\id MRK - Enga New Testament (2023 Edition) \h Make \toc1 Wai Pii Epe Makeme Pepa Piamo Doko \toc2 Make \toc3 Make \mt2 WAI PII EPE \mt1 MAKEME \mt2 PEPA PIAMO DOKO \c 1 \s1 Jone Kaimbu Pingi Dokome Pii Lamaiyamo Doko \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xt Matyu 3:1-12; Luku 3:1-18; Jone 1:19-28\x*Gote Ikiningi Jisasa Kraisanya wai pii epe doko tee piamo doko. \p \v 2 \x - \xo 1:2 \xt Mal 3:1\x*Propeta dupame pepa piami dokonya dapa lao pepa pyapae silyamo: “Salapape! Nambanya wai akali doko nambame wambao pena latopa, embanya kaitini doko depa lakata. \v 3 \x - \xo 1:3 \xt Ais 40:3\x*Akali doko endakali napalenge yuu mendenya katapala wii lao, ‘Kamongonya kaitini doko depa lakamaiyepape. Kaitini koeyapae dupa tolasakamaiyepape’ lao katatana” lapae singi. \v 4 Dopa lapae singili pyoo, Jone kaimbu pingi doko endakali napalenge yuu mendenya katapala, endakali dupanya koo dupa Goteme kunao nepekena, mona kapilyina lao lamaitala, kaimbu pyakamaiyoo katea. \v 5 Dokopa Judia yuu doko pitakanya tangepi, Jerusalema tangepi, dupa pitaka baa katea dokonya peami. Pupala dupanya koo dupa lao panata piaminopa, baame endaki Jodane dokonya dupa kaimbu pyata pyakamaiya. \v 6 \x - \xo 1:6 \xt 2 Kiŋi 1:8\x*Jone baa yonge pee kamele itimi wasepaepi, matapu kao yanungimi wasepaepi, dupa pyoo katea. Baa paiyombapi, oni kakasa lyingipi, dupa nao katea. \v 7 Baame endakali dupa lamaiyoo, “Akali mende nambanya maitanya epelyamo dokonya kyeto dokome namba ita minilyamo. Namba luma lakapala, baanya moko pee dolaponya kende tata lakamaiyanya, namba epe daa. \v 8 Nambame nyakama endakimi kaimbu pyekelyo. Dopaka doko, baame Oli Spiritame nyakama kaimbu pyakatana” lea. \s1 Jisasa Kaimbu Nyiamo Doko \p \v 9 \x - \xo 1:9 \xt Matyu 3:13-17; Luku 3:21-22\x*Gii dosa mendasa, Jisasa baa yuu Galali dokonya taono Nasarete katao epeamopa, endaki Jodane dokonya Joneme baa kaimbu pyakamaiya. \v 10 Baa kaimbu nyepala, endaki ketae pyakalyulu petala kandeamopa, kaiti doko saa papa laloo petala, Spirita doko yaka maiyolee joo lanao ipao baa-kisa petea. \v 11 \x - \xo 1:11 \xt Jen 22:2; Sam 2:7; Ais 42:1; Matyu 3:17; 12:18; Make 9:7; Luku 3:22\x*Dokopa kaiti-kisa katao pii mende lea dokome lao pituu, “Emba nambanya Ikiningi mona setenge, nambame etete auu kaenge dokona” lea. \s1 Sataneme Jisasa Makande Piamo Doko \p \v 12 \x - \xo 1:12 \xt Matyu 4:1-11; Luku 4:1-13\x*Dopa lalu piamopa, Spirita dokome Jisasa baa endakali napalenge yuu mendenya pena lao pyasia. \v 13 Pyaseteamopa baa pupala, endakali napalenge yuu, mena yanapi kapu katenge dokonya, yuu gii 40 katea. Katea gii dutupanya Sataneme baa makande pia. Dokopa enjele dupa ipupala Jisasa nisiami. \s1 Jisasanya Kalai Tee Piamo Doko \p \v 14 \x - \xo 1:14 \xt Matyu 4:12-17; Luku 4:14-15\x*Jone kaimbu pingi doko anjeteaminopa, Jisasa baa Galali pupala, Gotenya kingdom dokonya lao wai pii epe doko lamaiyoo, \v 15 \x - \xo 1:15 \xt Matyu 3:2\x*\wj “Goteme gii setea doko indupa ipao palipilyamo. Gotenya kingdom doko tengesa ipatelyamona, nyakama mona kapilyetala, wai pii epe doko kiningina lao masalapape”\wj* lao katea. \s1 Akali Pisa Nyingi Kitomende Wii Lao Nyiamo Doko \p \v 16 \x - \xo 1:16 \xt Matyu 4:18-22; Luku 5:1-11\x*Jisasa baa Galali pete lemba dokonya pupala kandeamopa, Saimonepa, baanya kaiminingi Andruapa, dolapo pisa nyingimba dokonyana, umbene mende endaki pete dokonya pyandao pisa nyoo kateambi. \v 17 Dokopa Jisasame dolapo lamaiyoo, \wj “Nyakambame pisa nyingimbali pyoo, endakali nyalapale mana langitoo, namba watao ipupa”\wj* lea. \v 18 Dopa lalu piamopa, akali dolapome umbene dupa yakinatala, baa watao peambi. \v 19 Umbisale pupala, Jisasame Sebedi ikiningi Jemesapa, kaiminingi Jonepa dolapo sipi andaka umbene tambuu peteambino kandea. \v 20 Kanju petala baame dolapo wii lao nyia. Dokopa dolaponya takange Sebedi kalai akali dupa-pipa sipi dokonya yakinatala, dolapo Jisasa watao peambi. \s1 Imambu Koo Mende Watao Piamo Doko \p \v 21 \x - \xo 1:21 \xt Luku 4:31-37\x*Jisasa baa akali dutupa-pipa Kapename peami. Pupala Sambata gii dokonya lotuu anda dokonya kolandatala, Jisasame mana lea. \v 22 \x - \xo 1:22 \xt Matyu 7:28-29\x*Baame mana lea dupa, Mosesanya loo mana nyepae dupame lengemali pyoo laa naenya, baa-kisa mana lapenge kyeto doko singi joo leamosa, endakali dupame sepala paka kaeyao walu leami. \v 23 Dokopa akali imambu koo paleta mende lotuu andaka dokonya petea dokome wii lao, \v 24 “Nasarete tange Jisasa, embame naima yakinatala puu. Emba Akali Gotenya Latae doko nambame kandengena, embame naima aipa pyaa epe? Naima koeyasala epepe?” lea. \v 25 Dokopa Jisasame baa pyalanya lao, \wj “Embanya nenge-kaita lyokatala, akali dake yakinatala puu”\wj* lea. \v 26 Dopa leamopa, imambu koo dokome akali doko minao walu lasetala, ae andake mende lao akali doko yakinatala pea. \v 27 Dokopa endakali dupa pitaka paka kaeyao walu latala, mende tipa pii-pii pyoo, “Dake aipa pilya? Mana enenge dake mana aipale mende? Baanya kyeto dokome, imambu koo dupame apata mende pina lelyamopa, lelyali pingima-lamona” leami. \v 28 Dokopa Galali makisa yuu singi dupa pitakanya Jisasanya lao pii doko pupae lao, lao taeyami. \s1 Yaina Pyapae Longo Mee Jakamaiyamo Doko \p \v 29 \x - \xo 1:29 \xt Matyu 8:14-17; Luku 4:38-41\x*Jisasapi, Jemesapi, Jonepi dutupa lotuu anda doko yakinalu petala, Saimonepa, Andruapanya andaka peami. \v 30 Pao pyakamalu piaminopa, Saimonenya enda imange doko yonge itaita pimupa yaina silyamona lao Jisasa lamaiyami. \v 31 Lamaitiaminopa, Jisasa enda doko sia dokonya pupala, enda dokonya kinginya minatala baa sakatasia. Dokopa yonge itaita pia doko mee julu piamopa, enda dokome dokaita nee nyoo maiya. \p \v 32 Niki landa pyatala yuu kuiyalanya piamopa, endakali mendapuame yaina pyapaepi, imambu koo paletapi, dupa laminao baa katea dokonya epeami. \v 33 Endakali siti dokonya tange dupa pitaka anda kambu dokonya kambu piami. \v 34 Dokopa yaina tata waka-wakame pyapae endakali longo dupa baame mee jeta, imambu koo longo dupa watao pyata pyakamaiya. Imambu koo dupame baa akali dokona lao kandengema dokonyana, dupame pii laa naena lao baame daa lea. \s1 Galali Yuu Dokonya Pii Lamaiyamo Doko \p \v 35 \x - \xo 1:35 \xt Luku 4:42-44\x*Yuu ene yongalanya iminjetae kateamopa, Jisasa sakatao endakali napalenge yuu mendenya pupala, dokonya loma soo katea. \v 36 Dokopa Saimonepi, endakali baa-pipa kateamipi, dupame baa kutao peami. \v 37 Pao kandatala dupame baa lamaiyoo, “Endakali dupa pitakame emba kutilyaminona” leami. \v 38 Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame endakali dupa pitaka wai pii epe doko lamaipenge. Tenge dokonyaka namba epeona, taono yakane tengesa silyamo dupanya apata pii lamaitoo mua”\wj* lea. \v 39 \x - \xo 1:39 \xt Matyu 4:23; 9:35\x*Dopa latala baame Galali yuu doko pitakanya paeyao, dokaitanya lotuu anda dupanya pii lamaita, imambu koo dupa watao pyata pyakamaiya. \s1 Akali Mendenya Kopetali Mee Jakamaiyamo Doko \p \v 40 \x - \xo 1:40 \xt Matyu 8:1-4; Luku 5:12-16\x*Akali kopetali mendeme Jisasa katea dosa ipao luma lakapala, kyeto joo tee lao, “Embame nambanya yaina dake mee jetala, pyoo wasepae kalyale lao maseteno doko, yaina dake mee jakatenopa, namba pyoo wasepae kalyapona” lea. \v 41 Dokopa Jisasame akali doko kondo kaeyapala, kingimi watandatala baa lamaiyoo, \wj “Emba pyoo wasepae kalyale lao masetala, nambame embanya yaina doko mee jina lelyona”\wj* lea. \v 42 Dopa lalu piamopa, kopetali yaina dokome akali doko yakinea. Yakinateamopa baa pyoo wasepae katea. \v 43 Dokopa akali dokome dapa nalena lao Jisasame kyeto joo lamaitala baa pena lalu pia: \v 44 \x - \xo 1:44 \xt Lep 14:1-32\x*\wj “Nambame embanya pyakalo doko endakali mende lamaiya naenya, prisa dokome emba kandena puu. Pupala Mosesame mana seteali pyoo embame dopale mende Gote kundi maitinopa, endakali dupame emba pyoo wasepae kalyene-lamo lao kandenana”\wj* lea. \v 45 Dopa leaka doko akali doko pupala, pia dupa pitaka tee pyao lao taeya. Dopa pia dokonya, Jisasa siti mendenya panao pupenge nanjiamosa, endakali napalenge yuu dupanya katea. Kateamopa, endakali dupa yuu dupa pitakanya katao baa katea dokonya epeami. \c 2 \s1 Akali Papa Tambutae Mende Tolasiamo Doko \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xt Matyu 9:1-8; Luku 5:17-26\x*Gii mendatupa pateamopa, Jisasa baa Kapename pilyia. Pilyeteamopa baa andaka kalyamo lapae doko siami. \v 2 Sulu petala endakali longo ipao, andakotepi, anda kambupi dupanya tumbiaminosa panda nasia. Dokopa Jisasame dokaita wai pii epe doko lamaiyoo kateamopa, \v 3 akali kitomendeme akali papa tambutae mende soo baa katea dokonya epeami. \v 4 Ipupala kandeaminopa, endakali tumbia dokome andakote kolandapenge nanjiamosa, anda yame pyatae dokonya kaina dosa lopao kapya leami. Dopa petala, lapa toko dokonya kende katatala, papa tambutae doko paleta lanao pyandeami. \v 5 Dokopa akali dutupame tungi piamino doko Jisasame kandatala, papa tambutae doko lamaiyoo, \wj “Wane, embanya koo dupa kunao nepatae kalyenona”\wj* lea. \p \v 6 Dopa leamopa, Mosesanya loo mana nyepae mendapu dosa peteami dupame nyakamanya moname masoo pituu, \v 7 “Akali dakeme aipuma Gote anda-anda semaiya naeyao dopa lelya? Endakali mendeme endakalinya koo dupa kapa pao kunao nepala naenge. Goteme iki endakalinya koo dupa kunao nepengena” lao masiami. \v 8 Dopa lao masiami dupa Jisasame kanju petala dokaita lamaiyoo, \wj “Aipuma nyakamanya moname dopa lao masilyami?\wj* \v 9 \wj Papa tambutae dake lamaiyoo, pii dalaponya anduku mee petala lapenge? ‘Embanya koo dupa kunao nepatae kalyenona’ lapenge dokope, pande, ‘Emba sakatatala, embanya lapa toko doko nyoo soo kaita pae’ lapenge doko?\wj* \v 10 \wj Akalinya Ikiningi dokome isa yuu dakenya katao, endakalinya koo dupa kunao nepenge kyeto doko baa-kisa singi-lamo lao kanjepalena”\wj* lea. Dopa latala baame akali papa tambutae doko lamaiyoo, \v 11 \wj “Emba sakatatala, embanya lapa toko doko nyoo soo andaka puu lelyona”\wj* lea. \v 12 Dopa lalu piamopa, endakali dokaitanya enombanya baa sakatatala, baanya lapa toko doko nyoo soo kamaka pea. Dopa piamopa, endakali dupa pitaka walu lao paka kaeyapala, Gote mambo pyao lao pituu, “Yuu mendaipi mende naimame dapale mende nakandeamana” leami. \s1 Lipai Wii Lao Nyiamo Doko \p \v 13 \x - \xo 2:13 \xt Matyu 9:9-13; Luku 5:27-32\x*Jisasa baa Galali pete lemba dokonya dee pea. Dokopa endakali kambu andake mende baa katea dokonya epeaminopa, baame dokaita mana lamaiyoo katea. \v 14 Lamaitala baa kaita pao pituu, Alopiusa ikiningi Lipai baa takisa nyingi anda dokonya peteamo kandatala baa lamaiyoo, \wj “Emba namba watao ipu”\wj* lea. Dokopa baa sakatatala Jisasa watao pea. \p \v 15 Maitakao Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa Lipainya andaka nee nao peteaminopa, dokonya takisa nyingipi, koo pingipi longo mendapu Jisasa watao peami dupa apata nee nao peteami. \v 16 Jisasa baa takisa nyingipi, koo pingipi dupa-pipa nee nao peteamo kandatala, Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi dupame baanya disaipolo dupa lamaiyoo, “Baa aipuma takisa nyingipi, koo pingipi dupa-pipa nee endakipi nao pilyape?” leami. \v 17 Pii leamino doko sepala Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Endakali yaina napingi dupa dokosa yangyala naenge. Endakali yaina pyapae dupa dokosa yangingi. Nambame endakali tolatae dupa wii lao nyalanya naepeo. Endakali koo pingi dupa mona kapilyina lao, wii lao nyalanya epeona”\wj* lea. \s1 Loma Soo Nee Nanao Katenge Dokonya Tipa Piamino Doko \p \v 18 \x - \xo 2:18 \xt Matyu 9:14-17; Luku 5:33-39\x*Jonenya disaipolopi, Parasi dupanya disaipolopi, dupame loma soo nee nanao kateami. Dopa piaminopa, endakali mendapu ipupala Jisasa lamaiyoo, “Jonenya disaipolopi, Parasi dupanya disaipolopi, dupame loma soo nee nanao katapa pingimana, embanya disaipolo dupame aipuma dopa napingimape?” leami. \v 19 Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Akali mende enda kelyapala watapae pyao, baanya tata dupa-pipa kalyamo gii dokopa, baanya tata dupa nee nala naenya kaengemape? Daa, enda kelyelya akali doko baanya tata dupa-pipa kalyamo gii dokopa, watapae pyao nee nao katengema.\wj* \v 20 \wj Gii doko palitamopa, akali enda kelyenge doko nyoo patataminopa, baanya tata dupame loma soo nee nanao katatami.\wj* \p \v 21 \wj “Yonge pee atingi mende tii telyamopa, lapalapa kangupae enenge mendeme kii pimbala naenge. Kii pimbatamino doko, enenge doko inungunyeta dokome, atingi doko etete kanguu koeyaseta.\wj* \v 22 \wj Endakali mendeme waene enenge kamuu, penge meme yanungimi wasepae atingi mendenya pyandala naenge. Kamuu pyandatamo doko, waene enenge doko bolo lata dokome, penge atingi doko kanguu koeyasetamopa, waene dupa kai lao pata. Dopana, waene enenge doko penge enengenyaka kamuu pisepengena”\wj* lea. \fig Penge meme yanungimi wasepae mende (Make 2:22)|alt="wineskin" src="LB00145B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="2:22" \fig* \s1 Sambata Dokonya Kamongo Doko Jisasa \p \v 23 \x - \xo 2:23 \xt Matyu 12:1-8; Luku 6:1-5\x*\x - \xo 2:23 \xt Diut 23:25\x*Sambata gii mendenya Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa wita ee mendenya-kaita peami. Dokopa baanya disaipolo dupame tee pyao wita dii dupa kii lao nyepa-nyepa pyoo peami. \v 24 Dopa piaminopa Parasi dupame Jisasa lamaiyoo, “Sambata gii dokonya loome napipenge latae singi doko akali dakaitame aipuma pilyamipi?” leami. \v 25 \x - \xo 2:25 \xt 1 Sml 21:1-6\x*Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Dapitapi, baa-pipa kateamipi, dupanya nee napenge mende nasiamopa lopo kaeyapala, baame pia doko yuu mendaipi mende nyakamame itaki napiamipi?\wj* \v 26 \x - \xo 2:26 \xt Lep 24:9\x*\wj Prisa mupa Abiata katea gii dokopa, Dapita lotuu anda nee nyetae dokonya kolandatala, breta Gote opaa maitae, mee endakali dupame nanapenge, prisa dupame iki napengena lao loome latae singi dupa nyepala, baa-pipa kateami dupa maiyoo neana”\wj* lea. \v 27 Dopa latala baame dokaita lamaiyoo, \wj “Goteme Sambata gii doko masetala endakali wasala naeya. Endakali masetala Goteme Sambata gii doko setea.\wj* \v 28 \wj Akalinya Ikiningi doko Sambata dokonya apata Kamongo kalyamona”\wj* lea. \c 3 \s1 Akali Kingi Yangi Talyanga Mende Tolasakamaiyamo Doko \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xt Matyu 12:9-14; Luku 6:6-11\x*Jisasa baa dee lotuu anda dokonya peamopa, andakote dokonya akali kingi yangi talyanga mende petea. \v 2 Peteamopa, Parasi dupame Jisasa-kisa tenge setamana lao masetala, Sambata gii dokonya kingi talyanga doko baame tolasakamailyape lao kandakondape petae peteami. \v 3 Dokopa Jisasame kingi talyanga doko lamaiyoo, \wj “Emba sakatatala, endakali pitakanya enombanya kalya ipu”\wj* lea. \v 4 Dopa latala baame dokaita lamaiyoo, \wj “Loome aipa lapae singi? Sambata gii dokonya kalai epe pipengepe, pande koo pipenge? Endakali nisepengepe, pande endakali pyao kumasepengepe?”\wj* lea. Dopa leamopa, dokaita ema napyoo \v 5 mona kana jiaminosa, Jisasame imbu kaeyao dokaita kandayoko latala, akali doko lamaiyoo, \wj “Embanya kingi doko tinoko”\wj* lea. Dokopa baanya kingi doko tinokeamopa, kingi doko auu petala kingi yangi epe dopaleaka jia. \v 6 Dopa piamopa, Parasipi, Kiŋi Erote tatapi, dupame Jisasa aipa petala pyao kumasemape lao yapa kamaka kolalyetala kambuiyami. \s1 Endakali Kambu Andake Mendeme Jisasa Watao Peamino Doko \p \v 7-8 Dopa piaminopa, Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa yuu doko yakinatala, Galali pete dokonya peaminopa, Galali tange kambu andake mendeme baa watao peami. Dokopa Jisasame pilyamo lapae dupa sepala, Judia tangepi, Jerusalema tangepi, Idumia tangepi, endaki Jodane omotena tangepi, Taeyapa Saidonepa dolaponya makisa dosa tangepi, longo mendapu baa katea dokonya epeami. \v 9-10 \x - \xo 3:9-10 \xt Make 4:1; Luku 5:1-3\x*Wamba baame endakali yaina pyapae longo mee jakamaiya dokonya, endakali yaina pyapae epeami dupa pitakame baa watandamana latala, tuu-tuu lao baa katao tambukinalanya piami. Dopa piaminosa, endakali kambu andake dokome baa katao tambukinala naena lao, sipi yakane mende disaipolo dupame depa lekena lea. \v 11 Imambu koo dupame baa kandeamili pyoo, baa katea dosa ipao tombauli sepala puu lao, lao pituu, “Emba Gote Ikiningina” lata piami. \v 12 Dokopa imambu koo dupame Jisasa baa akali dokona lao, lao panala naena lao kyeto joo pyalanya lea. \s1 12 Aposole Dutupa \p \v 13 \x - \xo 3:13 \xt Matyu 10:1-4; Luku 6:12-16\x*Jisasa baa lalyoo yuu manda mendenya pupala, akali mendatupa baa watao epena lao masia dutupa epena leamopa, dokaita baa katea dokonya epeami. \v 14-15 Epeami dupanya akali 12 baa-pipa katamana lao yapao nyia. Yaina mee jingi dokopa, imambu koo dupa watao pingi dokopa, dolaponya kyeto doko dutupa maitala, wai pii epe doko lamaiya pena laanya yapao nyia. \v 16 Yapao nyepala, Saimone baa kenge enenge Pita lea. \v 17 Sebedi ikiningi Jemesapa, Jemesa kaiminingi Jonepa dolapo kenge Bonagesa lea. (Bonagesa dokonya tenge doko, Kaiti toka lenge dokonya ikiningi.) \v 18 Andruapi, Pilipapi, Batalomyuapi, Matyuapi, Tomasapi, Alopiusa ikiningi Jemesa lenge dokopi, Tadiusapi, Kena tange Saimone lenge dokopi, \v 19 yandapipi dupanya kinginya Jisasa maiya akali Judasa Iskariota lenge dokopi, dutupa apata baame yapao nyiaka. \s1 Jisasa-Kisa Belesabulu Palelyamo Leamino Doko \p Yapao nyepeamopa, dokaita anda mendenya peami. \v 20 \x - \xo 3:20 \xt Matyu 12:22-32; Luku 11:14-23\x*Dokopa endakali dupa dee ipao kambu piaminosa, baanya disaipolo dupa-pipa Jisasa baa nee napenge nanjia. \v 21 Endakali dupame lao pituu, “Baa kyakelyamona” leami. Dopa leami doko baanya tata dupame sepala, baa kii minao lanyala epeami. \v 22 \x - \xo 3:22 \xt Matyu 9:34; 10:25\x*Epeaminopa Mosesanya loo mana nyepae, Jerusalema katao lanao epeami dupame lao pituu, “Baa-kisa Belesabulu palelyamona” leami. “Imambu koo dupanya isingi dokonya pupu lapae dokome imambu koo dupa baame watao pilyamona” leamiaka. \v 23 Dopa leaminopa, baame dokaita epena latala kongalimi lamaiyoo, \wj “Sataneme Satane yango aipa petala watao pyata?