\id JHN - Ogea NT; Marib Fanua and Don Adep; 13-September-2013 \h Jon \toc2 Jon \toc1 Jon \mt1 Jon \c 1 \s1 Beele ago auma no fai heigai. \p \v 1 Gai aminanga amina, saini dada oruwa heigei uwa langa, Beele no inyai. Beele no Itou bagu inyai. Beele no nogo Itou. \v 2 Gai aminanga amina, Beele no Itou bagu inyai. \v 3 Beele wahanga la, Itou no dada oruwanga heigemu wai. Dada ete-te jala fere langa heigei uwa. Dada oruwa heigai wa Beele wenga heigemuwai. \v 4 Ariya, ago auma no langa inyina waha, wa fai-aita bagu nebere lala. \v 5 Ariya, lala waha no agugu langa lala ganga, agugu no lala waha kutau tuwei uwa. \p \v 6 Ariya, fai ete heigai, nomo unyi Jon. Fai waha Itou no huuru tuwai. \v 7 No fai-aita bagu lala waha bona, beele malalamudu lenigei nomo bona mai. Ono wonga nere lala waha nomo beele isidu bode, huwanyanege ngalenga wona bona. \v 8 Jon no nogo no lala waha uwa. No lala waha nomo beele malalamudu le wei nomo bona mai. \v 9 Ariya, lala waha no lala tigini, no nere fai-aita bagu oruwa lala nigi-nigina, no oula la monbona. \p \v 10 Ariya, Beele no oula la inyina. Beele wahanga la, Itou no oula tafai, ariya, nere fai-aita oulaha nere waha bona foo nigei uwa. \v 11 Onodu no nogo nomo matane hugu langa goyai wa, no nomo gane tigini nere no hawegu uwa. \v 12 Ariya, nere fai-aita ila no hawane waha, nere no unyi bode huwanyanege ngalenga wane waha. Onou waha bona, nere Itou nomo magana edo heigei nomo bona unyinege anyakoro nigai. \v 13 Nere amenege anyanege gane nebere ganenege langa yo, genege gala nomo gauwou langa yo, fai nebere gauwou langa uwa. Itou nogowe ono nigainga nomo magana heigane. \p \v 14 Ariya, Beele no fai heigai, onodu no medu ere gamage la inyai. Ere nomo unyi anyakaro bagu, danga bagu ureye. Magana etenga wahanga nomo unyi anyakaro, no Jijei huuru tuwainga mai. No augamu guruwou bagu, fanyimu tigini bagu bolo tuwou. \v 15 Ariya, Jon no fai waha bona nere fai-aita bagu lenigidu bona benou yaurai, “Fai no waha boni, ji amina benou letigene, ‘Fai no ji mogofe maina waha, no ji amuge hiyou. Taate bona, ji heigei uwa la, no aminanga yafai.’” \p \v 16 Ariya, aau warou fai waha langa bolo dewou, no nomo aau warou waha la, ere oruwa figini higi dedena. \v 17 Wa ngalenga, Itou no nuuni beele ere Moses owo langa higainga tei. Ariya, Yesus Kristus langa ere augamu guruwou bagu, fanyimu tigini bagu tei. \v 18 Ariya, fai ete te Itou urei uwa. Gai uwanga uwa. Itou Nomo Idau etenga waha, no nogo Itou, no tigini Umamu hinomu la yafana, no wenga ere Itou abitimu higai. \s1 Jon yaage bisemu nigigou fai no beele malalamudu lewai. \r (Matiu 3.1-12 onodu Mak 1.7-8 onodu Luk 3.15-17) \p \v 19 Nere Juda, Pris Livai bagu huuru niganenga Jerusalem awadu bode mai Jon benou isoki tuwane, “Ne faiwei tigini?” \v 20 Ono wanenga, Jon no beele ete huwarimuwei uwa. No beele tigini malalamudu benou lenigai, “Itou fai-aita bagu gidu hanigei nomo fai hangadawai wa, ji fai waha uwa.” \v 21 Ono wainga, nere isoki tuwane, “Adadu? Ne Elaija yo?” Ono wanenga, no lenigai, “Ji no uwa.” Ono wainga, nere ege isoki tuwane, “Ne profet ere no itari tuya waha yo?” Ono wanenga, no lenigai, “Ji no uwa.” \v 22 Ono wainga, nere no ege isoki tuwane, “Ne faiwei tigini? Ere fai nere huuru higanenga meyaha waha, beele ete ege gidu lenigoboya. Ne nage bonahe adadu lewau ganga?” \v 23 Ono wanenga, Jon no benou lenigai, “Ji fai ete, bolou ha fai uwau la yauredu benou lewai waha, ‘Anyakaro nomo jala tiginimu fuwagu. Wa profet Aisaia no amina lewai onou.’” \p \v 24 Farisi nere fai beha huuru niganenga mayane. \v 25 Nere Jon isoki tuwane, “Ne leni, ne Itou nomo fai-aita bagu gidu hanigei nomo hangada hinou fai waha uwa, ne Elaija uwa, onodu ne profet waha uwa, ariya ne taate boni fai-aita bagu yaage bisemu nigi-nigini?” \v 26 Ono wanenga, Jon, no nere lenigai, “Ji yaage la, yaage bisemu nigi-nigini. Ariya, fai ete no tere gamatege la ya waha, tere no boya ada isiya. \v 27 Fai no waha, ji mogofe maina. Ariya, ji yage fai hilou uwa, ji no nomo afo osoko tanou waha, nomo maalu futu fuwei nomo edo uwa.” \v 28 Jon no beele waha, no Betani matane Jordan yaage ulate langa lenigai. Jon no haumu walanga, nere fai-aita bagu yaage bisemu nigigai.\fig |alt="John the Baptist in de" src="CN01651B.tif" size="span" loc="Jo 1.19-27" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Jon 1.28" \fig* \s1 Yesus no Itou Nomo Sipsip Magana. \p \v 29 Ariya inyi hamba, Jon no Yesus no bagu golodu mai gainga urai. Onodu Jon no lewai, “Uragu. No Woha Itou Nomo Sipsip Magana. No fai-aita bagu oulaha nebere une uulu nagona bona maina. \v 30 Ji fai wahanga boni, amina letigene, ‘Fai no ji mogofe maina waha, no ji amuge hiyou. Taate bona, ji heigei uwa la, no aminanga yafai’. \v 31 Ji yage no faiwei waha, ji no isi tuwei uwa. Ariya, ji nere Israel fai-aita bagu no isi tuwei nomo boni, ji maidu fai nere yaage langa, yaage bisemu nigene.” \p \v 32 Onodu Jon no beele beha ege lenigai, “Ji Hauri Guuni, ha laluwa awadu nei ete buuna dorofe medu bona, no langa yafa ganga urenaha. \v 33 Ariya ji yage, ji no ada isi tugene. Itou no ji huuru hiyainga, nere fai-aita bagu yaage la, yaage bisemu nigei nomo boni meene waha, no we ji lehiyai, ‘Saini, Hauri Guuni no medu bona, fai ete la yafa gonga ure bonahe wonga, fai no wahanga, no fai-aita bagu Hauri Guuni langa yaage bisemu nigonbona.’ \v 34 Ariya, ji yage we, ji waha uredu beele malalamudu lewene. No beha waha, no Itou Nomo Idau.” \s1 Nere fai eei, Yesus nomo disaipel heigane. \p \v 35 Ariya inyi hamba, Jon no ege walanga oto gainga, no nomo disaipel nga nononga, no ngate gaara oto wane. \v 36 Ono ganenga, Yesus no golodu goi gainga, Jon no uredu bona lewai, “Uragu. No woha Itou Nomo Sipsip Magana.” \v 37 Jon no onou lewainga, nomo disaipel nga waha isidu bodere, nere Yesus oojo tudu goyare. \v 38 Yesus no ubuludu bona, fai nga oojo tu garenga nerirai. Onodu bona, no benou isoki nirai, “Tere taate kuruyare?” Ono wainga nere isoki tuware, “Rabai, ne mata adeha langa yafani?” Ariya, “Rabai” nomo hugu wa, “Isisigou fai”. \v 39 Ono warenga Yesus no lenirai, “Tere maidu bonadere uraru!” Ono wainga nere goidu bodere, mata no yafana waha urare. Onodu fati waha la, nere no ngate yafane. Taate bona, hoonga ago amina esuwa 4-kilok onou. \p \v 40 Ariya nere fai nga, Jon beele lewainga isidu bodere, Yesus oojo tuware waha, ete nomo unyi Andru, no Saimon Pita bemu. \v 41 No Yesus awa tudu bona tigini goi no nomo bemu Saimon toroba tudu letuwai, “Ere Mesaia ureyaha.” Ariya, “Mesaia” nomo hugu benou, “Fai, Itou no nomo fai-aita bagu ege gidu hanigei nomo hangada tuwou”. \v 42 Onodu Andru no Saimon haudu Yesus bagu goyai. Ono wainga, Yesus no Saimon uredu bona letuwai, “Ne Saimon, Jon nomo idau. Iinga gonga, nere unyite ‘Sifas’ hinodbode.” Ariya, “Sifas” no, “Pita” ide dorofe. Nomo hugu benou, “Megebu”. \s1 Yesus no Filip Nataniel ngare yaure nirai. \p \v 43 Ariya, inyi haamba, Yesus no Galili goyonbona onowai. Ono bona, no Filip toroba tudu, benou letuwai, “Ne mai ji taga hiyau.” \v 44 Ariya Filip no Betsaida taonha, Andru, Pita ngare neire matane hugu. \v 45 Ariya, Filip no goidu Nataniel toroba tudu bona benou letuwai, “Moses no nuuni beele nomo buk langa amina no bona yeregai waha, nere profet fere nomo beele yeregane. Ere fai waha amina toroba tuyaha. No waha Yesus, Josep idau Nasaret taonha.” \v 46 Ono wainga, Nataniel no Filip isoki tuwai, “Dada hilobainga ete Nasaret taon langa edo la heigona rute?” Ono wainga, Filip no Nataniel letuwai, “Ne maidu bonahe urau.” \p \v 47 Saini Yesus no Nataniel no bagu mayainga uredu bona, benou lewai, “Uragu. Fai maina beha, no Israel fai tigini. No langa yaawawou beele bagu yaawawou fanyimu ete inyei uwa!” \v 48 Ono wainga, Nataniel no Yesus isoki tuwai, “Ne adadu ji isi hinaha?” Ono wainga, Yesus no ege gidu benou letuwai, “Saini Filip no ne yaure hinei uwa langa, ne fik nauge hugu langa yafa genenga neriye naha.” \v 49 Ono wainga, Nataniel beele waha isidu Yesus letuwai, “Isisi higigou fai, ne Itou Idau. Ne Israel nebere King.” \v 50 Ono wainga, Yesus no Nataniel letuwai, “Ji ne benou lehininaha, ne fik nauge hugu langa yafa genenga neriyenaha. Hugu waha langa, ne ji boni huwanyate ngalengana.” “Ariya, iinga gonga ne dada aroro, dada beha feiya dewou urau ganga.” \v 51 Onodu Yesus no lenigai, “Ji ngalenga letigini, iinga gonga ha laluwa helufa wonga, Itou nomo ensel nere Fai Nomo Idau bagu meyao maniyao gogunga nerigagu ganga.” \c 2 \s1 Fai ete no Kana taon la aita tai. \p \v 1 Yesus no Filip Nataniel ngare yaure nirai waha fati nga goyainga, Kana taon Galili distrik walanga, fai-aita ngare te guru ware. Ono garenga, Yesus anya, fai-aita ngare te guruwou waha urona goyai. \v 2 Ariya, Yesus no nomo disaipel gane bagu fere, fai-aita ngare te guruwou walanga yafei nomo yaure niganenga maidu bode walanga yafane. \v 3 Iinga, nere wain usu nigainga, Yesus anya no Yesus letuwai, “Nere wain uwau.” \v 4 Ono wainga, Yesus no anya letuwai, “Ngai, wa ne name dada. Ji yame dada uwa. Ji yame saini iinga inyina.” \v 5 Ono wainga, Yesus nomo anya no nere haruwe fai lenigai, “No dada ete onowei nomo letigei mata wonga, tere no bolou oojo wagu.” \p \v 6 Ariya, mata waha langa megebu tumutao aroro 6 oruwa otowane. Tumutao waha, nere Juda nebere fanyinege langa yaage bisei nomo bona. Ariya, nere tumutau etenga-etenga, yaage unyei nomo wa, 100 lita onou. \v 7 Ono wainga, Yesus no haruwe fai lenigai, “Tere tumutau langa yaage unyagu.” Ono wainga nere yaage unyanenga, bolo ganawai. \v 8 Ono wanenga no lenigai, “Ila elegedu mani, da waha oofagou fai tuwagu.” Ono wainga, nere ila elegedu tamanane. \v 9 Yaage waha amina wain dorofe heigainga, da waha oofagou fai no yaage waha nyi urai, onodu nere wain waha alanga taane waha, no alai uwa. Nere haruwe fai, yaage unyane wahanga nere alai. Ono wainga, da oofagou fai no fai, aita tai waha yaure tuwai, \v 10 onodu no letuwai, “Nere fai oruwa, wain hilobainga waha amugedu fai nigi ganenga, nyi-nyide. Ariya, nere wain baingaro nyi boro ganenga iinga la, nere wain menenga inyaba waha nigi-nigide. Ariya ne nu, wain hilobainga waha awananga inyanga, iingabe tedu tamainaha.” \p \v 11 Ariya, dodokawou beha waha, Yesus no amugedu tafai. No Kana taon Galili distrik la tafai. Dodokawou beha no naani, no unyi anyakaro danga bagu waha abitimu nigai. Ono wainga nomo disaipel uredu bode, nere no bode huwayanege ngalengawai. \p \v 12 Ariya, Yesus no Kana awatudu bona Kaperneam taon minai, no nomo anya wainga, no nomo bemu gane bagu, nomo disaipel gane bagu minidu bode, nere fati ila taon waha la yafane. \s1 Yesus no nere fai tempel la, moni kusewou haruwe teganenga so nigai. \r (Matiu 21.12-13 onodu Mak 11.15-17 onodu Luk 19.45-46) \p \v 13 Ariya, Juda nebere bori nomo fati anyakaro ete heigona juguwai, wa Itou No Israel Awa Nigainga Hilobainga Yafane Waha Nomo Fati Anyakaro Waha Ninanege Isei nomo bona. Ono wainga, Yesus no Jerusalem goyai. \v 14 No goidu bona, tempel orei huwanya walanga nere fai moni kusewei nomo bulumakao bagu, sipsip bagu, neei bagu huuru gane nerigai. Nere fai moni hoolewei nomo fere nebere tewol langa yafagane nerigai. \v 15 Onodu bona, Yesus no baklain ete tedu bona gula nigei nomo bona atai. Onodu no fai oruwanga nebere bulumakao bagu, sipsip bagu, so nigainga tempel waha awadu heige harawane. Ono bona, no fai moni hoole bode yafane waha, nebere moni feudu ayaru nagi bona, tewol fere feum nagai. \v 16 Ariya, nere fai neei huurudu moni kusewei nomo haruwe taane waha lenigai, “Tere tebere neei elegedu bonade goyagu. Tere yame Jijei nomo mata waha adai ono wadenga, dada huurudu moni tegou mata dorofe heigona.” \v 17 Ono wainga, nomo disaipel no fanyimu onowai waha uredu bode, nere beele ete Itou nomo buk langa inyina waha bode ninanege isane. Beele wa benou “Ji yame mata gaudeni, onou waha bona, ji mata waha hilobainga inyi dewei nomo boni haruwe danga bagu teni.” \p \v 18 Ariya Juda nere Yesus no fanyimu onowai waha uredu bode, nere benou isoki tuwane. “Ne taate dodokawou ete naani dorofe abitimu higahenga, ere ne unyite anyakaro bagu bona, ne onowou beha ononahawou isoya?” \v 19 Ono wanenga, Yesus no lenigai, “Tere tempel beha koresemu wadenga, fati eei langa ji ege jaimu wonboni.” \v 20 Ono wainga, nere Juda letuwane, “Haga orei 46 onou, nere tempel beha atane. Ariya, adadu ne fati eei langa, mata beha ege jaimu wauganga boni leni?” \p \v 21 Ariya, Yesus no tempel bona lewai waha, wa no nogo gogala bona lenigai. \v 22 Onowai wa, saini Itou no Yesus ege matmat la jaimu tuwainga, nomo disaipel nere no amina beele lewai waha bode ninanege isane. Onodu nere Itou nomo beele buk la inyina waha bagu, Yesus no beele lewai waha bagu bode huwanyanege ngalengawai. \s1 Yesus no fai nebere fanyinege oruwanga bona amina isi nigai. \p \v 23 Fati Anyakaro, Itou No Israel Awa Nigainga Hilobainga Yafane Waha Ninanege Isei Nomo fati la, Yesus no Jerusalem la yafai. Fai-aita bagu baingaro nere Yesus no dodoka yo, naani onou tafainga urane. Nere waha uredu bode, nomo unyi bode huwanyanege ngalengawai. \v 24 Ariya, Yesus no nere bona huwanya ngalengawei uwa. \v 25 No fai oruwanga nebere fanyinege amina isai. Waha bona, no isou ete bona tutu tuwei uwa, onou bona, fai ete no nere fai fanyinege bona letuwei nomo edo uwa. No nogo nebere ninanege amina isaiha. \c 3 \s1 Yesus no Nikodemus ngare beele hayare. \p \v 1 Ariya fai ete yafai, nomo unyi Nikodemus. No Farisi ete, onodu no Juda nebere mora bagu ete. \v 2 Fai no waha, ooru ete langa Yesus bagu maidu bona letuwai, “Isisi higigou fai, ere isiya, Itou no ne huuru hinainga isisiwou fai dorofe meene. Itou no fai ete bagu ada yafonga wa, fai no dodokawou ne tafani benoha waha ada tafona.” \p \v 3 Ono wainga, Yesus no letuwai, “Ji ngalenga lehinini, fai no eege ada heigona waha, no Itou nomo huuna la yafou waha ada urona.” \v 4 Ono wainga, Nikodemus no Yesus benou isoki tuwai, “Adadu fai no umurawai waha, no edo langa eege heigona? Onou wa, no anya huwanya langa goyonga, anya ege bisi tuwei nomo edo yo?” \p \v 5 Ono wainga, Yesus no Nikodemus letuwai, “Ji ngalenga tigini lehinini, fai no yaage la bagu, Hauri Guuni la bagu, no eege heigei uwa wonga wa, no Itou nomo huuna la yafou waha huwanya la goyei nomo edo uwa. \v 6 Dada gege gala heigemuna waha, wa gege gala nomo. Ariya, dada Hauri Guuni heigemuna waha, wa hauri nomo. \v 7 Ji beele lehininaha waha bonahe adai horotowau, tere eege heigagu. \v 8 Ariya, jagui no nomo gauwou la fuudu, ha fere‑fere la goi-goina. Ariya, ne jagui nomo bolou isi-isini, ariya no alanga maina, alanga goina, waha ne ada urau. Onou waha bona, fai oruwanga nere Hauri Guuni langa eege heigede waha, nere fere onounga.” \p \v 9 Ono wainga, Nikodemus no isoki tuwai, “Dada ne leni waha, adadu la onou heigonbona?” \v 10 Ono wainga, Yesus no letuwai, “Ne Israel nebere isisi nigigou fai, adadu bona ne dada beha boni foo hinei uwa?” \v 11 Ji ngalenga lehinini, dada ere isiya waha boya ere le-leya. Ariya, dada ere amina ureye waha boya, ere beele malalamudu leleya. Ono geyenga, ere beele malalamudu leleya waha, tere moge tuya. \v 12 Ji oula beha nomo dada boni waha letigini, ariya, tere waha boya huwanyatege ngalenga wegu uwa. Onou waha ji ha laluwa nomo dada boni letigehenga, tere adadu huwanyatege ngalenga wona? \v 13 Ariya, fai ete-te no ha laluwa la manei uwa. Fai Nomo Idau, no nogonga ha laluwa awadu bona mai. \v 14 Amina Moses no ha kara la, maangi ete tofiyai. Ariya nere Fai Nomo Idau fanyimu onounga la tofiye tuwodbode. \v 15 Onou wa, nere fai, oruwanga no bode huwanyanege ngalengade waha, nere agenege auma gai-gai yafou waha todbode. \p \v 16 “Itou no nomo Idau etenganga yafai. Ariya, no nere fai-aita oruwa, oula beha la yafade waha gaude nigi du bona, no nomo Idau etenga waha, nigai. Wa taate bona, nere fai-aita bagu no bode huwanyanege ngalengade waha, adai yae wode. Nere agenege auma gai-gai yafou waha todbode. \v 17 Ariya, Itou no Idau huuru tuwainga mai waha, no fai-aita bagu oula langa yafade waha, jas dorofe haawe nigei nomo meei uwa. No Idau huuru tuwainga mai wa, no nere ege gidu hanigei nomo bona. \v 18 Ariya fai no Idau bona huwanya ngalengana waha, no kot uwau. Ariya, fai no Idau bona huwanya ngalengawei uwa waha, no kot langa oto wonbona. Taate bona, no Itou Idau etenga waha nomo unyi bona, no huwanya ngalengawei uwa. \v 19 Ariya, nebere kot nomo hugu benou. Lala no oula langa amina heigaiha, onou wa fai nere agugu waha gaude tude. Nere lala waha gauwegu uwa, taate bona, nere fai fanyimu inyaba waha onogou. \v 20 Nere fai oruwa, fanyimu inyaba onode waha, nere lala nomo honggoro fai. Nere nebere onowou inyaba waha malala heigei nomo awade, onodu nere lala langa ada mai-maide. \v 21 Ariya, fai no onowou tigini onona waha, no lala la mai maina. Ono ganga nere fai uredu bode lede, no Itou nomo danga langa haruwe taiha.” \s1 Jon yaage bisemu nigigou fai no Yesus bona beele malala foomudu lewai. \p \v 22 Ariya iinga, Yesus no nomo disaipel bagu nere ulate Judia langa goyane. No nere bagu walanga yafa bona, fai-aita bagu yaage bisemu nigai. \v 23 Jon no fere, nere fai-aita bagu Ainon matane, Salim matane jugunga la, yaage bisemu nigai. Matane waha langa nere yaage baingaro, waha bona nere fai-aita bagu, no la yaage bisou tei nomo bode mayane. \v 24 Saini waha, Herot no Jon dagou mata langa tafa tuwei uwa la. \p \v 25 Ariya, Jon nomo disaipel nere Juda fai ete bagu, taate yaage bisou fanyimu waha oojodu Itou ago la jijiga uwau heigode, waha bode beele le wane. \v 26 Onodu bode, nere Jon nomo disaipel, Jon bagu goidu bode letuwane, “Isisi higigou fai, fai waha no amina, ne bagu Jordan yaage ulate langa yafa gainga, ne no boni beele malalamudu lewene waha, no elebe fai-aita bagu yaage bisemu nigi ganga, nere oruwanga no bagu goide.” \v 27 Ono wanenga, Jon no beele ege gidu lenigai, “Fai ete no Itou ha laluwa la yafana waha, no dada ete tuwei uwa wonga, no nogo tei nomo edo uwa.” \v 28 Onodu bona no lenigai, “Ji amina beele lewene waha tere tage iseye. Ji ‘Fai Itou no nomo fai-aita ege gidu hanigei nomo hangada tuwai waha, ji fai waha uwa. Ariya Itou no ji no amuge tudu huuru hiyainga meene.’ \v 29 Fai ete no aita tei mata wonga, aita waha no fai waha nomo oya. Ariya, fai waha nomo ilibumu no itari tudu oto bona, no aagu tuwon bona. Onodu bona, no ilibumu aita tai waha nomo bolou isei nomo bona, edega wonbona. Onou dorofenga, edegawou ji huwanyafe langa bolo waha. \v 30 Ariya, no nomo unyi anyakaro heige gonga, ji yame unyife esene monbona.” \p \v 31 Fai no ouwe la yafadu mai waha, no dada oruwa bona feiya nigou. Fai no oula beha nomo wa, no oula beha nomo fanyimu ono-onona. Onou waha bona, no dada oula beha nomo waha bona le-lena. Fai no ha laluwa la mai waha, no dada oruwa bona feiya nigou. \v 32 Dada oruwa no uredu bona, isai waha, no waha bona beele malalamudu le-lena. Ono ganga, nere fai no beele malalamudu lena waha ete tedu yaasu wegu uwa. \v 33 Ariya fai no nomo beele waha tedu yaasuna wa, no huwanya ngalengawou abitimuna, “Itou no beele ngalenga le-lena.” \v 34 Fai Itou no huuru tuwainga mai waha, no Itou nomo beele malalamudu le-lena. Taate bona, Itou no fai waha Hauri Guuni mataunga tuwei uwa. \v 35 Umamu no Idau bona gaude tuna. Onou waha bona, no dada oruwanga no owo langa tafai. \v 36 Ariya, fai no Idau bona huwanya ngalengana waha, no gai-gai ago auma yafou waha bagu. Ariya, fai no Idau nomo beele ada oojona waha, no ago auma yafou waha ada tonbona. Uwa. Itou nomo houmu mayou waha, no la inyonbona. \c 4 \s1 Yesus no Sameriaha aita ete ngare, beele hayare. \p \v 1-3 Ariya, Farisi nere beele ete benou isane, Yesus no fai baingaro yaage bisemu niganga nomo disaipel heigane. Yesus no nomo disaipel lelege nigou wa, no Jon nomo disaipel feiyawou. Ariya Yesus no nogo fai yaage bisemu nigei uwa. No nomo disaipel nere wenga yaage bisemu nigane. Ariya Farisi nere fai baingaro Yesus nomo disaipel heigane iwou beele isane waha, Yesus no amina isai, onodu no Judia distrik awadu bona, ege gidu Galili distrik la goyai. \v 4 Ariya, jala no oojowai wa, Samaria distrik gamaladu goyai. \p \v 5 Onou waha bona, no golodu goi Samaria nebere taon ete, nomo unyi Sikar la heigai. Sikar no oula Jekop nomo idau Josep tuwai, waha jugu tuwou. \v 6 Ariya, yaage u-u ete Jekop no konuwai waha, haumu walanga inyai. Ariya, Yesus no golodu mai gainga go kenye wainga, no goidu yaage u-u waha hinemu langa yafai. Ariya saini no yafai waha, hoonga ago 12-kilok onou. \p \v 7 Ono gainga Samaria aita ete no yaage u-u waha la, yaage unyona bona mayai. Ono wainga, Yesus no aita waha letuwai, “Yaage hiyahenga nyoni.”