\id JHN - Enga New Testament (2023 Edition) \h Jone \toc1 Wai Pii Epe Joneme Pepa Piamo Doko \toc2 Jone \toc3 Jone \mt2 WAI PII EPE \mt1 JONEME \mt2 PEPA PIAMO DOKO \c 1 \s1 Pii Doko Akali Jiamo Doko \p \v 1 Yuupa kaitipa dolapo nasiamopa, Pii doko wambao katea-pyaa. Pii doko Gotepa tole kateambi-pyaa. Pii doko baa Gote. \v 2 Yuupa kaitipa dolapo nasiamopa, Pii doko Gotepa tole kateambi-pyaa. \v 3 Pii dokonya-kaita Goteme dupa pitaka ipao sina lea-pyaa. Silyamo dupa pitakanya mendaipi mende kaitini waka mendenya-kaita ipao nasia-pyaa. \v 4 Lete katenge doko Pii doko-kisa sia-pyaa. Lete katenge dokome endakali dupa pitaka tii pisia-pyaa. \v 5 Tii pipae dokome iminjetae dokonya tii pisilyamopa, iminjetae dokome tii pipae doko ita naminingi. \p \v 6 \x - \xo 1:6 \xt Matyu 3:1; Make 1:4; Luku 3:1-2\x*Goteme akali mende epena leamopa ipao katea. Akali dokonya kenge doko Jone lenge. \v 7 Tii pisingi akali doko endakali dupa pitakame tungi pina lao, Joneme tii pipae doko lao panalanya epea. \v 8 Jone baa tii pipae doko daa. Baame tii pipae doko lao panalanya epea. \p \v 9 Endakali pitaka tii pisingi tii pipae angi doko isa yuu dakenya ipatea. \v 10 Goteme baa minatala yuu doko pyoo injia-pyaa. Dopaka doko, tii pipae doko isa yuu dakenya kateamopa, isa yuu dakenya endakali dupame baa doko-lamo lao nakandeami. \v 11 Baanya yuu dokonya baa epeamopa, baanya tata dupame baa lanyala naeyami. \v 12 Dopaka doko, baa lanyepala baanya kenge dokonya tungi piami endakali dupa Goteme baanya wane jina lao baame yakana lea. \v 13 Gotenya wane jiami doko, endakalinya taeyokopi, yongenya pyoani kaengepi, akalinya auu kaengepi, dupanya mendeme daa, Gotenya auu kaenge dokome dupa wane jina lea. \p \v 14 Pii doko endakali jetala, baa naimanya kainanya katea. Kateamopa naimame baanya tii pipae doko kandeama. Takange Gotenya Ikiningi mendai iki doko-kisa tii pipae doko singi. Kondo kaenge dokopa, kiningi pii dokopa, dolapo Takange Gotenya Ikiningi mendai iki doko-kisa tumbao epeamopa kandeama. \v 15 Joneme wii lao, “ ‘Akali nambanya maitanya epelyamo doko namba ipa naeyopa baa ipatea. Namba namandengesa baa katea-pyaana’ lapu doko akali dake lao lapuna” lao, lao panea. \v 16 Baa kondo kaengeme tumbatae dokome naima pitaka kaitini longonya auu pisilyamo. \v 17 Loo dupa Goteme Mosesa-kisa maiya-pyaa. Dopaka doko, kondo kaenge dokopa, kiningi pii dokopa, dolapo Jisasa Kraisa-kisa epea. \v 18 Yuu mendaipi mende endakali mendeme Gote nakandea. Gotenya Ikiningi mendai iki, baa Takangepa tole katenge dokome Gote baa dopalena lao, lao panea. \s1 Jone Kaimbu Pingi Doko Apipi Lao Tipa Piamino Doko \p \v 19 \x - \xo 1:19 \xt Matyu 3:1-12; Make 1:1-8; Luku 3:1-18\x*Juu dupame Jerusalema katao prisapi, Lipaipi mendapuame Jone baa apipi lao tipa pyoo sala pena leaminopa, Joneme lao panao, \v 20 “Namba Kraisa doko daana” lao yapae napyoo panao lea. \v 21 \x - \xo 1:21 \xt Diut 18:15,18; Mal 4:5\x*Dopa leamopa dokaitame baa tipa pyoo, “Emba Kraisa doko daa-tamo doko, emba Ilaijape?” leami. Dopa leaminopa baame lao pituu, “Namba doko daana” lea. Dokopa dokaitame lao pituu, “Emba propeta mende ipatana latae dokope?” leami. Dopa leaminopa baame yanu pyao, “Namba doko daakana” lea. \v 22 Dopa leamopa dokaitame baa lamaiyoo, “Emba api? Naima tipa pyoo sala ipupa lamino dupa lamaimana, emba apina lelyepe?” leami. \v 23 \x - \xo 1:23 \xt Ais 40:3\x*Dokopa baame lao pituu, “ ‘Akali mende endakali napalenge yuu dokonya katapala wii lao, “Kamongonya kaitini doko tolasakamaiyepape” lao katatana’ lao, propeta Aisaiyame leana lapae singi doko nambana” lea. \p \v 24 (Jone tipa piami akali dokaita Parasi dupame epena leaminopa epeami.) \v 25 Dokaitame baa tipa pyoo, “Emba Kraisapi, Ilaijapi, propeta mende ipatana latae dokopi, dutupanya mende daa-lumu doko, embame aipuma endakali dupa kaimbu pingipi?” leami. \v 26 Dokopa Joneme dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, “Nambame endakali dupa endakimi kaimbu pilyo. Dopaka doko, akali mende nyakamanya kainanya kalyamo doko nyakamame nakandengema. \v 27 Nambanya maitanya akali epelyamo lelyo doko namba namandengesa baa wamba-waka katea-pyaa. Baanya moko pee dolaponya nambame kende tata lakamaiyanya, namba epe daana” lea. \v 28 Endaki Jodane omotena Joneme kaimbu pyao kateamo, yuu Betani dokonya dupa pia. \s1 Gotenya Sipisipi Ŋaŋa Doko \p \v 29 Yuu gii mende dokonya, Jisasa epeamo kandatala Joneme lao pituu, “Isa yuu dakenya endakali dupa pitakanya koo dupa nyoo nepenge, Gotenya Sipisipi Ŋaŋa doko epelyamona kanjepa. \v 30 Akali doko lao nambame lao pituu, ‘Akali mende nambanya maitanya epelyamo doko namba ipa naeyopa baa ipatea. Namba namandengesa baa katea-pyaana’ lapu doko, akali dake lao lapu. \v 31 Nambame baa akali doko-lamo lao nakandeo. Israele dupame baa akali doko-lamo lao kandena lao nambame endakimi kaimbu pyala epeona” lea. \v 32 Dopa latala Joneme panao lao pituu, “Spirita doko kaiti-kisa katao, yaka maiyolee joo lanao ipao akali doko-kisa peteamo kandeo. \v 33 Nambame baa akali dokona lao kanja naeyo. Dopaka doko, endakimi kaimbu pyakamaiya puu lea Akali dokome namba langyoo, ‘Spirita doko lanao ipao akali mende-kisa pititamopa kandate akali dokome endakali dupa Oli Spiritame kaimbu pyakamaitana’ lea. \v 34 Nambame baa kandatala, akali doko Gote Ikiningi dokona lao, lao panelyona” lea. \s1 Disaipolo Tee Pyao Nyiamo Doko \p \v 35 Yuu gii mende dokonya Jone baanya disaipolo lapoma-pipa dee ipao kateami. \v 36 Kateaminopa Jisasa ipao peamo kandatala Joneme lao pituu, “Akali doko baa Gotenya Sipisipi Ŋaŋa dokona kanjepa” lea. \v 37 Baame leamo doko sepala, disaipolo dolapome Jisasa watao peambi. \v 38 Dokopa Jisasa kapilyetala, akali dolapome baa watao epeambino kandatala lamaiyoo, \wj “Nyakamba aki kutao epelyambipi?”\wj* lea. Dopa leamopa dolapome baa lamaiyoo, “Rabae, emba anja palengepe?” leambi. (Rabae dokonya tenge doko, Mana lenge.) \v 39 Dopa leambinopa baame dolapo lamaiyoo, \wj “Kanja ipupa”\wj* lea. Dopa leamopa dolapo pupala, baanya palenge anda doko kandatala, alemandi 4 kilokopi mende leamosa, yuu gii doko baa-pipa kateami. \v 40 Joneme leamo doko sepala Jisasa watao peambi akali dolaponya mende doko, Saimone Pita kaiminingi Andru. \v 41 Andruame wambao baanya kaiminingi Saimone kutao kandatala baa lamaiyoo, “Nalimbame Mesaeya doko kandatalambanona” lea. (Mesaeya dokonya tenge doko, Kraisa.) \v 42 Dopa latala baame Saimone laminao Jisasa katea dokonya pea. Dokopa Jisasame baa kandatala lao pituu, \wj “Emba Saimone, Jona ikiningi. Emba kenge Sipasa latamina”\wj* lea. (Sipasa dokonya tenge doko, Pita.)\f + \fr 1:42 \ft Pita dokonya tenge doko, Kana.\f* \s1 Pilipapa Natanielepa Dolapo Epena Leamo Doko \p \v 43 Yuu gii mende dokonya Jisasa baa Galali yuu dokonya patoo lao pea. Pupala, Pilipa kandao nyepala baa lamaiyoo, \wj “Emba namba watao ipu”\wj* lea. \v 44 (Pilipa baa Betsaida tange. Andruapa, Pitapa dolapo siti dokonyaka tange.) \v 45 Pilipame Nataniele kandao nyepala baa lamaiyoo, “Mosesanya loo bukupi, propeta dupame pepa piamipi, dupanya akali mende ipatana lao pepa pyapae singi akali doko naimame kanjemano. Akali doko baa Nasarete tange Josepe ikiningi Jisasa dokona” lea. \v 46 Dopa leamopa Natanieleme baa lamaiyoo, “Dopale epe mende Nasarete dokonya kapa pao pyakalyetape?” lea. Dokopa Pilipame baa lamaiyoo, “Kanja ipu” lea. \v 47 Dopa lateamopa, Jisasa katea dokonya Nataniele epeamo kandatala, Jisasame baa lao dapa lea: \wj “Endakali minakasala naenge, kiningi Israele dake kanjepa”\wj* lea. \v 48 Dokopa Natanieleme baa lamaiyoo, “Aipa petala embame namba kandengepe?” lea. Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Pilipame emba ipu laa naeyamupa, emba piki ita tenge mendenya katapino kanjona”\wj* lea. \v 49 Dokopa Natanieleme baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Mana Lenge, emba Gote Ikiningi, Israelemanya kiŋi dokona” lea. \v 50 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Nambame emba piki ita tenge dokonya katapinopa kanjona lelyo dokonya, embame namba tungi pilyipi? Nambame emba kanjona lelyo doko ita minao kalai etete andake mendapu kanjapenona”\wj* lea. \v 51 \x - \xo 1:51 \xt Jen 28:12\x*Dopa latala Jisasame lao pituu, \wj “Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Kaiti doko lumbapae setamopa, Akalinya Ikiningi doko-kisa Gotenya enjele dupa lalyoo lanao pyoo katataminopa nyakamame kandatamina”\wj* lea. \c 2 \s1 Taono Kena Dokonya Mirakolo Piamo Doko \p \v 1 Pilipapa Natanielepa wii lao nyia dokonya pituu yuu gii lapo pateamopa tepo dokonya, yuu Galali taono Kena dokonya enda watapae piami mendenya Jisasa endangi doko petea. \v 2 Jisasapi, baanya disaipolopi, dupa apata enda watapae piami dokonya epena leaminopa pupala kateamiaka. \v 3 Dokopa waene sia dupa nao etapeaminopa, Jisasanya endangi dokome Jisasa lamaiyoo, “Waene etalame-lamona” lea. \v 4 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Enda, nambanya gii doko ene epelyamona, doko nalimbanya kalai mendepe?”\wj* lea. \v 5 Dokopa baanya endangi dokome kalai akali dupa lamaiyoo, “Nyakamame mende pyepa laapomona, baame latali pyepape” lea. \p \v 6 Endaki penge kaname wasepae tokange dosa sia. Penge dutupanya mendai-mendai lao endaki 100 litapi mende petenge. Penge dopale dupanya Juu dupame endaki kamuu pisetala, nyakamanya mana singili pyoo kaimala pyoo wasoo nepengema. \v 7 Jisasame kalai akali dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame penge datupanya endaki kamuu tumbasalapa”\wj* lea. Dokopa dokaitame endaki kamuu tumbasiami. \v 8 Dopa peteaminopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Indupa dokonya mendatupa kamuu nyepala nee isilyamo akali doko maiya pupa”\wj* lea. Dopa leamopa dokaitame maiya peami. \v 9 Maitiaminopa, nee isia akali dokome endaki doko nao siamopa waene jiamosa, baame anja-tae nyalamipi lao masala naeya. Dopaka doko, kalai akali endaki kamuu nyiami dupame masiami. Nee isia akali dokome enda watapae pia akali doko epena latala \v 10 lamaiyoo, “Endakali pitakame waene epe dupa wambao mokosoo maingima. Waene epe dupa longo lao napelyaminopa, maitakao koo dupa mokosoo maingima. Dopa pingimana, embame waene epe dake sina kaeyapala, epapu nyoo epelyenona” lea. \v 11 Yuu Galali taono Kena dokonya, Jisasame mirakolo pia dupa pitakanya mirakolo dake wambao pia. Dopa pia dokome, baanya tii pipae doko paneamosa, baanya disaipolo dupame baa tungi piami. \fig Penge kaname wasepae mendenya akali mendeme endaki kamuu pisilyamo. (Jone 2:6)|alt="Cana : servant pouring water into tall jars" src="LB00135B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="2:6" \fig* \p \v 12 \x - \xo 2:12 \xt Matyu 4:13\x*Dokopa Jisasa baanya endangipi, kaiminingipi, disaipolopi, dupa-pipa lanao Kapename pupala, yuu gii kuki mendatupa dokonya kateami. \s1 Lotuu Anda Nee Nyetae Kamapu Dokonya Maketa Daa Leamo Doko \p \v 13 \x - \xo 2:13 \xt Matyu 21:12-13; Make 11:15-17; Luku 19:45-46\x*\x - \xo 2:13 \xt Eks 12:1-27\x*Juumanya Pasopa nee nenge gii doko ipanya piamopa, Jisasa lalyoo Jerusalema pea. \v 14 Pupala kandeamopa, lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya kaowapi, sipisipipi, yaka maiyoleepi dupa maketa setao kateaminopa, muni aloo pingima dupame muni aloo pyoo nyakamanya toko dupanya peteami. \v 15 Dopa piaminosa, Jisasame kende mendapu nyoo kambu pyatala, kende konja mende wasia. Wasepala kende konja dokome sipisipipi, kaowapi dupa pitaka konja palyoo nepatala, lotuu anda nee nyetae dokonya kamaka pena lao watao pia. Dopa petala, muni aloo pingima dupanya muni konde dupa kai lao nepatala, toko dupa nyoo kapilyia. \v 16 Dopa petala yaka maiyolee salimi leami dupa lamaiyoo, \wj “Nyakamame nambanya Takangenya anda dake maketa anda jala naenya, dokaita nyoo pupa”\wj* lea. \v 17 \x - \xo 2:17 \xt Sam 69:9\x*Dokopa, pii pepa pyapae singi dokonya, “Gote, embanya anda doko nee kaenge dokome namba lyaa minatana” lapae singina lao baanya disaipolo dupame masiami. \p \v 18 Jisasame dopa pia dokonya Juu dupame baa lamaiyoo, “Embame pilyino datupa pipenge kyeto doko emba-kisa silyamona lao panasoo, mirakolo aipale mende naimame kanjepale lao pitipi?” leami. \v 19 \x - \xo 2:19 \xt Matyu 26:61; 27:40; Make 14:58; 15:29\x*Dopa leaminopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Anda nee nyetae dake nyakamame kalunya nepataminopa, yuu gii tepomanya nambame dee katasotona”\wj* lea. \v 20 Dopa leamopa Juu dupame lao pituu, “Anda nee nyetae dake pyoaka kateaminopa ee kana 46 peana, embame yuu gii tepo dutupanya iki katasetepe?” leami. \v 21 Jisasame anda nee nyetae lea doko, baanya yonge doko lao lea. \v 22 Jisasa malunya sakatateamopa, baame pii lea dutupa baanya disaipolo dupame masiami. Gotenya pii pepa pyapae singipi, Jisasanya pii lea dutupapi, dupa kiningi-lamo lao masiamiaka. \s1 Jisasame Endakali Pitaka Kandao Tii Tenge \p \v 23 Pasopa nee nenge gii dokonya Jerusalema katao Jisasame mirakolo pia dupa endakali longome kandatala baanya kenge dokonya tungi piami. \v 24 Dopaka doko, Jisasame endakali dupa pitakanya masiami dupa kandatala, baame dupa tungi pyala naeya. \v 25 Jisasame endakali pitaka kandao tii tenge dokonyana, endakali dupa dopalena lao endakali mendeme Jisasa lamaiya naeyapenge. \c 3 \s1 Jisasapa Nikodimasapa Pii Leambino Doko \p \v 1 Akali Nikodimasa lenge, Parasi mende katea. Baa Juumanya isingi akali dupanya mende. \v 2 Akali doko kuka gii mendenya Jisasa petea dokonya ipupala baa lamaiyoo, “Mana Lenge, Gote doko endakali mende-pipa nakalyamopa, endakali dokome embame mirakolo pilyino dopale mende napingi. Tenge dokonya, embame naima mana langyale lao Goteme puu leana lao masilyamanona” lea. \v 3 Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nambame emba etete kiningi langilyo: Endakali mende dee ŋaŋa joo manja naeyatamo doko, Gotenya kingdom doko baame kapa pao nakandatana”\wj* lea. \v 4 Dokopa Nikodimasame baa lamaiyoo, “Endakali angi jepae mende aipa petala ŋaŋa joo mandita? Endakali angi jepae mende aipa petala endanginya inginya pilyetamopa, baa dee ŋaŋa joo endangimi manditape?” lea. \v 5 Dopa leamopa Jisasame yanu pyao, \wj “Nambame emba etete kiningi langilyo: Endakipa Spiritapa dolapome endakali mende ŋaŋa joo manja naeyatamo doko, Gotenya Kingdom dokonya kapa pao kolandala naeyata.\wj* \v 6 \wj Endakalimi mandenge doko endakaliaka mandenge. Spiritame mandenge doko spiritaka mandenge.\wj* \v 7 \wj Nyakama dee ŋaŋa joo mandipengena langilyo doko embame sepala walu nalape.\wj* \v 8 \wj Poo dokome poo lao patoo lao masilyali pyoo lao pelyamopa embame singi. Singiaka doko, anja pituu lelyape, anja lao pelyape lao nakandenge. Dopaleaka joo, Spirita dokome endakali mandyoo nyilyamo dupa aipa petala nyilyape lao embame nakandengena”\wj* lea. \p \v 9 Dopa leamopa Nikodimasame yanu pyao, “Embame lelyeno dupa aipa petala dopa pitape?” lea. \v 10 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Emba Israele dupanya mana lenge dokome pii dutupanya tenge dupa soo nanyilyipi?\wj* \v 11 \wj Nambame emba etete kiningi langilyo: Naimame masingipi, kandengepi dupa lao panamanopa, naimanya pii dupa nyakamame soo nanyilyamino.\wj* \v 12 \wj Nambame yuunya singi dupanya nyakama langipupa kiningina lao masala naelyamino doko, kaiti-kisa singi dupanya langitopa aipa petala kiningina lao masetami?\wj* \v 13 \wj Endakali mende kaiti-kisa napea. Akalinya Ikiningi, kaiti-kisa katenge doko isa epeamo doko iki kaiti-kisa pea.\wj* \v 14 \x - \xo 3:14 \xt Nambaa 21:9\x*\wj Endakali napalenge yuu dokonya kanopato aeneme wasepae doko Mosesame minalyiali pyoo, Akalinya Ikiningi doko kaeyala naeyao minalyetami.\wj* \v 15 \wj Dopa pitaminopa, Akalinya Ikiningi doko tungi pyatami endakali dupa pitaka kumao alu napinya, lete etete katenge doko nyetami.\wj* \p \v 16 \wj “Goteme isa yuu dakenya endakali dupa pitaka auu kaeyamo dokome, baanya Ikiningi mendai iki doko maiya. Endakali mendeme Gotenya Ikiningi doko tungi pyatamo doko, baa kumao alu napinya, lete etete katenge doko nyetamopa lao maiya.\wj* \v 17 \wj Isa yuu dakenya endakali dupa-kisa tenge setapala tanda maitamopa lao, Goteme baanya Ikiningi doko isa yuu dakenya epena laa naeya. Baanya Ikiningi dokome isa yuu dakenya endakali dupa pyoo nyina lao epena lea.\wj* \v 18 \wj Gote Ikiningi doko tungi pilya endakali doko-kisa tenge setapala baa yapala naenge. Baa tungi napilya endakali doko-kisa tenge setapala baa yapatae. Endakali dokome Gote Ikiningi mendai iki dokonya kenge doko tungi napingi dokonya, baa-kisa tenge setapala baa yapatae.\wj* \v 19 \wj Goteme endakali dupa-kisa tenge setelyamo doko dake: Tii pipae doko isa yuu dakenya ipao kateamopa, endakali dupanya mana miniami dupa koo dokonyana, iminjetae doko auu kaeyapala tii pipae doko yakineami.\wj* \v 20 \wj Endakali koo pingi dupa pitakame nyakamanya koo kalai dupa panakatame-latala, tii pipae doko maka kaeyapala lee pingima.\wj* \v 21 \wj Dopaka doko, kiningi pii dokome lelyali pingi endakali dupa Goteme nisimupa mana minilyaminona lao endakali dupame kandena lao, tii pipae dokonya panao epengemana”\wj* Jisasame lea. \s1 Jone Kaimbu Pingi Dokome Kraisanya Kenge Minalyiamo Doko \p \v 22 Maitakao Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa Judia yuu dokonya peami. Pupala yuu dokonya gii mendatupa katapala, baame endakali dupa kaimbu pyakamaiya. \v 23 Yuu Salima makisa, yuu Aenone dokonya endaki longo epenge dokonyana, Joneme yuu dokonya kaimbu pyao kateamopa, endakali dupa ipao kaimbu nyepa piami. \v 24 \x - \xo 3:24 \xt Matyu 14:3; Make 6:17; Luku 3:19-20\x*(Jone anjala naeyaminopa kaimbu doko nyepa piami.) \p \v 25 Kuni nasina lao pyoo wasoo nepenge mana dokonya Jonenya disaipolo dupa-pipa Juu mende-pipa pii yanda piami. \v 26 Dokopa Jonenya disaipolo dupa Jone katea dokonya pupala baa lamaiyoo, “Mana Lenge, emba Jodane omotena katao, akali mendenya lao pii lao paneeno akali dokome kaimbu pyamupa, endakali dupa pitaka baa katapya dokonya pelyaminona” leami. \v 27 Dokopa Joneme pii yanu pyao, “Goteme kaiti-kisa katao dopale mende maiya naeyatamo doko, endakalimi nyala naeyatami. \v 28 \x - \xo 3:28 \xt Jone 1:20\x*Namba Kraisa doko daa. Kraisa doko ene epena laanya, Goteme namba wambao puu leana lao langio doko nyakamame lao panengema. \v 29 Akali enda kelyenge doko baanya enda kelyapae dokopa tole petengemba. Akali dokonya wane mona setenge dokome enda ene kelyapenge akali dokonya pii lelya doko sepala, baa eteke pingi. Dopaka pyoo namba indupa eteke andake pilyo. \v 30 Baa alyasale katatamopa, namba anasale katapengena” lea. \s1 Kaiti-Kisa Katao Epeamo Akali Doko \p \v 31 Akali kaiti-kisa katao epeamo dokome endakali dupa pitaka ita minao, baa ketae ulusa-waka. Yuu dakenya-tae endakali dupa yuunya endakali dokonyana, dupame yuunya pii dupaka lengema. Dopaka doko, akali kaiti ulunya katao epeamo dokome endakali dupa pitaka ita minao, baa ketae ulusa-waka. \v 32 Baame siapi, kandeapi dupa lao panelyamopa, endakali dupame soo nanyingima. \v 33 Dopaka doko, akali dokonya pii doko soo nyilya endakali dokome, Goteme kiningi pii lengena lao kyeto joo masingi. \v 34 Goteme Spirita doko longo lao maingi. Dopa pingi dokonya, Goteme epena lea akali dokome Gotenya pii dupa endakali dupa lamaingi. \v 35 \x - \xo 3:35 \xt Matyu 11:27; Luku 10:22\x*Takange Goteme baanya Ikiningi doko auu kaenge dokonya, dupa pitaka isina lao baanya Ikiningi dokonya kinginya setea. \v 36 Gote Ikiningi mendai iki doko tungi pilya endakali dokome lete etete katenge doko nyingi. Dopaka doko, Gote Ikiningi dokonya pii doko nepata endakali dokome lete katenge doko nakandata. Gotenya imbu kaenge doko endakali doko-kisa dopa petae singi. \c 4 \s1 Jisasapa Samaria Tange Enda Dokopa Pii Leambino Doko \p \v 1 Jisasame Jone ita minao endakali longo disaipolo nyepala, kaimbu pyakamailyamo lapae doko Parasi dupame silyaminona lao Jisasame masia. \v 2 (Jisasanya disaipolo dupame kaimbu pyakamaiyaminopa, angi Jisasame kaimbu mende pyakamaiya naeya.) \v 3 Dopa lao masetala, baa Judia yakinatala Galali pea. \v 4 Baa Samaria-kaita pupenge jiamosa dokonya-kaita pea. \v 5 \x - \xo 4:5 \xt Jen 33:19; Jos 24:32\x*Pupala yuu Samaria dokonya, taono Saikaa pao pyakamea. Taono Saikaa doko, Jekopeme baanya ikiningi Josepe yuu maiya dosa tengesa singi. \v 6 Yuu dokonya Jekopenya endaki pete tombapae doko singi. Jisasa baa kaitini pao maka kaeyapala, kotaka etete dokonya endaki pete tombapae singi dosa petea.