\id LUK - Enga New Testament (2023 Edition) \h Luku \toc1 Wai Pii Epe Lukumi Pepa Piamo Doko \toc2 Luku \toc3 Luku \mt2 WAI PII EPE \mt1 LUKUMI \mt2 PEPA PIAMO DOKO \c 1 \s1 Lukumi Teapolisanya Pii Pepa Pyao Pyasakamaiyamo Tenge Doko \p \v 1-4 Akali etete epe Tiopilusa, Goteme naimanya kaina dakenya kalai andake mendapu pia. Kalai pia dupa pitaka tee pyao dokonya pituu lengeme kandeaminoli pyoo, Gotenya pii lapae dokonya kalai akali dupame atome langiami. Atome dupa sepala, endakali longome makande pyoo pepa pyanya seteami dupa pitaka nambame itaki pyao kandakondape pyoo kandapu. Kandatala tata-tata dupa pitaka pyoo epeamoliaka pyoo yapao nyepala, embame atome soo mana nyii dupa pitaka kiningina lao kyeto joo masetale lao, dupa pitaka tolatala pepa pyanya setekelyo. \s1 Jone Manditana Lao Enjele Mendeme Sakaraeya Lamaiyamo Doko \p \v 5 \x - \xo 1:5 \xt 1 Kron 24:10\x*Erote baa Judia yuu dokonya kiŋi katea gii dokopa, prisa Sakaraeya lenge mende katea. Baa prisa tata Abaija dokonya mende. Baanya etanenge Elisabeta lenge doko, prisa Aronenya mandipaenya mandipae mende. \v 6 Sakaraeyapa, Elisabetapa dolapo lapotame Kamongonya mana setapaepi, loopi dupa pitaka wata-minao paeyambinopa, endakali mendeme dolapo koelyambinona laa naeya. Dokopa Goteme kandatala dolapo tolataena lea. \v 7 Elisabetanya ingi kyeto jia dokonya, baa wane manja naeyaowaka peteamopa, Sakaraeyapa lapota lyanga jiambi. \p \v 8 Gii mendepa Sakaraeya tata prisa dupanya kalai pipenge gii doko epeamopa, Gotenya enombanya Sakaraeya baa prisa kalai pyoo katea. \v 9 Dokopa apimi Kamongonya anda nee nyetae dokonya pauta tunduma pingi dupa yangala pena lamanape lao kanjanya, prisa dupanya mana singili pyoo kana pyasiaminopa, kana doko Sakaraeya-kisa ipao katea. \v 10 Pauta tunduma pingi dupa yangapenge gii dokonya Sakaraeyame yangala peamopa, endakali kambu andake mende kamaka loma soo kateami. \v 11 Dokopa Sakaraeyame kandena lao, Kamongonya enjele mende tunduma pingi yangenge alta dokonya kingi tolaetena ipao katea. \v 12 Sakaraeyame enjele doko kandatala baa walu lao paka kaeya. \v 13 Dokopa enjele dokome baa lamaiyoo, “Sakaraeya, emba paka nakaeyape. Embame loma sipi doko Goteme sepelyamona, embanya enda Elisabeta dokome wane ane mende manditana, wane dokonya kenge doko Jone lape. \v 14 Wane doko mandipatamopa, emba eteke pyao mona yaepao katatenopa, endakali longo eteke pyaowaka katatami. \v 15 \x - \xo 1:15 \xt Nambaa 6:3\x*Aipumape, baa Kamongonya enomba dokonya akali andake mende katata. Baa bia waenepi dupa etete nanao katata. Baa endanginya ingi andaka pituu, Oli Spirita doko baa-kisa tumbatae ipata. \v 16 Baame Israele tata longo nyakamanya Kamongo Gote doko-kisa pilyina latamopa pilyetami. \v 17 \x - \xo 1:17 \xt Mal 4:5-6\x*Ilaijanya spirita dokopa, kyeto dokopa dolapo Jone-kisa palitamopa, akali tata mende Kamongonya depa lakamaiyanya Jone baa wambao ipata. Baa ipata doko, takange dupame nyakamanya wane dupa mona setena lao baame nyoo pyasalanya ipata. Endakali tolatae dupanya masepae epe dokonya katena lao, tanga lenge endakali dupanya mona kapilyakamaiyanya ipatana” lea. \v 18 Dopa leamopa Sakaraeyame enjele doko lamaiyoo, “Nambanya enda dokopa nalimba lyanga joo etapaena, embame pii lelyeno doko aipa petala nambame kiningina lao masotoape?” lea. \v 19 \x - \xo 1:19 \xt Dan 8:16; 9:21\x*Dokopa enjele dokome baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Namba Gabriele, Gotenya enombanya katenge doko. Wai pii epe dake nambame emba langya puu lamusa langilyo. \v 20 Gii setea dokonya nambame pii lelyo datupa angi jeta. Dopaka doko, embame nambanya pii datupa kiningina lao masala naelyeno dokonya, emba indupa pituu, pii nalao muumaa jetaeyaka katao pao, pii lelyo datupa angi jeta gii dokonya tuu latena” lea. \p \v 21 Dopa lao kateambinopa, endakali kamaka kateami dupame Sakaraeya baa aipuma gii nepao, lotuu anda nee nyetae dokonya kalyape lao masepae longo nyoo malisoo kateami. \v 22 Kateaminopa Sakaraeya kamaka pyakalyetala, baa nenge-kaita lyokeamosa, baame endakali dokaita pii lamaiya naeyamopa, baame lotuu anda nee nyetae dokonya mendita mende lee manemaneme kanjome-lamo lao dokaitame masiami. Dokopa baa muumaa joo katao, kingimi makande-makande pyoo katea. \v 23 Maitakao Sakaraeyanya prisa kalai pia gii doko etapeamopa, baa andaka pea. \p \v 24 Gii mendatupa pateamopa, baanya enda Elisabeta doko wane tongota petea. Baa kana yungi yalo pyoo pituu dapa lao masia: \v 25 “Kamongome namba kondo kaeyao kandelyamo gii datupanya, endakali dupanya enombanya namba elya nyingi doko nyoo nepakatoo latala, dake namba-kisa pipya-lamona” lao masia. \s1 Jisasa Manditina Lao Enjele Gabrieleme Maria Lamaiyamo Doko \p \v 26-27 \x - \xo 1:26-27 \xt Matyu 1:18\x*Elisabeta doko wane kana tokange latae peteamopa, Goteme enjele Gabriele yuu Galali, taono Nasarete lenge dokonya, wanaku mapukae mende petea dokonya pena lea. Wanaku dokopa, akali Josepe lenge, Kiŋi Dapita tatanya mandipae dokopa, dolapo andaka joo lakuu petengemba. Wanaku mapukae dokonya kenge doko Maria lenge. \v 28 Enjele doko Maria petea dokonya ipupala lao pituu, “Emba Goteme auu kaengena, emba auu pyoo pitipi. Kamongo doko emba-pipa kalyambino. Goteme emba auu pisimupa, enda waka dupa pitaka embame ita minilyinona” lea. \v 29 Dokopa Mariame enjele doko kandatala, auu pyoo pitipi lea pii doko aipale mende lelyape lao tatake kaeyapala masepae longo nyia. \v 30 Dokopa enjele dokome baa lamaiyoo, “Maria, Gotenya auu kaenge doko emba-kisa silyamona, paka nakaeyape. \v 31 \x - \xo 1:31 \xt Matyu 1:21\x*Sepe! Emba wane tongota pitipala, wane ane mende manditina, wane dokonya kenge doko embame Jisasa lape. \v 32 \x - \xo 1:32 \xt 2 Sml 7:12-13,16; Ais 9:7\x*Baa akali andake mende katatamopa, baa Gote Etete Ketae Katenge dokonya Ikiningina latami. Wane dokonya yumbange Dapitanya kiŋi petenge toko doko Kamongo Goteme wane doko maita. \v 33 Maitatamopa, baame Jekope tata dupa isoaka katatamopa, baanya kingdom doko tanga-tangapi etala naeyatana” lea. \v 34 Dopa leamopa Mariame enjele doko lamaiyoo, “Namba wanaku mapukae, akali tole napingina, embame pii lelyeno doko aipa petala angi jetape?” lea. \v 35 Dokopa enjele dokome baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Oli Spirita doko emba-kisa ipatamopa, Gote Etete Ketae Katenge dokonya kyeto dokome emba sanga pyalapomo. Tenge dokonya, wane manditi doko Gotenya Ikiningi Makande Latae dokona latami. \v 36 Embanya tata Elisabeta, baa ingi kyeto jetae, wane namandipengena lengema doko, enda wambakesa wane ane kana tokange latae tongota pilyamo. \v 37 \x - \xo 1:37 \xt Jen 18:14\x*Goteme dopale mende pyaanya kokala naenge dokonya, Elisabeta baa wane tongota pilyamona” lea. \v 38 Dopa leamopa Mariame lao pituu, “Namba Kamongonya kalai wanakuna, embame pii lelyeno doko namba-kisa epekena yaka-lumuna” lea. Dopa lateamopa enjele dokome Maria yakinatala pea. \s1 Mariame Elisabeta Kanja Peamo Doko \p \v 39 Gii dosa mendasa Maria sakatatala, baa nee kaeyao Juda yuu dokonya manda singi dupanya taono mendenya pea. \v 40 Pao Sakaraeyanya andaka kolandatala, “Elisabeta, emba auu pyoo pitipi” lea. \v 41 Mariame auu pyoo pitipi lea doko Elisabetame siamopa, baanya inginya wane petea doko mangalyia. Dokopa Oli Spirita doko Elisabeta-kisa tumbia. \v 42 Dokopa Elisabetame puu lao dapa lea: “Goteme emba auu pisimupa, enda waka dupa pitaka embame ita minilyino. Wane mende embanya inginya pilyamo doko, Goteme auu pisetae wane mende pilyamo. \v 43 Nambanya Kamongo dokonya endangi dokome namba enda epe api-kaita kanja epe? \v 44 Embame auu pyoo pitipi lelyeno pii doko nambanya kaleme sipupa, nambanya inginya wane pilyamo doko eteke pyao mangalyilyamo. \v 45 Kamongonya pii emba langia dupa angi jetana lao masiino wanaku doko emba Goteme auu pisetaena” lea. \s1 Mariame Wee Leamo Doko \p \v 46 \x - \xo 1:46 \xt 1 Sml 2:1-10\x*Dokopa Mariame lao pituu, “Nambanya moname Kamongo baa andakena lao, lao panelyo. \v 47 Nambanya pyoo nyingi Gote doko nambame masetala, nambanya spiritame auu kaelyo. \v 48 \x - \xo 1:48 \xt 1 Sml 1:11\x*Namba baanya kalai wanaku, kenge nasingi doko baame kandatala kondo kaeya. Indupa pituu endakali paliu patami dupa pitakame namba Goteme auu pisetaena latami. \v 49 Gote etete kyeto dokome namba-kisa kalai andake mendapu pia. Baanya kenge doko eteteaka andake dokonya, mee laa naeyapenge. \v 50 Indupapi, tangapi baa paka kaeyao, paliu pelyami endakali dupa baame kondo kaenge. \v 51 Kalai kyeto mendapu baanya kingimi pia. Endakali mendapu alyasale joo kalyamanona lao moname masiami dupa baame kyakasia. \v 52 \x - \xo 1:52 \xt Jopo 5:11; 12:19\x*Kiŋi pupu lapae dupa nyakamanya kiŋi toko dupanya napetena lao baame watao pyapala, kenge nasingi endakali dupanya kenge dupa minalyia. \v 53 Endakali lopo kaeyami dupa tiaka kaena lao nee epe dupa maitala, yuunya kamongo dupa daa jina lao mee pena lea. \v 54-55 \x - \xo 1:54-55 \xt Jen 17:7\x*Baanya kondo kaenge mana doko tanga-tangapi kame sala naeyatona latala, baanya kalai akali Israele doko nisia. Naimanya yumbange Abraamepi, baanya mandipaenya mandipaepi, dupa nisotona leali pyoo nisiana” Mariame lea. \p \v 56 Dopa latala, Maria baa kana tepomapi mende Elisabetapa pitipala, baanya andaka pilyia. \s1 Jone Kaimbu Pingi Mandeamo Doko \p \v 57 Elisabeta wane mandipenge gii doko epeamopa, wane ane mende mandea. \v 58 Kamongome baanya kondo kaenge andake doko Elisabeta-kisa panasalamo lapae doko Elisabetanya tatapi, patali makipi dupame sepala, Elisabeta-pipa auu kaeyapae nyiami. \p \v 59 \x - \xo 1:59 \xt Lep 12:3\x*Wane doko yuu gii tukulapo leamopa, yanu kepakamaiyanya endakali dupa ipupala, wane doko takangenya kenge Sakaraeya lamana leami. \v 60 Dopa leamiaka doko, wane dokonya endangi dokome lao pituu, “Daa, baa kenge Jone lamanana” lea. \v 61 Dopa leamopa dokaitame Elisabeta lamaiyoo, “Embanya tata dupanya mende kenge Jone lenge mende nakatengena” leami. \v 62 Dopa latala wane dokonya takange dokome wane doko kenge api latoo lao masilyipi lao kingimi makande pyoo tipa piami. \v 63 Dopa piaminopa, baame pepa pyapenge kana pata mende dina leamopa maiyami. Maitiaminopa baame, “Wane dokonya kenge doko Jone” lao pyanya katea. Dokopa endakali dokaita walu leami. \v 64 Walu leaminopa, Sakaraeyanya nenge-kaita lumbata, baanya keke doko tolata pia. Dokopa baame Gote mambo pyao baa iki auu petaena lea. \v 65 Dopa pia doko, dokaitanya patali maki dupa pitakame kandatala paka kaeyami. Dokopa Judia yuu manda dupa pitakanya endakali dupame pia dutupanya pii lao kateami. \v 66 Lapae siami endakali dupa pitakame lao pituu, “Wane dake aipale mende katatape” lao, pia dutupa nyakamanya moname masoo kateami. Dokopa Kamongonya kyeto doko wane doko-kisa sia. \s1 Sakaraeyame Propesi Pii Leamo Doko \p \v 67 Wane dokonya takange Sakaraeya doko-kisa Oli Spiritame tumbiamopa, baame propesi pii lao dapa lea: \v 68 “Israelemanya Kamongo Gote dokome baanya tata dupa kanja ipupala sambao nyiamo dokonya, baa iki auu petae. \v 69-71 Naimanya yandapipipi, naima imbu kaengemapi, dupanya kinginya naima pyoo nyina lao, Goteme baanya kalai akali Dapita tata dokonya pyoo nyingi akali kyeto mende epekena lea. Propeta Gotenya latae wamba kateami dupa-kisa dopa pitona leali pyoo epena lea. \v 72 Dopa piamo dokome, Goteme naimanya yumbange dupa kondo kaeyapala nisoo, baanya pii yaki pinya setea doko masetaeyaka katea. \v 73 Pii doko naimanya yumbange Abraame lamaiyoo pituu, Goteme baanya pii doko kyeto tasalanya, baanya kenge doko lea-pyaa. \v 74-75 Baame naimanya yandapipi dupanya kinginya pyoo nyetamopa, naima kalyamano gii dupa pitakanya paka nakaeyao baanya kalai pyakamaiyoo, mana tolatae dupa minao, baanya latae katataminopa lao pii doko lao yaki pinya setea-pyaa. \v 76 \x - \xo 1:76 \xt Mal 3:1\x*Dopana, wane emba Gote Etete Ketae Katenge dokonya propetana latami. Tenge doko, embame wambao pupala, Kamongonya kaitini dupa depa lakamaiyoo, \v 77 Kamongome baanya tata dupanya koo dupa kunao nepakamaita dokome, baame dokaita pyoo nyetana lao dokaitame masina lao embame lamaiti. \v 78 Gotenya kondo kaenge andake dokome niki doko kaiti ketae pituu naima-kisa tapyala epena leamopa, \v 79 \x - \xo 1:79 \xt Ais 9:2\x*iminjetaepa, kumingi dokonya waiyengepa, dolaponya kalyamino endakali dupa tii pisia. Dopa piamo dokome naima laminao mona setenge kaitini dokonya peana” Sakaraeyame lea. \p \v 80 Wane doko andapala, baanya spirita doko kyeto jiamopa, endakali napalenge yuu mendakaita katao pao, Israele dupame baa kandena lao panea gii dokonya tuu lea. \c 2 \s1 Jisasa Mandeamo Doko \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xt Matyu 1:18-25\x*Gii dutupanya Sisa Agusatusame yuu pitakanya endakali dupa pitaka pepanya kenge pyao setena lao loo mende pyapala, yuu dupa pitakanya pyasia. \v 2 Kuriniusa baa yuu Siria dokonya gapena kateamopa, kenge pepa pyao setenge loo dupanya, loo doko tee pyao pia. \v 3 Dokopa endakali yuu wakanya katengema dupa pitaka nyakamanya taono dupanya kenge setala peami. \v 4 Josepe baa Dapita tatanya mandipae dokonyana, yuu Galali dokonya taono Nasarete katao, Judia yuu dokonya Dapitanya taono Betelema lenge dokonya lalyoo peaka. \v 5 Maria doko Josepe nyetana latala, andaka joo lakuu petengemba dokonyana, baa wane tongota peteamopa, kenge setambana lao apata peambi. \v 6-7 Pupala peteambinopa, Marianya wane mandipenge gii doko epea. Dokopa Mariame baanya wane mupa, ane doko mandea. Mandipala endakali opone palenge anda dupa tumbiamosa, lapalapame ambo pyapala, kao nee nenge panda dokonya setapala isoo petea. \s1 Jisasa Manjomona Lao Sipisipi Setao Katenge Dupa Lamaiyamo Doko \p \v 8 Kuka gii dokopa sipisipi setao katenge mendapu yuu dokonya makisa dosa nyakamanya sipisipi dupa isoo kamalya kateami. \v 9 Kateaminopa, Kamongonya enjele mende ipupala akali dupa-pipa kalyu piamopa, Kamongonya tii pipae andake dokome dokaita-kisa tii piyoko lea. Tii piyoko leamo doko akali dupame kandatala etete pakame kumiami. \v 10 Dopa piaminopa enjele dokome dokaita lamaiyoo, “Nyakama paka nakaeyalapape. Wai pii epe mende nambame nyakama langya epelyo dake endakali dupa pitakame sepala eteke andake pyatami: \v 11 Nyakama pyoo nyepenge Kamongo Kraisa doko Dapitanya taono Betelema dokonya indupa kuku gii dakepa mandipilyamo. \v 12 Pii lelyo dake kiningina lao masalapale lao kongali petae dake nyakamame kanjamino: Wane doko lapalapame ambo pyatae, kao nee nenge panda dokonya silyamo doko kanjaminona” lea. \v 13 Dokopa kaiti-kisa katenge amii longo mendapu ipao enjele doko-pipa kalyu petala, Gote mambo pyao dapa leami: \v 14 “Ketae kaitinya Gote doko kenge andake maingi mana doko sina. Isa yuu dakenya mona setao katenge mana doko sina. Endakali dupanya kainanya auu kaenge mana doko sinakana” leami. \fig Sipisipi setao katenge dupa nyakamanya sipisipi dupa isoo kamalya kalyamino. (Luku 2:8)|alt="shepherds watching sheep at night" src="LB00013B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="2:8" \fig* \p \v 15 Dopa latala enjele dupame akali dupa yakinatala kaiti-kisa pateaminopa, sipisipi setao katenge dupame nyakama-lapo lao pituu, “Mende pyomo lao Kamongome naima-kisa panasalamo doko kanja yapa Betelema mua” leami. \v 16 Dopa latala dokaita nee kaeyao pupala, Mariapi, Josepepi, wane kao nee nenge panda dokonya sia dokopi, dutupa kutao kandeami. \v 17 Kandatala enjele dokome wane dokonya lao pii lamaiyamopa siami doko lao paneami. \v 18 Sipisipi setao katenge dupame lamaiyaminopa siami endakali dupa pitaka walu leami. \v 19 Dopaka doko, Mariame pii dutupa pitaka baanya monanya nyoo mandipala masoo petea. \v 20 Sipisipi setao katenge dupa pilyoo pituu, enjele dokome lamaiyamo siamipi, pao kandeamipi, dupa kiningi-lamona latala, Gote kenge andake maiyoo mambo pyao pilyiami. \p \v 21 \x - \xo 2:21 \xt Lep 12:3; Luku 1:31\x*Yuu gii tukulapo leamopa, wane dokonya yanu kepakamaiya. Dokopa baanya kenge doko Jisasa leami. Wamba Marianya inginya wane doko napeteamopa, enjele mendeme kenge lena lea dokoaka leami. \s1 Jisasa Mandyoo Lotuu Anda Nee Nyetae Dokonya Peambino Doko \p \v 22-23 \x - \xo 2:22-23 \xt Eks 13:2,12; Lep 12:6-8\x*Mosesanya loo dupanya dapa lao pepa pyapae singi: “Enda mendenya wane ane wambao mandita doko Kamongonya lataena lapape” latae singi. Dopa lao pepa pyapae singili pyoo, yonge wasa pyao nepapenge gii doko epeamopa, wane doko Kamongo maiyanya endangi takangepame mandyoo Jerusalema peambi. \v 24 Kamongonya loo dupanya lapae singili pyoo, yaka waeyamupi, yaka maiyolee ŋaŋapi, dupanya lapoma kundi maimbana lao nyoo peambi. \p \v 25 Akali Simione lenge mende Jerusalema katenge. Akali doko baa tolatae, Gote mambo pingi mende. Israele dupanya mona tambo lasepenge gii doko baame malisoo kateamopa, Oli Spirita doko baa-kisa katea. \v 26 Baame Kamongonya Kraisa doko kandatala kumatana lao Oli Spiritame baa-kisa panasia. \v 27 Spirita dokome Simionenya mona sakatasiamopa, baa lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya pea. Mosesanya loo dupame pyepape lapae singili pyoo wane Jisasa dokonya pipenge dupa pyakamaiyanya, baanya endangi takangepa dolapome lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya baa mandyoo peambi. \v 28 Dokopa Simioneme wane doko kopyoo nyepala, Gote iki baa auu petaena lao mambo pyao pituu, \v 29 “Akali Andake, embame dopa pitona lao pii leeno doko petelyeno dokonya, namba embanya kalai akali doko mona yaepao kumatale lao indupa yakinalene-lamo. \v 30-31 Akali tata dupa pitakanya enomba dupanya, embanya pyoo nyingi depa leeno doko nambame lengeme kandatelyo. \v 32 \x - \xo 2:32 \xt Ais 42:6; 49:6; 52:10\x*Pyoo nyingi doko emba tata Israele dupanya tii pipae dokome, embanya masingi doko panasoo, akali tata waka dupa tii pisetana” lea. \p \v 33 Simioneme Jisasanya lao pii lea dupa Josepepa, Jisasanya endangipa, dolapome sepala walu leambi. \v 34-35 Dokopa Simioneme dutupa auu pisia. Auu pisetala baame Jisasanya endangi Maria lamaiyoo, “Sepe! Israele longo mendapu isa pyakata, sakatata pitaminopa lao wane dake makande latae. Baanya pii tanga lenge endakali longo mendapuanya masingi yalo petae katenge dupa panasetamopa lao, baa kongali joo makande lataeyaka. Dopa latae dokonya, embanya mona auwa doko konjuwame kapu katatakana” lea. \p \v 36 Gii dokopa propeta enda wambake Ana lenge mende petea. Baa Asaa tata dokonya Panuele wanenge. Wamba baa mapukae pituu akali nyepala, baanya akalingipa ee kana kalange peteambi. \v 37 Akalingi kumateamopa, baa walyakae petea. Baa ee kana 84 lea. Baame lotuu anda nee nyetae kamapu doko yakinala naeyao, kuka kotakapi Gote mambo pyao, nee nanao loma soo petenge. \v 38 Simioneme pii dutupa lea gii dokopaka, Ana baa ipupala, Kamongo yaka pilyino lea. Dopa latala, mokao nyepenge gii doko ipatana lao malisoo Jerusalema katengema endakali dupa baame wane dokonya lao pii lamaiya. \s1 Nasarete Pilyiamino Doko \p \v 39 \x - \xo 2:39 \xt Matyu 2:23\x*Mariapa Josepepa dolapome Kamongonya loo wata-minao pipenge dupa pitaka pyoo etapala, yuu Galali dokonya, nyakamanya taono Nasarete dokonya pilyiami. \v 40 Pilyetala Nasarete katao, wane doko andapala, baanya spirita doko kyeto jiamopa, Gotenya masepae epe doko wane doko-kisa tumbia. Dokopa Gotenya auu kaenge doko baa-kisa sia. \s1 Jisasa Baa Wane Kolesa Lotuu Anda Nee Nyetae Dokonya Kateamo Doko \p \v 41 \x - \xo 2:41 \xt Eks 12:1-27; Diut 16:1-8\x*Ee kana dii lao, Pasopa nee nenge gii doko epelyamopa, Jisasanya endangi takangepa dolapo Jerusalema pengemba. \v 42 Jisasa ee kana 12 leamopa, nee andake nenge gii dokonya mana singili pyoo, Jerusalema lalyoo peami. \v 43 Nee andake nenge gii doko etapeamopa, endangi takangepa dolapo andaka pilyiambinopa, wane kole Jisasa baa Jerusalema katao kaeya. Katao kaeya doko Josepepa, Jisasanya endangipa dolapome kanja naenya, \v 44 baa endakali dupa-pipa pao pilyamano lao masetala, yuu gii mendai nepao kaita peambi. Pupala dolaponya tatapi, kaita miningipi dupa-pipa wane doko ipao kalyamipi lao kutiambi. \v 45 Kutao kaeyapala wane doko kutao Jerusalema pilyiambi. \v 46 Yuu gii tepo pateamopa, lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya wane doko mana lenge dupanya kainanya pituu, pii leami dupa sepapu, tipa peta pyoo peteamopa dolapome kandeambi. \v 47 Baame pii leamopa siami endakali dupame baa masepae epe paliu, endakali dupanya tipa pipae dupa auu pyoo yanu pilyamona lao masetala walu leami. \v 48 Baanya endangi takangepa dolapome baa kandatala walu leambiaka. Walu latala baanya endangi dokome baa lamaiyoo, “Mamee, embanya takangepa nalimbame mona etete kenda kaeyao emba kutao paeyambanopa, emba aipuma katao kaeyapipi?” lea. \v 49 Dokopa Jisasame dolapo lamaiyoo, \wj “Aipuma nyakambame namba kutao paeyambi? Nambanya Takangenya anda dakenya namba katapengena lao masala naeyambipi?”\wj* lea. \v 50 Dopa leamopa, dolapome baanya pii lea dokonya tenge doko soo nanyiambi. \v 51 Baanya endangi takangepa dolapo-pipa baa lanao Nasarete pupala, dolaponya pundipundi katea. Dokopa pia dutupa pitaka baanya endangi dokome monanya nyoo mandyoo petea. \p \v 52 \x - \xo 2:52 \xt 1 Sml 2:26\x*Jisasanya yongepi, masingipi dupa pitakanya baa auu pyoo andeamopa, Goteme auu kaeyao, endakalimi auwaka kaeyao piami. \c 3 \s1 Jone Kaimbu Pingi Dokome Pii Lamaiyamo Doko \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xt Matyu 3:1-12; Make 1:1-18; Jone 1:19-28\x*Sisa Taibiriusa dokome ee kana 15 pyoo isia gii dokopa, Pondiasa Pailata baa Judia yuu dokonya gapena katea. Gii dokopa Eroteme yuu Galali isiamopa, Erote kaiminingi Pilipame yuu Ituriapa, Trakonaitusapa dolapo isia. Dokopa Laisaniasame yuu Abilini isiamopa, \v 2 Anasapa, Kaeyapasapa dolapo prisa mupa kateambi. Gii dokopa Sakaraeya ikiningi Jone doko endakali napalenge yuu mendenya kateamopa, Gotenya pii doko baa-kisa epea. \v 3 Ipateamopa Jone baa endaki Jodane duu dokonya makisa yuu singi dupa pitakanya pupala, endakali dupanya koo dupa Goteme kunao nepekena, mona kapilyetala kaimbu nyalapa lao pii lamaiyoo katea. \v 4 \x - \xo 3:4 \xt Ais 40:3-5\x*Dopa lao katatana lao Propeta Aisaiyanya buku dokonya dapa lao pepa pyapae singi: “Endakali napalenge yuu mendenya akali mende katapala wii lao, ‘Kamongonya kaitini doko depa lakamaiyepape. Kaitini koeyapae dupa tolasakamaiyepape. \v 5 Endaki duu dupa puu pyoo, yuu manda andakepi yakanepi dupa amao isa setao, kaitini wuanga pipae dupa tolasoo, kaitini koeyapae dupa tolasoaka pitaminopa, \v 6 Gotenya pyoo nyingi doko endakali dupa pitakame kandatamina’ leana” lapae singi. \p \v 7 \x - \xo 3:7 \xt Matyu 12:34; 23:33\x*Endakali kambu mendapu kaimbu pyekena lao epeami dupa Joneme lamaiyoo, “Nyakama koo kanopatonya mandipae! Gotenya imbu kaeyapae doko ipatana lao apimi nyakama langimusa paka epelyami? \v 8 \x - \xo 3:8 \xt Jone 8:33\x*Endakali mona kapilyetae dupame mana miningimali pyoo, nyakamame mana minalapape. Nyakamanya moname tee pyao dapa lao masala naeyalapape: ‘Abraame naimanya yumbange dokonyana, naima yaka kalyamanona’ lao masala naeyalapape. Nambame nyakama langilyo: Goteme kana silyamo dakaita Abraamenya wane jina lapyaliaka. \v 9 \x - \xo 3:9 \xt Matyu 7:19\x*Indupa Goteme wua doko ita tenge dokonya depa lanya setapelyamo. Dii epe manja naenge ita dupa pitaka pokapala, baame itatenya soo yangatana” lea. \p \v 10 Dopa leamopa endakali kambu dupame baa tipa pyoo, “Dopa-tamo doko, naimame aipa pimape?” leami. \v 11 Dopa leaminopa Joneme dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, “Yonge pee lapoma seta dokome, naseta endakali doko maipi. Nee napenge seta dokome, nee naseta endakali doko maipiaka” lea. \v 12 \x - \xo 3:12 \xt Luku 7:29\x*Takisa nyingi mendapu apata kaimbu pyekena lao epeami dupame baa lamaiyoo, “Mana Lenge, naimame aipa pimape?” leami. \v 13 Dopa leaminopa baame dokaita lamaiyoo, “Takisa nyalapape latae dutupa iki nyepala, nyakamame mendatupa konda pyoo nyala naeyalapape” lea. \v 14 Dokopa amii mendapuame baa tipa pyoo, “Naimame aipa pimape?” leami. Dopa leaminopa baame dokaita lamaiyoo, “Nyakamame endakali mende pyalanya pyoo muni pake nanyalapape. Nyakamame endakali mendapuanya muni nyalanya, sambo kote laa naeyalapape. Nyakamanya yole nyingi dutupa yakana lao masalapape” lea. \p \v 15 Dokopa endakali dupa pitakanya moname Jone baa Kraisa dokope lao masoo kateaminopa, \v 16 Joneme dokaita pitaka lamaiyoo, “Nambame nyakama endakimi kaimbu pyekelyo. Dopaka doko, akali mende nambanya maitanya epelyamo dokonya kyeto dokome namba ita minilyamo. Baanya moko pee dolaponya kende tata lakamaiyanya, namba epe daa. Baame Oli Spiritapa, itate kaiyepaepa dolapome nyakama kaimbu pyakata. \v 17 Baanya yapenge sapolo doko kingimi minao epelyamo. Dokome wita angipi, imbupi pyasoo silyamo dupa yapatala, angi dupa nyoo baanya setenge anda dokonya setapala, imbu dupa itate tao konjala naenge dokonya yangatana” lea. \p \v 18 Dopa latala, kaitini longonya endakali dupanya mona yaka lasoo, wai pii epe doko lamaiyoo katea. \v 19 \x - \xo 3:19 \xt Matyu 14:3-4; Make 6:17-18\x*Yuu Galali doko isingi Erote dokome baanya kaimininginya etanenge Erodiasa doko nyia dokonyapi, waka mana koo minia dupanyapi, dupa pitakanya koelyenona lao paa longosa Joneme baa pyalanya lao katea. \v 20 Dopa lao kateamosa, Eroteme Jone anjinya pyandea. Dopa pia dokome, Erotenya mana koo miningi dupanya konda pia. \s1 Jisasa Kaimbu Nyiamo Doko \p \v 21 \x - \xo 3:21 \xt Matyu 3:13-17; Make 1:9-11\x*Eroteme Jone anjinya pyandala naeyamopa, endakali epeami dupa pitaka kaimbu pyakamaiyamo dokonya, Jisasa apata kaimbu pyakamaiyaka. Jisasa kaimbu nyepala loma soo kateamopa, kaiti doko saa papa laloo pia. \v 22 \x - \xo 3:22 \xt Jen 22:2; Sam 2:7; Ais 42:1; Matyu 3:17; Make 1:11; Luku 9:35\x*Dopa piamopa, Oli Spirita doko yaka maiyolee yonge nyepala, lanao ipao Jisasa-kisa petea. Dokopa kaiti-kisa katao pii mende lea dokome lao pituu, “Emba nambanya Ikiningi mona setenge doko. Nambame emba etete auu kaengena” lea. \s1 Jisasanya Yumbange Dupa \p \v 23 \x - \xo 3:23 \xt Matyu 1:1-17\x*Jisasa baa ee kana 30 leamopa, baanya kalai tee pia. Dopa piamopa, endakali dupame baa Josepenya ikiningina lao masiami. Josepe baa Eli ikiningi. \v 24 Eli baa Matate ikiningi. Matate baa Lipai ikiningi. Lipai baa Melekai ikiningi. Melekai baa Janaa ikiningi. Janaa baa Josepe ikiningi. \v 25 Josepe baa Matataeyasa ikiningi. Matataeyasa baa Emosa ikiningi. Emosa baa Nauma ikiningi. Nauma baa Esalai ikiningi. Esalai baa Nagai ikiningi. \v 26 Nagai baa Meata ikiningi. Meata baa Matataeyasa ikiningi. Matataeyasa baa Semene ikiningi. Semene baa Josepe ikiningi. Josepe baa Juda ikiningi. \v 27 Juda baa Joanane ikiningi. Joanane baa Resa ikiningi. Resa baa Serubabele ikiningi. Serubabele baa Setele ikiningi. Setele baa Nerai ikiningi. \v 28 Nerai baa Melekai ikiningi. Melekai baa Adai ikiningi. Adai baa Kosame ikiningi. Kosame baa Elemodame ikiningi. Elemodame baa Era ikiningi. \v 29 Era baa Josee ikiningi. Josee baa Eliesa ikiningi. Eliesa baa Jorimi ikiningi. Jorimi baa Matate ikiningi. Matate baa Lipai ikiningi. \v 30 Lipai baa Simione ikiningi. Simione baa Juda ikiningi. Juda baa Josepe ikiningi. Josepe baa Jonane ikiningi. Jonane baa Eliakimi ikiningi. \v 31 Eliakimi baa Melea ikiningi. Melea baa Mainane ikiningi. Mainane baa Matata ikiningi. Matata baa Naitane ikiningi. Naitane baa Dapita ikiningi. \v 32 Dapita baa Jesi ikiningi. Jesi baa Obeta ikiningi. Obeta baa Boasa ikiningi. Boasa baa Salomone ikiningi. Salomone baa Nasone ikiningi. \v 33 Nasone baa Aminadape ikiningi. Aminadape baa Ramo ikiningi. Ramo baa Esorone ikiningi. Esorone baa Peresa ikiningi. Peresa baa Juda ikiningi. \v 34 Juda baa Jekope ikiningi. Jekope baa Aisake ikiningi. Aisake baa Abraame ikiningi. Abraame baa Tera ikiningi. Tera baa Neo ikiningi. \v 35 Neo baa Seruka ikiningi. Seruka baa Riu ikiningi. Riu baa Peleke ikiningi. Peleke baa Epa ikiningi. Epa baa Sela ikiningi. \v 36 Sela baa Kenane ikiningi. Kenane baa Apakasada ikiningi. Apakasada baa Seme ikiningi. Seme baa Noa ikiningi. Noa baa Lameke ikiningi. \v 37 Lameke baa Metuselaa ikiningi. Metuselaa baa Enoko ikiningi. Enoko baa Jareta ikiningi. Jareta