\id HEB – Ogea NT; Don Adeb and Marib Fanua; 13-September-2013 \h Hibru \toc2 Hibru \toc1 Hibru \mt1 Hibru \c 1 \s1 Itou nomo Idau no ere beele lehigai. \p \v 1 Amina saini baingaro, onodu onowou baingaro langa, Itou no ere ebere asage gane, nere profet huranege langa beele lewai. \v 2 Onou wa elebe saini beha langa, wa fati usuwou saini langa, Itou no nomo Idau hurau langa beele ere malalamudu lehigai. Itou no Idau waha dada oruwanga elegei nomo bona amina hangada tuwai, onodu no nomo owo langa, Itou no oula beha fere ono wainga heigai. \v 3 Idau no waha, Itou nomo lala anyakaro abitimu ganga, no ere langa inyangaro lalana, onodu no Itou no nogo tigini dorofenga. No nomo beele danga bagu, onodu no beele waha langa no dada oruwanga ono nigi ganga danga inyide. No nere fai-aita bagu jijiga uulu nagidu ono nigonga eege heigei nomo waha, nomo haruwe usumuwai. Ariya no King Amugou ouwe langa yafana waha, nomo owo hilou langa yafana. \s1 Itou nomo Idau no nere ensel feiya nigou. \p \v 4 Ariya, Umamu no Idau unyi tuwai, onodu unyi waha no hilobainga tigini, no ensel nebere unyinege tigini feiya nigou. Onodu no Idau ono tuwainga, no ensel nebere anyakaro heigai, onou bona nere nomo huuna langa yafade. \v 5 Amina, Itou no nomo Idau benou letuwai, \q1 “Ne ji yame Idafe. \q1 Elebe ji ne name amene heigenaha.” \m Onodu bona no ege benou lewai, “Ji no nomo Umamu yafa gehenga, no ji yame Idafe yafonbona.” Onou wa, taate saini langa Itou no beele onouha te ensel ete letuwai? Gai uwanga uwa. \v 6 Saini Itou no Idau motuwa oula langa haudu medu bona, no benou lewai, “Itou nomo ensel oruwanga nere no unyi isou wodbode.” \v 7 Ariya, Itou no nere ensel bona ninau isidu bona no beele onou lewai, \q1 “No nomo ensel ono nigi ganga nere jagui \q2 dorofe heige-heigede. \q1 No nomo haruwe fai ono nigi ganga nere eeya ngasu bagu \q2 dorofe heige-heigede.” \m \v 8 Onou wa, no nomo Idau bona no benou lewai, \q1 “Itou, ne King gai‑gai yafani. \q1 Ne name fai-aita bagu onowou tigini langa oofa nigi-nigini. \q1 \v 9 Ne onowou tigini waha gau hini-hinina. \q2 Ne onowou inyaba waha tigini gau hinei uwa. \q2 Onou bona, ne name Itou wenga, \q1 no ne fai unyite anyakaro bagu wou hangada hinei nomo bona, \q2 ne faronga bisemu hinai. \q1 Ono wainga, waha no ne ono hinainga ne edega dewene. \q1 Name ilibane gane nere, \q2 ne dorofe ada edega wode.” \m \v 10 Onodu bona, Itou no Idau ege benou letuwai, \q1 “Anyakaro, gai amina langa ne oula tafene beha waha, \q2 no gai danga bagu inyai. \q1 Onodu boni, ne nage name owone langa, \q2 ne taene bagu dada ouwe langa oruwanga tafene. \q1 \v 11 Oula taene bagu gai inyaba dewon bona, \q2 onou wa, ne nu gai yafau ganga. \q1 Nere nga ogola asaridu \q2 inyabana dorofe, inyaba wodbodere. \q1 \v 12 Ne nere nga waha, fai tagaga olilina dorofe, \q2 olili nirau ganga. \q1 Ne nere, fai kolos hoole na dorofe \q2 hoole nirau ganga. \q1 Onou wa, ne nu, ne gai onounga yafagou. \q2 Ne ada hoole-hooleni. \q1 Onodu ne name saini ada usu wonbona.” \p \v 13 Amina Itou no Idau benou letuwai, \q1 “Ne ji yame owofe hilou \q2 langa yafa gahenga goi, saini ji ne name honggoro fai,” \m name huuna langa logosi nigehenga yafodbode. Onou wa, taate saini langa Itou no beele onouha te ensel ete letuwai? Gai uwanga uwa. \v 14 Nere ensel nere hauri, nere Itou nomo haruwe te‑tede. Itou no nere huuru nigi ganga goidu bode, nere fai no ege gidu hanigon bona waha hoyo nigi-nigide. \c 2 \s1 Itou no ere ege gidu haigai waha no dada anyakaro tigini. \p \v 1 Itou nomo Idau no unyi anyakaro tigini tai, onou bona, ere beele amina isiyaha waha, ninage langa danga bagu yaasu boya, oojo dewei nomo. Gamaji ere beele oojowei nomo tuwage gare gonga, awa borowoga. \v 2 Amina Itou no ebere asage gane nere ensel huranege langa beele nigainga, beele waha no danga bagu inyai. Ono wainga, nere fai oruwa beele beha feiya bode honyonyo wane waha, nere nage nebere onowou inyaba ono wane onounga, agou inyaba kabaka tane. \v 3 Onou wa, elebe Itou no ere ege gidu haigei nomo bona no haruwe ete onowai, ariya haruwe waha no dada gai anyakaro. Onou waha bona, ere Itou nomo haruwe waha moge tuwei mata boya wonga, ere adadu une nomo agou inyaba waha feiyadu hara woboya? Ere edo uwanga uwa. \p Ngasunga la Anyakaro no nogo ere ege gidu haigei nomo bona beele malalamudu lewai. Ono wainga nere fai nomo beele isane waha, nere benou lehigane, “Beele waha no ngalenga tigininga.” \v 4 Onodu Itou no nere dodokawou hogo fere-fere bagu, haruwe danga bagu hogo fere-fere ono bona, no Hauri Guuni nomo toota nomo gauwou langa nere fai-aita bagu wese nagai. Onodu onowou waha langa no abitimuwai wa, Idau nomo beele no ngalenga tigini. \s1 Yesus no ere ege gidu haigou nomo fai amugou. \p \v 5 Ariya, ere Itou no oula eege iinga ono wonga heigon bona waha ninage isei mata boya wonga, wa ere isoboya Itou no nere ensel waha oofawei nomo tafa nigei uwa. \v 6 Itou nomo buk matau ete langa, fai ete no benou lewai, \q1 “Fai ere taate dada waha bona, \q2 ne ere boni ninate isi-isini? \q1 Ere dada ewe, taate boni ne ere oofade higi-higini? \q1 \v 7 Ne ere tafa higene, onodu \q2 saini tutu nomonga, \q2 ne ere ensel nebere huuna langa tafa higenenga yafeye. \q1 Ne ere isou higidu \q2 boni, unyige anyakaro higene. \q1 \v 8 Ne ere dada oruwanga ne tafene waha, oofawei \q2 nomo boni hangada higeneha. \q1 Ne dada oruwanga ebere huuna langa \q2 logosi nigene otode.” \m Itou nomo beele waha no dada oruwanga no nomo huuna langa logosi nigai otode. Wa no ere benou abitimu higina, no dada ete awa tuwainga nomo huuna langa ewe otowou te uwau. Onou wa, ere elebe dada oruwanga nomo huuna langa otode waha nerigei uwa inyina. \v 9 Ariya ere Yesus no unyi anyakaro tigini tainga ureyeha. Amina saini tutu mene langa, no ensel nebere huuna langa yafai, no edo nere fai-aita bagu oruwanga nebere haumu tedu umonga, Itou no nomo aau warou edo nere fai-aita oruwanga hoyo nigonbona. Yesus no jimiri anyakaro tedu bona umaiha. Ono wainga, Itou no isou tudu bona, unyi anyakaro tuwai. \p \v 10 Itou no dada oruwanga nomo hugu, onodu no dada oruwanga tafai. Onou bona no nomo magana baingaro hanigonga ha laluwa langa manidu, hilobainga tigini yafei nomo bona onowai. Itou no Yesus nere fai-aita bagu ege gidu hanigei nomo bona, haruwe jaimuwei nomo gau tuwai. Onou bona, no Yesus awa tuwainga jimiri aulaiha, onodu bona no jimiri waha langa, no Yesus ono tuwainga nere fai-aita hoyo nigei nomo fai amugou tigini heigai. Itou no fanyimu onowai waha, no gai tingini. \v 11 Ere isiya, fai waha no nere fai-aita bagu ono nigonga, nere Itou nomo fai-aita heigodbode. No nere fai-aita ono nigainga guuni heigane waha, nere oruwanga amenege etenga. Onou waha bona, no nere “baabo gane,” nigi-nigina, onodu no nere onou lenigei nomo mayau ada tuna. \v 12 No benou lewai, \q1 “Ji ne name unyite \q2 nere yame baife gane malalamudu lenigon boni. \q1 Saini nere bori urei nomo komo wogunga, \q2 ji ne name unyite isou wei nomo moone, nere gamanege langa tonboni.” \m \v 13 Onodu bona no ege lewai, “ji Itou no dada ono wona lewai waha bona itari wonbona,” “Uragu. Ji magana Itou hiyai nere waha ngate yafaya.” \s1 Yesus no ere edo hoyo higei nomo bona no fai heigaiha. \p \v 14 Yesus no nere magana bona lewai wa, nere fai-aita bona lewai. Onou bona, Yesus no fere fai nere dorofenga heigai, wa no edo umonga, onowou waha langa no Satan edo inyabamu tuwonbona, fai no waha nere fai-aita bagu ono nigonga umei nomo danga bagu. \v 15 Saini fai-aita oruwa nere oula langa yafa bode, nere umei nomo bode umuge-umugede, nebere umugou waha no ono nigi ganga nere Satan nomo dagou fai-aita dorofe yafade. Onou wa, Yesus no dagou walaha awa nigei nomo bonadu umaiha. \p \v 16 Ngalenga tigini, Yesus no haruwe waha ensel hoyo nigei nomo bona onowei uwa. No nere Abraham nomo asa gane hoyo nigei nomo bona haruwe onowai. \v 17 Onou waha bona, no dada oruwa langa no nomo baabo gane tigini dorofe onou heigonbona, onodu no nebere pris mora bagu edo langa yafa bona, Itou nomo haruwe ono wonbona. \v 18 Nere wala-walawou no langa heigainga, no nogo jimiri aulai. Onou waha bona, saini wala-walawou nere fai-aita la heigode waha, no edo langa hoyo nigonbona. \c 3 \s1 Yesus nomo unyi anyakaro no, Moses nomo unyi anyakaro feiyawou. \p \v 1 O Kristen baabo gane, Itou ha laluwa langa yafana wa, no tere fere yaure tigaiha. Tere Yesus bonade ninatege isi dewagu, no Pris mora bagu onodu no Aposel, ere no boya huwanyage ngalenga ganga nomo unyi malalamudu leya waha. \v 2 Itou no haruwe waha tuwainga, no Itou nomo beele tigini oojode bona, no onowou amina Moses no nere fai-aita bagu, Itou nomo mata dorofe yafa gane gamanege langa onowai dorofenga onou onowai. \v 3 Onou wa ere alai, fai no mata tafana waha no nomo unyi anyakaro, no mata waha nomo unyi feiyade tuwou. Onou bona, Itou no Yesus unyi anyakaro tuwai waha, no Moses nomo unyi anyakaro feiyade tuwou. \v 4 Nere mata etenga-etenga oruwa fai tau nigaiha, onou wa Itou no wenga dada oruwanga tafaiha. \v 5 Moses no Itou nomo haruwe fai dorofe yafai, onodu no Itou nomo beele tigini oojo bona, no Itou nomo mata langa haruwe tai. No nere dada Itou no iinga gonga beele malalamudu lewonbona waha, nomo beele malalamudu lewei nomo haruwe bagu. \v 6 Onou wa, Kristus no Itou nomo Idau, no nere fai-aita Itou nomo mata dorofe yafade waha, oofa nigei nomo haruwe bagu. Onodu no Itou nomo beele oojo debona, haruwe waha tai. Onou wa, ere gai-gai huwanyage danga bagu ngalengadu edega boya, Anyakaro no hilobainga ono higei nomo itari tuboya wa, ere fere Itou nomo mata dorofe yafaya. \s1 Nere fai beele feiyade waha, nere houwe tafou ada todbode. \p \v 7 Ere Itou nomo fai-aita yafaya, onou waha bona ere Hauri Guuni nomo beele isoboya. No benou lena, \q1 “Elebe tere, Ji Itou yame hurafe isei mata bonade wonga wa, \q1 \v 8 tere tebere huwanyatege danga bagu adai sesemu wagu, \q2 saini amina tebere asatege gane nere feeto bode, \q2 yame beele feiya wane dorofe. \q1 Nere ha kara langa yafabode, \q2 nere ji wala-wala hiyane. \q1 \v 9 Onodu iinga, ji haruwe danga \q2 bagu oruwa haga orei 40 ono wenenga urane. \q1 \v 10 Onou bona, ji nere fai-aita waha boni houfe mai dewainga, \q2 Ji lewene, ‘Nere nebere huwanyanege ji ada oojo hi‑hide, \q2 nere saini oruwa jala ji hangada nagene waha awa-awade.’ \q1 \v 11 Onou bona, ji houfe mayainga ji nere benou lenigene, \q2 ‘Ngalenga tigini ouwe langa, \q2 tere yame houwe tafou haumu huwanya langa ada goyagu ganga.’” \p \v 12 O baabo gane tere oofa dewagu! Gamaji baabo ete tere gamatege langa, no huwanya langa ninai inyaba bagu wonga, nomo huwanya ngalengawou awadu bona, no Itou ago auma bagu waha moge tuwoga. \v 13 Fati oruwa langa ere benou le‑leya, “Elebenga.” Onou waha bona tere etenga-etenga fati oruwa langa, tere Itou nomo fai-aita bagu ila beele hilobainga waha lenigi bonade ninanege jaimu nagagu. \v 14 Saini ere Itou bona huwanyagege ngalengawou hugu wari boya, ere huwanyage danga bagu ngalenga wona. Onodu ere huwanyage ngalengawou ono wedenga no danga bagu inyi gonga, goi saini ere ebere umou haawe la. Ariya ere onou onowei mata boya wonga, ere Kristus nomo ilibumu gane tigini yafoboya. \p \v 15 Ere isiya, beele waha gai inyina, \q1 “Ji Itou, elebe tere yame hurafe isei mata bonade wonga, \q2 tere tebere huwanyatege danga bagu adai sesemu wagu, \q2 amina tere tebere asatege gane ono wane dorofe, \q2 saini nere feeto bode yame beele feiya wane onou.” \p \v 16 Amina nere mata ani waha, nere Itou nomo hurau isidu feeto bode, no nomo nuuni beele feiya wane? Wa nere fai-aita oruwanga Moses no hanigainga Isip awadu goyane waha. Nere wahanga, nere fanyimu waha ono wane. \v 17 Ariya, Itou no haga orei 40 oruwa mata ani bona houmu mayai? No fai-aita nere une tafane waha bona houmu mayainga, nere umeru wane, nere nebere genege gala ha fai uwau langa jiride. No nere waha bonanga houmu mayai. \v 18 Ariya, Itou no nere mata ani bona ninau isidu bona lewai, “ngalenga tigini ouwe langa, nere no nomo houwe tafou haumu huwanya langa ada goyodbode,” iwai? Wa nere no nomo beele feiya wane waha. Wa no nere wahanga bona lewai. \v 19 Onou bona ere isiya, nere fai-aita waha nere Itou bode huwanyanege ngalenga wegu uwa. Hugu waha bonanga, Itou no nere houwe tafou haumu huwanya langa, hanigedu goyonbona waha langa ada goyobode. \c 4 \s1 Itou nomo fai-aita nere houwe tafou todbode. \p \v 1 Itou no ere haigedu bona, houwe tafou haumu langa goyei nomo bona fere beele baara tawaiha. Onou waha bona ere umugoya, gamaji Itou no tebereha fai ete no haumu waha huwanya langa goyei nomo edo uwa uroga. \v 2 Ere hilou beele iseye, amina nere Israel isaneha dorofe. Onou wa, nere ewe isidu bode, nere Itou nomo beele bode huwanyanege ngalenga wegu uwa. Onou bona, hilou beele nere agu wane waha, no nere hoyo nigei uwa. \p \v 3 Onou wa, ere fai-aita Itou boya huwanyage ngalengana waha, no ere awa higonga, no nomo houwe tafou nomo haumu huwanya langa goyoboya. Amina Itou no haumu waha bona ninau isidu bona no benou lewai, \q1 “Onou bona, ji houfe mayainga, Ji nere benou lenigene, \q2 ‘Ngalenga tigini ouwe langa, \q2 Tere ji yame houwe tafou haumu huwanya langa ada goyagu ganga.’ ” \m Ngalenga, beele waha no Moses nomo saini langa dada heigai waha bona lena, onou wa ere isiya, gai amina langa, saini Itou no oula tafainga heigainga, no nomo haruwe oruwanga usumuwaiha. \v 4 Itou nomo buk langa beele matau ete no fati 7 bona benou lena, “Fati 7 langa, Itou no nomo haruwe oruwa usu wainga uredu bona, no fati waha langa houwe tafaiha.” \v 5 Onodu beele matau waha langa, ere amugedu ureya waha no benou lena, “Nere yame houwe tafou haumu huwanya langa ada goyode.” \v 6 Waha no benou abitimu higina, Itou nomo houwe tafou haumu waha no gai inyina, nere fai-aita ila edo langa huwanya goyodbode. Nere waha amina hilou beele isidu bode, nomo beele feiya wane waha, nere huwanya goyegu uwa. \v 7 Onou wa, iinga nere waha nebere saini langa haga orei baingaro goyainga, Itou no Devit hurau langa beele ere lewei dorofenga malalamudu lewai, \q1 “Ji Itou, onou wa elebe tere yame hurafe isei mata bonade wonga, \q2 tere tebere huwanyatege danga bagu adai sesemu wagu.” \m Devit nomo saini langa Itou no lewai, “Elebe,” waha no benou abitimu higina, no eege fati ete nere fai-aita bagu edo nomo houwe tafou haumu huwanya langa goyei nomo bona hangadawai. \p \v 8 Onou wa, amina Josua no nere houwe tafou nigage wa, Itou no iinga fati ete bona ege ada lewage. \v 9 Onou bona ere isiya, nere Itou nomo fai-aita bagu nebere houwe tafou haumu gai inyina, wa sabat nomo houwe tafou fati dorofe. \v 10 Onodu ere isiya, fai no Itou nomo houwe tafou haumu huwanya langa goina waha, no nomo haruwe usumudu no houwe tafana, amina Itou no nogo nomo haruwe usumudu bona no houwe tafaiha dorofe. \v 11 Onou bona ere houwe tafou haumu waha huwanya langa goyei nomo boya haruwe danga bagu toboya. Gamaji fai ete no beele feiyawou nomo fanyimu waha oojo woga, amina nere ono wane dorofe, onodu no mebodudu yae woga. \p \v 12 Itou nomo beele no ago auma bagu, no haruwe danga bagu tebona inyina. No gai maa bagu, onodu no bainat maa nga bagu waha tigini feiyade tuwou. Beele waha no fai huwanya waridu tigini gamu goina. No anuge hauri ngare bagu, afege tuburu nomo ngedo nomo soloso gaara fadadu turi wane langa, tingini fouredu goi heigena. Onou bona, no ebere ninage bagu, ebere huwanyage nomo gauwou bagu oruwanga no isi de‑dena. \v 13 Dada Itou no tafai waha, no Itou ago langa huwariwei nomo edo uwa. Gai uwanga uwa. Dada oruwanga Itou ago langa malala inyide. Onou bona, Itou no wenga dada oruwa onoya waha haawe wonbona. \s1 Yesus no ere ebere Pris mora bagu anyakaro. \p \v 14 Ariya ere Pris mora anyakaro bagu, no ha laluwa huwanya langa tigini goyaiha. No Yesus, Itou Nomo Idau. Onou bona, ere huwanyage ngalengawou malalamudu le-leya waha, danga bagu yaasu woboya. \v 15 Ere hage, ere une ileiwei nomo dangage uwau. Onou wa, ere benou adai isoya, ere ebere Pris mora anyakaro no ere bona augami ada tuwonbona. Wala-walawou oruwanga ere langa heigena waha, no langa fere onounga heiganeha. Onou wa, no une tafei uwa. \v 16 Onou bona, ere Itou hinomu langa edo goyoboya, ere no boya adai umugoya. No aau warigou fai. Ere no bagu goyedenga, no ere bona augami tuwonga uro boya. Onodu ere ou bagu wonga, no nomo aau warou waha ere hoyo higonbona. \c 5 \s1 Pris mora bagu Yesus no ere edo langa tigini ege gidu haigonbona. \p \v 1 Ariya, pris mora bagu oruwa hangada nigei nomo fanyimu waha no benou. Itou no fai etenga haudu bona, no fai waha nere fai-aita bagu hoyo nigou dorofe, no nomo haruwe onowei nomo bona tafa tu-tuna. Pris mora bagu no Itou toota hogo fere-fere tuwei nomo bagu, une uuluwou nomo eeya muru warou hogo fere-fere onowei nomo haruwe bagu. \v 2 No nogo no danga uwau, waha bona no dada baingaro onowei nomo edo uwa. Onou bona, no nere fai isou uwau waha bagu, nere fai Itou nomo jala awane waha bagu, foinga ono nigei nomo edo langa. \v 3 Onodu no fai-aita bagu nebere une uulu nagei nomo bagu, no nogo nomo bagu eeya muru waronbona. \p \v 4 Fai no pris mora bagu heigena waha, no unyi anyakaro bagu, onodu fai ete no nogo nomo gauwou langa haruwe waha ada te‑tena. Itou no ngasunga yaure tuwonga, no haruwe waha tonbona, amina Itou no Aron yaure tuwai dorofe. \p \v 5 Onodu Kristus no fere onounga. No nogo nomo unyi jaimu bona, no Pris mora bagu heigei uwa. Itou no nogo we, no haruwe waha tei nomo bona hangada tuwai. Itou no benou letuwai, \q1 “Ne yame Magana. \q1 Elebe ji name amene heigeni.” \m \v 6 Onodu hilou beele ete langa fere Itou no lena, \q1 “Ne pris gai-gai yafau ganga. \q1 Ne pris Melkisedek dorofenga.” \p \v 7 Saini Yesus no oula langa fai yafa bona, no Itou hoyo tuwei nomo bona hauya tugai. No alai, Itou no edo langa ege gidu hawonga no ada umona, onou waha bona no Itou danga bagu hauya tubona, inyangaro yaure bona merengawai. No nogo nomo gauwou ilei bona, Itou nomo huuna langa yafai, ono wainga Itou no nomo hauyawou isai. \v 8 Yesus no Itou nomo Idau, onou bona no jimiri aulai, waha no Itou nomo beele oojowei nomo isisiwou tuwai. \v 9-10 Waha ono tuwainga no beele oojowou, fai amugou tigini heigai. Ono wainga Itou no hangada tudu bona lewai, “Ne Pris mora bagu Melkisedek dorofenga yafani.” Onodu no nere fai-aita oruwanga nere nomo beele oojode waha hoyo nigei nomo bagu, nere ege gidu hanigonga gai-gai hilobainga yafei nomo waha fai heigai. \s1 Ere nere magana mene-mene dorofe adai yafoya. \p \v 11 Yesus no pris mora bagu Melkisedek dorofenga heigai waha nomo beele baingaro gai inyina, onou bona ere waha boya letigei nomo onoya. Onou wa tere tebere ninatege fosokodu fowei uwa. Onou bona ere beele waha nomo hugu abitimu tigei nomo ababi deya. \v 12 Tere Kristen saini ufaro amina heigeye, onodu tere edo langa Itou nomo beele nere ila agotete nigage. Onou wa uwa. Tere ninatege isou tu‑tu tigina, waha bona nere fai ila ege, Itou nomo beele matau amugou tigini waha tere agotete tigodbode. Tere da danga bagu tei nomo iinga haiya wegu uwa. Tere eeme gai nyi boya yafaya. \v 13 Ere alai, nere emenga nyi-nyide