu bunyu banyi tudu bona, inyangaro uidu, fai waha awa tuwaiha. \v 27 Ono wainga, nere fai-aita bagu oruwanga waha uredu bode, horoto wane. Onodu bode, nere nage-nage benou leguruwane, “Taate dada elebe beha heigena? Fai beha no beele eege ete malalamudu lena, onodu no beele lena waha, no fai unyi bagu dorofe. Onodu, saini no hauri inyaba beele lenigi ganga, nere nomo beele isi-iside.” \v 28 Ono wainga, Yesus no dada onowai waha nomo beele, fasayadu Galili distrik oruwanga la, golo boro waiha. \s1 Yesus no Pita tangabumu aita taura jigemu fuwai. \r (Matiu 8.14-15 onodu Luk 4.38-39) \p \v 29 Yesus no fai ila bagu bori mata awadu bode malala heigedu, nere tigininga Andru Saimon ngare neire mata langa goyane. Ono ganenga, Jems Jon ngare fere, nere gaara goyaneha. \v 30 Saimon tangabumu aita, no kabalila agore inyaiha, taate bona, no taura tubona, gogala ngasu kuruwai. Ono wainga nere fasayadu onou Saimon tangabumu aita taura tuwai waha, Yesus letuwanenga isai. \v 31 Ono wanenga, Yesus no Saimon tangabumu aita bagu goidu bona, owo yaasudu jaimu tuwai. Ono wainga, Saimon tangabumu aita no taura jige tuwainga, nebere da haiya nagaiha. \s1 Yesus no fai-aita bagu baingaro taura jigemu nagaiha. \r (Matiu 8.16-17 onodu Luk 4.40-41) \p \v 32 Esuwa hoonga mani joro gainga, nere taura fai baingaro hanigedu bode, Yesus bagu mayane. Fai-aita hauri inyaba bagu fere onounga, hanigedu bode mayaneha. \v 33 Nere taon wahaha fai-aita bagu oruwanga, mai mata waha jauli arasai hinomu langa komo waneha. \v 34 Ono wanenga, Yesus no fai-aita baingaro, taura hogo fere-fere bagu waha, nebere taura jigemu nagai. Ono bona, hauri inyaba baingaro so nigaiha. Hauri inyaba nere Yesus bode alai, waha bona, nere beele lewoguga bona, Yesus no nere karu nigaiha. \s1 Yesus no Galili langa golowai. \r (Luk 4.42-44) \p \v 35 Eringe hamba oruwa, Yesus no jaidu malala langa heigedu bona, haumu ete fai uwau langa goidu, walanga hauya bona yafaiha. \v 36 Ono gainga, iinga, Saimon no ilibumu gane bagu goidu, no kuru tuwane. \v 37 Nere goi toroba tudu bode, Yesus benou letuwane, “Nere fai-aita toomaro, ne kuru hinide.” \v 38 Ono wanenga, Yesus no benou lenigai, “Buyona, ere taon jugu-jugu inyide waha langa goyo boya. Ji nere fere beele malalamudu le nigon boni, taate bona, ji haruwe beha tei nomo boni meeneha.” \v 39 Onodu, Yesus no Galili distrik oruwa langa kolilidu golo bona, nebere bori mata huwanya langa goidu, beele malalamudu leniginga bona, hauri inyaba so nigaiha. \s1 Yesus no fai ete lepra taura bagu, jigemu tuwai. \r (Matiu 8.1-4 onodu Luk 5.12-16) \p \v 40 Fai ete no lepra taura bagu, maidu bona Yesus danga bagu isoki tuwai. Fai waha, no afo tuburu kutudu yafa bona, Yesus benou letuwai, “Ne gau hinei mata wonga, ne edo langa, ji figini hiyahenga, Itou ago langa eege heigon boni.” \v 41 Ono wainga, Yesus no fai waha bona danga bagu aau warainga, owo jaula langa tafa bona, benou letuwai, “Ji gau hina. Ne eege heigau.” \v 42 Ono wainga, fasayadu onou lepra taura, fai waha awa tuwainga, fai waha no eege heigaiha. \v 43 Ono wainga, Yesus no fai waha, fasayadu huuru tuwainga goi gainga, beele danga bagu \v 44 benou letuwai, “Ure dewau. Ne fai ete te, dada ne langa heigaha beha adai hai fuwau. Uwa. Ne goidu bonahe, name geete gala pris abitimu tuwau, onodu, ne name geete gala eege heigaha waha abitimuwou, Moses lewai onou eeya muru warau. Ono wahenga, nere fai-aita bagu ne name taura jige hinaha, iwou isodbode.” \v 45 Ariya, fai waha no goidu bona, dada oruwanga no gogala langa heigai waha, fai-aita bagu hai nagai. No aasa waha, ha-ha oruwa langa hai nagai. Onou bona, Yesus no nere fai-aita bagu agenege langa, taon ete huwanya goyei nomo edo uwa. No ewe dui langanga, ulate fai uwau langa yafai. Ono gainga, ha-ha fai-aita bagu oruwanga, no bagu mayaneha. \c 2 \s1 Yesus no fai ete owo afo bagu inyaba jigemu tuwai. \r (Matiu 9.1-8 onodu Luk 5.17-26) \p \v 1 Fati ila goyainga, Yesus no Kaperneam taon langa ege goyai. Ono wainga, fai-aita bagu nere Yesus mata langa yafana iwou beele isane. \v 2 Onodu, fai-aita bagu baingaro mai komo wanenga mata bolowai. Mata jauli arasai hinomu langa fere, haumu ete te ewe inyei uwa. Ono wanenga, Yesus no beele malalamudu leniginga waiha. \v 3 Ono gainga, fai aise, nere taura fai ete nomo ngedemu oruwa ume borowou, auledu Yesus bagu mayaneha. \v 4 Haumu fai bolo dewai, waha bona nere taura fai waha haudu Yesus hinomu langa goyei nomo edo uwa. Ono wainga, nere taura fai kabalila aledu bode, mata Yesus yafai waha nomo tu ouwe langa digedu manidu bode, mata tu langa yogode konu waneha. Onodu bode, taura fai waha kabali langa inyi gainga foinga awaya tuganenga mata huwanya Yesus yafai langa minaiha.\fig |alt="lowering paralytic thru the roof" src="CN01685B.TIF" size="span" loc="Mk 2.1-12" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Mak 2.4" \fig* \v 5 Ono wanenga, Yesus no nerigai wa nere huwanyanege ngalenga dewai, waha bona no taura fai waha benou letuwai, “Yame magana, ji ne name une oruwa uulu boro haninaha.” \p \v 6 Ono wainga, nuuni beele isou fai ila nere mata langa yafane waha, ninanege langa benou isane, \v 7 “Fai no beha, taate bona beele benou lena? No Itou nomo haumu tona onona. Fai ete te no une uuluwei nomo edo uwau. Wa Itou nomonga haruwe.” \v 8 Ono wanenga, Yesus no nomo huwanya langa nere ninanege onou isane waha, amina isai. Onodu bona, no benou isoki nigai, “Tere taate boya huwanyatege langa, ninatege onou isiya? \v 9 Amu, beele adoha waha, ji fai waha letuwei nomo edo? Ji benou lewoni waha edo rute, ‘Ji name une uulu hanini,’ uwa, ji benou lewoni waha edo rute, ‘Ne jaidu name kabali tedu bonahe golowau?’ \v 10 Onou wa, ji tere isagu ganga boni gau hina. Fai Nomo Idau, no oula beha langa no danga bagu, no edo langa une uulu wonbona.” Onodu, no fai ngedemu ume borowou waha igei tubona, benou letuwai, \v 11 “Ji lehinini, ne jaidu name kabali tedu bonahe, name mata langa goyau.” \v 12 Ono wainga, fai waha no fai-aita bagu oruwanga agenege bagu jaidu bona, fasayadu nomo kabali tedu golodu goyaiha. Ono wainga, fai-aita bagu oruwanga waha uredu bode, horoto wane. Onodu, Itou unyi isou bode lewane, “Oo, ere amina dada benouha ete urei uwa. Gai uwanga uwa.” \s1 Yesus no Livai yaure tuwai. \r (Matiu 9.9-13 onodu Luk 5.27-32) \p \v 13 Ariya, Yesus no ege Galili yaage katiwou laanga la golodu goyai. Ono gainga, fai-aita bagu baingaro no bagu mayane, ono wanenga Yesus no Itou nomo beele hai nagai. \v 14 Onodu, no golodu goi bona, Alfius idau Livai, no takis tegou mata langa yafa gainga uraiha. Onodu bona, Yesus no Livai benou letuwai, “Ne ji oojo hiyau.” Ono wainga, Livai no jaidu Yesus oojo tuwaiha. \p \v 15 Yesus no Livai nomo mata langa yafa bona da nyai. Ono gainga, takis tegou fai bagu, une fai bagu, nere baingaro Yesus nomo disaipel bagu, gaara Yesus ngate yafa bode da nyaneha. Nere fai onouha waha, baingaro nere gai-gai Yesus oojo tugane. \v 16 Nuuni beele isou fai ila nere Farisiha, Yesus no takis tegou fai bagu, une fai bagu, da nyi gainga urane. Onodu nere Yesus nomo disaipel benou isoki nigane, “Yesus no taate bona takis tegou fai bagu, une fai bagu, da nyi-nyina?” \v 17 Ono wanenga, Yesus no beele waha isidu bona, nuuni beele isou fai benou lenigai, “Nere fai taura uwau waha, Dokta bagu ada goi-goide. Uwa. Nere fai taura bagu wahanga, nere dokta bagu goi-goide. Onou dorofenga, ji fai hilou yaure nigei nomo boni mei uwa. Ji fai une tafagou waha, yaure nigei nomo boni meneha.” \s1 Yesus no da urigei nomo fanyimu bona lena. \r (Matiu 9.14-17 onodu Luk 5.33-39) \p \v 18 Saini ete langa, Jon nomo disaipel, nere Farisi bagu, da urigane. Ono wanenga, fai ila maidu Yesus benou isoki tuwane, “Adadu, name disaipel nere da ada urigede, nere Jon nomo disaipel bagu, Farisi nebere disaipel bagu, nere da urige-urigede?” \v 19 Ono wanenga, Yesus no benou lenigai, “Fai ete no aita tona onona waha, saini no ilibumu gane bagu gai yafonga wa, nere nomo ilibumu gane da urigei nomo edo yo? Uwa. Fai no aita tona onona waha, no ilibumu gane bagu gai yafana, onou waha bona, nere da ada urigode. \v 20 Onou wa, iinga saini nere fai waha haudu goiyo gunga, nere nomo ilibumu gane saini waha langa, nere da urigod bode. \p \v 21 “Fai ete no ogola majigao eege tedu bona, saket asari korai-wou waha, nomo jogode ada erere-ererena. No onou onowei mata wona wa, saini nere saket waha huge gogunga, ogola majigau eege waha kojijidu bona, saket asari waha ege korai wonbona. Ogola majigao eege waha we, no asari waha koraimu wonga, jogode gai anyakaro heigon bona. \v 22 Onodu fere, fai ete no wain yaage eege waha, meme osoko asari langa ada lolobo-lolobona. No onou onowei mata wona wa, wain yaage eege waha, no meme osoko asari waha koraimu wonbona. Ono wonga, wain yaage meme osoko bagu arotenga, ngadu inyaba wodbodere. Onou waha bona, nere wain yaage eege waha, nere meme osoko eege langa lolobo wodbode.” \s1 Yesus no bori nomo fati langa haruwe adai tei nomo fanyimu bona lena. \r (Matiu 12.1-8 onodu Luk 6.1-5) \p \v 23 Juda nebere bori nomo fati ete langa, Yesus no wit haga gama langa golo waiha. Ono gainga, nomo disaipel nere fere no ngate gaara golowaneha, ono bode nere wit hilou ila elegane. \v 24 Ono wanenga, Farisi nere Yesus benou isoki tuwane, “Isau. Name disaipel, Bori nomo fati langa dada onowei nomo karuwou inyina waha, nere taate bode onou onode?” \p \v 25 Ono wanenga, no nebere beele ege gidu benou lenigai, “Tere amina Devit no dada adadu onowai waha nomo aasa, buk langa lelegegu uwa rute? Ji saini Devit, no nomo gane bagu nere da usu nigainga, huweli nigai waha boni leni. \v 26 Saini waha langa, Abiatar no pris mora bagu yafa gainga, Devit no Itou nomo mata huwanya langa goidu bona, beret Itou hogo langa tafou waha tedu nyaiha. Beret waha karuwou inyina, pris nagenga nere beret waha nyei nomo edo. Onou wa Devit no nyai, ono bona ilibumu gane fere elegedu nigainga nyaneha. Tere beele waha, lelegegu uwa rute?” \p \v 27 Onodu Yesus no ege benou lenigai, “Itou no fai-aita bagu Bori nomo fati hoyo tuwei nomo tafa nigei uwa. Bori nomo fati no fai-aita bagu hoyo nigei nomo bona tafaiha. \v 28 Waha bona, Fai Nomo Idau no Bori nomo fati fere no oofana.” \c 3 \s1 Juda nebere bori nomo fati langa Yesus no fai ete owo inyaba figini tuwai. \r (Matiu 12.9-14 onodu Luk 6.6-11) \p \v 1 Yesus no ege bori mata huwanya langa goyai. Ariya, fai ete owo ulate lalekawou, no bori mata huwanya langa yafaiha. \v 2 Ono wainga, fai nere Yesus danga bagu oofa tuwane, taate bona, nere isodbode, Yesus no Bori nomo fati langa, fai owo ulate lalekawou waha jigemu fuwona yo, uwa. No Bori nomo fati langa, fanyimu waha onowei mata wonga, nere Yesus kot langa tafa tuwodbode, ninanege isaneha. \v 3 Ono ganenga, Yesus no fai owo ulate lalekawou waha, benou letuwai, “Ne belanga mayau.” \v 4 Onodu, no fai nere waha benou isoki nigai, “Ere Bori nomo fati langa onowou hilou onowei nomo edo yo, uwa ere onowou inyaba onowei nomo edo rute? Ere fai hoyo nigedenga hilou yafode yo, uwa ere edo dunege kote wedenga umeru wode?” Ono wainga nere beele ete gidu lewegu uwa. \v 5 Ono wanenga, Yesus no houmu mai gainga, ago wenga fele-fele nigai. No nerigai wa, nere huwanyanege fosokowai, waha bona no huwanya ou tuwai. Onodu, no fai owo lalekawou waha benou letuwai, “Ne owone tiginimuwau.” Ono wainga no owo tiginimu wainga, owo ege hilou waiha. \v 6 Ono wainga, Farisi nere waha uredu bode, fasayadu jaidu mata awadu bode, goidu Herot nomo gane bagu komowane. Nere jala adadu langa, Yesus dukote wogunga umonbona waha beele ngado wane. \s1 Nere fai-aita bagu toomaro Galili yaage katiwou mou langa komo waneha. \r (Luk 6.17-19) \p \v 7 Yesus no nomo disaipel bagu, matane waha awadu bode, Galili yaage katiwou la minane. Ono ganenga, fai-aita bagu toomaro Yesus oojo tuwaneha. \v 8 Fai-aita bagu baingaro, nere Galili distrik bagu, Judia distrik bagu, nere Jerusalem taonha, nere Idumea distrik bagu, nere oula Jordan yaage ulate langa inyina bagu, nere Tair, Saidon taonha bagu, nere Yesus no dada onona waha beele isidu bode, no bagu mayaneha. \v 9 Ono wanenga, Yesus no nomo disaipel lenigai, “Fai-aita bagu baingaro, gamaji nere mai kitikiti hi bode, inyangaro nu hiyoguga. Tere bot ete tamaidu haiya wadenga otowona, fai-aita bagu gai bolowei mata wogunga, ji walanga digon boni.” \v 10 Amina Yesus no fai-aita bagu baingaro taura jigemu nagaiha, waha bona nere fai-aita taura bagu waha, nere nage owonege Yesus langa tafode onobode, nere nage-nage nu guru bode, no hinomu langa goyane. \v 11 Onodu, saini hauri inyaba nere Yesus uredu bode, nere no langa afenege tuburu kutudu bode, yauredu benou le tutude, “Ne Itou Idau.” \v 12 Onou wa Yesus no nogo faiwei waha nere no adai malalamu tuwogu bona danga bagu karu nigigai. \s1 Yesus no aposel 12 hangada nigai. \r (Matiu 10.1-4 onodu Luk 6.12-16) \p \v 13 Yesus no muju ouwe langa manaiha. No fai ila no ngate yafei nomo bona hangada nigona manai. Onodu no fai waha yaure nigainga no bagu mayane. \v 14 No fai 12 no bagu yafei nomo bona hangada nigaiha, onodu bona no unyinege aposel warai. No huuru nigonga goidu bode Itou nomo beele malalamudu lewei nomo bona onowai, \v 15 onodu no hauri inyaba so nigei nomo danga waha nigei nomo ono waiha. \v 16 Yesus no fai 12 hangada nigai waha nebere unyinege benou, ete unyi Saimon, ariya Yesus no we unyi ete ubulumudu Pita tuwai. \v 17 Onodu no Sebedi idau gane nga nononga Jems bemu Jon ngare fere hangada niraiha. Onodu no unyinere ubulumudu Boanerges niraiha. Unyinere waha nomo hugu benou, “Fai nere amili ayana dorofe.” \v 18 Onodu nere ila fere hangada nigai waha nebere unyinege benou, Andru wainga Filip wainga, Batolomyu wainga, Matyu wainga, Tomas wainga, Alfius idau Jems wainga, Tadius wainga, Saimon, no Selot nebereha fai ete, \v 19 ono wainga Judas Iskariot, fai waha no iinga fai nere Yesus inyabamu tuwodbode waha owonege langa tafa tuwonbona. \s1 Yesus no Belsebul bagu haruwe tena iwane. \r (Matiu 10.1-4 onodu Luk 6.12-16) \p \v 20 Yesus no mata langa goyai. Ono wainga nere fai-aita bagu toomaro ege maidu komo wane, ono wanenga Yesus no nomo disaipel bagu da nyei nomo saini uwau. \v 21 Nere Yesus nomo ganemu etenga, Yesus no dada onona waha beele isidu bode nere Yesus hawode mayaneha. Nere benou lewane, “No dabu tayaha.” \p \v 22 Nere nuuni beele isou fai ila Jerusalem langa yafagou waha medu, benou lewane, “Belsebul no bagu yafana. No hauri inyaba Belsebul nomo danga langa so nigi-nigina. No hauri inyaba nebere mora bagu.” \v 23 Ono wanenga Yesus no nere yaure nigainga mayanenga muuji beele ila lenigai. No benou lenigai, “Satan no adadu Satan so tuwonbona?” \v 24 Kantri etenga nomo fai nere foure ngadu nere nage wara wode wa, kantri waha no danga otowei nomo edo uwa. \v 25 Onodu nere fai mata etenga langa yafade waha, nere foure ngadu bode nere nage wara wode wa, mata waha danga bagu otowei nomo edo uwa. \v 26 Onodu Satan no nogo bona honggoro fai heigonga, nomo fai nere foure ngawei mata wode wa, no danga bagu otowei nomo edo uwa. No usu dewonbona. \p \v 27 “Fai ete te no fai danga bagu ete nomo mata huwanya langa goidu bona, dada ila ewe elegei nomo edo uwa. No amugedu fai danga bagu waha baklain langa dage tuwonbona. No onou onowei mata bona wonga, no edo langa fai danga bagu waha nomo mata langa dada elegonbona. \p \v 28 “Ji ngalenga letigini, Itou no fai-aita bagu nebere une oruwanga, nere beele inyaba lede waha bagu oruwanga uulu nagona bona. \v 29 Ariya fai no Hauri Guuni beele inyaba letuwei mata wona wa, Itou no fai waha nomo une waha elebe bagu iinga huunta bagu no ada uulu fuwonbona. Une