baa Malalele ikiningi. Malalele baa Kenane ikiningi. \v 38 Kenane baa Enosa ikiningi. Enosa baa Sete ikiningi. Sete baa Adame ikiningi. Adame baa Gote ikiningi. \c 4 \s1 Sataneme Jisasa Makande Piamo Doko \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt Matyu 4:1-11; Make 1:12-13\x*Jisasa-kisa Oli Spirita tumbateamopa, baa endaki Jodane yakinatala pilyia. Dokopa Spirita dokome baa laminao endakali napalenge yuu mendenya pea. \v 2 Endakali napalenge yuu dokonya Jisasa yuu gii 40 katea dutupanya Sataneme baa makande pia. Gii dutupanya Jisasa baa nee nanao katea. Gii dutupa eteamopa baa lopo kaeya. \v 3 Dokopa Sataneme baa lamaiyoo, “Emba Gote Ikiningi-tamo doko, embame kana silyamo dake breta jina laa” lea. \v 4 \x - \xo 4:4 \xt Diut 8:3\x*Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “ ‘Breta nenge dokonya-kaita iki endakali dupa saka nakatenge. Gotenya pii dupa pitakanya-kaita endakali dupa saka katengena’ lao pepa pyapae silyamona”\wj* lea. \v 5 Dokopa Sataneme baa laminao yuu manda ketae mendenya pupala, isa yuu dakenya kingdom dupa pitaka lee mendai kandena lea. \v 6-7 Kandena latala Sataneme Jisasa lamaiyoo, “Datupa isingi kyetopi, datupanya oapi epe muni andake pupengepi, dupa pitaka namba ditae. Nambame mende maitoo lao masoto doko maipenge. Dopana, emba luma lakapala namba mambo pyateno doko, dupa pitaka emba ditopa embanya jalapomona” lea. \v 8 \x - \xo 4:8 \xt Diut 6:13\x*Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Gotenya pii dokonya dapa lao pepa pyapae silyamo: ‘Embanya Kamongo Gote doko embame mambo pyao, baanya iki kalai pyakamaiyoo katape’ lapae silyamona, Satane, embame namba yakinatala puu”\wj* lea. \v 9-11 \x - \xo 4:9-11 \xt Sam 91:11-12\x*Dopa lateamopa, Sataneme baa laminao Jerusalema pupala, lotuu anda nee nyetae dokonya etete ketae dokonya katena lea. Dopa latala baame Jisasa lamaiyoo, “ ‘Goteme emba masetala, baanya enjele dupame emba isoo katena latana’ lao pepa pyapae silyamo. Pii mendenya apata dapa lao pepa pyapae silyamoaka: ‘Embanya mokopi mende kaname tukutame-latala, enjele dupame emba kopyoo nyetamina’ lapae silyamo. Dopana, emba Gote Ikiningi-tamo doko, ketae dakenya katao isa mangau laa” lea. \v 12 \x - \xo 4:12 \xt Diut 6:16\x*Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “ ‘Embanya Kamongo Gote doko embame makande napipi’ lapae silyamona”\wj* lea. \v 13 Dokopa Sataneme baanya makande dutupa pitaka pyoo etapala, gii epe mende ipatamopa dee makande pitona lao masetala, Sataneme Jisasa yakinatala pea. \s1 Jisasanya Kalai Tee Piamo Doko \p \v 14 \x - \xo 4:14 \xt Matyu 4:12-17; Make 1:14-15\x*Dokopa Spirita dokome Jisasa kyeto maiyamopa, baa Galali pilyetala katea. Kateamopa, baanya lao pii lapae doko yuu makisa singi dupa pitakanya taeya. \v 15 Baame dokaitanya lotuu anda dupanya mana lamaiyamopa, endakali pitakame baa mambo piami. \s1 Jisasa Tata Dupame Baa Tungi Napiamino Doko \p \v 16 \x - \xo 4:16 \xt Matyu 13:53-58; Make 6:1-6\x*Dokopa Jisasa baa katao andea taono Nasarete dokonya epea. Ipupala baanya mana singili pyoo, Sambata gii dokonya lotuu andaka pupala, Gotenya pii dupa itaki pyao lamaiyanya toeya katea. \v 17 Dokopa propeta Aisaiyanya pii pepa pyapae dupa lakapae singi doko baa maiyaminopa, baame pepa yoko lakapae doko tata latala, pii pepa pyapae singi dake kutao kandatala itaki pyao lamaiya: \v 18-19 \x - \xo 4:18-19 \xt Ais 61:1-2\x*\wj “Kamongome wele kai lao nambanya aiyomba minani pyekea dokonya, Spirita doko namba-kisa kalyamo. Tenge dokonya, nambame endakali daa jepae dupa wai pii epe doko lamaita, mona kenda kaeyao katatami dupa tambo lasakamaita, endakali yandanya wakuu nyepala anjinya palyetae dupa mokao nyepa, lenge monda dupanya lenge auu pisakamaita, endakalimi kenda pisilyaminopa kendanya katengema dupa mokao nyepa, Kamongonya kondo kaenge ee kana doko dakena lao, lao panata pyaa puu leana”\wj* lao Jisasame itaki pyao lamaiya. \v 20 Lamaitala, pepa yoko doko lakapala, buku isingi doko maiya. Maitala peteamopa, endakali lotuu andaka dokonya peteami dupa pitakame baa iki lengeme kandatae siami. \v 21 Dokopa baame dokaita tee pyao lamaiyoo, \wj “Nambame Gotenya pii pepa pyapae singi dokonya itaki pyao langipupa kaleme silyamino doko indupa angi jilyamona”\wj* lea. \v 22 Dopa leamopa, kondo kaenge dokonya lao baanya pii lea dupa walu lao sepala, dokaita pitakame baa lalyiami. Dopa petala nyakama-lapo laloo pyoo, “Akali dake Josepe ikiningi doko daape?” leami. \v 23 Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Kongali pii dake nyakamame namba langyamino: ‘Dokosa, embanya yaina doko emba tange mee jaa’ laamino. Dopa latala nyakamame namba langyoo, ‘Yuu Kapename dokonya kalai pilyino lapae simano dopale dupa embanya yuu dakenya pii’ laamino.\wj* \v 24 \x - \xo 4:24 \xt Jone 4:44\x*\wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Propeta mende baanya yuu dokonya kalyamopa, endakali dupame baa auu kaeyao lanyala naengema.\wj* \v 25 \x - \xo 4:25 \xt 1 Kiŋi 17:1\x*\wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Wamba Ilaija katea gii dokopa, ee kana tepo-kisa, kana tokange kaiti doko pai latae kateamopa, aiyuu naepea. Dokopa yuu dupa pitakanya lopo andake mende sia. Gii dokopa, Israele yuu dokonya enda walyakae longo mendapu peteami.\wj* \v 26 \x - \xo 4:26 \xt 1 Kiŋi 17:8-16\x*\wj Peteamiaka doko, Goteme Ilaija baa enda peteami dupanya mendenya pena laa naeya. Yuu Saidone dokonya taono Sarepata dokonya enda walyakae mende petea dokonya pena lea.\wj* \v 27 \x - \xo 4:27 \xt 2 Kiŋi 5:1-14\x*\wj Propeta Elisa katea gii dokopa, Israele yuu dokonya endakali kopetali longo kateami dupanya mendenya kopetali doko auu pisakamaiya naeya. Siria tange akali Namane lenge dokonya kopetali doko iki auu pisakamaiyana”\wj* lea. \v 28 Dokopa lotuu andaka peteami endakali dupa pitakame pii dutupa sepala etete imbu kaeyami. \v 29 Imbu kaeyao sakatatala, Jisasa watao pyao dokaitanya taono doko yuu manda mendenya singi doko yakinatala, papatale mendenya Jisasa tuu lanya pyandalanya piami. \v 30 Dopa piaminopa, Jisasa baa endakali kambu dokonya kainanya kolanyetala pea. \fig Pepa yoko lakapae mende silyamo. (Luku 4:17)|alt="scroll rolled at both ends, with cover" src="HK00150B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="4:17" \fig* \s1 Imambu Koo Mende Watao Piamo Doko \p \v 31 \x - \xo 4:31 \xt Make 1:21-28\x*Galali yuu dokonya Kapename siti dokonya Jisasa lanao pupala, Sambata gii dokonya endakali dupa mana lamaiyoo katea. \v 32 \x - \xo 4:32 \xt Matyu 7:28-29\x*Baame pii kyeto dupame mana leamosa, endakali dupame sepala paka kaeyao walu leami. \v 33 Dokopa akali imambu koo paleta mende lotuu andaka dokonya petea dokome puu lao wii lao, \v 34 “Nasarete tange Jisasa, embame naima yakinatala puu. Emba Akali Gotenya Latae doko nambame kandengena, embame naima aipa pyaa epe? Embame naima koeyasala epepe?” lea. \v 35 Dokopa Jisasame baa pyalanya lao, \wj “Embanya nenge-kaita lyokatala, akali dake yakinatala puu”\wj* lea. Dopa leamopa, imambu koo dokome akali doko koeyasala naenya, endakali kaina dupanya nyoo lombanya setapala baa yakinatala pea. \v 36 Dokopa endakali dupa pitaka paka kaeyao walu latala, nyakama-lapo laloo pyoo, “Pupu lapaepa, kyetopa dolapome imambu koo dupa pena lelyamopa, dokaitame endakali dupa yakinatala pengema-lamo doko, akali dakenya pii doko aipale mende laa-kanjemape?” leami. \v 37 Dokopa yuu dosa makisa singi dupa pitakanya Jisasanya lao pii doko lao taeyami. \s1 Yaina Pyapae Longo Mee Jakamaiyamo Doko \p \v 38 \x - \xo 4:38 \xt Matyu 8:14-17; Make 1:29-34\x*Dokopa Jisasa sakatatala, lotuu anda doko yakinatala, Saimonenya andaka pupala andakote kolandea. Andaka dokonya Saimonenya enda imange doko yonge etete itaita piamopa yaina sia. Dokopa Jisasame enda doko nisetepe lao baa tee leami. \v 39 Dopa leaminopa Jisasame enda doko yaina sia dosa katapala, yonge itaita pia doko mee jina leamopa, yaina doko mee jia. Mee julu piamopa, enda doko sakatatala, dokaita nee nyoo maiya. \p \v 40 Niki landa piamopa, endakali mendapuame yaina tata waka-wakame pyapae endakali longo mendapu laminao baa katea dokonya epeami. Dokopa Jisasame endakali yaina pyapae dupa pitaka-kisa kingi setapa piamopa, yaina dupa mee jeta pia. \v 41 Dopa piamopa, imambu koo mendapuame endakali dupanya longo yakinatala pao pituu, “Emba Gote Ikiningi Kraisa dokona” lao puu lao leami. Dokopa, imambu koo dupame baa Kraisa dokona lao kandengema dokonyana, dupame pii laa naena lao baame daa lea. \s1 Galali Yuu Dokonya Pii Lamaiyamo Doko \p \v 42 \x - \xo 4:42 \xt Make 1:35-39\x*Yongama wamba, Jisasa baa yuu doko yakinatala, endakali napalenge yuu mendenya pea. Pateamopa, endakali kambu dupame Jisasa kutao kandatala, baa katea dokonya epeami. Ipupala, baa dokaita-pipa katamana latala minanjalanya piami. \v 43 Dopaka doko Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Gotenya kingdom dokonya wai pii epe doko taono waka dupa pitakanya apata lamaipenge. Tenge dokonyaka Goteme namba puu leana”\wj* lea. \v 44 Dopa latala baame Galali yuu dokonya lotuu anda dupanya wai pii epe doko lamaiyoo paeya. \c 5 \s1 Disaipolo Mendapu Wii Lao Nyiamo Doko \p \v 1 \x - \xo 5:1 \xt Matyu 4:18-22; Make 1:16-20\x*\x - \xo 5:1 \xt Matyu 13:1-2; Make 3:9-10; 4:1\x*Gii mendepa Jisasa baa endaki Genesarete pete lemba dokonya katea. Kateamopa endakali kambu mendeme Gotenya pii doko semana lao ipupala, baa katea dokonya tuu-tuu lao katao kakopeami. \v 2 Dopa piaminopa, sipi lapoma endaki pete lemba dokonya siamopa Jisasame kandea. Pisa nyingi akali dupame sipi dolapo minanya setapala, nyakamanya umbene dupa wasa pyao kateami. \v 3 Dokopa sipi dolaponya mende, Saimonenya dokonya Jisasa pyakalyia. Pyakalyetala, Saimoneme sipi doko tuu lanya omosale pyasina lea. Tuu lanya pyaseteamopa, Jisasa baa sipi dokonya pituu endakali kambu doko mana lamaiya. \v 4 Mana lamaiyoo etapala baame Saimone lamaiyoo, \wj “Nyakamame pisa nyalapale, sipi dake minao endaki lumu omosa pupala, nyakamanya umbene dupa pyandalapa”\wj* lea. \v 5 \x - \xo 5:5 \xt Jone 21:3\x*Dopa leamopa Saimoneme baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Akali Andake, naimame kuka gii doko pitaka lekeleke tao kalai pyemanoaka doko, pisa mendaipi mende nanyalamano. Dopaka doko, embame lelyeno dokonya, umbene doko pyandatoana” lea. \v 6 \x - \xo 5:6 \xt Jone 21:6\x*Dopa latala, dokaitame Jisasame leali piaminopa, pisa etete longo palea dokome umbene doko lapyalanya pia. \v 7 Dopa piamopa, dokaitanya kalai tole pingima dupa, sipi mende dokonya peami dokaitame nisala epena lao kiango piaminopa, dupa ipupala nisiami. Dokopa sipi dolapo lapotanya pisame tumbia. Pisa dupa kenda pia dokome sipi dolapo endakinya nyoo landa pyalanya pia. \v 8-10 Pisa etete longo nyiamino dupa kandatala Saimonepi, endakali baa-pipa kateamipi, dupa pitaka pakame kumiami. Saimonenya kalai tole pingimba, Sebedi ikiningi Jemesapa, Jonepa dolapome kandatala pakame kumiambiaka. Dokopa Jisasanya moko setea dosa Saimone Pitame tombauli sepala lao pituu, “Kamongo, namba akali koo pingina, embame namba yakinatala puu” lea. Dopa leamopa Jisasame Saimone lamaiyoo, \wj “Embame pisa nyingili pyoo, indupa pituu endakali nyatalena, emba paka nakaeyape”\wj* lea. \v 11 Dopa lateamopa, dokaitame sipi dolapo minao endaki lemba dokonya setapala, dupa pitaka yakinatala, baa watao peami. \s1 Akali Mendenya Kopetali Mee Jakamaiyamo Doko \p \v 12 \x - \xo 5:12 \xt Matyu 8:1-4; Make 1:40-45\x*Jisasa siti dupanya mendenya kateamopa, akali kopetalimi koeyapae mendeme Jisasa kandatala, baa katea dosa ipao tombauli sepala, kyeto joo tee lao, “Kamongo, embame nambanya yaina dake mee jetala, pyoo wasepae kalyale lao maseteno doko, yaina dake mee jakatenopa, namba pyoo wasepae kalyapona” lea. \v 13 Dopa leamopa, Jisasame akali doko kingimi watandatala lao pituu, \wj “Emba pyoo wasepae kalyale lao masetala, nambame embanya yaina doko mee jina lelyona”\wj* lea. Dopa lalu piamopa, akali dokonya kopetali dokome baa yakinea. \v 14 \x - \xo 5:14 \xt Lep 14:1-32\x*Dokopa, pia doko akali dokome mende lamaiya naena latala, Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Prisa dokome emba kandena puu. Pupala Mosesame mana seteali pyoo embame dopale mende Gote kundi maitinopa, endakali dupame emba pyoo wasepae kalyene-lamo lao kandenana”\wj* lea. \v 15 Dopa leaka doko, Jisasanya kalai pia dokonya pii doko etete longo pyoo lao taeyaminosa, endakali kambu longo mendapuame Jisasanya pii doko sala ipata piami. Dokaitanya yaina dupa baame mee jekena lao epeamiaka. \v 16 Dopa piaminopa, Jisasa baa endakali napalenge yuu dupanya pupala loma sepa pia. \s1 Akali Papa Tambutae Mende Tolasiamo Doko \p \v 17 \x - \xo 5:17 \xt Matyu 9:1-8; Make 2:1-12\x*Gii mendepa, Jisasame endakali dupa mana lamaiyoo kateamopa, Parasipi, Mosesanya loo mana lengepi dupa yuu Galaliapi, Judiapi, Jerusalemapi dupanya yuu yakane dupa pitakanya katao ipupala peteami. Dokopa yaina mee jingi, Kamongonya kyeto doko Jisasa-kisa sia. \v 18 Dopa piamopa, akali mendapuame akali papa tambutae mende Jisasa andakote katea dosa setamana lao lapa tokonya soo epeami. \v 19 Ipupala kandeaminopa, endakali tumbia dokome baa soo kolandapenge nanjiamosa, dokaitame anda ketae soo pyakalyiami. Pyakalyetala, lapa toko dokonya kende katatala, akali doko paleta yame pyatae dokonya-kaita Jisasa katea dokonya, endakali dupanya kainanya lanao pyandeami. \v 20 Dokopa akali dokaitame tungi piamino doko Jisasame kandatala, papa tambutae doko lamaiyoo, \wj “Wane, embanya koo dupa kunao nepatae kalyenona”\wj* lea. \v 21 Dokopa Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi dupame masoo pituu, “Gote anda-anda semaiya naeyao lelyamo akali dake baa api? Endakali mendeme endakalinya koo dupa kapa pao kunao nepala naenge. Goteme iki endakalinya koo dupa kunao nepengena” lao masiami. \v 22 Dopa lao masiami dupa Jisasame kandatala dokaita lamaiyoo, \wj “Aipuma nyakamanya moname dopa lao masilyami?\wj* \v 23 \wj Pii dalaponya anduku mee petala lapenge? ‘Embanya koo dupa kunao nepatae kalyenona’ lapenge dokope, pande, ‘Emba sakatatala kaita pae’ lapenge doko?\wj* \v 24 \wj Akalinya Ikiningi dokome isa yuu dakenya katao, endakalinya koo dupa kunao nepenge kyeto doko baa-kisa singi-lamo lao kanjepalena”\wj* lea. Dopa latala baame akali papa tambutae doko lamaiyoo, \wj “Emba sakatatala, embanya lapa toko doko nyoo soo andaka puu lelyona”\wj* lea. \v 25 Dopa lalu piamopa, endakali dokaitanya enombanya baa sakatatala, baanya lapa toko doko nyoo soo, Gote mambo pyao andaka pea. \v 26 Dopa piamopa, endakali dupa pitaka etete walu lao paka kaeyapala, Gote mambo pyao lao pituu, “Napingi mendapu pimupa indupa naimame kandelyamanona” leami. \fig Akali mendapuame akali papa tambutae doko paleta, anda yame pyatae doko nyoo nepatala lanao pyandelyamino. (Luku 5:19)|alt="paralytic man lowered through roof, crowd" src="LB00305B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="5:19" \fig* \s1 Lipai Wii Lao Nyiamo Doko \p \v 27 \x - \xo 5:27 \xt Matyu 9:9-13; Make 2:13-17\x*Maitakao Jisasa kamaka pyakalyetala pao pituu, takisa nyingi Lipai lenge mende takisa nyingi anda dokonya peteamo kandatala baa lamaiyoo, \wj “Emba namba watao ipu”\wj* lea. \v 28 Dokopa baa sakatatala, baanya oapi dupa pitaka yakinatala, Jisasa watao pea. \p \v 29 Lipaiyame baanya andaka Jisasanya nee andake mende yangakamaiyamopa, takisa nyingipi, endakali wakapi longo mendapu apata nee nao peteami. \v 30 \x - \xo 5:30 \xt Luku 15:1-2\x*Peteaminopa, Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi dupame mumu lao Jisasanya disaipolo dupa lamaiyoo, “Nyakama aipuma takisa nyingipi, koo pingipi dupa-pipa nee endakipi nao pilyamipi?” leami. \v 31 Dokopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Endakali yaina napingi dupa dokosa yangyala naenge. Endakali yaina pyapae dupa dokosa yangingi.\wj* \v 32 \wj Nambame endakali tolatae dupa wii lao nyalanya naepeo. Endakali koo pingi dupa mona kapilyina lao, wii lao nyalanya epeona”\wj* lea. \s1 Loma Soo Nee Nanao Katenge Dokonya Tipa Piamino Doko \p \v 33 \x - \xo 5:33 \xt Matyu 9:14-17; Make 2:18-22\x*Dokopa akali dokaitame Jisasa lamaiyoo, “Jonenya disaipolo dupame paa longosa loma soo nee nanao katengema. Parasi dupanya disaipolo dupame dopaka pingimana, embanya disaipolo dupa aipuma nee endakipi nao katengemape?” leami. \v 34 Dopa leaminopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Akali mende enda kelyapala watapae pyao, baanya tata dupa-pipa kalyamo gii dokopa, baanya tata dupa nee nanena lao nyakamame kaita lyokamilipi?\wj* \v 35 \wj Gii doko palitamopa, akali enda kelyenge doko nyoo patataminopa, baanya tata dupame loma soo nee nanao katatamina”\wj* lea. \v 36 Dopa latala baame kongali pii mende lao pituu, \wj “Yonge pee atingi mende tii telyamopa, yonge pee enenge mendenya kangunyetala kii pimbala naenge. Kii pimbamana lao yonge pee enenge dokonya kangunyetami dokome, yonge pee enenge doko koeyasetami. Yonge pee enenge kangupae doko yonge pee atingi dokonya kii pimbatamino doko, yonge pee enenge kangupae dokopa, yonge pee atingi dokopa, dolapo mendai dopaleaka nanjeta.\wj* \v 37 \wj Endakali mendeme waene enenge kamuu, penge meme yanungimi wasepae atingi mendenya pyandala naenge. Kamuu pyandatamo doko, waene enenge doko bolo lata dokome, penge atingi doko kanguu koeyasetamopa, waene dupa kai lao pata.\wj* \v 38 \wj Dopana, waene enenge doko penge enengenyaka kamuu pisepenge. Dopa pilyaminopa, waenepa, pengepa dolapo lapota koeyala naenge.\wj* \v 39 \wj Endakali mendeme waene wambatae doko nao sulu petala, waene enenge doko natoo lao masala naenge. Waene wambatae dokome waene enenge doko ita minao etete auu petaena lengena”\wj* lea. \c 6 \s1 Sambata Dokonya Kamongo Doko Jisasa \p \v 1 \x - \xo 6:1 \xt Matyu 12:1-8; Make 2:23-28\x*\x - \xo 6:1 \xt Diut 23:25\x*Sambata gii andake lapo pyoo dokonya Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa wita ee mendenya-kaita peami. Dokopa baanya disaipolo dupame wita dii dupa kii lao nyepapu, kingimi kuku minata pyoo, dii dupa nyoo neami. \v 2 Dopa piaminopa Parasi mendapuame dokaita lamaiyoo, “Sambata gii dokonya loome napipenge latae singi doko nyakamame aipuma pilyamipi?” leami. \v 3 \x - \xo 6:3 \xt 1 Sml 21:1-6\x*Dokopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Dapitapi, baa-pipa kateamipi, dupa lopo kaeyapala, baame pia doko nyakamame itaki napiamipi?\wj* \v 4 \x - \xo 6:4 \xt Lep 24:9\x*\wj Dapita lotuu anda nee nyetae dokonya kolandatala, breta Gote opaa maitae, mee endakali dupame nanapenge, prisa dupame iki napengena lao loome latae singi dupa nyepala, baa-pipa kateami dupa maiyoo neana”\wj* lea. \v 5 Dopa latala Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Akalinya Ikiningi doko Sambata dokonya apata Kamongo kalyamona”\wj* lea. \s1 Akali Kingi Yangi Talyanga Mende Tolasakamaiyamo Doko \p \v 6 \x - \xo 6:6 \xt Matyu 12:9-14; Make 3:1-6\x*Sambata gii mendenyaka Jisasa lotuu anda dokonya kolandatala, endakali dupa mana lamaiya. Lotuu andaka dokonya akali kingi tolaetena talyanga mende petea. \v 7 Peteamopa Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi dupame Jisasa-kisa tenge setamana lao masetala, Sambata gii dokonya kingi talyanga doko baame tolasakamailyape lao kandakondape petae peteami. \v 8 Dokaitanya masiami dupa Jisasame kandatala, baame kingi talyanga doko lamaiyoo, \wj “Emba sakatatala, endakali pitakanya enombanya kalya ipu”\wj* lea. Dopa leamopa akali doko sakatatala ipao katea. \v 9 Kateamopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama tipa mende pitoo: Loome aipa lapae singi? Sambata gii dokonya kalai epe pipengepe, pande koo pipenge? Endakali nisepengepe, pande endakali pyao kumasepengepe?”\wj* lea. \v 10 Dopa latala, baame endakali dupa pitaka kandayoko latala, akali doko lamaiyoo, \wj “Embanya kingi doko tinoko”\wj* lea. Dokopa akali dokome Jisasame leali piamopa, baanya kingi doko auu petala kingi yangi epe dopaleaka jia. \v 11 Dokopa Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi dupa imbumi etete tii lapala, Jisasa doko aipa pimape lao nyakama-lapo leami. \s1 12 Aposole Dutupa \p \v 12 \x - \xo 6:12 \xt Matyu 10:1-4; Make 3:13-19\x*Gii dosa mendasa Jisasa loma salanya yuu manda mendenya pea. Pupala Gote loma soo katao yuu yongasia. \v 13 Yuu yongateamopa, baanya disaipolo dupa epena latala, dokaitanya akali 12 yapao nyepala, kenge aposole maiya. \v 14 Akali yapao nyia dutupanya kenge dupa: Saimone, Jisasame kenge mende Pita lea dokopi, Pitanya kaiminingi Andru dokopi, Jemesapi, Jonepi, Pilipapi, Batalomyuapi, \v 15 Matyuapi, Tomasapi, Alopiusa ikiningi Jemesapi, Selote tata\f + \fr 6:15 \fq Selote tata \ft dokaita akali Juu dupanya mendapuame Roma gapomane dokome dokaita isala naena, tange isoo katamanana latala yanda pimaiyami dupa.\f* dokonya katenge Saimone lenge dokopi, \v 16 Jemesa ikiningi Judasapi, yandapipi dupanya kinginya Jisasa maiya akali Judasa Iskariota lenge dokopi, dutupa yapao nyia. \s1 Endakali Longo Kambu Piamino Dupa Nisiamo Doko \p \v 17 \x - \xo 6:17 \xt Matyu 4:23-25\x*Jisasa baa akali dutupa-pipa lanao pupala, yuu lamalama mendenya katea. Dokopa baanya disaipolo longo mendapu kambu pyao epeaminopa, Judia yuu yakane dupa pitakanya tangepi, Jerusalema tangepi, Taeyapa Saidonepa dolaponya solowata lembanya tangepi, dupa kambu pyao Jisasanya pii doko salanya ipaowaka, dokaitanya yaina dupa mee jekena lao ipaowaka piami. \v 18 Dokopa endakali kenda pisia imambu koo dupa Jisasame watao pyakamaiya. \v 19 Kyeto baa-kisa paliu pyakalyia dokome endakali yaina dupa pitaka mee jakamaiyamosa, endakali kambu pyao kateami dupa pitakame baa kingimi watandalanya piami. \s1 Endakali Auu Pisingipa Koeyasingipa Dolaponya Leamo Doko \p \v 20 \x - \xo 6:20 \xt Matyu 5:1-12\x*Dokopa Jisasame baanya disaipolo dupa lengeme kandatala dapa lea: \p \wj “Nyakama daa jepae dupa Goteme auu pisingi. Baanya kingdom doko nyakamanya.\wj* \p \v 21 \wj “Nyakama indupa lopo kaeyao kalyamino dupa Goteme auu pisingi. Tanga nyakama tiaka kaeyao katatami.\wj* \p \wj “Nyakama indupa ee lao kalyamino dupa Goteme auu pisingi. Tanga nyakama gii kaeyao katatami.\wj* \p \v 22 \x - \xo 6:22 \xt 1 Pita 4:14\x*\wj “Nyakamame Akalinya Ikiningi doko wata-minilyaminosa, endakali dupame nyakama imbu kaeyao, maita dyoo, pii koo lao, kenge koo dyoo pilyamino dokopa, Goteme nyakama auu pisingi.\wj* \v 23 \x - \xo 6:23 \xt 2 Kron 36:16; Ap 7:52\x*\wj Dopana, nyakama dopa pitami gii dokopa, yole andake mende kaiti-kisa setekelyamona, nyakama eteke pyao mona yaepao kalyepape. Dokaitanya yumbange dupame propeta dupa dopaka piami.\wj* \p \v 24 \wj “Dopaka doko, nyakama yuunya kamongo dupa koeyatami. Nyakamanya mona tambo lasepenge dupa nyepelyamino.\wj* \p \v 25 \wj “Nyakama indupa nee tiaka kaeyao kalyamino dupa koeyatami. Tanga nyakama lopo kaeyao katatami.\wj* \p \wj “Nyakama indupa gii kaeyao kalyamino dupa koeyatami. Tanga nyakama yamataka lao ee lao katatami.\wj* \p \v 26 \wj “Endakali dupa pitakame nyakama lao pii epe lataminopa nyakama koeyatami. Dokaitanya yumbange dupame sambo propeta dupa lao pii epeaka leamina”\wj* lea. \s1 Yandapipi Dupa Auu Kaeyapengena Leamo Doko \p \v 27 \x - \xo 6:27 \xt Matyu 5:38-44\x*\wj “Nyakama nambanya pii silyamino dupa dapa langilyo: Nyakamanya yandapipi dupa auu kaeyalapape. Nyakama imbu kaeyatami endakali dupa auu pisalapape.\wj* \v 28 \wj Nyakama Goteme koeyasina latami endakali dupa pii epe lamaiyepape. Nyakama pii koo latami endakali dupanya loma sakamaiyepape.\wj* \v 29 \wj Endakali mendeme embanya wakena yangitena kingi kapeme pia-kandeno doko, yangitena apata pina maipi. Endakali mendeme embanya yonge pee kisa pingi doko nyia-kandeno doko, embanya yonge pee isa pingi doko apata nyina kaeyape.\wj* \v 30 \wj Endakali mendeme emba-kisa dopale mende tee latamopa, embame maipi. Endakali mendeme embanya oapi mende nyia-kandeno doko, embame peekena laa naeyape.\wj* \v 31 \x - \xo 6:31 \xt Matyu 7:12\x*\wj Endakali waka dupame nyakamanya pyakamili lao masetami dopaka pyoo, nyakamame endakali waka dupanya pyakamaiyepape.\wj* \v 32 \x - \xo 6:32 \xt Matyu 5:45-48\x*\wj Nyakama auu kaeyatami endakali dupaka nyakamame auu kaeyatamino doko, yole aipale mende nyetami? Endakali koo pingi dupame dopaka pingima.\wj* \v 33 \wj Nyakama auu pisetami endakali dupaka nyakamame auu pisetamino doko, yole aipale mende nyetami? Endakali koo pingi dupame dopaka pingima.\wj* \v 34 \wj Nyakamame yanu pyapae nyemana lao masetala dopale mende maitamino doko, yole aipale mende nyetami? Endakali koo pingi dupame koo pingi yango dupa yanu maitami dutupaka yanu pyapae nyetamana lao masetala yanu maingima.\wj* \v 35 \wj Nyakamanya yandapipi dupa auu kaeyao nisalapape. Dupame dopale mende tee lataminopa nyakamame maitala, yanu pyekena laa naeyalapape. Gote Etete Ketae Katenge dokome endakali koo pingipi, yaka pilyino lao mambo napingipi, dupa nisoo katenge. Nyakamame dopaka pitaminopa, Goteme nyakama baanya ikiningina latala, yole andake mende dita.\wj* \v 36 \wj Nyakamanya Takange dokome endakali dupa kondo kaengena, nyakamame endakali dupa kondoaka kaeyao kalyepape”\wj* lea. \s1 Endakali Yapala Naeyalapape Leamo Doko \p \v 37 \x - \xo 6:37 \xt Matyu 7:1-2\x*\wj “Nyakamame endakali dupa yapala naeyalapape. Dokopa Goteme nyakama yapala naeyataka. Nyakamame endakali mende-kisa tenge setapala baa koeyasepengena laa naeyalapape. Dopa pitaminopa, Goteme nyakama-kisa tenge setapala nyakama koeyasepengena laa naeyataka. Endakali mendapuame nyakama koo pingitami dupa kame sakamaiyepape. Dopa pitaminopa, Goteme nyakamanya koo pitami dupa kameaka sakata.\wj* \v 38 \wj Nyakamanya oapi dupa endakali dupa maiyepape. Dopa pitaminopa, Goteme makande mendai dokomeaka nyakama dita. Baame eteteaka longo lyanda-lyanda lao tumbasetamopa, nyakama-kisa eteteaka tumbatala kai lao patana”\wj* lea. \p \v 39 \x - \xo 6:39 \xt Matyu 15:14\x*Dopa latala Jisasame kongali pii mende lamaiyoo, \wj “Lenge monda mendeme lenge monda yango mende kii minao yaka patape? Dolapo lapota kii minatae yulinya pyakala naeyatambipi?\wj* \v 40 \x - \xo 6:40 \xt Matyu 10:24-25; Jone 13:16; 15:20\x*\wj Mana nyingi dokome baanya mana lenge doko ita naminingi. Mana nyingi dokome mana nyoo etapala, baanya mana lenge dopaleaka joo katata.\wj* \v 41 \x - \xo 6:41 \xt Matyu 7:3-5\x*\wj Embanya lengenya ita lyoo andake sipya doko nakandao, aipuma embanya kaiminingi dokonya lengenya kuni yakane sipya doko kandakamailyi?\wj* \v 42 \wj Embanya lengenya ita lyoo andake mende seta doko kanja naeyao, aipa petala embanya kaiminingi doko lamaiyoo, ‘Kaimii, embanya lengenya kuni yakane mende silyamona, nyakatoo kae’ late? Emba mana tolatae miningi manemane pingi dokome, wambao embanya lengenya ita lyoo andake silyamo doko nyoo nepape. Dokopa emba lenge auu pyoo tao, embanya kaiminingi dokonya lengenya kuni yakane seta doko nyoo nepakamaitina”\wj* lea. \s1 Ita Epe Dupame Dii Koo Namandengena Leamo Doko \p \v 43 \x - \xo 6:43 \xt Matyu 7:16-20; 12:33-35\x*\wj “Ita epe dupame dii koo namandenge. Ita koo dupame dii epe namandengeaka.\wj* \v 44 \wj Ita mendenya dii mandelya dupa kandatala, ita doko dopale-lamo lao masingi. Ikililyambu kende dupanya piki dii lyilyamopa, endakali mendeme lyao nanyingi. Lyiki kende dupanya getepe dii lyilyamopa, lyao nanyingiaka.\wj* \v 45 \wj Dopaleaka joo, endakali epe mendeme baanya monanya mana epe palelya dokoaka miningi. Endakali koo mendeme baanya monanya mana koo palelya dokoaka miningi. Endakalinya monanya paliu tumbilya dokoaka kambunya pyakalyingina”\wj* lea. \s1 Akali Lapomame Anda Lapoma Piambina Lao Kongali Leamo Doko \p \v 46 \wj “Nyakamame nambanya pii doko wata-minala naelyamino doko, aipuma namba ‘Kamongo, Kamongo’ lelyami?\wj* \v 47 \x - \xo 6:47 \xt Matyu 7:24-27\x*\wj Endakali mende namba kalyo dokonya ipupala, nambanya pii dupa sepala wata-miningi doko dopalena lao nambame nyakama laitaka pitoo:\wj* \v 48 \wj Endakali doko baa, akali mendeme baanya anda pyaanya, yuu kyeto mendenya muku minapala anda piamo dopale. Anda peteamopa, endaki andake lyepala anda doko piamopa, yuu kyeto mendenya petae dokonyana, emapi mende napia.