\wj* \v 24 \wj Isa yuu dakenya kingdom mendenya endakali dupa pyaloo petala wakale pitamino doko, kingdom doko kyeto joo naseta.\wj* \v 25 \wj Anda mendenya palenge dupa pyaloo pitamino doko, dokaita kyeto joo nakatatamiaka.\wj* \v 26 \wj Dopaka pyoo, Satane baa tange wakale pyaloo petala, yanda pingi-tamo doko, baa kyeto joo nakatenya, baa etata.\wj* \v 27 \wj Akali mendeme akali pupu lapae mendenya andaka kolandatala, baanya pinju dupa pake nyalanya-tamo doko, wambao kendeme baa yaki pinya setapala pinju dupa nyeta.\wj* \p \v 28 \wj “Nambame nyakama kiningi langilyo: Endakali dupanya koo pingipi, lao nepengepi dupa pitaka Goteme kunao nepakamaita.\wj* \v 29 \x - \xo 3:29 \xt Luku 12:10\x*\wj Dopaka doko, Oli Spirita doko lao nepata endakali dokonya koo doko Goteme kunao nepakamaiya naeyatamopa, tanga tangapi sulu setana”\wj* lea. \v 30 Jisasa-kisa imambu koo mende palelyamona leaminosa, baame dopa lea. \s1 Jisasanya Endangipi Kaiminingipi Dupa Dupana Leamo Doko \p \v 31 \x - \xo 3:31 \xt Matyu 12:46-50; Luku 8:19-21\x*Dokopa Jisasanya endangi dokopi, kaiminingipi dupa ipao katapala, baa kamaka epena lao endakali mendeme lanyala pena leami. \v 32 Dokopa Jisasa pituu kakopeami endakali kambu dupame Jisasa lamaiyoo, “Embanya endangi dokopi, kaiminingipi, pimalengepi dupame emba kutao ipupala kamaka kalyaminona” leami. \v 33 Dopa leaminopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nambanya endangipi, kaiminingipi dupa apitupape?”\wj* lea. \v 34 Dopa latala baa pituu kakopeami dupa kandayoko latala lao pituu, \wj “Endakali pilyamino dakaita nambanya endangipi, kaiminingipina kanjepa.\wj* \v 35 \wj Gotenya masingili pingima endakali dupa nambanya kaiminingipi, pimalengepi, endangipina”\wj* lea. \c 4 \s1 Ee Wai Lyandeana Lao Kongali Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt Matyu 13:1-9; Luku 8:4-8\x*\x - \xo 4:1 \xt Luku 5:1-3\x*Jisasame endaki pete lemba dokonya endakali dupa deaka tee pyao mana lamaiyoo kateamopa, endakali longo mendapu ipao baa katea dokonya kambu piami. Dopa piaminosa, endaki pete dokonya sipi sia dokonya baa pyakalyetala peteamopa, endakali kambu doko pitaka endaki pete lemba dokonya kateami. \v 2 Kateaminopa Jisasame mana longo mendapu kongalimi endakali dupa lamaiya. Baanya mana lamaiya dokonya lao pituu, \v 3 \wj “Salapape! Ee pokenge mendeme baanya ee wai lyandala pea.\wj* \v 4 \wj Pupala lyandeamopa ee wai yangi dupa kaitininya pao sia. Sia dupa yaka dupa ipupala nao eteami.\wj* \v 5 \wj Ee wai yangi dupa kana-kisa yuu kuki singi dupanya pao sia. Sia dupa yuu kuki singi dokonya pupae langa lea.\wj* \v 6 \wj Langa leaka doko, pingi auu pyoo napiamosa, niki popo pyoo tea dokome dupa sapupala kumia.\wj* \v 7 \wj Ee wai yangi dupa lyiki tenge palenge dupanya pao sia. Sia dupa langa leaka doko, lyiki tambetambe andapala kui pyambeamopa, dii namandea.\wj* \v 8 \wj Ee wai yangi dupa yuu epe dupanya pao sia. Sia dupa langa lao andapala dii mandea. Yangimi dii 30 lao mandea. Yangimi dii 60 lao mandea. Yangimi dii 100 lao mandeana”\wj* lea. \v 9 Dopa latala baame lao pituu, \wj “Nambame pii lelyo dutupa endakali kale katenge dupame sepengena”\wj* lea. \fig Ee pokenge mendeme ee wai lyandelyamo. (Make 4:3)|alt="farmer sowing seed" src="LB00094B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="4:3" \fig* \s1 Kongaliaka Lao Pii Lenge-Lamo Leamino Doko \p \v 10 \x - \xo 4:10 \xt Matyu 13:10-17; Luku 8:9-10\x*Jisasa baa iki kateamopa, 12 disaipolo dutupapi, endakali mendatupa tole kateamipi, dupa ipupala, kongali pii dokonya baa tipa piami. \v 11 Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Gotenya kingdom dokonya pii tenge yalo petae doko masalapale lao nyakama ditilyamo. Dopaka doko, endakali kamalya katenge dupa kongaliaka lao lamailyo.\wj* \v 12 \x - \xo 4:12 \xt Ais 6:9-10\x*\wj Dupa mona kapilyetaminopa dupanya koo dupa Goteme kunao nepakamaitame-latala kongaliaka lao lamailyo. Dupame lengeme kandatamiaka doko, tenge angi doko kandao nanyoo, pii kaleme setamiaka doko, tenge angi doko soo nanyoaka pina lao kongaliaka lelyona”\wj* lea. \s1 Ee Wai Lyandeana Lao Kongali Leamo Dokonya Tenge Doko \p \v 13 \x - \xo 4:13 \xt Matyu 13:18-23; Luku 8:11-15\x*Dopa latala Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame kongali pii lalo dakenya tenge doko nyala naelyamipi? Nyala naelyamino doko, aipa petala kongali pii waka dupa pitakanya tenge dupa soo nyetami?\wj* \v 14 \wj Ee pokenge dokome Gotenya pii doko ee wai joo lyandea.\wj* \v 15 \wj Ee wai yangi kaitininya lyandeana lalo dokonya tenge doko dake: Endakali yangimi pii doko sulu pilyaminopa, Satane doko ipupala, endakali dupanya monanya Goteme pii ee wai joo lyandelya doko nyoo nepenge.\wj* \v 16 \wj Ee wai yangi kana-kisa yuu kuki singi dupanya lyandeana lalo dokonya tenge doko dake: Endakali yangimi pii doko sepala, auu kaeyao yapa nyepala,\wj* \v 17 \wj gii kuki mendatupa auu pyoo katengema. Dopaka doko, pii doko mambele kenda dupa epelyamopapi, endakali waka dupame dokaita tanda maiyoo koeyasilyaminopapi, pii doko dokaita-kisa pingi pyala naenge dokonyana, dokaita pupae isa pyakengema.\wj* \v 18 \wj Ee wai yangi lyiki tenge palenge dupanya lyandeana lalo dokonya tenge doko dake: Endakali yangimi pii doko singimaka doko,\wj* \v 19 \wj muni putiti kaenge mana dokome dokaita minakasilyamopa, yuu dakenya nee kaengepi, oapi longo setapu laka lao masingipi, dupame pii doko kui pyapala, dokaita-kisa dii namandenge.\wj* \v 20 \wj Ee wai yangi yuu epenya lyandeana lalo dokonya tenge doko dake: Endakali yangimi pii doko soo nyepala, yangimi dii 30 lao mandenge, yangimi dii 60 lao mandenge, yangimi dii 100 lao mandengena”\wj* lea. \s1 Lama Kaiyepae Yalo Napingina Leamo Doko \p \v 21 \x - \xo 4:21 \xt Luku 8:16-18\x*\x - \xo 4:21 \xt Matyu 5:15; Luku 11:33\x*Dopa latala baame dokaita lamaiyoo, \wj “Endakali mendeme lama kaiyepae mende nyepala, penge mendenya koko pyandengepe, pande palenge toko mendenya pundipundi setenge? Lama kaiyepae doko toko-kisa panao setala naengepe?\wj* \v 22 \x - \xo 4:22 \xt Matyu 10:26; Luku 12:2\x*\wj Yame pyatae silyamo dupa pitaka gii mendepa lopapae seta. Yalo petae silyamo dupa pitaka gii mendepa panapae seta.\wj* \v 23 \wj Endakali mende kale katenge-tamo doko, nambame pii lelyo dutupa baame sepengena”\wj* lea. \p \v 24 \x - \xo 4:24 \xt Matyu 7:2; Luku 6:38\x*Dopa latala baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame pii setamili pyoo Goteme nyakama pii langita. Pii setami endakali dupa baame pii mendatupa apata konda pyoo langita. Dopana, nyakamame pii silyamino dupanya tenge dupa masokondape pyepape.\wj* \v 25 \x - \xo 4:25 \xt Matyu 13:12; 25:29; Luku 19:26\x*\wj Aipumape, longo lao singi endakali doko baa konda pyoo maita. Nasingi endakali doko-kisa kuki seta dutupa baa-kisa nasina lao tange nyokonyetana”\wj* lea. \s1 Ee Wai Andenge Dokonya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 26 Dokopa baame lao pituu, \wj “Gotenya kingdom doko akali mendeme yuunya ee wai lyandenge dopale.\wj* \v 27 \wj Baame lyandatala, kuka luu palipa, yongama sakatata pingi. Dokopa ee wai doko tange langa latala andenge. Dopa pilyamopa, aipa petala langa lao andelyape lao baame nakandenge.\wj* \v 28 \wj Yuu dokome tange pilyamopa, ee wai doko dii mandenge. Wambao ee wai doko langa lenge. Langa latala yoko pingi. Yoko petala mange dokonya dii lyoo wambu pingi.\wj* \v 29 \x - \xo 4:29 \xt Joele 3:13\x*\wj Dii dupa wambu petelyamopa, wambu pingi gii doko ipatelyamona lao masetala, ee pokenge dokome konjuwame dii dupa lyao mandengena”\wj* lea. \s1 Masete Dii-Pipa Makande Pyoo Kongali Leamo Doko \p \v 30 \x - \xo 4:30 \xt Matyu 13:31-32; Luku 13:18-19\x*Dokopa baame lao pituu, \wj “Naimame Gotenya kingdom doko aipalena lama? Aki mendepa makande pima?\wj* \v 31 \wj Gotenya kingdom doko masete dii dopale. Yuunya ee wai dupa pitakanya masete dii doko etete yakane. Dopaka doko, endakali mendeme masete dii doko yuunya lyandelyamopa,\wj* \v 32 \wj andao yale jetala, ee wai pokatae waka dupa pitaka ita miningi. Dokonya wangya dupa andake mandelyamopa, lumba nelya dupanya yaka ketae paenge dupame anda pipenge jingina”\wj* lea. \s1 Kongaliaka Lao Pii Lamaiyamo Doko \p \v 33 \x - \xo 4:33 \xt Matyu 13:34\x*Kongali dopale longo mendapuame wai pii epe doko endakali dupame sepengeli pyoo baame lamaiyoo katea. \v 34 Baame pii lamaiya dupanya mende mee lamaiya naeyao, kongaliaka lao lamaiya. Dopaka doko, baanya disaipolo dupa-pipa iki katao, kongali dupa pitakanya tenge dupa dokaita lamaita pia. \s1 Poo Yale Mende Leamopa Kaena Leamo Doko \p \v 35 \x - \xo 4:35 \xt Matyu 8:23-27; Luku 8:22-25\x*Gii dokopa yuu kuiyala epeamopa, Jisasame baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Naima endaki pete omotena mua”\wj* lea. \v 36 Dokopa dupame endakali kambu doko yakinatala, Jisasa petea sipi dokonya baa lanyoo peami. Sipi yakane waka mendatupa apata baa-pipa peamiaka. \v 37 Peaminopa poo yale mende lao sakatea dokome, endaki buli pyapala, tandyoo sipi dokonya kolandea. Dopa piamopa sipi doko endakimi tumbalanya pia. \v 38 Dokopa Jisasa baa sipi dokonya maita-kaita sanda setapae mendenya luu paleamopa, disaipolo dupame baa pyale tatala lamaiyoo, “Mana Lenge, naima kumalamane-lamo doko, embame naima nee nakaelyepe?” leami. \v 39 Dopa leaminopa Jisasa sakatatala, poo doko kaena latala, endaki buli pia doko lamaiyoo, \wj “Emba yatu laa! Ema napinya mee saa!”\wj* leamopa, poo doko yatu lao, endaki doko emapi mende napyoaka pia. \v 40 Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Aipuma nyakama paka kaelyami? Aipa petala nyakama Gote tungi napilyamipi?”\wj* lea. \v 41 Dopa leamopa, disaipolo dupa etete paka kaeyapala nyakama-lapo laloo pyoo, “Endakipa, poopa dolapome apata baanya pii lapyali pilyambino doko, akali dake api laa-kanjemape?” leami. \c 5 \s1 Akali Mendenya Imambu Koo Watao Pyakamaiyamo Doko \p \v 1 \x - \xo 5:1 \xt Matyu 8:28-34; Luku 8:26-39\x*Dokopa endaki pete omotena, Gadara tange dupanya yuu dokonya Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa peami. \v 2 Pao pyakamatala, Jisasa baa sipi doko yakinalu piamopa, akali imambu koo paleta mende endakali malu katenge dupanya paliu ipao baa kandanyia. \v 3 Akali doko endakali malu katenge dupanya palenge. Endakali mendeme sene kendepi mendeme baa anjala naeyapenge. \v 4 Paa longosa baa sene kendepi, anengapupi dupame anjeta pilyaminopa, baame sene kende dupa minao pindanya nepatala, anengapu dupa pindao yakane-yakane pingi. Dopa pilyamopa, endakali mendeme kapa pao baa minao lambapenge nanjingi. \v 5 Kuka kotakapi, koteaka lao baa yuu mandapi, endakali malupi dupanya ae latae katao, baanya yonge doko tange kaname konjeta pingi. \p \v 6 Jisasa kuki londatili joo kateamopa, akali dokome kandatala, alo pyao ipupala, baa katea dosa luma lakea. \v 7-8 Luma lakeamopa Jisasame imambu koo doko lamaiyoo, \wj “Imambu koo, embame akali dake yakinatala puu”\wj* lea. Dopa leamopa baame puu lao, lao pituu, “Gote Etete Ketae Katenge dokonya Ikiningi Jisasa, embame namba aipa piti? Namba tanda andake nanditoo lao Gotenya kenge dokonya embame kyeto joo laa” lea. \v 9 Dopa leamopa Jisasame baa tipa pyoo, \wj “Embanya kenge doko api lengepe?”\wj* lea. Dopa leamopa akali dokome yanu pyao, “Naima imambu koo longo kalyamano. Tenge dokonya, nambanya kenge doko Amii Longo lengena” lea. \v 10 Dokopa imambu koo baa-kisa palea dupa yuu doko yakinatala pena laa naena lao akali dokome Jisasa kyeto joo tee lea. \p \v 11 Yuu dokonya manda kilikili mendenya mena kambu andake mende imu nao kateami. \v 12 Dokopa imambu koo dupa pitakame Jisasa kyeto joo tee lao, “Naima mena dupa-kisa kolandamana, landa pyalapa lapoko” leami. \v 13 Dopa lalu piaminopa, Jisasame dokaita mena dupa-kisa landa pina lea. Dokopa imambu koo dupame akali doko yakinatala, mena dupa-kisa landa piami. Landa pyateaminopa, mena kambu doko papatale mendenya-kaita lanao alo pyao pupala, endaki pete dokonya mangatala kumiami. (Mena kumiami dupa, tausene lapomapi mende.) \p \v 14 Dokopa mena setao kateami dupa siti dokonyapi, yuu yakanepi, dupanya paka pupala, pia doko endakali dupa lamaiyami. Lamaitiaminopa endakali dupame piamo doko kanja epeami. \v 15 Dupa Jisasa katea dokonya ipupala kandeaminopa, Amii longo lenge imambu koo doko palenge akali doko indupa yonge pee petala, mona paliu peteamo kandatala paka kaeyami. \v 16 Pia doko wambao lengeme kandeami endakali dupame imambu koo palea akali dokopi, menapi dupa-kisa pia dupa dopa pyomona lao lamaiyami. \v 17 Lamaitiaminopa yuu tange dupame Jisasa baa dokaitanya yuu doko yakinatala pena lao tee pyao kyeto joo leami. \v 18 Dokopa, Jisasa baa sipi dokonya pyakalyiamopa, imambu koo palea akali dokome baa Jisasa-pipa katambana buape lao kyeto joo tee lea. \v 19 Dopa leamopa Jisasame daa latala baa lamaiyoo, \wj “Emba andaka pupala, Kamongome emba kondo kaeyapala, embanya pyakalamo dupa emba tata dupa lamaipi”\wj* lea. \v 20 Dopa lamaitiamopa akali doko pupala, Jisasame baanya pyakamaiya dupa yuu Dekapolisa dokonya tee pyao lao paneamopa, endakali dupa pitaka walu leami. \s1 Jairusa Wanenge Sakatasiamo Doko \p \v 21 \x - \xo 5:21 \xt Matyu 9:18-26; Luku 8:40-56\x*Jisasa baa sipi dokonya, endaki pete dokonya yangitena pilyetala, endaki lemba dokonya kateamopa, endakali longo mendapu ipao kambu piami. \v 22 Dokopa lotuu anda isingi akali dupanya mende, Jairusa lenge doko epea. Ipao Jisasa kandatala, baanya moko katea dosa tombauli sepala \v 23 kyeto joo tee lao, “Nambanya wanenge koo doko kumalanya pilyamona, embame baa-kisa kingi setateno doko, baanya yaina doko etapatamopa baa lenge talapomona, kingi setala ipupoko” lea. \v 24 Dokopa Jisasa baa-pipa peambinopa, endakali kambu andake mende baa watao pupala, katao tambukiniami. \p \v 25 Dokopa enda mende yuu gii dii lao andaka nao paliu, ee kana 12 pitaka petenge doko kambu dokonya katea. \v 26 Enda dokome dokosa longo-kisa baanya muni sia dupa pitaka nepeaka doko, baanya yaina doko etala naeyamopa, baa tanda longo nao petea. \v 27-28 Jisasame pilyamo lapae dupa enda dokome sepala, Jisasanya yonge peenya iki watandatopa, baanya yaina doko etalapomona lao masia. Dopa lao masetala, endakali kambu dokonya-kaita Jisasanya maita-kaita ipupala, Jisasanya yonge pee punanya kingimi watandea. \v 29 Watandalu piamopa baanya yaina doko etea. Dokopa enda dokome baanya yaina doko etalumu lao baanya yonge dokome sia. \v 30 Sulu piamopa, Jisasame baanya kyeto mendatupa puumu lao sepala, endakali kambu kateami dotena kapilyetala lao pituu, \wj “Apimi nambanya yonge peenya watandelyape?”\wj* lea. \v 31 Dopa leamopa baanya disaipolo dupame baa lamaiyoo, “Endakali kambu dakeme emba katao tambukinilyamino kandelyeno doko, aipuma embame, \wj ‘Apimi namba watandelyape?’