\id MAT - Enga New Testament (2023 Edition) \h Matyu \toc1 Wai Pii Epe Matyuame Pepa Piamo Doko \toc2 Matyu \toc3 Matyu \mt2 WAI PII EPE \mt1 MATYUAME \mt2 PEPA PIAMO DOKO \c 1 \s1 Jisasa Kraisanya Yumbange Dupa \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xt Luku 3:23-28\x*Pii dake Jisasa Kraisanya yumbange paliu epeami dupanya pepa pyapae doko. Jisasa baa Dapita ikiningi. Dapita baa Abraame ikiningi. \p \v 2 Abraameme Aisake mandea. Aisakeme Jekope mandea. Jekopeme Judapi, Judanya kaiminingipi dupa mandea. \v 3 Judame Peresapa, Serapa dolapo mandea. Dolaponya endangi doko Tama lenge. Peresame Esorone mandea. Esoroneme Ramo mandea. \v 4 Ramoame Aminadape mandea. Aminadapeme Nasone mandea. Nasoneme Salomone mandea. \v 5 Salomoneme Boasa mandea. Boasa endangi doko Reapa lenge. Boasame Obeta mandea. Obeta endangi doko Ruta lenge. Obetame Jesi mandea. \v 6 Jesiame Kiŋi Dapita mandea. \p Kiŋi Dapitame Solomone mandea. Solomone endangi doko wamba Uria etanenge doko. \v 7 Solomoneme Reoboame mandea. Reoboameme Abaija mandea. Abaijame Esa mandea. \v 8 Esame Jeosapata mandea. Jeosapatame Jorame mandea. Jorameme Usia mandea. \v 9 Usiame Jotame mandea. Jotameme Easa mandea. Easame Esekia mandea. \v 10 Esekiame Manase mandea. Manaseame Emone mandea. Emoneme Josaeya mandea. \v 11 \x - \xo 1:11 \xt 2 Kiŋi 24:14-15; 2 Kron 36:10; Jer 27:20\x*Josaeyame Jekonaeyapi, Jekonaeyanya kaiminingipi dupa mandea. Dokopa Babilone tange amii dupame Israele dupa yanda pyoo ita miniami. Dopa petala, dokaita anjetala Babilone laminao peami. \p \v 12 Dokaita anjetala Babilone laminao pateaminopa, Jekonaeyame Setele mandea. Seteleme Serubabele mandea. \v 13 Serubabeleme Abiuta mandea. Abiutame Eliakimi mandea. Eliakimimi Asoa mandea. \v 14 Asoame Sadoko mandea. Sadokome Akimi mandea. Akimimi Eliuta mandea. \v 15 Eliutame Eleasa mandea. Eleasame Matane mandea. Mataneme Jekope mandea. \v 16 Jekopeme Josepe mandea. Josepe doko Maria akalingi. Mariame Jisasa mandea. Jisasa doko Kraisa lengema. \p \v 17 Dopana, Abraame katea gii dokonya pituu, Dapita katea gii dokonya tuu lao, yumbange paliu epeami dupa 14 paleami. Dapita katea gii dokonya pituu, Israele dupa anjetala laminao Babilone peami gii dokonya tuu lao, yumbange paliu epeami dupa 14 paleami. Israele dupa anjetala Babilone laminao peami gii dokonya pituu, Kraisa doko mandea gii dokonya tuu lao, yumbange paliu epeami dupa 14-aka paleami-pyaa. \s1 Jisasa Mandeamo Doko \p \v 18 \x - \xo 1:18 \xt Luku 1:27\x*\x - \xo 1:18 \xt Luku 2:1-7\x*Jisasa Kraisa mandea doko dapa pyoo mandea: Jisasa endangi Maria doko Josepe nyetana latala, andaka joo lakuu petengemba. Dolapo enda akalipa lao pilya naeyambinopa, Maria wane tongota peteamo kandeami. Wane doko Oli Spiritame maiya. \v 19 Marianya akalingi Josepe doko akali tolatae dokonyana, endakali dupanya enombanya baame Maria elya pisala naeyatoo lao masia. Dopa lao masetala, baame enda doko endakalimi nakandena lao kaeyatoana lao masia. \v 20 Dopa lao masoo kateamopa, Kamongonya enjele mende ipupala kombeame baa lamaiyoo, “Dapita ikiningi Josepe, Marianya inginya wane pilyamo doko Oli Spiritame maipyana, Maria baa embanya enda jina lao lanyalanya paka nakaeyape. \v 21 \x - \xo 1:21 \xt Luku 1:31\x*Baame wane ane mende mandita. Wane dokome baanya endakali dupa nyakamanya koo dupanya pyoo nyetana, embame baanya kenge doko Jisasa\f + \fr 1:21 \ft Kenge Jisasa dokonya tenge doko, Kamongome pyoo nyingi.\f* lape” lea. \v 22-23 \x - \xo 1:22-23 \xt Ais 7:14\x*Dupa pitaka pia dokome, Kamongome propeta mende-kisa lao pituu, “Salapape! Wanaku mapukae, akali tole napingi mende, wane tongota pitipala wane ane mende mandita. Wane dokonya kenge doko Emanuele latamina” lapae singi doko angi jia. (Emanuele dokonya tenge doko, Gote naima-pipa katenge.) \v 24 Josepe paliu sakatatala, Kamongonya enjele dokome lamaiyali pyoo, Maria baa baanya enda jina lao lanyia. \v 25 \x - \xo 1:25 \xt Luku 2:21\x*Dopaka doko, baa enda dokopa yonge tole napiambinopa, baanya wane ane mupa doko mandea. Mandipiamopa Josepeme wane doko kenge Jisasa lea. \c 2 \s1 Niki Pyakaengesa Tange Akali Masepae Singi Dupa \p \v 1 Erote baa kiŋi katea gii dokopa, Jisasa baa yuu andake Judia, taono Betelema dokonya mandea. Mandipiamopa niki pyakaengesa tange akali masepae singi mendapu Jerusalema ipupala, endakali dupa lamaiyoo, \v 2 “Juumanya kiŋi katapengena latae, wane ŋaŋa dokonya bui doko niki pyakaengesa-kaita katamupa naimame kandatala, baa mambo pyala epelyamanona, wane doko anja mandipae silyape?” leami. \v 3 Dopa lelyamino lapae doko Kiŋi Eroteme sepala, baa masepae longo nyia. Jerusalema tange endakali dupa pitakame sepala, masepae longo nyiamiaka. \v 4 Israele dupanya prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupa pitaka Eroteme epena lao nyoo kambu pia. Kambu pyatala dokaita tipa pyoo, “Kraisa doko yuu andukunya mandipengepe?” lea. \v 5-6 \x - \xo 2:5-6 \xt Maika 5:2\x*Dopa leamopa dokaitame pii yanu pyao, “Goteme propeta mende-kisa pii mende lea doko dapa lao pepa pyapae silyamo: ‘Yuu Juda dokonya taono Betelema tange dupa, nyakamanya taono doko taono waka Juda silyamo dupanya pundipundi nasilyamo, etete daa. Nyakamanya mandipaenya mandipae dupanya isingi akali mende pyakalyeta dokome nambanya Israele endakali dupa setao katakatana’ lao pepa pyapae silyamo. Dokonya, Kraisa doko yuu Judia dokonya taono Betelema mandipengena” leami. \p \v 7 Dopa lateaminopa, Eroteme niki pyakaengesa tange akali masepae singi dupa waa katao epena latala, bui doko gii andukupa katapyape lao pii nyalanya tipa pia. \v 8 Dopa petala, dokaita Betelema pena latala lamaiyoo, “Nyakama pupala, wane doko kutakondape pyoo kutalapape. Kutao kandatala dokopa, nambame apata mambo pyala patona, langya ipupape” lea. \v 9 Dopa lateamopa, kiŋi dokonya pii dupa sepala dokaita peami. Peaminopa, niki pyakaengesa-kaita wamba bui kateamopa kandeami dokoaka wambao pao, wane mandipae sia dokonya katea. \v 10 Kateamopa dokaitame bui doko kandatala, etete eteke piami. \v 11 Eteke pyao andaka kolandatala, wane doko baanya endangi Mariapa peteambino kandeami. Kandatala akali dupa luma lakapala, wane doko mambo piami. Mambo pyapala, dokaitanya nuu dupa tangupala, golopi, kena tunduma pingi pautapi, wele epe tunduma pipaepi, dupa baa opaa maiyami. \v 12 Maitiaminopa Goteme akali dokaita Erote kalyamo dokonya-kaita pilyala naena lao kombea pimaiya. Pimaitiamopa akali dokaita kaitini waka mendenya-kaita nyakamanya yuu dokonya pilyiami. \fig Akali masepae singi dupame wane ŋaŋa Jisasa doko opaa mailyamino. (Matyu 2:11)|alt="Jesus' birth : wisemen bring gifts, worship Jesus" src="LB00295B.TIF" size="col" loc="2:11" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="2:12" \fig* \s1 Paka Ijipi Peamino Doko \p \v 13 Akali dokaita pateaminopa, Kamongonya enjele mende kombeame ipupala Josepe lamaiyoo, “Eroteme wane doko pyao kumasotoo lao kutalanya pilyamona, emba sakatatala, wane dokopa, endangipa dolapo lanyoo paka Ijipi pupala, dokonya katape. Katatenopa, nambame emba pilya lato gii dokopa pilyetena” lea. \v 14 Dopa lateamopa, kuka gii dokopaka Josepe sakatatala, wane dokopa, endangipa dolapo lanyoo Ijipi pea. \v 15 \x - \xo 2:15 \xt Osea 11:1\x*Pupala Josepe Ijipi katao, Erote kumia gii dokonya tuu lea. Dopa piamo dokome, Kamongome propeta mende-kisa lao pituu, “Nambanya ikiningi doko Ijipi yuu doko yakinatala epena leona” lapae singi doko angi jia. \s1 Wane Ŋaŋa Dupa Pyao Kumasiamino Doko \p \v 16 Niki pyakaengesa tange akali masepae singi dupame Erote baa minakasetala pumi-lumu lao masetala, baa etete imbu kaeya. Imbu kaeyapala baame bui doko gii andukupa kateape lao, akali dupa tipa piamo doko masia. Masetala Betelemapi, yuu dosa makisa singipi, dupanya pupala, wane ane ee kana laponya anatena patae dupa pitaka baanya amii dupame pyao kumasala pena lea. \v 17-18 \x - \xo 2:17-18 \xt Jer 31:15\x*Dopa pina lea dokome, propeta Jeremaeyame lao pituu, “Taono Rama dokonya Resolome baanya wane dupa kondo kaeyapala ee lao yamataka lao peteamopa, endakali dupame siami. Baanya wane dupa nakateaminosa, endakali mendeme baa yatae laa naena lao tuu piana” lapae singi doko angi jia. \s1 Nasarete Pilyiamino Doko \p \v 19 Erote kumateamopa, Josepe baa Ijipi katea dokonya, Kamongonya enjele mende kombeame ipupala baa lamaiyoo, \v 20 “Wane doko pyalanya kutiamino akali dupa kumatelyaminona, emba sakatatala, wane dokopa, endangipa dolapo lanyoo Israele yuu dokonya puu” lea. \v 21 Dopa lateamopa Josepe sakatatala, wane dokopa endangipa dolapo lanyoo Israele yuu dokonya pea. \v 22 Dokopa Akelesame baanya takange Erotenya panda nyepala, Judia yuu dokonya kiŋi kalyamo lapae sepala, Josepe yuu dokonya paanya paka kaeya. Dokopa Josepe baa Judia nakatena lao Goteme kombeame lamaiya dokonya, baa Galali pea. \v 23 \x - \xo 2:23 \xt Make 1:24; Luku 2:39; Jone 1:45\x*Pupala taono Nasarete lenge dokonya katea. Dopa pia dokome, propeta dupame lao pituu, “Baa Nasarete tangena latamina” lapae singi doko angi jia. \c 3 \s1 Jone Kaimbu Pingi Dokome Pii Lamaiyamo Doko \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xt Make 1:1-8; Luku 3:1-18; Jone 1:19-28\x*Gii dutupanya Jone kaimbu pingi doko Judia yuu dokonya, endakali napalenge mendasa ipao katapala, endakali dupa Gotenya pii doko lamaiyoo, \v 2 \x - \xo 3:2 \xt Matyu 4:17; Make 1:15\x*“Kingdom kaiti-kisa singi doko tengesa ipatelyamona, nyakama mona kapilyalapa” lea. \v 3 \x - \xo 3:3 \xt Ais 40:3\x*Propeta Aisaiyame Jone kaimbu pingi dokonya lao, lao pituu, “Endakali napalenge yuu mendenya akali mende katapala wii lao, ‘Kamongonya kaitini doko depa lakamaiyepape. Kaitini koeyapae dupa tolasakamaiyepape’ lao katatana” lea. \v 4 \x - \xo 3:4 \xt 2 Kiŋi 1:8\x*Jone baa yonge pee kamele itimi wasepaepi, matapu kao yanungimi wasepaepi, dupa pyoo katea. Baa paiyombapi, oni kakasa lyingipi, dupa nao katea. \v 5 Jerusalema tangepi, Judia tangepi, endaki Jodane mate dosale tangepi, dupa pitaka baa katea dokonya peami. \v 6 Pupala dupanya koo dupa lao panata piaminopa, baame endaki Jodane dokonya dupa kaimbu pyata pyakamaiya. \p \v 7 \x - \xo 3:7 \xt Matyu 12:34; 23:33\x*Dokopa Parasipi, Sadyusipi longo mendapu kaimbu pyekena lao epeamino kandatala, baame dokaita lamaiyoo, “Nyakama koo kanopatonya mandipae! Gotenya imbu kaeyapae doko ipatana lao apimi nyakama langimusa paka epelyami? \v 8 Endakali mona kapilyetae dupame mana miningimali pyoo, nyakamame mana minalapape. \v 9 \x - \xo 3:9 \xt Jone 8:33\x*Nyakamanya moname dapa lao masala naeyalapape: ‘Abraame naimanya yumbange dokonyana, naima yaka kalyamanona’ lao masala naeyalapape. Nambame nyakama langilyo: Goteme kana silyamo dakaita Abraamenya wane jina lapyaliaka. \v 10 \x - \xo 3:10 \xt Matyu 7:19\x*Indupa Goteme wua doko ita tenge dokonya depa lanya setapelyamo. Dii epe manja naenge ita dupa pitaka pokapala, baame itatenya soo yangata. \p \v 11 “Nyakama mona kapilyalapale lao nambame endakimi kaimbu pyekelyo. Dopaka doko, akali mende nambanya maitanya epelyamo dokonya kyeto dokome namba ita minilyamo. Baanya moko pee dolapo nyoo minakamaiyanya, namba epe daa. Baame Oli Spiritame nyakama kaimbu pyakata. \v 12 Baanya yapenge sapolo doko kingimi minao epelyamo. Dokome wita angipi, imbupi pyasoo silyamo dupa yapatala, angi dupa nyoo setenge anda dokonya setapala, imbu dupa itate tao konjala naenge dokonya yangatana” lea. \s1 Jisasa Kaimbu Nyiamo Doko \p \v 13 \x - \xo 3:13 \xt Make 1:9-11; Luku 3:21-22\x*Gii dokopa Jisasa Galali katao, Joneme kaimbu pyekena lao endaki Jodane mate dokonya epea. \v 14 Epeamopa, Joneme baa kaena lapuli lao masetala Jisasa lamaiyoo, “Embame nambanya kaimbu pyakapenge doko, nambame embanya kaimbu pyakatale lao epelyepe?” lea. \v 15 Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nalimbame kalai tolatae pipenge dupa pitambano doko yakana, indupa pimbana pii”\wj* lea. Dokopa Joneme yakana latala, Jisasame leali pia. \v 16 Jisasa kaimbu nyepala, endaki ketae pyakalyulu petala kandeamopa, kaiti doko saa papa laloo petala, Gotenya Spirita doko yaka maiyolee joo lanao ipao baa-kisa petea. \v 17 \x - \xo 3:17 \xt Jen 22:2; Sam 2:7; Ais 42:1; Matyu 12:18; 17:5; Luku 9:35\x*Dokopa kaiti-kisa katao pii mende lea dokome lao pituu, “Dake nambanya Ikiningi mona setenge, nambame etete auu kaenge dokona” lea. \c 4 \s1 Sataneme Jisasa Makande Piamo Doko \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt Make 1:12-13; Luku 4:1-13\x*\x - \xo 4:1 \xt Ibru 2:18; 4:15\x*Gii dokopa Sataneme Jisasa makande pina lao, Spirita dokome Jisasa laminao endakali napalenge yuu mendenya pea. \v 2 Pateamopa Jisasa baa yuu gii 40 kuka kotakapi loma soo nee nanao katea. Dopa pyoo katapala baa lopo kaeya. \v 3 Dokopa makande pingi akali doko baa katea dokonya ipupala lamaiyoo, “Emba Gote Ikiningi-tamo doko, kana silyamo dakaita breta jina laa” lea. \v 4 \x - \xo 4:4 \xt Diut 8:3\x*Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “ ‘Breta nenge dokonya-kaita iki endakali dupa saka nakatenge. Goteme pii lelyamo dupa pitakanya-kaita endakali dupa saka katengena’ lao pepa pyapae silyamona”\wj* lea. \v 5 Dopa lateamopa, Sataneme baa laminao siti Gotenya latae Jerusalema dokonya pupala, lotuu anda nee nyetae dokonya etete ketae dokonya katena lea. \v 6 \x - \xo 4:6 \xt Sam 91:11-12\x*Dopa latala baame Jisasa lamaiyoo, “ ‘Goteme emba masetala, baanya enjele dupame emba nisina latana’ lao pepa pyapae silyamo. Pii mendenya apata dapa lao pepa pyapae silyamoaka: ‘Embanya mokopi mende kaname tukutame-latala, dupame emba kopyoo nyetamina’ lapae silyamo. Dopana, emba Gote Ikiningi-tamo doko, ketae dakenya katao isa mangau laa” lea. \v 7 \x - \xo 4:7 \xt Diut 6:16\x*Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “ ‘Embanya Kamongo Gote doko embame makande napipi’ lao pepa pyapae silyamoakana”\wj* lea. \v 8 Dokopa Sataneme baa dee laminao, yuu manda etete ketae mendenya pupala, isa yuu dakenya kingdom dupapi, dupanya oapi epe muni andake pupengepi, dupa baa kandena lea. \v 9 Kandena latala baame Jisasa lamaiyoo, “Emba luma lakapala namba mambo pyateno doko, kandelyeno dakaita pitaka nambame emba ditoana” lea. \v 10 \x - \xo 4:10 \xt Diut 6:13\x*Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Gotenya pii dokonya dapa lao pepa pyapae silyamo: ‘Embanya Kamongo Gote doko embame mambo pyao, baanya iki kalai pyakamaiyoo katape’ lapae silyamona, Satane, embame namba yakinatala puu”\wj* lea. \v 11 Dopa lateamopa Sataneme Jisasa yakinatala pea. Dokopa enjele mendapu ipupala baa nisiami. \s1 Jisasanya Kalai Tee Piamo Doko \p \v 12 \x - \xo 4:12 \xt Make 1:14-15; Luku 4:14-15\x*\x - \xo 4:12 \xt Matyu 14:3; Make 6:17; Luku 3:19-20\x*Jone anjiami lapae doko Jisasame sepala, baa Galali pilyia. \v 13 \x - \xo 4:13 \xt Jone 2:12\x*Pilyetala gii kuki Nasarete katapala, Kapename pao katea. Kapename doko Galali pete lembasa, akali tata Sebyulanepa, Napataliapa dolaponya yuu dokonya singi. \v 14-16 \x - \xo 4:14-16 \xt Ais 9:1-2\x*Propeta Aisaiyame lao pituu, “Akali tata Napataliapa, Sebyulanepa dolaponya yuu doko endaki Jodane omotena, Galali pete lembasa singi. Yuu dokonya akali tata waka dupa palengema. Dupame yuu iminjetaenya katao, tii pipae andake mende kandeami. Kuminginya pupu lapae dokonya katengema dupa-kisa tii pipae dokome tii pisiana” lapae singi doko Jisasa baa Kapename katea dokome angi jia. \p \v 17 \x - \xo 4:17 \xt Matyu 3:2\x*Gii dokonya pituu, Jisasame tee pyao endakali dupa pii lamaiyoo, \wj “Kingdom kaiti-kisa singi doko tengesa ipatelyamona, nyakama mona kapilyalapa”\wj* lao katea. \s1 Akali Pisa Nyingi Kitomende Wii Lao Nyiamo Doko \p \v 18 \x - \xo 4:18 \xt Make 1:16-20; Luku 5:1-11\x*Jisasa baa Galali pete lemba dokonya pupala kandeamopa, Saimone kenge mende Pita lenge dokopa, baanya kaiminingi Andruapa, dolapo pisa nyingimba dokonyana, umbene mende endaki pete dokonya pyandao pisa nyoo kateambi. \v 19 Dokopa Jisasame dolapo lamaiyoo, \wj “Nyakambame pisa nyingimbali pyoo, endakali nyalapale mana langitoo, namba watao ipupa”\wj* lea. \v 20 Dopa lalu piamopa, akali dolapome umbene dupa yakinatala, baa watao peambi. \v 21 Jisasa umbisale pupala kandeamopa, kaiminingi waka lapoma, Jemesa lenge dokopa, Jone lenge dokopa, dolapo nyakambanya takange Sebedi-pipa sipi andaka umbene tambuu peteambino kandatala, wii lea. \v 22 Wii lalu piamopa, nyakambanya takangepa, sipi dokopa, dolapo yakinatala Jisasa watao peambi. \s1 Endakali Longo Kambu Piamino Dupa Nisiamo Doko \p \v 23 \x - \xo 4:23 \xt Luku 6:17-19\x*\x - \xo 4:23 \xt Matyu 9:35; Make 1:39\x*Jisasame Galali yuu doko pitakanya paeyao, dokaitanya lotuu anda dupanya mana lamaita, kingdom kaiti-kisa singi dokonya lao wai pii epe doko lamaita pia. Dokopa endakali yaina tata waka-waka dupame pyapae dupa pitaka baame mee jeta pyakamaiya. \v 24 Baame pia dupa Siria yuu dupa pitakanya lao taeyami. Dopa piaminopa, endakali dupame endakali yaina tata waka-waka dupame pyapaepi, tanda andake nengemapi, imambu koo paletapi, mandipaeme nyingipi, papa tambutaepi, dupa pitaka laminao baa katea dokonya epeami. Dopa piaminopa, Jisasame yaina dupa mee jeta pyakamaiya. \v 25 Dokopa endakali kambu andake mendapu yuu Galaliapi, Dekapolisapi, Jerusalemapi, Judiapi, endaki Jodane omotenapi, dupanya katao ipupala Jisasa watao paeyami. \fig Endakali yaina pyapae dupa Jisasame mee jeta pyakamailyamo. (Matyu 4:23)|alt="Jesus heals the sick & lame" src="LB00301B.TIF" size="col" loc="4:23" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="4:23" \fig* \c 5 \s1 Endakali Auu Pisingi Dokonya Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 5:1 \xt Luku 6:20-23\x*Jisasame endakali kambu longo dupa kandatala, baa lalyoo pao yuu manda mendenya pea. Pupala dokonya peteamopa, baanya disaipolo dupa epeami. \v 2 Dokopa baame dokaita dapa lao mana lamaiya: \p \v 3 \wj “Endakali imambunya daa jepae dupa Goteme auu pisingi. Kingdom kaiti-kisa singi doko auu pisetae dupanya.\wj* \p \v 4 \x - \xo 5:4 \xt Ais 61:2\x*\wj “Endakali ee lao katengema dupa Goteme auu pisingi. Auu pisetae dupanya mona tambo lasakamaita.\wj* \p \v 5 \x - \xo 5:5 \xt Sam 37:11\x*\wj “Endakali anasale joo katengema dupa Goteme auu pisingi. Auu pisetae dupame isa yuu dake etete nyetami.\wj* \p \v 6 \x - \xo 5:6 \xt Ais 55:1-2\x*\wj “Mana tolatae dupa wata-minapu laka lao masetala, nee kaengema endakali dupa Goteme auu pisingi. Auu pisetae dupa mana tolatae dupame tumbatamopa katatami.\wj* \p \v 7 \wj “Endakali kondo kaeyao katengema dupa Goteme auu pisingi. Auu pisetae dupa Goteme kondo kaeyata.\wj* \p \v 8 \x - \xo 5:8 \xt Sam 24:3-4\x*\wj “Gote iki mona setao katengema endakali dupa Goteme auu pisingi. Auu pisetae dupame Gote kandatami.\wj* \p \v 9 \wj “Endakali mona setao katamana lao akema lengema dupa Goteme auu pisingi. Auu pisetae dupa Gotenya ikiningina latami.\wj* \p \v 10 \x - \xo 5:10 \xt 1 Pita 3:14\x*\wj “Gotenya mana tolatae dupa minilyaminosa tanda nyingima endakali dupa Goteme auu pisingi. Kingdom kaiti-kisa singi doko auu pisetae dupanya.\wj* \p \v 11 \x - \xo 5:11 \xt 1 Pita 4:14\x*\wj “Nyakamame namba wata-minilyaminosa, endakali dupame nyakama pii koo lata, tanda dyoo koeyaseta, sambo pii tata dupa pitaka lata pilyaminopa, Goteme nyakama auu pisingi.\wj* \v 12 \x - \xo 5:12 \xt 2 Kron 36:16; Ap 7:52\x*\wj Endakali dupame nyakama tanda dyoo koeyasetaminopa, yole andake mende kaiti-kisa setekelyamona lao masetala, nyakama eteke pyao mona yaepao kalyepape. Propeta wamba kateami dupa dopaka pyoo tanda maiyoo koeyasiamina”\wj* lea. \s1 Solepa Tii Pipaepa Dolaponya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 13 \x - \xo 5:13 \xt Make 9:50; Luku 14:34-35\x*\wj “Nyakama yuu dakenya sole jepae kalyamino. Sole dokonya tende patamo doko, nyakamame aipa petala dee tende pisetamipi? Sole tende patae dokome mende napingi. Doko kamaka soo nepatala, endakalimi moko katao nepengema.\wj* \p \v 14 \x - \xo 5:14 \xt Jone 8:12; 9:5\x*\wj “Nyakama yuu dakenya tii pyoo kalyamino. Yuu manda mendenya siti mende silya doko yalo pyoo nasingi.\wj* \v 15 \x - \xo 5:15 \xt Make 4:21; Luku 8:16; 11:33\x*\wj Endakali dupame lama kaiyepala, penge mendeme sanga pyambala naengema. Endakali andaka pititami dupa pitaka tii pisina lao toko-kisa panao setengema.\wj* \v 16 \x - \xo 5:16 \xt 1 Pita 2:12\x*\wj Dopaka pyoo, tii pipae nyakama-kisa silyamo doko endakali waka dupame kandena lao kalyepape. Dopa pitaminopa, nyakamanya kalai epe pitami dupa endakali dupame kandatala, nyakamanya Takange kaiti-kisa katenge doko kenge andake maitamina”\wj* lea. \s1 Mana Setapae Dupanya Leamo Doko \p \v 17 \wj “Mosesanya loo dupapi, propeta dupame mana leami dupapi, dupa nambame nyoo nepalanya epeena lao masala naeyalapape. Dupa nambame nyoo nepalanya naepeo. Dupa angi jisalanya epeo.\wj* \v 18 \x - \xo 5:18 \xt Luku 16:17\x*\wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Yuupa kaitipa dolapo etala naeyatamopa, Mosesanya loo dupanya kuki etete mendaipi mende alu napita. Dupa alu napyoo soaka pao, dupa pitaka pyoo etatamo gii dokonya tuu lata.\wj* \v 19 \wj Dopana, mana setapae datupanya kuki etete mende endakali mendeme yalatala, endakali waka dupame dopaka pyoo yalena lao mana lamaitamo doko, kingdom kaiti-kisa singi dokonya baa kenge nasingi, etete daana latami. Dopaka doko, endakali mendeme mana setapae datupa wata-minatala, endakali waka dupame dopaka pyoo wata-minina lao mana lamaitamo doko, kingdom kaiti-kisa singi dokonya baa kenge andake singina latami.\wj* \v 20 \wj Nambame nyakama langilyo: Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi dupa ita minao nyakamame mana tolatae dupa minala naeyatamino doko, kingdom kaiti-kisa singi dokonya nyakama kolandala naeyatamina”\wj* lea. \s1 Imbu Kaenge Dokonya Leamo Doko \p \v 21 \x - \xo 5:21 \xt Eks 20:13; Diut 5:17\x*\wj “ ‘Embame endakali pyao kumasala naeyape. Pyao kumaseta endakali doko-kisa tenge setapala tanda maipengena’ lao, wamba nyakamanya yumbange dupa lamaiyami doko nyakamame siami.\wj* \v 22 \wj Dopaka doko, nambame nyakama dapa langilyo: Akali mendeme baanya kaiminingi mende yapa imbu kaeyatamo doko, baa-kisa tenge setapala baa tanda maipenge. Akali mendeme baanya kaiminingi mende pii koo latamo doko, kote andake dokome baa-kisa tenge setapala baa tanda maipenge. Akali mendeme endakali mende kyakaengena latamo doko, baa itate tao katenge ele panda koo dokonya pupenge.\wj* \v 23 \wj Dopana, embame Gote kundi maiya alta tengesa patenopa, embanya kaiminingi mendeme emba imbu kaelyamona lao masepae epea-kandeno dokopa,\wj* \v 24 \wj embanya kundi maiyanya piti doko alta tengesa dosa setapala, wambao embanya kaiminingi doko katata dokonya pupala, pii lao tolasalapape. Tolasetala kundi doko maiya pilyepe.\wj* \v 25 \x - \xo 5:25 \xt Luku 12:57-59\x*\wj Emba kotimi lata endakali doko-pipa kote laa pao pituu, kaitinisa embame yapa baanya mona auu pisakamaipi. Dopa napitino doko, baame emba laminao pao jasa doko maitamopa, jasa dokome emba yanda singi doko maita. Dokopa yanda singi dokome emba anjinya pyandata.\wj* \v 26 \wj Anjetae paliu, koteme maipi latami dutupa maiyoo etatenopa, emba mokatamina lao nambame emba kiningi langilyona”\wj* lea. \s1 Kepo Kolapu Laka Lao Masingi Dokonya Leamo Doko \p \v 27 \x - \xo 5:27 \xt Eks 20:14; Diut 5:18\x*\wj “ ‘Embame kepo kolala naeyape’ lapae singi doko nyakamame siami.\wj* \v 28 \wj Dopaka doko, nambame nyakama dapa langilyo: Akali mendeme enda mende lengeme kandatala, moname nyipu laka lao masilya dokome angi kepo kolelyamosa pingi.\wj* \v 29 \x - \xo 5:29 \xt Matyu 18:9; Make 9:47\x*\wj Dopana, embanya lenge tolaetename emba koo pyaale lao mapusia-kandeno doko, lukunya nepape. Embanya yongenya katenge dupanya mendai mende lukunya nepateno doko auu pita. Embanya yonge doko pitaka ele panda koo dokonya soo pyandatamo doko auu napita.\wj* \v 30 \x - \xo 5:30 \xt Matyu 18:8; Make 9:43\x*\wj Embanya kingi tolaetename emba koo pyaale lao mapusia-kandeno doko, kepanya nepape. Embanya yongenya katenge dupanya mendai mende nepateno doko auu pita. Embanya yonge doko pitaka ele panda koo dokonya soo pyandatamo doko auu napitana”\wj* lea. \s1 Enda Yakinenge Dokonya Leamo Doko \p \v 31 \x - \xo 5:31 \xt Matyu 19:9; Make 10:11-12; Luku 16:18; 1 Kor 7:10-11\x*\x - \xo 5:31 \xt Diut 24:1-4; Matyu 19:7; Make 10:4\x*\wj “ ‘Akali mendeme baanya enda doko yakinao pituu, enda yakinenge pepa mende pyao maipengena’ lapae silyamo.\wj* \v 32 \wj Dopaka doko, nambame nyakama dapa langilyo: Akali mendenya enda dokome kepo kolala naelyamopa, akali dokome enda doko yakinelyamopa, enda doko akali waka mendenya pelya dokome, akali wambatae doko mambele enda doko kepo kolenge. Akali mendenya enda yakinatae mende akali mendeme nyilya dokome baa kepoaka kolengena”\wj* lea. \s1 Kiningi Etete Pitona Lenge Dokonya Leamo Doko \p \v 33 \x - \xo 5:33 \xt Lep 19:12; Nambaa 30:2; Diut 23:21\x*\wj “ ‘Embanya pii dupa kyeto tasalanya, Kamongonya kenge doko latala, embame kiningi etete mende pitona late doko, kaeyala naeyao lateli pipi’ lao, wamba nyakamanya yumbange dupa lamaiyami doko nyakamame siami.\wj* \v 34-35 \x - \xo 5:34-35 \xt Sam 48:2; Ais 66:1; Matyu 23:22; Jem 5:12\x*\wj Dopaka doko, nambame nyakama dapa langilyo: Kaiti doko Gote petenge toko dokona, kaitinya kenge doko latala, kiningi etete mende pitona laa naeyape. Yuu dake Gotenya moko setenge toko dokona, yuu dakenya kenge doko latala, kiningi etete mende pitona laa naeyape. Jerusalema doko Kiŋi Andake dokonya siti dokona, Jerusalema kenge doko latala, kiningi etete mende pitona laa naeyape. Embanya pii late doko kyeto tasalanya, dopale mende kenge laa naeyape. Etete daa.\wj* \v 36 \wj Embanya iti pumbuti mende kapo jina laa naeyate. Iti kapo mende pumbuti jina laa naeyateakana, embanya pii late doko kyeto tasalanya, embame langalu minatala kiningi etete mende pitona laa naeyape.\wj* \v 37 \wj Pii kyeto tasalanya waipa sinyoo pii lelyamino dupa koo akali dokome waipa sinyingina, embame mende pitona lateno doko, pitona iki lape. Mende napitona lateno doko, napitona ikiaka lape”\wj* lea. \s1 Itingi Yanu Pingi Dokonya Leamo Doko \p \v 38 \x - \xo 5:38 \xt Luku 6:29-30\x*\x - \xo 5:38 \xt Eks 21:24; Lep 24:20; Diut 19:21\x*\wj “ ‘Akali mendeme embanya lenge lukutamopa, itingi lengeaka lukupi. Nenge longatamopa, itingi nengeaka longape’ lapae singi doko nyakamame siami.\wj* \v 39 \wj Dopaka doko, nambame nyakama dapa langilyo: Endakali mendeme emba-kisa koo mende pia-kandeno doko, pina kaeyape. Endakali mendeme embanya wakena tolaetena kingi kapeme pia-kandeno doko, yangitena apata pina maipi.\wj* \v 40 \wj Endakali mendeme embanya yonge pee isa pingi doko nyotoo lao emba kotimi lea-kandeno dokopa, yonge pee kisa pingi doko apata baa maipi.\wj* \v 41 \wj Akali mendeme emba pyalanya latala, pinju soo tengesa amasa pao mapa lea-kandeno dokopa, londatili pao mapape.\wj* \v 42 \wj Endakali mendeme emba-kisa dopale mende tee latamopa, embame maipi. Endakali mendeme emba-kisa yanu tee latamopa, embame daa nalape”\wj* lea. \s1 Yandapipi Dupa Auu Kaeyapengena Leamo Doko \p \v 43 \x - \xo 5:43 \xt Luku 6:27-28,32-36\x*\wj “ ‘Embanya patali maki dupa auu kaeyapala, embanya yandapipi dupa imbu kaeyape’ lapae singi doko nyakamame siami.\wj* \v 44 \wj Dopaka doko, nambame nyakama dapa langilyo: Nyakamanya yandapipi dupa auu kaeyalapape. Nyakama Goteme koeyasina latami endakali dupa pii epe lamaiyepape. Nyakama imbu kaeyatami endakali dupa auu pisalapape. Nyakama pii koo lao tanda dyoo koeyasetami dupanya loma sakamaiyepape.