\fig Jekopenya endaki pete tombapae singi dokonya Jisasapa enda Samaria tange dokopa pii lao pilyambino. (Jone 4:6-26)|alt="man and woman at the well" src="LB00302B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="4:6-26" \fig* \p \v 7-8 Peteamopa Jisasanya disaipolo dupa nee sambala taononya peami. Pateaminopa Samaria tange enda mende endaki pete tombapae dokonya endaki kamuala epea. Epeamopa Jisasame enda doko lamaiyoo, \wj “Endaki mendatupa natoo kamuu dii”\wj* lea. \v 9 \x - \xo 4:9 \xt Esra 4:1-5; Nia 4:1-2\x*Juu dupame Samaria tange dupanya penge dupa wandingima. Tenge dokonya, Jisasame dopa leamopa Samaria enda dokome yanu pyao, “Emba Juu dokome aipuma namba Samaria enda dakeme endaki natoo kamuu dii lelyepe?” lea. \v 10 Dokopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Goteme dopale mende emba mee ditoo lao masilyamo doko embame masala naelyeno. Akali endaki kamuu dii lelyamo doko apimi lelyape lao masala naelyenoaka. Masipili doko, akali dokome endaki lete katenge doko dina lao tee lapinopa dipyalina”\wj* lea. \v 11 Dopa leamopa enda dokome baa lamaiyoo, “Akali Andake, endaki kamualanya embanya penge mende naminalene-lamo. Endaki pete tombapae dake koko-wakana, embame endaki lete katenge doko anja-tae nyete? \v 12 Naimanya yumbange Jekopeme endaki pete tombapae dake naima dia-pyaa. Baapi, baanya wanepi, sipisipipi, kaowapi dupa endaki dakenyaka neami-pyaana, embame baa ita minao kalyona lelyepe?” lea. \v 13 Dokopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Endaki pete tombapae dakenya natami endakali dupa pitaka dee endaki nanu kaeyatami.\wj* \v 14 \wj Dopaka doko, nambame endaki maitopa natami endakali dupa tanga-tangapi dee endaki nanu nakaeyatami. Endaki nambame maitopa natami endakali dupa-kisa endaki doko pituu tumbatala lyoo ipao, endakali dupa lete etete katenge doko maitana”\wj* lea. \v 15 Dopa leamopa enda dokome baa lamaiyoo, “Akali Andake, namba endaki nanu nakaeyao, dakenya kamuala naipaowaka pitopana, embame endaki doko namba kamuu dii” lea. \p \v 16 Dokopa Jisasame enda doko lamaiyoo, \wj “Embanya akalingi doko epena lanyala puu”\wj* lea. \v 17 Dopa leamopa enda dokome yanu pyao, “Nambanya akalingi mende nakatengena” lea. Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embanya akalingi mende nakatengena lelyeno doko kiningi lelyeno.\wj* \v 18 \wj Wamba embame akali yungi nyii. Indupa akali pilyambino doko embanya akalingi daana, embame lelyeno doko kiningi lelyenona”\wj* lea. \v 19 Dokopa enda dokome baa lamaiyoo, “Akali Andake, emba propeta mende-lamo lao nambame kandelyo. \v 20 Naimanya yumbange dupame yuu manda dakenya katao Gote mambo piami-pyaa. Dopaka doko, endakali dupame Jerusalema katao mambo pyapengena lao nyakama Juu dupame lengemana” lea. \v 21 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Enda, nambanya pii lelyo dake kiningina lao embame masepe: Gii doko ipatamopa, manda dakenyapi, Jerusalemapi katao Takange doko mambo pyala naeyatami.\wj* \v 22 \wj Nyakama Samaria dupame angi doko nakandao mambo pingima. Dopaka doko, endakali pyoo nyingi doko Juu dupa-kisa epelyamo dokonyana, naima Juu dupame angi doko kandao mambo pingi.\wj* \v 23 \wj Takange doko angi mambo pingi endakali dupame Spirita dokopa, kiningi pii dokopa, dolapome Takange doko mambo pyapenge gii ipupenge doko indupa ipatelyamo. Endakali dopale dupame baa mambo pina lao Takange dokome kutao kalyamo.\wj* \v 24 \wj Gote baa spirita. Baa mambo pyatami dupame Spirita dokopa, kiningi pii dokopa, dolapome laminatambinopa mambo pyapengena”\wj* lea. \v 25 Dokopa enda dokome Jisasa lamaiyoo, “Mesaeya doko ipatana lao nambame masilyo. Ipata gii dokopa, baame dupa pitaka naima panao langitana” lea. (Mesaeya doko Kraisa lengema.) \v 26 Dokopa Jisasame enda doko lamaiyoo, \wj “Embame Mesaeya lelyeno doko, emba-pipa pii lao pilyambino dokona”\wj* lea. \p \v 27 Dopa lao peteambinopa, Jisasanya disaipolo dupa epeami. Ipupala, Jisasa enda dokopa pii lao pitalambini-lamo lao kandatala walu leami. Dopa petala dupanya mendaipi mendeme baa lamaiyoo, “Emba aki setao pitale? Aipuma enda dokopa pii lao pitalambipi?” lao tipa napiami. \v 28 Dokopa enda dokome baanya endaki penge doko dosa setapala taononya pea. Pupala endakali dupa lamaiyoo, \v 29 “Nambame pyoo petenge dupa pitaka akali mendeme langyomona, baa Kraisa dokope lao kanja ipupa” lea. \v 30 Dopa leamopa endakali dupa taono doko yakinatala, Jisasa katea dokonya kanja peami. \p \v 31 Endakali dokaita ipa naeyaminopa, disaipolo dupame Jisasa lamaiyoo, “Mana Lenge, nee napoko” leami. \v 32 Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambanya nee napenge silyamo dupa nyakamame masala naelyaminona”\wj* lea. \v 33 Dopa leamopa disaipolo dupame nyakama-lapo laloo pyoo, “Endakali mendeme baa nee nena lao maiya ipata aipape?” leami. \v 34 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Namba puu lea Akali dokonya masingili pyoo, kalai pyoo etasakamaipenge doko nambanya nee doko.\wj* \v 35 \wj ‘Kana kitomende patatamopa, nee dupa wambu pitamopa manditamana’ lao nyakamame lengema. Salapape! Nambame nyakama dapa langilyo: Indupa nee wambu pimupa mandipenge jilyamona, nyakama lenge tapala kanjepa.\wj* \v 36 \wj Eenya nee wambu petae dupa mandyoo mau pingi doko baa yole nyoo, lete etete katenge dokonya dii dupa mandyoo mau pingi. Dopa pingi dokonya, ee pokenge dokopa, nee mandyoo mau pingi dokopa, dolapo lapota eteke pyapenge.\wj* \v 37 \wj Tenge dokonya, akali mendeme ee wai pokatelyamopa, akali waka mendeme mandyoo mau pingina lapae singi pii doko kiningi.\wj* \v 38 \wj Akali waka mendapuame lekeleke tao ee pokeami dupanya dii dupa nyakamame mandyoo mau pyala pupa leo. Wakamanya kalai petae dupanya nyakamame dii dupa mandyoo mau piamina”\wj* lea. \p \v 39 Enda doko taono dokonya pupala endakali dupa lamaiyoo, “Nambame pyoo petenge dupa pitaka akali mendeme langyomona” lao, lao paneamopa, endakali Samaria tange longome enda dokonya pii doko sepala, Jisasa tungi piami. \v 40 Dopa petala, Samaria tange dupa Jisasa katea dokonya pupala, baa nyakama-pipa katamana kaena lao kongo leaminosa, yuu gii lapoma baa dupa-pipa yuu dokonya kateami. \v 41 Dokopa endakali longome apata baanya pii doko sepala, baa tungi piamiaka. \v 42 Dopa petala endakali dupame enda doko lamaiyoo, “Embanya pii lapino doko iki naimame sepala baa tungi napilyamano. Indupa naimame baanya pii lapumu doko sepala, baa kiningi isa yuu dakenya endakali dupa pitaka Pyoo Nyepenge Kraisa doko-lamo lao masetala, baa tungi pilyamanona” leami. \s1 Gapomanenya Kalai Akali Mendenya Ikiningi Nisiamo Doko \p \v 43 Jisasa baa yuu gii lapoma Samaria katapala Galali pea. \v 44 \x - \xo 4:44 \xt Matyu 13:57; Make 6:4; Luku 4:24\x*(Wamba Jisasame lao pituu, \wj “Propeta mende baanya yuu dokonya kalyamopa, baa tata dupame baa anda-anda semaiya naengemana”\wj* lao, lao panea.) \v 45 \x - \xo 4:45 \xt Jone 2:23\x*Nee andake nenge gii dokonya Galali tange dupa Jerusalema peaminopa, Jisasame kalai pia dupa pitaka kandeami dokonyana, baa pao Galali pyakameamopa, endakali dupame auu kaeyao lanyiami. \p \v 46 \x - \xo 4:46 \xt Jone 2:1-11\x*Dokopa endaki waene jina lea yuu Galali, taono Kena dokonya Jisasa dee epea. Epeamopa kiŋi dokonya kalai akali mendenya ikiningi doko Kapename dokonya yaina sia. \v 47 Wane doko kumapenge joo siamopa, Jisasa baa Judia katao Galali ipamo lapae doko gapomanenya kalai akali dokome sia. Sepala baa Jisasa katea dokonya pupala, wane dokonya yaina doko mee jakamaiya lanao epena lao tee lea. \v 48 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Nyakamame mirakolopi, kalai paka pipaepi, dupa kanja naeyatamino doko, namba tungi napyatamina”\wj* lea. \v 49 Dopa leamopa, kiŋi dokonya kalai akali dokome Jisasa lamaiyoo, “Akali Andake, nambanya wane doko kumala naelyamo dokopa, nisakatale yapa lanao ipupoko” lea. \v 50 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embanya wane doko saka paapomona puu”\wj* lea. Dopa leamopa, akali dokome pii doko kiningina lao masetala baa andaka pea. \v 51 Lanao peamopa, kaitinisa baanya kalai akali mendapuame kandanyetala baa lamaiyoo, “Embanya wane doko saka pupyana” leami. \v 52 Dopa leaminopa baame dokaita tipa pyoo, “Kiloko andukunya saka pupyape?” lea. Dopa leamopa dokaitame baa lamaiyoo, “Kuaka kotaka, 1 kiloko dokonya yonge itaita pipumu dokome baa yakinapyana” leami. \v 53 \wj “Embanya wane doko saka paapomona”\wj* lao Jisasame lamaiya gii etete dokonyaka baanya wane doko saka pupya-lumu lao takange dokome masia. Masetala baapi, baanya palupi, dupa pitakame Jisasa tungi piami. \v 54 Jisasa baa Judia katao Galali ipupala, mirakolo dakeme lapo pyoo pia. \c 5 \s1 Akali Yaina Pyapae Mende Endaki Pete Dokonya Mee Jisiamo Doko \p \v 1 Gii mendatupa pateamopa, Juumanya nee andake nenge gii doko epeamopa, Jisasa lalyoo Jerusalema pea. \p \v 2 Lome kambu Sipisipi lenge mende Jerusalema singi dokonya tengesa dosa, veranda yungi singi dutupanya kainanya endaki pete tombapae, Ibru pii lao Betesada lenge mende singi. \v 3 Endaki pete tombapae dokonya lembanya endakali lenge mondapi, moko takyepaepi, kingi talyangapi, dopale etete longo mendapu pituu, endaki doko buli pilyape lao kandatae petengema. \v 4 Gotenya enjele mende ipupala endaki doko minako pilyamopa, buli pilyali pyoo, yaina pyapae dupanya mende, wambao endaki pete dokonya pyakanelya dokonya yaina doko mee jakamaingi. \v 5 Akali mende ee kana 38 pitaka takyepae singi doko endaki pete lemba dokonya paliu sia. \v 6 Paliu siamopa Jisasame kandatala, akali doko wamba-waka yaina siana lao masia. Dopa lao masetala baa lamaiyoo, \wj “Embanya yaina doko mee jipya laka lao masilyipi?”\wj* lea. \v 7 Dopa leamopa akali yaina pyapae dokome baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Akali Andake, endaki doko buli pilyamopa, endaki pete tombapae dokonya namba nyoo pyandapenge endakali mende nakatenge. Namba tangeme paanya pilyopa, waka mendeme namba nyoo maita pyatala wambao pyakanata pingina” lea. \v 8 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Emba sakatatala, embanya lapa toko doko nyoo soo kaita pae”\wj* lea. \v 9 Dopa lalu piamopa, akali dokonya yaina doko mee julu pia. Dopa peteamopa, baanya lapa toko doko nyoo soo kaita paeya. \p Yaina doko Sambata gii mendenya mee jakamaiya. \v 10 \x - \xo 5:10 \xt Nia 13:19; Jer 17:21\x*Tenge dokonya, Juu dupame akali yaina pyapae mee jia doko lamaiyoo, “Indupa Sambata dakenya embanya lapa toko doko nyoo soo paelyeno doko, loome daa latae singi doko yalelyenona” leami. \v 11 Dopa leaminopa baame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, “Nambanya yaina mee jakalamo akali dokome namba langyoo, ‘Embanya lapa toko doko nyoo soo kaita pae’ lamona” lea. \v 12 Dopa leamopa dokaitame baa tipa pyoo, “Embanya lapa toko doko nyoo soo kaita pae lame-lumu akali doko apipi?” leami. \v 13 Panda dokonya endakali longo kambu pyao kateami dupanya-kaita Jisasa baa elyakalao kolala pateamopa, akali yaina pyapae dokome baanya yaina doko akali apimi mee jakalape lao masala naeya. \p \v 14 Maitakao Jisasame lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya akali doko kandao nyepala baa lamaiyoo, \wj “Indupa embanya yaina doko mee jakalamona, kenda andakele mendeme emba koeyasetana, dee koo mende napipi”\wj* lea. \v 15 Dokopa akali doko pupala, baanya yaina mee jakamaiya akali doko Jisasana lao Juu dupa lamaiya. \v 16 Jisasame Sambata dupanya kalai dopale dupa piamosa, Juu dupame tee pyao Jisasa tanda maiyoo koeyasetala, baa pyao kumasemana lao kaitini kutiami. \v 17 Dopa piaminopa Jisasame dupa lamaiyoo, \wj “Nambanya Takange dokome indupapi kalai pyoaka kalyamo dokonya, nambame apata kalai pyoaka kalyona”\wj* lea. \v 18 Dopa leamosa, Juu dupame baa pyao kumasemana lao kyeto joo kaitini kutiami. Baame Sambatanya loo doko yalea dokonya iki daa, Gote baanya Takangena lea dokome baa Gotepa mendai dopalena leamosa, baa pyao kumasemana lao kyeto joo kaitini kutiami. \s1 Ikiningi Doko-Kisa Kyeto Singina Leamo Doko \p \v 19 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Takange dokome kalai mende pilyamopa, Ikiningi dokome kandenge dokoaka Ikiningi dokome pingi. Ikiningi dokome iki masoo kalai mende napingi. Tenge dokonya, Takange dokome kalai pingili pyoaka Ikiningi dokome pingi.\wj* \v 20 \wj Takange dokome Ikiningi doko mona setenge dokonyana, baame kalai pingi dupa pitaka Ikiningi dokome kandena lao panasingi. Nyakamame walu lao kandataminopa lao, kalai etete andake mendapu Takange dokome Ikiningi doko-kisa panaseta.\wj* \v 21 \wj Takange dokome endakali kumapae dupa sakatasetala lete katenge doko maingi. Dopaka pyoo, Ikiningi dokome endakali mende lete katenge doko maitoo lao masilyamo doko maingi.\wj* \v 22-23 \wj Takange dokome endakali mende yapala naenge. Takange doko anda-anda semaingimali pyoo endakali dupa pitakame Ikiningi doko anda-anda semaina lao endakali dupa pitaka yapenge kalai doko Ikiningi doko maiya. Ikiningi doko anda-anda semaiya naengema endakali dupame baa epena lea Takange doko anda-anda semaiya naengemaka.\wj* \v 24 \wj Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Nambanya pii doko sepala, namba puu lea Akali doko tungi pilya endakali dokome, kumingi doko yakinatala, lete etete katenge doko nyingi. Dopa pilya dokome, Goteme tenge setapala tanda maingi doko endakali dokome wandingi.\wj* \p \v 25 \wj “Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Endakali kumapae dupame Gote Ikiningi dokonya pii dupa setamina latae gii doko indupa ipatelyamo. Baanya pii doko setami endakali dupa lete katatami.\wj* \v 26 \wj Lete katenge Takange-kisa singi doko Ikiningi doko-kisa sina lao maiya.\wj* \v 27 \wj Baa Akalinya Ikiningi dokonyana, endakali dupa pitaka yapena lao kyeto doko Ikiningi doko maiyaka.\wj* \v 28 \wj Nambame pii lelyo datupa sepala nyakama walu laa naeyalapape. Gii doko ipatamopa, endakali malu petae dupa pitakame Akalinya Ikiningi dokonya pii doko sepala,\wj* \v 29 \x - \xo 5:29 \xt Dan 12:2\x*\wj malu dupa yakinatala sakatao ipatami. Mana epe minao kateami endakali dupa lete katatami. Mana koo minao kateami endakali dupa-kisa tenge setapala tanda maita.\wj* \p \v 30 \wj “Nambanya auu kaengeme kalai mende napingi. Nambanya auu kaengeme kalai mende pitoo latala nambame kaitini kutala naenge. Namba puu lea Takange dokome kalai pii lelyali pyoo, nambame pingi. Takangeme pii dupa namba langilyamopa, baanya pii dupa nambame sepala endakali dupa yapenge. Dopa pilyo dokome, nambame endakali dupa tolao yapenge.\wj* \p \v 31 \wj “Namba akali dokona lao namba tange iki lato doko, nambanya pii doko sambo jipyali.\wj* \v 32 \wj Dopaka doko, nambanya Takange dokome nambanya lao pii mende lelyamo doko, baame kiningi lelyamona lao nambame masingi.\wj* \v 33 \x - \xo 5:33 \xt Jone 1:19-27; 3:27-30\x*\wj Nyakamame endakali mendapu Jone kateamo dokonya pena leaminopa, baame kiningi pii doko lao panea.\wj* \v 34 \wj Namba akali dokona lao endakalimi pii lao panelyami dupanya namba kyeto nyala naenge. Dopaka doko, nyakama pyoo nyetamopa lao nambame pii dutupa langilyo.\wj* \v 35 \wj Jone baa lama joo tao kateamopa, nyakama eteke pyao katamana lao masetala, gii kuki baanya tii pipae dokonya kateami.\wj* \v 36 \wj Dopaka doko, Joneme namba akali dokona lao pii leamo dupa nambame kalai pilyo dupame ita minilyamo. Nambanya Takange dokome kalai mendapu pyoo etatale lao namba dia dupa nambame pyoo kalyo. Dopa pyoo kalyo dokome, nambanya Takange dokome namba puu leana lao panelyamo.\wj* \v 37 \x - \xo 5:37 \xt Matyu 3:17; Make 1:11; Luku 3:22\x*\wj Yuu mendaipi mende Takange doko dopale-lamo lao nyakamame nakandeami. Baame pii leamopa nyakamame nasiamiaka. Dopaka doko, nambanya Takange, namba puu lea dokome namba akali dokona lao, lao panenge.\wj* \v 38 \wj Baame isa yuu dakenya epena lea akali dokonya pii doko kiningina lao nyakamame masala naelyamino dokonya, baanya pii doko nyakama-kisa nasilyamo.\wj* \v 39 \wj Gotenya pii pepa pyapae singi dupanya-kaita nyakamame lete etete katenge doko nyetamape lao masetala, pii dutupaka aipa lao pepa pyapae silyape lao yapao katengema. Gotenya pii pepa pyapae silyamo dupame namba lao pepa pyapae silyamo.\wj* \v 40 \wj Dopaka doko, nyakamame namba-kisa lete katenge doko nyala naepenya tuu pilyamino.\wj* \v 41 \wj Namba endakalimi lalyina lao nakalyo.\wj* \v 42 \wj Gote auu kaenge doko nyakama-kisa nasilyamona lao nambame kandenge.\wj* \v 43 \wj Nambanya Takangenya kenge dokonya namba ipupupa, nyakamame namba maita dilyamino. Dopaka doko, endakali mende baa tangenya kenge dokonya ipatamopa, nyakamame baa lanyetami.\wj* \v 44 \wj Gote mendai iki dokome nyakama kenge andake dina lao kaitini kutala naenya, nyakama-lapo kenge andake mai-mai pyoo katengema dokome, aipa petala nyakamame namba tungi pyatami?\wj* \v 45 \wj Nambanya Takangenya enombanya nambame nyakama-kisa tenge setatena lao masala naeyalapape. Mosesame nyakama nisetana lao nee kaeyao malisoo kalyamino dokomeaka nyakama-kisa tenge setata.\wj* \v 46 \wj Mosesanya pepa pyapae silyamo dupame namba lao pepa pyapae silyamo. Pepa pyapae dupa kiningina lao nyakamame masimili doko, nambanya pii lelyo dupa kiningina lao masimiliaka.\wj* \v 47 \wj Dopaka doko, Mosesanya pepa pyapae silyamo dupa nyakamame kiningina lao masala naelyamino dokome, aipa petala nambanya pii dupa kiningina lao masetamipi?”\wj* Jisasame lea. \c 6 \s1 Akali Tausene Yungi Nee Maiyamo Doko \p \v 1 \x - \xo 6:1 \xt Matyu 14:13-21; Make 6:30-44; Luku 9:10-17\x*Gii mendatupa pateamopa, Jisasa baa Galali pete, kenge mende Taibiriasa lenge dokonya omotena pea. \v 2 Wamba Jisasame mirakolo dupa pyoo yaina pyapae dupa mee jakamaiyamopa, endakali kambu andake dokome kandeami dokonya, dupame baa watao peami. \v 3 Dokopa Jisasa baa yuu manda mendenya lalyoo pupala, baanya disaipolo dupa-pipa dokonya petea. \v 4 (Juumanya Pasopa nee andake napenge gii doko, dokopa tengesa pia.) \v 5 Baa petea dokonya endakali kambu andake mende epeamino kandatala, Jisasame Pilipa lamaiyoo, \wj “Endakali dakaita breta nena anja-tae sambakamaimape?”\wj* lea. \v 6 (Baame dopa pitoana lao masetala, Pilipa makande pyoo pii dutupa lea.) \v 7 Dokopa Pilipame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Naimame silipa muni 200-tame breta sambapala endakali dakaita pitaka kuki lao nena maitamanopapi kapa napapome-lamona” lea. \v 8 Jisasanya disaipolo dupanya mende, Andru lenge, Saimone Pita kaiminingi dokome Jisasa lamaiyoo, \v 9 “Wane mende pilyamo dakenya breta bali diimi wasepae yungi-pipa, pisa lapo-pipa silyamo. Dopaka doko, dutupame endakali longo dakaita aipa petala kapa patape?” lea. \v 10 Dokopa akali tausene yungipi mende kateami. Kateami panda dosa tanu longo kateamopa, Jisasame baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Endakali dupa isa petena lapa”\wj* lea. \v 11 Dopa latala Jisasame breta dutupa nyepala, Gote yaka pilyino latala, disaipolo dupa maiyamopa, disaipolo dupame endakali peteami dupa mokosoo maiyami. Dokopa baame pisa dolapo nyepala, dopaka pyoo Gote yaka pilyino latala, disaipolo dupa maiyamopa, disaipolo dupame endakali peteami dupa mokosoo maiyamiaka. Maiyaminopa endakali dokaitanya auu kaengeme nyiami. \v 12 Nyepala endakali dokaitame nao tiaka kaeteaminopa, Jisasame baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Nee konjepae kakana sina kaelyamino dupa mee soo patana, nyakamame yapao nyoo mau pyalapa”\wj* lea. \v 13 Dokopa breta bali diimi wasepae yungi dutupanya endakali dokaitame nao kakana sina kaeyami dupa disaipolo dupame nyoo baseketa 12 tumbasiami. \v 14 Dokopa Jisasame mirakolo pia doko endakali dokaitame kandatala lao pituu, “Propeta mende isa yuu dakenya ipatana latae doko kiningi akali dake-lamona” leami. \v 15 Dopa latala, endakali dokaita ipao Jisasa minatala baa kyeto joo kiŋi kata laanya pilyamino lao kandatala, baa iki yuu manda mendenya pea. \s1 Jisasa Endaki Ketae Moko Katao Peamo Doko \p \v 16 \x - \xo 6:16 \xt Matyu 14:22-33; Make 6:45-52\x*Yuu kuiyala epeamopa, Jisasanya disaipolo dupa lanao Galali pete dokonya peami. \v 17 Dokopa Jisasa naipao yuu iminjiamopa, dokaita sipi dokonya pyakalyetala endaki pete omotena, Kapename paanya peami. \v 18 Peaminopa poo yale mende lea dokome, endaki doko etete andake pyoo buli pia. \v 19 Dokaita kilomita yungipi mende sipinya pateaminopa, Jisasa endaki pete dokonya moko katao sipi dokonya tengesa epeamopa, disaipolo dupame kandatala paka kaeyami. \v 20 Dopa piaminopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Namba epelyona, nyakama paka nakaeyalapape”\wj* lea. \v 21 Dopa leamo sepala dokaitame baa sipinya epena lamana lao masiami. Dopa lao masiaminopa, sipi doko lee mendai pao yuu nyakama mona lao masiami dokonya pyakamalu pia. \s1 Lete Etete Katasingi Breta Doko Nambana Leamo Doko \p \v 22 Yuu gii mende dokonya, endaki pete dokonya omotena kateami endakali kambu dupame kuaka sipi yakane mendai iki sipyana lao masiami. Sipi yakane dokonya disaipolo dupa iki pyakalyetala puminopa, Jisasa apata napumina lao masiamiaka. \v 23 Kamongome breta nyepala yaka pilyino lateamopa neami panda dosa tengesa, sipi yakane mendapu Taibiriasa katao ipao siami. \v 24 Dokopa endakali kambu dokome Jisasapi, baanya disaipolopi, dupa yuu dokonya nakateamino kandatala, sipi dupanya pyakalyetala Jisasa kutao Kapename peami. \p \v 25 Endaki pete dokonya yangitena Jisasa kateamo kandatala, dokaitame baa lamaiyoo, “Mana Lenge, emba gii andukupa ae ipupipi?” leami. \v 26 Dokopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Nambame mirakolo pipupa kandamino dokonya, nyakamame namba kutao naepelyamino. Nyakama breta nao tiaka kaeyamino dokonya, namba kutao epelyamino.