wa, nere magana momodo. Onodu nere fanyimu adoha tigini waha nere alai uwa. \v 14 Onou wa, da danga bagu waha nere fai aroro wane waha nebere. Nere fai onouha waha, nere saini baingaro fanyimu adoha waha no hilou, adoha waha no inyaba, waha haawewei nomo bode lalinga wane, onodu elebe nere isidedu bode, nebere ninanege foowai. \c 6 \s1 Ere danga bagu yafaboya, Itou no ere hilobainga ono higei nomo bona itari tuwoboya. \p \v 1-2 Ariya, ere Kristus nomo beele isisiwou amugedu teya waha, ewe beele langanga ada lewoboya. Ere gai onounga onowei mata boya wa, ere mata nomo auuma saini baingaro tauya dorofe, onou wa ere mata iinga jaimuwei uwa. Onou bona ere huwanyage ubuludu, Itou boya huwanyage ngalengawei nomo fanyimu bona beele baingaro turi boya, fanyimu agenege auma uwau tigini waha oruwa moge tuwei nomo bagu, yaage bisemu nigou fanyimu hogo fere-fere bagu, nere fai yaulanege langa owonege tafou nomo fanyimu bona, ere beele baingaro ada lewoboya. Onodu ere fai‑aita umeru wane waha ege jayei nomo bona bagu, ere oruwa Itou nomo haawe langa oto wedenga no ere agege auma yafou hilobainga tei nomo yo, uwa ere agou inyaba gai-gai nomo waha tei nomo yo, waha nomo beele baingaro ada lewoboya. Ere beele onouha langa ada haledu oto woya. Ere fai aroro nebere isisiwou tei nomo. \v 3 Onou wa, Itou no ere onou onowei nomo edo higei mata wonga wa, ere ono woboya. \p \v 4-6 Fai ila nere Itou nomo lala amina taneha. Onodu nere toota ha laluwa langa mai waha elegedu edega wane. Onodu bode nere Hauri Guuni amina taneha. Nere Itou nomo beele, nomo onowou uredu bode nere isane, beele waha no hilobainga tigini. Nere Itou nomo danga amina isaneha, danga waha no saini hilobainga iinga heigona waha langa malala wonbona. Ariya, fai onouha waha no mebodudu Itou moge tubona wonga, no ege gidu mai huwanya ubuluwei nomo jala uwaunga uwau. No fanyimu onona wa, no nogo Itou nomo Idau nauge abalakawou langa ege warina dorofe. Wa no ege nauge abalakawou langa kungalemu tuna dorofe, ono wonga nere fai edo memesi beele letuwodbode. \p \v 7 Saini baingaro yaage no me ganga, oula no yaage waha te‑tena. Onou wa oula waha no nere fai-aita haga taude waha hoyo nigei nomo da baingaro heigemuwei mata wonga wa, Itou no oula waha figide tuwonbona. \v 8 Onou wa, oula no maalu kudina bagu, jiigu inyaba bagu wahanga heigemuwei mata wona wa, no oula inyaba. Inyanga udidiwei uwa langa, Itou no inyabawei nomo lewonbona. Ono wonga eeya no biti boro wonbona. \p \v 9 Ilibafe gane tigini, elebe ere beele danga bagu beha letigiya. Onou wa ere isiya, tere inyabawou onouha waha ada taagu ganga. Itou no tere hoyo tigidu bona, ege gidu hatigona bona. \v 10 Itou no fai inyaba uwa, onodu no tere haruwe hilobainga onowei waha bona agokuli ada digonbona. Uwa. Tere tebere huwanyatege Itou tuweinga, waha no tebere huwanyatege nomo fai-aita hoyo nigei nomo bona jaimu tagaiha. Onou bona, tere gai onounga onoya. \v 11 Onou wa, tere oruwanga haruwe danga bagu onounga tei nomo bona, ere inyangaro gau higina, onodu tebere huwanyatege ngalengawou yaasu bonade, Itou hilobainga ono higei nomo saini hangadawai waha itari wagu. \v 12 Tere hogonyi adai tigou. Tere nere fai huwanyanege tigini ngalengade ganga, fasadu ada hogonyi nigina waha, nebere fanyinege oojo wagu, Itou no amina nere dada oruwanga nomo magana gane nigei nomo lewai waha elegane. \s1 Ere Itou nomo beele baara tawou waha boya, edo huwanyage danga bagu ngalenga woboya. \p \v 13 Amina Itou no Abraham beele baara tau fuwona onowai. Onodu fai ete no anyakaro onodu Itou feiya tuwou te uwau, Itou no edo langa nomo unyi gai tigini ouwe langa wou lewona bona. Onou bona, Itou no nogo nomo unyi langa no benou lewai, ngalenga tigini ouwe langa. \v 14 “Ji ngalenga tigini leni, ji ne hilobainga tigini ono hinon boni, ne name asane gane ono nigehenga, tigini baingaro heigodbode.” \v 15 Onodu Abraham no itari bona, no fasadu hogonyi tuwei uwa, iinga no dada oruwanga Itou amina no tuwei nomo beele baara tawai waha elegaiha. \p \v 16 Beele ngalenga tigini owe langa lewou nomo fanyimu wa benou. Fai nere fai ete unyi langa ngalenga tigini owe langa wou lewodbode, waha no abitimuna wa, fai waha no anyakaro tigini, onodu no nere feiya nigou. Onodu fai ete no lewona bona, ngalenga tigini owe langa wona wa, no nere fai ila nomo beele ilei fuwoguga bona huranege fosokomu bona nomo beele dangamuna. \v 17 Amina Itou no ere Abraham nomo gane hilobainga tigini ono higei nomo bona beele baara tawaiha. Onodu no foomudu, ere tigini benou abitimu higei nomo bona, no nomo ninau ubulu wei nomo edo uwa, onou bona no nogo nomo beele dangamuwei nomo bona, no ngalenga tigini ouwe langa iwai. \v 18 Onou bona, elebe beele nga inyidere, Itou nomo beele baara tawou bagu, no beele ngalenga tigini ouwe langa wou lewai waha bagu. Nere nga ada ubulu wodere, onodu beele nga waha langa Itou no tigini ada yaawa wona. Onou bona, ere fai heige haradu goi Itou hinomu langa huwari weye waha, ere Itou nomo beele baara tawou waha boya edo ninage isidu boya, ere ebere huwanyage edo dangamudu boya, ere Itou no dada higei nomo beele baara tawai waha, elegei nomo itari woboya. \v 19 Itou no ere itariwei nomo lehigai waha, no ere ebere agege auma yafou nomo angga danga bagu hilobainga dorofe inyina. Angga waha no Jauli guuni huwanya gamu langa tigini ogola anyakaro tempel langa tofiyane waha mogo langa goyai. \v 20 Yesus no ere hoyo higei nomo bona, no amugedu Jauli huwanya waha gamu goyaiha. Taate bona, no pris mora bagu Melkisedek dorofe heigai, onodu no pris mora bagu gai-gai onounga yafonbona. \c 7 \s1 Melkisedek no fai unyi anyakaro bagu. \p \v 1 Melkisedek no waha, no Salem nebere king, onodu no Itou gai ouwe langa waha nomo Pris. Saini Abraham no waradu nere king dunege kotedu bona, gidu ege golodu matane goi gainga, Melkisedek no jala langa toroba tudu bona, no figiniwou tuwai. \v 2 Ono wainga, Abraham no dada oruwanga oota langa elegai waha matau 10 langa fouredu, wesedu bona matau ete Melkisedek tuwai. Ariya, ere Melkisedek unyi wa benou ubulumuya, No Onowou Tigini Nomo King. Onodu fere no Salem nomo King, wa ere benou ubulumuya, No Huwanyanege Foinga Inyei nomo fanyimu waha nomo King. \v 3 Melkisedek no umamu anya ngare uwau. Onodu no asa gane fere uwau. No anya bisi tuwou fati uwau, no umei nomo fati fere uwau. No Itou nomo Idau dorofenga yafana. No pris gai-gai onou yafana. \p \v 4 Tere Melkisedek bonade isagu, no tigini unyi anyakaro bagu. Ere ebere asage amugou Abraham, no dada hilobainga-hilobainga oruwa oota langa elegai waha, no matau 10 langa fouredu, wesedu bona matau ulate Melkisedek tuwai. \v 5 Nere Liwai nomo idau gane waha, nere pris haruwe te‑tede. Onodu nuuni beele no benou lena, Nere Israel nere nebere dada matau 10 langa fouredu, wesedu bode matau ulate nere Liwai nigodbode. Nere Israel, nere Liwai nebere bainege gane, onodu nere fere, Abraham nomo idau gane. Onou wa, Israel nere nebere dada matau waha etenga tedu bode, nere nebere bainege gane waha nigi-nigide. \v 6 Ariya, Melkisedek no, Liwai nebere gane laha heigei uwa. Onowai wa, no Abraham nomo dada waha matau ete taiha. Onodu bona Melkisedek no fai Itou nomo beele baara tawou no langa inyina waha figiniwou tuwaiha. \v 7 Ere tigini benou isi deya, fai no figiniwou nigina waha, no fai anyakaro. Onodu fai no, no langa figiniwou tena waha, no nomo huuna langa yafana. \p \v 8 Nere Liwai, nere Israel nebere dada matau waha etenga te‑tede, nere fai umei nomo wahanga. Onou wa, Melkisedek, fai no waha, Abraham nomo dada matau ete taiha, Itou nomo buk langa, no umai waha bona te lewei uwa. \v 9 Ere benou lewei nomo edo, Liwai no nere Liwai nebere asanege. No nogo we dada Melkisedek tuwai. \v 10 Ngalenga, no iinga heigei uwa inyi gainga, Melkisedek no Abraham jala langa toroba tuwai. Onou wa no nomo asa Abraham, gogala langa inyi gainga, saini waha langa Abraham no nere dada waha Melkisedek tuwaiha. \s1 Pris eege waha no nere pris aminaha feiyade nigou. \p \v 11 Amina nere Israelha fai-aita nere nuuni beele tane, onodu nuuni beele no benou lena, Liwai nere pris haruwe todbode. Onou wa, Liwai nebere pris haruwe waha, nere fai-aita ono nigagenga, nere hilobainga tigini heigage wa, Itou no taate bona pris ete iinga heigei nomo bona lewai, no Melkisedek dorofe, no Aron dorofe uwa? \v 12 Onou wa, nere pris eege heigei mata wogunga wa, nuuni beele fere no eege heigonbona. \v 13 Itou no fai waha no pris gai-gai yafonbona lewai, fai waha no fereha, onodu no nomo ganeha amina fai ete alta langa pris haruwe dorofe tei uwa. \v 14 Ere alai, ebere Anyakaro no Juda ganenge laha heigai. Onodu Moses no nere fai ganenege wahaha ete pris yafei nomo beele te lewei uwa. \p \v 15 Ariya ere pris eege heigaha beha, urei nomo wa no Melkisedek dorofenga, onodu ere tigini benou isoboya, no nere Liwai nebere gane pris feiyade nigou. \v 16 Nere Liwai nere pris heige-heigede taate bona, nuuni beele no lena, nere fai wahaha nere pris heigodbode. Onou wa, agenege auma gai-gai yafou nomo danga no ono wainga, Yesus no pris heigai. \v 17 Itou no, no bona benou lewai, \q1 “Ne pris gai-gai yafau ganga. \q1 Ne pris Melkisedek dorofe.” \m \v 18 Ariya, beele beha no abiti higina wa, Itou no nuuni beele aminaha yosomuwaiha, taate bona, nuuni beele waha no danga uwau, onodu no ere hoyo higei nomo edo uwa. \v 19 Nuuni beele no dada ete ono wainga hilobainga tigini te heigei uwa. Ono wainga Itou no jala ete gai hilobainga, no nuuni beele feiya tuwou waha helufawai, onodu jala waha langa, ere edo Itou hinomu langa goyo boya. \p \v 