\wj* lelyepe?” leami. \v 32 Dopa leaminopa, apimi pyaape lao kanjanya, Jisasame kandayoko lea. \v 33 Dopa piamopa, enda dokome baa-kisa pia doko masetala, paka kaeyao walu lao ipao, Jisasa katea dosa tombauli sepala, baa-kisa pia dupa pitaka lao panao kiningi pii doko Jisasa lamaiya. \v 34 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Wanenge, embame namba tungi pyapi dokome, embanya yaina doko etelyamona, emba yaina etapae doko mona yaepatala puu”\wj* lea. \fig Enda mendeme Jisasanya yonge pee punanya kingimi watandelyamo. (Make 5:27-28)|alt="woman touches edge of Jesus' clothes" src="LB00310B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="5:34" \fig* \p \v 35 Dopa lao kateamopa, lotuu anda isingi Jairusanya andaka katenge akali mendapu ipupala Jairusa lamaiyoo, “Embanya wanenge doko kumatalamona, aipuma embame Mana Lenge doko kenda pisoo epena lelyepe” leami. \v 36 Dopa leaminopa Jisasame pii doko sulu petala, lotuu anda isingi akali doko lamaiyoo, \wj “Emba paka nakaenya, namba tungi pyape”\wj* lea. \v 37 Dopa latala, endakali waka mende baa watao naepena latala, Pitapi, Jemesapi, Jemesa kaiminingi Jonepi dutupa-pipa iki peami. \v 38 Pao lotuu anda isingi akali dokonya andaka pyakamatala Jisasame kandeamopa, endakali dupa yako lao ee laa-laa peami. \v 39 Dokopa Jisasa andaka kolandatala dokaita lamaiyoo, \wj “Aipuma nyakama yako lao ee laa-laa pelyami? Wanaku doko kumala naeyalamo. Baa luu palelyamona”\wj* lea. \v 40 Dopa leamopa, endakali dupame baa lamba lao gii kaeyami. Dokopa baame dokaita watao kamaka pyalyetala, wanaku dokonya endangi dokopi, takange dokopi, disaipolo tepoma apata peami dutupapi, dutupa iki wanaku kumapae sia dokonya lanyoo pea. \v 41 Pupala wanaku dokonya kinginya minatala baa lamaiyoo, \wj “Talita kum”\wj* lea. (Pii dokonya tenge doko, \wj “Wanaku, emba nambame sakata lelyo.”\wj*) \v 42 Dopa lalu piamopa, wanaku ee kana 12 latae doko sakatatala kaita paeya. Paeyamo doko kandatala, endakali kateami dutupa etete paka kaeyao walu leami. \v 43 Pia doko endakali dupame setamina, mende lamaiya naena lao Jisasame kyeto joo dutupa pyalanya lea. Dopa latala wanaku doko nee nena nyoo maina lea. \c 6 \s1 Jisasa Tata Dupame Baa Tungi Napiamino Doko \p \v 1 \x - \xo 6:1 \xt Matyu 13:53-58; Luku 4:16-30\x*Jisasa yuu doko yakinatala baanya yuu dokonya peamopa, baanya disaipolo dupame baa watao peami. \v 2 Pupala Sambata gii doko epeamopa, baame lotuu anda dokonya mana lamaiya. Lamaiyamopa pii siami endakali longo dupa walu lao paka kaeyapala lao pituu, “Akali dakeme pilyamo datupanya kyeto doko anja-tae nyia? Masepae epe baa maiya-lamo doko aipale mende? Mirakolo dopale dupa baame aipa pyoo pingi? \v 3 Akali dake kapenda doko daape? Baa Maria ikiningi, Jemesapi, Josesapi, Judasapi, Saimonepi dutupanya kaiminingi daape? Baanya pimalenge dupa ae naima-pipa napilyamape?” leami. Dopa latala dupame baa maka kaeyapala maita maiyami. \v 4 \x - \xo 6:4 \xt Jone 4:44\x*Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Propeta mende yuu waka dupanya kalyamopa, endakali dupame baa anda-anda semaingima. Dopaka doko, baanya yuu dokonya kalyamopa, baa tatapi, palupi dupame baa anda-anda semaiya naengemana”\wj* lea. \v 5 Dokopa yuu dokonya baame mirakolo mende pipenge nanjiamosa, endakali kuki mendatupa-kisa iki kingi setao yaina dupa mee jakamaiya. \v 6 Yuu dokonya tange endakali dupame baa tungi pyala naeyaminosa, baa walu lao paka kaeya. \s1 12 Aposole Dutupa Kalai Pyaa Pena Leamo Doko \p Maitakao Jisasa baa yuu yakane dupanya paeyao, endakali dupa mana lamaiya. \v 7 \x - \xo 6:7 \xt Matyu 10:5-15; Luku 9:1-6\x*Mana lamaitala, Jisasame 12 aposole dutupa epena latala, dutupame imambu koo dupa watao pina lao kyeto maitala, dutupa lapo-lapo lao tee pyao pena lea. \v 8-9 \x - \xo 6:8-9 \xt Luku 10:4-11\x*Pena lao pituu dapa lamaiya: \wj “Nyakama kaita paanya, munipi mende matapunya manja naeyao mee pupape. Nokainapi, bretapi mende nyoo napupape. Yonge pee isa pingi lapo lao pyoo napupapeaka. Pangali iki minao moko pee pyoo pupape”\wj* lao kyeto joo lamaiya. \v 10 Dopa latala baame dutupa lamaiyoo, \wj “Nyakama kolandatami anda dokonya iki katao, taono doko yakinatami gii dokonya tuu lapape.\wj* \v 11 \x - \xo 6:11 \xt Ap 13:51\x*\wj Yuu tange dupame nyakama auu kaeyao lanyala naeyao, nyakamanya pii doko nasoaka piami-kandeno doko, endakali taono dokonya tange dupa-kisa tenge sipya-lamo lao kandena, yuu doko yakinatala patami dokopa, nyakamanya mokonya yuu katata dupa lyanda lanya setapala pupape. Goteme endakali dupa yapatamo gii dokopa, Sodomopa, Gomorapa dolaponya tange dupa tanda andake maitaka doko, taono dokonya tange dupa tanda eteteaka andake maitana lao nambame nyakama kiningi langilyona”\wj* lea. \v 12 Dopa lateamopa dutupa pupala, endakali dupa mona kapilyina lao wai pii epe doko lamaiyami. \v 13 \x - \xo 6:13 \xt Jem 5:14\x*Pii lamaiyoo pituu, imambu koo longo mendapu watao pyata, endakali yaina pyapae longo dupa weleme kai pyata pyakamaiyami. Dopa piaminopa yaina dupa mee jia. \s1 Jone Kaimbu Pingi Kumiamo Doko \p \v 14 \x - \xo 6:14 \xt Matyu 14:1-12; Luku 9:7-9\x*\x - \xo 6:14 \xt Matyu 16:14; Make 8:28; Luku 9:19\x*Jisasanya kenge doko lao taeyaminopa, Kiŋi Eroteme sepala lao pituu, “Jone kaimbu pingi doko malunya sakatapya-lumu. Tenge dokonya, mirakolo pipenge kyeto dupa baa-kisa simupa kalai pyumuna” lea. \v 15 Yangi dupame “Baa Ilaija-lamona” leaminopa, yangimi “Baa propeta wamba kateami dopale mende-lamona” leami. \v 16 Dopa leaminopa Eroteme pii doko sepala lao pituu, “Baa Jone, nambame aiyomba kepao nepeo doko, malunya sakatapya-lumuna” lea. \p \v 17-20 \x - \xo 6:17-20 \xt Luku 3:19-20\x*Wamba Eroteme baanya kaiminingi Pilipa etanenge Erodiasa doko nyia. Dopa piamosa Joneme Erote lamaiyoo, “Embanya kaimininginya etanenge embame nyilyino doko, loome daa latae singi doko yalelyenona” lao katea. Dopa lao kateamosa, Erodiasame Jone imbu kaeyapala pyao kumasotoo lao masia. Dopa lao masiaka doko, Eroteme Jone doko akali tolatae, Gotenya latae mende-lamo lao kandatala, baa paka kaeyapala, auu pyoo isoo katea dokonyana, Erodiasame Jone pyao kumasotoo lao masia doko kapa napea. Eroteme Jonenya pii dupa sepala kalai longo peta pia. Baanya pii dupa auu kaeyao sepa piaka. Dopa petala Eroteme Erodiasa auu kaeyapae nyina lao masetala, Jone minatala anjinya pyandala pena lea. \p \v 21 Gii mendepa Erotenya mandenge gii doko epeamopa, baanya kalai akali andakepi, amii isingi mupapi, Galali tange akali andakepi, dupanya nee andake mende yangakamaiya. Gii dokopa Erodiasame kandeamopa, Jone pyapenge kaitini mende sia. \v 22 Dokopa nee nao peteami dokonya Erodiasa wanenge doko ipao kolandatala danisa lea. Dopa piamopa, Erotepi, baa-pipa nee nao peteamipi, dupame auu kaeyao kandeami. Kandatala kiŋi dokome wanaku doko lamaiyoo, “Embame dopale mende namba-kisa tee latenopa, lateli pyoo nambame emba dyaapo. \v 23 Nambanya kingdom doko kapa lao konjepala, embame yangi dii lateno doko dyaapoakana” lao, baanya pii doko kyeto tasalanya Gotenya kenge doko lea. \v 24 Dopa leamopa, wanaku doko kamaka pyakalyetala baanya endangi doko lamaiyoo, “Aki mende dina lao nambame tee laowape?” lea. Dopa leamopa endangimi lao pituu, “Jone kaimbu pingi dokonya aiyomba doko dina lape” lea. \v 25 Dopa lalu piamopa, wanaku doko alo pyao kiŋi doko petea dokonya pupala lao pituu, “Jone kaimbu pingi dokonya aiyomba doko pelesa mendenya setapala epapuaka dyaale lao masilyona dii” lea. \v 26 Dopa leamopa kiŋi doko etete mona kenda kaeyaka doko, endakali apata nee nao peteami dupanya enombanya, baanya pii dupa kyeto tasalanya Gotenya kenge doko latala, wanaku doko maitoana lea doko masetala, baanya pii doko aloo napitoo lao masia. \v 27 Kiŋi dokome dopa lao masulu petala, yanda singi mendeme Jonenya aiyomba doko nyoo minao ipalena pena leamopa, \v 28 baa anjetae andaka dokonya pupala, Jonenya aiyomba doko kepao nyia. Dopa petala, Jonenya aiyomba doko pelesa mendenya setapala, nyoo ipao wanaku doko maiya. Maitiamopa wanaku dokome nyepala, baanya endangi doko maiya. \v 29 Dopa pia doko Jonenya disaipolo dupame sepala dupa epeami. Ipupala baanya yonge doko nyoo malu piami. \s1 Akali Tausene Yungi Nee Maiyamo Doko \p \v 30 \x - \xo 6:30 \xt Matyu 14:13-21; Luku 9:10-17; Jone 6:1-14\x*Jisasanya aposole dupa Jisasa katea dokonya ipao kambu pyatala, dokaitame kalai piamipi, mana leamipi, dupa pitaka baa lamaiyami. \v 31 Dokopa endakali longo mendapu pao-ipao piami dokome, Jisasapi, baanya disaipolopi, dupa nee napenge gii nasia. Dopa piamosa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Naima iki endakali napalenge yuu mendenya kuki koto nyemana mona ipupa”\wj* lea. \v 32 Dopa lateamopa, dokaita iki sipi mendenya pyakalyetala, endakali napalenge yuu mendenya peami. \v 33 Peamino doko endakali dupame kandatala, dupanya longome baa Jisasa-lamo lao masiami. Dopa lao masetala, endakali dupa taono dupa pitakanya katao, kaitini alo pyatala wambao pao, baa sipinya pituu isa pyakanalanya pia dosa kambu piami. \v 34 \x - \xo 6:34 \xt Nambaa 27:17; 1 Kiŋi 22:17; 2 Kron 18:16; Esek 34:5; Matyu 9:36\x*Jisasa sipinya pituu isa pyakanatala, endakali kambu andake doko kateamino kandea. Dokaita sipisipi setao katenge mende nakatenge joo kateaminosa, baame dokaita kondo kaeyapala mana longo mendapu lamaiya. \p \v 35 Lamaiyoo kateamopa niki landa pyalanya pia. Dokopa baanya disaipolo dupa baa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, “Endakali napalenge yuu dakenya indupa yuu kuiyalanya pimupa, \v 36 endakali dakaitanya nee napenge mende nasilyamona, embame dakaita yuu yakanepi, taono yakanepi, makisa silyamo dupanya nyakama tange nee sambao nala pena laa” leami. \v 37 Dopa leaminopa baame pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nyakamame dakaita nee nena maiyepa”\wj* lea. Dokopa baanya disaipolo dupame baa lamaiyoo, “Naima pupala, silipa muni 200-tame breta sambapala, endakali dakaita nena lao maimape?” leami. \v 38 Dopa leaminopa baame dupa lamaiyoo, \wj “Breta akipate silyape lao kanja pupa”\wj* lea. Dupame pao kandatala lao pituu, “Naimanya breta yungi-pipa, pisa lapo-pipa silyamona” leami. \v 39 Dopa leaminopa, Jisasame endakali dupa pitaka tanu sakapae dupanya wakale-wakale kambu pyao petena lea. \v 40 Leali pyoo, kambu mende 50 lao pitipa, 100 lao pitipa piami. \v 41 Dokopa Jisasame breta yungi dutupapi, pisa lapo dolapopi, dutupa nyepala, kaiti-kisa kandalyetae katao yaka pilyino latala, breta dutupa konjepala, baanya disaipolo dupame mokosoo endakali dupa maina lao maiya. Dopa petala baame pisa dolapo endakali dupa pitakanya konjakamaiyaka. \v 42 Dopa peteamopa dokaita pitakame nao tiaka kaeyapala, \v 43 breta pisapi konjepae kakana sia dupa disaipolo dupame nyoo baseketa 12 tumbasiami. \v 44 Breta neami akali dupa tausene yungimi neami. \s1 Jisasa Endaki Ketae Moko Katao Peamo Doko \p \v 45 \x - \xo 6:45 \xt Matyu 14:22-33; Jone 6:16-21\x*Nee nalu petala, Jisasame baanya disaipolo dupa sipi dokonya pyakalyetala endaki pete omotena, taono Betsaida dokonya wambao pena lea. Dopa latala, baame endakali kambu doko andaka pena lea. \v 46 Endakali dokaita pena lao yakinatala, baa loma sala lalyoo yuu manda mendenya pea. \v 47 Yuu kuiyala peamopa, Jisasa baa iki yuu manda dokonya kateamopa, disaipolo dupa sipi dokonya pituu endaki pete dokonya kainanya peami. \v 48 Dokopa poo yale mende laeyao lao epeamopa, dokaitame lekeleke tao endaki tandyoo peaminopa, Jisasame kandea. Kandatala yuu yongao pukuiyamopa, baa endaki pete ketae dokonya moko katao pupala, dokaita nyoo maita pyatoo lao masia. \v 49-50 Baa endaki pete dokonya moko katao epeamo kandatala, disaipolo dupa pitakame baa timango mende-lamo lao masetala, etete paka kaeyao ae leami. Dopa lalu piaminopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Namba epelyona, nyakama mona paka nakaeyalapape”\wj* lea. \v 51 Dopa latala baa sipi dokonya pyakalyiamopa, poo doko yatu lea. Yatu leamo kandatala disaipolo dupa etete walu lao pakame kumiami. \v 52 Dokaitanya mona kana jiami dokome, bretame mirakolo pia dokonya tenge doko masala naeyami. \s1 Genesarete Yuu Dokonya Yaina Dupa Mee Jakamaiyamo Doko \p \v 53 \x - \xo 6:53 \xt Matyu 14:34-36\x*Dokaita endaki pete dokonya omotena, yuu Genesarete dokonya pao pyakamatala, sipi doko minanya seteami. \v 54 Sipi dokonya pituu pyakaneaminopa, endakali dupame baa Jisasa-lamo lao yapa kandeami. \v 55 Endakali dupa pitaka alo pyao yuu dosa singi dupa pitakanya pupala, yaina pyapae dupa lapa tokonya soo baa kalyamo lapae siami yuu dokonya pata piami. \v 56 Taono yakanepi, sitipi, yuu yakanepi dupanya baa peali pyoo, yaina pyapae dupa lapa tokonya soo pupala, maketa kamapu dupanya setapa piami. Dopa petala, yaina pyapae dupame baanya yonge pee punanya iki watandena lao, yaina pyapae soo epeami endakali dupame kyeto joo tee leami. Dokopa Jisasa watandeami endakali dupa pitakanya yaina dupa mee jeta pia. \c 7 \s1 Yumbangenya Mana Setapae Dupanya Leamo Doko \p \v 1-4 \x - \xo 7:1-4 \xt Matyu 15:1-20\x*Parasipi, Juu pitakapi dupame nyakamanya yumbangenya mana setapae dupa wata-minao, nee nalanya kingi auu pyoo wasa pyakondape petala nee nengema. Dupame maketanya katao ipupala mee nee nala naenya, kingi wasa pyatalaka nee nengema. Mana singili pyoo, kapopi, sisopene pengepi, penge kopame wasepaepi, pituu nee nenge tokopi, dupa wasa pingimaka. Dee yumbangenya mana setapae waka longo mendapu miningimaka. Dopa pingima Parasipi, Mosesanya loo mana nyepae mendapu Jerusalema katao epeamipi, dupa Jisasa katea dokonya ipao kambu piami. Dokopa baanya disaipolo yangimi kingi wasa napyao, kingi kaimala pipaeme nee nyoo neaminosa, akali dupame kandatala kopeta pilyaminona leami. \v 5 Dopa latala Parasipi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupame Jisasa tipa pyoo, “Embanya disaipolo dupa kingi wasa napinya mee nee nelyamino doko, aipuma yumbangenya mana setapae dupa wata-minala naelyamipi?” leami. \v 6-7 \x - \xo 7:6-7 \xt Ais 29:13\x*Dopa leaminopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nyakama mana tolatae miningi manemane pingima dupa-pipa makande pyokondape pyoo Aisaiyame dapa lea: ‘Akali tata dakeme pii lelyamino dupame namba anda-anda singingima. Dopaka doko, dokaitanya mona dupa etete waka palengema. Endakalinya mana setapae dupa mana lelyamino dokome, dokaitame namba kiningi mambo pyala naengemana’ lao pepa pyapae silyamo.\wj* \v 8 \wj Nyakamame Gotenya mana setapae dupa nepatala, nyakamanya lotuu mana wambatae dupa wata-minao, kapopi, sisopene pengepi dupa wasa pingima. Dopa pyoo katao, nyakamame mana dopaleaka longo mendapu miningimana”\wj* lea. \fig Juu mendalapome kingi auu pyoo wasa pyakondape pilyambino. (Make 7:1-4)|alt="ritual washing of hands" src="LB00280B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="7:1-4" \fig* \p \v 9 Dopa latala baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamanya mana wambatae dupa wata-minamana latala, Gotenya mana setapae dupa nyakamame waa katao daa latala nepelyamino.\wj* \v 10 \x - \xo 7:10 \xt Eks 20:12; 21:17; Lep 20:9; Diut 5:16\x*\wj Mosesame lao pituu, ‘Embanya endangipa takangepa dolapo anda-anda semaiyoo katape’ lea. Goteme pii mende apata lao pituu, ‘Endakali mendeme baanya endangi takangepi mende pii koo latamo doko, baa pyao kumasepengena’ lea.\wj* \v 11-13 \wj Dopa leaka doko nyakamame lao pituu, ‘Endakali mendeme baanya endangi takangepi mende lamaiyoo, “Nambame emba oapi dipenge dupa pitaka Gote maipengena latae silyamona” latamo doko yakana’ lengema. Dopa lelyamino dokome, baanya endangi takangepa dolapo nisepae mende namaina lao nyakamame daa lengema. Nyakamanya mana wambatae dupa wata-minamana latala, Gotenya pii doko mee joo nepengema. Dopa pyoo katao, nyakamame mana dopaleaka longo mendapu miningimana”\wj* lea. \p \v 14 Dopa latala Jisasame endakali kambu doko pitaka baa katea dosa epena latala lamaiyoo, \wj “Nambame pii lelyo dake sepala, nyakama pitakame masokondape pyepape:\wj* \v 15 \wj Kamaka singi mende endakali mende-kisa kolandelya dokome baa kaimala pisala naenge. Endakali mende-kisa koko palelya dupa kamaka pyakalyilya dokome baa kaimala pisingi.\wj* \v 16 \wj Endakali mende kale katenge-tamo doko, nambame pii lelyo dutupa baame sepengena”\wj* lea. \p \v 17 Endakali kambu doko yakinatala Jisasa andaka pao peteamopa, baanya disaipolo dupame kongali lea dokonya tipa piami. \v 18-19 Tipa piaminopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame apata masala naelyamipi? Kamaka singi mende endakali mende-kisa kolandelya doko mona andaka napenya, inginya soo kamaka epenge. Dopa pilya dokome nee dupa pitaka auu pisilyamopa, endakali doko kaimala pisala naenge doko nyakamame masala naelyamipi?”