\wj* \v 27 \wj Takange Goteme Akalinya Ikiningi dokonya kalai pipenge dupa pitaka pina lao yakana latea. Dopa piana, nyakamame etapenge nee dupanya kalai napinya, lete etete katasingi nee, Akalinya Ikiningi dokome maingi dokonya kalai pyepape”\wj* lea. \v 28 Dokopa dokaitame baa lamaiyoo, “Naimame Gotenya kalai aipale mende pyakamaipengepe?” leami. \v 29 Dopa leaminopa Jisasame yanu pyakamaiyoo, \wj “Gotenya kalai pyakamaipenge doko, akali mende baame epena lea doko tungi pyapengena”\wj* lea. \v 30-31 \x - \xo 6:30-31 \xt Eks 16:4,15; Sam 78:24\x*Dokopa dokaitame baa lamaiyoo, “Endakali napalenge yuu dokonya naimanya yumbange dupa manaa nee doko neami-pyaa. Dopa piami dokonya dapa lao pepa pyapae singi: ‘Baame kaiti-kisa-tae breta doko endakali dupa nena lao maiya-pyaana’ lapae singi. Dopana, embame kalai aipale mende piti? Embame mirakolo aipale mende pitinopa naimame kandatala, pii lelyeno doko kiningina lao masemanape?” leami. \v 32 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Kaiti-kisa-tae breta doko Mosesame nyakama nandia. Nambanya Takange dokome kaiti-kisa-tae breta angi doko nyakama dingi.\wj* \v 33 \wj Kaiti-kisa katao isa ipupala, yuu dakenya endakali dupa pitaka lete katenge maingi akali doko, Gotenya breta dokona”\wj* lea. \v 34 Dokopa endakali dupame baa lamaiyoo, “Akali Andake, embame breta dokoaka koteaka lao naima dipi” leami. \p \v 35 Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Lete katasingi breta doko nambana, endakali mende namba katato dokonya ipatamo doko, baa tanga-tangapi lopo kaeyala naeyata. Endakali mendeme namba tungi pyatamo doko, baa endaki nanu kaeyala naeyataka.\wj* \v 36 \wj Nambame kalai pipu dupa nyakamame kandatala, namba tungi napilyaminona lao langyo doko deaka langilyo.\wj* \v 37 \wj Dopaka doko, nambanya Takange dokome namba dita endakali dupa pitaka namba katato dokonya ipatami. Namba katato dokonya ipatami dupa nambame tanga-tangapi kamaka watao pyasala naeyato.\wj* \v 38 \wj Nambanya masingili pyoo pyaanya namba kaiti-kisa katao isa naepeo. Namba puu lea dokonya masingili pyoo pyaanya epeo.\wj* \v 39 \wj Nambanya Takange, namba puu lea dokonya masingili pyoo pipenge doko dake: Yuu etatamo gii dokopa, endakali namba ditae dupanya mendaipi mende alu napina lao, dupa pitaka nambame malunya sakatasepenge doko.\wj* \v 40 \wj Ikiningi doko kandatala tungi pyatami endakali dupa pitaka lete etete katataminopa lao namba puu lea Akali dokome masingi. Yuu etatamo gii dokopa nambame endakali dupa malunya sakatasotona”\wj* lea. \p \v 41 \wj “Breta kaiti-kisa katao isa epeamo doko nambana”\wj* Jisasame leamosa, Juu dupame baa mumu lao, \v 42 “Akali dakenya endangi takangepa dolapo naimame nakandengepe? Baa Josepe ikiningi Jisasa daa kandamuape? Aipa petala baa kaiti-kisa katao isa epeona lelyape?” leami. \v 43 Dopa leaminopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nyakama-lapo mumu kaeyalapa.\wj* \v 44 \wj Nambanya Takange, namba puu lea dokome namba katato dokonya lanyoo naipata endakali doko namba katato dokonya naipata. Baame lanyoo ipata endakali doko, yuu etatamo gii dokopa nambame sakatasoto.\wj* \v 45 \x - \xo 6:45 \xt Ais 54:13\x*\wj ‘Endakali dupa pitaka Goteme mana lamaitana’ lao propeta dupame pepa piami dupanya pyapae silyamo. Takange dokome pii lamaitamopa sepala mana nyetami endakali dupa pitaka namba katato dokonya ipatami.\wj* \v 46 \wj Endakali mendeme Takange doko kanja naeya. Gotepa tole katao isa epeamo akali dokome iki Takange doko kandea.\wj* \v 47 \wj Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Namba tungi pingima endakali dupa-kisa lete etete katenge doko singi.\wj* \v 48 \wj Lete katasingi breta doko namba.\wj* \v 49 \wj Endakali napalenge yuu dokonya nyakamanya yumbange dupame manaa nee neamiaka doko, dokaita kumiami.\wj* \v 50 \wj Dopaka doko, breta kaiti-kisa katao isa epeamo dake natami endakali dupa kumala naeyatami.\wj* \v 51 \wj Breta lete katasingi kaiti-kisa katao isa yuu dakenya epeamo doko namba. Endakali dupa lete katataminopa lao breta dilyo doko nambanya yonge dokona, endakali mendeme natamo doko, baa lete etete katatana”\wj* lea. \p \v 52 Dopa leamopa, Juu dupame nyakama-lapo laloo pyoo, “Akali dakeme baanya yonge doko naima nalapale lao aipa petala ditape?” lao pii yanda piami. \v 53 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Akalinya Ikiningi dokonya yonge taeyokopa dolapo nyakamame nanatamino doko, lete katenge doko nyakama-kisa naseta.\wj* \v 54 \wj Nambanya yonge taeyokopa dolapo nao katengema endakali dupa-kisa lete etete katenge doko singi. Yuu etatamo gii dokopa, nambame dupa malunya sakatasoto.\wj* \v 55 \wj Nambanya yonge doko nee angi doko. Nambanya taeyoko doko endaki angi doko.\wj* \v 56 \wj Nambanya yonge taeyokopa dolapo nao katengema endakali dupanya mona andaka namba kalyopa, dupa nambanya mona andaka katengema.\wj* \v 57 \wj Kataowaka katenge Takange dokome namba puu lea. Nambanya Takange, namba puu leamo doko mambele namba lete kalyo. Mendai dopaka pyoo, nambanya yonge doko nao katatami endakali dupa namba mambele lete katatami.\wj* \v 58 \wj Wamba nyakamanya yumbange dupame manaa nee neaminoaka doko, dokaita kumiami. Breta kaiti-kisa katao isa epeamo doko dopale daa. Breta kaiti-kisa katao isa epeamo doko natami endakali dupa lete etete katatamina”\wj* lea. \v 59 Jisasame pii dutupa Kapename lotuu anda dokonya endakali dupa mana lamaiyoo lea. \s1 Lete Etete Katasingi Pii Dupa \p \v 60 Jisasame dopa lao mana lamaiyamopa, baanya disaipolo longome sepala lao pituu, “Pii dutupa tatake pipae-lumuna, apimi tenge dupa kapa pao soo nyetape?” leami. \v 61 Baanya disaipolo dupame pii dutupanya mumu lelyamino lao Jisasame kandatala dokaita lamaiyoo, \wj “Pii dutupame nyakama kenda pisilyape?\wj* \v 62 \wj Kenda pisetamo doko, Akalinya Ikiningi doko wamba katenge yuu dokonya ketae pyakalyetamopa, nyakamame kandatala aipa lao masetami?\wj* \v 63 \wj Spirita dokome endakali dupa lete katenge doko maingi. Endakalinya kyetome mende pyaa naenge. Nambame nyakama pii langilyo dupa, Spirita dokopa, lete katenge dokopa, dolapo langilyo.\wj* \v 64 \wj Dopaka doko, nyakamanya mendapuame namba tungi napilyaminona”\wj* lea. (Jisasame baanya kalai tee pia gii dokonya pituu, baa tungi napyatami endakali dupapi, baa yandapipi dupanya kinginya maita akali dokopi, dupa wambao kandatala baame dopa lea.) \v 65 Jisasame lao pituu, \wj “Nambanya Takange dokome yakana laa naeyatamo doko, namba katato dokonya endakali mende naipatana lao langyo doko, nyakamanya mendapuame namba tungi napyaminosa langyona”\wj* lea. \p \v 66 Baame dopa leamosa, baanya disaipolo longome baa yakinatala, dee baa tole napiami. \v 67 Dokopa Jisasame baanya 12 disaipolo dutupa lamaiyoo, \wj “Nyakama apata namba yakinatala mona lao masilyamipi?”\wj* lea. \v 68 \x - \xo 6:68 \xt Matyu 16:16; Make 8:29; Luku 9:20\x*Dokopa Saimone Pitame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Kamongo, lete etete katasingi pii dupa emba-kisa silyamo doko, naima api-kisa mona? \v 69 Emba Kraisa, Gote kataowaka katenge dokonya Ikiningi dokona lao naimame masetala tungi pilyamanona” lea. \v 70 Dopa leamopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nambame nyakama 12 disaipolo dutupa yapao nyio. Dopaka doko, nyakamanya mende imambu koo paleta petelyamanona”\wj* lea. \v 71 Pii doko, 12 disaipolo dutupanya mendeme Jisasa yandapipi dupanya kinginya maitoo lao masia, Saimone ikiningi Judasa Iskariota doko lao lea. \c 7 \s1 Jisasanya Kaiminingi Dupame Baa Tungi Napiamino Doko \p \v 1 Maitakao Juu dupame Jisasa pyao kumasalanya kaitini kutiaminosa, baa Judia paeyala naeyatoo lao masetala, yuu Galali dokonya iki paeyao katea. \v 2 \x - \xo 7:2 \xt Lep 23:34; Diut 16:13\x*Dopa piamopa Juu dupa sele andanya paleami gii doko masoo nee andake nenge gii doko ipanya tengesa pia. \v 3 Dokopa Jisasanya kaiminingi dupame baa lamaiyoo, “Embanya disaipolo dupame apata embanya kalai pilyino dupa kandena, yuu dake yakinatala Judia puu. \v 4 Aipumape, endakali mendeme baa panao katapuli lao masilya dokome kalai mende pilya doko yalo pyoo napingi. Dopana, embame kalai dutupa pitino doko, emba tange panasoo isa yuu dakenya endakali dupame kandena panao pipi” leami. \v 5 (Baanya kaiminingi dupame apata baa tungi napiami dokonya dopa leami.) \v 6 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambanya gii doko ipa naelyamo. Dopaka doko, nyakamanya gii doko koteaka lao epelyamo.\wj* \v 7 \wj Isa yuu dakenya endakali dupame nyakama imbu nakaeyapenge. Endakali dupame pingima dupa koo pingimana lao nambame panao lamaipusa, dupame namba imbu kaelyamino.\wj* \v 8 \wj Dopa pilyaminona, nyakama nee andake doko nala lalyoo pupa. Nambanya gii doko ipa naelyamo dokonya, indupa namba nee andake doko nala lalyoo napelyona”\wj* lea. \v 9 Pii dutupa dokaita lamaitala, baa Galali yuu dokonya katao kaeya. \s1 Nee Andake Nenge Gii Doko Kandao Nyala Peamo Doko \p \v 10 Baanya kaiminingi dupa nee andake doko nala Jerusalema pateaminopa, maita-pyao Jisasa baa endakali mendeme nakandena lao yalo pyoo peami dokonya peaka. \v 11 Nee andake dokonya nao kateaminopa, Juu dupame Jisasa baa anja kalyape lao tipa pyoo kutiami. \v 12 Kutiaminopa endakali kambu dupame Jisasanya lao kakateame pii longo leami. Yangi dupame baa akali epe mendena leaminopa, yangimi baame endakali kambu dupa minakasilyamona leami. \v 13 Dopaka doko, endakali dupame Juu dupa paka kaeyami dokonya, endakali mendaipi mendeme baa akali dokona lao, panao laa naeya. \p \v 14 Nee andake nenge gii dutupanya kainasa pyakameaminopa, Jisasa lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya pupala, baame tee pyao mana lamaiya. \v 15 Mana lamaiyamopa Juu dupa walu latala lao pituu, “Akali dake sukulu laa naengena, aipa petala mana longo dupa nyia laa-kanjemape?” leami. \v 16 Dopa leaminopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nambame mana langilyo dupa nambanya daa. Mana dupa namba puu lea Akali dokonya.\wj* \v 17 \wj Nambame mana lelyo dupa Goteme dimupa lelyepe, nambanya kyetome lelyepe lao, Gotenya masingili pyoo kalai pitoo lao maseta endakali dokome kandata.\wj* \v 18 \wj Endakali mendeme baanya kyetome pii lelya dokome, baa tange kenge andake nyotoo lao lenge. Dopaka doko, endakali mendeme baa epena leamo akali doko kenge andake nyina lao kiningi pii lenge. Endakali doko-kisa mana koeyapae mende nasingi.\wj* \v 19 \wj Mosesame loo dupa nyakama nandiape? Loo dupa nyakama diaka doko, nyakamanya mendaipi mendeme Mosesanya loo dupa wata-minala naengema. Dopana, nyakamame aipuma namba pyao kumasepenge kaitini kutilyamipi?”\wj* lea. \v 20 Dopa leamopa endakali kambu dupame yanu pyao, “Emba pyao kumasepenge kaitini mende apimi kutilya? Emba-kisa imambu koo mende palelyamona” leami. \v 21 Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame kalai mendai pipu doko kandatala, nyakama pitaka walu lao paka kaelyamino.\wj* \v 22 \x - \xo 7:22 \xt Jen 17:10; Lep 12:3\x*\wj Yanu kepenge mana doko nyakamame wata-minalapale lao Mosesame setekea. (Mana doko kiningi Mosesame setala naeya. Nyakamanya yumbange dupame mana doko seteami.) Tenge dokonya, Sambata gii dokonya nyakamame wane ane dupa yanu kepengema.\wj* \v 23 \x - \xo 7:23 \xt Jone 5:9\x*\wj Mosesanya loo dupa nyakamame yalala naeyamana lao masetala, Sambata gii dokonya wane ane dupa yanu kepengema. Dopa pingima doko, nambame Sambata gii dokonya akali mendenya yonge doko pitaka auu pisakamaipu doko, aipuma nyakamame namba imbu kaelyami?\wj* \v 24 \wj Nyakamanya lengeme kisa kandao yapala naenya, mana tolatae dokome yapalapape”\wj* lea. \s1 Jisasa Baa Kraisa Dokope Leamino Doko \p \v 25 Dokopa Jerusalema tange mendapuame lao pituu, “Pyao kumasalanya kutilyamino akali doko dake kandamuape? \v 26 Baame dakenya katao pii lao panao katamupa, Juumanya isingi akali dupame baa mende lamaiya naelyamino doko, baa Kraisa doko-lamona lao kiningi masetami aipa? \v 27 Naimame baa yuu dokonya tangena lao masilyamano. Dopaka doko, Kraisa doko ipatamopa, endakali mendaipi mendeme baa anja tangepe lao masala naeyatana” leami. \v 28 Dopa leaminopa, lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya katao Jisasame puu lao dapa lao mana lea: \wj “Namba yuu dosa tange, akali dokona lao nyakamame kandengema. Dopaka doko, namba tangeme ipatoo latala naepeo. Namba puu lea Akali kiningi pii lenge doko nyakamame nakandengema.\wj* \v 29 \wj Namba baa-kisa katenge dokonyana, nambame baa kandenge. Baame namba isa yuu dakenya puu leamosa epeona”\wj* lea. \v 30 Dopa leamosa Juumanya isingi akali dupame baa anjepenge kaitini kutiamiaka doko, baanya gii doko ipa naeya dokonya, endakali mendeme baa minala naeyami. \v 31 Dokopa endakali kambu kateami dokonya endakali longome baa tungi pyatala lao pituu, “Kraisa doko ipupala, akali dakeme mirakolo pilyamo dupa ita minao pitape?” leami. \s1 Kutatamiaka Doko Angi Kanja Naeyatamina Leamo Doko \p \v 32 Endakali kambu dokome Jisasanya lao kakateame pii leaminopa, Parasi dupame siami. Sepala Parasipi, prisa mupapi dupame pii latala, Juumanya yanda singi mendapuame Jisasa anjoo nyala pena leami. \v 33 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Namba nyakama-pipa gii kuki iki katapala, namba puu lea Akali doko kalyamo dokonya patoo.\wj* \v 34 \wj Nyakamame namba kutatamiaka doko, angi kanja naeyatami. Namba katato dokonya nyakama kapa pao naipatamiakana”\wj* lea. \v 35 Dopa leamopa Juu dupame nyakama-lapo laloo pyoo, “Naimame nakanjepale lao baa anja paanya lelya? Naima tata mendapu yuu waka dupanya Giriki dupa-pipa kalyamino dupanya, Giriki dupa mana lamaiya paanya lelyape? \v 36 Naimame baa kutatamiaka doko angi kanja naeyatamina lelyamo pii dokopa, baa katato dokonya naima kapa pao naipatamina lelyamo pii dokopa, dolaponya tenge doko aipa pyoo lelyape?” leami. \s1 Lete Katenge Endaki Doko Lyoo Ipatana Leamo Doko \p \v 37 \x - \xo 7:37 \xt Lep 23:36\x*Nee andake nenge dokonya gii etao doko, gii andake mende. Gii dokonya Jisasa toeya katapala puu lao, lao pituu, \wj “Endakali mende endaki nanu kaeyateno doko, namba kalyo dakenya endaki nala ipupi.\wj* \v 38 \x - \xo 7:38 \xt Esek 47:1; Sak 14:8\x*\wj Endakali mendeme namba tungi pyatamo doko, Gotenya pii pepa pyapae singi dokonya lapae singili pyoo, ‘Endakali dokonya mona andaka pituu, lete katenge endaki doko lyoo ipatana’ ”\wj* lea. \v 39 Baa tungi pyatami endakali dupa Spirita doko nyetamina lao masetala, baame lea doko Spirita doko lao lea. Gii dokopa Jisasa baa kenge andake nyepala naeya dokonya, Oli Spirita doko pyandala naeya. \s1 Kraisa Tungi Piamipi Napiamipi Dupa Wakale Pyaloo Piamino Doko \p \v 40 Jisasame pii leamo doko sepala, endakali kambu kateami dokonya longome lao pituu, “Kiningi, akali dake Propeta ipatana latae doko-lamona” leami. \v 41-42 \x - \xo 7:41-42 \xt 2 Sml 7:12; Maika 5:2\x*Endakali yangi dupame lao pituu, “Baa Kraisa doko-lamona” leaminopa, yangimi lao pituu, “Dapitanya puu dokonya Kraisa doko ipatana lao Gotenya pii pepa pyapae singi dokonya pyapae singi. Baa Dapitanya taono Betelema dokonya manditana lao pepa pyapae singiaka. Dopa lao pepa pyapae singi doko, yuu Galali dokonya Kraisa doko kapa pao manditape?” leami. \v 43 Dopa latala, Jisasa mambele endakali kambu doko wakale pyaloo piami. \v 44 Endakali yangi dupame baa anjemana lao masiamiaka doko, dupanya mendaipi mendeme baa minala naeyami. \s1 Juu Dupame Jisasa Tungi Napiamino Doko \p \v 45 Dokopa prisa mupapi, Parasipi dupa peteami dokonya yanda singi dupa pilyiaminopa, dokaitame yanda singi dupa lamaiyoo, “Aipuma nyakamame Jisasa anjetala laminao naepelyamipi?” leami. \v 46 Dokopa yanda singi dupame yanu pyao, “Akali dokome pii lelyamoli pyoo, yuu mendaipi mende endakali mendeme naleana” leami. \v 47 Dopa leaminopa Parasi dupame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, “Baame nyakama apata minakaseta aipa? \v 48 Isingi akalipi, Parasipi dupanya mendaipi mendeme baa tungi pilyamipi? \v 49 Endakali kambu dakeme Mosesanya loo dupa masala naelyamino dokonya, Goteme dupa koeyasetana” leami. \v 50 \x - \xo 7:50 \xt Jone 3:1-2\x*Dopa leaminopa Parasi dupanya mende, Nikodimasa lenge doko, kuka gii mendenya Jisasa kanja pea dokome dokaita lamaiyoo, \v 51 “Endakali mendeme koo pita dupa auu pyoo kandao nyala naenya, baa koeyapya-lamona lapape lao naimanya loo dupanya lapae singipi?” lea. \v 52 Dokopa dokaitame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Emba apata Galali tangepe? Galali tange propeta mende sakatao kateana lapae nasilyamona, pii pepa pyapae singi dupa itaki pyao kandape” leami. \v 53 Dokopa endakali dupa pitaka mendai-mendai lao nyakamanya andaka peami. \c 8 \s1 Kepo Koleamopa Tenge Seteamino Doko \p \v 1 Endakali dupa peaminopa Jisasa baa Olipimanda pea. \v 2 Yongama wamba utunya baa lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya deaka ipao katea. Dokopa Israele tata dupa pitaka epeaminopa, baa pitipala dupa mana lamaiya. \v 3 Lamaiyoo peteamopa, enda mendeme kepo koleamopa endakali dupame kandao nyiami mende Mosesanya loo mana nyepaepi, Parasipi dupame laminao Jisasa petea dokonya ipupala, endakali kateami kaina dokonya katasiami. \v 4 Katasetala dupame Jisasa makande pyoo dapa lamaiyami: “Mana Lenge, enda dake kepo kolamupa kandao nyalamini-lamo. \v 5 \x - \xo 8:5 \xt Lep 20:10; Diut 22:22-24\x*Mosesanya loo setapae dokome enda dopale dupa kaname pyao kumasalapape lapae singina, embame dokonya aipa lelyepe?” leami. \v 6 Jisasame kopeta mende latamopa baa-kisa tenge setamana latala baa makande pyoo dopa leami. Dopa leaminopa, Jisasame pii doko nasili pyoo baa pongatala, kingi kondeme yuunya pepa pia. \v 7 Pepa piamopa, Parasipi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupame Jisasa tipaka pyoo kateaminosa, baa toeya katapala dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamanya mende koo napingi dokome wambao kana mende pyale lao enda dake pyalapa”\wj* lea. \v 8 Dopa latala baa dee pongatala yuunya pepa pia. \v 9 Dokopa Jisasanya pii dutupa sepala, dokaitanya moname nyakama koelyaminona leamosa, endakali angili dupa mendai-mendai lao wambao peaminopa, kole dupa watao peami. Pao etapeaminopa, enda doko iki Jisasa petea dosa katea. \v 10 Dokopa Jisasa toeya katapala enda doko iki kateamo kandatala baa lamaiyoo, \wj “Emba-kisa tenge setalamino endakali dokaita anja pami? Mendeme emba-kisa tenge setapala pyao kumasalanya nakalyape?”\wj* lea. \v 11 Dokopa enda dokome lao pituu, “Akali Andake, mende nakalyamona” lea. Dopa leamopa Jisasame lao pituu, \wj “Nambame apata emba yapala naelyona, emba pupala dee koo mende napipi”\wj* lea. \s1 Yuu Dake Tii Pisingi Doko Nambana Leamo Doko \p \v 12 \x - \xo 8:12 \xt Matyu 5:14; Jone 9:5\x*Dokopa Jisasame deaka dokaita lamaiyoo, \wj “Yuu dake tii pisingi doko namba. Namba watao ipata endakali doko-kisa lete katenge tii pipae doko setamopa, iminjetae dokonya baa napaeyatana”\wj* lea. \v 13 \x - \xo 8:13 \xt Jone 5:31\x*Dopa leamopa Parasi dupame baa lamaiyoo, “Emba dopalena lao emba tange lao panasilyino dokonya, embanya pii doko kiningina lao naimame nyala naelyamanona” leami. \v 14 Dokopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Namba katao epeo yuu doko nyakamame masala naeyao, namba pelyo yuu doko nyakamame masala naeyaowaka pilyamino. Dopaka doko namba katao epeo yuu doko nambame kandao, namba pelyo yuu doko nambame kandaowaka pingi. Dokonya namba dopalena lao namba tange lapuli doko, kiningi lapuli.\wj* \v 15 \wj Nyakamame endakali ketae kandao yapengema. Nambame endakali mende yapala naenge.\wj* \v 16 \wj Namba iki nakalyo. Nambanya Takange, namba puu lea dokopa namba tole kalyambano. Tenge dokonya, nambame endakali mende yapapuli doko tolao yapapuli.