\wj* \v 45 \wj Dopa pitami dokome, nyakamanya Takange kaiti-kisa katenge dokonya nyakama ikiningi katatami. Baame endakali koopi, epepi dupa pitaka-kisa baanya niki doko tapina lenge. Baame endakali mana tolatae miningipi, mana koo miningipi dupa pitakanya lao aiyuu epena lenge.\wj* \v 46 \wj Nyakama auu kaeyatami endakali dupaka nyakamame auu kaeyatamino doko, yole aipale mende nyetami? Takisa nyingi dupame dopaka napingimape?\wj* \v 47 \wj Nyakamanya kaita miningi dupaka nyakamame mambo pyao lanyetamino doko, mana aipale mendeme endakali waka dupa ita minatami? Takisa nyingi dupame dopaka napingimape?\wj* \v 48 \x - \xo 5:48 \xt Lep 19:2\x*\wj Nyakamanya Takange kaiti-kisa katenge doko etete tolataena, nyakama etete tolataeyaka kalyepape”\wj* Jisasame lea. \c 6 \s1 Daa Jepae Dupa Nisingi Dokonya Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 6:1 \xt Matyu 23:5\x*Jisasame lao pituu, \wj “Endakali dupame kandena lao nyakamame endakali tipya dupa panao maitamino doko, nyakamanya Takange kaiti-kisa katenge dokome nyakama yole mende nanditana, kandao kalyepape.\wj* \v 2 \wj Mana tolatae miningi manemane pingima endakali dupame nyakama lalyimili lao masetala, lotuu andapi, taononya kaitini yakanepi, dupanya endakali daa jepae dupa panao maingima. Nambame nyakama kiningi langilyo: Dopa pingima endakali dupame nyakamanya yole doko nyepelyaminona, embame dopa napipi.\wj* \v 3-4 \wj Embame endakali daa jepae dupa kingi tolaetename maiyoo pituu, kingi koeyatename nakandena lao yalo pyoo maipi. Dopa pitinopa, yalo pyoo pingi dupa kandenge, embanya Takange dokome emba yole mende panao ditana”\wj* lea. \s1 Loma Mana Lamaiyamo Doko \p \v 5 \x - \xo 6:5 \xt Luku 18:10-14\x*\wj “Embame loma sete gii dokopa, endakali mana tolatae miningi manemane pingima dupame loma singimali pyoo sala naeyape. Dupame lotuu andapi, taononya kaitini kembopi dupanya katao, endakali dupame kandena lao loma simu laka lao masingima. Nambame nyakama kiningi langilyo: Dopa pingima endakali dupanya yole dupa nyepelyamino.\wj* \v 6 \wj Dopana, embame loma salanya, embanya palenge panda dokonya pupala, kaita pai lape. Dopa petala, embanya Takange yalo pyoo katenge doko loma sepe. Dopa pitinopa, yalo pyoo pingi dupa kandenge, embanya Takange dokome emba yole mende panao dita.\wj* \p \v 7 \wj “Akali tata waka dupame loma londe pyoo silyami dokonya, dokaitanya gote dupame sekelyaminona lao masetala, loma soo pituu pii lelyami dutupaka lati singima. Dopa pingimana, nyakamame loma soo pituu dopa napyepape.\wj* \v 8 \wj Nyakamame tee laa naelyaminopa, nyakamanya Takange dokome nyakama daa jilyamo dupa masingina, akali tata waka dupame loma singimali pyoo nyakamame loma sala naeyalapape.\wj* \v 9 \x - \xo 6:9 \xt Luku 11:2-4\x*\wj Nyakamame dapa lao loma salapape: Naimanya Takange kaiti-kisa katenge, embanya kenge doko auu pyoo lapa lape.\wj* \v 10 \wj Embanya kingdom doko epena lape. Kaiti-kisa embanya masingili pingima, dopaka pyoo isa yuu dakenya pyepa lape.\wj* \v 11 \wj Indupa napenge nee dupa embame naima dipi.\wj* \v 12 \wj Naima koo pingilyamino dupanya yanu dupa kaelyamanona, embame naimanya koo dupanya yanu dupa kaeyakape.\wj* \v 13 \wj Koo pyepale lao makande pingi dupanya naima laminao napupi. Koo akali dokonya kinginya embame naima pyoo nyepe. Kingdom dokopi, kyeto dokopi, tii pipae dokopi, dutupa tanga-tangapi embanyaka. Doko kiningi.\wj* \v 14 \x - \xo 6:14 \xt Make 11:25-26\x*\wj Nyakamame endakali dupanya koo dupa kame sakamaitamino doko, nyakamanya Takange kaiti-kisa katenge dokome nyakamanya koo dupa kame sakataka.\wj* \v 15 \wj Nyakamame endakali dupanya koo dupa kame sakamaiya naeyatamino doko, nyakamanya Takange dokome nyakamanya koo dupa kame sakala naeyatakana”\wj* lea. \s1 Loma Soo Nee Nanao Katenge Dokonya Leamo Doko \p \v 16 \wj “Nyakamame loma soo nee nanao katao, mana tolatae miningi manemane pingima dupame pingimali pyoo, enomba kumala naeyalapape. Dokaita nee nanao kalyamini-lamo lao endakali dupame kandena lao, dokaita enomba kumapae paengema. Dopa pingima endakali dupame nyakamanya yole doko nyepelyaminona lao nambame nyakama kiningi langilyo.\wj* \v 17-18 \wj Emba loma soo nee nanao katatenopa, emba nee nanao kalyenona lao endakali waka dupame nakandenya, embanya Takange yalo pyoo katenge dokome iki kandena lao, embanya aiyomba weleme kai pyatala, embanya lenge-lyaapi wasa pyatala katape. Dopa pitinopa, yalo pyoo pingi dupa kandenge, embanya Takange dokome emba yole mende ditana”\wj* lea. \s1 Oapi Epe Dupa Kaiti-Kisa Setenge Dokonya Leamo Doko \p \v 19 \x - \xo 6:19 \xt Luku 12:33-34\x*\x - \xo 6:19 \xt Jem 5:2-3\x*\wj “Isa yuu dakenya oapi epe setelyamino dupa neneme nao koeyasingi. Dupa kaa tao koengeaka. Pake nenge dupame anda kalupala pake nyingimakana, nyakamanya oapi epe dupa isa yuu dakenya setala naeyalapape.\wj* \v 20 \wj Kaiti-kisa oapi epe setelyamino dupa neneme nao koeyasala naenge. Dupa kaa tao koeyala naengeaka. Pake nenge dupame anda kalupala pake nanyingimakana, nyakamanya oapi epe dupa kaiti-kisa setalapape.\wj* \v 21 \wj Nyakamanya oapi epe dupa setenge panda dokonyaka nyakamanya mona yukuu setengemana”\wj* lea. \s1 Lenge Doko Yongenya Lama Dokona Leamo Doko \p \v 22 \x - \xo 6:22 \xt Luku 11:34-36\x*\wj “Lenge doko yongenya lama doko. Emba lenge mendai iki tao katateno doko, embanya yonge doko pitaka tii pipaeme tumbatamopa katate.\wj* \v 23 \wj Dopaka doko, emba lenge lapo tao katateno doko, embanya yonge doko pitaka iminjetaeme tumbatamopa katate. Emba-kisa tii pipae silyamo lao sekelyeno doko angi iminjetae-tamo doko, iminjetae doko etete andake mende setana”\wj* lea. \s1 Kamongo Lapomanya Kalai Pyakamaiya Naeyapengena Leamo Doko \p \v 24 \x - \xo 6:24 \xt Luku 16:13\x*\wj “Endakali mendeme kamongo lapomanya kalai pyakamaiya naeyapenge. Lapomanya kalai pyakamaitamo doko, baame mende doko maka kaeyapala, mende doko auu kaeyata. Daa-tamo doko, mende doko mona setapala, mende doko maka kaeyata. Dopana, nyakamame Gotepa, munipa dolapo lapotanya kalai pyakamaiya naeyapengena”\wj* lea. \s1 Auu Pyoo Katapuli Lao Masingi Dokonya Leamo Doko \p \v 25 \x - \xo 6:25 \xt Luku 12:22-31\x*\wj “Tenge dokonya nambame nyakama dapa langilyo: Nyakama auu pyoo katamana lao masetala, nyakamame neepi, endakipi dupa anja-tae namanape, yonge pee anja-tae pimanape lao masepae longo nyala naeyalapape. Lete katenge doko nee nenge dopale daa. Yonge doko yonge pee pingi dopale daaka.\wj* \v 26 \wj Nyakamame yaka ketae paenge dupa kanjepape. Dupame ee pokala naengema. Dupame nee mandyoo setenge anda dupanya nee nyoo setala naengemaka. Dopaka doko, nyakamanya Takange kaiti-kisa katenge dokome dupa nee maingi. Nyakamame yaka dupa ita minao kalya naelyamipi?\wj* \v 27 \wj Nyakamanya mendeme auu pyoo katapuli lao masepae longo nyete dokome, embanya lete katenge dokonya yuu gii mendai waipa setepe?\wj* \v 28 \wj Aipuma nyakamame yonge pee anja-tae pimanape lao masepae longo nyilyami? Eenya palao dii dupa dopa pyoo andengena lao masalapape. Dupame kalai mende napingima. Yonge peepi mende wasala naengemaka.\wj* \v 29 \x - \xo 6:29 \xt 1 Kiŋi 10:4-7; 2 Kron 9:3-6\x*\wj Dopaka doko, Solomoneme baanya yati tata epe dupa pitakame yati pia dupanya, palao dii auu pilyamo dopale mendeme baa yati napiana lao nambame nyakama langilyo.\wj* \v 30 \wj Palao taita kepao yangapenge, indupa dii pilyamo dupa Goteme yati pisingi. Dopa pingina, yongenya pipenge dupa Goteme nyakama ditana, aipuma nyakamame baa kuki tungi pilyami?\wj* \v 31 \wj Nyakamame neepi, endakipi dupa anja-tae namanape, yonge pee anja-tae pimanape lao masepae longo nyala naeyalapape.\wj* \v 32 \wj Akali tata waka dupame dopale dupa kutingima. Dopaka doko, nyakamanya Takange kaiti-kisa katenge dokome nyakama daa jilyamo dupa pitaka kandenge.\wj* \v 33 \wj Dopana, nyakamame Gotenya kingdom dokopa, baanya mana tolatae dokopa, dolapo wambao kutalapape. Dopa pitaminopa, nyakama nyepenge dupa pitaka baame dita.\wj* \p \v 34 \wj “Nyakamame taitanya lao masepae longo nyala naeyalapape. Taita kenda ipata dupa taita sepenge. Indupa kenda ipata dupa indupaka sepengena”\wj* Jisasame lea. \c 7 \s1 Endakali Yapala Naeyalapape Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 7:1 \xt Make 4:24; Luku 6:37-38\x*Jisasame lao pituu, \wj “Nyakamame endakali dupa yapala naeyalapape. Dokopa Goteme nyakama yapala naeyataka.\wj* \v 2 \wj Nyakamame endakali mende-kisa tenge setatamili pyoaka, Goteme nyakama-kisa tenge setata. Nyakamame endakali mende yapatamino doko, makande mendai dokomeaka Goteme nyakama yapata.\wj* \v 3 \x - \xo 7:3 \xt Luku 6:41-42\x*\wj Embanya lengenya ita lyoo andake sipya doko nakandao, aipuma embanya kaiminingi dokonya lengenya kuni yakane sipya doko kandakamailyi?\wj* \v 4 \wj Embanya lengenya ita lyoo andake mende setamopa, aipa petala embanya kaiminingi doko lamaiyoo, ‘Embanya lengenya kuni yakane mende silyamona, nyakatoo kae’ late?\wj* \v 5 \wj Emba mana tolatae miningi manemane pingi dokome, wambao embanya lengenya ita lyoo andake silyamo doko nyoo nepape. Dokopa emba lenge auu pyoo tao, embanya kaiminingi dokonya lengenya kuni yakane seta doko nyoo nepakamaiti.\wj* \p \v 6 \wj “Nyakamame Gotenya latae dupa yana namaiyepape. Maitamino doko, yana dupame kapilyetala nyakama nao titi pyao nepatami. Nyakamanya mamaku epe dupa mena katatami dokonya pyale nalalapape. Pyale latamino doko, mena dupame moko katao longao nepatamina”\wj* lea. \s1 Tee Lao Kutao Anda Kaita Gata-Gata Lapape Leamo Doko \p \v 7-8 \x - \xo 7:7-8 \xt Luku 11:9-13\x*\wj “Tee lelyami endakali dupa pitakame nyingima. Kutilyami endakali dupa pitakame kutao kandengema. Anda kaita gata-gata lelyami endakali dupa pitakanya anda kaita lumbakamaingi. Dopana, nyakamame tee lataminopa nyakama ditana, tee lapape. Kutataminopa kutao kandatamina, kutalapape. Anda kaita gata-gata lataminopa lumbakatana, anda kaita gata-gata lapape.\wj* \v 9 \wj Embanya wane dokome breta natoo latamopa, embame kana mende nena lao maitipi?\wj* \v 10 \wj Pisa natoo latamopa, embame kanopato\wj*\f + \fr 7:10 \ft Juu dupa kanopato nanengema.\f* \wj mende nena lao maitipi?\wj* \v 11 \wj Nyakama koo pingima dupame nyakamanya wane dupa oapi epe maingi mana doko kandengema-tamo doko, nyakamanya Takange kaiti-kisa katenge dokome nyakama ita minao, baa-kisa tee latami endakali dupa oapi epe maipenge dupa maita.\wj* \p \v 12 \x - \xo 7:12 \xt Luku 6:31\x*\wj “Mosesanya loo dupapi, propeta dupame mana leami dupapi, dupanya pii tenge angi doko dake: Endakali waka dupame nyakamanya pyakamili lao masetami dopaka pyoo, nyakamame endakali waka dupanya pyakamaiyepape”\wj* lea. \s1 Lome Kaita Tambukinatae Dokonya Leamo Doko \p \v 13-14 \x - \xo 7:13-14 \xt Luku 13:24\x*\wj “Koenge panda dokonya penge lome kaita doko pee lapae. Kaitini dokonya endakali longo lekeleke natao pengema. Lete katenge panda dokonya penge lome kaita doko tambukinatae. Kaitini dokonya lekeleke tao pupenge. Endakali kukimi kaitini doko kutao kandengemana, nyakama lome kaita tambukinatae dokonya kolandalapape”\wj* lea. \s1 Sambo Propeta Dupa Wandyoo Kalyepape Leamo Doko \p \v 15 \wj “Sambo propeta dupanya mona andaka yana kapu jetae katatamopa, sipisipi yonge nyoo petala, nyakama katatami dokonya ipatamina, kandao kalyepape.\wj* \v 16 \x - \xo 7:16 \xt Matyu 12:33-35; Luku 6:43-44\x*\wj Dokaitanya mana minatami dupa nyakamame kandatala, dupa dopale-lamo lao masetami. Ikililyambu kende dupanya getepe dii lyingipi, pande maku ita dupanya piki dii lyingi?\wj* \v 17-18 \wj Ita epe dupame dii koo namandenge. Ita koo dupame dii epe namandengeaka. Ita epe dupa pitakame dii epeaka mandenge. Ita koo dupa pitakame dii koaka mandenge.\wj* \v 19 \x - \xo 7:19 \xt Matyu 3:10; Luku 3:9\x*\wj Dii epe namandenge ita dupa pitaka pokapala, itatenya soo yangenge.\wj* \v 20 \wj Dopana, sambo propeta dupanya mana minatami dupa nyakamame kandatala, dupa dopale-lamo lao masetamina”\wj* lea. \s1 Nambame Nyakama Nakandengena Latona Leamo Doko \p \v 21 \x - \xo 7:21 \xt Luku 13:25-27\x*\wj “Namba lao, ‘Kamongo, Kamongo’ lengema endakali dupa pitaka kingdom kaiti-kisa singi dokonya kolandala naeyatami. Nambanya Takange kaiti-kisa katenge dokome masingili pingima endakali dupa iki kolandatami.\wj* \v 22 \wj Yuu etatamo gii dokopa, endakali longome namba langyoo, ‘Kamongo, Kamongo, naimame embanya kenge dokonya tanga dopale mende pitana lao pii lamaiyama. Naimame embanya kenge dokonya imambu koo longo mendapu watao piama. Naimame embanya kenge dokonya mirakolo longo mendapu piamakana’ latami.\wj* \v 23 \x - \xo 7:23 \xt Sam 6:8\x*\wj Dokopa nambame dokaita panao lamaiyoo, ‘Nambame nyakama etete nakandengena, nyakama Gotenya loo yalengema dupa namba yakinatala pupa’ latona”\wj* lea. \s1 Akali Lapomame Anda Lapoma Piambina Lao Kongali Leamo Doko \p \v 24 \x - \xo 7:24 \xt Luku 6:47-49\x*\wj “Nambame pii langilyo datupa sepala wata-miningima endakali dupa pitaka, akali masepae epe palenge mendeme yuu kyeto mendenya anda piamo dopale.\wj* \v 25 \wj Baame yuu kyetonya muku minapala anda piamo dokonya, poo kyeto joo lata, aiyuu ipata, endaki lyoo ipata piamopa, anda doko takyala naeya.\wj* \v 26 \wj Nambame pii langilyo datupa sepala wata-minala naengema endakali dupa pitaka, akali masepae epe napalenge mendeme endaki keenya anda piamo dopale.\wj* \v 27 \wj Baame endaki keenya anda piamo dokonya, poo kyeto joo lata, aiyuu ipata, endaki lyoo ipata piamopa, anda doko pyao takia. Takiamo dokome, oapi dupa pitaka koeyana”\wj* Jisasame lea. \p \v 28-29 \x - \xo 7:28-29 \xt Make 1:22; Luku 4:32\x*Jisasame mana lea dupa, Mosesanya loo mana nyepae dupame lengemali pyoo laa naenya, mana lapenge kyeto doko baa-kisa singi joo lea. Tenge dokonya, baame pii dutupa lao etapeamopa, endakali kambu dupame sepala paka kaeyao walu leami. \c 8 \s1 Akali Mendenya Kopetali Mee Jakamaiyamo Doko \p \v 1 \x - \xo 8:1 \xt Make 1:40-45; Luku 5:12-16\x*Jisasa baa yuu manda doko yakinatala lanao epeamopa, endakali kambu longome baa watao epeami. \v 2 Dokopa akali kopetali mendeme Jisasa katea dosa ipao luma lakapala baa lamaiyoo, “Kamongo, embame nambanya yaina dake mee jetala, pyoo wasepae kalyale lao maseteno doko, yaina dake mee jakatenopa, namba pyoo wasepae kalyapona” lea. \v 3 Dopa leamopa, Jisasame akali doko kingimi watandatala lao pituu, \wj “Emba pyoo wasepae kalyale lao masetala, nambame embanya yaina doko mee jina lelyona”\wj* lea. Dopa lalu piamopa, akali dokonya kopetali doko etea. Etapeamopa baa pyoo wasepae katea. \v 4 \x - \xo 8:4 \xt Lep 14:1-32\x*Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Nambame embanya pyakalo doko mende lamaiya naenya, prisa dokome emba kandena puu. Pupala Mosesame mana seteali pyoo embame dopale mende Gote kundi maitinopa, endakali dupame embanya yaina doko etapya-lamo lao kandenana”\wj* lea. \s1 Amii Isingi Mendenya Kalai Akali Mende Saka Nyiamo Doko \p \v 5-6 \x - \xo 8:5-6 \xt Luku 7:1-10\x*Jisasa Kapename pao pyakameamopa, amii 100 isingi mende ipupala baa lamaiyoo, “Akali Andake, nambanya kalai akali mende yainame tanda andake nao, takyepae andaka silyamona nisakatepe?” lao kyeto joo tee lea. \v 7 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Nambame baa saka nyala ipatoana”\wj* lea. \v 8 Dokopa amii 100 isingi dokome baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Akali Andake, namba akali koo mendena, emba nambanya andaka naipupi. Embame piimi iki latenopa, nambanya kalai akali doko saka paapomo. \v 9 Aipuma dopa lelyo? Nambanya isingi akali dokonya namba pundipundi katenge. Amii mendapu nambanya pundipundi katengemaka. Nambame dupanya mende pena lelyopa, baa penge. Dupanya mende epena lelyopa, baa epenge. Nambanya kalai akali mendeme kalai mende pina lelyopa, kalai doko pingina” lea. \v 10 Dopa leamopa, Jisasame pii doko sepala baa walu lea. Walu latala endakali baa watao epeami dupa lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama kiningi langilyo: Akali dakeme namba tungi pilyamoli pyoo, Israele mendeme namba tungi pyaminopa nambame nakandapu.\wj* \v 11 \x - \xo 8:11 \xt Luku 13:29\x*\wj Niki pyakaengesa tangepi, niki pambengesa tangepi, endakali longo dupa ipupala kingdom kaiti-kisa singi dokonya, Abraamepi, Aisakepi, Jekopepi dutupa-pipa nee nao pititamina lao nambame nyakama langilyo.\wj* \v 12 \x - \xo 8:12 \xt Matyu 22:13; 25:30; Luku 13:28\x*\wj Dopaka doko, kingdom kaiti-kisa singi dokonya katatamina lao makande latae endakali dupa kamalya iminjetae dokonya watao pyata. Panda dokonya endakali dupa ee lao, nenge giti-gato lao nao katatamina”\wj* lea. \v 13 Dopa latala Jisasame amii 100 isingi doko lamaiyoo, \wj “Nambame pyakalapeno lao masetala embame namba tungi pilyino dokonya-kaitaka pyaapomona puu”\wj* lea. Dopa lea gii dokopaka, baanya kalai akali doko saka pea. \s1 Yaina Pyapae Longo Mee Jakamaiyamo Doko \p \v 14 \x - \xo 8:14 \xt Make 1:29-34; Luku 4:38-41\x*Jisasa baa Pitanya andaka kolandeamopa, Pitanya enda imange doko yonge itaita piamopa yaina siamo kandea. \v 15 Kandatala baame enda dokonya kinginya watandeamopa, yonge itaita pia doko mee jia. Mee jeteamopa enda doko sakatatala, Jisasa nee nyoo maiya. \v 16 Yuu kuiyalanya piamopa, endakali mendapuame imambu koo paleta endakali longo mendapu laminao, Jisasa katea dokonya epeami. Dokopa Jisasame endakali dupa-kisa imambu koo palea dupa piimi watao pyata, yaina pyapae dupa pitaka mee jeta pyakamaiya. \v 17 \x - \xo 8:17 \xt Ais 53:4\x*Baame dopa pia dokome, propeta Aisaiyame lao pituu, “Naimanya yaina tata waka-waka dupa baame nyoo nepekeana” lapae singi doko angi jia. \s1 Jisasa Watao Paeyamana Leamino Doko \p \v 18 Endakali kambu longome Jisasa baa katao kakopeamino kandatala, baanya disaipolo dupa Jisasame endaki pete dokonya omotena pena lea. \v 19 \x - \xo 8:19 \xt Luku 9:57-62\x*Dokopa Mosesanya loo mana nyepae mende Jisasa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, “Mana Lenge, emba paeyate dupanya nambame emba watao ipatoana” lea. \v 20 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Yana kapu dupanya palenge yuli dupa singi. Yaka ketae paenge dupanya palenge anda dupa katenge. Dopaka doko, Akalinya Ikiningi dokonya palenge panda mende nasingina”\wj* lea. \v 21 Dokopa baanya disaipolo dupanya mendeme baa lamaiyoo, “Kamongo, wambao nambanya takange malu petala patoo kae” lea. \v 22 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Endakali kumapae dupame nyakamanya kumapae yango dupa malu pina emba kaeyapala, namba watao ipu”\wj* lea. \s1 Poo Yale Mende Leamopa Kaena Leamo Doko \p \v 23 \x - \xo 8:23 \xt Make 4:35-41; Luku 8:22-25\x*Dopa latala Jisasa baa sipi mendenya pyakalyiamopa, baanya disaipolo dupame baa watao sipi dokonya pyakalyiami. \v 24 Pyakalyetala peaminopa, poo yale mende lao sakatea dokome, endaki buli pyapala, tandyoo sipi dokonya kolandea. Dopaka doko, Jisasa baa luu palea. \v 25 Paleamopa disaipolo dupame baa pyale tatala lao pituu, “Kamongo, naima kumalamane-lamona, embame naima pyoo nyaa” leami. \v 26 Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama Gote kuki tungi pingima dupa, aipuma paka kaelyamipi?”\wj* lea. Dopa latala baa sakatatala, poo dokopa, endaki buli pia dokopa, dolapo kaena leamopa, kuki emapi mende napiambi. \v 27 Dokopa akali dokaitame walu latala lao pituu, “Endakipa, poopa dolapome apata baanya pii lapyali pilyambino doko, akali dake aipa pipaepe?” leami. \s1 Akali Lapomanya Imambu Koo Watao Pyakamaiyamo Doko \p \v 28 \x - \xo 8:28 \xt Make 5:1-20; Luku 8:26-39\x*Endaki pete omotena, Geregesa tange dupanya yuu dokonya Jisasa pao pyakameamopa, akali imambu koo paleta lapoma endakali malu katenge dupanya paliu ipao baa kandanyiambi. Akali dolapo etete kapu joo kalyambinosa, endakali mende kaitini dokonya-kaita napaengema. \v 29 Akali dolapome puu lao, lao pituu, “Gote Ikiningi Jisasa, embame naima aipa piti? Tanda andake dipenge gii seteamo doko ipa naeyamupa, embame naima wambao tanda andake dyaanya ae epelyepe?” leambi. \v 30 Kuki omosale mena kambu mende imu nao kateami. \v 31 Dokopa imambu koo dupame Jisasa kyeto joo tee lao, “Naima pupale lao pyao watate-tamo doko, mena dupa-kisa landa pyamana kae” leami. \v 32 Dopa leaminopa Jisasame dupa lamaiyoo, \wj “Pupa”\wj* lea. Dopa leamopa, imambu koo dupame akali dolapo yakinatala, mena dupa-kisa landa piami. Landa pyateaminopa, mena kambu doko papatale mendenya-kaita lanao alo pyao pupala, endaki pete dokonya mangatala kumiami. \v 33 Dokopa mena setao kateami dupa paka siti dokonya pupala, imambu koo dupa palengema akali dolapo-kisa pia dupa pitaka endakali dupa lamaiyami. \v 34 Lamaitiaminopa, siti dokonya palengema endakali dupa pitakame Jisasa kandanyemana lao epeami. Ipupala dokaitame baa kandatala, dokaitanya yuu doko yakinatala pena lao kyeto joo leami. \c 9 \s1 Akali Papa Tambutae Mende Tolasiamo Doko \p \v 1 \x - \xo 9:1 \xt Make 2:1-12; Luku 5:17-26\x*Jisasa sipi dokonya pyakalyetala, endaki pete omotena, baanya siti dokonya pea. \v 2 Pateamopa, akali mendapuame akali papa tambutae mende lapa toko dokonya soo baa katea dokonya epeami. Dokopa akali dokaitame tungi piamino doko Jisasame kandatala, papa tambutae doko lamaiyoo, \wj “Nambanya ikiningi, embanya koo dupa kunao nepatae kalyenona, emba mona kenda nakaeyape”\wj* lea. \v 3 Dopa leamopa, Mosesanya loo mana nyepae mendapuame nyakama-lapo lao pituu, “Akali dakeme Gote anda-anda semaiya naeyao lelyamona” leami. \v 4 Dopa lao masoo leamino dupa Jisasame kandatala dokaita lamaiyoo, \wj “Aipuma nyakamanya moname koo dopale dupa masilyami?\wj* \v 5 \wj Pii dalaponya anduku mee petala lapenge? ‘Embanya koo dupa kunao nepatae kalyenona’ lapenge dokope, pande, ‘Emba sakatatala kaita pae’ lapenge doko?\wj* \v 6 \wj Akalinya Ikiningi dokome isa yuu dakenya katao, endakalinya koo dupa kunao nepenge kyeto doko baa-kisa singi-lamo lao kanjepalena”\wj* lea. Dopa latala baame akali papa tambutae doko lamaiyoo, \wj “Emba sakatatala, embanya lapa toko doko nyoo soo andaka puu”\wj* lea. \v 7 Dopa leamopa akali doko sakatatala andaka pea. \v 8 Dopa piamo doko endakali kambu piami dupame kandatala, kyeto dopale dupa Goteme endakali dupa maiya-lamo lao walu lao paka kaeyapala, Gote mambo piami. \s1 Matyu Wii Lao Nyiamo Doko \p \v 9 \x - \xo 9:9 \xt Make 2:13-17; Luku 5:27-32\x*Jisasa baa yuu doko yakinatala pao pituu, akali Matyu lenge mende, takisa nyingi anda dokonya peteamo kandatala baa lamaiyoo, \wj “Emba namba watao ipu”\wj* lea. Dokopa baa sakatatala Jisasa watao pea. \fig Matyuame takisa nyoo pilyamo. (Matyu 9:9)|alt="tax collector sitting at table, man paying taxes" src="LB00309B.TIF" size="col" loc="9:9" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="9:9" \fig* \p \v 10 \x - \xo 9:10 \xt Luku 15:1-2\x*Maitakao Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa Matyuanya andaka nee nao peteaminopa, dokonya takisa nyingipi, koo pingipi longo mendapu ipupala, apata nee nao peteami. \v 11 Peteaminopa Parasi dupame kandatala, Jisasanya disaipolo dupa lamaiyoo, “Nyakamanya mana lenge doko aipuma takisa nyingipi, koo pingipi dupa-pipa nee nao pilyape?” leami. \v 12 Pii leamino doko sepala Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Endakali yaina napingi dupa dokosa yangyala naenge. Endakali yaina pyapae dupa dokosa yangingi.\wj* \v 13 \x - \xo 9:13 \xt Osea 6:6; Matyu 12:7\x*\wj ‘Endakali dupame kundi iki dimi laka lao masala naelyo. Endakali dupa kondo kaeyami laka lao masilyona’ lapae singi dokonya tenge doko nyakamame pupala mana nyalapape. Nambame endakali tolatae dupa wii lao nyalanya naepeo. Endakali koo pingi dupa mona kapilyina lao, wii lao nyalanya epeona”\wj* lea. \s1 Loma Soo Nee Nanao Katenge Dokonya Tipa Piamino Doko \p \v 14 \x - \xo 9:14 \xt Make 2:18-22; Luku 5:33-39\x*Gii dokopa Jonenya disaipolo dupa Jisasa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, “Naimapi, Parasipi dupame paa longosa loma soo nee nanao katengena, embanya disaipolo dupame aipuma dopa napingimape?” leami. \v 15 Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Akali mende enda kelyapala watapae pyao, baanya tata dupa-pipa kalyamo gii dokopa, baanya tata dupame ee lao katengemape? Gii doko palitamopa, akali enda kelyenge doko nyoo patataminopa, baanya tata dupame loma soo nee nanao katatami.\wj* \v 16 \wj Yonge pee atingi mende tii telyamopa, lapalapa kangupae enenge mendeme kii pimbala naenge. Kii pimbatamino doko, enenge doko inungunyeta dokome, atingi doko etete kanguu koeyaseta.\wj* \v 17 \wj Endakali dupame waene enenge kamuu penge meme yanungimi wasepae atingi mendenya pyandala naengema. Kamuu pyandatamino doko, penge doko kanguu koeyasetamopa, waene dupa kai lao pata. Waene enenge doko penge enengenyaka kamuu pisilyaminopa, waenepa, pengepa dolapo lapota koeyala naengena”\wj* lea. \s1 Isingi Akali Mendenya Wanenge Sakatasiamo Doko \p \v 18 \x - \xo 9:18 \xt Make 5:21-43; Luku 8:40-56\x*Jisasame pii dutupa lamaiyoo kateamopa, isingi akali mende Jisasa katea dokonya ipao luma lakapala, baa lamaiyoo, “Nambanya wanenge doko epapu kumatelyamona, embame baa-kisa kingi setateno doko, baa lenge talapomona, kingi setala ipupoko” lea. \v 19 Dopa leamopa Jisasa sakatatala, baanya disaipolo dupa-pipa akali doko watao peami. \v 20-21 Dokopa enda mende yuu gii dii lao andaka nao paliu, ee kana 12 pitaka petenge dokome, Jisasanya yonge peenya iki watandatopa, baanya yaina doko etalapomona lao masia. Dopa lao masetala, Jisasanya maita-kaita ipupala, Jisasanya yonge pee punanya kingimi watandea. \v 22 Dokopa Jisasa kapilyetala, enda doko kandatala baa lamaiyoo, \wj “Wanenge, embame namba tungi pyapi dokome, embanya yaina doko etelyamona, emba mona kenda nakaeyape”\wj* lea. Dopa lea gii dokopaka, enda dokonya yaina doko etea. \v 23 Dokopa isingi akali dokonya andaka Jisasa pao kolandatala kandeamopa, endakali mendapu kumanda pituu pulupapu pyao ee wee leaminopa, endakali kambu pyao peteami dupa yamataka lao ee leami. \v 24 Ee leaminopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Wanaku doko kumala naeyalamo. Baa luu palelyamona, nyakama pupa”\wj* lea. Dopa leamopa, endakali dupame baa lamba lao gii kaeyami. \v 25 Dokopa Jisasame endakali kambu doko kamaka watao pyalyetala, baa wanaku kumapae doko sia dokonya pea. Pupala wanaku doko kinginya minao sakatasiamopa, baa sakatea. \v 26 Dopa pia dokonya atome doko yuu makisa singi dupa pitakanya lao taeyami. \s1 Lenge Monda Mendalaponya Lenge Auu Pisakamaiyamo Doko \p \v 27 Jisasa yuu doko yakinatala peamopa, akali lenge monda mendalapome wii lao, “Dapita Ikiningi, embame nalimba kondo kaeyapoko!” lao baa watao peambi. \v 28 Jisasa andaka kolandatala peteamopa, lenge monda dolapo baa petea dokonya epeambi. Epeambinopa Jisasame dolapo lamaiyoo, \wj “Nyakamba nambame yaka nisalapenona lao masilyambipi?”