\wj* lea. \v 20-21 Dopa latala baame lao pituu, \wj “Endakali mendenya monanya palenge doko kamaka pyakalyingi dokome baa kaimala pisingi. Masingi koopi, kepo kolengepi, endapi akalipi nyelenyele paengepi, endakali pyao kumasingipi,\wj* \v 22 \wj pake nengepi, popaita pingipi, koo pingipi, minakasingipi, yongenya pyoani kaenge mana koeyapae dupa miningipi, waka mendenya oapi seta dupa kandatala nyipu laka lao masingipi, lao nepengepi, alyasale joo kalyona lao masingipi, kyakaenge mana miningipi,\wj* \v 23 \wj koo dutupa pitaka monanya paliu kamaka pyakalyilya dokome endakali dupa kaimala pisingina”\wj* lea. \s1 Enda Siropinisia Tange Mendeme Jisasa Tungi Piamo Doko \p \v 24 \x - \xo 7:24 \xt Matyu 15:21-28\x*Jisasa baa sakatatala, yuu doko yakinao Taeyapa, Saidonepa dolaponya yuu sia dupanya pea. Pupala baa anda mendenya kolandatala, elyakalao pititoo lao masiaka doko, baa yalo pipenge nanjia. \v 25 Dokopa imambu koo paleta wanaku koo mendenya endangi dokome Jisasa anda dokonya pilyamo lapae sepala, anda dokonya pao kolandatala, Jisasanya moko setea dosa ipao luma lakea. \v 26 (Enda doko baa Giriki pii lenge, Siropinisia tange mende.) Baanya wanenge doko-kisa imambu koo palenge doko Jisasame watao pyakamaina lao tee lea. \v 27 Dopa leamopa Jisasame enda doko lamaiyoo, \wj “Wanenya nee dupa nyepala, pyale lao yana dupa maitamopa auu napita. Dopana, wambao wanenya nee dupa tange nao tiaka kaena maipengena”\wj* lea. \v 28 Dopa leamopa enda dokome yanu pyao, “Akali Andake, doko kiningiaka lelyeno doko, wane dupame nee nelyaminopa, kuku kakanapi isa pelya dupa yana toko pundipundi kalyami dupame nyoo nengemana” lea. \v 29 Dokopa Jisasame enda doko lamaiyoo, \wj “Embame dopa lelyeno dokonya, imambu koo dokome embanya wanenge doko yakinatala patelyamona, emba andaka puu”\wj* lea. \v 30 Dokopa enda doko andaka pupala kandeamopa, imambu koo dokome baanya wanenge doko yakinatala pateamopa, baa tokonya paliu sia. \s1 Kaleketa Muumaa Mende Nisiamo Doko \p \v 31 Taeyapa, Saidonepa dolaponya yuu sia dupa yakinatala, Jisasa baa yuu Dekapolisa dokonya pyakamatala, Galali pete dokonya pea. \v 32 Dokopa endakali mendapuame akali kaleketa muumaa mende laminao baa katea dokonya ipupala, akali doko-kisa kingi setena lao kyeto joo Jisasa tee leami. \v 33 Dopa leaminopa endakali kambu doko yakinatala, Jisasame akali doko iki laminao umbisale pupala, baanya kingi konde dolapo akali dokonya kalekaita pyandea. Dopa petala Jisasame baanya kingi kondenya sopokali talyinya pisetala, muumaa dokonya kekenya watandea. \v 34 Dopa petala akali doko kondo kaeyao, kaiti-kisa kandalyetae katao baa lamaiyoo, \wj “Epataa”\wj* lea. (Pii dokonya tenge doko, \wj “Lumba.”\wj*) \v 35 Dopa lalu piamopa, akali dokonya kalekaita dolapo lumbapa, keke doko tolata piamopa, baa pii tolao lea. \v 36 Dopa pia doko endakali kambu dokome endakali mende lamaiya naena lao Jisasame kyeto joo daa lea. Dopa leaka doko, dupame etete eteke pyao lao taeyami. \v 37 Dokopa siamipi, kandeamipi endakali dupa eteteaka paka kaeyao walu latala lao pituu, “Baame kalai dupa pitaka auu pyoo pilyamo. Kaleketa dupame pii sina lata, muumaa dupame pii lena lata pilyamoakana” leami. \c 8 \s1 Akali Tausene Kitomende Nee Maiyamo Doko \p \v 1 \x - \xo 8:1 \xt Matyu 15:32-39\x*Gii dosa mendasa endakali kambu andake mende kateami dokaitanya nee napenge mende nasia. Dopa piamosa, Jisasame baanya disaipolo dupa epena latala lamaiyoo, \v 2 \wj “Endakali kambu dake yuu gii tepoma namba-pipa katamanopa, nee napenge nasilyamo dokonya, nambame dakaita kondo kaelyo.\wj* \v 3 \wj Yangi dupa yuu londati katao ipumina, nee nanao andaka pena lato doko, kaitinisa laowambe lapae setamina”\wj* lea. \v 4 Dopa leamopa baanya disaipolo dupame pii yanu pyakamaiyoo, “Endakali napalenge yuu dakenya naimame breta anja-tae nyepala, endakali dakaita nao tiaka kaena maimape?” leami. \v 5 Dokopa baame disaipolo dupa tipa pyoo, \wj “Nyakamanya breta akipate silyape?”\wj* lea. Dopa leamopa dokaitame lao pituu, “Kalange silyamona” leami. \v 6 Dopa leaminopa, baame endakali kambu doko isa petena lea. Dopa latala, breta kalange dutupa nyepala, Gote yaka pilyino latala konjia. Konjepala baanya disaipolo dupame endakali dupa mokosoo maina lao maiya. Dokopa baanya disaipolo dupame endakali kambu doko mokosoo maiyami. \v 7 Dokaitanya pisa yakane kuki mendatupa apata siaka. Jisasame Gote yaka pilyino latala dutupa apata mokosoo maina lea. \v 8 Maiyaminopa, endakali dokaitame nao tiaka kaeteaminopa, konjepae kakana sina kaeyami dupa disaipolo dupame nyoo baseketa kalange tumbasiami. \v 9 Akali nee neami dupa tausene kitomendepi mendeme neami. Napeaminopa Jisasame dokaita pena lea. \v 10 Endakali dokaita pena lalu petala, baanya disaipolo dupa-pipa sipi mendenya pyakalyetala, yuu Dalamanuta dokonya peami. \s1 Mirakolo Mende Pina Leamino Doko \p \v 11 \x - \xo 8:11 \xt Matyu 12:38-39; 16:1-4; Luku 11:29\x*\x - \xo 8:11 \xt Luku 11:16\x*Dokopa Parasi dupa ipupala, Jisasa-pipa tee pyao pii yanda piami. Dupame baa makande pyoo, kaiti-kisa-tae mirakolo mende kandamana pina leami. \v 12 Dopa leaminopa Jisasa mona kenda kaeyapala lao pituu, \wj “Aipuma endakali indupa palelyamino dupame mirakolo mende kandamana nambame pii lelyami? Nambame nyakama kiningi langilyo: Mirakolo mende nakanjaminona”\wj* lea. \v 13 Dopa latala baame dokaita yakinatala, disaipolo dupa-pipa sipinya pyakalyetala, endaki pete dokonya omotena peami. \s1 Parasipi Erotepi Dupanya Mana Dupa Yisa-Pipa Makande Pyoo Leamo Doko \p \v 14 \x - \xo 8:14 \xt Matyu 16:5-12\x*Disaipolo dupame breta nyoo napenya, kame sepala ipateaminopa, sipi dokonya breta mendai iki sia. \v 15 \x - \xo 8:15 \xt Luku 12:1\x*Dokopa Jisasame dokaita kyeto joo lamaiyoo, \wj “Parasipi, Erotepi dupanya yisa\wj*\f + \fr 8:15 \ft Yisa doko palaonya taelyamopa, breta doko andenge. Dopaka pyoo, Parasipi, Erotepinya koo pingi mana dupa taelya dokome, endakali longo-kisa andinyilyamopa, koengemana lao yisa-pipa Jisasame dupa makande pia-pyaa.\f* \wj dupame nyakama koeyasetamina, kandao kalyepape”\wj* lea. \v 16 Dopa leamopa nyakama-lapo laloo pyoo, “Naimanya breta nasilyamo dokonya lelyamona” leami. \v 17 Dopa leamino doko Jisasame kandatala dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame aipuma breta nasilyamo lao nyakama-lapo lelyami? Nyakama-kisa indupapi tatake pipae simupa masala naelyamipi? Nyakamanya mona kana jetaeyaka kalyape?\wj* \v 18 \x - \xo 8:18 \xt Jer 5:21; Esek 12:2; Make 4:12\x*\wj Nyakamanya lenge telyamo dokome angi kanja naelyamipi? Nyakamanya kale kalyamo dokome angi nasilyamipi? Nyakamame kame silyamipi?\wj* \v 19 \wj Nambame breta yungi dutupa akali tausene yungi dupanya konjakamaiyopa, nao kakana sina kaeyamino dupa nyakamame nyoo baseketa akipatenya tumbasiamipi?”\wj* lea. Dopa leamopa dokaitame baa lamaiyoo, “12 baseketanyana” leami. \v 20 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Nambame breta kalange dutupa akali tausene kitomende dupanya konjakamaiyopa, nao kakana sina kaeyamino dupa nyakamame nyoo baseketa akipatenya tumbasiamipi?”\wj* lea. Dopa leamopa dokaitame lao pituu, “Baseketa kalangenyana” leami. \v 21 Dopa leaminopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame aipa petala masala naelyamipi?”\wj* lea. \s1 Lenge Monda Mendenya Lenge Auu Pyakamaiyamo Doko \p \v 22 Dokopa Jisasa taono Betsaida dokonya pea. Pupala kateamopa, endakali dupame akali lenge monda mende laminao Jisasa katea dokonya ipupala, Jisasame watandena lao kyeto joo tee leami. \v 23 Dopa leaminopa, Jisasame lenge monda doko kinginya minatae katao, yuu yakane doko yakinatala peambi. Pupala Jisasame sopokali talyinya akali dokonya lenge dolaponya pisetala, akali doko-kisa baanya kingi setea. Dopa petala, akali dokome mende kandelyepe lao Jisasame baa tipa pia. \v 24 Dokopa baame kandalyetala lao pituu, “Nambame endakali dupa kandapupa, ita jepae mendapu kaita paele pilyaminona” lea. \v 25 Dopa lateamopa, Jisasame akali dokonya lenge dolaponya baanya kingi setapala kandalyina lea. Dokopa, baanya lenge dolapo auu peteamopa, baame dupa pitaka auu pyoo kandea. \v 26 Dopa piamopa Jisasame akali doko andaka pena latala lao pituu, \wj “Emba taono yakane dokonya paa naeyape. Pyomo doko taono yakane dokonya tange endakali mende lamaiya naeyapeaka”\wj* lea. \s1 Jisasa Baa Kraisa Dokona Pitame Leamo Doko \p \v 27 \x - \xo 8:27 \xt Matyu 16:13-20; Luku 9:18-21\x*Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa Sisaria Pilipae dokonya yuu yakane makisa singi dupanya peami. Pao pituu, kaitinisa Jisasame baanya disaipolo dupa tipa pyoo, \wj “Endakali dupame namba apina lelyamipi?”\wj* lea. \v 28 \x - \xo 8:28 \xt Make 6:14-15; Luku 9:7-8\x*Dokopa dokaitame pii yanu pyao, “Yangimi emba Jone kaimbu pingi dokona lelyamino. Yangimi emba Ilaijana lelyamino. Yangimi emba propeta wamba kateami dupanya mendena lelyaminona” leami. \v 29 \x - \xo 8:29 \xt Jone 6:68-69\x*Dopa leaminopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Endakali dupame dopa lalumino doko, nyakamame namba apina lelyamipi?”\wj* lea. Dopa leamopa Pitame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Emba Kraisa dokona” lea. \v 30 Dopa lateamopa, baa akali dokona lao endakali mende lamaiya naena lao kyeto joo daa lea. \s1 Jisasame Baa Kumatapa Sakatatapa Dolaponya Leamo Doko \p \v 31 \x - \xo 8:31 \xt Matyu 16:21-28; Luku 9:22-27\x*Dokopa Jisasame dokaita tee pyao mana lamaiyoo, \wj “Akalinya Ikiningi doko tanda longo napenge. Juumanya isingi akalipi, prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi dupame baa maita maitaminopa baa pyao kumasepenge. Kumasetataminopa yuu gii tepo dokonya baa sakatatana”\wj* lea. \v 32 Jisasame pii dutupa lao paneamopa, Pitame baa laminao umbisale pupala, tee pyao pyalanya lea. \v 33 Dopa leamopa Jisasa kapilyetala, baanya disaipolo dupa kandatala, Pita pyalanya lao, \wj “Satane, embame Gotenya masingili pyoo nalenya, endakalinya masingili pyoo lelyenona, embame namba yakinatala puu”\wj* lea. \p \v 34 \x - \xo 8:34 \xt Matyu 10:38; Luku 14:27\x*Dopa latala baame endakali kambu dokopi, baanya disaipolopi, dupa epena latala lamaiyoo, \wj “Endakali mendeme namba watao ipatoo lao maseta dokome baa tange kame sepala, baanya poko ita doko tange nyoo soo namba watao ipupenge.\wj* \v 35 \x - \xo 8:35 \xt Matyu 10:39; Luku 17:33; Jone 12:25\x*\wj Endakali mendeme baa lete katatoana lao masetala, baa tange pyoo nyalanya pitamo dokome baanya lete katenge doko yakinata. Dopaka doko, endakali mendeme nambapa, wai pii epe dokopa, dolapo masetala, baanya lete katenge doko yakinata dokome baanya lete katenge doko pyoo nyeta.\wj* \v 36 \wj Endakali mendeme yuunya oapi dupa pitaka nyoo setao katapala, baanya lete katenge doko yakinatamo doko, oapi dupame baa aipa petala niseta?\wj* \v 37 \wj Baanya lete katenge doko aki mendeme tange sambao nyeta?\wj* \v 38 \wj Endakali mendeme Gote yakinatala koo pyoo kalyamino dupanya kainanya katapala, nambapa, nambanya pii dokopa, dolapo lao panalanya elya kaeyatamo doko, Akalinya Ikiningi doko enjele Gotenya latae dupa-pipa, Takange dokonya tii pipae andake dokonya pituu ipatamo gii dokopa, Akalinya Ikiningi dokome endakali doko kandatala baa elya kaeyatakana”\wj* lea. \c 9 \nb \v 1 Dopa latala Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama kiningi langilyo: Endakali asa kalyamino dapuanya mendapu kumala naeyataminopa, Gotenya kingdom doko kyeto doko-pipa panao ipatamopa kandatamina”\wj* lea. \s1 Jisasa Waka Jiamo Doko \p \v 2 \x - \xo 9:2 \xt Matyu 17:1-8; Luku 9:28-36; 2 Pita 1:17-18\x*Yuu gii tokange pateamopa, Jisasame Pitapi, Jemesapi, Jonepi dutupa iki laminao, yuu manda ketae mendenya lalyoo pea. Pupala dokonya kateaminopa, dutupanya enombanya Jisasa baa waka jia. \v 3 Baanya yonge pee dupa etete kyeo lao polepole pia. Baanya yonge pee kyeo lea dopa pyoo, isa yuu dakenya endakali mendeme dopale mende kyeo lena lao wasa napingi. \v 4 Dokopa Ilaijapa, Mosesapa dolapo Jisasa-pipa pii lao kalyu piambinopa kandeami. \v 5 Kandatala Pitame Jisasa lamaiyoo, “Mana Lenge, naima dakenya katamanopa auu pilyamona, naimame sele anda tepoma pimana. Mende embanya, mende Mosesanya, mende Ilaijanyana” lea. \v 6 (Dutupa etete paka kaeyapala, Pitame aipa laowape lao masala naeyao lea.) \v 7 \x - \xo 9:7 \xt Matyu 3:17; Make 1:11; Luku 3:22\x*Dokopa kopa mende ipupala dutupa sanga pia. Dopa piamopa pii mende kopa tambetambe epea dokome lao pituu, “Dake nambanya Ikiningi mona setenge dokona, nyakamame baanya pii doko sakamaiyepape” lea. \v 8 Dopa lalu piamopa disaipolo tepoma dutupame kandayoko leaminopa, endakali waka mende nakatea. Jisasa baa iki kateamo kandeami. \p \v 9 Yuu manda doko yakinatala lanao ipao pituu, nyakamame kanjamino doko, Akalinya Ikiningi doko kumapala sakatatatamopa, endakali dupa lamaitamina, indupa endakali mende lamaiya naena lao, Jisasame kyeto joo daa lea. \v 10 Baame pii lea doko dutupa-kisa sina kaeyapala, kumapala sakatapengena lamo dokonya tenge doko aipa pyoo laape lao dutupa yango-lapo leami. \v 11 \x - \xo 9:11 \xt Mal 4:5; Matyu 11:14\x*Dokopa dutupame baa tipa pyoo, “Mosesanya loo mana nyepae dupame aipuma Ilaija wambao ipupengena lengemape?” leami. \v 12 Dopa leaminopa baame dutupanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Kiningi, Ilaija wambao ipupenge. Ipupala baame dupa pitaka tolaseta. Dopa pitana, aipuma Akalinya Ikiningi doko maka kaeyapala, tanda longo maitamina lao pepa pyapae silya?\wj* \v 13 \wj Ilaija ipateana lao nambame nyakama langilyo. Pii pepa pyapae singili pyoo, baa ipupala kateamopa, endakali dupame masiaminoli pyoo baa tanda maiyamina”\wj* lea. \s1 Wane Imambu Koo Paleta Mende Nisiamo Doko \p \v 14 \x - \xo 9:14 \xt Matyu 17:14-21; Luku 9:37-43a\x*Disaipolo yangi dupa kateami dokonya Jisasa ipupala kandeamopa, endakali kambu andake mendeme disaipolo dupa katao kakopeaminopa, Mosesanya loo mana nyepae mendapu katapala, disaipolo dupa-pipa pii yanda pyoo kateami. \v 15 Endakali kambu pyao kateami dupa pitakame Jisasa kanju petala walu leami. Dopa petala dokaita alo pyao pupala baa mambo pyao lanyiami. \v 16 Dokopa Jisasame Mosesanya loo mana nyepae dupa tipa pyoo, \wj “Nyakama aki mendenya pii longo lelyamipi?”\wj* lea. \v 17 Kambu dokonya katao endakali mendeme yanu pyao, “Mana Lenge, nambanya wane doko imambu koo mendeme muumaa jisingi. Tenge dokonya, emba katapi dakenya nambame baa laminao epo. \v 18 Imambu koo dokome baa minao lungu pilyamoli pyoo baa lombapae singi. Dopa pilyamopa, wane doko nenge-kaita kambapupaka mandyoo, nenge giti-gato lao, kingi mokopi tinokao tui lenge. Embanya disaipolo dupame imambu koo doko watao pyakamaina lao nambame lamaipupa, dupame kapa pao watao pyala naeyalaminona” lea. \v 19 Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nyakama Gote tungi napingima dupa, namba nyakama-pipa katao pao gii andukupa yakinato? Nyakama nongo pilyamino doko andukupa tolataminopa lao nambame malisoo katao? Wane doko laminao asa ipupa”\wj* lea. \v 20 Dokopa wane doko laminao Jisasa katea dokonya epeaminopa, imambu koo dokome Jisasa kanju petala, wane doko walumane minao isa yuunya lombanya seteamopa, kapilya mina-mina pyoo nenge-kaita kambapupaka mandea. \v 21 Dokopa Jisasame takange doko tipa pyoo, \wj “Wane dake gii andukupa tee pyao dopa piape?”\wj* lea. Dopa leamopa baame yanu pyao, “Koosa tee pyao dopa pia. \v 22 Paa longosa imambu koo dokome baa soo itatenya yangata, endakinya soo pyandata pyoo kumasalanya pingina, embame dopale mende kapa pao piti-tamo doko, nalimba kondo kaeyao nisepoko” lea. \v 23 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame kapa pao Gote tungi pyate-tamo doko, nambame nyakamba nisotoo. Gote tungi pingi endakali dokome kalai dupa pitaka kapa pao pingina”\wj* lea. \v 24 Dopa lalu piamopa, wane dokonya takange dokome puu lao ee lao, “Kamongo, nambame Gote tungi pilyona, nambanya Gote tungi napingi mana doko yakinatoo nisepe” lea. \v 25 Dokopa endakali kambu mende yapa ipao Jisasa katao kakopeamino kandatala, baame imambu koo doko pyalanya lao, \wj “Emba muumaa kaleketa jisingi imambu koo dokome wane dake yakinatala puu lelyona, emba baa-kisa dee naipupi”\wj* lea. \v 26 Dopa leamopa imambu koo dokome puu lao ae latala, wane doko minao etete walu lasetala, baa yakinatala pea. Dokopa wane doko kumapae joo siamopa, endakali longome lao pituu, “Baa kumatelyamona” leami. \v 27 Dokopa Jisasame wane dokonya kinginya minatala toeya katasiamopa, wane doko sakatao toeya katea. \v 28 Dopa peteamopa, Jisasapi, baanya disaipolopi, dupa andaka peami. Dokopa baanya disaipolo dupame elyakalao baa tipa pyoo, “Aipuma naimame imambu koo doko kapa pao watao pyala naeyalamape?” leami. \v 29 Dopa leaminopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Loma soo nee nanao katenge mana dokonya-kaita iki imambu koo dopale dupa watao pingina”\wj* lea. \s1 Jisasame Baa Kumatapa Sakatatapa Dolaponya Lapo Pyoo Leamo Doko \p \v 30 \x - \xo 9:30 \xt Matyu 17:22-23; Luku 9:43b-45\x*Jisasa disaipolo dupa-pipa yuu doko yakinatala Galali-kaita peami. Peami doko endakali mendeme nakandena lao Jisasame masia. \v 31 Tenge doko, Jisasame baanya disaipolo dupa mana lamaiyanya dopa lao masia. Baame lao pituu, \wj “Akalinya Ikiningi doko akali dupanya kinginya maiyanya pilyamo. Maitatamopa dupame baa pyao kumasetami. Kumasetataminopa baa yuu gii tepo dokonya malunya sakatatana”\wj* lea. \v 32 Pii dokonya tenge doko disaipolo dupame nyala naeyapala, Jisasa tipa pyaanya paka kaeyami. \s1 Alyasale Joo Katenge Dokonya Leamo Doko \p \v 33 \x - \xo 9:33 \xt Matyu 18:1-5; Luku 9:46-48\x*Jisasa Kapename pupala andaka pituu, baanya disaipolo dupa tipa pyoo, \wj “Nyakamame kaitinisa aki mendenya lao, lao ipamipi?”