\wj* \v 17 \x - \xo 8:17 \xt Diut 19:15\x*\wj Nyakamanya loo dupanya dapa lao pepa pyapae singi: ‘Endakali lapomame pii mendai dokoaka lao panelyambino doko, pii doko kiningina’ lapae singi.\wj* \v 18 \wj Namba dopalena lao namba tange lao panasipupa, nambanya Takange, namba puu lea dokome apata namba dopalena lao, lao panasilyamoakana”\wj* lea. \v 19 Dokopa Parasi dupame baa lamaiyoo, “Embanya takange lelyeno doko anja kalyape?” leami. Dopa leaminopa Jisasame yanu pyao, \wj “Nambapa, nambanya Takange dokopa nyakamame masala naengema. Namba akali doko-lamo lao nyakamame masimili doko, nambanya Takange doko apata masimiliakana”\wj* lea. \v 20 (Lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya opaa pyandenge penge doko singi dosa katao, Jisasame pii dutupa mana lamaiyoo lea. Baanya gii doko naepea dokonya, pii dutupa leamopa endakali mendaipi mendeme baa anjalanya minala naeyami.) \s1 Namba Pelyo Dokonya Naipatamina Leamo Doko \p \v 21 Dokopa Jisasame deaka dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama yakinatala pelyo. Namba pelyo dokonya nyakama kapa pao naipatami. Nyakamame namba kutapala, nyakamanya koo dupanya nyakama kumatamina”\wj* lea. \v 22 Dokopa Juu dupame lao pituu, “ \wj ‘Namba pelyo dokonya nyakama kapa pao naipatamina’\wj* lelyamo doko, baa tange pyao kumasalanya lelyape?” leami. \v 23 Dopa leaminopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Namba kaiti ulunya-tae. Namba isa yuu dakenya tange daa. Nyakama isa yuu dakenya-tae. Tenge dokonya nyakama isa yuu dakenya tange.\wj* \v 24 \wj Namba akali doko-lamo lao nyakamame masala naeyatamino doko, nyakamanya koo dupanya nyakama kumatami. Tenge dokonya, nyakamanya koo dupanya nyakama kumatamina lao nambame langyona”\wj* lea. \v 25 Dopa leamopa dokaitame baa lamaiyoo, “Emba apipi?” leami. Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Namba akali dokona lao tee pyao langio dokoaka namba.\wj* \v 26 \wj Nyakama koelyaminona lao nambame yapao pii longo langipuliaka doko, namba puu lea Akali kiningi pii lenge dokome pii langiamopa sio dutupa iki, isa yuu dakenya endakali dupa nambame panao lamailyona”\wj* lea. \v 27 (Jisasame lea doko, Takange doko lao lelyamona lao dokaitame masala naeyami.) \v 28 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame Akalinya Ikiningi doko minalyetaminopa, nyakamame namba akali doko-lamo lao kandatami. Nambame kalai pilyo dupa nambanya kyetome napinya, nambanya Takange dokome namba mana leali pyoo pii dutupa lea-lamo lao nyakamame kandatamiaka.\wj* \v 29 \wj Namba puu lea Takange dokonya auu kaenge kalai dupa nambame koteaka lao pingi. Dopa pingi dokonya, baame namba iki kalyale lao yakinala naenge. Nalimba tole katengena”\wj* lea. \v 30 Pii dutupa leamopa endakali longome baa tungi piami. \s1 Kiningi Pii Dokome Nyakama Mokao Nyetana Leamo Doko \p \v 31 Dokopa Jisasame baa tungi pilyamano leami Juu dupa lamaiyoo, \wj “Nyakamame nambanya pii doko wata-minao katatamino doko, nyakama nambanya disaipolo angi katatami.\wj* \v 32 \wj Dokopa nyakamame kiningi pii doko masetaminopa, kiningi pii dokome nyakama mokao nyetana”\wj* lea. \v 33 \x - \xo 8:33 \xt Matyu 3:9; Luku 3:8\x*Dokopa dokaitame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Naima Abraamenya puu dokonya mandipae dupa paa mendaipi mende endakali mendenya kendemane nakatengena, kiningi pii dokome naima mokao nyetana lao embame lelyeno doko, aipa pyoo lelyepe?” leami. \p \v 34 Dopa leaminopa Jisasame yanu pyakamaiyoo, \wj “Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Endakali koo pingi dupa pitaka koonyaka kendemane katengema.\wj* \v 35 \wj Kendemane mende baanya akali andake dokonya andaka etete nakatenge. Akali andake dokonya ikiningi doko andaka dokonya etete katenge.\wj* \v 36 \wj Dopana, Ikiningi dokome nyakama mokao nyetamo doko, kiningi etete nyakama mokao nyepaeyaka katatami.\wj* \v 37 \wj Nyakama Abraamenya puu dokonya mandipaena lao nambame masilyoaka doko, nambanya pii doko nyakama-kisa sepenge panda mende nasipya dokome, nyakamame namba pyao kumasepenge kaitini kutilyamino.\wj* \v 38 \wj Nambanya Takange doko-pipa tole katao kandeo dokoaka lelyo. Dopaka pyoo, nyakamanya takange doko-pipa tole katao kandeamino dokoaka pilyaminona”\wj* lea. \p \v 39 Dokopa dokaitame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Naimanya takange doko Abraamena” leami. Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama Abraamenya wane-pyali doko, Abraameme pia dupa nyakamame pimili.\wj* \v 40 \wj Dopaka doko, nambame Gote-kisa kiningi pii sio dupa nyakama langipupa, indupa nyakamame namba pyao kumasepenge kaitini kutilyamino. Nyakamame pilyamino doko Abraameme napia.\wj* \v 41 \wj Nyakamanya takange dokome pingi dupaka nyakamame pilyaminona”\wj* lea. Dokopa dokaitame baa lamaiyoo, “Naima mandinya nepatae mendapu nakalyamano. Naimanya Takange mendai iki doko Gotena” leami. \v 42 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Namba Gote-kisa katao ipupala yuu dakenya kalyo. Namba tangeme masoo naepeo. Baame namba puu leamopa epeo. Gote nyakamanya Takange-pyali doko, nyakamame namba auu kaeyamili.\wj* \v 43 \wj Nambame pii lelyo doko aipuma nyakamame soo nanyilyami? Nambanya pii doko nasimi dokome, nyakamame kapa pao tenge doko soo nyala naelyamino.\wj* \v 44 \wj Nyakamanya takange doko Satane. Baa sambo piinya takange dokonyana, baa-kisa sambo pii iki singi. Baame pii lelyamo dokopa, sambo pii iki lenge. Tee pia dokonya pituu, baame endakali pyao kumasia. Baa-kisa kiningi pii doko nasingi dokonyana, baa kiningi pii dokonya nakatenge. Nyakamanya takange Satane dokome pingili pyoo nyakamame pimu laka lao masilyamino.\wj* \v 45 \wj Tenge dokonya, nambame kiningi pii doko langipupa, kiningi lelyenona lao nyakamame masala naelyamino.\wj* \v 46 \wj Nambame koo mende pipina lao nyakamanya mendeme lao tata latepe? Nambame kiningi pii lenge-tamo doko, aipuma kiningi lelyenona lao nyakamame masala naelyami?\wj* \v 47 \wj Endakali Gote tata dupame Gotenya pii dupa singima. Nyakama Gote tata nakalyamino dokonya, baanya pii dupa nasilyaminona”\wj* lea. \s1 Abraame Manja Naengesa Namba Wamba-Waka Katengena Leamo Doko \p \v 48 Dokopa Juu dupame Jisasanya pii yanu pyakamaiyoo, “Naimame emba Samaria tangena lelyamano dokopa, emba-kisa imambu koo mende palelyamona lelyamano dokopa, dolapo kopeta lelyamape?” leami. \v 49 Dopa leaminopa Jisasame yanu pyao, \wj “Namba-kisa imambu koo mende napalelyamo. Nambanya Takange doko anda-anda semaiyoo katapupa, nyakamame namba anda-anda singyala naelyamino.\wj* \v 50 \wj Namba tange kenge andake nyalanya kaitini kutao nakalyo. Akali mendeme namba kenge andake dyaanya pilyamo dokome endakali dupa tolao yapenge.\wj* \v 51 \wj Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Endakali mendeme nambanya pii doko wata-minatamo doko, baa tanga-tangapi kumingi doko nakandatana”\wj* lea. \v 52-53 Dopa leamopa Juu dupame baa lamaiyoo, “Abraamepi, propetapi dupa kumiami-pyaa. Dopaka doko, endakali mendeme embanya pii doko wata-minatamo doko, baa tanga-tangapi kumingi doko nakandatana lelyeno doko, embame naimanya takange Abraamepi, propetapi kumiami dupa ita minao kalyepe? Indupa naimame emba-kisa imambu koo mende palelyamo lao kandelyamanona, emba tange apina lelyepe?” leami. \v 54 Dopa leaminopa Jisasame yanu pyao, \wj “Namba tange kenge andake nyoto doko, angi mende nanjeta. Nambanya Takange dokome namba kenge andake dingi. Baa lao nyakamame lao pituu, ‘Naimanya Gote dokona’ lengema.\wj* \v 55 \wj Nyakamame baa nakandengema. Dopaka doko, nambame baa kandenge. Nambame baa nakandengena lapuli doko, namba sambo lenge nyakama-yale jipuli. Dopaka doko, nambame baa kandenge dokonyana, baanya pii doko nambame wata-miningi.\wj* \v 56 \wj Nyakamanya takange Abraameme nambanya gii doko kandatona lao eteke pia. Baame gii doko kandatala auu kaeyana”\wj* lea. \v 57 Dopa leamopa Juu dupame baa lamaiyoo, “Emba ee kana 50 latala naelyamo doko, embame aipa petala Abraame kandeepe?” leami. \v 58 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Abraame manja naengesa, namba wamba-waka kateo dokoaka katengena”\wj* lea. \v 59 Dopa leamosa Juu dupame baa pyalanya kana nyiaminopa, Jisasa baa yalo pyoo, dokaitanya kaina dupanya-kaita lotuu anda nee nyetae kamapu doko yakinatala pea. \c 9 \s1 Lenge Monda Mendenya Lenge Auu Pisakamaiyamo Doko \p \v 1 Jisasa baa kaitini pao pituu kandeamopa, endangimi lenge monda jetae mandea akali mende petea. \v 2 Dokopa Jisasanya disaipolo dupame baa tipa pyoo, “Mana Lenge, apimi koo pia mambele akali dake lenge monda mandea? Baa tangeme koo pia mende mambelepe, pande baanya endangi takangepame koo piambi mende mambelepe?” leami. \v 3 Dopa leaminopa Jisasame yanu pyao, \wj “Akali dakenyapi, baanya endangi takangepa dolaponyapi koo piami mende mambele daa. Goteme baanya kalai andake dupa akali dake-kisa panao pitamopa endakali dupame kandataminopa lao pia.\wj* \v 4 \wj Yuu kuilyamopa endakali mendeme kalai napingi. Tii pilyamo dakepa, namba puu lea Akali dokonya kalai dupa nambame yakinala naeyao pyakamaipenge.\wj* \v 5 \x - \xo 9:5 \xt Matyu 5:14; Jone 8:12\x*\wj Namba isa yuu dakenya kalyo dakepa, namba isa yuu dakenya tii pipae doko kalyona”\wj* lea. \v 6 Dopa latala baame sopokali talyinya yuunya setapala, yuu-pipa mandau minia. Mandau minatala akali lenge monda dokonya lenge dolaponya nyoo katasakamaiya. \v 7 Dopa petala Jisasame akali doko lamaiyoo, \wj “Endaki pete tombapae Siloamenya emba wasa pyala puu”\wj* lea. (Siloame dokonya tenge doko, Pena latae.) Dopa lateamopa, baa pupala dokonya wasa pia. Dokopa baanya lenge dolapo auu pyoo teamopa, baa andaka pea. \v 8 Peamopa baanya patali makepi, wamba baa lenge mondana lao kandengemapi, dupame lao pituu, “Akali dake muni akipi tee lao petenge doko laa-kanjemape?” leami. \v 9 Dopa leaminopa endakali mendapuame lao pituu, “Baa akali dokoakana” leami. Yangimi lao pituu, “Akali dake baa-yale etete mende-lamona” leami. Dopa leaminopa akali dokome lao pituu, “Namba akali lelyamino dokoakana” lea. \v 10 Dokopa endakali dokaitame baa lamaiyoo, “Embanya lenge dolapo aipa petala auu pipyape?” lao tipa peta piami. \v 11 Dokopa akali dokome yanu pyao, “Akali Jisasa lenge mendeme yuu mendatupa mandau minatala, nambanya lengenya katasetakala namba langyoo, \wj ‘Endaki pete Siloamenya wasa pyala puu’\wj* lamo. Dokopa namba pao wasa pyapapupa, namba lenge auu pyoo talona” lea. \v 12 Dopa leamopa dokaitame baa lamaiyoo, “Akali doko anja kalyape?” leami. Dopa leaminopa baame lao pituu, “Namba masala naelyona” lea. \s1 Lenge Monda Dokonya Lenge Dolapo Aipa Petala Auu Pyaape Lao Tipa Piamino Doko \p \v 13-14 Jisasame yuu mendatupa mandau minatala, akali lenge monda doko auu pisakamaiya doko, Sambata gii mendenya auu pisakamaiya. Akali doko Parasi dupa kateami dokonya laminao peami. \v 15 Pateaminopa Parasi dupame baa tipa pyoo, “Embanya lenge dolapo aipa petala auu pyaape?” leami. Dokopa baame dokaita lamaiyoo, “Akali mendeme nambanya lengenya mandau katasakalamo. Dokopa nambanya lenge dolapo wasa pyapapupa lenge auu pyoo talona” lea. \v 16 Dopa leamopa Parasi yangimi lao pituu, “Akali dokome Sambata loo doko wata-minala naeyalumuna, baa Goteme epena latae daa-lumuna” leami. Dokopa yangimi lao pituu, “Akali koo pingi mendeme aipa petala mirakolo dopale dupa pipyalipi?” leami. Dopa latala dokaita wakale pyaloo piami. \v 17 Dopa petala dokaitame lenge monda doko deaka lamaiyoo, “Akali dokome embanya lenge dolapo auu pisakalame-lamo dokonya, embame baa lao aipa lelyepe?” leami. Dokopa baame lao pituu, “Akali doko baa propeta mende-lamona” lea. \p \v 18 Lenge monda dokome auu pyoo kandeamo doko kandatala, wamba baa lenge mondana lao Juu dupame masala naeyami. Masala naeyapala, akali lenge auu pyoo tea dokonya endangi takangepa dolapo lanyoo epena leami. \v 19 Endangi takangepa dolapo ipateambinopa dokaitame tipa pyoo, “Akali dake nyakambanya ikiningi, wamba lenge monda jetae mandeambana lengemba dokope? Dokoaka-tamo doko, baa indupa aipa petala lenge auu pyoo telyape?” leami. \v 20 Dokopa endangi takangepa dolapome dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, “Baa nalimbanya ikiningi, lenge monda jetae mandeamba dokoakana lao nalimbame masilyambano. \v 21 Indupa baa aipa petala lenge auu pyoo telyape, apimi lenge dolapo auu pisakamaiyape lao nalimba nakanjembano. Baa akali angina, tangeme laapomona, nyakamame baa tipa pyepa” leambi. \v 22-23 (Endakali mendeme Jisasa baa Kraisa dokona lao, lao panatamo doko, baa lotuu anda dokonya watao pyatamana lao, Juu dupame wambao pii yaki peteami. Dopa peteami dokonya baanya endangi takangepa dolapome Juu dupa paka kaeyapala, “Baa akali angina, nyakamame baa tipa pyepa” leambi.) \p \v 24 Dokopa dokaitame paa lapo pyoo lenge monda doko epena latala lamaiyoo, “Akali doko koo pingina lao naimame masilyamanona, embame Gote kenge andake maiyoo kiningi pii doko laa” leami. \v 25 Dopa leaminopa baame yanu pyao, “Baa koo pingipi, napingipi lao nambame masala naelyo. Mendai iki mende masilyo doko, wamba namba lenge monda kateo doko, indupa lenge auu pyoo tao kandelyo dokona” lea. \v 26 Dokopa dokaitame deaka baa lamaiyoo, “Baame embanya aipa pyakala? Baame aipa petala embanya lenge dolapo auu pisakalape?” leami. \v 27 Dopa leaminopa baame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, “Wamba nambame nyakama langitalo doko nasepala, aipuma nyakamame deaka semana lao masilyami? Nyakama apata baanya disaipolo katamana lao masilyamipi?” lea. \v 28 Dokopa dokaitame baa lao nepao, “Naima Mosesanya disaipolona, emba baanya disaipolo-lumu. \v 29 Goteme Mosesa pii lamaiya-pyaana lao naimame masilyamano. Dopaka doko, akali doko anja katao epeape lao naimame masala naelyamanona” leami. \v 30 Dopa leaminopa baame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, “Anetupa, nyakamame lelyamino doko nambame sepala walu lelyo. Akali dokome nambanya lenge dolapo auu pisakalamo doko, nyakamame baa anja katao epeape lao masala naeyalumino. \v 31 Endakali koo pingi dupanya Goteme pii nasakamaingina lao naimame masilyamano. Dopaka doko, endakali mendeme Gote mambo pyao katao, baame lelyamoli pyoo katenge-tamo doko, Goteme baanya pii doko sakamaingi. \v 32 Wamba-wambapi endangimi lenge monda jetae mandea endakali mendenya lenge akali mendeme auu pisakamaiya-pyaana lapae nasingi. \v 33 Goteme akali dake epena naleali doko, baame pilyamo dapale mende napipyalina” lea. \v 34 Dokopa dokaitame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Emba koo sepeta mandipae etete koo dakeme naima mana lelyepe?” leami. Dopa latala baa watao kamaka pyasiami. \s1 Imambunya Lenge Monda Dupanya Leamo Doko \p \v 35 Akali doko watao kamaka pyasalamino lapae doko Jisasame sepala akali doko kutia. Kutao kandatala baa lamaiyoo, \wj “Embame Gotenya Ikiningi doko tungi pilyipi?”\wj* lea. \v 36 Dopa leamopa baame yanu pyao, “Akali Andake, embame namba langitinopa tungi pyatoo, Gotenya Ikiningi doko apipi?” lea. \v 37 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame baa kandataleno. Akali mendeme emba pii langimupa tole kalyambino doko baana”\wj* lea. \v 38 Dokopa akali dokome lao pituu, “Kamongo, nambame emba tungi pilyona” lea. Dopa latala baame Jisasa mambo pia. \v 39 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Namba isa yuu dakenya epeo doko, endakali lenge monda dupa lenge auu pyoo tapala kandena lao, lenge auu pyoo tenge dupa lenge monda jetala nakandena lao yapalanya epeona”\wj* lea. \v 40 Dokopa Parasi mendapu tengesa dosa kateami dupame pii dutupa sepala baa lamaiyoo, “Naima apata lenge mondape?” leami. \v 41 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama lenge monda-pyali doko, nyakama-kisa koo mende nasipyali. Dopaka doko, indupa nyakama lenge auu pyoo tao kandengena lelyamino dokonya, nyakamanya koo dupa nyakama-kisa silyamona”\wj* lea. \c 10 \s1 Sipisipi Setao Katenge Epe Dokonya Lao Kongali Leamo Doko \p \v 1 Jisasame lao pituu, \wj “Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Endakali mende sipisipi kamenya andakote ipanya, sipisipi lumbao nyingi kalomba dokonya-kaita naepenya, waka mendasa-kaita kisoo pyakanatamo doko, baa makongao, pake nao paenge mende.\wj* \v 2 \wj Dopaka doko, sipisipi lumbao nyingi kalomba dokonya-kaita epenge doko baa sipisipi setao katenge akali doko.\wj* \v 3 \wj Akali doko epelyamopa, sipisipi epenge kalomba doko isoo katenge akali dokome baanya kaita lumbakamaingi. Dokopa sipisipi setao katenge doko ipupala, baanya sipisipi dupa kenge lao wii lelyamopa, dupame baanya pii doko sepala baa watengema. Watelyaminopa baame dupa laminao kamaka penge.\wj* \v 4 \wj Baanya sipisipi dupa pitaka laminao kalomba dokonya kamaka pyakalyetala, baa wambao penge. Dopa pilyamopa, baanya sipisipi dupame baanya pii sepala, nyakamanya akali doko-lumu lao masetala, baa watao pengema.\wj* \v 5 \wj Dopaka doko, sipisipi dupame endakali waka mendenya pii sepala, endakali doko nyakama nakandenge mende-lumu lao masetala, baa watala naenya paka pengemana”\wj* lea. \v 6 Jisasame kongali doko dokaita lamaiyaka doko, pii lamaiya dokonya tenge doko dokaitame aipa pyoo lelyape lao soo nanyiami. \fig Sipisipi kame mende (Jone 10:1)|alt="sheepfold" src="LB00014B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="10:1" \fig* \s1 Sipisipi Setao Katenge Epe Doko Nambana Leamo Doko \p \v 7 Dopa piaminosa Jisasame deaka dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Sipisipi dupa kolandapenge kalomba doko namba.\wj* \v 8 \wj Endakali wambao epeami dupa pake nengepi, makongopaepi dupa epeami. Epeamiaka doko, sipisipi dupame dokaitanya pii nasakamaiyami.\wj* \v 9 \wj Namba kalomba doko. Endakali mende namba-kisa kolandatamo doko, baa Goteme pyoo nyeta. Baa namba-kisa kamaka pata, andakote ipata pyoo, nee nyoo nao katata.\wj* \v 10 \wj Pake nenge dokome sipisipi dupa pake nyepa, koeyaseta, pyao kumaseta pyaanya epenge. Dopaka doko, namba epeo doko, sipisipi dupa lete katenge doko nyepala, auu pyoo katataminopa lao epeo.\wj* \v 11 \wj Namba sipisipi setao katenge epe doko. Sipisipi setao katenge epe dokome baanya sipisipi dupa kumala naena lao baa tange kame soo kumala penge.\wj* \v 12 \wj Dopaka doko, yole kalai pingi akali doko baa sipisipi setao katenge doko daa, baa sipisipi dupanya yumbange doko daaka dokonyana, yana kapu mende epelyamo kandatala, baame sipisipi dupa yakinatala paka penge. Paka patelyamopa, yana kapu dokome sipisipi dupa watambatala pyao nelyamopa, yangi dupa paka pyakao tale pingima.\wj* \v 13 \wj Yole kalai pingi akali dokome yolenya iki masoo kalai pingi. Dopa pilya dokome, sipisipi dupa nee nakaenya baa paka penge.\wj* \v 14-15 \x - \xo 10:14-15 \xt Matyu 11:27; Luku 10:22\x*\wj Sipisipi setao katenge epe doko namba. Takange dokome namba kandelyamopa, nambame Takange doko kandenge. Mendai dopaka pyoo, nambanya sipisipi dupa namba tange kandelyopa, dupame namba kandengema. Tenge dokonya, nambanya sipisipi dupa kumala naena lao namba tange kame soo kumala penge.\wj* \v 16 \wj Nambanya sipisipi mendatupa kame dakenya nakalyamino dupa apata nambame lanyepenge. Lanyepatopa dupame nambanya pii setami. Dokopa sipisipi dupa pitaka tata mendai katataminopa, setao katenge mendaiyaka katata.\wj* \v 17 \wj Nambanya lete katenge doko yakinao kumapala dee tange nyotopa lao, namba tange kame soo kumala penge dokonya, nambanya Takange dokome namba auu kaenge.\wj* \v 18 \wj Namba kumatale lao endakali mendeme nambanya lete katenge doko nyokonyala naeyata. Lete katenge doko kame soo kumala penge dokopa, pilyoo nyingi dokopa, dolaponya kyeto doko namba-kisa singi. Dopa pipi lea pii doko nambanya Takange-kisa nyiona”\wj* lea. \p \v 19 Juu dupame pii dutupa sepala, nyakama-lapo deaka wakale pyaloo piami. \v 20 Wakale pyaloo piami dupanya longome lao pituu, “Baa-kisa imambu koo mende palipya dokome baa kyakelyamona, aipuma nyakamame baanya pii sakamailyamipi?” leami. \v 21 Yangimi lao pituu, “Pii epe dopale dupa imambu koo palenge dupame nalengema. Imambu koo palenge akali mendeme endakali lenge monda mende kapa pao lenge auu pyoo tena lengepe?” leami. \s1 Juu Dupame Jisasa Yandapipi Jiamino Doko \p \v 22 Lotuu anda nee nyetae doko kaita lumbiami gii doko masoo, Jerusalema nee nengema gii doko poo lao aiyuu epenge gii dokonya epea. \v 23 Dokopa Jerusalema lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya veranda kaname petae Solomonenya lenge dokonya Jisasa baa paeya. \v 24 Dopa piamopa, Juu dupa ipao Jisasa kakopatala baa lamaiyoo, “Emba akali dokona lao gii andukupa naima panao langitopa lao yalo petae kalye? Emba Kraisa doko-tamo doko, embame naima tolao langi” leami. \v 25 Dokopa Jisasame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Namba akali dokona lao nyakama langipupa, kiningi lelyenona lao nyakamame masala naelyamino. Nambanya Takangenya kengenya kalai pilyo dupame namba akali dokona lao panasilyamo.