waha fai waha langa gai-gai inyonbona.” Yesus no onou lena, \v 30 taate bona, nere benou letuwane, “Hauri inyaba no langa inyina tuwane.” \s1 Faiwei no Yesus nomo anya bemu gane bagu? \r (Matiu 12.46-50 onodu Luk 8.19-21) \p \v 31 Saini waha langa Yesus anya no, Yesus bemu gane bagu mayaneha. Nere maidu bode malala langa oto bode, Yesus nere bagu mayei nomo bode, beele huuru fuwaneha. \v 32 Nere fai-aita toomaro Yesus kolili tudu yafabode benou letuwane, “Yesus ne isau. Ne name anyane baine gane bagu name ogone gane bagu mayane malala langa otobode ne yaure hinide.” \v 33 Ono wanenga Yesus no beele ege gidu benou lenigai, “Fai wei no yame ngai baabo gane bagu?” \v 34 Onodu bona no fai-aita no kolili tudu yafane waha fele-fele nigi bona benou lenigai, “Ji yame ngai yame baabo gane bagu nerigagu. \v 35 Fai yo, aita yo, no Itou nomo gauwou oojona waha, no yame baabo, no yame ogofe, no yame anyafe.” \c 4 \s1 Yesus no fai wit uwei haga langa ayaruna waha bona muuji beele lewai. \r (Matiu 13.1-9 onodu Luk 8.4-8) \p \v 1 Yesus no yaage katiwou mou langa fai-aita bagu isisiwou nigei nomo haruwe ege jaimuwai. Ono wainga fai-aita bagu baingaro no bagu mayaneha. Ono wanenga no bot ete yaage katiwou langa otowai waha langa digedu bona yafaiha. Ono gainga fai-aita bagu nere laanga, yaage mou la yafaneha. \v 2 Ono ganenga Yesus no beele baingaro muuji beele langa isisiwou nigai. \p No benou lenigaiha, \v 3 “Tere isagu. Fai ete no haga langa goidu bona wit uwei ayaruna. \v 4 No wit uwei ayaru bona goi gainga, wit uwei ila jala langa orososo wane, ono wainga neei medu bode elegedu nyaneha. \v 5 Ariya wit uwei ila oula ulate megebu bagu, no oula inyanga uwa langa orososo wane. Onodu oula no gai gamu langa uwa, waha bona wit fasayadu hui fudu waneha. \v 6 Ono wainga saini hoonga ouwe maibona wit uweru nigaiha. Ono wainga wit nomo jijiruku uwau waha bona oruwanga kakaregedu bode umeru waneha. \v 7 Onodu wit uwei ila maalu kudina bagu gama langa orososo waneha. Ono wanenga maalu kudina bagu mai kutau nigainga nere hilou heigegu uwa. \v 8 Ariya wit uwei ila nere oula hilobainga langa orososo wane waha nu, nere hui fududu goi arorodu hilou heigeru waneha. Wit ila hilou 30, ila 60, ila 100 heigeru waneha.” \v 9 Onodu bona Yesus no nere benou lenigai, “Fai no agokuli bagu wonga no beele beha isona.” \s1 Yesus no adadu isidu no muuji beele langa beele malalamudu lenigai. \r (Matiu 13.10-17 onodu Luk 8.9-10) \p \v 10 Saini fai-aita toomaro heige hara ganenga, Yesus nomo disaipel 12, nere fai Yesus ngate gaara yafa yafade waha bagu, nere Yesus no muuji beele lenigai waha nomo hugu isodbode isoki tuwaneha. \v 11 Ono wanenga Yesus no benou lenigai, “Itou nomo huuna langa yafou nomo huwari beele nomo hugu, Itou no amina abitimu tigaiha. Waha bona nere fai malala langa yafade waha nere beele oruwanga muuji beele langanga isi-iside. \v 12 Onou waha bode, nere saini baingaro igei wode wa, nere dada ete ada urodbode. Onodu nere saini baingaro beele isodbode, ariya nere nomo hugu ada isodbode, gamaji nere huwanyanege ubulu wogunga Itou no nebere une uulu nagona bona.” \s1 Wit uwei nomo muuji beele nomo hugu. \r (Matiu 13.18-23 onodu Luk 8.11-15) \p \v 13 Onodu Yesus no nomo disaipel lenigai, “Tere muuji beele waha nomo hugu ada isiya yo? Tere onou onoya waha muuji beele ila oruwa waha nomo beele hugu adadu isagu ganga? \v 14 Fai da tauna, waha no Itou nomo beele tauna. \v 15 Ariya beele jala gama langa meboduna waha no, nere fai-aita bagu Itou nomo beele isi ganenga, Satan no fasayadu maidu bona, Itou no fai-aita bagu huwanyanege langa beele tauwai waha fasidu ayaruna dorofe. \v 16 Fai-aita bagu ila nere wit uwei oula ulate megebu bagu langa orososona dorofe. Nere beele isidu fasayadu tedu bode edega-edegade. \v 17 Ariya nere boou uwau. Nere saini tutunga yafa-yafade. Saini fai nere Itou nomo beele ilei fubode fai-aita bagu ou nigi bode inyabamu nigode wa, nere nebere huwanyanege ngalengawou fasayadu inyabana. \v 18 Fai-aita bagu ila nere wit uwei maalu kudina bagu gama langa orososo wane dorofe. Nere fai-aita waha nere beele iside, \v 19 onode wa, nere oula beha nomo dada bode ninanege baingaro isi bode, moni baingaro komomuwei nomo bode aaoso bode dada hogo fere-fere bona agenege wari-warina. Dada benou waha no Itou nomo beele kutau ganga, hilou ada heige-heigena. \v 20 Ariya fai-aita bagu ila nere wit uwei oula hilou langa orososo wane dorofe. Nere Itou nomo beele isidu bode tedu yaasu wane, onodu nere hilou heigane. Nere ila hilou 30 heige ganenga ila hilou 60 heigane, ila nere hilou 100 heigeru wane.” \s1 Nere lala baket huwanya langa ada huwarimu huwarimude. \r (Luk 8.16-18) \p \v 21 Yesus no nomo disaipel benou lenigai, “Fai nere lama tamaidu baket ete huwanya langa yo, kabali ete huuna langa tafa-tafade rute? Uwa. Nere lama tebol ouwe langa tafa-tafade. \v 22 Dada oruwanga huwari inyide waha, iinga malala heigode bode. Dada oruwanga fai kutau wane inyide waha, iinga malala heigode bode. \v 23 Fai no agokuli bagu wonga beele beha isona.” \p \v 24 Onodu no ege benou lenigai, “Beele tere isiya waha, tere ninatege iside wagu. Tere dada fai nigiya waha haawe onounga, Itou no fere agou nomo haawewou onounga tere tigon bona. Onodu no ila ege turi tagonbona. \v 25 Fai ete no dada ila bagu wonga wa, Itou no ila ege tuwonbona. Onou wa fai no dada uwau wonga wa, Itou no fai dada menakele yaasuna waha ngau elegonbona.” \s1 Da uwei heigena waha nomo muuji beele. \p \v 26 Yesus no ege benou lewai, “Itou nomo huuna langa yafou wa fai no da uwei oula langa ayaru bona goina dorofe. \v 27 Onodu ooru ganga no agore inyi-inyina, hoonga ganga no jaidu bona nomo haruwe tebona golo-golona. Onodu da uwei waha hui fududu adadu goi arorode waha, fai no waha alai uwa. \v 28 Oula nogo we ono ganga da uwei waha hui fududu bona, iinga hilou heige-heigena. Amugedu hui fududu goi gala bagudu bona iinga usari wari-warina, ono ganga usari waha huwanya langa hilou heige-heigena. \v 29 Onodu muumu ganga, fai waha no kakaru-kakaruna, wa taate bona, da elegei nomo saini heigaha.” \s1 Mastet fatu nomo muuji beele. \r (Matiu 13.31-32 onodu Luk 13.18-19) \p \v 30 Onodu Yesus no ege benou lewai, “Ere Itou nomo huuna langa yafou waha taate dada dorofe iwoboya? Ere muuji beele langa adadu lewoya? \v 31 No sayori ete mastet ide waha nomo fatu dorofe. Mastet fatu no oula langa da ila nebere uwei dorofe uwa. Nomo fatu gai mene-mene. Nere fatu waha oula langa tau-taude. \v 32 Nere tau ganenga, no jaidu bona goi anyarodu sayori hogo fere-fere haga langa otode waha feiya nigi-nigina. Nomo tuwa aroro langa, neei nere edo maidu bode nomo tuwa langa nebere toomu haumu ooto langa tafodbode.” \s1 Yesus no muuji beele langanga, beele malalamudu lengawai. \r (Matiu 13.34-35) \p \v 33 Saini Yesus no fai-aita bagu beele lenigi bona no beele baingaro muuji beele langa lenigai, no nebere ninanege isou haawe langa lenigaiha. \v 34 No beele ete te foomudu fai-aita bagu lenigei uwa. No muuji beele langanga, beele malalamudu lenigigai. Onodu, saini nomo disaipel bagu nagenga yafa bode, no beele waha nomo hugu oruwanga malalamudu lenigigai. \s1 Yesus lewainga jagui anyakaro folowaiha. \r (Matiu 8.23-27 onodu Luk 8.22-25) \p \v 35 Fati wahanga la esuwa, Yesus no nomo disaipel benou lenigai, “Ere yaage katiwou ulate langa goyei nomo nigai.” \v 36 Ono wainga nere fai-aita bagu toomaro waha awa nigidu bode, nere goidu bot Yesus no digedu yafai waha langa digedu bode Yesus haudu gaara goyane. Nere bot ila fere gaara goyaneha. \v 37 Nere goi ganenga jagui anyakaro jayaidu bona, hiiri korikori jaimu wainga, hiiri fekuladu bot huwanya la goi bolo wona onowai. \v 38 Ono gainga Yesus no bot hu langa mora si tafadu bona agore inyai. Ono gainga nere aimu tudu bode benou letuwane, “Isisi higou fai, ere yae woya juguya, ne ere umoya onoya waha aau menanga togo hanei uwa rute?” \v 39 Ono wanenga Yesus no jaidu bona jagui honggoro tuwai, onodu yaage benou letuwai, “Edonaha. Ne folowau! Ne umau!” Ono wainga jagui folo gainga, yaage menanga te fekulawei uwa. \v 40 Onodu bona, nomo disaipel benou isoki nigai, “Tere taate boya umugeyaha? Tere huwanyatege ngalenga wegu uwa yo?” \v 41 Ono wainga nere danga bagu umugedu bode nere nage-nage benou leguruwane, “Fai beha no faiwei tigini, waha bona jagui yaage ngare no bolou isare?” \c 5 \s1 Yesus no fai dabu tayou ete langa hauri inyaba so tuwai. \r (Matiu 8.28-34 onodu Luk 8.26-39) \p \v 1 Yesus no nomo disaipel bagu Galili yaage katiwou fadu bode, goi ulate Gerasa nebere oula langa heiganeha. \v 2 Onodu Yesus no bot awa tugainga, fai ete hauri inyaba bagu maidu toroba tuwai. Fai waha no haumu kejiwe matmat langa onou golodu bona mayaiha. \v 3 No haumu matmat langa inyi-inyina. Onodu fai ete te no dage tuwei nomo edo uwa, edo nere sen langa dage tuwodbode. \v 4 Saini baingaro hankap langa, sen langa dage tunga wane, no hankap sen bagu kakatiridu ayaru nagigai. Fai waha no gai danga bagu, waha bona fai ete te no yaasu tuwei nomo edo uwanga uwa. \v 5 No gai-gai hoonga bagu ooru bagu matmat langa, muju ha langa yafagai. Ono bona no inyangaaro uidu nogo-nogo gogala megebu langa karugai. \p \v 6 Fai waha no Yesus baae langa oto gainga uredu bona guriyedu maidu Yesus afo hugu langa afo tuburu kutudu yafaiha. \v 7 Onodu no inyangaro ui bona Yesus benou letuwai, “Yesus ne Itou Gai Ouwe langa Idau, ne ji adadu ono hiyau ganga ononi? Ji Itou unyi langa ne danga bagu isoki hinini, ne ji adai inyabamu hiyau.” \v 8 No onou yauredu lewai, taate bona, Yesus no benou letuwai, “Ne hauri inyaba, ne fai waha tigini awa tuwau.” \v 9 Ono wainga Yesus no ege isoki tuwai, “Ne unyite faiwei?” Ono wainga letuwai, Ji unyife Oota fai. Wa taate bona ere toomaro. \v 10 Onodu no Yesus danga bagu isoki tuwai wa, no hauri inyaba beha adai so nigonga oula beha awogu. \p \v 11 Buuwa toomaro ete muju menakele ete hinomu langa da nyibode oto wane. \v 12 Ono ganenga hauri inyaba nere Yesus danga bagu benou isoki tuwane, “Ne ere huuru higahenga buuwa woha huwanyanege langa goyoya.” \v 13 Ono wanenga Yesus no awa nigainga goyane. Hauri inyaba nere fai waha awa tudu bode buuwa oto wane waha huwanyanege langa goyaneha. Ono wanenga buuwa nere danga bagu gurarudu ha inyaba langa minaneha. Onodu yaage katiwou langa orososodu bode yaage nyidu umeru waneha. Buuwa waha lelege nigou oruwanga 2,000 onou. \p \v 14 Ono wanenga buuwa oofa nigigou fai nere onou uredu bode, heige haradu goi taon langa ha fere-fere langa beele tafa bode golowaneha. Ono wanenga fai-aita bagu maidu bode taate dada tigini heigai waha uraneha. \v 15 Nere Yesus bagu heigedu bode fai waha amina hauri inyaba baingaro no langa inyane waha urane. Ono wane wa, elebe no ogola tagudu bona nomo ninau foowou yafa gainga urane. Nere fai-aita bagu, fai waha onou uredu bode umuganeha. \v 16 Ariya fai nere Yesus no dada ono gainga urane waha, nere ka fai-aita bagu hauri inyaba fai waha langa yafa ganenga, Yesus no so nigai waha aasa hai nagane. Ono bode, buuwa bode fere hai naganeha. \v 17 Ono wanenga, fai-aita bagu waha isidu bode, nere Yesus no nebere oula awa nagidu ha fere langa goyei nomo bode beele danga bagu lewaneha. \p \v 18 Ono wanenga Yesus no bot dige gainga, fai no amina hauri inyaba no langa inyane waha, no goidu bona Yesus danga bagu benou isoki tuwai, “Ne edo langa awa hiyahenga ne ngare goyoyare yo?” \v 19 Ono wainga Yesus no awai. No fai waha benou letuwai, “Ne name mata langa name ilibane gane bagu goyau. Onodu Anyakaro no ne bona aau warainga, ne hoyo hinei nomo dada oruwanga onowai waha hai nagau.” \v 20 Ono wainga fai waha no Dekapolis distrik oruwa langa goidu bona, Yesus no hoyo tuwei nomo bona dada oruwanga onowai waha, beele malalamudu hai nagai. Ono wainga fai-aita bagu oruwanga beele waha isidu bode, ninanege baingaro isaneha. \s1 Yesus no aita magana ete umainga jaimu tuwai, ono bona aita ete nomo kolos yaasuwai waha nomo taura jigemu fuwai. \r (Matiu 9.18-26 onodu Luk 8.40-56) \p \v 21 Yesus no ege bot digedu bona Galili yaage katiwou fadu ulate langa goyai. No goi ulate langa heigainga, fai-aita bagu, toomaro nomo beele isodbode mai kotowane. Ono wanenga, Yesus yaage katiwou hinomu langa otowai. \v 22 Ono gainga bori mata mora bagu ete unyi Jairus. No mai Yesus uredu bona goidu Yesus afo hugu langa afo tuburu kutudu yafai. \v 23 Onodu no Yesus danga bagu benou isoki tuwai, “Yame aita magana menakele no umona onona. Plis, ne maidu owone no langa tafahenga, no ege hiloudu yafona.” \v 24 Ono wainga Yesus no ngare goyareha. \p Ono garenga fai-aita bagu toomaro no oojo tubode kitikiti tuwaneha. \v 25 Onodu aita ete yafagai, no ole taura gai onou gogala langa inyi gainga haga orei 12 goyai. \v 26 Aita waha no dokta baingaro nerigai, ono gainga nere gogala jimiri baingaro tuwane, no nere ejiya nigou langa moni oruwa ayaruwai. Ariya nomo taura menanga te jige tuwei uwa. \v 27 Aita waha no Yesus nomo aasa isai. Onodu no maidu bona fai-aita bagu baingaro oto ganenga, gamanege langa otowai. No Yesus mogo langa maidu jugu tudu bona, owo ayadu Yesus nomo kolos ufaro waha yaasuwai. \v 28 Aita waha no nogo-nogo benou lewai, “Ji ewe owofenga ayadu nomo kolos langa tafei mata woni wa, ji ege jige hiyonbona iwai.” \v 29 Onodu aita waha no Yesus nomo kolos langa owo tafainga fasadu onou ganemu karadu kaitai, onodu gogala langa isai wa nomo taura faa tuwai. \v 30 Ono wainga Yesus no isai wa, no nomo danga ila awa tuwane. No ubuludu benou isoki wai, “Faiwei owo ayadu yame kolos yaasu hayaha?” \v 31 Ono wainga nomo disaipel benou letuwane, “Ne urau, fai-aita bagu toomaro ne kitikiti hinide. Waha bona ne taate boni leni, ‘faiwei ji langa owo tafana?’ ” \v 32 Ono wainga Yesus no faiwei nomo kolos yaasu fuwaha waha uronbona ago fere-fere igeiwai. \v 33 Ono wainga aita waha dada no langa heigai waha bona isidu umuge bona terere waiha. Onodu bona no maidu Yesus hinomu langa afo tuburu kutudu, dada oruwanga malalamudu lewaiha. \v 34 Ono wainga Yesus benou letuwai, “Yame magana, ne ji boni huwanyate ngalenga waha bona taura jige hinaha. Ne goyau, onodu huwanyate foinga inyou. Name taura edo usu hinonbona.” \p \v 35 Yesus no beele gai lebona oto gainga, bori mata mora bagu nomo mataha fai ila mayane. Onodu bori mata mora bagu benou letuwane, “Ne name magene umaha. Buyona ne isisi higou fai inyangaro ou adai tuwau.” \v 36 Ono wane wa, Yesus no nere maidu beele lewane waha aagu nigei uwa. No bori mata mora bagu benou letuwai, “Ne adai umugau. Ne huwanyatenga ngalengawou.” \v 37 Onodu no fai-aita bagu adai taga tudu goyei nomo bona karu nigaiha. Ono wainga Pita, Jems, Jems bemu Jon, nere eei nagenga no ngate goyane. \v 38 Nere goi bori mata mora bagu nomo mata langa heigedu bode, Yesus no fai-aita bagu inyangaro gududu ganenga nerigai. Nere inyangaro merenga wane. \v 39 Onodu bona no mata huwanya langa goidu benou lenigai, “Tere taate boya inyangaro mere boya gududuya? Aita magana beha no umei uwa. No ewe agore inyina.” \v 40 Ono wainga nere inyangaro nanai tuwane. Ono wanenga no fai-aita bagu oruwanga so nigainga malala heigane. Onodu aita magana waha umamu-anya ngare haniredu bona, nomo disaipel eei bagu aita magana inyai waha nomo jauli langa goyane. \v 41 Onodu Yesus no aita magana waha owo yaasu bona benou letuwai, “Talita, kum.” Beele beha nomo hugu benou, “Aita menakele, ji lehinini, ne jayau.” \v 42 Ono wainga aita magana mena waha fasayadu jaidu golowaiha. Ono wainga nere waha uredu horoto wane. Aita magana mena waha nomo haga orei 12. \v 43 Ariya Yesus no beele danga bagu benou lenigai, “Tere dada heigaha beha fai ete te adai hai fuwagu.” Onodu aita magana waha da ila tuwogunga nyei nomo bona lenigaiha. \c 6 \s1 Nasaret nere Yesus moge tuwane. \r (Matiu 13.53-58 onodu Luk 4.16-30) \p \v 1 Yesus no matane waha awadu bona nomo matane hugu langa goyai. Ono wainga nomo disaipel no oojo tudu goyaneha. \v 2 Nere goidu bode Juda nebere bori nomo fati langa, Yesus no bori mata huwanya langa goidu bona Itou nomo hilou beele fai-aita bagu lenigai. Ono wainga fai-aita bagu baingaro nebereha ila Yesus nomo beele isidu bode horotodu benou lewane, “Fai beha no beele beha alanga taha? Isou no langa inyina beha, isou adoha? Onodu no adadu waha dodokawou hogo fere-fere tafana? \v 3 Ere alai, fai beha no kamda ete. No Maria idau, no Jems, Josep, Judas, Saimon ngate nebere bainege. No nomo ogobumu gane ere bagu gaara belanga yafaya.” Nere beele onou lebode Yesus bode huwanyanege inyabawai. \v 4 Ono wanenga Yesus no benou lenigai, “Profet no matane oruwa langa no unyi bagu. Ariya nogo nomo matane hugu langa, nomo ganemu etenga gamanege langa, nomo mata langa tigini, no unyi uwau.” \v 5 Onodu no matane waha langa dodokawou ete tafei nomo edo uwa. No taura fai etenga-etenga wahanga owo jaulanege langa tafa bona taura ege jigemu nagaiha. \v 6 Onodu no fai-aita bagu baingaro no bode huwanyanege ngalenga wegu uwa waha bona ninau baingaro isaiha. \s1 Yesus no nomo disaipel 12 haruwe nigai. \r (Matiu 10.5-15 onodu Luk 9.1-6) \p Onodu Yesus no goidu haumu waha langa matane-matane golo bona fai-aita bagu Itou nomo hilou beele hai nagaiha. \v 7 No nomo disaipel 12, yaure nigainga mayanenga, hauri inyaba nere fai-aita bagu langa inyide waha so nigei nomo bona danga nigai. Onodu nere nga-ngadu huuru nigainga goyane. \v 8 Onodu no lenigai nere golowei nomo hoobu edo yaasu wode, ariya nere dada ila elegedu golowei nomo adai nigai. Nere beret bagu, nebere olodo dada bagu elegedu, moni poket langa jiridu golowei nomo adai nigai. \v 9 Nere su edo tanodbode, ariya nere siot nga bagu adai tanei nomo bona lenigai. \v 10 Onodu nere benou lenigai, “Tere matane ete langa goi heigedu bonade, mata ete huwanya langa goyei mata bonade wonga, tere mata wahanga la yafadu goi saini tere matane waha awa tuwagu ganga. \v 11 Onodu matane ila nere tere hatigedu nebere mata langa goyei nomo awa bode, tebere beele ada iso gonga wa, tere matane waha awa tuwagu. Onodu saini tere golo wagu ganga wonga, oula tuturumu afetege langa inyina waha utuwagu, ono wadenga nere nebere nyabuluwou fanyimu ono wane waha nere isodbode.” \v 12 Ono wainga Yesus nomo disaipel nere goidu bode, fai-aita bagu beele benou malalamudu lenigane, “Tere huwanyatege ubulu wagu.” \v 13 Onodu bode nere hauri inyaba baingaro fai-aita bagu langa jiriwane waha so nigibode, taura fai baingaro faronga bisemu nigibode taura jigemu naganeha. \s1 Herot no Yesus bona Jon yaage bisemu nigigou fai iwai. \r (Matiu 14.1-12 onodu Luk 3.19-20 onodu 9.7-9) \p \v 14 King Herot no dada heigane waha beele isai, taate bona, ha-ha oruwa langa Yesus no unyi heigaiha. Nere fai-aita bagu ila Yesus bode benou lewane, “No Jon yaage bisemu nigigou matmat langa ege gidu jayaha. Waha bona no dodokawou waha tafei nomo danga bagu.” \v 15 Nere ila lewane, “No Elaija.” Ono ganenga ila lewane, “No profet, no nere profet aminaha waha dorofe.” \v 16 Ono wanenga Herot no waha isidu bona benou lewai, “Ji amina Jon bou karuwene waha no elebe ege jayaha.” \p \v 17-18 Amina King Herot no bemu Filip oya Herodias ngau tai. Ono wainga Jon no Herot benou letuwai, “Ne baine Filip, oya ngau tenaha wa hilou uwa.” Ono wainga King Herot no fai ila huuru nigainga goidu bode Jon taidu tamai dagou mata langa sen langa dage tuwanenga yafai. \v 19 Herodias no Jon bona huwanya inyaba dewainga Jon dukotewei nomo onowai, ariya no edo uwa, \v 20 taate bona, King Herot no Jon umuge tuwai. Herot no isai, Jon no Itou ago langa no fai tigini onodu no fai hilobainga. Onou waha bona, Herot no Jon dagou mata langa yafa gainga no oofade tugai. Saini Herot no Jon nomo beele isidu, no ninau baingaro tebona no huwanya ou tugai. No Jon nomo beele isei nomo gaude tugai. \v 21 Iinga la, Herodias no jala benou langa toroba waiha. King Herot no anya bisi tuwai waha nomo fati isisiwou da anyakaro ajaiha. No da waha fai aroro no gabman haruwe langa hoyo tude waha bagu, nere oota fai nebere ofisa bagu, nere Galili distrikha fai aroro bagu aji nagaiha. \v 22 Nere da nyibode yafa ganenga, Herodias mago no huwanya langa maidu bona moone uyai. Ono gainga Herot no fai no ngate da nyane waha bagu, nere Herodias mago nomo moone uyou waha uredu gaude nigaiha. Ono wainga King Herot no aita magana waha benou letuwai, “Ne taate dada gau hinonga ji hinon boni. Ne leweinga lewau, ono wahenga ji hinon boni.” \v 23 Onodu Herot no beele danga bagu baara benou tawai, “Ngalenga ouwe langa, taate dada bonahe ji isoki hiyahe wonga, ji hinon boni. Ne ji yame kantri foure ngadu ulate hinei nomo le hiyei mata wahenga, ji onou ono wonboni.” \p \v 24 Ono wainga aita magana waha malala goidu bona anya benou isoki tuwai, “ji taate dada hiyei nomo bona letuwoni?” Ono wainga anya letuwai, “Ne Jon yaage bisemu nigigou fai nomo mora tedu tamai hinei nomo letuwau.” \v 25 Ono wainga aita magana waha fasayadu king bagu gidu goidu benou letuwai, “Gai elebenga la, Jon yaage bisemu nigigou fai nomo mora haaya ete langa tafadu hiyei nomo gau hina.” \v 26 Ono wainga King Herot no beele waha isidu bona no huwanya danga bagu ou tuwaiha. Onodu no beele baara danga bagu tawai waha bona ninau isidu bona, fai no ngate da nyibode yafane waha agenege langa mayau adai tou bona, no aita magana waha nomo beele feiya fuwei nomo awai. \v 27 Onodu no fasayadu onou oota fai ete Jon mora tedu tamayei nomo bona huuru tuwai. Ono wainga oota fai waha no dagou mata langa goidu bona, Jon yaage bisemu nigigou fai boou karuwaiha. \v 28 Onodu bona Jon mora haaya langa tafadu bona, tedu tamai aita magana waha tuwainga, aita magana waha tamaidu anya tuwai. \p \v 29 Ono wainga nere Jon nomo disaipel Herot no dada onowai waha beele isidu bode, maidu Jon nomo gogala tedu bode togoi matmat langa u-u tananeha. \s1 Yesus no fai 5,000 da nigainga nyane. \r (Matiu 14.13-21 onodu Luk 9.10-17 onodu Jon 6.1-13) \p \v 30 Aposel nere ege gidu maidu Yesus ngate komowaneha. Onodu bode nere haruwe taane waha bagu, nere fai-aita oruwanga beele lenigane waha aasa hayane. \v 31 Ono wane wa, nere fai-aita bagu baingaro goigoi maimai wanenga, Yesus no nomo aposel bagu da nyei nomo saini uwau. Ono wainga Yesus no aposel benou lenigai, “Ariya! Ere hagenga ha ete fai uwau langa goidu boya tere menanga houwe tafagu.” \v 32 Ono wainga nere nagenga bot tedu bode ha fai uwau langa goyaneha. \p \v 33 Ono wane wa fai-aita bagu baingaro nere goi ganenga nerigedu bode, nere ha adoha langa goide waha amina isi niganeha. Onodu bode nere taon waha nomo fai-aita bagu oruwanga gurarudu bode haumu Yesus no nomo disaipel bagu goyane waha langa amugedu goyaneha. \v 34 Ono wanenga, Yesus no bot langa goi horiyedu fai-aita bagu toomaro yafa ganenga nerigaiha. No nerigedu bona aau danga bagu warai, taate bona, nere sipsip nebere oofa nigou fai uwau dorofe. Onodu bona no beele baingaro lenigou hugu waraiha. \v 35 Onodu iinga hoonga mini jorowona ono gainga, Yesus nomo disaipel maidu bode Yesus benou letuwane, “Ha beha langa fai uwau, hoonga amina minaha jorowona onona. \v 36 Hilobainga ne fai-aita bagu huuru nigahenga goyode. Nere goidu bode haumu fere-fere, matane langa nebere da dada ejiya wode.” \v 37 Ono wanenga Yesus no nomo disaipel beele ege benou gidu lenigai, “Tere we nere da nigadenga nyode.” Ono wainga nere Yesus isoki tuwane, “Ne ere moni 200 kina langa beret ejiyawei nomo gau hinina yo?” \v 38 Ono wanenga Yesus no ege gidu isoki nigai, “Tere beret agonyi inyina? Tere goidu uragu.” Ono wainga nere goi uredu bode maidu letuwane, “Ere beret anyimu kouwou, hoowe nga nononga bagu inyina.” \p \v 39 Ono wanenga Yesus no nomo disaipel lenigai, “Tere fai-aita bagu oruwanga lenigadenga jiigu hilobainga langa komo-komodu yafode.” \v 40 Ariya nere onou langa yafane wa, komowou ila fai 100, ila 50. \v 41 Ono ganenga Yesus no beret anyimu kouwou bagu hoowe nga nononga waha bagu elegai. Onodu no ha laluwa feele bona Itou hilobainga tuwai. Onodu bona beret kokorudu fai-aita bagu wese nagei nomo bona nomo disaipel nigaiha, onodu hoowe nga nononga waha fere onounga kokorudu fai-aita bagu oruwanga wese nagai. \v 42 Nere oruwanga nyanenga ogonege digaiha. \v 43 Beret matau-matau, hoowe matau-matau bagu otowai waha nere elegedu komomudu bode, kekele 12 jiriwane. \v 44 Nere fai beret nyane waha oruwanga 5,000. \s1 Yesus no yaage katiwou jaula langa golowai. \r (Matiu 14.22-33 onodu Jon 6.16-21) \p \v 45 Ariya Yesus no nomo disaipel nere fasadu onodu bode, bot digedu yaage katiwou fadu ulate Betsaida matane langa amugedu goi gogunga, no nogo iinga fai-aita bagu huuru nigonga hara gogunga no goyonbona lenigaiha. \v 46 No fai-aita bagu huuru nigainga hara ganenga, ariya no hauya wonbona muju langa manaiha. \v 47 Gai esuwa langa, bot yaage katiwou gama langa oto gainga, Yesus nogonga laanga la yafaiha. \v 48 Ono bona no jagui bot mutu langa maibona bot nu tugainga nere koyawei nomo ababi ganenga nerigaiha. Onodu hamba wona ono gainga, Yesus no yaage katiwou jaula langa golodu nere bagu goyaiha. No feiya nigona onowai, \v 49 ariya nomo disaipel, nere yaage katiwou jaula langa golo gainga urane, onodu nere yaage asa te ru iwane. Onodu nere umuge bode hiriwane. \v 50 Nere oruwanga uredu bode, danga bagu umugane. Ono wanenga, Yesus no fasayadu benou lenigai, “Tere danga bagu yafagu. Be jiwe. Tere adai umuge hiyagu.” \v 51 Onodu bona no bot digainga gaara yafane, ono gainga jagui folowai. Ono wainga nere waha uredu bode horoto wane, \v 52 taate bode, saini Yesus no fai-aita bagu beret wese nagainga nyane waha nomo hugu nere ninanege fowei uwa. Nere ninanege gai onou fosokodu inyai. \s1 Yesus no Genesaret langa taura fai baingaro taura jigemu nagaiha. \r (Matiu 14.34-36) \p \v 53 Yesus no nomo disaipel bagu yaage katiwou fadu goi Genesaret ulate langa horiyedu bode, bot dowaneha. \v 54 Nere bot awa tuganenga, fai-aita bagu Yesus uredu bode nere fasayadu bode isi tuwaneha. \v 55 Onodu bode nere matane ulate waha oruwa langa gurarudu golo bode fai-aita bagu lenigane. Ono wanenga nere fai-aita bagu Yesus no haumu adeha langa yafana waha isidu bode, nere taura fai kabali langa inyemu nigidu bode aule nigidu Yesus bagu goyaneha. \v 56 Onodu Yesus no matane oruwa langa, taon oruwa langa, haumu fere-fere oruwanga no goi heigai langa, nere taura fai kotowou haumu langa logosi nigigane. Onodu bode nere Yesus danga bagu isoki tuwane, no taura fai awa nigonga nomo kolos mutu yaasu fuwei nomo bode. Ariya fai-aita bagu oruwanga onou ono wane waha, nere taura ege jige nigaiha. \c 7 \s1 Itou nomo nuuni beele no asage gane nebere beele feiya tuwou. \r (Matiu 15.1-9) \p \v 1 Farisi nere nuuni beele isou fai ila bagu komodu bode, Jerusalem goidu Yesus uraneha. \v 2 Nere goidu bode Yesus nomo disaipel ila, nere owonege hugegu uwa, da nyi ganenga nerigane. \v 3 Farisi nere Juda oruwanga bagu, nere asanege gane nebere fanyinege oojo-oojode. Onou waha bode, nere owonege ada huge dewode wa nere da fasadu ada nyode. \v 4 Saini nere maket langa goidu ege gidu maidu bode, yaage ada bisei mata wode wa, nere da ada nyode. Onodu nere asanege gane nebere onowou ila fere baingaro elegane waha oojo-oojode wa benou, nere kap bagu haaya bagu tauwe bagu kabali dada hugeru-hugerude. \v 5 Ariya Farisi bagu nuuni beele isou fai bagu nere Yesus benou isoki tuwane, “Ne name disaipel nere taate bode ere ebere asage gane nebere fanyinege ada oojo-oojode? Nere owonege jijiga bagu da nyide.” \v 6 Ono wanenga Yesus no benou lenigai, “Profet Aisaia no tere yaawawou fai bona no tigini isisi tigai. No beele benou yeregaiha, ‘Nere fai-aita bagu beha nere ewe huranege langanga unyife isoude, nebere huwanyanege ninanege bagu ji gai baae hidu inyina. \v 7 Nere ewe fai nebere nuuni beele wahanga malalamu bode lede, “Beha waha Itou nomo beele.” Ono bode nere ji unyife ewe isou-isoude.’ \v 8 Tere Itou nomo nuuni beele amina aweyeha, tere fai nebere onowou wahanga danga bagu yaasu yaasuya.” \p \v 9 Onodu Yesus no ege benou lenigai, “Tere Itou nomo nuuni beele feiya boya tebere fanyitege wahanga oojowei nomo mai deweyeha. \v 10 Moses no lewai, ‘Ne anyane amene ngare neire huuna langa yafa bonahe neire beele oojowau,’ onodu ‘fai no umamu yo anya yo beele inyaba letuwona wa, no umonbona.’ \v 11 Onou wa tere benou leleya, ‘Fai ete no moni dada umamu yo anya yo hoyo tuwei nomo inyonbona, ariya no leniron bona, “Moni beha ji Itou tuwei nomo boni hangada naha inyina,” \v 12 ariya fai waha no umamu anya ngare hoyo nirei nomo dada adai onowou.’ \v 13 Onou waha bona tere onowou asatege gane langa tei waha oojo boya, Itou nomo beele ileiya. Ono boya tere fanyimu onouha waha baingaro ono-onoya.” \s1 Yesus no dada fai ono tuganga jijigana waha bona lena. \r (Matiu 15.10-20) \p \v 14 Yesus no fai-aita bagu ege yaure nigidu bona benou lenigai, “Tere oruwanga yame beele isidu bonade ninatege isi dewagu. \v 15 Dada fai ete langa malala inyidu, fai huwanya langa goyona waha no fai jijiga ada tuwonbona. \v 16 Dada fai huwanya langa inyidu malala langa heigena waha no fai jijiga tuwonbona.” \p \v 17 Onodu Yesus no fai-aita bagu awa nigidu bona mata langa goyaiha. Ono gainga nomo disaipel nere no muuji beele lenigai waha nomo hugu isei nomo bode isoki tuwane. \v 18 Ono wanenga Yesus no benou lenigai, “Tere fere ninatege uwau yo? Dada oruwanga malala fai langa inyidu, fai huwanya langa goidu jijiga ada tuna waha tere alai uwa rute? \v 19 Ji benou lenaha, taate bona, dada onouha waha fai huwanya langa tigini ada mini minina. Uwa. No fai hewenege anya langa mini ganga, iinga nere hewenege yagu ganenga mata menekele la mini-minina.” Yesus no beele waha langa no benou lewai, “Da oruwanga Itou ago langa nere jijiga uwau.” \v 20 Onodu Yesus no ege lewai, “Dada no fai huwanya langa inyidu bona, malala langa heigena waha no fai jijiga tutuna. \v 21 Ji dada hogo fere-fere fai ninau langa heigena waha boni leni, wa dada benou waha, Isou inyaba longi tafou, yebuwei nomo fanyimu, fai dunege kotewei nomo fanyimu bagu, \v 22 fai-aita te guruwou waha longi tafou, agenege warou, onowou inyaba, beele yaawawou, edegawou, huwanyage inyaba gonga ila beele inyaba lenigou, feeto bode dabu tayou fanyimu onowou. \v 23 Onowou inyaba beha oruwanga fai huwanya langa inyidu malala heigena waha no Itou ago langa fai jijiga tutuna.” \s1 Fonisia aita ete Yesus bona huwanya ngalengawai. \r (Matiu 15.21-28) \p \v 24 Yesus no jaidu matane waha awadu bona ulate taon Tair langa goyaiha. Onodu no mata ete huwanya langa goyai, no fai ete te no walanga yafana iwou isei nomo awai. Onowai waha, no huwaridu yafei nomo edo uwa. \v 25 Aita ete Yesus walanga yafana iwou isaiha. Aita waha no nomo mago waha no hauri inyaba bagu. Aita waha no fasayadu maidu bona Yesus afo hugu langa afo tuburu kutudu yafai. \v 26 Aita waha no ha mata eteha. Aita waha no Fonisiaha, kantri Siria langa inyina. No mago hauri inyaba so fuwei nomo bona beele danga bagu Yesus isoki tuwai. \v 27 Ono wainga Yesus no benou letuwai, “Ere amugedu gaare mene-mene da nigidu. Gamaji ere gaare mene-mene nebere da elegedu gauna ayaru nagoga.” \p \v 28 Ono wainga aita waha no Yesus nomo beele ege gidu benou letuwai, “Anyakaro, gauna tebol huuna langa jiride, nere fere magana mene-mene nebere da tuturumu nyi-nyide.” \p \v 29 Ono wainga Yesus no aita waha