\wj* \v 49 \wj Dopaka doko, nambanya pii doko sepala wata-minala naenge endakali doko baa, akali mendeme anda muku mende yuu kyeto mendenya minala naenya, mee yuu-kisa anda piamo dopale. Anda peteamopa, endaki andake lyepala anda doko piamopa, anda doko takyulu pia. Takiamo dokome, oapi dupa pitaka koeyana”\wj* Jisasame lea. \c 7 \s1 Amii Isingi Mendenya Kalai Akali Mende Saka Nyiamo Doko \p \v 1 \x - \xo 7:1 \xt Matyu 8:5-13\x*Endakali dupame siaminopa, Jisasame baanya pii dutupa lamaiyoo etapala, baa Kapename pao pyakamea. \v 2 Siti dokonya amii 100 isingi mende katenge dokonya kalai akali yakinala naeyapenge mende kumapenge joo yaina sia. \v 3 Dokopa Jisasanya lao pii lapae doko amii 100 isingi dokome sepala, baanya kalai akali doko saka nyakala epena lao, Juumanya isingi akali mendapuame Jisasa lamaiyakala pena lea. \v 4-5 Dopa lateamopa, dokaita Jisasa katea dokonya pupala, akali doko saka nyala epena latala kyeto joo lamaiyoo, “Amii 100 isingi dokome naima Israele dupa auu kaeyapala, naimanya lotuu anda doko pyekea. Baa akali epe mendena, embame baa nisepoko” lao tee leami. \v 6 Dopa leaminopa Jisasa baa dokaita-pipa anda dokonya tengesa pao pyakameaminopa, amii 100 isingi dokome baanya kaita miningi mendapu-kisa dapa lao wai lea: “ ‘Akali Andake, namba akali koo dokonya emba maka kaeyatena, nambanya andaka naipupi. \v 7 Tenge dokonyaka, namba emba kanja naipupengena lao masetala naepelyona, embame piimi iki latenopa, nambanya kalai akali doko saka paapomo. \v 8 Aipuma dopa lelyo? Nambanya isingi akali dokonya namba pundipundi katenge. Amii mendapu nambanya pundipundi katengemaka. Nambame dupanya mende pena lelyopa, baa penge. Dupanya mende epena lelyopa, baa epenge. Nambanya kalai akali mendeme kalai mende pina lelyopa, kalai doko pingina’ lamona” lao Jisasa lamaiyami. \v 9 Dokopa Jisasame akali dokonya pii dutupa pitaka sepala walu lea. Dopa petala, endakali kambu mendeme baa watao epeami doko enomba maitala lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama langilyo: Akali dakeme namba tungi pilyamoli pyoo, Israele mendeme namba tungi pyaminopa nambame nakandapuna”\wj* lea. \v 10 Pena leamopa peami akali dupa pilyoo andaka epeaminopa, kalai akali yaina pyapae doko auu pyoo kateamo kandeami. \s1 Enda Walyakae Mendenya Ikiningi Kumapae Sakatasiamo Doko \p \v 11 Yuu gii mende dokonya Jisasa taono Naina lenge dokonya peamopa, baanya disaipolo dupanya longopi, endakali kambu andake mendepi, dupa apata peami. \v 12 Taono dokonya lome kambu dokonya tengesa pyakameaminopa, enda walyakae mendenya ikiningi mendai iki doko kumapeamopa, akali mendapuame malu pyaa paanya soo epeami. Dokopa taono dokonya tange endakali longo enda doko-pipa epeamiaka. \v 13 Epeaminopa Kamongome endangi doko kandatala kondo kaeya. Kondo kaeyapala baa lamaiyoo, \wj “Emba ee kae”\wj* lea. \v 14 Dopa latala, baa pupala lapa-toko doko kingimi miniamopa, wane kumapae doko soo epeami akali dupame sakatae kateami. Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Wane, emba sakata lelyona”\wj* lea. \v 15 Dopa leamopa wane kumapae doko sakatatala, tee pyao pii lao petea. Dopa piamopa Jisasame wane doko baanya endangi doko maiyakamaiya. \v 16 Dokopa endakali dupa pitakame paka kaeyapala, Gote mambo pyao, “Propeta andake mende naimanya kainanya sakatatelyamo! Goteme baanya tata doko kanja ipatelyamona” leami. \v 17 Jisasame pilyamo lapae doko Judiapi, yuu makisa singipi, dupa pitakanya lao taeyami. \s1 Joneme Baanya Disaipolo Lapoma Jisasa Kateamo Dokonya Pena Leamo Doko \p \v 18 \x - \xo 7:18 \xt Matyu 11:2-19\x*Jisasame pia dutupa pitaka Jonenya disaipolo dupame baa lamaiyaminopa, \v 19 Joneme baanya disaipolo dupanya lapoma epena lea. Ipateambinopa, Jisasa katea dokonya pupala, baa lamaina lao dolapo lamaiyoo, “Emba akali mende ipatana latae singi dokope, pande naimame akali waka mende malisemape?” lao tipa pyaa pena lea. \v 20 Pena lateamopa, dolapome Jisasa katea dokonya pao pyakamatala baa lamaiyoo, “Jone kaimbu pingi dokome emba katapi dakenya wai pii mende minao nalimba pupa lamo. Wai pii doko, ‘Emba akali mende ipatana latae dokope, pande naimame akali waka mende malisemape’ lao tipa pyaa pupa lamona” leambi. \v 21 Gii dokopa endakali yaina tata waka-wakame pyapae longo Jisasame mee jakamaita, imambu koo paleta endakali longo auu pisakamaita, lenge monda longo lenge auu pyoo tena lata pyoo katea. \v 22 \x - \xo 7:22 \xt Ais 35:5-6; 61:1\x*Dokopa Jisasame Jonenya disaipolo dolaponya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nyakamba pilyetala, kandelyambinopi, silyambinopi dupa Jone lamaiyepape. Lenge monda dupa lenge auu pyoo telyamino. Moko takyepae dupa kaita paelyamino. Kopetali dupa auu pisakamailyamo. Kaleketa dupame pii silyamino. Endakali kumapae dupa lenge tao kalyamino. Endakali daa jepae dupame sina lao wai pii epe doko lamailyamo.\wj* \v 23 \wj Dopana, namba mambele endakali mende isa pyakala naeyatamo doko, baa Goteme auu pisetae kalyamona lao Jone lamaiyepape”\wj* lea. \p \v 24 Dokopa Jonenya pii minao epeambi dolapo pilyeteambinopa, Jisasame endakali kambu dupa tee pyao Jonenya lao dapa lamaiya: \wj “Nyakamame endakali napalenge yuu dokonya aki mende kanja peami? Kembo yokopi mende poome ema-ema piamo kanja peamipi,\wj* \v 25 \wj pande aki mende kanja peami? Akali mende yonge pee epe mendapuame yati petae kateamo kanja peamipi? Salapape! Akali yonge pee epeme yati petae dupame, muni andake pupenge dupa sambapala, auu kaeyao kiŋi dupanya andaka katengema.\wj* \v 26 \wj Dopa pingimana, nyakama peamino doko aki mende kanja peami? Propeta mende kanja peamipi? Kiningi propeta mendeaka kanja peamino doko, baa mee propeta mende daana lao nambame nyakama langilyo.\wj* \v 27 \x - \xo 7:27 \xt Mal 3:1\x*\wj Akali dokonya lao dapa lao pepa pyapae silyamo: ‘Salapape! Nambanya wai akali doko nambame wambao pena latopa, embanya kaitini doko depa lakatana’ lapae silyamo.\wj* \v 28 \wj Nambame nyakama langilyo: Endame mandipae endakali dupanya propeta mendeme Jone kaimbu pingi doko ita minao nakalyamo. Dopaka doko, endakali etete kenge nasingi mende, Gotenya kingdom dokonya kalyamo dokome Jone ita minao kalyamona”\wj* lea. \v 29 \x - \xo 7:29 \xt Matyu 21:32; Luku 3:12\x*(Pii soo kateami endakali dupa pitakapi, takisa nyingipi, dupa wamba Joneme kaimbu pyakamaiya dokonya, dupame pii doko sepala, Gote baa tolatae-lumuna leami. \v 30 Parasipi, looyapi dupame Jonenya kaimbu doko nyala naenya kaeyami. Kaeyami dokome, Gotenya kalai dokaita-kisa pitoo lao masia doko daa leami.) \p \v 31 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Endakali indupa palelyamino dupa, aki mendepa nambame makande pyuu? Dokaita endakali aipale laa-kanjema?\wj* \v 32 \wj Endakali dokaita wane kole dupa kamapu dupanya pituu kambu lapo pyatala, wii laloo pyoo, ‘Naimame pulupapunya wee pyakamanopa, nyakamame danisa laa naeyalamino. Naimame kondo kaeyao ee wee lenge dupa lakamanopa, nyakamame ee laa naeyalaminona’ lengema dopale jilyamino.\wj* \v 33 \wj Dopaka pyoo, Jone kaimbu pingi doko ipupala, bretapi, waenepi dupa nanao kateamopa, nyakamame lao pituu, ‘Imambu koo mende baa-kisa palelyamona’ leami.\wj* \v 34 \wj Indupa Akalinya Ikiningi doko ipupala bretapi, waenepi dupa namupa, nyakamame lao pituu, ‘Akali dake bretapi, waenepi dupa tiaka nakaeyao nao katao, koo pingipi, takisa nyingipi dupa kaita minao kalyamona’ lelyamino.\wj* \v 35 \wj Dopaka doko, masepae epe singi endakali dupa pitakame masepae epe doko dopalena lao panengemana”\wj* lea. \s1 Enda Mendenya Koo Dupa Kunao Nepakamaiyamo Doko \p \v 36 Parasi mendeme Jisasa baa nee nambana epena leamopa, Jisasa pao Parasi dokonya andaka kolandatala nee nalanya petea. \v 37 \x - \xo 7:37 \xt Matyu 26:6-7; Make 14:3; Jone 12:3\x*Dokopa Jisasa baa Parasi dokonya andaka nee nalanya ipao pilyamo lapae doko enda koo pingi mende siti dokonya petenge dokome sia. Sepala enda dokome penge mendenya wele tunduma pipae mende minao epea. \v 38 Ipupala Jisasanya moko setea dosa katapala ee leamosa, ee ipange epea dokome Jisasanya moko dolapo tee pyao tombe lakamaiya. Dopa petala, enda dokome baanya aiyomba itimi moko tombe lea dolapo kunao nepatapu nunu pia. Dopa petala, moko dolapo wele kai lao kai pyakamaiya. \v 39 Dopa pia doko Jisasa epena lea Parasi dokome kandatala masoo pituu, “Enda doko koo pingina, akali dake kiningi propeta-pyali doko, baa watandelyamo enda doko dopalena lao baame kandapyalina” lao masia. \v 40 Akali dokome masiamo doko Jisasame kandatala baa lamaiyoo, \wj “Saimone, nambame pii mende emba langitoo”\wj* lea. Dopa leamopa Saimoneme baa lamaiyoo, “Mana Lenge, laa” lea. \v 41 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Muni yanu maingi akali mendeme akali lapoma muni yanu maiya. Mende doko silipa muni 500 maiya. Mende doko silipa muni 50 maiya.\wj* \v 42 \wj Akali dolapome yanu dutupa pyapenge nanjiamo kandatala, yanu dutupa lapota-kisa sina kaeya. Dopa pia-lumu dokonya, akali dolaponya andukumi baa etete auu kaeyape lao embame namba langi”\wj* lea. \v 43 Dopa leamopa Saimoneme yanu pyao, “Yanu andake sina kaeya-lumu akali dokome etete auu kaeyana lao nambame masilyona” lea. Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame tolao yapatala lelyenona”\wj* lea. \v 44 Dopa latala baame enda doko enomba maitae katao Saimone lamaiyoo, \wj “Embame enda dake kandelyepe? Namba embanya andaka ipupupa, embame nambanya moko wasa pyatale lao endaki nandyeno doko, enda dakeme baanya ee ipangeme nambanya moko tombe lasetakala, baanya aiyomba itimi kunao nepakalamo.\wj* \v 45 \wj Embame namba nunu pyoo lanyala naeyaleno doko, namba andaka kolandalo dokopa, enda dakeme nambanya moko nunu pyomo doko kaeyala naeyao petae silyamo.\wj* \v 46 \wj Embame nambanya aiyombanya olipi ipangeme kai napyakaleno doko, enda dakeme nambanya moko dolapo wele tunduma pipae mendeme kai pyakalamo.\wj* \v 47 \wj Tenge dokonya nambame emba langilyo: Enda dakenya koo longo dupa kunao nepatae pilyamo dokonya, baa auu andake kaelyamo. Dopaka doko, endakali mendenya koo kuki kunao nepatae kalyamo dokome kukiaka auu kaengena”\wj* lea. \v 48 Dopa latala Jisasame enda doko lamaiyoo, \wj “Embanya koo dupa kunao nepatae pilyenona”\wj* lea. \v 49 Dokopa akali baa-pipa nee nao peteami dupame tee pyao nyakama-lapo laloo pyoo, “Endakalinya koo dupa kunao nepakamaingi akali dake api laa-kanjemape?” leami. \v 50 Dokopa Jisasame enda doko lamaiyoo, \wj “Embame namba tungi pilyino dokome emba pyoo nyepelyamona, mona yaepatala puu”\wj* lea. \c 8 \s1 Enda Mendapu Jisasa-Pipa Paeyamino Doko \p \v 1 Maitakao Jisasa baa sitipi, yuu yakanepi dupanya paeyao, Gotenya kingdom dokonya lao wai pii epe doko endakali dupa panao lamaiya. Dokopa 12 disaipolo dutupa apata paeyami. \v 2 \x - \xo 8:2 \xt Matyu 27:55-56; Make 15:40-41; Luku 23:49\x*Enda mendapu imambu koo paleamopa Jisasame watao pyakamaiya dupapi, yaina pyapae mendapu mee jakamaiya dupapi, dupa apata paeyamiaka. Enda dupanya mende doko Maria Magadalini lenge doko. Enda doko-kisa imambu koo kalange paleamopa, Jisasame watao pyakamaiya. \v 3 Erotenya anda isakamaingi, Susa lenge dokonya etanenge Joanaa dokopi, Susanapi, enda waka longo mendapupi, dupa apata paeyamiaka. Enda dokaitame munipi, oapipi dupame Jisasapi, 12 disaipolopi dutupa nisoo apata paeyami. \s1 Ee Wai Lyandeana Lao Kongali Leamo Doko \p \v 4 \x - \xo 8:4 \xt Matyu 13:1-9; Make 4:1-9\x*Endakali longo mendapu taono dupanya katao ipupala, Jisasa katea dokonya kambu piami. Dokopa Jisasame kongali pii mende lao pituu, \v 5 \wj “Ee pokenge mendeme baanya ee wai lyandala pea. Pupala lyandeamopa, ee wai yangi dupa kaitininya pao siamopa, endakali paeyami dupame moko katao nepeami. Moko katao nepatae dupa yaka ketae paenge dupame nao eteami.\wj* \v 6 \wj Ee wai yangi dupa kana-kisa yuu kuki singi dupanya pao sia. Sia dupa langa leaka doko, yuu dokonya endaki napalenge dokonyana dupa sapupala kumia.\wj* \v 7 \wj Ee wai yangi dupa lyiki tenge palenge dupanya pao sia. Sia dupa langa leaka doko, lyiki tambetambe andapala kui pyambea.\wj* \v 8 \wj Ee wai yangi dupa yuu epe dupanya pao sia. Sia dupa andapala dii 100 laowaka mandeana”\wj* lea. Pii dutupa latala baame puu lao, lao pituu, \wj “Nambame pii lelyo dutupa endakali kale katenge dupame sepengena”\wj* lea. \s1 Kongaliaka Lao Pii Lenge-Lamo Leamino Doko \p \v 9 \x - \xo 8:9 \xt Matyu 13:10-17; Make 4:10-12\x*Jisasanya disaipolo dupame baa tipa pyoo, “Kongali pii dokonya tenge doko akipi?” leaminopa, \v 10 \x - \xo 8:10 \xt Ais 6:9\x*baame lao pituu, \wj “Gotenya kingdom dokonya pii tenge yalo petae dupa masalapale lao nyakama ditilyamo. Dopaka doko, nambame kongali piimi endakali waka dupa lamailyo. Dupame lengeme kandatamiaka doko, tenge angi doko kandao nanyoo, pii kaleme setamiaka doko, tenge angi doko soo nanyoaka, masala naeyaowaka pina lao kongaliaka lelyona”\wj* lea. \s1 Ee Wai Lyandeana Lao Kongali Leamo Dokonya Tenge Doko \p \v 11 \x - \xo 8:11 \xt Matyu 13:18-23; Make 4:13-20\x*Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Ee wai lyandeana lao kongali lalo dokonya tenge doko dake: Ee wai doko Gotenya pii doko.\wj* \v 12 \wj Ee wai yangi kaitininya pao siana lalo dokonya tenge doko dake: Endakali yangimi Gotenya pii doko sepala tungi pyataminopa, Goteme pyoo nyetame-lao Satane doko ipupala, pii doko monanya nasina lao nyoo nepenge.\wj* \v 13 \wj Ee wai yangi kana-kisa yuu kuki singi dupanya pao siana lalo dokonya tenge doko dake: Endakali yangimi pii doko sepala, auu kaeyao nyepala, gii kuki mendatupanya kiningina lao masingima. Dopaka doko, makande pipae epelyamopa, pii doko dokaita-kisa pingi pyala naenge dokonyana, dokaita isa pyakengema.\wj* \v 14 \wj Ee wai yangi lyiki tenge palenge dupanya pao siana lalo dokonya tenge doko dake: Endakali yangimi pii doko singimaka doko, dokaita kaita paeyao, yuu dakenya nee kaengepi, munipi, yongenya auu kaengepi dupanya mona setelyami dokome, dokaita kui pyambatala, dii mandelyami dupa wambu napingi.\wj* \v 15 \wj Ee wai yangi yuu epenya pao siana lalo dokonya tenge doko dake: Endakali yangimi pii doko auu kaeyao sepala, tenge angi doko nyoo monanya mandipala, yakinala naeyao dii mandyoo katengemana”\wj* lea. \s1 Lama Kaiyepae Yalo Napingina Leamo Doko \p \v 16 \x - \xo 8:16 \xt Make 4:21-25\x*\x - \xo 8:16 \xt Matyu 5:15; Luku 11:33\x*\wj “Endakali mendeme lama kaiyepala, penge mendeme sanga pyambala naenge. Palenge toko mendenya pundipundi setala naengeaka. Endakali andaka kolandatami dupame tii pita doko kandena lao toko-kisa panao setenge.\wj* \v 17 \x - \xo 8:17 \xt Matyu 10:26; Luku 12:2\x*\wj Yame pyatae silyamo dupa pitaka gii mendepa lopapae seta. Yalo petae silyamo dupa pitaka gii mendepa panapae setamopa, endakali dupame kandatami.\wj* \v 18 \x - \xo 8:18 \xt Matyu 25:29; Luku 19:26\x*\wj Longo lao singi endakali doko, baa konda pyoo maita. Nasingi endakali mendeme baa-kisa kuki silyamona lao maseta dutupa tange nyokonyeta. Dopana, nyakamame pii silyamino dupa aipa pyoo silyamape lao soo kalyepape”\wj* lea. \fig Lama kaiyepae mende toko-kisa panao silyamo. (Luku 8:16)|alt="lamp on a shelf inside a house" src="LB00148B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="8:16" \fig* \s1 Jisasanya Endangipi Kaiminingipi Dupa Dupana Leamo Doko \p \v 19 \x - \xo 8:19 \xt Matyu 12:46-50; Make 3:31-35\x*Gii dokopa Jisasanya endangi dokopi, kaiminingipi dupame baa kanja epeami. Dopaka doko, endakali longo kateami dokome, baa katea dosa pupenge nanjia. \v 20 Dokopa endakali mendeme Jisasa lamaiyoo, “Embanya endangi dokopi, kaiminingipi dupame emba kandamana lao ipao kamaka kalyaminona” lea. \v 21 Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Gotenya pii doko sepala wata-miningi endakali dupa nambanya endangipi, kaiminingipina”\wj* lea. \s1 Poo Yale Mende Leamopa Kaena Leamo Doko \p \v 22 \x - \xo 8:22 \xt Matyu 8:23-27; Make 4:35-41\x*Yuu gii mendepa Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa sipi mendenya pyakalyetala, baame dokaita lamaiyoo, \wj “Naima endaki pete omotena mua”\wj* lea. Dopa lateamopa, dokaita sipi dokonya peami. \v 23 Dokopa Jisasa baa luu palea. Palipiamopa poo yale mende lea dokome, endaki buli pyapala, tandyoo ipao sipi doko tumbia. Dopa pia dokome endakali dupa mangapenge jia. \v 24 Dokopa dokaitame Jisasa palea dokonya pao pyale tatala baa lamaiyoo, “Akali Andake, Akali Andake, naima kumalamane-lamona” leami. Dokopa baa sakatatala, poo dokopa, endaki buli pia dokopa, dolapo kaena leamopa, poo doko yatu lao, endaki doko ema napyoo pia. \v 25 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamanya Gote tungi pingi doko aipa pyaape?”\wj* lea. Dokopa dokaita paka kaeyao walu latala, nyakama-lapo laloo pyoo, “Endakipa, poopa dolapome mende pina lelyamopa, baanya pii sakamaingimba-lamo doko, akali dake api laa-kanjemape?” leami. \s1 Akali Mendenya Imambu Koo Watao Pyakamaiyamo Doko \p \v 26 \x - \xo 8:26 \xt Matyu 8:28-34; Make 5:1-20\x*Dokaita sipinya pituu, Galali omotena, Gadara tange dupanya yuu dokonya peami. \v 27 Pupala Jisasa sipi doko yakinatala lembanya pyakameamopa, siti dokonya tange akali, gii longo imambu koo paleta katenge mendeme ipao baa kandanyia. Akali doko yonge peepi mende napyoo, anda mendenya palya naenya, endakali malu dupanya palenge. \v 28-29 Endakali baa isingima dupame sene kendepi, anengapupi dupame paa longosa baa anjeta pilyaminopa, imambu koo dokome baa kyeto joo lyaa minilyamopa, sene kendepi, anengapupi dupa pindao nepatala, endakali napalenge yuu dupanya penge. Jisasame akali doko-kisa imambu koo palea doko lamaiyoo, \wj “Embame akali dake yakinatala puu”\wj* lea. Dopa lateamopa akali dokome ae latala, Jisasa katea dosa ipao tombauli sepala puu lao, lao pituu, “Gote Etete Ketae Katenge dokonya Ikiningi Jisasa, embame namba aipa piti? Embame namba tanda nandipi” lao tee lea. \v 30 Dopa leamopa Jisasame baa tipa pyoo, \wj “Embanya kenge doko api lengepe?”\wj* lea. Dopa leamopa akali doko-kisa imambu koo longo paleta dokonyana, baame lao pituu, “Nambanya kenge doko Amii Longo lengena” lea. \v 31 Dokopa imambu koo dokaitame nyakama yuli koo, mendasa soo etala naenge dokonya watao pyandala naena lao kyeto joo tee leami. \p \v 32 Yuu dokonya manda kilikili mendenya mena kambu andake mende imu nao kateami. Dokopa imambu koo dokaitame nyakama mena kalyamino dokaita-kisa landa pyamana kaena lao kyeto joo tee leami. Dopa leaminopa, mena dupa-kisa landa pina lea. \v 33 Dokopa imambu koo dupame akali doko yakinatala, mena dupa-kisa landa piami. Landa pyateaminopa, mena kambu doko papatale mendenya-kaita lanao alo pyao pupala, endaki pete dokonya mangatala kumiami. \p \v 34 Mena setao kateami dupame piamo doko kandatala, siti dokonyapi, yuu yakanepi, dupanya paka pupala, piamo dupa pitaka endakali dupa lamaiyami. \v 35 Dokopa piamo dupa kanjanya endakali dupa Jisasa katea dokonya epeami. Ipupala imambu koo dupame yakineami akali doko yonge pee petala, mona paliu Jisasanya moko setea dosa peteamo kandatala paka kaeyami. \v 36 Pia doko wambao lengeme kandeami endakali dupame imambu koo palea akali doko dopa pyoo auu pisalamo lao lamaiyami. \v 37 Dokopa Gadara dokonya makisa yuu singi dupanya tange dupa pitaka etete pakame kumapala, Jisasa baa yuu doko yakinatala pena leami. Dopa leaminopa Jisasa sipi dokonya pyakalyetala pilyia. \v 38 Dopa piamopa, imambu koo dupame yakineami akali dokome baa Jisasa-pipa katambana buape lao kyeto joo tee lea. Dopa leamopa Jisasame baa pena latala lamaiyoo, \v 39 \wj “Emba andaka pilyetala, Goteme embanya pyakalamo dupa lao panape”\wj* lea. Dokopa akali dokome baanya siti doko pitakanya paeyao, Jisasame baanya pyakamaiya dupa lao panea. \s1 Jairusa Wanenge Sakatasiamo Doko \p \v 40 \x - \xo 8:40 \xt Matyu 9:18-26; Make 5:21-43\x*Endakali kambu pyao kateami dupa pitakame Jisasa ipapomo lao malisoo kateami dokonya, baa pilyiamopa dokaitame auu kaeyao lanyiami. \v 41-42 Dokopa lotuu anda isingi akali Jairusa lenge mende epea. Akali dokonya wanenge mendai iki, ee kana 12 latae doko etete kumapenge jiamosa, baa Jisasanya moko katea dosa ipao tombauli sepala, Jisasa baanya andaka epena lao kyeto joo tee lea. \p Dokopa Jisasa baa Jairusanya andaka paanya peamopa, endakali kambu dupame baa katao tambukiniami. \v 43 Dokopa enda mende yuu gii dii lao andaka nao paliu, ee kana 12 pitaka petenge doko kambu dokonya katea. Enda dokome baanya muni sia dupa pitaka dokosa longo-kisa nepeaka doko, dokosa dupanya mendeme baanya yaina doko etasakamaiya naeya. \v 44 Enda doko Jisasanya maita-kaita ipupala, Jisasanya yonge pee punanya kingimi watandea. Watandalu piamopa baanya yaina doko etea. \v 45 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Apimi namba watandelyape?”\wj* lea. Dokopa endakali dupa pitakame baa watandala naelyamanona leaminopa, Pitapi, baa-pipa kateamipi dupame lao pituu, “Akali Andake, endakali kambu dakaitame emba katao kakopatala tambukinilyamino doko” leami. \v 46 Dopa leaminopa Jisasame lao pituu, \wj “Namba-kisa kyeto sipya doko pyakala puumu lao silyona, endakali mendeme namba kingimi watandalumuna”\wj* lea. \v 47 Dokopa enda dokome pyoo doko yalo pyoo pyaa naeyalone-lumu lao masetala, baa walu lao putiti piamopa, Jisasa katea dosa ipao tombauli sia. Dopa petala baame Jisasa kingimi watandea tenge dokopa, baanya yaina doko pupae etea dokopa, dolapo endakali dupa pitakanya enombanya lao panea. \v 48 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Wanenge, emba mona kenda nakaeyape. Embame namba tungi pyapi dokome, embanya yaina doko etelyamona, emba mona yaepatala puu”\wj* lea. \p \v 49 Dopa lao kateamopa, lotuu anda isingi Jairusanya andaka katenge akali mende ipupala Jairusa lamaiyoo, “Embanya wanenge doko kumatalamona, Mana Lenge doko embame kenda pisoo epena laa naenya kae” lea. \v 50 Dopa leamopa Jisasame pii doko sepala Jairusa lamaiyoo, \wj “Emba paka nakaenya, namba tungi pyape. Dopa pitinopa embanya wanenge doko saka paapomona”\wj* lea. \v 51-54 Dopa latala, baa Jairusanya andaka pupala kandeamopa, endakali dupa pitaka yamataka lao ee lao kumanda peteami. Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Wanaku doko kumala naeyalamo. Baa luu palelyamona, nyakama ee kaeyalapa”\wj* lea. Dopa leamopa, dokaitame wanaku doko kumatalamona lao masetala, baa lamba lao gii kaeyami. Dokopa Jisasame endakali dupa pitaka kamaka katena latala, Pitapi, Jonepi, Jemesapi, wanaku dokonya endangi takangepa dolapopi, dutupa iki laminao andakote kolandea. Kolandatala Jisasame wanaku dokonya kinginya minatala puu lao, lao pituu, \wj “Wanaku, emba sakata”\wj* lea. \v 55 Dopa leamopa, wanaku dokonya imambu doko pilyiamopa, baa pupae sakatea. Sakatateamopa Jisasame wanaku doko nee nena nyoo maina lea. \v 56 Dokopa wanaku dokonya endangi takangepa dolapo paka kaeyao walu leambi. Piamo doko endakali mende lamaiya naena lao Jisasame kyeto joo daa lea. \c 9 \s1 12 Aposole Dutupa Kalai Pyaa Pena Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 9:1 \xt Matyu 10:5-15; Make 6:7-13\x*Dokopa Jisasame 12 aposole dutupa epena latala, dutupame imambu koo dupa pitaka watao pyao, endakali yaina pyapae dupa mee jakamaiyoo pina lao dutupa kyeto maiya. \v 2 Maitala Gotenya kingdom dokonya lao pii lamaiyoo, yaina pyapae dupa mee jakamaiyoo pina lao pena lea. \v 3 \x - \xo 9:3 \xt Luku 10:4-11\x*Dopa latala baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama kaita paanya, pangalipi, nokainapi, bretapi, munipi mende nyoo napupape. Yonge pee isa pingi lapo lao nyoo napupapeaka.\wj* \v 4 \wj Nyakama kolandatami anda dokonya iki katao, taono doko yakinatami gii dokonya tuu lapape.\wj* \v 5 \x - \xo 9:5 \xt Ap 13:51\x*\wj Endakali mendapuame nyakama auu kaeyao lanyala naeyami-kandeno doko, endakali taono dokonya tange dupa-kisa tenge sipya-lamo lao kandena, taono doko yakinatala patami dokopa, nyakamanya mokonya yuu katata dupa lyanda lanya setapala pupape”\wj* lea. \v 6 Dopa lamaitiamopa disaipolo dutupame yuu yakane dupa pitakanya paeyao, wai pii epe doko lamaiyoo, yaina pyapae dupa mee jakamaiyoaka piami. \s1 Eroteme Jisasa Baa Apipi Leamo Doko \p \v 7 \x - \xo 9:7 \xt Matyu 14:1-12; Make 6:14-29\x*\x - \xo 9:7 \xt Matyu 16:14; Make 8:28; Luku 9:19\x*Jisasame pia dutupa pitaka Galali isingi Eroteme sepala, aipa pilyape lao tatake kaeya. Aipumape, endakali yangimi Jone kaimbu pingi doko malunya sakatapya-lamona leaminopa, \v 8 yangimi Ilaija doko ipao kalyamona leami. Yangi dupame propeta wamba kateami dupanya mende malunya sakatapya-lamona leami. \v 9 Dopa leaminopa Eroteme lao pituu, “Nambame Jonenya aiyomba kepao nepeo doko, indupa akali mendenya lao pii dopale dupa laminopa silyo doko apipi?” lea. Dopa latala, Jisasa doko kandatoo latala, baame kaitini kutia. \s1 Akali Tausene Yungi Nee Maiyamo Doko \p \v 10 \x - \xo 9:10 \xt Matyu 14:13-21; Make 6:30-44; Jone 6:1-14\x*Jisasanya aposole dupa pilyetala, dokaitame kalai piami dupa pitaka Jisasa lamaiyami. Lamaitiaminopa baame dutupa iki laminao, taono Betsaida lenge dokonya makisa, endakali napalenge yuu mendenya pea. \v 11 Baa pelyamo lapae doko sepala, endakali kambu dupame baa watao epeami. Ipateaminopa Jisasame dupa auu kaeyao lanyepala, Gotenya kingdom dokonya lao pii lamaitala, endakali yaina pyapae dupa mee jakamaiya. \p \v 12 Alemandi jalanya tee piamopa, 12 disaipolo dutupa ipupala Jisasa lamaiyoo, “Naima endakali napalenge yuu dakenya kalyamano dokonya, endakali kambu dake anda kutatamipi, nee sambao natamipi pima taono yakanepi, yuu yakanepi, makisa silyamo dupanya pena laa” leami. \v 13 Dopa leaminopa Jisasame dutupa lamaiyoo, \wj “Nyakamame dakaita nee nena maiyepa”\wj* lea. Dopa leamopa dutupame lao pituu, “Naimanya breta yungi-pipa, pisa lapo-pipa iki silyamo doko, endakali dakaita pitakanya nee sambakamaiya pupale lelyepe?” leami. \v 14 (Akali tausene yungipi mende kateami dokonya dopa leami.) Dokopa Jisasame disaipolo dutupa lamaiyoo, \wj “Endakali dakaita 50 laowapi mende kambu pyao petena lapa”\wj* lea. \v 15 Leali pyoo, disaipolo dutupame endakali dokaita pitaka isa petena leami. \v 16 Dokopa Jisasame breta yungi dutupapi, pisa lapo dolapopi, dutupa nyepala, kaiti-kisa kandalyetae katao yaka pilyino lea. Yaka pilyino latala, breta dutupa konjepala, baanya disaipolo dupame mokosoo endakali kambu doko maina lao maiya. \v 17 Maitiaminopa dokaita pitakame nao tiaka kaeyapala, kakana sina kaeyami dupa disaipolo dutupame nyoo baseketa 12 tumbasiami. \s1 Jisasa Baa Kraisa Dokona Pitame Leamo Doko \p \v 18 \x - \xo 9:18 \xt Matyu 16:13-20; Make 8:27-30\x*Jisasa baa iki loma soo kateamopa, disaipolo dupa baa-pipa kateami. Dokopa baame dokaita tipa pyoo, \wj “Endakali kambu dupame namba apina lelyamipi?”\wj* lea. \v 19 \x - \xo 9:19 \xt Matyu 14:1-2; Make 6:14-15; Luku 9:7-8\x*Dokopa dokaitame pii yanu pyao, “Yangimi emba Jone kaimbu pingi dokona lelyamino. Yangimi emba Ilaijana lelyamino. Yangimi emba propeta wamba kateami dupanya mende malunya sakatatala kalyeno lelyaminona” leami. \v 20 \x - \xo 9:20 \xt Jone 6:68-69\x*Dopa leaminopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Endakali dupame dopa lalumino doko, nyakamame namba apina lelyamipi?”\wj* lea. Dopa leamopa Pitame yanu pyao, “Emba Gotenya Kraisa dokona” lea. \s1 Jisasame Baa Kumatapa Sakatatapa Dolaponya Leamo Doko \p \v 21 Dopa lateamopa, Jisasame baa akali dokona lao endakali mende lamaiya naena lao kyeto joo daa lea. \v 22 \x - \xo 9:22 \xt Matyu 16:21-28; Make 8:31–9:1\x*Dopa latala baame dapa lea: \wj “Juumanya isingi akalipi, prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupame Akalinya Ikiningi doko maita maitaminopa baa pyao kumasepenge. Dokopa Akalinya Ikiningi doko tanda longo nao kumapatamopa, yuu gii tepo dokonya baa sakatatana”\wj* lea. \p \v 23 \x - \xo 9:23 \xt Matyu 10:38; Luku 14:27\x*Dopa latala baame endakali dupa pitaka lamaiyoo, \wj “Endakali mendeme namba watao ipatoo lao maseta dokome baa tange kame sepala, baanya poko ita doko tange nyoo soo namba watao ipupenge.