\wj* \v 26 \wj Dopaka doko, nyakama nambanya sipisipi daa dokonyana, namba akali dokona lao nyakamame masala naelyamino. Nyakamame masala naeyalamino lao nambame nyakama langitapu.\wj* \v 27 \wj Nambanya sipisipi dupa namba tange kandenge. Dupame nambanya pii doko sepala namba watao epengema.\wj* \v 28 \wj Epelyaminopa dupa tanga-tangapi kumao alu napitaminopa lao lete etete katenge doko nambame maingi. Maitae dupa nambanya kinginya mendeme nyokonyala naeyata.\wj* \v 29 \wj Nambanya Takange, sipisipi dupa namba dia dokome dupa pitaka ita miningi. Sipisipi namba ditae dupa nambanya Takangenya kinginya mendeme kapa pao nyokonyala naeyataka.\wj* \v 30 \wj Nambapa, nambanya Takangepa, nalimba mendaina”\wj* lea. \p \v 31 Dokopa Juu dupame baa pyalanya dee kana nyiami. \v 32 Dopa piaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambanya Takangeme kalai pyaale lao namba dia dupanya kalai epe longo mendapu nyakamame kanjepale lao pipu. Dupanya anduku nambame kopeta pipusa, nyakamame namba kaname pyalanya pilyamipi?”\wj* lea. \v 33 \x - \xo 10:33 \xt Lep 24:16\x*Dopa leamopa Juu dupame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Embame kalai epe mende pipino kandatala, naimame emba kaname pyalanya napilyamano. Emba yuunya akali dokome Gote anda-anda semaiya naeyao emba Gote kalyona lapinosa, naimame emba pyalanya pilyamanona” leami. \v 34 \x - \xo 10:34 \xt Sam 82:6\x*Dopa leaminopa Jisasame dupanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “ ‘Nyakama gote mendapu kalyaminona leana’ lao nyakamanya loo dupanya pepa pyapae nasingipi?\wj* \v 35 \wj Gotenya pii pepa pyapae singi doko endakali mendeme kapa pao aloo napita. Gotenya pii wambao nyiami dupa gote mendapu kalyaminona lao baame lea-lumu doko,\wj* \v 36 \wj ‘Namba Gote Ikiningina’ lapupa, aipuma nyakamame ‘Gote anda-anda semaiya naeyao lelyenona’ lelyami? Nambanya Takange dokome namba makande latala, isa yuu dakenya puu leamopa epeo.\wj* \v 37-38 \wj Nambame pii lelyo dupa kiningina lao nyakamame masala naeyatamino doko, nambanya kalai pilyo dupa kanjepape. Nambanya Takangenya kalai dupa nambame napingi-tamo doko, nambame pii lelyo dupa kiningina lao masala naeyalapape. Dopaka doko, nambanya Takangenya kalai dupa nambame pingi-tamo doko, kalai dupa kandatala nambame pii lelyo dupa kiningina lao masalapape. Dokopa namba Takange dokonya mona andaka kalyopa, baa nambanya mona andaka katenge-lamo lao nyakamame kandatamina”\wj* lea. \v 39 Dokopa dokaitame baa anjepenge kaitini kutiaminopa, dupa yakinatala baa pea. \p \v 40 \x - \xo 10:40 \xt Jone 1:28\x*Pupala endaki Jodane yangitena, wamba Joneme endakali kaimbu pyakamaiyamo yuu dokonya katea. \v 41 Dokopa endakali longo baa katea dokonya ipupala lao pituu, “Joneme mirakolo mende napiamoaka doko, baame akali dakenya lao pii leamo dupa pitaka kiningi-lamona” leami. \v 42 Dokopa endakali dosa kateami dupanya longome baa tungi piami. \c 11 \s1 Lasarusa Kumiamo Doko \p \v 1 \x - \xo 11:1 \xt Luku 10:38-39\x*Yuu yakane Betani dokonya tange akali Lasarusa lenge doko yaina sia. Mariapa, baanya kakingi Matapa dolapo yuu dokonya tange. \v 2 \x - \xo 11:2 \xt Jone 12:3\x*(Maria dokome wele tunduma pipae mendeme Kamongonya moko kai pyatakamai, baanya aiyomba itimi moko tombe lea dupa kunao nepakamaiya enda dokoaka. Yaina sia akali Lasarusa lenge doko, enda dokonya pimalenge.) \v 3 Lasarusa baa yaina siamosa, pimalenge dolapome “Kamongo, embanya auu kaenge akali doko yaina silyamona” lao wai leambi. \v 4 Jisasame wai doko sepala lao pituu, \wj “Yaina dokome baa kumasala naeyalapomo. Yaina dokonya-kaita Gotenya kenge andake doko baanya Ikiningi doko-kisa panasetamopa, baanya Ikiningi doko kenge andake nyetana”\wj* lea. \v 5 Matapi, baanya kakingi Mariapi, Lasarusapi dutupa Jisasame auu kaenge. \v 6 Baame Lasarusa yaina silyamo lapae doko sepala, baa katea yuu dokonya yuu gii lapoma apata katea. \v 7 Katapala baanya disaipolo dupa lamaiyoo, \wj “Naima Judia yuu dokonya dee mua”\wj* lea. \v 8 Dopa leamopa disaipolo dupame baa lamaiyoo, “Mana Lenge, indupa Juu dupame emba kaname pyalanya kaitini kutilyamino doko, emba yuu dokonya deaka patepe?” leami. \v 9 Dokopa Jisasame yanu pyao, \wj “Yongama pituu alemandi tuu lao, kiloko gii dutupa 12 awa daa kandamuape? Endakali mende kotaka paenge-tamo doko, baa isa yuu dakenya tii pipae dokonya kandao paelyamopa lombapae nasingi.\wj* \v 10 \wj Dopaka doko, endakali mende-kisa tii pipae doko nasilyamopa iminjetaenya paenge-tamo doko, baa lombapae singina”\wj* lea. \v 11 Baame pii dutupa latala dokaita lamaiyoo, \wj “Naimanya mona setenge Lasarusa doko luu palelyamona, nambame baa pyale tala patoana”\wj* lea. \v 12 Dokopa baanya disaipolo dupame lao pituu, “Kamongo, baa luu palitamo doko, baa yaka jalapomona” leami. \v 13 Lasarusa luu palelyamona Jisasame lea doko, baa kumatapyana lao lea. Dopaka doko, baa luu palimupa lelyape lao Jisasanya disaipolo dupame masiami. \v 14 Dopa lao masiaminosa Jisasame dokaita panao lamaiyoo, \wj “Lasarusa baa kumatapya.\wj* \v 15 \wj Nyakamame namba tungi pyalapale lao, Lasarusa kumapya dokonya namba nakatapu dokonya eteke pilyo. Dopaka doko, naima baa silyamo dokonya mua”\wj* lea. \v 16 Akali Tomasa, kenge mende Pakao Mandipae lenge dokome disaipolo yangi dupa lamaiyoo, “Naima apata Jisasa-pipa kumamana mua” lea. \s1 Sakatasingi Dokopa, Lete Katasingi Dokopa, Dolapo Nambana Leamo Doko \p \v 17 Jisasa pao Betani pyakamatala, Lasarusa malu piami doko yuu gii kitomende patelyamo leamino sia. \v 18 (Betani pituu Jerusalema doko 3 kilomitapi mende.) \v 19 Matapa, Mariapanya pimalenge doko kumia dokonya, enda dolapo-pipa enda waka mendapu kumanda peteami. Peteami dokonya, Juu longo ipao kumanda peteamiaka. \v 20 Peteaminopa, Jisasa epelyamo leamino Matame sepala, kaitinisa kandanyalanya peamopa, Maria baa andaka petea. \v 21 Matame Jisasa kandanyetala baa lamaiyoo, “Kamongo, emba ae kateeli doko, nambanya pimalenge doko kumala naeyali. \v 22 Dopaka doko, embame dopale mende Gote-kisa tee lateno doko, indupapi Goteme emba dyaapomona lao nambame masilyona” lea. \v 23 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embanya pimalenge doko malunya sakatalapomona”\wj* lea. \v 24 Dokopa Matame baa lamaiyoo, “Yuu etata gii dokopa, endakali kumapae dupa sakatataminopa, baa apata sakatatana lao nambame masilyona” lea. \v 25 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Endakali kumapae dupa sakatasingi doko namba. Endakali dupa lete katasingi doko nambaka. Endakali mendeme namba tungi pyatamo doko, baa kumapalapi lete katata.\wj* \v 26 \wj Namba tungi pyao katatami endakali dupa pitaka kumala naeyao kataowaka katatami. Embame pii doko kiningina lao masilyipi?”\wj* lea. \v 27 Dokopa Matame Jisasa lamaiyoo, “Kiningi, Kamongo emba Gote Ikiningi, isa yuu dakenya akali ipatana latae Kraisa dokona lao nambame masilyona” lea. \s1 Jisasa Baa Ee Leamo Doko \p \v 28-30 Matame pii dutupa latala andaka peamopa, Jisasa baa yuu yakane Betani dokonya apata paa naenya, Matame baa kandanyia panda dosa katao kaeya. Dokopa Matame baanya kakingi Maria epena latala elyakalao lamaiyoo, “Mana Lenge doko ae ipupala, emba ipu lelyamona” lea. Dokopa Mariame pii doko sepala, baa yapa sakatao Jisasa katea dokonya pea. \v 31 Dokopa Juu mendapu Maria-pipa kumanda peteami dupame kandeaminopa, Maria baa yapa sakatatala kamaka peanya watao pao pituu, “Baa malunya ee laa pelyamona” leami. \v 32 Dokopa Maria baa Jisasa katea dokonya ipupala Jisasa kandea. Kandatala Jisasanya moko katea dosa pao luma lakapala baa lamaiyoo, “Kamongo, emba ae kateeli doko, nambanya pimalenge doko kumala naeyalina” lea. \v 33 Dopa latala Maria baa ee leamopa, baa-pipa epeami Juu dupa apata eaka leami. Jisasame ee leami dokaita kandatala, baa mona etete kenda kaeyapala, masepae longo nyia. \v 34 Nyepala Jisasame lao pituu, \wj “Nyakamame Lasarusa anja malu piamipi?”\wj* lea. Dopa leamopa dokaitame yanu pyao, “Kamongo, embame kanja ipu” leami. \v 35 Dopa leaminopa Jisasa baa ee lea. \v 36 Ee leamosa Juu dupame lao pituu, “Akali doko baame etete auu kaenge-lamo kanjepa” leami. \v 37 Dopa leaminopa yangi dupame lao pituu, “Lenge monda mende lenge auu pyoo tena leamo akali dokome akali dake kumala naena lao nisala naeyapyalipi?” leami. \s1 Lasarusa Malunya Sakatasiamo Doko \p \v 38 Dopa leaminopa, Jisasa dee mona etete kenda kaeyapala, malu dokonya pea. (Malu doko kananda mendenya petala, kambu doko kana yale mendeme piti petae katea.) \v 39 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Nyakamame kana doko nyoo kapya lapa”\wj* lea. Dopa leamopa, akali kumapae dokonya pimalenge Matame baa lamaiyoo, “Kamongo, baanya yonge doko malu petae katamupa yuu gii kitomende patapyana, indupa baanya yonge doko ai koeyapae pyalapomona” lea. \v 40 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame namba tungi pyateno doko, Gotenya tii pipae doko kanjapenona lao nambame emba langya naeyalope?”\wj* lea. \v 41 Dopa lateamopa, malu dokonya kambu piti piami kana doko nyoo kapya leami. Dopa peteaminopa, Jisasame kaiti-kisa kandalyetae katao lao pituu, \wj “Apane, nambame loma silyo doko embame sekelyeno dokonya, nambame emba yaka pilyino lelyo.\wj* \v 42 \wj Nambanya loma silyo dupa embame koteaka lao sekengena lao nambame masilyo. Dopaka doko, embame namba puu lea-lamo lao endakali asa kalyamino dupame masina latala nambame dopa lelyona”\wj* lea. \v 43 Dopa latala baame puu lao, lao pituu, \wj “Lasarusa, emba kamaka pyakalya!”\wj* lea. \v 44 Dopa lateamopa akali kumapae doko kamaka pyakalyia. Baanya kingi mokopi dupa lapalapa kende yakane londe mendeme yaki piamili petae kateamopa, lapalapa kepapae mendeme lenge-lyaapi dolapo ambo piamili petae doko kamaka pyakalyia. Dopa piamopa Jisasame endakali dokaita lamaiyoo, \wj “Baa pena, yaki dupa tata lao nepakamaiyepa”\wj* lea. \s1 Jisasa Pyao Kumasalanya Kambuiyamino Doko \p \v 45 \x - \xo 11:45 \xt Matyu 26:1-5; Make 14:1-2; Luku 22:1-2\x*Jisasame Lasarusa sakatasiamo kandatala, Maria kanja epeami Juu longo dupame Jisasa tungi piami. \v 46 Dopaka doko, yangi Parasi dupa kateami dokonya pupala, Jisasame pia dupa lamaiyami. \v 47 Dokopa prisa mupapi, Parasipi dupame kanjole dupa nyoo kambu pyatala lamaiyoo, “Akali dokome mirakolo longo pilyamo dokonya, naimame aipa pima? \v 48 Baame dopaka pyoo katena kaeyatamano doko, endakali pitakame baa tungi pyalamino. Dopa pitaminopa, Roma tange amii dupa ipupala, naimanya panda dake kaluu nepao, naima tata dupa pyao koeyasoo pitamina” leami. \v 49 Dokopa akali dupanya mende, Kaeyapasa lenge doko, ee kana dokonya prisa mupa katea dokome dokaita lamaiyoo, “Nyakamame kukipi mende masala naelyamino. \v 50 Naima tata dupa pitaka kumala naena lao, akali mendai mendeme naimanya panda nyoo kumatamo dokome naima nisetana lao nyakamame masala naelyamipi?” lea. \v 51 (Pii doko baa tangeme masoo nalea. Baa ee kana dokonya prisa mupa katea dokomena, Juu tata dupa pitakanya panda nyoo Jisasa kumatana lao propesi pii lea.) \v 52 Pii lea doko, Jisasa kumata dokome Juu tata dupa iki nisetana lao nalea. Baa kumata dokome Gotenya wane yuu waka dupanya katenge dupa nyoo pyasoo, kambu mendai jina latana lao lea. \v 53 Kaeyapasame lea gii dokonya pituu, kanjole dupame Jisasa pyao kumasemana lao kambuiyami. \fig Juu dupanya kanjole dupa kambu pilyamino. (Jone 11:47)|alt="Sanhedrin / men on forms talking together" src="LB00284B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="11:47" \fig* \p \v 54 Dopa piaminosa, Jisasa baa Juu dupanya kainanya dee panao napaeya. Baa yuu doko yakinatala, taono Epraimi lenge mende, endakali napalenge yuu mendepa makisa singi dokonya baanya disaipolo dupa-pipa pupala kateami. \p \v 55 Dokopa Juumanya Pasopa nee nenge gii doko tengesa piamopa, yuu yakane dupanya katao endakali longo kuni nasina lao pyoo wasalanya lalyoo Jerusalema peami. \v 56 Pupala dupame Jisasa kutiami. Kutapala lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya katao nyakama-lapo laloo pyoo, “Nyakamame aipa lao masilyami? Baa nee andake dakenya nala naipapepe?” leami. \v 57 (Endakali mendeme Jisasa dosa kalyamo lao kandea-kandeno doko, baa anjemana langina lao prisa mupapi, Parasipi dupame kyeto joo wamba lateami.) \c 12 \s1 Jisasanya Mokonya Wele Kai Pyakamaiyamo Doko \p \v 1 \x - \xo 12:1 \xt Matyu 26:6-13; Make 14:3-9\x*Pasopa gii doko ipanya, yuu gii tokange siamopa, akali malunya sakatasia Lasarusa doko katenge, yuu Betani dokonya Jisasa pea. \v 2 Dokonya pateamopa endakali dupame Jisasanya nee yangakamaiyami. Matame nee dupa mokosiamopa, Jisasa-pipa nee nalanya peteami endakali dupanya Lasarusa baa apata peteami. \v 3 \x - \xo 12:3 \xt Luku 7:37-38\x*Peteaminopa, wele natame iki wasepae, tunduma pipaeme tumbatae, muni andake pupenge mende Mariame nyoo epea. Ipupala Jisasanya moko kai pyakamaiyamopa, wele dokonya tunduma epe dokome anda doko tumbia. Dokopa baanya aiyomba itimi Jisasanya moko tombe lea dupa kunao nepakamaiya. \v 4 Dopa piamopa, Jisasanya disaipolo dupanya mende, Judasa Iskariota lenge, Jisasa anjoo yandapipi dupanya kinginya maitoo lao masia dokome lao pituu, \v 5 “Wele dake salimi lao silipa muni 300 nyepala, endakali daa jepae dupa aipuma maiya naelyape?” lea. \v 6 Baame lea doko, endakali daa jepae dupa nee kaeyapala laa naeya. Baame muni bokosa doko isingi dokonyana, dupanya mendapu waa katao pake nyingi dokome dopa lea. \v 7 Dokopa Jisasame lao pituu, \wj “Enda dakeme weleme namba kai pyekelyamo dokome, namba malu pitami gii doko depa lao wele dake setao peteana, pina kaeyalapa.\wj* \v 8 \x - \xo 12:8 \xt Diut 15:11\x*\wj Endakali daa jepae dupa koteaka lao nyakama-pipa katatami. Dopaka doko, namba nyakama-pipa gii longo mende kalya naeyalamanona”\wj* lea. \s1 Lasarusa Pyao Kumasalanya Kambuiyamino Doko \p \v 9 Jisasa Betani kalyamona lao masetala, Juu endakali kambu andake mendeme kanja epeami. Dokaitame Jisasa iki kanja ipa naeyami. Malunya sakatasia Lasarusa doko apataka kanja epeami. \v 10-11 Jisasame Lasarusa malunya sakatasiamo doko kandatala, Juu longome prisa mupa dupa yakinatala Jisasa tungi piami. Dopa piaminosa, prisa mupa dupame Lasarusa apata pyao kumasemana lao kambuiyami. \s1 Jisasa Baa Kiŋi Joo Jerusalema Peamo Doko \p \v 12 \x - \xo 12:12 \xt Matyu 21:1-11; Make 11:1-11; Luku 19:28-40\x*Yuu gii mende dokonya, nee andake nenge gii doko kanjanya, endakali longo ipao kambu pyao Jerusalema kateami dupame Jisasa baa epelyamo leamino siami. \v 13 \x - \xo 12:13 \xt Sam 118:25-26\x*Sepala dokaitame pame yoko dupa nyoo minao, Jisasa kaitinisa kandanyemana lao peami. Pao pituu dokaitame puu lao, lao pituu, “Gote mambo pilyamano! Israelemanya kiŋi, Kamongonya kengenya epelyamo dake Goteme auu pisetaena” leami. \v 14-15 \x - \xo 12:14-15 \xt Sak 9:9\x*Pii pepa pyapae singi dokonya dapa lapae singi: “Nyakama Saeyone wanenge dupanya kiŋi doko dongi ŋaŋa mendenya pituu epelyamona, nyakama paka nakaeyao kanjepape” lapae singi. Dopa lapae singili pyoo, Jisasame dongi ŋaŋa mende nyepala, dokonya baa pituu pea. \v 16 Dopa pitana lao pepa pyapae singi doko gii dokopa Jisasanya disaipolo dupame masala naeyami. Dopaka doko, maitakao Jisasa kenge andake nyepeamopa, baame pia dupa pitaka pitana lao pepa pyapae singili pyoo pia-lamo lao masiami. \v 17 Jisasame Lasarusa kamaka pyakalyina latala, baa malunya sakatasiamopa kandao kambu pyao kateami endakali longo dupame Jisasame pia doko lao taeyama peami. \v 18 Jisasame mirakolo doko piana lao, lao taeyaminopa, endakali longome sepala, baa kandanyalanya kambu pyao peami. \v 19 Dokopa Parasi dupame nyakama-lapo laloo pyoo, “Isa yuu dakenya endakali dupa pitakame baa watao pelyamino kanjepa. Naimame baa yanda pimaiyoo kalai pilyamano dupa dii namandelyamona” leami. \s1 Giriki Mendapuame Jisasa Kandamana Leamino Doko \p \v 20 Nee andake nenge gii dokonya, endakali Gote mambo pyalanya lalyoo Jerusalema peami dokonya, Giriki mendapu apata peamiaka. \v 21 Yuu Galali dokonya taono Betsaida tange akali Pilipa doko katea dokonya Giriki dokaita ipupala baa lamaiyoo, “Kaimii, naimame Jisasa kandamu laka lao masilyamanona” leami. \v 22 Dopa leaminopa, Pilipa pupala Andru lamaiya. Dokopa Andruapa, Pilipapa dolapo lapotame Jisasa lamaiyambi. \v 23 Lamaiyambinopa Jisasame dolapo lamaiyoo, \wj “Akalinya Ikiningi doko kenge andake nyepenge gii doko ipatelyamo.\wj* \v 24 \wj Nambame nyakamba etete kiningi langilyo: Wita dii mende isa yuunya kopo latala kumilya dokome langa latala dii longo mandenge. Dopaka doko, wita dii mende isa yuunya kopo latala kumala naelya doko dii mendai dokoaka iki singi.\wj* \v 25 \x - \xo 12:25 \xt Matyu 10:39; 16:25; Make 8:35; Luku 9:24; 17:33\x*\wj Dopana, endakali mendeme baanya lete katenge doko auu kaeyatamo dokome, baanya lete katenge doko yakinata. Dopaka doko, endakali mendeme isa yuu dakenya lete katenge doko maka kaeyatamo dokome, baanya lete etete katenge doko nyeta.\wj* \v 26 \wj Endakali mendeme namba masetala, nambanya kalai pyakatoo lao masetamo dokome namba watao ipupenge. Dokopa namba katato dokonya nambanya kalai akali doko nambapa tole katatamba. Endakali mendeme nambanya kalai pyakatamo doko, Takange dokome baa kenge andake maitana”\wj* lea. \s1 Jisasame Baa Kumapenge Dokonya Leamo Doko \p \v 27 \wj “Indupa nambanya mona etete kenda pyumuna, nambame aipa lao? ‘Apane, namba-kisa kenda epelyamo dake embame nyoo nepakape’ laowape? Daa, nambame kenda dake nyoo salanya epeo.\wj* \v 28 \wj Dopana, Apane, emba tange kenge andake nyepe”\wj* lea. Dopa lateamopa pii mende kaiti-kisa katao lea dokome lao pituu, “Namba kenge andake nyepeona, deaka namba kenge andake nyalapona” lea. \v 29 Pii doko endakali kambu dokome sepala, kaiti toka lalumuna leami. Dopa leaminopa yangi dupame lao pituu, “Enjele mendeme baa pii lamaiyumuna” leami. \v 30 Dopa leaminopa Jisasame lao pituu, \wj “Pii lelyamo doko, nambame satale lao nalelyamo. Nyakamame salapale lao lelyamo.\wj* \v 31 \wj Isa yuu dakenya endakali dupa yapapenge gii doko indupa palipilyamo. Isa yuu dake isingi doko kamaka watao pyasepenge gii doko indupa palipilyamoaka.\wj* \v 32 \wj Isa yuu dakenya katao namba minalyetaminopa, endakali dupa pitaka namba katato dokonya epena lao lanyotona”\wj* lea. \v 33 (Baame lea doko, baa dopa pyoo kumata doko makande pyoo lea.) \v 34 \x - \xo 12:34 \xt Sam 110:4; Ais 9:7; Esek 37:25; Dan 7:14\x*Dopa lateamopa endakali kambu dokome baa lamaiyoo, “Kraisa doko tanga-tangapi kataowaka katatana lao Mosesanya loo dupanya lapae singi doko naimame siama. Dopana, \wj ‘Akalinya Ikiningi doko endakali dupame minalyepengena’\wj* lelyeno doko embame aipa pyoo lelye? Akalinya Ikiningi doko apipi?” leami. \v 35 Dopa leaminopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Tii pipae doko nyakama-pipa gii kuki mendatupa iki kalyaminona, iminjingi dokome nyakama ita minatana, tii pipae doko nyakama-pipa kalyamino dokopa, tii pipae dokonya paeyalapape. Endakali mende iminjetaenya paelya dokome, baa anja pelyope lao nakandenge.\wj* \v 36 \wj Nyakama tii pipae dokonya ikiningi katamana lao, tii pipae doko nyakama-pipa kalyamino dokopa baa tungi pyalapape”\wj* lea. \s1 Jisasa Tungi Napiamino Doko \p Jisasame pii dutupa lao etapala, baame dokaita yakinao pupala, yalo pyoo katea. \v 37 Endakali dupanya enombanya Jisasame mirakolo longo mendapu piaka doko, dupame baa tungi napiami. \v 38 \x - \xo 12:38 \xt Ais 53:1\x*Propeta Aisaiyame lao pituu, “Kamongo, naimame pii lamaiyamano doko sepala apimi kiningi-lumuna lao masia? Kamongonya kyeto dokome panao kalai piamo dupa kandatala, apimi Goteme pyome-lamo lao kandeape?” lapae singi doko tungi napiami dokome angi jia. \v 39-40 \x - \xo 12:39-40 \xt Ais 6:10\x*Aisaiyame pii mende apata dapa lea-pyaa: “Endakali dokaitame lengeme kandata, moname maseta petala, mona kapilyetaminopa, Goteme dokaita auu pisotone-latala, dokaitanya lenge dupa iminjetala, dokaitanya mona dupa kana jisiana” lapae silyamo. Tenge dokonya, endakali dupame Jisasa tungi pyapenge nanjia. \v 41 Aisaiyame wamba-waka Kraisanya tii pipae doko kandatala, baa lao lea-pyaa. \v 42 Endakali mendapuame Jisasa tungi napiamiaka doko, endakali longome Jisasa tungi piami. Juumanya isingi akali longome apata baa tungi piamiaka. Tungi piamiaka doko, Parasi dupame lotuu anda dupanya dokaita watao pyatamini-latala, Jisasa tungi pilyamanona lao, lao panala naeyami. \v 43 Tenge doko, Goteme dokaita lalyina lao masala naenya, endakalimi dokaita lalyina lao masiami. \s1 Jisasanya Pii Dokome Endakali Dupa Yapatana Leamo Doko \p \v 44 Jisasame puu lao dapa lea: \wj “Namba tungi pilya endakali dokome namba iki tungi pyala naenge. Namba puu lea Akali doko apata tungi pilyamosaka pingi.