20 Onodu fere, saini Itou no Yesus hangada tuwainga pris heigai langa, no ewe hangada tuwei uwa. No ngalenga tigini ouwe langa ibona no hangada tuwai. Nere pris aminaha, nere onou uwa. Fai ete te no ngasunga ngalenga tigini ouwe langa iwainga nere pris heigegu uwa. \v 21 Onou wa, Itou no nogo we lewai, \q1 “Ngalenga tigini ouwe langa iwainga, Yesus no Pris heigai. \q2 Itou nomo buk langa no benou lena, ‘Anyakaro no amina, \q1 Ngalenga tigini ouwe langa,’ iwaha. \q2 Ne pris gai-gai yafau ganga. Onodu no nomo beele ege ada ubulu wona.” \m \v 22 Onou waha bona ere isiya, Yesus no beele agili mala karuwai waha, no gai hilobainga, no beele agili mala karuwou aminaha waha, feiya tuwou. \p \v 23 Amina nere fai baingaro pris heige gane, taate bona nere umeru gane, nere pris gai bode ada yafa gane. \v 24 Onou wa, Yesus no gai-gai yafana. No pris haruwe gai-gai yaasuna, no hoyo tuwou te uwau. \v 25 Onou bona saini oruwa no edo langa nere fai-aita no nomo unyi langa, nere Itou hinomu langa maide waha, ege gidu hanigonbona, taate bona, no gai-gai ago auma yafa bona, no Itou nere hoyo nigonbona waha hauya tu‑tuna. \p \v 26 Pris mora bagu onouha waha, no ere hoyo higei nomo edonga edola. Onodu no onowou Itou gaude tuna waha, oojo-oojona. Onodu no langa nyabuluwou ete inyei uwa. Itou ago langa no jijiga uwau. Onodu Itou no, nere fai-aita une tafade waha, baede nigidu bona, ha laluwa gai ouwe langa tafa tuwai yafana. \v 27 Nere pris mora bagu aminaha nere, fati oruwa langa eeya muru warei nomo haruwe bagu. Amugedu nere nage nebere une uuluwei nomo bode eeya muru wari-waride, onodu bode iinga ege, nere fai-aita nebere une uulu nagei nomo bode eeya muru wari-waride. Onou wa Yesus no haruwe onouha uwau. No eeya muru saini etenga waraiha. No nogo nomo ago auma yafou waha, Itou tuwaiha. \v 28 Nuuni beele no nere fai danganege uwau waha, hangada nigi ganga nere pris mora bagu heige-heigede. Onou wa, beele ngalenga tigini ouwe langa iwou waha, no iinga nuuni beele mogo langa heigai, onodu bona no Itou nomo Idau hangada tuwai. Pris mora bagu waha, no fai gai hilobainga tigini, onodu no ere hoyo higei nomo fai amugou tigini heigai. Onodu no gai-gai onounga yafonbona. \c 8 \s1 Yesus no ha laluwa langa pris mora bagu yafana. \p \v 1 Ariya, ere beele leya beha nomo hugu benou, ere ebere pris mora hilobainga onouha yafana. No ha laluwa langa king amugou nomo yafagou sia owo hilou langa amina yafana. \v 2 No Pris haruwe, Itou nomo mata ha lauwa langa inyina walanga haruwe tena. Wa Itou nomo mata tigini. Mata waha, nere fai tawegu uwa. Anyakaro no nogowe tawai. \p \v 3 Nere pris mora bagu oruwanga, nere toota elege tamaidu bode, Itou eeya muru wari fuwei nomo haruwe bagu. Onou waha bona, Pris mora bagu Yesus no fere, no eeya muru waronbona. \v 4 No oula langa yafei mata wona wa, no pris ada yafonbona. Taate bona, nere pris amina yafade, ono bode nere nuuni beele lena onou, nere toota hogo fere-fere Itou tu‑tude. \v 5 Nere bori mata oula beha langa otona waha langa, Pris haruwe te‑tede. Bori mata waha, no ewe bori mata ha laluwa langa otona waha nomo anu isisi wounga. Wa no Itou Moses letuwai dorofe, saini Moses no sel bori mata otomu wona ono gainga, Itou no benou letuwai, “Saini ne sel bori mata nomo dada oruwa bonahe, ne ago anu ji amina muju langa abitimu hinene onounga urede bonahe oojodu atau.” \v 6 Onou wa elebe Yesus no pris haruwe tena, onodu haruwe waha no, pris ila nebere haruwe feiyade nigou. Taate bona, no beele baara tawou ingaha waha dangamuwei nomo gama fai. Onodu beele baara tawou waha no, beele baara tawou aminaha waha feiyade tuwou. Onodu beele baara tawou iingaha no ere dada higei nomo beele agili mala karuwai waha, no beele baara tawou amugou, no ere dada higei nomo bona beele agili mala karuwai waha, feiyade tuwou. \s1 Beele baara tawou iingaha no, beele baara tawou amugouha waha feiyade tuwou. \p \v 7 Ariya isagu. Beele baara tawou amugouha waha no gai hilobainga wage wa, Itou no beele baara tawou eege ada ono wage. \v 8 Onou wa, Itou no nere fai-aita nebere nyabuluwou malalamu nagidu bona, no benou lewai, “Anyakaro no lena, ‘Isagu! Ji nere Israel bagu, nere Juda bagu bona beele baara eege tawei nomo boni saini ete amina hangadanaha. \v 9 Ariya, beele agili mala karuwou waha no, amini saini ji nere nebere asanege gane, Isip langa owonege yaasudu hanigedu mai boni, beele agili mala karu wene dorofe uwa. Onou wa nere yame beele agili mala karuwou waha oojo wegu uwa, ono wanenga ji Anyakaro, ji nere moge nigene. \v 10 Ariya ji beele agili mala karuwou eege, nere Israel fai-aita bagu langa onowoni ononi waha benou. Ji yame nuuni beele oruwanga, nere nebere ninanege langa tafa nagon boni. Onodu ji yame beele nere huwanynege langa yerege nagon boni. Onodu ji nere nebere Itou yafa gehenga, nere yame fai-aita gane yafodbode. \v 11 Onodu saini waha langa nere fai, nere ilibanege gane yo, bainege gane yo, agotete nigi bode benou ada lenigode, “Tere Anyakaro bonade isagu.” Nere fai ewe yo, nere unyinege anyakaro bagu yo, wa oruwanga ji isi hiyodbode. \v 12 Taate bona, ji nere bona au yaronga nebere une uulu nagidu boni, ji ege waha boni ninafe ada isoni.’” \p \v 13 Ariya beele waha, Itou no beele agili mala karuwou eege waha langa lena, onodu onowou waha langa, no benou abitimuna, beele agili mala karuwou amugouha waha, no asariwai. Onodu dada asari waha, no usu wona onona, no saini menekelenga inyidu bona, gai usuyanga wonbona. \c 9 \s1 Nere Pris mora bagu aminaha, nere kaafa ganenege langa eeya muru warigane \p \v 1 Ariya, beele agili mala karuwou amugouha waha no, bori urei nomo fanyimu nomo nuuni beele ila bagu. Onodu bori mata oula beha langa otona waha no, \v 2 sel bori mata ete nere otomu wane. No nomo jauli amugou waha langa, lama nomo dumuga bagu, tewol beret bagu waha nere Itou ago langa otode. Ariya jauli waha nere lede, “Jauli guuni.” \v 3 Onodu jauli guuni waha mogo langa nere ogola anyakaro ete orei dorofe tofiyane. Onodu ogola waha mogo langa, jauli ete bagu, nere lede, “Jauli guuninga guuni.” \v 4 Alta nere paura biteru wogunga, nomo buutu agiya hilobainga heigemuwei nomo waha, nere gol langa kuromu wane, wa no jauli waha langa beele agili mala karuwou bogisi waha ngare inyidere. Nere bogisi waha gogala oruwanga gol langanga kutaum wane, onodu bogisi huwanya waha langa nere gol tauwe mana bagu waha huwanya langa tafane bagu, Aron nomo gologou hoobu no hui amina fuduwai waha bagu, megebu nga amina Itou no beele agili mala karuwai waha bagu, walanga inyide. \v 5 Ariya, bogisi waha nomo alao wa, nere fai-aita nebere une uulu nagei nomo haumu. Onodu ensel nga waha neire agenere anu isisiwou bogisi yaula langa inyina. Onodu neire hadinere isebuwou inyi bodere bogisi waha nomo alao kutau tudere. Nere ensel nga waha, nere Itou no haumu waha langa yafana iwou waha abitimudere. Onou wa, ji elebe dada waha nomo hugu oruwanga ada malalamu woni. \p \v 6 Nere dada onou ono wane, ariya pris nere fati oruwanga la, nere sel bori mata jauli amugou waha huwanya langa goidu bode, nere nebere haruwe te‑tede. \v 7 Onodu pris mora bagu nogonga, no jauli nga waha nomo huwanya langa goi-goina. No haga orei oruwa langa, no jauli waha huwanya saini etenga goina. Onodu no ewenga ada goina. No ganenege tedu bona no jauli waha huwanya goi-goina. Onodu no ganenege waha langa, no nogo nomo une uulu bona, nere fai-aita ninanege ada iside bode nyabuluwou ono wane waha, nebere une uulu nagei nomo eeya muru wari-warina. \v 8 Ariya onowou waha langa Hauri Guuni no benou abitimu higina, saini bori mata amugou waha no gai oto gainga, ere Itou nomo mata huwanya goyei nomo jala no malala heigei uwa. \v 9 Sel bori mata waha no, nere dada elebe saini beha langa heigodbode waha nomo agenege anu isisiwou. Sel bori mata waha langa, nere Itou toota tubode, nere no eeya muru wari fu‑fude. Onou wa, nere dada waha oruwanga fai bori goi-goide waha, nebere huwanyanege ada tiginimu nagonbona, ono wonga nere benou isodbode, nere nyabuluwou ete ono wegu uwa. \v 10 Nere nuuni beele waha, nere dada nyei nomo bagu, yaage nyei nomo bagu, nere fai-aita jijiga uwau heigei nomo fanyimu hogo fere-fere waha bode lede. Nere genege gala nomo dada bodenga lede. Itou no nere nuuni beele waha, nere fai-aita edo oojo gogunga goi, saini Itou no dada oruwa tiginimu wona la haawe wonbona. \s1 Yesus no nogo nomo ganemu langa eeya muru warai. \p \v 11 Onou wa, Kristus no elebe amina maha, no medu bona nere dada hilobainga amina heigane waha nebere pris mora bagu yafana. No sel bori mata aminaha feiya tuwou gai hilobainga tigini waha, huwanga langa amina goyaha. Mata waha fai owonege langa tafegu uwa. Taate bona, wa no oula beha nomo dada uwa. \v 12 Onodu Kristus no meme bagu bulumakao magana bagu nedere ganenege tedu, bori mata waha huwanya langa goyei uwa. No eeya muru no nogo nomo ganemu langa waridu bona, bori mata huwanya goi etengawai. Onodu bona no ere ege gidu gai bona ejiya higai \v 13 Ariya nere fai-aita Itou ago langa jijiga bagu haigei mata wode wa, pris nere meme bagu bulumakao madowa bagu nebere ganenege bagu, nere bulumakao kufi biteru gane usigena waha nomo amuji bagu elegedu bode, nere fai-aita waha langa feu-feude. Nere onou onode wa, nere fai-aita bagu waha ege ono nigogunga Itou ago langa jijiga uwau heigei nomo bode, onodu nere hangada nigogunga Itou nomo fai-aita tigini yafei nomo bona. \v 14 Onou wa, Kristus nomo ganemu no waha feiyawou. Kristus no langa nyaduluwou ete nomo waraga no langa inyei uwa. Gai uwanga uwa. Onodu hauri gai-gai inyou nomo