\fig |alt="Jesus and Samaritan woman by the well" src="CN01674B.TIF" size="span" loc="Jo 4.1-42" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Jon 4.7" \fig* \v 8 Ono gainga nomo disaipel nere da ejiyawei nomo bode, taon la mananeha. \v 9 Ariya, Sameriaha aita waha no Yesus letuwai, “Ne Judaha, ji Sameria aita, taate boni ne lehini, ‘Yaage hiyahenga nyoni?’” No onou letuwai, wa taate bona, Juda nere Samaria bagu ada fada guru-gurude. \v 10 Ono wainga, Yesus no aita waha letuwai, “Ne Itou nomo toota bona isage wa, onodu ne fai no le hinaha, ‘Yaage tamayau ji yaage nyonboni hinaha waha isi tuwou wage wa, ariya ne letuwagenga,’ no yaage agenege auma nomo waha hinage.” \v 11 Ono wainga aita waha no letuwai, “Fai Anyakaro, ne Baket uwau. Yaage u-u beha no gai gamula. Onou waha bona, ne yaage agege auma nomo waha, alanga tau ganga? \v 12 Ere ebere asage Jekop, no yaage u-u beha ere higai. No nogo nomo idau gane bagu, nomo bulumakao bagu, nomo sipsip dada bagu, nere yaage u-u beha langa nyi gane. Ariya ne Jekop feiya tuwou yo?” \v 13 Ono wainga, Yesus no aita waha letuwai, “Nere fai oruwanga, yaage beha langa nyode waha, nere ege yaage nyomoli nigonbona. \v 14 Ariya, fai ete no ji we yaage tuwehenga nyona wa, no ege yaage nyomoli ada tuwonbona. Ariya yaage ji tuwoni wa, no huwanya langa yaage u-u la maina dorofe, mai bona no ago auma hilobainga gai-gai yafou waha tuwonbona.” \v 15 Ono wainga, aita waha no letuwai, “Fai Anyakaro, ne yaage waha hiyau. Ono wahenga, iinga ji yaage nyomoli ege ada hiyonga, ji yaage unyei nomo boni, ege belanga ada moni.” \p \v 16 Ono wainga, Yesus no letuwai, “Ne manidu, name amede yaure tudu bonahe, ege gidu belanga mau.” \v 17 Ono wainga, aita waha no Yesus letuwai, “Ji fai uwau.” Ono wainga, Yesus no letuwai, “Ne leni, Ji fai uwau iini wa, ne ngalenga leni. \v 18 Taate bona, amina ne name fai 5. Ariya, fai 6 elebe ne ngare yafayare beha waha, wa ne name fai tigina uwa. Onou waha bona, ne beele leni beha tigini.” \v 19 Ono wainga, aita no letuwai, “Fai Anyakaro, elebe ji isini, ne profet ete. \v 20 Ebere asage gane nere muju beha langa komodu bode, Itou unyi isou gane. Ariya tere Juda le-leya, Itou unyi isouwei nomo haumu Jerusalem langanga inyina.” \p \v 21 Ono wainga Yesus no letuwai, “Aita, ne yame beele beha bonahe, huwanyate ngalengawou. Saini ete heigona onona waha, tere muju waha langa, Jijei unyi ada isou wagu ganga. Jerusalem langa fere no unyi ada isou wagu ganga. \v 22 Ariya, tere Samaria, dada tere ada isisiya waha unyi isou-isouya. Ariya, ere Juda dada ere isiya waha, unyi isou-isouya. Wa taate bona, Itou no nere fai-aita bagu ege gidu hanigei nomo haruwe waha, ere Juda amugedu hangada higai. \v 23 Ariya, saini heigona onona waha, no elebe amina heigaha, nere fai oruwanga Itou unyi tigini isouwei nomo wonga, nere Jijei unyi langa, Hauri Gunni nomo danga langa, fanyimu tigini langa, unyi isou wodbode. Jijei no fai nere onouha waha, no unyi isouwei nomo bona gaude tuna. \v 24 Itou no Hauri. Onou waha bona, fai nere no unyi isou wodbode wonga, nere no nomo Hauri nomo danga langa, fanyimu tigini langa unyi isou wodbode.” \v 25 Ono wainga, aita no Yesus letuwai, “Ji isini, Mesaia no mayonbona, fai no waha Itou no nomo fai-aita ege gidu hanigei nomo bona hangada tuwai. Saini no mayona waha, no dada oruwa bona le higonbona.” \v 26 Ono wainga, Yesus no aita waha letuwai, “Wa ji benu, elebe ne ngare beele haiyare.” \p \v 27 No onou legainga, nomo disaipel ege gidu mane. Nere medu bode, no aita ete ngare beele haigare urane, onodu nere ninanege baingaro isane. Ariya, fai ete-te no benou isoki tuwei uwa, “Ne taate tau ganga?”, “Taate boni aita waha ngare beele haiyare?” \v 28 Ariya, aita waha nomo baket awadu bona, no ege gidu taon la manai. No manidu bona, fai-aita benou lenigai, \v 29 “Tere medu bonade, fai ete no ji dada oruwanga amina ono wene waha lehiyaha, waha uragu. Fai no wahanga rute, Itou no huuru tuwonga monbona beele baara tawai?” \v 30 Ono wainga, nere taon awadu bode, Yesus bagu maane. \p \v 31 Saini waha langa, nomo disaipel nere no letuwane, “Isisi higigou fai, ne da nyau.” \v 32 Ono wanenga, no benou lenigai, “Ji da bagu, tere ada isiya.” \v 33 Ono wainga, nomo disaipel, nere nage-nage leguruwane, “Fai eteru da tetamai fuwaha?” \v 34 Ono wanenga, Yesus no lenigai, “Itou no ji huuru hiyainga mene, onou bona ji yame da wa, ji no nomo gauwou oojo boni, haruwe no hiyai waha usumu wonboni. \p \v 35 “Tere benou leleya, ‘Da faasiwei nomo saini heigon bona ole aise inyina.’ Onou waha boni, ji letigini, tere haga oruwa la, fele-feledu bonade ure dewagu. Da oruwa, hilou bagu waha. \v 36 Fai no da faasina waha, no nomo agou tedu bona, no agenege auma gai-gai hilobainga yafou waha nomo da komomuna. Onou waha bona, fai no da tauna waha, fai no da faasina waha, nere ngadunga, edo edega wodere. \v 37 Onou waha bona, beele beha no ngalenga, ‘Fai ete no da tataru ganga, fai ete no nomo da faasi-faasina.’ \v 38 Ariya, ji tere da faasiwei nomo boni, haga tere walanga amina haruwe teegu uwa waha langa huuru tigene. Ono wenenga, tere huwanya la goidu boya, nere fai ila nebere haruwe ngisirau la, da hilou heigai waha tere faasi weye.” \p \v 39 Ariya, nere Samaria fai-aita baingaro taon wahaha nere aita waha nomo beele isidu bode, nere Yesus bode huwanyanege ngalengawai. Wa taate bona, aita waha no lewai, “No ji dada oruwa, amina ono wene waha, no lehi borowai.” \v 40 Onodu bode, Sameria nere Yesus bagu maidu, Yesus nere bagu yafei nomo bode isoki tuwane. Ono wanenga, no fati nganononga matane waha langa yafai. \v 41 Ono gainga, nere fai-aita bagu baingaro, Yesus nogo nomo beele isidu bode, huwanyanege ngalengawai. \v 42 Onodu bode, nere aita waha letuwane, “Ere ne name beele wahanga isidu, fai beha boya huwanyage ngalengawei uwa. Ere hage we nogo nomo beele isidu boya, ere isiyaha wa ngalenga, fai no wahanga fai-aita oulaha bagu ege gidu hanigou fai.” \s1 Yesus no king nomo ofisa ete nomo idau taura jigemu fuwai. \p \v 43 Ariya, Yesus no fati nga nere Samaria bagu yafadu, no matane waha awadu bona Galili distrik langa minai. \v 44 Yesus no nogo beele benou malalamudu lewai, “Profet nogo nomo matane hugu langa, no unyi uwau.” \p \v 45 Onodu no goi Galili la heigainga, nere Galili fai-aita no goyai waha bode edega wane, taate bona, nere bori nomo fati anyakaro Jerusalem langa heigai waha langa manidu bode, no dada oruwanga saini waha langa onowai waha urane. \p \v 46 Ariya, Yesus no ege goi Kana taon, Galili distrik langa heigai. Taon waha langa, no amina yaage ubulumu wainga wain heigaiha. Saini waha langa, Kaperneam taon walanga, king ete no nomo ofisa ete yafai, no nomo idau no taura tuwai. \v 47 Fai waha no beele onou isai, Yesus no Judia awadu, Galili la amina heigaha. Onodu no goidu bona, Yesus Kaperneam la medu nomo idau taura jigemu fuwei nomo bona isoki tuwai. Ariya magana waha no umonbona juguwai. \v 48 Ono wainga Yesus no fai waha letuwai, “Tere dodoka tafou hogo fere-fere ada urage wa, tere huwanyatege ada ngalenga wage.” \v 49 Ono wainga, king nomo ofisa no letuwai, “Anyakaro, ne fasadu mayahenga minoyare. Gamaji yame magana umoga.” \v 50 Ono wainga, Yesus no fai waha letuwai, “Ne minau. Name idate no ago auma yafonbona.” Ono wainga ofisa waha no Yesus nomo beele bona huwanya ngalenga wainga, no minai. \p \v 51 No golodu Kaperneam mini heigei uwa la, nomo haruwe magana maidu bode, no jala gama langa toroba tuwane. Onodu bode benou letuwane, “Name idate no ago auma yafana.” \v 52 Ono wanenga, no nomo idau taate aua la menanga onou jige tuwaha waha, isoki nigai. Ono wainga, nere letuwane, “Feyo esuwa, 1-kilok la nomo taura awa tuwaha.” \v 53 Ono wanenga, magana waha umamu no isai, aua waha langa tigini, Yesus no letuwai, “Name idate no ago auma yafona bona.” Onowai la, no huwanya ngalenga wainga, nomo gane fere oruwanga huwanyanege ngalengawai. \v 54 Ariya dodoka beha elebe bagu tafa nga waha, saini Yesus no Judia awadu bona, Galili mai yafai langa. \c 5 \s1 Yesus no taura fai ete, yaage u-u Betesda walanga, taura jigemu fuwai. \p \v 1 Ariya, iinga gainga, nere Juda nebere bori nomo fati anyakaro ete heigai. Ono wainga, Yesus no Jerusalem manai. \p \v 2 Ariya Jerusalem langa orei anyakaro nomo jauli arasai nere le-lede, Sipsip Nebere Jauli, arasai waha hinomu langa, yaage u-u ete inyina. Yaage waha, nere Hibru le-lede, Betesda. Yaage u-u waha, nomo mou langa, faranda anyimu kouwou inyina. \v 3-4 Ariya, faranda waha langa, nere taura fai baingaro, yafane, nere agenege inyaba bagu, nere fai afenege inyaba bagu, nere fai ngedonege lalekawou bagu gaara yafane. \p \v 5 Ariya, fai ete no faranda waha langa yafagai, no taura waha bagu yafa gainga nomo haga orei 38 oruwa. \v 6 Ariya, Yesus no fai waha inyi gainga uredu bona no isai fai beha no taura saini ufaro inyai. Onodu bona, Yesus no isoki tuwai, “Ne gete gala ege hilobainga heigei nomo gau hinina yo?” \p \v 7 Ono wainga, taura fai waha no letuwai, “Fai Anyakaro, saini yaage u-u beha, no buliga ganga, ji fai ete-te haifedu, yaage u-u waha langa tafa hiyei nomo uwau. Ariya, ji yage minei nomo boni ononi uwa, nere fai ila ji feiya hidu mini-minide.” \v 8 Ono wainga, Yesus no letuwai, “Ne jaidu otodu bonahe, name udu elegedu goyau.” \v 9 Ono gainga, fasadu onou fai waha no nomo gogala hilobainga heigainga, no nomo udu elegedu bona goyai. Fati waha no Juda nebere bori nomo fati ete, \v 10 ono wainga, saini nere Juda, fai waha uredu bode letuwane, “Elebe Bori nomo fati, onou waha bona, ne name udu elegedu golowei nomo karuwou inyina.” \v 11 Ono wanenga, no lenigai, “Fai no ji geefe gala hilomu hayaha waha, no we ji benou lehiyaha, ‘Ne name kabali tedu bonahe’ ” golowou. \v 12 Ono wainga, nere isoki tuwane, “Faiwei no, ‘Ne kabali tedu bonahe, golowei nomo le hinaha?’ ” \v 13 Ariya fai no hilobainga heigai waha, no ada isina, faiwei tigiri letuwai, taate bona, fai-aita baingaro matane waha langa golo ganenga, Yesus no goi hilalawai. \p \v 14 Iinga gainga, Yesus no tempel orei huwanya la goidu fai waha yafa gainga uredu benou letuwai, “Isau. Elebe ne hilobainga heigenaha. Onou waha bona, ne ege une adai tafau. Gamaji oou ete, gai anyakaro ne langa heigoga.” \v 15 Ono wainga, fai waha, no goidu bona, nere Juda lenigai, “Fai no ji jigemu hiyai wa no Yesus wenga.” \p \v 16 Ono wainga, nere Juda Yesus inyabamu tuwou hugu warane. Taate bona, no dada onouha waha, no bori nomo fati langa onogai. \v 17 Ono wanenga, Yesus no nere lenigai, “Yame Jijei, no haruwe gai-gai teganga mai elebe. Ariya ji fere haruwe te-teni.” \v 18 Ono wainga, Juda nere no onou lewainga isidu bode, nere Yesus dukote wogunga, umei nomo bode gaude nigai. Taate bona, no bori nomo fati feiyawai wahanga uwa. No lewai, Itou no nomo umamu tigini. Beele no lewai waha langa, no nogo Itou dorofe heigai. \s1 Itou nomo Idau, no haruwe tei nomo unyi anyakaro bagu. \p \v 19 Ariya, Yesus no nere Juda gidu lenigai, “Ji tere ngalenga letigini, Idau no nogo nomo ninau langa dada ete ada onona. Umamu no ono ganga, Idau no waha ure bona, no onona. Onou waha bona, dada oruwanga, Umamu no onona waha, Idau fere no onona. \v 20 Umamu no Idau bona gaude tuna, waha bona, no dada oruwanga nogo onona waha, Idau abitimu tu-tuna. Onodu ete fere wa, no haruwe aroro ila fere, onowai waha beha feiyawou abitimu tuwonbona. Ono wonga, tere waha bonade horoto wagu ganga. \v 21 Jijei no nere fai umou waha jaimu nigidu bona, agenege auma nigi-nigina. Onounga, Idau no fere, no nomo gauwou langa, nere fai agenege auma waha nigi-nigina. \v 22 Jijei no fai ete kot langa ada haawe tu-tuna. Kot haawe nigei nomo haruwe oruwa Idau tuwaiha. \v 23 Onou waha bona, nere fai oruwanga Umamu unyi isoude dorofe, nere edo Idau unyi isou wodbode. Fai no Idau unyi ada isouna waha, no Umamu, Idau huuru tuwainga mai waha, unyi ada isou-isouna.” \p \v 24 “Ji tere ngalenga letigini, fai no yame beele isidu bona, no Jijei ji huuru hiyainga meene waha bona, huwanya ngalenga wona wa, fai no waha, ago auma gai-gai yafou waha bagu. Onou waha bona, no kot uwau. No umou awa tuwai, elebe no ago auma yafana. \p \v 25 “Ji tere ngalenga letigini, saini heigona onona waha, elebe heigaha. Onou waha bona, nere fai umou waha, nere Itou Idau nomo bolou isodbode. Ono gonga, nere fai-aita bagu isode waha, nere agenege auma todbode. \v 26 Jijei no ago auma waha bagu. Onodu no Idau danga tuwai, waha bona Idau nogo fere ago auma waha bagu. \v 27 No Fai nomo Idau. Onou waha bona, Umamu no, nere fai-aita bagu kot langa tafa nigidu, nebere onowou haawe nagei nomo bona unyi anyakaro tuwai. \v 28 Tere yame beele waha bonade, ninatege baingaro adai isagu. Saini heigona ono gonga, nere fai-aita oruwa matmat langa jiride waha idau nomo bolou isodbode. \v 29 Onodu bode, nere matmat awadu, malala mayodbode. Nere fai-aita, onowou hilobainga ono wane waha, nere ege jaidu bode agenege auma yafodbode. Ariya, nere fai onowou inyaba ono wane waha, nere ege jaidu bode, kot la oto wodbode. Ono wogunga, kot no lenigon bona, tere yaae wagu ganga.” \s1 Nere fai ila fere, Yesus faiwei wou waha beele malalamudu lewane. \p \v 30 Ariya, Yesus no ege onou lenigai, “Ji yage we, yame ninafe langa, dada ete onowei nomo edo uwa. Beele ji Jijei langa teni waha oojo boni, ji nere fai-aita nebere onowou haawe nigi‑nigini. Ariya, ji yame kot no tigini. Wa taate bona, ji yage yame gauwou oojowei uwa. Ji Jijei no huuru hiyainga meene waha, nomo gauwou oojoni. \p \v 31 “Ariya, ji yagenga ji yame haruwe boni, yame onowou boni, ji beele lewoni wa, nere fai-aita beele ji malalamudu leni waha bode huwanyanege ada ngalenga wona. \v 32 Onou wa fai ete yafana, no fere yame haruwe bona, yame onowou bona beele malalamudu lena wa ji isini, wa ngalenga tigini. \p \v 33-34 “Ariya, ji fai ete no yame beele dangamu hayei nomo edolawou ninafe isei uwa. Ariya, ji Itou no tere ege gidu hatigei nomo waha boni gau hina. Onou wa ji isini, amina tere fai ila, Jon la beele tei nomo boya, huuru nigeyenga goyane. Onou waha bona, tere beele Jon no yame haruwe bona, yame fanyife bona letigai waha, ninatege isagu ganga boni gau hina. Nomo beele waha no ngalenga tigini. \v 35 Jon no lama dorofe no lala bona, nere fai-aita lala nigai. Ono gainga, tere saini tutu langa, nomo lala boya edega wei. \p \v 36 “Ariya, dada Jon feiya tuwai waha, elebe no ji malalamu waha lehina. Wa haruwe oruwa Jijei no ji tedu boni, usumuwei nomo bona hiyai. Haruwe ji ononi waha, nere fai-aita bagu malalamu dedu lenigina, Jijei no ji huuru hiyainga mene. \v 37 Jijei no ji huuru hiyainga meene, onodu no nogo we ji bona beele malalamudu letigina. Ariya, tere nomo bolou menanga ete isegu uwa. Gai uwanga uwa. Tere no nomo hogo fere menanga ete uregu uwa. \v 38 Ariya, nomo beele fere tere la inyei uwa. Wa taate bona, fai Jijei no huuru tuwainga mai waha, tere nomo beele boya huwanyatege ngalenga wegu uwa. \p \v 39 “Ono boya tere benou isi-isiya, Itou nomo beele buk langa inyina waha, no tere agenege auma gai-gai hilobainga yafou waha tigi-tiginawou. Onou waha boya tere Itou nomo beele oruwa buk langa inyina waha lelege boya haawe-haaweya. Ariya Itou nomo buk tere ji bona lelena. \v 40 Ariya tere ji bagu maidu, agetege auma tei nomo awaya. \p \v 41 “Ji nere fai langa, unyife anyakaro tei nomo boni beele waha lewei uwa. \v 42 Onou wa, ji tere boni ji isini, tere huwanyatege langa tere Itou boya gauwou uwau. \v 43 Ji yame Jijei unyi langa meene. Ono wene wa, tere yame beele tei uwa. Ariya fai ete, nogo nomo unyi bona mayona wa, tere nomo beele, fasayadu taagu ganga. \v 44 Ariya, tere tebere gane langa, unyitege anyakaro te-teya. Onoya wa, unyige anyakaro Itou no nogonga higina waha, tere tei nomo awaya. Ariya tere fanyimu onouha ono bonade wonga, tere huwanyatege adadu ngalenga wagu ganga? \p \v 45 “Ji tere Jijei ago langa, getege beele tafon boni wou adai isagu. Moses no wenga, tere getege beele tafonbona. Fai no tere hoyo tigon bona iya waha. \v 46 Tere Moses nomo beele boya huwanyatege ngalenga bonade wonga, tere yame beele bonade fere huwanyatege ngalenga wonbona. Taate bona, no beele yeregai wa, no ji bona beele malalamudu yeregai. \v 47 Ariya, tere no beele yeregai waha bonade, huwanyatege ngalenga wegu uwa wonga, wa, adadu tere yame beele bonade huwanyatege ngalenga wonbona?” \c 6 \s1 Yesus, no nere fai 5,000 da nigainga nyane. \r (Matiu 14.13-21 onodu Mak 6.30-44 onodu Luk 9.10-17) \p \v 1 Ariya iinga gainga, Yesus no Galili yaage katiwou ulate langa goyai. Yaage katiwou waha nomo unyi ete, Taiberias ide. \v 2 Onodu bona, no taura fai taura jigemu nagei nomo bona, dodoka baingaro tafainga, nere fai-aita toomaro urane. Onodu bode, nere no oojo tuwane. \v 3 Ono wanenga, Yesus no muju ouwe langa manidu bona, no nomo disaipel gane bagu gaara yafane. \v 4 Saini waha langa, Juda nebere fati anyakaro higei nomo juguwai. Wa Fati Anyakaro Itou No Israel Awa Nigainga Hilobainga Yafane Waha Isei Nomo Fati. \v 5 Yesus, no fere-fere igedu bona, nere fai-aita toomaro, no bagu mai ganenga nerigai. Onodu bona, no Filip benou igosi tuwai, “Ere beret alanga ejiya wedenga, nere fai-aita beha, nyode?” \v 6 Ariya, no Filip nomo isou tonbona onou lewai. Ariya, Yesus no nogo dada adadu onowei nomo waha no amina isai. \p \v 7 Ono wainga, Filip no letuwai, “Ere beret, 200 kina nomo ejiya boya wonga, nere fai-aita matau menanga-menanga tei nomo edo uwa.” \v 8 Ono wainga, nomo disaipel ete, wa Andru, no Saimon Pita nomo bemu, no waha we, Yesus letuwai, \v 9 “Fai magana ete yafana beha, no beret anyimu kouwou bali langa bitane bagu, hoowe nga bagu yaasuna. Ariya, nere fai-aita toomaro yafade beha waha, edo ada nigona.” \v 10 Ariya haumu walanga jigu baingaro bona, Yesus no nomo disaipel lenigai, tere nere fai-aita bagu lenigadenga yafode. Ono wainga nere leniganenga yafane waha nebere lelege nigou wa 5,000 onou. \p \v 11 Nere fai-aita yafanenga, Yesus no beret waha teedu bona, Itou hilobainga tudu bona, no beret waha wese nagai. Onodu bona, no hoowe nga waha, fere onounga onowai. No nere nigainga, nere nebere gauwou langa eledu bode nyane. \v 12 Nere nyidu edo wanenga, Yesus no nomo disaipel lenigai, “Tere da matau-matau otode waha, elege komomu wagu. Gamaji da matau ila heile woga.” \v 13 Ono wainga, nere beret anyimu kouwou waha, nyanenga ogonege digainga, matau awaru wane waha komomudu bode, kekele 12 oruwa jiri wane. \v 14 Ariya nere fai-aita, no dodoka waha tafainga uredu bode lewane, “Ngalenga tigini, Itou no amina profet no beha ha esene la huuru tuwonga mona lewai waha.” \v 15 Ariya, Yesus no beele waha lewanenga no isai. Nere mai no yaasu tudbode, nebere king tafa tuwogunga yafei nomo bona. Onou waha bona, no matane waha awadu bona, no nogonga ege gidu muju la manai. \s1 Yesus, no yaage katiwou, ouwe langa golowai. \r (Matiu 14.22-33 onodu Mak 6.45-52) \p \v 16 Ariya esuwa gainga, nere Yesus nomo disaipel nere yaage katiwou la minane. \v 17 Nere yaage katiwou waha faadu, Kaperneam goyei nomo bode, nere waaga ete la digane. Ariya, Yesus no nere bagu mai heigei uwa inyi gainga, amina agugu wai. \v 18 Ono gainga, jagui anyakaro oto gainga, yaage fere fekula wai. \v 19 Ono gainga, nere bot koyadu goi, 5 yo, 6 kilomita onou goi ganenga, Yesus no yaage katiwou waha ouwe langa golodu, bot hinomu langa mai gainga urane. Onodu bode, nere umugane.