\wj* lea. \v 34 \x - \xo 9:34 \xt Luku 22:24\x*Dopa leamopa, dokaitame nyakamanya api alyasale joo kalyape lao, nyakama-lapo kaitinisa pii yanda pyoo epeami dokonya ema napiami. \v 35 \x - \xo 9:35 \xt Matyu 20:26-27; 23:11; Make 10:43-44; Luku 22:26\x*Dokopa Jisasa isa pitipala, 12 disaipolo dutupa tengesale epena latala lamaiyoo, \wj “Endakali mende enomba nyoo katapuli lao masetamo doko, baa maita-kaita katapala, endakali pitakanya kalai akali katapengena”\wj* lea. \v 36 Dopa latala baame wane koo mende lanyepala, dutupanya kainanya katasia. Dopa petala baame wane doko kopinyetala dutupa lamaiyoo, \v 37 \x - \xo 9:37 \xt Matyu 10:40; Luku 10:16; Jone 13:20\x*\wj “Endakali mendeme nambanya kenge dokonya wane koo dapale mende auu kaeyao lanyilya dokome, namba lanyilyamosaka pingi. Endakali mendeme namba auu kaeyao lanyilya dokome namba iki lanyala naenge. Namba puu lea Akali doko lanyilyamosaka pingina”\wj* lea. \s1 Nyakama Yanda Pingyala Naenge Endakali Dokome Nyakama Nisingina Leamo Doko \p \v 38 \x - \xo 9:38 \xt Luku 9:49-50\x*Joneme Jisasa lamaiyoo, “Mana Lenge, embanya kenge dokonya akali naima-pipa napaenge mendeme imambu koo dupa watao pyamupa naimame kandatala, baa naima-pipa napaenge dokonyana kaena lamuana” lea. \v 39 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Nyakamame baa kaena nalalapape. Endakali mendeme nambanya kengenya kalai kyeto mende pita dokome, namba lao yapa pii koo nalata.\wj* \v 40 \x - \xo 9:40 \xt Matyu 12:30; Luku 11:23\x*\wj Nyakama yanda pingyala naenge endakali dokome nyakama nisingi.\wj* \v 41 \x - \xo 9:41 \xt Matyu 10:42\x*\wj Nyakama Kraisa tata-lamona latala, endakali mendeme nambanya kengenya kapo mendenya endaki kamuu nyakama dita dokonya yole doko alu napyoo, sulu setana lao nambame nyakama kiningi langilyona”\wj* lea. \s1 Koo Pina Lao Mapusingi Dokonya Leamo Doko \p \v 42 \x - \xo 9:42 \xt Matyu 18:6-9; Luku 17:1-2\x*\wj “Namba tungi pingima wane koo dupanya mende endakali mendeme koo pina lao mapusetamo doko, wita dii indyepenge kana yale mende baanya mangenya kende katatala, solowata lumu mendasa soo pyandamili doko yaka jipyali.\wj* \v 43 \x - \xo 9:43 \xt Matyu 5:30\x*\wj Embanya kingi mendeme emba koo pyaale lao mapusia-kandeno doko, kepanya nepape. Emba kingi tundu katao, lete katenge dokonya kolandateno doko auu pita. Emba kingi lapota katao, itate konjala naenge, ele panda koo dokonya pateno doko auu napita.\wj* \v 44 \wj Ele panda koo dokonya, endakali dupanya yonge dupa nenge nene dupa kumala naenge. Itate tenge doko konjala naengeaka.\wj* \v 45 \wj Embanya moko mendeme emba koo pyaale lao mapusia-kandeno doko, kepanya nepape. Emba moko tundu katao, lete katenge dokonya kolandateno doko auu pita. Emba moko lapota katao, itate konjala naenge, ele panda koo dokonya soo pyandatamo doko auu napita.\wj* \v 46 \wj Ele panda koo dokonya, endakali dupanya yonge dupa nenge nene dupa kumala naenge. Itate tenge doko konjala naengeaka.\wj* \v 47 \x - \xo 9:47 \xt Matyu 5:29\x*\wj Embanya lenge mendeme emba koo pyaale lao mapusia-kandeno doko, lukunya nepape. Emba lenge mendai iki tao, Gotenya kingdom dokonya kolandateno doko auu pita. Emba lenge lapota tao, itate tao katenge, ele panda koo dokonya soo pyandatamo doko auu napita.\wj* \v 48 \x - \xo 9:48 \xt Ais 66:24\x*\wj Ele panda koo dokonya, endakali dupanya yonge dupa nenge nene dupa kumala naenge. Itate tenge doko konjala naengeaka.\wj* \v 49 \wj Soleme opaa dupa kuni nasina lao pyoo wasingili pyoo, itateme endakali dupa pitaka pyoo waseta.\wj* \v 50 \x - \xo 9:50 \xt Matyu 5:13; Luku 14:34-35\x*\wj Sole doko epe. Dopaka doko, sole dokonya tende patamo doko, nyakamame aipa petala dee tende pisetami? Nyakama sole katatae joo katao, nyakama-lapo mona setao kalyepape”\wj* lea. \fig Wita dii indingi kana yale mendalapo (Make 9:42)|alt="millstone" src="HK00146B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="9:42" \fig* \c 10 \s1 Enda Yakinenge Dokonya Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 10:1 \xt Matyu 19:1-9\x*Jisasa baa yuu doko yakinatala, endaki Jodane yangitena-kaita pupala, Judia pyakamea. Dokopa endakali kambu mendapu baa katea dokonya deaka ipao kambu piami. Dopa piaminopa, baame mana lamaingiliaka pyoo, endakali dupa deaka mana lamaiya. \p \v 2 Lamaiyamopa Parasi mendapu baa katea dokonya ipupala baa makande pyaanya tipa pyoo, “Akali mendeme baanya enda doko yakinatamo doko, loome daa latae singi doko yalatape?” leami. \v 3 Dokopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nyakamame aipa pipengena lao Mosesame mana seteape?”\wj* lea. \v 4 \x - \xo 10:4 \xt Diut 24:1-4; Matyu 5:31; 19:7\x*Dokopa dokaitame lao pituu, “Akali mendeme baanya enda doko yakinalanya, enda yakinenge pepa mende pyao maitala yakinatamo doko yakana lao Mosesame mana setea-pyaana” leami. \v 5 Dopa leaminopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nyakama tuu pyoo mona kana jiaminosa, Mosesame mana doko pepa pyanya setea.\wj* \v 6 \x - \xo 10:6 \xt Jen 1:27; 5:2\x*\wj Dopaka doko, Goteme tee pyao dupa pitaka pyoo injetala, enda akalipa lao wasia.\wj* \v 7 \x - \xo 10:7 \xt Jen 2:24\x*\wj Tenge dokonya, akalimi baanya endangi takangepa dolapo yakinatala, baanya etanenge dokopa tole pyao pititambinopa,\wj* \v 8 \wj dolapo yonge mendai jeta. Enda akalipa lao pilyambi gii dokonya pituu dolapo lapo joo napetenya, yonge mendai joo petengemba.\wj* \v 9 \wj Goteme nyoo pyasetae doko endakali mendeme wakale pyaloo napipengena”\wj* lea. \p \v 10 Dopa lateamopa, baanya disaipolo dupa andaka pupala, pii dokonya dee Jisasa tipa piami. \v 11 \x - \xo 10:11 \xt Matyu 5:32; 19:9; Luku 16:18; 1 Kor 7:10-11\x*Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Akali mendeme baanya enda doko yakinatala, enda waka mende nyilya dokome, baa kepo kolenge.\wj* \v 12 \wj Dopaka pyoo, enda mendeme baanya akalingi doko yakinatala, akali waka mendenya pelya dokome, baa kepoaka kolengena”\wj* lea. \s1 Wane Wanakupi Koo Dupa Epena Leamo Doko \p \v 13 \x - \xo 10:13 \xt Matyu 19:13-15; Luku 18:15-17\x*Jisasame wane wanakupi koo dupa watandena lao, endakali mendapuame baa katea dokonya laminao epeaminopa, disaipolo dupame endakali dupa pyalanya leami. \v 14 Dokopa Jisasame kandatala dokaita imbu kaeyao lamaiyoo, \wj “Gotenya kingdom doko wane wanakupi koo dapale dupanyana, dokaita epekena kaita lyokala naeyalapa.\wj* \v 15 \x - \xo 10:15 \xt Matyu 18:3\x*\wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Gotenya kingdom doko wane wanakupi koo mendeme nyingili pyoo, endakali mendeme nanyetamo doko, baa Gotenya kingdom dokonya kolandala naeyatana”\wj* lea. \v 16 Dopa latala baame wane wanakupi koo dupa kopinyetala, dupa-kisa kingi setao auu pisia. \s1 Yuunya Kamongo Mendenya Lao Leamo Doko \p \v 17 \x - \xo 10:17 \xt Matyu 19:16-30; Luku 18:18-30\x*Dopa petala Jisasa paanya kaita nyiamopa, akali mende alo pyao ipao, baanya enomba dokonya luma lakapala baa tipa pyoo, “Mana Lenge Epe, lete etete katenge doko nambame aipa petala nyotope?” lea. \v 18 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Aipuma embame namba epe lelye? Endakali mende epe daa. Gote iki baa epe.\wj* \v 19 \x - \xo 10:19 \xt Eks 20:12-16; Diut 5:16-20\x*\wj Mana setapae dupa embame masilyino: Kepo kolala naeyape. Endakali pyao kumasala naeyape. Pake nala naeyape. Endakali mende sambo lao kotimi laa naeyape. Endakali mendenya dopale mende sambo lao tolao nyakamaiya naeyape. Embanya endangi takangepa dolapo anda-anda semaiyoo katape lapae silyamona”\wj* lea. \v 20 Dokopa akali dokome baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Mana Lenge, namba wane kolesa pituu, mana setapae dutupa pitaka nambame wata-minio dopaka pyoo wata-minao kalyona” lea. \v 21 Dopa leamopa, Jisasame akali doko kondo kaeyao kandatala baa lamaiyoo, \wj “Emba mendai mende daa jilyamona, emba pupala, embanya oapi dupa pitaka salimi latala, endakali daa jepae dupa maipi. Maitinopa oapi epe dupa embanya kaiti-kisa sakata. Dopana, embanya poko ita doko nyoo soo namba watao ipu”\wj* lea. \v 22 Dopa leamopa, baanya oapi etete longo singi dokonyana, mona kenda kaeyao enomba kumatala, Jisasa yakinatala pea. \p \v 23 Dokopa Jisasame kandayoko latala disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Muni longo singi endakali dupa Gotenya kingdom dokonya kolandalanya etete lekeleke tatamina”\wj* lea. \v 24 Pii dupa disaipolo dupame sepala, paka kaeyao walu leami. Dokopa Jisasame dokaita dee lamaiyoo, \wj “Wane paluma, muni tungi pingima endakali dupa Gotenya kingdom dokonya kolandalanya etete lekeleke tatami.\wj* \v 25 \wj Kamele mendeme kepo tii mendenya lekeleke tao kolandapyaliaka doko, yuunya kamongo mendeme Gotenya kingdom dokonya kolandalanya eteteaka lekeleke tatana”\wj* lea. \v 26 Dokopa disaipolo dupa eteteaka walu lao paka kaeyapala, nyakama-lapo mende lamai-lamai pyoo, “Dopa-tamo doko, endakali api pyoo nyetape?” leami. \v 27 Dopa leaminopa Jisasame dokaita kandatae katao lao pituu, \wj “Kalai doko endakalimi kapa pao napipenge. Goteme iki pipenge. Aipumape, Goteme dupa pitaka pingina”\wj* lea. \v 28 Dokopa Pitame baa lamaiyoo, “Naimame dupa pitaka yakinatala emba watao epelyamanona” lea. \v 29-30 Dopa leamopa Jisasame yanu pyao, \wj “Nambame nyakama kiningi langilyo: Akali mendeme nambapa, wai pii epe dokopa, dolapo masetala, baanya andapi, kaiminingipi, pimalengepi, takangepi, endangipi, endapi, wane wanakupi, eepi, dupa yakinatamo dokome andapi, kaiminingipi, pimalengepi, endangipi, wane wanakupi, eepi, dupa wakao 100 lao baa indupa gii dakepa nyalapomo. Nyepatamopa, endakali mendapuame baa tanda maiyoo koeyasoo katatami. Yuu enenge ipata dokonya baa lete etete katenge doko nyetaka.\wj* \v 31 \x - \xo 10:31 \xt Matyu 20:16; Luku 13:30\x*\wj Dopaka doko, endakali longo enomba nyoo kalyamino dupa tanga maita-kaita katatami. Endakali longo maita-kaita kalyamino dupa tanga enomba nyoo katatamina”\wj* lea. \s1 Jisasame Baa Kumatapa Sakatatapa Dolaponya Tepo Pyoo Leamo Doko \p \v 32 \x - \xo 10:32 \xt Matyu 20:17-19; Luku 18:31-34\x*Jisasa disaipolo dupa-pipa lalyoo Jerusalema paanya peaminopa, Jisasa wambea. Dokopa disaipolo dupa walu leami. Walu latala, baa watao pao pituu paka kaeyami. Dopa piaminopa, baame 12 disaipolo dutupa lanyepala, baa-kisa pita dupa tee pyao dokaita lamaiyoo pituu, \v 33 \wj “Salapape! Naima lalyoo Jerusalema pelyamano. Pupala katatamanopa, Akalinya Ikiningi doko prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupanya kinginya maitamopa, dupame baa pyao kumasepengena latami. Dopa latala dupame baa akali tata waka dupanya kinginya maitaminopa,\wj* \v 34 \wj dokaitame baa lamba lao, konjame pyao, sopokalimi pyao petala, pyao kumasetami. Dopa petataminopa, yuu gii tepo dokonya baa sakatatana”\wj* lea. \s1 Jemesapa Jonepa Dolapome Tee Leambino Doko \p \v 35 \x - \xo 10:35 \xt Matyu 20:20-28\x*Sebedi ikiningi Jemesapa, Jonepa dolapo Jisasa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, “Mana Lenge, nalimbame emba-kisa dopale mende tee latambanopa, embame latamba dopaka pipi laka lao masilyambanona” leambi. \v 36 Dopa leambinopa Jisasame dolapo lamaiyoo, \wj “Nambame nyakambanya aipa pyakapili lao masilyambipi?”\wj* lea. \v 37 Dokopa dolapome baa lamaiyoo, “Embanya tii pipae dokonya, nalimbanya mende embanya kingi tolaetena pilyepa lape. Mende embanya kingi koeyatena pilyepa lape” leambi. \v 38 \x - \xo 10:38 \xt Luku 12:50\x*Dopa leambinopa Jisasame dolapo lamaiyoo, \wj “Nyakambame tee lelyambino doko masala naeyao tee lelyambino. Nambame kapo kenda paleta mendenya nalapo dokonya nyakambame kapa pao natambipi, pande nambame kaimbu kenda paleta mende nyalapo doko nyakambame kapa pao nyetambipi?”\wj* lea. \v 39 Dopa leamopa dolapome baa lamaiyoo, “Nalimbame kapa pao dopa pitambana” leambi. Dopa leambinopa Jisasame dolapo lamaiyoo, \wj “Kiningi, nambame kapo kenda paleta mendenya nalapo dokonya nyakambame natambiaka. Namba kaimbu kenda paleta mende nyalapo doko nyakambame nyetambiaka.\wj* \v 40 \wj Dopaka doko, nambanya kingi tolaetena petena lapenge dokopa, nambanya kingi koeyatena petena lapenge dokopa, dolapo nambanya kalai daa. Pititambina lao depa latae endakali dolapo pititambina”\wj* lea. \v 41 Pii doko sepala, disaipolo akalita dutupame Jemesapa, Jonepa dolapo tee pyao imbu kaeyami. \v 42 \x - \xo 10:42 \xt Luku 22:25-27\x*Dopa piaminopa, Jisasame disaipolo dutupa epena latala lamaiyoo, \wj “Akali tata waka dupanya isingi akali dupame isoo katengema endakali dupa kandanya palyetala, dokaita alyasale joo katengema doko nyakamame kandengema. Akali tata waka dupanya akali andake dupame nyakamanya pii wata-minekena lao kandatae paengema doko nyakamame kandengemaka.\wj* \v 43 \x - \xo 10:43 \xt Matyu 23:11; Make 9:35\x*\wj Dopaka doko, nyakamanya kainanya mana dopale dupa naseta. Nyakamanya mende akali andake katapuli lao maseteno doko, baa nyakamanya kalai akali katapenge.\wj* \v 44 \wj Nyakamanya mende enomba nyoo katapuli lao maseteno doko, baa endakali dupa pitakanya kendemane katapenge.\wj* \v 45 \wj Aipumape, Akalinya Ikiningi dokome baanya kalai pyekena lao naepea. Baame endakali dupanya kalai pyakamaiyoo, baa kumata dokome endakali longo sambao nyalanya epeana”\wj* lea. \s1 Lenge Monda Batimeusanya Lenge Auu Pisakamaiyamo Doko \p \v 46 \x - \xo 10:46 \xt Matyu 20:29-34; Luku 18:35-43\x*Dokopa dokaita Jeriko peami. Dokonya katao, Jisasapi, disaipolopi, endakali kambu andake mendepi, dupa Jeriko yakinatala peami. Pao pituu kandeaminopa, Timeusa ikiningi, lenge monda Batimeusa lenge doko kaitini lembanya muni akipi tee lao petea. \v 47 Peteamopa Nasarete tange Jisasa ipao pelyamo leamino doko sepala, baame tee pyao wii lao, “Dapita Ikiningi Jisasa, embame namba kondo kaeyapoko!” lea. \v 48 Dopa leamopa, endakali longome baa pii kaena lao pyalanya leami. Dopa leaminopapi, baame etete puu lao wii lao, “Dapita Ikiningi, embame namba kondo kaeyapoko!” lea. \v 49 Dopa leamopa Jisasa katapala, akali doko epena lamaiyepa lao endakali dosa kateami dupa lamaiya. Dopa leamopa, endakali dupame lenge monda doko lamaiyoo, “Emba ipu lelyamona, mona yaepao sakata” leami. \v 50 Dokopa baanya yonge pee kisa pingi doko lyokanya pyale latala, baa sakatao Jisasa katea dokonya pea. \v 51 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Nambame embanya aipa pyakapili lao masilyipi?”\wj* lea. Dokopa lenge monda dokome baa lamaiyoo, “Mana Lenge, namba lenge auu pyoo tao kandapu laka lao masilyona” lea. \v 52 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame namba tungi pilyino dokome, embanya lenge dolapo auu pisekelyamona puu”\wj* lea. Dopa lalu piamopa, baanya lenge dolapo auu pyoo talu petala, baa Jisasa watao pea. \c 11 \s1 Jisasa Baa Kiŋi Joo Jerusalema Peamo Doko \p \v 1 \x - \xo 11:1 \xt Matyu 21:1-11; Luku 19:28-40; Jone 12:12-19\x*Dokaita pao Jerusalema tengesa, Olipimanda dokonya taono Betepasapa, Betaniapa dolaponya pyakalyetala, Jisasame baanya disaipolo lapoma wambao pena lea. \v 2 Pena latala dolapo lamaiyoo, \wj “Yuu yakane nyakambanya enombatena silyamo dokonya pupa. Pao pyakamalu pitambinopa, dongi ŋaŋa, wamba endakali mende napetenge mende anjetae katatamopa kanjambinona, doko tata lao minao ipupape.\wj* \v 3 \wj Endakali mendeme nyakamba langyoo, ‘Aipuma dopa pilyambipi?’ lea-kandeno dokopa, nyakambame lao pituu, ‘Kamongome kalai mende dongi dakeme pipenge jilyamona’ lapape. Dopa latambinopa, dongi doko minao ae yapa ipupale lao baame kaeyalapomona”\wj* lea. \v 4 Dopa lateamopa dolapo pupala, dongi ŋaŋa doko kaitini lembanya anda kambu mendenya kamaka anjetae kateamo kandatala tata leambi. \v 5 Tata leambinopa endakali dosa kateami dupanya mendapuame dolapo lamaiyoo, “Nyakambame dongi ŋaŋa doko aipuma tata lelyambipi?” leami. \v 6 Dopa leaminopa, Jisasame lamaina leali pyoo dokaita lamaiyambinopa, nyoo pena kaeyami. \v 7 Dokopa akali dolapome dongi ŋaŋa doko minao Jisasa katea dokonya ipupala, dolaponya yonge pee kisa pingi dolapo lyokanya dongi ŋaŋa dokonya maitanya setapeambinopa, Jisasa dokonya ketae petea. \v 8 Pituu peamopa, endakali longome nyakamanya yonge pee kisa pingi dupa kaitini dokonya kuiyami. Yangi dupame ita wangya, yoko longo katenge dupa kepao nyepala kaitini dokonya kuiyamiaka. \v 9 \x - \xo 11:9 \xt Sam 118:25-26\x*Dokopa endakali dupa wambata maita pyata pyoo pao pituu, puu lao wii lao, “Gote mambo pilyamano! Kamongonya kengenya epelyamo akali dake Goteme auu pisetae! \v 10 Kamongonya kengenya, naimanya yumbange Dapitanya kingdom epelyamo dake Goteme auu pisetae. Etete ketae kaiti-kisa katenge Gote doko mambo pilyamanona” leami. \v 11 Dopa leaminopa Jisasa Jerusalema pupala, lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya pyakamea. Pyakamatala dokonya sia dupa pitaka lengeme kandao aowali lao kateamopa niki landa pianya, baa 12 disaipolo dutupa-pipa taono Betani dokonya peami. \fig Jisasa baa kiŋi joo, dongi ŋaŋa mendenya pituu Jerusalema pelyamo. (Make 11:7-8; Jone 12:13-14)|alt="Jesus rides colt, man puts coat on road, crowd with palms" src="LB00315B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="11:7-8" \fig* \s1 Piki Ita Mende Sapuina Leamo Doko \p \v 12 \x - \xo 11:12 \xt Matyu 21:18-19\x*Yuu gii mende dokonya, dokaita Betani yakinatala epeaminopa, Jisasa baa lopo kaeya. \v 13 Dokopa piki ita mende yoko pyoo omosale kateamo baame kandatala, dii lyilyape lao kanja pea. Pupala kandeamopa, piki dii nalyingi gii dokonyana, ita doko dii nalyoo yoko iki pyoo katea. \v 14 Dokopa Jisasame piki ita doko lamaiyoo, \wj “Tanga-tangapi endakali mendeme embanya dii mende lyao nanatana”\wj* lea. Pii doko disaipolo dupame siami. \s1 Lotuu Anda Nee Nyetae Kamapu Dokonya Maketa Daa Leamo Doko \p \v 15 \x - \xo 11:15 \xt Matyu 21:12-17; Luku 19:45-48; Jone 2:13-22\x*Dokaita Jerusalema pupala, Jisasa baa lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya pyakamatala, maketa setao kateamipi, sambao kateamipi, dupa tee pyao watao pia. Dopa petala, muni aloo pingima dupanya tokopi, yaka maiyolee maketa setao petengema dupanya tokopi, dupa minatala kapilyia. \v 16 Dopa petala endakali mendeme oapi mende soo, lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya-kaita poko napina lao daa lea. \v 17 \x - \xo 11:17 \xt Ais 56:7; Jer 7:11\x*Dopa latala baame dokaita mana lamaiyoo, \wj “ ‘Nambanya anda doko akali tata dupa pitakanya loma singi anda latamina’ lao pepa pyapae nasilyape? Dopaka doko, nyakamame nambanya anda doko pake nenge dupanya yalo pingi panda jetelyaminona”\wj* lea. \v 18 Endakali kambu kateami dupa pitakame mana leamo doko sepala walu lao paka kaeyami. Tenge dokonya, Mosesanya loo mana nyepaepi, prisa mupapi, dupame Jisasa paka kaeyapala, baa aipa petala pyao kumasemape lao kaitini kutiami. \v 19 Yuu kuiyala peamopa, Jisasa baa siti doko yakinatala pea. \s1 Piki Ita Sapuiyamo Doko \p \v 20 \x - \xo 11:20 \xt Matyu 21:20-22\x*Yongama wamba, kaita dokonya pao pituu kandeaminopa, piki ita doko tengenya pituu sapuu pao, mangenya tuu latae katea. \v 21 Dokopa Jisasame pii lea doko Pitame masetala baa lamaiyoo, “Mana Lenge, embame piki ita dake koena lapino doko sapupya-lamo kanda” lea. \v 22 Dopa leamopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame Gote tungi pyalapape.\wj* \v 23 \x - \xo 11:23 \xt Matyu 17:20; 1 Kor 13:2\x*\wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Endakali mende mona lapo palya naenya, baanya pii latamoli pyoo kiningi pyaapomona lao masetala, yuu manda dake lamaiyoo, ‘Emba sakatatala, solowatanya pyakala puu’ latamopa, kiningi lataliaka pita.\wj* \v 24 \wj Dopana, nambame nyakama dapa langilyo: Dopale mende dina lao nyakamame loma setami dupa pitaka nyepelyamanona lao masalapape. Dokopa dopale mende nyetami doko nyakamanya jeta.\wj* \v 25 \x - \xo 11:25 \xt Matyu 6:14-15\x*\wj Nyakamame loma soo katao, endakali mende imbu kaelyona lao masepae epea-kandeno doko, nyakamanya Takange kaiti-kisa katenge dokome nyakamanya koo dupa kame sekena lao, endakali dokonya koo dupa nyakamame kameaka sakamaiyepape.\wj* \v 26 \wj Dopaka doko, nyakamame endakali dokonya koo dupa kame sakamaiya naeyatamino doko, nyakamanya Takange kaiti-kisa katenge dokome nyakamanya koo dupa kame sakala naeyatakana”\wj* lea. \s1 Apimi Emba Kyeto Diape Lao Tipa Piamino Doko \p \v 27-28 \x - \xo 11:27-28 \xt Matyu 21:23-27; Luku 20:1-8\x*Dokaita Jerusalema deaka ipupala, Jisasa baa lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya paeya. Dokopa, prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, Juumanya isingi akalipi, dupa ipupala baa tipa pyoo, “Embame kalai pilyino datupa kyeto aipale mendeme pilyi? Kyeto doko apimi emba ditala pii lamupa pilyipi?” leami. \v 29 Dokopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nambame nyakama tipa mende pitoakana, nyakamame yanu pyakalapape. Yanu pyakatamino doko, nambame kalai datupa kyeto dopale mendeme pilyona lao nyakama langitoo.\wj* \v 30 \wj Joneme kaimbu piamo doko, kaiti-kisa katao Goteme pina leape, pande endakalimi pina leami? Nyakamame nambanya pii doko yanu pyakalapa”\wj* lea. \v 31 Dokopa dokaitame nyakama-lapo laloo pyoo, “ ‘Kaiti-kisa katao Goteme pina leana’ latamano doko, baame lao pituu, ‘Aipuma nyakamame Jonenya pii doko kiningina lao masala naeyamipi?’ laapomo. \v 32 Dopaka doko, endakalimi pina leamina lamape?” leami. Endakali dupa pitakame Jone baa kiningi propetana lao masingima dokonya, endakalimi pina leamina laanya paka kaeyami. \v 33 Paka kaeyapala dokaitame Jisasanya pii yanu pyakamaiyoo, “Naimame masala naelyamanona” leami. Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame kalai pilyo datupa kyeto dopale mendeme pilyona lao nyakama langya naeyatoakana”\wj* lea. \c 12 \s1 Waene Ee Isingi Dokonya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 12:1 \xt Matyu 21:33-46; Luku 20:9-19\x*\x - \xo 12:1 \xt Ais 5:1-2\x*Jisasame kongali pii mendapu dokaita tee pyao lamaiyoo, \wj “Akali mendeme yuu mende kakopatala, waene ee pokea. Pokatala dii lyao nyepala waene ipange nyalanya dii dupa indyepenge yuli mende tombao wasia. Wasetala ee doko kandao isoo pitipenge anda ketae mende pia. Dopa petala ee pokenge akali mendatupa baame lamaitala, waene dii mendatupa tange nyepengena, ee doko isoo katekena lea. Dopa latala baa yuu londati mendakaita pao katea.\wj* \v 2 \wj Waene wambu pingi gii doko epeamopa, baanya kalai akali mende ee isakamaingi dupa kateami dokonya pupala, waene dii mendapu lyao peekena lao nyala pena lea.\wj* \v 3 \wj Kalai akali doko pateamopa, ee isakamaingi dupame baa minatala pyao indiami. Dopa petala baa mee pena leami.\wj* \v 4 \wj Dokopa ee tange dokome kalai akali mende pena lea. Kalai akali doko pateamopa, ee isakamaingi dupame baa kaname aiyomba pyao lombapala, mana koo elya pipae mendapu baa-kisa minatala pena leami.\wj* \v 5 \wj Dokopa kalai akali mende apata pena lateamopa, doko pyao kumasiami. Dokopa baame kalai akali longo mendapu apata pena leamopa, yangi dupa pyao indyepala, yangi dupa pyao kumasiami.\wj* \v 6 \wj Ee tange dokonya ikiningi mendai iki, baanya mona setenge doko katea. Ee tange dokome lao pituu, ‘Nambanya ikiningi doko anda-anda semaiyaminona’ latala, etao dokonya baanya ikiningi doko ee isakamaingi dupa kateami dokonya pena lea.\wj* \v 7 \wj Wane doko epeamopa, ee isakamaingi dupame nyakama-lapo laloo pyoo, ‘Wane dakeme takangenya moeya dupa nyepengena, moeya dupa naimanya jetana, baa pyao kumasemana ipupa’ leami.\wj* \v 8 \wj Dopa latala, wane doko minatala pyao kumasiami. Pyao kumasetala, baa waene ee dokonya kamalya pyale leami.\wj* \v 9 \wj Dopa piami dokonya, waene ee tange dokome aipa pita? Baa ipupala, ee isakamaingi dupa pyao kumasetala, waene ee doko akali waka mendapuame isoo katekena lao maita.\wj* \v 10-11 \x - \xo 12:10-11 \xt Sam 118:22-23\x*\wj ‘Anda pingi dupame anda pipenge kana mende koeyapae-lamo latala yakineami doko kana mupa jetelyamo. Kana mupa jetelyamo doko Kamongome pipya dokonya, naimame eteteaka auu kaeyao sanya kandelyamanona’ lao Gotenya pii pepa pyapae singi dokonya silyamo dake nyakamame itaki napiamipi?”\wj* lea. \fig Waene ipange nyalanya dii dupa indingi yuli tombao wasepae mende (Make 12:1)|alt="vineyard, woman carrying basket of grapes" src="LB00106B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="12:1" \fig* \p \v 12 Dokopa Juumanya isingi akali dupame kongali pii doko nyakama lao lalumuna lao sepala, baa anjemana lao kaitini kutiami. Kutiamiaka doko, endakali kambu doko paka kaeyapala, baa yakinatala peami. \s1 Takisa Dupa Sisa Maipengepe Daape Lao Tipa Piamino Doko \p \v 13 \x - \xo 12:13 \xt Matyu 22:15-22; Luku 20:20-26\x*Jisasame pii mende kopeta latamo dokonya baa mangenya minamana latala, Parasi mendapupi, Erote tata mendapupi, dupa baa katea dokonya pena leami. \v 14 Akali dupa pupala baa lamaiyoo, “Mana Lenge, embame endakali mende mona setapala, mende maka kaeyala naenge. Endakali kenge singipi, nasingipi dupanya mendeme emba mende latamini-lao paka nakaeyao, kiningi pii doko lao, Gotenya mana dupa tolao mana lengena lao naimame masilyamano. Dopana, Sisa doko takisa maipengena lao loome latae singipi nasingi? \v 15 Naimame baa takisa maipengepe, daape?” leami. Dopa leaminopa, Jisasame dupa mana tolatae miningi manemane pilyamino lao kandatala dokaita lamaiyoo, \wj “Aipuma nyakamame namba makande pilyami? Muni konde mende kandatoo, nyoo pealapa”\wj* lea. \v 16 Dokopa dokaitame muni konde mende nyoo maitiaminopa, baame dokaita lamaiyoo, \wj “Muni konde dakenya apinya lenge-lyaapi, kengepi dupa kalyape?”\wj* lea. Dopa leamopa dokaitame baa lamaiyoo, “Sisanya kalyamona” leami. \v 17 Dokopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Sisanya dupa Sisa tange maiyakamaiyepape. Gotenya dupa Gote tange maiyakamaiyepape”\wj* lea. Jisasame dopa leamopa dokaitame baa paka kaeyao walu leami. \s1 Endakali Kumapae Dupa Sakatatami Dokonya Sadyusi Dupame Tipa Piamino Doko \p \v 18 \x - \xo 12:18 \xt Matyu 22:23-33; Luku 20:27-40\x*\x - \xo 12:18 \xt Ap 23:8\x*Endakali kumapae dupa sakatala naeyatamina lengema, Sadyusi dupa Jisasa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, \v 19 \x - \xo 12:19 \xt Diut 25:5\x*“Mana Lenge, Mosesame naimanya mana mende dapa lao pepa pyanya setekea-pyaa: ‘Akali mendeme enda nyepala wane manja naeyao kumatamo doko, baanya kaiminingi dokome enda walyakae doko pisetala, kaiminingi dokonya lao wane manjakamaipengena’ laanya setekea-pyaa. \v 20 Dopana, kaiminingi kalange kateami dutupanya kaiminingi mupa doko enda nyepala, wane manja naeyao baa kumia. \v 21 Kumateamopa kaiminingi lapo dokome enda walyakae doko pisetala, wane manja naeyaowaka baa kumia. Kaiminingi tepo dokome enda walyakae dokoaka pisetala, wane manja naeyaowaka baa kumia. \v 22 Kaiminingi kalange dutupa pitakame enda dokoaka pisetala, wane manja naeyaowaka dutupa kumiami. Dutupa pitaka kumao ete dokonya enda doko kumiaka. \v 23 Kaiminingi kalange dutupa pitakame enda mendai dokoaka nyiami dokonya, endakali kumapae dupa sakatatami gii dokopa enda doko apinya jetape?” lao tipa piami. \p \v 24 Dokopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nyakamame Gotenya pii pepa pyapae singi doko masala naeyao, Gotenya kyeto doko masala naeyaowaka pingima. Tenge dokonya nyakamame kopeta lelyamino.\wj* \v 25 \wj Endakali kumapae dupa malunya sakatatami gii dokopa, akali dupa enda nyala naeyao, wanaku dupa akali nyala paa naeyao, enjele kaiti-kisa katenge dupa katengemali pyoo katatami.\wj* \v 26-27 \x - \xo 12:26-27 \xt Eks 3:6\x*\wj Ita saka mendenya ita yuli teana lao Mosesanya buku dokonya pepa pyapae singi doko itaki napiamipi? Atome dokonya Goteme Mosesa lamaiyoo, ‘Abraamepi, Aisakepi, Jekopepi dutupanya Gote doko nambana’ lea. Baa kumapae dupanya Gote daa. Baa saka katenge dupanya Gote. Dopana, Goteme endakali kumapae dupa sakatasala naeyatana lao nyakamame lelyamino doko etete kopeta lelyaminona”\wj* lea. \s1 Mana Setapae Dupanya Mupa Doko \p \v 28 \x - \xo 12:28 \xt Matyu 22:34-40; Luku 10:25-28\x*Mosesanya loo mana nyepae dupanya mende ipao katea dokome Sadyusi dupame Jisasa pii yanda pimaiyami dupa sepa, Jisasame dokaitanya pii auu pyoo yanu pyakamaiya dupa sepaka pia. Dopa petala akali dokome Jisasa tipa pyoo, “Mana setapae dupa pitakanya anduku etete mupape?” lea. \v 29 \x - \xo 12:29 \xt Diut 6:4-5\x*Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Mana setapae dupa pitakanya etete mupa doko langitoo: ‘Nyakama Israele dupame salapape! Naimanya Kamongo Gote doko baa mendai iki kalyamo.\wj* \v 30 \wj Embanya monapi, embanya imambupi, embanya masingipi, embanya kyetopi, dutupa pitakame embanya Kamongo Gote doko auu kaeyape.’ Mana setapae doko etete mupa doko.\wj* \v 31 \x - \xo 12:31 \xt Lep 19:18\x*\wj Mana setapae lapo pyoo dake dopaleaka: ‘Emba tange auu kaengeli pyoo, embanya patali maki dupa auu kaeyape.’ Mana setapae dolapo ita minao, mana setapae waka mende alyasale nasilyamona”\wj* lea. \v 32 \x - \xo 12:32 \xt Diut 4:35\x*Dopa leamopa Mosesanya loo mana nyepae dokome baa lamaiyoo, “Mana Lenge, doko kiningi. Gote baa mendai iki kalyamona, waka mende nakalyamona lelyeno doko, embame kiningi lelyeno. \v 33 \x - \xo 12:33 \xt Osea 6:6\x*Monapi, masingipi, imambupi, kyetopi dutupa pitakame Gote auu kaenge dokopi, tange auu kaengeli pyoo patali maki dupa auu kaenge dokopi, mana setapae lapoma dolapome itatenya tao mulyina lao opaa yangengepi, kundi maingipi, dupa pitaka ita miningina” lea. \v 34 Akali dokome masetala auu pyoo yanu piamo doko Jisasame kandatala baa lamaiyoo, \wj “Gotenya kingdom dokonya emba londatili nakalyenona”\wj* lea. Dopa lateamopa, endakali mendaipi mendeme baa pii mende dee tipa pyaanya paka kaeyami. \s1 Kraisa Doko Baa Apinya Ikiningipi Lao Jisasame Tipa Piamo Doko \p \v 35 \x - \xo 12:35 \xt Matyu 22:41-46; Luku 20:41-44\x*Jisasame lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya mana lao pituu, \wj “Mosesanya loo mana nyepae dupame Kraisa doko Dapitanya ikiningina lengema doko, aipa pyoo kandatala lengema?\wj* \v 36 \x - \xo 12:36 \xt Sam 110:1\x*\wj Oli Spiritame masepae maiyamopa Dapitame dapa lea: ‘Kamongome nambanya Kamongo doko lamaiyoo, “Emba nambanya kingi tolaetena piti. Dokonya pititinopa, nambame embanya yandapipi dupa embanya moko setenge toko jina latona” leana’ lea.\wj* \v 37 \wj Dapitame Kraisa doko Kamongona lea-lumu doko, kaitini andukunya-kaita Kraisa doko Dapitanya ikiningipi?”\wj* lea. Jisasame pii lea doko endakali kambu andake kateami dupame auu kaeyao siami. \s1 Mosesanya Loo Mana Nyepae Dupanya Mana Dupa Naminalapape Leamo Doko \p \v 38 \x - \xo 12:38 \xt Matyu 23:5-7; Luku 11:43; 20:45-46\x*Dokopa Jisasame dokaita mana lamaiyoo pituu dapa lea: \wj “Mosesanya loo mana nyepae dupa nyakamame wandyoo kalyepape. Dokaita yonge pee londe pyoo petala kaitini paeyalanya auu kaengema. Maketa dupanya endakali dupame dokaita mambo pyao kingi nyimi laka lao masingima.\wj* \v 39 \wj Lotuu anda dupanya toko enomba nyoo dupanya pitimu laka lao masingima. Nee andake nelyami dupanya enomba nyoo pitimu laka lao masingimaka.\wj* \v 40 \wj Dokaitame enda walyakae dupa minakasetala, yuu andapi dupa nyingima. Endakali waka dupame dokaita epena lao masina latala, loma londe pyoo singima. Akali dupa-kisa tenge setatamopa, dupa tanda etete andake nyetamina”\wj* lea. \s1 Enda Walyakae Mendeme Opaa Maiyamo Doko \p \v 41 \x - \xo 12:41 \xt Luku 21:1-4\x*Dopa latala, lotuu anda nee nyetae dokonya opaa pyandenge penge dokonya Jisasa tengesa pitipala, endakali kambu dupame aipa pyoo muni pyandelyamipi lao kandatae petea. Dokopa yuunya kamongo longome muni longo lao pyandeami. \v 42 Dopa piaminopa, enda walyakae daa jepae mende ipupala, muni konde etete yakane lapoma pyandea. \v 43 Dokopa Jisasame baanya disaipolo dupa epena latala lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama kiningi langilyo: Opaa pyandenge penge dokonya enda walyakae daa jepae dakeme muni pyandalamo dokome, endakali waka dupame muni pyandalamino dupa pitaka ita minao pyandalamo.\wj* \v 44 \wj Endakali dokaitame nyakamanya muni longo sipya dupanya kakana nyoo pyandalamino. Dopa piminopa, enda daa jepae dakeme baa tange napenge sipya dupa pitaka pyandalamona”\wj* lea. \c 13 \s1 Lotuu Anda Nee Nyetae Doko Kaluu Nepatamina Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 13:1 \xt Matyu 24:1-2; Luku 21:5-6\x*Jisasa baa lotuu anda nee nyetae kamapu doko yakinatala peamopa, baanya disaipolo dupanya mendeme baa lamaiyoo, “Mana Lenge, anda yale epe datupa kana yale auu petae dupame petae kalyamo kanda” lea. \v 2 Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Anda yale epe petae kalyamo datupa kandelyepe? Datupa pitaka dopa petae katena lao kaeyala naenya kaluu nepataminopa, kana mendaipi mende namba-namba petae nakatatana”\wj* lea. \fig Lotuu anda nee nyetae andake Jerusalema wamba kateamo doko (Make 13:1)|alt="temple" src="HK00245B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="13:1" \fig* \s1 Tanga Pita Dupanya Leamo Doko \p \v 3 \x - \xo 13:3 \xt Matyu 24:3-14; Luku 21:7-19\x*Jisasa Olipimanda pituu, lotuu anda nee nyetae doko katenge dokaita-kaita kandamatae petea. Peteamopa Pitapi, Jemesapi, Jonepi, Andruapi dutupame elyakalao baa tipa pyoo, \v 4 “Embame lelyeno dutupa gii andukupa pita? Embame naima langi. Dutupa pitaka pyaanya tengesa pitamopa, kongali aipale mende pitape?” leami. \v 5 Dopa leaminopa Jisasame tee pyao dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Endakali mendeme nyakama minakasetana, kandao kalyepape.