\wj* \v 24 \x - \xo 9:24 \xt Matyu 10:39; Luku 17:33; Jone 12:25\x*\wj Endakali mendeme baa lete katatoana lao masetala, baa tange pyoo nyalanya pitamo dokome baanya lete katenge doko yakinata. Dopaka doko, endakali mendeme namba masetala, baanya lete katenge doko yakinata dokome baanya lete katenge doko pyoo nyeta.\wj* \v 25 \wj Endakali mendeme yuunya oapi dupa pitaka nyoo setao katapala, baa alu pyoapi, baanya lete katenge doko yakinaowapi pitamo doko, oapi dupame baa aipa petala niseta?\wj* \v 26 \wj Endakali mendeme nambapa, nambanya pii dokopa, dolapo lao panalanya elya kaeyatamo doko, Akalinya Ikiningi doko enjele Gotenya latae dupa-pipa, baanya tii pipae dokopa, Takange dokonya tii pipae dokopa, dolaponya pituu ipatamo gii dokopa, Akalinya Ikiningi dokome endakali doko kandatala baa elya kaeyataka.\wj* \v 27 \wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Endakali asa kalyamino dapuanya mendapu kumala naeyao, Gotenya kingdom doko kandatamina”\wj* lea. \s1 Jisasa Waka Jiamo Doko \p \v 28 \x - \xo 9:28 \xt Matyu 17:1-8; Make 9:2-8; 2 Pita 1:17-18\x*Jisasame pii dutupa lateamopa, yuu gii tukulapo joo pea. Pateamopa Jisasame Pitapi, Jonepi, Jemesapi dutupa laminao, yuu manda mendenya loma sala lalyoo pea. \v 29 Pupala Jisasa loma soo kateamopa, baanya lenge-lyaapi doko waka jetala, baanya yonge pee dupa etete kyeo lao polepole pia. \v 30-31 Dopa piamopa, akali lapoma tii pipae andake mendenya tambetambe ipao kalyu petala, Jisasa-pipa pii leami. Akali dolapo Mosesapa, Ilaijapa. Pii leami doko, gii kuki mendalapo patatamopa, Jisasa baa Jerusalema pupala yuu dake yakinapenge dokonya leami. \v 32 Pitapi, disaipolo lapoma baa-pipa kateambi dolapopi, dutupa lemonguti leami doko, lenge kimbu petala kandeaminopa, Jisasa waka joo tii piyoko lea dokonya, akali lapoma baa-pipa kateambinopa kandeami. \v 33 Akali dolapome Jisasa yakinalanya piambinopa, Pitame Jisasa lamaiyoo, “Akali Andake, naima dakenya katamanopa auu pilyamona, naimame sele anda tepoma pimana. Mende embanya, mende Mosesanya, mende Ilaijanyana” lea. (Pitame pii lea dokonya tenge doko masala naeyao lea.) \v 34 Pitame pii dutupa lao kateamopa, kopa mende ipupala dutupa sanga pia. Sanga piamopa, kopa tambetambe dokonya disaipolo dutupa katao pakame kumiami. \v 35 \x - \xo 9:35 \xt Ais 42:1; Matyu 3:17; 12:18; Make 1:11; Luku 3:22\x*Dokopa pii mende kopa tambetambe epea dokome lao pituu, “Dake nambanya Ikiningi mona setenge dokona, nyakamame baanya pii doko sakamaiyepape” lea. \v 36 Pii doko lao eteamopa, Jisasa baa iki kateamo kandeami. Dutupame kandeami dupa gii dutupanya endakali mende lamaiya naeyami. \s1 Wane Imambu Koo Paleta Mende Nisiamo Doko \p \v 37 \x - \xo 9:37 \xt Matyu 17:14-18; Make 9:14-27\x*Yuu gii mende dokonya dutupa manda doko yakinatala lanao epeaminopa, endakali kambu andake mendeme Jisasa kandanyiami. \v 38 Dokopa kambu dokonya katao akali mendeme wii lao, “Mana Lenge, wane dake nambanya mendai ikina, embame baa kandakapoko. \v 39 Imambu koo mendeme baa lungu pisulu pilyamopa, baa ae lenge. Imambu koo dokome baa minao walumane pyasilyamopa, baa kambapupaka mandyoo koenge. Koteaka lao imambu koo dokome yakinala naeyao baa koeyasingi. \v 40 Dopa pingi dokonya, embanya disaipolo dupame imambu koo doko watao pyakamaina lao nambame kyeto joo tee lapupa, dupame kapa pao watao pyala naeyalaminona” lea. \v 41 Dopa leamopa Jisasame yanu pyao, \wj “Nyakama mana epe minala naeyao, Gote tungi pyala naeyaowaka pingima dupa, namba nyakama-pipa katao pao gii andukupa yakinato? Nyakama nongo pilyamino doko andukupa tolataminopa lao nambame malisoo katao? Embanya wane doko laminao asa ipu”\wj* lea. \v 42 Laminao ipateamopa, imambu koo dokome wane doko lombanya setapala walumane pyasia. Dokopa Jisasame imambu koo doko watao pyapala, wane doko auu pisia. Auu pisetala baame wane doko takange maiyakamaiya. \v 43 Dokopa endakali dupa pitakame Gote etete yale doko paka kaeyao walu leami. \s1 Jisasame Baa Kumata Dokonya Lapo Pyoo Leamo Doko \p \x - \xo 9:43 \xt Matyu 17:22-23; Make 9:30-32\x*Jisasame pia dupa pitaka endakali dupa pitakame walu lao kandeaminopa, Jisasame baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \v 44 \wj “Nyakamame pii datupa kaleme sokondape pyoo salapape: Akalinya Ikiningi doko akali dupanya kinginya maiyanya pilyamona”\wj* lea. \v 45 Pii dokonya tenge doko disaipolo dupame nanyiami. Pii doko yalo petae katea dokonya, baame pii lea doko auu pyoo masala naeyapala, pii dokonya baa tipa pyaanya paka kaeyami. \s1 Alyasale Joo Katenge Dokonya Leamo Doko \p \v 46 \x - \xo 9:46 \xt Matyu 18:1-5; Make 9:33-37\x*\x - \xo 9:46 \xt Luku 22:24\x*Dokopa disaipolo dupame nyakamanya api alyasale joo kalyape lao nyakama-lapo pii yanda piami. \v 47 Dokopa Jisasame dokaitanya moname masiamino dupa kandatala, wane koo mende lanyepala, baanya patalitena katasia. \v 48 \x - \xo 9:48 \xt Matyu 10:40; Luku 10:16; Jone 13:20\x*Dopa petala baame dokaita lamaiyoo, \wj “Endakali mendeme nambanya kenge dokonya wane koo dake auu kaeyao lanyilya dokome, namba lanyilyamosaka pingi. Endakali mendeme namba auu kaeyao lanyilya dokome, namba puu lea Akali doko lanyilyamosaka pingi. Dopana, nyakama pitakanya kainanya etete anasale joo katata endakali doko, baa eteteaka alyasale joo katatana”\wj* lea. \s1 Naima Yanda Pingyala Naenge Endakali Dokome Naima Nisingina Leamo Doko \p \v 49 \x - \xo 9:49 \xt Make 9:38-40\x*Dokopa Joneme baa lamaiyoo, “Akali Andake, akali mendeme embanya kenge dokonya imambu koo dupa watao pyamupa naimame kandatala, baa naima-pipa napaenge dokonyana kaena lamuana” lea. \v 50 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Nyakamame baa kaena nalalapape. Naima yanda pingyala naenge endakali dokome naima nisingina”\wj* lea. \s1 Samaria Tange Mendapuame Jisasa Daa Leamino Doko \p \v 51 Jisasa kaiti-kisa lanyoo pupenge gii doko tengesa piamopa, Jisasa baa Jerusalema patoo latala masepae kyeto nyia. \v 52 Kyeto nyepala baame wai akali mendapu wambao pena lateamopa, dupame baanya panda depa lakamaiyanya, Samaria tange dupanya yuu yakane mendenya peami. \v 53 Dopaka doko, Jisasa baa Jerusalema paanya epelyamo lapae sepala, yuu dokonya tange dupame baa auu kaeyao lanyala naeyami. \v 54 \x - \xo 9:54 \xt 2 Kiŋi 1:9-16\x*Dopa piami doko baanya disaipolo Jemesapa, Jonepa dolapome kandatala Jisasa lamaiyoo, “Kamongo, Ilaijame piali pyoo, nalimbame kaiti-kisa katao itate kaiyepae mende isa epena latala, endakali dokaita yangao nepena lapale lao masilyipi?” leambi. \v 55 Dopa leambinopa, Jisasame kapilyetala dolapo pyalanya lao dapa lea: \wj “Spirita mende nyakamba-kisa palelyamo doko dopalena lao nyakambame masala naelyambino.\wj* \v 56 \wj Akalinya Ikiningi dokome endakali koeyasotoo latala naepea. Endakali pyoo nyotoo latala epeana”\wj* lea. Dopa latala, dokaita yuu yakane waka mendenya peami. \s1 Jisasa Watao Paeyamana Leamino Doko \p \v 57 \x - \xo 9:57 \xt Matyu 8:19-22\x*Dokaita kaitinisa peaminopa, akali mendeme Jisasa lamaiyoo, “Kamongo, emba paeyate dupanya nambame emba watao ipatoana” lea. \v 58 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Yana kapu dupanya palenge yuli dupa singi. Yaka ketae paenge dupanya palenge anda dupa katenge. Dopaka doko, Akalinya Ikiningi dokonya palenge panda mende nasingina”\wj* lea. \v 59 Dopa latala baame akali waka mende lamaiyoo, \wj “Emba namba watao ipu”\wj* lea. Dopa leamopa akali dokome lao pituu, “Kamongo, wambao nambanya takange malu petala patoo kae” lea. \v 60 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Endakali kumapae dupame nyakamanya kumapae yango dupa malu pina emba kaeyapala, Gotenya kingdom doko lao panala puu”\wj* lea. \v 61 \x - \xo 9:61 \xt 1 Kiŋi 19:20\x*Dopa lateamopa akali waka mendeme lao pituu, “Kamongo, nambame emba watao ipatoana, wambao nambanya andaka palengema dupa lasa laa patoo kae” lea. \v 62 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Yuu amao pituu maita-kaita kandalyingi dokome Gotenya kingdom dokonya kapa pao kalai napingina”\wj* lea. \c 10 \s1 Akali 70 Makande Latala Kalai Pyaa Pena Leamo Doko \p \v 1 Maitakao Kamongome akali 70 makande latala, lapo-lapo lao taonopi, yuu baa patoo lao masiapi, dupa pitakanya wambao pena lea. \v 2 \x - \xo 10:2 \xt Matyu 9:37-38\x*Pena latala baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nee longo wambu petamupa, kalai akali kuki kalyamino. Dopana, nee mandyoo mau pyapenge kalai akali mendapu peena lao, ee tange Kamongo doko kyeto joo loma salapape.\wj* \v 3 \x - \xo 10:3 \xt Matyu 10:16\x*\wj Nyakama sipisipi ŋaŋa jepae dupa nambame yana kapu dupanya kainanya pupa lelyona pupape.\wj* \v 4 \x - \xo 10:4 \xt Matyu 10:7-14; Make 6:8-11; Luku 9:3-5\x*\wj Nyakamame kaita paanya, munipi, nokainapi, moko peepi mende nyoo napupape. Endakali mende kaitinisa kandanyetala pii lamaiyoo lasa nalalapape.\wj* \v 5 \wj Nyakama anda mendenya kolandatami dokopa wambao lao pituu, ‘Mona yaepenge doko andaka dakenya sina’ lao lamaiyepape.\wj* \v 6 \wj Mona yaepenge dokonya ikiningi mende andaka dokonya pititamo doko, nyakamanya mona yaepenge pii epe lamaitami doko baa-kisa seta. Mona yaepenge dokonya ikiningi mende napititamo doko, mona yaepenge pii epe lamaitami doko nyakama-kisa pilyeta.\wj* \v 7 \x - \xo 10:7 \xt 1 Kor 9:14; 1 Tim 5:18\x*\wj Nyakama anda lyaa dii laa naenya, lanyetami andaka dokonya iki kalyepape. Akali kalai pita dokome yole nyepengena, endakali dupame nyakama nee endakipi dupa ditamili pyoo nao kalyepape.\wj* \v 8 \wj Taono mendenya pataminopa nyakama lanyiami-kandeno doko, endakali dokaitame nee mokosoo ditamili pyoo nalapape.\wj* \v 9 \wj Yuu dokonya endakali yaina pyapae dupa nyakamame mee jakamaiyepape. Dopa petala dokaita lamaiyoo, ‘Gotenya kingdom doko nyakama-kisa tengesa ipatelyamona’ lapape.\wj* \v 10 \wj Nyakama taono mendenya pataminopa, endakali dupame nyakama lanyala naeyami-kandeno doko, nyakama taono dokonya kaitini dupanya pupala dapa lapape:\wj* \v 11 \x - \xo 10:11 \xt Ap 13:51\x*\wj ‘Nyakamanya taono dakenya-tae naimanya mokonya yuu katapya dupa kunao nepelyamano dokome, nyakama-kisa tenge silyamona lao panasilyamano. Dopaka doko, pii dake auu pyoo masalapape: Gotenya kingdom doko nyakama-kisa tengesa ipatelyamona’ lapape.\wj* \v 12 \x - \xo 10:12 \xt Jen 19:24-28; Matyu 10:15; 11:24\x*\wj Goteme endakali dupa yapatamo gii dokopa Sodomo tange dupa tanda andake maitaka doko, nyakamanya mokonya yuu kunao nepatami taono dokonya tange dupa tanda eteteaka andake maitana lao nambame nyakama langilyona”\wj* lea. \s1 Mona Kapilyala Naeyatami Dupa Koeyatamina Leamo Doko \p \v 13 \x - \xo 10:13 \xt Matyu 11:20-23\x*\x - \xo 10:13 \xt Ais 23:1-18; Esek 26:1–28:26; Joele 3:4-8; Emosa 1:9-10; Sak 9:2-4\x*\wj “Korasina tange dupa nyakama koeyatami. Betsaida tange dupa nyakama koeyatamiaka. Nyakamanya taono dupanya mirakolo pio dupa Taeyapa, Saidonepa dolaponya pioli doko, siti dolaponya tange dupame yonge pee meme itimi wasepae dupa pyoo, kenai dupa aiyombanya pyasetala, isa pitipala, wamba mona kapilyiamili.\wj* \v 14 \wj Goteme endakali dupa yapatamo gii dokopa Taeyapa, Saidonepa tange dupa tanda andake maitaka doko, Goteme nyakama tanda eteteaka andake dita.\wj* \v 15 \x - \xo 10:15 \xt Ais 14:13-15\x*\wj Nyakama Kapename tange dupa Goteme kaiti-kisa lanyoo patana lao masilyaminoaka doko, baame nyakama watao endakali kumapae dupa katengema panda dokonya pyandatana”\wj* lea. \p \v 16 \x - \xo 10:16 \xt Matyu 10:40; Make 9:37; Luku 9:48; Jone 13:20\x*Dopa latala baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Endakali mendeme nyakamanya pii silya dokome, nambanya pii doko silyamosaka pingi. Endakali mendeme nyakama maita dilya dokome, namba maita dilyamosaka pingi. Dopa pilya dokome, namba puu lea Akali doko maita mailyamosaka pingina”\wj* lea. \s1 Akali 70 Dutupa Pilyiamino Doko \p \v 17 Akali 70 dutupa eteke pyao pilyetala lao pituu, “Kamongo, embanya kenge doko naimame leamanopa, imambu koo dupame apata naimanya pii sepala, leamali piamina” leami. \v 18 Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame Satane doko yuu-wapaka pili lao kaiti-kisa katao isa pyakeamo kandeo.\wj* \v 19 \x - \xo 10:19 \xt Sam 91:13\x*\wj Salapape! Nyakamame nene koopi, kanopatopi dupa-kisa moko katao, nyakamanya yandapipi dokonya pupu lapae dupa pitaka ita minao pitaminopa lao nambame nyakama kyeto dilyo. Dopana, dopale mendeme nyakama koeyasala naeyata.\wj* \v 20 \wj Dopaka doko, imambu koo dupame nyakamanya pii dupa sekelyaminona lao eteke pyala naeyalapape. Nyakamanya kenge dupa kaiti-kisa pepa pyapae silyamo dokonya eteke pyalapape”\wj* lea. \s1 Mona Yaepao Gote Yaka Pilyino Leamo Doko \p \v 21 \x - \xo 10:21 \xt Matyu 11:25-27\x*Gii dokopaka Spirita dokome Jisasanya mona yaepasiamopa, baame lao pituu, \wj “Apane, emba yuupi, kaitipi dupa pitakanya Kamongo. Mana longo kandenge endakalipi, mana longo nyepaepi, dupame dapale dupa nakandena lao yalo petala, wane koo joo katenge endakali dupame kandena lao embame panasiino dokonya nambame emba yaka pilyino lelyo. Apane, kiningi embame pitona lao auu kaengeme masiinoli pyoo piina”\wj* lea. \v 22 \x - \xo 10:22 \xt Jone 3:35; 10:15\x*Dopa latala baanya disaipolo dupa enomba maitala dokaita lamaiyoo, \wj “Nambanya Takange dokome dupa pitaka namba-kisa setea. Endakali mendeme Ikiningi doko apipi lao masala naenge. Takange dokome iki masingi. Endakali mendeme Takange doko apipi lao masala naengeaka. Ikiningi dokome iki masingi. Takange doko endakali mendeme masina lao Ikiningi dokome masetala panasilyamopa, endakali dokome Takange doko masingiakana”\wj* lea. \p \v 23 \x - \xo 10:23 \xt Matyu 13:16-17\x*Dopa latala baanya disaipolo dupa enomba maitala elyakalao dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame kandelyamino dupa endakali mendeme kandatamo doko, baa Goteme auu pisetae.\wj* \v 24 \wj Nyakamame kandelyamino dupa, propetapi, kiŋipi, longo mendapuame kandamu laka lao masiamiaka doko, angi nakandeami. Pii nyakamame silyamino dupa simu laka lao masiamiaka doko, angi nasiamina lao nambame nyakama langilyona”\wj* lea. \s1 Samaria Tange Akali Epe Dokonya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 25 \x - \xo 10:25 \xt Matyu 22:34-40; Make 12:28-34\x*Dokopa looya mendeme toeya katapala Jisasa makande pyoo, “Mana Lenge, lete etete katenge doko nambame aipa petala nyotope?” lea. \v 26 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Mosesanya loo dupanya aipa lao pepa pyapae silya? Tenge aipale mende dokonya silyamopa embame itaki pyao kandengepe?”\wj* lea. \v 27 \x - \xo 10:27 \xt Lep 19:18; Diut 6:5\x*Dopa leamopa baame yanu pyao, “Embanya monapi, embanya imambupi, embanya kyetopi, embanya masingipi, dutupa pitakame embanya Kamongo Gote doko auu kaeyape. Emba tange auu kaengeli pyoo, embanya patali maki dupa auu kaeyape lapae silyamona” lea. \v 28 \x - \xo 10:28 \xt Lep 18:5\x*Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Pii doko tolao yanu pilyinona, embame dopaka pyoo katateno doko, emba lete katatena”\wj* lea. \p \v 29 Dopa leamo sepala, akali dokome baa tange tolataepe lao sotoo latala Jisasa lamaiyoo, “Nambanya patali maki dupa apitupape?” lea. \v 30 Dokopa Jisasame yanu pyao, \wj “Akali mende Jerusalema katao, Jeriko paanya lanao pea. Peamopa pake nenge mendapuame kaitinisa kandanyetala, baanya yonge pee dupa lyokao nyepala, baa pyao indyepala, kumapenge joo sina latala peami.\wj* \v 31 \wj Dopa petala pateaminopa, prisa mende kaitini dokonya lanao ipupala, akali pyapae sia doko kandatala, baa lemba pyatala pea.\wj* \v 32 \wj Pateamopa akali Lipai mende panda dokonya ipupala, akali pyapae sia doko kandatala, dopaka pyoo baa lemba pyatala pea.\wj* \v 33 \x - \xo 10:33 \xt 2 Kron 28:15\x*\wj Pateamopa akali Samaria tange mende kaitini dokonya epea dokome akali pyapae sia doko kandatala kondo kaeya.\wj* \v 34 \wj Kondo kaeyapala akali pyapae sia dosa pupala, welepi, waenepi dupame pyapae dupanya kai latala yaki pyakamaiya. Dopa petala, baanya dongi maita dokonya akali doko setapala, mandyoo endakali opone palenge anda mendenya pao setapala isoo katea.\wj* \v 35 \wj Yuu gii mende dokonya baa paanya pituu, anda isoo katenge doko baame silipa muni lapoma maitala baa lamaiyoo, ‘Embame akali dake isoo katape. Namba pilyoto dokopa, embanya muni wakao akali dake-kisa nepate dutupa yanu pyakatona’ lea.\wj* \v 36 \wj Dopana, embame aipa lao masilyi? Pake nenge dupame kandanyetala pyanya seteami doko, akali tepoma epeami dutupanya andukumi baanya patali maki joo nisia-lumu lao masilyipi?”\wj* lea. \v 37 Dokopa looya dokome lao pituu, “Akali kondo kaeyapala nisia-lumu dokona” lea. Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Emba pupala dopaka pipi”\wj* lea. \s1 Jisasa Baa Matapa Mariapanya Andaka Peamo Doko \p \v 38 \x - \xo 10:38 \xt Jone 11:1\x*Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa kaitini pao, yuu yakane mendenya pyakameaminopa, enda Mata lenge mendeme Jisasa baanya andaka epena lao andiki pyoo lanyia. \v 39 Lanyoo ipateamopa, Mata kakingi Maria lenge doko Jisasanya moko setea dosa pitipala, baanya pii lea doko soo petea. \v 40 Pii soo peteamopa, Matame nee akipi depa lao kalai longo piamosa, baa mona lombea. Dokopa Jisasa petea dosa Mata pupala baa lamaiyoo, “Kamongo, nambame iki nee depa laale latala, nambanya kakingi dokome namba yakinelyamo doko embame nakandelyepe? Namba nisina lamai” lea. \v 41 Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Mata, Mata, embame dopale longo dupa nee kaeyao masepae longo nyilyino.\wj* \v 42 \wj Dopaka doko, mendai iki mende nee kaeyapenge jilyamo. Mariame epe mende yapao nyepala pilyamo doko mendeme nyoo nepakamaiya naeyatana”\wj* lea. \c 11 \s1 Loma Mana Lamaiyamo Doko \p \v 1 Gii mendepa Jisasa yuu mendasa loma soo katea. Loma soo etapeamopa, baanya disaipolo dupanya mendeme baa lamaiyoo, “Kamongo, Joneme baanya disaipolo dupa loma sina lao mana lamaiyana, embame naima loma semana mana langipoko” lea. \v 2 \x - \xo 11:2 \xt Matyu 6:9-13\x*Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame loma setami dokopa, dapa lao loma salapape: ‘Naimanya Takange kaiti-kisa katenge, embanya kenge doko auu pyoo lapa lape. Embanya kingdom doko epena lape. Kaiti-kisa embanya masingili pingima, dopaka pyoo isa yuu dakenya pyepa lape.\wj* \v 3 \wj Yuu gii dii lao nee napenge dupa embame naima dipi.\wj* \v 4 \wj Naima koo pingilyamino dupanya yanu dupa kaelyamanona, embame naimanya koo dupanya yanu dupa kaeyakape. Koo pyepale lao makande pingi dupanya naima laminao napupi. Koo akali dokonya kinginya embame naima pyoo nyepe’ lao loma salapape”\wj* lea. \p \v 5-6 Dopa latala baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamanya mende embanya kaita miningi dokonya andaka kuka andatombe pupala baa lamaiyoo, ‘Nambanya kaita miningi mende kuakama ipumupa, nee nena lao maipenge mende nasilyamona, breta tepoma yanu dii’ lateno doko,\wj* \v 7 \wj baame andakote paliu yanu pyao, ‘Namba kaita pai lanyetala, wane-pipa palenge toko dokonya palipilyona, namba sakatatala mende nandyapona, namba kenda pisala nae’ lata.\wj* \v 8 \wj Nambame nyakama langilyo: Akali dokome emba baanya kaita miningi doko breta tee late dupa nanditoo lao masetamoaka doko, emba elya nakaeyao kaita doko tuu pyoo gata-gata laowaka katatenosa, baa sakatatala, emba dopale yangita dupa nyepala dita.\wj* \v 9-10 \x - \xo 11:9-10 \xt Matyu 7:7-11\x*\wj Nambame nyakama langilyo: Tee lelyami endakali dupa pitakame nyingima. Kutilyami endakali dupa pitakame kutao kandengema. Anda kaita gata-gata lelyami endakali dupa pitakanya anda kaita lumbakamaingi. Dopana, nyakamame tee lataminopa nyakama ditana, tee lapape. Kutataminopa kutao kandatamina, kutalapape. Anda kaita gata-gata lataminopa lumbakatana, anda kaita gata-gata lapape.\wj* \v 11 \wj Embanya wane dokome breta natoo latamopa, emba takange dokome kana mende nena lao maitipi? Baame pisa natoo latamopa, embame kanopato mende nena lao maitipi?\wj* \v 12 \wj Baame yaka tuku mende natoo latamopa, embame nene koo mende nena lao maitipi?\wj* \v 13 \wj Nyakama koo pingima dupame nyakamanya wane dupa oapi epe maingi mana doko kandengema-tamo doko, nyakamanya Takange kaiti-kisa katenge dokome nyakama ita minao, baa-kisa tee latami endakali dupa Oli Spirita doko maitana”\wj* lea. \s1 Jisasa-Kisa Belesabulu Palelyamo Leamino Doko \p \v 14 \x - \xo 11:14 \xt Matyu 12:22-30; Make 3:20-27\x*Gii mendepa muumaa jisingi, imambu koo mende Jisasame watao pyateamopa, akali muumaa doko pii leamosa, endakali kambu dupa paka kaeyao walu leami. \v 15 \x - \xo 11:15 \xt Matyu 9:34; 10:25\x*Dokopa endakali yangimi lao pituu, “Imambu koo dupanya isingi, Belesabulu dokonya pupu lapae dokome imambu koo dupa baame watao pilyamona” leaminopa, \v 16 \x - \xo 11:16 \xt Matyu 12:38; 16:1; Make 8:11\x*yangi dupame Jisasa makande pyoo, kaiti-kisa-tae mirakolo mende kandamana pina leami. \v 17 Dopa leaminopa, Jisasame dokaitanya masiamino dupa kandatala dokaita lamaiyoo, \wj “Isa yuu dakenya kingdom mendenya endakali dupa pyaloo petala wakale pitamino doko, kingdom doko koeyata. Anda mendenya palenge dupa pyaloo pitamino doko, dokaita kyeto joo nakatatamiaka.\wj* \v 18 \wj Namba Belesabulumi pupu lapae dimupa, imambu koo dupa watao pilyinona lao nyakamame lelyamino doko, Satane baa wakale pyaloo petala, yanda pingi-tamo doko, baanya kingdom doko aipa petala seta?\wj* \v 19 \wj Belesabulu dokonya pupu lapae dokome imambu koo dupa nambame watao pingi-tamo doko, nyakamanya tata dupame apinya pupu lapae dokome imambu koo dupa watao pingima? Nyakamanya tata dupameaka nyakama yapatami.\wj* \v 20 \wj Gotenya kyeto dokome imambu koo dupa nambame watao pingi-tamo doko, Gotenya kingdom doko nyakama-kisa ipao silyamosa pingi.\wj* \v 21 \wj Akali pupu lapae, yanda yandatepi longo setenge mendeme baanya yuu andapi dupa kandao isoo kalyamopa, baanya oapi dupa auu pyoo singi.\wj* \v 22 \wj Dopaka doko, akali etete pupu lapae mendeme akali doko pyao ita minatala, akali dokonya yanda yandatepi, konambipi, tungi pingi dupa nyoo patala, akali etete pupu lapae dokome baanya tata dupa mokosoo maingi.\wj* \v 23 \x - \xo 11:23 \xt Make 9:40\x*\wj Namba nisala naenge endakali dokome namba yanda pingingi. Namba-pipa kambu pyala naenge endakali dokome endakali dupa tale pisingina”\wj* lea. \s1 Imambu Koo Dupa Pilyingima Dokonya Leamo Doko \p \v 24 \x - \xo 11:24 \xt Matyu 12:43-45\x*\wj “Imambu koo mendeme endakali mende-kisa paliu pyakalyetala, endaki naepenge yuu dupanya koto nyoo katapenge panda kutao paenge. Kutao kaeyapala baame lao pituu, ‘Nambame anda wamba yakineo dokonya pilyotoo’ lenge.\wj* \v 25 \wj Dopa latala, imambu koo dokome pilyetala kandelyamopa, anda doko kuni nasoo, auu pyoo wasetae katenge.\wj* \v 26 \wj Dokopa baa ita minao imambu etete koo kalange mendatupa lanyepala, anda dokonya kolandatala katengema. Dokopa, wamba akali doko kopeta katengeaka doko, imambu koo dutupa baa-kisa ipao palelyaminopa, baa etete kopeta katengena”\wj* lea. \s1 Endakali Kiningi Auu Pisetae Dupa \p \v 27 Jisasame pii dutupa lao kateamopa, endakali kambu dokonya enda mende katea dokome puu lao baa lamaiyoo, “Embanya endangi, emba mandipala andu dia doko, Goteme auu pisetaena” lea. \v 28 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame pii lelyeno doko dapa pyoo lapenge: Gotenya pii doko sepala wata-miningima dupa Goteme auu pisetae lapengena”\wj* lea. \s1 Jona-Kisa Piamo Dokonya Leamo Doko \p \v 29 \x - \xo 11:29 \xt Matyu 12:38-42; Make 8:11-13\x*\x - \xo 11:29 \xt Matyu 16:4\x*Jisasa katea dokonya endakali longo ipao kambu piaminopa, baame lao pituu, \wj “Endakali indupa palelyamino dupa koo pingima. Dupame mirakolo mende kandamana nambame pii lelyaminoaka doko, propeta Jona-kisa mirakolo pia doko iki makande petae silyamona, mirakolo waka mende nakanjamino.\wj* \v 30 \wj Ninipe tange dupame kandena lao Jona-kisa mirakolo mende pia. Dopaka pyoo, endakali indupa palelyamino dupame kandena lao Akalinya Ikiningi doko-kisa mirakolo mende pitaka.\wj* \v 31 \x - \xo 11:31 \xt 1 Kiŋi 10:1-10; 2 Kron 9:1-12\x*\wj Kuini enda kingi tolaetena tange dokome yuu londati-waka pituu, Solomonenya masepae epe dupanya pii dupa nyotoo lao epea. Salapape! Mendita mendeme Solomone ita minao asa silyamo. Tenge dokonya, Goteme endakali dupa yapatamo gii dokopa, kuini enda kingi tolaetena tange doko akali indupa palelyamino dupa-pipa sakatatala, dupa tenge setapala tanda maipengena lata.\wj* \v 32 \x - \xo 11:32 \xt Jona 3:5\x*\wj Joname akali Ninipe tange dupa Gotenya pii doko panao lamaiyamopa, dokaitame sepala mona kapilyiami. Salapape! Mendita mendeme Jona ita minao asa silyamo. Tenge dokonya, Goteme endakali dupa yapatamo gii dokopa, Ninipe tange dupa endakali indupa palelyamino dupa-pipa sakatatala, dupa tenge setapala tanda maipengena latamina”\wj* lea. \s1 Lenge Doko Yongenya Lama Dokona Leamo Doko \p \v 33 \x - \xo 11:33 \xt Matyu 5:15; Make 4:21; Luku 8:16\x*\wj “Endakali mendeme lama kaiyepala, panda yalo petae mendenya setala naenge. Baseketa mendenya koko setala naengeaka. Endakali andaka kolandatami dupame tii pita doko kandena lao toko-kisa panao setenge.\wj* \v 34 \x - \xo 11:34 \xt Matyu 6:22-23\x*\wj Lenge doko yongenya lama doko. Dopana, emba lenge mendai iki tao katateno doko, embanya yonge doko pitaka tii pipaeme tumbatamopa katate. Dopaka doko, emba lenge lapo tao katateno doko, embanya yonge doko pitaka iminjetaeme tumbatamopa katate.\wj* \v 35 \wj Dopana, emba-kisa tii pipae silyamo doko iminjetana, kandao isoo katape.\wj* \v 36 \wj Embanya yonge doko pitaka iminjetae nakatenya, tii pipaeme iki tumbatamopa katateno doko, lama kaiyepaeme emba tii pisingili pyoo, embanya yonge doko pitaka tii pisetana”\wj* lea. \s1 Mosesanya Loo Mana Nyepaepi Parasipi Dupa Koeyatamina Leamo Doko \p \v 37 Jisasa pii lao kateamopa, Parasi mendeme nee nambana lao epena lea. Dopa lateamopa, baa pao andaka kolandatala nee nalanya petea. \v 38 Pitipala nee nalanya wambao kingi wasa pingi doko napiamopa, Parasi dokome kandatala walu lea. \v 39 \x - \xo 11:39 \xt Matyu 23:25-26\x*Dokopa Kamongome Parasi doko lamaiyoo, \wj “Indupa nyakama Parasi dupame nyakamanya kapopi, pelesapi, ketaetena iki wasa pilyaminoaka doko, nyakamanya kokotena pake nenge dokopa, koo pingi dokopa, dolapome tumbatae kalyamo.\wj* \v 40 \wj Nyakama kyakaenge! Ketaetena wasiamo akali mendai dokomeaka kokotena apata wasala naeyape?\wj* \v 41 \wj Nyakamame mona katao endakali daa jepae dupa maiyepape. Dopa pitaminopa, nyakamanya oapi dupa pitaka kaimala napita.\wj* \p \v 42 \x - \xo 11:42 \xt Lep 27:30; Matyu 23:23-24\x*\wj “Nyakama Parasi dupa koeyatami. Nyakamame takaepi, itamaiyapi, sakaenge tata waka dupa pitakapi, dupa malu akalita mokosoo setapala, dutupanya malu mendai Gote maingima. Dopa pingimaka doko, mana epeme endakali tolasingi dokopa, Gote auu kaenge dokopa, dolapo nyakamame yakinengema. Nyakamame mana dolapo wata-minao katao, mana waka dupa yakinala naeyapenge.\wj* \v 43 \x - \xo 11:43 \xt Matyu 23:6-7; Make 12:38-39; Luku 20:46\x*\wj Nyakama Parasi dupa koeyatami. Lotuu anda dupanya nyakama enomba nyoaka pitimu laka lao masingima. Maketa dupanya endakali dupame nyakama mambo pyao kingi nyimi laka lao masingimaka.\wj* \v 44 \x - \xo 11:44 \xt Matyu 23:27\x*\wj Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi, dupa nyakama koeyatami. Endakali malu yuu koko yalo pyoo petae dopale joo nyakama kataminopa, endakali dupame nakandao ketae moko katao paelyaminona”\wj* lea. \p \v 45 Dopa leamopa looya dupanya mendeme yanu pyao, “Mana Lenge, embame pii dutupa lapi dokome, naima apata pii koo lelyenona” lea. \v 46 \x - \xo 11:46 \xt Matyu 23:4\x*Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Nyakama looya dupa apata koeyatami. Kenda lekeleke tao sepenge dupa nyakamame endakali dupanya lataiyanya nyoo setakamaingima. Dopaka doko, nyakamanya kingi konde mendaipi mendeme kenda dupa watandala naengema.\wj* \v 47 \x - \xo 11:47 \xt Matyu 23:29-36\x*\wj Nyakama koeyatami. Nyakamanya yumbange dupame propeta mendapu pyao kumasiami dupanya malunya nyakamame anda pyakamaingima.\wj* \v 48 \wj Dopa pilyami dokome, nyakamanya yumbange dupame piami dupa yaka piamina lao, lao panelyaminosa pingi. Nyakamanya yumbange dupame propeta dupa pyao kumaseteaminopa, malu dupanya nyakamame anda pyakamaingima.