daga langa no nogo nomo ago auma yafou eeya muru waroufe Itou tuwai. Onou bona, nomo ganemu no ere ebere geege galanga jijiga uwau heigemuwei nomo bona onowei uwa. No ere ebere waraga usumu hagai. Onou bona ere isiya, ere Itou ago langa jijiga uwau tigini yafaya. Onou waha bona ere ege nere nuuni beele agenege auma uwau waha ada oojo nigoya, ere Itou gai‑gai yafonbona waha nomo haruwe edo te fuwei nomo. \s1 Kristus nomo ganemu no, beele baara tawou ingaha waha dangamuna. \p \v 15 Yesus nomo ganemu no ere ono higainga, ere Itou ago langa jijiga uwaunga uwau heigeiha, onou bona Yesus no beele baara tawou iingaha waha dangamuwei nomo bona gama fai yafana. No nere fai-aita beele baara tawou aminaha inyi gainga, nere une tafane waha uulu nagi bona, no nere ege gidu ejiya nigidu hanigei nomo bona no umaiha. Onou waha bona, nere fai-aita oruwanga nere Itou nomo yaurou isidu bode, oojo tubode wonga, nere edo Itou no amina nomo magana gane agenege auma nigei nomo bona lewai waha todbode. Onodu nere gai-gai hilobainga yafodbode. \p \v 16 Fai no oojo tuwona ninau isona wa, no umonbona, onodu no beele malalamudu faiwei no nomo dada elegonbona waha, no beele agili mala karuwou dorofe pepa langa yeregena. Onodu magana no beele baara tawou waha oojodu bona, no dada umamu hangada fuwai waha elegei nomo gaude tuwei mata wonga, fai nere ngasunga benou isi dewodbode, Umamu no umaiha waha bona, nere magana waha awa tuwogunga no umamu nomo dada elegonbona. \v 17 Ariya, fai waha no umei mata wonga, beele baara tawou waha no elebe danga bagu inyina. Onou wa, fai no beele baara tawai waha no umei uwa, no gai ago auma yafei mata wonga, no nomo beele baara tawou waha no ewe inyina. \v 18 Ariya fanyimu onou dorofenga, nere kaafa dukote wanenga umainga, nere beele baara tawou amugouha waha dangamuwei nomo bode nomo ganemu feu waneha. \v 19 Ngasunga, Moses no nere fai-aita nuuni beele oruwanga malalamudu lenigai. Onodu bona, iinga no bulumakao magana, meme ngare ganenege elegedu bona, yaage bagu ubulumuwai. Onodu bona, no hisop nauge tuwa nere sipsip ululumu langa, fawa giriwou umugedu bode dagane waha tedu bona, ganenege langa kobomuwai. Onodu no fasi tedu bona, ganenege menenga onou hisop nauge tuwa waha langa fadadu inyai waha, aya wainga buk yaula langa bagu, nere fai-aita oruwanga jaulanege langa bagu minai. \v 20 Onodu bona no benou lewai, “Beha waha beele baara tawou, Itou no tere oojowei nomo letigai waha dangamuwei nomo ganenege.” \v 21 Onodu Moses fere no fanyimu onounga la, no ganenege sel bori mata langa bagu, bori nomo haaya langa bagu oruwa firijawai. \v 22 Onou bona ere isiya, nuuni beele nomo fanyimu langa, nere dada oruwanga ganenege langna, jijiga uwau heigode ono‑onode. Nere dada ete dukote wogunga nomo ganemu ada feuwei mata wonga wa, Itou no nere fai-aita bagu nebere une ada uulu nagonbona. \s1 Kristus no une uuluwei nomo bona, no nogo eeya muru waraiha. \p \v 23 Nere sel bori mata nomo dada wa, nere dada ha laluwa langa otode waha nebere agenege anu isisi wounga. Onodu nere Itou ago langa dada waha ono wogunga jijiga uwau heigei nomo bode, nere kaafa nebere ganenege elege-elegede. Onou wa, nere dada tigini ha laluwa langa otode waha ono wogunga jijiga uwau heigei nomo wonga, no eeya muru hilobainga tigni bagu, no kaafa langa eeya muru warou waha feiya tuwou. \v 24 Ere isiya, Kristus no fai nere owonege langa bori mata tafane waha huwanya langa goyei uwa, wa no Itou nomo bori mata tigini waha nomo ago anunga isisiwou. No tigini ha laluwa huwanya langa goyai. Onodu no elebe gai Itou hinomu langa yafa bona, ere hoyo higina. \p \v 25 Ariya, haga orei oruwa langa, pris mora bagu no ganenege eeya muru warou waha tedu, Jauli Guuni Tigini waha huwanya langa goi-goina. Onodu ganenege no tena waha, no nogo nomo ganemu uwa. Onou wa, Yesus no onou onowei uwa. No ha laluwa langa eeya muru warou dorofe no nogo Itou tuwei nomo bona manai. Onodu no saini baingaro onowei uwa. \v 26 No saini baingaro ono wage wa, no jimiri ege baingaro aulage, saini Itou oula tafai langa hugu waridu mai elebe beha langa edo wage. Onou wa uwa. Elebe fati usuwei nomo saini juguna, Kristus no oula langa heige etengawai, onodu no une uuluwei nomo bona, eeya muru warou dorofe no nogo Itou tuwai. \v 27 Nere fai-aita oruwanga umeru etengadu bode, iinga nere kot langa heigodbode. \v 28 Onou dorofenga, Kristus no fai-aita baingaro nebere une nomo ou aulei nomo bona, no saini etenga no nogo eeya muru warou dorofe Itou tuwai. Onodu iinga no heige nga wonbona, onou wa, saini waha langa no une uuluwei nomo ada mona. No fai-aita nere no itari tude waha, tigini ege gidu hanigei nomo monbona. \c 10 \s1 Eeya muru aminaha waha, nere une uuluwei nomo edo uwa. \p \v 1 Ariya, Moses nomo nuuni beele langa, ere dada hilobainga iinga huunta la heigodbode waha, nebere agenege anu isisiwou wahanga ure‑ureya. Onou wa, no dada waha bona tigini abitimude higei uwa. Nuuni beele no lena, haga orei oruwanga la, nere eeya muru onouhanga warode, onou waha bona ere isiya, nuuni beele no nere fai-aita bori mata langa maide waha, tiginimude nigei nomo edo uwa. Nuuni beele no nere ono nigonga hilobainga tigini heigei nomo edo uwa. \v 2 Onou wa, eeya muru onouha waha no nere fai-aita ono nigonga hilobainga tigini heigei nomo edo wage, nere eeya muru ege ada warage. Eeya muru warou etenga wahanga no nere fai-aita bori mata langa maide waha edo la ono nigagenga eege heigou wage, nere huwanyanege langa nere ege ere une nomo nyabuluwou bagu iwou ada isage. \v 3 Onou wa uwa. Haga orei oruwa langa, eeya muru waha ono nigi ganga nere nebere une bode ege ninanege isi-iside. \v 4 Ariya, nomo hugu wa benou. Nere bulumakao madowa bagu, nere meme bagu nebere ganenege waha no, une uuluwei nomo edo uwanga uwa. \p \v 5 Onou bona, saini Kristus no oula langa mai waha no benou lewai, \q1 “Nere kaafa dukotedu bode, \q2 eeya muru warei nomo ne awani. \q1 Onou wa, ne genege gala ete ji hiyei \q2 nomo boni haiya wene. \q1 \v 6 Nere eeya muru warou eeya \q2 langa biteru gane usige borona bagu, \q2 une uuluwei nomo eeya muru warou waha fere ne awani. \q1 \v 7 Ariya, ji elebe benou leni, \q2 ‘Itou, ji amina menaha. Nere amina ji bode beele \q2 buk langa yeregane onou. \q2 Elebe ji ne name gauwou oojowei nomo boni menaha.’ ” \m \v 8 Amugedu, nuuni beele no eeya muru warei nomo lenigina waha bona lena. No benou lena, “Ne nere kaafa waridu bode eeya muru warei nomo gau hinei uwa. Nere eeya muru warou, eeya langa biteru gane usige borona waha bagu, une uuluwei nomo eeya muru waride waha bagu, ne ada gau hini‑hinina.” \v 9 Onodu bona, iinga no benou lewai, “Ji ne name gauwou oojo wonboni amina menaha.” Onou bona, no onowou aminaha waha yosomudu bona, no onowou eege waha ono wainga, no nomo haumu tai. \v 10 Yesus Kristus no Itou nomo gauwou oojodu bona, no nogo nomo gogala saini etenga langanga eeya muru dorofe waraiha. Onodu onowou waha langa, no ere ono higainga, ere Itou nomo fai-aita tigini heigeye, ere elebe guuni yafaya. \s1 Kristus nomo eeya muru warou no une uuluwei nomo gai edola. \p \v 11 Pris oruwanga nere oto bode nebere haruwe fati oruwanga langa tetede. Ono bode nere eeya muru hogo etenga wahanga une uuluwei nomo edo uwanga uwa waha, saini baingaro ono-onode. \v 12 Onou wa, Kristus no une uuluwei nomo bona, no eeya muru wari etengawai, eeya muru waha no edo saini oruwa langa inyonbona. No onou ono borodu bona, no Itou owo hilou langa yafa bona, \v 13 Itou no nomo honggoro fai nomo huuna langa tafa nigei nomo bona saini itarina. \v 14 No fai‑aita waha ono nigainga, nere Itou nomo fai-aita tigini heigane, no eeya muru warou etenga langanga nere ono nigainga hilobainga tigini heigane, onodu nere edo la onounga gai-gai yafodbode. \p \v 15 Hauri Guuni fere no beele malalamudu benou lehigina, \v 16 “Anyakaro no benou lena, ‘Beele agili mala karuwou eege ji nere bagu onowoni ononi waha benou. Ji yame nuuni beele oruwanga nere ninanege langa tafa boni, nuuni beele waha, nomo beele nere nebere huwanyanege langa yeregonboni.’ ” \v 17 Onodu bona iinga no beele waha turidu benou lewai, “Ji nere nebere une uulu nagidu boni, ege ninafe ada isonboni.” \v 18 Onodu Itou no une amina uuluwei mata wonga, ege une uuluwei nomo eeya muru warou haruwe uwau. \s1 Ere huwanyage ngalenga dewonga, Itou hinomu langa goyo boya. \p \v 19 O baabo gane, Yesus nomo ganemu no ere ebere une amina uulu hagai, onou waha bona ere Itou nomo mata Jauli Gai Guuni waha huwanya edo goyoboya, ere adai umugoya. \v 20 Ere jala eege ago auma waha nomo jauli huwanya edo goyo boya. Jala waha Yesus no nogo helufawai, no ogola anyakaro jauli arasai sesewou dorofe tofiyedu inyai waha huwanya goyai. Ogola waha no nogo nomo gogala dorofe. \v 21 Ere pris mora anyakaro bagu, Itou nomo fai-aita oruwanga oofa nigi-nigina. \v 22 No nomo ganemu, ere ebere huwanyage langa firijawai, ere nyabuluwou onowei waha nomo fanyimu inyaba usumuwei nomo bona, onodu ere ono higonga isoboya, ere Itou ago langa tigini jijiga uwau yafaya. Onodu no ebere geege gala yaage tigini uunyi uwau langa bisemuwai. Onou bona, ere huwanyage langa yaawa fanyimu otode waha oruwa elege ayarudu boya, ere Itou boya tigini huwanyage ngalenga wonga no hinemu langa goyo boya. \v 23 Ere ebere huwanyage ngalengawou bagu, ere dada hilobainga itariya waha bona bagu beele malalamudu leleya. Ariya ere ebere huwanyage ngalengawou danga bagu yaasu boya, ere adai umugedu gurutu woya. Ere isiya, Itou no dada oruwanga amina ono wonbona lewai waha, no ngalenga tigini ono wonbona. \v 24 Ere