\wj* \v 6 \wj Aipumape, endakali longo mendapu nambanya kengenya ipupala lao pituu, ‘Namba akali dokona’ lao endakali longo minakasetami.\wj* \v 7 \wj Dokopa yanda pilyamino lapaepi, yanda ingingi lapaepi, dupa sepala nyakama walu nalalapape. Tenge doko, dopale dupa ipupenge. Dopaka doko, yuu etapenge gii doko, dokopa ipa naeyata.\wj* \v 8 \wj Akali tata mendeme akali tata mende yanda pimaita, kingdom mendeme kingdom mende yanda pimaita pitami. Yuu mendapuanya titiwali dupa minata, lopo andake dupa sepa, pundu dupa ipata pita. Dopa pita dupa, enda wane manjanya tee pyao maita pingi dopale.\wj* \p \v 9 \x - \xo 13:9 \xt Matyu 10:17-22\x*\wj “Endakali dupame nyakama anjetala laminao pao, kanjole dupa-kisa kotimi lata, lotuu anda dupanya nyakama pyao indyepa pitamina, kandao kalyepape. Nyakamame namba watao paelyamino latala, endakali dupame gapenapi, kiŋipi dupanya enombanya nyakama katasetami. Dopa pitaminopa, nyakamame kandelyaminopi, silyaminopi dupa akali dokaita panao lamaiyepape.\wj* \v 10 \wj Wai pii epe doko wambao akali tata dupa pitaka lamaipenge.\wj* \v 11 \wj Endakali dupame nyakama anjetala laminao kote anda dupanya pataminopa, nyakamame pii aipa lamanape lao wambao masepae longo nyala naeyalapape. Kote lapenge gii dokopa nyakama pii ditali pyoo lapape. Nyakamame pii latami dupa, nyakama tangeme masoo laa naeyatami. Oli Spiritame nyakama ditamopa latami.\wj* \v 12 \wj Kaiminingi mendeme kaiminingi mende pyao kumasina lao anjoo maita. Takange dupame nyakamanya wane dupa dopaka pina lao anjoo maitami. Wane dupame nyakamanya endangi takangepi dupa yandapipi jetala, pyao kumasina lao maitamiaka.\wj* \v 13 \x - \xo 13:13 \xt Matyu 10:22\x*\wj Nyakamame nambanya kenge doko lao panelyamino latala, endakali dupa pitakame nyakama imbu kaeyatami. Dopaka doko, endakali mende kyeto joo katao, baa etata gii dokonya tuu latamo doko, baa pyoo nyetana”\wj* lea. \s1 Kenda Etete Koeyapae Dupa Ipatana Leamo Doko \p \v 14 \x - \xo 13:14 \xt Matyu 24:15-28; Luku 21:20-24\x*\x - \xo 13:14 \xt Dan 9:27; 11:31; 12:11\x*\wj “Lotuu anda nee nyetae koeyasingi, myuku pipae mende ipatana lao propeta Danieleme lea doko, nasepenge panda dokonya setamopa kandatami gii dokopa, endakali Judia katatami dupa yuu manda dupanya paka pupenge jeta.”\wj* (Pii dake itaki pyate dokome tenge doko kutao nyepe.) \v 15 \x - \xo 13:15 \xt Luku 17:31\x*\wj “Gii dokopa endakali mende baanya anda ketae katata dokome, baanya oapi andakote seta mende nyalanya isa pyakanala naeyapenge jeta.\wj* \v 16 \wj Endakali mende eenya katata dokome, baanya yonge pee kisa pingi doko nyalanya pilyala naeyapenge jetaka.\wj* \v 17 \wj Enda wane tongotapi, enda wane andu nengepi, dupa gii dokopa etete kondo pita.\wj* \v 18 \wj Poo lao aiyuu epenge gii mendenya paka napataminopana nyakama loma soo kalyepape.\wj* \v 19 \x - \xo 13:19 \xt Dan 12:1; Rev 7:14\x*\wj Kenda wamba epea dupa pitaka ita minao, yuu gii dutupanya kenda andake mende ipata. Goteme yuupa kaitipa dolapo tee pyao wasia dokonya pituu, indupa tuu lao, kenda etete andake dopale mende naepea. Tanga-tangapi kenda etete andake dopale mende naipataka.\wj* \v 20 \wj Yuu gii dutupa Kamongome muu pisala naeyatamo doko, endakali mendaipi mende pyoo nyepae nakatata. Dopaka doko, baanya yapao nyepae dupa masetala, yuu gii dutupa muu piseta.\wj* \v 21-22 \wj Gii dokopa Kraisa manemane pingimapi, sambo propetapi dupa ipupala, Gotenya yapao nyepae endakali dupa apata kyakasetamano nakandenya latala, mirakolo andakepi, kalai paka pipaepi, dupa pitami. Dopana, endakali mendeme nyakama langyoo, ‘Kraisa doko asa kalyamo kanjepa, amasa kalyamo kanjepa’ lea-kandeno doko, kiningi lelyamona lao masala naeyalapape.\wj* \v 23 \wj Tanga pita dupa pitaka nambame nyakama wambao langilyona, kandao kalyepape”\wj* lea. \s1 Akalinya Ikiningi Doko Ipatana Leamo Doko \p \v 24-25 \x - \xo 13:24-25 \xt Matyu 24:29-31; Luku 21:25-28\x*\x - \xo 13:24-25 \xt Ais 13:10; 34:4; Esek 32:7; Joele 2:10,31; 3:15; Rev 6:12-13\x*\wj “Kenda andake dutupa ipao etapatamopa, yuu gii dutupanya niki doko iminjoo, kana doko tii napyoo, kaitinya bui dupa kondao isa ipao, kaitinya kyeto singi dupa ema-ema pyoaka pita.\wj* \v 26 \x - \xo 13:26 \xt Dan 7:13; Rev 1:7\x*\wj Dokopa Akalinya Ikiningi doko baanya kyeto andakepi, tii pipaepi dupanya pituu, kopa tambetambe ipatamopa endakali dupame kandatami.\wj* \v 27 \wj Gii dokopa poo kitomende dutupapi, yuu lembapi, kaiti lembapi, dupanya baanya enjele dupa pupala, baanya endakali yapao nyepae dupa nyoo kambu pyekena latana”\wj* lea. \s1 Piki Ita-Pipa Makande Pyoo Mana Leamo Doko \p \v 28 \x - \xo 13:28 \xt Matyu 24:32-35; Luku 21:29-33\x*\wj “Nyakamame piki ita dupanya mana dake nyalapape: Piki ita dupanya mange popo pilya dupa kandatala, paina pyaanya tengesa pilyamona lao nyakamame masingima.\wj* \v 29 \wj Dopana, lelyo dutupa pitamopa nyakamame kandatala, Akalinya Ikiningi doko lome kambunya ipao tengesa katapelyamona lao masalapape.\wj* \v 30 \wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Endakali indupa palelyamino dupa kumao etala naeyataminopa, lelyo dutupa pitaka pita.\wj* \v 31 \wj Yuupa kaitipa dolapo alu pita. Dopaka doko, nambanya pii dupa alu napitana”\wj* lea. \s1 Kandao Isoo Kalyepape Leamo Doko \p \v 32 \x - \xo 13:32 \xt Matyu 24:36-44\x*\wj “Dutupa pipenge yuu giipa, awapa dolapo endakali mendeme masala naenge. Enjele kaiti-kisa katengema dupame apata masala naengemaka. Ikiningi dokome apata masala naengeaka. Takange dokome iki masingi.\wj* \v 33 \wj Dopana, gii doko andukupa ipatape lao nyakamame masala naelyaminona, nyakama loma soo kandao isoo kalyepape.\wj* \v 34 \x - \xo 13:34 \xt Luku 12:36-38\x*\wj Gii doko akali mendeme baanya anda doko yakinatala, yuu londati mendakaita pao kateamo dopale. Paanya pituu baanya kalai akali dupame anda doko isoo katekena latala, mendai-mendai lao kalai mokosoo maiya. Dopa petala, akali lome kambu isoo katenge dokome lome kambu doko isokondape pyoo isoo katekena latala, baa pea.\wj* \v 35-36 \wj Dopana, anda tange doko yuu kuita-kuita ipatape, kuka andatombe ipatape, pauli pii latamopa ipatape, yongama wamba ipatape lao nyakamame masala naengema. Baa yapa pyakaeyalu petala, nyakama luu paliu setaminopa kandatana kandao isoo kalyepape.\wj* \v 37 \wj ‘Kandao isoo kalyepape!’ lelyo pii mendai dokoaka endakali dupa pitaka lamailyona”\wj* Jisasame lea. \c 14 \s1 Jisasa Pyao Kumasalanya Kambuiyamino Doko \p \v 1 \x - \xo 14:1 \xt Matyu 26:1-5; Luku 22:1-2; Jone 11:45-53\x*\x - \xo 14:1 \xt Eks 12:1-27\x*Pasopa gii dokopa, Breta Yisa Pyandala Naeyao Yangapae Nengema gii dokopa, dolapo ipanya yuu gii lapoma siamopa, prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupame Jisasa aipa petala waa katao anjoo nyepala pyao kumasemape lao kaitini kutiami. \v 2 Kutapala lao pituu, “Endakali dupame pundu yaka lasetamina, nee andake napenge gii dokonya dopa napimanana” leami. \s1 Jisasanya Aiyombanya Wele Kai Lakamaiyamo Doko \p \v 3 \x - \xo 14:3 \xt Matyu 26:6-13; Jone 12:1-8\x*\x - \xo 14:3 \xt Luku 7:37-38\x*Betani dokonya akali kopetali Saimone lenge dokonya andaka Jisasa baa nee nao petea. Peteamopa wele tunduma pipae, natame iki wele wasepae, muni andake pupenge mende pengenya paleta enda mendeme minao epea. Ipupala baame penge dokonya kambu doko tambapala, Jisasanya aiyombanya wele doko kai lakamaiya. \v 4-5 Kai lakamaiyamopa, endakali peteami dupanya mendapuame imbu kaeyapala nyakama-lapo laloo pyoo, “Wele dake salimi lao silipa muni 300 yalao nyepala, endakali daa jepae dupa maimualina, aipuma enda dakeme wele dake pyoo nepelyape?” leami. Dopa latala, enda doko maka kaeyapala pyalanya leami. \v 6 Dopaka doko, Jisasame lao pituu, \wj “Enda dakeme namba-kisa kalai epe mende pilyamona, pina kaeyalapa. Aipuma nyakamame baanya mona kenda pisakamailyami?\wj* \v 7 \x - \xo 14:7 \xt Diut 15:11\x*\wj Endakali daa jepae dupa koteaka lao nyakama-pipa katatami. Nyakamame dokaita nisemana lao masetamili pyoo nisetami. Dopaka doko, namba nyakama-pipa gii longo mende kalya naeyalamano.\wj* \v 8 \wj Enda dakeme pipenge jipya doko pyomo. Nambanya yonge doko malu pipenge dokonya depa lasoo, wele tunduma pipae doko baame namba-kisa kai lakalamo.\wj* \v 9 \wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Wai pii epe dake lao panatami yuu dupa pitakanya, enda dakeme pyomo doko lamaitaminopa, endakali dupame baa masetamina”\wj* lea. \s1 Judasa Muni Maimana Leamino Doko \p \v 10 \x - \xo 14:10 \xt Matyu 26:14-16; Luku 22:3-6\x*Dokopa Judasa Iskariota doko, 12 disaipolo dutupanya mende dokome prisa mupa dupanya kinginya Jisasa maiyanya pea. \v 11 Pao lamaitiamopa, dokaitame baanya pii doko sepala auu kaeyami. Auu kaeyapala muni mendatupa baa maimanana leami. Dokopa Jisasa dokaitanya kinginya maiyanya Judasame kaitini kutao katea. \s1 Pasopa Nee Doko Neamino Doko \p \v 12 \x - \xo 14:12 \xt Matyu 26:17-25; Luku 22:7-13,21-23; Jone 13:21-30\x*Breta Yisa Pyandala Naeyao Yangapae Nengema, yuu gii tee pyao dokonya, sipisipi ŋaŋa mendapu pyapala, Pasopa gii doko masoo nengema. Dopa pingima gii doko epeamopa, Jisasanya disaipolo dupame baa lamaiyoo, “Pasopa nee doko emba natale, naimame anja depa lakamili lao masilyipi?” leami. \v 13 Dopa leaminopa, baanya disaipolo dupanya lapoma pena latala lamaiyoo, \wj “Nyakamba siti dokonya pupape. Patambinopa endaki kamuu singi akali mendeme nyakamba kandanyalapomona, doko watao pupape.\wj* \v 14 \wj Pupala baa andaka kolandata dokonya anda tange doko lamaiyoo, ‘Mana Lenge dokome baanya disaipolo dupa-pipa Pasopa nee doko namana, panda doko andusa silyape lelyamona’ lao lamaiyepape.\wj* \v 15 \wj Dokopa baame anda ketae mendenya ruma andake, depa latae mende laitaka pyaapomona, dokonya nyakambame naimanya nee depa lapape”\wj* lea. \v 16 Dopa lamaitiamopa, baanya disaipolo dolapo siti dokonya pao pyakamatala, Jisasame lealiaka petae siamo kandatala, Pasopa nee doko depa leambi. \p \v 17 Yuu kuiyala peamopa, Jisasa baa 12 disaipolo dutupa-pipa epeami. \v 18 \x - \xo 14:18 \xt Sam 41:9\x*Ipupala nee nao pituu, Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama kiningi langilyo: Nee nao pilyamano dakenya mendeme namba yandapipi dupanya kinginya maiyapomona”\wj* lea. \v 19 Dopa leamopa, dokaita tee pyao mona kenda kaeyapala baa lamaiyoo, “Embame lelyeno doko namba lao lelyepe?” laa-laa peami. \v 20 Dopa leaminopa baame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Breta disanya poeyanyoo nao pilyamano, nyakama 12 disaipolo datupanya mendeme namba yandapipi dupanya kinginya maiyapomo.\wj* \v 21 \wj Akalinya Ikiningi doko kumala pupengena lao pepa pyapae singi dokonya, dopaka pyaapomo. Dopaka doko, Akalinya Ikiningi doko yandapipi dupanya kinginya maiyapomo akali doko baa koeyalapomo! Akali doko endangimi namandeali doko yaka jialina”\wj* lea. \s1 Kamongonya Nee Doko Tee Piamo Doko \p \v 22 \x - \xo 14:22 \xt Matyu 26:26-30; Luku 22:14-20; 1 Kor 11:23-25\x*Dokaita nee nao pituu, Jisasame breta mende nyepala, Gote yaka pilyino latala konjia. Konjepala dutupa maiyoo pituu, \wj “Dake nambanya yonge dokona, nyoo nalapa”\wj* lea. \v 23 Dopa petala baame kapo waene peteta mende nyepala, Gote yaka pilyino latala dokaita maiya. Maiyamopa dokaita pitakame nyoo neami. \v 24 \x - \xo 14:24 \xt Eks 24:8; Jer 31:31-34\x*Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Dake nambanya taeyoko doko. Taeyoko kai lelyo dakeme endakali longo nisoo, pii enenge mende lao yaki pinya setelyo.\wj* \v 25 \wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Namba dee waene nala naeyaowaka katao, Gotenya kingdom dokonya waene enenge doko natona”\wj* lea. \v 26 Dopa lateamopa, dokaitame wee mende latala kamaka pyakalyiami. Pyakalyetala dokaita Olipimanda peami. \s1 Pitame Jisasa Nakandengena Laapomona Leamo Doko \p \v 27 \x - \xo 14:27 \xt Matyu 26:31-35; Luku 22:31-34; Jone 13:36-38\x*\x - \xo 14:27 \xt Sak 13:7\x*Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Dapa lao pepa pyapae silyamo: ‘Nambame sipisipi setao katenge doko pyatopa, sipisipi dupa saa latamina’ lapae silyamo. Dopa lapae silyamo dokonya, indupa kuka gii dakepa, namba-kisa kenda ipapomo doko kandatala, nyakama pitaka isa pyakalamino.\wj* \v 28 \x - \xo 14:28 \xt Matyu 28:16\x*\wj Dopaka doko, Goteme namba sakataseta. Dopa petatamopa, nyakama Galali paa naeyataminopa, namba wambao patona”\wj* lea. \v 29 Dokopa Pitame Jisasa lamaiyoo, “Yangi dupa pitaka isa pyakataminopapi, namba isa pyakala naeyatona” lea. \v 30 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Nambame emba kiningi langilyo: Indupa kuka gii dakepa, yaka pauli pii lapo pyoo doko ene laanya pitamopa, paa tepomasa embame namba nakandengena laapenona”\wj* lea. \v 31 Dokopa Pitame etete kyeto joo lao pituu, “Emba kumate dokonya namba apata kumapenge jetamopapi, nambame emba nakandengena laa naeyalapona” lea. Dokopa yangi dupa pitakame dopaka leami. \s1 Gesemani Ee Dokonya Loma Siamo Doko \p \v 32 \x - \xo 14:32 \xt Matyu 26:36-46; Luku 22:39-46\x*Dokopa dokaita yuu Gesemani lenge dokonya peami. Pupala Jisasame baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Namba loma sala pelyona, nyakama asa pilyepa”\wj* lea. \v 33-34 Dopa latala baame Pitapi, Jemesapi, Jonepi dutupa laminao pupala, baa tee pyao mona etete kenda kaeyapala masepae longo nyia. Dokopa baame dutupa lamaiyoo, \wj “Nambanya mona doko etete kenda pipya dokome namba kumapenge julumuna, nyakama asa kandao isoo kalyepape”\wj* lea. \v 35-36 Dopa latala baa kuki umbisale pao, yuunya tombauli sepala, gii doko baa-kisa naipupenge jetamo doko, naepena lao loma sia. Loma soo pituu, \wj “Apane, Apane, embame dupa pitaka pingi. Kapo kenda paleta dake embame nyoo nepakape. Dopaka doko, nambame masilyo dokonya-kaita napipi. Embame masilyino dokonya-kaita pipi”\wj* lea. \v 37 Dopa lao loma sepala epeamopa, disaipolo dutupa luu paliu siamino kandatala, baame Pita lamaiyoo, \wj “Saimone, emba luu palelyepe? Embame awa mendai dokonya kapa pao kandao isoo nakatalepe?\wj* \v 38 \wj Nyakamanya moname pyoani kaeyamupa, yongeme papa tambuilyamona, makande pipae dupanya nyakama isa pyakala naeyamana lao loma soo kandao isoo kalyepape”\wj* lea. \v 39 Dopa latala baa dee pupala, wamba loma sia dutupaka sia. \v 40 Sepala ipao kandeamopa, disaipolo dutupa lemonguti kaeyapala dee luu paliu siami. Dopa piami dokonya, baa aipa lamaimape lao masala naeyami. \v 41-42 Maitakao, paa tepo pyoo baa ipupala dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama koto nyoo luaka paliu silyamipi? Nyakama yaka luu palipilyamino. Gii doko ipatelyamo. Akalinya Ikiningi doko koo pingi endakali dupanya kinginya maiyapomona, naima mona sakatalapa. Namba yandapipi dupanya kinginya maiyapomo akali doko ipatelyamona kanjepa”\wj* lea. \s1 Jisasa Anjiamino Doko \p \v 43 \x - \xo 14:43 \xt Matyu 26:47-56; Luku 22:47-53; Jone 18:3-12\x*Jisasame dopa lao kateamopa, baanya 12 disaipolo dutupanya mende, Judasa lenge doko ipu pia. Endakali kambu andake mende konjuwapi, kolyepepi dupa minao baa-pipa epeami. Dupa prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, Juumanya isingi akalipi, dupame epena leaminosa epeami. \v 44 Yandapipi dupanya kinginya Jisasa maiya akali dokome kongali mende pyaapona lao endakali baa-pipa epeami dupa lamaiyoo, “Nambame akali mende nunu pyaapo doko baana, nyakamame baa minatala kandao isoo laminao pupape” lao wamba baame dokaita lamaiya. \v 45 Jisasa katea dokonya Judasa tolao pupala baa lamaiyoo, “Mana Lenge, Mana Lenge!” lea. Dopa latala baa nunu pia. \v 46 Dopa piamopa dokaitame Jisasa minatala anjiami. \v 47 Anjiaminopa akali makisa kateami dupanya mendeme baanya konjuwa doko kolanyetala, prisa mupa dokonya kalai akali dokonya kale doko lyanya nepea. \v 48 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Pake nenge mende anjala epele lao nyakamame konjuwapi, kolyepepi dupa minao namba anjala epelyamipi?