\fig |alt="Jesus walking on water, Peter (upper body) ready to step out of the boat to join him" src="cn01720B.tif" size="span" loc="Jo 6.16-21" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Jon 6.19" \fig* \v 20 Ono wanenga, Yesus no lenigai, “Tere adai umugagu! Be ji wenga maini.” \v 21 Ono wainga, nere huwanyanege hilobainga langa, no haudu, bot huwanya langa tani tuwode ono ganenga, fasadu onou, bot goi ha nere goyode ono wane waha langa goi heigai. \s1 Nere fai-aita, Yesus kuru tuwane. \p \v 22 Ariya, inyi hamba, nere fai-aita toomaro waha nere yaage katiwou waha ulate langa gai yafane. Nere isane, feyo ganga bot ete uwau, etenga wahanga inyaha. Ono waha wa, Yesus no nomo disaipel gane bagu bot waha langa gaara digei uwa. Nomo disaipel gane nere nagenga bot waha digedu bode goyane. \v 23 Ariya, Taiberiasha waaga ila, nere mai haumu Anyakaro no beret Itou hilobainga tuwainga nyane waha la, mai jugu wane. \v 24 Ono wanenga, nere fai-aita bagu urane wa, Yesus no nomo disaipel gane bagu walanga gaara yafeg uwa wainga, nere waaga ila-la digedu bode, Yesus, kuru tuwei nomo bode Kaperneam goyane. \s1 Yesus no ha laluwa nomo beret. \p \v 25 Ariya, nere fai-aita, nere yaage katiwou ulate langa goi, Yesus toroba tudbode letuwane, “Isisi higou fai, ne belanga agoi mainaha?” \v 26 Ono wanenga, Yesus no nere lenigai, “Ji tere ngalenga letigini, tere dodokawou urei waha boya ninatege isidu, naani ji abitimu tigene waha boya tere kuru hiyegu uwa. Tere beret nyeyenga ogotege digai waha boyadu, tere maidu ji kuru hingaya. \v 27 Ariya, tere da inyaba-inyabade waha elegei nomo haruwe adai taagu. Tere da gai-gai inyonbona waha elegei nomo bonade haruwe taagu, wa agege auma gai-gai hilobainga yafou waha nomo da. Da onouha waha, Fai Nomo Idau nowe tigonbona. Jijei Itou no onou onowei nomo bona, no unyi anyakaro tuwaiha.” \p \v 28 Ono wainga, nere letuwane, “Ere adadu onodu boya, ere edo langa Itou nomo haruwe tefuwei nomo?” \v 29 Ono wanenga, Yesus no lenigai, “Itou nomo haruwe benou. Tere fai Itou no huuru tuwainga mai waha bonade, huwanyatege ngalengawou.” \p \v 30 Nere beele waha isidu benou isoki tuwane, “Ne taate dodokawou naani dorofe tafahenga, waha uredu boya, ere edo langa name beele boya huwanyage ngalenga wonbona? \v 31 Ebere asage gane nere ha fai uwau langa mana nyane, Itou nomo buk langa beele inyina dorofe, ‘No fai-aita bagu ha laluwa nomo beret nigainga nyane.’ ” \v 32 Ono wanenga, Yesus no lenigai, “Ji tere ngalenga letigini, Moses no tere ha laluwa nomo beret tigei uwa. Yame Jijei no ha laluwa nomo beret tigini waha, tere tigi-tigina. \v 33 Beret Itou no tere tigina waha, no ha laluwa awadu medu, oulaha fai-aita bagu, agenege auma nigi-nigina.” \v 34 Ono wainga, nere no letuwane, “Anyakaro, ne beret waha ere gai-gai higau.” \v 35 Ono wanenga, Yesus no lenigai, “Ji yage ji agenege auma nomo beret. Fai no ji bagu mayona waha, no ege huweli ada tuwonbona. Fai no ji bona huwanya ngalenga wona waha, no yaage nyomoli ege ada tuwonbona. \p \v 36 “Ariya ji tere letigene, tere ji yeriyeiha, ariya tere huwanyatege ngalengawei uwa. \v 37 Nere fai-aita oruwanga, yame Jijei no ji hiyai waha, nere ji bagu mayodbode. Fai no ji bagu mayona wa, ji no ada so tuwoni, gai uwanga uwa. \v 38 Ji yage yame gauwou oojowei nomo boni ha laluwa awadu meei uwa. Jijei no ji huuru hiyainga nomo gauwou oojowei nomo boni meene. \v 39 Ariya, Jijei no ji huuru hiyainga meene waha, nomo gauwou benou. Ji nere fai-aita no hiyai waha, nebereha ete awa tuwei nomo edo uwa. Fati usuwou langa, ji nere jaimu nigonboni. \v 40 Ji yame Jijei nomo gauwou benou, nere fai-aita oruwanga Idau uredu bode huwanyanege ngalengana waha, nere agenege auma gai-gai hilobainga yafou waha todbode. Onodu ji fati usuwou langa, jaimu nigonboni.” \p \v 41 Ariya, Yesus no lewai, “Ji yage ji beret beha, ha laluwa awadu mene.” Ono wainga, nere Juda no beele lewai waha isidu bode, nere honggoro bode beele baingaro lewane. \v 42 Nere lewane, “Fai beha no Yesus Josep idau. Ere nomo umamu anya ngare boya isiya. Ariya, adadu bona no elebe lena, ‘Ji ha laluwa awadu meeneha.’?” \p \v 43 Ono wanenga, Yesus no nere ege gidu lenigai, “Tere tage-tage gamatege langa beele baingaro adai leguru wagu. \v 44 Jijei no ji huuru hiyainga mene. Fai ete no nomo gauwou la ji bagu mayei nomo edo uwa. Jijei no fai waha huwanya jaimu fudu ji bagu haudu mayonbona. Ono wonga, fati usuwou langa, ji fai waha matmat langa jaimu tuwon boni. \v 45 Beele profet nebere buk la inyina waha benou, ‘Itou no nere fai-aita oruwanga isisiwou nigonbona.’ Nere fai-aita oruwa Jijei nomo beele isidu, no langa isou tede waha, nere ji bagu mai-maide. \p \v 46 “Ariya, fai ete-te no Jijei urei uwa. Fai no Itou ngare yafadu bona mai waha, no nogonga Jijei uraiha. \v 47 Ji tere ngalenga letigini, fai no ji bona huwanya ngalengana waha, no ago auma gai-gai hilobainga yafou waha bagu. \v 48 Ji yage, ji agenege auma nomo beret. \v 49 Ariya tebere asatege gane nere ha fai uwau langa mana nyane waha, amin umeru wane. \v 50 Ariya, beret no ha laluwa awadu mai waha, nere fai-aita bagu edo nyidu, nere ada umode. \v 51 Ariya, ji beret ago auma bagu beha, ha laluwa awadu boni meene. Fai ete no beret beha nyi bona wonga, no ago auma gai-gai yafou waha bagu. Ariya, beret ji no tuwoni waha, ji yage yame geefe gala. Ji nigoni waha, nere fai-aita oulaha edo langa agenege auma yafou waha todbode.” \p \v 52 Juda nere beele waha isidu bode, nere nage‑nage gamanege langa, beele la wara wane. Ono bode nere lewane, “Adadu fai beha no nomo gogala ere higonga nyoya?” \p \v 53 Ono wanenga, Yesus no lenigai, “Ji tere ngalenga letigini, tere Fai Nomo Idau nomo gogala ganemu bagu, ada nyi bonade wonga, tere langa agetege auma waha ada inyonbona. \v 54 Ariya, fai no ji yame geefe gala ganefe bagu, nyina waha, no ago auma gai-gai hilobainga yafou waha bagu, onodu fati usuwou langa, ji no ege jaimu tuwon boni. \v 55 Taate bona, ji yame geefe gala waha no da tigini, onodu ji yame ganefe waha no, nyei nomo dada tigini. \v 56 Ariya, fai no ji yame geefe gala bagu, ganefe bagu, nyina waha, no ji la yafana. Ono ganga, ji no la yafani. \v 57 Jijei ago auma bagu waha no ji huuru hiyainga meene, ji no nomo danga langa ji agefe auma yafani. Onounga, fai no ji nyi hi bona wonga, no ji yame danga langa no ago auma tonbona. \v 58 Ariya, beret behanga no ha laluwa awadu bona maiha. Beret beha no amina tere tebere asatege gane nyidu bode, inga nere umeru wane dorofe uwa. Fai no beret beha nyi bona wonga, no ago auma gai-gai yafonbona.” \v 59 Yesus no Kaperneam taon langa, bori mata huwanya la yafa bona, isisiwou beha nigonbona beele beha lenigai. \s1 Yesus no agenege auma nomo beele tigini bagu. \p \v 60 Ariya, nomo disaipel nere Yesus nomo beele waha isidu bode nebereha baingaro nere benou lewane, “Beele beha gai ou bagu. Faiwei no isei nomo edo?” \v 61 Ono ganenga, Yesus no nomo huwanya langa, nomo disaipel nere beele no lewai waha bode beele baingaro leganenga amina isai. Onodu bona, no isoki nigai, “Beele beha no tebere huwanyatege ngalengawou inyabamu tagaha yo? \v 62 Ariya, tere Fai Nomo Idau no ege gidu bona, haumu no amina yafai waha langa mani gonga uredu bonade, ariya tere adadu? \v 63 Hauri Guuni no we fai-aita bagu agenege auma nigi-nigina. Gege gala no menanga hoyo higei nomo edo uwa. Ariya, beele ji letigini beha no hauri onodu no ago auma bagu. \v 64 Ariya, fai ila tere gamatege langa, nere huwanyanege ngalenga wegu uwa.” Nere fai huwanyanege ngalenga wegu uwa waha Yesus no amina isi nigaiha. Onodu fai no honggoro fai owonege la tafa tuwona bona waha no amina isi tuwaiha. \v 65 Onou bona Yesus no lewai, “Nere huwanyanege ngalengawei uwa, hugu waha bona ji letigeneha, ‘Jijei no fai ete danga tuwei uwa wonga wa, fai waha no ji bagu mayei nomo edo uwa.’” \p \v 66 Yesus no beele waha malalamudu lenigi boro wainga, nomo disaipel baingaro, nere ege gidu goyane, nere ege no ngate gaara golo wegu uwa. \v 67 Ono wanenga, Yesus no nomo disaipel 12 waha isoki nigai, “Tere fere ji awa hidu goyagu ganga yo?” \p \v 68 Ono wainga, Saimon Pita no ege gidu benou letuwai, “Anyakaro, ere faiwei bagu goyoya? Ne name beele wahanga, ere agege auma gai-gai hilobainga yafou waha higi-higina. \v 69 Onodu ere huwanyage ngalenga ganga tigini benou isiya, ne fai hilobainga tigini beha, Itou no nogo nomo bona hangada hinai.” \p \v 70 Ono wanenga, Yesus no ege gidu benou lenigai, “Adadu? Ji yage, tere disaipel 12 hangada tigeneha. Ariya, tere gamatege langa, ete waha no hauri inyaba dorofe.” \v 71 Wa, no Saimon Iskariot nomo idau Judas bona lewai. No disaipel 12 waha nebereha ete, ariya iinga gainga, no Yesus nere fai dukotewei nomo owonege langa tafa tuwai. \c 7 \s1 Yesus no Youyou Langa Yafou Waha Nomo Fati Anyakaro nerigon bona manai. \p \v 1 Ariya, iinga saini ila langa, Yesus no Galili distrik huwanya langanga golowai. No ege Judia distrik langa, goidu golowei nomo awai, taate bona, Juda nere no dukote wodbode ono wane. \v 2 Ono gainga, Juda nebere bori nomo fati aroro nere heigode jugu wane. Fati Aroro wa, Youyou Mata Langa Yafei Nomo Fati. \v 3 Onou bona, nomo bemu gane benou letuwane, “Ne matane beha awadu Judia goyau, ono wahenga, name disaipel nere ne haruwe hogo fere-fere te-teni waha urodbode. \v 4 Onou wa, fai ete no, fai isi tuwode wonga, no haruwe haumu huwari la ada ono-onona. Ne dada onouha onowau ganga wonga, ne malala otodu fai-aita oruwanga agenege langa onowau.” \v 5 Nomo bemu gane fere, nere no bode huwanyanege ngalengawei uwa, waha bona, nere onou letuwane. \v 6 Ono wanenga, Yesus no beele ege gidu lenigai, “Ji yame saini iinga heigei uwa inyina. Ariya, saini oruwa wa, tebere saini. \v 7 Nere fai-aita oulaha tere honggoro langa ada tafa tigodbode. Nere ji honggoro hiyodbode, taate bona, ji nere nebere fanyinege inyaba, waha boni beele malalamudu le‑leni. \v 8 Onou waha bona, tere bori nomo fati aroro waha langa Jerusalem managu. Ji walanga ada manoni, taate bona, ji yame saini iinga heigei uwa inyina.” \v 9 No onou lenigidu bona, no Galili walanga itaridu yafai. \p \v 10 Ariya, saini nomo bemu gane mani hara ganenga, Yesus no fere, iinga huunta manai. Ariya, no fai adai uroguga bona no huwari manidu golowai. \v 11 Ono gainga, Juda nebere fai aroro nere, bori nomo fati aroro waha langa no kuru tunga wane, ono bode lewane, “Fai waha alanga yafana?” \v 12 Ono gane, nere fai-aita no bode beele baingaro, nere nage gamanege langa leguruwane. Nere ila lewane, “No fai hilobainga.” Ono ganenga, nere ila lewane, “Uwa, no fai-aita yaawa nigi-nigina.” \v 13 Ono bode, nere Juda nebere fai araro umuge nigi bode, fai ete no nomo onowou bona beele malala lewei uwa. \p \v 14 Ariya, fati aroro waha nomo fati gamala, Yesus no tempel nomo orei huwanya la goidu bona, nere fai-aita isisiwou nigai. \v 15 Ono wainga, nere Juda nomo beele waha isidu bode ninanege baingaro isi bode lewane, “Adadu bona fai beha no isou benouha bagu? No skul langa goyei uwa.” \v 16 Ono wanenga, Yesus no nere ege gidu benou lenigai, “Beele ji tere letigini beha, yame beele uwa. Wa Itou nomo beele, no ji huuru hiyainga meene. \v 17 Onou waha bona, fai ete no Itou nomo beele oojowei nomo tigini gau tuwei mata wonga wa, no beele ji leni beha nomo hugu tigini isi dewonbona. Onodu bona, no isona bona, beele beha, Itou langa maina yo, uwa, ji yage yame ninafe langa heigena. \v 18 Ariya, fai no nogo nomo ninau langa beele lena wa, no nogo nomo unyi jaimu wona onona. Ariya fai no, fai huuru tuwainga mai waha nomo unyi isouwei nomo gau tuna waha, fai no waha fai tigini. No yaawawou fai uwau. \p \v 19 “Amina, Moses no nuuni beele tigaiha. Ariya, tere gamatege langa, fai ete no nuuni beele waha ada oojo-oojona. Onou waha bona, tere taate boya ji duufe kote wagu ganga onoya?” \v 20 Ono wainga, fai-aita nere ege gidu benou letuwane, “Hauri inyaba ete ne langa inyina rute. Faiwei ne dute kote wonga umau ganga leni?” \v 21 Ono wanenga, Yesus no ege gidu lenigai, “Ji haruwe etenga ono wenenga, tere oruwa ninatege baingaro isei. \v 22 Onou wa isagu Moses no genege gala karu nagei nomo fanyimu waha tigaiha, ariya tere bori nomo fati langa fere, magana mene-mene genege gala karu nagi-nagiya. Ngalenga, Moses no nogo fanyimu waha heigemuwei uwa. Tere tebere asatege gane langa heigai. \v 23 Ariya, tere Moses nomo beele oojo dewagu ganga bori nomo fati langa magana genege gala karu nagi-nagia. Ariya ji bori nomo fati langa fai ete gogala jigemu tu dewehenga, tere taate boya ji bonade houtege mayonbona? \v 24 Tere agetege magana ewe langa, dada adai haawe wagu. Tere dada oruwanga, onowou ngalenga wahanga la haawe wagu.” \s1 Nere fai-aita bagu Yesus no faiwei tigini waha isodbode ono wane. \p \v 25 Ariya, nere Jerusalemha fai-aita ila, dada Yesus onowainga uredu bode lewane, “Adadu? Fai no behanga, nere fai araro no dukotewei nomo bode ono-onode. \v 26 Ariya uragu. No beele malala gamala lena, nere no beele ete letuwegu uwa. Nere iside rute, fai no beha Itou no fai-aita bagu gidu hanigei nomo beele baara tawai waha huuru tuwainga maai? \v 27 Ariya, ere fai beha nomo matane hugu ere isiya. Onou wa, saini fai Itou no huuru tuwonga monbona, beele baara tawai waha heigona la, fai ete no nomo matane hugu bona ada isona.” \p \v 28 Ariya, Yesus no tempel langa yafa bona, nere fai-aita beele malalamudu lenigai. Onodu no yauredu benou lewai, “Tere ji boya isiya, ji yame matane hugu boya isiyawou leya yo? Onou wa ji yage yame gauwou langa meei uwa. Jijei no ji huuru hiyainga meene. No nomo onouwou wa tigini. Ariya tere no boya ada isiya. \v 29 Ji no boni isini. Ji no ngare yafere, onodu no ji huuru hiyainga meene.” \p \v 30 Ono wainga nere beele waha isidu bode, no dagou mata langa tafa tuwodbode ono wane. Ariya, no nomo saini iinga heigei uwa inyina, onou waha bona, fai ete no langa owo tafei uwa. \v 31 Ariya, nere fai-aita baingaro no bode huwanyanege ngalenga wainga nere lewane, “Saini Itou no fai waha huuru tuwonbona beele baara tawai waha heigona la, no dodokawou baingaro fai beha onona waha feiya tuwou ono wona rute?” \s1 Nere Yesus dagou mata langa tafa tuwei nomo bode polis huuru nigane. \p \v 32 Ariya, Yesus no dada onowai waha fai nere uredu bode, beele hogo fere-fere lewanenga Farisi nere isane. Onodu bode, nere Pris araro bagu, nere Farisi bagu, Yesus yaasu tuwei nomo bode, polis huuru niganenga mayane. \v 33 Ono wanenga, Yesus no lewai, “Ji tere bagu saini tutu mene yafon boni, onodu ji Jijei bagu ege gidu manon boni, no ji huuru hiyainga meene. \v 34 Ono wehenga, tere ji kuru hiyagu wa, tere ji ada yeriyagu ganga. Haumu ji yafoni waha langa, tere manei nomo edo uwa.” \v 35 Ono wainga, Juda nere nage-nage benou leguru wane, “No alanga goyonga, ere no ada uroboya lena? No ebere gane nebere kantri Grik langa yafade la goidu bona isisiwou nigona rute? \v 36 No benou lewaha, ‘Tere ji kuru hiyagu wa, tere ji ada yeriyagu ganga.’ Ha ji yafoni waha langa, tere mayei nomo edo uwa. Waha nomo hugu adadu?” \s1 Yesus no agenege auma nomo yaage bona lewai. \p \v 37 Bori anyakaro waha nebere fati usuwou wa nere fati gai anyakaro tigini. Ariya fati waha langa, Yesus no oto bona yauredu lewai, “Fai ete no yaage nyomoli tuwonga wa, no edo ji bagu maidu bona yaage nyona. \v 38 Wa Itou nomo buk langa inyina dorofe. Fai no ji bona huwanya ngalengana wa, no yaage agenege auma nomo baingaro huwanya langa heigedu guriyena dorofe.” \v 39 Ariya, Yesus no Hauri Guuni bona lewai. Nere fai no bode huwanyanege ngalengade waha, nere Hauri Guuni todbode. Saini beha langa, Yesus no unyi anyakaro tei uwa inyina, waha bona Hauri Guuni no mei uwa inyina. \s1 Nere fai-aita foure nga wane. \p \v 40 Ariya, nere fai-aita ila Yesus nomo beele isidu bode lewane, “Ngalenga tigini, fai beha no profet, Itou no amina huuru tuwonga oula langa mei nomo bona lewai waha.” \v 41 Ono wanenga, nere ila lewane, “No fai, Itou no nomo fai-aita ege gidu hanigei nomo hangada tuwai waha.” Ono ganenga, nere ila lewane, “Uwa. Fai Itou hangada tuwai waha no Galili langa ada heigona. \v 42 Itou nomo buk no benou lena, fai waha no King Devit nomo ganemu la heigonbona. Onou waha bona, no Betlehem taon amina Devit yafai waha langa heigonbona.” \v 43 Onodu, fai-aita nere Yesus bode isou fere-fere tedu nere foure nga wane. \v 44 Onodu nere ila no dagou mata langa tafa tuwei nomo ono wane, ariya fai ete no langa owo tafei uwa. \s1 Mora bagu nere Yesus bode huwanyanege ngalengawei uwa. \p \v 45 Ariya, polis nere ege gidu bode, pris aroro bagu Farisi bagu langa goyane. Ono wanenga, nere isoki nigane, “Ada wanga tere no haudu mayegu uwa?” \v 46 Ono wanenga, polis nere ege gidu benou lenigane, “Fai ete amina, fai beha beele lena dorofe, ete lewei uwa.” \v 47 Onou leniganenga, nere Farisi ege gidu benou lenigane, “Tere fere no yaawa tigaha rute? \v 48 Tere ere mora bagu, nere Farisi bagu, ebereha ete no bona huwanya ngalenga wanga ureyaha yo? Gai uwanga uwa. \v 49 Ariya, nere no bode huwanyanege ngalengana waha, wa nere fai-aita bagu nuuni beele ada iside waha. Itou no nere yaewei nomo leboro waiha.” \p \v 50 Nikodemus no amina Yesus bagu goyaiha, no waha nebereha ete. Onou bona, no benou lenigai, \v 51 “Ere ebere nuuni beele no ere fai ete ewe auma kot langa tafa tuwei nomo lena yo? Uwa. Ngasunga ere no nomo beele aagudu boya, ere no taate dada onowai waha boya isi dewoboya.” \v 52 Ono wainga, nere nomo beele waha ege gidu benou letuwane, “Ne fere, ne Galiliha fai rute? Itou nomo buk langa beele inyina waha lelege dewau, onodu ne fere isau ganga, profet ete Galili walanga ada heigonbona.” \s1 Nere aita une tafai waha haudu, Yesus bagu tamayane. \p \v 53 Ariya, nere fai oruwanga nebere mata-mata goyane, \c 8 \nb \v 1 ono ganenga Yesus no Oliv muju langa manai. \v 2 Onodu eringe amina, no ege tempel orei huwanya langa goyai. Ono wainga, nere fai-aita oruwanga, no bagu mayane. Ono wanenga, no yafa bona nere isisiwou nigai. \v 3 Ono gainga, nere nuuni beele isou fai bagu, nere Farisi bagu, aita ete no fai bagu, no longi tafa gainga uredu haudu mai fai-aita agenege langa tafa tuwanenga otowai. \v 4 Onodu bode, nere Yesus letuwane, “Isisi higigou fai, aita beha no longi tafa gainga urane. \v 5 Onou bona, nuuni beele langa Moses no benou lewai, aita benoha waha ere megebu ayarudu waredenga umonbona. Ariya, ne adadu leni?” \v 6 Nere no wala-wala tuwou beele waha letuwane, taate bona, no beele ete lewonga, nomo beele waha langa, no edo kot la tafa tuwei nomo bode, onowane. Ono wanenga, Yesus no oogudu bona, owo duma langa, oula la yeregai. \p \v 7 Ono gainga, nere ege-ege isoki tuwane. Ono wanenga, no jaidu oto bona lenigai, “Fai ete no tere gamatege langa, no une uwau wonga wa, fai no waha amugedu aita waha megebu ayadu warona.” \v 8 Onodu bona, no ege oogudu oula la yeregai. \v 9 Ono wainga, nere fai beele waha isidu bode, nere oruwa etenga-etengadu haumu waha awa tuwane. Nere fai hilou-hilou, nere amugedu heige ganenga, nere ila iinga mogonege tagadu heigane. Ono wanenga, Yesus no nogonga gai ogudu yafa gainga aita waha no gai onou hogo langa otowai. \p \v 10 Ono gainga, Yesus no otodu bona, aita waha isoki tuwai, “Aita, fai nere waha alanga goyane? Fai ete ne kot la tafa hinei nomo uwau rute?” \v 11 Ono wainga, aita waha no letuwai, “Fai Anyakaro, fai ete uwau.” Ono wainga, Yesus no letuwai, “Ji fere, ne kot langa ada tafa hinoni. Ariya ne goyau, iinga une ege adai tafau.” \s1 Yesus no oula nomo lala. \p \v 12 Ariya, Yesus no ege fai-aita bagu benou lenigai, “Ji yage ji oula nomo lala. Fai no ji oojo hi bona wonga, no agugu langa ada golowona. Uwa. No ago auma nomo lala bagu.” \v 13 Ono wainga, nere Farisi beele waha isidu bode, Yesus letuwane, “Ne nage name haruwe boni, name fanyite boni, beele le-leni. Onou waha bona, nere fai ne beele leni waha bode huwanyanege ada ngalenga wona.” \v 14 Ono wanenga, Yesus no beele ege gidu benou lenigai, “Wa ngalenga, ji yage yame fanyife boni beele le-leni. Onou wa, nere fai yame beele bode edo huwanyanege ngalenga wode, taate bona, ji haumu alanga jaidu meene waha ji isini, onodu ji haumu alanga goyon boni waha ji isini. Ariya, tere ji yame matane hugu waha tere ada isiya. Onou wa, ji alanga goini waha fere, tere alai uwa. \v 15 Tere fai oula nomo fanyimu langa haawe nigi-nigiya. Ariya, ji fai ete ada haawe tutuni. \v 16 Onou wa, ji fai ete nomo onowou haawe fuwoni wonga, nere fai ji beele leni beha bode edo huwanyanege ngalenga wonbona, taate bona, ji yagenga no haawe tuwei uwa. Jijei no ji huuru hiyainga meene waha, no ji ngare haruwe yare. \v 17 Ariya, tere tebere nuuni beele langa, beele benou inyina. Fai nga nere beele hogo etenga leworunga wa, neire beele wa ngalenga. \v 18 Ji yage, ji yame haruwe boni, yame fanyife boni beele le-leni. Ono genenga, Jijei no ji huuru hiyainga meene waha, no fere ji yame haruwe bona, yame fanyife bona beele le-lena.” \p \v 19 Ono wainga, Farisi nere no isoki tuwane, “Ne Amene boni leni waha, no alanga yafana?” \p Ono wanenga, Yesus no ege gidu benou lenigai, “Tere ji boya alai uwa, waha boya tere yame Jijei boya fere, tere alai uwa. Tere ji boya alai wage wa, tere yame Jijei bona fere, tere alai tuwage.” \p \v 20 Ariya, Yesus no tempel huwanya langa tempel nomo moni logosigou jauli waha jugunga langa, no fai-aita bagu isisiwou nigi bona, beele waha lenigai. Ariya, fai ete-te no yaasu tuwei uwa, taate bona, no nomo saini heigei uwa inyina. \s1 Yesus no lewai, nere fai-aita bagu haumu no goina waha langa, nere ada goyode. \p \v 21 Yesus no fai-aita bagu ege onou lenigai, “Ji amina goini, tere ji ege ada yeriyagu ganga. Ariya, tere tebere une gai inyi gonga, tere umeru wagu ganga. Haumu ji goini waha langa, tere ada goyagu.” \v 22 Ono wainga, nere Juda beele waha isidu bode, nere nage-nage isoki guru wane. “Adadu bona no onou lena, ‘Tere haumu ji goini waha langa, tere ada goyagu ganga.’ Onou wa, no nogo dukotedu umonaru lena?” \v 23 Ono wanenga, Yesus no lenigai, “Tere fai-aita esene beha nomo. Ji ha ouweha. Onou waha bona, tere oula beha nomo. Ji oula beha nomo uwa. \v 24 Onou waha boni, ji letiginaha, tere Ji Yage Ji Onou Yafagou waha bonade, huwanyatege ngalengawei uwa wonga, tere umeru wagu wa, tebere une gai inyonbona.” \p \v 25 Ono wainga, nere no isoki tuwane, “Ne faiwei?” Ono wanenga, Yesus no lenigai, “Ji faiwei waha ji amina letiginaha. \v 26 Ji tere tebere fanyitege boni, beele baingaro lewonboni. Onodu ji jas dorofe tebere fanyitege haawe tagonboni. Onodu fai no ji juuru hiyainga meene waha nomo onowou no ngalenga tigini. Onodu beele oruwa ji no langa isene waha, ji oula beha nomo fai-aita bagu malalamudu lenigini.” \p \v 27 Ono wainga, nere Yesus no Umamu bona lenawou nere foo nigei uwa, \v 28 ono wanenga, no lenigai, “Saini tere Fai nomo Idau isou tubonade benou isagu ganga, Ji Yage Ji Onou Yafagou. Ono bonade, tere isagu ganga ji yage yame ninafe langa dada ete ada ononi. Uwa. Ji beele le-leni wa orunga ji yame Jijei no abitimu hiyai onounga leni. \v 29 Jijei no ji huuru hiyainga meene waha, no ji bagu yafana. No ji awa hiyainga ji yagenga yafei uwa. No awa hiyei uwa, taate bona, dada no gau tuna waha ji gai-gai ono-ononi.” \v 30 Ariya, Yesus no beele waha lewainga isidu bode, nere fai-aita bagu baingaro no bode huwanyanege ngalenga wane. \s1 Ngalenga beele no nere fai-aita bagu ono nigonga hilobainga yafobode. \p \v 31 Ariya, Yesus no nere Juda no bode huwanyanege ngalenga wane waha lenigai, “Tere yame beele danga bagu yaasu bonade wonga, tere yame disaipel tigini yafagu ganga. \v 32 Onodu tere beele ngalenga waha isadenga, beele ngalenga waha ono tigonga tere hilobainga yafagu ganga.” \v 33 Ono wainga, nere nomo beele waha ege gidu benou letuwane, “Ere Abraham nomo ganemuha. Ere saini ete-te, fai ete nomo haruwe magana ewe yafei uwa. Onou waha bona, adadu boni ne leni, ‘Tere hilobainga yafagu ganga higini?’” \p \v 34 Ono wanenga, Yesus no nebere beele ege gidu benou lenigai, “Ji tere ngalenga letigini, nere fai oruwanga une tafa-tafade waha, nere une nomo haruwe magana ewe yafade. \v 35 Ariya, nere haruwe magana ewe nere gai-gai mata langa ada yafa-yafade. Uwa. Magana no nogonga no gai-gai yafa-yafana. \v 36 Onou wa, magana no tere ono tigonga hilobainga yafagu wa, tere gai hilobainga tigini yafagu ganga. \p \v 37 “Ji tere Abraham nomo ganemuha waha isini. Ariya, ji yame beele, tere huwanyatege langa inyei uwa. Onou waha bona, tere ji dufe kote wadenga, umei nomo onoya. \v 38 Ji dada oruwa, yame Jijei no amina abitimu hiyai waha malalamudu le-leni. Ariya, tere nu fanyimu tebere ametege gane langa elegeye waha ono-onoya.” \p \v 39 Ono wainga, Juda nere Yesus nomo beele waha isidu bode, nere ege gidu benou letuwane, “Ere ebere asage amege bagu Abraham.” Ono wanenga, Yesus no nere lenigai, “Tere ngalenga Abraham asa, idau gane wage wa, tere fanyimu Abraham no onogai onounga ono wage. \v 40 Ji beele ngalenga Itou langa isene waha, ji tere letigeneha. Ono wene waha, elebe tere ji dufe kote wadenga umei nomo onoya. Fanyimu onouha waha Abraham nomo uwa. \v 41 Tere ametege gane nebere fanyinege wahanga onoya.” Ono wainga nere letuwane, “Ere ebere anyage gane nere longi tafadu bode ere bisi higegu uwa. Ere ebere Amege etenga, wa Itou no nogonga.” \v 42 Ono wanenga, Yesus no nere lenigai, “Itou no ngalenga tebere Ametege wage wa, tere ji gau hiyage, taate bona, ji Itou ngare yafadu meene. Ji yage yame isou langa meei uwa. Itou no ji huuru hiyainga meene. \p \v 43 “Onou wa, tere taate boya yame beele boya foo tigi dewei uwa? Waha nomo hugu benou, tere yame beele isei nomo awaya. \v 44 Tere tebere ametege Satan, tere nomo idau gane. Onodu tere tebere ametege nomo gauwou oojo wagu ganga danga tafa-tafaya. Amina langa no fai dunege kotegou fai yafai. Ono bona, no fanyimu tigini waha ada oojogai, taate bona, fanyimu tigini waha no langa ada inyigai. No yaawawou beele waha nomo beele tigini dorofe. No yaawa beele legou fai, onodu no yaawa beele legou nomo umamu tigini. \v 45 Ariya, ji nu beele ngalenga waha malalamudu legenenga, tere yame beele waha boya huwanyatege ada ngalengana. \v 46 Tere isiya, ji une tafene iya yo? Tere onou isiya wonga, tere yame nyabuliwou waha malalamu hayagu. Ariya ji beele ngalenga waha, malalamudu lewehenga wa, tere taate boya yame beele waha bona huwanyatege ngalengawei uwa? \v 47 Nere Itou nomo magana gane waha, nere Itou nomo beele oruwa isi-iside. Ariya, tere Itou nomo magana gane uwa, waha boya, tere nomo beele ada isi-isiya.” \s1 Yesus no lewai, “Abraham no heigei uwa inyi gainga ji yagenga yafene”. \p \v 48 Ariya Juda nere, Yesus nomo beele ege gidu benou letuwane, “Ere leya, ne Samariaha fai hauri inyaba ete ne langa inyina wa ngalenga yo?” \v 49 Ono wanenga, Yesus no nere benou lenigai, “Hauri inyaba ete te ji langa inyei uwa. Ariya, ji yame Jijei unyinga isou genenga, tere ji unyife esenemuya. \v 50 Ji yage yame unyife isouwei nomo ada ono-ononi. Ji yame unyife isouwei nomo Fai ete bagu, onodu no jas. \v 51 Ariya, ji tere ngalenga letigini, fai ete no ji yame beele oojo bona wonga, no ada umonbona. Gai umanga uwa.” \p \v 52 Ariya, Juda nere Yesus benou letuwane, “Elebe ere isiya, hauri inyaba ete ne langa inyina. Abraham no umaiha, profet fere nere umeru waneha. Ariya ne leni, ‘Fai ete ji yame beele oojo debona wonga, no ada umonbona.’ \v 53 Adadu? Ne ebere asage Abraham feiya tuwou yo? No umaiha. Nere profet fere umeru waneha. Onou bona ne isini, ne faiwei tigini?” \p \v 54 Ono wanenga, Yesus no nere ege gidu benou lenigai, “Ji yage unyife jaimu boni wonga, ji yame unyife waha no dada ewe. Ariya, yame Jijei no ji unyife jaimuna. Ono ganga tere leleya no tebere Itou. \v 55 Onoyawa, tere no boya ada isiya. Ji nu, ji no boni alai. Onou waha boni, ji benou lewoni wa, ‘Ji no boni alai uwa.’ Ji tere dorofe yaawagou fai heigonboni. Ariya, ji no boni alai waha boni ji no nomo beele oojo de-deni. \p \v 56 “Tebere asatege Abraham, no ji yame saini waha urei nomo ninau isidu bona, no edega dewai. Onodu saini no ure borodu bona, no nomo huwanya hilobaingawai.” \v 57 Juda nere beele waha isidu bode, nere Yesus benou letuwane, “Ne name haga orei 50 wei uwa inyi gainga ne Abraham ureneha?” \v 58 Ono wanenga, Yesus no nere lenigai, “Ji tere ngalenga letigini, Abraham no heigei uwau langa, Ji Yage Ji Onou Yafagou.” \p \v 59 Yesus no Juda onou lenigainga, nere megebu elegedu bode, no warode ono wane. Ono ganenga, no huwari tempel nomo orei huwanya awa tudu, malala heigai. \c 9 \s1 Fai ago fosokowou nomo aasa. \p \v 1 Yesus no golodu goi bona, fai ete ago magana fosokowou onounga anya bisi tuwai waha urai. \v 2 Ono wainga, nomo disaipel nere isoki tuwane, “Isisi higigou fai, faiwei no une tafainga, fai beha no ago magana fosokowou onounga anya bisi tuwaiha? Fai no beha nogo we une tafai yo, uwa no nomo umamu anya ngare une tafareha?” \p \v 3 Ono wanenga, Yesus no benou lenigai, “Fai beha no une tafei uwa, no nomo umamu anya ngare fere une taferu uwa. Dada beha heigai wa, nere fai-aita edo dada fai beha langa heigonga urei nomo bona, ono wonga Itou nomo haruwe edo nere langa malala heigona bona. \v 4 Elebe hamba waha inyina, Itou no ji huuru hiyainga meene waha nomo haruwe te fuwei nomo. Ooru wonga, fai nere haruwe ete onowei nomo edo uwa. \v 5 Saini ji oula beha langa yafani la, ji yage ji oula beha nomo lala.” \p \v 6 Yesus no onou lenigidu bona, mulugu oula la bisingawai. Onodu mulugu oula bagu ubulumudu, oula waha fai ago fosokowou ago magana langa tafa fuwai. \v 7 Onodu no letuwai, “Ne goidu bonahe, yaage u-u Siloam langa yaage bisau.” Unyi Siloam no beele beha dorofenga, “Nere huuru tuwanenga goyai.” Ono wainga, no goidu yaage bisai. Saini no ege gidu mayai langa, no ege dada nerige dewei nomo edo la. \p \v 8 Ono wainga, nere nomo matane etenga bagu, nere fai amina no yafa bona, fai-aita bagu moni dada tuwei nomo bona isoki nigi gainga, urane waha nere lewane, “Adadu? Fai behanga, no amina yafa bona fai moni dada bona isoki nigigai waha rute?” \v 9 Ono ganenga, nere ila lewane, “Ngalenga, no fai no waha.” Ono ganenga nere ila lewane, “Uwa, be fai ete, no fai waha dorofenga.” Ono ganenga, fai waha no nogo lenigai, “Be ji wenga.” \p \v 10 Ono wainga, nere isoki tuwane, “Ne adadu ono wenenga, name agene magana hilou waiha?” \v 11 Ono wanenga, no ege gidu benou lenigai, “Nere fai Yesus tude, no waha oula yaage bagu ubulumudu bona, agefe magana langa tafa hayaiha. Onodu bona, no lehiyai, ‘Ne goidu Siloam yaage u-u langa yaage bisau hiyai.’ Ono wainga ji goidu bisenenga, yame agefe magana hilou waiha, onou waha bona, ji dada edo nerige dewon boni.” \v 12 Ono wainga, nere isoki tuwane, “Fai waha no alanga yafana?” Ono wanenga no lenigai, “Ji ada isini.” \p \v 13 Ariya, nere fai amina ago magana fosokowai waha, haudu bode Farisi bagu goyane. \v 14 Saini Yesus no oula buru ubulumudu bona, fai ago magana fosokowou isebu fuwai wa, no Bori nomo fati langa no onowai. \v 15 Ariya, nere Farisi no ege isoki tuwane, “Name agene magana waha, adadu hilou waiha?” Ono wanenga, no lenigai, “No ji agefe magana langa oula buru tafa hayainga, ji yaage bisene, elebe ji dada edo nirige dewon boni.” \v 16 Ono wainga, nere Farisi ila lewane, “Itou no fai beha huuru tuwainga meei uwa, taate bona, no Bori nomo nuuni beele ada oojo-oojona.” Ono wanenga, nere ila lewane, “Fai no une bagu waha, adadu no dodokawou benoha tafei nomo edo?” Onodu bode, nere foure nga wane. \p \v 17 Onodu Farisi nere fai amina ago magana fosoko wainga yafai waha ege isoki tuwane, “Fai no ne agene jigemu hanai waha no fai adohawou isini?” Ono wanenga, no lenigai, “No waha profet ete.” \p \v 18 Wa ngalenga, amina fai waha no ago magana fosokowou, elebe no igeina. Ariya Juda nere huwanyanege ngalengawei uwa. Onou bode nere fai ago hilouwai waha, nomo umamu anya ngare yaure niranenga mayare. \v 19 Nere mayarenga, benou isoki nirane, “Magana beha, teire idatere yo? Saini no anya bisi tuwai langa, no ago magana fosokowou, tere onou leyare yo? Onou wa, adadu bona no elebe igeina?” \v 20 Ono wanenga, umamu anya ngare nere lenigare, “Ere isiyare, be eire idare. Saini anya bisi tuwai la, no ago magana fosokowou onounga heigai, waha fere ere isiyare. \v 21 Ariya elebe, no ago magana adadu langa hilou waha wa, ere ada isiyare. Faiwei no ago magana hilomu fuwaha waha fere, ere alai uwa. Tere no nogo isoki tuwagu. No anyakaro waha. Ono wadenga, no nogo bona nogo we lewon bona.” \v 22 Ariya, umamu anya ngare, nere Juda umuge nigi bodere onou leware. Juda nere beele agili mala ete benou karu wane, fai ete no benou lewonga wa, Yesus no Itou nomo fai-aita ege gidu hanigei nomo hangada tuwai, nere fai waha gaara bori urei nomo karu tuwodbode. \v 23 Hugu waha bodere, magana waha umamu anya ngare nere lenigare, “No anyakaro waha, onou waha bona, tere no nogo isoki tuwagu.” \p \v 24 Ono warenga, nere fai magana amina ago magana fosokowai waha, ege yaure tuwane. Onodu nere letuwane, “Ne Itou unyi isou bonahe, ne ngalenga beele lewei nomo wahanga danga bagu, beele baara tawau. Ne fai waha boni lenaha wa, ere isiya, no une tafagou fai.” \v 25 Ono wanenga, no lenigai, “No fai une tafagou yo, uwa yo, waha ji ada isini. Ji dada etenga wahanga boni, ji isini. Ji amina agefe magana fosokowou waha, elebe ji igeini.” \p \v 26 Ono wainga, nere isoki tuwane, “No adadu ono hinaha? No agene adadu isebu hanaha?” \v 27 Ono wanenga, no ege gidu lenigai, “Ji tere amina letiginaha, ariya tere beele waha isei nomo awaya. Tere taate boya ege-ege isagu ganga isoki hiya? Tere fere no nomo disaipel heigei nomo gau tigina rute?” \p \v 28 Ono wainga, nere Farisi no memesi beele benou letuwane, “Ne nagenga nomo disaipel. Ere nu Moses nomo disaipel. \v 29 Itou no beele Moses tuwai waha, ere amina iseye. Ariya, fai beha alanga heigaha waha, ere ada isiya.” \v 30 Ariya, nere onou lewanenga, fai no amina ago magana fosokowai waha, no ege gidu lenigai, “Tere beele hogo ferete tigini leya. Fai waha ono wanga ji agefe igei naha waha tere leya, tere no boya ada isiya, no alanga heigaha. \v 31 Ere alai, Itou no fai une tafagou waha, nebere beele ada isi-isina. Ariya, fai no Itou unyi isou bona, no Itou nomo gauwou oojona waha, Itou no nomo beele isi isina. \v 32 Aminaha mai elebe, fai ete ago magana fosokowou onounga anya bisi tuwainga, iinga fai ete ago isebu fuwaihawou aasa ete inyei uwa. \v 33 Itou no fai waha huuru tuwei uwa wage, no dada ete-te ada onowage.” \p \v 34 Farisi nere beele waha isidu bode, nere beele ege gidu benou letuwane, “Adadu? Saini ne anyane bisi hinai la mai elebe, une nomo fanyimu waha tigini ne langa inyina. Waha ne ere isisiwou higau ganga ononi yo?” Onodu bode so tuwane. \s1 Fai nere huwanyanege ngalengawei uwa waha, nere agenege fosokowou dorofe. \p \v 35 Yesus no, nere fai waha so tuwanewou isidu bona, no goi kuru tudu bona toroba tuwai. Onodu bona isoki tuwai, “Ne Fai Nomo Idau boni huwanyate ngalengana yo?” \v 36 Ono wainga, fai waha no letuwai, “Fai anyakaro, Fai Nomo Idau waha faiwei? Ne lehiyahenga, ji no boni huwanyafe ngalenga wona bona.” \v 37 Ono wainga, Yesus no fai waha letuwai, “Ne no amina ureneha. Fai no waha, elebe ne ngare beele haiyare.” \v 38 Ono wainga, fai wa letuwai, “Anyakaro, ji huwanyafe ngalengana.” Onodu bona, no afo tuburu kutudu bona, Yesus unyi isouwai. \p \v 39 Onodu Yesus no lewai, “Ji oula beha langa nere fai-aita bagu nebere onowou haawe nagei nomo meene. Onou waha bona, nere fai agenege magana fosokowou waha, nere igei wodbode. Nere fai agenege igeide waha, nere agenege magana fosokowou heigode bode.” \v 40 Ono wainga, Farisi ila nere Yesus hinomu langa otowane waha, beele waha isidu bode, no isoki tuwane, “Ne ere fere agege fosokowou higau ganga yo?” \v 41 Ono wanenga, Yesus no lenigai, “Tere tebere agetege magana fosokowou wonga, tere une langa nyabuliwou uwau. Ariya tere leya, ‘Ere agege igei-igeiya.’ Onou waha bona, tere tebere une gai inyina.” \c 10 \s1 Yesus no sipsip oofa nigigou fai hilobainga. \p \v 1 Yesus no ege onou lewai, “Ji ngalenga tigini letigini, fai no sipsip nebere orei waha nomo arasai tigini langa ada goina, no fere langa orei digedu huwanya goina, fai onoha waha no yebu fai, onodu no ila nebere dada nganege elegegou fai. \v 2 Ariya, fai no orei arasai tigini langa huwanya goina waha, no sipsip oofa nigigou fai. \v 3 Orei arasai oofagou fai, no fai waha orei arasai helufa fu-funa. Ono ganga, sipsip nere no bolou isi-iside. Onodu no nomo sipsip etenga‑etenga unyinege tedu bona, hanigedu malala la mai‑maina. \v 4 No nomo sipsip oruwa hanigedu malala la maidu bona, no nogo amugedu golodu goi-goina. Ono ganga, sipsip nomo bolou isi-iside, onou waha bode, nere no oojo tu‑tude. \v 5 Nere fai fere waha ada oojo tu-tude. Fai fere waha yaure nigi bona wonga, sipsip, no awa tudu hara wodbode, taate bode, nere fai ila bolonege ada isi-iside.” \v 6 Yesus no muuji beele beha lenigai, ariya no beele lenigai beha nomo hugu nere foo nigei uwa. \v 7 Ariya, Yesus no nere ege lenigai, “Ji tere ngalenga letigini, ji yage ji sipsip nebere arasai. \v 8 Nere fai oruwa, ji amuge hidu mayane wa, nere yebu fai onodu nere dada nganege elegou fai. Ono wane waha, sipsip nere waha nebere belenege oojo wegu uwa. \v 9 Ji yage ji arasai. Fai ete no ji langa maidu bona, no orei huwanya la goyona wa, Itou no fai waha ege gidu hawonbona. Ono wonga, no huwanya goi, malala mai bona, da tedu nyonbona. \p \v 10 “Yebu fai no dada ete bona ada mai-maina. No sipsip yebudu, dunege kotedu inyabamu nigei nomo bona mai-maina. Ariya ji meene wa, nere agenege auma tei nomo boni meene. Onodu agenege auma waha nere la bolowon bona. \v 11 Ji yage ji sipsip nebere oofa nigou fai hilobainga. Sipsip oofa nigou fai hilobainga no, nere sipsip hoyo nigei nomo bona, no nogo ago amuma yafou awa-awana. \v 12 Fai no moni haruwenga tena waha, no sipsip oofa nigou fai tigini uwa, onodu no sipsip nebere amenege fere uwa, saini no gauna kui mayonga uredu bona, no sipsip awa nigidu faga wonbona. Ono gonga gauna kui no sipsip masi nigi bona so nigonga firigagadu hara wodbode. \v 13 Fai waha no onou ono wonbona, taate bona, no moni bonanga haruwena. No sipsip bona tigini ninau isei uwa. \p \v 14 “Ji yage ji sipsip nebere oofa nigou fai hilobainga. Ji yame sipsip ji isi nigini, ono genenga, yame sipsip nere ji bode isi hide, \v 15 wa Jijei no ji isi higanga, ji yame Jijei isi tuni dorofe. Ji nere sipsip waha hoyo nigei nomo boni agefe auma awon boni. \v 16 Ariya, ji yame sipsip ila, orei beha nomo uwa waha fere golode. Ji sipsip waha fere hanigedu mayon boni. Ono wehenga nere yame belefe isodbode. Ono wonga, nere sipsip ago etenga heigonga nebere oofa nigou fai fere etenga yafonbona. \v 17 Jijei no ji gaude hina, taate bona, ji yame agefe auma yafou waha awadu boni ji ege gidu tonboni. \v 18 Fai ete no yame agefe auma yafou waha usumuwei nomo edo uwa. Ji yage yame gauwou langa, yame agefe auma yafou waha awon boni. Ji yage yame agefe auma yafou awei nomo danga edo langa, onodu ege gidu tei nomo ji danga edo langa. \p \v 19 Ono wainga, nere Juda beele waha isidu bode, nere ege foure nga wane. \v 20 Nere fai baingaro lewane, “Hauri inyaba no langa inyi ganga, no dabu taina. Taate boya, tere nomo beele isei nomo agetege kuli tafaya?” \v 21 Ono ganenga, nere ila lewane, “Beele beha waha, fai hauri inyaba bagu nomo beele uwa. Onou wa, hauri inyaba no nere fai agenege fosokowou waha edo langa hiloumu nagage yo?” \s1 Nere Juda Yesus honggoro fai tafa tuwane. \p \v 22 Ariya saini waha langa, bori nomo fati anyakaro Jerusalem langa heigai. Wa nere amina tempel waha, Itou nogo nomo mata heigei nomo hangada wane waha, ninanege isei nomo fati. Fati waha no uliya saini langa heige-heigena. \v 23 Ariya Yesus no tempel nomo orei huwanya langa, Solomon nomo faranda langa golowai. \v 24 Ono gainga, nere Juda maidu bode, no kolili tudu oto bode isoki tuwane, “Taate saini tigini ne faiwei waha foomu higau ganga? Ne fai wahanga Itou no nomo fai-aita ege gidu hanigei nomo hangada hinai wonga, ne tigini onou malala foomudu lehigau.” \p \v 25 Ono wanenga, Yesus no nere ege gidu benou lenigai, “Ji amina letigene, tere waha boya huwanyatege ngalengawei uwa. Haruwe oruwa, ji yame Jijei unyi langa teteni waha langa, ji faiwei waha abitimu tigina. \v 26 Ariya tere yame sipsip waha nebereha uwa. Onou waha boya, tere huwanyatege ada ngalengana. \v 27 Ji yame sipsip nere ji belefe isi-iside, ji nere boni isini, ono genenga, nere ji oojo hi-hide. \v 28 Ariya, ji nere agenege auma hilobainga gai-gai yafou waha nigini, onou bona, nere ada yaae wode. Gai uwanga uwa. Fai ete no ji owofe langa ngafe elegei nomo edo uwa. \v 29 Yame Jijei no nere ji hiyai. No amugou tigini onodu no dada oruwa feiya nigou. Onou waha bona, fai ete no yame Jijei owoha ngau elegei nomo edo uwa. \v 30 Jijei no ji ngare ere etenga.” \p \v 31 Juda nere beele waha isidu bode, nere ege megebu elegedu no warogunga umei nomo ono wane. \v 32 Ono wanenga, Yesus no benou lenigai, “Ji yame Jijei nomo haruwe hilobainga baingaro abitimu tigene. Ariya tere haruwe adeha waha boya, ninatege isidu, ji megebu aya hayagu ganga onoya?” \p \v 33 Ono wainga, Juda nere beele gidu benou letuwane, “Ere haruwe hilobainga ete boya ninage isidu, ne megebu aya hanei nomo onowei uwa. Ere ne Itou nomo haumu tauganga ononaha, hugu waha boya ne megebu aya hanei nomo onoyaha. Ne fai ewe, ariya ne leni, ne nage ne Itou.” \p \v 34 Ono wanenga, Yesus no nebere beele waha gidu ege benou lenigai, “Tere tebere nuuni beele la, Itou nomo beele ete benou inyina, ‘Ji benou leni, “Tere itou.” ’ \v 35 Amina Itou no beele waha malalamudu lenigidu, no fai nere bona lewai, nere Itou. Onodu beele Itou nomo buk langa inyina waha no ada ubulu-ubuluna. \v 36 Ariya Jijei no nogo we ji hangada hidu bona, oula belanga huuru hiyainga meene. Onou bona saini ji lewoni, ‘Ji Itou Idau,’ ariya tere taate bona lewagu ganga, ‘Ne Itou nomo haumu tau ganga ononi?’ \p \v 37 “Onodu ji yame Jijei nomo haruwe onowei uwa wonga, tere yame beele bonade huwanyatege adai ngalengawou. \v 38 Ariya, ji no nomo haruwe ono gehenga, tere yame beele bonade huwanyatege ngalengawei nomo awa bonade wonga, tere haruwe ji ononi beha langa huwanyatege ngalengawou. Onodu tere isou tedu bonade, ninatege benou isi dewagu ganga. Jijei no ji langa yafa ganga, ji Jijei langa yafani.” \p \v 39 Nere ege no yaasu tuwode ono wane wa, no feiya nigidu goyai. \p \v 40 Yesus no ege gidu goi Jordan yaage fadu bona, haumu amina Jon no fai-aita bagu yaage bisemu nigai walanga heigedu, haumu waha langa yafai. \v 41 Ono gainga, nere fai-aita baingaro no bagu mayane. Onodu lewane, “Ngalenga, Jon no dodokawou ete-te nomo beele dangamuwou tafei uwa, ariya beele oruwa Jon no fai beha bona lewai waha, no tigini.” \v 42 Onodu saini Yesus no haumu waha langa yafa gainga nere fai baingaro no bode huwanyanege ngalenga wai. \c 11 \s1 Lasarus umai. \p \v 1 Fai ete taura bagu, no Betani matane langa yafagai, nomo unyi Lasarus. Betani wa, Maria bemu Marta ngare neire matane. \v 2 Maria no wahanga, amina Anyakaro afo sanda bisemu fuwai, onodu nomo tawa gala langa, karamu fuwaiha. Ariya, Lasarus fai waha no taura bagu, no Maria, Marta ngare ogonere. \v 3 Ono wainga, nere bemu ngare, Yesus beele benou huuru fuware, “Anyakaro, fai ne gaude tuni waha, no taura bagu.” \v 4 Ono warenga, Yesus no beele waha isidu bona, no benou lewai, “Taura waha fai umei nomo uwa. No fai-aita bagu ono nigonga nere Itou nomo danga uredu bode, Itou unyi anyakaro tuwodbode. Ono wogunga, jala wahanga la Itou Idau fere no unyi anyakaro tonbona.” \p \v 5 Yesus no Marta bemu Maria ngare, neire ogonere Lasarus ngate gaude nigai. \v 6 Ariya, saini Lasarus taura bagu waha beele isidu bona, no ege fati nga haumu no yafai waanga yafai. \v 7 Onodu iinga gainga, no nomo disaipel lenigai, “Ere ege gidu Judia distrik la goyei nomo.” \v 8 Ono wainga, nomo disaipel nere letuwane, “Isisi higigou fai, iingabe nere Juda megebu ayarudu, narogunga umei nomo bode ono wane waha, ne ege walanga goyau ganga ononi yo?” \v 9 Ono wanenga, Yesus no nebere beele waha ege gidu benou lenigai, “Hoonga etenga, no nomo awa 12 uwau yo? Fai no hoonga golona wa, no ada metaumena, taate bona, no oula beha nomo lala ure-urena. \v 10 Ariya, fai no ooru la golona wa, no metaume-taumena, taate bona, no igeiwei nomo lala uwau.” \p \v 11 Yesus no onou lenigidu bona, iinga ege lenigai, “Ere ebere ilibage Lasarus no agore inyina. Ariya ji goidu boni, no aimu tuwon boni.” \v 12 Ono wainga, nomo disaipel nere beele waha isidu bode, benou letuwane, “Anyakaro, no agore inyona wa, no nomo taura usu wonga, no ege hilou wonbona.” \v 13 Ariya, Yesus no Lasarus umai bona lewai waha, nomo disaipel nere foo nigei uwa. Ono wainga, nere benou isane, no ewe agore inyina waha bona lena iwane. \v 14 Ono wanenga, iinga la no foomudu lenigai, “Lasarus no umaha. \v 15 Ariya ji tere boni ninafe isidu boni, saini waha langa ji no ngare yafei uwa boni edegani. Taate bona, waha no tere ono tigonga huwanyatege ngalenga wonbona. Ariya, ere elebe no bagu goyo boya.” \p \v 16 Ono wainga Tomas, no nomo unyi ete Didimus, no disaipel ilibumu gane lenigai, “Hiragu, ere oruwa goidu no ngate umei nomo.” \s1 Yesus no lewai, “Gidu jayou wa ji wenga, Agenege Auma fere ji wenga.” \p \v 17 Ariya, Yesus no nomo disaipel bagu Betani matane heigei nomo jugumudu, no beele benou isai, Lasarus no matmat langa fati aise inyina. \v 18 Ariya, Betani no Jerusalem jugunga la, 3 kilo mita onouga, \v 19 waha bona, nere Juda fai-aita bagu baingaro, Marta, Maria ngare neire ogonere umai waha bode, huwanyanere hilou inyei nomo bona mayanenga gaara yafane. \p \v 20 Ono ganenga, Marta no Yesus golowaha mainawou beele isidu bona, no Maria mata langa awa tuwai yafa gainga, no golodu goi, Yesus jala gama toroba tuwai. \v 21 Onodu bona Marta no Yesus letuwai, “Anyakaro, ne belanga yafou wage wa, yame ogofe no ada umage. \v 22 Onou wa, elebe fere ji isini, ne Itou dada ete bona hauya tuwau wa, no hinonbona.” \p \v 23 Ono wainga, Yesus no Marta letuwai, “Name ogone, no ege jayonbona.” \v 24 Ono wainga, Marta no Yesus letuwai, “Ji isini, fati usuwou langa, no ege jayonbona, saini waha langa, nere fai-aita oruwa ege jayodbode.” \v 25 Ono wainga, Yesus no Marta letuwai, “Ege jayou wa ji wenga. Agenege auma wa fere, ji wenga. Fai no ji bona huwanya ngalengana waha, no edo umona, ariya no gai ago auma yafonbona. \v 26 Nere fai-aita bagu agenege auma yafa bode, nere ji bode huwanyanege ngalengade waha, nere ada umeru wode. Nere agenege auma gai-gai yafodbode. Ne waha boni huwanyate ngalengana yo?” \p \v 27 Ono wainga, Marta no Yesus letuwai, “Yo, Anyakaro. Ji huwanyafe ngalengana. Ne Itou Idau. Ne fai Itou no huuru tuwonga oula langa medu, nomo fai-aita bagu ege gidu hanigei nomo lewai waha.” \s1 Yesus no Lasarus bona augami tuwainga merai. \p \v 28 Ariya, Marta no Yesus onou letudu bona, no goi nomo bemu Maria yaure tuwai. Onodu bona, no Maria foinga agokuli la yayaji tu bona letuwai, “Isisi higigou fai, no mayaha yafa bona, ne yaure hinina.” \v 29 Ono wainga, Maria no beele waha isidu bona, no fasadu onou goi Yesus urei nomo bona jayai. \v 30 Ariya, Yesus no mai matane heigei uwa. No haumu Marta no amugedu goi toroba tuwai waanga gai yafai. \v 31 Ono gainga, nere Juda Maria ngate mata langa aau narige gainga yafane waha, nere Maria fasadu jaidu bona, malala heige gainga urane. Ono wainga, nere benou ninagege isane, no matmat la meron bona goina idu, nere no taga tudu bode goyane. \p \v 32 Onodu Maria no goi haumu Yesus yafai waha langa heigedu bona, Yesus urai. Onodu bona, no Yesus afo hugu langa afo tuburu kutudu yafa bona, benou letuwai, “Anyakaro, ne belanga yafage wa, yame ogofe, no ada umage.” \p \v 33 Ariya, Yesus no Maria mere gainga, Juda no taga tudu mayane waha fere mere ganenga nerigai. Onodu bona, no aau danga bagu warainga, merona onowai. \v 34 Onodu bona, no isoki nigai, “Tere no alanga u-u tani tuyaha?” Ono wainga, nere letuwane, “Anyakaro, ne maidu bonahe urau.” \v 35 Ono wanenga, Yesus no merai. \v 36 Ono wainga, Juda no merainga uredu bode, lewane, “Uragu. No fai beha gaude tugai.” \v 37 Ono wanenga, nere ila lewane, “Fai beha no fai agenege magana fosokowou waha hilomu nagaiha. Onowai wa, no taate bona, Lasarus adai umei nomo bona hoyo tuwei uwa?” \s1 Yesus no Lasarus umai waha ege jaimuwai. \p \v 38 Ariya, Yesus no huwanya ou dewainga, no matmat langa mani heigai. Matmat waha no megebu u-u ete nere muju langa konu wane. Onodu bode u-u hao waha, nere megebu anyakaro ete la kutau wane. \v 39 Ono wane wa, Yesus no lenigai, “Megebu waha isebu wagu.” Ono wainga, Marta fai umaiha waha nomo ogobumu, no Yesus letuwai, “Anyakaro no umanga u-u taniya inyi ganga, elebe fati aise goina. Onou waha bona, no gogala agiya inyaba heigonbona.” \v 40 Ono wainga, Yesus no Marta letuwai, “Ji amina lehinene, ne huwanyate ngalenga wonga wa, ne Itou nomo danga anyakaro urau ganga.” \v 41 Ono wainga, nere megebu u-u sesemu wane waha isebu wane. Ono wanenga, Yesus no ouwe la igei bona, lewai, “Jijei, ji ne hilobainga hinini, taate boni, ne yame hauyawou amina isinaha. \v 42 Ji isini, saini oruwa yame hauyawou ne isi-isini. Ariya ji nere fai-aita bagu otode beha boni isidu beele beha lehinini. Ono wahenga, nere edo isode, ne ji huuru hiyenenga meene.” \p \v 43 No onou leborodu bona, inyangaro yaurai, “Lasarus, ne malala heigedu mayau!” \v 44 Ono wainga, Lasarus no ege jaidu bona, malala la heigedu mayai. Nomo afo owo bagu, hogo bagu, nere ogola la ngara tuwane waha oruwa mayai. Ono wainga, Yesus no lenigai, “Ogola futu fudu awa tuwadenga golowona.”\fig |alt="Man wrapped in cloth coming out of tombe, two women standing" src="CN01769B.TIF" size="span" loc="Jo 11.38-44" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Jon 11.44" \fig* \s1 Nere Mora bagu Yesus dukote wogunga, umei nomo bode beele ngado wane. \p \v 45 Nere Judaha fai baingaro, nere Maria ngate gaara aau narige gainga yafane waha nere Yesus no dada waha ono wainga uredu bode, nere no bode huwanyanege ngalengawai. \v 46 Ariya nebereha ila Farisi bagu goidu bode, Yesus no dada onowai waha bode lenigane. \v 47 Ono wanenga, nere Pris aroro bagu, nere Farisi bagu, kaunsel yaure niganenga mai komo wanenga lenigane, “Fai waha dodokawou baingaro tafana waha boya, ere adadu ono woboya?” \v 48 Ere no awa tuwedenga, no fanyimu onounga ono wona wa, nere fai-aita baingaro, no bode huwanyanege ngalenga wodbode. Ono gogunga, Rom maidu bode, tempel inyabamu hagi bode, ebere gane fere inyabamu nigodbode. \p \v 49 Ono wa, haga orei beha langa, nere gamanege la Kaiafas no Pris mora bagu yafai, no waha lenigai, “Tere tigini ninatege uwau. \v 50 Tere onowou ete edola hoyo tigei nomo waha tere isegu uwa. Fai etenga, no nere fai-aita bagu hoyo nigei nomo bona umona wa, hilobainga. Gamaji ere ebere gane oruwa yooso woguga.” \p \v 51 Ariya, Kaiafas no beele waha nogo nomo ninau langa lewei uwa. Saini haga orei waha langa, no Pris mora bagu yafai, waha bona, Yesus no Juda hoyo nigidu umon bona, waha bona no profet beele lewai. \v 52 Ariya, Yesus no umona wa, nere Juda nagenga hoyo nigei nomo uwa. No Itou nomo magana gane oruwa fere-fere yafade waha, elegedu komomu nigonga, nere etenga heigei nomo bona umonbona. \p \v 53 Onodu fati wahanga la, fai aroro nere no dukote wogunga umei nomo jala kuru bode beele ngadowou hugu warane. \v 54 Onou waha bona, Yesus no ege nere Juda gamanege langa malala golowei uwa. No matane waha awadu bona, goi haumu fai uwau jugu la, taon ete unyi Efraim ide, walanga no nomo disaipel gane bagu arotenga yafane. \p \v 55 Fati Anyakaro Itou No Israel Awa Nigainga Hilobainga Yafane Waha Ninanege Isei Nomo Fati waha, mai juguwai. Ono wainga, nere fai-aita bagu, matane fere-fereha, nebere une uludu Itou ago langa jijiga uwau heigei nomo bode, Jerusalem goyane. \v 56 Onodu nere Yesus kuru tubode, tempel orei huwanya langa oto bode, nere nage-nage leguruwane, “Tere adadu isiya? No bori nomo fati anyakaro beha mai urona yo, uwa?” \v 57 Nere fai aroro Farisi bagu, nere fai-aita bagu beele amina benou lenigane. Fai ete no Yesus alanga yafana waha isi bona wonga, no nere isimu nigonga, nere edo no dagou mata langa tafa tuwodbode. \c 12 \s1 Maria no Yesus afo langa sanda u-u fuwai. \p \v 1 Ariya, bori nomo fati anyakaro waha heigei nomo fati 6 inyai. Saini waha langa, Yesus no Betani goyai. Betani wa Lasarus nomo matane. Fai no waha amina Yesus matmat langaha ege jaimu tuwainga jayai. \v 2 Ono wainga, nere Yesus edegamu tuwei nomo matane walanga da haiya fuwane. Marta no da uuwai, ono gainga Lasarus no nere fai Yesus ngate yafa bode da nyane waha bagu gaara yafane. \v 3 Ono ganenga, Maria no sanda hilobainga ete haf kilo nomo ejiyawou no moni gai anyakaro waha tetaimudu Yesus afo langa kiyo fuwai, onodu no nogo nomo tawa gala langa karamu fuwai. Sanda waha nomo agiya hilobainga waha, mata huwanya oruwa edomuwai. \v 4 Ono wainga, Yesus nomo disaipel ete, nomo unyi Judas Iskariot, no waha iinga Yesus honggoro fai owonege langa tafa tuwai, no waha lewai, \v 5 “Ere sanda waha ada tedu huuru yanga, nere fai ejiya wagenga, ere moni silwa 300 tedu nere fai dadanege uwau waha nigedege?” \v 6 Judas no fai dadanege uwau waha bona aau warainga lewei uwa. No yebu fai. No Yesus nomo disaipel bagu nebere moni bogisi oofawou haruwe tegai. Onodu nere moni tafagane, yebu elegegai. \p \v 7 Ariya, Yesus no Judas nomo beele waha isidu bona, no benou lenigai, “Aita beha awa tuwagu. No sanda beha edo yaasu gonga goi saini ji umehenga, nere ji u-u tani hiyode. \v 8 Nere fai dadanege uwau waha, nere tere bagu gai-gai yafodbode. Ji nu, tere bagu gai ada yafoni.” \s1 Nere Pris aroro nere Lasarus dukote wogunga, umei nomo bode, beele ngado wane. \p \v 9 Nere Juda baingaro, Yesus no Betani matane langa yafana waha nere isane, onodu nere no bagu mayane. Nere Yesus nonga urei nomo mayegu uwa. Yesus no amina Lasarus matmat langa ege jaumu tuwai waha, nere isane. Waha bode nere Lasarus fere urei nomo bode mayane. \v 10 Onou waha bona, nere Pris aroro fere Lasarus dukote wogunga, umei nomo bode lewane, \v 11 taate bona, nere Juda baingaro Yesus dada Lasarus langa onowai waha bode ninanege isi bode, nere Pris aroro awa nigidu bode, nere Yesus bode huwanyanege ngalengawai. \s1 Yesus no king dorofe Jerusalem taon huwanya goyai. \p \v 12 Fai-aita toomaro nere bori nomo fati anyakaro waha, urei nomo bode Jerusalem langa maidu yafane. Ariya Yesus no Lasarus nomo mata langa da nyai waha, inyi hamba nere fai-aita bagu isane wa, Yesus Jerusalem langa heigona jugunawou. \v 13 Onodu bode, nere matora gala elegedu bode, mini jala la toroba tuwane. Onodu benou yaurane, “Itou bonade edega wagu. Fai beha no Anyakaro unyi langa maina waha, Itou no edo figini tuwonbona. No Israel ebere king!” \p \v 14 Yesus no donki ete tedu bona digedu jaula langa yafai. Wa Itou nomo buk langa beele inyina dorofe: \v 15 “Tere Saion taonha fai-aita bagu, tere adai umugagu. Uragu. Tebere king, no amina maina. No donki giila ete langa yafaha maina.” \v 16 Ngasunga, nomo disaipel nere beele waha nomo hugu nere isegu uwa. Ono wanenga iinga Itou no Yesus unyi anyakaro tuwainga, nere beele Itou nomo buk langa inyina waha isane, onodu no Yesus bona tigini lenawou isane. Onodu bode, nere ege dada no la ono wane waha bode ninanege isane. \p \v 17 Saini Lasarus no umainga matmat langa u-u tanane inyi gainga, fai-aita baingaro nere Yesus bagu yafa ganenga, no Lasarus matmat langa yaure tudu bona ege jaumu tuwai waha urane. Onou waha bode, nere fai-aita bagu Yesus no dada onowai waha bode beele malalamu wane. \v 18 Ariya nere fai-aita bagu, no dodoka tafai waha bode beele isidu, nere mini jala gama toroba tuwane. \v 19 Onodu Farisi nere uredu nere nage gamanege langa leguru wane, “Uragu. Dada waha ere onowei nomo onoya wa, elebe ada heigona. Nere fai-aita bagu oruwanga, no oojo tude.” \s1 Nere Grik ila, Yesus urei nomo bode ono wane. \p \v 20 Bori urei nomo fati anyakaro waha langa, nere fai-aita bagu Itou unyi isouwei nomo bode, Jerusalem langa mayane waha nere gamanege langa, Grik ila fere gaara mayane. \v 21 Ariya, nere Grik fai waha Filip bagu mayane, no Betsaida taonha, Galili langa. Nere maidu bode, no benou letuwane, “Fai anyakaro, ere Yesus urei nomo boya gau higina.” \v 22 Ono wanenga, Filip no goi Andrew letuwai. Ono wainga, Andrew no Filip ngare goidu bodere, Yesus letuware. \v 23 Ono warenga, Yesus no beele ege gidu benou lenirai, “Fai Nomo Idau no unyi anyakaro tei nomo saini, elebe amina mai heigaha. \v 24 Ji tere ngalenga letigini, wit fatu no oula la ada mebodudu umona wa, no nogonga yafonbona. Ariya no ume bona wonga, no fududu bona hilou baingaro heigonbona. \v 25 Fai ete no nogo nomo ago auma yafou waha bona gaude tuna waha, no nomo ago auma yafou waha yaae wonbona. Ariya fai no oula beha nomo ago auma yafou waha moge tuna wa, no nomo ago auma yafou waha danga bagu yaasu gonga goi saini oruwa langa edo wonbona. \v 26 Fai ete ji yame haruwe te bona wonga, no ji oojo hiyonbona. Ono wonga, haumu ji yafani waha langa, ji yame haruwe fai fere ji ngare yafoboyare. Fai no ji yame haruwe te bona wonga, yame Jijei no fai waha unyi anyakaro tuwonbona.” \s1 Nere Fai Nomo Idau isou tuwodbode. \p \v 27 Yesus no ege onou lewai, “Elebe ji huwanyafe ou ganga, ninafe baingaro isini. Onou waha bona, ji adadu lewoni? Ji benou lewoni rute, ‘Jijei ne saini inyaba beha adai awa tuwahenga ji la heigona?’ Uwa, ji onou adai lewoni. Ou nomo saini beha edo ji langa heigona. Hugu waha boninga ji meene. \v 28 Jijei, ne edo name unyite ono wahenga anyakaro heigona.” Yesus no onou leboro wainga, beele ete ha laluwa langa benou mai, “Ji unyife amina ononanga anyakaro waha, ji ege onou onowon boni.” \v 29 Ono gainga, nere fai-aita toomaro jugu langa otowane waha, nere beele waha isidu bode lewane, “Amili ayana wane.” Ono wanenga, nere ila lewane, “Ensel ete beele letuna iwane.” \p \v 30 Ono wanenga, Yesus no beele ege gidu benou lenigai, “Beele tere elebe isiyaha beha, no ji hoyo hiyei nomo lewei uwa. No tere hoyo tigei nomo lewaha. \v 31 Ariya, elebe Itou no oula beha nomo fai-aita bagu nebere onowou haawe nagonbona. Ono bona, fai mora bagu oula beha oofa na waha so tuwonbona. \v 32 Elebe ji oula langa yafani, iinga gonga, nere ji isou hiyogunga, saini waha langa ji nere fai-aita bagu oruwanga kuse nigehenga, ji bagu mayodbode.” \v 33 Yesus no onou lewai wa, no nogo fanyimu adadu bona umonbona waha malalamudu lewai. \p \v 34 Ono wainga, nere fai-aita bagu, nomo beele ege gidu benou letuwane, “Ere Itou nomo nuuni beele langa, ere beele benou iseye, saini Itou no nomo fai-aita bagu ege gidu hanigei nomo fai hangada tuwai waha heigona wa, no gai-gai yafonbona. Ariya, adadu bona ne leni, ‘Nere Fai Nomo Idau isou tuwodbode?’ Fai Nomo Idau waha faiwei tigini?” \p \v 35 Ono wanenga, Yesus no lenigai, “Saini tutunga la, lala tere bagu inyonbona. Elebe tere lala bagu, onou waha bona, tere lala la golo wagu, gamaji agugu kutau tigoga. Fai no agugu langa golona waha, no alanga goina waha, no ada isina. \v 36 Elebe lala no tere bagu gai inyina, onou waha bona, tere lala waha bonade huwanyatege ngalenga wonga, tere lala nomo magana heigagu ganga.” \s1 Juda baingaro Yesus bode huwanyanege ngalengawei uwa. \p Ariya, Yesus no fai-aita bagu beele lenigi borodu bona, no heigedu goi huwari nigai. \v 37 No dodokawou naani dorofe baingaro tafainga nere urane waha, nere no bode huwanyanege ngalengawei uwa. \v 38 Onou waha bona, profet Aisaia nomo beele waha tigini heigai. Aisaia no benou lewai, “Anyakaro, faiwei no ebere beele bona huwanya ngalengana? Onodu faiwei no, Anyakaro haruwe danga bagu elebe onona benou waha ono gainga urai?” \p \v 39 Onou bona, nere Yesus bode huwanyanege ngalengawei nomo edo uwa. Waha nomo hugu wa, Aisaia no beele fere langa yeregai, no benou lewai, \v 40 “Itou no ono wainga nere agenege igeiwei nomo edo uwa, no ninanege ono wainga fosokowai, gamaji nebere agenege dada ete uredu, beele nomo hugu bona foo nigonga huwanyanege ubuludu ji bagu gidu mayogunga jigemu nigoga.” \v 41 Aisaia no Yesus nomo unyi anyakaro, danga bagu waha uredu bona no Yesus bonanga beele waha lewai. \p \v 42 Ngalenga, nere mora bagu fere baingaro Yesus bode huwanyanege ngalenga wane. Ariya, nere Farisi umuge nigi bode, nere nebere huwanyanege ngalengawou waha malalamudu lewegu uwa. Nere umugane, taate bona, gamaji nere Juda ila bagu bori uroguga bode, Farisi nere karu nigode bode. \v 43 Nere Itou unyinege isouwei nomo gau nigei uwa. Nere fai unyinege isouwei nomo gau anyakaro nigi-nigina. \s1 Beele Yesus lewai waha no, fai-aita bagu nebere onowou haawe nagonbona. \p \v 44 Yesus no beele danga bagu benou lewai, “Fai no ji bona huwanya ngalengana waha, no ji bonanga huwanya ngalengawei uwa. No Jijei, no ji huuru hiyainga meene waha bona huwanya ngalengana. \v 45 Fai no ji yeriyena waha, no Jijei, no ji huuru hiyainga meene waha urena. \v 46 Nere fai oruwa ji bode huwanyanege ngalengade waha, nere agugu langa adai yafei nomo boni, ji lala dorofe ha esene belanga meene. \v 47 Ariya, fai ete no ji yame beele isidu bona, no ada oojo wona waha, ji haawe nigigou fai dorofe, ji no ada haawe tuwoni. Ji meene wa, ji nere fai ha eseneha nebere haawe nigigou fai dorofe yafei nomo boni meei uwa. Ji nere ege gidu hanigei nomo boni meene. \v 48 Ariya, fai no ji moge hibona, no yame beele tei uwa waha, no haawe tuwei nomo fai ete bagu. Saini fati beha nomo usuwou langa, beele ji lewene waha nogo we, no fai waha haawe tuwonbona. \v 49 Ji yage yame ninafe langa beele ete lewei uwa. Jijei no ji huuru hiyainga meene waha, no nogo we ji beele oruwanga malalamudu lewei nomo lehiyai waha leni. \v 50 Ji isini, yame Jijei nomo beele waha, no agenege auma gai-gai hilobainga yfaou waha heigemu-heigemuna. Onou bona, beele oruwa ji leni waha, Jijei no lehiyai, onounga leleni.” \c 13 \s1 Yesus no disaipel nebere afenege hugeru nagai. \p \v 1 Ariya, Fati Itou No Israel Awa Nigainga Hilobainga Yafane waha isi bode, kaafa nyei nomo fati waha iinga heigei uwa inyi gainga, Yesus no ha esene beha awadu, no umamu bagu manei nomo saini amina heigaha wou waha no isai. Onou bona, nere nomo fai-aita bagu ha esene belanga yafade waha bona, no gaude nigai. No onou gau niginga bona, goi saini no umaiha. \p \v 2 Esuwa la tigini, Yesus no nomo disaipel gane bagu, nere da nyi bode yafagane, satan no Saimon Iskariot nomo idau Judas isou tuwai, no Yesus nere honggoro fai owonege langa tafa tuwei nomo bona. \v 3 Ono wainga, Yesus no isai wa, umamu no dada oruwanga no bura tafai. Onou bona no isai wa, Itou no huuru tuwainga mai bona, no ege gidu Itou bagu manonbona. \v 4 Waha bona, Yesus no da awadu bona jayai. Onodu bona, no nomo kolos ufaro uuludu bona, no taola ete tedu bona ungu la dagai. \v 5 Onodu bona, no yaage uuwainga haaya ete langa minainga, no nomo disaipel afenege huge nagi bona, no taola nomo ungu la dagai waha langa afenege fidu, karamu nagingawai. \p \v 6 No onou ono bona, Saimon Pita langa mayainga, Saimon Pita no isoki tuwai, “Anyakaro ne yame afefe huge hayau ganga ononi yo?” tuwai. \v 7 Ono wainga, Yesus no beele ege gidu benou letuwai, “Dada ji ononi beha, ne elebe foo hinei uwa. Iinga gonga ne foo hinon bona.” \v 8 Ono wainga Pita letuwai, “Ne yame afefe adainga adai huge hayau.” Ono wainga, Yesus no ege gidu letuwai, “Ji ne yaage ada bisemu hini boni wonga, ne ji ngare gaara yafei nomo edo uwa.” \v 9 Ono wainga, Saimon Pita no Yesus letuwai, “Anyakaro, onou wonga, ne yame afefenga adai huge hayau. Ne yame owofe, morafe bagu fere huge hayau.” \v 10 Ono wainga, Yesus no letuwai, “Fai no yaage amina bisaha waha, no ege-ege ada bisona. No afonga hugedu bona, eege heigon bona. Ariya tere amina eege heigeyaha. Onou wa, ji tere oruwa boni lewei uwa.” \v 11 Yesus no fai waha, no nere honggoro fai owonege langa tafa tuwon bona waha no amina isai. Onou waha bona, no nere lenigai, “Tere oruwanga eege heigegi uwa.” \p \v 12 Ariya, Yesus no nere afenege hugeru nagi borodu bona, no nomo kolos ufaro ege tetanidu bona yafai. Onodu bona, no nere benou isoki nigai, “Tere ji ono tiginaha waha nomo hugu bona, tere foo tigaha yo?” \v 13 Tere ji Isisi tigou fai hiboya, Anyakaro hiya. Tere onou leya wa hilobainga. Ji tebere Isisi tigou, ji tebere Anyakaro. \v 14 Ariya, ji tebere Isisi tigou fai, ji tebere Anyakaro, ji tere afetege hugeru taginaha. Onou bona, tere fere fai ila tebere gane waha nebere afenege hugeru nagagu. \v 15 Ji tere fanyimu abitimu tiginaha. Ariya, tere fere fanyimu ji elebe ono tiginaha onounga, ono wagu. \v 16 Ji tere ngalenga letigini: Haruwe magana no nomo fai anyakaro feiya tuwou uwa. Onounga, fai no haruwe ete langa goina waha, no fai haruwe langa huuru tuganga goina waha, feiya tuwou uwa. \v 17 Elebe tere fanyimu ji ono tiginaha waha nomo hugu tigini waha tere isiyaha. Ariya, tere oojode bonade wonga, tere edo edega wagu! \p \v 18 “Ji tere oruwanga boni lewei uwa. Ji nere fai, ji yame bonadu hangada nigene waha ji isini. Onodu ji isini wa, Itou nomo buk langa beele inyina wa, no tigini heigon bona. Beele waha no benou, ‘Fai no ji ngare beret nyiyare waha, no afo ji ilei hiyona isouna.’ \v 19 Dada waha heigei uwa inyi ganga, ji elebe waha bona amina letiginaha. Onou bona, iinga sain no heige boro wonga, tere huwanyatege edo benou ngalenga wona Ji Yage Ji Onou Yafagou. \v 20 Ji tere ngalenga letigini: Fai no haruwe fai ji huuru tugenega goina waha, no haudu oofade tuna wa, fai no waha ji haifedu oofade hina. Ariya, fai no ji haifena wa, no Itou no ji huuru hiyainga meene waha hauna.” \s1 Judas, no Yesus nere honggoro fai owonege langa tafa tuwon bona. \p \v 21 Yesus no lenigi borodu bona, no huwanya ouwai. Onodu bona no beele benou malalamudu lewai, “Ji tere ngalenga letigini: Tere gamatege langa ete, no ji haifedu bona, nere yame honggoro fai owonege langa tafa hiyonbona.” \v 22 Yesus no onou lewainga nere nomo disaipel, nere nage-nage feele guruwane. Nere no faiwei bona lenawou waha, nere alai uwa. \v 23 Ono gane disaipel ete, Yesus no gaude tugai waha, no gai Yesus hinomu langa yafai. \v 24 Onowai wa, Saimon Pita no fai waha dumala tubona letuwai, “Ne no isoki tuwau, no faiwei bona lena.” \v 25 Ono wainga, disaipel waha no, Yesus bura hinemu langa turigedu bona, isoki tuwai, “Anyakaro, ne faiwei boni leni yo?” \v 26 Ono wainga, Yesus no beele gidu benou letuwai, “Ji da matau, oore langa kobomudu boni tuwon boni. Ono woni wa, fai no waha wenga.” Onodu bona, no da matau oore langa kobomudu bona no Judas, Saimon Iskariot nomo idau tuwai. \p \v 27 Onowai wa, Judas no da waha tainga, wala-wala gou fai Satan, no huwanya langa goyai. Ono wainga, Yesus no benou letuwai, “Dada ne onowau ganga waha, ne fasadu onowau.” \v 28 Ono wainga, nere fai oruwa tewol langa yafane waha, Yesus no Judas beele letugainga isane waha nomo hugu bode nere alai uwa. \v 29 Ariya, Judas no moni bogisi oofagai waha bode, nere ila ninanege isane, Yesus no Judas moni waha tedu bona, goi bori nomo fati anyakaro waha nomo dada ejiyawei nomo yo, uwa, nere fai dadanege uwau waha, dada nigei nomo bona letuna, iiwane. \v 30 Ariya, Judas no da matau waha te bonanga, no fasadu onou heigedu malala goyai. Ono gainga, ha amina aguguwai. \s1 Yesus no nuuni beele eege nomo disaipel nigai. \p \v 31 Ariya, Judas no heigedu malala goyainga, Yesus no lewai, “Elebe Fai Nomo Idau no unyi anyakaro tena. Ono ganga, Itou no Fai Nomo Idau langa, unyi anyakaro tena. \v 32 Saini Itou no, no langa unyi anyakaro tona la, Itou no nogowe Fai Nomo Idau unyi anyakaro tuwonbona. No fasayadu, onou ono wonbona. \v 33 Yame magana gane, ji tere ngale saini tutu mene yafon boni. Ono wehenga, tere ji kuru hiyagu ganga. Ji nere Juda lenigene dorofenga, elebe ji tere fere onounga letigini. Ha ji goini waha langa, tere goyei nomo edo uwa. \v 34 Ariya elebe, ji tere nuuni beele eege te tigini wa benou tere etenga-etenga, nere ila gaude nigagu. Ji tere gaude tigini dorofe.\fig |alt="Last supper" src="CN01803B.TIF" size="span" loc="Jo 13.21-35" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Jon 13.34" \fig* \v 35 Onou wa, tere etenga-etenga nere fai fereha ila yame gane waha, gaude nigi bonade wonga, ariya waha no nere fai-aita oruwa abitimu nigona wa, tere ji yame disaipel ganewou.” \s1 Yesus no lewai, Pita no moge tuwonbona. \p \v 36 Ariya, Saimon Pita no Yesus benou isoki tuwai, “Anyakaro, ne alanga goyau ganga?” Ono wainga, Yesus no beele ege gidu benou letuwai, “Ha ji goini waha langa, elebe ne oojo hidu waha langa goyei nomo edo uwa. Onou wa, iinga gonga nu, ne ji oojo hidu goyau ganga.” \v 37 Ono wainga, Pita no Yesus isoki tuwai, “Anyakaro, adadu bona elebe ji ne oojo hinei nomo edo uwa? Ji ne hoyo hinei nomo boni, ji edo yame agefe auma awonboni.” \p \v 38 Ono wainga, Yesus no beele ege gidu benou letuwai, “Ne isini, ne ji hoyo hiyei nomo boni, name agene auma edo awau ganga iini yo? Ji ne ngalenga tigini lehinini: Saini tewe kokoroko wei uwa inyi gonga, ne le eei wau ganga, ji no boni ada isiniwou.” \c 14 \s1 Yesus no nere fai-aita Jijei bagu manei nomo waha nebere jala. \p \v 1 Ariya, Yesus no ege onou lewai, “Tere huwanyatege adai ou gonga, ninatege baingaro isagu. Tere Itou bonade huwanyatege ngalenga wagu. Ono bonade, tere ji bonade fere huwanyatege ngalenga wagu. \v 2 Ji yame Jijei nomo mata langa, no jauli baingaro inyina, onou bona ji tere tebere haumu haiya tagei nomo bona manini. Onou uwa wage wa, ji beele beha ada letigege. \v 3 Ji mani haumu haiya tagidu boni, ji ege gidu medu tere hatigehenga, manidu ji ngate yafei nomo. Onodu haumu ji yafani la waha langa, tere fere haumu waha langa, ji ngate yafei nomo. \v 4 Onodu haumu ji manoni waha langa, manei nomo jala waha tere elebe amina isiyaha.” \p \v 5 Ono wainga, Tomas no Yesus letuwai, “Anyakaro, ne alanga goini waha ere alai uwa. Onou wa, ere adadu jala waha boya isei nomo edo?” \v 6 Ono wainga, Yesus no benou letuwai, “Ji yagenga, ji jala. Ji beele ngalenga nomo hugu. Ji agenege auma nomo hugu. Fai ete-te, no Jijei bagu jala fere la manei nomo edo uwa. No ji langa, no manonbona. \v 7 Tere ji boya amina isiyaha wonga, elebe tere yame Jijei bonade fere edola isi tuwagu ganga. Elebe tere no isi tuwei nomo hugu wariyaha. Onodu tere no amina ureyaha.” \p \v 8 Ono wainga Filip no Yesus benou letuwai, “Anyakaro, ne ere Jijei abitimu higau. Ono wahenga, waha no ebere gauwou ninage bagu edomu wonbona.” \v 9 Ono wainga Yesus no letuwai, “Filip, ji saini ufaro tere bagu yafene waha, ne ji bona foo hinei uwa yo? Fai no ji yeriyana waha, no Jijei urena. Adadu boni ne leni, ‘Ne Jijei abiti higau hini?’ \v 10 Ji Jijei langa yafa genenga, Jijei no ji langa yafana waha bona ne huwanyate ngalengawei uwa rute? Beele ji tere letigini waha, ji yage yame ninafe langa ada letigi-tigini. Uwa. Jijei ji langa yafana waha, no nomo haruwe ono-onona. \v 11 Tere beele beha bonade huwanyatege ngalengawou. Ji Jijei langa yafa genenga, Jijei no ji langa yafana. Onou uwa wonga wa, tere haruwe oruwa ji ononi waha bonade ninatege isadenga, waha no tebere huwanyatege ngalengawou jaimu tagonbona. \p \v 12 “Ji tere ngalenga letigini. Fai no ji bona huwanya ngalenga wona wa, no fere nere haruwe ji ononi onou ono wonbona. No haruwe aroro, haruwe ji ono wene waha feiya hiyou ono wonbona. Taate bona, ji Jijei bagu manini. \v 13 Onodu, tere dada oruwa bona, ji unyife langa isoki wagu wa, ji ono wonboni. Ono wehenga, Jijei no nomo Idau langa, unyi anyakaro tonbona. \v 14 Dada oruwanga, tere ji unyife langa isoki wagu wa, ji ono wonboni.” \s1 Yesus no Hauri Guuni huuru wonga monbona waha lewai. \p \v 15 Ariya, Yesus no ege onou lewai, “Tere ji gaude hibonade wonga wa, tere yame beele oojo dewagu. \v 16 Ono wadenga, ji yame Jijei isoki tuwehenga, no tere dangamu tigei nomo hoyo tigou ete tigonbona. Ono wonga, no tere bagu gai-gai yafonbona. \v 17 Hoyo Tigou waha, no beele ngalenga nomo Hauri. Nere fai-aita bagu ha eseneha nere no ada tode. Nere no ureg uwa, onodu nere no bode ada isode. Ariya tere nu, no boya isiya. No tere bagu yafana, onodu no tere gamu langa yafonbona. \p \v 18 “Ji tere awa tigehenga, magana amenege anyanege gane bagu uwau dorofe ada yafagu ganga. Uwa. Ji ege gidu tere bagu monboni. \v 19 Saini menenga la, nere fai-aita bagu ha eseneha, nere ji ege ada yeriyode. Ariya tere nu, ji yeriyagu ganga. Ji agefe auma yafani, onou bona, tere fere agetege auma yafagu ganga. \v 20 Fati waha langa tere isagu ganga, ji yame Jijei langa yafa genenga, tere ji la yafaya. Ono geyenga, ji tere langa yafani. \v 21 Fai no yame nuuni beele tedu bona, no oojo dena wa, fai waha no ji bona gaude tuna. Onodu fai no ji gau hina wa, yame Jijei no fai waha gau tuwonbona. Ono gonga, ji fere no gau tuwon boni. Onodu ji yage we, yage no abitimu tuwon boni.” \p \v 22 Yesus no onou lewainga, Judas ete, no Judas Iskariot uwa, no Yesus benou isoki tuwai, “Anyakaro, adadu bona ne nage ne ere abitimu higi boni, nere ha eseneha nomo fai-aita bagu nere, ne nage ne abitimu nigei nomo edo uwa?” \v 23 Ono wainga, Yesus no beele ege gidu benou letuwai, “Fai no ji bona gaude tuwona wa, no yame beele oojo dewonbona. Ono wonga, yame Jijei no fai waha bona gau wonbona. Ono wonga, ere no bagu maidu boyare, gai-gai no bagu yafo boyare. \v 24 Fai no ji bona ada gaude tuna wa, no yame beele waha ada oojo de-dena. Beele tere isiya beha waha, ji yage yame beele uwa. Wa yame Jijei nomo beele, no ji huuru hiyainga meene waha. \p \v 25 “Saini ji tere bagu yafa boni, ji tere dada beha boni letigenaha. \v 26 Ariya, hoyo tigou tigini dangamu tigei nomo wa Hauri Guuni. Jijei no ji yame unyife langa huuru wonga monbona. No dada oruwa bona tere isisiwou tigonbona. Onodu bona, no tebere ninatege jaimu wonga, tere beele oruwa ji letigeneha waha bonade, ege ninatege isagu ganga. \p \v 27 “Ji tere awa tigon boni, waha bona ji yame huwanyafe foinga inyou wa, tere tigini. Ariya ji yame huwanyafe foinga inyou tere tigini beha waha, nere fai-aita bagu ha eseneha waha, nere tigide dorofe uwa. Onou waha bona, tere huwanyatege ou gonga, ninatege baingaro isi bonade adai umugagu. \v 28 Ji beele beha letigenenga, tere amina iseyeha: ‘Ji tere awa tigidu manon boni. Onodu ji ege gidu tere bagu monboni.’ Tere ji gaude hibonade wonga wa, ariya waha no tere edo ono tigonga edega wagu ganga. Taate bona, ji Jijei bagu manon boni, Jijei no ji feiya hidu no amugou tigini. \v 29 Ariya, dada waha iinga heigei uwa inyi ganga, ji elebe waha bona amina letiginaha. Onou waha bona, iinga saini dada waha heigonga, tere huwanyatege edo ngalenga wona. \p \v 30 “Ariya, ji tere bagu beele inyanga ada lewoni. Taate boni, ha esene beha ofagou fai mora bagu waha no amina maina. No ji dada ete ono hiyei nomo danga uwau, \v 31 ariya ji gauni wa, nere fai-aita bagu ha eseneha edo isode wa ji Jijei gaude tu-tuni, onodu ji Jijei dada oruwa onowei nomo lehina waha, oojodu ono-ononi. Ariya tere jayadenga ere goyoya.” \c 15 \s1 Yesus no wain nauge tigini. \p \v 1 Yesus no ege onou lewai, “Ji yage ji wain nauge tigini. Ono genenga, yame Jijei no wain haga morou. \v 2 Ji yame tuwafe oruwa langa hilou ada heigena waha, Jijei no karudu kaitena. Ariya, tuwa oruwa no hilou heigena waha, Jijei no gala dada inyabawou waha elege ayarudu bona fi-fina. Ono ganga, no eege heigedu hilou baingaro heige-heigena. \v 3 Tere amina eege heigeyaha. Beele ji letiginaha beha ono tiganga, tere eege heigeyaha. \v 4 Tere ji fada hiyadenga, ji tere fada tigon boni. Wain nomo tuwa no nauge langa fada tuwei uwa wonga wa, no hilou ada heigonbona. Onou dorofenga, tere ji langa fada wegu uwa wonga, wa tere fere hilou ada heigagu ganga. \p \v 5 “Ji yage ji, wain nauge. Tere wain nauge nomo tuwa. Fai no ji langa fada ganga, ji no la fadani waha, no hilou baingaro heige-heigena. Tere ji awa hi bonade wonga, tere dada ete ada ono wagu ganga.\fig |alt="Grape vine" src="HK00112B.TIF" size="span" loc="Jo 15.5" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972." ref="Jon 15.5" \fig* \v 6 Fai ete no ji langa ada fada bona wonga, wa, no nauge tuwa karudu kaitede dorofe onou ono tuwodbode. Ono wonga, no kakaregon bona. Onodu nere nauge tuwa waha, elege komomudu bode, eeya langa ayarudu bode, biteru gane usige-usigena. \p \v 7 “Tere ji fada hibonade wonga, yame beele no tere langa inyi gonga, tere edo tebere gauwou langa isoki gadenga, nere dada tere leya onounga heigon bona. \v 8 Tere hilou baingaro heigemudu, yame disaipel gane yafagu. Fanyimu waha langa yame Jijei no unyi anyakaro tonbona. \v 9 Jijei no ji gaude hi-hina, onounga ji fere tere gaude tigi-tigini. Saini oruwa, tere yame gauwou beha huwanya langa yafagu. \v 10 Tere yame nuuni beele oojode bonade wonga, tere yame gauwou waha huwanya langa yafagu ganga. Wa ji, yame Jijei nomo nuuni beele oojodedu, nomo aau warou huwanya langa yafani dorofe. \v 11 Ji gauni wa, ji yame edegawou waha edo tere langa inyonbona. Onodu edegawou waha, edo tere huwanyatege langa bolowon bona. Onou boni, ji beele beha tere letigini. \v 12 Ji yame nuuni beele wa benou: Ji tere boni gaude tigini dorofenga, tere etenga-etenga fere, nere ila gaude nigagu. \v 13 Onou wa, fai ete no nomo ilibumu gane hoyo nigei nomo bona, no nogo nomo ago auma awona wa, no fai-aita ila gau nigou fanyimu ila waha tigini feiyade tuwou. \v 14 Onou wa, ji tere letigini onou ono bonade wonga, tere ji yame ilibafe gane yafagu ganga. \v 15 Haruwe magana no, dada no nomo fai anyakaro onona waha, no ada isina. Onou waha bona, ji tere ege ‘haruwe magana’ ada tigoni. Beele oruwanga yame Jijei langa isene waha, ji tere letigeneha. Onou waha boni, ji tere yame ilibafe gane tigini. \p \v 16 “Ji tere bagu yafei nomo bona, tere ji hangada hiyegu uwa. Tere ji yame gane yafei nomo bona, hangada tigene. Onodu ji tere haruwe tigini. Tere edo goidu hilou heigemu wadenga, tere tebere da edo hilobainga inyona. Onou waha bona, tere ji unyife langa, yame Jijei dada ete tigei nomo bona hauya tubonade isoki tuwagu wa, no tere tigonbona. \v 17 Ji tere nuuni beele benou tigini: Tere etenga-etenga, nere ila gaude nigagu.” \s1 Nere fai ha eseneha, nere disaipel nebere honggoro fai heigodbode. \p \v 18 “Yesus no ege onou lewai, nere fai-aita bagu ha eseneha nere, tere honggoro fai tafa tigogunga wa, tere isagu nere waha amugedu, ji fere honggoro fai tafa hiyaneha. \v 19 Onou wa, tere fai-aita ha esene beha nomo dorofe yafage wa, nere fai-aita ha eseneha waha, tere nebere gane dorofe bona, gaude tigage. Ariya, tere ha esene beha nomo fai uwa. Ji tere ha esene beha nomo fanyimu awei nomo bona amina hangada tigene. Onou bona, nere fai-aita bagu, ha esene beha nomo waha, nere honggoro fai tafa tigi-tigide. \v 20 Tere beele ji letigeneha waha bonade ninatege isi dewagu. ‘Haruwe magana, no nomo fai anyakaro feiya tuwou uwa.’ Onou wa, nere ji inyabamu hiyane wonga, tere fere onounga inyabamu tigodbode. Onou wa, nere yame beele oojo wane wonga, nere tere tebere beele fere oojo wodbode. \v 21 Ariya, nere Jijei no ji huuru hiyainga meene waha, nere no bode ada iside. Onou waha bode, nere fanyimu inyaba oruwa tere ono tigodbode, taate bona, nere isode wa tere yame ganewou. \p \v 22 “Ariya ji ada medu boni, nere beele lenigege wa, wa nere nebere nyabuluwou nomo une te uwau. Onou bona, elebe nere nebere une huwarimuwei nomo jala te uwau. \v 23 Fai no ji nomo honggoro fai tafa hina wa, no yame Jijei fere nomo honggoro fai tafa tuna. \v 24 Onou wa, ji nere gamanege langa ada yafa boni, haruwe danga bagu fai ete amina onowei uwa waha ada onowege wa, nere nebere nyabuluwou waha nomo une uwau. Ariya nere yame haruwe waha nere amina urane. Ono wane wa, nere ji yame Jijei ngare bode nere eire honggoro fai heigane. \v 25 Ariya, nere fanyimu ono wane wa, nere nebere nuuni beele langa beele ete inyina waha, edomuwei nomo bona. Beele waha no onou, ‘Nere fai ji ewe auma honggoro fai tafa hiyane.’ \p \v 26 “Ariya, Hauri tere dangamu tigei nomo waha, no Jijei bagu yafana, waha ji huuru tuwehenga, tere bagu monbona. Hauri waha no beele ngalenga nomo hauri. No medu bona, yame haruwe bagu, fanyife bagu bona fomudu lewonbona. \v 27 Ariya, tere fere beele malalamudu lewagu, taate bona, saini ji haruwe hugu warene laha mai elebe, tere ji bagu yafa geyenga mayai. \c 16 \p \v 1 “Ji tere huwanyatege ngalengawou adai awagu ganga boni, beele waha letigeneha. \v 2 Onodu tere mayadenga nere ngate bori urei nomo bode karu tigodbode. Ono gonga, iinga saini heigonga, nere tere dutege kote wogunga umeru wagu ganga. Onodu nere ninanege isode wa, ‘Ere Itou nomo haruwe hilobainga,’ onoyawou. \v 3 Nere Jijei bode ada iside, nere ji bode fere ada iside. Onou waha bode, nere fanyimu waha ono wodbode. \v 4 Ariya, elebe ji nere dada heigodbode waha amina letiginaha. Onou waha bona, iinga sain fai nere fanyimu waha tere langa ono wogunga, tere beele ji letigini beha bonade ninatege isagu.” \s1 Yesus no Hauri Guuni nomo haruwe bona lewai. \p Ariya, Yesus no ege onou lewai, “Amina ji yage ji tere bagu yafene. Onou waha bona, ji nere dada beha boni letigei uwa. \v 5 Ariya, elebe ji Jijei bagu manini, no ji huuru hiyainga meene. Onou wa, tebereha ete no ji benou isoki hiyei uwa, ‘Ne alanga goini?’ ” \v 6 Ji beele beha letiginanga, elebe tere huwanyatege tigini ou waha. \v 7 Ariya, ji tere ngalenga letigini: Ji tere hoyo tigei nomo boni, awa tigidu manon boni. Ji manei uwa wonga wa, Hauri tere dangamu tigei nomo waha, no tere bagu ada monbona. Ji manoni wa, ji no huuru tuwehenga, tere bagu monbona. \v 8 No medu bona, no nere fai ha eseneha ono nigonga, nere une nomo hugu bagu, fanyimu tigini nomo hugu bagu, Itou nomo kot nomo hugu waha nere isi dewodbode. \v 9 Une nomo hugu wa benou, nere ji bode huwanyanege ngalenga wegu uwa. \v 10 Onodu, fanyimu tigini nomo hugu wa benou, ji Jijei bagu manon boni. Ono wehenga, tere ji ege ada yeriyagu ganga. \v 11 Onodu, Itou nomo kot nomo hugu wa benou, ha esene beha oofagou nomo mora bagu wa, no kot langa mebodu waha. \p \v 12 “Ji beele baingaro tere letigei nomo inyina, onou wa tere elebe ada taagu ganga. \v 13 Onou wa, saini ngalenga beele nomo Hauri mona la, no tebere ninatege fokomu tagonga tere ngalenga beele oruwa isi dewagu ganga. No beele ete, nogo nomo ninau langa ada lewonbona. Beele no isai wahanga malalamudu lewonbona. Onodu bona, no dada iinga huunta langa heigonbona waha letigonbona. \v 14 No ji yame beele waha tedu bona, tere malalamudu letigonbona. Ono wonga, fanyimu waha langa, ji yame unyife anyakaro, danga bagu waha heigemu wonbona. \v 15 Jijei nomo dada oruwanga wa, ji yame. Onou waha boni ji leni: No ji yame beele tedu bona, tere malalamudu letigonbona.” \s1 Huwanyage ouwou no ubuludu, ege edegawou heigonbona. \p \v 16 Ariya, Yesus no ege onou lewai, “Saini tutu mene la, tere ji ege ada yeriyagu ganga. Onodu, iinga saini menanga onou, tere ji ege yeriyagu ganga.” \v 17 Ono wainga, nere disaipel ila, nere nage gamanege la benou leguruwane, “No beele ere lehigaha waha, nomo hugu adadu? No lewaha, ‘Saini tutu mene la, tere ji ada yeriyagu ganga. Onodu, iinga ege saini menanga onou la, tere ji yeriyagu ganga.’ Onodu bona no lewai, ‘Waha nomo hugu wa benou, ji Jijei bagu manini.’ ” \v 18 Ono wainga, “Nere lewane, ‘no saini tutu mene’ bona lewaha, wa no taate dada? Ere beele no lewaha waha nomo hugu ere alai uwa.” \p \v 19 Ariya, Yesus no isai, nere no isoki tuwodbode. Onou waha bona no nere lenigai, “Ariya beele ji lenaha beha nomo hugu boya ru, tere tage-tage kejiwe onou isoki guruya? Ji benou lenaha, ‘Saini tutu mene la tere ji ada yeriyagu ganga. Onodu iinga ege saini menanga onou la tere ji ege yeriyagu ganga.’ \v 20 Ji tere ngalenga letigini. Tere inyangaro aau tarigou bagu meragu ganga. Ono gadenga, nere ha eseneha fai-aita bagu nere edega gogunga, tere huwanyatege ou wonbona. Ariya, tebere huwanyatege ou waha wa, ege ubuludu edegawou heigonbona. \v 21 Aita no magana bison bona waha no isina, nomo sain amina heigaha. Onou bona no huwanya ouna. Onodu saini no magana bisi borodu bona, no ege jimiri waha bona ninau ada isina. Uwa. No magana bisanga oula langa heigaha waha bonanga edegana. \v 22 Onou dorofenga, elebe tere huwanyatege ouna. Onou wa, ji iinga ege terigon boni. Ono wehenga tere huwanyatege edega wonbona. Onodu fai ete, no tebere huwanyatege edegawou waha, uwamu tagei nomo edo uwa. \v 23 Onodu, saini waha langa, tere ji dada ete bona ada isoki hiyagu ganga. Ji tere ngalenga letigini. Tere dada ete bonade, yame unyife langa Jijei isoki tuwagu wa, no tere tigonbona. \p \v 24 “Amina, tere dada ete tei nomo boya, tere ji unyife langa isoki wegu uwa. Ariya, tere isokidu tere taagu ganga. Ono gonga, tebere huwanyatege no edegawou bolowon bona.” \s1 Yesus no ha esene beha nomo danga feiya waiha. \p \v 25 Yesus no ege onou lewaiha, “Ji beele letigene beha waha, ji muuji beele langa letigina. Iinga gonga ji ege muuji beele ada letigoni. Ji tere Jijei boni beele malala foomudu letigon boni. \v 26 Saini waha langa, tere yame unyife langa hauya wagu ganga. Ariya, ji tere benou letigei uwa: Ji yage we, Jijei tere hoyo tigei nomo bona hauya tuwon boni. \v 27 Uwa. Jijei no nogo we, tere bona gau tuna. Taate bona, tere ji gau hiyei, onodu tere ji Itou bagu yafadu meene waha boya, tere amina huwanyatege ngalenga weiha. \v 28 Amina ji Jijei bagu yafadu, no awatudu boni ha esene langa meene. Ariya elebe ji ha esene beha awadu boni, ege gidu Jijei bagu manon boni.” \p \v 29 Ono wainga, nomo disaipel nere benou lewane, “Yo, elebe ne muuji beele lewei uwa, ne beele tigini malala foomunaha leni. \v 30 Elebe ere isiya, ne fai isoki hinei uwa langa, ne nomo isokiwou waha amina isidu ne nomo isokiwou gidu letu-tuni. Ne dada oruwa boni ne amina isini. Onou bona, ere huwanyage ngalengana wa, ne Itou bagu yafadu meene.” \p \v 31 Ono wanenga, Yesus no nebere beele ege gidu benou lenigai, “Elebe tere huwanyatege ngalengaya yo?” \v 32 “Isagu. Saini elebe juguna, yo, no amina heigaha, nere tere etenga-etenga oruwa soka tigogunga, tebere matane langa kejiwe haara wagu ganga. Ono bonade, tere ji awa hiyadenga ji yagenga yafon boni. Onou wa, ji yagenga tigini ada yafoni. Taate bona, Jijei no ji bagu yafana. \v 33 Ji gauni wa, tere ji bagu fadadu, tebere huwanyatege foinga inyei nomo boni, ji tere beele beha letigini. Saini tere ha esene belanga yafagu wa, nere ou tere langa heigonbona. Onowona wa, tere tebere huwanyatege edo danga inyona! Ji ha esene beha nomo danga amina feiya weneha.” \c 17 \s1 Yesus no nomo disaipel hoyo nigei nomo bona hauyawai. \p \v 1 Ariya, Yesus no nomo disaipel beele malalamudu lenigi borodu bona, no tararadu, ha laluwa ouwe la feele bona benou lewai, “Jijei, saini amina heigaha. Elebe ne name Idate edo unyi anyakaro tuwau. Ono wahenga Idate no edo, ne unyite anyakaro hinon bona. \v 2 Taate bona, ne no unyi anyakaro amina tuweneha. Onou waha bona, no nere fai-aita oruwa nebere mora bagu yafei nomo bona hangada tuwene. Ono wene waha, no nere fai-aita, ne tuwene waha, no nere agenege auma edola nigon bona, wa agenege auma gai-gai hilobainga yafei nomo waha. \v 3 Ariya, agenege auma gai-gai hilobainga yafei nomo waha benou. Nere fai agenege auma yafou tane waha, nere ne bode iside. Ne nagenga ne ngalenga Itou. Onodu nere Yesus Kristus bode iside, wa ne huuru tuwenenga mai. \p \v 4 “Ji name unyite anyakaro bagu, name danga waha bagu, nere fai-aita ha esene belaha abitimu nigene. Haruwe ne ji onowei nomo boni hiyene waha, ji usumu wene. \v 5 Jijei, sain oula heigei uwau inyi gainga, ji unyife anyakaro bagu ne ngare yafere. Onou bona, elebe ji gauni wa, elebe ne unyife anyakaro waha ege hiyahenga, ji ne ngare yafo boyare. \p \v 6 “Ji nere fai ha esene belaha ne ji hiyeneha waha, ji nere name unyite malalamudu lenigeneha. Nere waha, ne name fai, ne ji amina hiyeneha. Ono wene waha, nere name beele oojo dewane. \v 7 Elebe nere iside, dada oruwa ne ji hiyeneha waha, ne langa mayai. \v 8 Beele oruwa, ne ji hiyene waha, ji nere nigi borowene. Ono wenenga, nere tedu bode isina wa, ngalenga tigini, amina ji ne ngare yafere waha ji meene. Onodu bode, nere ne ji huuru hiyenenga meene waha bode, nere huwanyanege ngalenga wane. \p \v 9 “Ji fai ha eseneha hoyo nigei nomo boni hauyawei uwa. Ji nere fai, ne ji hiyene waha hoyo nigei nomo boni hauyani. Taate bona, nere waha ne name gane. \v 10 Nere fai-aita oruwa ji yame waha, oruwa ne name. Ariya, nere fai-aita oruwa ne name waha, oruwa ji yame. Onodu saini nere fai-aita, yame gane waha nerigedu, nere yame unyife anyakaro bode isi-iside. \p \v 11 “Ariya, elebe ji ne bagu mainaha, onou wa ji ege ha esene langa ada yafoni. Ariya, nere nu ha esene langa yafodbode. Jijei, ne guuni, fai ne dorofe ete uwau, ne edo name unyite nomo danga langa nere oofa nigau, wa unyite ne ji hiyene waha. Ono wahenga nere edo, ji ne ngare ere huwanyare tigini etenga yafayare onounga, nere fere huwanyanege tigini etengadu yafode. \v 12 Saini ji nere bagu yafene la, ji ne name unyite nomo danga langa nere oofa nigi gene. Unyite waha, ne ji hiyene. Ji nere oofade nigene waha, nebereha ete no yaaewei uwa. Fai yaaewei nomo wa, fai etenga no yaaewai. Wa beele name buk langa inyina waha, tigini onou heigai. \v 13 Elebe ji ne bagu maini. Ariya, saini ji ha esene belanga yafa boni, ji beele beha leni, wa yame edegawou edo nere huwanyanege langa bolodu inyonbona. \p \v 14 “Ne name beele ji nere amina nigi boronaha. Ono nanga, nere fai-aita bagu ha esene beha nomo nere honggoro fai tafa nigane. Taate bona, nere ji yame fai-aita bagu, nere ha esene beha nomo uwa. Wa ji fere, ji ha esene beha nomo uwa. \v 15 Ji nere ha esene belaha hanigedu goyei nomo boni isoki hinei uwa. Ji ne nere edo oofa nigau ganga boni hauya hinini, gamaji fai inyaba no inyabamu nigoga. \v 16 Ji ha esene beha nomo uwa. Onounga, nere fere ha esene beha nomo uwa. \v 17 Ne name beele wa oruwa ngalenga, onou boni ji gauni wa, ne name ngalenga beele waha ono wahenga, nere huwanyanege langa haruwe bona, nere ono nigonga name gane tigini heigode. \v 18 Amina, ne ji guuru hiyenenga medu boni, nere fai-aita ha eseneha gamanege langa yafene. Onounga, ji fere nere fai ne hiyene waha, huuru nigene, nere goidu bode, nere fai-aita ha eseneha waha gamanege langa yafodbode. \v 19 Ariya nere hoyo nigei nomo bona, ji yame agefe auma oruwa ne hinini. Ono wonga, ngalenga tigini nere fai waha edo ne name gane tigini heigod bode. \p \v 20 “Ariya, ji nere fai wahanga hoyo nigei nomo boni hauyawei uwa. Ji nere fai-aita nebere beele isidu bode, nere ji bode huwanyanege ngalenga wodbode, waha boni hauyani. \v 21 Ji nere fai waha oruwanga, huwanyanege etengadu yafei nomo bona gau hina. Jijei, wa ne ji langa yafa genenga, ji ne langa yafani dorofe. Onounga, ji nere ere nga langa yafei nomo gau hina. Ono wonga, nere fai-aita ha eseneha, nere huwanyanege edo ngalenga wode wa, ne ji huuru hiyenenga meeneha wou. \v 22 Ne unyite anyakaro bagu, danga bagu, ji hiyene waha nere nigeneha. Onou bona, nere edo huwanyanege etengadu yafodbode. Wa ji ne ngare huwanyare etengadu yafayare dorofe. \v 23 Ji nere langa yafa genenga, ne ji langa yafani. Onodu fanyimu waha langa, ji nere huwanyanege gai tigini etengawei nomo boni gaude hina. Ono wogunga, nere fai-aita bagu, ha eseneha nere edo isode wa, ne ji huuru hiyenenga meene. Ariya, ne ji gau hiyene fanyimu onounga la, ne yame gane fere onounga gau nigau. \p \v 24 “Jijei, ji nere fai-aita bagu ne ji hiyeneha waha, nere edo ji ngate haumu ji yafani walanga yafei nomo boni gau hina. Ji nere yame lala anyakaro bagu, danga anyakaro bagu waha edo urei nomo boni gau hina. Saini oula heigei uwau langa, ne ji gau hidu boni, ne ji lala bagu unyife anyakaro bagu hiyeneha. \v 25 Jijei tigini, nere fai-aita ha eseneha, nere ne bode ada iside. Ariya, ji nu ne boni isini. Nere yame gane nere, ne ji huuru hiyenenga meene waha nere iside. \v 26 Ji name unyite nere langa heigemu weneha. Ono wene waha, ji ege inyangaro heigemu wonboni. Ono wehenga, nere fai ila gau nigei nomo fanyimu waha todbode. Wa ne ji gau hini dorofe. Ono wonga, ji fere edo nere langa yafon boni.” \c 18 \s1 Judas no Yesus, nere honggoro fai owonege langa tafa tuwai. \p \v 1 Ariya, Yesus no beele waha leborodu bona, no nomo disaipel gane bagu nere minidu, Kidron yaage faawane. Yaage waha ulate langa haga ete inyai. Onowai wa, Yesus no nomo disaipel gane bagu, nere mani haga waha huwanya la goyane. \v 2 Ariya Judas, fai no waha Yesus honggoro fai owonege langa tafa tuwon bona, waha no fere, haga waha bona no alai. Taate bona, saini baingaro Yesus no nomo disaipel gane bagu, nere haga walanga koto gane. \v 3 Onou waha bona, Judas no nere oota fai bagu, Pris aroro Farisi bagu nebere Polis ila hanigainga haumu walanga mayane. Nere lama bagu, baa bagu, oota warawei nomo dada bagu yaasudu mayane. \v 4 Yesus no dada oruwa no langa heigon bona waha, no amina isai. Onou bona, no golodu goi nere jugu nigidu bona isoki nigai, “Tere faiwe kuru tuya?” \p \v 5 Ono wainga, nere nomo beele ege gidu benou letuwane, “Ere Yesus Nasaretha kuru tuwoya maiyaha.” Ono wanenga, Yesus no nere lenigai, “Be ji wenga.” Ariya Judas fai no waha, no Yesus nere nigonbona waha, nere gaara otowane. \v 6 Ono gane, saini Yesus no nere lenigai, “Be ji wenga,” ono wainga, nere ege mogonege la esuwadu goi oula la metaumeru wane. \p \v 7 Ono wanenga, no ege isoki nigai, “Tere faiwei kuru tuya?” Ono wainga, nere letuwane, “Yesus Nasaretha.” \v 8 Ono wanenga, Yesus no nere lenigai, “Ji amina letiginaha, be ji wenga. Onou wa, tere ji kuru hiya wonga, tere fai nere beha awa nigadenga goyode.” \v 9 Ariya, fanyimu waha langa, no beele amina lewai waha edomuwai. Beele no amina lewai wa benou: “Nere fai beha, ne ji hiyene waha, nebereha ete yaaewei uwa.” \p \v 10 Ariya, Saimon Pita, no oota nomo kesebu mutu ufaro ete tedu mayai waha uulu tedu bona, Pris mora bagu nomo haruwe magana waridu, nomo agokuli ulate, owo hilou langa waha, tigini saludu kaite fuwainga meboduwai. Haruwe magana waha nomo unyi, Markus. \v 11 Ono wainga, Yesus no Pita letuwai, “Ne name kesebu mutu ufaro, ege nomo osoko langa tanahenga minona.” Onodu bona letuwai, “Adadu? Ne isini, ji kaap Jijei hiyaha beha langa ada nyoni yo?” \s1 Nere Yesus haudu bode, Anas bagu goyane. \p \v 12 Ariya, nere oota fai nebere ofisa amugou bagu, nere Juda nebere polis bagu, nere Yesus yaasu tudu bode, maalu langa dage tuwane.\fig |alt="Roman soldiers and temple guards arrest Jesus" src="cn01814B.tif" size="span" loc="Jo 18.1-11" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Jon 18.12" \fig* \v 13 Onodu bode, nere ngasunga Anas bagu haudu goyane. Anas no kaiafas imabumu. Haga orei waha langa, Kaiafas no Pris mora bagu yafai. \v 14 Ariya fai no waha, no nere Juda benou lenigai: “Fai etenga, no nere fai-aita bagu oruwa nebere haumu tedu umona wa hilobainga.” \s1 Pita no lewai, Ji Yesus boni ada isini. \p \v 15 Ariya, Saimon Pita no disaipel ete ngare, nere Yesus oojo tudu goyare. Ono ware wa, Pris mora bagu, no disaipel ete waha bona no alai. Onou bona, no Yesus oojo tudu Pris mora nomo orei huwanya langa goyai. \v 16 Ono gainga, Pita no malala arasai hinomu langa otowai. Ono gainga, disaipel ete waha, no Pris mora bagu isi tuna waha no goidu bona, aita jauli arasai oofana waha letudu bona, no Pita haudu huwanya mayai. \v 17 Ono wainga, aita jauli arasai oofana waha, no Pita benou isoki tuwai, “Ne fere, ne fai waha nomo disaipel rute?” Ono wainga, Pita no kakiri bona, aita waha letuwai, “Eiye, ji nomo disaipel te uwa.” \v 18 Ariya, nere haruwe magana bagu, nere polis bagu, ha oto heige bona nere uliya nigainga, nere eeya ete ujidu bode, genege gala ngasumu bode otowane. Ono ganenga, Pita no fere eeya waha langa gogala ngasumu bona otowai. \s1 Pris mora bagu no Yesus isoki tuwai. \p \v 19 Ariya, saini waha langa Pris mora bagu, no Yesus nere nomo disaipel bona bagu, beele no fai lenigigai waha bona bagu isoki tuwai. \v 20 Ono wainga, Yesus no beele ege gidu benou letuwai. “Ji nere fai-aita bagu, beele malala gama la lenigigene. Saini oruwa ji nere fai-aita bagu, bori mata langa, Itou Toota Tugou mata nomo orei huwanya langa, haumu nere Juda fai oruwa komo-komode waha langa isisiwou nigigene. Ji huwari haumu langa te, beele ada leni. \v 21 Onouwa ne taate boni ji isoki hini? Ne nere fai-aita bagu, ji beele legenenga nere isaneha waha isoki nigau. Nere beele ji lewene waha, nere iside.” \p \v 22 Yesus no onou lewainga, polis ete walanga otowai waha, Yesus ulagu bare bona letuwai, “Adadu boni ne fanyimu onou langa, Pris mora bagu nomo beele ege gidu letuni?” \v 23 Ono wainga, Yesus no nomo beele ege gidu benou letuwai, “Ji beele ete, lenyabulu naha wonga, ne beele ji lenaha waha malalamudu lewau. Ariya, ji beele hilobainga lenaha wonga, ne taate boni ji ewe auma yarinaha?” \p \v 24 Onowai wa Anas no Yesus huuru tuwainga Pris mora bagu Kaiafas langa goyai. Nere no maalu dagane waha fuutu fuwegu uwa. \s1 Pita no ege lewai, “Ji Yesus boni ada isini wou.” \p \v 25 Ariya, Saimon Pita no gogala ngasumu bona otowai. Ono gainga, nere no benou isoki tuwane, “Ne fere, ne nomo disaipel rute?” Ono wanenga, Pita no Yesus unyi kakiri bona ege lenigai, “Eiye, ji nomo disaipel uwa.” \p \v 26 Ono wainga, Pris mora bagu nomo haruwe magana ete, Pita no agokuli saludu kaite fuwai waha nomo ilibumu ete, no Pita letuwai, “Ne Yesus ngare, haga langa yafagere ji neriyene. Wa ngalenga yo?” \v 27 Ono wainga, Pita no ege lewai, “Eiye, ji uwa.” Ono gainga, saini waha langa tigini tewe kokorokowai. \s1 Nere Yesus haudu, Pailot bagu goyane. \p \v 28 Ariya gai eringe amina la, Juda nere Yesus haudu bode Kaiafas nomo mata awadu, nere gabman amugou nomo mata langa haudu goyane. Onodu nere isane, “Gamaji nere Itou ago langa Jijiga bagu heigedu, nere Itou no Israel Awa Nigainga, Hilobainga Yafane Waha Nomo Fati Isei Nomo kaafa waha ada nyoga iwane,” onodu nere nage gabman amugou nomo mata huwanya la goyegu uwa. \v 29 Nere malala la itaridu otowane, ono ganenga, Pailot no maidu bona benou isoki nigai, “Tere taate boya fai be kot la tafa tuwagu ganga onoya?” \v 30 Ono wainga, nere no letuwane, “Ere fai beha, no fanyimu inyaba ada onogou wage, ere no haudu ne bagu ada mayedege.” \p \v 31 Ono wanenga, Pailot no nere lenigai, “Tere no haudu bonade, togoi tere tage tebere nuuni beele inyina la onou kot langa tafa tuwagu.” Ono wainga Juda nere beele ege gidu benou letuwane, “Ere fai ete dukote wedenga umei nomo wa guuni.” \v 32 Amina Yesus no fanyimu waha langa no umona bona lewai. Onou bona, dada heigai wa no nomo beele ono wonga tigini heigei nomo bona. \p \v 33 Ono wanenga, Pailot no ege gidu bona gabman mata jauli huwanya la goyai. No goidu bona, Yesus yaure tuwainga mayainga, no benou isoki tuwai, “Ne Juda nebere king yo?” \v 34 Ono wainga, Yesus no beele ege gidu benou letuwai, “Ne nage ninate isidu, ne beele beha lehini yo, uwa, fai ila we nere ji bode onou lehinane?” \v 35 Ono wainga, Pailot no beele ege gidu benou letuwai, “Adadu, ji Juda ete yo? Ne name gane wenga, nere Pris mora aroro bagu, nere ne hainedu ji la mayaneha. Ono wane wa, ne taate ada weneha?” \p \v 36 Ono wainga, Yesus no beele ege gidu benou lewai, “Ji yame agefe auma yafou wa, ha esene beha nomo uwa. Yame agefe auma no ha esene beha nomo wage wa, nere yame haruwe fai, nere edo langa wara wage. Ono wage wa, fai ete no ji nere Juda owonege langa tafa hiyei nomo edo adawage. Ariya, ji yame agefe auma yafou wa, no ha esene beha nomo uwa.” \v 37 Ono wainga, Pailot no isoki tuwai, “Onou waha bona, ne ngalenga king ete yo?” Ono wainga, Yesus no beele benou gidu letuwai, “Beele king bona wa, wa ne nage name beele. Yame ngai no ji bisi hiyainga, ji ha esene belanga haruwe etenga onowei nomo boni meene. Wa ngalenga beele waha malalamudu lewehenga, nere fai-aita bagu oruwa edo isei nomo bona. Nere fai-aita oruwa yame ngalenga beele oojode wa, nere yame beele iside.” \v 38 Ono wainga, Pailot no Yesus isoki tuwai, “Ngalenga beele wa, taate dada tigini?” \s1 Pailot, no Yesus nauge abalakawou langa tutui la warei nomo lewai. \p Ariya, Pailot no onou leborodu bona, no ege malala heigedu, nere Juda bagu goyai. Onodu bona, no nere benou lenigai, “Ji no la une ete toroba wei uwa. \v 39 Onou wa, tere fanyimu ji oojo-oojoni waha tere alai. Haga orei oruwa la, bori nomo fati anyakaro waha langa, ji tere awa tigigene tere fai ete dagou mata awadu malala heigei nomo bana hangada tutuya. Onou bona, ji Juda nebere king beha awa tuwehenga tere bagu goyei nomo gauya yo?” \v 40 Ono wainga, nere ege benou yauredu lewane, “No uwa! Ne Barabas awa tuwau!” Ariya, Barabas no wara bona yebugou fai ete. \c 19 \p \v 1 Ariya, Pailot no lewainga, nere Yesus haudu bode, falagati tuwane. \v 2 Onodu bode, nere oota fai maalu kudina bagu elegedu, king nomo teteri dorofe atidu bode, mora langa tamimu fuwane. Onodu bode, nere kolos giriwou ete tanimu tuwane. \v 3 Onodu bode, nere mai jugumu tudu bode letuwane, “Kaiye, Juda nebere king!” Nere onou letudu bode, ulagu bare