\wj* lea. Dopa leamopa dolapome baa lamaiyoo, “Kamongo, embame kiningi nalimba nisalapenona” leambi. \v 29 Dokopa Jisasame akali dolaponya lengenya watandatala lamaiyoo, \wj “Nyakambame namba tungi pilyambino dokonya, nyakambanya masilyambinoli pilyamona”\wj* lea. \v 30 Dopa leamopa akali dolaponya lenge dolapo auu pyoo teambi. Dokopa Jisasame akali dolapo kyeto joo lamaiyoo, \wj “Nyakamba-kisa pilyamo dake endakali waka mendeme setana, lamaiya naeyalapape”\wj* lea. \v 31 Dopaka doko, Jisasame pia dupa pitaka akali dolapome yuu makisa singi dupa pitakanya lao taeyambi. \fig Jisasame akali lapomanya lenge auu pisakamailyamo. (Matyu 9:29-30)|alt="Jesus heals two blind men inside house, no other people" src="LB00312B.TIF" size="col" loc="9:29-30" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="9:29-30" \fig* \s1 Muumaa Mende Nisiamo Doko \p \v 32 Akali dolapo peambinopa, endakali mendapuame imambu koo paleta, akali muumaa mende laminao Jisasa katea dokonya epeami. \v 33 Ipateaminopa, akali doko-kisa imambu koo palea doko Jisasame watao pyateamopa, muumaa doko pii lea. Pii leamopa, endakali kambu piami dupa walu latala lao pituu, “Israele yuu dakenya yuu mendaipi mende kalai dapale mende nakandeamana” leami. \v 34 \x - \xo 9:34 \xt Matyu 10:25; 12:24; Make 3:22; Luku 11:15\x*Dopaka doko, Parasi dupame lao pituu, “Imambu koo dupanya isingi dokonya pupu lapae dokome imambu koo dupa baame watao pilyamona” leami. \s1 Endakali Dupa Kondo Kaeyamo Doko \p \v 35 \x - \xo 9:35 \xt Matyu 4:23; Make 1:39; Luku 4:44\x*Jisasame sitipi, yuu yakanepi dupa pitakanya paeyao, dokaitanya lotuu anda dupanya mana lamaita, kingdom kaiti-kisa singi dokonya lao wai pii epe doko lamaita pia. Dokopa endakali yaina tata waka-waka dupame pyapae dupa pitaka baame mee jeta pyakamaiya. \v 36 \x - \xo 9:36 \xt Nambaa 27:17; 1 Kiŋi 22:17; 2 Kron 18:16; Esek 34:5; Make 6:34\x*Sipisipi setao katenge mende daa jilyamopa, sipisipi dupa nisepae nanyepala kenda soo katengemali pyoo, endakali kambu dupa kenda soo kateamino kandatala, Jisasame dokaita kondo kaeya. \v 37 \x - \xo 9:37 \xt Luku 10:2\x*Kondo kaeyapala baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Nee longo wambu petamupa, kalai akali kuki kalyamino.\wj* \v 38 \wj Dopana, nee mandyoo mau pyapenge kalai akali mendapu peena lao, ee tange Kamongo doko kyeto joo loma salapape”\wj* lea. \c 10 \s1 12 Aposole Dutupa \p \v 1 \x - \xo 10:1 \xt Make 3:13-19; Luku 6:12-16\x*Jisasame baanya 12 disaipolo dutupa epena latala, dutupame imambu koo dupa watao pyao, endakali yaina tata waka-waka dupa pitakame pyapae dupa mee jakamaiyoo pina lao dutupa kyeto maiya. \v 2 Baanya 12 aposole dutupanya kenge dupa: wambao doko Saimone kenge mende Pita lenge dokopi, Pita kaiminingi Andruapi, Sebedi ikiningi Jemesapi, Jemesa kaiminingi Jone lenge dokopi, \v 3 Pilipapi, Batalomyuapi, Tomasapi, takisa nyingi Matyuapi, Alopiusa ikiningi Jemesapi, Lebiusa kenge mende Tadiusa lenge dokopi, \v 4 Kena tange Saimone lenge dokopi, yandapipi dupanya kinginya Jisasa maiya akali Judasa Iskariota lenge dokopi, dutupa. \s1 12 Aposole Dutupa Kalai Pyaa Pena Leamo Doko \p \v 5 \x - \xo 10:5 \xt Make 6:7-13; Luku 9:1-6\x*Jisasame 12 aposole dutupa kalai pyaa pena latala lamaiyoo, \wj “Akali tata waka dupanya yuupi, Samaria tange dupanya taonopi, dupanya nyakama napupape.\wj* \v 6 \wj Israele dupa sipisipi alu petae joo kalyamino dupanya pupape.\wj* \v 7 \x - \xo 10:7 \xt Luku 10:4-12\x*\wj Pao pituu, ‘Kingdom kaiti-kisa singi doko tengesa ipatelyamona’ lao nyakamame lamaiyepape.\wj* \v 8 \wj Endakali yaina pyapae dupa saka nyalapape. Kopetali dupa auu pisalapape. Imambu koo dupa watao pyalapape. Nyakamame sambala naeyao mee nyilyamino dokonya meaka maiyepape.\wj* \v 9 \wj Nyakamame golopi, silipapi, kopapi mende matapunya manja naeyao mee pupape.\wj* \v 10 \x - \xo 10:10 \xt 1 Kor 9:14; 1 Tim 5:18\x*\wj Akali kalai pita dokome nee toma napenge. Dopana, nyakama kalai pyaa patami yuu dupanya, nokainapi, moko peepi, pangalipi, yonge pee isa pingi wakaowapi mende nyoo napupape.\wj* \v 11 \wj Nyakama taono-tamopi, yuu yakane-tamopi mendenya pupala, endakali tolatae epe mende kutao kandatala, doko-pipa iki katao etapala, pupenge gii dokonya baa yakinatala pupape.\wj* \v 12 \wj Nyakama anda dokonya kolandao pituu, mona yaepao kalyepape lao, anda dokonya palengema endakali dupa lamaiyepape.\wj* \v 13 \wj Anda dokonya palengema endakali dupame nyakama auu pyoo lanyetamino doko, nyakamanya mona yaepenge doko dupa-kisa sina kaeyalapape. Auu pyoo lanyala naeyatamino doko, nyakamanya mona yaepenge doko tange nyalapape.\wj* \v 14 \x - \xo 10:14 \xt Ap 13:51\x*\wj Yuu tange mendeme nyakama auu kaeyao lanyala naeyao, nyakamanya pii doko nasoaka pia-kandeno doko, andapi, taonopi dupa yakinatala pao pituu, nyakamanya mokonya yuu katata dupa lyanda lanya setapala pupape.\wj* \v 15 \x - \xo 10:15 \xt Jen 19:24-28; Matyu 11:24\x*\wj Goteme endakali dupa yapatamo gii dokopa Sodomopa, Gomorapa tange dupa tanda andake maitaka doko, nyakamame yuu lyanda lanya setatami taono dokonya tange dupa tanda eteteaka andake maitana lao nambame nyakama kiningi langilyona”\wj* lea. \s1 Kenda Longo Mendapu Ipatana Leamo Doko \p \v 16 \x - \xo 10:16 \xt Luku 10:3\x*\wj “Nyakama sipisipi jepae dupa nambame yana kapu dupanya kainanya pupa lelyo. Dopana, kanopato dupame waa katengemali pyoo, nyakamame waa katao kalyepape. Yaka maiyolee dupame ema napyoo, mende koeyasala naeyao petengemali pyoo nyakama kalyepape.\wj* \v 17 \x - \xo 10:17 \xt Make 13:9-13; Luku 12:11-12; 21:12-19\x*\wj Endakali dupame nyakama anjetala laminao pao, kanjole dupa-kisa kotimi lata, dokaitanya lotuu anda dupanya nyakama konjame pyata pitamina, endakali dopale dupa wandyoo kalyepape.\wj* \v 18 \wj Nyakamame namba watao paelyamino latala, endakali dupame nyakama laminao pupala kiŋipi, gapenapi dupanya enombanya katasetami. Dopa pitaminopa, nyakamame kandelyaminopi, silyaminopi dupa kiŋipi, gapenapi, akali tata wakapi dupa panao lamaiyepape.\wj* \v 19 \wj Endakali dupame nyakama anjetala laminao kote anda dupanya pataminopa, nyakamame aipa lao kote lamanape, pii aki lamanape lao masepae longo nyala naeyalapape. Kote lapenge gii dokopa nyakama pii lapenge dupa dita.\wj* \v 20 \wj Nyakamame pii latami dupa, nyakama tangeme masoo laa naeyatami. Nyakamanya Takangenya Spirita dokome ditamopa latami.\wj* \v 21 \x - \xo 10:21 \xt Make 13:12; Luku 21:16\x*\wj Kaiminingi mendeme kaiminingi mende pyao kumasina lao anjoo maita. Takange dupame nyakamanya wane dupa dopaka pina lao anjoo maitami. Wane dupame nyakamanya endangi takangepi dupa yandapipi jetala, pyao kumasina lao maitamiaka.\wj* \v 22 \x - \xo 10:22 \xt Matyu 24:9,13; Make 13:13; Luku 21:17\x*\wj Nyakamame nambanya kenge doko lao panelyamino latala, endakali dupa pitakame nyakama imbu kaeyatami. Dopaka doko, endakali mende kyeto joo katao, baa etata gii dokonya tuu latamo doko, baa Goteme pyoo nyeta.\wj* \v 23 \wj Dopana, endakali dupame taono mendenya nyakama tanda dyoo koeyasiami-kandeno dokopa, nyakamame taono doko yakinatala mendenya paka pupape. Israele yuu dokonya taono dupa pitakanya nyakamame kalai pyoo etala naeyataminopa, Akalinya Ikiningi doko ipatana lao nambame nyakama kiningi langilyo.\wj* \p \v 24 \x - \xo 10:24 \xt Luku 6:40; Jone 13:16; 15:20\x*\wj “Mana nyingi dokome baanya mana lenge doko ita naminingi. Kalai akali dokome baanya akali andake doko ita naminingiaka.\wj* \v 25 \x - \xo 10:25 \xt Matyu 9:34; 12:24; Make 3:22; Luku 11:15\x*\wj Mana nyingi doko baanya mana lenge dopale katatamo doko yaka. Kalai akali doko baanya akali andake dopale katatamo doko yakaka. Anda tange doko kenge Belesabulu maingima endakali dupame baanya tata dupa kenge etete koo mendapu maitamiakana”\wj* lea. \s1 Gote Iki Paka Kaeyapengena Leamo Doko \p \v 26 \x - \xo 10:26 \xt Luku 12:2-9\x*\x - \xo 10:26 \xt Make 4:22; Luku 8:17\x*\wj “Sanga pyatae silyamo dupa gii mendepa lopapae seta. Yame pyatae silyamo dupa gii mendepa lopapae setamopa, endakali dupame kandatami. Dopana, nyakamame endakali dupa paka nakaeyalapape.\wj* \v 27 \wj Nambame yuu iminjimupa pii langilyo dupa, tii pitamopa nyakamame lamaiyepape. Pii kakateame langipupa kaleme silyamino dupa, nyakamame anda ketae dupanya katao wii lao lamaiyepape.\wj* \v 28 \wj Yonge doko pyao kumasingima endakali dupame imambu doko kapa pao pyao kumasala naeyapengena, dupa nyakamame paka nakaeyalapape. Yongepa, imambupa lapota ele panda koo dokonya koeyasepenge akali doko nyakamame paka kaeyalapape.\wj* \v 29 \wj Muni konde mendaimi iki yaka pimbinakae lapoma salimi lengema. Dopaka doko, nyakamanya Takange dokome nakandelyamopa, yaka dupanya mendaipi mende yuunya isa pyakatala kumala naenge.\wj* \v 30 \wj Dopaka pyoo, nyakamanya aiyomba iti dupa pitaka mendai-mendai lao Goteme itaki pyapae.\wj* \v 31 \wj Dopana, yaka pimbinakae longo dupa nyakamame ita minao kalyaminona, paka nakaeyalapape”\wj* lea. \s1 Kraisa Tatana Lao, Lao Panenge Dokonya Leamo Doko \p \v 32 \wj “Endakali mendeme baa namba tatana lao, endakali waka dupanya enombanya lao panatamo doko, baa namba tatakana lao, nambanya Takange kaiti-kisa katenge dokonya enombanya nambame lao panatoaka.\wj* \v 33 \x - \xo 10:33 \xt 2 Tim 2:12\x*\wj Dopaka doko, endakali mendeme baa namba tata daana lao, endakali waka dupanya enombanya latamo doko, baa namba tata daakana lao, nambanya Takange kaiti-kisa katenge dokonya enombanya nambame latoakana”\wj* lea. \s1 Mona Setao Katena Lao Naepeona Leamo Doko \p \v 34 \x - \xo 10:34 \xt Maika 7:6; Luku 12:51-53\x*\wj “Endakali dupa isa yuu dakenya mona setao katena laanya namba epeena lao masala naeyalapape. Endakali dupa mona setao katena lao naepeo. Nambame konjuwa minao epeo.\wj* \v 35 \wj Ikiningipa takangepa wakale pyaloo pingipi, wanengepa endangipa wakale pyaloo pingipi, aeyangepa wakale pyaloo pingipi, mana doko nambame sakatasalanya epeo.\wj* \v 36 \wj Tenge dokonya, endakali mendenya tata etete dupame baa yandapipi jetami.\wj* \v 37 \x - \xo 10:37 \xt Luku 14:26-27\x*\wj Endakali mendeme baanya endangipa, takangepa mende moname etete auu kaeyapala, yongeme iki namba auu kaeyatamo doko, baa kapa pao namba tata nakatata. Endakali mendeme baanya ikiningipi, wanengepi mende moname etete auu kaeyapala, yongeme iki namba auu kaeyatamo doko, baa kapa pao namba tata nakatataka.\wj* \v 38 \x - \xo 10:38 \xt Matyu 16:24; Make 8:34; Luku 9:23\x*\wj Endakali mendeme baanya poko ita doko nyoo soo, namba watao naipatamo doko, baa kapa pao namba tata nakatataka.\wj* \v 39 \x - \xo 10:39 \xt Matyu 16:25; Make 8:35; Luku 9:24; 17:33; Jone 12:25\x*\wj Endakali mendeme baa lete katatoana lao masetala katapenge kaitini kutatamo dokome baanya lete katenge doko yakinata. Endakali mendeme namba masetala, baanya lete katenge doko yakinata dokome baanya lete katenge doko kandao nyetana”\wj* lea. \s1 Yole Nyetamina Leamo Doko \p \v 40 \x - \xo 10:40 \xt Make 9:37,48; 10:16; Jone 13:20\x*\wj “Endakali mendeme nyakama auu kaeyao lanyilya dokome, namba lanyilyamosaka pingi. Endakali mendeme namba auu kaeyao lanyilya dokome, namba puu lea Akali doko lanyilyamosaka pingi.\wj* \v 41 \wj Propeta mende baa propeta-lamona latala endakali mendeme lanyetamo doko, propeta dupa Goteme yole pita dopaka pyoo baa yole pita. Endakali tolatae mende baa tolatae-lamona latala endakali mendeme lanyetamo doko, endakali tolatae dupa Goteme yole pita dopaka pyoo baa yole pita.\wj* \v 42 \x - \xo 10:42 \xt Make 9:41\x*\wj Endakali mendeme endakali anasale joo katengema datupanya mende nambanya disaipolo mende-lamona latala, endaki kii napae kapo mendai iki kamuu maita dokonya yole doko alu napyoo, sulu setana lao nambame nyakama kiningi langilyona”\wj* Jisasame lea. \c 11 \p \v 1 Jisasame baanya 12 disaipolo dutupa mana lamaiyoo etapala, baa katea panda doko yakinatala, Israele dupanya siti waka singi dupanya mana lamaita, pii lamaita pyaanya pea. \s1 Joneme Baanya Disaipolo Lapoma Jisasa Kateamo Dokonya Pena Leamo Doko \p \v 2-3 \x - \xo 11:2-3 \xt Luku 7:18-35\x*Kraisame kalai dupa pilyamo lapae doko Jone anjetae paliu sepala, baanya disaipolo mendalapo Kraisa katea dokonya pupala, baa lamaina lao dolapo lamaiyoo, “Emba akali mende ipatana latae singi dokope, pande naimame akali waka mende malisemape?” lao tipa pyaa pena lea. \v 4 Dolapo pupala tipa piambinopa Jisasame yanu pyao, \wj “Nyakamba pilyetala, silyambinopi, kandelyambinopi dupa Jone lamaiyepape.\wj* \v 5 \x - \xo 11:5 \xt Ais 35:5-6; 61:1\x*\wj Lenge monda dupa lenge auu pyoo telyamino. Moko takyepae dupa kaita paelyamino. Kopetali dupa auu pisakamailyamo. Kaleketa dupame pii silyamino. Endakali kumapae dupa lenge tao kalyamino. Endakali daa jepae dupame sina lao wai pii epe doko lamailyamo.\wj* \v 6 \wj Dopana, namba mambele endakali mende isa pyakala naeyatamo doko, baa Goteme auu pisetae kalyamona lao Jone lamaiyepape”\wj* lea. \p \v 7 Jonenya disaipolo dolapo pilyeteambinopa, Jisasame endakali kambu dupa tee pyao Jonenya lao dapa lamaiya: \wj “Nyakamame endakali napalenge yuu dokonya aki mende kanja peami? Kembo yokopi mende poome ema-ema piamo kanja peamipi,\wj* \v 8 \wj pande aki mende kanja peami? Akali mende yonge pee epe mendapuame yati petae kateamo kanja peamipi? Salapape! Akali yonge pee epe dupame yati petae dupa kiŋi dupanya andaka katengema.\wj* \v 9 \wj Dopa pingimana, nyakama peamino doko aki mende kanja peami? Propeta mende kanja peamipi? Kiningi propeta mendeaka kanja peamino doko, baa mee propeta mende daana lao nambame nyakama langilyo.\wj* \v 10 \x - \xo 11:10 \xt Mal 3:1\x*\wj Akali dokonya lao dapa lao pepa pyapae silyamo: ‘Salapape! Nambanya wai akali doko nambame wambao pena latopa, embanya kaitini doko depa lakatana’ lapae silyamo.\wj* \v 11 \wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Endame mandipae endakali mendaipi mendeme Jone kaimbu pingi doko ita minao nakalyamo. Dopaka doko, endakali etete kenge nasingi mende, kingdom kaiti-kisa singi dokonya kalyamo dokome Jone ita minao kalyamo.\wj* \v 12 \x - \xo 11:12 \xt Luku 16:16\x*\wj Jone kaimbu pingi dokome pii lamaiyoo kateamo gii dokonya pituu, indupa tuu lao, endakali makongopae dupame kingdom kaiti-kisa singi doko nyakamanya kyetome yanda pyoo nyalanya pilyamino.\wj* \v 13 \wj Mosesanya loo dupapi, propeta dupame pii leami dupapi, dupa pitakame propesi pii leami dupa lao Jone kateamo gii dokonya tuu leami.\wj* \v 14 \x - \xo 11:14 \xt Mal 4:5; Matyu 17:10-13; Make 9:11-13\x*\wj Nambame pii lelyo datupa kiningi-lumuna lao masoo nyemana lao nyakamame masetamino doko, dake salapape: Ilaija ipatana lao pii pepa pyapae singi doko, Jone lao lapae singi.\wj* \v 15 \wj Nambame pii lelyo dutupa endakali kale katenge dupame sepenge.\wj* \p \v 16-17 \wj “Endakali indupa palelyamino dupa, aki mendepa nambame makande pyuu? Endakali dokaita wane kole dupa kamapu dupanya kambu pyatala, nyakamanya tole male pingima dupa wii lao lamaiyoo, ‘Naimame pulupapunya wee pyakamanopa, nyakamame danisa laa naeyalamino. Naimame kondo kaeyao ee wee lenge dupa lakamanopa, nyakamame ee laa naeyalaminona’ lengema dopale jilyamino.\wj* \v 18 \wj Jone ipupala, bretapi, waenepi dupa nanao kateamopa, endakali dupame lao pituu, ‘Imambu koo mende baa-kisa palelyamona’ leami.\wj* \v 19 \wj Indupa Akalinya Ikiningi doko ipupala bretapi, waenepi dupa namupa, endakali dupame lao pituu, ‘Akali dake bretapi, waenepi dupa tiaka nakaeyao nao katao, koo pingipi, takisa nyingipi dupa kaita minao kalyamona’ lelyamino. Dopaka doko, masepae epe singi endakali dupame masepae epe doko dopalena lao panengemana”\wj* lea. \s1 Mona Kapilyala Naeyatami Dupa Koeyatamina Leamo Doko \p \v 20 \x - \xo 11:20 \xt Luku 10:13-15\x*Jisasame mirakolo longo pia siti dupanya tange endakali dupa mona kapilyala naeyaminosa, baame tee pyao pyalanya lao, \v 21 \x - \xo 11:21 \xt Ais 23:1-18; Esek 26:1–28:26; Joele 3:4-8; Emosa 1:9-10; Sak 9:2-4\x*\wj “Korasina tange dupa nyakama koeyatami. Betsaida tange dupa nyakama koeyatamiaka. Nyakamanya taono dupanya mirakolo pio dupa, Taeyapa, Saidonepa dolaponya pioli doko, siti dolaponya tange dupame yonge pee meme itimi wasepae dupa pyoo, kenai dupa aiyombanya pyasetala, wamba mona kapilyiamili.\wj* \v 22 \wj Goteme endakali dupa yapatamo gii dokopa Taeyapa, Saidonepa tange dupa tanda andake maitaka doko, Goteme nyakama tanda eteteaka andake ditana lao nambame nyakama langilyo.\wj* \v 23 \x - \xo 11:23 \xt Jen 19:24-28; Ais 14:13-15\x*\wj Nyakama Kapename tange dupa Goteme kaiti-kisa lanyoo patana lao masilyaminoaka doko, baame nyakama watao endakali kumapae dupa katengema panda dokonya pyandata. Nyakamanya yuu dupanya mirakolo pio dupa, Sodomo dokonya pioli doko, yuu doko koeyala naeyao indupapi sipyali.\wj* \v 24 \x - \xo 11:24 \xt Matyu 10:15; Luku 10:12\x*\wj Goteme endakali dupa yapatamo gii dokopa Sodomo tange dupa tanda andake maitaka doko, Goteme nyakama tanda eteteaka andake ditana lao nambame nyakama langilyona”\wj* lea. \s1 Namba-Kisa Koto Nyala Ipupape Leamo Doko \p \v 25 \x - \xo 11:25 \xt Luku 10:21-22\x*Gii dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Apane, emba yuupi, kaitipi dupa pitakanya Kamongo. Mana longo kandenge endakalipi, mana longo nyepaepi, dupame dapale dupa nakandena lao yalo petala, wane koo joo katenge endakali dupame kandena lao embame panasiino dokonya nambame emba yaka pilyino lelyo.\wj* \v 26 \wj Apane, kiningi embame pitona lao auu kaengeme masiinoli pyoo pii.\wj* \v 27 \x - \xo 11:27 \xt Jone 1:18; 3:35; 10:15\x*\wj Nambanya Takange dokome dupa pitaka namba-kisa setea. Endakali mendeme Ikiningi doko masala naenge. Takange dokome iki masingi. Endakali mendeme Takange doko masala naengeaka. Ikiningi dokome iki masingi. Takange doko endakali mendeme masina lao Ikiningi dokome masetala panasilyamopa, endakali dokome Takange doko masingiaka.\wj* \v 28 \wj Nyakama kenda longo soo, popo tandapi nyoo kalyamino dupa koto nyingi doko ditona, namba kalyo dakenya ipupape.\wj* \v 29 \x - \xo 11:29 \xt Jer 6:16\x*\wj Namba akali tambo lapae mende, anasale joo katengena, nyakamame nambanya kenda nyoo nepenge pyakende doko nyepala namba-kisa mana nyalapape. Dopa pitaminopa, nyakamanya imambu doko koto nyeta.\wj* \v 30 \wj Nambanya pyakende dokome kenda dupa mee petala sepenge. Nambanya kenda doko taowe lapaeyakana”\wj* lea. \c 12 \s1 Sambata Dokonya Kamongo Doko Jisasa \p \v 1 \x - \xo 12:1 \xt Make 2:23-28; Luku 6:1-5\x*\x - \xo 12:1 \xt Diut 23:25\x*Sambata gii mendenya Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa wita ee mendenya-kaita peami. Dokopa baanya disaipolo dupa lopo kaeyapala, tee pyao wita dii dupa kii lao nyepapu tambao neami. \v 2 Dopa piaminopa Parasi dupame kandatala Jisasa lamaiyoo, “Sambata gii dokonya loome napipenge latae singi doko embanya disaipolo dupame pilyaminona kanda” leami. \v 3 \x - \xo 12:3 \xt 1 Sml 21:1-6\x*Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Dapitapi, baa-pipa kateamipi, dupa lopo kaeyapala, baame pia doko nyakamame itaki napiamipi?\wj* \v 4 \x - \xo 12:4 \xt Lep 24:9\x*\wj Dapita lotuu anda nee nyetae dokonya kolandatala, breta Gote opaa maitae, baapi, baa-pipa kateamipi, dupame nanapenge, prisa dupame iki napengena lao loome latae singi dupa nyepala neami.\wj* \v 5 \x - \xo 12:5 \xt Nambaa 28:9-10\x*\wj Prisa dupame lotuu anda nee nyetae dokonya Sambata gii dokonya kalai pilyamino dokome, Sambata gii doko koeyasingimaka doko, dokaita-kisa tenge mende napengena lao Mosesanya loo dupanya pepa pyapae singi doko nyakamame itaki napiamipi?\wj* \v 6 \wj Mendita mendeme lotuu anda nee nyetae doko ita minao asa silyamona lao nambame nyakama langilyo.\wj* \v 7 \x - \xo 12:7 \xt Osea 6:6; Matyu 9:13\x*\wj ‘Endakali dupame kundi iki dimi laka lao masala naelyo. Endakali dupa kondo kaeyami laka lao masilyona’ lapae singi dokonya tenge doko nyakamame soo nyiamili doko, endakali tenge nakatenge dupa-kisa tenge setala naeyamili.\wj* \v 8 \wj Sambata dokonya Kamongo doko Akalinya Ikiningi dokona”\wj* lea. \s1 Akali Kingi Yangi Talyanga Mende Tolasakamaiyamo Doko \p \v 9 \x - \xo 12:9 \xt Make 3:1-6; Luku 6:6-11\x*Dokopa Jisasame ee doko yakinatala, dokaitanya lotuu anda dokonya pao kolandeamopa, \v 10 andakote dokonya akali kingi yangi talyanga mende petea. Peteamopa, Parasi dupame Jisasa-kisa tenge setamana lao masetala, baa tipa pyoo, “Sambata gii dokonya endakalinya yaina dupa mee jakamaipengena lao loome latae singipi?” leami. \v 11 \x - \xo 12:11 \xt Luku 14:5\x*Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Sambata gii mendenya, embanya sipisipi mende yuli mendenya mangatamopa, tange kopyoo nanyetepe?\wj* \v 12 \wj Sipisipi dupa endakalimi ita minao kalyamino. Dopana, Sambata gii dokonya kalai epe pipenge doko loome daa latae nasingina”\wj* lea. \v 13 Dopa latala baame akali doko lamaiyoo, \wj “Embanya kingi doko tinoko”\wj* lea. Dokopa baanya kingi doko tinokeamopa, kingi doko auu petala kingi yangi epe dopaleaka jia. \v 14 Dopa piamopa, Parasi dupame Jisasa aipa petala pyao kumasemape lao kamaka kolalyetala kambuiyami. \s1 Kalai Akali Gotenya Yapao Nyepae Doko \p \v 15 Kambuiyamino kandatala, Jisasa baa yuu doko yakinatala pea. Dokopa endakali kambu andake mendapuame baa watao peami dupanya yaina pyapae dupa pitaka baame mee jakamaiya. \v 16 Dokopa endakali dokaitame Jisasa baa akali dokona lao, lao panala naena lea. \v 17 Dopa pia dokome, propeta Aisaiyame pii lea dake angi jia: \v 18 \x - \xo 12:18 \xt Ais 42:1-4\x*“Dake nambanya kalai akali, nambame baa yapao nyio doko. Baa nambanya mona setenge. Nambame baa etete auu kaenge. Nambanya Spirita doko baa-kisa palyetopa, baame mana tolatae dupa akali tata waka dupa-kisa lao panata. \v 19 Baame pii yanda pyoo laa naeyata. Baame pii puu lao laa naeyataka. Baame pii mende latamopa, endakali kaitinisa katatami dupame nasetami. \v 20 Kembo maitange tambapae mende baame etete lakanyala naeyata. Ita langa konjalanya kii lao seta mende baame etete konjala naeyataka. Dopa pyoo katao, mana tolatae dokome koo dupa pitaka ita minina lata gii dokonya tuu lata. \v 21 Akali tata waka dupame baanya kenge dokonya tungi pyatala nee kaeyao malisoo katatamina” lapae singi doko angi jia. \s1 Jisasa-Kisa Belesabulu Palelyamo Leamino Doko \p \v 22 \x - \xo 12:22 \xt Make 3:20-30; Luku 11:14-23\x*Gii dokopa endakali mendapuame imambu koo paleta, akali lenge monda, muumaa mende laminao Jisasa katea dokonya epeami. Ipateaminopa, Jisasame akali doko auu piseteamopa, baa pii lao, lenge auu pyoo tao pia. \v 23 Dokopa endakali kambu piami dupa pitaka walu latala lao pituu, “Akali dake Dapita Ikiningi dokope?” leami. \v 24 \x - \xo 12:24 \xt Matyu 9:34; 10:25\x*Parasi dupame pii doko sepala lao pituu, “Imambu koo dupanya isingi Belesabulu dokonya pupu lapae dokome akali dakeme imambu koo dupa watao pilyamona” leami. \v 25 Dopa leaminopa, dokaitanya masiami dupa Jisasame kandatala dokaita lamaiyoo, \wj “Isa yuu dakenya kingdom mendenya endakali dupa pyaloo petala wakale pitamino doko, kingdom doko koeyata. Siti mendepi, anda mendenya palengepi, dupa yango-lapo pyaloo pitamino doko, dokaita kyeto joo nakatatami.\wj* \v 26 \wj Dopaka pyoo, Sataneme Satane yango watao pyatamo doko, baa tata dupa wakale pita. Dopa pitamopa, baanya kingdom doko aipa petala seta?\wj* \v 27 \wj Belesabulu dokonya pupu lapae dokome imambu koo dupa nambame watao pingi-tamo doko, nyakamanya tata dupame apinya pupu lapae dokome imambu koo dupa watao pingima? Nyakamanya tata dupameaka nyakama yapatami.\wj* \v 28 \wj Gotenya Spirita dokonya kyeto dokome imambu koo dupa nambame watao pingi-tamo doko, Gotenya kingdom doko nyakama-kisa ipao silyamosa pingi.\wj* \v 29 \wj Akali mendeme akali pupu lapae mendenya andaka kolandatala baa yaki pinya setala naeyatamo doko, baanya pinju dupa kapa pao nyetape? Daa, akali pupu lapae doko wambao kendeme yaki pinya setapala pinju dupa nyeta.\wj* \v 30 \x - \xo 12:30 \xt Make 9:40\x*\wj Namba nisala naenge endakali dokome namba yanda pingingi. Namba-pipa kambu pyala naenge endakali dokome endakali dupa tale pisingi.\wj* \v 31 \wj Tenge dokonya nambame nyakama langilyo: Endakali dupanya koo pingipi, lao nepengepi, dupa pitaka Goteme kunao nepakamaita. Dopaka doko, Spirita doko lao nepata endakali dokonya koo doko Goteme kunao nepakamaiya naeyata.\wj* \v 32 \x - \xo 12:32 \xt Luku 12:10\x*\wj Akalinya Ikiningi doko pii koo lata endakali dokonya koo doko Goteme kunao nepakamaita. Dopaka doko, Oli Spirita doko pii koo lata endakali dokonya koo doko Goteme indupapi, tangapi kunao nepakamaiya naeyatana”\wj* lea. \s1 Ita Dii Dupa Kandatala Ita Doko Dopale-Lamo Lao Masingina Leamo Doko \p \v 33 \x - \xo 12:33 \xt Matyu 7:16-20; Luku 6:43-44\x*\wj “Ita mendenya dii mandelya dupa kandatala, ita doko dopale-lamo lao masingi. Ita mende epe-tamo doko, dii mandita dupa epeaka. Ita mende koo-tamo doko, dii mandita dupa koaka.\wj* \v 34 \x - \xo 12:34 \xt Matyu 3:7; 15:18; 23:33; Luku 3:7\x*\wj Nyakama koo kanopatonya mandipae, koo pingima dupame aipa petala pii epe mende latami? Endakalinya monanya paliu tumbilya dokoaka kambunya pyakalyingi.\wj* \v 35 \wj Endakali epe mendenya monanya epe palelya dokoaka kambunya pyakalyingi. Endakali koo mendenya monanya koo palelya dokoaka kambunya pyakalyingi.\wj* \v 36 \wj Nambame nyakama dapa langilyo: Goteme endakali dupa yapatamo gii dokopa, endakali dupame masala naeyao pii mendapu ambe lelyamino dupanyaka, Goteme aipuma leamipi lao tipa pitamopa, yanu pyao lamaitami.\wj* \v 37 \wj Embanya pii late dokonyaka, Goteme emba-kisa tenge mende nasilyamona lata. Embanya pii late dokonyaka, Goteme emba-kisa tenge mende silyamona latana”\wj* lea. \s1 Jona-Kisa Piamo Dokonya Leamo Doko \p \v 38 \x - \xo 12:38 \xt Matyu 16:1-4; Make 8:11-12; Luku 11:29-32\x*\x - \xo 12:38 \xt Luku 11:16\x*Gii dokopa Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi mendapuame Jisasa lamaiyoo, “Mana Lenge, embame mirakolo mende pitinopa kandamu laka lao masilyamanona” leami. \v 39 Dopa leaminopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Endakali koo pingipi, Gote yakinengepi dupame mirakolo mende kandamana nambame pii lelyamino. Dopa lelyaminoaka doko, propeta Jona-kisa mirakolo pia doko iki makande petae silyamona, mirakolo waka mende nakanjamino.\wj* \v 40 \x - \xo 12:40 \xt Jona 1:17\x*\wj Jona baa kotaka gii tepo, kuka gii tepoaka, pisa andake mendenya ingi koko paleamoliaka pyoo, Akalinya Ikiningi doko, kotaka gii tepo, kuka gii tepoaka, yuu koko palita.\wj* \v 41 \x - \xo 12:41 \xt Jona 3:5\x*\wj Joname akali Ninipe tange dupa Gotenya pii doko panao lamaiyamopa, dokaitame sepala mona kapilyiami. Salapape! Mendita mendeme Jona ita minao asa silyamo. Tenge dokonya, Goteme endakali dupa yapatamo gii dokopa, Ninipe tange dupa endakali indupa palelyamino dupa-pipa sakatatala, dupa tenge setapala tanda maipengena latami.\wj* \v 42 \x - \xo 12:42 \xt 1 Kiŋi 10:1-10; 2 Kron 9:1-12\x*\wj Kuini enda kingi tolaetena tange dokome yuu londati-waka pituu, Solomonenya masepae epe dupanya pii dupa nyotoo lao epea. Salapape! Mendita mendeme Solomone ita minao asa silyamo. Tenge dokonya, Goteme endakali dupa yapatamo gii dokopa, kuini enda kingi tolaetena tange doko endakali indupa palelyamino dupa-pipa sakatatala, dupa tenge setapala tanda maipengena latana”\wj* lea. \s1 Imambu Koo Dupa Pilyingima Dokonya Leamo Doko \p \v 43 \x - \xo 12:43 \xt Luku 11:24-26\x*\wj “Imambu koo mendeme endakali mende-kisa paliu pyakalyetala, endaki naepenge yuu dupanya koto nyoo katapenge panda kutao paenge.\wj* \v 44 \wj Kutao kaeyapala baame lao pituu, ‘Nambame anda wamba yakineo dokonya pilyotoo’ lenge. Dopa latala, imambu koo dokome pilyetala kandelyamopa, anda dokonya mende napaliu, kuni nasoo, auu pyoo wasetae katenge.