\wj* \v 49 \x - \xo 14:49 \xt Luku 19:47; 21:37\x*\wj Nambame koteaka lao lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya mana langyoo nyakama-pipa kateo dokopa, nyakamame namba anjala naeyami. Dopaka doko, Gotenya pii pepa pyapae singi dupa angi jina lao datupa pilyamona”\wj* lea. \v 50 Dokopa baa-pipa kateami dupa pitakame baa yakinatala paka peami. \s1 Wane Patange Mende Paka Peamo Doko \p \v 51 Wane patange mende yonge pee napyoo lapalapa iki petae, Jisasa watao pea doko, wane patange waka dosa kateami dupame anjalanya miniami. \v 52 Minateaminopa lapalapa doko kakonya yakinatala, baa papata paka pea. \s1 Jisasa Kotimi Leamino Doko \p \v 53 \x - \xo 14:53 \xt Matyu 26:57-68; Luku 22:54-55,63-71; Jone 18:12-14,19-24\x*Dokopa Jisasa anjoo nyala epeami dupame Jisasa laminao, prisa mupa doko katea dokonya peami. Prisa mupapi, Juumanya isingi akalipi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupa prisa mupa dokonya andaka kambu pyatae kateami. \v 54 Pita baa kuki londatili joo Jisasa watao pea. Pupala prisa mupa dokonya anda kamapu dokonya pyakamatala, yanda singi dupa-pipa ita tea mendenya endo soo petea. \v 55 Prisa mupapi, kanjole kambuingi andake dokonya katenge dupa pitakapi, dupame Jisasa pyao kumasemana latala, akali mendapuame sambo-kisa setao Jisasa kotimi lena latala kutiami. Kutao nyiamiaka doko, dokaitame tenge angi mende kandao nanyiami. \v 56 Akali longo mendapuame baa sambo-kisa setao kotimi leamiaka doko, dokaitanya pii leami dupa mendai nanjia. \v 57 Dokopa akali mendapu sakatatala baa sambo-kisa setao dapa leami: \v 58 \x - \xo 14:58 \xt Jone 2:19\x*“Akali dakeme lao pituu, ‘Nambame lotuu anda nee nyetae, kingimi petae dake lakyepala, yuu gii tepomanya waka mende pito doko, endakali kingimi napipenge mende pitona’ leamopa naimame siamana” leami. \v 59 Dopa leamiaka doko, dokaitanya pii leami dupa mendai nanjia. \v 60 Dokopa prisa mupa doko dokaitanya kainanya toeya katapala Jisasa tipa pyoo, “Pii lelyamino dupa yanu pyala naelyepe? Emba-kisa tenge setao pii lelyamino dupa sepala, embame aipa lao masilyipi?” lea. \v 61 Dopa leamopa Jisasame yanu pyao pii mende nalea. Dokopa prisa mupa dokome baa deaka tipa pyoo, “Emba Gote Auu Petae dokonya Ikiningi Kraisa dokope?” lea. \v 62 \x - \xo 14:62 \xt Dan 7:13\x*Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Doko namba. Akalinya Ikiningi doko Gote etete kyeto dokonya kingi tolaetena pituu, kaitinya kopa tambetambe ipatamopa nyakamame kandatamina”\wj* lea. \v 63-64 \x - \xo 14:63-64 \xt Lep 24:16\x*Dopa leamopa, prisa mupa dokome baanya yonge pee dupa tange minao lapyepala lao pituu, “Aipuma endakali mendapuanya deaka pii nyemana? Baame Gote anda-anda semaiya naeyao pii lelyamo doko nyakamame sepelyamino. Nyakamame aipa pimana lao masilyamipi?” lea. Dokopa dokaita pitakame baa-kisa tenge setapala, baa pyao kumasepengena leami. \v 65 Dopa latala akali mendapuame baa sopokalimi tee pyao piami. Pyapala baanya lenge-lyaapi yaki petala, kimiame pyao pituu, “Emba pyalumu akali doko, dokona lao propesi piimi laa!” leami. Dokopa yanda singi kateami dupame baa kingi kapeme piami. \s1 Pitame Jisasa Nakandengena Leamo Doko \p \v 66 \x - \xo 14:66 \xt Matyu 26:69-75; Luku 22:56-62; Jone 18:16-18,25-27\x*Pita baa anda kamapu dokonya peteamopa, prisa mupa dokonya kalai wanaku dupanya mende epea. \v 67 Ipupala Pita endo soo peteamo doko kandakondape pyoo kandatala baa lamaiyoo, “Emba apata Nasarete tange Jisasapa kateambina” lea. \v 68 Dopa leamopa Pitame tanga lao, “Embame pii lelyeno doko aki mende lelyepe lao nambame masala naeyao, tenge doko soo nyala naeyaowaka pilyona” lea. Dopa latala baa lome kambu dokonya peamopa, yaka pauli pii mende lea. \v 69 Dokopa kalai wanaku dokome baa dee kandatala akali kateami dupa tee pyao lamaiyoo, “Baa akali dutupanya mendena” lea. \v 70 Dopa leamopapi Pitame dee tanga lao, “Namba akali dutupanya mende daana” lea. Gii kuki pateamopa, akali dosa kateami dupame apata Pita lamaiyoo, “Galali tange dupame lengemali pyoo embame pii lenge-lamo doko emba Galali tange dokonyana, kiningi etete emba akali dutupanya mende-lamona” leami. \v 71 Dokopa Pitame baanya pii dupa kyeto tasalanya Gotenya kenge doko latala lao pituu, “Akali lelyamino doko namba nakandenge etete daana, sambo lato doko Goteme namba pinana” lea. \v 72 Dopa leamopa yaka pauli pii lapo pyoo lea. Dokopa Jisasame Pita lamaiya pii datupa Pitame masia: \wj “Yaka pauli pii lapo pyoo laanya pitamopa, paa tepomasa embame namba nakandengena laapenona”\wj* lea dutupa masetala, Pita ee lao putukia. \c 15 \s1 Jisasa Baa Pondiasa Pailata Maiyamino Doko \p \v 1 \x - \xo 15:1 \xt Matyu 27:1-2,11-14; Luku 23:1-5; Jone 18:28-38\x*Yongama wamba, prisa mupapi, Juumanya isingi akalipi, Mosesanya loo mana nyepaepi, kanjole kambuingi andake doko pitakapi, dupa pii lao kambuiyami. Lao kambutala, dupame Jisasa anjetala laminao pao Pailata maiyami. \v 2 Maitiaminopa Pailatame baa tipa pyoo, “Emba Juumanya Kiŋi dokope?” lea. Dokopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Embame latelyenona”\wj* lea. \v 3 Dokopa prisa mupa dupame Jisasa-kisa tenge longo seteami. \v 4 Dokopa Pailatame dee baa tipa pyoo, “Emba-kisa tenge longo setelyamino doko, embame piipi mende yanu pyao nalelyepe?” lea. \v 5 Dopa leamopa, Jisasame dee pii mende yanu pyao naleamosa, Pailata walu lao paka kaeya. \s1 Jisasa Poko Itanya Pyao Yukuina Leamino Doko \p \v 6 \x - \xo 15:6 \xt Matyu 27:15-16; Luku 23:13-25; Jone 18:39–19:16\x*Nee andake nenge gii doko epelyamopa akali anjetae dupanya mende endakali dupame mokokena lelyami doko Pailatame mokata pyakamaingi. \v 7 Wamba akali mendapuame gapomane yanda pimaitala, endakali mendapu pyao kumasiaminopa, dokaita anjinya pyandeami. Anjetae paleami dupanya mende Barabasa lenge. \v 8 Anjetae dupanya mende mokata pyakamaingi gii doko epeamopa, endakali kambu doko ipupala, akali mende mokokena lao puu lao Pailata-kisa tee leami. \v 9-10 Prisa mupa dupame tilya nyepala Jisasa anjoo dimini-lamo lao Pailatame kandatala, baame endakali kambu doko lamaiyoo, “Nambame Juumanya Kiŋi doko mokokapili lao nyakamame masilyamipi?” lea. \v 11 Dopa leaka doko, Jisasa daana, Barabasa mokokena lamana lao, prisa mupa dupame endakali kambu doko ingi tuu leami. \v 12 Dokopa Pailatame dokaita dee lamaiyoo, “Juumanya Kiŋi lengema dake nambame aipa pyakapili lao nyakamame masilyamipi?” lea. \v 13 Dopa leamopa dupame dee puu lao, lao pituu, “Baa poko itanya pyao yuku!” leami. \v 14 Dopa leaminopa Pailatame dokaita lamaiyoo, “Aipuma? Baame koo aki mende pipyape?” lea. Dopa leaka doko dokaitame lao pituu, “Baa pyao yuku!” lao eteteaka puu lao leami. \v 15 Dokopa Pailatame endakali kambu dupa auu kaeyamili lao masetala, Barabasa doko mokokamaiya. Dopa petala amii dupame Jisasa konjame pyapala pyao yukuina lao maiya. \s1 Amii Dupame Jisasa Lamba Leamino Doko \p \v 16 \x - \xo 15:16 \xt Matyu 27:27-31; Jone 19:2-3\x*Dokopa amii dupame Jisasa laminao, gapomane isingi akali andake doko petenge anda dokonya kolandatala, amii dupa pitaka ipao kambu pina leami. \v 17 Kambu pyatala, dupame yonge pee kala pepolo mende Jisasanya petakamai, kende nenge-nenge katapae mende nyoo makipu petala, baanya aiyombanya pisakamaiyami. \v 18 Dopa petala dupame baa tee pyao lamba lao, “Juumanya Kiŋi doko, emba auu pyoo katape!” leami. \v 19 Dopa latala dupame kyeo konjame aiyombanya pyapa, sopokali tasinya piseta, baa luma lakao mambo pyapa piami. \v 20 Dopa pyoo baa lamba latala, yonge pee kala pepolo doko lyokao nyepala, baanya pingi dupa pyakamaiyami. Dopa petala, baa pyao yukulanya laminao kamaka peami. \s1 Jisasa Baa Poko Itanya Pyao Yukuiyamino Doko \p \v 21 \x - \xo 15:21 \xt Matyu 27:32-44; Luku 23:26-43; Jone 19:17-27\x*\x - \xo 15:21 \xt Roma 16:13\x*Dokopa Alekesandapa, Rupusapa dolaponya takange Saimone, yuu Sairini tange doko, yuu yakane mendenya katao siti dokonya epeamopa, amii dupame baa pyalanya latala, Jisasanya poko ita doko nyoo sakamaina leami. \v 22 Sakamaiyamopa dupame Jisasa laminao, yuu Gologota dokonya pao pyakalyiami. (Gologota dokonya tenge doko, Matena Kuli.) \v 23 Dokopa dupame kapo waene peteta mendenya wele tunduma pipae-pipa pyasetae mende Jisasa nena lao maiyaminopa, baame nanenya kaeya. \v 24-25 \x - \xo 15:24-25 \xt Sam 22:18\x*Kaeteamopa, yongama 9 kiloko dokonya Jisasa pyao poko itanya yukuiyami. Yukutala, apimi baanya yonge pee dupanya mende nyilyape lao kandamana latala, amii dupame laki pyatala mokosoo nyiami. \v 26 Jisasa-kisa tenge seteami pii dake pepa pyatae poko ita ketae dokonya katea: “Juumanya Kiŋi dokona” latae katea. \v 27 Pake nenge lapoma baa-pipa pyao yukuiyamiaka. Mende doko baanya kingi tolaetena yukuiyami. Mende doko baanya kingi koeyatena yukuiyami. \v 28 \x - \xo 15:28 \xt Ais 53:12\x*Dopa piami dokome, “Loo yalenge akali dupa-pipa baa pyasoo itaki piamina” lao Gotenya pii pepa pyapae singi dokonya lapae singi doko angi jia. \v 29 \x - \xo 15:29 \xt Sam 22:7; 109:25; Make 14:58; Jone 2:19\x*Jisasa pyao yukutae katea dokonya-kaita endakali paeyami dupame aiyomba wangatoto petapu lao nepao lao pituu, “Embame lotuu anda nee nyetae doko lakyepala, yuu gii tepomanya waka mende pitona leeno akali dokae, \v 30 emba tange pyoo nyoo, poko ita doko yakinatala isa ipupoko” leami. \v 31 Mendai dopaka pyoo, prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupame Jisasa lamba lao, nyakama-lapo laloo pyoo, “Baame endakali waka dupa pyoo nyipumuaka doko, baa tange kapa pao pyoo nyala naenge-lamo. \v 32 Kraisa dake, Israele dupanya Kiŋi dokona, indupa baa poko ita doko yakinatala isa epena kae. Dokopa naimame kandatala baa tungi pyamanana” leami. Dopa leaminopa, akali baa-pipa pyao yukutae kateambi dolapome baa lamba leambiaka. \fig Pake nenge lapoma dolapo Jisasa-pipa pyao yukutae kalyambino. (Make 15:27)|alt="Crucifixion : Jesus & the 2 thieves on crosses, dark sky" src="LB00328B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="15:27" \fig* \s1 Jisasa Kumiamo Doko \p \v 33 \x - \xo 15:33 \xt Matyu 27:45-56; Luku 23:44-49; Jone 19:28-30\x*Kotaka 12 kiloko leamopa yuu doko pitaka kuiya doko, kuiyetaeyaka katao pao, alemandi 3 kilokonya tuu lea. \v 34 \x - \xo 15:34 \xt Sam 22:1\x*Alemandi 3 kiloko leamopa, Jisasame puu lao wii lao, \wj “Iloi, Iloi, lima sabatani?”\wj* lea. (Pii dokonya tenge doko, \wj “Nambanya Gote, nambanya Gote, embame namba aipuma yakinelyepe?”\wj*) \v 35 Dopa lea doko endakali dosa kateami dupanya mendapuame sepala lao pituu, “Ilaija lao wii lelyamona salapape” leami. \v 36 \x - \xo 15:36 \xt Sam 69:21\x*Dopa lateaminopa, akali mendeme alo pyao pao, koma jepae mende waene kaa pipae mendenya pyandao waeneme tumbasetala, kolo itakuli mendenya tuku petala, Jisasa nena lao makapusia. Dopa petala baame lao pituu, “Ilaijame baa kondao nyala epelyape lao kandamana kae” lea. \v 37 Dokopa Jisasame eteteaka puu lao ae latala, baanya imambu doko yakinea. \v 38 \x - \xo 15:38 \xt Eks 26:31-33\x*Dokopa lotuu anda nee nyetae dokonya panda nee nyetae dotena kame pinyoo lapalapa andake mendeme kame pinyetae katenge doko ketae pituu titi pyao isa tuu latala lapo pyoloo pia. \v 39 Amii 100 isingi mende, Jisasanya enomba-kaita katea dokome, Jisasa dopa pyoo ae latala baanya imambu doko yakineamo doko kandatala lao pituu, “Kiningi etete, akali dake Gote Ikiningi-lamona” lea. \p \v 40 \x - \xo 15:40 \xt Luku 8:2-3\x*Enda mendapu kuki londatili pituu kandatae peteami. Enda dutupanya mendatupa, Maria Magadala tange dokopi, wane maitakao mandipae Jemesapa, Josesapa dolaponya endangi Maria dokopi, Salomiapi, dutupa peteami. \v 41 Jisasa baa Galali yuu dokonya katea dokopa, enda dutupame baa nisetapu watao paeyami. Enda longo mendapu baa-pipa Jerusalema lalyoo epeami dupa dosa peteamiaka. \s1 Jisasa Malu Piamo Doko \p \v 42-43 \x - \xo 15:42-43 \xt Matyu 27:57-61; Luku 23:50-56; Jone 19:38-42\x*Yuu kuiyalanya piamopa, kanjole dokonya akali kenge epe singi, Arimatia tange Josepe lenge doko epea. Baa Gotenya kingdom doko malisoo katengeaka. Sambata depa lenge gii doko paleamopa, Josepe baa paka nakaeyao, Pailata katea dokonya pupala, Jisasanya yonge doko dina lao tee lea. \v 44 Dopa leamopa Pailatame Jisasa kumatalame-lumu lao sepala walu lea. Walu latala baame amii 100 isingi doko epena latala, Jisasa kumatalape lao tipa pia. \v 45 Amii 100 isingi dokome Jisasa kiningi kumatalamona lao lamaitiamopa Pailatame sepala, Jisasanya yonge doko Josepeme kondao nyina lao yakana lea. \v 46 Dokopa Josepeme lapalapa kyeo lapae mende sambapala, Jisasanya yonge doko kondao nyepala, lapalapa dokome yaki pia. Dopa petala, malu pipenge kana tumbinya setapae mendenya yonge doko nyoo setapala, kana mende kapilya mina-mina pyoo malu kambu doko piti pia. \v 47 Jisasanya yonge doko nyoo setea panda doko Maria Magadala tange dokopa, Josesa endangi Maria dokopa, dolapome kandeambi. \c 16 \s1 Jisasa Malunya Sakateamo Doko \p \v 1 \x - \xo 16:1 \xt Matyu 28:1-8; Luku 24:1-12; Jone 20:1-10\x*Sambata gii doko pateamopa, Maria Magadala tange dokopi, Jemesa endangi Maria dokopi, Salomiapi, dutupame Jisasanya yonge doko kai pyala mona latala, wele tunduma pipae mendapu sambeami. \v 2 Sande gii dokonya yongama wamba, niki pyakaeteamopa, enda dutupa malu dokonya peami. \v 3 Pao pituu nyakama-lapo laloo pyoo, “Malu kambu dokonya kana piti petae doko apimi kapilya mina-mina pyoo nyoo nepakalapepe?” leami. \v 4 Dopa lao pupala kandeaminopa, kana doko kapilya mina-mina pyoo nyoo kapya latae katea. (Kana doko etete yale mende.) \v 5 Enda dutupame malu dokonya kolandatala, wane patange, yonge pee londe kyeo lapae pingi mende kingi tolaetena peteamo kandatala, walu leami. \v 6 Dopa piaminopa baame enda dutupa lamaiyoo, “Nyakama walu nalalapape. Nasarete tange Jisasa, poko itanya pyao yukuiyamino doko nyakamame kutilyamino. Baa sakatatalamo. Baa dakenya nasilyamona, baa seteamino panda dake kanjepa. \v 7 \x - \xo 16:7 \xt Matyu 26:32; Make 14:28\x*Nyakama langiamoli pyoo baa wambao Galali pelyamona, dokonya baa kanjaminona, nyakama pupala, Pitapi, disaipolo mendatupa dutupapi, dutupa lamaiyepape” lea. \v 8 Dokopa enda dutupa walu lao paka kaeyapala, malu dokonya kamaka pyakalyetala, paka peami. Dutupa paka kaeyami dokonya, mende lamaiya naeyami. \s1 Maria Magadala Tange Dokome Kandena Lao Paneamo Doko \p \v 9 \x - \xo 16:9 \xt Matyu 28:9-10; Jone 20:11-18\x*Sande gii dokonya yongama wamba Jisasa malunya sakatatala, Maria Magadala tange, wamba imambu koo kalange paleta mende, Jisasame watao pyakamaiyamo dokome wambao kandena lao panea. \v 10 Panateamopa wamba Jisasa-pipa kateami endakali dupa ee lao yamataka lao peteami dokonya enda doko pupala, pia dupa dokaita lamaiya. \v 11 Jisasa lenge tao katamupa kanjona lao enda dokome lamaiyamo doko sepala, dokaitame kiningi lelyamona lao masala naeyami. \s1 Disaipolo Lapomame Kandena Lao Paneamo Doko \p \v 12 \x - \xo 16:12 \xt Luku 24:13-35\x*Maitakao disaipolo lapoma yuu yakane mendenya-kaita paanya peambinopa, dolapome nakandena lao Jisasa baa waka jetala apata peami. \v 13 Disaipolo dolapo pupala, pia dupa disaipolo mendatupa dutupa lamaiyambinopa, kiningi lelyambinona lao dutupame masala naeyamiaka. \s1 Disaipolo Dupame Kandena Lao Paneamo Doko \p \v 14 \x - \xo 16:14 \xt Matyu 28:16-20; Luku 24:36-49; Jone 20:19-23\x*Maitakao 11 disaipolo dutupa nee nao peteaminopa, Jisasa baa dutupame kandena lao panea. Baa sakatatala paneamopa kandeami endakali dupame kiningi lelyaminona lao disaipolo dutupame masala naenya, tuu pyoo mona kana jiaminosa, Jisasame dutupa pyalanya lea. \v 15 \x - \xo 16:15 \xt Ap 1:8\x*Dopa latala baame dutupa lamaiyoo, \wj “Nyakamame yuu dupa pitakanya pupala, Gotenya wasepae dupa pitaka wai pii epe doko lamaiyepape.\wj* \v 16 \wj Endakali mendeme wai pii epe doko kiningina lao masetala kaimbu nyetamo doko, baa pyoo nyeta. Dopaka doko, endakali mendeme wai pii epe doko kiningina lao masala naeyatamo doko, baa-kisa tenge setapala tanda maita.\wj* \v 17 \wj Wai pii epe doko kiningina lao masetami endakali dupame mirakolo andake datupa pitami: Dupame nambanya kenge dokonya imambu koo dupa watao pyata, pii tata waka dupa lata,\wj* \v 18 \wj kanopato dupa kingimi minata pitami. Tomakai dupa natamino doko, dokome dokaita koeyasala naeyata. Endakali yaina pyapae dupa-kisa kingi setataminopa, yaina dupa mee jeta pitana”\wj* lea. \s1 Jisasa Kaiti-Kisa Peamo Doko \p \v 19 \x - \xo 16:19 \xt Luku 24:50-53; Ap 1:9-11\x*Kamongome dokaita pii lamaitiamopa, Goteme baa kaiti-kisa lanyepala, baanya kingi tolaetena petena lea. \v 20 Dokopa disaipolo dupame yuu dupa pitakanya pupala, wai pii epe doko lamaiyami. Lamaiyoo pituu, Kamongo-pipa mirakolo dupa piami dokome, baanya wai pii epe doko kiningina lao panasia. \d Doko kiningi.