\wj* \v 45 \wj Namba kandelya endakali dokome, namba puu lea Akali doko apata kandelyamosaka pingi.\wj* \v 46 \wj Namba tungi pingima endakali dupa iminjetaenya nakatena lao, tii pisingi akali doko namba isa yuu dakenya epeo.\wj* \v 47 \wj Namba isa yuu dakenya epeo doko, endakali dupa yapalanya naepeo. Nambame endakali dupa pyoo nyalanya epeo. Tenge dokonya, endakali mendeme nambanya pii dupa sepala wata-minala naeyatamo doko, nambame baa yapala naeyatoaka.\wj* \v 48 \wj Endakali mendeme namba maita ditala, nambanya pii dupa auu kaeyao nasetamo doko, yuu etatamo gii dokopa, nambame pii lamaipu dupameaka baa yapata.\wj* \v 49 \wj Nambame pii lelyo dupa nambame masoo laa naelyo. Nambame pii lelyo dupa dopa pyoo lape lao namba puu lea Takange dokome leali pyoo nambame lelyo.\wj* \v 50 \wj Nambame pii lape lea dupame lete etete katasingina lao nambame masilyo. Dokonya nambame pii lelyo dupa nambanya Takange dokome namba langiali pyoo lelyona”\wj* lea. \c 13 \s1 Disaipolo Dupanya Moko Wasa Pyakamaiyamo Doko \p \v 1 Pasopa nee andake nenge gii doko ipanya tengesa piamopa, isa yuu dake yakinatala Takange katenge dokonya pupenge gii doko ipatelyamona lao Jisasame masia. Dopa lao masetala, isa yuu dakenya tange, endakali Jisasanya latae dupa auu kaeya doko auu kaeyataeyaka katao pao baa kumia. \v 2 Alemandi nee nao peteaminopa, Saimone Iskariota ikiningi Judasa dokome yandapipi dupanya kinginya Jisasa maina lao, Sataneme baanya mona lungu petea. \v 3 Takangeme dupa pitaka baanya kinginya yakineana lao Jisasame masia. Baa Gote-kisa katao epeona, Gote katenge dokonya pilyotona lao masiaka. \v 4 Dopa lao masetala, Jisasa nee nao pituu sakatatala, baanya yonge pee kisa pingi dupa lyokanya setea. Dopa petala baame tauwele mende nyepala matapu pia. \v 5 Petala baame endaki kai lao disa mendenya pisetala, tee pyao baanya disaipolo dupanya moko wasa pyatapu, tauwele matapu pia dokome kunao nepata pyakamaiya. \v 6 Dopa pyoo pao Saimone Pita petea dokonya pyakameamopa, Pitame baa lamaiyoo, “Kamongo, embame nambanya moko wasa pyakalanya pilyipi?” lea. \v 7 Dokopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nambame pilyo dake indupa embame masala naelyeno. Dopaka doko, tanga embame masetena”\wj* lea. \v 8 Dokopa Pitame baa lamaiyoo, “Embame nambanya moko wasa napyakapengena, tanga-tangapi napyakatena” lea. Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Nambame embanya moko wasa napyakato doko, emba nambanya daana”\wj* lea. \v 9 Dokopa Saimone Pitame baa lamaiyoo, “Kamongo, dopa-tamo doko, embame nambanya moko iki wasa pyakala naenya, kingipi aiyombapi dupa apata wasa pyaka” lea. \v 10 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Endakali mende yonge pitaka wasa pyatae doko-kisa kuni nasingi dokonya, baa moko iki wasa pyapenge. Nyakama wasa pyatae kalyaminoaka doko, nyakama pitaka daana”\wj* lea. \v 11 \wj “Nyakama pitaka daana”\wj* lea doko, baa yandapipi dupanya kinginya maipenge akali doko, dokona lao masetala lea. \p \v 12 \x - \xo 13:12 \xt Luku 22:27\x*Jisasame baanya disaipolo dupanya moko wasa pyakamaiyoo etapala, baanya yonge pee kisa pingi dupa nyoo petala, baa isa petea. Isa pitipala baame dokaita lamaiyoo, \wj “Nambame nyakamanya pyakalo dokonya tenge doko nyakamame masilyamipi?\wj* \v 13 \wj Nyakamame namba Mana Lenge lata, Kamongo lata pilyamino doko namba dokoakana, nyakamame tolao lelyamino.\wj* \v 14 \wj Namba nyakamanya Kamongo, Mana Lenge dokome nyakamanya moko wasa pyakato doko, nyakamame dopaka pyoo nyakama-lapo mendenya moko wasa pyaa-pyaa pyoo katapenge.\wj* \v 15 \wj Nyakamame mana mendai dokoaka minao katataminopa lao, nambame nyakamanya pyakalo dokome makande mende setao pyakalo.\wj* \v 16 \x - \xo 13:16 \xt Matyu 10:24; Luku 6:40; Jone 15:20\x*\wj Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Kalai akali mendeme baanya isingi akali doko ita naminingi. Wai minao penge endakali mendeme wai minao pena lenge endakali doko ita naminingiaka.\wj* \v 17 \wj Nambame pii langilyo dupa nyepala, nyakamame dopaka pyoo katatamino doko, Goteme nyakama auu piseta.\wj* \v 18 \x - \xo 13:18 \xt Sam 41:9\x*\wj Nambame pii lelyo doko nyakama pitaka lao laa naelyo. Nambame endakali yapao nyio dupa nambame masilyo. Dopaka doko, Gotenya pii pepa pyapae singi dokonya, ‘Namba-pipa breta nao peteambano dokome namba pyalanya baanya moko sandange minalyiana’\wj*\f + \fr 13:18 \fq Moko sandange minalyiana \ft lelyamo doko, baanya yandapipi jia doko lao lelyamo.\f* \wj lapae singi doko angi jina lao lelyo.\wj* \v 19 \wj Pii dutupa angi jetamopa, nyakamame namba akali doko-lamo lao masalapale lao, pii dutupa angi jala naeyamupa wambao nambame pii dutupa nyakama langilyo.\wj* \v 20 \x - \xo 13:20 \xt Matyu 10:40; Make 9:37; Luku 9:48; 10:16\x*\wj Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Nambame pena lelyo endakali dupa auu kaeyao lanyilya endakali dokome namba lanyilyamosaka pingi. Namba auu kaeyao lanyilya endakali dokome namba puu lea Akali doko lanyilyamosaka pingina”\wj* lea. \s1 Nyakamanya Mendeme Namba Yandapipi Dupanya Kinginya Maiyapomona Leamo Doko \p \v 21 \x - \xo 13:21 \xt Matyu 26:20-25; Make 14:17-21; Luku 22:21-23\x*Jisasame pii dutupa latala, baa mona kenda kaeyapae etete andake mende nyepala lao panao, \wj “Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Nyakamanya mendeme namba yandapipi dupanya kinginya maiyapomona”\wj* lea. \v 22 Dopa lateamopa, disaipolo dupame nyakamanya mende doko api lao lelyape lao tatake kaeyapala, mende kanda-kanda piami. \v 23 Dopa piaminopa Jisasanya disaipolo dupanya mende, baanya mona setenge doko, baa-kisa semai latae petea. \v 24 Peteamopa Saimone Pitame doko api lao lelyape lao, semai latae petea akali dokome tipa pina lao aiyombame makande pia. \v 25 Dokopa Jisasa-kisa semai latae petea akali dokome Jisasa lamaiyoo, “Kamongo, doko apipi?” lea. \v 26 Dopa leamopa Jisasame yanu pyao, \wj “Breta konjepae mende disanya supu silyamo dokonya poeyanyetala nambame maiyapo akali dokona”\wj* lea. Dopa latala baame breta konjepae mende disanya supu sia dokonya poeyanyetala, Saimone ikiningi Judasa Iskariota doko maiya. \v 27 Dokopa Judasame breta konjepae doko nyiamopa, Satane baa-kisa landa pia. Dopa peteamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame pyaanya pilyino doko yapa pii”\wj* lea. \v 28 Jisasame dopa lao Judasa lamaiya doko, nee nao peteami akali dupanya mendaipi mendeme aipa lao lelyape lao masala naeyami. \v 29 Judasame muni bokosa doko isingi dokonyana, nee andake napenge dokonya nee daa jeta mendapu sambala pena lelyape, pande endakali daa jepae dupa nisoo oapi mendapu maiya pena lelyape lao yangi dupame masiami. \v 30 Dopa lao masiaminopa, breta konjepae doko Judasame nyepala, yapa kamaka kolalyia. Yuu kuiyetae kateamopa baa kamaka kolalyia. \s1 Mana Enenge Mende Seteamo Doko \p \v 31 Judasa kamaka kolalyeteamopa Jisasame lao pituu, \wj “Indupa Akalinya Ikiningi doko kenge andake nyepelyamo. Akalinya Ikiningi doko-kisa Gote kenge andake nyepelyamoaka.\wj* \v 32 \wj Akalinya Ikiningi doko-kisa Gote kenge andake nyepelyamo dokonya, Akalinya Ikiningi doko Gote-kisa katatamopa, Goteme baa indupaka kenge andake maiyapomo.\wj* \v 33 \x - \xo 13:33 \xt Jone 7:34\x*\wj Wane paluma, namba gii kuki mendatupa iki nyakama-pipa tole kalyamano. Namba patatopa nyakamame namba kutatamiaka doko, namba pelyo dokonya nyakama kapa pao naipatamina lao nambame Juu dupa lamaiyoliaka pyoo indupa nyakama langilyo.\wj* \v 34 \x - \xo 13:34 \xt Jone 15:12,17; 1 Jone 3:23; 2 Jone 5\x*\wj Mana enenge mende nambame nyakamanya setekelyo doko dake: Nyakama-lapo mende auu kae-kae pyoo kalyepape. Nambame nyakama auu kaelyoli pyoo, nyakama-lapo mende auu kae-kae pyoo kalyepape.\wj* \v 35 \wj Nyakama-lapo mende auu kae-kae pyoo katatamino doko, nyakama nambanya disaipolo-lamo lao endakali dupa pitakame masetamina”\wj* lea. \s1 Pitame Jisasa Nakandengena Laapomo Leamo Doko \p \v 36 \x - \xo 13:36 \xt Matyu 26:31-35; Make 14:27-31; Luku 22:31-34\x*Dokopa Saimone Pitame Jisasa lamaiyoo, “Kamongo, emba anja pelyepe?” lea. Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Namba pelyo dokonya indupa embame kapa pao namba watao naipapeno. Dopaka doko, tanga embame namba watao ipatena”\wj* lea. \v 37 Dopa leamopa Pitame baa lamaiyoo, “Kamongo, aipuma indupa nambame kapa pao emba watao naipapo? Emba kumapenge dokonya namba alo pyoo kumatoana” lea. \v 38 Dokopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Namba kumapenge dokonya kiningi emba alo pyoo kumatepe? Nambame emba etete kiningi langilyo: Yaka pauli pii laa naeyatamopa, paa tepomasa embame namba nakandengena laapenona”\wj* lea. \c 14 \s1 Kaitini Dokopi, Kiningi Pii Dokopi, Lete Katenge Dokopi, Dutupa Nambana Leamo Doko \p \v 1 Jisasame lao pituu, \wj “Nyakama mona kenda nakaeyalapape. Nyakamame Gote tungi pyalapape. Nyakamame namba tungi pyalapapeaka.\wj* \v 2 \wj Nambanya Takangenya anda dokonya ruma longo katengena, nambame nyakamanya panda depa lakala pelyo. Ruma longo nakatenge-pyali doko, ruma longo nakatengena lao nambame nyakama langipuli.\wj* \v 3 \wj Nambame nyakamanya panda mende depa lakala pelyo. Depa latakala namba katato dokonya nyakama apata katatamanopa lao lanyala ipato.\wj* \v 4 \wj Namba pelyo panda dokopa, kaitini dokopa, dolapo nyakamame masilyaminona”\wj* lea. \v 5 Dopa leamopa Tomasame baa lamaiyoo, “Kamongo, emba anja pelyepe lao masala naelyamano dokonya, naimame aipa petala kaitini doko, dokona lao masetamape?” lea. \v 6 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Kaitini dokopi, kiningi pii dokopi, lete katenge dokopi, dutupa namba. Takange doko katenge dokonya paanya kaitini waka mendenya-kaita napenge. Namba-kisa iki penge.\wj* \v 7 \wj Nyakamame namba akali doko-lamo lao masimili doko, nyakamame nambanya Takange doko apata dokona lao masimiliaka. Indupa pituu nyakamame Takange doko kandatala baa doko-lamo lao masilyaminona”\wj* lea. \p \v 8 Dopa leamopa Pilipame baa lamaiyoo, “Kamongo, embame Takange doko naima laitaka pii. Laitaka pitino doko yakana lao naimame masalamanona” lea. \v 9 Dokopa Jisasame Pilipa lamaiyoo, \wj “Pilipa, namba nyakama-pipa gii longo-waka katamano doko, embame namba masala naelyepe? Namba akali doko-lamo lao kandelya endakali dokome Takange doko apata kandengeaka. Dopa pingina, embame aipa pyoo Takange doko laitaka pii lelye?\wj* \v 10 \wj Takange doko nambanya mona andaka kalyamopa, namba Takange dokonya mona andaka katenge doko kiningina lao embame masala naelyepe? Nambame nyakama pii langilyo dupa, namba tangeme masoo langya naelyo. Nambanya mona andaka katenge Takange dokome baanya kalai dupa pilyamo.\wj* \v 11 \wj Namba Takange dokonya mona andaka kalyopa, Takange doko nambanya mona andaka katengena lelyo doko, nyakamame kiningina lao masalapape. Daa-tamo doko, nambame kalai pilyo dupa kandatala, nambame pii lelyo dupa kiningina lao masalapape.\wj* \v 12 \wj Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Nambame kalai pilyo dupa pitaka namba tungi pyatami endakali dupame pitami. Nambanya Takange doko katenge dokonya namba pelyo dokome, kalai pipupa kandamino dupa ita minao, nyakamame kalai etete andakele mendapu pitami.\wj* \v 13 \wj Nyakamame nambanya kenge dokonya mende pyaka lao tee latamino doko, Takange doko Ikiningi doko-kisa kenge andake nyina lao nambame pyakato.\wj* \v 14 \wj Dopana, nyakamame nambanya kenge dokonya mende pyaka lao tee latamino doko nambame pyakatona”\wj* lea. \s1 Oli Spirita Epena Latona Leamo Doko \p \v 15 \wj “Nyakamame namba auu kaeyatamino doko, nambanya mana setapae dupa wata-minalapape.\wj* \v 16 \wj Dokopa nambame Takange doko-kisa tee lakatopa, baame nyakama Nisepenge mende nyakama-pipa kataowaka katataminopa lao dita.\wj* \v 17 \wj Nisepenge mende dita doko, kiningi pii lenge Spirita doko. Isa yuu dakenya endakali dupame Spirita doko kanja naeyao, masala naeyaowaka pingima dokonya, dupame Spirita doko kapa pao nyala naengema. Dopaka doko, Spirita doko nyakamanya mona andaka kalyamo doko, tangapi mona andaka kataowaka katata dokonya, nyakamame Spirita doko masingima.\wj* \p \v 18 \wj “Nambame nyakama muiyene joo kalyepale lao yakinala naeyato. Namba nyakama katatami dokonya pilyoto.\wj* \v 19 \wj Gii kuki mendatupa patatamopa, isa yuu dakenya endakali dupame namba kanja naeyalamino. Dopaka doko, nyakamame namba kanjamino. Namba lete katenge dokonya nyakama apata leteaka katatami.\wj* \v 20 \wj Gii dokopa, namba Takange dokonya mona andaka katenge-lamo lao nyakamame kandatami. Namba nyakamanya mona andaka kalyopa, nyakama nambanya mona andaka katenge-lamo lao kandatamiaka.\wj* \v 21 \wj Nambanya mana setapae dupa nyepala wata-minilya endakali dokome namba auu kaenge. Namba auu kaeyata endakali doko, nambanya Takange dokome baa auwaka kaeyata. Nambame baa auwaka kaeyapala, namba dopale-lamo lao baame kandena lao panasotona”\wj* lea. \v 22 Dopa lateamopa Judasa Iskariotame daa, Judasa mende dokome Jisasa lamaiyoo, “Kamongo, embame aipuma naimame iki emba dopale-lamo lao kanjepale lao panasetala, isa yuu dakenya endakali dupame kandena lao panasala naeyatepe?” lea. \v 23 Dokopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Namba auu kaeyata endakali dokome nambanya pii dupa wata-minata. Dopa pitamopa nambanya Takange dokome baa auu kaeyata. Dokopa nambanya Takange dokopa nalimba ipupala baanya mona andaka katatamba.\wj* \v 24 \wj Namba auu nakaenge endakali dokome nambanya pii dupa wata-minala naenge. Nyakamame pii silyamino dupa nambanya pii daa, nambanya Takange namba puu lea dokonya.\wj* \p \v 25 \wj “Namba nyakama-pipa apata kalyamano dakepa, nambame pii datupa nyakama langilyo.\wj* \v 26 \wj Dopaka doko, nyakama Nisepenge Oli Spirita doko Takange dokome nambanya kengenya epena lata. Oli Spiritame dupa pitaka nyakama mana langyoo, pii langilyo dupa pitaka masalapale lao nyakamanya masingi tii pisakata.\wj* \v 27 \wj Nambanya mona yaepenge doko nyakama-kisa yakinelyo. Mona yaepenge nyakama dilyo doko isa yuu dakenya endakali dupame maingimali pyoo nandilyona, nyakama mona etete kenda kaeyao paka nakaeyalapape.\wj* \v 28 \wj ‘Nambame nyakama yakinatala pelyo. Pupala nyakama katatami dokonya pilyotona’ lapu doko nyakamame simi. Nyakamame kiningi namba auu kaengema-pyali doko, ‘Namba Takange kalyamo dokonya pelyona’ lapu doko sepala, nyakama eteke pyamili. Aipumape, nambanya Takange dokome namba ita miningi.\wj* \v 29 \wj Dutupa ene pyaanya pimupa wambao nambame nyakama langilyo. Dutupa pitamopa nyakamame kandatala namba tungi pyatami.\wj* \v 30 \wj Isa yuu dakenya isingi akali doko epelyamo dokonya, namba gii longo nyakama-pipa pii lao kalya naeyalamano. Dopaka doko, baanya pupu lapae dokome namba ita minala naeyalapomo.\wj* \v 31 \wj Nambame Takange doko auu kaenge-lamo lao isa yuu dakenya endakali dupame kandena lao, Takange dokome lelyamoli pyoo nambame pingi. Dopana, naima panda dake yakinatala mona sakatalapa”\wj* lea. \c 15 \s1 Waene Itange Doko Nambana Leamo Doko \p \v 1 Jisasame lao pituu, \wj “Waene itange angi doko namba. Waene ee pokenge doko nambanya Takange doko.\wj* \v 2 \wj Namba-kisa katao dii namandenge wangya dupa baame kepao nepata, dii mandenge wangya dupa auu pyoo dii longo mandena lao waseta pingi.\wj* \v 3 \wj Nambame pii langipu dupame nyakama wasoo auu pisetelyamo.\wj* \v 4 \wj Itange-kisa nakatenge wangya dupame dii namandengema. Dopaka pyoo, nyakama nambanya mona andaka nakatatamino doko, nyakamame dii namanditamiaka. Dopana, nyakama nambanya mona andaka kalyepape. Dokopa namba nyakamanya mona andaka katato.\wj* \v 5 \wj Waene itange doko namba. Wangya dupa nyakama. Nyakama nambanya mona andaka nakatatamino doko, nyakamame kapa pao mende napitami. Tenge dokonya, endakali mende nambanya mona andaka katatamo doko, namba baanya mona andaka katatopa, baame dii longo mandita.\wj* \v 6 \wj Endakali mende namba-kisa nakatatamo doko, wangya kepao nepatae dupa sapuingili pyoo, baa saputa. Wangya sapupae dupa nyoo kambu pyatala itatenya tena lao yangengeli pyoo baa yangata.\wj* \v 7 \wj Nyakama nambanya mona andaka katatamino doko, nambanya pii dupa nyakamanya mona andaka seta. Dokopa nyakamanya mende pyekena lao Gote tee lataminopa baame latamiliaka pyakata.\wj* \v 8 \wj Nyakama dii longo mandyoo nambanya disaipolo katataminopa, nambanya Takange doko kenge andake nyeta.\wj* \v 9 \wj Nambanya Takange dokome namba auu kaengeli pyoo, nambame nyakama auu kaelyo. Dopana, nyakama nambanya auu kaenge dokonya kalyepape.\wj* \v 10 \wj Nambanya Takangenya mana setapae dupa wata-minao, baanya auu kaenge dokonya namba katenge. Dopa pingina, nyakamame nambanya mana setapae dupa wata-minao katatamino doko, nyakama nambanya auu kaenge dokonya katatami.\wj* \v 11 \wj Nambanya auu kaenge doko nyakama-kisa setamopa, nyakama etete eteke pyao kalyepale lao pii dutupa langilyo.\wj* \p \v 12 \x - \xo 15:12 \xt Jone 13:34; 15:17; 1 Jone 3:23; 2 Jone 5\x*\wj “Nambanya mana setelyo doko dake: Nambame nyakama auu kaelyoli pyoo nyakama-lapo mende auu kae-kae pyoo kalyepape.\wj* \v 13 \wj Endakali mendeme baanya kaita miningi dupa auu kaeyapala, dupanya panda nyoo baa kumilyamo dokome, auu kaenge mana waka dupa pitaka ita miningi.\wj* \v 14 \wj Dopana, nyakamame pyepale lao nambame mana setelyo dupa pitaka pyoo katatamino doko, nyakama nambanya kaita miningi katatami.\wj* \v 15 \wj Akali andake mendeme kalai pilya dupa baanya kalai akali dokome kanja naenge. Dopaka doko, nambanya Takangeme namba pii langiamopa sio dupa pitaka panao nyakama langitio. Dopa pio dokonya, indupa nyakama nambanya kalai akali kalyaminona nalelyo. Nyakama nambanya kaita miningi kalyaminona lelyo.\wj* \v 16 \wj Nyakamame namba yapao nanyiami. Nyakama pupala dii koeyala naenge dupa manditaminopa lao nambame nyakama yapao nyepala makande leo. Takange doko-kisa nambanya kenge dokonya dopale mende nyakamame tee latami doko baame ditamopa lao nambame nyakama makande leo.\wj* \v 17 \wj Dopana, nyakama-lapo mende auu kae-kae pyoo kalyepale lao nambame mana datupa setelyona”\wj* lea. \s1 Endakali Dupame Disaipolo Dupa Imbu Kaeyatamina Leamo Doko \p \v 18 \wj “Isa yuu dakenya endakali dupame nyakama imbu kaeyami-kandeno dokopa, dupame wamba namba imbu kaeyamiakana lao nyakamame masalapape.\wj* \v 19 \wj Nyakama isa yuu dakenya endakali-pyali doko, isa yuu dakenya endakali dupame nyakamanya tata-lamona lao masetala nyakama auu kaeyamili. Dopaka doko, nyakama isa yuu dakenya endakali daa. Nambame nyakama isa yuu dakenya-tae yapao nyio dokonyana, isa yuu dakenya endakali dupame nyakama imbu kaengema.\wj* \v 20 \x - \xo 15:20 \xt Matyu 10:24; Luku 6:40; Jone 13:16\x*\wj ‘Kalai akali mendeme baanya akali andake doko ita naminingina’ lao nambame nyakama langyo doko nyakamame masalapape. Namba tanda dyoo koeyasingima endakali dupame nyakama apata tanda dyoo koeyasetamiaka. Nambanya pii dupa wata-miningima endakali dupame nyakamanya pii dupa apata wata-minatamiaka.\wj* \v 21 \wj Dopaka doko, namba puu lea Akali doko dokaitame nakandengema dokonyana, nyakama namba tata-lamo lao kandatala, nyakama-kisa mana koo dopale dupa minatami.\wj* \v 22 \wj Namba ipupala dokaita pii lamaiya naeyoli doko, dokaita-kisa koo mende nasipyali. Dopaka doko, dokaitame masala naeyao koo piamana latamino doko kapa napata.\wj* \v 23 \wj Namba imbu kaengema endakali dupame nambanya Takange doko apata imbuaka kaengema.\wj* \v 24 \wj Endakali waka mendeme kalai kapa napipenge dupa nambame dokaitanya kainanya napioli doko, dokaita-kisa koo mende nasipyali. Dopaka doko, indupa dokaitame mirakolo dupa kandatala, nambapa, nambanya Takangepa, nalimba imbu kaelyamino.\wj* \v 25 \x - \xo 15:25 \xt Sam 35:19; 69:4\x*\wj ‘Namba-kisa tenge mende nasiamopa, mee imbu kaeyamina’ lao dokaitanya loo dupanya pepa pyapae singi doko angi jina lao nalimba imbu kaelyamino.\wj* \p \v 26 \wj “Nyakama nisepenge, kiningi pii lenge, Takange-kisa katao pyakalyingi Spirita doko, Takange-kisa katao epena latopa ipupala, namba akali dokona lao, lao panata.\wj* \v 27 \wj Nambame kalai tee pyao pio gii dokonya pituu, indupa tuu lao, nyakama namba-pipa kalyamano. Tenge dokonya, namba akali dokona lao nyakamame lao panatamiakana”\wj* Jisasame lea. \c 16 \p \v 1 Jisasame lao pituu, \wj “Nyakama isa pyakala naeyalapale lao nambame pii dutupa langilyo.