etenga-etenga nere Itou nomo fai-aita bagu boya fere ninage isoboya, onodu nere ila gau nigi bode fanyimu hilobainga waha ono nigodbode. Waha boya jaimu nigi boya jala kuru nagei nomo. \v 25 Onodu ere Itou nomo fai-aita ere gaara komowei nomo fanyimu waha adai awoya, nere fai ila ono‑onode onou. Tere isiya, Kristus nomo Fati mai jugu waha. Onou waha boya, ere etenga-etenga nere ila huwanyanege dangamu nagei nomo haruwe danga bagu toboya. \s1 Ere Itou idau adai moge tuwoya. \p \v 26 Isagu. Ere Kristus nomo ngalenga beele waha isou tedu boya, iinga ere ebere gauwou langa une nomo fanyimu langa golo boya wonga, une waha uuluwei nomo eeya muru ege ete warei nomo inyei uwa. \v 27 Ere kot nomo fati anyakaro waha itari boya, eeya anyakaro ngasu bona Itou nomo honggoro fai biteru nigonbona haiya waha inyina, waha boya umuge dewoboya. \v 28 Ere isiya, fai ete no Moses nomo nuuni beele feiyawei mata wonga, fai nga yo eei nere uredu bode, nere no nyabuluwou onowai waha bode beele malalamudu lewei mata bode wonga, nere no augami ada tuwodbode. Nere no dukote wogunga umonbona. \v 29 Ariya, fai no Itou Idau moge tuna waha boya, tere adadu isiya? Fai waha no ou gai anyakaro waha tonbona. Kristus nomo ganemu no beele agili mala karuwou eege waha dangamuna, no fai waha ono tuwainga, no Itou nomo fai tigini heigedu bona no guuni yafai. Onou wa, fai waha no elebe ganemu waha no dada ewe dorofe ono tuna. Onodu no aau warou nomo Hauri onowou gai inyaba ono tuna. \v 30 Ere isiya, Itou no benou lewai, “Nyabuluwou nomo agou kabaka nigei nomo wa, ji yame haruwe. Ji yage we nebere nyabuluwou waha agou nigi boni, inyabamu nigonboni.” Onodu bona no ege benou lewai, “Anyakaro no nogo we, no nomo fai-aita nebere onowou kot langa haawe nagonbona.” \v 31 Onou wa Itou gai-gai yafagou, no fai ete inyabamu tuwei nomo yaasu tuwona wa, fai waha no edo umuge dewona. \s1 Ere huwanyage ngalengawou langa danga bagu oto woboya. \p \v 32 Tere amina, saini tere Itou nomo lala tei waha bonade ege ninatege isagu. Saini waha langa nere ou aroro tiganenga, tere jimiri baingaro aulei. Onou wa, tere danga bagu oto boya, ou waha feiya nigei. \v 33 Saini ila nere fai-aita agenege langa tafa tigidu bode, nere memesi beele letigi bode, nere fai-aita agenege langa inyabamu tigane. Onodu saini ila tere fai-aita ou onouha tane waha fada nigidu boya, nere hoyo nigei, \v 34 onodu saini nere tebereha ila dagou mata langa tafa niganenga, tere fai dagou mata langa yafane waha boya augami tigainga, tere hilou tafa nigeye. Onodu saini fai nere tere tebere dada eleganenga, tere yafadu edega boya nere awa nigei, taate bona, tere benou isei, tere tebere dada tigini gai inyina, onodu waha no gai-gai inyonbona. \p \v 35 Tere onowou hilobainga amina onogei waha ninatege isidu bonade, tere tebere huwanyatege ngalengawou danga bagu waha adai awagu. Tere huwanyatege danga bagu ngalenga wonga, tere agou kabaka gai anyakaro taagu ganga. \v 36 Tere danga bagu oto wagu, ono wagu wa, tere Itou nomo gauwou edo oojo wagu ganga. Onodu tere edo langa, dada hilobainga Itou no amina tere tigona beele baara tawai waha elegagu ganga. \v 37 Yo, “Saini ufaro uwa. Saini tutu menekele langa fai no mayona onona waha no mayonbona. No fasayadu onou mayonbona. \v 38 Onou wa, ji yame fai tigini no huwanya ngalengawai, onou bona no ago auma yafonbona. Ariya no gurutuwei mata wonga, ji no boni ada edega woni.” \p \v 39 Onou wa, ere gurutudu boya yaewei nomo fai uwa. Gai uwanga uwa. Ere huwanyage ngalenga wonga, agege auma tei nomo fai-aita. \c 11 \s1 Huwanyanege ngalengawei nomo fanyimu nomo hugu. \p \v 1 Ariya, huwanyanege ngalengawei nomo fanyimu waha no benou. Ere benou tigini isi deya, Itou no dada hilobainga oruwanga ere higei nomo bona beele baara tawai waha, ere elegei nomo itariya, waha ere tigini elego boya. Edo ebere agege no dada waha nerigei uwa, ere tigini isiya dada waha oruwanga otode. \v 2 Nere fai aminaha nere huwanyanege ngalenga wainga, Itou no nere fanyimu onowane waha bona edegadedu bona, no nere fai hilobainga nigai. \v 3 Ere huwanyage ngalengana waha boya ere isiya Itou no nogo nomo beele langa, no taene bagu oula bagu tafainga heigai. Onou bona, dada oruwanga ere urei nomo edo langa waha, Itou no dada ere urei nomo edo uwa waha langa tafai. \s1 Abel wainga Enok wainga Noa wainga nere Itou bode huwanyanege ngalenga wane. \p \v 4 Abel no Itou bona huwanya ngalenga wainga, no eeya muru wari fuwai. Ono wainga, Itou no Abel nomo eeya muru warou waha gauwai, onowai wa no Kein nomo eeya muru warou waha gau fuwei uwa. Abel no huwanya ngalenga wainga, hugu waha langa, Itou no Abel toota tuwai waha bona edegawai. Onodu waha no ere benou abitimu higina, Itou no fai tiginiwou tuwai. Abel no umaiha, onou wa no nomo huwanya ngalengawou waha no ere beele gai malalamudu lehigina dorofe. \p \v 5 Enok no Itou bona huwanya ngalenga wainga, Itou no adai umoga bona haudu ha laluwa langa manai. Ono wainga nere fai no kuru tunga wane, wa nere no toroba tuwegu uwa, taate bona, Itou no hawaiha. Onodu Itou nomo buk langa no benou lena, Saini Itou no iinga Enok hawei uwa inyi gainga, Enok nomo fanyimu Itou ago langa no hilobainga. \v 6 Onou wa, fai no Itou bona huwanya ngalengawei uwa waha, no Itou nomo gauwou oojowei nomo edo uwa. Taate bona, fai no Itou hinomu langa goyei nomo gau tuna waha, no huwanya benou ngalenga wonbona, Itou no yafana, no nere fai no kuru tude waha, figinide nigi-nigina. \p \v 7 Noa no Itou bona huwanya ngalenga wainga, Itou no dada iinga heigonbona waha bona beele isimu tuwai, wa dada Noa no iinga urei uwa inyi gainga. Ono wainga, no Itou nomo beele bona huwanya ngalenga wainga no sip ete atai. Ono wainga no nomo oya magana gane bagu, nere sip waha huwanya langa goidu bode yafa dewane, nere inyaba wegu uwa. No nomo huwanya ngalengawou waha langa, Noa no nere oulaha fai-aita oruwanga nebere onowou inyaba waha malalamude nagai. Noa no Itou bona huwanya ngalenga wainga, Itou no fai tiginiwou tuwai, Itou no nere fai oruwanga no bode huwanyanege ngalengade waha onou ono nigi-nigina. \s1 Abraham no Sera ngare nere Itou bodere huwanyanere ngalenga ware. \p \v 8 Abraham no Itou bona huwanya ngalenga wainga, saini Itou no yaure tuwainga, no Itou nomo beele oojowai. No nomo matane awadu bona, no oula ete Itou tigini nomo tuwonbona waha langa goyai. Abraham no alanga goyonbona waha, no alai uwa, onouwai wa no huwanya ngalenga wainga goyai. \v 9 No huwanya ngalenga wainga goi oula amina Itou no tuwei nomo bona lewai waha langa yafai. Onodu bona no oula waha langa, no fai fereha dorofe yafai. No sel mata langa, Aisak wainga Jekop wainga gaara yafane. Wa, nere fai oruwanga Itou no oula waha nere nigei nomo bona beele baara tawai waha. \v 10 Abraham no gai-gai huwanya ngalenga bona no taon gai danga bagu inyinia waha urei nomo itari gai. Taon waha, Itou no nogonga atei nomo fanyimu isidu bona no nogo we atai. \p \v 11 Sara no fere Itou bona huwanya ngalengawai. No magana bisei nomo saini feiya tuwai. Onowai wa, no huwanya ngalenga wainga magana bisei nomo danga edo langa tai. Sara no ninau benou isai, “Itou no ji magana bisei nomo bona beele baara tawaiha, onodu Itou no beele ngalenga wahanga le-lena.” \v 12 Onou waha bona, saini fai etenga waha no umuradu umona jugu bona, no magana baingaro nebere amenege heigai. Nere taene langa barasiki dorofe, laanga langa ulisi dorofe gai baingaro heigane. Nere fai lelegei nomo edo uwa. \p \v 13 Nere fai-aita waha, nere Itou bode huwanyanege ngalenga gainga yafa bode goi umeru waneha. Saini nere oula langa yafane waha, nere dada hilobainga Itou no nere nigonga elegei nomo beele baara tawai waha elegegu uwa. Wa nere otodu bode igei wanenga goyainga, dada waha nere baae langa oto gane nerigane dorofe, onodu nere nerigei nomo bode edega wane. Onodu nere benou malalamudu lewei nomo bode mayau nigei uwa. “Ere oula belanga fai-aita kantri fereha dorofe yafaya. Ere oula beha langa maiyaha saini tu‑tu mene yafaya.” \v 14 Onou wa, ere nere fai-aita beele onouha lewogunga isei mata woya wa, ere edo isoboya, nere nebere oula tigini toroba wode onode. \v 15 Onodu nere oula awadu mayane waha bodenga ninanege isage wa, nere edo langa ege gidu walanga goyage. \v 16 Onou wa, nere nebere oula asari waha bode, ninanege isegu uwa. Nere oula fere ete, no gai hilobainga tigini, onodu no oula waha, tigini feiyade tuwou waha tei nomo gau nigai. Wa ha laluwa wahanga. Nere fai-aita waha, nere Itou benou letu-tude, “Ne ebere Itou.” Onodu Itou no nere nebere beele waha bona mayau tuwei uwa, taate bona, no nere fai-aita no bode huwanyanege ngalengade waha, no taon ete nere walanga yafei nomo bona amina haiya nagai. \v 17-18 Itou no amina Abraham beele baara benou tau fuwai, “Aisak langanga, name asane gane heigodbode.” Onou wa, saini Itou no Abraham wala-wala tudu bona, no Abraham benou letuwai, no nomo magana etenga waha, eeya muru warou dorofe, dukote wonbona. Abraham no Itou bona huwanya ngalenga wainga, no Aisak Itou tuwaiha. \v 19 Abraham no ninau benou isaiha, “Aisak no ume bona wonga, wa ono urona, Itou no edo langa ege jaimu tuwonbona.” Onou waha bona ngalenga tigini, ere edo langa dada heigai waha boya muuji beele benou lewoboya, Abraham no nomo idau matmat langa ege gidu hawaiha. \s1 Aisak wainga, Jekop wainga, Josep wainga, nere Itou bode huwanyanege ngalenga wane. \p \v 20 Aisak no Itou bona huwanya ngalenga wainga, no Jekop Iso ngare figiniwou niraiha. Figiniwou waha langa, no dada iinga nere nga waha langa heigodbode waha bona lewaiha. \p \v 21 Jekop no Itou