letuwai, “Ne onou leni bona, ne dabu ege gidu goyau. Hauri inyaba ne name magene amina awa tuwaha.” \v 30 Ono wainga aita waha no ege gidu nomo mata langa goidu bona hauri inyaba nomo magana awa tuwainga, kabali langa inyi gainga uraiha. \s1 Yesus no fai ete agokuli hurau bagu fosokowou figini tuwai. \p \v 31 Ariya Yesus no ege jaidu Tair ulate waha awadu Saidon taon nomo distrik langa goyaiha. No gai goidu Dekapolis ulate langa heigedu bona Galili yaage katiwou langa goi heigaiha. \v 32 Ono wainga fai ete agokuli fosokowou onodu munyagu ou bagu, no beele ledewei nomo edo uwa, nere haudu bode Yesus bagu mayaneha. Onodu Yesus no fai waha langa owo tafei nomo bode isoki tuwane. \v 33 Ono wanenga Yesus no fai-aita bagu awa nigidu, fai waha hawainga goidu nere narenga yafare. Onodu Yesus no fai waha agokuli nga langa owo jirou tafai. Onodu iinga nogo owo jirou langa mulugu bisingadu bona fai waha munyagu langa tafaiha. \v 34 Onodu Yesus no ha laluwa feele tugainga merou mayainga hoouwe danga bagu tai. Ono bona fai waha benou letuwai, “Efata.” Waha nomo hugu benou, “Ne fokowau.” \v 35 Ono wainga fai waha agokuli fasayadu foko tubona, dada munyagu ou tuwai waha faa tuwainga beele ledewei nomo edo isaiha. \v 36 Onodu Yesus no fai-aita bagu nere dada urane waha fai ete te adai hai fuwei nomo bona danga bagu karu nigaiha. Ariya uwa, nere beele waha malalamuwei nomo bode danga tafaneha. \v 37 Ono wanenga fai-aita bagu beele waha isidu bode horoto wane, onodu lewane, “No dada oruwanga onona waha dada hilobainga wahanga onona. No agenege kuli fokomu nagi ganga beele iside, fai huranege fosokowou beele lede.” \c 8 \s1 Yesus no fai 4,000 da nigai. \r (Matiu 15.32-39) \p \v 1 Saini waha langa fai-aita bagu toomaro ege mai kotowane wa, nere da uwau. Ono wanenga Yesus no nomo disaipel yaure nigainga mayanenga, benou lenigai. \v 2 “Ji nere fai-aita bagu beha boni aau yarina, nere ji ngate yafa geyenga fati ei oruwa usu waha, da uwau. \v 3 Nere huweli onou yafa gogunga ji nebere mata langa huuru nigoni wa, gamaji nere jala gama huweli bode agenege gui wonga orososo woguga. Nere ila ha baae langa golodu mayaneha.” \v 4 Ono wainga nomo disaipel beele ege gidu benou letuwane, “Haumu beha fai uwau. Onou waha bona ere beret alanga elegedu boya fai-aita bagu beha nigedenga nyode?” \v 5 Ono wanenga Yesus no nomo disaipel isoki nigai, “Tere beret agonyi inyina?” Ono wainga nere letuwane, “Ere beret 7 inyide.” \p \v 6 Ono wanenga Yesus no fai-aita bagu lenigainga oula langa yafane. Ono ganenga no beret 7 waha elegedu Itou hilobainga tudu bona, lalatidu bona nomo disaipel wese nagei nomo bona nigai. Ono wainga nomo disaipel nere fai-aita bagu wese naganeha. \v 7 Onodu fere nere hoowe mene-mene etenga-etenga bagu. Yesus no hoowe waha fere Itou hilobainga tudu bona wese nagei nomo bona disaipel lenigai. \v 8 Saini fai-aita bagu nyanenga ogonege digainga, da matau-matau awaru wane waha, elege komomudu bode kekele 7 jiri wane. \v 9 Nere fai-aita bagu waha lelege nigou 4,000 onou. \p Onodu Yesus no huuru nigainga hara ganenga, \v 10 no fasayadu bona nomo disaipel bagu bot digedu bode ulate Dalmanuta distrik langa goyaneha. \s1 Yesus no dodokawou ila tafei nomo bode letuwane. \r (Matiu 16.1-4) \p \v 11 Farisi nere Yesus bagu maidu bode, beele langa warawou hugu tafane. Nere Yesus no Itou nomo haruwe tena waha abitimuwou dodoka ete naani dorofe tafon bona lewane. Nere ewe wala-wala tu urei nomo ono wane. \v 12 Ono wanenga Yesus no nomo hauri langa isai wa no ou tuwai, ono wainga benou lewai, “Saini beha nomo fai-aita bagu nere taate bode naani urei nomo yaurede? Ji tere ngalenga letigini, nere naani ete te ada urodbode, gai uwanga uwa.” \v 13 Onodu no awa nigidu bona ege bot digedu, yaage katiwou ulate langa goyaiha. \s1 Farisi nebere yis bagu Herot nomo yis bona bagu muuji beele. \r (Matiu 16.5-12) \p \v 14 Yesus nomo disaipel nere agenege digainga beret ila elegedu mayegu uwa. Nere beret gai etenga wahanga bot langa inyaiha. \v 15 Ono wainga Yesus no beele danga bagu benou lenigai, “Tere oofa dewagu. Tere Farisi nebere yis bagu Herot nomo yis bagu ure dewagu.” \v 16 Ono wainga Yesus nomo disaipel nere nage-nage gama langa benou leguru wane, “No beele onou lehigina waha taate bona, ere beret uwau rute.” \v 17 Ono wanenga Yesus no nomo disaipel beele onou lewane waha amina isi nigidu bona, benou lenigaiha, “Tere taate boya tere tagetage beele kejiwe benou leya, ‘Ere beret uwau guruya?’ Tere fo tigei uwa rute? Tere isou uwau rute? Tere agetege digaha yo? \v 18 Tere agetege bagu, onou wa tere dada nerigegu uwa yo? Tere agetege kuli bagu, onou wa tere beele isegu uwa yo? Tere ninatege hilala waiha yo? \v 19 Saini ji beret anyimu kouwou, fai 5,000 lalatidu nigene nyanenga ogonege digainga beret matau-matau awaru wanenga otowai waha, tere kekele agonyi jiri weyeha yo?” Ono wainga nere letuwane, Kekele “12.” \v 20 “Saini ji beret 7, fai 4,000 lalatidu nigene nyanenga, matau-matau giwai waha, tere kekele agonyi jiri weyeha yo?” Ono wainga nere letuwane, “Kekele 7.” \v 21 Ono wanenga no lenigai, “Tere isegu uwa rute?” \s1 Yesus no Betsaida langa fai ete ago fosokowou figini tuwai. \p \v 22 Yesus no nomo disaipel bagu goi Betsaida matane langa heiganenga, fai ete ago fosokowou haudu bode no bagu mayaneha. Onodu nere Yesus no owo fai waha jaula langa tafei nomo bode letuwaneha. \v 23 Ono wanenga Yesus no fai waha owo yaasudu bona haudu matane gisa langa goyaiha. Onodu bona mulugu ago langa bisinga fudu bona, owo fai waha jaula langa tafa bona, benou isoki tuwai, “Ne dada ete ureni yo, uwa?” \v 24 Ono wainga fai waha igei bona Yesus benou letuwai, “Ji fai ila nerigeni, ariya ji nere nauge dorofe golodu goi ganenga nerigeni.” \v 25 Ono wainga Yesus no owo ege fai waha ago langa tafai. Ono wainga fai waha danga bagu igei wainga, ago hilou wainga, dada oruwanga foodu nerigaiha. \v 26 Ono wainga Yesus no fai waha huuru tuwainga nomo mata langa goi gainga, benou letuwai, “Ne matane huwanya langa adai goyau.” \s1 Pita no Yesus faiwe waha malalamudu lewai. \r (Matiu 16.13-20 onodu Luk 9.18-21) \p \v 27 Yesus no nomo disaipel bagu jaidu nere matane, Sisaria taon Filipai hinomu langa goyaneha. Nere goi bode jala langa Yesus no nomo disaipel benou isoki nigai, “Nere fai-aita bagu ji bode faiwei tigini hide yo?” \v 28 Ono wainga nere letuwane, “Nere ila Jon yaage bisemu nigigou fai ide. Ila lede, ne Elaija. Ono ganenga nere ila lede, ne profet ete.” \v 29 Ono wanenga Yesus no nere benou isoki nigai, “Ariya tere tage ji faiwei hiya yo?” Ono wainga Pita no Yesus nomo beele ege gidu benou letuwai, “Ne fai Itou nomo fai-aita bagu ege gidu hanigei nomo hangada hinai waha.” \v 30 Ono wainga Yesus no nogo faiwei waha nomo disaipel nere fai ete te adai letuwogu bona karu nigaiha. \s1 Yesus no lewai, no umedu ege gidu jayonbona. \r (Matiu 16.21-28 onodu Luk 9.22-27) \p \v 31 Onodu Yesus no nomo disaipel benou isisiwou nigai, “Fai Nomo Idau no jimiri baingaro tonbona, nere mora bagu, nere pris aroro, nere nuuni beele isou fai, nere no moge tubode dukote wogunga umonbona. Ono wogunga fati eei langa no ege gidu jayonbona.” \v 32 Yesus no beele beha malala foomudu lenigaiha. Ono wainga Pita no Yesus haudu gisa langa goidu bona honggoro tuwou hugu warai. \v 33 Ono wainga Yesus no ubuludu nomo disaipel feele nigi bona, Pita honggoro tubona benou letuwai, “Satan, ne mogofe langa goyau. Ne Itou nomo isou oojowei uwa. Ne fai nebere isounga oojoni.” \p \v 34 Onodu Yesus no nomo disaipel bagu nere fai-aita bagu yaure nigainga mayanenga benou lenigai, “Fai ete no ji oojo hiyona wonga, nomo gauwou ilei bona nomo nauge abalakawou auledu oojo hiyona. \v 35 Wa taate bona, fai ete no nogo nomo ago auma yafou yaasu wona wa, no nomo ago auma yafou wa yae wonbona. Fai ete no ji bona bagu yame hilou beele bona bagu ninau isidu bona nomo ago auma yafou awona wa, no nomo ago auma yafou waha inyi dewonbona. \v 36 Fai ete no oula nomo dada oruwanga elegedu, no nomo ago auma yafou yae wona wa, ariya dada waha oruwanga adadu hoyo tuwodbode? \v 37 Fai waha no nomo ago auma yafou waha ege ejiyawou taate dada nigonbona? \v 38 Elebe saini beha nomo fai-aita bagu nere Itou moge tubode, onowou inyaba hogo fere-fere onode. Onodu nebereha fai ete no ji bona, yame hilou beele bona bagu mayau tuwei mata wona wa, iinga huunta langa, Fai Nomo Idau no Umamu nomo lala anyakaro langa yafa gonga, Itou nomo ensel bagu mode saini waha langa, Fai Nomo Idau fere fai waha bona mayau tuwonbona.” \c 9 \p \v 1 Onodu Yesus no benou lenigai, “Ji tere ngalenga letigini, fai ila otode beha nere umeru wegu uwa langa Itou nomo huuna langa yafou no danga bagu heigonga urodbode.” \s1 Yesus no nomo gogala hogo ferete heigai. \r (Matiu 17.1-13 onodu Luk 9.28-36) \p \v 2 Fati 6 usu wainga, Yesus no Pita wainga Jems wainga Jon, hanigedu muju ete gai ouwe langa manai. Onodu nere nagenga walanga yafane. Nere yafa bode igei ganenga, Yesus gogala ubuludu hogo ferete heigaiha. \v 3 No nomo ogola dada lala dorofe heigai, onodu gai kaamba foowou. Oulaha fai ete no ogola gai kaamba onouha ete heigemuwei nomo edo uwa. \v 4 Ono gainga Elaija no Moses ngare heigarenga Yesus ngate beele hai ganenga Yesus nomo disaipel nerigane. \v 5 Pita no waha uredu bona Yesus benou letuwai, “Isisi higou fai, ere belanga hilobainga yafaya. Ere edo youyou ei nononga tafoboya, ete name ete Moses nomo ete Elaija nomo tafoboya.” \v 6 Pita no onou lewai, wa taate bona, nere danga bagu umugane, onodu Pita no taate beele lewei nomo foo tuwei uwa. \v 7 Ono gainga agau ete maidu kutau nigai. Ono wainga agau waha huwanya langa fai bolonege ete benou lewai, “Beha ji yame Idafe, Ji no gaude tuni. Tere nomo beele isagu.” \v 8 Ono wainga Yesus nomo disaipel fasayadu onou agenege fere-fere igeidu fai ete te uregu uwa. Yesus nogonga nere bagu yafa gainga uraneha. \p \v 9 Onodu nere muju awadu heigedu mini bode, Yesus no benou lenigai, “Dada tere ureyaha beha fai ete te adai hai fuwadenga isona, goi saini Fai Nomo Idau no matmat awadu ege gidu jayonbona.” \v 10 Ono wainga nere beele waha yaasudu bode nere nage-nage benou leguruwane, “Matmat awadu ege jayei nomo beele beha, taate bona lena?” \p \v 11 Onodu nere Yesus benou isoki tuwane, “Nere nuuni beele isou fai taate bode Elaija no mayonga wou onou lelede?” \v 12 Ono wanenga Yesus no ege gidu benou lenigai, “Beele beha no ngalenga. Elaija no ege gidu maidu bona, dada oruwanga ege tiginimu wonbona. Onou wa taate bona beele beha Itou nomo buk langa inyina, Fai Nomo Idau no jimiri baingaro tonga, fai nere no inyabamu tuwode yo? \v 13 Onou wa ji tere benou letigini, Elaija no amina mayai. Ono wainga fai nere nebere gauwou oojo bode nere onowou hogo fere-fere ono tuwane. Itou nomo buk langa beele inyina dorofe.” \s1 Yesus no magana menakele ete hauri inyaba bagu figini tuwai. \r (Matiu 17.14-21 onodu Luk 9.37-43) \p \v 14 Yesus no nomo disaipel eei bagu goi disaipel ila waha bagu heigedu bode, fai-aita bagu toomaro nomo disaipel kolili nigidu oto ganenga, nuuni beele isou fai ila nere bagu beele langa wara ganenga nerigane. \v 15 Ono ganenga fai-aita bagu nere waha oruwanga Yesus mayainga uredu horoto wane, onodu gurarudu goidu Yesus kaiye tuwaneha. \v 16 Ono wanenga Yesus no benou isoki nigai, “Tere taate boya nere bagu beele langa waraya?” \v 17 Ono wainga fai ete nere fai-aita bagu toomaro waha gamanege langa no beele ege gidu benou letuwai, “Isisi higou fai, hauri inyaba ete hurau fosokowou yame fai magana langa inyina, waha boni ji no haudu ne bagu mainaha. \v 18 Saini baingaro hauri inyaba waha no danga bagu yaasu tudu bona, te kaite tuganga oula langa taumena. Ono ganga no mulugu kaamba maibona maa gidodo bona gogala oruwa dei-deina. Ji name disaipel nere hauri inyaba waha so tuwei nomo boni leniginaha, ariya nere edo uwa.” \p \v 19 Ono wainga Yesus no beele waha isidu bona fai-aita bagu benou lenigai, “Oo tere fai-aita bagu huwanyatege ngalengawou uwau, Ji saini agonyi gai tere bagu yafoni? Ji saini agonyi tebere ou auloni? Tere magana waha haudu ji bagu mayagu.” \v 20 Ono wainga nere magana waha haudu bode Yesus bagu goyanenga, hauri inyaba no Yesus uredu bona fasayadu magana waha inyangaaro nudu kaite tuwainga oula langa me taumedu ubadi gainga, mulugu kaamba-kaamba hurau langa mayaiha. \p \v 21 Ono wainga Yesus no magana waha umamu isoki tuwai, “Saini agonyi no benou ono bona yafaiha?” Ono wainga no Yesus benou letuwai, “Saini no menakele langa inyi gainga. \v 22 Saini baingaro hauri inyaba waha no eeya langa aya tugai, yaage langa aya tugai, ono bona dukote wona onogai. Waha bona ne edo wonga, ere bonahe augami hinonga hoyo higau.” \v 23 Ono wainga Yesus no magana waha umamu benou letuwai, “Ne taate boni leni, ‘ne edo wonga?’ Ne huwanyate ngalenga wonga wa, ne dada oruwanga onowei nomo edo.” \v 24 Ono wainga fasadu onou magana waha umamu no inyangaaro yauredu benou lewai, “Ji huwanyafe ngalengana, ariya ji yame huwanyafe ngalengawou tutu. Ne hoyo hiyau.” \v 25 Yesus no fai-aita bagu toomaro gurarudu mai jugu niganenga nerigai. Onodu no hauri inyaba waha honggoro tubona benou letuwai, “Hauri inyaba hurate agene kuli bagu fosokowou, ji lehinini, ne magana beha awa tuwau. Ne ege no huwanya langa adai goyau.” \v 26 Ono wainga hauri waha inyangaaro yauredu, no magana waha inyangaaro onou nu tudu bona awa tudu heige fagawai. Ono wainga magana waha no umou dorofe inyai. Ono wainga fai-aita bagu baingaro uredu bode, “No umaha iwane.” \v 27 Onou wa, Yesus no magana waha owo yaasudu bona, jaimu tuwainga jaidu otowaiha. \p \v 28 Iinga Yesus no mata langa goyainga, nomo disaipel nere nagenga yafa bode benou isoki tuwane, “Adadu waha ere hauri inyaba waha so tuwei nomo edo uwa?” \v 29 Ono wanenga no benou lenigai, “Hauyawei nomo fanyimu langanga hauri inyaba onouha waha so tuwei nomo edo.” Jala ete-ete la edo uwa. \s1 Yesus no umedu ege gidu jayonbona waha lenga wai. \r (Matiu 17.22-23 onodu Luk 9.43-45) \p \v 30 Yesus no nomo disaipel bagu taon waha awadu bode golodu Galili distrik gama langa goyaneha. Onodu Yesus no walanga yafana iwou fai ete te isei nomo awaiha, \v 31 wa taate bona, no nomo disaipel isisiwou nigou haruwe tai. No benou lenigai, “Nere Fai Nomo Idau fai owonege langa tafa tuwodbode, Ono wogunga nere dukote wogunga umonbona. Nere dukote wogunga umedu, fati eei langa no ege gidu jayonbona.” \v 32 Ariya beele waha nomo hugu nere foo nigei uwa. Waha bode nere beele waha ege gidu isoki tuwei nomo umuganeha. \s1 Faiwei no amugou? \r (Matiu 18.1-5 onodu Luk 9.46-48) \p \v 33 Ariya nere goi Kaperneam taon langa heigane. Onodu bode mata huwanya langa goidu, Yesus no nomo disaipel benou isoki nigai, “Tere jala langa golo boya taate beele leguruyaha?” \v 34 Ono wainga nere beele ete ege gidu letu weguwa. Wa taate bode, nere jala langa golo bode faiwei no nebere amugou yafonbona waha bode beele langa wara wane. \v 35 Ono wanenga Yesus no yafa bona nomo disaipel 12, yaure nigainga mayane. Nere mayanenga no benou lenigai, “Fai ete no amugou yafona wonga, no gai huunta yafonbona, no fai oruwa hoyo nigei nomo haruwe fai dorofe yafonbona.” \v 36 Onodu no magana menakele ete haudu bona nere gamanege langa otomu tudu magana mena waha yaasu tubona benou lenigai, \v 37 “Fai ete ji bona isidu, magana ete magana beha dorofe hoyo tuwona wa, no ji hoyo hina. Onodu fai no ji hoyo hina waha no jiinga hoyo hiyei uwa. No Jijei ji huuru hiyainga mene waha, no hoyo tuna.” \s1 Fai no ebere honggoro fai uwa waha, no ebere ilibage. \r (Luk 9.49-50) \p \v 38 Jon no Yesus benou letuwai, “Isisi higou fai, fai ete ne unyite langa hauri inyaba so nigi ganga ureyaha. Ariya no ere oojo higei uwa. Onou waha bona ere no karu tuyaha.” \v 39 Ono wainga Yesus no Jon benou letuwai, “Tere adai karu tuwagu. Fai ete no ji unyife langa dodoka tafei mata wonga wa, no ji beele inyaba fasayadu ada lehiyon bona. \v 40 Fai no ere ada honggoro higina waha, no ere ebere ilibage. \v 41 Fai ete no tere terigedu bona benou isei mata wona, ‘Ji Kristus nomo fai hoyo nigon boni.’ Onodu no tere yaage kap langa tigona wa, ji tere ngalenga letigini, fai waha no nomo agou ada uwa wonbona.” \s1 Onowou inyaba no huwanyage ngalengawou inyabamuna. \r (Matiu 18.6-9 onodu Luk 17.1-2) \p \v 42 “Yesus no ege benou lena, fai ete no magana mene-mene ji bode huwanyanege ngalengade waha, ono nigonga nere une langa metaumeruwei mata wode wa, hilobainga nere fai waha megebu anyakaro bou langa dagedu hiiri ogomu langa te kaite tuwogunga minidu umona. \v 43-44 Ne name owone ete no ono hinonga une langa meboduwei mata bonahe wonga wa, ne owone ete karudu kaitau. Ono wahenga hilobainga ne owone etenga inyonga, ne agene auma yafou tigini tau. Gamaji ne owone nga inyonga ne eeya ha, eeya ada gare-garena waha langa goyau ganga. \v 45-46 Onodu ne name afene ono hinonga une tafei mata bonahe wonga wa, ne afene karudu kaitau. Ono wahenga hilobainga ne afene etenga inyonga ne agene auma gai-gai yafou tau. Gamaji ne afene nga bagu wonga nere eeya ha langa aya hinoguga. \v 47 Onodu ne agene magana ete ono hinonga une tafei mata bonahe wonga, ne agene magana waha fasidu kaitau. Ono wahenga hilobainga, ne agene magana etenga wonga, ne Itou nomo huuna langa yafou huwanya langa goyau ganga. Gamaji ne agene magana nga bagu wonga, eeya ha langa aya hinoguga. \v 48 Haumu waha langa, ‘maruma mene-mene genege gala nyi-nyide, nere ada usu wode. Ono ganga eeya genege gala bitina, waha fere ada usu wona.’ \p \v 49 “Nere Itou ago langa eege heigei nomo bode, eeya muru warou oruwa langa sol tafa-tafade. Onou dorofenga, eeya no fai oruwa langa heigonbona. \p \v 50 “Sol no dada hilobainga. Onou wa, sol nomo iisa usuwei mata wonga, tere ege adadu ono wadenga sol ege iisa bagu wona? Sol no kaafa dada ono nigiganga hilou inyi-inyina, onou dorofenga tere sol hilobainga dorofe heigedu yafou hilobainga baitege gane gamanege langa heigemu wagu.” \c 10 \s1 Yesus no fai-aita bagu te gurudu ege awa gurude waha bona lena. \r (Matiu 19.1-12 onodu Luk 16.18) \p \v 1 Yesus no jaidu bona haumu waha awadu, Jordan yaage ulate Judia distrik langa goyai. Ono wainga fai-aita bagu baingaro ege mai komo tuwane. Ono wanenga no nomo onowou oojo bona fai-aita bagu Itou nomo beele lenigaiha. \p \v 2 Ono gainga Farisi nere Yesus bagu maidu bode wala-wala tu urode ono wane. Nere benou isoki tuwane, “Ere ebere nuuni beele no fai-aita bagu te guruwou waha, fai no aita edo awa tuwona yo, uwa?” \v 3 Ono wanenga Yesus no nebere beele waha ege gidu benou lenigai, “Moses no nuuni beele adoha waha tigai?” \v 4 Ono wainga nere letuwane, “Moses no fai ete fai-aita ngare te guruwou waha karuwei nomo wonga, pepa ete yeregedu aita tudu bona awa tuwonga fagawei nomo edo iwai.” \v 5 Ono wane wa Yesus no benou lenigai, “Tere fetowou fai, waha bona Moses no nuuni beele beha yerege tagaiha. \v 6 Isagu. ‘Gai amina langa, saini Itou no dada oruwanga tafa borodu bona, no fai-aita bagu tafa nigai, onodu no nomo nigainga fai-aita bagu heigane. \v 7 Waha bona fai no umamu anya ngare awa niridu bona oya ngare fadadu yafa-yafadere, \v 8 onodu nere genere gala etenga heigare.’ Itou no onou lewai bona nere nga dorofe yaferu uwa, Nere genere gala etenga dorofe heigare. \v 9 Waha bona dada Itou no amina dagai waha, fai no adai futu wona.” \p \v 10 Iinga Yesus no nomo disaipel bagu mata langa gidu goidu bode, no nomo disaipel fai-aita bagu te guruwou karude beele waha ege isoki tuwane. \v 11 Ono wanenga Yesus no benou lenigai, “Fai ete no oya awa tudu bona ege aita ete tei mata wona wa, no nomo oya inyabamu tudu bona longi fanyimu tafaha. \v 12 Onou dorofenga aita ete no au awa tudu bona fai ete tei mata wona wa, no longi fanyimu tafaha.” \s1 Yesus no magana mene-mene awa nigogunga no bagu mayei nomo lenigai. \r (Matiu 19.13-15 onodu Luk 18.15-17) \p \v 13 Ariya nere magana mene-mene hanigedu Yesus bagu mayane. Nere no owo magana mene-mene langa tafei nomo bode gau nigai. Ono wanenga Yesus nomo disaipel nere fai-aita bagu honggoro nigane. \v 14 Yesus no waha uredu bona huwanya inyaba wainga, nomo disaipel benou lenigai, “Tere magana mene-mene awa nigadenga ji bagu mayode. Tere adai karu nigagu. Itou nomo huuna langa yafou wa fai nere magana mene-mene benouha waha nebere. \v 15 Ji tere ngalenga letigini, fai ete no Itou nomo huuna langa yafou, nere magana mene-mene tetede dorofe ada tei mata wonga, Itou nomo huuna langa yafou waha huwanya langa ada goyonbona. Gai uwanga uwa.” \v 16 Onodu Yesus no magana mene-mene owo langa yaasu nigi bona, owo jaulanege langa tafadu, Itou figini nigei nomo bona isoki tuwai. \s1 Fai dada baingaro bagu no Yesus ngare beele hayare. \r (Matiu 19.16-30 onodu Luk 18.18-30) \p \v 17 Yesus no golodu goi gainga, fai ete guriyedu mai Yesus langa afo tuburu kutudu benou isoki tuwai, “Isisi higou fai hilobainga, ji adadu onodu boni agefe auma gai-gai yafou hilobainga waha toni?” \v 18 Ono wainga Yesus no fai waha benou letuwai, “Ne taate boni ji fai hilobainga hini? Itou no nogonga hilobainga. \v 19 Ne nuuni beele langa beele iseneha, ‘Tere fai-aita bagu ila adai dunege kote wagu. Tere fai-aita bagu te guruwou waha longi fanyimu adai ono wagu. Tere dada adai yebu wagu. Tere fai-aita bagu ila yaawa nigou langa kot langa adai tafa nigagu. Tere fai ila yaawa nigidu nebere dada adai nganege elegagu. Tere ametege anyatege gane nebere huuna langa yafa bonade, belenege oojo wagu.’ ” \v 20 Ono wainga, fai waha no Yesus benou letuwai, “Isisi higou fai, saini ji menekeleha mai elebe langa, ji nuuni beele waha oruwanga oojoni.” \v 21 Ono wainga Yesus no fai waha fele-fele tudu gaude tuwai. Onodu fai waha benou letuwai, “Ne dada etenga boni gai tutu hinina. Ne goidu name dada huurudu bonahe, dada waha nomo moni tedu, fai dadanege uwau waha nigau. Ne onou ono bonahe wonga, ne ha laluwa langa dada hilobainga bagu. Ne maidu ji oojo hiyau.” \v 22 Ono wainga fai waha no beele waha isidu bona, hogo karadu huwanya ou tugainga goyaiha. Wa taate bona, no dada baingaro bagu. \p \v 23 Ono wainga, Yesus no nomo disaipel feele nigi bona lenigai, “Nere fai dada baingaro bagu waha, Itou nomo huuna langa yafou waha huwanya goyei nomo darau.” \v 24 Ono wainga Yesus nomo disaipel nere Yesus nomo beele waha isidu bode horoto wane. Ono wanenga Yesus no beele ege gidu benou lenigai, “Yame magana gane, fai no Itou nomo huuna langa yafou waha huwanya langa goyei nomo haruwe danga. \v 25 Ariya Kamel no kolos ereregou nil jogodo langa goyei nomo wa, moni fai no Itou nomo huuna langa yafou waha huwanya la goyei nomo ababina dorofe uwa.” \v 26 Ono wainga Yesus nomo disaipel nere horotodu bode nere nage-nage benou leguruwane, “Onou wonga, faiwei no edo agenege auma gai-gai yafou waha tona?” \v 27 Ono wanenga Yesus no nomo disaipel tigini feele nigi bona benou lenigai, “Fai nere nagewe edo uwa. Itou no edo langa. Itou no dada oruwanga edo langa ono wonbona.” \p \v 28 Ono wainga Pita no Yesus beele ete benou letuwai, “Urau. Ere ebere dada oruwanga awaru yaha inyi ganga ne oojo hiniya.” \v 29 Ono wainga Yesus no lenigai, “Ji ngalenga letigini, fai oruwanga nere ji bode, hilou beele bode isidu, nebere mata awode yo, bainege gane yo, ogonege gane yo, anyanege-amenege gane yo, magana yo, haga yo, awarudu ji oojo hide wa, \v 30 nere 100 ege elegod bode. Saini nere oula belanga gai yafode waha, Itou no dada baingaro nigonbona, amina nere dada ila bagu yafane waha feiya tuwou. Nere mata baingaro, bainege gane baingaro, ogonege gane baingaro, anyanege gane baingaro, magana baingaro, haga baingaro elegod bode. Onodu fere, fai ila onowou inyaba ono nigodbode. Onodu saini iinga huunta mayona langa, nere agenege auma gai-gai yafou waha todbode. \v 31 Onou wa fai baingaro nere elebe amugou yafade waha, nere gai huunta yafodbode. Fai baingaro nere huunta yafade waha, nere amugou yafodbode.” \s1 Yesus no umedu ege gidu jayonbona le eeiwai. \r (Matiu 20.17-19 onodu Luk 18.31-34) \p \v 32 Yesus no nomo disaipel bagu jala golodu Jerusalem goyode onowane. Yesus no nere amuge nigidu goyaiha. Ono wainga nomo disaipel ninanege baingaro isane. Ono ganenga fai-aita bagu nere oojo nigane wa, nere umugane. Yesus no ege nomo disaipel 12 waha hanigedu bona, dada no langa heigon bona waha hai nagou hugu warai. \v 33 Yesus no benou lenigai, “Isagu. Ere elebe Jerusalem goiya, ere goyedenga nere Fai Nomo Idau pris aroro bagu nuuni beele isou fai bagu owonege langa tafa tuwodbode. Onodu nere kot langa tafa tudu bode, dukote wogunga umonbona waha bode beele ngado wodbode. Onodu nere fai fereha nigodbode. \v 34 Ono wogunga fai nere waha memesi tubode bisinga tubode falagati uulu tudu, dukote wogunga umonbona. Ono wogunga fati eei langa no ege gidu jayonbona.” \s1 Jems Jon ngare nere fai aroro heigod bodere onoware. \r (Matiu 20.20-28) \p \v 35 Sebedi idau gane nga nononga, Jems Jon ngare, nere Yesus bagu maidu bodere benou letuware, “Isisi higou fai, ere dada ete boyare isoki hino boyare, ne dada waha ono harau ganga boyare gau hirina.” \v 36 Ono warenga Yesus no benou isoki nirai, “Tere ji taate dada ono tarei nomo gau tirina?” \v 37 Ono wainga nere letuware, “Saini ne king anyakaro heigedu bonahe, ere gau yare ere gamarere langa ete, ne owone hilou langa yafa gonga ete ne owone kenao langa yafonbona.” \p \v 38 Ono warenga Yesus no benou lenirai, “Tere dada ji isoki hiyare beha boyare ada isi deyare. Dada kap langa elebe ji nyonboni waha tere nyei nomo edo yo? Yaage bisou elebe ji toni ononi beha tere tei nomo edo yo?” \v 39 Ono wainga nere letuware, “Ere edo langa.” \p Ono warenga Yesus no lenirai, “Ngalenga, kap elebe ji nyoni ononi beha langa tere fere nyaru ganga, onodu yaage bisou elebe ji toni ononi beha tere fere taru ganga. \v 40 Ariya faiwei no ji owofe hilou langa yafa gonga faiwei no ji owofe kenao langa yafonbona wa, ji yame haruwe uwa. Sia waha Itou no fai amina haiya nagai waha nere nebere.” \p \v 41 Saini Yesus nomo disaipel 10 nere dada Jems no Jon ngare Yesus isoki tuware waha beele isidu, nere bode honggoro wane. \v 42 Ono wanenga Yesus no nere yaure nigainga mayanenga benou lenigai, “Tere isiya, fai nere fai-aita fereha gane nebere mora bagu dorofe yafade waha, nere nebere fai-aita bagu danga onou oofa nigi-nigide. Onodu fai-aita bagu nebere beele oojowei nomo danga tafa tafade. \v 43 Onou wa, onowou waha tere gama langa adai inyou. Fai ete no tere gamatege langa anyakaro yafona wonga, no tebere haruwe fai yafonbona. \v 44 Fai no tebere amugou fai yafona wonga, no fai oruwanga nebere haruwe fai ewe dorofe yafonbona. \v 45 Taate bona, Fai Nomo Idau mai fere, fai-aita bagu no hoyo tuwou haruwe te fuwei nomo mei uwa. No nere hoyo nigei nomo mai, onodu no nogo nomo ago auma yafou nigidu fai-aita bagu baingaro ege ejiya nigai.” \s1 Yesus no fai ago fosokowou ete figini tuwai. \r (Matiu 20.29-34 onodu Luk 18.35-43) \p \v 46 Yesus no nomo disaipel bagu Jeriko taon langa mani heigane. Onodu Yesus no Jeriko awatudu manai. Ono gainga, nomo disaipel nere fai-aita toomaro bagu no ngate gaara golowaneha. Ono ganenga Timeus idau Bartimeus no jala hinemu langa yafai. Bartimeus no ago fosokowou, no fai-aita bagu moni dada bona malagau nigi-nigina. \v 47 No Yesus Nasaretha maina iwou beele isidu bona inyangaro yauredu benou lewai, “Yesus, ne Devit Idau, ne ji bonahe augami hinou.” \v 48 Ono wainga fai baingaro no honggoro tubode benou letuwane, “Ne hurate fosoko wau.” Ariya no gai onou hao korai bona yauredu benou lenga wai, “Devit Nomo Idau, ne ji bonahe augami hinou.” \v 49 Ono wainga Yesus no oto bona lewai, “Yaure tuwadenga mayona.” Ono wainga nere fai ago fosokowou yaure tudu benou letuwane, “Huwanyate edo danga wona. Ne jayau. No yaure hinina.” \v 50 Ono wanenga no nomo saket te kaitedu bona, fasayadu jaidu Yesus bagu goyai. \v 51 Ono wainga Yesus no isoki tuwai, “Ji ne adadu ono hinei nomo gau hinina?” Ono wainga fai ago fosokowou no Yesus benou letuwai, “Isisi higou fai, ji igei wonboni.” \v 52 Ono wainga Yesus no letuwai, “Ne dabu goyau, Ne name huwanyate ngalengawou waha wenga, ono hinanga hilou naha.” Ono wainga fasayadu onou, nomo ago hilou wainga igeiwai. Onodu no Yesus oojo tudu jala langa goyaiha. \c 11 \s1 Yesus no king dorofe Jerusalem huwanya goyaiha. \r (Matiu 21.1-11 onodu Luk 19.28-40 onodu Jon 12.12-19) \p \v 1 Yesus no nomo disaipel bagu mani Jerusalem jugu tuwane, nere Oliv muju langa, matane Betfage Betani bagu langa heiganeha. Onodu Yesus no nomo disaipel nga nononga huuru niri bona \v 2 benou lenirai, “Tere matane ere elebe igei tuya woha langa goyaru. Tere goi bonadere fasadu onou donki gila ete maalu langa dowou oto gonga uraru ganga. Amina fai ete te jaula langa yafei uwa. Donki waha maalu futu fudu haudu tetemaru. \v 3 Ono gadere fai ete isoki tirona, ‘Tere taate boyare donki haudu goiyare iwonga,’ tere benou letuwaru, ‘Anyakaro no haruwe bagu, no ege fasadu huuru wonga mayonbona.’ ” \v 4 Ono wainga nere goidu, donki gila ete jala langa oto gainga urare. Fai nere donki waha mata ete hinemu langa arasai heigedu maigou langa do tuwane. Onodu nere maalu futu fuware. \v 5 Ono warenga fai ila jugu langa oto wane waha isoki nirane, “Tere donki adadu ono tuwaru ganga maalu futu fuyare?” \v 6 Ono warenga nere beele ege gidu benou lenigare, Yesus no lehiraha. Ono warenga nere donki edo tedu goyei nomo bode lenirane. \v 7 Ono warenga nere donki haudu bodere Yesus bagu mayareha. Onodu nere neire kolos ufaro uludu jaula langa jima warenga, Yesus no jaula langa yafaiha.\fig |alt="Triumphal entry" src="CN01782B.TIF" size="span" loc="Mk 7.7-10" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Mak 11.7" \fig* \v 8 Fai baingaro nebere kolos ufaroro uuludu bode jala langa jima waneha. Ono ganenga fai ila haga langa goidu nauge tuwa kakarudu bode tamai jala langa jima waneha. \v 9 Fai-aita bagu ila amugane, ila huunta mayane, nere Yesus gamamu tudu mani bode, nere oruwanga hiri bode benou yauredu lewaneha, “Itou bonade edega wagu, fai Anyakaro unyi langa maina beha Itou no edo figini tuwonbona. \v 10 King elebe ere oofa higonbona beha Itou no edo figini tuwonbona, no king, ebere asage Devit nomo ganemuha maina. Itou unyi Gai Ouwe langa Isou wagu!” \p \v 11 Yesus no mani Jerusalem langa heigedu bona, tempel nomo orei huwanya langa goidu, dada oruwanga fele-fele nigi bona iladu golowaiha. Ariya hoonga amina minona ono gainga, no nomo disaipel 12 bagu ege gidu Betani goyaneha. \s1 Yesus no fik nauge hilou adai heigou bona lewai. \r (Matiu 21.18-19) \p \v 12 Inyiba ete langa, nere Betani awadu mebode, Yesus no huweli tuwai. \v 13 Ono wainga no ago ayadu bona fik nauge ete no menanga baae langa gala fekuwai oto gainga urai. Onodu no fik nauge waha hilou ila nerigon bona hugu langa goyaiha. No goidu urai wa hilou uwau. No ewe galanga fekudu otowai, wa taate bona, fik nauge nomo hilou heigei nomo saini uwa. \v 14 Ono wainga Yesus no fik nauge benou letuwai, “Ne ege hilou ada heigaunga fai nyode. Gai uwanga uwa.” Ono wainga Yesus nomo disaipel nere beele waha isane. \s1 Yesus no tempel langa fai moni kusewou haruwe te ganenga so nigai. \r (Matiu 21.12-17 onodu Luk 19.45-48 onodu Jon 2.13-22) \p \v 15 Yesus no nomo disaipel bagu goi Jerusalem langa heigane. Onodu Yesus no tempel nomo orei huwanya langa goidu, fai moni kusewou haruwe te ganenga so nigou hugu warai. No fai moni hoole bode oto wane waha nebere tebol feudu ayaru nagi bona, fai neei huuru bode otowane waha nebere sia isoudu ayaru nagai. \v 16 Onodu nere ege dada onouha waha elegedu tempel nomo orei huwanya langa adai golowogu bona karu nigaiha. \v 17 Onodu no benou lenigai, “Itou nomo buk no beele benou bagu, ‘Ji yame Mata beha fai-aita bagu kantri oruwanga nere edo maidu bode, ji hauya hiyei nomo haumu inyonbona.’ Onou wa, tere ono tugeyenga no yebu fai nebere huwariwei nomo mata dorofe heigena.”\fig |alt="Jesus throwing money changers out of temple" src="CN01787B.TIF" size="span" loc="Mk 11.15-17" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Mak 11.17" \fig* \p \v 18 Pris aroro bagu nuuni beele isou fai bagu beele beha isidu bode Yesus adadu dukote wogunga umona waha bode jala kuruwou hugu warane. Nere onou ono wane, wa taate bona, nere umuge tuwane, fai-aita bagu oruwanga beele no lena waha bode horoto de-dede. \v 19 Onodu esuwa langa, Yesus no nomo disaipel bagu Jerusalem awatudu goyaneha. \s1 Fai no huwanya ngalenga dewonga hauya wona wa, no dada tonbona. \r (Matiu 21.20-22) \p \v 20 Inyiba, ete langa eringe amina Yesus no nomo disaipel bagu golodu goibode, Yesus nomo disaipel nere fik nauge kakaregai oto gainga urane. No nomo gala bagu, jijiruku bagu oruwanga kakarege wane. \v 21 Onodu Pita no Yesus beele lewai waha bona ninau isidu bona lewai, “Isisi higou fai, ne fik nauge woha urau, feyo ganga ne fik nauge woha no inyabawei nomo boni letunaha. Ononaha wa elebe no kakaregaha otona.” \v 22 Ono wainga Yesus no beele ege gidu benou lenigai, “Tere Itou bonade huwanyatege ngalengawou. \v 23 Fai ete no edo muju beha letuwon bona, ‘Ne jaidu bonahe talagedu hiiri langa minau tuwonbona.’ Fai waha no huwanya nga bagu uwa, no dada tigini no lewaha onou heigei nomo huwanya ngalenga waha wonga, ji ngalenga letigini, dada waha tigini no lewaha onou heigonbona. \v 24 Tere hauya bonade dada ete tigini tei nomo huwanyatege onou ngalenga dewonga wa, tere dada waha taagu ganga, ariya ji letigini, dada waha tere leya onounga heigon bona. \p \v 25-26 “Saini tere jaidu otodu hauya bonade, fai ete no inyabamu tigai waha ninatege isei mata bonade wonga, tere nomo une uulu fuwagu. Ono wadenga tebere Ametege ha laluwa langa yafana waha no tebere une uulu tagonbona.” \s1 Nere Yesus isoki tuwane, faiwei no unyi anyakaro tuwai. \r (Matiu 21.23-27 onodu Luk 20.1-8) \p \v 27 Yesus no nomo disaipel bagu ege goi Jerusalem langa heigane. Onodu Yesus no tempel nomo orei huwanya gamu langa golo gainga, nere pris aroro bagu nuuni beele isou fai bagu nere mora bagu, nere Yesus bagu mayaneha. \v 28 Nere maidu benou isoki tuwane, “Ne unyite anyakaro bagu, danga bagu, alanga tedu boni dada benouha waha ononi? Faiwei no unyite anyakaro beha hinidu bona haruwe beha tei nomo bona lehinaiha?” \p \v 29 Ono wanenga Yesus lenigai, “Ji fere dada ete boni isoki tigon boni. Tere yame isokiwou beha ege gidu tigini lehibonade wonga, faiwei no ji haruwe beha tei nomo unyife anyakaro hiyai waha letigon boni. \v 30 Saini Jon no fai yaage bisemu nigai waha, tere ha laluwa nomo dada iya yo, uwa, ewe fai neberenga dada iya? Tere ege gidu lehiyagu.” \p \v 31 Ono wainga nere nage-nage benou leguruwane, “Ere benou lewoya, ‘wa ha laluwa nomo dada,’ wa no lewon bona, ‘Ariya tere taate boya no boya huwanyatege ngalenga wegu uwa?’ \v 32 Onou wa ere benou lewei mata woya, ‘Wa ewe fai neberenga dada’, beele waha fere edo uwa.” Onou leguruwane, wa taate bode, nere fai-aita bagu umuge nigane. Nere fai-aita bagu oruwanga iside Jon no profet tigini. \v 33 Onou waha bode nere beele gidu Yesus benou letuwane, “Ere alai uwa.” Ono wanenga Yesus no benou lenigai, “Ji fere faiwei no haruwe beha tei nomo unyife anyakaro hiyai waha ada letigon boni.” \c 12 \s1 Fai inyaba wain haga oofa wane waha nomo muuji beele. \r (Matiu 21.33-46 onodu Luk 20.9-19) \p \v 1 Yesus no Juda nebere fai aroro muuji beele ila benou lenigai, “Fai ete no wain haga ete tedu, orei atai. Onodu wain fatu ileidu bujajimu nigigou u-u ete tang dorofe konowai, onodu fai walanga jiri bode haga oofawei nomo mata ete tau nagai. Onodu no haga waha langa moni kusewei nomo fai ila owonege langa tafai. Onodu no nogo matane ete langa fagawai. \v 2 Ariya wain hilou muumu elegei nomo saini heigainga, no nomo haruwe magana ete huuru tuwainga fai wain haga langa haruwe tede waha bagu minai. No haga waha nomo wain hilou ila elege fuwei nomo gaudu bona huuru tuwai. \v 3 No mini heigainga wain haga langa haruwe tede fai nere jaidu bode haruwe magana waha waridu inyabamu tudu bode, so tuwanenga ewenga gidu goyai. \v 4 Ono wanenga wain haga morou no waha isidu bona ege haruwe magana ete huuru tuwainga goyai. Nere no waridu inyabamu tudu bode mora kono fuwane. \v 5 Ono wanenga no ege haruwe magana ete huuru tuwai. Nere fai waha dukote wanenga umai. Iinga huunta la no haruwe magana baingaro huuru nigainga nere bagu goyaneha. Ono wanenga ila narige bode ila dunege kote wanenga umeru waneha. \v 6 Ariya fai etenga nogonga yafai. Fai waha no nomo idau, no gaude tuna waha. Gai huunta la no nomo idau waha huuru tuwainga fai haga haruwe tede langa goyaiha. Umamu no isai wa, ‘Nere ji yame magana nomo beele isodbode iwai.’ \v 7 Ariya fai no nomo wain haga langa haruwe tede waha nere nage-nage beele benou ngado wane, ‘Fai beha no umamu nomo dada oruwanga elegon bona. Ariya ere dukote wedenga umonga, ere hage haga beha umamu heigei nomo.’ \v 8 Onodu nere haga morou waha nomo idau haudu bode dukote wanenga umai. Onodu gogala tedu togoi haga dui langa kaitaneha. \p \v 9 “Ariya wain haga morou no nere adadu ono nigonbona? Isagu. No maidu bona fai wain haga langa haruwe tede waha dunege kotewon bona. Onodu wain haga waha fai fereha ila owonege langa tafonbona. \p \v 10 “Tere beele matau Itou nomo buk langa yeregou inyina waha lelegegu uwa rute? Beele waha benou, \q1 ‘Megebu waha kamda nere inyaba iwou isane \q2 onodu nere tedu kaitane, \q1 elebe no mata nomo orei dangamuwou megebu \q2 amugou heigaha. \q1 \v 11 Anyakaro nogowe dada waha \q2 onowanga heigaha. \q1 Ono wanga ere ureyaha wa no gai hilobainga.’” \p \v 12 Fai aroro nere iside, Yesus no beele nere langanga waronbona waha bona muuji beele beha lewai. Nere Yesus yaasu tuwei nomo gaude nigai, ariya nere fai-aita bagu bode umugane. Waha bode nere awa tudu goyane. \s1 Nere Sisa takis tuwode yo, uwa? \r (Matiu 22.15-22 onodu Luk 20.20-26) \p \v 13 Fai aroro nere Farisi ila bagu Herot nomo fai ila bagu huuru niganenga Yesus bagu goyane. Nere Yesus yaawa tu wogunga, no beele ila tigini uwa waha lewonga, nere nomo beele lewou waha langa otodu kot langa tafa tuwode ono wane.\fig |alt="Man talking with Jesus, other men looking on" src="cn01789B.tif" size="span" loc="Mk 12.13-17" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Mak 12.13" \fig* \v 14 Nere Yesus bagu maidu benou letuwane, “Isisi higou fai, ere alai, ne beele ngalenga legou fai. Onodu ne fai ete boni ada umuge umugeni. Ne fai oruwanga beele hogo etenga lenigi-nigini, edo nere unyinege bagu yo, nere unyinege uwau. Ne beele ngalenga wahanga la fai-aita bagu Itou nomo fanyimu boni isisi nigi nigini. Ariya ne adadu isini? Ere Sisa takis edo tuwei nomo yo, uwa?” \p \v 15 Ariya Yesus no nebere beele yaawawou waha amina isidu, benou lenigai, “Tere taate boya wala-wala hiya? Tere moni ete tamayadenga uroni.” \v 16 Ono wainga nere moni ete tamaidu abitimu tuwane. Ono wanenga no isoki nigai, “Moni beha faiwei anu bagu nomo unyi bagu inyina?” Ono wainga nere letuwane, “Sisa nomo.” \v 17 Ono wanenga Yesus no benou lenigai, “Tere Sisa nomo dada waha Sisa tuwagu. Ariya dada Itou nomo waha tere Itou tuwagu.” Ono wainga nere nomo beele isidu horoto waneha. \s1 Sadyusi nere fai umedu ege gidu jaina waha bode Yesus isoki tuwane. \r (Matiu 22.23-33 onodu Luk 20.27-40) \p \v 18 Ariya Sadyusi nere Yesus bagu mayane. Nere fai waha lelede, fai umeru wane waha ege ada jayode bode. Ariya nere Yesus benou isoki tuwane, \v 19 “Isisi higou fai, Moses no beele ete benou yerege hagai. Fai ete no aita tedu oya ngare magana ete biseru uwau langa fai waha no umai, ariya oya no gai yafana, bemu no bemu umai waha oyomu tedu nomo magana heigemu fuwonga bemu nomo ganemuha fai ada usuwona. \v 20 Ariya saini ete langa fai bemubemu waha 7 nere yafane. Amugou waha no aita tai, onodu iinga huunta langa no umai, nere magana ete te biseru uwa. \v 21 Waha bona bemu no oojo tuwou waha no bemu oyomu tai. Onodu no fere magana uwau langa umai. Ono wainga bemu eei waha fere no onounga onowai. \v 22 Nere fai bemubemu 7 waha oruwanga aita wahanga taneha, onodu nere magana ete te bisei uwa langa umeru wane. Ariya gai huunta langa, aita waha fere no umai. \v 23 Iinga huunta langa, fai umeru wane waha ege gidu jayou langa, aita waha no fai adeha nomo aita tigini yafonbona? Ne isini, fai 7 nere te tuwanenga no nebere aita yafaiha.” \p \v 24 Ono wanenga Yesus no benou lenigai, “Tere hilou beele Itou nomo buk langa inyina waha ada isiya. Onodu tere Itou nomo danga fere ada isiya. Waha boya tere beele lenyabulu ya. \v 25 Saini fai nere umeru wane waha, nere matmat awadu ege gidu jayode wa, nere fai-aita bagu waha ada te guru wode. Uwa. Nere ha laluwa nomo ensel dorofe yafodbode. \p \v 26 “Onou wa fai umane waha ege gidu jayei nomo beele waha, Moses nomo buk langa nauge menakele eeya uwena waha nomo aasa tere lelegegu uwa rute? Aasa waha langa Itou no Moses benou letuwai, ‘Ji Abraham nomo Itou, Ji Aisak nomo Itou, Ji Jekop nomo Itou.’ \v 27 Itou no fai umou nebere Itou uwa. Itou no fai agenege auma yafade waha nebere Itou. Waha bona tebere beele gai nyabuluwou!” \s1 Itou nomo nuuni beele amugou. \r (Matiu 22.34-40 onodu Luk 10.25-28) \p \v 28 Nuuni beele isou fai ete maidu bona, Sadyusi fai Yesus bagu beele langa wara ganenga isai. Onodu no isai wa Yesus no Sadyusi fai beele gai hilobainga gidu lenigai. Waha bona no Yesus isoki tuwai, “Nuuni beele adoha waha no nuuni beele oruwa feiya nigidu no gai amugou?” \v 29 Ono wainga Yesus no beele benou gidu letuwai, “Nuuni beele amugou waha nu beha, ‘Tere Israel, isi dewagu. Anyakaro no nogonga ebere Itou. \v 30 Tere Itou gaude tuwagu, no ebere Anyakaro, tebere huwanyatege langa, tebere anutege langa, tebere ninatege langa, tebere dangatege langa, gaude tuwagu.’ \v 31 Ariya nuuni beele ete waha oojo tuwou nu beha, ‘Ne nage boni gaude hinina dorofenga ilibane gane bonahe fere onou gaude hinou.’ Nuuni beele ete te no anyakaro onodu nuuni beele nga beha feiya nirei uwa.” \p \v 32 Ono wainga nuuni beele isou fai waha no Yesus benou letuwai, “Isisiwou fai, ne name beele hilobainga. Ngalenga. Itou no nogonga Anyakaro, Itou ete te yafei uwa. \v 33 Ere ebere huwanyage oruwa, isou oruwa, dangage oruwa no gaude tuwoboya. Onoboya ere hage boya gaude higina onounga fai ila fere onounga gaude nigoboya. Ere nuuni beele nga beha oojowei mata wedenga wa, onowou beha no eeya muru warou oruwa eeya langa biti geyenga oruwanga usigena waha, onodu Itou eeya muru warou hogo fere-fere tuya waha oruwa feiya nigou.” \p \v 34 Yesus no fai waha beele ege onou gidu lewainga isai wa, no fai isou hilou bagu dorofe, onodu Yesus no fai waha benou letuwai, “Ne Itou nomo huuna langa yafou wa ne baae tudu yafei uwa.” \p Ono wainga fai oruwanga umugedu bode ege Yesus dada ete bode isoki tuwei nomo awane. \s1 Yesus no fai-aita bagu fai Itou hangada tuwai waha bona isoki nigai. \r (Matiu 22.41-46 onodu Luk 20.41-44) \p \v 35 Yesus no tempel nomo orei huwanya langa yafa bona fai-aita bagu beele benou lenigai, “Adadu bona nuuni beele isou fai nere benou lelede, Itou no nomo fai-aita bagu gidu hanigei nomo fai hangada tuwai wa no Devit idau? \v 36 Hauri Guuni nowe Devit ninau tuwainga benou lewai, \q1 ‘Anyakaro no yame \q2 Anyakaro benou letuwai, \q1 “Ne ji owofe hilou langa yafa gahenga goi ne name \q2 honggoro fai name huuna langa \q1 logosi nigehenga yafodbode.” ’ \m \v 37 Devit no nogowe fai waha no nomo Anyakaro iwai. Ariya adadu bona fai waha no Devit idau?” \s1 Nuuni beele isou fai nere fanyimu inyaba ono onode. \r (Matiu 23.1-36 onodu Luk 11.37-54 onodu 20.45-47) \p Fai-aita bagu baingaro yafabode, nere Yesus nomo beele isei nomo edega wane. \v 38 Onodu Yesus no fai-aita bagu isisiwou nigi bona benou lenigai, “Tere nuuni beele isou fai bonade ure dewagu. Nere kolos ufaroro tanidu kotowou haumu langa, fai-aita bagu agenege langa golo gogunga, fai-aita bagu kaiye nigei nomo gaude nigi-nigina. \v 39 Nere bori mata huwanya langa goidu haumu hilobainga, amugou waha tedu yafei nomo gaude nigi-nigina, onodu da nyou anyakaro langa nere sia amugou waha tei nomo gaude nigi-nigina. \v 40 Nere aita oyo yaawa nigi bode nebere mata yebu elege-elegede. Ono bode nere yaawawou hauya ufaro hauya-hauyade. Kot saini langa nere ou anyakaro todbode.” \s1 Aita dadamu uwau Itou toota tuwai. \r (Luk 21.1-4) \p \v 41 Yesus no tempel nomo bogisi moni hinomu langa yafai. Ono bona fai-aita bagu maidu eeya muru warou bogisi langa tani ganenga nerigai. Fai moninege bagu waha baingaro nere moni baingaro tafane. \v 42 Ono ganenga aita oyo ete no dadamu uwau, au umaiha, no maidu bona moni mene-mene nga nononga 1 toea onou, ayaru wainga moni bogisi langa minai. \v 43 Ono wainga Yesus no nomo disaipel yaure nigainga mayanenga lenigai, “Ji tere ngalenga letigini, aita oyo dadamu uwau moni tafaha beha, no fai-aita bagu oruwanga moni tafane beha feiya nigou moni anyakaro tempel nomo moni bogisi langa tafaha. \v 44 Fai-aita bagu beha oruwanga nere moni baingaro oto ganga, ulate wahanga moni bogisi langa ayawaneha. Ariya aita oyo beha no gai tutude tuwaha, no moni oruwanga aya boro waha. No da ejiyawei nomo moni ete te inyei uwa.” \c 13 \s1 Yesus no tempel inyaba wonbona lewai. \r (Matiu 24.1-2 onodu Luk 21.5-6) \p \v 1 Yesus no tempel nomo orei awadu golodu mini gainga, nomo disaipel ete benou letuwai, “Isisi higou fai, megebu aroro hilou-hilou bagu, mata hilou-hilou woha nerigau!” \v 2 Ono wainga Yesus no benou gidu letuwai, “Ne mata aroro woha nerigeni yo? Nere megebu woha awogunga etenga te jaula faama ada inyonbona. Uwa. Nere oruwanga koresedu ayaru wogunga orososo wodbode.” \s1 Yesus no ou baingaro heigon bona lewai. \r (Matiu 24.3-14 onodu Luk 21.7-19) \p \v 3 Yesus no Oliv muju langa yafa bona tempel ulate langa oto gainga urai. Pita wainga Jems wainga Jon wainga Andru, nere nagenga Yesus bagu manane. Onodu benou isoki tuwane, \v 4 Ne lehigau, “taate saini langa dada beha waha heigon bona? Ere taate naani uredu ere isoboya, dada waha amina heigona juguna iwoboya?” \p \v 5 Ono wanenga Yesus no benou lenigai, “Tere ure dewagu. Gamaji fai ete yaawa tigoga. \v 6 Nere fai baingaro maidu bode ji unyife tebode benou lewodbode, ‘Ji yage ji fai waha.’ Onodu fai-aita bagu baingaro yaawa nigodbode. \p \v 7 “Iinga gonga saini oota bolou anyakaro isi bonade, oota anyakaro haumu ila langa heigena iwou beele ananu isi bonade adai horoto wagu. Dada waha no amugedu heigon bona, ariya fati usuwou saini iinga inyina. \v 8 Nere fai fereha ila jaidu fai fereha ila bagu oota jaimu wodbode. Ono gogunga King ila nebere fai nere King fereha nebere fai bagu oota jaimu wodbode. Ono gogunga ha ila langa oula mimi megonga, maau saini anyakaro heigon bona. Dada waha aita magana bisonbona, amugedu jimiri tena dorofe heigon bona. \p \v 9 “Ariya saini waha langa tere tage ure dewagu. Nere nebere kaunsel langa, tere kot langa tafa tigodbode. Ono bode tere bori mata huwanya langa tarigod bode. Nere ji unyife ileiwei nomo ninanege, gabman bagu King bagu hogonege langa tafa tigodbode. Ono wogunga tere dabu hilou beele malalamudu lenigagu. \v 10 Nere fai oruwanga fai no hilou beele malalamudu lena waha amugedu isogunga. \v 11 Saini nere tatari tigidu hatigedu kot langa manogunga tere umugedu benou adai isagu, ‘Ere taate beele lewoboya?’ Uwa. Saini waha langa tigini, beele oruwanga Itou nogo letigona waha, tere malalamudu lewagu. Wa taate bona, tere tagewe beele ada malalamudu lewagu ganga. Uwa. Hauri Guuni nowe malalamudu lewon bona. \v 12 Fai no bemu gane kot langa tafa nigidu, nere dunege kotewei nomo bona fai lenigon bona. Nere amenege gane fere idanege gane onounga ono nigodbode. Idanege gane fere nere amenege anyanege gane bagu honggoro guru bode dunege kotewei nomo fai lenigod bode. \v 13 Fai oruwanga tere bode huwanyanege inyaba dewonbona, wa taate bona, ji yame unyife tere langa inyina. Ariya fai-aita bagu danga tafadu yafa gogunga goi fati usuwou langa heigona wa, Itou no ege gidu hanigon bona.” \s1 Dada gai inyaba waha heigon bona. \r (Matiu 24.15-28 onodu Luk 21.20-24) \p \v 14 Yesus no ege benou lewai, “Dada gai inyaba haumu guuni langa oto gonga uragu ganga.” Fai beele beha lelegena waha no isi dewona. “Saini beha langa fai-aita bagu Judia distrik langa yafade waha nere haradu muju langa manogu. \v 15 Fai ete no mata ouwe langa yafa bona wonga, saini no heige bona nomo dada elegei nomo jauli huwanya adai goyou. \v 16 Fai no haga langa golona waha nomo kolos ufaro tei nomo bona ege gidu mata langa adai goyou. \v 17 Saini beha langa nere aita genege bagu waha, aita magana eeme aare nigide waha agenege gami bagu. \v 18 Tere uliya saini langa dada waha tere langa adai heigou bonade hauya wagu. \v 19 Saini waha langa ou gai anyakaro heigon bona. Saini hugu warou langa, Itou no dada oruwanga tafai langa mai elebe, ou onouha ete heigei uwa. Onodu iinga fere ou onouha ete ada heigon bona. \v 20 Onodu Anyakaro no ou waha nomo saini ada tutumu wonga wa, fai-aita bagu oruwanga yae wodbode. Onou wa Anyakaro no fai-aita bagu no nomo bona amina hangada nigai. Waha bona no saini tutumu wonbona. \p \v 21 “Saini beha langa fai ete no benou letigei mata wonga, ‘Uragu, fai Itou nomo fai-aita bagu gidu elegei nomo hangada tuwai waha benu yafana,’ o ‘Uragu, no wolanga yafana,’ tere nebere beele bonade huwanyatege adai ngalengawou. \v 22 Fai ila maidu bode benou yaawa tigodbode, ‘Ji fai beha Itou nomo fai-aita bagu gidu elegei nomo hangada hiyai’, o ‘Ji profet ete,’ onodu dodoka ila tafa bode dada hogo fere-fere heigemu wodbode. Ngalenga tigini, Nere edo wonga, fai-aita bagu Itou no nomo bona hangada nigai waha hilalamu nigodbode. \v 23 Waha bona tere ure dewagu. Dada oruwanga heigon bona wa ji amina letiginaha.” \s1 Iinga Fai Nomo Idau mayonbona. \r (Matiu 24.29-31 onodu Luk 21.25-28) \p \v 24 Yesus no ege benou lewai, “Ou aroro waha nebere saini usuwonga, saini waha langa hoonga ago agugu wonga ole ada lala wonbona. \v 25 Ono gonga baatu ha ladena awa tudu orososo wodbode. Ha ladena nomo dada danga bagu-bagu oruwanga terere wonbona. \v 26 Saini waha langa, Fai Nomo Idau no danga anyakaro bagu lala anyakaro bagu agau langa yafadu me gonga fai-aita bagu urodbode. \v 27 Onodu saini waha langa, no nomo ensel huuru nigonga goidu bode, fai-aita bagu nogo nomo bona hangada nigai waha komomu nigodbode. No ha-ha oruwa langa elege bona goi oula taene bagu usuwou langa haawe wonbona.” \s1 Tere fik nauge langa isou taagu. \r (Matiu 24.32-35 onodu Luk 21.29-33) \p \v 28 Yesus no ege benou lewai, “Tere Fik nauge langa isou edo langa taagu ganga. Saini fik nauge no tuwa langa gala rugugonga, wa tere isagu, elebe hoonga hilobainga mayona onona iwou isagu ganga. \v 29 Onou dorofenga, dada waha heigonga wa tere edo langa isagu ganga, Fai Nomo Idau mayei nomo saini amina mai jugu waha, arasai langa inyina. \v 30 Ji ngalenga letigini. Elebe saini beha nomo fai-aita bagu yafade waha, umeru wegu uwa langa dada waha oruwanga heigod bode. \v 31 Taena oula bagu nere usu wodbodere, ariya ji yame hilou beele ada usu wonbona.” \s1 Dada waha heigei nomo saini fai ete te no ada isina. \r (Matiu 24.36-44) \p \v 32 Yesus no ege benou lewai, “Onou wa, taate fati langa taate awa langa dada waha heigonbona waha, fai ete te no ada isina. Ha laluwa nomo ensel ada iside, Idau fere ada isina. Umamu nogonga isina. \p \v 33 “Tere ure dewagu. Tere oofa bonade yafagu, tere ada isi gadenga taate saini langa dada waha heigon bona. \v 34 No fai ete nomo mata awadu bona goidu ha fere langa golona dorofe. No nomo haruwe magana nomo dada oofa fuwei nomo lenigidu bona, no haruwe fere-fere wese nagai. Onodu no fai mata jauli arasai oofana waha no jauli arasai oofa dewei nomo bona letuwaiha. \v 35 Waha bona tere oofa dewagu. Mata morou taate saini langa mayona waha tere alai uwa. No esuwa mayona yo, ooru jege mayona yo, teewe wari gonga mayona yo, uwa no eringe mayona yo, waha tere alai uwa. \v 36 Gamaji no fasayadu maidu bona tere agore jiri gadenga terigoga. \v 37 Beele ji letigini beha, ji terenga letigei uwa, ji fai-aita bagu oruwanga lenigini. Tere oofade bonade yafagu.” \c 14 \s1 Mora bagu nere Yesus dukote wogunga umei nomo beele agili mala karu wane. \r (Matiu 26.1-5 onodu Luk 22.1-2 onodu Jon 11.45-53) \p \v 1 Itou No Israel Awa Nigainga Hilou Yafane Waha Ninanege Isei Nomo Fati Anyakaro bagu, Beret Yis Uwau Nomo Fati Anyakaro bagu, heigon bona waha inyiba nga inyai. Ono gainga nere pris aroro bagu, nuuni beele isou fai bagu lewane, “Ere adadu onodu boya, ere edo langa Yesus yaawa tudu yaasudu dukote wedenga umona?” \v 2 Onodu nere benou lewane, “Ere dada waha bori nomo fati anyakaro langa ada onowoya. Gamaji fai-aita bagu uredu honggoro dubode oota jaimu woguga.” \s1 Aita ete Yesus mora langa sanda uwai. \r (Matiu 26.6-13 onodu Jon 12.1-8) \p \v 3 Yesus no Betani matane Saimon nomo mata langa yafai, Saimon no amina lepra taura bagu. Yesus no tebol langa yafa gainga, aita ete mayai. Aita waha no megebu kuluma hilobainga ete, sanda gai hilobainga nomo ejiyawou moni gai ouwela. No megebu kuluma waha boou langa koudu bona, sanda Yesus mora langa uwaiha. \v 4 Ono wainga fai ila yafane waha uredu bode, huwanyanege inyaba waiha. Onodu nere nage-nage benou leguruwane, “Aita woha taate bona sanda ewe heile waha? \v 5 Ere sanda waha fai awa nagedenga ejiyawei mata wage wa, ere edo 300 moni silwa onou tedu boya, fai dadanege uwau waha nigedege.” Onodu nere aita waha honggoro tuwane. \v 6 Ono wanenga Yesus no benou lenigai, “Tere aita beha awa tuwagu. Tere taate boya ou tuya? No fanyimu hilobainga ono hiyaha. \v 7 Nere fai dadanege uwau waha gai-gai tere bagu yafodbode. Taate saini tere hoyo nigei nomo gaude tigei mata wonga wa, tere edo hoyo nigagu. Ariya ji tere bagu gai-gai ada yafon boni. \v 8 Dada aita beha onowei nomo edo waha, no amina ono waha. No ji geefe gala langa sanda wari hayaha waha, no ji geefe gala matmat bona haiya hayaha. \v 9 Ji tere ngalenga letigini, ha-ha oruwanga la nere hilou beele malalamudu lebode golode waha, aita beha no dada onowai fere lewodbode, ono bode nere no bode ninanege isodbode.” \s1 Judas no Yesus mora bagu owonege langa tafei nomo bona beele baara tawai. \r (Matiu 26.14-16 onodu Luk 22.3-6) \p \v 10 Saini waha langa Yesus nomo disaipel 12 waha gama langa ete Judas Iskariot, no pris aroro hinenege goyaiha. No Yesus nere owonege langa tafa tuwonbona waha bona goyaiha. \v 11 Ono wainga nere waha isidu bode edega wane. Onodu nere Judas moni ila tuwei nomo bode beele baara tawane. Ono wanenga no Yesus nere owonege langa tafa tuwonbona waha jala kuruwou hugu warai. \s1 Yesus no nomo disaipel bagu da nyane. \r (Matiu 26.17-25 onodu Luk 22.7-14 onodu 22.21-23 onodu Jon 13.21-30) \p \v 12 Beret Yis Uwau Nomo Fati Anyakaro waha nomo fati amugou heigai. Fati waha langa nere sipsip magana dukotedu, fati Anyakaro waha langa nyibode Itou No Israel Awa Nigainga, Hilou Yafane Waha Ninanege Isi-iside. Waha bona nere Yesus nomo disaipel Yesus benou letuwane, “Ne ere haumu alanga goidu dada haiya wedenga ne nyou anyakaro waha heigemuwei nomo gau hinina?” \v 13 Ono wanenga Yesus no disaipel nga nononga huuru nirainga goi garenga lenirai, “Tere taon huwanya langa goyaru. Onodu fai ete no tumutao anyakaro yaage bagu auledu mai jala la toroba tironga, tere fai waha oojo tuwaru. \v 14 Saini no mata ete huwanya langa goyonga ure bonadere wonga, tere mata waha morou benou letuwaru, ‘Isisi higou fai lewaha, “Ji yame disaipel bagu Itou No Israel Awa Nigainga Hilou Yafane Waha, ninage isou da nyei nomo yame jauli alanga inyina?” ’ \v 15 Ono waderenga no jauli anyakaro ete ouwe langa inyina waha abitimu tirona bona, walanga tebol sia bagu haiyawou otode. Tere ebere da nyou jauli waha langa haiya waru.” \v 16 Ono wainga nomo disaipel nere goyare. Nere goi taon langa heigedu dada oruwanga Yesus no lenirai onounga oto gainga urare. Onodu nere da haiya wareha. \p \v 17 Esuwa langa Yesus no nomo disaipel 12 bagu mayane. \v 18 Nere maidu, tebol langa yafadu da nyibode, Yesus no benou lenigai, “Ji tere ngalenga letigini, fai ete tere gama langa no ji honggoro fai owonege langa tafa hiyonbona. Fai waha no elebe ji ngare gaara da nyiyare.” \v 19 Disaipel nere beele waha isidu bode huwanyanege ouwai, ono wainga nere etenga-etenga Yesus benou isoki tuwou hugu warane. “Ne ji boni leni yo?” \v 20 Ono wanenga Yesus no lenigai, “Fai waha no tere 12 waha gamatege langa ete. Fai waha no beret tedu ji ngare haaya huwanya langa tafaha. \v 21 Ngalenga, Fai Nomo Idau No umonbona, Itou nomo beele lewai onou, no tigini umonbona. Ariya fai no, Fai Nomo Idau honggoro fai owonege langa tafa tuwaha waha no augami bagu. Fai waha no anya bisi tuwei uwa wage wa hilobainga.” \s1 Yesus no nomo disaipel beret wain bagu nigainga nyane. \r (Matiu 26.26-30 onodu Luk 22.15-20 onodu 1 Korin 11.23-25) \p \v 22 Nere yafadu da nyibode, Yesus no beret ete tedu Itou hilobainga tudu bona, lalatidu nomo disaipel nigai. Onodu benou lenigai, “Tere elegedu nyagu. Beha ji yame geefe gala.” \v 23 Onodu no kap wain bagu ete tedu bona Itou hilobainga tudu, nigainga nere oruwanga waha langa nyane. \v 24 Onodu Yesus no benou lenigai, “Beha ji yame ganefe beele agili mala karuwou. Ji fai-aita bagu baingaro hoyo nigei nomo feuni. \v 25 Ji tere ngalenga letigini, ji wain ege ada nyon boni, goi saini Itou nomo huuna langa yafou waha huwanya langa, ji wain eege waha nyon boni.” \p \v 26 Onodu nere moone ete tebode, taon awa tudu Oliv muju langa mananeha. \s1 Yesus no benou lewai, Pita no moge tuwonbona. \r (Matiu 26.31-35 onodu Luk 22.31-34 onodu Jon 13.36-38) \p \v 27 Yesus no nomo disaipel benou lenigai, “Tere oruwanga tebere huwanyatege ngalengawou mebodu wonbona, taate bona, Itou nomo buk langa beele onou bagu, ‘Ji oofa nigou fai dukote wehenga, sipsip firigagadu hara wodbode.’ \v 28 Ariya ji ege gidu jaidu boni, tere amuge tigidu Galili langa goyon boni.” \v 29 Ono wainga Pita no letuwai, “Nere fai ila oruwanga huwanyanege ngalengawou edo mebodu wonga awa hinodbode, ji ne ada awa hinon boni.” \v 30 Ono wainga Yesus no benou letuwai, “Ji ngalenga lehinini, elebe ooru beha langa saini teewe wari ngawei uwa inyi gonga, ji ne boni ada isini iwou le eei wau ganga.” \v 31 Ariya Pita no beele danga bagu letuwai, “Edo ji ne ngare umoyare yo, ji ne boni ada isini iwou ada lewon boni. Gai uwanga uwa.” Ono wainga nomo disaipel oruwanga nere fere beele Pita no Yesus letuwai onounga lewaneha. \s1 Yesus no Getsemani haga langa hauyawai. \r (Matiu 26.36-46 onodu Luk 22.39-46) \p \v 32 Yesus no nomo disaipel bagu mani haumu ete Getsemani ide walanga heigane. Onodu Yesus no nomo disaipel benou lenigai, “Tere beenga yafagade, ji hauya won boni.” \v 33 Onodu no Pita wainga Jems wainga Jon, nere hani gainga no ngate gaara manane. Walanga Yesus no aau togo fubona huwanya langa gai inyaba isaiha. \v 34 Onodu lenigai, “Ji huwanyafe danga bagu ou bona, umou tamayaha jugu hina. Tere belanga yafa bonade oofa dewagu.” \v 35 Onodu no menanga onou manidu bona, oula langa mebodudu hauyawai. Jala bagu wonga, saini inyaba waha feiya tuwei nomo bona gauwai. \v 36 No benou hauyawai, “Aba, Jijei, ne dada oruwanga onowei nomo edo. Ne kap beha ariri hayei nomo gau hina. Onou wa, ne ji yame gauwou adai oojowau. Ne name gau wounga oojowau.” \p \v 37 Onodu Yesus no nomo disaipel eei bagu goidu, nere agore jiri ganenga nerigai. Onodu Pita benou isoki tuwai, “Saimon, ne agore inyini yo? Ne awa etenga oofadu yafei nomo edo uwa yo? \v 38 Tere hauya bonade oofadu yafagu. Gamaji wala-walawou tere langa heigonga orososo wagu ganga. Ngalenga, huwanyatege no dada onowei nomo gau tuna, ariya getege gala no danga uwau.” \p \v 39 Onodu Yesus no ege gidu goidu bona, amugedu hauyawai onounga ege hauyawai. \v 40 No ege gidu nomo disaipel bagu goidu, nere agore jiri ganenga nerigaiha. Nere agore gai teme ilei nigai. Onodu saini no aimu nigainga, nere Yesus beele adadu letuwode waha fo nigei uwa. \p \v 41 Iinga Yesus no ege mai eei waiha, onodu nomo disaipel benou isoki nigai, “Tere gai agore jiri boya houwe tafaya yo? Boroyaha. Saini amina heigaha, elebe nere Fai Nomo Idau une fai owonege langa tafatude. \v 42 Tere jayadenga minoya. Uragu, fai no ji une fai owonege langa tafa hiyona waha, no amina mai heigaha.” \s1 Judas no Yesus honggoro fai owonege langa tafa tuwai. \r (Matiu 26.47-56 onodu Luk 22.47-53 onodu Jon 18.3-12) \p \v 43 Yesus no beele lebona oto gainga, Yesus nomo disaipel 12 waha nere gamanegeha ete no Judas Iskariot, no fasayadu onou mayai. Fai toomaro nere oota kesebu bagu dumuga bagu yaasu dubode no ngate mayane. Nere pris aroro bagu mora aroro bagu nuuni beele isou fai bagu huuru niganenga mayaneha. \v 44 Fai Yesus owonege langa tafonbona waha, no naani ete benou nigaiha. “Ji fai ete uumba tuwon boni, fai waha no Yesus. Tere no yaasu tudu bonade, oofade tubonade haudu goyagu.” \p \v 45 Judas no mai heigedu bona, fasayadu Yesus bagu goidu benou letuwai, “Isisi higou fai.” Ono bona uumba tuwaiha. \v 46 Ono wainga Yesus nomo honggoro fai nere owonege ayadu bode Yesus yaasu tuwaneha. \p \v 47 Ono wanenga Yesus nomo disaipel oto wane waha nebere gamanegeha ete, no nomo oota kesebu uludu tedu bona, pris mora bagu nomo haruwe magana waridu ago kuli saludu kaitainga meboduwai. \v 48 Ono wainga Yesus no benou lenigai, “Tere oota kesebu bagu dumuga dada bagu yaasudu ji haifagu ganga maiyaha waha, tere oota fai yo, yebu fai ete dage tuwagu ganga dorofe onoya yo? \v 49 Ji fati oruwa tere bagu tempel nomo orei huwanya langa yafa boni, fai-aita bagu isisiwou nigene. Saini waha langa tere taate boya ji yaasu hiyegu uwa? Ariya wa buyona. Hilou beele Itou nomo buk langa inyina waha no tigini heigon bona.” \v 50 Ono gainga Yesus nomo disaipel oruwanga Yesus awa tudu bode heige hara waneha. \s1 Magana gila ete heige fagawai. \p \v 51 Magana gila ete no ogola kaamba tagudu bona Yesus oojo tudu mayaiha. Ono wainga nere no tayane, \v 52 Ono wane wa, no ogola kaamba waanga faradu aya nagi bona bilani heige faga waiha. \s1 Nere Yesus kaunsel ago langa kot langa tafa tuwane. \r (Matiu 26.57-68 onodu Luk 22.54-55 onodu 22.63-71 onodu Jon 18.13-14 onodu 18.19-24) \p \v 53 Pris aroro bagu, nere mora bagu, nuuni beele isou fai bagu, oruwanga pris nebere mora bagu nomo mata langa yafa ganenga, fai nere Yesus tayane waha haudu bode goyaneha. \v 54 Ono ganenga Pita no Yesus oojo tudu bona goyai, ariya no menanga onou baae langa otowaiha. No pris anyakaro nomo mata orei huwanya langa goyai. Onodu, no nere polis ngate yafa bona, eeya langa gogala ngasumu bona yafaiha. \p \v 55 Ono gainga pris aroro bagu kaunsel bagu fai ila yaure niganenga maidu bode, Yesus nomo onowou waha malalamudu lewaneha. Nere nomo nyabuluwou ete torobadu bode, edo langa dukote wogunga umei nomo bode ono waneha, Ariya nere nyabuluwou ete te toroba wegu uwa. \v 56 Fai baingaro Yesus gogala langa beele yaawawou lenga waneha, ono wane wa, nere nebere beele gara-gara uwa. \v 57 Ono ganenga fai ila oto bode Yesus gogala langa beele yaawawou benou lewane, \v 58 “Ere no benou lewainga iseye, ‘Ji yagewe tempel nere fai owonege langa tawane waha fasaka wonboni. Onodu iinga fati eei usuwou langa ji ete tawon boni, ariya ji owofe langa ada tawon boni.’ ” \v 59 Beele beha lewane fere goidu hilala nigai, nomo beele bagu gara-gara uwa. \p \v 60 Ono wainga pris mora bagu no kaunsel agenege langa oto bona Yesus benou isoki tuwai, “Ne beele ete gidu lenigei nomo awani yo? Adadu bode beele beha ne gete gala langa wari ganenga maina?” \v 61 Ariya Yesus no hurau fosokodu, beele ete te gidu letuwei uwa. \p Ono wainga pris mora bagu no ege isoki tuwai, “Ne fai beha Itou no nomo fai-aita bagu gidu hanigei nomo hangada hinai yo? Ne Itou Gai Ouwe Langa Idau yo uwa?” \v 62 Ono wainga Yesus no letuwai, “Wa ji wenga. Tere Fai Nomo Idau no Itou danga anyakaro bagu nomo owo hilou langa yafa gonga uragu ganga. Onodu no ha laluwa nomo agau langa yafadu monbona.” \v 63 Ono wainga pris mora bagu beele waha isidu horotodu bona nogo nomo kolos koraidu kaite bona benou lewai, “Ere ege fai beha nomo onowou malalamu fuwei nomo fai ila ada yaure nigoboya. \v 64 Tere no Itou memesi beele letuwanga isiyaha. Tere adadu ono tuwei nomo isiya?” Ono wainga nere oruwanga lewane, “No nyabuluwou bagu, waha bona no umonbona.” \p \v 65 Onodu fai ila no bisinga tuwou hugu waraneha. No ogola langa ago dagedu wari bode, benou letuwane, “Elebe ne profet beele lewau.” Ono ganenga polis haudu bode ulagu bare waneha. \s1 Pita no ji Yesus boni ada isini iwai. \r (Matiu 26.69-75 onodu Luk 22.56-62 onodu Jon 18.15-18 onodu 18.25-27) \p \v 66 Pita no esene langa, mata nomo orei huwanya langa yafai. Ono gainga pris mora bagu nomo haruwe aita ete mayai, \v 67 no maidu Pita eeya langa gogala ngasumu bona yafa gainga urai. Onodu Pita tigini feele tubona benou letuwai, “Ne fere Yesus Nasaretha ngare yafene.” \v 68 Ono wainga Pita no uwa ibona benou lewai, “Ne beele leni beha ji tigini alai uwa.” Onodu no malala heigedu mata nomo jauli arasai hinomu langa goyaiha. Ono gainga teewe ete kokorokowai. \v 69 Ono wainga haruwe aita waha no ege Pita uredu bona no fai hinomu langa oto wane waha benou lenigai, “Fai beha no nebereha ete.” \v 70 Ono wainga Pita no ege, “Uwa” iwaiha.\fig |alt="Two men in the fore front and two women" src="cn01819B.tiF" size="span" loc="Mk 14.66-72" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Mak 14.70" \fig* \p Ono gainga iinga menanga onou fai jugu langa otowane waha ege Pita benou letuwane, “Ngalenga tigini, ne fai beha nebere ilibanege ete. Ne Galili fainga.” \v 71 Ariya elebe, Pita no beele danga bagu lenigina, “Ngalenga tigini ouwe langa, tere fai waha boya leya waha ji ada isini.” Ji yaawa boni wonga, Itou no ji inyabamu hiyonbona. \v 72 No beele leboro wainga, fasayadu onou teewe wari nga waiha. Ono wainga Pita no beele Yesus letuwai waha bona ninau isai, “Saini teewe wari ngawei uwa inyi gonga, ne ji boni ada isini iwou le eei wau ganga tuwai.” Onodu bona Pita no inyangaro meraiha. \c 15 \s1 Nere Yesus haudu Pailot bagu goyane. \r (Matiu 27.1-2 onodu 27.11-14 onodu Luk 23.1-5 onodu Jon 18.28-38) \p \v 1 Gai eringe amina pris aroro bagu, nere mora bagu, nuuni beele isou fai bagu, kaunsel bagu, nere oruwanga beele ngado dedu dada ono wodbode waha koto wane. Onodu iinga nere Yesus baklain langa dage tudu bode, haudu togoi Pailot owo langa tafaneha. \v 2 Ono wanenga Pailot no Yesus benou isoki tuwai, “Ne Juda nebere King yo?” \p Ono wainga Yesus no beele gidu benou letuwai, “Ne nage leni onounga.” \v 3 Pris aroro nere Yesus go bode beele baingaro tafaneha, \v 4 Ono wanenga Pailot no ege benou isoki tuwai, “Ne beele ete ada gidu lewau yo? Nere beele baingaro ne gete bode tafane waha ne amina isinaha.” \v 5 Ariya Yesus no beele ete te gidu lewei uwa, ono wainga Pailot no ninau baingaro isaiha. \s1 Pailot no Yesus nauge abalakawou langa, warei nomo lewai. \r (Matiu 27.15-26 onodu Luk 23.13-25 onodu Jon 18.38–19.16) \p \v 6 Haga orei oruwa bori nomo fati anyakaro waha langa, Pailot no fai dagou mataha etenga awa tutuna. Fai-aita bagu nere nage fai dagou mata langa yafana waha unyi te ganenga, Pailot no fai waha awa tuganga nere bagu goi-goina. \v 7 Saini waha langa, fai nere gabman bagu oota jaimudu bode, fai ila dunege kote wanenga umeru wane waha dagou mata langa logosi nigane. Nere gamanege langa fai waha ete unyi Barabas. \v 8 Ariya, fai-aita bagu mai heigedu bode, Pailot no amina ono nigigai waha onounga onowei nomo bona isoki tuwaneha. \v 9 Ono wanenga Pailot no nebere beele benou gidu lenigai, “Tere Juda nebere King waha awa tuwehenga tere bagu goyei nomo gaude tigina yo?” \v 10 Pailot no onou lewai, wa taate bona, no alai, pris aroro nere Yesus bode huwanyanege inyabawou wahanga la, nere no haudu bode kot langa goyane. \v 11 Pris aroro nere fai-aita bagu Pailot inyangaro jauredu letuwogunga Yesus adai awa tuwou. No Barabas awa tuwonga nere bagu mayei nomo bode huwanyanege jaimu naganeha. \v 12 Ono wanenga Pailot no ege benou isoki nigai, “onou wa, fai beha tere Juda nebere king tuya waha, ji adadu ono tuwei nomo gau tigina?” \v 13 Ono wainga nere ege yauredu benou letuwane, “Nauge abalakawou langa waragu.” \v 14 Ono wanenga Pailot no isoki nigai, “Taate bona? No taate nyabulu waha?” Ono wainga nere inyangaaro yauredu hiri bode lewane, “Nauge abalakawou langa waragu.” \v 15 Ono wanenga Pailot no fai-aita bagu edegamu nigona onowai. Onodu no Barabas awa tuwainga nere bagu goyai. Onodu no lewainga oota fai Yesus falagati uulu tuwane. Iinga no Yesus nauge abalakawou langa warei nomo bona, oota fai owonege langa tafai. \s1 Oota fai Yesus memesi tuwane. \r (Matiu 27.27-31 onodu Jon 19.2-3) \p \v 16 Oota fai ila nere Yesus haudu gabman mata nomo orei huwanya langa goidu bode, oota fai oruwanga yaure niganenga mayaneha. \v 17 Nere kolos giriwou ete Yesus tanimu fuwaneha. Onodu nere maalu kudina bagu elegedu king nomo teteri dorofe atidu bode, mora langa tanimu fuwane. \v 18 Onodu benou letuwane, “Juda nebere King, Kaiye!” \v 19 Ono bode hoobu ete tedu mora gulawane. Onodu bisinga tuwane. Onodu afenege tuburu kutudu fai unyinege anyakaro nigei nomo onoya dorofe ono wane. \v 20 Nere no memesi tuwou dada waha, oruwanga ono borodu bode, kolos giriwou waha uulu fuwane, onodu nogo nomo kolos waha ege tanimu fudu, nauge abalakawou langa tofiye tuwei nomo haudu goyaneha. \s1 Nere Yesus nauge abalakawou langa warane. \r (Matiu 27.32-44 onodu Luk 23.26-43 onodu Jon 19.17-27) \p \v 21 Fai ete nomo unyi Saimon, no Sairini taonha, no maidu bona taon huwanya goyona onowai. Saimon no Aleksandria Rufus ngare amenere. Ono gainga oota fai nere haudu bode letuwanenga Yesus nomo nauge abalakawou aulai. \p \v 22 Nere Yesus haudu haumu ete langa goyane, unyi Golgata. Unyi waha nomo hugu benou, Moranege ngedo nomo haumu. \v 23 Nere wain marasin bagu ubulumu wane waha, Yesus tuwode ono wane. Ariya no nyei uwa. \v 24 Ono wainga, nere oota fai Yesus nauge abalakawou langa tofiye tuwane. Onodu, no nomo kolos dada oruwanga nere nage wesedu eleganeha. Nere faiwei no dada adoha tonbona waha, abitimuwou tuntani hiri waneha. \p \v 25 Nere eringe 9 kilok langa Yesus nauge abalakawou langa tofiye tuwaneha. \v 26 Onodu nere fai kot langa tafa nigidu bode, beele yerege yeregede haumu langa, nere beele benou yeregane, “Juda nebere king.” \v 27-28 Yesus hinomu langa, fai nga nononga nauge abalakawou langa tofiye nirane, yebu fai bagu waragou fai bagu. Ete Yesus owo hilou langa, ete nomo owo kenao langa. \p \v 29 Ono wanenga fai-aita bagu goi-goi mai-mai bode, memesi beele letuwaneha. Nere moranege aya bode benou letuwane, “Ne tempel koresedu boni, fati eeinga langa tafagou. \v 30 Elebe ne nagewe hoyowau. Ne nauge abalakawou awadu heigedu mau.” \v 31 Pris aroro bagu, nuuni beele isou fai bagu, nere fere memesi beele letuwaneha. Nere nage-nage benou leguruwane, “No fai ila hoyo nigai, ariya no nogo hoyo tuwei nomo edo uwa. \v 32 Fai beha Itou no nomo fai-aita bagu, gidu hanigei nomo hangada tuwai. Israel nebere King beha, no edo nauge abalakawou awadu heigedu monga uredu, huwanyage ngalenga wonbona.” Fai nga nononga Yesus hinomu langa, nauge abalakawou langa narirane waha, nere fere Yesus memesi beele letuwareha. \s1 Yesus umai. \r (Matiu 27.45-56 onodu Luk 23.44-49 onodu Jon 19.28-30) \p \v 33 Hoonga gama 12 kilok langa, agugu oula oruwanga kutaudu inyi gainga goi 3 kilok esuwa langa heigai. \v 34 3 kilok esuwa, Yesus no inyangaaro yauredu benou lewai, “Elo-i, Elo-i, lama sabaktani?” Beele beha nomo hugu benou, “Yame Itou, Yame Itou, ne taate boni awa hinaha?” \v 35 Ono wainga fai ila jugu la otowane waha, beele waha isidu bode benou lewane, “Isagu, no Elaija yaure tuna.” \v 36 Fai ete guriyedu goidu bona spons ete tedu wain langa tafai, wain spons langa bolo wainga dumuga ete langa dagedu, Yesus nyei nomo bona tuwaiha. Onodu fai waha lewai, “Itari gadenga, uredu boya. Elaija medu haudu teme tafa tuwona rute, uwa rute?” \v 37 Yesus no inyangaaro uidu bona umaiha. \p \v 38 Ono gainga ogola anyakaro tempel huwanya langa tofiyou waha, mutu ouwe langa koraidu teme esene langa kaitai. Ogola koraiwai waha nomo matau nga heigai. \v 39 Ono wainga, oota fai nebere kepten no Yesus hinomu langa oto bona, Yesus onou langa umainga uredu benou lewai, “Ngalenga tigini, fai beha no Itou Idau.” \p \v 40 Aita ila fere menanga baae langa igei bode oto wane. Nere waha nebere gamanege langa ete no Maria Makdala taonha. Maria ete waha no Jems jabumu Josep ngare neire anyanere. Ete waha no Salome. \v 41 Saini Yesus no Galili langa yafa gainga, aita waha nere no oojo tubode hoyo tuwaneha. Aita ila fere baingaro yafane, nere Yesus oojo tuwanenga gaara Jerusalem mananeha. \s1 Nere Yesus gogala megebu u-u langa tafa tuwane. \r (Matiu 27.57-61 onodu Luk 23.50-55 onodu Jon 19.38-42) \p \v 42-43 Esuwa gainga, Josep Arimatea taonha, no mayai. No kaunsel ete, onodu no fai-aita bagu agenege langa unyi hilobainga. No fere Itou nomo huuna langa yafou waha uronbona itari-itarina. Ira onou, Juda nebere Bori nomo fati heigon bona, ariya elebe onou waha dada haiyawei nomo saini. Waha bona Josep no gamu goidu, Pailot hogo langa umugou uwau oto bona, Yesus gogala awa fuwonga tonbona waha Pailot isoki tuwaiha. \v 44 Ono wainga Pailot ninau baingaro isai, onodu isoki tuwai, “No umaha yo?” Onodu oota fai nebere kepten yaure tuwainga mayainga isoki tuwai, “Yesus umaha yo uwa?” \v 45 Pailot no kepten langa beele isidu bona, Josep no Yesus gogala edo tei nomo bona letuwaiha. \v 46 Ono wainga, Josep no kolos kaamba ufaro ejiyadu bona, Yesus gogala tedu temai. Onodu no kolos kaamba langa kuromu tudu bona, tedu togoi matmat ete langa tafa tuwaiha. Matmat waha megebu u-u ete fai nere nage kulu waneha. Onodu Josep no megebu ete ubelum wainga maidu u-u waha fosokowai.\fig |alt="Putting dead body into tomb" src="cn01847B.tif" size="col" loc="Mk 15.46-47" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Mak 15.46" \fig* \v 47 Maria Makdalaha, no Maria, Josep anya ngare igei bodere oto garenga, nere Yesus gogala tedu togoi tafa tuganenga urare. \c 16 \s1 Yesus gidu jayai. \r (Matiu 28.1-8 onodu Luk 24.1-12 onodu Jon 20.1-10) \p \v 1 Juda nebere bori nomo Fati usu wainga, Maria Makdalaha wainga, Maria Jems Josep ngare anyanere wainga, Salome wainga, nere faronga bagu dada ila agiya hilou-hilou waha bagu ejiya wane. Nere goidu Yesus gogala langa bisemu wodbode ono wane. \v 2 Bori nomo fati amugou gai eringe amina, nere matmat langa goyane. \v 3 Nere goi bode, nere nage-nage benou leguruwane, “Faiwei ete no ere hoyo higidu megebu matmat u-u sesemu wane waha, ubeludu aririmu hagage yo?” \v 4 Saini nere matmat langa maidu jugu bode igei wane wa, megebu matmat u-u sesemu wou walanga inyei uwa. Nere megebu waha ubelumudu aririmu wou urane. Megebu waha no gai anyakaro. \v 5 Nere maidu matmat huwanya langa goi bode, magana giila ete nomo kolos kaamba ufaro bagu, owo hilou langa yafa gainga uredu, horoto wane.\fig |alt="Three women at tomb seeing angel sitting inside" src="cn01851B.tif" size="span" loc="Mk 16.1-8" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Mak 16.5" \fig* \p \v 6 Ono wanenga no benou lenigai, “Tere adai horoto wagu. Ji isini, tere Yesus Nasaretha nauge abalakawou langa tofiye tuwane waha, kuru tuwagu ganga maiyaha. No amina jayaha. No belanga inyei uwa. Uragu, haumu belanga no tafa tuwaneha. \v 7 Waha bona tere goidu nomo disaipel lenigi bonade, Pita fere letuwagu, ‘Yesus no tere amuge tigidu bona, Galili langa goina. Tere no amina letigai onou, goidu Galili walanga uragu ganga.’” \p \v 8 Ono wainga, aita nere malala maidu bode, matmat awadu hara waneha. Nere aau togo nagainga terere bode, fai ete te letu weguwa, nere umuganeha. \s1 Maria Makdalaha no Yesus urai. \r (Matiu 28.9-10 onodu Jon 20.11-18) \p \v 9 Yesus no eringe amina bori nomo fati amugou langa jayaiha. Onodu no Maria Magdalaha heigei uwa inyi gainga, no amugedu heigaiha. Yesus no amina aita waha langa hauri inyaba 7 so nigaiha. \v 10 Ono wainga, Maria Magdalaha no goidu bona, fai Yesus ngate gaara golowane waha lenigai. Fai waha nere aau togo nagainga mere bode yafane. \v 11 Maria no benou lenigai, “Yesus no ago auma yafa gainga urenaha.” Ono wainga, nere nomo beele waha isidu, huwanyanege ngalengawei uwa. \s1 Yesus nomo disaipel nga, nere Yesus jala langa urare. \r (Luk 24.13-35) \p \v 12 Iinga Yesus nomo disaipel nga nere taon awadu bodere golodu goyare. Ono garenga, Yesus no hogo ferete heigedu bona, goi nere bagu heigai. \v 13 Ono wainga nere goidu bodere, beele waha malalamudu Yesus nomo disaipel ila hai nagareha. Ono ware wa, nere neire beele waha bodere huwayange ngalenga weguwa. \s1 Yesus no nomo disaipel nere haruwe tei nomo bona lenigai. \r (Matiu 28.16-20 onodu Luk 24.36-49 onodu Jon 20.19-23) \p \v 14 Iinga Yesus nomo disaipel 11, nere da nyibode yafa ganenga, Yesus nere langa heigai. Onodu nere huwanyanege ngalengawou uwau bona honggoro nigai, onowai wa nere huwanyanege sese wainga, nere fai-aita bagu no gidu jayai waha bode lewane waha, nere huwanyanege ngalengawei uwa. \v 15 Onodu no benou lenigai, “Tere ha-ha oruwa langa goidu hilou beele malalamudu fai-aita bagu oruwanga hai nagagu. \v 16 Fai no huwanya ngalenga wonga yaage bisou tona waha, Itou no ege gidu hawonbona. Ariya fai no huwanya ngalengawei uwa waha, no kot langa yaae wonbona. \v 17 Itou no dodokawou fai nere huwanyanege ngalengade waha owonege langa heigemu wonbona. Ji unyife langa hauri inyaba so nigibode, beele eege hogo fere-fere waha malalamudu lewodbode. \v 18 Nere maangi owonege langa yaasu wodbode. Onodu, nere dada fai dunege kotena waha nyei mata wode wa, dada waha nere ada inyabamu nigonbona. Onodu nere taura fai langa owonege tafabode wonga, taura fai taura ege jige nigona bona.” \s1 Itou no Yesus haudu ha laluwa langa manai. \r (Luk 24.50-53 onodu Aposel 1.9-11) \p \v 19 Anyakaro Yesus no beele malalamudu lenigi boro wainga, Itou no Yesus haudu ha laluwa langa manai. No Itou owo hilou langa yafana. \v 20 Ono wainga disaipel nere ha-ha oruwa langa goidu bode beele malalamudu lewaneha. Anyakaro no nere bagu haruwe tebona, no nebere beele dangamu nagi bona dodoka ila heigemuwai.