\wj* \v 45 \wj Dokopa baa ita minao imambu etete koo kalange mendatupa lanyepala, anda dokonya kolandatala katengema. Dokopa, wamba akali doko kopeta katengeaka doko, imambu koo dutupa baa-kisa ipao palelyaminopa, baa eteteaka kopeta katenge. Endakali koo pingi indupa palelyamino dupa-kisa dopaka pitamopa, etete kopeta katatamina”\wj* lea. \s1 Jisasanya Endangipi Kaiminingipi Dupa Dupana Leamo Doko \p \v 46 \x - \xo 12:46 \xt Make 3:31-35; Luku 8:19-21\x*Jisasame endakali kambu dupa pii lamaiyoo kateamopa, baanya endangi dokopi, kaiminingipi dupame baa pii lamaimana lao kamaka kateami. \v 47 Kateaminopa endakali mendeme Jisasa lamaiyoo, “Embanya endangi dokopi, kaiminingipi dupame emba pii langimana lao kamaka kalyaminona” lea. \v 48 Dopa leamopa Jisasame akali dokonya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nambanya endangi doko api? Nambanya kaiminingi dupa apitupape?”\wj* lea. \v 49 Dopa latala, baanya kingi kondeme baanya disaipolo dupa laitaka petae katao lao pituu, \wj “Endakali pilyamino dakaita nambanya endangipi, kaiminingipina kanjepa.\wj* \v 50 \wj Nambanya Takange kaiti-kisa katenge dokonya masingili pingima endakali dupa nambanya kaiminingipi, pimalengepi, endangipina”\wj* lea. \c 13 \s1 Ee Wai Lyandeana Lao Kongali Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 13:1 \xt Make 4:1-9; Luku 8:4-8\x*Yuu gii mendai dokonyaka Jisasa baa anda doko yakinatala, endaki pete lemba dokonya pao petea. \v 2 \x - \xo 13:2 \xt Luku 5:1-3\x*Peteamopa endakali longo mendapu ipao kambu piaminosa, baa sipi dokonya pyakalyetala petea. Dokopa endakali kambu doko pitaka endaki pete lemba dokonya kateami. \v 3 Kateaminopa Jisasame pii longo mendapu kongalimi endakali dupa lamaiyoo, \wj “Salapape! Ee pokenge mendeme baanya ee wai lyandala pea.\wj* \v 4 \wj Pupala lyandeamopa ee wai yangi dupa kaitininya pao sia. Sia dupa yaka dupa ipupala nao eteami.\wj* \v 5 \wj Ee wai yangi dupa kana-kisa yuu kuki singi dupanya pao sia. Sia dupa yuu kuki singi dokonya, pupae langa lea.\wj* \v 6 \wj Langa leaka doko, pingi auu pyoo napiamosa, niki popo pyoo tea dokome dupa sapupala kumia.\wj* \v 7 \wj Ee wai yangi dupa lyiki tenge palenge dupanya pao sia. Sia dupa langa leaka doko, lyiki tambetambe andapala kui pyambea.\wj* \v 8 \wj Ee wai yangi dupa yuu epe dupanya pao sia. Sia dupa andao dii mandipala, yangimi dii 100 lao mandea. Yangimi dii 60 lao mandea. Yangimi dii 30 lao mandea.\wj* \v 9 \wj Nambame pii lelyo dutupa endakali kale katenge dupame sepengena”\wj* lea. \s1 Kongaliaka Lao Pii Lenge-Lamo Leamino Doko \p \v 10 \x - \xo 13:10 \xt Make 4:10-12; Luku 8:9-10\x*Dokopa disaipolo dupa Jisasa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, “Embame kongaliaka lao endakali dupa pii lamailyino doko, aipuma lelyepe?” leami. \v 11 Dokopa baame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Kingdom kaiti-kisa singi dokonya pii tenge yalo petae dupa masalapale lao nyakama ditilyamo. Dopaka doko, endakali waka dupame masina lao namaiya.\wj* \v 12 \x - \xo 13:12 \xt Matyu 25:29; Make 4:25; Luku 8:18; 19:26\x*\wj Aipumape, longo lao singi endakali doko baa konda pyoo maita. Maitamopa baa-kisa longoaka seta. Dopaka doko, nasingi endakali doko-kisa kuki seta dutupa baa-kisa nasina lao tange nyokonyeta.\wj* \v 13 \wj Endakali dupame lengeme kandelyaminoaka doko, tenge angi dupa kandao nyala naelyamino. Kaleme silyaminoaka doko, tenge angi dupa soo nyala naeyao, masala naeyaowaka pilyamino. Tenge dokonya, nambame endakali dupa kongaliaka lao lamaingi.\wj* \v 14-15 \x - \xo 13:14-15 \xt Ais 6:9-10\x*\wj Endakali dopale dupanya lao propesi pii mende Aisaiyame lao pituu, ‘Nyakamame pii kaleme setamiaka doko, tenge angi doko soo nanyetami. Nyakamame lengeme kandatamiaka doko, tenge angi doko kandao nanyetami. Akali tata dakaitame angi doko lengeme kandata, kaleme sepa, moname maseta petala, mona kapilyala naeyamana latala, nyakamanya mona pyakilyoo, kaleme auu pyoo pii nasoo, lenge konjoo pilyamino. Mona kapilyimili doko, nambame dakaita auu pisipulina’ lapae singi doko angi jia.\wj* \v 16 \x - \xo 13:16 \xt Luku 10:23-24\x*\wj Dopaka doko, nyakamame angi doko lengeme kandao, kaleme soaka pilyamino dokonya, nyakama Goteme auu pisetae.\wj* \v 17 \wj Nyakamame kandelyamino dupa, propetapi, endakali tolataepi, longo mendapuame kandamu laka lao masiamiaka doko, angi nakandeami. Pii nyakamame silyamino dupa simu laka lao masiamiaka doko, angi nasiamina lao nambame nyakama kiningi langilyona”\wj* lea. \s1 Ee Wai Lyandeana Lao Kongali Leamo Dokonya Tenge Doko \p \v 18 \x - \xo 13:18 \xt Make 4:13-20; Luku 8:11-15\x*\wj “Ee pokenge dokonya lao kongali lalo dokonya dii tambao langilyona salapape:\wj* \v 19 \wj Ee wai yangi kaitininya lyandeana lalo dokonya tenge doko dake: Endakali yangimi kingdom kaiti-kisa singi dokonya pii doko sepala tenge angi doko nanyilyaminopa, koo akali doko ipupala, pii Goteme endakali dupanya monanya ee wai joo lyandelya doko nyoo nepenge.\wj* \v 20 \wj Ee wai yangi kana-kisa yuu kuki singi dupanya lyandeana lalo dokonya tenge doko dake: Endakali yangimi pii doko sepala, auu kaeyao yapa nyepala,\wj* \v 21 \wj gii kuki mendatupa auu pyoo katengema. Dopaka doko, pii doko mambele kenda dupa epelyamopapi, endakali waka dupame dokaita tanda maiyoo koeyasilyaminopapi, pii doko dokaita-kisa pingi pyala naenge dokonyana, dokaita pupae isa pyakengema.\wj* \v 22 \wj Ee wai yangi lyiki tenge palenge dupanya lyandeana lalo dokonya tenge doko dake: Endakali yangimi pii doko singimaka doko, muni putiti kaenge mana dokome dokaita minakasilyamopa, yuu dakenya nee kaenge dupame pii doko kui pyapala, dupa-kisa dii namandenge.\wj* \v 23 \wj Ee wai yangi yuu epenya lyandeana lalo dokonya tenge doko dake: Endakali yangimi pii doko soo nyepala, yangimi dii 100 lao mandenge, yangimi dii 60 lao mandenge, yangimi dii 30 lao mandengena”\wj* lea. \s1 Wita Kainanya Koo Tanu Lyandeamo Dokonya Leamo Doko \p \v 24 Jisasame kongali pii mende apata dokaita lamaiyoo, \wj “Kingdom kaiti-kisa singi doko, akali mendeme baanya eenya wita wai epe lyandeamo dopale.\wj* \v 25 \wj Baanya endakali dupa pitaka palipiaminopa, akali dokonya yandapipi mende ipupala, wita wai lyandatae kaina dupanya koo tanu mendapu lyandatala pea.\wj* \v 26 \wj Maitakao wita dupa langa latala andao dii mandeamopa, koo tanu dupa apata langa latala katea.\wj* \v 27 \wj Dokopa ee tange dokonya kalai akali dupa baa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, ‘Akali Andake, embanya ee dokonya embame wita wai epe dupa lyandala naeyepe? Aipa petala ee dokonya koo tanu dupa kalyape?’ leami.\wj* \v 28 \wj Dopa leaminopa baame dokaita lamaiyoo, ‘Doko akali yandapipi mendeme lyandeana’ lea. Dopa leamopa kalai akali dupame baa lamaiyoo, ‘Naimame dupa yukuu kambu pyala pupale lao masilyipi?’ leami.\wj* \v 29-30 \wj Dopa leaminopa baame dokaita lamaiyoo, ‘Daa, koo tanu dupa yukuatiti, wita dupa apata yukutamina, lapota pyasoo andena kaeyalapa. Wambu pita gii dokopa, nee mandyoo mau pingima dupa nambame lamaiyoo, “Koo tanu dupa itatenya soo yangapengena, nyakamame dupa wambao yukuu yaki pyepa. Dopa petala wita dupa nyoo kambu pyatala, nambanya nee setenge anda dokonya setalapa” latona’ leana”\wj* lea. \fig Endakali mendalapome wita dii dupa kepao nyoo kambu pilyambino. (Matyu 13:29-30)|alt="harvesting grain with a sickle" src="LB00098B.TIF" size="col" loc="13:29-30" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="13:29-30" \fig* \s1 Masete Dii-Pipa Makande Pyoo Kongali Leamo Doko \p \v 31 \x - \xo 13:31 \xt Make 4:30-32; Luku 13:18-19\x*Jisasame kongali pii mende apata dokaita lamaiyoo, \wj “Kingdom kaiti-kisa singi doko, akali mendeme masete dii mende nyepala, baanya eenya lyandeamo dopale.\wj* \v 32 \wj Ee wai dupa pitakanya masete dii doko etete yakane. Dopaka doko, lyandataesa langa latala andao, ee wai pokatae waka dupa pitaka ita minatala, ita joo yale jingi. Yale jilyamopa, wangya dupanya yaka ketae paenge dupa ipao anda pingimana”\wj* lea. \s1 Yisa-Pipa Makande Pyoo Kongali Leamo Doko \p \v 33 \x - \xo 13:33 \xt Luku 13:20-21\x*Jisasame kongali pii mende apata dokaita lamaiyoo, \wj “Kingdom kaiti-kisa singi doko, enda mendeme yisa mendalapo palao beke tepomanya pyasoo endaki minilyamopa, yisa dokome palao doko pitakanya taeyapala andasingi dopalena”\wj* lea. \s1 Kongaliaka Lao Pii Lamaiyamo Doko \p \v 34 \x - \xo 13:34 \xt Make 4:33-34\x*Jisasame endakali kambu dupa pii lamaiya datupa pitaka kongaliaka lao lamaiya. Baame pii lamaiya dupanya mende mee lamaiya naeyao, kongaliaka lao lamaiya. \v 35 \x - \xo 13:35 \xt Sam 78:2\x*Baame kongaliaka lao lamaiya dokome, propeta mendeme lao pituu, “Nambame pii dupa kongaliaka lao langito. Yuupa kaitipa dolapo tee pia dokonya pituu, indupa tuu lao, masepae yalo petae katenge dupa nambame lao panatona” lapae singi doko angi jia. \s1 Koo Tanu Lyandeamo Dokonya Tenge Doko \p \v 36 Jisasame endakali kambu dupa yakinatala, baa andaka kolandea. Dokopa baanya disaipolo dupa ipupala baa lamaiyoo, “Koo tanu eenya katenge dupanya lao kongali laleno dokonya tenge doko naima langi” leami. \v 37 Dopa leaminopa baame dupanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Ee wai epe lyandeana lalo doko Akalinya Ikiningi doko.\wj* \v 38 \wj Ee doko isa yuu dake. Ee wai epe dupa kingdom kaiti-kisa singi dokonya ikiningi dupa. Koo tanu dupa Satanenya ikiningi dupa.\wj* \v 39 \wj Yandapipi mendeme koo tanu dupa lyandeana lalo doko Satane doko. Wambu pipenge gii doko yuu etapenge gii doko. Nee mandyoo mau pingima dupa enjele dupa.\wj* \v 40 \wj Koo tanu dupa yukuu kambu pyatala, itatenya yangeamili pyoo, yuu etatamo gii dokopa, Satanenya ikiningi dupa yangata.\wj* \v 41 \wj Akalinya Ikiningi dokome baanya enjele dupa epena latamopa, dupa ipupala, koo pina lao mapusingipi, Gotenya loo yalengepi, dupa baanya kingdom dokonya nakatena lao yapao nyepala,\wj* \v 42 \wj itate popo pyoo tao katenge panda dokonya soo pyandatami. Panda dokonya endakali dupa ee lao, nenge giti-gato lao nao katatami.\wj* \v 43 \wj Dokopa endakali tolatae dupa nyakamanya Takangenya kingdom dokonya tii pyoo niki joo tao katatami. Nambame pii lelyo dutupa endakali kale katenge dupame sepengena”\wj* lea. \s1 Muni Yalo Petae Dokonya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 44 \wj “Kingdom kaiti-kisa singi doko dapale: Ee mendenya muni yalo petae kateamopa akali mendeme kandatala, sanga pyambea. Dopa petala baa auu kaeyao andaka pupala, baanya oapi singi dupa pitaka salimi latala, ee doko sambeana”\wj* lea. \s1 Kingdom Doko Mamaku-Pipa Makande Pyoo Kongali Leamo Doko \p \v 45 \wj “Kingdom kaiti-kisa singi doko dapaleaka: Akali bisinisa pingi mendeme mamaku epe mendapu sambalanya kutao paeya.\wj* \v 46 \wj Akali dokome mamaku eteteaka epe, muni andake pupenge mende kutao kandatala, baa andaka pupala, baanya oapi singi dupa pitaka salimi latala, mamaku epe doko sambeana”\wj* lea. \s1 Kingdom Doko Umbene-Pipa Makande Pyoo Kongali Leamo Doko \p \v 47 \wj “Kingdom kaiti-kisa singi doko dapaleaka: Umbene mende akali mendapuame endaki petenya pyandatala, pisa tata longo mendapu nyiami.\wj* \v 48 \wj Umbene doko pisame tumbiamopa, pisa nyingi dupame pyalya lao lembasa nyepala, isa pituu yapeami. Yapapala epe dupa nyoo pengenya mandipala, koo dupa nepeami.\wj* \v 49 \wj Dopaka pyoo, yuu etatamo gii dokopa, enjele dupa ipupala, endakali koo pingi dupa endakali tolatae dupanya kainanya nakatena lao yapao nyepala,\wj* \v 50 \wj itate popo pyoo tao katenge panda dokonya soo pyandatami. Panda dokonya endakali dupa ee lao, nenge giti-gato lao nao katatamina”\wj* lea. \fig Akali mendeme umbene mende endaki petenya pyandelyamo. (Matyu 13:47)|alt="fisherman casting a net into the water" src="LB00209B.TIF" size="col" loc="13:47" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="13:47" \fig* \s1 Oapi Enengepi Wambataepi Epe Dupanya Leamo Doko \p \v 51 Dopa latala Jisasame baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Nyakamame pii datupanya tenge dupa nyilyamipi?”\wj* lea. Dopa leamopa dokaitame yanu pyao, “Kamongo, naimame nyilyamanona” leami. \v 52 Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Mosesanya loo mana nyepae mendeme kingdom kaiti-kisa singi dokonya mana nyepala katenge doko, anda tange dopale. Anda tange dokome baanya andaka oapi enengepi, wambataepi, epe setenge dupame kalai pipenge jilyali pyoo minao kalai pingina”\wj* lea. \s1 Jisasa Tata Dupame Baa Tungi Napiamino Doko \p \v 53 \x - \xo 13:53 \xt Make 6:1-6; Luku 4:16-30\x*Jisasame kongali pii dutupa lamaiyoo etapala, baa yuu doko yakinatala, \v 54 baanya yuu dokonya pea. Pupala endakali dupa nyakamanya lotuu anda dokonya mana lamaiyamopa, dupa walu lao paka kaeyapala lao pituu, “Akali dakeme masepae epepi, mirakolo pipenge kyetopi dupa anja-tae nyia? \v 55 Akali dake kapenda dokonya ikiningi doko daape? Baanya endangi doko Maria lenge doko daape? Baanya kaiminingi dupa Jemesapi, Josesapi, Saimonepi, Judasapi dutupa daape? \v 56 Baanya pimalenge dupa pitaka naima-pipa napilyamape? Baame pilyamo datupa pitakanya kyeto doko anja-tae nyiape?” leami. \v 57 \x - \xo 13:57 \xt Jone 4:44\x*Dopa latala dupame baa maka kaeyapala maita maiyami. Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Propeta mende yuu waka dupanya kalyamopa, endakali dupame baa anda-anda semaingima. Dopaka doko, baanya yuu dokonya kalyamopa, baa tata dupame baa anda-anda semaiya naengemana”\wj* lea. \v 58 Dupame baa tungi napiaminosa, baame mirakolo longo yuu dokonya napia. \c 14 \s1 Jone Kaimbu Pingi Kumiamo Doko \p \v 1 \x - \xo 14:1 \xt Make 6:14-29; Luku 9:7-9\x*Jisasame pilyamo lapae dupa gii dokopa Galali isingi Eroteme sia. \v 2 Sepala baanya kalai akali dupa lamaiyoo, “Akali doko baa Jone kaimbu pingi doko. Baa malunya sakatapya-lumu. Tenge dokonya, mirakolo pipenge kyeto dupa baa-kisa simupa kalai pyumuna” lea. \v 3-4 \x - \xo 14:3-4 \xt Lep 18:16; 20:21; Luku 3:19-20\x*Wamba Eroteme baanya kaiminingi Pilipa etanenge Erodiasa doko nyia. Dopa piamosa Joneme Erote lamaiyoo, “Embame enda doko nyilyino doko, loome daa latae singi doko yalelyenona” lao katea. Dopa lao kateamosa, Eroteme Jone minatala anjinya pyandea. \v 5 Anjinya pyandatala baame Jone pyao kumasotoo lao masiaka doko, endakali kambu dokome Jone baa propetana lao masiaminosa, paka kaeyapala yakinea. \v 6-7 Gii mendepa Erotenya mandenge gii doko kandao nyiaminopa, endakali peteami dupanya enombanya Erodiasa wanenge doko danisa lea. Danisa lea doko Eroteme auu kaeyapala, dopale mende dii latenopa, kiningi etete nambame dyaapona lao, baanya pii doko kyeto tasalanya, Gotenya kenge doko latala wanaku doko lamaiya. \v 8 Dokopa wanaku dokonya endangimi lena leali pyoo, baame lao pituu, “Jone kaimbu pingi dokonya aiyomba doko pelesa mendenya setapala namba dii” lea. \v 9 Dopa leamopa kiŋi doko mona kenda kaeyaka doko, endakali apata nee nao peteami dupanya enombanya, baanya pii dupa kyeto tasalanya Gotenya kenge doko latala, wanaku doko maitoana lea doko masetala, baame maina lea. \v 10-11 Baame Jonenya aiyomba doko kepao nyala anjetae andaka dokonya pena lea. Pena lateamopa, Jonenya aiyomba doko kepao nyepala, pelesa mendenya setapala, nyoo ipao wanaku doko maiya. Maitiamopa wanaku dokome nyepala, baanya endangi petea dokonya minao pea. \v 12 Pateamopa Jonenya disaipolo dupa ipupala, baanya yonge doko nyoo malu piami. Malu petala, Jisasa katea dokonya pupala baa lamaiyami. \s1 Akali Tausene Yungi Nee Maiyamo Doko \p \v 13 \x - \xo 14:13 \xt Make 6:30-44; Luku 9:10-17; Jone 6:1-14\x*Lamaiyaminopa sepala, Jisasa baa yuu doko yakinatala, sipi mendenya pyakalyetala, baa iki endakali napalenge yuu mendenya pea. Baa pelyamo lapae doko sepala, endakali kambu dupame nyakamanya taono dupanya katao, baa watao kaitini peami. \v 14 Jisasa sipinya pituu isa pyakanatala, endakali kambu andake doko kateamino kandea. Kandatala baame endakali dokaita kondo kaeyapala, dokaitanya yaina pyapae dupa mee jakamaiya. \v 15 Niki landa piamopa, baanya disaipolo dupa baa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, “Endakali napalenge yuu dakenya indupa yuu kuiyalanya pilyamona, endakali kambu dapu taono yakane dupanya nyakama tange nee sambao nala pena laa” leami. \v 16 Dopa leaminopa Jisasame lao pituu, \wj “Daa, dakaita napena, nyakamame dakaita nee nena maiyepa”\wj* lea. \v 17 Dopa leamopa dupame baa lamaiyoo, “Naimanya breta yungi-pipa, pisa lapo-pipa iki asa silyamona” leami. \v 18 Dokopa baame lao pituu, \wj “Dutupa nyoo ae ipupa”\wj* lea. \v 19 Dopa latala baame endakali kambu dupa tanu dupanya petena lea. Petena latala, breta yungi dutupapi, pisa lapo dolapopi, dutupa nyepala, kaiti-kisa kandalyetae katao yaka pilyino lea. Yaka pilyino latala, breta dutupa konjepala disaipolo dupa maiyamopa, disaipolo dupame endakali kambu dupa mokosoo maiyami. \v 20 Maitiaminopa dokaita pitakame nao tiaka kaeyapala, kakana sina kaeyami dupa disaipolo dupame nyoo baseketa 12 tumbasiami. \v 21 Enda wanepi dupa itaki napyao, akali tausene yungipi mendeme neami. \s1 Jisasa Endaki Ketae Moko Katao Peamo Doko \p \v 22 \x - \xo 14:22 \xt Make 6:45-52; Jone 6:16-21\x*Dokopa Jisasame endakali kambu dupa andaka pena latoo latala, disaipolo dupa sipi dokonya pyakalyetala, endaki pete omotena wambao pena lea. \v 23 Endakali kambu dupa pena latala, baa iki loma sala lalyoo yuu manda mendenya pea. Baa iki dokonya kateamopa, yuu kuiyala pea. \v 24 Disaipolo dupa sipi dokonya endaki pete kainanya peaminopa, poo yale mende laeyao lao ipupala, endaki doko buli pia dokome, sipi doko nyoo yangi pyasa-pyasa pia. \v 25 Yuu yongao pukuiyamopa, Jisasa baa endaki pete ketae dokonya moko katao, disaipolo dupa sipinya peami dokonya pea. \v 26 Disaipolo dupame baa endaki pete dokonya moko katao epeamo kandatala, etete walu latala lao pituu, “Doko timango mende epelyamona” latala, paka kaeyao ae leami. \v 27 Dopa lalu piaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Namba epelyona, nyakama mona paka nakaeyalapape”\wj* lea. \p \v 28 Dokopa Pitame baa lamaiyoo, “Kamongo, kiningi emba-tamo doko, embame namba endakinya moko katao ipu laa” lea. \v 29 Dopa leamopa Jisasame, \wj “Emba ipu”\wj* lea. Dopa leamosa, Pitame sipi doko yakinatala, Jisasa katea dokonya paanya, endakinya moko katao pea. \v 30 Pao pituu kandeamopa, poo yale mende leamosa, baa paka kaeyapala, endakinya landa pyalanya petala, ae lao, “Kamongo, namba pyoo nyaa!” lea. \v 31 Dopa lalu piamopa, Jisasame yapa kingi pyale latala, Pita kii minao nyokonyetala baa lamaiyoo, \wj “Embame aipuma namba kuki tungi pyatala, mona lapo palelyepe?”\wj* lea. \v 32 Dopa latala dolapo sipi dokonya pyakalyiambinopa, poo doko yatu lea. \v 33 Dopa piamopa, disaipolo sipinya peteami dupa tengesa ipupala baa mambo pyao, “Kiningi etete, emba Gote Ikiningi doko-lamona” leami. \s1 Genesarete Yuu Dokonya Yaina Dupa Mee Jakamaiyamo Doko \p \v 34 \x - \xo 14:34 \xt Make 6:53-56\x*Dokaita endaki pete dokonya omotena, yuu Genesarete dokonya pao pyakameami. \v 35 Yuu dokonya tange akali dupame baa Jisasa-lamo lao kandatala, yuu dosa singi dupa pitakanya wai leaminopa, yaina pyapae dupa pitaka baa katea dokonya soo epeami. \v 36 Ipupala, yaina pyapae dupame baanya yonge pee punanya iki watandena lao, yaina dupa soo epeami endakali dupame kyeto joo Jisasa tee leami. Dokopa Jisasa watandeami endakali dupa pitakanya yaina dupa mee jeta pia. \c 15 \s1 Yumbangenya Mana Setapae Dupanya Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 15:1 \xt Make 7:1-23\x*Dokopa Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi dupa Jerusalema katao, Jisasa katea dokonya ipupala lao pituu, \v 2 “Embanya disaipolo dupa nee nalanya, kingi wasa napinya mee nelyamino doko, aipuma yumbangenya mana setapae dupa yalelyamipi?” leami. \v 3 Dopa leaminopa Jisasame dupanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nyakamanya mana wambatae dupa wata-minamana latala, aipuma nyakamame Gotenya mana setapae dupa yalelyami?\wj* \v 4 \x - \xo 15:4 \xt Eks 20:12; 21:17; Lep 20:9; Diut 5:16\x*\wj Goteme lao pituu, ‘Embanya endangipa takangepa dolapo anda-anda semaiyoo katape’ lea. Goteme pii mende apata lao pituu, ‘Endakali mendeme baanya endangi takangepi mende pii koo latamo doko, baa pyao kumasepengena’ lea.\wj* \v 5 \wj Dopa leaka doko nyakamame lao pituu: ‘Endakali mendeme baanya endangi takangepi mende lamaiyoo, “Nambame emba oapi dipenge dupa pitaka Gote maipengena latae silyamona” latamo doko yakana’ lengema. Dopa lelyamino dokome, baanya endangi takangepa dolapo anda-anda semaiya naena lao nyakamame daa lengema.\wj* \v 6 \wj Nyakamanya mana wambatae dupa wata-minamana latala, Gotenya mana setapae doko mee joo nepengema.\wj* \v 7 \wj Nyakama mana tolatae miningi manemane pingima dupa-pipa makande pyokondape pyoo Aisaiyame dapa lea:\wj* \v 8 \x - \xo 15:8 \xt Ais 29:13\x*\wj ‘Akali tata dakeme pii lelyamino dupame namba kalyo dokonya tengesa ipao anda-anda singingima. Dopaka doko, dokaitanya mona dupa etete waka palengema.\wj* \v 9 \wj Endakalinya mana setapae dupa mana lelyamino dokome, dokaitame namba kiningi mambo pyala naengemana’ lapae silyamona”\wj* lea. \p \v 10 Dopa latala Jisasame endakali kambu doko baa katea dosa epena latala lamaiyoo, \wj “Nyakamame pii dake sepala masokondape pyepape:\wj* \v 11 \wj Endakali mendenya nenge-kaita dopale mende penge dokome baa kaimala pisala naenge. Endakali mendenya nenge-kaita dopale mende pyakalyilya dokome baa kaimala pisingina”\wj* lea. \v 12 Dokopa baanya disaipolo dupa ipupala baa lamaiyoo, “Parasi dupame embanya pii doko sepala imbu kaelyamino doko embame kandelyepe?” leami. \v 13 Dopa leaminopa Jisasame yanu pyao, \wj “Nambanya Takange kaiti-kisa katenge dokome ee waingi pokala naeyamo dupa pitaka pingitaka yukuta.\wj* \v 14 \x - \xo 15:14 \xt Luku 6:39\x*\wj Dopa pitana, nyakamame Parasi dupa katena kaeyalapape. Dokaita lenge monda dupame lenge monda yango kii miningima dopale. Lenge monda mendeme lenge monda yango mende kii minatamo doko, lapota yuli mendenya pyakatambina”\wj* lea. \p \v 15 Dopa leamopa Pitame baa lamaiyoo, “Embame kongali laleno dokonya tenge doko naima langi” lea. \v 16 Dopa leamopa Jisasame lao pituu, \wj “Nyakamame apata masala naelyamipi?\wj* \v 17 \wj Dopale mende nenge-kaita pelya doko inginya soo kamaka epenge doko nyakamame masala naelyamipi?\wj* \v 18 \x - \xo 15:18 \xt Matyu 12:34\x*\wj Endakali mendenya monanya palenge doko nenge-kaita pyakalyingi dokome baa kaimala pisingi.\wj* \v 19 \wj Monanya paliu pyakalyingi dupa, masingi koopi, endakali pyao kumasingipi, kepo kolengepi, endapi akalipi nyelenyele paengepi, pake nengepi, endakali mende sambo lao kotimi lengepi, lao nepengepi, dupa.\wj* \v 20 \wj Mana dopale dupame endakali dupa kaimala pisingi. Dopaka doko, endakali mendeme kingi wasa napinya mee nee nelyamo dokome baa kaimala pisala naengena”\wj* lea. \s1 Enda Kenane Tange Mendeme Jisasa Tungi Piamo Doko \p \v 21 \x - \xo 15:21 \xt Make 7:24-30\x*Jisasa baa yuu doko yakinatala, Taeyapa, Saidonepa dolaponya yuu sia dupanya pea. \v 22 Peamopa, Kenane tange enda mende yuu dokonya pituu ipupala, puu lao baa lamaiyoo, “Akali Andake, emba Dapita Ikiningi. Imambu koo mendeme nambanya wanenge doko etete koeyasilyamona, embame namba kondo kaeyapoko” lea. \v 23 Dopa leamopa Jisasame yanu pyao pii mende baa lamaiya naeya. Dokopa baanya disaipolo dupa ipupala kongo lao baa lamaiyoo, “Enda dakeme wii latae katao naima watao epelyamona, embame baa pena laa” leami. \v 24 Dopa leaminopa Jisasame pii yanu pyao, \wj “Israele dupa sipisipi alu petae joo kalyamino dupanya iki Goteme namba puu leana”\wj* lea. \v 25 Dopa leamopa, enda doko ipao baa katea dosa luma lakapala, “Akali Andake, embame namba nisepoko” lea. \v 26 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Wanenya nee dupa nyepala, pyale lao yana dupa maitamopa auu napitana”\wj* lea. \v 27 Dopa leamopa enda dokome lao pituu, “Akali Andake, doko kiningiaka lelyeno doko, yana tange dokonya nee kuku kakanapi tokonya isa kopo lelya dupa yana dupame nyoo nengemana” lea. \v 28 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Enda, embame namba tungi pyakondape petala, nambame pyakalapenona lao masilyinoli pyekelyona”\wj* lea. Dopa lea gii dokopaka, baanya wanenge doko auu pia. \s1 Yaina Longo Mee Jakamaiyamo Doko \p \v 29 Jisasa baa yuu doko yakinatala, Galali pete lemba dokonya-kaita lalyoo manda mendenya pupala petea. \v 30 Peteamopa endakali kambu andake mendapuame endakali moko takyepaepi, lenge mondapi, muumaapi, kingi mokopi wuanga petaepi, waka yainame pyapaepi dupa nyoo ipao, Jisasanya moko setea dosa setapa piaminopa, baame yaina dupa pitaka mee jakamaiya. \v 31 Dokopa muumaa dupame pii lao, kingi mokopi wuanga petae dupa tolao, moko takyepae dupa kaita paeyao, lenge monda dupa lenge auu pyoo tao piaminopa, endakali kambu dupame walu lao kandatala, Israelemanya Gote doko kenge minalyoo mambo piami. \s1 Akali Tausene Kitomende Nee Maiyamo Doko \p \v 32 \x - \xo 15:32 \xt Make 8:1-10\x*Dokopa Jisasame baanya disaipolo dupa epena latala lamaiyoo, \wj “Endakali kambu dake yuu gii tepoma namba-pipa katamanopa, nee napenge nasilyamo dokonya, nambame dakaita kondo kaelyo. Nee nanao andaka pena lato doko, kaitinisa laowambe lapae setamina, mee napena lao masilyona”\wj* lea. \v 33 Dopa leamopa baanya disaipolo dupame baa lamaiyoo, “Endakali napalenge yuu dakenya naimame breta anja-tae nyepala, endakali kambu andake dake nao tiaka kaena maimape?” leami. \v 34 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Nyakamanya breta akipate silyape?”\wj* lea. Dopa leamopa dokaitame lao pituu, “Breta kalange-pipa, pisa yakane kuki mendatupa-pipa silyamona” leami. \v 35 Dopa leaminopa, baame endakali kambu dupa isa petena lea. \v 36 Dopa latala, breta kalange dutupapi, pisapi dutupa nyepala, Gote yaka pilyino latala konjia. Konjepala baanya disaipolo dupa maiyamopa, disaipolo dupame endakali kambu doko mokosoo maiyami. \v 37 Maiyaminopa, endakali dupa pitakame nao tiaka kaeteaminopa, konjepae kakana sina kaeyami dupa disaipolo dupame nyoo baseketa kalange tumbasiami. \v 38 Enda wanepi dupa itaki napyao, akali tausene kitomendeme neami. \v 39 Napeaminopa Jisasame endakali kambu dupa pena latala, baa sipi mendenya pyakalyetala, yuu Magadala dokonya pea. \c 16 \s1 Mirakolo Mende Pina Leamino Doko \p \v 1 \x - \xo 16:1 \xt Matyu 12:38-39; Make 8:11-13; Luku 12:54-56\x*\x - \xo 16:1 \xt Luku 11:16\x*Dokopa Parasipi, Sadyusipi mendapu Jisasa katea dokonya ipupala, baa makande pyoo, kaiti-kisa-tae mirakolo mende kandamana pina leami. \v 2 Dopa leaminopa baame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Niki landa pilyamopa, kaiti kate pilya doko kandatala nyakamame lao pituu, ‘Taita paina pita-lamona’ lengema.\wj* \v 3 \wj Yuu yongelyamopa, nyakamame lao pituu, ‘Kaiti kate pyatala kopa longo silyamo dokonya, aiyuu ipapome-lamona’ lengema. Nyakamame kaiti doko kandatala, taita dopa pita-lamo lao dii tambao lengemaka doko, indupa gii dakepa pilyamo dupa nyakamame dii tambao kapa nalelyamino.