\wj* \v 2-3 \wj Endakali dupame nambapa, nambanya Takangepa, nalimba nakandengema dokonyana, dokaitame lotuu anda dupanya nyakama watao pyatami. Yangimi nyakama pyao kumasetala, Gote kundi maiyoo kalai epe mende pilyamanona lao masetami. Dopa pitami gii doko ene epelyamo.\wj* \v 4 \wj Tee pyao namba nyakama-pipa kateamano dokonya, pii langilyo datupa nambame nyakama langya naeyo. Dopaka doko, angi pita gii dokopa, dopa leana lao nyakamame masetaminopa lao indupa nambame nyakama pii datupa langilyona”\wj* lea. \s1 Oli Spiritanya Kalai Dokonya Leamo Doko \p \v 5 \wj “Namba puu lea Akali doko katenge dokonya indupa namba pelyona lapupa, nyakamanya mendaipi mendeme, ‘Emba anja pelyepe?’ lao tipa napilyamino.\wj* \v 6 \wj Namba pelyona lao nyakama langilyo dokonya, nyakama etete mona kenda kaelyamino.\wj* \v 7 \wj Dopaka doko, nambame nyakama kiningi langilyo: Nambame nyakama yakinatala pelyo dokome nyakama nisepae nyalapale lao pelyo. Namba napupuli doko, nisepenge Spirita doko nyakama-kisa naipupyali. Dopaka doko, namba pupala, nisepenge Spirita doko epena lato.\wj* \v 8-9 \wj Yuunya endakali dupame namba tungi napilyamino dokonya, mana koopi, mana tolataepi, Goteme endakali dupa yapapengepi, dupa dopalena lao lelyamino doko kopeta lelyaminona lao Spirita doko ipupala lao panata.\wj* \v 10 \wj Nambanya Takange doko katenge dokonya patopa, nyakamame namba kanja naeyalamino dokonya, namba akali tolataena lao Spirita dokome lao panata.\wj* \v 11 \wj Isa yuu dakenya isingi Satane doko Goteme yapatala tenge setapeana lao Spirita dokome lao panataka.\wj* \p \v 12 \wj “Nambame nyakama pii longo mendapu langipengeaka doko, nyakamame indupa kapa pao soo nyala naeyalamino.\wj* \v 13 \wj Dopaka doko, Spirita kiningi pii lenge doko ipupala, kiningi pii dupa pitaka masalapale lao nyakamanya masingi doko tii piseta. Baame nyakama pii langita dupa baa tangeme masoo langya naeyata. Pii baame setapi, tanga pitapi, dupanya nyakama langita.\wj* \v 14 \wj Spirita dokome namba-kisa pii nyepala panao nyakama langita. Dopa pita dokome namba kenge andake dita.\wj* \v 15 \wj Takange dokonya singi dupa pitaka nambanya. Tenge dokonya nambame dapa lelyo: Spirita dokome namba-kisa pii nyepala nyakama panao langitana”\wj* lea. \s1 Mona Kenda Kaengema Dupa Mona Yaepatamina Leamo Doko \p \v 16 \wj “Takange doko katenge dokonya namba pelyo. Tenge dokonya, gii kuki mendatupa patatamopa, nyakamame namba kanja naeyalamino. Gii kuki mendatupaka patatamopa, nyakamame namba kandatamina”\wj* lea. \v 17 Dopa leamosa baanya disaipolo dupanya mendapuame nyakama-lapo laloo pyoo, “ \wj ‘Gii kuki mendatupa patatamopa, nyakamame namba kanja naeyalamino. Gii kuki mendatupaka patatamopa, nyakamame namba kandatamina’\wj* lelyamo dokopa, baa \wj ‘Takange katenge dokonya pelyona’\wj* lelyamo dokopa, dolapo baame aipa pyoo lelyape?” leami. \v 18 Dopa latala dee nyakama-lapo tipa pyoo, “ \wj ‘Gii kuki mendatupana’\wj* lelyamo doko, baame aipa pyoo lelyape lao naimame tenge doko soo nanyilyamanona” leami. \v 19 Dokopa Jisasame baa tipa pimana lao masiami doko kandatala dokaita lamaiyoo, \wj “ ‘Gii kuki mendatupa patatamopa, nyakamame namba kanja naeyalamino. Gii kuki mendatupaka patatamopa, nyakamame namba kandatamina’ lelyo dokonya nambame aipa pyoo lelyape lao nyakama-lapo tipa pilyamipi?\wj* \v 20 \wj Nambame nyakama etete kiningi langilyo: Isa yuu dakenya endakali dupa eteke pyao mona yaepao katataminopa, nyakama yamataka lao ee lao katatami. Nyakama mona kenda kaeyao katatamiaka doko, tanga nyakama mona yaepao katatami.\wj* \v 21 \wj Enda mende wane manjanya maita pilyamopa, baa tanda andake nenge. Dopa pingiaka doko, baame wane doko isa yuu dakenya mandinya setapala eteke pilya dokome, baa tanda nelya doko kame singi.\wj* \v 22 \wj Dopaleaka joo, indupa nyakama mona kenda kaeyao kalyamino. Dopaka doko, nambame nyakama dee kandatopa, nyakama eteke pyatami. Dopa pitaminopa, endakali mendeme nyakamanya eteke pingi doko nyokonyala naeyata.\wj* \v 23 \wj Gii dokopa nyakamame namba-kisa dopale mende tee laa naeyatami. Takange doko-kisa nambanya kengenya dopale mende nyakamame tee lataminopa baame nyakama ditana lao nambame nyakama etete kiningi langilyo.\wj* \v 24 \wj Wamba pituu indupa tuu lao, nyakamame nambanya kenge dokonya dopale mende Takange doko-kisa tee laa naeyami. Dopana, indupa nyakamame tee lataminopa nyetamina, tee lapape. Tee lataminopa, nyakama etete eteke pyao katataminopa lao baame ditana”\wj* lea. \s1 Isa Yuu Dakenya Pupu Lapae Doko Ita Minatelyona Leamo Doko \p \v 25 \wj “Wamba nambame nyakama pii langio dupa pitaka kongaliaka lao langio. Dopaka doko, gii mende ene epelyamo dokonya nambame kongaliaka lao langya naeyato. Takange dokonya lao tolao nyakama langito.\wj* \v 26 \wj Gii dokopa nyakamame dopale mende Takange doko-kisa tee lataminopa, nambame nyakamanya kambu alo pyoo Takange doko lamaiyakatopa lao nalelyo. Nyakamame nambanya kenge dokonya baa-kisa tee lataminopa lao lelyo.\wj* \v 27 \wj Namba Gote-kisa katao epea-lamo lao nyakamame masetala auu kaelyamino dokonya, Takange dokome nyakama auwaka kaelyamo.\wj* \v 28 \wj Namba Takange-kisa katao isa yuu dakenya epeo. Indupa isa yuu dake yakinatala Takange katenge dokonya patoana”\wj* Jisasame lea. \p \v 29 Dokopa baanya disaipolo dupame baa lamaiyoo, “Indupa embame kongali lao nalenya, tolao pii lelyeno. \v 30 Embame dupa pitaka kandenge dokonya, endakali mendeme emba tipa pyaa naelyamopa, embame wambao baanya tipa pipenge dupa kandenge. Tenge dokonya, kiningi emba Gote-kisa katao epea-lamo lao indupa naimame masilyamanona” leami. \v 31 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Indupa nyakamame dopa lao masilyamipi?\wj* \v 32 \wj Salapape! Nyakama mendai-mendai lao nyakamanya andaka dupanya pupale lao, pyao tale pisalamino gii doko indupa ipatelyamo. Nyakamame namba iki kalyale lao yakinatala paka paaminoaka doko, namba iki nakalyapo. Nambanya Takangepa tole kalyambano.\wj* \v 33 \wj Nyakama mona yaepao katataminopa lao nambame pii dutupa langilyo. Nyakama isa yuu dakenya katataminopa nyakama-kisa kenda dupa ipataka doko, nambame isa yuu dakenya pupu lapae doko ita minatelyona, nyakama mona kenda nakaeyalapape”\wj* lea. \c 17 \s1 Disaipolo Dupanya Loma Sakamaiyamo Doko \p \v 1-2 Jisasame pii dutupa lao etapala, kaiti-kisa kandalyetae katao lao pituu, \wj “Apane, embanya Ikiningi dokome endakali dupa pitaka isina lao, embame kyeto doko baa maiya. Embanya endakali baa maiyino dupa pitaka lete etete katenge doko maiyekena lao embanya kyeto doko baa maiyaka. Dopana, gii setapae doko ipatelyamona, embanya Ikiningi dokome emba kenge andake dina, embame baa kenge andakeaka maipi.\wj* \v 3 \wj Emba Gote kiningi mendai iki dokopa, embame epena leeno Jisasa Kraisa dokopa, dolapo masingi doko lete etete katenge dopale.\wj* \v 4 \wj Namba isa yuu dakenya katao, emba kenge andake ditio. Nambame kalai pyaale lao diino dupa pyoo etapeo.\wj* \v 5 \wj Apane, yuupa kaitipa dolapo nasiamopa tii pipae nalimba-kisa siamo dokomeaka embanya enomba dokonya namba kenge andake dipi.\wj* \p \v 6 \wj “Embanya kenge andake doko nambame lao panao, isa yuu dakenya-tae endakali namba diino dupa lamaitio. Endakali embanya dokaita embame namba dii. Endakali dokaitame embanya pii doko wata-minao kalyamino.\wj* \v 7 \wj Embame namba diino dupa pitaka emba-kisa katao epea-lamo lao indupa dokaitame kandatelyamino.\wj* \v 8 \wj Embame pii lamaipi lao namba langiino dupa nambame dokaita lamaitio. Pii lamaiyo dupa dokaitame soo nyepala, kiningi embame namba puu lea-lamo lao masilyamino.\wj* \v 9 \wj Nambame loma silyo dake, isa yuu dakenya endakali dupanya loma sakamaiya naelyo. Embame endakali namba diino dupa embanyana lao masetala, nambame dupanya loma sakamailyo.\wj* \v 10 \wj Nambanya endakali dupa pitaka embanya. Embanya endakali dupa pitaka nambanya. Endakali namba diino dupame namba kenge andake dilyamino.\wj* \v 11 \wj Apane, emba-kisa koo mende nasingi. Embame endakali namba diino dokaita isa yuu dakenya katena latala, namba isa yuu dake yakinao, emba kalyeno dokonya epelyo. Nalimba mendai jetae katenge dopaka pyoo, dokaita mendai jetaeyaka katena, embanya kenge namba diino dokome dokaita auu pyoo isepe.\wj* \v 12 \x - \xo 17:12 \xt Sam 41:9; Jone 13:18\x*\wj Namba dokaita-pipa isa yuu dakenya katao, embanya kenge dokome endakali namba diino dokaita isoo katapu. Isoo katapupa dokaitanya mendaipi mende alu napipya. Dopaka doko, pii pepa pyapae singi doko angi jina lao, akali koeyatana latae doko iki alu pipya.\wj* \v 13 \wj Indupa emba kalyeno dokonya namba epelyo. Nambanya eteke pingi doko dokaita-kisa tumbina lao, isa yuu dakenya katao pii datupa lelyo.\wj* \v 14 \wj Endakali namba ditae dupa embanya pii doko lamaitio. Namba isa yuu dakenya-tae daa. Endakali namba ditae dupa isa yuu dakenya-tae daaka. Tenge dokonya, isa yuu dakenya endakali dupame dokaita imbu kaelyamino.\wj* \v 15 \wj Endakali namba ditae dupa isa yuu dake yakinena, nyokonyatale lao loma sala naelyo. Endakali dokaita koo akali dokome koeyasatame-lao isoo kalyale lao loma silyo.\wj* \v 16 \wj Namba isa yuu dakenya-tae daa. Endakali namba ditae dupa isa yuu dakenya-tae daaka.\wj* \v 17 \wj Embanya pii doko kiningi. Embanya kiningi pii dokome endakali dokaita embanya latae katena lao pyoo wasina lape.\wj* \v 18 \wj Embame namba isa yuu dakenya endakali dupanya kainanya puu leeno dopaka pyoo, nambame dokaita isa yuu dakenya endakali dupanya kainanya pena lateo.\wj* \v 19 \wj Endakali namba ditae dokaita kiningi pii dokome pyoo wasetamopa, embanya latae katena lao, dokaita nisoo nambanya lete katenge doko emba dilyo.\wj* \p \v 20 \wj “Nambame endakali dokaitanya iki loma sakamaiya naelyo. Endakali dokaitame pii lamaitami dupa sepala namba tungi pyatami endakali dupanya apata nambame loma sakamailyo.\wj* \v 21 \wj Dokaita mendai jetae katena lao loma sakamailyo. Apane, emba nambanya mona andaka kalyenopa, namba embanya mona andaka katenge dopaka pyoo, dokaita nalimba-pipa mendai jetae katena lao loma sakamailyo. Embame namba puu leenopa epea-lamo lao isa yuu dakenya endakali dupame masina lao dopa lao loma silyo.\wj* \v 22 \wj Nalimba mendai jetae katenge dopaka pyoo, dupa mendai jetaeyaka katena lao, embame tii pipae namba diino doko nambame dokaita maitio.\wj* \v 23 \wj Dokaita etete mendai jetae katena lao, emba nambanya mona andaka katengeli pyoo namba dokaitanya mona andaka kata laale lao loma silyo. Embame namba auu kaengeli pyoo, endakali namba ditae dokaita embame auu kaenge-lamo lao, isa yuu dakenya endakali dupame kandatala, namba embame puu leenopa epea-lamo lao dokaitame masina lao loma silyo.\wj* \v 24 \wj Apane, yuupa kaitipa dolapo nasiamopa embame namba auu kaeyapala tii pipae diino doko endakali namba ditae dupame kandena, namba katato dokonya dokaita apata katatamana lao masilyo.\wj* \v 25 \wj Apane, emba tolatae. Isa yuu dakenya endakali dupame emba masala naengemaka doko, nambame emba kandenge. Embame namba puu leenopa epea-lamo lao endakali namba ditae dokaitame kandengema.\wj* \v 26 \wj Nambame embanya kenge doko embanya endakali namba ditae dupa-kisa lao panasiona, tangapi embanya kenge doko lao panasoaka katato. Embame namba auu kaengeli pyoo, endakali namba ditae dupame endakali waka dupa auu kaeyao katataminopa lao, namba dokaitanya mona andaka katatoo latala, embanya kenge doko lao paneona”\wj* Jisasame lea. \c 18 \s1 Jisasa Anjiamino Doko \p \v 1 Jisasame loma soo etapala, baanya disaipolo dupa-pipa Kidrone duu dokonya omotena, ee mende sia dokonya pao pyakameami. \v 2 Paa longosa Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa ee dokonya kambu pyata pingima dokonyana, yandapipi dupanya kinginya Jisasa maiya akali Judasa dokome ee doko kandatae. \v 3 \x - \xo 18:3 \xt Matyu 26:47-56; Make 14:43-50; Luku 22:47-53\x*Kandatae dokonyana, Judasame Roma tange amiipi, prisa mupa dupanya yanda singipi, Parasi dupanya yanda singipi, dupa lanyepala, lama kaiyapaepi, kipali kaiyapaepi, yanda yandatepi dupa minao epeami. \v 4 Epeaminopa Jisasame baa-kisa pyaamino dupa pitaka masetala, epeami dokonya tengesa pupala dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakamame api kutilyamipi?”\wj* lea. \v 5 Dokopa dokaitame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Nasarete tange Jisasa doko kutilyamanona” leami. Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Namba akali dokona”\wj* lea. (Yandapipi dupanya kinginya Jisasa maiya akali Judasa doko akali dokaita-pipa kateami.) \v 6 Jisasame \wj “Namba akali dokona”\wj* leamopa, dokaita maita-konakoname pilyetala yuunya pyapae siami. \v 7 Dopa piaminopa baame dee dokaita tipa pyoo, \wj “Nyakamame api kutilyamipi?”\wj* lea. Dokopa dokaitame lao pituu, “Nasarete tange Jisasa doko kutilyamanona” leami. \v 8 Dopa leaminopa Jisasame lao pituu, \wj “Akali kutilyamino doko nambana lao nyakama langitalo. Nyakamame namba kutatamino doko, akali datupa pena kaeyalapa”\wj* lea. \v 9 Jisasame wamba loma soo pituu, \wj “Embame endakali namba ditae dupanya mendaipi mende alu pina lao yakinala naeyapuna”\wj* lea pii doko angi jina lao, \wj “Akali datupa pena kaeyalapa”\wj* lea. \v 10 Dokopa Saimone Pitame konjuwa mende mandea doko kolanyetala, prisa mupa dokonya kalai akali dokonya kale tolaetena lyanya nepea. (Kalai akali dokonya kenge doko Malakusa lenge.) \v 11 \x - \xo 18:11 \xt Matyu 26:39; Make 14:36; Luku 22:42\x*Dokopa Jisasame Pita lamaiyoo, \wj “Nambanya Takangeme kenda paleta kapo mende namba dia doko nambame nala naeyapengepe? Embanya konjuwa doko palenge andanda dokonya mandi”\wj* lea. \s1 Jisasa Baa Anasanya Enombanya Kateamo Doko \p \v 12 \x - \xo 18:12 \xt Matyu 26:57-58; Make 14:53-54; Luku 22:54-55\x*Dokopa Roma tange amiipi, dupanya isingi mupa dokopi, Juu dupanya yanda singipi, dupame Jisasa minatala anjiami. \v 13 Anjetala baa laminao wambao Anasa katea dokonya peami. Anasa doko baa Kaeyapasanya imange. Kaeyapasa baa ee kana dokonya prisa mupa katea. \v 14 \x - \xo 18:14 \xt Jone 11:49-50\x*(Kaeyapasa dokome wamba Juu dupa lamaiyoo, “Naima tata dupa pitaka kumala naena lao, akali mendai mendeme naimanya panda nyoo kumatamo dokome naima nisetana” lea.) \s1 Pitame Jisasa Nakandengena Leamo Doko \p \v 15 Dokopa Saimone Pitapa, disaipolo mende dokopa, dolapome Jisasa watao peambi. Disaipolo mende doko prisa mupa dokome kandenge dokonyana, Jisasapa tole pao prisa mupa dokonya anda kamapu dokonya pyakameambi. \v 16 \x - \xo 18:16 \xt Matyu 26:69-72; Make 14:66-69; Luku 22:56-58\x*Dokopa Pita baa kamaka lome kambu dokonya katea. Kateamopa prisa mupa dokome kandenge disaipolo doko kamaka pyakalyetala, kalai wanaku lome kambu isoo petenge dokome Pita laminao andakote epena lamaiya. \v 17 Dokopa kalai wanaku lome kambu isoo petenge dokome Pita lamaiyoo, “Emba apata akali dokonya disaipolo dutupanya mende daape?” lea. Dokopa baame lao pituu, “Namba dutupanya mende daana” lea. \v 18 (Kalai akalipi, Juu dupanya yanda singipi, dupa kupa kaeyapala, ita yangatala endo soo kateami dokonya Pita apata endo soo kateaka.) \s1 Prisa Mupa Dokome Jisasa Tipa Piamo Doko \p \v 19 \x - \xo 18:19 \xt Matyu 26:59-66; Make 14:55-64; Luku 22:66-71\x*Dokopa prisa mupa dokome Jisasa tipa pyoo, “Embanya disaipolo dupa apitupape, embame aipa lao mana lengepe?” lea. \v 20 Dokopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Juu dupa kambu pingi lotuu anda dupanyapi, lotuu anda nee nyetae kamapu dokonyapi, nambame koteaka lao mana lamaiyo. Nambame pii mende yalo pyoo naleo. Isa yuu dakenya endakali dupa pitakame sina lao nambame panao leo.\wj* \v 21 \wj Dopana, aipuma embame namba tipa pilyi? Nambame pii lamaiyopa siami dupame dopa leana lao masilyaminona, embame dokaita tipa pyoo sepe”\wj* lea. \v 22 Dopa lateamopa Juumanya yanda singi dupanya mende, tengesa dosa katea dokome lao pituu, “Embame dopa lao prisa mupa dokonya pii yanu pyakamaingipi?” lea. Dopa latala baame Jisasanya lenge-lyaapinya kingi kapeme toka lao nyia. \v 23 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Nambame pii kopeta mende lato doko, pii doko kopeta lalenona lao embame panao laa. Nambame pii tolao lato doko, aipuma embame namba pilyipi?”\wj* lea. \v 24 Dopa lateamopa, Jisasa kendeme anjiamili petae doko Anasame prisa mupa Kaeyapasa katea dokonya pena lea. \s1 Pitame Deaka Jisasa Nakandengena Leamo Doko \p \v 25 \x - \xo 18:25 \xt Matyu 26:73-75; Make 14:70-72; Luku 22:59-62\x*Saimone Pita baa endo soo kateamopa, akali dosa kateami dupame baa lamaiyoo, “Emba baanya disaipolo dutupanya mende daape?” leami. Dopa leaminopa baame tanga lao, “Namba dutupanya mende daana” lea. \v 26 Prisa mupa dokonya kalai akali mende dosa katea doko Pitame kale lyanya nepea akali dokonya tata mende. Akali dokome Pita lamaiyoo, “Emba ee dokonya Jisasapa katambinopa nambame kanjo doko daape?” lea. \v 27 Dokopa Pitame dee tanga lao, “Namba doko daana” lea. Dopa lalu piamopa, yaka pauli pii mende lea. \s1 Jisasa Laminao Pondiasa Pailata Kateamo Dokonya Peamino Doko \p \v 28 \x - \xo 18:28 \xt Matyu 27:1-2,11-14; Make 15:1-5; Luku 23:1-5\x*Yongama wamba Juumanya yanda singi dupame Kaeyapasa yakinatala, Jisasa lanyoo gapomanenya anda andake dokonya peami. Dokaita kaimala napitamopa, Pasopa nee doko natamana latala, gapomane anda dokonya kolandala naeyami. \v 29 Dopa piaminopa Pailatame kamaka pyakalyetala dokaita lamaiyoo, “Nyakamame baa-kisa tenge aipale mende setapala, kotimi laanya laminao epelyamipi?” lea. \v 30 Dopa leamopa dokaitame yanu pyao, “Akali dakeme koo napingi-pyali doko, naimame baa emba dyaa naipumalina” leami. \v 31 Dokopa Pailatame dokaita lamaiyoo, “Nyakamame baa nyepala, nyakamanya loo dupanya-kaita baa kotimi lapa” lea. Dokopa Juu dupame baa lamaiyoo, “Gapomanenya loo dokome naimame endakali mende pyao kumasalapape lapae nasingina” leami. \v 32 \x - \xo 18:32 \xt Jone 3:14; 12:32\x*Dopa leami dokome, Jisasame baa dopa pyoo kumatona\f + \fr 18:32 \fq Dopa pyoo kumatona \ft latae kalyamo doko, Roma tange dupame baa poko itanya pyao yukutami doko lao latae kalyamo. Juu dupame poko itanya pyao yukuala naengema.\f* lao wamba pii lea doko angi jalanya pia. \p \v 33 Pailata baa dee baanya andaka kolandatala, Jisasa epena latala lamaiyoo, “Emba Juumanya Kiŋi dokope?” lea. \v 34 Dopa leamopa Jisasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, \wj “Embame lelyeno doko, emba tangeme masoo lelyepe, pande endakali mendapuame namba dokona lao langiminopa lelyepe?”