\wj* \v 49 \wj Tenge dokonyaka Gotenya masepae epe dokome dapa lea: ‘Nambame propetapi, aposolepi mendapu endakali dupanya kainanya pena latopa, endakali dupame yangi dupa pyao kumasetala, yangi dupa tanda maiyoo koeyasetamina’ lea.\wj* \v 50 \wj Endakali indupa palelyamino dupame dopa pitami dokome, yuupa kaitipa dolapo tee pia dokonya pituu, propeta pyao kumasiami dupa pitakanya taeyoko kai lea dupanya tenge dupa endakali indupa palelyamino dupa-kisa ipata.\wj* \v 51 \x - \xo 11:51 \xt Jen 4:8; 2 Kron 24:20-21\x*\wj Abelenya taeyoko kai lea gii dokonya pituu, lotuu anda nee nyetae dokopa, alta dokopa, dolaponya kainanya kumia akali Sakaraeya dokonya taeyoko kai lea gii dokonya tuu lao, dokaitanya tenge dupa endakali indupa palelyamino dupa-kisa ipatana lao nambame nyakama kiningi langilyo.\wj* \v 52 \x - \xo 11:52 \xt Matyu 23:14\x*\wj Nyakama looya dupa koeyatami. Masepae epe dokonya kii doko nyakamame nyokonyetelyamino. Masepae epe dokonya nyakama kolandala naenya, endakali kolandalanya pilyamino dupa nyakamame kaita lyokelyaminona”\wj* lea. \v 53-54 Jisasame pii dutupa dokaita lamaiyoo kateamopa, pii kopeta mende latamopa, baa-kisa tenge setamana latala, Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi dupame pii longo lena lao tee pyao kyeto joo ingi tuu leami. \c 12 \s1 Mana Koo Dupa Wandyoo Kalyepape Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 12:1 \xt Matyu 16:6; Make 8:15\x*Gii dokopa, endakali tausene longo ipao kambu piami dokome, endakalinya moko yango-kisa katao lombapae siami. Dokopa Jisasame tee pyao baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Parasi dupame mana tolatae miningi manemane pingima doko yisa palaonya taengeli pyoo nyakama-kisa taeyatana, kandao kalyepape.\wj* \v 2 \x - \xo 12:2 \xt Matyu 10:26-33\x*\x - \xo 12:2 \xt Make 4:22; Luku 8:17\x*\wj Sanga pyatae silyamo dupa pitaka gii mendepa lopapae seta. Yame pyatae silyamo dupa pitaka gii mendepa lopapae setamopa, endakali dupame kandatami.\wj* \v 3 \wj Nyakamame yuu iminjumupa pii lelyamino dupa pitaka, tii pitamopa endakali dupame setami. Andakote rumanya pituu pii kakateame lelyamino dupa, endakali dupame anda ketae katao wii lao latamina”\wj* lea. \s1 Gote Iki Paka Kaeyapengena Leamo Doko \p \v 4 \wj “Nambanya kaita miningi paluma, yonge doko pyao kumasingima endakali dupame mende apata kapa pao napipengena, dupa nyakamame paka nakaeyalapape.\wj* \v 5 \wj Akali paka kaeyapenge doko, dokona lao nyakama laitaka pitoo: Yonge doko pyao kumasetala, ele panda koo dokonya pyandapenge kyeto singi akali doko nyakamame paka kaeyalapape. Kiningi, akali doko paka kaeyalapape lao nambame nyakama langilyo.\wj* \v 6 \wj Muni konde lapomame iki yaka pimbinakae yungi salimi lengema. Dopaka doko, yaka dupanya mendaipi mende Goteme kame nasingi.\wj* \v 7 \wj Dopaleaka joo, nyakamanya aiyomba iti dupa pitaka mendai-mendai lao Goteme itaki pyapae. Dopana, yaka pimbinakae longo dupa nyakamame ita minao kalyaminona, paka nakaeyalapape”\wj* lea. \s1 Kraisa Tatana Lao, Lao Panenge Dokonya Leamo Doko \p \v 8 \wj “Nambame nyakama langilyo: Endakali mendeme baa namba tatana lao, endakali waka dupanya enombanya lao panatamo doko, Akalinya Ikiningi dokome akali doko baa tatana lao, Gotenya enjele dupanya enombanya lao panataka.\wj* \v 9 \wj Dopaka doko, endakali mendeme baa namba tata daana lao, endakali waka dupanya enombanya latamo doko, Akalinya Ikiningi dokome akali doko baa tata daakana lao, Gotenya enjele dupanya enombanya lataka.\wj* \v 10 \x - \xo 12:10 \xt Matyu 12:32; Make 3:29\x*\wj Akalinya Ikiningi doko pii koo lata endakali dokonya koo doko kunao nepakamaita. Dopaka doko, Oli Spirita doko lao nepata endakali dokonya koo doko kunao nepakamaiya naeyata.\wj* \v 11 \x - \xo 12:11 \xt Matyu 10:19-20; Make 13:11; Luku 21:14-15\x*\wj Endakali dupame nyakama laminao lotuu andapi, isingi akalipi, gapomanepi dupanya pataminopa, nyakama tange kame pinyoo pii aipa lamanape, pii aki lamanape lao masepae longo nyala naeyalapape.\wj* \v 12 \wj Kote lapenge gii dokopaka Oli Spiritame nyakama pii lapenge dutupa mana langitana”\wj* lea. \s1 Oapi Longo Setapu Laka Lao Masingi Dokonya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 13 Dokopa endakali kambu dokonya katea mendeme Jisasa lamaiyoo, “Mana Lenge, namba moeya nyepenge dupa mokosoo peekena lao nambanya kaiminingi doko lamaiyaka” lea. \v 14 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Wane, apimi namba nyakambanya pii tolasoo, oapi mokosingi akali kata leape?”\wj* lea. \v 15 Dopa latala Jisasame endakali dokaita lamaiyoo, \wj “Endakali mendenya lete katenge doko baanya oapi longo setenge dopale daa. Dopana, popaita pingi mana dokome nyakama koeyasetana, kandao kalyepape”\wj* lea. \v 16 Dopa latala baame kongali pii mende dapa lea: \wj “Yuunya kamongo mendenya eenya nee longo andea.\wj* \v 17 \wj Andeamopa baanya moname masoo pituu, ‘Nambanya nee mandyoo setapenge panda mende nasilyamo dokonya, nambame aipa pitoape?’ lao masia.\wj* \v 18 \wj Dopa lao masetala baame lao pituu, ‘Nambame dapa pitoo: Nambanya nee setenge anda dupa lakyepala andake pyoo pitoo. Dopa petala nambanya witapi, oapi epepi dupa pitaka nyoo dokonya setato.\wj* \v 19 \wj Setapala nambanya imambu doko lamaiyoo, “Oapi longo setekelyo dupa ee kana longonya soaka pata. Dopana, emba koto nyoo, nee endakipi nao, eteke pyao katape” lamaitona’ lea.\wj* \v 20 \wj Dopa leamopa Goteme baa lamaiyoo, ‘Emba akali kyakaenge! Indupa kuka gii dakenya embanya lete katenge doko peakalapeno. Peatakatenopa oapi longo nyoo setao kalyeno dupa pitaka endakali waka mendeme nyalapomona’ lea.\wj* \v 21 \wj Endakali mendeme baa tange iki masetala oapi longo nyoo setao katao, Gotenya kalai dupa nisala naeyata doko-kisa dopaka pitana”\wj* lea. \s1 Auu Pyoo Katapuli Lao Masingi Dokonya Leamo Doko \p \v 22 \x - \xo 12:22 \xt Matyu 6:25-34\x*Dopa latala Jisasame baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Tenge dokonya nambame nyakama dapa langilyo: Nyakama auu pyoo katamana lao masetala, nyakamame nee anja-tae namanape, yonge pee anja-tae pimanape lao masepae longo nyala naeyalapape.\wj* \v 23 \wj Lete katenge doko nee nenge dopale daa. Yonge doko yonge pee pingi dopale daaka.\wj* \v 24 \wj Nyakamame yaka lakepame dupa masalapape. Dupame ee pokala naengema. Dupame nee mandyoo setala naengemaka. Dupanya nee setenge andapi, pandapi mende nasingi. Dopaka doko, Goteme dupa nee maingi. Nyakamame yaka dupa etete ita minao kalya naelyamipi?\wj* \v 25 \wj Nyakamanya mendeme auu pyoo katapuli lao masepae longo nyete dokome, embanya lete katenge dokonya yuu gii mendai waipa setepe?\wj* \v 26 \wj Nyakamame kalai yakane dopale mende napingima-tamo doko, aipuma dopale waka dupanya masepae longo nyilyami?\wj* \v 27 \x - \xo 12:27 \xt 1 Kiŋi 10:4-7; 2 Kron 9:3-6\x*\wj Palao dii dupa dopa pyoo andengena lao masalapape. Dupame kalai mende napingima. Yonge peepi mende wasala naengemaka. Dopaka doko, Solomoneme baanya yati tata epe dupa pitakame yati pia dupanya, palao dii auu pilyamo dopale mendeme baa yati napiana lao nambame nyakama langilyo.\wj* \v 28 \wj Palao taita kepao yangapenge, indupa dii pilyamo dupa Goteme yati pisingi. Dopa pingina, yongenya pipenge dupa Goteme nyakama ditana, aipuma nyakamame baa kuki tungi pilyami?\wj* \v 29 \wj Nyakama neepi, endakipi dupa anja-tae namanape lao kutala naeyao, masepae longo nyala naeyaowaka kalyepape.\wj* \v 30 \wj Isa yuu dakenya akali tata waka dupame dopale dupa kutingima. Dopaka doko, nyakamanya Takange dokome nyakama daa jilyamo dupa kandenge.\wj* \v 31 \wj Dopana, nyakamame Gotenya kingdom doko kutalapape. Dopa pitaminopa, nyakama nyepenge dupa pitaka baame dita.\wj* \v 32 \wj Nyakamanya Takange dokome auu kaengeme baanya kingdom doko nyakama nambanya sipisipi ŋaŋa dupa ditoo lao masilyamona, paka nakaeyalapape.\wj* \v 33 \x - \xo 12:33 \xt Matyu 6:19-21\x*\wj Nyakamanya oapi dupa salimi latala, endakali daa jepae dupa maiyepape. Dopa pitami dokome, nyakamanya munipi, oapi epepi, etala naenge dupa nuu atingi jala naeyata mendenya mandipala kaiti-kisa setataminosa pita. Yuu dokonya pake nenge mende tengesa naepenge. Dupa neneme nao koeyasala naengeaka.\wj* \v 34 \wj Nyakamanya oapi epe dupa setenge panda dokonyaka nyakamanya mona yukuu setengemana”\wj* lea. \s1 Depa Latae Kalyepape Leamo Doko \p \v 35 \wj “Nyakamanya kalai pyaanya yonge pee pingi doko lakao muu pyoo petala, lama dupa tao katena depa latae kalyepape.\wj* \v 36 \x - \xo 12:36 \xt Make 13:34-36\x*\wj Akali andake mende, enda watapae pyatami mendenya katao ipupala, anda kaita gata-gata latamopa, yapa lumbao nyalanya kalai akali mendapu depa latae katengemali pyoo nyakama depa latae kalyepape.\wj* \v 37 \wj Akali andake doko ipupala kandatamopa, luu palya naeyao malisetae katatami kalai akali dupa baame auu piseta. Nambame nyakama kiningi langilyo: Baanya kalai pyaanya yonge pee pingi doko lakao muu pyoo petala, dokaita tokonya petena latala nee nena lao nyoo maita.\wj* \v 38 \wj Kuka andatombepi, yuu yongalanya pitamopapi, baa ipupala kandatamopa, luu palya naeyao baa malisetae katatami kalai akali dupa baame auu piseta.\wj* \v 39 \x - \xo 12:39 \xt Matyu 24:43-51\x*\wj Dake masalapape: Anda tange mendeme pake nenge mende gii dokopa ipapomo lao masiali doko, baanya anda doko kandao isetala, kaluina lao kaeyala naeyali.\wj* \v 40 \wj Dopana, nyakama ambe katatami gii mendepa Akalinya Ikiningi doko ipatana, nyakama apata depa latae kalyepape”\wj* lea. \fig Akali mendeme kalai pyaanya, baanya yonge pee doko lakao muu pilyamo. (Luku 12:35)|alt="man tucking cloak into belt" src="LB00162B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="12:35" \fig* \p \v 41 Dokopa Pitame baa lamaiyoo, “Kamongo, embame kongali pii doko naima lao lelyepe, pande endakali pitaka lao lelyepe?” lea. \v 42 Dopa leamopa Kamongome lao pituu, \wj “Akali andake mendeme kalai akali dupa akali mendeme isina latamopa, dokaita isoo katao, nee napenge gii dokonya nee mokosoo maiyoo katapenge kalai akali masepae epe palenge, pii sakamaingi doko baa api?\wj* \v 43 \wj Baanya akali andake doko ipupala, kalai akali dokome dopa pyoo katata kandatala, baa auu piseta.\wj* \v 44 \wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Akali andake dokome baanya oapi dupa pitaka kalai akali dokomeaka isakao katena lata.\wj* \v 45 \wj Dopaka doko, kalai akali dokome baanya moname masoo pituu, ‘Nambanya akali andake doko tanga-waka ipatana’ lao masetala, tee pyao kalai wanakupi, kalai akali yangopi dupa pyapapu, neepi, biapi dupa nao kyakao katatamo doko,\wj* \v 46 \wj kalai akali dokonya akali andake doko naipapomo lao masetala, ambe katata gii mendepa ipata. Ipupala akali andake dokome kalai akali koo doko kepapala, pii wata-minala naengema endakali dupa katatami panda dokonya katena lata.\wj* \v 47 \wj Kalai akali mendeme baanya akali andake dokonya maseta doko kandataka doko, kalai pyaanya depa nalao, akali andake dokonya masetali pyoo napyoaka pitamo doko, baa konjame longo lao pyao indyeta.\wj* \v 48 \wj Dopaka doko, kalai akali mendeme masala naeyao, kalai kopeta pita mendenya baa konjame longo lao pyao indyala naeyapenge-tamo doko, baa kukiaka pyao indyeta. Akali mende longo lao mailyamo doko, longo laowaka mokosoo peekena lenge. Akali mendeme longo lao isekena lao mailyamo doko, baa-kisa longo lao tee lengena”\wj* lea. \s1 Mona Setao Katena Lao Naepeona Leamo Doko \p \v 49 \wj “Nambame isa yuu dake tena lao ita kaiyoo palyala epeona, indupa kaiyoo palyetae katapya laka lao masilyo.\wj* \v 50 \x - \xo 12:50 \xt Make 10:38\x*\wj Nambame kaimbu kenda paleta mende nyepenge doko ene ipumupa, mona etete kenda pilyamo. Kaimbu doko nyoo etato dokopa yaka jeta.\wj* \v 51 \x - \xo 12:51 \xt Matyu 10:34-36\x*\wj Endakali dupa isa yuu dakenya mona setao katena laanya namba epeena lao masilyamipi? Daa, wakale pyaloo pingi mana doko sakatasala epeona lao nambame nyakama langilyo.\wj* \v 52 \wj Indupa pituu, anda mendainya endakali yungi palengema dutupa wakale pyaloo pyaamino. Dokopa lapomame tepoma yanda pimaiyambino. Tepoma dutupame lapoma dolapo yanda pimaiyaminoaka.\wj* \v 53 \x - \xo 12:53 \xt Maika 7:6\x*\wj Dutupa wakale pyaloo petala, takange dokome baanya ikiningi doko yanda pimaitamopa, ikiningi dokome baanya takange doko yanda pimaiyapomo. Endangi dokome baanya wanenge doko yanda pimaitamopa, wanenge dokome baanya endangi doko yanda pimaiyapomo. Endangi dokome baanya aeyange doko yanda pimaitamopa, aeyange dokome baanya enda aeyange doko yanda pimaiyapomona”\wj* lea. \s1 Aloo Pipae Epelyamo Dupanya Leamo Doko \p \v 54 \x - \xo 12:54 \xt Matyu 16:2-3\x*Dopa latala pii dake apata endakali kambu doko lamaiyoo, \wj “Niki landa pingitena kopa soo pyakalyilyamo kanju petala nyakamame lao pituu, ‘Aiyuu ipapome-lamona’ lelyamino doko, kiningiaka epenge.\wj* \v 55 \wj Poo kyeto mende kingi tolaetena lelyamo kandatala nyakamame lao pituu, ‘Itaita pyoo paina pyaapome-lamona’ lelyamino doko, kiningiaka dopa pingi.\wj* \v 56 \wj Nyakama kiningi kandenge manemane pipae dupame yuupa, kaitipa dolapo kandatala, taita dopa pita-lamo lao kandengemaka doko, indupa gii dakepa pilyamo dupa aipuma nyakamame dopa pilyamo lao nakandelyamipi?”\wj* lea. \s1 Enesa Pii Lao Tolasepengena Leamo Doko \p \v 57 \x - \xo 12:57 \xt Matyu 5:25-26\x*\wj “Aipuma nyakamame auu pyoo masetala, mana tolatae dupa andukupi lao yapala naelyami?\wj* \v 58 \wj Emba kotimi lata endakali doko-pipa pii lao tolasingi akali mendeme pii lao tolasekena lao pao pituu, kaitinisa embame baa auu pisepe. Dopa napitino doko, baame emba pyalya lao nyoo jasa doko maitamopa, jasa dokome emba yanda singi doko maita. Dokopa yanda singi dokome emba anjinya pyandata.\wj* \v 59 \wj Anjetae paliu, koteme maipi latami dutupa maiyoo etatenopa, emba mokatamina lao nambame emba langilyona”\wj* lea. \c 13 \s1 Mona Kapilyala Naenge Dupa Alu Pitamina Leamo Doko \p \v 1 Galali tange mendapuame Gote kundi maiyoo kateaminopa, Pailatame dokaita pyao kumasina leana lao, gii dokopa akali kateami dupanya mendapuame Jisasa lamaiyami. \v 2 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Galali tange pyapae kumiamino dutupanya koo piamino dupame Galali tange waka dupanya koo piamino dupa ita miniamosa, kenda doko dokaita-kisa epeana lao masilyamipi?\wj* \v 3 \wj Daa, dopa napiana, nyakama mona kapilyala naeyatamino doko, endakali dokaita kumao alu piaminoli pyoo, nyakama apata alu pitamiakana lao nambame nyakama langilyo.\wj* \v 4 \wj Yuu Siloame dokonya kandao isoo petenge anda ketae doko takyepala, endakali 18 pyambeamo dutupa kumiami. Endakali kumiamino dutupanya koo piamino dupame endakali yangi Jerusalema kateamino dupa pitakanya koo piamino dupa ita miniamosa pyambeana lao nyakamame masilyamipi?\wj* \v 5 \wj Daa, dopa napiana, nyakama mona kapilyala naeyatamino doko, endakali dokaita kumao alu piaminoli pyoo, nyakama apata alu pitamiakana lao nambame nyakama langilyona”\wj* lea. \s1 Piki Ita Dii Namandenge Dokonya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 6 Dokopa Jisasame kongali mende lao pituu, \wj “Akali mendeme baanya waene ee dokonya piki ita mende pokea dokonya dii lyilyape lao kanja peamopa, dii mende nalyia.\wj* \v 7 \wj Dokopa baanya ee isakamaingi doko lamaiyoo, ‘Nambame piki ita dakenya dii lyao nyotoape lao ee kana tepo pitaka kanjangole pipupa, dii manja naelyamona, embame pokanya nepape. Yuu ipange dupa aipuma mee nyina kaeyambape?’ lea.\wj* \v 8 \wj Dopa leamopa ee isakamaingi dokome yanu pyao, ‘Akali Andake, nambame ita tenge dokonya amapala ninu mandyoo setatoo, ee kana mendai dake katena kae.\wj* \v 9 \wj Ee kana omonya dii nalyetamo doko, pokanya nepatena’ leana”\wj* lea. \s1 Enda Maita Pongotae Mende Tolasiamo Doko \p \v 10 Sambata gii mendenya, lotuu anda mendenya Jisasame mana lea. \v 11 Dokopa enda mende imambu koo mendeme ee kana 18 pitaka maita pongeamosa kapa pao etao tolapenge nanjiamopa petenge doko lotuu andaka dokonya petea. \v 12 Peteamo doko Jisasame kandatala epena lea. Ipateamopa baa lamaiyoo, \wj “Enda, emba maita pongotae katenge doko tolasetekelyamona, emba mokao nyepae pilyinona”\wj* lea. \v 13 Dopa latala baanya kingi dolapo enda doko-kisa seteamopa, baanya maita doko tolalu pia. Dopa peteamopa enda dokome Gote kenge andake maiya. \v 14 \x - \xo 13:14 \xt Eks 20:9-10; Diut 5:13-14\x*Jisasame Sambata dokonya enda doko auu pisilyamona latala, lotuu anda isingi doko imbu kaeya. Dopa petala endakali kambu doko lamaiyoo, “Yuu gii tokange dutupanya kalai pipenge. Yuu gii dutupanya yaina dupa mee jekena ipupape. Sambata gii dokonya daana” lea. \v 15 Dopa leamopa Kamongome baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nyakama mana tolatae miningi manemane pingima dupa pitakame Sambata gii dokonya nyakamanya kaowapi, dongipi mende nee nenge panda dokonya anjetae kalyamo doko tata latala, endaki nena lao laminao napengemape?\wj* \v 16 \wj Enda dake Abraame wanenge mende, Sataneme ee kana 18 pitaka anjinya palyiamo doko Sambata gii dokonya mokao nanyepengepe?”\wj* lea. \v 17 Dopa leamopa, baanya yandapipi dupa elya kaeyami. Dopa piaminopa, Jisasame kalai tii pipae pia dupa endakali kambu pyao kateami dupa pitakame kandatala eteke piami. \s1 Masete Dii-Pipa Makande Pyoo Kongali Leamo Doko \p \v 18 \x - \xo 13:18 \xt Matyu 13:31-32; Make 4:30-32\x*Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Gotenya kingdom doko aipale? Nambame aki mendepa makande pyuu?\wj* \v 19 \wj Gotenya kingdom doko, akali mendeme masete dii mende nyepala, baanya eenya lyandeamo dopale. Masete doko andao ita joo yale jiamopa, wangya dupanya yaka ketae paenge dupame anda piamina”\wj* lea. \s1 Yisa-Pipa Makande Pyoo Kongali Leamo Doko \p \v 20 \x - \xo 13:20 \xt Matyu 13:33\x*Dopa latala baame deaka lao pituu, \wj “Nambame Gotenya kingdom doko aki mendepa makande pyuu?\wj* \v 21 \wj Gotenya kingdom doko, enda mendeme yisa mendalapo palao beke tepomanya pyasoo endaki minilyamopa, yisa dokome palao doko pitakanya taeyapala andasingi dopalena”\wj* lea. \s1 Lome Kaita Tambukinatae Dokonya Leamo Doko \p \v 22 Jisasa Jerusalema pao pituu, taonopi, yuu yakanepi dupanya endakali dupa mana lamaiyoo pea. \v 23 Peamopa endakali mendeme baa lamaiyoo, “Kamongo, endakali pyoo nyepae dupa kuki iki katatamipi?” lea. Dokopa Jisasame endakali dokaita lamaiyoo, \v 24 \x - \xo 13:24 \xt Matyu 7:13-14\x*\wj “Nambame nyakama langilyo: Endakali longome lome kaita tambukinatae dokonya kolandamana lao pitaminopa kapa kolandala naeyatamina, nyakamame lekeleke tao lome kaita tambukinatae dokonya kolandalapape.\wj* \v 25 \x - \xo 13:25 \xt Matyu 7:21-23\x*\wj Anda tange doko sakatatala kaita pai latatamopa, nyakama kamaka katapala, tee pyao anda kaita doko gata-gata lao, ‘Kamongo, Kamongo, naimanya anda kaita lumbakapoko’ latami. Dopa lataminopa baame nyakamanya pii yanu pyakao, ‘Nyakama anja tangepe lao nambame masala naelyona’ lata.\wj* \v 26 \wj Dopa latamopa nyakamame lao pituu, ‘Naimanya kaitini yakane dupanya embame naima mana langiinopa, emba naima-pipa nee endakipi dupa nao kateamano dokona’ latami.\wj* \v 27 \x - \xo 13:27 \xt Sam 6:8\x*\wj Dopa lataminopa anda tange dokome lao pituu, ‘Nambame nyakama langilyo: Nyakama anja tangepe lao nambame masala naelyona, nyakama koo pingima dupa namba yakinatala pupa’ latana”\wj* lea. \v 28 \x - \xo 13:28 \xt Matyu 8:11-12\x*\x - \xo 13:28 \xt Matyu 22:13; 25:30\x*Dopa latala Jisasame lao pituu, \wj “Nyakama watao pyata panda dokonya katao kandataminopa, Abraamepi, Aisakepi, Jekopepi, propeta dupa pitakapi, dupa Gotenya kingdom dokonya katatami kandatala, nyakama ee lao, nenge giti-gato lao nao katatami.\wj* \v 29 \wj Gii dokopa endakali niki pyakaengesa tangepi, niki pambengesa tangepi, kingi tolaetena tangepi, kingi koeyatena tangepi, dupa ipupala Gotenya kingdom dokonya nee nao pititami.\wj* \v 30 \x - \xo 13:30 \xt Matyu 19:30; 20:16; Make 10:31\x*\wj Salapape! Endakali mendapu maita-kaita kalyamino dupa tanga enomba nyoo katatami. Endakali mendapu enomba nyoo kalyamino dupa tanga maita-kaita katatamina”\wj* lea. \s1 Jisasame Jerusalema Lao Ee Leamo Doko \p \v 31 Gii dokopaka Parasi mendapu ipupala Jisasa lamaiyoo, “Eroteme emba pyao kumasotoo lao masilyamona, yuu dake yakinatala puu” leami. \v 32 Dopa leaminopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame yana kapu doko lamaiyoo, ‘Indupa taitapa nambame imambu koo dupa watao pyao, yaina paleta dupa auu pisoo katapala, yuu gii tepo dokonya nambanya kalai doko pyoo etato lelyamona’ lamaiyepape.\wj* \v 33 \wj Propeta mende yuu waka mendenya pyao kumasala naeyapenge, Jerusalemaka pyao kumasepengena, namba Jerusalema paanya indupapi, taitapi, dumapi dutupa kaita pupenge.\wj* \v 34 \x - \xo 13:34 \xt Matyu 23:37-39\x*\wj O Jerusalema, Jerusalema! Embanya endakali dupame propeta dupa pyao kumasoo, epena latae endakali dupa kaname pyao kumasoaka katengema. Nambame embanya wane dupa nyoo kambu pyatala, yaka matakaiyame ŋaŋa dupa papa pundipundi yapu nengeli pitoo lao, paa longosa masiopa, dupame tanga leami.\wj* \v 35 \x - \xo 13:35 \xt Sam 118:26\x*\wj Salapape! Nyakamanya anda doko kua kalyamo. ‘Akali mende Kamongonya kengenya epelyamo doko Goteme auu pisetaena’ lao nyakamame latami gii dokopa, nyakamame namba kandatamina lao nambame nyakama langilyona”\wj* lea. \c 14 \s1 Sambata Gii Mendenya Akali Yonge Andapae Mende Auu Pisakamaiyamo Doko \p \v 1 Sambata gii mendenya Jisasa baa Parasi dupanya isingi akali mendenya andaka pupala nee nao peteamopa, Jisasame aipa pilyape lao Parasi dupame isokondape piami. \v 2 Dokopa Jisasanya enomba dokonya, akali yonge endaki pituu andao koeyapae mende ipupala katea. \v 3 Dokopa Jisasame looyapi, Parasipi dupa lamaiyoo, \wj “Sambata gii dupanya endakali yaina pyapae dupa mee jakamaiyepape lao loome latae silyape?”\wj* lea. \v 4 Dopa leamopa dupame pii mende naleaminosa, Jisasame akali doko minatala, yaina doko mee jetakamai pena lea. \v 5 \x - \xo 14:5 \xt Matyu 12:11\x*Pateamopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Sambata gii mendenya, embanya wanepi, kaowapi mende endaki pete tombapae mendenya pyakatamopa, embame pupae pyalya lao nanyetepe?”\wj* lea. \v 6 Dopa leamopa dokaitame baanya pii dutupa kapa pao yanu napiami. \s1 Toko Epe Dupanyaka Pitimana Lao Masiaminosa Leamo Doko \p \v 7 Nee nala epena leamopa epeami endakali dupame toko epe dupa yapao peteaminopa Jisasame kandatala, kongali dake dokaita lamaiya: \v 8-9 \x - \xo 14:8-9 \xt Pro 25:6-7\x*\wj “Akali mendeme enda watapae pyao nee andake depa lelyona nambana ipupi latamopa, emba ipupala toko epe mendenya napitipi. Aipumape, emba ipupi lata akali dokome akali andake alyasale mende apata epena lataka. Nyakamba lapota ipupape lata akali doko ipupala lao pituu, ‘Emba pilyino toko doko akali dake mai’ latamopa, emba elya sepala toko maita-kaita dupanya pilya patena, toko epe dupanya napitipi.\wj* \v 10 \wj Akali mendeme nee nambana ipupi latamopa, emba pao etete maita-kaita pitipi. Dopa pitinopa, emba ipupi lata akali doko ipupala emba langyoo, ‘Kaimii, emba enomba nyoo pilya ipu’ lata. Dopa lata dokome, endakali nee nao tole pititami dupanya enombanya emba lalyetamosa pita.\wj* \v 11 \x - \xo 14:11 \xt Matyu 23:12; Luku 18:14\x*\wj Dopana, endakali mendeme baa tange kenge minalyetamo doko, Goteme baanya kenge doko minanata. Endakali mendeme baa tange kenge minanatamo doko, Goteme baanya kenge doko minalyetana”\wj* lea. \p \v 12 Dopa latala Jisasame baa nee nala epena lea akali doko lamaiyoo, \wj “Embame nee yakane-tamopi, andake-tamopi mende yangatala, embanya kaita miningipi, embanya kaiminingipi, embanya tatapi, embanya patali maki yuunya kamongopi, dupame yanu pyao emba nee nala ipupi latamina, dupa nee nala epena laa naeyape.\wj* \v 13 \wj Embame nee andake mende yangateno dokopa, endakali tipyapi, kingi talyangapi, moko takyepaepi, lenge mondapi dupa nala epena lape.\wj* \v 14 \wj Dopa pitino doko, Goteme emba auu piseta. Endakali dopale dupame kapa pao yanu pyakala naeyatamiaka doko, Goteme endakali tolatae dupa sakataseta gii dokopa, baame embanya yanu dupa pyakatana”\wj* lea. \s1 Nee Andake Nenge Dokonya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 15 \x - \xo 14:15 \xt Matyu 22:1-10\x*Nee nao tole peteami dupanya mendeme Jisasame pii leamo dupa sepala baa lamaiyoo, “Gotenya kingdom dokonya nee nao pititami endakali dupa pitaka Goteme auu pisetae-lumuna” lea. \v 16 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Akali mendeme nee andake mende yangatoo latala, endakali longo nee nala epena lea.\wj* \v 17 \wj Nee andake napenge gii doko epeamopa, baanya kalai akali mende pena latala lamaiyoo, ‘Indupa nee dupa pitaka depa latae silyamona, endakali epena latae dupa epena lanyala puu’ lea.\wj* \v 18 \wj Dokopa kalai akali dokome pao lamaitiamopa, epena latae endakali dupa pitakame naipamane-lumuna leami. Wambao dokome baa lamaiyoo, ‘Nambanya yuu mende sambapu doko kanja pupengena, namba naipatoana, yatae lelyona’ lea.\wj* \v 19 \wj Mende dokome lao pituu, ‘Nambanya kao akalita sambapuna, dutupame kalai pina makande pyaa pelyona, namba naipatoana, yatae lelyona’ lea.\wj* \v 20 \wj Mende dokome lao pituu, ‘Namba enda kelyapu dokonya kapa naipapo-lumuna’ lea.\wj* \v 21 \wj Dokopa kalai akali doko ipupala, leami dupa baanya akali andake doko lamaiya. Lamaitiamopa anda tange, akali andake doko imbu kaeyapala, baanya kalai akali doko lamaiyoo, ‘Emba alo pyao siti dokonya kaitini yalepi, yakanepi dupanya paeyao, endakali tipyapi, kingi talyangapi, moko takyepaepi, lenge mondapi dupa laminao andaka dakenya andakote ipupi’ lea.\wj* \v 22 \wj Akali andake dokome leali petala, kalai akali dokome baa lamaiyoo, ‘Embame lapinoli petapupa, panda longo mee silyamoakana’ lea.\wj* \v 23 \wj Dokopa akali andake dokome kalai akali doko lamaiyoo, ‘Nambanya anda dake tumbinana, embame kaitini yalepi, kame kilikili kaitini yakanepi, dupanya endakali kandate dupa pitaka epena lao kyeto joo lamaipi.\wj* \v 24 \wj Akali nee nala epena lapupa naipamino dupanya mendaipi mendeme nambanya nee andake dakenya nao sala naeyatana lao nambame nyakama langilyona’ leana”\wj* Jisasame lea. Dopa latala Jisasame lao pituu, \wj “Goteme endakali longo epena lengeaka doko, baame endakali kuki yapao nyingina”\wj* lea. \s1 Disaipolo Jepenge Dokonya Leamo Doko \p \v 25 Endakali kambu andake mendapu Jisasa-pipa peamino dupa baame kandalyetala lamaiyoo, \v 26 \x - \xo 14:26 \xt Matyu 10:37-38\x*\wj “Akali mende namba katato dokonya ipupala, baanya endangi takangepa, enda wanepi, kaiminingi pimalengepi, baanya lete katengepi, dupa maita maiya naeyatamo doko, baa kapa pao nambanya disaipolo nakatata.\wj* \v 27 \x - \xo 14:27 \xt Matyu 16:24; Make 8:34; Luku 9:23\x*\wj Endakali mendeme baanya poko ita doko soo, namba watao naipatamo doko, baa nambanya disaipolo nakatataka.\wj* \v 28 \wj Nyakamanya mendeme kandao isoo pitipenge anda ketae mende pyoo pyakalyotoo lao maseteno doko, wambao isa pitipala, anda doko pyoo etasepenge muni yaka silyape lao itaki pyala naeyatepe?\wj* \v 29 \wj Itaki pyala naeyateno doko, embame anda muku minapala kapa pao angi pyoo etasala naeyatenopa, kandatami endakali dupa pitakame tee pyao emba lamba lao,\wj* \v 30 \wj ‘Akali dakeme anda pyaanya tee pyatala, pyoo etasala naeya-lamona’ latami.\wj* \v 31 \wj Kiŋi mendeme kiŋi waka mende yanda pimaiya paanya pituu, kiŋi mende dokonya amii 20 tausene ipataminopa, baanya amii 10 tausene katatami dutupame kapa pao yanda pimaitala ita minalapope lao, wambao isa pitipala masokondape napitape?\wj* \v 32 \wj Baame kapa napapomona lao masetamo doko, kiŋi mende doko londati katatamopa, yanda doko kaeyambana lao akema latala, akali mendapuame wai minao pena lata.