\wj* \v 4 \wj Endakali koo pingipi, Gote yakinengepi dupame mirakolo mende kandamana nambame pii lelyamino. Dopa lelyaminoaka doko, propeta Jona-kisa mirakolo pia doko iki makande petae silyamona, mirakolo waka mende nakanjaminona”\wj* lea. Dopa latala baame dupa yakinatala pea. \s1 Parasipi Sadyusipi Dupanya Mana Dupa Yisa-Pipa Makande Pyoo Leamo Doko \p \v 5 \x - \xo 16:5 \xt Make 8:14-21\x*Baanya disaipolo dupame breta nyoo napenya, kame sepala endaki pete dokonya omotena peami. \v 6 \x - \xo 16:6 \xt Luku 12:1\x*Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Parasipi, Sadyusipi dupanya yisa dupame nyakama koeyasetamina, kandao kalyepape”\wj* lea. \v 7 Dopa leamopa nyakama-lapo laloo pyoo, “Naimame breta nyoo naipamano dokonya lelyamona” leami. \v 8 Dopa leamino doko Jisasame kandatala dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama Gote kuki tungi pingima dupame, aipuma breta nyoo naipamanona lao nyakama-lapo lelyami?\wj* \v 9 \x - \xo 16:9 \xt Matyu 14:17-21\x*\wj Indupapi nyakamame masala naelyamiakape? Nambame breta yungi dutupa akali tausene yungi dupanya konjakamaiyopa, nao kakana sina kaeyamino dupa nyakamame nyoo baseketa akipatenya tumbasiamape lao nyakamame masala naelyamipi?\wj* \v 10 \x - \xo 16:10 \xt Matyu 15:34-38\x*\wj Nambame breta kalange dutupa akali tausene kitomende dupanya konjakamaiyopa, nao kakana sina kaeyamino dupa nyakamame nyoo baseketa akipatenya tumbasiamape lao masala naelyamiakape?\wj* \v 11 \wj Parasipi, Sadyusipi dupanya yisa dupame nyakama koeyasetamina kandao kalyepapena lao langyo doko, bretanya lao nalalo doko, nyakamame aipa petala masala naelyamipi?”\wj* lea. \v 12 Dopa leamopa, yisa bretanya pyandenge dupame daa, Parasipi, Sadyusipi dupanya mana dupame nyakama koeyasetamina kandao kalyepape lalame-lamo lao disaipolo dupame masiami. \s1 Jisasa Baa Kraisa Dokona Pitame Leamo Doko \p \v 13 \x - \xo 16:13 \xt Make 8:27-30; Luku 9:18-21\x*Sisaria Pilipae dokonya yuu sia dupanya Jisasa pupala, baanya disaipolo dupa tipa pyoo, \wj “Endakali dupame namba Akalinya Ikiningi doko apina lelyamipi?”\wj* lea. \v 14 \x - \xo 16:14 \xt Matyu 14:2; Make 6:14-15; Luku 9:7-8\x*Dokopa dokaitame lao pituu, “Yangimi emba Jone kaimbu pingi dokona lelyamino. Yangimi emba Ilaijana lelyamino. Yangimi emba Jeremaeya-tamopi, propeta wamba kateami dupanya mende-tamopi, mendena lelyaminona” leami. \v 15 Dopa leaminopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Endakali dupame dopa lalumino doko, nyakamame namba apina lelyamipi?”\wj* lea. \v 16 \x - \xo 16:16 \xt Jone 6:69\x*Dopa leamopa Saimone Pitame yanu pyao, “Emba Kraisa, Gote kataowaka katenge dokonya Ikiningi dokona” lea. \v 17 Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Saimone, Jona ikiningi, Goteme emba auu pisetae. Embame pii lelyeno doko, endakali mendeme langya naelyamo. Nambanya Takange kaiti-kisa katenge dokome emba-kisa panasimupa lelyeno.\wj* \v 18 \wj Nambame emba dapa langilyo: Emba Pita.\wj*\f + \fr 16:18 \ft Kenge Pita dokonya tenge doko, Kana.\f* \wj Nambanya siosa doko kana dake-kisa pitopa, endakali kumapae dupa katengema panda dokonya lome nyetae dokome siosa doko ita minala naeyata.\wj* \v 19 \x - \xo 16:19 \xt Matyu 18:18; Jone 20:23\x*\wj Kingdom kaiti-kisa singi dokonya kii dupa nambame emba dito. Embame dopale mende isa yuu dakenya yaki pitino doko, kaiti-kisa yaki petaeyaka seta. Embame dopale mende isa yuu dakenya tata lateno doko, kaiti-kisa tata lataeyaka setana”\wj* lea. \v 20 Dopa latala, Jisasa baa Kraisa dokona lao baanya disaipolo dupame endakali mende lamaiya naena lao kyeto joo daa lea. \s1 Jisasame Baa Kumatapa Sakatatapa Dolaponya Leamo Doko \p \v 21 \x - \xo 16:21 \xt Make 8:31–9:1; Luku 9:22-27\x*Gii dokopa Jisasame baanya disaipolo dupa tee pyao panao dapa lamaiya: \wj “Namba Jerusalema pupenge. Patopa Juumanya isingi akalipi, prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupame namba tanda longo ditaminopa namba pyao kumasepenge. Kumasetataminopa, yuu gii tepo dokonya Goteme namba sakatasetana”\wj* lea. \v 22 Dopa leamopa, Pitame Jisasa baa laminao umbisale pupala, tee pyao pyalanya lao, “Kamongo, embame lelyeno doko emba-kisa dopa napinana” lea. \v 23 Dopa leamopa Jisasa kandapilyetala Pita lamaiyoo, \wj “Satane, embame Gotenya masingili pyoo nalenya, endakalinya masingili pyoo lelyeno dokome nambanya kaita lyokekelyenona, embame namba yakinatala puu”\wj* lea. \p \v 24 \x - \xo 16:24 \xt Matyu 10:38; Luku 14:27\x*Dopa latala Jisasame baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Endakali mendeme namba watao ipatoo lao maseta dokome baa tange kame sepala, baanya poko ita doko tange nyoo soo namba watao ipupenge.\wj* \v 25 \x - \xo 16:25 \xt Matyu 10:39; Luku 17:33; Jone 12:25\x*\wj Endakali mendeme baa lete katatoana lao masetala, baa tange pyoo nyalanya pitamo dokome baanya lete katenge doko yakinata. Dopaka doko, endakali mendeme namba masetala, baanya lete katenge doko yakinata dokome baanya lete katenge doko kandao nyeta.\wj* \v 26 \wj Endakali mendeme yuunya oapi dupa pitaka nyoo setao katapala, baanya lete katenge doko yakinatamo doko, oapi dupame baa aipa petala niseta? Baanya lete katenge doko aki mendeme tange sambao nyeta?\wj* \v 27 \x - \xo 16:27 \xt Sam 62:12; Matyu 25:31; Roma 2:6\x*\wj Akalinya Ikiningi doko baanya enjele dupa-pipa, baanya Takangenya tii pipae andake dokonya ipata. Ipupala endakali mendai-mendaimi mana minatamili pyoo yole pita.\wj* \v 28 \wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Endakali asa kalyamino dapuanya mendapu kumala naeyataminopa, Akalinya Ikiningi doko baanya kingdom doko-pipa ipatamopa kandatamina”\wj* lea. \c 17 \s1 Jisasa Waka Jiamo Doko \p \v 1 \x - \xo 17:1 \xt Make 9:2-8; Luku 9:28-36; 2 Pita 1:17-18\x*Yuu gii tokange pateamopa, Jisasame Pitapi, Jemesapi, Jemesa kaiminingi Jonepi, dutupa iki laminao, yuu manda ketae mendenya lalyoo pea. \v 2 Pupala kateaminopa, dutupanya enombanya Jisasa baa waka jia. Baanya lenge-lyaapi doko tii pyoo niki tele pia. Baanya yonge pee dupa kyeo lea doko tii pipae jia. \v 3 Dokopa Mosesapa, Ilaijapa dolapo baa-pipa pii lao kalyu piambinopa kandeami. \v 4 Kandatala Pitame Jisasa lamaiyoo, “Kamongo, naima dakenya katamanopa auu pilyamona, embame yakana lao maseteno doko, naimame dakenya sele anda tepoma pimana. Mende embanya, mende Mosesanya, mende Ilaijanyana” lea. \v 5 \x - \xo 17:5 \xt Jen 22:2; Diut 18:15; Sam 2:7; Ais 42:1; Matyu 3:17; 12:18; Make 1:11; Luku 3:22\x*Dopa lao kateamopa, kopa tii pipae mende ipupala dutupa sanga pia. Dokopa pii mende kopa tambetambe epea dokome lao pituu, “Dake nambanya Ikiningi mona setenge, nambame etete auu kaenge dokona, nyakamame baanya pii doko sakamaiyepape” lea. \v 6 Dokopa disaipolo dutupame pii doko sepala, etete paka kaeyapala tombauli siami. \v 7 Dopa piaminopa, Jisasa ipao dutupa watandatala lao pituu, \wj “Nyakama paka nakaenya sakatalapa”\wj* lea. \v 8 Dopa leamopa dutupame kandalyiaminopa, endakali waka mende nakatea. Jisasa baa iki kateamo kandeami. \fig Jisasa baa waka jilyamo. (Matyu 17:1-3)|alt="transfiguration / 6 men talking -dark sky" src="LB00317B.TIF" size="col" loc="17:1-3" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="17:1-3" \fig* \p \v 9 Yuu manda doko yakinatala lanao ipao pituu, Jisasame dutupa kyeto joo lamaiyoo, \wj “Nyakamame kanjamino doko, Akalinya Ikiningi doko kumapala sakatatatamopa, endakali dupa lamaitamina, indupa endakali mende lamaiya naeyalapape”\wj* lea. \v 10 \x - \xo 17:10 \xt Mal 4:5\x*Dokopa baanya disaipolo dutupame baa tipa pyoo, “Dopa-tamo doko, Mosesanya loo mana nyepae dupame aipuma Ilaija wambao ipupengena lengemape?” leami. \v 11 Dopa leaminopa Jisasame dutupanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Kiningi, Ilaija wambao ipupenge. Ipupala baame dupa pitaka tolaseta.\wj* \v 12 \x - \xo 17:12 \xt Matyu 11:14\x*\wj Dopaka doko, Ilaija ipateana lao nambame nyakama langilyo. Baa ipupala kateamopa endakali dupame kandao nanyepala, dokaitanya masiaminoli pyoo baa tanda maiyami. Akalinya Ikiningi doko dopaka pyoo tanda maitamina”\wj* lea. \v 13 Dopa leamopa, Jone kaimbu pingi doko lao lelyamona lao disaipolo dupame masiami. \s1 Wane Imambu Koo Paleta Mende Nisiamo Doko \p \v 14 \x - \xo 17:14 \xt Make 9:14-29; Luku 9:37-43a\x*Dutupa endakali kambu pyao kateami dokonya ipateaminopa, akali mende Jisasa katea dokonya ipao luma lakapala \v 15 baa lamaiyoo, “Kamongo, nambanya wane dake mandipaeme nyilyamosa, baa tanda longo nao katenge. Paa longosa baa itatenya tapa, endakinya mangata pingina, embame baa kondo kaeyakapoko. \v 16 Nambame baa laminao embanya disaipolo dupa katami dokonya ipupupa, dupame baa kapa pao auu pisala naeyalaminona” lea. \v 17 Dopa leamopa Jisasame yanu pyao, \wj “Nyakama mana epe minala naeyao, Gote tungi pyala naeyaowaka pingima dupa, namba nyakama-pipa katao pao gii andukupa yakinato? Nyakama nongo pilyamino doko andukupa tolataminopa lao nambame malisoo katao? Wane doko laminao asa ipupa”\wj* lea. \v 18 Laminao ipateaminopa, Jisasame imambu koo doko pyalanya latala, wane doko yakinatala pena leamopa pea. Dopa lea gii dokopaka, wane doko auu pia. \v 19 Maitakao Jisasa iki peteamopa, disaipolo dupa ipupala baa lamaiyoo, “Aipuma naimame imambu koo doko kapa pao watao pyala naeyalamape?” leami. \v 20 \x - \xo 17:20 \xt Matyu 21:21; Make 11:23; 1 Kor 13:2\x*Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame Gote tungi napilyamino dokonya, imambu koo doko kapa pao watao pyala naeyalamino. Nambame nyakama kiningi langilyo: Nyakamanya Gote tungi pingi doko yakane masete dii dopalepi mende-pyali doko, nyakamame yuu manda dake lamaiyoo, ‘Emba asa pituu omosa puu’ laminopa, lamiliaka pipyali. Dokopa nyakamame dopale mende pyaanya kokala naeyamili.\wj* \v 21 \wj Dopaka doko, loma soo nee nanao katenge mana dokonya-kaita iki imambu koo dopale dupa watao pingina”\wj* lea. \s1 Jisasame Baa Kumatapa Sakatatapa Dolaponya Lapo Pyoo Leamo Doko \p \v 22 \x - \xo 17:22 \xt Make 9:30-32; Luku 9:43b-45\x*Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa Galali paeyao pituu baame dokaita lamaiyoo, \wj “Akalinya Ikiningi doko akali dupanya kinginya maiyanya pilyamo.\wj* \v 23 \wj Maitatamopa dupame baa pyao kumasetami. Kumasetataminopa yuu gii tepo dokonya, Goteme baa sakatasetana”\wj* lea. Dopa leamo doko sepala, disaipolo dupa mona etete kenda kaeyami. \s1 Lotuu Anda Nee Nyetae Dokonya Takisa Maiyamo Doko \p \v 24 \x - \xo 17:24 \xt Eks 30:13; 38:26\x*Dokaita Kapename peaminopa, lotuu anda nee nyetae dokonya takisa nyingi dupa ipupala Pita lamaiyoo, “Nyakamanya mana lenge dokome lotuu anda nee nyetae dokonya takisa doko maingipi?” leami. \v 25 Dopa leaminopa Pitame yanu pyao, “Maingina” lea. Dopa latala, baa andaka kolandatala pii mende latala naeyamopa, Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Saimone, embame aipa lao masilyi? Yuu dakenya kiŋi dupame nyakamanya ikiningi dupa-kisa takisa nyingimape, pande endakali waka dupa-kisa takisa nyingimape?”\wj* lea. \v 26 Dokopa Pitame baa lamaiyoo, “Endakali waka dupa-kisa takisa nyingimana” lea. Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Dopa-tamo doko, kiŋi dupame nyakamanya ikiningi dupa-kisa takisa nanyingima.\wj* \v 27 \wj Dopaka doko, naimame akali dokaita kenda pisala naeyamana, emba endaki pete dokonya pupala, uku mende pyandape. Dokopa pisa wambao nyalapeno dokonya nenge-kaita angapu lakepala, muni konde mende palyamona nyepe. Nyepala, dokome lotuu anda nee nyetae dokonya nalimbanya takisa doko maipi”\wj* lea. \c 18 \s1 Alyasale Joo Katenge Dokonya Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 18:1 \xt Make 9:33-37; Luku 9:46-48\x*\x - \xo 18:1 \xt Luku 22:24\x*Gii dokopa disaipolo dupa Jisasa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, “Kingdom kaiti-kisa singi dokonya api alyasale joo kalyape?” leami. \v 2 Dopa leaminopa, Jisasame wane koo mende epena latala, dokaitanya kainanya katasetala \v 3 \x - \xo 18:3 \xt Make 10:15; Luku 18:17\x*dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamanya mana dupa aloo petala, wane wanakupi koo joo nakatatamino doko, kingdom kaiti-kisa singi dokonya kolandala naeyatamina lao nambame nyakama kiningi langilyo.\wj* \v 4 \wj Endakali mende baa anasale jetala, wane koo dapale joo kalyamo doko, baa kingdom kaiti-kisa singi dokonya alyasale joo katenge.\wj* \v 5 \wj Endakali mendeme nambanya kenge dokonya wane koo dapale mende auu kaeyao lanyilya dokome, namba lanyilyamosaka pingi.\wj* \v 6 \x - \xo 18:6 \xt Make 9:42-48; Luku 17:1-2\x*\wj Dopaka doko, namba tungi pingima wane koo datupanya mende endakali mendeme koo pina lao mapusetamo doko, baa tumbi-tambi napala kumina lao, wita dii indyepenge kana yale mende baanya mangenya kende katatala, solowata lumu mendasa soo pyandamili doko yaka jipyalina”\wj* lea. \s1 Koo Pina Lao Mapusingi Dokonya Leamo Doko \p \v 7 \wj “Koo pina lao mapusingi tata longo dupa isa yuu dakenya silyamo dokonya isa yuu dake koeyata! Koo pina lao mapusingi tata longo dupa kiningi etete ipata. Ipataka doko, koo pina lao mapuseta akali doko baa koeyata!\wj* \v 8 \x - \xo 18:8 \xt Matyu 5:30\x*\wj Embanya kingi mokopi mendeme emba koo pyaale lao mapusia-kandeno doko, kepanya nepape. Moko kepanya nepatalapi, kingi kepanya nepatalapi, emba lete katenge dokonya kolandateno doko auu pita. Kingi lapotapi, moko lapotapi katao, itate tao kalyu katenge dokonya soo pyandatamo doko auu napita.\wj* \v 9 \x - \xo 18:9 \xt Matyu 5:29\x*\wj Embanya lenge mendeme emba koo pyaale lao mapusia-kandeno doko, lukunya nepape. Emba lenge mendai iki tao, lete katenge dokonya kolandateno doko auu pita. Emba lenge lapota tao, itate tao katenge, ele panda koo dokonya soo pyandatamo doko auu napitana”\wj* lea. \s1 Sipisipi Alu Petae Kutao Nyiana Lao Kongali Leamo Doko \p \v 10 \wj “Wane koo datupanya enjele dupame koteaka lao nambanya Takange kaiti-kisa katenge dokonya enomba kandengemana, nyakamame dupanya mendaipi mende kandanya palyala naeyalapape lao nambame nyakama langilyo.\wj* \v 11 \x - \xo 18:11 \xt Luku 19:10\x*\wj Aipumape, Akalinya Ikiningi dokome endakali alu petae dupa pyoo nyalanya epea.\wj* \v 12 \x - \xo 18:12 \xt Luku 15:3-7\x*\wj Nyakamame aipa lao masilyami? Akali mendenya sipisipi 100 katata dokonya mendai alu pitamopa, baame aipa pita? Baame sipisipi 99 dutupa katena latala, mendai alu pita doko yuu manda dupanya pupala kutala naeyatape?\wj* \v 13 \wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Sipisipi 99 alu napitami dutupa auu kaeyatamoaka doko, baame mendai doko kutao nyepala etete auu kaeyata.\wj* \v 14 \wj Dopaka pyoo, nyakamanya Takange kaiti-kisa katenge dokome wane koo datupanya mende alu napipya laka lao masingina”\wj* lea. \s1 Kaiminingi Mendeme Koo Pitamopa Tolasingi Dokonya Leamo Doko \p \v 15 \x - \xo 18:15 \xt Luku 17:3\x*\wj “Embanya kaiminingi mendeme emba koo pingitamo doko, baa katata dokonya emba pupala, nyakamba iki pitipala, baanya koo pita doko lao panasoo lamaipi. Lamaitinopa, baame embanya pii doko setamo doko, embanya kaiminingi doko pilyoo nyete.\wj* \v 16 \x - \xo 18:16 \xt Diut 19:15\x*\wj Baame embanya pii doko nasetamo doko, pii pepa pyapae singili pyoo, nyakambanya pii latambi dupa sina, endakali mendai lapopi mende lanyepala baa dee lamaiya pupape.\wj* \v 17 \wj Baame dutupanya pii nasetamo doko, embame siosanya endakali kambu pyatae dupa lamaipi. Baame siosanya apata pii nasetamo doko, baa akali tata wakapi, takisa nyingipi, dopale-lamo lao masalapape.\wj* \v 18 \x - \xo 18:18 \xt Matyu 16:19; Jone 20:23\x*\wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Nyakamame dopale mende isa yuu dakenya yaki pitamino doko, kaiti-kisa yaki petaeyaka seta. Nyakamame dopale mende isa yuu dakenya tata latamino doko, kaiti-kisa tata lataeyaka seta.\wj* \v 19 \wj Nambame dee nyakama dapa langilyo: Nyakamanya mendalapome isa yuu dakenya katao mona mendai palipala, nambanya Takange kaiti-kisa katenge dokome mende pyekena lao tee latambinopa, latambiliaka pyakata.\wj* \v 20 \wj Endakali lapo tepopi mende nambanya kengenya kambu pyao pititami dokonya kainanya namba apata katatona”\wj* Jisasame lea. \s1 Koo Kame Sakamaiya Naenge Kalai Akali Dokonya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 21 \x - \xo 18:21 \xt Luku 17:3-4\x*Dokopa Pita baa Jisasa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, “Kamongo, nambanya kaiminingi mendeme paa akipatesa koo pingitamopa, nambame baanya koo dupa kame sakamaipenge? Paa kalangesape, pande akipatesape?” lea. \v 22 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Paa kalangesa iki daa. Paa 77 pyoo koo pita dupa kame sakamaipengena lao nambame emba langilyo.\wj* \p \v 23 \wj “Dopana, kingdom kaiti-kisa singi doko kiŋi mendeme baanya kalai akali dupa-kisa yanu maiyamo dupa yanu pyekena latoo lao masiamo dopale.\wj* \v 24 \wj Kiŋi dokome tee pyao yanu dupa pyekena lao kateamopa, kalai akali yanu singi dupanya mende laminao epeami doko-kisa silipa muni tausene akalita yanu sia.\wj* \v 25 \wj Akali dokome yanu dupa kapa pao pyapenge nanjiamosa, kiŋi dokome akali dokopi, baanya enda wanepi, baanya oapipi dupa pitaka salimi latala, yanu dupa pyekena lao lamaina lea.\wj* \v 26 \wj Dopa leamopa, kalai akali dokome kiŋi dokonya enombanya luma lakapala, ‘Akali Andake, nambame embanya yanu dupa pitaka pyakatona, embame namba maka nakaenya malisepoko’ lea.\wj* \v 27 \wj Dopa leamopa, kalai akali dokonya akali andake dokome baa kondo kaeyapala, baanya yanu dupa kaeyapala kaeya.\wj* \v 28 \wj Dopa peteamopa, kalai akali doko pupala, baanya kalai akali yango mende-kisa 100 silipa muni yanu sakamaingi doko kutao kandatala, mangenya puu lao minia. Minatae katao baa lamaiyoo, ‘Nambanya yanu dutupa pyaka’ lea.\wj* \v 29 \wj Dopa leamopa, kalai akali yango dokome baanya moko sia dosa luma lakapala baa lamaiyoo, ‘Nambame embanya yanu dupa pyakatona, embame namba maka nakaenya malisepoko’ lea.\wj* \v 30 \wj Dopa leamoaka doko baame daa latala, kalai akali yango dokome yanu dutupa etao pyatakala ipatana latala anjinya pyandea.\wj* \v 31 \wj Dokopa baanya kalai akali yango dupame piamo doko kandatala, dokaita mona etete kenda kaeyapala, dokaitanya akali andake doko pao lamaiyami.\wj* \v 32 \wj Lamaiyaminopa, kiŋi dokome kalai akali doko epena latala lamaiyoo, ‘Emba kalai akali koo-lamo! Nambame emba nisepoko lao tee lapino dokonya, nambanya yanu emba-kisa sipumu dutupa pitaka kaeyapala kaeyapu.\wj* \v 33 \wj Nambame emba kondo kaeyapu dopaka pyoo, embanya kalai akali yango doko kondo kaeyateno!’ lea.\wj* \v 34 \wj Dopa latala kiŋi doko imbu kaeyapala, kalai akali dokome yanu dutupa etao pyatakala ipatana latala, tanda maingima akali dupanya kinginya maiya.\wj* \v 35 \wj Dopana, nyakamanya kaiminingi mendeme koo pingita dupa monanya katao kame sakamaiya naeyatamino doko, nambanya Takange kaiti-kisa katenge dokome nyakama mendai-mendai dupanya koo pitami dupa kame sakala naeyatakana”\wj* lea. \c 19 \s1 Enda Yakinenge Dokonya Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 19:1 \xt Make 10:1-12\x*Jisasame pii dutupa lao etapala, baa Galali yakinatala, Judia yuu dokonya endaki Jodane yangitena pea. \v 2 Dokopa endakali kambu andake mendapuame baa watao epeaminopa, baame dokaitanya yaina dupa mee jakamaiya. \p \v 3 Dopa piamopa Parasi dupa baa katea dokonya ipupala baa makande pyaanya tipa pyoo, “Akali mendeme baanya enda doko-kisa tenge mende setapala yakinatamo doko, loome daa latae singi doko yalatape?” leami. \v 4-5 \x - \xo 19:4-5 \xt Jen 1:27; 2:24; 5:2\x*Dopa leaminopa baame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Tee pia dokopa, endakali wasingi dokome enda akalipa lao wasia. Wasepala baame lao pituu, ‘Tenge dokonya, akalimi baanya endangi takangepa dolapo yakinatala, baanya etanenge dokopa tole pyao pititambinopa, dolapo yonge mendai jetana’ leana lao pepa pyapae silyamo doko nyakamame itaki napiamipi?\wj* \v 6 \wj Enda akalipa lao pilyambi gii dokonya pituu dolapo lapo joo napetenya, yonge mendai joo petengemba. Goteme nyoo pyasetae doko endakali mendeme wakale pyaloo napipengena”\wj* lea. \v 7 \x - \xo 19:7 \xt Diut 24:1-4; Matyu 5:31; Make 10:4\x*Dopa leamopa dokaitame baa lamaiyoo, “Dopa-tamo doko, Mosesame mana setea dokonya, ‘Akali mendeme baanya enda doko yakinao pituu, enda yakinenge pepa mende pyao maipengena’ lao aipuma seteape?” leami. \v 8 Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama tuu pyoo mona kana jiaminosa, Mosesame nyakamanya enda dupa yakinalapale lao kaeya. Dopaka doko, wamba tee pia dokopa, mana doko nasia.\wj* \v 9 \x - \xo 19:9 \xt Matyu 5:32; Luku 16:18; 1 Kor 7:10-13\x*\wj Dopana, nambame nyakama dapa langilyo: Akali mendenya enda doko kepo kolala naelyamopa, akali dokome enda doko yakinatala, waka mende nyilya dokome, akali doko kepo kolenge. Akali mendenya enda yakinatae mende akali mendeme nyilya dokome baa kepoaka kolengena”\wj* lea. \p \v 10 Dopa leamopa baanya disaipolo dupame baa lamaiyoo, “Enda akalipa lao petenge mana doko dopale-tamo doko, akali dupa enda nyala naeyao katataminopa, auu pita-lumuna” leami. \v 11 Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Akali pitakame kapa pao pii doko soo nyala naeyatami. Pii doko soo nyina lao Goteme maiyamo dupame iki soo nyetami.\wj* \v 12 \wj Akali mendapu enda nanyepenge jepae mandeami dupa enda nanyoo katengema. Akali mendapu mamuni nyepae dupa enda nyala naengema. Akali mendapuame kingdom kaiti-kisa singi dokonya kalai doko pitoo lao masetala, enda nyala naengemaka. Dopana, pii doko soo nyepenge akali dupame soo nyina kaeyalapape”\wj* lea. \s1 Wane Wanakupi Koo Dupa Epena Leamo Doko \p \v 13 \x - \xo 19:13 \xt Make 10:13-16; Luku 18:15-17\x*Jisasame wane wanakupi koo dupa-kisa kingi setapala loma sakamaina lao, endakali mendapuame baa katea dokonya laminao epeaminopa, disaipolo dupame endakali dupa pyalanya leami. \v 14 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Kingdom kaiti-kisa singi doko wane wanakupi koo dapale dupanyana, dokaita epekena kaita lyokala naeyalapa”\wj* lea. \v 15 Dopa latala baame wane wanakupi koo dokaita-kisa kingi setapala baa pea. \s1 Yuunya Kamongo Mendenya Lao Leamo Doko \p \v 16 \x - \xo 19:16 \xt Make 10:17-31; Luku 18:18-30\x*Wane patange mende Jisasa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, “Mana Lenge Epe, mana epe aipale mende minatala, lete etete katenge doko nambame nyotope?” lea. \v 17 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Aipuma embame namba epe lelye? Endakali mende epe daa. Gote iki baa epe. Emba lete katenge doko nyotoo lao maseteno doko, mana setapae dupa wata-minape”\wj* lea. \v 18 \x - \xo 19:18 \xt Eks 20:13-16; Diut 5:17-20\x*Dopa leamopa wane patange dokome baa lamaiyoo, “Mana setapae dupa andutupape?” lea. Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Endakali pyao kumasala naeyape. Kepo kolala naeyape. Pake nala naeyape. Endakali mende sambo lao kotimi laa naeyape.\wj* \v 19 \x - \xo 19:19 \xt Eks 20:12; Lep 19:18; Diut 5:16\x*\wj Embanya endangi takangepa dolapo anda-anda semaiyoo katape. Emba tange auu kaengeli pyoo, embanya patali maki dupa auu kaeyape lapae silyamo dupana”\wj* lea. \v 20 Dokopa wane patange dokome baa lamaiyoo, “Namba wane kolesa pituu, mana setapae dutupa pitaka nambame wata-minio dopaka pyoo wata-minao kalyona, nambame aki mende apata pipengepe?” lea. \v 21 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Emba akali etete tolatae mende katapu laka lao maseteno doko, emba pupala, embanya oapi dupa salimi latala, endakali daa jepae dupa maipi. Maitinopa oapi epe dupa embanya kaiti-kisa sakata. Dopana, emba namba watao ipu”\wj* lea. \v 22 Pii doko wane patange dokome sepala, baanya oapi etete longo setenge dokonyana, mona kenda kaeyapala, baa yakinatala pea. \p \v 23 Dokopa Jisasame disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama kiningi langilyo: Yuunya kamongo dupa kingdom kaiti-kisa singi dokonya kolandalanya lekeleke tatami.\wj* \v 24 \wj Pii mende apata nambame nyakama langilyo: Kamele mendeme kepo tii mendenya lekeleke tao kolandapyaliaka doko, yuunya kamongo mendeme Gotenya kingdom dokonya kolandalanya eteteaka lekeleke tatana”\wj* lea. \v 25 Dokopa baanya disaipolo dupame pii dutupa soo etete walu lao paka kaeyapala lao pituu, “Dopa-tamo doko, endakali api pyoo nyetape?” leami. \v 26 Dopa leaminopa, Jisasame dokaita kandatae katao lamaiyoo, \wj “Kalai doko endakalimi kapa pao napipenge. Dopaka doko, Goteme dupa pitaka pingina”\wj* lea. \v 27 Dopa leamopa Pitame yanu pyao, “Naimame dupa pitaka yakinatala emba watao epelyamano dokonya, naima aki mende nyetamape?” lea. \v 28 \x - \xo 19:28 \xt Matyu 25:31; Luku 22:30\x*Dopa leamopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama kiningi langilyo: Goteme yuupa kaitipa dolapo enenge jisetamo gii dokopa, Akalinya Ikiningi doko baanya kiŋi petenge toko dokonya tii pipae-pipa pitita. Gii dokopa nyakama namba watao paeyamino dupa kiŋi petenge toko 12 dutupanya pititami. Dokonya pituu, Israele tata 12 dutupanya pii lao tolasakamaitami.\wj* \v 29 \wj Akali mendeme nambanya kenge doko masetala, baanya andapi, kaiminingipi, pimalengepi, takangepi, endangipi, endapi, wane wanakupi, eepi, dupa yakinatamo dokome wakao 100 lao nyeta. Baa lete etete katenge doko apata nyetaka.\wj* \v 30 \x - \xo 19:30 \xt Matyu 20:16; Luku 13:30\x*\wj Dopaka doko, endakali longo enomba nyoo kalyamino dupa tanga maita-kaita katatami. Endakali longo maita-kaita kalyamino dupa tanga enomba nyoo katatamina”\wj* lea. \c 20 \s1 Waene Eenya Kalai Akali Nyiana Lao Kongali Leamo Doko \p \v 1 Jisasame lao pituu, \wj “Kingdom kaiti-kisa singi doko, ee tange mendeme yongama wamba sakatatala, baanya waene ee dokonya kalai pyekena lao, kalai akali mendapu lanyala peamo dopale.\wj* \v 2 \wj Ee tange dokome kalai akali mendatupa lanyepala, yuu gii mendainya silipa muni mendaimi yole pitoana, waene ee dokonya kalai pyakala pena leamopa, dokaitame yaka-lumuna latala peami.\wj* \v 3 \wj Pateaminopa 9 kilokopi mendenya, ee tange doko maketanya pupala kandeamopa, akali waka mendatupa kalai mende napyoo mee kateami.\wj* \v 4 \wj Kateamino kandatala baame dokaita lamaiyoo, ‘Nambame nyakama yole pipenge dutupame pitoana, nyakama apata nambanya waene ee dokonya kalai pyakala pupa’ lea.\wj* \v 5 \wj Dopa lateamopa akali dupa kalai pyakamaiya peami. Dutupa pateaminopa, 12 kilokopi, 3 kilokopinya baa deaka maketanya pupala, dopaka pyoo kalai akali mendatupa lanyepala, waene ee dokonya kalai pyakala pena leaka.\wj* \v 6 \wj Deaka 5 kilokopi mendenya pupala, baame akali mendatupa mee kateamino kandatala dokaita lamaiyoo, ‘Aipuma nyakama indupa gii dake pitaka dakenya mee kalyamipi?’ lea.\wj* \v 7 \wj Dopa leamopa dokaitame baa lamaiyoo, ‘Akali mendeme naima kalai nandipyanya, naima mee kalyamanona’ leami. Dokopa baame dokaita lamaiyoo, ‘Nyakama yole nyepengeli pyoo nyalaminona, nyakama apata nambanya waene ee dokonya kalai pyakala pupa’ lea.\wj* \p \v 8 \x - \xo 20:8 \xt Lep 19:13; Diut 24:15\x*\wj “Yuu kuiyalanya piamopa, waene ee tange dokome ee isakamaingi doko lamaiyoo, ‘Embame kalai akali dupa epena latala yole pipi. Yole pyoo pituu, kalai akali maita-pyao ipamino dupa wambao yole pima-pima pyoo, yongama wamba ipamino dupa yole pipi’ lea.\wj* \v 9 \wj Dokopa kalai akali 5 kilokonya kalai pyoo tee piami dupa ipupala, silipa muni mendai lao nyiami.\wj* \v 10 \wj Dopa pyoo nyiaminosa, kalai akali yongama wamba kalai pyoo tee piami dupame muni mendalapo apata wakao nyalamano lao masiami. Dopaka doko, dokaita apata silipa muni mendai laowaka nyiami.\wj* \v 11 \wj Dopa pyoo nyepala, dokaitame ee tange doko mumu leami.