bona huwanya ngalenga wainga, saini no umona jugu bona, no Josep nomo idau gane nga figiniwou niraiha. Onodu bona, no nomo dumuga yaasudu gologou waha, jangu langa oogudu bona, Itou unyi jaimuwaiha. \p \v 22 Josep no Itou bona huwanya ngalenga wainga, saini no umona jugu bona no lewai, iinga gonga Israel nere Isip awadu goyodbode. Onodu nere nomo ngedemu waha, adadu onowei nomo waha lenigaiha. \s1 Moses no Itou bona huwanya ngalenga waiha. \p \v 23 Moses no nomo umamu anya ngare, nere Itou bodere huwanyanere ngalenga ware, onodu saini Moses no anya bisi tuwainga, nere no urare wa, no magana hilobainga tigini. Onou bodere, nere no ole eei oruwa huwarimu tuware. Nere king nomo nuuni beele fasakawei nomo umugeru uwa. \p \v 24 Moses no Itou bona huwanya ngalengawai, onodu saini no goi anyakarodu, nere no Isipha king mago nomo idau tuwei nomo, no gauwei uwa. \v 25 No ninau isai, no edo nere Itou nomo fai-aita bagu gaara ou aulei nomowou. No une nomo fanyimu oojo bona, edegawou nomo fanyimu saini tutu nomonga, tei nomo no awaiha. \v 26 No ninau benou isai, no Kristus nomo unyi langa mayau te bona wonga, waha no Isip nebere moni bagu, nebere mujari dada oruwa bagu, tigini feiyade nigou. No Itou agou hilobainga tuwonbona waha ninau isidu bona, no danga bagu otowaiha. \p \v 27 Moses no Itou bona huwanya ngalengawai, onou bona no Isip awadu bona jayaiha. Ono wainga Isip nebere king no bona houmu mayai, onowai wa no king waha umuge tuwei uwa. Ngalenga, ere fai Itou agege langa urei nomo edo uwa. Onowai wa, Moses no fanyimu fai Itou uraiha dorofe, onou onodu bona no tigini danga bagu yafaiha. \v 28 Moses no Itou bona huwanya ngalenga waiha, onou bona no Itou Israel awa nigainga hilobainga yafane waha nomo fati langa, no sipsip nyei nomo bona dukote waiha. Onodu bona no Israel sipsip nomo ganemu langa, nebere mata nomo jauli arasai langa kiyowei nomo bona lenigai, ono wogunga, ensel magana motuwa dunege kote wonbona waha, no Israel dada ete ada ono nigona bona. \s1 Nere Israel gai baingaro huwanyanege ngalenga waneha. \p \v 29 Nere Israel, nere Itou bode huwanyanege ngalenga wainga, nere hiiri giriwou fawane wa, nere oula kara langa golodu goyoufe waneha. Ono ganenga Isip nere oojo nigidu bode goyane wa, nere yaage elege nyidu bode umeru waneha. \p \v 30 Nere Israel, nere Itou bode huwanyanege ngalenga wainga, nere Jeriko taon nomo orei, fati 7 oruwanga kolilidu golo wanenga, orei kuredu orososo waiha. \p \v 31 Longi aita, Rehap no Itou bona huwanya ngalenga wainga, no fai nga nononga nere huwari taon iila wodere mayare waha hoyo niraiha. Onou waha bona, no nere fai-aita Itou nomo beele feiya wane waha bagu gaara yaewei uwa. \p \v 32 Onou wa. Ji elebe taate beele ege turiwoni? Ji Gidion nomo aasa, Barak nomo aasa, Samson nomo aasa, Jepta nomo aasa, Devit nomo aasa, Samuel nomo aasa bagu, nere profet nebere aasa hayei nomo saini uwau. \v 33 Nere fai waha, Itou bode huwanyanege ngalenga wane, onodu bode nere oota feiyadu bode, nere king baingaro nebere oota fai ilei nigane. Nere fanyimu tigini wahanga ono wane. Nere dada Itou no nigona lewai waha elegane. Nere laion nebere hawenege fosoko nagane. \v 34 Nere eeya anyaroro garemu wane. Nere heige hara wogunga, oota kesebu nere ada dunege kote wona. Nere danga anyakaro uwau, onou wa iinga nere danga taneha. Nere warawei nomo fai danga bagu tigini heigane. Nere fereha nebere oota fai toomaro so niganeha. \v 35 Nere fai umeru wane waha, nere ege agenege morodu jayanenga, nere nebere anyanege gane ege gidu haniganeha. Nere honggoro fai nere ila dagou mata langa logosi nigidu bode, nebere genege gala inyabamude nagane, nere umeruwei nomo edo langa. Nere honggoro fai lewane, nere Itou moge tuwei mata wogunga wa, nere awa nigogunga goyodbode. Onou wa, nere honggoro fai nebere beele feiya wane, taate bona nere isane, nere umeru bode wonga, nere matmat laha ege gidu jaidu bode, agenege auma yafou gai hilobainga waha todbode. \p \v 36 Nere ila honggoro fai langa ou tane waha, nere memesi beele lenigi bode, gulate nigi bode, sen langa dage nigidu bode, dagou mata langa tafa nigane. \v 37 Nere honggoro fai nere megebu ayaru nagane. Nere so tedu bode, nebere genege gala karu nga wane. Nere oota kesebu langa dunege kote wanenga umeru waneha. Ariya nebereha fai ila huwanyanege ngalenga wane waha, nere sipsip osoko bagu, meme osoko bagu, ogola dorofe tagudu bode golodu goyane. Nere genege gala nomo dada bode oruwa tu‑tu nigai, onodu nere fai ou nigi bode, nere onowou inyaba tigini ono nigane. \v 38 Onou waha bode, nere heige haradu, goi ha fai uwau langa, muju ha langa, megebu u-u langa, u-u oula gamu langa, huwaridu yafane. Nere oulaha fai-aita ila nebere fanyinege wa, nere fai-aita Itou bode tigini huwanyanege ngalenga bode nere gamanege langa yafade waha, nebere fanyinege bagu tigini edo uwa. \p \v 39 Nere fai-aita waha oruwa Itou bode huwanyanege ngalengadu bode, nere unyinege hilobainga tigini Itou ago langa taneha. Onou wa, saini nere oula langa yafane waha, Itou no dada hilobainga nere nigonbona beele baara tawai waha nere elegegu uwa. \v 40 Taate bona, aminanga la Itou no dada gai hilobainga ete ere oruwanga bona haiya hagaiha. Onodu no fai-aita aminaha waha, nere ere amuge higidu, hilobbainbga tigini heigei nomo bona no gau tuwei uwa. No ere nere bagu arotenga, hilobainga tigini heigei nomo bona gau tuna. \c 12 \s1 Ere Yesus feele tuboya, no bona huwanyage ngalenga woboya. \p \v 1 Nere fai-aita aminaha nere, agau dorofe kolili higane oto bode, nere ere huwanyage ngalengawei nomo fanyimu abitimu higide. Onou bona, nere dada hogo fere-fere oruwanga ere ono higogunga, danga bagu ada guriyoya waha bagu, nere une ere fada higina waha bagu oruwanga awaru woboya. Onodu ere huwanyage dangamudu boya, guriyou Itou guriyei nomo hangada hagai waha langa danga bagu guriyo boya. \v 2 Ere Yesus feele tuwoboya, no ere ebere huwanyage ngalengawou nomo hugu, onodu iinga gonga, no ere ebere huwanyage ngalengawou edomude hagonbona. Yesus no isina, no Itou nomo beele tigini oojode bona wonga, no iinga gonga yafade bona no edega dewon bona. No waha bona ninau isidu danga bagu yafai, onodu nauge abalakawou langa jimiri tedu bona umai. Nere fai-aita bagu ninanege isane, fai no nauge abalakawou langa umona wa, no fai gai inyabanga inyaba, onodu no mayau anyakaro waha tonbona. Onou wa, Yesus no mayau tei nomo bona aau togo fuwei uwa, onodu no umai. Ariya elebe no Itou nomo Sia King owo hilou langa yafana. \s1 Itou no ere tiginimu higei nomo bona ou higi-higina. \p \v 3 Tere isi dewagu. Amina une fai nere Yesus nomo honggoro fai heigane. Onowai wa, no gai danga bagu otowai. Tere waha bonade ninatege isidu, danga bagu otowei nomo hogonyi adai tigou, onodu tebere huwanyatege garabai adai warou. \v 4 Ngalenga, tere une ileiwei nomo warawei, onou wa tere warawou waha langa, tere ganetege iinga feuwei uwa. \v 5 Onou wa, Itou no tere tebere huwanyatege dangamu tagei nomo beele lewai waha, tere agetege kuli digaiha rute? No tere nomo magana gane tigidu bona, no lewai, “Yame magana, Anyakaro no ne tiginimu hinei nomo bona no dada ete ono hinei mata wonga wa, ne dada waha no ewe adaiwau, onodu fere ne aau adai togo haningawou. \v 6 Taate bona, Anyakaro no nere fai no gaude nigina waha, tiginimu nigi-nigina. Onodu no fai ete haudu bona, no nomo magana tuwei mata bona wonga, ariya no fere hoobu tu‑tuna.” \p \v 7 Tere danga bagu oto bonade, Itou awa tuwadenga tiginimu tigona. Itou no tere fanyimu ono tigina wa, magana no nomo umamu ono tuna dorofe. Magana adiha no umamu ada tiginimu tuganga yafana? \v 8 Itou no nomo magana oruwanga tiginimu nigi-nigina. No tere ada tiginimu tigei mata wonga, tere elebe isagu ganga, tere nomo magana tigini uwa. Tere ewe jala nomonga magana dorofe. \v 9 Tere beha bonade fere ninatege isagu, nere amege gane oula beha nomo fere, nere ere tiginimu higane, ono gane ere nere unyinege anyakaro nigi-nigiya. Ariya, hilobainga, ere hauri nebere Amenege nomo huuna langa yafaboya, ere agege auma yafou toboya. \v 10 Nere oula beha nomo amege gane nere, nebere gauwou langanga ere ebere onowuou saini tutungala tiginimu hagane. Onou wa, Itou no ere tigini hoyo higei nomo bona tiginimu higi-higina, ono wonga ere edo nogo nomo fanyimu guuni waha tei nomo bona. \v 11 Saini Jijei no ere tiginimu higei nomo ou higiganga, ere ada edega-edegaya. Ere ebere huwanyage ou‑ouna. Onou wa, saini no ere tiginimu higi boro ganga, ere fanyimu hilobainga waha te‑teya. Ere fanyimu tigini waha ono boya, ere ebere huwanyage foinga inyona. \s1 Ere tuwage dangamudu, danga bagu oto woboya. \p \v 12 Onou waha bona, tere tebere owotege no danga uwau, no ewe kungaledu inyei mata wonga, tere owotege isoudu bonade haruwe taagu. Onodu tere tebere afetege no umou dorofe wonga, buyona, tere otodu bonade \v 13 jala tiginiwou langa golowagu. Tere onou ono wadenga, tere tebere afetege no gai ada inyaba wona. Nere ege hilou wodbode. \p \v 14 Tere yafa dewei nomo fanyimu oojo bonade, nere fai oruwanga bagu huwanyatege foinga inyi gonga yafei nomo haruwe danga bagu taagu. Onodu tere tebere agetege auma yafou Itou tubonade, tere Itou nomo fanyimu guuni oojowei nomo haruwe danga bagu taagu. Fai no Itou nomo fanyimu uwau waha, no Anyakaro ada uronbona. \v 15 Tere oofa dewagu, gamaji tebereha ete no mebodudu bona, Itou nomo aau warou awoga. Onodu gamaji tebereha ete no nauge fatu loowa bagu dorofe heigedu, tere ou tigi bona, tere ono tigonga Itou ago langa jijiga bagu heigagu ganga. \v 16 Gamaji fai ete no longi fanyimu oojo