wane. \p \v 4 Ono wanenga, Pailot no ege heigedu, malala maidu bona nere fai-aita bagu benou lenigai, “Uragu, ji no haudu malala mayehenga tere edo isagu ganga, ji no langa nyabuluwou ete toroba fuwei uwa.” \v 5 Ono wainga, Yesus no malala la heigedu mayai. Nere teteri maalu kudina bagu langa atidu bode, no mora langa tanimu fuwane waha, onounga inyi gainga, kolos giriwou fere onounga inyai. Ono wainga, Pailot no nere lenigai, “Uragu. Fai waha benu.” \p \v 6 Ariya, nere Pris aroro bagu, nere polis bagu, nere no uredu bode yauredu benou lewane, “Dukote wagu! Dukote wagu! Nauge abalakawou langa tutui la waragu!” Ono wanenga, Pailot no benou lenigai, “Tere tage we no haudu bonade, nauge abalakawou langa tutui la waragu. Ji no langa nyabuluwou ete toroba wei uwa.” \v 7 Ono wainga Juda nere ege nomo beele gidu benou letuwane, “Ere ebere nuuni beele ete bagu. Nuuni beele waha no lena, fai waha no umonbona. Taate bona, no lewaiha, ‘Ji Itou nomo idau.’” \p \v 8 Ono wanenga, Pailot no beele waha isidu bona, no umuge dewai. \v 9 Onodu bona, no ege gidu gabman nomo mata huwanya langa goidu bona, Yesus benou isoki tuwai, “Ne matane adiha?” Ono wainga, Yesus no beele ete ege gidu letuwei uwa. \v 10 Ono wainga, Pailot no letuwai, “Adadu ne yame beele ege gidu lehiyei nomo edo uwa yo? Ji ne awa hinehenga goyei nomo fere, ji danga waha bagu. Ji ne nauge abalakawou langa tutui la narei nomo fere, ji danga waha bagu. Ne waha boni ada isini rute?” \p \v 11 Ono wainga, Yesus no beele ege gidu benou letuwai, “Itou ouwe la, no ne danga hinei uwa wage wa, wa ne ji ilei hiyei nomo danga edo uwa. Onou waha bona, fai no ji ne owone langa tafa hiyaha waha, fai waha nomo une wa, ne name une feiya tudu gai anyakaro.” \v 12 Ono wainga, Pailot no beele waha isidu bona, no Yesus awa tuwonga goyei nomo bona jala kuruwai. Ono gainga, nere Juda ege benou yaurane, “Ne fai wa, awa tuwahenga, goi bona wonga, ne Sisa nomo ilibumu uwa. Fai no nogo bona lena, ji king iina wa, no Sisa nomo honggoro fai.” \p \v 13 Ono wanenga, Pailot no beele waha isidu bona, no Yesus haudu, malala langa togoyai. Onodu bona, no jas nomo sia langa yafai. Haumu waha nere lede, Plua Megebu. Hibru beele langa, nere Gabata iide. \v 14 Fati waha no Itou Israel Awa Nigainga Hilobainga Yafane Waha, Nomo Fati Anyakaro waha Isei Nomo bona, da dada haiyawei nomo fati. Wa, hoonga ago 12-kilok onou, Pailot no nere Juda lenigai, “Tere tebere king uragu!” \v 15 Ono wainga, nere benou yaurane, “Haudu goyau! Haudu goi nauge abalakawou langa tutui la warau!” Ono wanenga, Pailot no nere isoki nigai, “Tere gauya wa, ji tere tebere king nauge abalakawou langa, tutui la wari tagoni yo?” Ono wainga, nere Pris aroro, nere beele ege gidu benou letuwane, “Ere king ete uwau. Sisa no nogonga!” \v 16 Ono wanenga, Pailot no nere edo, no nauge abalakawou langa, tutui la warei nomo bona, no Yesus nere owonege langa tafai. \s1 Nere Yesus nauge abalakawou langa warane. \p \v 17 Ariya, Yesus no nogo nomo nauge abalakawou aulainga nere haudu bode goyane. No taon waha awadu bona, oula mutu ete nere lede, Mora Nomo Ngedo iide, walanga goyai. Hibru nebere beele langa, nere Golgata iide.\fig |alt="Jesus carrying cross, with soldiers and crowd around" src="cn01833B.tif" size="span" loc="Jo 19.17" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Jon 19.17" \fig* \v 18 Haumu waha langa, nere no nauge abalakawou langa, tofiye tuwane. Onodu bode, nere fai nga fere no bagu tofiye nirane. Ete ulate langa, ete ulate langa. Ono garenga, Yesus no gamanere la inyai. \v 19 Onodu fere, Pailot o lewainga, nere beele ete yeregedu bode, nauge abalakawou ouwe langa tafane. Beele yeregane waha no benou: “Yesus Nasaretha, Juda nebere king.” \v 20 Pailat no beele waha, Hibru beele langa, Rom beele langa, Grik beele langa yeregei nomo lenigai. Haumu nere Yesus nauge abalakawou langa tofiye tuwane wa, no taon jugunaga la. Onou bona, nere Juda baingaro, mai uredu bode beele waha lelegane. \v 21 Onou bona, nere Juda nebere Pris aroro, nere Pailot benou letuwane, “Ne onou adai yeregau. Juda nebere kingwou. Ne beele benou yeregau, ‘Fai beha no lewaha, “Ji Juda nebere kingwou.” ’” \p \v 22 Ono wanenga, Pailot no nere lenigai, “ono urona. Beele ji amina yeregenaha onou edo inyona.” \p \v 23 Ariya, oota fai nere Yesus nauge abalakawou langa, tutui la wari borodu, iinga nere nomo kolos elegedu bode, matau aise langa korai wane. Onodu bode, oota fai nere matau etenga-etenga elegane. Onodu, nere nomo siot fere tedu bode urane wa, nere ogola majigau baingaro la, siot waha atei nomo bode erere wegu uwa. Nere ogola etenga langa atane. Siot waha no ererewou uwau. \v 24 Onou waha bona, nere oota fai, nere benou lewane, “Ere siot beha ada korai woya. Ere faiwe no amugedu siot tona waha boya, tuntani aya woboya.” Ariya nere onou ono wane wa, fanyimu waha langa nere Itou nomo beele ete buk langa inyina waha edomu wane: “Beele waha no benou, nere yame kolos dada wesedu bode elegane. Onodu bode, nere fai hangada tuwogunga yame siot tei nomo bona, nere tuntani ayawane.” Nere oota fai we, nere fanyimu waha ono wane. \p \v 25 Ono ganenga, Yesus nomo anya, nomo bemu, Klopas oya Maria, Maria Makdala toanha, nere aita waha nere Yesus nomo nauge abalakawou hinemu langa otawane. \v 26 Ono ganenga, Yesus no nomo anya, disaipel ete no gaude tugai waha ngare, hinemu langa oto garenga nerirai. Onodu bona, Yesus no nomo anya benou letuwai, “Aita, fai beha no ne name idate.” \v 27 Onodu bona, no disaipel, waha benou letuwai, “Aita beha waha, ne name anyane.” Ono wainga, saini waha langa hugu waridu, disaipel waha no Maria hawainga, nomo mata langa goidu bodere walanga oofa tugainga yafai. \s1 Yesus umai. \p \v 28 Ariya, Yesus no isai, elebe no nomo haruwe oruwa usuna. Onou bona, no benou lewai, “Ji yaage nyomoli hina.” No beele waha ledu bona, beele ete Itou nomo buk langa inyina waha edomuwai. \v 29 Ariya tauwe ete wain yaage bagu jugu wanga inyai. Onou waha bode, nere spons ete tedu bode, wain waha langa kobomudu bode, hisop nauge nomo dumuga ete, nomo mutu langa dagedu bode, Yesus hurau langa tafane. \v 30 Ono wanenga, Yesus no wain waha nyi borodu bona, no lewai, “Elebe usuwaha.” No onou lebonanga, du turigedu nomo hauri awainga goyai. \s1 Oota fai ete Yesus jagirou langa warai. \p \v 31 Ariya fati waha, no bori nomo dada haiyawei nomo fati. Bori nomo fati waha no fati anyakaro tigini. Onou waha bode, Juda nere fai waha genege gala fati waha langa, gai nauge abalakawou langa inyei nomo bode nere awane. Onodu bode nere goi, Pailot nere fai nauge abalakawou langa inyide waha, afenege kokoru nagonga, fasadu umei nomo bode letuwane. Ono wonga, nere genege gala fasadu elegei nomo bona. \v 32 Ono wanenga, nere oota fai goidu bode, nere fai nga nononga nere nauge abalakawou langa, Yesus ngate gaara tutui langa narirane waha, afenere kokoru narane. \v 33 Onodu bode, saini nere Yesus bagu maidu bode urane wa, no amina umai. Ono wainga, nere no afo kokoru fuwegu uwa. \v 34 Ono wane wa, oota fai ete no ganya langa, Yesus nomo jagirou la joruwai. Ono wainga, fasayadu nomo ganemu, yaage bagu feuwai. \v 35 Ariya, fai no dada urai waha bona beele amina malalamudu lewai. Onou waha bona, beele no malalamudu lewai wa, ngalenga. No nogo isina, wa ngalenga beele. Onou waha bona, tere edo huwanyatege ngalengawou. \v 36 Nere dada beha ono wainga, beele ete Itou nomo buk langa inyina waha, tigini heigai. Beele waha benou. “Nere no ngedemu ete ada koum fuwode.” \v 37 Ariya, beele ete, Itou nomo buk langa inyina wa benou. “Nere fai joru tuwane waha bode feele wodbode.” \s1 Nere Yesus nomo gogala matmat eege ete langa tafa tuwane. \p \v 38 Ariya, iinga Josep Arimateaha, no Yesus gogala tei nomo bona Pailot isoki tuwai. Josep, no Yesus nomo disaipel ete, ariya, no nere Juda umuge nigidu bona, no nomo huwanya ngalengawou waha, huwarimuwai. Ariya Pailot no edo tuwainga, no manidu bona Yesus gogala tai. \v 39 Ono gainga, Nikodemus fai no waha ngasunga ooru la mai Yesus urai waha, no fere mayai. No sanda ila agiya hilobainga, nere nauge nga nomo gaao, waha elegedu ubulumu wane waha, elegedu tamayai. Sanda waha nomo ou 30 kilogram onou. \v 40 Ono wainga, Josep Nikodemus ngare nere, Yesus gogala tedu bodere, sanda waha Yesus gogala la wari fuware, onodu ogola hilobainga la ngara tuware. Wa nere Juda fai ume gane, nebere genege gala la onode onounga onoware. \p \v 41 Haumu nere oota fai Yesus nauge abalakawou langa, tofiye tuwane waha jugunga la, haga ete inyai. Onowai wa, haga waha langa, matmat eege ete inyai. Nere matmat waha langa, fai ete walanga u-u tanegu uwa. \v 42 Fati waha nere Juda, nebere bori bode dada haiyawei nomo fati. Ariya, matmat waha no jugunga inyai. Onou waha bodere, nere Yesus nomo gogala auledu goi, u-u walanga tani tuware. \c 20 \s1 Yesus ege jayai. \p \v 1 Ariya fati amugou, Bori eringe hamba dewei uwa, agugu oruwa Maria Makdalaha, no matmat langa goyai. No goidu bona, matmat langa megebu ete u-u hao sesemu wane waha, isebuwou inyi gainga urai. \v 2 Onodu bona, no ege guriyedu goi Saimon Pita, disaipel ete, Yesus no gaude tugai waha ngare benou lenirai, “Nere Anyakaro nomo gogala matmat langaha tane. Onodu bode, nere alanga tafane waha, ere ada isiya.” \p \v 3 Ono wainga, Pita no Yesus nomo disaipel waha ngare, nere matane awadu bodere, matmat langa goyare. \v 4 Nere gaara gurarudu goi bodere, Yesus nomo disaipel ete wa, no ilibumu Pita feiya tudu bona, no amugedu goi matmat langa heigai. \v 5 Onodu bona no oogudu, matmat huwanya langa feeledu bona, ogola hilobainga nere Yesus gogala ngara wane wahanga inyi gainga urai. Onowai wa, no huwanya goyei uwa. \v 6 Ono gainga Saimon Pita no iinga huunta maidu bona, no tigininga matmat u-u gamu goyai. No goidu bona, ogola inyi gainga urai. \v 7 Onodu bona, no ogola ete nere Yesus mora langa dage fuwane waha, ila inyane waha bagu, arotenga inyigane urei uwa. Ogola waha no nogo fere, fai olilidu fere tafou dorofe inyi gainga urai. \v 8 Ono wainga, Yesus nomo disaipel ete, no amugedu bona matmat langa goi heigai waha, no fere matmat u-u gamu la goyai. No goidu bona, dada waha nerigedu bona, no huwanya ngalengawai. \v 9 Ariya, saini waha langa, nere beele Itou nomo buk langa inyina waha, nere foode nigei uwa. Wa Yesus no matmat langa ege gidu jayonbona waha. \v 10 Onodu, nere disaipel nga wa, ege gidu matane goyare. \s1 Maria Makdalaha, no Yesus urai. \p \v 11 Ariya, Maria no matmat u-u waha hinomu langa mere bona, malala langa otowai. No onou merenga bona oogudu, matmat u-u gamu langa feelewai. \v 12 Onodu bona, no ensel nganononga kolos kaamba bagu, Yesus nomo gogala amina inyai waha langa yafagare nerirai. Ete, no haumu mora inyai waha langa yafai. Ete, no haumu afo inyai waha langa yafai. \v 13 Onodu bodere, nere Maria benou isoki tuware, “Aita, ne taate boni mereni?” Ono warenga no lenirai, “Nere yame Anyakaro taane. Nere tedu alanga tafa tuwane waha, ji alai uwa,” nirai. \v 14 No onou lenirisu bona, no ubuludu, Yesus oto gainga urai. Onowai wa, Maria no wa Yesus iiwou, no alai uwa. \p \v 15 Ono wainga, Yesus no benou isoki tuwai, “Aita, ne taate boni mereni? Ne faiwe kuruni?” Ono wainga, Maria no ninau isai, no haga beha oofagou fai iiwai. Onodu bona, no letuwai, “Fai anyakaro, ne tedu togoi haumu alanga tafa tunaha wonga, ne ji lehiyahenga, ji goidu no tonboni.” \v 16 Ono wainga, Yesus no lewai, “Maria.” Ono wainga, Maria no ubuludu, Hibru beele langa benou letuwai, “Rabonai”. Beele “Rabonai” wa, “Isisi higigou fai.” \v 17 Ono wainga, Yesus no benou letuwai, “Ne ji adai yaasu hiyau, taate bona, ji ouwe la yame Jijei bagu manei uwa inyina. Ariya ne yame baabo gane bagu goidu bonahe, benou lenigau, ji ouwe langa manon boni, ji yame Jijei bagu tebere ametege bagu la manini. Onodu ji yame Itou bagu, tebere Itou bagu la manini.” \p \v 18 Ono wainga, Maria Makdalaha no goidu bona, nere Yesus nomo disaipel benou lenigai, “Ji Anyakaro amina urenaha,” nigai. Onodu bona, beele Yesus no tuwai waha, no nere lenigai. \s1 Nere disaipel Yesus urane. \p \v 19 Ariya bori nomo fati amugou langa, esuwa hoonga mini gainga, nere Yesus nomo disaipel, nere Juda umuge nigidu bode, mata nere oruwa komodu yafane waha, nomo jauli arasai sesemudu bode, lok katamu wane. Onodu yafa gane, Yesus no nere gamanege langa heigedu otowai. Ono bona, no nere benou lenigai, “Tere tebere huwanyatege edo foinga inyou.” \v 20 No nere onou lenigidu bona, no owo jagirou bagu abitimu nigai. Ono wainga, nere disaipel Anyakaro uredu bode, nere huwanyanege edegawai. \v 21 Ono wanenga, Yesus no nere ege lenigai, “Tere tebere huwanyatege edo foinga inyou. Jijei, no ji huuru hiyanga menaha. Onounga, ji fere tere huuru tigehenga goyagu ganga.” \v 22 No onou lenigi bona, no nomo hao hauri nere langa fuu wainga goyai. Ono bona lenigai, “Tere Hauri Guuni taagu. \v 23 Onou wa, tere fai nebere une uulu nagagu wa, nere nebere une usu wonbona. Ariya, tere fai nebere une ada uulu nagagu wa, nere nebere une gai inyonbona.” \s1 Tomas no Yesus urai. \p \v 24 Ariya saini, Yesus no nere disaipel bagu heigai waha langa, nere disaipel 12 waha nebereha ete, no nere bagu walanga yafei uwa. Wa Tomas, nomo unyi ete wa Didimus. \v 25 Onowai wa, nere disaipel ila, nere no letuwane, “Ere Anyakaro amina ureyaha!” Ono wanenga, Tomas no nere benou lenigai: “Ji no nomo owo tutui langa warane haumu waha ada ure boni, ji yame owofe jirou huuru wehenga, tutui warou haumu langa ada goi bona, ji owofe huuru wehenga, nomo jagirou langa ada goi bona wonga, ji huwanyafe ada ngalenga wona. Gai uwanga uwa.” \p \v 26 Ono wainga, iinga fati 7 usu wainga, Yesus nomo disaipel nere ege mata waha huwanya langa yafane. Ariya, saini waha langa, Tomas, no fere nere gaara yafane. Nere jauli arasai oruwa sesemudu bode, lok katamu bore wane inyi gainga, Yesus no maidu nere gamanege langa otowai. Ono bona lenigai, “Tebere huwanyatege edo foinga inyou.” \v 27 Onodu bona, no Tomas benou letuwai, “Ne maidu ne name owone jirou belanga tafadu bonahe, ji owofe urau. Onodu bonahe, ne name owone jirou huuru wahenga tigini jagirofe langa mayou. Onodu ne huwanyate ngalengawou nga bagu adaiwou. Ne huwanyate ngalengawou.” \v 28 Ono wainga, Tomas no beele ege gidu benou letuwai, “Ne yame Anyakaro, Ne yame Itou!” \p \v 29 Ono wainga, Yesus no benou letuwai, “Ne ji yeriyenaha bona, huwanyate ngalengana yo? Nere fai ji yeriyegu uwa langa, huwanyanege ngalengade waha, nere fai waha edo edega wode.” \s1 Buk beha nomo hugu tigini. \p \v 30 Ariya, Yesus no dodokawou naani ila bagu baingaro, nere disaipel agenege langa tafai. Onowai wa, ji waha oruwanga buk beha langa yeregei uwa. \v 31 Onou wa, beele ji yeregeni beha, tere Yesus no fai waha Itou nomo fai-aita bagu ege gidu hanigei nomo hangada tuwai waha bonade huwanyatege edo galenga wonbona. No Itou Idau. Onou waha bona tere huwanyatege ngalenga wonga wa, tere no nomo unyi langa, agetege auma taagu ganga. \c 21 \s1 Disaipel 7 nere Yesus urane. \p \v 1 Ariya iinga gainga, Yesus no ege Galili yaage katiwou jugunga la, nomo disaipel bagu heigai, yaage katiwou waha nomo unyi ete Taiberias. Ariya, no nogo bona abitimuwou nere beha bagu heigai. \v 2 Saimon Pita wainga, Tomas, nomo unyi ete Didimus, no wainga, Nataniel, no kana taon Galili langa, Sebedi idau gane nga wainga, Yesus nomo disaipel nga, nere walanga gaara yafane. \v 3 Ono ganenga Saimon Pita no benou lenigai, “Ji goi hoowe kuru wonboni.” Ono wainga, nere letuwane, “Ere fere ne ngate gaara goyei nomo.” Onodu, nere bot ete digedu bode goyane. Ariya, ooru waha langa, nere hoowe ete tegu uwa. \p \v 4 Hamba oruwa hoonga mayona ono gainga, Yesus no laanga la oto gainga urane. Ariya disaipel nere no Yesus wou nere alai uwa. \v 5 Ono wanenga, Yesus no benou isoki nigai, “Yame magana gane, tere hoowe ila bagu yo?” Ono wainga, nere letuwane, “Uwae.” \v 6 Ono wanenga no lenigai, “Tere hagoma waaga ulate owotege hilou langa aya wagu, onodu bonade, tere ila elegagu ganga.” Ono wainga, nere hagoma aya wanenga minainga, nere hoowe baingaro elegane, nere hagoma waha kuse wogunga ouwe mayei nomo edo uwa. \p \v 7 Saini waha langa Saimon Pita no nomo saket uuludu haruwe te gainga, Yesus no disaipel gaude tuna waha, Pita letuwai, “Be Anyakaro wenga.” Saini no beele “Be Anyakaro,” waha isidu bona, no ege nomo saket te tanidu, yaage langa talagedu minidu bona, logadu laanga la minai. \v 8 Ono gainga, nere disaipel ila, bot langa maidu bode, hagoma hoowe bagu guse wanenga mayai. Nere laanga ulisi baae langa oto wegu uwa. Nere 100 mita onou otowane. \p \v 9 Onodu nere me horiyedu bode, eeya ete inyi gainga urane. Eeya walanga, hoowe ete inyai, ono gainga bret ete fere wanga inyi gainga urane. \v 10 Ono wanenga, Yesus no lenigai, “Hoowe tere elebe elegeyaha waha, ila elege tamayagu.” \v 11 Ono wainga, Saimon Pita no bot langa talagedu bona, hagoma kuse wainga, ulisi ouwe langa mayai. Nere hoowe aroro wa hagoma langa bolowane nebere lelegei nigou wa, 153 oruwa. Nere hoowe baingaro, ariya hagoma koraiwei uwa. \p \v 12 Ono wanenga, Yesus no benou lenigai, “Tere maidu nyagu.” Ono wainga, disaipel nere umugane, nebereha ete no benou isoki tuwei uwa, “Ne faiwei?” Nere amina isane, no anyakaro wenga. \p \v 13 Ono wanenga, Yesus no eeya hinemu la goidu, bret tedu bona nigai. Onodu hoowe fere tedu nigai. \p \v 14 Beha waha, Yesus no matmat langa ege jaidu nere disaipel bagu heige eeiwai. \s1 Yesus no Pita letuwai, “Ne yame sipsip oofa nigau.” \p \v 15 Ariya, Yesus no nomo disaipel gane bagu da nyi borodu, no Saimon Pita benou isoki tuwai, “Saimon, Jon idau, ne ji gaude hini waha, ne name gauwou nere fai woha nebere gauwou feiya nigou yo?” Ono wainga Pita no letuwai, “Yo, Anyakaro, ne isini, ji ne gau hinini.” Ono wainga, Yesus no letuwai, “Ne yame sipsip magana da dada langa, oofa nigi hayau.” \p \v 16 Onodu bona, Yesus no ege isoki tu ngawai, “Saimon, Jon idau, ne ji gau hini yo, uwa?” Ono wainga, Pita no letuwai, “Yo, Anyakaro, ne isini, ji ne gau hinini,” Ono wainga Yesus no letuwai, “Ne yame sipsip da dada langa oofa nigi hayau.” \p \v 17 Onodu bona, Yesus no ege isoki tu eeiwai, “Saimon, Jon idau, ne ji gau hini yo?” Ono wainga, Pita no Yesus isoki eei tuwai, “Ne ji gau hini yo?” Waha bona huwanya ouwai. Onodu bona, no Yesus benou letuwai, “Anyakaro, ne dada oruwa bona isini. Ji ne gau hinini waha ne isini.” Ono wainga, Yesus no letuwai, “Ne yame sipsip da dada langa oofa nigi hayau.” \p \v 18 “Ji ne ngalenga lehinini, saini ne giila yafa boni, ne nage name leeti tagudu boni, ne haumu goyau ganga langa goi-goini. Ariya saini, ne umuradu bonahe, ne owone isou gahenga, fai ete we ne leeti tagumu hinidu bona, no hainedu, haumu ne goyei nomo awani waha langa, hainedu goyon bona.” \v 19 Yesus, no beele lewai beha, no iinga gonga Pita no fanyimu adeha la umedu bona, Itou unyi isou wonbona waha isisiwai. Onodu bona, iinga no Pita letuwai, “Ne ji oojo hiyau.” \s1 Yesus no disaipel ete gaude tuwai waha nomo beele. \p \v 20 Ariya, Pita no ubuludu bona disaipel, Yesus no gaude tuna waha, nere oojo niridu mai gainga urai. Fai no waha amina nere da nyi bode, no oogoudu bona mora Yesus bura hinemu la tafadu isoki tuwai, “Anyakaro, faiwei no ne honggoro fai owonege la tafa hinon bona?” \v 21 Ono wainga, Pita no fai waha uredu bona, Yesus isoki tuwai, “Anyakaro, fai beha no adadu?” \v 22 Ono wainga, Yesus no beele ege gidu benou letuwai, “Ji benou gau boni wonga, no edo yafa gonga goi saini ji ege gidu mayon boni, wa ne name dada yo? Ne oojo hiyau.” \v 23 Ono wainga, beele no bemu gane langa, benou golowai, “Disaipel waha no ada umonbona.” Ariya, Yesus no disaipel waha ada umonawou beele waha lewei uwa. No lewai, “Ji gau boni wonga, no gai yafa gonga ji ege gidu mayonboni, wa ne name dada, yo?” \p \v 24 Disaipel no wahanga, elebe no dada waha bona beele malalamudu lebona, beele beha yeregena. Ariya ere isiya, beele no lena waha, beele ngalenga. \p \v 25 Ariya, Yesus no dada baingaro ila fere onowai. Onowai waha, nere buk langa beele dada etenga-etenga waha oruwa bode yeregage wa, ere ebere oula beha, ere buk waha logosiwei nomo haumu edo ada wage rute.