\wj* \v 12 \wj Dopa latala ee tange doko lamaiyoo, ‘Kalai akali maita-pyao ipamino dokaitame awa mendai iki kalai pimino. Niki yale mende tamupa, naima indupa gii dake pitaka lekeleke tao kalai pyemano doko, embame dupa naima-pipa kapa-kapa lao yole pilyinona’ leami.\wj* \v 13 \wj Dopa leaminopa, ee tange dokome kalai akali dupanya mende lamaiyoo, ‘Kaimii, nambame emba minakasala naelyo. Emba silipa muni mendai nyatalena lapupa, nalimba pii lao yaki pyaa naeyalambape?\wj* \v 14-15 \wj Emba yole pyoo dopaka pyoo, kalai akali maita-pyao ipamino dupa nambanya auu kaengeme yole pyoo. Nambanya muni dokome mendita mende pitoo lao masotoli pito doko, loo mende yalatope? Namba akali epe dokonya, emba mona koo palelyepe? Embanya yole doko nyoo puu’ lea.\wj* \v 16 \x - \xo 20:16 \xt Matyu 19:30; Make 10:31; Luku 13:30\x*\wj Dopana, maita-kaita kalyamino dupa tanga enomba nyoo katatami. Enomba nyoo kalyamino dupa tanga maita-kaita katatami. Aipumape, Goteme endakali longo epena lengeaka doko, baame endakali kuki yapao nyingina”\wj* lea. \s1 Jisasame Baa Kumatapa Sakatatapa Dolaponya Tepo Pyoo Leamo Doko \p \v 17 \x - \xo 20:17 \xt Make 10:32-34; Luku 18:31-34\x*Jisasa baa lalyoo Jerusalema pao pituu, baanya 12 disaipolo dutupa iki laminao, umbisale pupala lamaiyoo, \v 18 \wj “Salapape! Naima lalyoo Jerusalema pelyamano. Pupala katatamanopa, Akalinya Ikiningi doko prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupanya kinginya maitamopa, dupame baa pyao kumasepengena latami.\wj* \v 19 \wj Dopa latala, baa lamba lao, konjame pyao petala, poko itanya pyao yukuina lao, akali tata waka dupanya kinginya maitami. Dopaka doko, yuu gii tepo dokonya baa sakatatana”\wj* lea. \s1 Jemesapa Jonepa Dolaponya Endangimi Tee Leamo Doko \p \v 20 \x - \xo 20:20 \xt Make 10:35-45\x*Gii dokopa, Sebedi ikiningi dolaponya endangi doko baanya ikiningi dolapo-pipa Jisasa katea dokonya ipupala, baanya enombanya endangi doko luma lakapala, baa-kisa mende tee lea. \v 21 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Nambame embanya aipa pyakapili lao masilyipi?”\wj* lea. Dokopa enda dokome baa lamaiyoo, “Embanya kingdom dokonya, nambanya wane dalaponya mende embanya kingi tolaetena petena lakape. Mende embanya kingi koeyatena petena lakape” lea. \v 22 Dopa leamopa Jisasame yanu pyao, \wj “Nyakamame tee lelyamino doko masala naeyao tee lelyamino. Nambame kapo kenda paleta mendenya nalapo dokonya nyakambame kapa pao natambipi, pande nambame kaimbu kenda paleta mende nyalapo doko nyakambame kapa pao nyetambipi?”\wj* lea. Dopa leamopa dolapome baa lamaiyoo, “Nalimbame kapa pao dopa pitambana” leambi. \v 23 Dopa leambinopa Jisasame dolapo lamaiyoo, \wj “Kiningi, nambame kapo kenda paleta mendenya nalapo dokonya nyakambame natambiaka. Namba kaimbu kenda paleta mende nyalapo doko nyakambame nyetambiaka. Dopaka doko, nambanya kingi tolaetena petena lapenge dokopa, nambanya kingi koeyatena petena lapenge dokopa, dolapo nambanya kalai daa. Nambanya Takange dokome pititambina lao depa latae endakali dolapo pititambina”\wj* lea. \v 24 Pii doko sepala, disaipolo akalita dutupame kaiminingi lapoma dolapo imbu kaeyami. \v 25 \x - \xo 20:25 \xt Luku 22:25-27\x*Dopa piaminopa, Jisasame disaipolo dutupa epena latala lao pituu, \wj “Akali tata waka dupanya isingi akali dupame isoo katengema endakali dupa kandanya palyetala, dokaita alyasale joo katengema doko nyakamame kandengema. Akali tata waka dupanya akali andake dupame nyakamanya pii wata-minekena lao kandatae paengema doko nyakamame kandengemaka.\wj* \v 26 \x - \xo 20:26 \xt Matyu 23:11; Make 9:35\x*\wj Dopaka doko, nyakamanya kainanya mana dopale dupa naseta. Nyakamanya mende akali andake katapuli lao maseteno doko, baa nyakamanya kalai akali katapenge.\wj* \v 27 \wj Nyakamanya mende enomba nyoo katapuli lao maseteno doko, baa nyakamanya kendemane katapenge.\wj* \v 28 \wj Dopaka pyoo, Akalinya Ikiningi dokome baanya kalai pyekena lao naepea. Baame endakali dupanya kalai pyakamaiyoo, baa kumata dokome endakali longo sambao nyalanya epeana”\wj* lea. \s1 Lenge Monda Mendalaponya Lenge Auu Pisakamaiyamo Doko \p \v 29 \x - \xo 20:29 \xt Make 10:46-52; Luku 18:35-43\x*Dokaita Jeriko yakinatala peaminopa, endakali kambu andake mendeme baa watao peami. \v 30 Dokopa akali lenge monda lapoma kaitini lemba dokonya peteambi. Jisasa ipao pelyamo leami doko akali dolapome sepala wii lao, “Kamongo, Dapita Ikiningi, embame nalimba kondo kaeyapoko!” leambi. \v 31 Dopa leambinopa, endakali kambu dokome dolapo pii kaena lao pyalanya leami. Dopa leaminopapi, akali dolapome etete puu lao wii lao, “Kamongo, Dapita Ikiningi, embame nalimba kondo kaeyapoko!” leambi. \v 32 Dopa leambinopa Jisasa katapala, akali dolapo epena latala lamaiyoo, \wj “Nambame nyakambanya aipa pyakapili lao masilyambipi?”\wj* lea. \v 33 Dokopa akali dolapome baa lamaiyoo, “Kamongo, nalimba lenge auu pyoo tambuli lao masilyambanona” leambi. \v 34 Dopa leambinopa, Jisasame akali dolapo kondo kaeyapala, baanya kingimi dolaponya lengenya watandalu peteamopa, lapota auu pyoo lenge talu petala, baa watao peambi. \c 21 \s1 Jisasa Baa Kiŋi Joo Jerusalema Peamo Doko \p \v 1 \x - \xo 21:1 \xt Make 11:1-11; Luku 19:28-40; Jone 12:12-19\x*Dokaita pao Jerusalema tengesa, Olipimanda dokonya taono Betepasa pyakalyetala, Jisasame disaipolo lapoma wambao pena lea. \v 2 Pena latala dolapo lamaiyoo, \wj “Yuu yakane nyakambanya enombatena silyamo dokonya pupa. Pao pyakamalu pitambinopa, dongi matakai mende ŋaŋa-pipa anjetae katatamopa kanjambinona, nyakambame dolapo lapota tata lao minao ipupape.\wj* \v 3 \wj Endakali mendeme nyakamba pii mende langia-kandeno dokopa, nyakambame lao pituu, ‘Kamongome kalai mende dongi dalapome pipenge jilyamona’ lapape. Dopa lalu pitambinopa, dongi dolapo minao ipupale lao baame kaeyalapomona”\wj* lea. \v 4-5 \x - \xo 21:4-5 \xt Sak 9:9\x*Pia dutupa pitaka pitana lao propeta mendeme lao pituu, “Saeyone wanenge dupa lamaiyoo, ‘Nyakamanya kiŋi doko dongi mendenya pituu, akali kenge nasingi mende joo nyakama kalyamino dokonya epelyamo. Baa dongi ŋaŋa mendenya pituu epelyamona kanjepa’ lao lamaiyepape” lapae singi doko angi jia. \v 6 Dokopa disaipolo dolapo pupala Jisasame pina leamoli piambi. \v 7 Dopa petala, akali dolapome dongi matakai doko ŋaŋa-pipa minao epeambi. Ipupala dolaponya yonge pee kisa pingi dolapo lyokanya dongi dolaponya maitanya setapeambinopa, Jisasa pyakalyetala petea. \v 8 Pituu peamopa, endakali kambu andake dokome nyakamanya yonge pee kisa pingi dupa kaitini dokonya kuiyami. Yangi dupame ita wangya yakane dupa kepao nyepala kaitini dokonya kuiyamiaka. \v 9 \x - \xo 21:9 \xt Sam 118:25-26\x*Dokopa endakali kambu dupa wambata maita pyata pyoo pao pituu, puu lao wii lao, “Dapita Ikiningi doko mambo pilyamano. Kamongonya kengenya epelyamo akali dake Goteme auu pisetae! Etete ketae kaiti-kisa katenge Gote doko mambo pilyamanona” leami. \fig Olipimanda dokonya katao Jerusalema kandamenge doko (Matyu 21:1)|alt="Mount of Olives & Jerusalem" src="LB00352B.TIF" size="col" loc="21:1" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="21:1" \fig* \p \v 10 Jisasa Jerusalema pyakameamopa, siti dokonya tange endakali dupa pitaka walu lao kyakapala lao pituu, “Akali dake apipi?” leami. \v 11 Dopa leaminopa endakali kambu dupame lao pituu, “Akali dake baa Jisasa. Baa yuu Galali dokonya taono Nasarete tange propeta dokona” leami. \s1 Lotuu Anda Nee Nyetae Kamapu Dokonya Maketa Daa Leamo Doko \p \v 12 \x - \xo 21:12 \xt Make 11:15-19; Luku 19:45-48; Jone 2:13-22\x*Gotenya lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya Jisasa pyakamatala, maketa setao kateamipi, sambao kateamipi, dupa pitaka watao pia. Dopa petala, muni aloo pingima dupanya tokopi, yaka maiyolee maketa setao petengema dupanya tokopi, dupa minatala kapilyia. \v 13 \x - \xo 21:13 \xt Ais 56:7; Jer 7:11\x*Dopa petala baame dokaita lamaiyoo, \wj “ ‘Nambanya anda doko loma singi anda latamina’ lao pepa pyapae silyamo. Dopaka doko, nyakamame nambanya anda doko pake nenge dupanya yalo pingi panda jetelyaminona”\wj* lea. \p \v 14 Jisasa baa lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya kateamopa, moko takyepaepi, lenge mondapi dupa epeami. Epeaminopa dokaitanya yaina dupa baame mee jakamaiya. \v 15 Dopa piamopa, wane koo dupame lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya katao puu lao wii lao, “Dapita Ikiningi doko mambo pilyamanona” leami. Dokopa pii leami dupa sepa, Jisasame kalai paka pipae pia dupa kandata petala, prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupa imbu kaeyami. \v 16 \x - \xo 21:16 \xt Sam 8:2\x*Imbu kaeyapala dokaitame Jisasa lamaiyoo, “Wane koo dupame lelyamino dupa embame silyipi?” leami. Dopa leaminopa baame yanu pyao, \wj “Nambame silyo. ‘Wane koopi, ŋaŋa andu nengepi, dupame kambumi emba mambo pyataminopa lao embame depa lanya seteena’ lao pepa pyapae singi doko nyakamame yuu mendaipi mende itaki napiamipi?”\wj* lea. \v 17 Dopa latala baame dokaita yakinatala, siti dokonya kamaka pyakalyetala, Betani pao palea. \s1 Piki Ita Mende Sapuina Leamo Doko \p \v 18 \x - \xo 21:18 \xt Make 11:12-14\x*Yongama wamba, Jisasa Jerusalema pilyoo pituu, baa lopo kaeya. \v 19 Dokopa piki ita mende kaitini lembasa kateamo kandatala, baa ita tenge dokonya pea. Pupala kandeamopa, ita doko dii nalyoo yoko iki pyoo katea. Dokopa baame piki ita doko lamaiyoo, \wj “Tanga-tangapi embame dii mende dee namanditina”\wj* lea. Dopa lalu piamopa piki ita doko sapuiya. \v 20 \x - \xo 21:20 \xt Make 11:20-24\x*Sapuiyamo doko kandatala, disaipolo dupa walu leami. Walu latala lao pituu, “Piki ita dake aipa petala pupae lao sapuilyape?” leami. \v 21 \x - \xo 21:21 \xt Matyu 17:20; 1 Kor 13:2\x*Dopa leaminopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nambame nyakama kiningi langilyo: Nyakama mona lapo palya naeyao Gote tungi pyatamino doko, nambame piki ita dake pilyoli pyoo nyakamame pitami. Nyakamame doko iki pyaa naeyatami. Nyakamame yuu manda dake lamaiyoo, ‘Emba sakatatala, solowatanya pyakala puu’ lataminopa, kiningi doko solowatanya pyakala pataka.\wj* \v 22 \wj Dopana, nyakamame Gote tungi pyatala, dopale mende dina lao loma setami dupa pitaka nyetamina”\wj* lea. \s1 Apimi Emba Kyeto Diape Lao Tipa Piamino Doko \p \v 23 \x - \xo 21:23 \xt Make 11:27-33; Luku 20:1-8\x*Jisasa lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya pyakamatala, endakali dupa mana lamaiyoo katea. Dokopa prisa mupapi, Juumanya isingi akalipi, dupa ipupala baa tipa pyoo, “Embame kalai pilyino datupa, kyeto aipale mendeme pilyi? Kyeto doko apimi emba diape?” leami. \v 24 Dokopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nambame nyakama tipa mende pitoaka. Nyakamame yanu pyakatamino doko, nambame kalai datupa kyeto dopale mendeme pilyona lao nyakama langitoo:\wj* \v 25 \wj Joneme kaimbu piamo doko, apimi pina leamopa pia? Kaiti-kisa katao Goteme pina leape, pande endakalimi pina leamipi?”\wj* lea. Dokopa dokaitame nyakama-lapo laloo pyoo, “ ‘Joneme kaimbu piamo doko, kaiti-kisa katao Goteme pina leana’ latamano doko, baame naima langyoo, ‘Aipuma nyakamame Jonenya pii doko kiningina lao masala naeyamipi?’ laapomo. \v 26 Dopaka doko, endakali kambu pyao kalyamino dupa pitakame Jone baa propetana lao masingima dokonya, ‘Endakalimi pina leamina’ laanya naima paka pyumuna” leami. \v 27 Dopa latala dokaitame Jisasanya pii yanu pyakamaiyoo, “Naimame masala naelyamanona” leami. Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame kalai pilyo datupa kyeto dopale mendeme pilyona lao nyakama langya naeyatoakana”\wj* lea. \s1 Wane Lapomanya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 28 \wj “Nyakamame aipa lao masilyami? Akali mendeme wane lapoma mandea. Takange dokome wane mupa doko lamaiyoo, ‘Indupa emba nambanya waene ee dokonya kalai pyaa puu’ lea.\wj* \v 29 \wj Dopa leamopa wane mupa dokome yanu pyao, ‘Namba napatoana’ lea. Dopa leamoaka doko, maitakao baa mona aloo petala pea.\wj* \v 30 \wj Dokopa takange doko wane kole doko katea dokonya pupala dopaka lamaiya. Dopa lamaiyamopa baame lao pituu, ‘Apane, namba patoana’ lea. Dopa leaka doko, baa angi napea.\wj* \v 31-32 \x - \xo 21:31-32 \xt Luku 3:12; 7:29-30\x*\wj Wane dolaponya andukumi takangenya masiali piape?”\wj* lea. Dokopa dokaitame baa lamaiyoo, “Wane mupa dokomena” leami. Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Joneme mana tolatae dupa leamopa, nyakamame kiningina lao masala naeyami. Dopaka doko, takisa nyingipi, enda muni nyoo akali nyala paengepi, dupame Jonenya pii dupa kiningina lao masiaminopa, nyakamame kandeami. Dopaka doko nyakamame kandatala, nyakama mona aloo petala baanya pii dupa kiningina lao masala naeyami. Tenge dokonya, takisa nyingipi, enda muni nyoo akali nyala paengepi, dupa Gotenya kingdom dokonya wambao puminopa, nyakama napelyaminona lao nambame nyakama kiningi langilyona”\wj* lea. \s1 Waene Ee Isingi Dokonya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 33 \x - \xo 21:33 \xt Make 12:1-12; Luku 20:9-19\x*\x - \xo 21:33 \xt Ais 5:1-2\x*\wj “Kongali pii mende apata lelyona salapape: Anda tange mendeme yuu mende kakopatala, waene ee pokea. Pokatala dii lyao waene ipange nyalanya dii dupa indyepenge yuli mende tombao wasia. Wasetala ee doko kandao isoo pitipenge anda ketae mende pia. Dopa petala baame waene dii mendatupa tange nyepengena lao, ee pokenge akali mendatupa lamaitala, ee doko isoo katekena lea. Dopa latala baa yuu londati mendenya pao katea.\wj* \v 34 \wj Waene wambu pingi gii doko tengesa piamopa, baanya kalai akali mendapu ee isakamaingi dupa kateami dokonya pupala, waene dii baa nyepenge dupa lyao peekena lao nyala pena lea.\wj* \v 35 \wj Kalai akali dupa pateaminopa, ee isakamaingi dupame baanya kalai akali dupa minatala, mende pyao indyepa, mende pyao kumaseta, mende kaname pyapa piami.\wj* \v 36 \wj Dopa peteaminopa, ee tange dokome kalai akali longo mendapu apata pena leaka. Dokaita pateaminopa, ee isakamaingi dupame wamba peami dupa-kisa piamiliaka piami.\wj* \v 37 \wj Maitakao baame lao pituu, ‘Nambanya ikiningi doko anda-anda semaiyaminona’ latala, baa pena lea.\wj* \v 38 \wj Pena lateamopa wane doko epeamo kandatala, ee isakamaingi dupame nyakama-lapo laloo pyoo, ‘Wane dakeme takangenya moeya dupa nyepengena, moeya dupa naima nyetamana, baa pyao kumasemana ipupa’ leami.\wj* \v 39 \wj Dopa latala, wane doko minatala waene ee dokonya kamalya pyale latala pyao kumasiami.\wj* \v 40 \wj Dopa piami dokonya, waene ee tange doko ipupala, ee isakamaingi dokaita aipa pitape?”\wj* lea. \v 41 Dopa leamopa dokaitame baa lamaiyoo, “Baame akali koo dokaita etete tanda maitala pyao kumaseta. Dopa petala, waene dii wambu pingi gii dokonya waene dii dupa lyao baa tange peakataminopa lao, waene ee doko akali waka mendapuame isoo katekena lao maitana” leami. \fig Kandao isoo pitipenge anda ketae mende (Matyu 21:33)|alt="watchtower in vineyard" src="LB00104B.TIF" size="col" loc="21:33" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="21:33" \fig* \p \v 42 \x - \xo 21:42 \xt Sam 118:22-23\x*Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “ ‘Anda pingi dupame anda pipenge kana mende koeyapae-lamo latala yakineami doko kana mupa jetelyamo. Kana mupa jetelyamo doko Kamongome pipya dokonya, naimame eteteaka auu kaeyao sanya kandelyamanona’ lao Gotenya pii pepa pyapae singi dupanya pyapae singi doko yuu mendaipi mende nyakamame itaki napiamipi?\wj* \v 43 \wj Nambame nyakama langilyo: Goteme baanya kingdom doko nyakamame isakala naeyalapale lao daa latala, kingdom dokonya dii mandena lao kalai pitami akali tata mendeme isoo katekena lao maita.\wj* \v 44 \wj Endakali mende kana doko-kisa pyakatamo doko, kuli dupa lakao koeyata. Kana doko endakali mende-kisa ipao setamo doko, endakali doko indyoo koeyatakana”\wj* lea. \p \v 45 Dokopa prisa mupapi, Parasipi dupame kongali pii dupa nyakama lao lalumuna lao sepala, \v 46 baa anjemana lao kaitini kutiami. Kutiamiaka doko, endakali kambu dupame Jisasa baa propetana lao masiaminosa, paka kaeyapala kaeyami. \c 22 \s1 Enda Kelyao Nee Andake Yangeana Lao Kongali Leamo Doko \p \v 1-2 \x - \xo 22:1-2 \xt Luku 14:15-24\x*Jisasame kongali pii mendapu deaka dokaita lamaiyoo, \wj “Kingdom kaiti-kisa singi doko dapale: Kiŋi mendenya ikiningi doko enda kelyeamopa, takangeme nee andake mende yangakamaiya.\wj* \v 3 \wj Yangatakamai kiŋi dokome endakali epena latae dupa baanya kalai akali dupame lanyala pena lea. Dopa lateamopa, dokaita pupala nee nala epena lao nee napenge latae dupa lamaiyaminopa, dokaita daa leami.\wj* \v 4 \wj Dopa leaminosa, baame kalai akali waka mendatupa pena latala lao pituu, ‘Endakali nee napenge latae dupa lamaiyoo, “Kao maipapi, kao andapaepi dupa pyapalamo. Dupa pitaka depa latae sepelyamona, nyakama nee nala ipupa” lapape’ lea.\wj* \v 5 \wj Dokopa kalai akali dupame dopa lamaiyamiaka doko, endakali nee napenge latae dupame pii nepatala, dokaitanya masiamili pyoo, mende baanya eenya pea, mende baanya bisinisa pyaa pea.\wj* \v 6 \wj Yangimi kalai akali dupa minatala, mana koo minao pyao kumasiami.\wj* \v 7 \wj Dopa piami doko kiŋi dokome sepala, baa imbu kaeya. Imbu kaeyapala baanya amii dupa pena leamopa, dupame baanya kalai akali pyao kumasiami endakali dupa pyao kumasetala, dupanya siti doko yangeami.\wj* \v 8 \wj Dokopa kiŋi dokome baanya kalai akali dupa lamaiyoo, ‘Nambanya nee andake doko depa latae sepelyamoaka doko, nee napenge latae endakali dupa kooma-lamo.\wj* \v 9 \wj Dopana, nyakama kaitini kembo dupanya pupala, endakali kandatami dupa pitaka nee andake dakenya nala epena lamaiyepape’ lea.\wj* \v 10 \wj Dopa lateamopa, kalai akali dokaita kaitini kembo dupanya pupala, endakali koopi, epepi kandeami dupa pitaka laminao ipao kambu piaminopa, nee andake napenge panda doko tumbia.\wj* \p \v 11 \wj “Tumbao peteami dokonya kiŋi doko ipupala endakali dokaita kandeamopa, akali mende yonge pee enda kelyengesa pingi doko napyoo peteamo kandea.\wj* \v 12 \wj Kandatala kiŋi dokome baa lamaiyoo, ‘Kaimii, embanya yonge pee enda kelyengesa pingi doko napyene-lamo doko, emba aipa petala dakenya epepe?’ lea. Dopa leamopa akali dokome pii mende nalea.\wj* \v 13 \x - \xo 22:13 \xt Matyu 8:12; 25:30; Luku 13:28\x*\wj Dokopa kiŋi dokome baanya kalai akali dupa lamaiyoo, ‘Akali dakenya kingi mokopi dupa yaki petala, baa nyoo kamalya iminjetae dokonya pyale lapa. Panda dokonya endakali dupa ee lao, nenge giti-gato lao nao katatamina’ lea.\wj* \v 14 \wj Salapape! Goteme endakali longo epena lengeaka doko, baame endakali kuki yapao nyingina”\wj* lea. \s1 Takisa Dupa Sisa Maipengepe Daape Lao Tipa Piamino Doko \p \v 15 \x - \xo 22:15 \xt Make 12:13-17; Luku 20:20-26\x*Dokopa Jisasame pii mende kopeta latamopa baa minamana latala, Parasi dupa pupala pii lao kambuiyami. \v 16 Kambutala Parasi dupame nyakamanya disaipolo mendapupi, Erote tata mendapupi, dupa Jisasa katea dokonya pena leami. Akali dupa pupala baa lamaiyoo, “Mana Lenge, embame endakali mende mona setapala, mende maka kaeyala naenge. Endakali kenge singipi, nasingipi dupanya mendeme emba mende latamini-lao paka nakaeyao, kiningi pii doko lao, Gotenya mana dupa tolao mana lengena lao naimame masilyamano. \v 17 Dopana, embame aipa lao masilyi? Sisa doko takisa maipengena lao loome latae singipi, nasingipi?” leami. \v 18 Dopa leaminopa, Jisasame dokaitanya koo kalai pimana lao masiamino doko kandatala, baame lao pituu, \wj “Nyakama mana tolatae miningi manemane pingima dupame aipuma namba makande pilyami?\wj* \v 19 \wj Takisa maipenge muni konde mende nambame kandatoo panalapa”\wj* lea. Dokopa dokaitame muni konde mende nyoo ipateaminopa, \v 20 Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Muni konde dokonya apinya lenge-lyaapi, kengepi dupa kalyape?”\wj* lea. \v 21 Dopa leamopa dokaitame baa lamaiyoo, “Sisanya kalyamona” leami. Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Sisanya dupa Sisa tange maiyakamaiyepape. Gotenya dupa Gote tange maiyakamaiyepape”\wj* lea. \v 22 Pii doko sepala, dokaita paka kaeyao walu latala, baa yakinatala peami. \s1 Endakali Kumapae Dupa Sakatatami Dokonya Sadyusi Dupame Tipa Piamino Doko \p \v 23 \x - \xo 22:23 \xt Make 12:18-27; Luku 20:27-40\x*\x - \xo 22:23 \xt Ap 23:8\x*Endakali kumapae dupa sakatala naeyatamina lengema, Sadyusi dupa gii dokopaka Jisasa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, \v 24 \x - \xo 22:24 \xt Diut 25:5\x*“Mana Lenge, Mosesame lao pituu, ‘Akali mendeme wane manja naeyao kumatamo doko, baanya kaiminingi dokome enda walyakae doko pisetala, kaiminingi dokonya lao wane manjakamaipengena’ lea-pyaa. \v 25 Dopana, kaiminingi kalange naima-pipa kateama. Kaiminingi mupa doko enda nyepala, wane manja naeyao baa kumia. Kumateamopa, kaiminingi lapo dokome enda walyakae doko pisetala, \v 26 wane manja naeyaowaka baa kumia. Kaiminingi tepo dokome enda walyakae dokoaka pisetala, wane manja naeyaowaka baa kumia. Kaiminingi kalange dutupa pitakame enda walyakae dokoaka pisetala, wane manja naeyaowaka dutupa kumiami. \v 27 Dutupa pitaka kumao ete dokonya, enda doko kumiaka. \v 28 Kaiminingi kalange dutupa pitakame enda mendai dokoaka nyiamino dokonya, endakali kumapae dupa sakatatami gii dokopa enda doko apinya jetape?” lao tipa piami. \p \v 29 Dokopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nyakamame Gotenya pii pepa pyapae singi doko masala naeyao, Gotenya kyeto doko masala naeyaowaka pingima dokonya, nyakamame kopeta lelyamino.\wj* \v 30 \wj Endakali kumapae dupa sakatatami gii dokopa, akali dupa enda nyala naeyao, wanaku dupa akali nyala paa naeyao, Gotenya enjele kaiti-kisa katenge dupa katengemali pyoo katatami.\wj* \v 31 \wj Endakali kumapae dupa sakatatami dokonya, Goteme nyakamanya pii lanya setekeamo dake itaki napiamipi?\wj* \v 32 \x - \xo 22:32 \xt Eks 3:6\x*\wj Goteme lao pituu, ‘Abraamepi, Aisakepi, Jekopepi dutupanya Gote doko nambana’ lea. Gote baa kumapae dupanya Gote daa. Baa saka katenge dupanya Gotena”\wj* lea. \v 33 Dopa leamopa, endakali kambu piami dupame Jisasanya mana leamo dupa sepala, walu lao paka kaeyami. \s1 Mosesanya Loo Dupanya Mupa Doko \p \v 34 \x - \xo 22:34 \xt Make 12:28-34; Luku 10:25-28\x*Jisasame Sadyusi dupa pii nalena lao, etete auu pyoo yanu pyakamaiyamo sepala, Parasi dupa Jisasa katea dokonya ipao kambu piami. \v 35-36 Kambu piaminopa, looya mendeme Jisasa makande pyoo, “Mana Lenge, Mosesanya loo dupanya anduku etete andakepe?” lao tipa pia. \v 37 \x - \xo 22:37 \xt Diut 6:5\x*Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “ ‘Embanya monapi, embanya imambupi, embanya masingipi, dutupa pitakame embanya Kamongo Gote doko auu kaeyape.’\wj* \v 38 \wj Loo doko etete andake-kisa mupa doko.\wj* \v 39 \x - \xo 22:39 \xt Lep 19:18\x*\wj Loo lapo pyoo dake dopaleaka: ‘Emba tange auu kaengeli pyoo, embanya patali maki dupa auu kaeyape.’\wj* \v 40 \wj Mosesanya loo dupapi, propeta dupame pepa piami dupapi, dupa pitaka loo lapoma dolaponya koko palelyamona”\wj* lea. \s1 Kraisa Doko Baa Apinya Ikiningipi Lao Jisasame Tipa Piamo Doko \p \v 41 \x - \xo 22:41 \xt Make 12:35-37; Luku 20:41-44\x*Parasi dupa kambu pyatae kateaminopa Jisasame dokaita tipa pyoo, \v 42 \wj “Nyakamame Kraisa doko apina lao masilyami? Baa apinya ikiningipi?”\wj* lea. Dopa leamopa dokaitame lao pituu, “Baa Dapitanya ikiningina” leami. \v 43 Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Spirita dokome masepae maiyamopa, Dapitame kaitini andukunya-kaita Kraisa doko Kamongona lea?\wj* \v 44 \x - \xo 22:44 \xt Sam 110:1\x*\wj Dapitame dapa lea: ‘Kamongome nambanya Kamongo doko lamaiyoo, “Emba nambanya kingi tolaetena piti. Dokonya pititinopa, nambame embanya yandapipi dupa embanya moko setenge toko jina latona” leana’ lea.\wj* \v 45 \wj Dapitame Kraisa doko Kamongona lea-lumu doko, kaitini andukunya-kaita Kraisa doko Dapitanya ikiningipi?”\wj* lea. \v 46 Dopa lateamopa, endakali mendeme Jisasanya pii doko kapa pao yanu pyapenge nanjia. Gii dokonya pituu, endakali mendaipi mendeme baa pii mende dee tipa pyaanya paka kaeyami. \c 23 \s1 Mosesanya Loo Mana Nyepaepi Parasipi Dupa Koeyatamina Leamo Doko \p \v 1 Jisasame endakali kambu piamipi, baanya disaipolopi dupa lamaiyoo, \v 2 \wj “Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi dupame Mosesanya panda nyoo mana lengema.\wj* \v 3 \wj Dopana, dupame wata-minalapape latami dupa pitaka nyakamame wata-minalapape. Dopaka doko, dupame mana lelyaminoli pyoo, nyakama tange wata-minala naengemana, dupanya mana minilyamino dupa nyakamame minala naeyalapape.\wj* \v 4 \x - \xo 23:4 \xt Luku 11:46\x*\wj Kenda lekeleke tao sepenge dupa dupame yaki petala, endakali dupanya lataiyanya nyoo setakamaingima. Dopaka doko, nyakamanya kingi kondeme kukipi mende kenda dupa minao ema pimana lao masala naengema.\wj* \v 5 \x - \xo 23:5 \xt Make 12:38-39; Luku 11:43; 20:45-46\x*\x - \xo 23:5 \xt Nambaa 15:38; Diut 6:8; Matyu 6:1\x*\wj Dokaitame kalai pilyami dupa pitaka endakali dupame kandamili lao masoo pingima. Dupame loma salanya pau andakele pyoo wasepae dupa pisoo paengema. Dokaitanya yonge pee kisa pingi dupanya punanya yati pipae londe pyoo anjinya pyandatae dupa pyoo paengemaka.\wj* \v 6 \wj Lotuu anda dupanya lotuu lelyamipi, nee andake nelyamipi, dupanya dokaita enomba nyoaka pitimu laka lao masingima.\wj* \v 7 \wj Maketa dupanya endakali dupame dokaita mambo pyao kingi nyepa, ‘Mana Lenge’ lata pimi laka lao masingimaka.\wj* \v 8 \wj Dopaka doko, Kraisa baa nyakamanya mana lenge mendai iki doko kalyamo. Nyakama dokonya kaiminingi kalyaminona, endakali dupame nyakama ‘Mana Lenge’ lena lao nakalyepape.\wj* \v 9 \wj Gote kaiti-kisa katenge doko iki nyakamanya Takangena, nyakamame isa yuu dakenya endakali mende ‘Takangena’ laa naeyalapape.\wj* \v 10 \wj Kraisa baa nyakamanya akali andake mendai iki doko kalyamona, endakali dupame nyakama ‘Akali Andake’ lena lao nakalyepape.\wj* \v 11 \x - \xo 23:11 \xt Matyu 20:26; Make 9:35; 10:43; Luku 22:26\x*\wj Endakali mende nyakamanya kalai akali katatamo doko, baa akali andake mende katatamosa pita.\wj* \v 12 \x - \xo 23:12 \xt Luku 14:11; 18:14\x*\wj Endakali mendeme baa tange kenge minalyetamo doko, Goteme baanya kenge doko minanata. Endakali mendeme baa tange kenge minanatamo doko, Goteme baanya kenge doko minalyeta.\wj* \fig Loma salanya pau andakele pyoo petae doko akali mendeme pisilyamo. Pau dokonya Gotenya pii pepa pyatae mendatupa palenge. (Matyu 23:5)|alt="man wearing phylactery" src="HK00274B.TIF" size="col" loc="23:5" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="23:5" \fig* \p \v 13 \wj “Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi, nyakama mana tolatae miningi manemane pingima dupa koeyatami. Nyakamame enda walyakae dupa minakasetala, yuu andapi dupa nyingima. Endakali waka dupame nyakama epena lao masina latala, loma londe pyoo singima. Tenge dokonya, nyakama kenda etete andake nyetami.\wj* \p \v 14 \x - \xo 23:14 \xt Luku 11:52\x*\wj “Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi, nyakama mana tolatae miningi manemane pingima dupa koeyatami. Kingdom kaiti-kisa singi dokonya nyakama kolandala naengema dupame endakali mendapu kolandalanya pimi dupa kolandala naena lao kaita pai lelyamino.\wj* \p \v 15 \wj “Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi, nyakama mana tolatae miningi manemane pingima dupa koeyatami. Nyakamame endakali mende nyakamanya disaipolo nyemana lao kutao, solowata yangitena pata, yuu waka dupanya pata pingima. Kutao nyilyami endakali dokome nyakama ita minao, ele panda koo dokonya mana dupa minina lao mana lengema.