woga. Gamaji fai ete no Itou moge tuwoga, amina Iso onowai dorofe. No edo langa umamu nomo idau motuwa dorofe dada waha oruwanga elegage waha, no da saini etenga langa ejiyawei nomo onodu, no dada hilobainga oruwa ayaruwaiha. \v 17 Tere isiya, iinga no dada waha ege elegona onowai wa, Itou no uwau tuwai. Iso no figiniwou tei nomo bona no merengawai, onowai wa no huwanya ubuluwei nomo jala uwau. \s1 Ere Jerusalem taon anyakaro ha laluwa langa inyina waha langa heigeyaha. \p \v 18 Tere nere Israel ono wane dorofe, tere dada edo langa nerigedu, owotege walanga tafage waha, tere iinga heigegu uwa inyina. Nere mai Sainai muju jugumu tudu oto bode, nere eeya anyakaro agugu gai usuma kuruwou bagu, jagui danga bagu ure bode, \v 19 nere bigul bolou jai gainga, fai ete bolou no beele malalamudu legainga isane. Nere fai-aita beele waha isidu bode, nere umuge dedu bode, nere Moses benou letuwane, “Ere ege isei nomo awaya.” \v 20 Nere Itou no beele lenigai waha bode nere umuge dewane. No nere benou lenigai, “Fai ete yo, kaafa ete yo, no muju beha ouwe langa mani bona wonga, tere megebu ayarudu no dukote wadenga umona.” \v 21 Onodu nere dada urane waha bode umuge dewane, onodu Moses no fere lewai, “Ji inyangaro umugede boni terere wene.” \p \v 22 Tere dada onou langa te heigegu uwa. Tere Saion muju langa amina heigeiha, onodu Itou gai-gai yafagou nomo taon anyakaro, wa Jerusalem taon ha laluwa langa inyina waha. Tere nere ensel tausen baingaro, nere komodu edega bode yafa gane waha langa heigeiha. \v 23 Tere Itou nomo magana motuwa gane nebere komowou langa heigeiha, wa Itou no nebere unyinege ha laluwa langa nomo buk langa yerege nigai waha. Tere jas waha langa heigei, wa fai-aita oruwanga nebere Itou. Tere fai amina Itou no fai tigini nigainga, nere fai hilobainga heigane waha, nebere hauri langa heigei. \v 24 Tere Yesus langa heigeyaha, no beele baara tawou eege dangamuwei nomo gama fai. Onodu tere Yesus nomo ganemu langa heigeyaha, amina no beele baara tawou waha dangamuwei nomo bona tere langa ayawai. Onodu ganemu waha, no ere beele malalamudu lehigina. No amina Abel nomo ganemu la beele malalamudu lehigai dorofe uwa. Yesus nomo ganemu no beele gai hilobainga malalamudu lena. \s1 Ere ure dewoboya. \p \v 25 Tere ure dewagu, gamaji tere agetege kuli fosokodu, Itou nomo beele feiya wagu ganga. Amina langa, Itou no nere fai-aita oula beha langa beele danga bagu nigaiha. Onowai wa, nere no nomo beele aaguwei nomo awaneha, nere iinga nebere une nomo agou inyaba feiyadu heige harawei nomo edo uwa. Ariya, elebe Itou no ha laluwa langa yafa bona, no ere beele danga bagu lehigina. Ere no moge tuwei mata boya wonga, ere une nomo agou inyaba feiyadu heige harawei nomo edo yo? Gai uwanga uwa. \v 26 Amina Itou nomo hurau no oula ono wainga jokuwai. Onou wa, elebe no ere benou amina lehigaha, “Saini ete ji oula ege ono wehenga, inyangaro yoku wonbona. Onodu oulanga uwa. Ji oula ha taena bagu ono nirehenga yoku wodbodere.” \v 27 No saini etenga bonanga lewai, onou bona ere isiya, saini Itou no oula taena bagu ono nironga yoku wodere la, no dada heigemuwai waha yosomu nigonga nere ege ada inyode. Onodu, no nere dada ada ono nigonga yoku wode waha, nere nagenga inyodbode. \p \v 28 Ere Itou nomo huuna langa yafou tei beha, no ada yoku wona. Onou bona, Itou no ere nomo huuna langa yafou higai waha boya hilobainga tuwoboya. Onodu ere fanyimu no gauna waha langa unyi isou woboya. Onodu ere no unyi isou boya, no umuge tuboya, no nomo huuna langa yafoboya. \v 29 Taate bona, ere ebere Itou no eeya ngasu bagu ete, dada oruwanga biteruna dorofe. \c 13 \s1 Ere etenga-etenga nere ila gaude nigoboya. \p \v 1 Tere Kristen, tere etenga-etenga gai-gai tebere huwanyatege nere ila nigagu. \v 2 Onodu saini nere fai matane fereha, nere tere tebere ulate langa mayogunga, tere nere hanigedu tebere mata langa goyei nomo fanyimu waha adai awagu. Tere isiya, amina fai ila nere isane, nere fai ila hanigedu bode nebere mata langa oofa nigei nomo bode goyane. Ono wane wa nere fai hanigedu nebere mata langa mayane waha, wa nere ensel. Onodu nere isane wa, nere fai oofa nigane. Ono wane wa uwa, nere ensel tigini oofa nigane. \p \v 3 Tere Itou nomo fai-aita dagou mata langa yafade waha bonade ninatege isagu, tere fere nere ngate dagou mata langa yafaya dorofe. Onodu tere fai nere honggoro fai inyabamu nigide waha bonade ninatege isagu. Tere isiya, tere oula beha langa gai yafaya, onou bona tere fere nere honggoro fai edo langa fanyimu onouhanga ono tigodbode. \p \v 4 Fai-aita bagu teguruwou no dada hilobainga tigini, onodu tere fai-aita bagu teguruwou waha, tebere teguruwou oofa dewadenga, no Itou ago langa tigini jijiga uwau inyona. Tere isiya, Itou no nere fai-aita longi fanyimu hogo fere-fere onode waha kabaka agou inyaba nigonbona. \p \v 5 Tere moni bona agetege warou nomo fanyimu adai oojo wagu. Tere benou isagu, dada tere amina yaasuya waha tere edo tigou. Itou no amina benou lehigaiha, “Ji ne ada awa hinon boni. Ji ne awa hinehenga ewenga ada yafau ganga. Gai uwanga uwa.” \v 6 Onou bona, ere edo ebere huwanyage dangamudu boya, ere benou edo lewoboya, \q1 “Anyakaro no ji hoyo hihina \q2 onou bona ji ada umugon boni. \q1 Fai nere ji dada ete ada ono hiyodbode.” \s1 Ere Yesus oojo tuwei nomo adai mayau higou. \p \v 7 Tere tebere bori mata mora bagu bonade ninatege isagu, nere amina Itou nomo beele malalamudu letigane. Tere fanyimu nere golowane waha bonade ninatege isi bonade, tere nere nebere huwanyanege ngalengawou fanyimu oojo wagu. \p \v 8 Yesus Kristus nomo fanyimu no hogo etenga onounga, feyo langa, elbe langa, onodu iinga saini oruwa huunta langa fere onounga inyonbona. \v 9 Waha bona, tere beele hogo fere-fere adai awa nigadenga, tere tebere huwanyatege kuse tagi bode ono tigogunga, tere Itou nomo jala awagu ganga. Ere Itou nomo aau warou awa tuwedenga, no ere ebere huwanyage dangamu hagona. Ere ebere huwanyage no da nyei nomo nuuni beele hogo fere-fere langa ada danga tona. Fanyimu waha no nere fai-aita waha langa golode waha hoyo nigei uwa. \p \v 10 Ere alta inyina, onodu pris nere sel bori mata langa haruwe ono-onode waha, nere alta waha langa da ada todbode. \v 11 Pris mora bagu no sipsip bulumakao bagu ganenege elegedu bona, no ganenege waha jauli gai guuni waha huwanya langa goidu bona, une uuluwei nomo eeya muru wari-warina. Ariya nere kaafa waha nebere genege gala, nere haumu dui langa eeya langa biteru-biterude. \v 12 Onou waha bona, Yesus fere no taon nomo orei dui langa jimiri aulai, nomo ganemu no edo langa nere fai-aita ono nigonga, nere Itou ago langa jijiga uwaunga uwau heigogunga, no nere hangada nigonga nere Itou nomo fai-aita tigini yafodbode. \v 13 Onou waha bona ere fere, no bagu haumu dui langa goidu boya, mayau no aulai dorofe, ere fere auloboya. \v 14 Ere isiya, oula beha langa ere taon ete no gai-gai inyi-inyina waha uwau. Onou wa, ere taon waha iinga heigonga uroboya itariya. \v 15 Onou waha bona, ere saini oruwa la, Yesus unyi langa Itou unyi anyakaro tuwoboya, waha no ere Itou eeya muru wari fuya dorofe inyonbona. Yo, saini oruwa ere ebere hurage wa no unyi isou wonbona. \v 16 Onodu tere nere fai-aita fanyimu hilobainga ono nigagu. Onodu nere ila dada bode tutu nigei mata wogunga, tere tebere dada ila nere hoyo nigei nomo bonade nigagu. Tere fanyimu onouha onowei nomo agetege adai digou, taate bona, eeya muru onouha waha Itou no gaude tu‑tuna. \s1 Itou no edo langa ono higonga yafa dewoboya. \p \v 17 Tere tebere mora bagu nere tere hoyo tigei nomo bode, nere gai-gai tere oofa tigi-tigide. Onodu iinga nere nebere haruwe oruwanga ono wane waha bode Itou letuwodbode. Onou waha bona, tere nebere beele oojo bonade, nebere huuna langa yafagu. Tere onou ono bonade wonga, nere edega bode, nere nebere haruwe tebode, nere huwanyanege ada ou nigona. Nere tere oofa tigei nomo huwanyanege ou nigei mata wonga, waha no tere ada hoyo tigona. \p \v 18 Tere Itou hauya tubonade, no ere hoyo higei nomo bonade isoki tuwagu. Ere benou isiya, ere ebere huwanyage wa, Itou ago langa tigini inyina. Onodu saini oruwa la ere tigini golowei nomo gau higina. \v 19 Ji gaude hina wa, tere Itou ji hoyo hiyei nomo bona hauya tuwagu. Ono wadenga, ji tere bagu edo fasayadu mayonboni. \p \v 20 Ere ebere Anyakaro Yesus no sipsip nebere oofa nigou Fai danga bagu, no nogo nomo ganemu no gai-gai yafou nomo beele baara tawou waha dangamuwei nomo bona higaiha, ono wainga Itou no matmat langa ege jaimu tuwaiha. Onodu elebe Itou no huwanyage foinga inyou fanyimu nomo hugu, \v 21 no edo la onowou hilobainga oruwanga ono wonga, tere tebere agetege auma yafou langa danga bagu heigonga, tere no nomo gauwou tigini edo langa oojo wagu ganga. Yesus Kristus nomo haruwe langa, no edo ere oruwa ono higonga fanyimu oruwa gauna waha elego boya. Onodu saini oruwa langa, ere oruwa edo no unyi isou woboya. Ngalenga. \s1 Pas nomo beele usuwou. \p \v 22 O baabo gane, ji gauni wa, tere tebere agetege kuli tafadedu bonade, ji tere tebere huwanyatege dangamu tagei nomo beele yerege taginaha beha waha aagu wagu, taate bona, ji pas yerege tagini beha no gai ufaro uwa. \v 23 Ji tere benou letigoni ononi, nere ebere baige Timoti awa tuwane, no ege dagou mata langa yafei uwa. No ji bagu fasayadu mayei mata wonga wa ji no ngare gaara mai terigo boyare. \p \v 24 Ere ebere kaiyewou, tere tebere mora oruwanga bagu, nere Itou nomo fai-aita oruwanga bagu nigagu. Nere Itali kantri awadu mayane waha, nere fere kaiyewou huuru tagide. \v 25 Itou nomo aau warou edo tere oruwanga langa inyonbona.