\wj* \v 33 \wj Dopana, nyakamanya mendeme oapi setenge dupa pitaka yakinatala namba watao naipateno doko, emba kapa pao nambanya disaipolo nakatatena”\wj* lea. \s1 Sole Tende Patae Dokonya Leamo Doko \p \v 34-35 \x - \xo 14:34-35 \xt Matyu 5:13; Make 9:50\x*\wj “Sole doko epe. Dopaka doko, sole dokonya tende patamo doko, aipa petala dee tende pisetami? Sole tende patae dokome yuu auu pisala naenge. Ninu wasala naengeaka. Dopa petae doko kamaka soo nepenge. Nambame pii lelyo dutupa endakali kale katenge dupame sepengena”\wj* lea. \c 15 \s1 Sipisipi Alu Petae Mende Kutao Nyiana Lao Kongali Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 15:1 \xt Luku 5:29-30\x*Takisa nyingipi, koo pingipi dupa Jisasa katea dokonya pii salanya tengesa epeami. \v 2 Dopa piaminopa Parasipi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupame mumu lao, “Akali dakeme endakali koo pingi dupa yaka ipaminona lao lanyetapu, dupa-pipa nee nao pilyamona” leami. \p \v 3 Dopa leaminopa Jisasame kongalimi dokaita lamaiyoo, \v 4 \x - \xo 15:4 \xt Matyu 18:12-14\x*\wj “Akali mendenya sipisipi 100 katata dokonya mendai alu pitamopa, baame sipisipi 99 dutupa endakali napalenge yuu mendasa katasetala, mendai alu pita doko kutao pupala, kandao nyepalaka kaeyala naeyatape?\wj* \v 5 \wj Kutao nyepala, eteke pyao nyoo lataiyanya soo\wj* \v 6 \wj andaka ipupala, baanya kaita miningipi, patali makepi, dupa epena latala lamaiyoo, ‘Nambanya sipisipi mende alu pipumu doko kutapala kandao nyepelyona, nyakama namba-pipa eteke pyao katamana’ lata.\wj* \v 7 \wj Dopaka pyoo, endakali tolatae, dee mona kapilyala naeyapenge 99 dutupa kalyaminopa, kaiti-kisa auu kaeyapae singiaka doko, endakali koo pingi mendai mona kapilyilyamopa, kaiti-kisa auu kaeyapae andake mende singina lao nambame nyakama langilyona”\wj* lea. \s1 Muni Alu Petae Mende Kutao Nyiana Lao Kongali Leamo Doko \p \v 8 \wj “Enda mendenya silipa muni akalita setenge dokonya mendai alu pitamopa, baame lama kaiyepala, andaka potoma polao, kutakondape pyoo kutao muni doko nyepalaka kaeyala naeyatape?\wj* \v 9 \wj Kutao nyepala, baanya kaita miningipi, patali makepi, dupa epena latala lamaiyoo, ‘Nambanya silipa muni mende alu pipumu doko kutapala kandao nyepelyona, nyakama namba-pipa eteke pyao katamana’ lata.\wj* \v 10 \wj Dopaka pyoo, endakali koo pingi mendai mona kapilyilyamopa, Gotenya enjele dupame auu kaeyapae andake nyingimana lao nambame nyakama langilyona”\wj* lea. \s1 Wane Alu Petae Mende Pilyoo Epeana Lao Kongali Leamo Doko \p \v 11 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Akali mendenya wane ane lapoma mandenge.\wj* \v 12 \wj Wane kole dokome baanya takange doko lamaiyoo, ‘Apane, embanya muni oapipi namba nyepenge dupa mokosoo dii’ lea. Dokopa takangeme baanya oapi dupa wane dolapo mokosoloo pyakamaiya.\wj* \v 13 \wj Yuu gii kuki pateamopa, wane kole dokome baanya muni oapipi dupa pitaka nyoo, yuu londati mendenya pao katea. Dokonya katao baanya muni oapipi dupa luiyao pyoo nepea.\wj* \v 14 \wj Baanya muni oapipi dupa pitaka pyoo nepao etapeamopa, baa katea yuu dokonya lopo andake mende sia. Dopa piamopa baa tee pyao daa jia.\wj* \v 15 \wj Daa jiamosa, yuu dokonya tange akali mendenya kendemane katatoo lao pea. Pateamopa akali yuu dokonya tange dokome baanya mena dupa nee maiyoo kalya pena lea.\wj* \v 16 \wj Nee maiyoo kateamopa, mename tupaita imbu neami dupa baa nao tiaka kaeyapu laka lao masiamopa, mendeme baa nee namaiyami.\wj* \v 17 \wj Dokopa baame masepae nyepala lao pituu, ‘Nambanya takangenya kalai akali longo dupa nee kakana sina nao kataminopa, namba lopome kumilyo.\wj* \v 18 \wj Dokonya namba sakatatala, nambanya takange kalyamo dokonya pupala baa lamaiyoo, “Apane, embanya enombanyapi, kaiti-kisa katenge dokonya enombanyapi, nambame koeyatapu.\wj* \v 19 \wj Dokonya namba epe daana, indupa pituu namba embanya ikiningina laa naeyatale, namba embanya kalai akali dupanya mende joo kata lape” latoana’ lao masia.\wj* \v 20 \wj Dopa lao masetala, baa sakatatala baanya takange doko katea dokonya pea. Baa kuki omosale epeamopa, baanya takangeme kandatala kondo kaeya. Kondo kaeyapala, baa alo pyao pao wane doko mangenya kopinyetala nunu pia.\wj* \v 21 \wj Dokopa wane dokome baa lamaiyoo, ‘Apane, embanya enombanyapi, kaiti-kisa katenge dokonya enombanyapi, nambame koeyatapu. Dokonya namba epe daana, indupa pituu namba embanya ikiningina laa naeyape’ lea.\wj* \v 22 \wj Dopa leaka doko, takangeme baanya kalai akali dupa lamaiyoo, ‘Nyakamame yonge pee londe etete epe doko nyoo ipupala baanya pyakamaiyepa. Baanya kingi dokonya riŋi mende pisakamaiyepa. Baanya mokonya moko pee mende pyakamaiyepa.\wj* \v 23-24 \wj Nambanya wane dake kumiamoaka doko, indupa saka katalame-lamo. Baa alu piamoaka doko, indupa kandao nyepelyona, naima nee nao mona yaepao katamana, kao ŋaŋa kendatae doko nyoo ipupala pyao yangakamaiyepa’ lea. Dokopa dokaita tee pyao mona yaepao kateami.\wj* \p \v 25 \wj “Dopa pyoo kateaminopa, akali dokonya ikiningi mupa doko eenya katao andaka tengesa epeamopa, musiki pyao, danisa lao kalyuiyamino sema epea.\wj* \v 26 \wj Ipupala baame kalai akali mende epena latala, aipuma dopa pyoo kalyamipi lao tipa pia.\wj* \v 27 \wj Dopa leamopa kalai akali dokome baa lamaiyoo, ‘Embanya kaiminingi doko ipamo. Baa kenda mende kandao nyala naeyao auu pyoo pilyimupa, embanya takange dokome baa lanyepala, kao ŋaŋa kendatae doko pyao yangakamaiyomona’ lea.\wj* \v 28 \wj Dokopa wane mupa doko imbu kaeyapala andakote napatoo lao masia. Dopa lao masiamosa, baanya takange doko kamaka pyakalyetala, baa andakote epena lao pii andiki pyoo lamaiya.\wj* \v 29 \wj Dopaka doko, wane dokome baanya takange dokonya pii yanu pyakamaiyoo, ‘Embanya piipi mende nambame nepala naeyao, ee kana longo embanya kalai pyakao katenge. Dopa pyekelyopa, embame meme ŋaŋa mende nambanya kaita miningi dupa-pipa mona yaepao yangao nalapa lao yuu mendaipi mende nandingi.\wj* \v 30 \wj Dopaka doko, embanya ikiningi dakeme embanya oapi dupa pitaka enda muni nyoo akali nyala paenge dupa-kisa etasetakala ipumupa, embame kao ŋaŋa kendatae doko pyao yangakamaiyene-lamona!’ lea.\wj* \v 31 \wj Dokopa takangeme baa lamaiyoo, ‘Apea, emba nambapa koteaka lao tole katenge. Nambanya oapi dupa pitaka embanyaka silyamo.\wj* \v 32 \wj Embanya kaiminingi kumiamoaka doko indupa saka kalyamo. Baa alu piamoaka doko indupa kandao nyepelyo. Tenge dokonya mona yaepao auu kaeyapae nyepenge jipyanya nyilyamanona’ leana”\wj* lea. \c 16 \s1 Isingi Akali Waa Katapae Mendenya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 1 Jisasame baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Yuunya kamongo mendenya oapi dupa isakamaingi akali mende katea. Isakamaingi akali dokome muni akipi dupa pyoo nepa-nepa pyoo kalyamona lao, baa-kisa tenge setao pii mende minao yuunya kamongo doko katea dokonya epeami.\wj* \v 2 \wj Ipupala lamaitiaminopa, yuunya kamongo dokome baanya oapi dupa isakamaingi akali doko epena latala lamaiyoo, ‘Emba-kisa tenge setaminopa silyo datupanya embame pii mende latepe? Indupa pituu embame nambanya oapi dupa isakala naeyalapenona, embanya isingi kalai doko dopa pyoo pipuna lao pepanya pyapala peape’ lea.\wj* \v 3 \wj Dopa leamopa isingi akali dokome dapa lao masia: ‘Nambanya akali andake dokome nambanya isingi kalai doko napyale lao namba watalumu. Ee amenge kalai doko pyaanya namba-kisa kyeto nasingi. Nambame mende-kisa tee laanya elya kaengena, nambame aipa pitoo?\wj* \v 4 \wj Nambanya isingi kalai doko tange nyetamopa, endakali mendapuame nyakamanya andaka dupanya namba lanyoo pataminopana, nambame kalai mende pitoana’ lao masia.\wj* \v 5 \wj Dopa lao masetala, baame yuunya kamongo dokonya yanu singi akali dupa mendai-mendai lao epena lea. Akali wambao epea doko lamaiyoo, ‘Nambanya akali andake dokonya emba-kisa yanu akipate silyape?’ lea.\wj* \v 6 \wj Dopa leamopa akali dokome lao pituu, ‘Namba-kisa wele jatamu 100 yanu silyamona’ lea. Dopa leamopa isingi akali dokome baa lamaiyoo, ‘Embanya yanu singi pepa dake nyepala, yapa isa pitipala, 50 silyamona lao pepa pyaa’ lea.\wj* \v 7 \wj Maitakao akali mende epea doko lamaiyoo, ‘Emba-kisa yanu akipate silyape?’ lea. Dopa leamopa akali dokome lao pituu, ‘Namba-kisa wita beke 100 yanu silyamona’ lea. Dokopa isingi akali dokome baa lamaiyoo, ‘Embanya yanu singi pepa dake nyepala, 80 silyamona lao pepa pyaa’ lea.\wj* \v 8 \wj Isingi akali koo doko waa katea dokonya, baanya akali andake dokome baa kenge minalyia. Yuu dakenya ikiningi dupame etete waa katao dokaitanya tata dupa-kisa mana miningima. Tii pipae dokonya ikiningi dupame dopaka pyoo waa nakatengema.\wj* \v 9 \wj Nambame nyakama langilyo: Nyakama kumataminopa, endakali kaita minao nyetami dupame sele anda kataowaka katenge dupanya nyakama lanyetamina, muni koo dupame endakali kaita minao nyalapape.\wj* \p \v 10 \wj “Kuki mendalapo isina lelyamoli pyoo isingi endakali dokome, longo mendapu isina lelyamoli pyoo isingiaka. Kuki mendalapo isoo katao minakasingi endakali dokome, longo mendapu isoo katao minakasingiaka.\wj* \v 11 \wj Nyakamame yuunya muni dupa isalapape leali pyoo isala naeyatamino doko, muni angi dupa apimi isalapale lao dita?\wj* \v 12 \wj Nyakamame endakali waka mendenya oapi dupa isakalapape latali pyoo isakamaiya naeyatamino doko, oapi nyakamanya latae dupa apimi nyakama dita?\wj* \v 13 \x - \xo 16:13 \xt Matyu 6:24\x*\wj Kalai akali mendeme kamongo lapomanya kalai pyakamaiya naeyapenge. Lapomanya kalai pyakamaitamo doko, baame mende doko maka kaeyapala, mende doko auu kaeyata. Daa-tamo doko, mende doko mona setapala, mende doko maka kaeyata. Dopana, nyakamame Gotepa, munipa dolapo lapotanya kalai pyakamaiya naeyapengena”\wj* lea. \s1 Mosesanya Loo Dupapi, Gotenya Kingdom Dokopi, Dutupanya Leamo Doko \p \v 14 Parasi dupa muni putiti kaengema dokonyana, Jisasame pii lea dutupa pitaka sepala, baa lamba lao gii kaeyami. \v 15 Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama tolatae kalyamanona lao endakali dupanya enombanya lengema. Dopaka doko, Goteme nyakamanya mona dupa kandenge. Endakalinya enombanya auu petae-lamo lao lalyingima dupa Goteme kandatala myuku kaenge.\wj* \p \v 16 \x - \xo 16:16 \xt Matyu 11:12-13\x*\wj “Mosesanya loo dupapi, propeta dupanya pii dupapi, dupa lamaiyoo pao, Jone kateamo gii dokonya tuu leami. Jone kateamo gii dokonya pituu, Gotenya kingdom dokonya wai pii epe doko lamaiminopa, endakali dupa pitakame kyeto joo Gotenya kingdom dokonya kolandelyamino.\wj* \v 17 \x - \xo 16:17 \xt Matyu 5:18\x*\wj Yuupa kaitipa dolapo mee petala etapengeaka doko, Mosesanya loo dupanya mendaipi mende isa napata.\wj* \p \v 18 \x - \xo 16:18 \xt Matyu 5:31-32; 19:9; Make 10:11-12; 1 Kor 7:10-11\x*\wj “Akali mendeme baanya enda doko yakinatala, waka mende nyilya dokome baa kepo kolenge. Akali mendenya enda yakinatae mende akali mendeme nyilya dokome baa kepoaka kolengena”\wj* lea. \s1 Yuunya Kamongo Mendepa Lasarusapa Dolaponya Lao Leamo Doko \p \v 19 \wj “Akali yuunya kamongo mendeme yonge pee kala pepolopi, lapalapa kyeo lapae epepi, dupa pyoo katao, koteaka lao nee etete epe dupa nao katea.\wj* \v 20 \wj Akali tipya Lasarusa lenge, amungimi tete-tete pipae mende koteaka lao, yuunya kamongo dokonya lome kambu dokonya pituu sepa pilyamopa,\wj* \v 21 \wj yuunya kamongo dokonya nee nelya dupanya lombo, toko dokonya soo isa pelya dupa Lasarusame nao tiaka kaeyapu laka lao masingi. Dokopa yana dupame ipao amungi tete-tete dupanya pendo peta pingima.\wj* \v 22 \wj Akali tipya doko kumateamopa, enjele dupame nyoo pupala, Abraame katea dosa katena leami. Dokopa yuunya kamongo doko apata kumateamopa malu piami.\wj* \v 23 \wj Malu peteaminopa, baa endakali kumapae dupa katengema panda dokonya tanda andake nao katea. Dokonya katao kandalyiamopa, Lasarusa baa Abraame katea dosa, londati kateamo kandea.\wj* \v 24 \wj Kandatala baame wii lao, ‘Apane Abraame, namba ita yuli dakenya tao tanda andake nelyona, embame namba kondo kaeyapala, Lasarusame baanya kingi kondeme endaki mendalapo poeyanyetala, nambanya keke dake kii nasakala epena lamaiyakapoko’ lea.\wj* \v 25 \wj Dopa leamopa Abraameme lao pituu, ‘Wane, embame masepe: Emba yuunya kateeno dokopa, oapi epe dupa pitaka embame nyiinopa, Lasarusame koo dupa nyia. Dopaka doko, indupa panda dakenya baa mona yaepasimupa, emba tanda andake nyilyino.\wj* \v 26 \wj Dupa pitakanya mende doko dake: Naima kalyamano panda dakepa, nyakama kalyamino panda dokopa, dolaponya kainanya kundu andake mendeme lita pyakao petae kalyamo dokonya, endakali mendapuame aetena katao nyakama kalyamino dokonya pyakaeyamana lao masetami dupame kapa pyakaeyala naeyapenge. Omotena katao naima kalyamano dakenya pyakaeyala naeyapengeakana’ lea.\wj* \v 27-28 \wj Dopa leamopa yuunya kamongo dokome lao pituu, ‘Apane, dopa-tamo doko, nambanya kaiminingi yungi dutupa namba tanda andake nao kalyo dakenya ipatamina kandao katena lao, Lasarusame nambanya takangenya andaka lamaiyakala pena laa’ lao kyeto joo tee lea.\wj* \v 29 \wj Dopa leamopa Abraameme baa lamaiyoo, ‘Mosesapi, propetapi dupanya pii pepa pyapae singi dupa silyamona, embanya kaiminingi dutupame pii dupa sepengena’ lea.\wj* \v 30 \wj Dopa leamopa yuunya kamongo dokome lao pituu, ‘Apane Abraame, doko kapa napapomo. Dopaka doko, akali mende malunya sakatatala, dutupa katatami dokonya pao lamaitamopa, mona kapilyalaminona’ lea.\wj* \v 31 \wj Dokopa Abraameme baa lamaiyoo, ‘Mosesapi, propetapi dupanya pii dupa nasetamino doko, akali mende malunya sakatatamopapi, dokaitanya masingi doko aloo napitamiakana’ leana”\wj* lea. \c 17 \s1 Koo Pina Lao Mapusingi Dokonya Leamo Doko \p \v 1 \x - \xo 17:1 \xt Matyu 18:6-7; Make 9:42\x*Jisasame baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Koo pina lao mapusingi tata longo dupa kiningi etete ipata. Ipataka doko, koo pina lao mapuseta akali doko baa koeyata!\wj* \v 2 \wj Namba tungi pingima wane koo datupanya mende akali dokome koo pina lao mapusetamo doko, wita indyepenge kana yale mende baanya mangenya kende katatala, solowata lumu mendasa soo pyandamili doko yaka jipyali.\wj* \v 3 \x - \xo 17:3 \xt Matyu 18:21-22\x*\x - \xo 17:3 \xt Matyu 18:15\x*\wj Nyakama tange kandao isoo kalyepape. Embanya kaiminingi mendeme emba koo pingitamo doko, baa pyalanya lape. Dopa latenopa baa mona kapilyia-kandeno doko, embame baanya koo dupa kame sakamaipi.\wj* \v 4 \wj Akali dokome yuu gii mendai dokonya paa kalangesa emba koo pingitala, yuu gii mendai dokonyaka paa kalangesaka ipupala emba langyoo, ‘Namba mona kapilyilyona’ latamo doko, embame baanya koo dupa kame sakamaipi”\wj* lea. \s1 Gote Tungi Pingi Doko Andasekena Leamino Doko \p \v 5 Aposole dupame Kamongo lamaiyoo, “Naimanya Gote tungi pingi doko andasakape” leami. \v 6 Dopa leaminopa Kamongome lao pituu, \wj “Nyakamanya Gote tungi pingi doko yakane masete dii dopalepi mende-pyali doko, nyakamame diwi ita dake lamaiyoo, ‘Emba pingitaka yukupala, solowatanya kalya puu’ laminopa lamiliaka pipyalina”\wj* lea. \s1 Kalai Akali Koo Kalyamanona Lao Masalapape Leamo Doko \p \v 7 \wj “Nyakamanya mendenya kalai akali mende ee pokalanya yuu amao kataowapi, sipisipi setao kataowapi andaka ipatamopa, embame baa lamaiyoo, ‘Emba yapa ipao pitipala nee naa’ latepe?\wj* \v 8 \wj Daa, embame baa lamaiyoo, ‘Nambanya nee depa latakala, embanya yonge pee kalai pyaanya pingi doko lakao muu pyoo petala, nee dupa minao ipupi. Namba nee endakipi nao pititopa, namba nisalanya emba malisetae katape’ laa naeyatepe?\wj* \v 9 \wj Embame pina lelye dupa kalai akali dokome lelyenoli pyoo pilyamopa, embame baa yaka pilyino lengepe? Dopa laa naenge.\wj* \v 10 \wj Dopaka pyoo, Goteme pyepape latae dupa pitaka nyakamame petala dapa lapape: ‘Naima kalai akali koo. Naimame pyepape latae dutupaka pilyamanona’ lapape”\wj* lea. \s1 Akali Akalitanya Kopetali Mee Jakamaiyamo Doko \p \v 11 Jisasa Jerusalema paanya, Samariapa, Galaliapa dolaponya kaina dokonya-kaita pea. \v 12 Baa pao yuu yakane mendenya pyakameamopa, akali kopetali akalita mendatupame kuki omosale katao baa kandanyiami. \v 13 Kandanyetala dutupame wii lao, “Akali Andake Jisasa, embame naima kondo kaeyapoko” leami. \v 14 \x - \xo 17:14 \xt Lep 14:1-32\x*Dopa leaminopa Jisasame dutupa kandatala lamaiyoo, \wj “Prisa dupame nyakama kandena pupa”\wj* lea. Dokopa dutupa kaitinisa peaminopa, dutupanya kopetali dupa mee jia. \v 15 Dokopa akali dutupanya mendeme baanya kopetali doko mee jalame-lamo lao kandatala, puu lao Gote mambo pyao pilyia. \v 16 Pilyetala, Jisasanya moko setea dosa ipao tombauli sepala, yaka pilyino lea. (Akali doko baa Samaria tange mende.) \v 17 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Akali akalita dutupanya kopetali dupa auu pyaa naeyalape? Akali tukutepo dutupa anja kalyami?\wj* \v 18 \wj Akali tata waka dakeme iki Gote kenge andake maiyanya pilyalape?”\wj* lea. \v 19 Dopa latala Jisasame akali doko lamaiyoo, \wj “Embame namba tungi pyapi dokome embanya kopetali yaina doko etelyamona, emba sakatatala puu”\wj* lea. \s1 Gotenya Kingdom Doko Ipata Dokonya Leamo Doko \p \v 20 Parasi mendapuame Gotenya kingdom doko andukupa ipatape lao Jisasa tipa piaminopa, baame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Gotenya kingdom doko endakalimi kandapenge kongali mende-pipa naepelyamo.\wj* \v 21 \wj Endakali dupame lao pituu, ‘Gotenya kingdom doko ae silyamo dakena kanjepa. Omo silyamo domona kanjepa’ laa naeyatami. Aipumape, Gotenya kingdom doko nyakamanya mona andaka kalyamona”\wj* lea. \p \v 22 Dopa latala baame disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Gii doko ipatamopa, Akalinya Ikiningi dokonya yuu gii dupanya mende kandamu laka lao masetamiaka doko, angi nakandatami.\wj* \v 23 \x - \xo 17:23 \xt Matyu 24:26-27\x*\wj Dokopa endakali mendapuame nyakama langyoo, ‘Akalinya Ikiningi doko asa kalyamo kanja ipupa, omosa kalyamo kanja pupa’ lataminopa, nyakamame kutao kanja napupape.\wj* \v 24 \wj Yuu-wapaka pilyamopa, tii pipae doko kaitinya yangitena pituu, yangitena tuu lenge dopaka pyoo, Akalinya Ikiningi doko baanya gii dokonya ipatamopa dopaka pita.\wj* \v 25 \wj Dopaka doko, wambao Akalinya Ikiningi doko kaeyala naeyao tanda longo natamopa, endakali indupa palelyamino dupame baa maita maitami.\wj* \v 26 \x - \xo 17:26 \xt Jen 6:5-8; 7:6-24; Matyu 24:37-39\x*\wj Akalinya Ikiningi doko ipanya pita gii dokopa, Noa katea gii dokopa pialiaka pita.\wj* \v 27 \wj Endakali dupa nee endakipi nao, akali dupame enda nyoo, wanaku dupa akali nyala pao pyoo kateaminopa, Noa sipi andaka kolandea gii doko epea. Dokopa endaki andake doko ipupala, dokaita pitaka pyambatala koeyasia.\wj* \v 28 \x - \xo 17:28 \xt Jen 18:20–19:25\x*\wj Dopaka pyoo, Lote katea gii dokopa, endakali dupa nee endakipi nao, oapi dupa sambao, salimi lao, ee pokao, anda pyoo kateami.\wj* \v 29 \wj Dopa pyoo kateaminopa, Lote baa Sodomo yuu doko yakinatala pateamopa, kaitinya katao itatepi, kana yuli tapetapi, dupa aiyuu joo ipupala, endakali dupa pitaka pyambatala koeyasia.\wj* \v 30 \wj Akalinya Ikiningi doko panatamo gii dokopa, dopaka pita.\wj* \v 31 \x - \xo 17:31 \xt Matyu 24:17-18; Make 13:15-16\x*\wj Gii dokopa endakali mende baanya anda ketae katata dokome, baanya oapi andakote seta dupa nyalanya isa pyakanala naeyapenge jeta. Endakali mende eenya katata doko, andaka pilyala naeyapenge jetaka.\wj* \v 32 \x - \xo 17:32 \xt Jen 19:26\x*\wj Nyakamame Lotenya enda doko masalapape.\wj* \v 33 \x - \xo 17:33 \xt Matyu 10:39; 16:25; Make 8:35; Luku 9:24; Jone 12:25\x*\wj Endakali mendeme baa lete katatoana lao masetala, katapenge kaitini kutatamo dokome baanya lete katenge doko yakinata. Dopaka doko, endakali mendeme baanya lete katenge doko yakinata dokome baanya lete katenge doko nyeta.\wj* \v 34 \x - \xo 17:34 \xt Matyu 24:40-41\x*\wj Nambame nyakama langilyo: Kuka gii dokonya endakali lapoma toko mendainya palitambinopa, dolaponya mende nyepala, mende doko katena kaeyata.\wj* \v 35 \wj Enda lapomame palao wasalanya wita dii takyoo indyoo tole pititambinopa, dolaponya mende nyepala, mende doko petena kaeyatana”\wj* lea.\f + \fr 17:35 \ft Buku Baibolo Giriki piimi wambao pepa pyatae kuki mendatupanya vesa 36 doko dapa latae silyamo: \fqa Akali lapoma eenya katatambinopa, dolaponya mende lanyepala, mende doko katena kaeyata.\f* \v 37 Dopa leamopa disaipolo dupame baa lamaiyoo, “Kamongo, anja dopa pitape?” leami. Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Dopale mende kumapae silya dokonya yaka lakepame dupa kambu pingimana”\wj* lea. \c 18 \s1 Enda Walyakae Mendepa Jasa Koo Mendepanya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 1 Jisasanya disaipolo dupame maka nakaeyao, koteaka lao loma soo katena lao baame kongali pii mende dapa lao lamaiya: \v 2 \wj “Siti mendenya jasa mende katea dokome Gote paka nakaeyao, endakali dupa anda-anda semaiya naeyaowaka katea.\wj* \v 3 \wj Dokopa siti dokonya enda walyakae mende petea. Enda doko jasa katea dokonya ipupala lao pituu, ‘Nambanya yandapipi dokome namba kenda dilyamona tolasakapoko’ lao tondani pia.\wj* \v 4 \wj Tondani piamopa, jasa dokome tolasala naeyatoana, daa lao gii kuki mendalapo katea. Dopaka doko, maitakao jasa dokome dapa lao masia: ‘Nambame Gote paka nakaeyao, endakali dupa anda-anda semaiya naeyaowaka pingi doko,\wj* \v 5 \wj enda walyakae dakeme tondani pitamopa, namba etete maka kaeyalapo-lamona, baanya kenda doko tolasakamaitoana’ lao masiana”\wj* lea. \v 6 Dopa latala Kamongome lao pituu, \wj “Mana tolatae naminingi jasa dokome lea-lumu doko nyakamame auu pyoo masalapape.\wj* \v 7 \wj Gotenya yapao nyepae endakali dupame kuka kotakapi wii lao loma soo katataminopa, dupanya kenda dupa Goteme yapa tolasakamaiya naeyatape? Baame dupa yapa nisala naeyao, gii longo nepao malisoo katatape?\wj* \v 8 \wj Dupanya kenda dupa baame yapa tolasakamaitana lao nambame nyakama langilyo. Dopaka doko, Akalinya Ikiningi doko ipatamo gii dokopa, Gote tungi pingi akipate isa yuu dakenya katatami kandatape?”\wj* lea. \s1 Parasi Mendepa Takisa Nyingi Mendepanya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 9 Endakali mendapuame nyakama tange tolataena lao mona andaka kyeto joo masetala, endakali waka dupa kandanya palyiaminosa, Jisasame dokaita kongali dake lamaiya: \v 10 \wj “Akali lapoma lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya loma sala peambi. Mende doko Parasi. Mende doko takisa nyingi.\wj* \v 11 \wj Parasi dokome baa iki katao dapa lao loma sia: ‘Gote, namba pake nengepi, mana koo miningipi, kepo kolengepi, endakali waka dopale daa. Namba takisa nyingi kalyamo dapale daaka dokonyana, nambame emba yaka pilyino lelyo.\wj* \v 12 \wj Wiki mendainya yuu gii lapoma nambame loma soo nee nanao katenge. Nambame dopale nyilyo dupa pitaka malu akalita mokosoo setapala, dutupanya malu mendai emba dingina’ lao loma sia.\wj* \v 13 \wj Dokopa takisa nyingi dokome kaiti-kisa kandalyetae nakatatoo lao masetala, omosale katao, mona kenda kaeyao lao pituu, ‘Namba akali koo pingi mendena, Gote embame namba kondo kaeyape’ lea.\wj* \v 14 \x - \xo 18:14 \xt Matyu 23:12; Luku 14:11\x*\wj Nambame nyakama langilyo: Takisa nyingi doko Goteme tolataena lateamopa baanya andaka lanao pea. Akali mende doko tolataena nalea. Endakali mendeme baa tange kenge minalyetamo doko, Goteme baanya kenge doko minanata. Dopaka doko, endakali mendeme baa tange kenge minanatamo doko, Goteme baanya kenge doko minalyetana”\wj* lea. \s1 Wane Wanakupi Koo Dupa Epena Leamo Doko \p \v 15 \x - \xo 18:15 \xt Matyu 19:13-15; Make 10:13-16\x*Endakali mendapuame wane ŋaŋa dupa apata Jisasame watandena lao kopyoo epeami. Dokopa disaipolo dupame kandatala, endakali dupa pyalanya leami. \v 16 Dokopa Jisasame wane wanakupi koo dupa epena latala lao pituu, \wj “Gotenya kingdom doko wane wanakupi koo dapale dupanyana, dokaita epekena kaita lyokala naeyalapa.\wj* \v 17 \wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Gotenya kingdom doko wane wanakupi koo mendeme nyingili pyoo, endakali mendeme nanyetamo doko, baa Gotenya kingdom dokonya kolandala naeyatana”\wj* lea. \s1 Yuunya Kamongo Mendenya Lao Leamo Doko \p \v 18 \x - \xo 18:18 \xt Matyu 19:16-30; Make 10:17-31\x*Isingi akali mendeme Jisasa tipa pyoo, “Mana Lenge Epe, lete etete katenge doko nambame aipa petala nyotope?” lea. \v 19 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Aipuma embame namba epe lelye? Endakali mende epe daa. Gote iki baa epe.\wj* \v 20 \x - \xo 18:20 \xt Eks 20:12-16; Diut 5:16-20\x*\wj Mana setapae dupa embame masilyino: Kepo kolala naeyape. Endakali pyao kumasala naeyape. Pake nala naeyape. Endakali mende sambo lao kotimi laa naeyape. Embanya endangi takangepa dolapo anda-anda semaiyoo katape lapae silyamona”\wj* lea. \v 21 Dokopa isingi akali dokome lao pituu, “Namba wane kolesa pituu, mana setapae dutupa pitaka nambame wata-minio dopaka pyoo wata-minao kalyona” lea. \v 22 Dopa leamopa Jisasame sepala akali doko lamaiyoo, \wj “Emba mendai mende daa jilyamona, embanya oapi dupa pitaka salimi latala, endakali daa jepae dupa mokosoo maipi. Dopa pitinopa oapi epe dupa embanya kaiti-kisa sakata. Dopana, emba namba watao ipu”\wj* lea. \v 23 Dopa leamopa isingi akali dokome sepala, baanya oapi etete longo setenge dokonyana, mona etete kenda kaeya. \v 24 Akali doko mona etete kenda kaeyamo kandatala, Jisasame lao pituu, \wj “Muni longo singi endakali dupa Gotenya kingdom dokonya kolandalanya etete lekeleke tatami.\wj* \v 25 \wj Kamele mendeme kepo tii mendenya lekeleke tao kolandapyaliaka doko, yuunya kamongo mendeme Gotenya kingdom dokonya kolandalanya eteteaka lekeleke tatana”\wj* lea. \v 26 Dopa leamopa siami endakali dupame lao pituu, “Dopa-tamo doko, endakali api pyoo nyetape?” leami. \v 27 Dopa leaminopa Jisasame lao pituu, \wj “Endakalimi kapa pao napipenge dupa pitaka Goteme pingina”\wj* lea. \v 28 Dokopa Pitame lao pituu, “Naimame dupa pitaka yakinatala emba watao epelyamanona” lea. \v 29 Dopa leamopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama kiningi langilyo: Akali mendeme Gotenya kingdom doko masetala, baanya andapi, endangi takangepi, kaiminingipi, endapi, wane wanakupi, dupa yakinatamo dokome,\wj* \v 30 \wj indupa gii dakepa wakao longo lao nyalapomo. Yuu enenge ipata dokonya baa lete etete katenge doko apata nyetakana”\wj* lea. \s1 Jisasame Baa Kumatapa Sakatatapa Dolaponya Tepo Pyoo Leamo Doko \p \v 31 \x - \xo 18:31 \xt Matyu 20:17-19; Make 10:32-34\x*Jisasame 12 disaipolo dutupa lanyepala dokaita lamaiyoo, \wj “Salapape! Naima lalyoo Jerusalema pelyamano. Pupala katatamanopa, Akalinya Ikiningi doko-kisa mendapu pitana lao propeta dupame pepa pyanya seteami dupa pitaka angi jeta.\wj* \v 32 \wj Akalinya Ikiningi doko akali tata waka dupanya kinginya maitaminopa, dokaitame baa lamba lao, elya pisoo, sopokalimi pyatami.\wj* \v 33 \wj Dopa petala, dokaitame baa konjame pyapala pyao kumasetataminopa, yuu gii tepo dokonya baa sakatatana”\wj* lea. \v 34 Pii dokonya tenge doko disaipolo dutupame nanyiami. Pii doko yalo petae katea dokonya, baame pii lea dupa auu pyoo masala naeyamiaka. \s1 Lenge Monda Mendenya Lenge Auu Pisakamaiyamo Doko \p \v 35 \x - \xo 18:35 \xt Matyu 20:29-34; Make 10:46-52\x*Jisasa baa Jeriko tengesa pyakameamopa, akali lenge monda mende muni tee lao kaitini lemba dokonya petea. \v 36 Peteamopa, endakali longo kaita ipao puiyamino sepala, doko aipa pilyape lao baame tipa pia. \v 37 Dopa leamopa dokaitame baa lamaiyoo, “Nasarete tange Jisasa doko ipao pelyamona” leami. \v 38 Dokopa baame wii lao, “Dapita Ikiningi Jisasa, embame namba kondo kaeyapoko!” lea. \v 39 Dopa leamopa, endakali wambeami dupame baa pii kaena lao pyalanya leami. Dopa leaminopapi, baame etete puu lao wii lao, “Dapita Ikiningi, embame namba kondo kaeyapoko!” lea. \v 40 Dopa leamopa Jisasa katapala, akali doko laminao epena lea. Laminao tengesa ipateaminopa, Jisasame baa tipa pyoo, \v 41 \wj “Nambame embanya aipa pyakapili lao masilyipi?”