\wj* \p \v 16 \wj “Nyakama lenge monda dupame endakali waka kii miningima dupa koeyatami. Nyakamame dapa lengema: ‘Endakali mendeme baanya pii dupa kyeto tasalanya lotuu anda nee nyetae doko kenge latala, kiningi etete mende pitona latala napitamo doko yakaka. Dopaka doko, endakali mendeme baanya pii dupa kyeto tasalanya lotuu anda nee nyetae dokonya golome wasepae singi dupa kenge latala, kiningi etete mende pitona lata dokome kaeyala naeyao latali pipengena’ lengema.\wj* \v 17 \wj Nyakama kyakaenge lenge monda! Anduku etete andake? Golome wasepae dupape, pande golome wasepae dupa auu pisingi lotuu anda nee nyetae doko?\wj* \v 18 \wj Nyakamame dapa lengemaka: ‘Endakali mendeme baanya pii dupa kyeto tasalanya lotuu anda nee nyetae dokonya alta doko kenge latala, kiningi etete mende pitona latala napitamo doko yakaka. Dopaka doko, endakali mendeme baanya pii dupa kyeto tasalanya alta ketae dokonya opaa seta mende kenge latala, kiningi etete mende pitona lata dokome, kaeyala naeyao latali pipengena’ lengema.\wj* \v 19 \wj Nyakama kyakaenge lenge monda! Anduku etete andake? Opaa dupape, pande opaa dupa auu pisingi alta doko?\wj* \v 20 \wj Endakali mendeme baanya pii dupa kyeto tasalanya alta doko kenge latala, kiningi etete mende pitona latamo doko, opaa alta ketae dokonya seta dupa apata lao lata.\wj* \v 21 \wj Endakali mendeme baanya pii dupa kyeto tasalanya lotuu anda nee nyetae doko kenge latala, kiningi etete mende pitona lata dokome, lotuu anda nee nyetae dokonya katenge Gote doko apata lao lata.\wj* \v 22 \x - \xo 23:22 \xt Ais 66:1; Matyu 5:34\x*\wj Endakali mendeme baanya pii dupa kyeto tasalanya kaiti-kisa doko kenge latala, kiningi etete mende pitona lata dokome, Gote petenge toko dokopa, toko dokonya petenge Gote dokopa, dolapo apata lao lataka.\wj* \p \v 23 \x - \xo 23:23 \xt Lep 27:30; Luku 11:42\x*\wj “Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi, nyakama mana tolatae miningi manemane pingima dupa koeyatami. Nyakamame takaepi, mondaipi, itamaiyapi dupa malu akalita mokosoo setapala, dutupanya malu mendai Gote maingima. Dopa pingimaka doko, mana epeme endakali tolasingipi, kondo kaengepi, Gote tungi pingipi, loo andake dutupa nyakamame wata-minala naengema. Nyakamame loo dutupa wata-minao katao, loo waka dupa yakinala naeyapenge.\wj* \v 24 \wj Nyakama lenge monda dupame endakali waka dupa kii miningima. Nyakamame kapo mendenya pongena mende koko silya doko nyoo nepatala, kamele mende nyoo nenge-kaita goe lengema.\wj* \p \v 25 \x - \xo 23:25 \xt Luku 11:39-41\x*\wj “Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi, nyakama mana tolatae miningi manemane pingima dupa koeyatami. Wakamanya oapi dupa tolao nyingi dokopa, mana koo miningi dokopa, dolapome nyakamanya mona andaka tumbatae kalyamopa, nyakamanya kapopi, pelesapi, ketaetena iki wasa pyatala, kokotena wasa napingima.\wj* \v 26 \wj Nyakama Parasi dupa lenge monda! Nyakamame wambao kapopi, pelesapi, dupa koko wasa pyapenge. Dopa pitaminopa, ketaetena wasa pyatae katata.\wj* \p \v 27 \x - \xo 23:27 \xt Luku 11:44; Ap 23:3\x*\wj “Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi, nyakama mana tolatae miningi manemane pingima dupa koeyatami. Endakali malunya ketae auu pilyamopa, malu koko endakali kuli akipi aiyame tumbatae katenge dopale nyakama kalyamino.\wj* \v 28 \wj Dopaleaka joo, nyakamanya yongeme mana tolatae minilyaminopa, endakali dupame nyakama tolataena lengema. Dopaka doko, nyakamanya mona andaka mana epe miningi manemane pingipi, loo yalengepi, dupa tumbatae kalyamo.\wj* \p \v 29 \x - \xo 23:29 \xt Luku 11:47-51\x*\wj “Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi, nyakama mana tolatae miningi manemane pingima dupa koeyatami. Propeta kumiami dupanya malunya nyakamame anda petakamai, endakali tolatae kumiami dupanya malu dupa yati pisingima.\wj* \v 30 \wj Dopa pyoo pituu nyakamame dapa lengema: ‘Naimanya yumbange kateami gii dokopa naima kateamali doko, yumbange dupame propeta dupa pyao kumasiaminopa, naimame yumbange dupa nisala naeyamalina’ lengema.\wj* \v 31 \wj Nyakamame dopa lelyamino dokome, nyakama propeta dupa pyao kumasiami akali dupanya mandipaena lao panelyamo.\wj* \v 32 \wj Dopana, nyakamanya yumbange dupame kalai piami doko nyakamame indupa pyoo etasalapape.\wj* \v 33 \x - \xo 23:33 \xt Matyu 3:7; 12:34; Luku 3:7\x*\wj Nyakama koo kanopatonya mandipae! Goteme endakali dupa-kisa tenge setapala, ele panda koo dokonya watao pyandata doko nyakamame aipa petala wanditami?\wj* \v 34 \wj Nambame propetapi, masepae singi akalipi, mana nyepae akalipi dupa nyakamanya kainanya epena lato. Dopa latopa, yangi dupa nyakamame pyao kumasetami. Yangi dupa pyao poko itanya yukutami. Yangi dupa nyakamanya lotuu anda dupanya konjame pyatami. Yangi dupa nyakamame taono mendenya pituu, mendenya watao paeyao, tanda maiyoo koeyasetami.\wj* \v 35 \x - \xo 23:35 \xt Jen 4:8; 2 Kron 24:20-21\x*\wj Nyakamame dopa pitami dokome, akali tolatae Abele pyao kumasiami gii dokonya pituu, lotuu anda nee nyetae dokopa, alta dokopa, dolaponya kainanya Berekaeya ikiningi Sakaraeya pyanya seteami gii dokonya tuu lao, akali tolatae pyao kumasiami dupa pitakanya taeyoko isa yuu dakenya kai lea dupa pitaka nyakama-kisa ipata.\wj* \v 36 \wj Dopana, nambame nyakama kiningi langilyo: Dokaitanya tenge dupa endakali indupa palelyamino dupa-kisa ipatana”\wj* lea. \s1 Jisasame Jerusalema Lao Ee Leamo Doko \p \v 37 \x - \xo 23:37 \xt Luku 13:34-35\x*\wj “O Jerusalema, Jerusalema! Embanya endakali dupame propeta dupa pyao kumasoo, epena latae endakali dupa kaname pyao kumasoaka katengema. Nambame embanya wane dupa nyoo kambu pyatala, yaka matakaiyame ŋaŋa dupa papa pundipundi yapu nengeli pitoo lao, paa longosa masiopa, dupame tanga leami.\wj* \v 38 \x - \xo 23:38 \xt Jer 22:5\x*\wj Salapape! Nyakamanya anda doko kua kalyamo.\wj* \v 39 \x - \xo 23:39 \xt Sam 118:26\x*\wj ‘Akali mende Kamongonya kengenya epelyamo doko Goteme auu pisetaena’ lao nyakamame latami gii dokopa, nyakamame namba kandatamina lao nambame nyakama langilyona”\wj* Jisasame lea. \c 24 \s1 Lotuu Anda Nee Nyetae Doko Kaluu Nepatamina Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 24:1 \xt Make 13:1-2; Luku 21:5-6\x*Jisasa baa lotuu anda nee nyetae kamapu doko yakinatala peamopa, lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya anda katenge dupa baame kandena lao baanya disaipolo dupame laitaka pyaanya epeami. \v 2 Ipupala laitaka piaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Datupa pitaka kandelyamipi? Nambame nyakama kiningi langilyo: Datupa pitaka dopa petae katena lao kaeyala naenya kaluu nepataminopa, panda dakenya kana mendaipi mende namba-namba petae nakatatana”\wj* lea. \s1 Tanga Pita Dupanya Leamo Doko \p \v 3 \x - \xo 24:3 \xt Make 13:3-13; Luku 21:7-19\x*Jisasa Olipimanda peteamopa, disaipolo dupa elyakalao ipupala baa lamaiyoo, “Embame lelyeno dutupa gii andukupa pita? Embame naima langi. Yuu etapenge gii dokopa, emba ipate gii dokopa, dolaponya kongali aipale mende pitape?” leami. \v 4 Dopa leaminopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Endakali mendeme nyakama minakasetana, kandao kalyepape.\wj* \v 5 \wj Aipumape, endakali longo mendapu nambanya kengenya ipupala lao pituu, ‘Namba Kraisa dokona’ lao endakali longo minakasetami.\wj* \v 6 \wj Dokopa yanda pilyamino lapaepi, yanda ingingi lapaepi, dupa sepala nyakama walu nalalapape. Dopale dupa pitaka ipupenge. Dopaka doko, yuu etapenge gii doko, dokopa ipa naeyata.\wj* \v 7 \wj Akali tata mendeme akali tata mende yanda pimaita, kingdom mendeme kingdom mende yanda pimaita pitami. Yuu mendapuanya titiwali dupa minata, lopo andake dupa sepa, endakali longo-kisa yainame andinyeta pita.\wj* \v 8 \wj Dopa pita dupa pitaka, enda wane manjanya tee pyao maita pingi dopale.\wj* \p \v 9 \x - \xo 24:9 \xt Matyu 10:22\x*\wj “Gii dokopa nyakama anjetala, tanda dyoo pyao kumasina lao maitami. Dopa pitaminopa, nyakamame nambanya kenge doko lao panelyamino latala, akali tata dupa pitakame nyakama imbu kaeyatami.\wj* \v 10 \wj Dokopa endakali longome namba tungi pingi doko yakinatala, nyakama-lapo imbu kaeyao pyaloo petala, yandapipi dupanya kinginya mende mai-mai pitami.\wj* \v 11 \wj Sambo propeta longo mendapu sakatatala, endakali longo kyakasetami.\wj* \v 12 \wj Luiyao loo yalenge mana doko andatamopa, endakali longome endakali auu kaenge mana doko yakinatami.\wj* \v 13 \x - \xo 24:13 \xt Matyu 10:22\x*\wj Dopa pitaminopapi, endakali mende kyeto joo katao, baa etata gii dokonya tuu latamo doko, baa pyoo nyeta.\wj* \v 14 \wj Kingdom kaiti-kisa singi dokonya lao wai pii epe doko yuu dupa pitakanya akali tata dupa pitaka lamaitataminopa, yuu etapenge gii doko ipatana”\wj* lea. \s1 Kenda Etete Koeyapae Dupa Ipatana Leamo Doko \p \v 15-16 \x - \xo 24:15-16 \xt Make 13:14-23; Luku 21:20-24\x*\x - \xo 24:15-16 \xt Dan 9:27; 11:31; 12:11\x*\wj “Lotuu anda nee nyetae koeyasingi, myuku pipae mende ipatana lao propeta Danieleme lea doko, panda nee nyetae dokonya setamopa kandatami gii dokopa, endakali Judia katatami dupa yuu manda dupanya paka pupenge jeta.”\wj* (Pii dake itaki pyate dokome tenge doko kutao nyepe.) \v 17 \x - \xo 24:17 \xt Luku 17:31\x*\wj “Gii dokopa endakali mende baanya anda ketae katata dokome, baanya oapi andakote seta dupa nyalanya isa pyakanala naeyapenge jeta.\wj* \v 18 \wj Endakali mende eenya katata dokome, baanya yonge pee dupa nyalanya pilyala naeyapenge jetaka.\wj* \v 19 \wj Enda wane tongotapi, enda wane andu nengepi, dupa gii dokopa etete kondo pita.\wj* \v 20 \wj Poo lao aiyuu epenge gii mendenyapi, Sambata gii mendenyapi, paka napataminopana nyakama loma soo kalyepape.\wj* \v 21 \x - \xo 24:21 \xt Dan 12:1; Rev 7:14\x*\wj Kenda wamba epea dupa pitaka ita minao, gii dokopa kenda eteteaka andake mende ipata. Yuupa kaitipa dolapo tee pia dokonya pituu, indupa tuu lao, kenda etete andake dopale mende naepea. Tanga-tangapi kenda etete andake dopale mende naipataka.\wj* \v 22 \wj Yuu gii dutupa muu pisala naeyatamo doko, endakali mendaipi mende pyoo nyepae nakatata. Dopaka doko, endakali yapao nyepae dupa masetala, yuu gii dutupa muu piseta.\wj* \v 23-24 \wj Gii dokopa Kraisa manemane pingimapi, sambo propetapi dupa ipupala, Gotenya yapao nyepae endakali dupa apata kyakasetamano nakandenya latala, mirakolo andakepi, kalai paka pipaepi, dupa pitami. Dopana, endakali mendeme nyakama langyoo, ‘Kraisa doko asa kalyamo kanjepa, amasa kalyamo kanjepa’ lea-kandeno doko, kiningi lelyamona lao masala naeyalapape.\wj* \v 25 \wj Tanga pita dupa nambame nyakama wambao langilyona salapape.\wj* \v 26-27 \x - \xo 24:26-27 \xt Luku 17:23-24\x*\wj Yuu-wapaka pilyamopa, tii pipae doko niki pyakaengesa pituu, niki pambengesa tuu lenge dopaka pyoo, Akalinya Ikiningi doko ipata. Dopana, endakali mendeme nyakama langyoo, ‘Kraisa doko endakali napalenge yuu dokonya kalyamona, kanja pupa’ lea-kandeno doko, kanja napupape. Endakali mendeme nyakama langyoo, ‘Kraisa doko anda dakenya andakote pilyamona’ lea-kandeno doko, kiningi lelyamona lao masala naeyalapapeaka.\wj* \v 28 \x - \xo 24:28 \xt Luku 17:37\x*\wj Dopale mende kumapae silya dokonya yaka lakepame dupa kambu pingimana”\wj* lea. \s1 Akalinya Ikiningi Doko Ipatana Leamo Doko \p \v 29 \x - \xo 24:29 \xt Make 13:24-27; Luku 21:25-28\x*\x - \xo 24:29 \xt Ais 13:10; 34:4; Esek 32:7; Joele 2:10,31; 3:15; Rev 6:12-13\x*Jisasame lao pituu, \wj “Yuu gii dutupanya kenda andake dutupa ipao etalu pitamopa, niki doko iminjoo, kana doko tii napyoo, kaitinya bui dupa kondao isa ipao, kaitinya kyeto singi dupa ema-ema pyoaka pita.\wj* \v 30 \x - \xo 24:30 \xt Dan 7:13; Sak 12:10-14; Rev 1:7\x*\wj Dokopa Akalinya Ikiningi doko ipanya kongali mende kaitinya pitamopa, yuunya akali tata dupa pitakame kandatala, yako lao ee latami. Dokopa Akalinya Ikiningi doko baanya kyetopi, tii pipae andakepi dupanya pituu, kaitinya kopa-kisa ipatamopa kandatami.\wj* \v 31 \wj Dokopa trampeta mende puu lao pyatamopa, poo kitomende dutupapi, kaiti lembapi, dupanya baanya enjele dupa pupala, baanya endakali yapao nyepae dupa nyoo kambu pyekena latana”\wj* lea. \s1 Piki Ita-Pipa Makande Pyoo Mana Leamo Doko \p \v 32 \x - \xo 24:32 \xt Make 13:28-31; Luku 21:29-33\x*\wj “Nyakamame piki ita dupanya mana dake nyalapape: Piki ita dupanya mange popo pilya dupa kandatala, paina pyaanya tengesa pilyamona lao nyakamame masingima.\wj* \v 33 \wj Dopana, lelyo dutupa pitaka pitamopa nyakamame kandatala, Akalinya Ikiningi doko lome kambunya ipao tengesa katapelyamona lao masalapape.\wj* \v 34 \wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Endakali indupa palelyamino dupa kumao etala naeyataminopa, lelyo dutupa pitaka pita.\wj* \v 35 \wj Yuupa kaitipa dolapo alu pita. Dopaka doko, nambanya pii dupa alu napitana”\wj* lea. \s1 Kandao Isoo Kalyepape Leamo Doko \p \v 36 \x - \xo 24:36 \xt Make 13:32-37\x*\wj “Dutupa pipenge yuu giipa, awapa dolapo endakali mendeme masala naenge. Enjele kaiti-kisa katengema dupame apata masala naengemaka. Nambanya Takange dokome iki masingi.\wj* \v 37 \x - \xo 24:37 \xt Jen 6:5-8; 7:6-24; Luku 17:26-27\x*\wj Akalinya Ikiningi doko ipanya pita gii dokopa, Noa katea gii dokopa pialiaka pita.\wj* \v 38 \wj Endaki andake dokome pyala naeyamopa, endakali dupa nee endakipi nao, akali dupame enda nyoo, wanaku dupa akali nyala pao pyoo kateami. Dopa pyoo kateaminopa, Noa sipi andaka kolandea gii doko epea.\wj* \v 39 \wj Dupame aipa pitape lao masala naeyao kateaminopa, endaki andake doko ipupala, dokaita pitaka pyao soo pea. Dopa piana, endakali dupa dopaka pyoo katataminopa, Akalinya Ikiningi doko ipata.\wj* \v 40 \x - \xo 24:40 \xt Luku 17:34-35\x*\wj Ipatamo gii dokopa, akali lapoma eenya katatambinopa, dolaponya mende nyepala, mende doko katena kaeyata.\wj* \v 41 \wj Enda lapomame palao wasalanya wita dii takyoo indyoo pititambinopa, dolaponya mende nyepala, mende doko petena kaeyata.\wj* \v 42 \wj Dopa pitana, nyakamanya Kamongo doko gii andukupa ipatape lao nyakamame masala naelyaminona, kandao isoo kalyepape.\wj* \v 43 \x - \xo 24:43 \xt Luku 12:39-48\x*\wj Dake masalapape: Anda tange mendeme pake nenge mende gii dokopa ipapomo lao masiali doko, baanya anda doko kandao isetala, kaluina lao kaeyala naeyali.\wj* \v 44 \wj Dopana, nyakama ambe katatami gii mendepa Akalinya Ikiningi doko ipatana, nyakama apata depa latae kalyepape.\wj* \fig Enda mendalapome palao wasalanya wita dii takyoo indyoo pilyambino. (Matyu 24:41)|alt="women grinding grain" src="LB00133B.TIF" size="col" loc="Matyu 24:41" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Matyu 24:41" \fig* \p \v 45 \wj “Akali andake mendeme kalai akali dupa akali mendeme isina latamopa, dokaita isoo katao, nee napenge gii dokonya nee mokosoo maiyoo katapenge kalai akali masepae epe palenge, pii sakamaingi doko baa api?\wj* \v 46 \wj Baanya akali andake doko ipupala, kalai akali dokome dopa pyoo katata kandatala, baa auu piseta.\wj* \v 47 \wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Akali andake dokome baanya oapi dupa pitaka kalai akali dokomeaka isakao katena lata.\wj* \v 48 \wj Dopaka doko, kalai akali dokome masepae koo nyepala, baanya moname masoo pituu, ‘Nambanya akali andake doko tanga-waka ipatana’ lao masetala,\wj* \v 49 \wj tee pyao baanya kalai akali yango dupa pyapapu, bia nao kyakao paengema dupa-pipa neepi, biapi dupa nao katatamo doko,\wj* \v 50 \wj kalai akali dokonya akali andake doko naipapomo lao masetala, ambe katata gii mendepa ipata.\wj* \v 51 \wj Ipupala akali andake dokome kalai akali koo doko kepapala, mana tolatae miningi manemane pingima dupa katatami panda dokonya katena lata. Panda dokonya endakali dupa ee lao, nenge giti-gato lao nao katatamina”\wj* Jisasame lea. \c 25 \s1 Wanaku Mapukae Akalita Mendatupanya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 1 Jisasame lao pituu, \wj “Kingdom kaiti-kisa singi doko dapale: Gii mendepa akali mendeme baanya enda watapae pyala ipatoo lateamopa, wanaku mapukae akalita mendatupame nyakamanya lama dupa minao baa kandanyemana latala peami.\wj* \v 2 \wj Wanaku mapukae dutupanya yungi masepae epe palenge. Yungi dutupa masepae epe napalenge.\wj* \v 3 \wj Wanaku masepae epe napalenge dutupame nyakamanya lama dupa minao pao pituu, wele wakao mendatupa kamuu namandeami.\wj* \v 4 \wj Wanaku masepae epe palenge dutupame nyakamanya lama dupa minao pao pituu, wele wakao mendatupa kamuu mandyoo peami.\wj* \v 5 \wj Akali enda kelyea doko yapa naepeamosa, wanaku mapukae dutupa lemonguti latala luu paleami.\wj* \v 6 \wj Palipiaminopa, kuka andatombe dokonya wii mende lea dokome lao pituu, ‘Akali enda kelyalamo doko ae epelyamona, nyakama kandanyalapale ipupa’ lea.\wj* \v 7 \wj Dopa leamopa, wanaku mapukae dutupa pitaka sakatatala, nyakamanya lama dupa depa leami.\wj* \v 8 \wj Dokopa wanaku masepae epe napalenge dutupame wanaku masepae epe palenge dutupa lamaiyoo, ‘Naimanya lama datupa konjalanya pilyamona, nyakamanya wele dupanya mendatupa naima dyepa’ leami.\wj* \v 9 \wj Dopa leaminopa, wanaku masepae epe palenge dutupame pii yanu pyakamaiyoo, ‘Wele datupame naimapi, nyakamapi pitaka kapa napapome-lamona, wele salimi lengema dupa-kisa nyakama waka sambala pupa’ leami.\wj* \v 10 \wj Dokopa wanaku dutupa wele sambala pateaminopa, akali enda kelyea doko epea. Epeamopa wanaku depa latae peteami dutupa baa-pipa enda watapae dokonya nee nalanya andakote kolandeami. Kolandateaminopa kaitini doko pai leami.\wj* \v 11 \x - \xo 25:11 \xt Luku 13:25\x*\wj Maitakao wanaku mapukae yangi dutupa ipupala lao pituu, ‘Kamongo, Kamongo, naimanya kaitini lumbakapoko’ leami.\wj* \v 12 \wj Dokopa baame yanu pyao, ‘Nambame nyakama kiningi langilyo: Nambame nyakama nakandengena’ lea.\wj* \v 13 \wj Dopana, Akalinya Ikiningi doko gii andukupa ipatape lao nyakamame masala naelyaminona, nyakama kandao isoo kalyepape”\wj* lea. \fig Lama kaiyepae mende silyamo. (Matyu 25:8)|alt="lamp" src="HK00151B.TIF" size="col" loc="25:8" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="25:8" \fig* \s1 Kalai Akali Tepoma Muni Maiyana Lao Kongali Leamo Doko \p \v 14 \x - \xo 25:14 \xt Luku 19:11-27\x*\wj “Akalinya Ikiningi ipupenge doko, akali mende baa yuu londati mendakaita patoo latala, baanya kalai akali dupa wii lao nyepala, baanya oapi dupa pitaka kandao isoo katekena leamo dopale.\wj* \v 15 \wj Baanya kalai akali dupame mana kandengemali pyoo kalai pyaamino lao akali dokome masetala, muni mendatupa mokosoo maiya. Mende silipa muni yungi maiya. Mende silipa muni lapoma maiya. Mende silipa muni mendai maiya. Maiyu petala baa paanya masia dokonya pea.\wj* \v 16 \wj Pateamopa silipa muni yungi nyia akali dokome pupala, muni dutupame minao kalai petala, silipa muni yungi konda pyoo nyia.\wj* \v 17 \wj Dopaka pyoo, silipa muni lapoma nyia akali dokome silipa muni lapoma konda pyoo nyiaka.\wj* \v 18 \wj Dopaka doko, silipa muni mendai nyia akali doko pupala, baanya akali andake dokonya muni doko yuu koko yuli pia.\wj* \p \v 19 \wj “Yuu gii longo pateamopa, kalai akali dutupanya akali andake doko pilyetala, muni maiya dutupame aipa pyekeamipi lao kanjanya epea.\wj* \v 20 \wj Ipateamopa silipa muni yungi nyia akali dokome yungi konda pyoo minao ipupala lao pituu, ‘Akali Andake, embame namba silipa muni yungi diino dokonya, nambame yungi konda pyoo nyekeona kanda’ lea.\wj* \v 21 \wj Dopa leamopa, baanya akali andake dokome baa lamaiyoo, ‘Emba kalai akali epe dokome, nambame leoli pyoo yaka pyekee-lamo! Muni kuki dio dutupa leoli pyoo, embame auu pyoo isii-lamo dokonya, nambame emba longo isoo kata latoana, embapa nambapa mona setao katambana ipu’ lea.\wj* \v 22 \wj Dokopa silipa muni lapoma nyia akali doko apata ipupala lao pituu, ‘Akali Andake, embame namba silipa muni lapoma diino dokonya, nambame lapoma konda pyoo nyekeona kanda’ lea.\wj* \v 23 \wj Dopa leamopa, baanya akali andake dokome baa lamaiyoo, ‘Emba kalai akali epe dokome, nambame leoli pyoo yaka pyekee-lamo! Muni kuki dio dolapo leoli pyoo, embame auu pyoo isii-lamo dokonya, nambame emba longo isoo kata latoana, embapa nambapa mona setao katambana ipu’ lea.\wj* \v 24 \wj Dokopa silipa muni mendai nyia akali doko apata ipupala lao pituu, ‘Akali Andake, emba akali tomba nelyenopa nambame kandenge. Embame wakamanya ee waingi pokatae dupanya nee yukuu mandenge. Wakamanya ee wai lyandatae dupanya dii lyao mandengeaka.\wj* \v 25 \wj Dopa pingi dokonya namba paka kaeyapala, embanya silipa muni doko nambame yuu koko yuli piona, muni doko dakena kanda’ lea.\wj* \v 26 \wj Dopa leamopa akali andake dokome baanya pii yanu pyakamaiyoo, ‘Emba kalai akali koo, maka-maka kaeyapae-lamo. Nambame wakamanya ee waingi pokatae dupanya nee yukuu mandyoo, wakamanya ee wai lyandatae dupanya dii lyao mandengeaka-lumu doko,\wj* \v 27 \wj wakao mendatupa apata nyema ipatenopa lao, nambanya muni doko beŋenya setakateno!\wj* \v 28 \wj Silipa muni mendai baa-kisa silyamo doko nyepala, silipa muni akalita setelyamo akali doko maiyepa.\wj* \v 29 \x - \xo 25:29 \xt Matyu 13:12; Make 4:25; Luku 8:18\x*\wj Aipumape, longo lao singi endakali doko baa konda pyoo maita. Maitamopa baa-kisa longoaka seta. Dopaka doko, nasingi endakali doko-kisa kuki seta dutupa baa-kisa nasina lao tange nyokonyeta.\wj* \v 30 \x - \xo 25:30 \xt Matyu 8:12; 22:13; Luku 13:28\x*\wj Dopana, nyakamame kalai akali koo-lamo dake kamalya iminjetae dokonya soo pyale lapa. Panda dokonya endakali dupa ee lao, nenge giti-gato lao nao katatamina’ ”\wj* lea. \s1 Endakali Dupa Pitaka Yapatana Leamo Doko \p \v 31 \x - \xo 25:31 \xt Matyu 16:27; 19:28\x*\wj “Tanga Akalinya Ikiningi doko baanya tii pipae dokonya pituu, enjele Gotenya latae dupa pitaka-pipa ipata. Ipupala baanya kiŋi toko tii pipae dokonya pitita.\wj* \v 32 \wj Dokopa akali tata dupa pitaka baanya enombanya kambu pyatami. Dopa petataminopa, sipisipi setao katenge mendeme sipisipipi, memepi yapao wakale katasingili pyoo, baame endakali dupa yapao wakale kataseta.\wj* \v 33 \wj Dopa pyoo pituu, baame sipisipi dupa baanya kingi tolaetena katena lata. Meme dupa baanya kingi koeyatena katena lata.\wj* \v 34 \wj Dokopa kingi tolaetena katatami dokaita kiŋi dokome lamaiyoo, ‘Nambanya Takange dokome nyakama auu pisetae. Baanya kingdom doko nyakama ditona latala, yuupa kaitipa dolapo tee pia dokopa depa laanya setekea doko nyakama etete nyalapale ipupa.\wj* \v 35 \wj Aipumape, namba lopo kaeyopa, nyakamame namba nee diami. Endaki nanu kaeyopa, nyakamame namba endaki kamuu diami. Opone epeopa, nyakamame namba nyoo setao paleami.\wj* \v 36 \wj Yonge pee napyoo kateopa, nyakamame namba yonge pee diami. Yaina siopa, nyakamame namba kanja epeami. Anjetae paleopa, nyakamame namba kanja epeamina’ lata.\wj* \v 37 \wj Dopa latamopa, endakali tolatae dupame yanu pyao, ‘Kamongo, emba andukupa lopo kaeyenopa, naimame kandatala nee diama? Andukupa endaki nanu kaeyenopa, naimame emba endaki kamuu diama?\wj* \v 38 \wj Andukupa opone epeenopa, naimame kandatala emba nyoo setao paleama? Andukupa yonge pee napyoo kateenopa, naimame emba yonge pee diama?\wj* \v 39 \wj Andukupa yaina siinopapi, anjetae paleenopapi, naimame emba kanja epeamape?’ latami.\wj* \v 40 \wj Dopa lataminopa kiŋi dokome dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, ‘Nambame nyakama kiningi langilyo: Nambanya kaiminingi datupanya kenge nasingi mende nyakamame nisiamino dokome, namba nisiaminosaka piana’ lata.\wj* \p \v 41 \wj “Dopa latala baame kingi koeyatena katatami dokaita lamaiyoo, ‘Nyakama watao pyatae dupa namba yakinatala, Satanepi, baanya enjelepi dupanya itate tao kalyu katenge depa laanya setakamaiya dokonya pupa.\wj* \v 42 \wj Aipumape, namba lopo kaeyopa, nyakamame namba nee nandiami. Endaki nanu kaeyopa, nyakamame namba endaki kamuu nandiami.\wj* \v 43 \wj Opone epeopa, nyakamame namba nyoo setao napaleami. Yonge pee napyoo kateopa, nyakamame namba yonge pee nandiami. Yaina siopapi, anjetae paleopapi, nyakamame namba kanja naepeamina’ lata.\wj* \v 44 \wj Dopa latamopa dokaitame yanu pyao, ‘Kamongo, andukupa emba lopo kaeyenopapi, endaki nanu kaeyenopapi, opone epeenopapi, yonge pee napyoo kateenopapi, yaina siinopapi, anjetae paleenopapi, naimame kandatala nisala naeyamape?’ latami.\wj* \v 45 \wj Dopa lataminopa kiŋi dokome dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, ‘Nambame nyakama kiningi langilyo: Nyakamame endakali datupanya kenge nasingi mende nisala naeyamino dokome, namba nisala naeyaminosaka piana’ lata.\wj* \v 46 \x - \xo 25:46 \xt Dan 12:2\x*\wj Endakali kingi koeyatena katatami dokaita tanda nenge panda dokonya etao patami. Dopaka doko, endakali tolatae dupa lete etete katenge panda dokonya etao patamina”\wj* Jisasame lea. \c 26 \s1 Jisasa Pyao Kumasalanya Kambuiyamino Doko \p \v 1 \x - \xo 26:1 \xt Make 14:1-2; Luku 22:1-2; Jone 11:45-53\x*Jisasame pii dupa pitaka lamaiyoo etapala, baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \v 2 \x - \xo 26:2 \xt Eks 12:1-27\x*\wj “Pasopa gii doko ipanya yuu gii lapoma silyamo doko nyakamame masilyamino. Gii dokopa Akalinya Ikiningi doko poko itanya pyao yukuina lao amii dupanya kinginya maitana”\wj* lea. \p \v 3 Prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, Juumanya isingi akalipi, dupa prisa mupa Kaeyapasa lenge dokonya anda kamapu dokonya kambuiyami. \v 4 Kambuu pituu, dokaitame Jisasa aipa petala waa katao anjoo nyepala pyao kumasemape lao kaitini kutiami. \v 5 Kutapala lao pituu, “Endakali dupame pundu yaka lasetamina, nee andake napenge gii dokonya dopa napimanana” leami. \s1 Jisasanya Aiyombanya Wele Kai Lakamaiyamo Doko \p \v 6-7 \x - \xo 26:6-7 \xt Make 14:3-9; Jone 12:1-8\x*\x - \xo 26:6-7 \xt Luku 7:37-38\x*Yuu Betani dokonya akali kopetali Saimone lenge dokonya andaka Jisasa baa nee nao petea. Peteamopa enda mendeme penge mendenya wele tunduma pipaeme tumbatae, muni andake pupenge mende minao epea. Ipupala Jisasanya aiyombanya wele doko kai lakamaiya. \v 8-9 Kai lakamaiyamo kandatala, Jisasanya disaipolo dupame imbu kaeyapala lao pituu, “Wele dake salimi lao muni andake nyepala, endakali daa jepae dupa maimualina, aipuma enda dakeme wele dake pyoo nepelyape?” leami. \v 10 Dopa leamino doko kandatala Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Enda dakeme namba-kisa kalai epe mende pilyamona, aipuma nyakamame baanya mona kenda pisakamailyami?\wj* \v 11 \x - \xo 26:11 \xt Diut 15:11\x*\wj Endakali daa jepae dupa koteaka lao nyakama-pipa katatami. Dopaka doko, namba nyakama-pipa gii longo mende kalya naeyalamano.\wj* \v 12 \wj Enda dakeme wele tunduma pipae kai lakalamo dokome, nambanya yonge doko malu pipenge dokonya depa lasoo pyakalamo.