\wj* lea. \v 35 Dokopa Pailatame yanu pyao, “Namba Juu mendepe? Emba tatapi, prisa mupapi, dupame emba namba dyaa ipamino doko, embame aipa pipipi?” lea. \v 36 Dopa leamopa Jisasame yanu pyao, \wj “Nambanya kingdom doko isa yuu dakenya-tae daa. Nambanya kingdom doko isa yuu dakenya-tae-pyali doko, Juu dupanya kinginya namba namaina lao, nambanya kalai akali dupame yanda pimili. Dopaka doko, nambanya kingdom doko isa yuu dakenya-tae daana”\wj* lea. \v 37 Dokopa Pailatame baa lamaiyoo, “Dopa-tamo doko, emba kiŋipi?” lea. Dokopa Jisasame yanu pyao, \wj “Embame namba kiŋi lelyeno. Namba endangimi mandeamopa isa yuu dakenya epeo doko, kiningi pii doko lao panalanya epeo. Kiningi pii dokonya katengema endakali dupame nambanya pii doko singimana”\wj* lea. \v 38 Dokopa Pailatame baa lamaiyoo, “Kiningi pii doko akipi?” lea. \s1 Jisasa Poko Itanya Pyao Yukuina Leamino Doko \p Dopa latala Pailata baa dee kamaka pyakalyetala Juu dupa lamaiyoo, “Nambame akali dake-kisa tenge mende kandao nanyilyo. \v 39 \x - \xo 18:39 \xt Matyu 27:15-31; Make 15:6-20; Luku 23:13-25\x*Dopaka doko, nyakamanya mana singili pyoo, Pasopa gii dokonya nambame akali anjetae dupanya mende mokata pyekenge. Dopa pingili pyoo, nambame Juumanya Kiŋi doko mokokapili lao nyakamame masilyamipi?” lea. \v 40 Dokopa endakali dupa pitakame puu lao, lao pituu, “Akali doko daana, Barabasa mokoka” leami. (Barabasa doko pake nao makongao paenge akali mende.) \c 19 \p \v 1 Dokopa Pailatame Jisasa pina leamopa, amii dupame Jisasa nyepala konjame piami. \v 2 \x - \xo 19:2 \xt Matyu 27:27-31; Make 15:16-20\x*Dopa petala amii dupame kende nenge-nenge katapae mende nyoo makipu petala, Jisasanya aiyombanya pisakamaiyami. Dopa petala yonge pee kala pepolo mende pyakamaiyami. \v 3 Petakamai dokaitame lao pituu, “Juumanya Kiŋi doko, emba auu pyoo katape” latala, lenge-lyaapinya kingi kapeme toka lao nyepa piami. \v 4 Dopa peteaminopa Pailata deaka kamaka pyakalyetala dokaita lamaiyoo, “Nambame baa-kisa tenge mende kandao nanyelene-lamo lao, nyakamame kanjepale latala baa laminao kamaka epelyona” lea. \v 5 Dopa lateamopa, Jisasanya aiyombanya kende nenge-nenge katapae mende makipu petala pisakamaiyami dokopa, yonge pee kala pepolo dokopa, dolapo petae baa kamaka pyakalyia. Dokopa Pailatame dokaita lamaiyoo, “Akali doko dakena kanjepa!” lea. \v 6 Dokopa prisa mupapi, Juumanya yanda singipi, dupame Jisasa kandatala puu lao, lao pituu, “Baa pyao yuku! Baa pyao yuku!” leami. Dopa leaminopa Pailatame dokaita lamaiyoo, “Nambame baa-kisa tenge mende kandao nanyilyona, nyakamame baa nyepala pyao yukulapa” lea. \v 7 Dopa leamopa Juu dupame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Naimanya loo mende singi. Akali dakeme baa Gote Ikiningi kalyona lapumu dokonya, naimanya loo dokome lapae singili pyoo baa pyao kumasepengena” leami. \fig Kende nenge-nenge katapae mende makipu petae doko Jisasanya aiyombanya pisetae kalyamo. (Jone 19:2)|alt="Jesus portrait (head) with crown of thorns" src="LB00321B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="19:2" \fig* \p \v 8 Pii leami doko Pailatame sepala baa etete paka kaeya. \v 9 Paka kaeyapala baame Jisasa laminao deaka andaka kolandatala baa lamaiyoo, “Emba anja tangepe?” lea. Dopa leamopa Jisasame yanu pyao pii mende lamaiya naeya. \v 10 Dokopa Pailatame baa lamaiyoo, “Embame pii mende namba langya naelyepe? Emba pyao yukupenge dokopa, mokapenge dokopa, dolaponya yakana lapenge kyeto doko namba-kisa singina lao masala naelyepe?” lea. \v 11 Dopa leamopa Jisasame yanu pyao, \wj “Yakana lapenge kyeto doko Akali Ketae Katenge dokome emba nandiali doko, embanya kyeto dokome namba mende napipili. Dopana, namba anjoo emba dyomo akali dokome emba ita minao koo etete andake mende pyomona”\wj* lea. \v 12 Dopa lea gii dokonya pituu, Pailatame baa mokalanya kaitini kutia. Dopa piamopa Juu dupame puu lao, lao pituu, “Embame akali dake mokateno doko, emba Roma tange gapomane andake Sisa dokonya mona setenge daa! Endakali mendeme baa tange kiŋi kalyona lelyamo doko Sisa dokonya yandapipi jilyamosa pingina” leami. \p \v 13 Dopa leamino doko Pailatame sepala, Jisasa laminao kamaka pyakalyetala, Kana Patame Semene Minatae, Ibru pii lao Gabata lengema dokonya kote singi toko dokonya baa pao petea. \v 14 (Gii doko Pasopa nee depa lenge gii dokonya 12 kilokopi mendenya.) Dokopa Pailatame Juu dupa lamaiyoo, “Dake nyakamanya kiŋi dokona kanjepa” lea. \v 15 Dopa leamopa dokaitame puu lao, lao pituu, “Baa kamalya nyoo pyakalyalapa! Nyoo pyakalyetala pyao yukulapa!” leami. Dokopa Pailatame dokaita lamaiyoo, “Nambame nyakamanya kiŋi doko pyao yukuwape?” lea. Dopa leamopa prisa mupa dupame yanu pyao, “Naimanya kiŋi waka mende nakatenge. Sisa doko iki naimanya kiŋi katengena” leami. \v 16 Dopa leaminosa Jisasa pyao yukuina lao Pailatame amii dupanya kinginya maiya. \s1 Jisasa Baa Poko Itanya Pyao Yukuiyamino Doko \p Maitiamopa amii dupame Jisasa laminao peami. \v 17 \x - \xo 19:17 \xt Matyu 27:32-44; Make 15:21-32; Luku 23:26-43\x*Laminao peaminopa, Jisasame poko ita baa yukutae katapenge doko tange soo yuu Matena Kuli lenge dokonya pea. (Matena Kuli doko Ibru pii lao Gologota lengema.) \v 18 Yuu dokonya Jisasa pyao yukutala, akali lapoma apata baa-pipa pyao yukuiyamiaka. Mende doko baanya kingi tolaetena yukutala, mende doko baanya kingi koeyatena yukuiyami. \v 19 “Jisasa Nasarete Tange, Juu Dupanya Kiŋi Dokona” lao, Pailatame pepa pyatae doko Jisasanya poko ita ketae dokonya yukuiyami. \v 20 Pepa doko Ibru piipi, Giriki piipi, Latene piipi lao pepa pyanya katea. Jisasa pyao yukutae katea panda doko Jerusalema tengesa dokonyana, Juu longome pepa pyatae katea doko itaki pyao kandeami. \v 21 Dokopa Juu dupanya prisa mupa dupame Pailata lamaiyoo, “Baa Juu dupanya kiŋina lao embame pepa pyalene-lamo doko kaeyapala, baa tangeme Juu dupanya kiŋina lapyana lao pepa pyaa” leami. \v 22 Dokopa Pailatame yanu pyao, “Pepa nambame pyalo doko alo napyapona” lea. \p \v 23 Amii dupame Jisasa pyao yukutala, baanya yonge pee dupa malu kitomende pyatala, amii dupa malu mendai-mendai lao nyiami. Baanya yonge pee isa pingi doko, piyoko lapae tambuala naenge mende. \v 24 \x - \xo 19:24 \xt Sam 22:18\x*Dopa petae dokonyana, amii dupame nyakama-lapo lao pituu, “Naimame yonge pee dake kanguala naenya, apimi nyilyape lao kandamana laki pyama” leami. Dopa piami dokome, Gotenya pii pepa pyapae singi dokonya, “Nambanya yonge pee dupa dokaita mokosoo nyiami. Nambanya yonge pee dupa dokaita mokosoo nyalanya laki piamina” lapae singi doko angi jia. \p \v 25 Jisasa poko itanya yukutae katea tengesa dosa baanya endangi dokopi, endanginya kakingi dokopi, Kolopasa etanenge Maria dokopi, Magadala tange Maria dokopi, dutupa kateami. \v 26 Jisasame baanya endangi dokopa, baanya disaipolo mona setenge dokopa, dolapo tengesa dosa kateambino kandatala, baanya endangi lamaiyoo, \wj “Enda, wane doko indupa embanya ikiningina”\wj* lea. \v 27 Dopa latala baanya disaipolo mona setenge doko lamaiyoo, \wj “Enda doko indupa embanya endangina”\wj* lea. Gii dokonya pituu, disaipolo dokome enda doko isalanya andaka laminao pea. \s1 Jisasa Kumiamo Doko \p \v 28 \x - \xo 19:28 \xt Matyu 27:45-56; Make 15:33-41; Luku 23:44-49\x*\x - \xo 19:28 \xt Sam 22:15; 69:21\x*Dokopa Jisasame baanya kalai pipenge dutupa pitaka pyoo etapelyo lao kandatala, Gotenya pii pepa pyapae singi doko angi jina lao, baame lao pituu: \wj “Namba endaki nanu pyumuna”\wj* lea. \v 29 Dokopa, penge mendenya waene kaa pipae tumbatae dosa sia mendenya dokaitame koma jepae mende pyandao waene kaa pipaeme tumbasetala, isope itange mendenya tuku petala, Jisasa nena lao makapusiami. \v 30 Dopa piaminopa, Jisasame waene kaa pipae doko napala lao pituu, \wj “Nambanya kalai pipenge dupa pitaka pyoo etapelyona”\wj* lea. Dopa latala baanya mange doko tukunatala, baanya imambu doko yakinea. \s1 Jisasanya Patali Dokonya Kapu Kateamino Doko \p \v 31 Yuu gii mende doko Sambata gii andake mende ipupenge dokonya, Sambata doko depa lapenge gii palea. Sambata gii dokopa akali dutupanya yonge dupa poko itanya yukutae nakatena, moko pyao lakapala kondao isa nyemana lao Juumanya isingi akali dupame Pailata tee leami. \v 32 Dokopa amii dupa ipupala, Jisasa-pipa apata pyao yukuiyami akali dolaponya wambao dokonya moko dolapo pyao lakapala, mende dokonya moko dolapo pyao lakeami. \v 33 Dopa petala, Jisasa yukutae katea dokonya ipupala kandeaminopa, baa wamba kumatala sianya, baanya moko dolapo pyao lakala naeyami. \v 34 Dokopa amii mendeme Jisasanya patali dokonya yandateme kapu katao nyia. Kapu katao yukunyulu pia dokonya-kaita taeyokopa endakipa lyia. \v 35 Dopa piamopa kandea akali dokome dopa piana lao panao pepa pilyamo. Baanya pii panao pepa pilyamo doko kiningi. Baame pii lelyamo doko kiningi lelyona lao baame masilyamo. Baanya pii doko kiningina lao nyakamame masalapale lao pepa dake pilyamo. \v 36 \x - \xo 19:36 \xt Eks 12:46; Nambaa 9:12; Sam 34:20\x*Jisasanya kuli pyao lakala naeyami dokome, “Baanya kuli mendaipi mende pyao lakala naeyatamina” lao Gotenya pii pepa pyapae singi doko angi jia. \v 37 \x - \xo 19:37 \xt Sak 12:10; Rev 1:7\x*Gotenya pii pepa pyapae singi dokonya mendeme lao pituu, “Dokaitame kapu katao piami akali doko kandao katatamina” lapae singi doko angi jiaka. \s1 Jisasa Malu Piambino Doko \p \v 38 \x - \xo 19:38 \xt Matyu 27:57-61; Make 15:42-47; Luku 23:50-56\x*Arimatia tange Josepe lenge doko baa Jisasanya disaipoloaka doko, Juu dupa paka kaeyapala, yalo pyoo Jisasa watao paeya. Akali dokome Jisasanya yonge doko dina lao Pailata tee leamopa Pailatame nyina lea. Dokopa Josepeme Jisasanya yonge doko kondao nyala pea. \v 39 \x - \xo 19:39 \xt Jone 3:1-2\x*Dokopa Nikodimasa lenge, kuka mendenya wamba Jisasa petea dokonya pea akali dokome wele tunduma pipaepi, aloa ipangepimi wasepae, 35 kiloapi mende soo, Jisasanya yonge doko nyala peaka. \v 40 Akali dolapome Jisasanya yonge doko nyepala, Juu dupame endakali malu pyaanya depa lengemali pyoo, tunduma pingi dupame kai pyatala lapalapa kyeo lapae mendapuame yaki piambi. \v 41 Jisasa pyao yukuiyami panda dosa ee mende sia. Ee dokonya kananda tumbyepae enenge mende sia. Kananda dokonya endakali mende wamba malu napiami. \v 42 Juumanya Sambata depa lenge gii doko paleamosa, malu pipenge kananda tumbyepae tengesa sia dokonya akali dolapome Jisasanya yonge doko nyoo seteambi. \c 20 \s1 Jisasa Malunya Sakateamo Doko \p \v 1 \x - \xo 20:1 \xt Matyu 28:1-8; Make 16:1-8; Luku 24:1-12\x*Sande yongama wamba utu dokonya, Maria Magadala tange doko Jisasa malu doko kanja pea. Pupala kandeamopa, malu kambu dokonya kaname piti petae doko nyoo kapya latae siamo kandea. \v 2 Kandatala baa alo pyao pao Saimone Pitapa, disaipolo mende Jisasanya mona setenge dokopa, dolapo lamaiyoo, “Kamongo doko malunya lopao nyalamini-lamo doko, nyoo anja setalamipi lao naimame masala naelyamanona” lea. \v 3 Dopa lateamopa Pitapa, disaipolo mende dokopa, dolapo sakatatala malu dokonya peambi. \v 4 Disaipolo dolapo alo pyao malu dokonya tole peambinopa, disaipolo mende dokome Pita nyoo maita pyatala, baa wambao malu dokonya pyakamea. \v 5 Pyakamatala baa angi kolandala naenya elyo pyao kandeamopa, lapalapa kyeo lapae dupa tata lapae sia. \v 6 Saimone Pita maitanya epea ipao malu dokonya andakote kolandatala kandeamopa, lapalapa kyeo lapae dupa tata lapae sia. \v 7 Lapalapa kepapae mende Jisasanya aiyomba yaki pyakamaiyami doko lapalapa yangi dupa-pipa pyasoo nasia. Doko waka mendasa lakapae sia. \v 8 Dokopa disaipolo mende malunya wambao pea dokome apata malunya kolandao kandatala, kiningi Jisasa baa sakatalame-lamo lao masia. \v 9 (Jisasa baa kumapala sakatapengena lao Gotenya pii pepa pyapae singi dupa disaipolo dolapome gii dokopa masala naeyambi.) \v 10 Dopa petala disaipolo dolapo nyakambanya andaka pilyiambi. \fig Disaipolo mende dokome Jisasanya malu doko elyo pyao kandelyamo. (Jone 20:4-5)|alt="man looking at tomb" src="LB00329B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="20:4-5" \fig* \s1 Maria Magadala Tange Dokome Kandena Lao Paneamo Doko \p \v 11 \x - \xo 20:11 \xt Matyu 28:9-10; Make 16:9-11\x*Dokopa akali dolapo pilyiambinopa, Maria baa malu kambu dosa kamaka ee lao katea. Ee lao katao pongatala malunya elyo pyao kandea. \v 12 Kandeamopa, enjele lapoma yonge pee kyeo lapae pingi mendalapo peteambino kandea. Mende doko Jisasanya aiyomba seteami panda dokonya peteamopa, mende doko moko seteami panda dokonya petea. \v 13 Dokopa enjele dolapome Maria lamaiyoo, “Enda, emba aipuma ee lelyepe?” leambi. Dokopa baame enjele dolapo lamaiyoo, “Nambanya Kamongonya yonge doko nyalamini-lamo doko, nyoo anja setalamipi lao namba masala naelyona” lea. \v 14 Dopa latala, baa kapilyetala Jisasa kateamo kandea. Dopaka doko, akali doko Jisasa-lamo lao nakandea. \v 15 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Enda, emba aipuma ee lelye? Emba api kutilyipi?”\wj* lea. Dopa leamopa, akali doko ee isingi doko-lamo lao masetala Mariame baa lamaiyoo, “Akali Andake, embame akali dokonya yonge doko nyoo mendasa setateno doko, nambame baanya yonge doko nyoo patoo, embame dosa setalona lao namba langipoko” lea. \v 16 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Maria!”\wj* lea. Dokopa Mariame Jisasa enomba maitala lao pituu, “Rabonai!” lea. (Rabonai dokonya tenge doko, Mana lenge.) \v 17 Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Nambanya Takange doko katenge ulunya patala naelyona, embame namba minatae sala naenya, emba pupala nambanya kaiminingi dupa lamaiyoo, ‘Nambanya Takange doko, nyakamanya Takangeaka, nambanya Gote doko, nyakamanya Goteaka doko katenge ulunya pelyo’ lelyamona lao lamaiyakala puu”\wj* lea. \v 18 Dokopa Maria Magadala tange doko pupala, Kamongo kanjona lao disaipolo dupa lamaiya. Dopa latala, Jisasame pii lamaina lea dutupa dokaita lamaiya. \s1 Disaipolo Dupame Kandena Lao Paneamo Doko \p \v 19 \x - \xo 20:19 \xt Matyu 28:16-20; Make 16:14-18; Luku 24:36-49\x*Sande dokonya niki landa piamopa disaipolo dupa kambu pyatae peteami. Juu dupa paka kaeyapala, kaitini dupa loko pyanyetala peteami. Peteami kaina dokonya Jisasa ipao kalyu pia. Kalyu petala dokaita lamaiyoo, \wj “Nyakama mona yaepao pilyepape”\wj* lea. \v 20 Dopa latala baanya kingi kombepi, patali kombepi, dupa disaipolo dupame kandena lea. Dokopa disaipolo dupame baa Kamongo doko-lamo lao kandatala auu kaeyami. \v 21 Dokopa Jisasame dokaita dee lamaiyoo, \wj “Nyakama mona yaepao pilyepape. Takangeme namba puu lea dopaka pyoo, nambame nyakama pupa lelyona”\wj* lea. \v 22 Dopa latala baame dokaita-kisa poo lanya pisetala lamaiyoo, \wj “Oli Spirita doko nyakama nyalapa.\wj* \v 23 \x - \xo 20:23 \xt Matyu 16:19; 18:18\x*\wj Nyakamame endakali mendenya koo dupa kame sakamaitamino doko, koo dupa kame setaeyaka katata. Nyakamame endakali mendenya koo dupa pyakilyina kaeyatamino doko, pyakilyetaeyaka katatana”\wj* lea. \s1 Tomasame Jisasanya Kombe Dupa Kandatala Tungi Piamo Doko \p \v 24 Jisasa epea dokopa, 12 disaipolo dutupanya Tomasa, kenge mende Pakao Mandipae lenge doko disaipolo dupa-pipa napeteami. \v 25 Maitakao Tomasa epeamopa disaipolo yangi dupame baa lamaiyoo, “Naimame Kamongo kanjemanona” leami. Dokopa baame dokaita lamaiyoo, “Baanya kinginya ŋili kombe dupa nambame kandatala, nambanya kingi kondeme dupa minao, baanya patali doko nambanya kingi kondeme minaowaka napito doko, nambame kiningi-lumu lao masala naeyatona” lea. \p \v 26 Yuu gii tukulapo pateamopa, Jisasanya disaipolo dupa andakote peteami. Gii dokopa Tomasa apata peteami. Anda kaitini dupa loko pyanyetae kateaka doko, Jisasa ipao dokaitanya kaina dokonya kalyu petala lao pituu, \wj “Nyakama mona yaepao pilyepape”\wj* lea. \v 27 Dopa latala baame Tomasa lamaiyoo, \wj “Embanya kingi kondeme nambanya kinginya kombe dupa minao kanda. Embanya kingimi nambanya patali kombe doko mina. Minatala embame kiningina lao masepe. Sambona lao masala naeyape”\wj* lea. \v 28 Dokopa Tomasame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Emba nambanya Kamongo, nambanya Gote dokona” lea. \v 29 Dopa leamopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame kandelyeno dokonya namba tungi pilyipi? Namba nakandao tungi pilyamino endakali dupa Goteme auu pisetae kalyaminona”\wj* lea. \s1 Buku Dake Piamo Dokonya Tenge Doko \p \v 30 Jisasame baanya disaipolo dupanya enombanya mirakolo longo mendapu pia dupa pitaka buku dakenya pepa pyapae nasilyamo. \v 31 Dopaka doko, Jisasa doko Gote Ikiningi Kraisa doko-lamo lao nyakamame baa tungi pyatala, baanya kenge dokonya lete katenge doko nyetaminopa lao, mirakolo datupa pepa dakenya pyapae silyamo. \c 21 \s1 Disaipolo Kalangeme Jisasa Kandena Lao Paneamo Doko \p \v 1 Maitakao Taibiriasa pete lemba dokonya disaipolo dupame dee kandena lao Jisasa baa dapa pyoo panea. \v 2 Saimone Pitapi, Tomasa kenge mende Pakao Mandipae lenge dokopi, Galali yuu dokonya taono Kena tange Nataniele lenge dokopi, Sebedi ikiningi dolapopi, Jisasanya disaipolo dupanya mendalapopi, dutupa tole kateami. \v 3 \x - \xo 21:3 \xt Luku 5:5\x*Dokopa Saimone Pitame disaipolo yangi dutupa lamaiyoo, “Namba pisa nyala pelyona” lea. Dopa leamopa disaipolo dutupame baa lamaiyoo, “Naima apata mua” leami. Dopa latala, dutupa sipi dokonya pupae pyakalyetala peami. Dopaka doko, kuka gii dokonya pisa mende nyala naeyami. \p \v 4 Yuu yongeamopa, Jisasa baa endaki pete lemba dokonya katea. Dokopa disaipolo dupame doko Jisasa-lamo lao nakandeami. \v 5 Dokopa Jisasame wii lao disaipolo dutupa lamaiyoo, \wj “Wane paluma, napenge pisa mendatupa nyakamame nyalamipi?”\wj* lea. Dopa leamopa disaipolo dutupame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Nanyalamanona” leami. \v 6 \x - \xo 21:6 \xt Luku 5:6\x*Dopa leaminopa baame dutupa lamaiyoo, \wj “Nyakamame sipi dokonya kingi tolaetena umbene doko endakinya pyandataminopa pisa nyalaminona pyandalapa”\wj* lea. Dokopa umbene doko endakinya pyandeaminopa, pisa longome umbene doko tumbia dokome, pyalya lao nyoo sipinya setapenge nanjia. \v 7 Dokopa Jisasanya mona setenge disaipolo dokome Pita lamaiyoo, “Baa Kamongo doko-lamona” lea. “Baa Kamongo doko-lamona” lea doko Saimone Pitame sepala, baanya yonge pee kisa pingi lyokanya setea doko nyoo petala, endaki pete dokonya mangau lea. \v 8 Dopaka doko, disaipolo yangi dutupame sipi yakane dokonya pituu kandeaminopa, endaki lemba doko londati nasia. Tengesa 100 mita joo siamosa, dutupame pisa paleta umbene doko pyalya lao endaki pete dokonya lembasa peami. \p \v 9 Endaki lemba dokonya pupala kandeaminopa, itate tao langa sia dokonya pisa mende yangatae kateamopa, breta mendatupa dosa sia. \v 10 Dokopa Jisasame dokaita lamaiyoo, \wj “Pisa epapu nyalamino dupanya mendatupa nyoo ipupa”\wj* lea. \v 11 Dopa lateamopa Saimone Pita sipi dokonya pyakalyetala, pisa paleta umbene doko pyalya lao nyoo lembasa ipupala kandeamopa, pisa andake 153 palea. Paleamopa umbene doko tumbiaka doko, umbene doko lapyala naeya. \v 12 Dokopa Jisasame disaipolo dutupa lamaiyoo, \wj “Nee nala ipupa”\wj* lea. Dopa leamopa disaipolo dutupame baa Kamongo doko-lamo lao kandatala, dutupanya mendeme, “Emba apipi?” lao tipa pyaanya paka kaeyami. \v 13 Dokopa Jisasa ipupala breta doko nyoo dutupa maitala, pisa doko dopaka pyoo nyoo maiya. \v 14 Jisasa baa malunya sakatatala, baanya disaipolo dupame kandena lao dakeme paa tepo pyoo panea. \fig Endaki pete lemba dokonya Jisasame baanya disaipolo dupanya pisa yangakamailyamo. (Jone 21:9)|alt="disciples with Jesus cooking fish over fire" src="LB00330B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="21:9" \fig* \s1 Sipisipi Dupa Setao Katakape Leamo Doko \p \v 15 Nee nao etapala Jisasame Saimone Pita lamaiyoo, \wj “Jona ikiningi Saimone, datupame namba auu kaengema doko ita minao embame namba moname kiningi auu kaelyepe?”\wj* lea. Dopa leamopa Pitame baa lamaiyoo, “Kamongo, nambame emba kiningi auu kaelyopa embame kandengena” lea. Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame nambanya sipisipi ŋaŋa dupa nee maiyakape”\wj* lea. \v 16 Dopa latala paa lapo pyoo baame Pita lamaiyoo, \wj “Jona ikiningi Saimone, embame namba moname kiningi auu kaelyepe?”\wj* lea. Dopa leamopa Pitame baa lamaiyoo, “Kamongo, nambame emba kiningi auu kaelyopa embame kandengena” lea. Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame nambanya sipisipi dupa auu pyoo setao katakape”\wj* lea. \v 17 Dopa latala paa tepo pyoo baame Pita lamaiyoo, \wj “Jona ikiningi Saimone, embame namba auu kaelyepe?”\wj* lea. \wj “Embame namba auu kaelyepe?”\wj* lao paa tepo pyoo Jisasame tipa piamosa, Pita baa mona kenda kaeyapala Jisasa lamaiyoo, “Kamongo, embame dupa pitaka kandenge dokome, nambame emba kiningi auu kaelyopa embame kandengena” lea. Dokopa Jisasame baa lamaiyoo, \wj “Embame nambanya sipisipi dupa nee maiyakape.\wj* \v 18 \wj Nambame emba etete kiningi langilyo: Wamba emba wane kole kateeno dokopa, emba tange yonge pee dupa nyoo petala, patoo lao masiino dupanya pee. Dopaka doko, emba lyanga jete gii dokopa, embanya kingi dolapo tinokotenopa, endakali waka mendeme embanya yonge pee doko nyoo petakala, emba napatoo lao masete panda dokonya laminao patana”\wj* lea. \v 19 Dopa lea dokome Pita dopa pyoo kumapala, Gotenya kenge doko minalyetana lao makande pyoo lea. Pii dutupa latala Jisasame Pita lamaiyoo, \wj “Emba namba watao ipu”\wj* lea. \s1 Jisasanya Disaipolo Mona Setenge Dokome Etao Pepa Piamo Dutupa \p \v 20 \x - \xo 21:20 \xt Jone 13:25\x*Wamba nee nao peteami gii dokopa, Jisasanya mona setenge disaipolo doko Jisasa-kisa semai latae pituu, “Kamongo, emba apimi yandapipi dupanya kinginya maiyepepe” lea disaipolo dokome Jisasapa Pitapa dolapo watao epeamopa, Pitame kapilyetala kandea. \v 21 Kandatala Pitame Jisasa lamaiyoo, “Kamongo, akali dake aipa pitape?” lea. \v 22 Dokopa Jisasame Pita lamaiyoo, \wj “Nambanya auu kaengeme baa lenge tao katao, namba dee ipato gii dokonya tuu latana lao masoto doko embanya kalai mende daana, emba namba watao ipu”\wj* lea. \v 23 Dopa leamosa, disaipolo doko kumala naeyata-lamona lao pii doko Kristene kaiminingi dupanya kainanya lao taeyami. Dopaka doko, disaipolo doko kumala naeyatana lao Jisasame baa lamaiya naeya. \wj “Nambanya auu kaengeme baa lenge tao katao, namba dee ipato gii dokonya tuu latana lao masoto doko embanya kalai mende daana”\wj* lao baa lamaiya. \p \v 24 Pia dupa pitaka disaipolo pepa pia-lamo dakeme kandatala dopa piana lao panao baame pepa dake pia. Baame panao pepa pia dutupa kiningina lao naimame masilyamano. \p \v 25 Jisasame kalai longo mendapu apata piaka. Kalai piamo dupa pitaka mendai-mendai lao bukunya pepa piamili doko, buku eteteaka longo-waka simupa, isa yuu dakenya setapenge panda nasipyalina lao nambame masilyo. \d Doko kiningi.