\wj* lea. Dokopa baame lao pituu, “Kamongo, namba lenge auu pyoo tao kandapu laka lao masilyona” lea. \v 42 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame namba tungi pilyino dokome, embanya lenge dolapo auu pisekelyamona, emba lenge auu pyoo taa”\wj* lea. \v 43 Dopa lalu piamopa, baanya lenge dolapo auu pyoo talu petala, Jisasa watao pao pituu, Gote kenge andake maiyoo pea. Dokopa endakali dupa pitakame kandatala Gote mambo piami. \c 19 \s1 Jisasa Sakiasanya Andaka Peamo Doko \p \v 1 Jisasa baa Jeriko pyakamatala siti kaina dokonya-kaita pea. \v 2 Siti dokonya akali Sakiasa lenge mende katea. Akali doko baa takisa nyingi dupanya isingi mende. Baa oapi longo setenge. \v 3 Baame Jisasa doko apipi lao kandatoo latala kaitini kutiaka doko, endakali kambu mendeme Jisasa kakopao peaminopa, Sakiasa baa muu dokonyana, kapa pao Jisasa kandapenge nanjia. \v 4 Dopa piamosa, baame Jisasa kaitini dokonya-kaita epelyamo lao kandatala, baa alo pyao wambatala, Jisasa kandatoo lao sikamoo ita mendenya kisia. \v 5 Jisasa baa ita tenge dosa ipao pituu, ulu kandalyetala, Sakiasa kandea. Kandatala baa lamaiyoo, \wj “Sakiasa, namba indupa embanya andaka palipengena, emba yapa isa ipu”\wj* lea. \v 6 Dopa leamopa baa pupae isa pyakanatala auu kaeyao Jisasa lanyia. \v 7 Dopa piamo kandatala endakali dupa pitakame mumu lao, “Akali koo pingi dokonya andaka Jisasa palima pelyamona” leami. \v 8 Dokopa Sakiasa katapala Kamongo lamaiyoo, “Kamongo, embame sepe! Nambanya oapi dupa kapa-kapa lao mokosetala, endakali daa jepae dupa maitoo. Nambame endakali mende minakasetala, oapi mendapu nyio-tamo doko, dupa wakao palyoo kitomendeme yanu pyakamaitoana” lea. \v 9 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Akali dake baa Abraamenya ikiningiaka. Tenge dokonya, Gotenya pyoo nyingi doko indupa andaka dakenya ipatelyamo.\wj* \v 10 \x - \xo 19:10 \xt Matyu 18:11\x*\wj Aipumape, Akalinya Ikiningi dokome endakali alu petae dupa kutao pyoo nyalanya epeana”\wj* lea. \fig Sakiasame Jisasa kandatoo lao sikamoo ita mendenya kisilyamo. (Luku 19:4)|alt="Zaccheus : in tree, people standing by tree" src="LB00313B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="19:4" \fig* \s1 Kalai Akali Akalita Muni Maiyana Lao Kongali Leamo Doko \p \v 11 \x - \xo 19:11 \xt Matyu 25:14-30\x*Jisasa baa Jerusalema tengesa katea dokonya, endakali dupame baanya pii dupa sepala, Gotenya kingdom doko gii dokopaka panala ipanya pyumuna lao masiami. Dopa lao masiaminosa Jisasame kongali pii dake lea. \v 12 Baame lao pituu, \wj “Akali kenge singi mendeme kiŋi nyepala pilyotona latala, yuu londati mendenya pea.\wj* \v 13 \wj Paanya pituu, kalai akali akalita epena latala, silipa muni akalita mendai-mendai lao akali dutupa maiya. Maitala kalai akali dutupa lamaiyoo, ‘Namba ipatopa kaeyatamina, nyakamame bisinisa pyakao kalyepape’ latala baa pea.\wj* \v 14 \wj Pateamopa akali dokome isepenge endakali dokaitame baa imbu kaeyapala, ‘Akali doko baa naimanya kiŋi nakatena lao masilyamanona’ lao maitakao wai minao pena leami.\wj* \v 15 \wj Baa kiŋi nyepala pilyiamopa, baanya kalai akali muni maiya dutupame bisinisa pyoo, wakao akipate nyekeamipi lao kandatoo latala, akali dokaita baa katea dokonya epena lena lea.\wj* \v 16 \wj Dokopa kalai akali wambao doko baanya akali andake dokonya enombanya ipupala lao pituu, ‘Akali Andake, embanya silipa muni mendai doko minao kalai petakala, wakao silipa muni akalita nyekeona’ lea.\wj* \v 17 \wj Dopa leamopa baame kalai akali doko lamaiyoo, ‘Emba kalai akali epe dokome yaka pyekee-lamo! Nambame leoli pyoo embame muni kuki dutupa minao kalai pyekee-lamo dokonya, embame siti akalita isoo katape’ lea.\wj* \v 18 \wj Dopa lateamopa, kalai akali lapo pyoo doko ipupala lao pituu, ‘Akali Andake, embanya silipa muni mendai doko minao kalai petakala, wakao silipa muni yungi nyekeona’ lea.\wj* \v 19 \wj Dopa leamopa baame kalai akali doko lamaiyoo, ‘Embame siti yungi isoo katape’ lea.\wj* \v 20-21 \wj Dopa lateamopa, kalai akali tepo pyoo doko ipupala lao pituu, ‘Akali Andake, emba akali tomba napae mende. Wakamanya dopale setapae dupa embame nyingi. Wakamanya nee pokatae dupanya embame mandenge. Tenge dokonya, nambame emba paka kaeyapala, embanya silipa muni mendai doko lapalapame yaki petala setekeona kanda’ lea.\wj* \v 22 \wj Dopa leamopa baame kalai akali doko lamaiyoo, ‘Emba kalai akali koo-lamo. Embanya pii lelyeno dutupameaka nambame emba-kisa tenge setatoo. Namba tomba napala, wakamanya dopale setapae dupa nyoo, wakamanya nee pokatae dupa mandyoo pilyopa embame kandenge-lumu doko,\wj* \v 23 \wj wakao mendatupa apata nyema ipatenopa lao, aipuma nambanya muni doko beŋenya setakala naeyepe?’ lea.\wj* \v 24 \wj Dopa latala baame akali tengesa kateami dupa lamaiyoo, ‘Silipa muni mendai baa-kisa silyamo doko nyepala, silipa muni akalita setelyamo akali doko maiyepa’ lea.\wj* \v 25 \wj Dopa leamopa dokaitame akali andake doko lamaiyoo, ‘Akali Andake, akali doko-kisa silipa muni akalita silyamona’ leami.\wj* \v 26 \x - \xo 19:26 \xt Matyu 13:12; Make 4:25; Luku 8:18\x*\wj Dopa leaminopa akali andake dokome lao pituu, ‘Nambame nyakama langilyo: Longo lao singi endakali doko baa konda pyoo maita. Dopaka doko, nasingi endakali doko-kisa kuki seta dutupa baa-kisa nasina lao tange nyokonyeta.\wj* \v 27 \wj Nambanya yandapipi dupame namba kiŋi nakalyale lao masiamino dupa asa laminao ipupala, nambanya enombanya pyao kumasalapa’ leana”\wj* Jisasame lea. \s1 Jisasa Baa Kiŋi Joo Jerusalema Peamo Doko \p \v 28 \x - \xo 19:28 \xt Matyu 21:1-11; Make 11:1-11; Jone 12:12-19\x*Jisasame pii dutupa lao etapala baa wambao Jerusalema lalyoo paanya pea. \v 29 Pao Olipimanda lenge dokonya taono Betepasapa, Betaniapa dolaponya tengesa pyakalyetala, baanya disaipolo lapoma wambao pena lea. \v 30 Pena latala dolapo lamaiyoo, \wj “Yuu yakane nyakambanya enombatena silyamo dokonya pupa. Pao pyakamatambinopa, dongi ŋaŋa, paa mendaipi mende endakali napetenge mende anjetae katatamopa kanjambinona, doko tata lao minao dakenya ipupape.\wj* \v 31 \wj Endakali mendeme tipa pyoo, ‘Aipuma dongi doko tata lelyambipi?’ lea-kandeno doko, nyakambame baa lamaiyoo, ‘Kamongome kalai mende dongi dakeme pipenge jilyamona’ lapape”\wj* lea. \v 32 Dopa lateamopa, pena lea akali dolapo pupala kandeambinopa, Jisasame leali petae katea. \v 33 Akali dolapome dongi ŋaŋa doko tata leambinopa, dongi tange dupame dolapo lamaiyoo, “Nyakambame dongi ŋaŋa doko aipuma tata lelyambipi?” leami. \v 34 Dokopa akali dolapome lao pituu, “Dongi dakeme Kamongome kalai mende pipenge jilyamona” leambi. \v 35 Dopa latala, akali dolapome dongi ŋaŋa doko minao Jisasa katea dokonya ipupala, dolaponya yonge pee kisa pingi dolapo lyokanya dongi maita dokonya setapala, Jisasa dokonya pisiami. \v 36 Baa pituu peamopa, endakali dupame nyakamanya yonge pee kisa pingi dupa kaitini dokonya kuiyami. \v 37 Jisasa baa yuu Olipimanda dokonya lanao ipao Jerusalema tengesa pea. Dokopa baame mirakolo piamopa kandeami dupa pitaka baanya disaipolo kambu andake dokome masetala, eteke pyatala puu lao Gote mambo pyao tee piami. \v 38 \x - \xo 19:38 \xt Sam 118:26\x*Mambo pyao lao pituu, “Kamongonya kengenya epelyamo kiŋi dake Goteme auu pisetae. Kaiti-kisa mona yaepenge doko setamopa, Gotenya kenge andake doko etete ketae kaitinya sinana” leami. \v 39 Dokopa endakali kambu dokonya Parasi mendapu kateami dupame Jisasa lamaiyoo, “Mana Lenge, embanya disaipolo dupa pyalanya laa” leami. \v 40 Dopa leaminopa baame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Endakali dakaitame pii nalamili doko, kana dupame puu lao wii lamilina lao nambame nyakama langilyona”\wj* lea. \fig Dongi ŋaŋa mende anjetae kalyamo. (Luku 19:30)|alt="donkey (colt) tied to ring in wall" src="HK00033B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="19:30" \fig* \s1 Jisasame Paa Lapo Pyoo Jerusalema Lao Ee Leamo Doko \p \v 41 Dopa latala, Jisasa Jerusalema tengesa pao pituu, baame siti doko kandatala, siti doko lao ee lao \v 42 dapa lea: \wj “Nyakamanya mona yaepao katenge mana dupa indupa nyakamanya gii dakepa kandami laka lao nambame masilyo. Dopaka doko, mana dupa nyakamame nakanjepale lao yalo petae kalyamo.\wj* \v 43-44 \wj Goteme nyakama kanja epelyamo gii doko dakena lao nyakamame nakandelyamino dokonya, nyakamanya yandapipi dupa ipupala, nyakama kakopanya palyetala, kame pimbao, kaitini dupa pitaka lyokata gii doko ipata. Ipatamopa yandapipi dupame kamepi, anda kaname namba-namba pyoo petaepi, dupa pitaka kaluu nepatala, nyakamapi, nyakamanya wanepi, nyakamanya siti dokopi, dupa pitaka koeyasetamina”\wj* lea. \s1 Lotuu Anda Nee Nyetae Kamapu Dokonya Maketa Daa Leamo Doko \p \v 45 \x - \xo 19:45 \xt Matyu 21:12-17; Make 11:15-19; Jone 2:13-22\x*Jisasa lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya pyakamatala, maketa setao kateamipi, sambao kateamipi, dupa tee pyao watao pia. \v 46 \x - \xo 19:46 \xt Ais 56:7; Jer 7:11\x*Watao pyao pituu, \wj “ ‘Nambanya anda doko loma singi anda mendena’ lao pepa pyapae silyamo. Dopaka doko, nyakamame nambanya anda doko pake nenge dupanya yalo pingi panda jetelyaminona”\wj* lea. \p \v 47 \x - \xo 19:47 \xt Luku 21:37\x*Baame koteaka lao lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya mana lamaiyoo kateamopa, prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, endakali dupanya isingi akalipi, dupame baa aipa petala pyao kumasemape lao kaitini kutiami. \v 48 Kutiamiaka doko, endakali dupa pitakame Jisasanya pii doko semana lao etete auu kaeyaminosa, baa pyao kumasepenge kaitini mende kandao nanyiami. \c 20 \s1 Apimi Emba Kyeto Diape Lao Tipa Piamino Doko \p \v 1 \x - \xo 20:1 \xt Matyu 21:23-27; Make 11:27-33\x*Gii dutupanya mendenya Jisasame lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya endakali dupa mana lamaiyoo pituu, wai pii epe doko lao panao katea. Dokopa prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, isingi akalipi, dupa baa katea dokonya epeami. \v 2 Ipupala baa tipa pyoo, “Embame kalai pilyino datupa, kyeto aipale mendeme pilyi? Kyeto dia akali doko baa apipi?” leami. \v 3-4 Dokopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nambame nyakama tipa mende pitoaka: Joneme kaimbu piamo doko, kaiti-kisa katao Goteme pina leape, pande endakalimi pina leami? Nyakamame namba langyepa”\wj* lea. \v 5 Dokopa dokaitame nyakama-lapo laloo pyoo, “ ‘Kaiti-kisa katao Goteme pina leana’ latamano doko, baame lao pituu, ‘Aipuma nyakamame Jonenya pii doko kiningina lao masala naeyamipi?’ laapomo. \v 6 Dopaka doko, endakali dupame Jone baa propetana lao kyeto joo masingima dokonya, ‘Endakalimi pina leamina’ naimame latamano doko, endakali dupa pitakame naima kaname pyao kumasetamina” leami. \v 7 Dopa latala dokaitame Jonenya kaimbu pingi mana doko anja-tae nyiape lao masala naelyamanona lao yanu pyakamaiyami. \v 8 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame kalai pilyo datupa kyeto dopale mendeme pilyona lao nyakama langya naeyatoakana”\wj* lea. \s1 Waene Ee Isingi Dokonya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 9 \x - \xo 20:9 \xt Matyu 21:33-46; Make 12:1-12\x*\x - \xo 20:9 \xt Ais 5:1\x*Dopa latala kongali pii dake endakali dupa lamaiyoo, \wj “Akali mendeme waene ee mende pokea. Dopa petala baame waene dii mendatupa tange nyepengena lao, ee pokenge akali mendatupa lamaitala, ee doko isoo katekena lea. Dopa latala baa yuu londati mendenya gii longo pao katea.\wj* \v 10 \wj Waene wambu pingi gii doko epeamopa, baanya kalai akali mende ee isakamaingi dupa kateami dokonya pupala, waene dii mendapu lyao peekena lao nyala pena lea. Kalai akali doko pateamopa, ee isakamaingi dupame baa pyao indyepala, mee pena leami.\wj* \v 11 \wj Dopa peteaminopa, ee tange dokome kalai akali mende apata pena leaka. Kalai akali doko pateamopa, ee isakamaingi dupame baa apata pyao indyepala, mana koo elya pipae mendapu baa-kisa minatala, mende naminao mee pena leamiaka.\wj* \v 12 \wj Dokopa ee tange dokome kalai akali mende tepo pyoo pena lateamopa, kalai akali doko apata pyao indyepala, kamalyatena pyale leami.\wj* \v 13 \wj Dokopa ee tange dokome lao pituu, ‘Nambame aipa pyuu? Nambanya ikiningi mona setenge doko kandatala, anda-anda semaitamino nakandenya, doko pena latoana’ lea.\wj* \v 14 \wj Dopa latala pena lateamopa wane doko epeamo kandatala, ee isakamaingi dupame nyakama-lapo laloo pyoo, ‘Wane dakeme takangenya moeya dupa nyepengena, moeya dupa naimanya jetana, baa pyao kumasemana ipupa’ leami.\wj* \v 15 \wj Dopa latala, wane doko waene ee dokonya kamalya pyale latala pyao kumasiami. Dopa piami dokonya, ee tange dokome ee isakamaingi dupa aipa pita?\wj* \v 16 \wj Baa ipupala, ee isakamaingi dokaita pyao kumasetala, waene ee doko akali waka mendapuame isoo katekena lao maitana”\wj* lea. Dopa leamopa dokaitame sepala lao pituu, “Dopa napinana” leami. \v 17 \x - \xo 20:17 \xt Sam 118:22\x*Dokopa Jisasame dokaita kandatae katao lao pituu, \wj “ ‘Anda pingi dupame anda pipenge kana mende koeyapae-lamo latala yakineami doko kana mupa jetelyamona’ lao pepa pyapae silyamo dokonya tenge aipale mende palelya?\wj* \v 18 \wj Endakali mende kana doko-kisa pyakatamo doko, kuli dupa lakao koeyata. Kana doko endakali mende-kisa ipao setamo doko, endakali doko indyoo koeyatakana”\wj* lea. \v 19 Dokopa prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupame kongali doko nyakama lao lalumuna lao sepala gii dokopaka, baa anjemana lao kaitini kutiami. Dopaka doko, dokaita paka kaeyapala kaeyami. \s1 Takisa Dupa Sisa Maipengepe Daape Lao Tipa Piamino Doko \p \v 20 \x - \xo 20:20 \xt Matyu 22:15-22; Make 12:13-17\x*Dokaitame Jisasa kandakondape pyoo kandatala, baame pii mende kopeta latamopa, baa minatala gapenanya pupu lapaepi, kyetopi dupanya maimana latala, akali mendapu kiningi mona paliu pele lao pupala, waa katao tipa pyaa pena leami. \v 21-22 Dokopa akali dupame Jisasa tipa pyoo, “Mana Lenge, embame endakali mende mona setapala, mende maka kaeyala naenge. Embame kiningi pii doko lao, Gotenya pii manapi dupa tolao lengena lao naimame masilyamano. Dopana, Sisa doko naimame takisa maipengena lao loome latae singipi, nasingipi?” leami. \v 23 Dopa leaminopa, dokaitame waa katao minakasalanya tipa piamino doko Jisasame kandatala dokaita lamaiyoo, \wj “Aipuma nyakamame namba makande pilyami?\wj* \v 24 \wj Muni konde mende kandatoo panasalapa. Muni dokonya apinya lenge-lyaapi, kengepi dupa kalyape?”\wj* lea. Dopa leamopa dokaitame pii yanu pyao, “Sisanya kalyamona” leami. \v 25 Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Sisanya dupa Sisa tange maiyakamaiyepape. Gotenya dupa Gote tange maiyakamaiyepape”\wj* lea. \v 26 Dokopa endakali dupanya enombanya baame pii lea dupanya baa kapa minapenge nanjia. Baame dokaitanya pii yanu pyakamaiyamo doko sepala, dokaita paka kaeyao walu latala, pii mende naleami. \s1 Endakali Kumapae Dupa Sakatatami Dokonya Sadyusi Dupame Tipa Piamino Doko \p \v 27 \x - \xo 20:27 \xt Matyu 22:23-33; Make 12:18-27\x*\x - \xo 20:27 \xt Ap 23:8\x*Endakali kumapae dupa sakatala naeyatamina lengema, Sadyusi mendapu Jisasa katea dokonya ipupala baa lamaiyoo, \v 28 \x - \xo 20:28 \xt Diut 25:5\x*“Mana Lenge, Mosesame naimanya mana mende dapa lao pepa pyanya setekea-pyaa: ‘Akali mendeme enda nyepala wane manja naeyao kumatamo doko, baanya kaiminingi dokome enda walyakae doko pisetala, kaiminingi dokonya lao wane manjakamaipengena’ lao pepa pyanya setekea-pyaa. \v 29 Dopana, wamba kaiminingi kalange kateami dutupanya kaiminingi mupa doko enda nyepala, wane manja naeyao baa kumia. \v 30 Kumateamopa kaiminingi lapo dokome enda walyakae doko pisetala, wane manja naeyaowaka baa kumia. \v 31 Kaiminingi tepo dokome enda walyakae dokoaka pisetala wane manja naeyaowaka baa kumia. Kaiminingi kalange dutupa pitakame enda walyakae doko pisetala, wane manja naeyaowaka dutupa kumiami. \v 32 Dutupa pitaka kumao ete dokonya enda doko kumiaka. \v 33 Kaiminingi kalange dutupa pitakame enda mendai dokoaka nyiami dokonya, endakali kumapae dupa sakatatami gii dokopa enda doko apinya jetape?” lao tipa piami. \p \v 34 Dokopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Akali indupa palelyamino dupame enda nyoo, wanaku dupa akali nyala pao pilyamino.\wj* \v 35 \wj Dopaka doko, malunya sakatatala yuu enenge dokonya katapengena latae endakali dupa enda akalipa lao napititami.\wj* \v 36 \wj Endakali dupa Goteme sakatasetamopa, enjele joo katao, baanya ikiningi wanengepi katatami. Tenge dokonya dupa dee kumala naeyatami.\wj* \v 37 \x - \xo 20:37 \xt Eks 3:6\x*\wj Ita saka mendenya ita yuli teana lao Mosesame pepa pia dokonya, Abraamepi, Aisakepi, Jekopepi dutupanya Gote doko baa Kamongo dokona leana lao pepa pia dokome, endakali kumapae dupa Goteme sakatasetana lao Mosesame apata lao panasetea.\wj* \v 38 \wj Baa kumapae dupanya Gote daa. Baa saka katenge dupanya Gote. Gotenya enombanya endakali dupa pitaka saka kalyaminona”\wj* lea. \v 39 Dopa lateamopa, Mosesanya loo mana nyepae mendapuame pii yanu pyao, “Mana Lenge, embame pii auu pyoo lelyenona” leami. \v 40 Gii dokonya pituu, dokaitame baa pii mende dee tipa pyaanya paka kaeyami. \s1 Kraisa Doko Baa Apinya Ikiningipi Lao Jisasame Tipa Piamo Doko \p \v 41 \x - \xo 20:41 \xt Matyu 22:41-46; Make 12:35-37\x*Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Endakali dupame Kraisa doko Dapitanya ikiningina lengema doko, aipa pyoo kandatala lengema?\wj* \v 42 \x - \xo 20:42 \xt Sam 110:1\x*\wj Wee buku dokonya Dapitame dapa lea: ‘Kamongome nambanya Kamongo doko lamaiyoo, “Emba nambanya kingi tolaetena piti.\wj* \v 43 \wj Dokonya pititinopa, nambame embanya yandapipi dupa embanya moko setenge toko jina latona” leana’ lea.\wj* \v 44 \wj Dapitame Kraisa doko Kamongona lea-lumu doko, kaitini andukunya-kaita Kraisa doko Dapitanya ikiningipi?”\wj* lea. \s1 Mosesanya Loo Mana Nyepae Dupanya Mana Dupa Naminalapape Leamo Doko \p \v 45 \x - \xo 20:45 \xt Matyu 23:5-7; Make 12:38-39; Luku 11:43\x*Endakali dupa pitaka pii soo kateaminopa, Jisasame baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \v 46 \wj “Mosesanya loo mana nyepae dupa nyakamame wandyoo kalyepape. Dokaita yonge pee londe pyoo petala kaitini paeyalanya auu kaengema. Maketa dupanya endakali dupame dokaita mambo pyao kingi nyimi laka lao masingima. Lotuu anda dupanya toko enomba nyoo dupanya pitimu laka lao masingima. Nee andake nelyami dupanya enomba nyoo pitimu laka lao masingimaka.\wj* \v 47 \wj Dokaitame enda walyakae dupa minakasetala, yuu andapi dupa nyingima. Endakali waka dupame dokaita epena lao masina latala, loma londe pyoo singima. Akali dupa-kisa tenge setatamopa, dupa tanda etete andake nyetamina”\wj* lea. \c 21 \s1 Enda Walyakae Mendeme Opaa Maiyamo Doko \p \v 1 \x - \xo 21:1 \xt Make 12:41-44\x*Lotuu anda nee nyetae dokonya opaa pyandenge penge dokonya yuunya kamongo dupame muni pyandeaminopa, Jisasame kandamao kandea. \v 2 Dokopa enda walyakae daa jepae mendeme muni konde yakane lapoma pyandeamo kandea. \v 3 Kandatala baame lao pituu, \wj “Nambame nyakama kiningi langilyo: Enda walyakae daa jepae dakeme muni pyandalamo dokome, endakali waka dupame muni pyandalamino dupa pitaka ita minao pyandalamo.\wj* \v 4 \wj Endakali dokaitame nyakamanya muni longo sipya dupanya kakana nyoo Gote opaa maiyamino. Dopa piminopa, enda daa jepae dakeme baa tange napenge sipya dupa pitaka pyandalamona”\wj* lea. \s1 Lotuu Anda Nee Nyetae Doko Kaluu Nepatamina Leamo Doko \p \v 5 \x - \xo 21:5 \xt Matyu 24:1-2; Make 13:1-2\x*Kana auu pipaepi, opaa maitaepi, dupame lotuu anda nee nyetae doko yati petae kalyamona lao endakali mendapuame leaminopa, Jisasame lao pituu, \v 6 \wj “Gii doko ipatamopa, nyakamame kandelyamino datupa dopa petae katena lao kaeyala naenya kaluu nepataminopa, kana mendaipi mende namba-namba petae nakatatana”\wj* lea. \s1 Tanga Pita Dupanya Leamo Doko \p \v 7 \x - \xo 21:7 \xt Matyu 24:3-14; Make 13:3-13\x*Dopa leamopa endakali dokaitame baa tipa pyoo, “Mana Lenge, embame lelyeno dutupa gii andukupa pita? Dutupa pyaanya tengesa pitamopa, kongali aipale mende pitape?” leami. \v 8 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Endakali mendeme nyakama minakasetana, kandao kalyepape. Aipumape, endakali longo mendapu nambanya kengenya ipupala lao pituu, ‘Namba akali dokona’ latami. ‘Gii doko tengesa ipatelyamona’ latamiaka. Dopa lataminopa, nyakamame dokaita watao napupape.\wj* \v 9 \wj Dokopa yanda andake mendapu pilyamino lapaepi, endakali dupame gapomane yanda pimailyamino lapaepi, dupa sepala nyakama paka nakaeyalapape. Dopale dupa wambao ipupenge. Dopaka doko, yuu etapenge gii doko, dokopa yapa naipatana”\wj* lea. \p \v 10 Dopa latala baame dokaita lamaiyoo, \wj “Akali tata mendeme akali tata mende yanda pimaita, kingdom mendeme kingdom mende yanda pimaita pitami.\wj* \v 11 \wj Yuu mendapuanya titiwali andake dupa minata, lopo andake dupa sepa, endakali longo-kisa yainame andinyeta pita. Kaiti-kisa katao makande paka pipaepi, mirakolo andakepi, dupa petae ipataka.\wj* \v 12 \wj Dopaka doko, dopale dupa pitaka ene pyaanya pitamopa, nyakamame nambanya kenge doko lao panelyamino latala, endakali dupame nyakama anjetala, tanda dyoo koeyasetala, lotuu andapi, anjingi andapi dupanya laminao patami. Laminao pupala, kiŋipi, gapenapi dupanya enombanya katasetami.\wj* \v 13 \wj Dopa pitami dokome, nyakamame kandelyaminopi, silyaminopi dupa lao panalapale lao kaitini mende setakatami.\wj* \v 14-15 \x - \xo 21:14-15 \xt Luku 12:11-12\x*\wj Pii lapengepi, masepae epepi, dupa nambame nyakama ditopa, nyakamanya yandapipi dupanya mendaipi mendeme kapa pao nyakamanya pii tanga laa naeyao, nyakama ita minala naeyaowaka pitami. Dopana, nyakamame pii dupa aipa pyoo yanu pyamanape lao wambao mona kenda nakaeyalapape.\wj* \v 16 \wj Nyakamanya endangipi, takangepi, tatapi, kaita miningipi, kaiminingipi dupame nyakama yanda singi dupanya kinginya maitami. Dopa pitaminopa, dupame nyakamanya mendapu pyao kumasetami.\wj* \v 17 \wj Nyakamame nambanya kenge doko lao panelyamino latala, endakali dupa pitakame nyakama imbu kaeyatami.\wj* \v 18 \wj Dopaka doko, nyakamanya aiyomba iti dupanya mendaipi mende alu napita.\wj* \v 19 \wj Nyakama kyeto joo katatami dokome, nyakamanya lete katenge doko nyetamina”\wj* lea. \s1 Jerusalema Koeyatana Leamo Doko \p \v 20 \x - \xo 21:20 \xt Matyu 24:15-21; Make 13:14-19\x*\wj “Nyakamame kandataminopa, amii kambu longo mendapuame Jerusalema kakopanya palyetami. Gii dokopa, Jerusalema koeyapenge doko tengesa petelyamona lao masalapape.\wj* \v 21-22 \x - \xo 21:21-22 \xt Osea 9:7\x*\wj Koo dupanya yanu pyao Goteme tanda maipenge gii dokonyana, Gotenya pii pepa pyapae singi dupa pitaka angi jeta. Dopana, endakali Judia katatami dupa yuu manda dupanya paka pupenge jeta. Jerusalema katatami dupa siti doko yakinapenge jeta. Eenya katatami dupa Jerusalema pilyala naeyapenge jeta.\wj* \v 23 \wj Gotenya imbu kaenge andake doko akali tata dake-kisa ipatamopa, yuu dakenya kenda etete andake ipata. Gii dokopa enda wane tongotapi, enda wane andu nengepi, dupa etete kondo pita.\wj* \v 24 \wj Dopa pitamopa, endakali yangi dupa konjuwame pyao kumasetala, yangi dupa anjetala laminao yuu waka dupanya patami. Gii dokopa, akali tata waka dupame Jerusalema moko katao nepao pao, dopa pyoo etatamina lao gii setapae dokonya tuu latamina”\wj* lea. \s1 Akalinya Ikiningi Doko Ipatana Leamo Doko \p \v 25 \x - \xo 21:25 \xt Matyu 24:29-31; Make 13:24-27\x*\x - \xo 21:25 \xt Ais 13:10; Esek 32:7; Joele 2:31; Rev 6:12-13\x*\wj “Nikipi, kanapi, buipi dupanya kongali mendapu pita. Dokopa solowata andake dupa buli pyao, oo lao, lakao ipatamopa, yuu dakenya akali tata longo mendapu aipa pimape lao masala naeyapala pakame kumatami.\wj* \v 26 \wj Kaitinya kyeto singi dupa ema-ema pitamopa, kenda andake mendapu yuu dakenya ipatelyamona lao kandatala, endakali dupa mona andao, pakame lombapae setami.\wj* \v 27 \x - \xo 21:27 \xt Dan 7:13; Rev 1:7\x*\wj Dokopa Akalinya Ikiningi doko baanya kyetopi, tii pipae andakepi dupanya pituu, kopa mendenya tambetambe ipatamopa endakali dupame kandatami.\wj* \v 28 \wj Nambame lelyo datupa tee pyao ipatamopa, nyakama mokao nyepenge doko tengesa ipatelyamona lao masetala, nyakama toeya katapala kandalyetae kalyepape”\wj* lea. \s1 Piki Ita-Pipa Makande Pyoo Mana Leamo Doko \p \v 29 \x - \xo 21:29 \xt Matyu 24:32-35; Make 13:28-31\x*Dokopa Jisasame kongali mende dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame piki itapi, ita waka dupa pitakapi, dupa kanjepape.\wj* \v 30 \wj Ita dupanya mange popo pilya dupa kandatala, paina pyaanya tengesa pilyamona lao nyakamame masingima.\wj* \v 31 \wj Dopana, lelyo dutupa pitamopa nyakamame kandatala, Gotenya kingdom doko ipanya tengesa petelyamona lao masalapape.\wj* \v 32 \wj Nambame nyakama kiningi langilyo: Endakali indupa palelyamino dupa kumao etala naeyataminopa, lelyo dutupa pitaka pita.\wj* \v 33 \wj Yuupa kaitipa dolapo alu pita. Dopaka doko, nambanya pii dupa alu napitana”\wj* lea. \s1 Nyakama Koeyasetana Kandao Kalyepape Leamo Doko \p \v 34-35 \wj “Yuu dakenya endakali palelyamino dupa pitaka-kisa gii doko ipata. Dopa pitana, yongenya koo pyoani kaengepi, bia nao kyakengepi, yuu dakenya nee kaeyapae singipi, dupanya-kaita nyakama isa pyakataminopa, kone makatae lokalyingili pyoo, gii doko nyakama-kisa lee mendai ipatana, kandao kalyepape.\wj* \v 36 \wj Koteaka lao nyakama lenge tao kalyepape. Goteme nyakama epena lao masetamopa, pita dutupa pitakanya paka pupala, Akalinya Ikiningi dokonya enombanya katatamanopa lao loma soo kalyepape”\wj* lea. \p \v 37 \x - \xo 21:37 \xt Luku 19:47\x*Yuu gii dii lao, lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya Jisasame mana lamaitapu, yuu kuiyala epeamopa, Olipimanda lenge dokonya pao palipa pia. \v 38 Dopa piamopa, endakali dupa pitaka yongama wamba sakatatala, lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya pii sala ipata piami. \c 22 \s1 Jisasa Pyao Kumasalanya Kambuiyamino Doko \p \v 1 \x - \xo 22:1 \xt Matyu 26:1-5; Make 14:1-2; Jone 11:45-53\x*\x - \xo 22:1 \xt Eks 12:1-27\x*Breta Yisa Pyandala Naeyao Yangapae Nengema, Pasopa lenge gii doko ipanya tengesa pia. \v 2 Dokopa prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupame endakali dupa paka kaeyami dokonya, aipa petala Jisasa yalo pyoo pyao kumasemape lao kaitini kutiami. \p \v 3 \x - \xo 22:3 \xt Matyu 26:14-16; Make 14:10-11\x*Dokopa 12 disaipolo dutupanya mende Judasa, kenge mende Iskariota lenge doko-kisa Satane ipao landa pia. \v 4 Dokopa Judasa baa prisa mupapi, lotuu anda nee nyetae dokonya yanda singipi, dupa kateami dokonya pupala, baame aipa petala Jisasa nyakamanya kinginya ditoape leamopa dokaita-pipa pii leami. \v 5 Pii latala dokaitame auu kaeyapala, muni mendatupa Judasa maimana lao pii yaki piami. \v 6 Dopa petala, Judasame pii doko yakana latala, endakali kambu dupa nakatataminopa dokaitanya kinginya Jisasa maiyanya kaitini kutao katea. \s1 Pasopa Nee Depa Leambino Doko \p \v 7 \x - \xo 22:7 \xt Matyu 26:17-19; Make 14:12-16\x*Breta Yisa Pyandala Naeyao Yangapae Nengema gii dokonya, Pasopa gii doko kandao nyoo, sipisipi ŋaŋa pyao yangapenge gii doko epeamopa, \v 8 Jisasame Pitapa, Jonepa dolapo pena latala lamaiyoo, \wj “Pasopa nee doko namana, depa laa pupa”\wj* lea. \v 9 Dopa leamopa dolapome baa lamaiyoo, “Nalimbame anja depa lapale lao masilyipi?” leambi. \v 10 Dokopa baame dolapo lamaiyoo, \wj “Salapape! Nyakamba siti dokonya pyakamatambinopa, endaki kamuu singi akali mendeme nyakamba kandanyalapomona, doko watao pupape. Pupala, baa kolandata andaka dokonya nyakamba apata kolandatala,\wj* \v 11 \wj nyakambame anda tange doko lamaiyoo, ‘Mana Lenge dokome baanya disaipolo dupa-pipa Pasopa nee doko namana, panda doko andusa silyape lelyamona’ lao lamaiyepape.\wj* \v 12 \wj Lamaitambinopa baame anda ketae mendenya ruma andake, depa latae mende laitaka pyaapomona, dokonya nyakambame nee doko depa lapape”\wj* lea. \v 13 Dolapo pupala, Jisasame lealiaka petae siamo kandatala, Pasopa nee doko depa leambi. \s1 Kamongonya Nee Doko Tee Piamo Doko \p \v 14 \x - \xo 22:14 \xt Matyu 26:26-30; Make 14:22-26; 1 Kor 11:23-25\x*Nee napenge awa doko epeamopa, Jisasa baa 12 aposole dutupa-pipa nee nao peteami. \v 15 Peteaminopa baame dutupa lamaiyoo, \wj “Namba tanda andake ene nyalanya, Pasopa nee dake nyakama-pipa wambao natamana lao nee kaeyao masoo katapu.\wj* \v 16 \wj Dopana nambame nyakama langilyo: Pasopa nee mende namba nanaowaka katao, nee dokonya tenge angi doko Gotenya kingdom dokonya panatamopa natona”\wj* lea. \v 17 Dopa latala baame kapo waene peteta mende nyepala, Gote yaka pilyino latala lao pituu, \wj “Dake nyepala nyakamame kapa-kapa lao mokosoo nalapa.