\wj* \v 13 \wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Wai pii epe dake lao panatami yuu dupa pitakanya, enda dakeme pyomo doko apata lamaitaminopa, endakali dupame baa masetamina”\wj* lea. \s1 Judasa Muni Maiyamino Doko \p \v 14 \x - \xo 26:14 \xt Make 14:10-11; Luku 22:3-6\x*Dokopa 12 disaipolo dutupanya mende, Judasa Iskariota lenge doko, baa prisa mupa dupa kateami dokonya pupala \v 15 \x - \xo 26:15 \xt Sak 11:12\x*lao pituu, “Nambame Jisasa nyakamanya kinginya ditoo, nyakamame namba aki mende ditamipi?” lea. Dopa leamopa dokaitame baa silipa muni 30 maiyami. \v 16 Gii dokonya pituu, Jisasa dokaitanya kinginya maiyanya Judasame kaitini kutao katea. \s1 Pasopa Nee Doko Neamino Doko \p \v 17 \x - \xo 26:17 \xt Make 14:12-21; Luku 22:7-13,21-23; Jone 13:21-30\x*Breta Yisa Pyandala Naeyao Yangapae Nengema, yuu gii tee pyao dokonya, disaipolo dupa Jisasa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, “Pasopa nee doko emba natale, naimame anja depa lakamili lao masilyipi?” leami. \v 18 Dopa leaminopa baame lao pituu, \wj “Siti dokonya akali mende kalyamona, dokonya nyakama pupape. Pupala akali doko lamaiyoo, ‘Mana Lenge dokome baanya gii doko tengesa petelyamona, Pasopa nee doko baanya disaipolo dupa-pipa embanya andaka namana lelyamona’ lao lamaiyepape”\wj* lea. \v 19 Dokopa Jisasame leali petala, disaipolo dupame Pasopa nee doko depa leami. \p \v 20 Yuu kuiyala peamopa, Jisasa baa 12 disaipolo dutupa-pipa nee nao peteami. \v 21 Nee nao pituu baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama kiningi langilyo: Nyakamanya mendeme namba yandapipi dupanya kinginya maiyapomona”\wj* lea. \v 22 Dopa leamopa, dokaita mona etete kenda kaeyapala baa tee pyao lamaiyoo, “Kamongo, embame lelyeno doko namba lao lelyepe?” laa-laa peami. \v 23 \x - \xo 26:23 \xt Sam 41:9\x*Dopa leaminopa Jisasame yanu pyao, \wj “Nee disanya kingimi poeyanyoo nao apata pilyamano dakenya mendeme namba yandapipi dupanya kinginya maiyapomo.\wj* \v 24 \wj Akalinya Ikiningi doko kumala pupengena lao pepa pyapae singi dokonya, dopaka pyaapomo. Dopaka doko, Akalinya Ikiningi doko yandapipi dupanya kinginya maiyapomo akali doko baa koeyalapomo! Akali doko endangimi namandeali doko yaka jialina”\wj* lea. \v 25 Dopa leamopa, yandapipi dupanya kinginya Jisasa maiya akali Judasa dokome baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Mana Lenge, embame lelyeno doko namba lao lelyepe?” lea. Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame latelyenona”\wj* lea. \s1 Kamongonya Nee Doko Tee Piamo Doko \p \v 26 \x - \xo 26:26 \xt Make 14:22-26; Luku 22:14-20; 1 Kor 11:23-25\x*Dokaita nee nao pituu, Jisasame breta mende nyepala, Gote yaka pilyino latala konjia. Konjepala disaipolo dupa maiyoo pituu, \wj “Dake nambanya yonge dokona, nyoo nalapa”\wj* lea. \v 27-28 \x - \xo 26:27-28 \xt Eks 24:8; Jer 31:31-34\x*Dopa latala baame kapo waene peteta mende nyepala, Gote yaka pilyino latala, dokaita maiyoo pituu, \wj “Dake nambanya taeyoko doko. Taeyoko kai lelyo dakeme endakali longonya koo dupa kunao nepao, pii enenge mende lao yaki pinya setelyona, nyakama pitakame nyoo nalapa.\wj* \v 29 \wj Nambame nyakama langilyo: Namba dee waene nala naeyaowaka katao, nambanya Takangenya kingdom dokonya waene enenge doko nyakama-pipa natamana”\wj* lea. \v 30 Dopa lateamopa, dokaitame wee mende latala kamaka pyakalyiami. Pyakalyetala dokaita Olipimanda peami. \s1 Pitame Jisasa Nakandengena Laapomona Leamo Doko \p \v 31 \x - \xo 26:31 \xt Make 14:27-31; Luku 22:31-34; Jone 13:36-38\x*\x - \xo 26:31 \xt Sak 13:7\x*Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Dapa lao pepa pyapae silyamo: ‘Nambame sipisipi setao katenge doko pyatopa, sipisipi dupa saa latamina’ lapae silyamo. Dopa lapae silyamo dokonya, indupa kuka gii dakepa, namba-kisa kenda ipapomo doko kandatala, nyakama pitaka isa pyakalamino.\wj* \v 32 \x - \xo 26:32 \xt Matyu 28:16\x*\wj Dopaka doko, Goteme namba sakataseta. Dopa petatamopa, nyakama Galali paa naeyataminopa, namba wambao patona”\wj* lea. \v 33 Dokopa Pitame Jisasa lamaiyoo, “Emba-kisa pita dupa kandatala yangi dupa pitaka isa pyakataminopa, tanga-tangapi namba isa pyakala naeyatona” lea. \v 34 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Nambame emba kiningi langilyo: Indupa kuka gii dakepa, yaka pauli pii ene laanya pitamopa, paa tepomasa embame namba nakandengena laapenona”\wj* lea. \v 35 Dopa leamopa Pitame baa lamaiyoo, “Emba kumate dokonya namba apata kumapenge jetamopapi, nambame emba nakandengena laa naeyalapona” lea. Dokopa disaipolo dupa pitakame dopaka leami. \s1 Gesemani Ee Dokonya Loma Siamo Doko \p \v 36 \x - \xo 26:36 \xt Make 14:32-42; Luku 22:39-46\x*Dopa lateaminopa, Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa yuu Gesemani lenge dokonya peami. Pupala baame dupa lamaiyoo, \wj “Namba omosale loma sala pelyona, nyakama asa pilyepa”\wj* lea. \v 37 Dokopa Jisasame Pitapi, Sebedi ikiningi dolapopi, dutupa laminao pupala, baa tee pyao mona kenda kaeyapala masepae longo nyia. \v 38 Dopa petala Jisasame dutupa lamaiyoo, \wj “Nambanya mona doko etete kenda pipya dokome namba kumapenge julumuna, nyakama namba-pipa asa kandao isoo katamana kalyepape”\wj* lea. \v 39 Dopa latala baa kuki umbisale pao, yuunya tombauli sepala loma soo pituu, \wj “Apane, kapo kenda paleta mende nalapo dake embame nyoo nepakapenge jia-kandeno doko, nyoo nepakape. Dopaka doko, nambame masilyo dokonya-kaita napipi. Embame masilyino dokonya-kaita pipi”\wj* lea. \v 40 Dopa lao loma sepala epeamopa, disaipolo dutupa luu paliu siamino kandatala, baame Pita lamaiyoo, \wj “Nyakamame awa mendai dokonya namba-pipa kapa pao kandao isoo nakatalamipi?\wj* \v 41 \wj Nyakamanya moname pyoani kaeyamupa, yongeme papa tambuilyamona, makande pipae dupanya nyakama isa pyakala naeyamana lao loma soo kandao isoo kalyepape”\wj* lea. \v 42 Dopa latala Jisasa paa lapo pyoo loma sala pea. Loma soo pituu, \wj “Apane, kapo kenda paleta dake nambame kaeyala naeyao napenge-tamo doko, embame masilyino dokonya-kaita pina kaeyape”\wj* lea. \v 43 Loma sepala ipao kandeamopa, disaipolo dutupa lemonguti kaeyapala dee luu paliu siami. \v 44 Paliu sina latala, baa paa tepo pyoo loma sala pea. Pupala wamba loma sia dutupaka sia. \v 45-46 Loma sepala, baanya disaipolo dupa kateami dokonya ipupala dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama koto nyoo luaka paliu silyamipi? Salapape! Gii doko ipatelyamo. Akalinya Ikiningi doko koo pingi endakali dupanya kinginya maiyapomona, naima mona sakatalapa. Namba yandapipi dupanya kinginya maiyapomo akali doko ipatelyamona kanjepa”\wj* lea. \s1 Jisasa Anjiamino Doko \p \v 47 \x - \xo 26:47 \xt Make 14:43-50; Luku 22:47-53; Jone 18:3-12\x*Jisasame dopa lao kateamopa, baanya 12 disaipolo dutupanya mende, Judasa lenge doko epea. Endakali kambu andake mende konjuwapi, kolyepepi dupa minao baa-pipa epeami. Dupa prisa mupapi, Juumanya isingi akalipi, dupame epena leaminosa epeami. \v 48 Yandapipi dupanya kinginya Jisasa maiya akali dokome kongali mende pyaapona lao endakali baa-pipa epeami dupa lamaiyoo, “Nambame akali mende nunu pyaapo doko baana, nyakamame baa minalapape” lao wamba baame dokaita lamaiya. \v 49 Jisasa katea dokonya Judasa tolao pupala lao pituu, “Mana Lenge, kuakama!” lea. Dopa latala baa nunu pia. \v 50 Dopa piamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Kaimii, embame aipa pitoo latala epelyepe?”\wj* lea. Dokopa endakali kambu doko Jisasa katea dokonya ipupala, baa minatala anjiami. \v 51 Anjiaminopa Jisasa-pipa kateami dupanya mendeme baanya konjuwa doko kolanyetala, prisa mupa dokonya kalai akali dokonya kale doko lyanya nepea. \v 52 Dopa piamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embanya konjuwa doko palenge andanda dokonya mandi. Konjuwa miningi dupa konjuwameaka kumatami.\wj* \v 53 \wj Indupa nambanya Takangeme namba nisina lao kyeto joo tee lalu pipupa, baame enjele 72 tausene ita minao etete longo epena lapyalina lao masala naelyepe?\wj* \v 54 \wj Namba nisina lapuli doko, namba-kisa pipenge dupa dopa pipengena lao Gotenya pii pepa pyapae singi doko aipa petala angi jipyalipi?”\wj* lea. \p \v 55 \x - \xo 26:55 \xt Luku 19:47; 21:37\x*Awa mendai dokonyaka Jisasame endakali kambu dupa lamaiyoo, \wj “Pake nenge mende anjala epele lao nyakamame konjuwapi, kolyepepi dupa minao namba anjala epelyamipi? Nambame koteaka lao lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya mana langyoo nyakama-pipa peteo dokopa, nyakamame namba anjala naeyami.\wj* \v 56 \wj Dopaka doko, propeta dupame pii pepa piami dupa angi jina lao datupa pitaka pilyamona”\wj* lea. Dokopa disaipolo dupa pitakame baa yakinatala paka peami. \s1 Jisasa Kotimi Leamino Doko \p \v 57 \x - \xo 26:57 \xt Make 14:53-65; Luku 22:54-55,63-71; Jone 18:12-14,19-24\x*Dokopa Jisasa anjiami dupame baa laminao, prisa mupa Kaeyapasa katea dokonya peami. Panda dokonya Mosesanya loo mana nyepaepi, Juumanya isingi akalipi, dupa kambu pyao kateami. \v 58 Dokopa Pita baa kuki londatili joo Jisasa watao pea. Pupala prisa mupa dokonya anda kamapu dokonya pyakamatala, piami dupa aipa pyoo, pyoo etasilyamipi lao kandatoo latala, yanda singi dupa-pipa petea. \v 59 Prisa mupapi, Juumanya isingi akalipi, kanjole kambuingi andake dokonya katenge dupa pitakapi, dupame Jisasa pyao kumasemana latala, akali mendapuame sambo-kisa setao Jisasa kotimi lena latala kutiami. \v 60 Kutao nyiamiaka doko, dokaitame tenge angi mende kandao nanyiami. Akali longo mendapu ipupala, baa sambo-kisa setao kotimi leamiaka doko, baa-kisa tenge angi mende kandao nanyiami. \v 61 \x - \xo 26:61 \xt Jone 2:19\x*Etao dokonya akali lapoma ipupala lao pituu, “Akali dakeme, ‘Gotenya lotuu anda nee nyetae doko lakyepala, yuu gii tepomanya kapa pao waka mende pitona’ leana” lao, baa sambo-kisa setao kotimi leambi. \v 62 Dokopa prisa mupa doko toeya katapala Jisasa lamaiyoo, “Pii lelyambino dupa yanu pyala naelyepe? Emba-kisa tenge setao pii lelyambino dupa sepala, embame aipa lao masilyipi?” lea. \v 63 Dopa leamopa Jisasame pii mende nalea. Dokopa prisa mupa dokome baa lamaiyoo, “Gote kataowaka katenge dokome emba kandao kalyamona, embame pii tolao kiningi doko naima langi: Emba Gote Ikiningi Kraisa dokope?” lea. \v 64 \x - \xo 26:64 \xt Dan 7:13\x*Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame latelyeno. Nambame nyakama dapa langilyo: Akalinya Ikiningi doko, Gote etete kyeto dokonya kingi tolaetena pituu, kaitinya kopa-kisa ipatamopa nyakamame kandatamina”\wj* lea. \v 65 \x - \xo 26:65 \xt Lep 24:16\x*Dopa leamopa, prisa mupa dokome baanya yonge pee dupa tange minao lapyepala lao pituu, “Baame Gote anda-anda semaiya naeyao pii lelyamo! Aipuma endakali mendapuanya deaka pii nyemana? Baame Gote anda-anda semaiya naeyao pii lelyamo doko nyakamame indupa sepelyamino. \v 66 Nyakamame aipa pimana lao masilyamipi?” lea. Dopa leamopa baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Baa pyao kumasepengena” leami. \v 67 \x - \xo 26:67 \xt Ais 50:6\x*Dopa latala, baanya lenge-lyaapinya sopokali tasinya piseta, kimiame pyapa piami. Dokopa akali mendapuame baa kingi kapeme pyao pituu, \v 68 “Emba Kraisa daape! Emba pyalumu akali doko, dokona lao propesi piimi naima langi” leami. \s1 Pitame Jisasa Nakandengena Leamo Doko \p \v 69 \x - \xo 26:69 \xt Make 14:66-72; Luku 22:56-62; Jone 18:16-18,25-27\x*Pita baa anda kamapu dokonya peteamopa, kalai wanaku mende ipupala baa lamaiyoo, “Emba apata Galali tange Jisasapa kateambina” lea. \v 70 Dopa leamopa, Pitame endakali kateami dupanya enombanya tanga lao, “Embame pii lelyeno doko aki mende lelyepe lao nambame masala naelyona” lea. \v 71 Dopa latala baa lome kambu dokonya peamopa, kalai wanaku waka mendeme baa kandatala, endakali dosa kateami dupa lamaiyoo, “Akali dake apata Nasarete tange Jisasa dokopa kateambina” lea. \v 72 Dokopa Pitame baanya pii dupa kyeto tasalanya, Gotenya kenge doko latala lao pituu, “Akali lelyeno doko namba nakandenge etete daana” lea. \v 73 Gii kuki pateamopa, akali dosa kateami dupa ipupala Pita lamaiyoo, “Embanya pii dokome panalumuna, kiningi etete emba akali dutupanya mendeaka-lamona” leami. \v 74 Dopa leaminopa Pitame baanya pii dupa kyeto tasalanya Gotenya kenge doko latala lao pituu, “Akali doko namba nakandenge etete daana, sambo lato doko Goteme namba pinana” lea. Dopa lalu piamopa, yaka pauli pii mende lea. \v 75 Dokopa Jisasame Pita lamaiya pii datupa Pitame masia: \wj “Yaka pauli pii ene laanya pitamopa, paa tepomasa embame namba nakandengena laapenona”\wj* lea dutupa masetala, Pita kamaka pyakalyetala, ee lao putukia. \c 27 \s1 Jisasa Baa Pondiasa Pailata Maiyamino Doko \p \v 1 \x - \xo 27:1 \xt Make 15:1; Luku 23:1-2; Jone 18:28-32\x*Yongama wamba, prisa mupapi, Juumanya isingi akalipi, dupa pitakame Jisasa pyao kumasemana latala, pii lao kambuiyami. \v 2 Lao kambutala dupame baa anjetala laminao pao Gapena Pondiasa Pailata maiyami. \s1 Judasa Kumiamo Doko \p \v 3 \x - \xo 27:3 \xt Ap 1:16-20\x*Jisasa pyao kumasemana leamino doko kandatala, yandapipi dupanya kinginya Jisasa maiya akali Judasa doko mona aloo pia. Dopa petala, baame silipa muni 30 nyia dutupa minao pupala, prisa mupapi, Juumanya isingi akalipi, dupa tange maiyakamaiya. \v 4 Maiyakamaiyoo pituu dokaita lamaiyoo, “Akali tenge nakatenge mende nambame yandapipi dupanya kinginya maipu doko, nambame kopeta pipu-lamona” lea. Dopa leamopa dokaitame lao pituu, “Doko embanya kalai. Naimanya kalai mende daana” leami. \v 5 Dokopa Judasame muni dutupa lotuu anda nee nyetae dokonya pyale latala baa pea. Pupala baa tange mangenya kende katatala, yukutae katao kumia. \v 6 Prisa mupa dupame silipa muni dutupa nyepala lao pituu, “Endakali pyao kumasalanya muni datupame enge nyepae dokonya, lotuu anda nee nyetae dakenya muni singi dokonya setala naeyapengena lao loome latae singina” leami. \v 7 Dopa latala dupa pii lao kambutala, endakali opone kumatami dupa malu pipengena latala, akali yuu nongeaneme penge wasingi dokonya yuu doko muni dutupame sambeami. \v 8 Tenge dokonya, yuu sambeami doko kenge Taeyoko Ee leami. Indupapi Taeyoko Ee lelyaminoaka. \v 9-10 \x - \xo 27:9-10 \xt Sak 11:12-13\x*Yuu doko sambeami dokome, propeta Jeremaeyame lao pituu, “Israele dupame akali mendai muni silipa 30 dutupame sambao nyepengena lao makande miniami dutupa nyiami. Nyepala Kamongome namba langiali pyoo, akali yuu nongeaneme penge wasingi dokonya yuu doko sambeamina” lapae singi doko angi jia. \s1 Gapena Pondiasa Pailata Dokome Tipa Piamo Doko \p \v 11 \x - \xo 27:11 \xt Make 15:2-5; Luku 23:3-5; Jone 18:33-38\x*Jisasa baa gapena dokonya enombanya laminao pao katasiaminopa, gapena dokome baa tipa pyoo, “Emba Juumanya Kiŋi dokope?” lea. Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame latelyenona”\wj* lea. \v 12 Dokopa prisa mupapi, Juumanya isingi akalipi, dupame Jisasa-kisa tenge seteaminopa, baame yanu pyao pii mende nalea. \v 13 Dopa piamopa Pailatame baa lamaiyoo, “Emba-kisa tenge longo setao pii lelyamino dupa embame nasilyipi?” lea. \v 14 Dokopa Jisasame pii leami dupanya mendaipi mende yanu pyala naeyamosa, gapena doko etete paka kaeya. \s1 Jisasa Poko Itanya Pyao Yukuina Leamino Doko \p \v 15 \x - \xo 27:15 \xt Make 15:6-15; Luku 23:13-25; Jone 18:39–19:16\x*Nee andake nenge gii doko epelyamopa, akali anjetae dupanya mende endakali kambu dokome mokokena lelyami doko gapena dokome mokata pyakamaingi. \v 16 Gii dokopa akali Barabasa lenge, pundunya kenge singi mende anjetae palea. \v 17-18 Prisa mupa dupame tilya nyepala Jisasa anjoo dimini-lamo lao Pailatame kandatala, baame endakali kambu doko lamaiyoo, “Nambame api mokokapili lao masilyami? Barabasape, pande Jisasa Kraisa lengema dokope?” lea. \v 19 Dopa latala, Pailata baa kote singi toko dokonya peteamopa, baanya etanenge dokome pii peyao pituu, “Nambame akali tolatae dokonya lao kuakama kombea etete koo mende pyoo dokome, kenda andake mende pyumuna, embame baa mende napipi” lanya pea. \v 20 Barabasa mokokena, Jisasa pyao kumasina lapape lao prisa mupapi, Juumanya isingi akalipi, dupame endakali kambu dupa ingi tuu leami. \v 21 Dopa leaminopa, gapena dokome endakali kambu dupa lamaiyoo, “Nambame akali lapoma dolaponya anduku nyakamanya mokokapili lao masilyamipi?” lea. Dopa leamopa dokaitame lao pituu, “Barabasana” leami. \v 22 Dokopa Pailatame dokaita lamaiyoo, “Dopa-tamo doko, nambame Jisasa Kraisa lengema doko aipa pyuape?” lea. Dopa leamopa dokaita pitakame lao pituu, “Baa poko itanya pyao yukuina laa!” leami. \v 23 Dopa leaminopa gapena dokome dokaita lamaiyoo, “Aipuma? Baame koo aki mende pipyape?” lea. Dopa leamopa dokaitame lao pituu, “Baa pyao yukuina laa!” lao eteteaka puu lao leami. \p \v 24 \x - \xo 27:24 \xt Diut 21:6-9\x*Dopa leami dokome pundu andake mende sakatatamopa, Pailatame mende pyaa naeyalapo-lamo lao kandea. Kandatala baame endakali kambu dokonya enombanya endaki kamupae mendatupa nyepala, kingi wasa pyao pituu, “Akali dakenya taeyoko doko namba-kisa nakatenana, nyakama-kisa katena peekelyona” lea. \v 25 Dopa leamopa endakali dupa pitakame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Baanya taeyoko doko naimapi, naimanya wanepi, dupa-kisa katenana!” leami. \v 26 Dokopa Pailatame Barabasa mokokamaiya. Dopa petala amii dupame Jisasa konjame pyapala pyao yukuina lao maiya. \s1 Amii Dupame Jisasa Lamba Leamino Doko \p \v 27 \x - \xo 27:27 \xt Make 15:16-20; Jone 19:2-3\x*Dokopa gapenanya amii dupame Jisasa laminao, gapomane isingi akali andake doko petenge anda dokonya kolandatala, amii dupa pitaka baa katea dokonya ipao kambu piami. \v 28 Dopa petala dupame Jisasanya yonge pee dupa lyokao nyepala, yonge pee kisa pingi kate pyapae mende baanya pyakamaiyami. \v 29 Dopa petala kende nenge-nenge katapae mende makipu petala, baanya aiyombanya pisetakamai, pangali mende baanya kingi tolaetena minasiami. Minasetala baanya enombanya luma lakapala lamba lao, “Juumanya Kiŋi doko, emba auu pyoo katape!” leami. \v 30 Dopa latala dupame baa sopokali tasinya pisetala, pangali doko nyepala aiyombanya pyapa piami. \v 31 Dopa pyoo baa lamba latala, yonge pee pyakamaiyami doko lyokao nyepala, baanya pingi dupa pyakamaiyami. Dopa petala, baa pyao yukulanya laminao kamaka peami. \s1 Jisasa Baa Poko Itanya Pyao Yukuiyamino Doko \p \v 32 \x - \xo 27:32 \xt Make 15:21-32; Luku 23:26-43; Jone 19:17-27\x*Kamaka pyakalyiaminopa, Sairini tange akali Saimone lenge mende amii dupame kandanyetala, baa pyalanya latala, Jisasanya poko ita doko nyoo sakamaina leami. \v 33 Sakamaiyamopa yuu Gologota lenge dokonya pao pyakalyiami. (Gologota dokonya tenge doko, Matena Kuli.) \v 34 \x - \xo 27:34 \xt Sam 69:21\x*Dokopa dupame kapo waene peteta mendenya wele kaa pipae-pipa pyasetae mende Jisasa nena lao maiyaminopa, baame nao sepala, nanatoo lao masia. \p \v 35 \x - \xo 27:35 \xt Sam 22:18\x*Dokopa amii dupame baa poko itanya pyao yukuiyami. Yukutala amii dupame baanya yonge pee dupa mokosoo nyemana latala laki piami. \v 36 Dopa petala dupame Jisasa isoo dosa kandatae peteami. \v 37 Jisasa-kisa tenge seteami pii dake pepa pyatae poko ita ketae dokonya baanya aiyomba sia dosa yukuiyami: “Dake Jisasa, Juumanya Kiŋi dokona” latae katea. \v 38 Pake nenge lapoma baa-pipa pyao yukuiyami. Mende doko baanya kingi tolaetena yukuiyami. Mende doko baanya kingi koeyatena yukuiyami. \v 39 \x - \xo 27:39 \xt Sam 22:7; 109:25\x*Jisasa pyao yukutae katea dokonya-kaita endakali paeyami dupame aiyomba wangatoto petapu lao nepao \v 40 \x - \xo 27:40 \xt Matyu 26:61; Jone 2:19\x*lao pituu, “Embame lotuu anda nee nyetae doko lakyepala, yuu gii tepomanya waka mende pitona leeno akali dokae, emba tange pyoo nyepoko! Emba Gotenya Ikiningi-tamo doko, poko ita doko yakinatala isa ipupoko!” leami. \v 41 Mendai dopaka pyoo, prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, Juumanya isingi akalipi, dupame Jisasa lamba lao, \v 42 “Baame endakali waka dupa pyoo nyipumuaka doko, baa tange kapa pao pyoo nyala naenge-lamo. Baa Israele dupanya Kiŋi-tamo doko, indupa baame poko ita doko yakinatala isa epena kae. Dokopa naimame kandatala baa tungi pyamana. \v 43 \x - \xo 27:43 \xt Sam 22:8\x*Baa Gotenya Ikiningina latala, Gote tungi pingi daape. Goteme baa nee kaenge-tamo doko, indupa baa pyoo nyina kae” leami. \v 44 Pake nenge baa-pipa pyao yukutae kateambi dolapome mendai dopaka pyoo baa lamba leambi. \fig Jisasa-kisa tenge seteami pii doko pepa pyatae poko ita ketae dokonya yukutae kalyamo. (Matyu 27:37)|alt="Crucifixion : Jesus on the cross" src="LB00324B.TIF" size="col" loc="27:37" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="27:37" \fig* \s1 Jisasa Kumiamo Doko \p \v 45 \x - \xo 27:45 \xt Make 15:33-41; Luku 23:44-49; Jone 19:28-30\x*Kotaka 12 kiloko leamopa yuu doko pitaka kuiya doko, kuiyetaeyaka katao pao, alemandi 3 kilokonya tuu lea. \v 46 \x - \xo 27:46 \xt Sam 22:1\x*Alemandi 3 kilokopi mende leamopa, Jisasame puu lao wii lao, \wj “Ilai, Ilai, lima sabatani?”\wj* lea. (Pii dokonya tenge doko, \wj “Nambanya Gote, nambanya Gote, embame namba aipuma yakinelyepe?”\wj*) \v 47 Dopa lea doko endakali dosa kateami dupanya mendapuame sepala lao pituu, “Akali dakeme Ilaija lao wii lelyamona” leami. \v 48 \x - \xo 27:48 \xt Sam 69:21\x*Dopa lalu piaminopa, akali mendeme alo pyao pao, koma jepae mende nyepala, waene kaa pipae mendenya pyandao waeneme tumbasetala, kolo itakuli mendenya tuku petala, Jisasa nena lao makapusia. \v 49 Endakali yangi dupame lao pituu, “Ilaijame baa pyoo nyala epelyape lao kandamana kae” leami. \v 50 Dokopa Jisasame eteteaka puu lao ae latala, baanya imambu doko yakinea. \v 51 \x - \xo 27:51 \xt Eks 26:31-33\x*Dokopa lotuu anda nee nyetae dokonya panda nee nyetae dotena kame pinyoo lapalapa andake mendeme kame pinyetae katenge doko ketae pituu titi pyao isa tuu latala lapo pyoloo pia. Dopa piamopa, yuu doko titiwali minao, kana yale dupa pukutala saa laloo pia. \v 52 Endakali malu dupa pukuloo petala lumbiamopa, endakali Gotenya latae longo dupanya yonge malu petae kateami dupa sakatasia. \v 53 (Jisasa malunya sakatateamopa, endakali Gotenya latae dupanya malu dupa yakinatala, siti nee nyetae Jerusalema dokonya pupala, endakali longome kandena lao panasiami.) \v 54 Amii 100 isingi dokopi, baa-pipa Jisasa isoo kateamipi, dupame titiwali miniapi, waka mendapu piapi, dupa kandao etete paka kaeyapala lao pituu, “Kiningi etete, akali dake Gote Ikiningi-lamona” leami. \p \v 55 \x - \xo 27:55 \xt Luku 8:2-3\x*Enda longo mendapu Galali pituu, Jisasa nisoo baa watao epeami dupa Jisasa pyao yukuiyami dosa kuki londatili pituu kandatae peteami. \v 56 Enda dutupanya mendatupa, Maria Magadala tange dokopi, Jemesapa, Josepepa dolaponya endangi Maria dokopi, Sebedi ikiningi dolaponya endangi dokopi, dutupa peteami. \s1 Jisasa Malu Piamo Doko \p \v 57 \x - \xo 27:57 \xt Make 15:42-47; Luku 23:50-56; Jone 19:38-42\x*Yuu kuiyalanya piamopa, Jisasanya disaipolo mende, akali Arimatia tange kamongo Josepe lenge doko \v 58 Pailata katea dokonya pupala, Jisasanya yonge doko dina lao tee lea. Dopa leamopa Pailatame nyina lea. \v 59 Dokopa Josepeme Jisasanya yonge doko nyepala, lapalapa kaimala nakatenge, kyeo lapae mendeme yaki pia. \v 60 Dopa petala, Josepe baa tange malu pitamina lao kananda enenge tumbinya setea dokonya Jisasanya yonge doko nyoo setea. Setapala kana yale mende kapilya mina-mina pyoo malu kambu doko piti petala, baa pea. \v 61 Dopa piamopa, Maria Magadala tange dokopa, Maria mende dokopa, dolapome malu dokonya yangitena pituu kandatae peteambi. \s1 Malu Isoo Kateamino Doko \p \v 62 Sambata depa lenge gii doko etapeamopa, yuu gii mende dokonya, prisa mupapi, Parasipi dupa Pailata petea dokonya ipao kambu piami. \v 63 \x - \xo 27:63 \xt Matyu 16:21; 17:23; 20:19; Make 8:31; 9:31; 10:33-34; Luku 9:22; 18:31-33\x*Dopa petala dupame Pailata lamaiyoo, “Akali Andake, sambo lenge akali dokome saka katao pituu, baa yuu gii tepo dokonya sakatatona leamo doko naimame masilyamano. \v 64 Dopana, baanya disaipolo dupame baanya yonge doko waa katao nyoo yalo petala, endakali dupa lamaiyoo, baa sakatapyana laamino. Dopa laamino dokome, wamba endakali dupa kyakasiamo doko ita minao, indupa eteteaka kyakasalaminona, malu doko isokondape pyoo isoo katao, yuu gii tepo dokonya tuu lena lape” leami. \v 65 Dopa leaminopa Pailatame dokaita lamaiyoo, “Nyakamame amii mendatupa lanyoo pupala, nyakamame masetamili pyoo malu doko isokondape pyoo isoo katena lapape” lea. \v 66 Dokopa dokaita pupala, kaname malu piti piami doko piamili petae kalyape lao kandatamana latala, kongali pinya kateami. Dopa petala amii dupame malu doko isokondape pyoo isoo katena leami. \c 28 \s1 Jisasa Malunya Sakateamo Doko \p \v 1 \x - \xo 28:1 \xt Make 16:1-8; Luku 24:1-12; Jone 20:1-10\x*Sambata gii doko pateamopa, yuu yongalanya pia. Dokopa Maria Magadala tange dokopa, Maria mende dokopa, dolapo malu doko kanja peambi. \v 2 Gii dokopa titiwali andake mende minatala, Kamongonya enjele mende kaiti-kisa katao isa ipupala, kana doko kapilya mina-mina pyoo nyoo kapya latala, dokonya ketae petea. \v 3 Baanya lenge-lyaapi doko yuu-wapaka pingili pia. Baanya yonge pee doko etete kyeo lao polepole pia. \v 4 Dopa piamo kandatala, amii malu isoo kateami dupa walu lao paka kaeyami dokome, lombapae sepala kumapae joo siami. \v 5 Dokopa enjele dokome enda dolapo lamaiyoo, “Paka nakaeyalapape. Jisasa pyao yukuiyamino doko nyakambame kutilyambinona lao nambame masilyo. \v 6 Baa sakatato leamoli pyoo sakatatalamo. Kamongo doko seteamino panda dakenya nasilyamona, kanja ipupa. \v 7 Kandatala baanya disaipolo dupa kalyamino dokonya nyakamba yapa pupala, baa malunya sakatatala Galali wambao pelyamona, dokonya baa kanjaminona lamaiyepape. Nambame pii langya epo doko langitilyona” lea. \v 8 Dopa leamopa enda dolapo paka kaeyambiaka doko, eteke kaeyapae andake mendeme tumbiamopa, malu doko yapa yakinatala, alo pyao disaipolo dupa lamaiya peambi. \v 9 \x - \xo 28:9 \xt Make 16:9-11; Jone 20:11-18\x*Disaipolo dupa lamaiya peambinopa, Jisasame kaitinisa kandanyetala lao pituu, \wj “Wanalapo, yongama etete!”\wj* lea. Dokopa enda dolapo pao Jisasanya mokonya kopetala mambo piambi. \v 10 Dopa piambinopa Jisasame enda dolapo lamaiyoo, \wj “Nyakamba paka nakaenya, nambanya kaiminingi dupa kalyamino dokonya pupala, dupa Galali pena lapape. Dupame dokonya namba kanjaminona”\wj* lea. \s1 Sambo Lena Lao Pii Wasoo Maiyamino Doko \p \v 11 Enda dolapo peambinopa, malu isoo kateami amii dupanya mendapu siti dokonya pupala, pia dupa pitaka prisa mupa dupa lamaiyami. \v 12 Dokopa prisa mupapi, Juumanya isingi akalipi, dupame pii lao kambutala, amii dupa muni longo mendapu maiyami. \v 13 Maitala pii dapa lena lamaiyami: “Nyakama luu palipamanopa, Jisasanya disaipolo dupa kuka ipupala, baanya yonge doko waa katao nyoo pamini-lamona lapape. \v 14 Gapena dokome pii dake setamo doko, baa auu kaena lao naimame baa pii lamaitamanopa, nyakama-kisa pundu mende naipapomona” leami. \v 15 Dopa lateaminopa, amii dupame muni dutupa nyepala, lena leamiliaka pyoo lao taeyami. Pii doko lao Juu dupa-kisa taeyami doko, indupapi taeyapaeyaka silyamo. \s1 Wai Pii Epe Doko Lao Taeyalapape Leamo Doko \p \v 16 \x - \xo 28:16 \xt Make 16:14-18; Luku 24:36-49; Jone 20:19-23\x*\x - \xo 28:16 \xt Matyu 26:32; Make 14:28\x*Disaipolo 11 dutupa Galali pupala, Jisasame manda mendenya pena lea dokonya peami. \v 17 Dokonya pao Jisasa kandatala, baa mambo piami. Dopaka doko, mendapu mona lapo paleami. \v 18 Dokopa Jisasa baa dokaita kateami dokonya pupala lamaiyoo, \wj “Yuupi, kaitipi dupa pitaka isepe lao Goteme kyeto doko namba ditia.\wj* \v 19 \x - \xo 28:19 \xt Ap 1:8\x*\wj Dopana, nyakama pupala, akali tata dupa pitaka nambanya disaipolo jina lao pii lamaiyepape. Lamaitala, Takange dokopi, Ikiningi dokopi, Oli Spirita dokopi, dutupanya kenge dokonya kaimbu pyatakamai,\wj* \v 20 \wj nambame pyepape lao langio dupa pitaka wata-minina lao mana lamaiyepape. Salapape! Namba nyakama-pipaka katao, yuu etata gii doko kandao nyetamana”\wj* lea. \d Doko kiningi.