\wj* \v 18 \wj Nambame nyakama langilyo: Namba waene nala naeyaowaka katao, Gotenya kingdom doko ipatamo gii dokonya tuu latona”\wj* lea. \v 19 Dopa latala baame breta mende nyepala, Gote yaka pilyino latala konjia. Konjepala dokaita maiyoo pituu dapa lea: \wj “Dake nambanya yonge doko, nyakama nisoo setekelyona, nyakamame namba masoo nalapape”\wj* lea. \v 20 \x - \xo 22:20 \xt Jer 31:31-34\x*Nee nao etapala, mendai dopaka pyoo baame kapo waene peteta mende nyepala lao pituu, \wj “Kapo dakenya nambanya taeyoko pilyamo doko kai lekelyo dokome, pii enenge mende lao yaki pinya setelyo.\wj* \v 21 \x - \xo 22:21 \xt Sam 41:9; Matyu 26:21-24; Make 14:18-21; Jone 13:21-30\x*\wj Dopaka doko, namba yandapipi dupanya kinginya maiyapomo akali doko namba pilyo dakenya apata pilyambano.\wj* \v 22 \wj Goteme masiamo dokonya-kaita Akalinya Ikiningi doko kiningi kumala pupenge. Dopaka doko, baa yandapipi dupanya kinginya maiyapomo akali doko koeyalapomona!”\wj* lea. \v 23 Pii doko sepala, “Apimi dopa pyaanya pilyamape?” lao tee pyao nyakama-lapo tipa pii-pii piami. \fig Jisasa baa 12 aposole dutupa-pipa nee nao pilyamino. (Luku 22:14)|alt="Jesus eating meal with disciples / people eating reclining at table" src="LB00320B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="22:14" \fig* \s1 Alyasale Joo Katenge Dokonya Leamo Doko \p \v 24 \x - \xo 22:24 \xt Matyu 18:1; Make 9:34; Luku 9:46\x*Dokopa disaipolo dupame nyakamanya api alyasale joo kalyape lao nyakama-lapo pii yanda piami. \v 25 \x - \xo 22:25 \xt Matyu 20:25-28; Make 10:42-45\x*Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Akali tata waka dupanya kiŋi dupame nyakama alyasale joo katao, endakali isoo katengema dupa kyeto joo isingima. Akali tata waka dupanya isingi akali dupa kenge Nisingi Akali lengema.\wj* \v 26 \x - \xo 22:26 \xt Matyu 23:11; Make 9:35\x*\wj Dopaka doko, nyakamanya kainanya mana dopale dupa naseta. Nyakamanya mende alyasale joo katate doko, wane kole joo katapenge. Nyakamanya mende isingi akali katate doko, kalai akali joo katapenge.\wj* \v 27 \x - \xo 22:27 \xt Jone 13:12-15\x*\wj Api alyasale joo kalya? Nee nao petenge doko alyasalepe, pande nee yangao setakamaingi doko alyasale? Nee nao petenge doko alyasale daape. Dopaka doko, namba nyakamanya kainanya kalai akali joo kalyo.\wj* \p \v 28 \wj “Namba-kisa makande pipae ipumupa, nyakama namba-pipa apata kalyamano.\wj* \v 29 \wj Dopana, nambanya Takangeme kingdom mende nambame isatale lao diamoli pyoo, kingdom mende nyakamame isalapale lao nambame dilyo.\wj* \v 30 \x - \xo 22:30 \xt Matyu 19:28\x*\wj Nyakama nambanya nee setao nenge toko dokonya nee endakipi nao pitipa, kiŋi toko mendapuanya pituu Israele tata 12 dutupa yapata pitaminopa lao dilyona”\wj* lea. \s1 Pitame Jisasa Nakandengena Laapomona Leamo Doko \p \v 31 \x - \xo 22:31 \xt Matyu 26:31-35; Make 14:27-31; Jone 13:36-38\x*Dokopa Kamongome Saimone Pita lamaiyoo, \wj “Saimone, Saimone, embame sepe! Wita lyanda-lyanda lao angi imbupi yapengeli pyoo, Sataneme nyakama lyanda-lyanda lao yapalanya Gote-kisa tee latelyamo.\wj* \v 32 \wj Embame namba tungi pingi doko yakinala naeyatale lao nambame embanya kyeto joo loma sekeo. Dopa pyekeona, emba mona kapilyete gii dokopa, embanya Kristene kaiminingi dupa kyeto jisepe”\wj* lea. \v 33 Dopa leamopa Pitame baa lamaiyoo, “Kamongo, emba anjetae patenopapi, kumala patenopapi, dupanya namba apata patambana lao depa latae kalyona” lea. \v 34 Dopa leamopa Jisasame lao pituu, \wj “Pita, nambame emba langilyo: Indupa kuka gii dakepa, yaka pauli pii laa naeyatamopa, paa tepomasa embame namba nakandengena laapenona”\wj* lea. \s1 Munipi Nokainapi Konjuwapi Dupa Nyoo Minina Leamo Doko \p \v 35 \x - \xo 22:35 \xt Matyu 10:9-10; Make 6:8-9; Luku 9:3; 10:4\x*Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama munipi, nokainapi, moko peepi mende namandyoo mee pupape leo dokopa, nyakama dopale mende daa jiape?”\wj* lea. Dokopa dokaitame lao pituu, “Naima dopale mende daa nanjiana” leami. \v 36 Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Indupa nyakama-kisa munipi, nokainapi mende setamo doko, nyoo minalapape. Nyakamanya mende konjuwa daa jia-kandeno doko, embanya yonge pee kisa pingi doko salimi latala konjuwa mende sambape.\wj* \v 37 \x - \xo 22:37 \xt Ais 53:12\x*\wj Gotenya pii pepa pyapae singi dake namba-kisa angi jepenge: ‘Loo yalenge dupa-pipa baa apata nyoo palyoo itaki piamina’ lao pepa pyapae singi doko indupa namba-kisa kaeyala naeyao angi jilyamona lao nambame nyakama langilyona”\wj* lea. \v 38 Dokopa dokaitame lao pituu, “Kamongo, konjuwa lapoma asa silyamona kanda” leami. Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Yaka-lumuna kaeyalapa”\wj* lea. \s1 Olipimanda Loma Siamo Doko \p \v 39 \x - \xo 22:39 \xt Matyu 26:36-46; Make 14:32-42\x*Dopa latala Jisasa siti doko yakinatala, Olipimanda pengeli pyoo peamopa, baanya disaipolo dupame baa watao peami. \v 40 Panda dokonya pao pyakalyetala, baame dokaita lamaiyoo, \wj “Makande pipae dupa nyakama-kisa naepena lao loma salapape”\wj* lea. \v 41 Dopa latala baame dokaita yakinatala, omosale pao luma lakapala loma sia. \v 42 Loma soo pituu, \wj “Apane, kapo kenda paleta mende nalapo dake embame nyoo nepakatoo lao masii-kandeno doko, nyoo nepakape. Dopaka doko, nambame masilyo dokonya-kaita napipi. Embame masilyino dokonya-kaita pipi”\wj* lea. \v 43 Dokopa kaitinya enjele mende ipao kalyu petala, baa kyeto maiya. \v 44 Dopa piamopa, Jisasa baa mona etete kenda kaeyapala, kyeto joo loma siamopa, baanya enaputi dupa taeyoko joo dopo lao isa yuunya pea. \v 45 Baa loma soo etapala toeya katea. Toeya katapala ipao disaipolo dupa kandeamopa, dupa mona kenda kaeyapala luu paliu siami. \v 46 Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama aipuma luu paliu silyami? Nyakama sakatatala, makande pipae dupa nyakama-kisa naepena lao loma salapape”\wj* lea. \s1 Jisasa Anjiamino Doko \p \v 47 \x - \xo 22:47 \xt Matyu 26:47-56; Make 14:43-50; Jone 18:3-12\x*Jisasame dopa lao kateamopa, baanya 12 disaipolo dutupanya mende, Judasa lenge dokome endakali kambu mende laminao ipupala, Jisasa nunu pitoo lao baa katea tengesa dosa pea. \v 48 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Judasa, embame nunu pilyino dokome Akalinya Ikiningi doko yandapipi dupanya kinginya mailyipi?”\wj* lea. \v 49 Dopa leamopa, mende pyaapome-lamo lao Jisasa-pipa kateami dupame kandatala baa lamaiyoo, “Kamongo, naimame konjuwame pyamape?” leami. \v 50 Dopa latala akali dupanya mendeme prisa mupa dokonya kalai akali dokonya kale tolaetena konjuwame lyanya nepea. \v 51 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Dopa napinya kaeyalapa!”\wj* lea. Dopa latala baame akali dokonya kale doko kingimi watandeamopa, katengeli pia. \v 52 Dokopa Jisasame prisa mupapi, lotuu anda nee nyetae dokonya yanda singipi, Juumanya isingi akalipi, baa anjala epeami dupa lamaiyoo, \wj “Pake nenge mende anjala epele lao nyakamame konjuwapi, kolyepepi dupa minao epelyamipi?\wj* \v 53 \x - \xo 22:53 \xt Luku 19:47; 21:37\x*\wj Koteaka lao namba nyakama-pipa lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya kateamanopa, nyakamame namba anjala naeyami. Dopaka doko, iminjetaenya pupu lapae dokopa, awa dakepa, dolapo nyakamanyana”\wj* lea. \s1 Pitame Jisasa Nakandengena Leamo Doko \p \v 54 \x - \xo 22:54 \xt Matyu 26:57-58; Make 14:53-54; Jone 18:12-16\x*Dokopa dokaitame Jisasa minatala laminao, prisa mupa dokonya andaka kolandeami. Dopa piaminopa, Pita baa kuki londatili joo watao pea. \v 55 Pupala, anda kamapu kaina dokonya endakali mendapuame ita yangatala peteami dupa-pipa Pita apata petea. \v 56 \x - \xo 22:56 \xt Matyu 26:69-75; Make 14:66-72; Jone 18:16-18,25-27\x*Dokopa itate tii pia dokonya Pita peteamopa, kalai wanaku mendeme baa kandakondape pyoo kandatala lao pituu, “Akali dake apata Jisasapa kateambina” lea. \v 57 Dopa leamopa Pitame tanga lao, “Wanaku, nambame akali doko nakandengena” lea. \v 58 Gii kuki pateamopa, akali mendeme Pita kandatala lao pituu, “Emba apata akali dutupanya mendena” lea. Dopa leamopa Pitame lao pituu, “Wane, namba dutupanya mende daana” lea. \v 59 Awa mendai joo pateamopa, akali mendeme lao pituu, “Akali dake apata Galali tange dokonyana, kiningi etete Jisasapa kateambina” lao kyeto joo lea. \v 60 Dopa leamopa Pitame lao pituu, “Wane, embame pii lelyeno doko aki mende lelyepe lao nambame masala naelyona” lea. Dopa lalu piamopa, yaka pauli pii mende lea. \v 61 Pauli pii doko lateamopa, Kamongo kapilyetala Pita kandakondape pia. Dopa piamopa, Kamongome Pita lamaiya pii datupa Pitame masia: \wj “Yaka pauli pii ene laanya pitamopa, paa tepomasa embame namba nakandengena laapenona”\wj* lea dutupa masetala, \v 62 Pita kamaka pyakalyetala, ee lao putukia. \s1 Pii Koo Lao Jisasa Pyao Indiamino Doko \p \v 63 \x - \xo 22:63 \xt Matyu 26:63-68; Make 14:61-65; Jone 18:19-24\x*Jisasa isetae kateami akali dupame baa lamba latapu, pyao indyepa piami. \v 64 Dokaitame baanya lenge-lyaapi yaki petala pyao pituu, “Emba pyalumu akali doko, dokona lao propesi piimi laa” leami. \v 65 Dopa latala baa lao nepao, pii koo longo mendapu leamiaka. \s1 Jisasa Kotimi Leamino Doko \p \v 66 Yuu yongeamopa, prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, Juumanya isingi akali dupa kambuiyami. Kambuiyami dokonya Jisasa laminao pateaminopa, dokaitame lao pituu, \v 67 “Emba Kraisa doko-tamo doko, naima langi” leami. Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama langipuli doko, nyakamame kiningina lao masala naeyamili.\wj* \v 68 \wj Nambame nyakama tipa mende pipuli doko, nyakamame yanu pyala naeyao, namba paale lao yakinala naeyamiliaka.\wj* \v 69 \wj Dopaka doko, indupa pituu Akalinya Ikiningi doko, Gote etete kyeto dokonya kingi tolaetena pilyapomona”\wj* lea. \v 70 Dokopa dokaita pitakame lao pituu, “Dopa lelyeno doko, emba Gote Ikiningi dokope?” leami. Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame namba dokona lao latelyaminona”\wj* lea. \v 71 Dopa leamopa dokaitame lao pituu, “Baame pii lelyamo dutupa sepelyamano doko, aipuma endakali mendenya deaka pii nyemanape?” leami. \c 23 \s1 Jisasa Laminao Pondiasa Pailata Kateamo Dokonya Peamino Doko \p \v 1 \x - \xo 23:1 \xt Matyu 27:1-2,11-14; Make 15:1-5; Jone 18:28-38\x*Dokopa akali kambuu peteami dupa pitaka sakatatala, Jisasa laminao Pailata katea dokonya peami. \v 2 Pupala tee pyao baa-kisa tenge setao, “Akali dakeme naima tata dupanya kainanya pundu andake mende yaka lasoo, Sisa doko muni takisa namaiyepape lao kaita lyokata, baa Kraisa, kiŋi mendena lao baa tange lata piamopa naimame kandeamana” leami. \v 3 Dokopa Pailatame baa tipa pyoo, “Emba Juumanya Kiŋi dokope?” lea. Dokopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Embame latelyenona”\wj* lea. \v 4 Dokopa Pailatame prisa mupapi, endakali kambu pyao kateamipi, dupa lamaiyoo, “Nambame akali dake-kisa tenge mende kandao nanyilyona” lea. \v 5 Dokopa dokaitame kyeto joo lao pituu, “Akali dakeme Galali katao tee pyatala, Judia yuu yakane dupa pitakanya mana lamaiyoo, endakali dupa ingi tuu lasoo ipao, dakenya dopaka pilyamona” leami. \s1 Erote Kateamo Dokonya Jisasa Pena Leamo Doko \p \v 6 Galali leami doko Pailatame sepala, akali doko baa Galali tangepe lao tipa pia. \v 7 Jisasa doko Eroteme yuu isingi dokonya tange mende-lumu lao Pailatame sepala, baa laminao Erote katea dokonya pena lea. Gii dokopa Erote baa Jerusalema katea. \v 8 Wamba Eroteme Jisasanya lao pii longo mendapu sepala, mirakolo mende pitamopa kandapu laka lao masoo, gii longo nee kaeyao malisoo katea. Kateamopa, Jisasa epeamo kandatala etete auu kaeya. \v 9 Auu kaeyapala Eroteme Jisasa tipa longo mendapu piamopa, baame dupanya yanu pyao pii mende nalea. \v 10 Dokopa prisa mupapi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupa tengesa katapala, kyeto joo baa-kisa tenge seteami. \v 11 Dopa piaminopa Erotepi, baanya amiipi dupame Jisasa-kisa mana koo mendapu minatapu, baa lamba leami. Lamba latala, Eroteme yonge pee etete auu petae mende Jisasanya petakamai, baa laminao Pailata katea dokonya pilyina lea. \v 12 Wamba Pailatapa, Erotepa dolapo yandapipi joo katengembaka doko, gii dokopa tee pyao nyakamba mona seteambi. \s1 Jisasa Poko Itanya Pyao Yukuina Leamino Doko \p \v 13 \x - \xo 23:13 \xt Matyu 27:15-26; Make 15:6-15; Jone 18:39–19:16\x*Dokopa Pailatame prisa mupapi, isingi akalipi, endakali dupapi, dupa ipao kambu pina latala \v 14 dokaita lamaiyoo, “Akali dakeme pundu andake mende yaka lasalanya pilyamona lao nyakamame baa laminao nambanya enombanya ipamino. Dokopa baa-kisa tenge mende silyape lao nyakamanya enombanya nambame tipa pipupa, tenge angi mende kandao nanyolo. \v 15 Dopa petala, nambame nyakama Erote kanja pupa lapupa, baame tenge angi mende kandao nanyalamoaka. Akali dake pyao kumasepenge koopi mende baame napia-lamo. \v 16 Dopana, nambame baa kende konjame pyapala yakinatoana” lea. \p \v 17 Nee andake nenge gii doko epelyamoli pyoo, Pailatame akali anjetae dupanya mende mokata pyakamaingi. \v 18-19 Jerusalema dokonya akali Barabasa lenge mendeme wamba gapomane yanda pimaita, endakali pyao kumaseta petala anjetae palea. Endakali dupa pitakame puu lao, lao pituu, “Jisasa pyao kumasetala, Barabasa mokoka” leami. \v 20 Dopa leaminopa Pailatame Jisasa mokapuli lao masetala, baa pyao kumasala naeyapengena lao deaka lamaiya. \v 21 Dokopa dokaitame puu lao, lao pituu, “Baa poko itanya pyao yuku! Pyao yuku!” leami. \v 22 Dokopa Pailatame paa tepo pyoo dokaita lamaiyoo, “Aipuma? Baame koo aki mende pipya? Baa pyao kumasepenge tenge mende nambame kandao nanyilyona, baa kende konjame pyapala yakinatoana” lea. \v 23 Dopa leaka doko, endakali dokaitapi, prisa mupapi dupame kongo lao, baa pyao yukuina lao, puu lao leami dokome, Pailatanya pii doko pyaanya isa palyiami. \v 24 Dopa piaminosa, dokaitanya leamili pina kaeyatoo lao Pailatame masia. \v 25 Akali mendeme gapomane yanda pimaita, endakali pyao kumaseta piamosa anjinya pyandeami doko mokokena leamili pyoo Pailatame mokatala, Jisasa endakali dupanya masiamili pina lao amii dupa maiya. \s1 Jisasa Baa Poko Itanya Pyao Yukuiyamino Doko \p \v 26 \x - \xo 23:26 \xt Matyu 27:32-44; Make 15:21-32; Jone 19:17-27\x*Dokopa amii dupame Jisasa pyao yukulanya laminao peaminopa, akali Sairini tange Saimone lenge doko yuu yakane mendenya katao epea. Epeamopa amii dupame baa minatala, poko ita doko baanya latainya nyoo sakamaitala, soo Jisasa watao pena leami. \v 27 Dokopa enda mendapuame baa lao ee lao yamataka leami dupapi, endakali waka longo mendapupi, dupa kambu pyao baa watao peami. \v 28 Dokopa Jisasame kapilyetala dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama Jerusalema tange enda dupame namba lao ee nalenya, nyakama tangepi, nyakamanya wanepi dupa lao ee lapa.\wj* \v 29 \wj Aipumape, gii doko palitamopa endakali dupame lao pituu, ‘Enda ingi pyakilyetaepi, enda wane namandengepi, enda wane andu namaingipi, dupa Goteme auu pisetaena’ latami.\wj* \v 30 \x - \xo 23:30 \xt Osea 10:8; Rev 6:16\x*\wj Dokopa endakali dupame tee pyao yuu manda dupa lamaiyoo, ‘Nyakama tanapala naima pyala ipupa’ latami. Dopa latala, yuu manda yakane dupa lamaiyoo, ‘Naima sanga pyambala ipupa’ latamiaka.\wj* \v 31 \wj Ita saka doko-kisa dopa pilyamino doko, ita sapu doko-kisa aipa pitamipi?”\wj* lea. \p \v 32 Dokopa akali makongao koo pingi lapoma, Jisasa-pipa pyao yukulanya laminao peami. \v 33 Laminao pao yuu Matena Kuli lenge dokonya pyakalyetala, Jisasa baa akali makongao koo pingi lapoma dolapo-pipa pyao yukuiyami. Mende doko baanya kingi tolaetena pyao yukuiyami. Mende doko baanya kingi koeyatena pyao yukuiyami. \v 34 \x - \xo 23:34 \xt Sam 22:18\x*Pyao yukuiyaminopa Jisasame lao pituu, \wj “Apane, dakaitame masala naeyao pilyaminona, dupanya koo dupa kame sakamaipi”\wj* lea. Dokopa amii dupame baanya yonge pee dupa mokosoo nyemana latala laki piami. \v 35 \x - \xo 23:35 \xt Sam 22:7\x*Gii dokopa, Juumanya isingi akalipi, endakali kandatae kateamipi, dupame Jisasa lamba lao, “Baame endakali waka dupa pyoo nyipyana, baa Gotenya yapao nyepae Kraisa-tamo doko, baa tange pyoo nyina kae” leami. \v 36 \x - \xo 23:36 \xt Sam 69:21\x*Dokopa amii dupa tengesa ipupala, waene kaa pipae mende nena lao makapusoo pituu, baa lamba lao, \v 37 “Emba Juumanya kiŋi-tamo doko, emba tange pyoo nyepoko” leami. \v 38 Jisasa yukutae katea poko ita ketae dokonya, Giriki piipi, Latene piipi, Ibru piipi dupame dapa lao pepa pyatae katea: “Dake Juumanya kiŋi dokona” latae katea. \p \v 39 Makongao koo pingi lapoma pyao yukuiyami dolaponya mendeme Jisasa lamba lao, “Emba Kraisa doko-tamo doko, emba tange pyoo nyoo, nalimba apata pyoo nyoaka pipoko” lea. \v 40 Dokopa makongao koo pingi mende dokome akali doko pyalanya lao, “Jisasa pyao yukupengena leamo pii mendai dokoaka emba-kisa latae silyamo doko, embame Gote paka nakaelyepe? \v 41 Nalimbame koo piambano dokonya yole nyepenge doko tolao nyilyambano. Dopaka doko, akali dakeme koo mende napiana” lea. \v 42 Dopa latala baame Jisasa lamaiyoo, “Kamongo, embanya kingdom dokonya ipate gii dokopa namba masepe” lea. \v 43 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Nambame emba kiningi langilyo: Indupaka emba namba-pipa Gotenya yuu etete epe dokonya kalyambanona”\wj* lea. \s1 Jisasa Kumiamo Doko \p \v 44 \x - \xo 23:44 \xt Matyu 27:45-56; Make 15:33-41; Jone 19:28-30\x*\x - \xo 23:44 \xt Eks 26:31-33\x*Gii dokopa kotaka 12 kilokopi mende leamopa, yuu doko pitaka kuiya. Kuiya doko kuiyetaeyaka katao pao, alemandi 3 kilokonya tuu lea. \v 45 Gii dutupanya niki tii napia. Dokopa 3 kilokonya, lotuu anda nee nyetae dokonya panda nee nyetae dotena kame pinyoo lapalapa andake mendeme kame pinyetae katenge doko titi pyao lapo pyoloo pia. \v 46 \x - \xo 23:46 \xt Sam 31:5\x*Dokopa Jisasame puu lao wii lao, \wj “Apane, nambanya imambu doko embanya kinginya yakinelyona”\wj* lea. Dopa latala baanya imambu doko yakinea. \v 47 Pia dupa pitaka amii 100 isingi dokome kandatala, Gote mambo pyao, “Kiningi etete, akali dake tolatae mende-lamona” lea. \v 48 Kandamana lao endakali kambu pyatae kateami dupame piamo doko kandatala, mona kenda kaeyao andaka pilyiami. \v 49 \x - \xo 23:49 \xt Luku 8:2-3\x*Endakali Jisasa kandengema dupa pitakapi, enda Galali tange Jisasa watao epeamipi, dupa kuki londatili katapala, piami dupa pitaka kandatae kateami. \fig Lotuu anda nee nyetae dokonya panda nee nyetae dotena kame pinyoo lapalapa andake mendeme kame pinyetae katenge doko titi pyao lapo pyoloo pilyamo. (Luku 23:45)|alt="curtain in temple torn in two" src="LB00265B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="23:45" \fig* \s1 Jisasa Malu Piamo Doko \p \v 50-51 \x - \xo 23:50-51 \xt Matyu 27:57-61; Make 15:42-47; Jone 19:38-42\x*Akali Josepe lenge mende, Juumanya taono Arimatia dokonya tange doko katea. Baa Juumanya kanjole dupanya mende. Baa akali tolatae epe mende. Kanjole yangi dokaitame masiamipi, mana miniamipi dupanya baame yakana nalea. Baame Gotenya kingdom doko malisoo katenge. \v 52 Akali doko Pailata katea dokonya pupala, Jisasanya yonge doko dina lao tee lea. \v 53 Dokopa Pailatame yakana lateamopa, Jisasanya yonge doko kondao nyepala, lapalapa kyeo lapae mendeme yaki petala, malu pipenge kana tumbinya setapae, endakali malu napiami mendenya nyoo setea. \v 54 Setea gii doko, Sambata depa lenge dokonya, Sambata gii doko ipanya tengesa pia. \v 55 Dokopa enda mendapu Galali pituu, Jisasa-pipa epeami dupame watao pupala, malu doko kandata, Jisasanya yonge doko dopa pyoo setelyamo lao kandataka piami. \v 56 \x - \xo 23:56 \xt Eks 20:10; Diut 5:14\x*Dopa petala dokaita pilyetala, tunduma pingipi, welepi mendapu depa leami. Depa latala, Gotenya mana setapae dokome Sambatanya koto nyalapape latae singili pyoo koto nyiami. \c 24 \s1 Jisasa Malunya Sakateamo Doko \p \v 1 \x - \xo 24:1 \xt Matyu 28:1-8; Make 16:1-8; Jone 20:1-10\x*Enda dutupapi, dutupa-pipa enda peteami dupapi, dupa Sande gii dokonya yongama wamba sakatatala, tunduma pingi mendapu depa lanya seteami dupa nyoo malu dokonya peami. \v 2 Pupala kandeaminopa, malu kambu dokonya kana piti petae doko kapilya mina-mina pyoo nyoo kapya latae katea. \v 3 Dokopa enda dutupa malu dokonya kolandatala kandeaminopa, Kamongo Jisasanya yonge doko nasia. \v 4 Nasiamosa aipa pyaape lao etete tatake kaeyao kateaminopa, akali lapoma yonge pee etete kyeo lao polepole pipae pingi mendalapo ipao kalyu piambi. \v 5 Dokopa enda dutupa paka kaeyapala yuu kandanatae kateaminopa, akali dolapome dokaita lamaiyoo, “Nyakamame aipuma akali saka katenge doko endakali kumapae setenge panda dakenya kutilyami? \v 6-7 \x - \xo 24:6-7 \xt Matyu 16:21; 17:22-23; 20:18-19; Make 8:31; 9:31; 10:33-34; Luku 9:22; 18:31-33\x*Baa dakenya nasilyamo. Baa sakatatalamo. Baa Galali kateamo gii dokopa nyakama langyoo, ‘Akalinya Ikiningi doko endakali koo pingi dupanya kinginya maitaminopa, dupame kaeyala naeyao baa poko itanya pyao yukutami. Dopa petataminopa, yuu gii tepo dokonya baa kaeyala naeyao sakatatana’ leamo doko masalapa” leambi. \v 8 Dopa leambinopa enda dutupame Jisasanya pii dupa masiami. \v 9 Masetala enda dutupa malu doko yakinatala pilyiami. Pilyetala, pia dupa 11 aposole dutupapi, endakali waka apata kateamipi, dupa lamaiyami. \v 10 Aposole dupa lamaiyami enda dutupa datupa: Magadala tange Maria dokopi, Joanaapi, Jemesa endangi Maria dokopi, dutupa-pipa enda mendapu peami dupapi, dutupa. \v 11 Lamaiyaminopa siami endakali dupame mee lelyaminona lao masetala, kiningi lelyaminona lao masala naeyami. \v 12 Dopaka doko, Pita sakatatala alo pyao malu dokonya pupala, elyo pyao kandeamopa, lapalapa kyeo lapae dupa iki siamo kandea. Kandatala andaka pilyoo pituu, pia dupanya moname longo lao masoo pea. \s1 Emeasa Kaitini Dokonya Disaipolo Lapomame Kandena Lao Paneamo Doko \p \v 13 \x - \xo 24:13 \xt Make 16:12-13\x*Yuu gii dokopaka, disaipolo lapoma yuu yakane Emeasa lenge dokonya paanya peambi. Emeasa doko Jerusalema katao 11 kilomita joo singi. \v 14 Akali dolapome kaitinisa pao pituu, pia dupa pitakanya atome lao peambi. \v 15 Atome lao peambinopa, Jisasa ipao tengesa pyakaeyalu petala, akali dolapo-pipa peami. \v 16 Dopaka doko, baa doko-lamo lao nakandena lao akali dolaponya lenge iminjia. \v 17 Dokopa Jisasame dolapo lamaiyoo, \wj “Nyakambame kenda kaeyao aki pii mende lao pelyambipi?”\wj* lea. \v 18 Dopa leamopa, akali dolaponya mende, Kiliopasa lenge dokome baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Endakali opone Jerusalema epeamino dupanya embame iki yuu gii datupanya pipumu dupa nakandapipi?” lea. \v 19 Dopa leamopa baame dolapo lamaiyoo, \wj “Dupa aki mendapupi?”\wj* lea. Dokopa akali dolapome baa lamaiyoo, “Nasarete tange Jisasa doko-kisa pipumu dupanya lelyambano. Akali doko baa propeta mende. Gotenya enombanyapi, endakali dupa pitakanya enombanyapi, baame kyeto joo kalai pyoo, pii lao pingi. \v 20-21 Baame Israele dupa mokao nyetana lao naimame nee kaeyao malisoo kateama. Dopaka doko, prisa mupapi, isingi akalipi dupame baa pyao kumasina lao tenge setapala amii dupa maiyaminopa, baa pyao yukuiyami. Dupa pitaka piamino dokonya pituu, indupa yuu gii dakeme tepo pilyamo. \v 22 Pii mende doko, naima-pipa petenge enda mendapuame naima dapa lao walu lasalamino: Yongama wamba enda dupa malu dokonya pupala, \v 23 Jisasanya yonge doko kutao nakanjamano lamino. Enda dupa pilyetala, lee manemaneme enjele mendalapome Jisasa kalyamona lambinopa, dupame salamanona lamino. \v 24 Dokopa naima-pipa katenge dupanya mendapu malu dokonya pupala, enda dupame lamili petae simupa kanjamino. Dopaka doko Jisasa nakanjaminona” leambi. \v 25 Dokopa Jisasame akali dolapo lamaiyoo, \wj “Nyakamba masepae napalenge! Propeta dupame pii leami dupa pitaka kiningina lao nyakambame yapa masala naelyambino.\wj* \v 26 \wj Kraisa doko kaeyala naeyao dopa pyoo tanda nyepala, baanya tii pipae dokonya kolandatana lao masala naelyambipi?”\wj* lea. \v 27 Dopa latala, Mosesapi, propetapi dupame pii pepa piami dupanya tee pyao, Gotenya pii pepa pyapae singi dupa pitakanya baa lao pyapae singi dupa dii tambao dolapo lamaiya. \p \v 28 Akali dolapo paanya peambi yuu yakane dokonya tengesa pyakameaminopa, Jisasa kaita londati mendenya paanya pele lao pea. \v 29 Dopa piamopa, akali dolapome kyeto joo baa lamaiyoo, “Yuu kuiyalanya niki landa pyatelyamona, emba nalimba-pipa palimana kae” leambi. Dopa leambinosa, baa akali dolapo-pipa palimana lao andaka kolandea. \v 30 Kolandatala akali dolapo-pipa nee nalanya peteaminopa, baame breta mende nyepala, Gote yaka pilyino latala konjia. Konjepala dolapo maiya. \v 31 Dokopa akali dolaponya lenge tii peteamopa, baa doko-lamo lao kandeambi. Dokopa dolapome baa nakandena lao baa pyoo alu pia. \v 32 Alu peteamopa nyakamba-lapo laloo pyoo, “Kaitinisa baame Gotenya pii pepa pyapae singi dupa dii tambao nalimba langimupa, nalimbanya mona tii pyoo etete auu pyaa naeyalape” leambi. \v 33 Gii dokopa dolapo sakatatala Jerusalema pilyiambi. Pilyetala 11 disaipolo dutupapi, endakali waka Jisasa watao paengemapi, dupa kambu pyatae peteamino kandeambi. \v 34 Dokopa dokaitame akali dolapo lamaiyoo, “Kiningi etete, Kamongo baa malunya sakatatala, baa Saimoneme kandena lao panasalame-lamona” leami. \v 35 Dokopa akali lapo dolapome kaitinisa pia dupapi, breta konjiamopa Jisasa-lamo lao kandeambi dokopi, dutupa pitaka dokaita lamaiyambi. \s1 Disaipolo Dupame Kandena Lao Paneamo Doko \p \v 36 \x - \xo 24:36 \xt Matyu 28:16-20; Make 16:14-18; Jone 20:19-23\x*Pia dupanya pii lao peteaminopa, Jisasa dokaitanya kainanya ipao kalyu petala dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama mona yaepao pilyepape”\wj* lea. \v 37 Dopa leamopa, baa timangopi mende kandelyamanona lao dokaitame masetala, walu lao paka kaeyami. \v 38 Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama aipuma walu latala, namba kiningi Jisasa-lamona lao masala naelyami?\wj* \v 39 \wj Nambanya kingipi, mokopi dupa kandatala, nambaka kalyenona lao masalapape. Yongepi, kulipi nambanya palimupa kandelyamino dopale dupa spirita mendenya napalengena, namba minao kanjepa”\wj* lea. \v 40 Dopa latala baanya kingi mokopi dupa kandena lea. \v 41 Dokopa dokaitame eteke pyao, kiningi kandelyamape, sambo kandelyamape lao walu lao peteaminopa, baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nee napenge mende dakenya silyape?”\wj* lea. \v 42 Dokopa dokaitame pisa yangapae mendepa, oni andandanya paleta mendepa baa maiyaminopa, \v 43 baame nyepala dokaitanya enombanya nea. \p \v 44 Napala baame dokaita lamaiyoo, \wj “Namba nyakama-pipa kateamano gii dokopa, pii nyakama langio dupa dapa lao leo: Mosesanya loo dupanyapi, Propeta dupanyapi, Wee Buku dokonyapi, dupanya pii namba lao pepa pyapae singi dupa pitaka angi jepenge jilyamona leona”\wj* lea. \v 45 Dopa latala, Gotenya pii pepa pyapae singi dupanya tenge dupa masoo nyina lao, baame dokaitanya masingi tii pisakamaiya. \v 46 Dopa petala baame dokaita lamaiyoo, \wj “Dapa lao pepa pyapae silyamo: Kraisa doko kaitini dakenya tanda nao kumapala, yuu gii tepo dokonya malunya sakatatana lapae silyamo.\wj* \v 47 \x - \xo 24:47 \xt Ap 1:8\x*\wj Baanya kenge dokonya koo dupa kunao nepena lao mona kapilyingi mana doko, Jerusalema katao tee pyao lamaitala, akali tata dupa pitaka lamaiyoo patana lao pepa pyapae silyamoaka.\wj* \v 48 \wj Pipumu datupa kandatala, nyakamame lao panapenge.\wj* \v 49 \x - \xo 24:49 \xt Ap 1:4\x*\wj Salapape! Nambanya Takangeme nyakama mende ditona lea doko nambame nyakama-kisa epena lato. Dopana, nyakama Jerusalemaka katao, ketae kaitinya kyeto singi doko nyakama-kisa ipatamo gii dokonya tuu lapape”\wj* lea. \s1 Jisasa Kaiti-Kisa Peamo Doko \p \v 50 \x - \xo 24:50 \xt Make 16:19-20; Ap 1:9-11\x*Dopa latala, baanya disaipolo dupa laminao Betani pea. Betani katao baanya kingi dolapo minalyetala, baame disaipolo dupa auu pisia. \v 51 Baame dokaita auu pisoo kateamopa, baa lanyoo kaiti-kisa pea. Dopa piamopa baame dokaita yakinea. \v 52 Yakinatala pateamopa, dokaitame baa mambo pyapala, eteke andake mende pyao Jerusalema pilyiami. \v 53 Pilyetala lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya koteaka lao Gote baa auu petaena lao mambo pyao kateami. \d Doko kiningi.