\id ACT - Enga New Testament (2023 Edition) \h Aposole \toc1 Aposole Dupame Kalai Piamino Dupa \toc2 Aposole \toc3 Ap \mt1 APOSOLE \mt2 DUPAME KALAI PIAMINO DUPA \c 1 \s1 Oli Spirita Doko Epena Latona Leamo Doko \p \v 1-2 \x - \xo 1:1-2 \xt Luku 1:1-4\x*Kaimii Tiopilusa, Jisasame tee pyao kalai pia dokonya pituu, baanya aposole yapao nyepae dupa dopa pyoo katena lao Oli Spirita doko-kisa lamaitiamopa Goteme baa kaiti-kisa lanyoo pea gii dokonya tuu lao, Jisasame kalai piapi, mana leapi, dupanya lao nambame buku wambao dokonya pepa pio. \v 3 Jisasa baa tanda nao kumapala, baa kiningi sakatao lete kalyona lao baanya aposole dupame kandena lao, kaitini longo mendapuanya-kaita yuu gii 40 dutupanya aposole dupa kateami dokonya ipatapu, Gotenya kingdom dokonya lao pii lamaita pia. \v 4-5 \x - \xo 1:4-5 \xt Matyu 3:11; Make 1:8; Luku 3:16; 24:49; Jone 1:33\x*Jisasa baanya disaipolo dupa-pipa katea dokopa, baanya Takangeme mende ditona lea doko nyakama ditana, Jerusalema yakinala naeyao malisoo kalyepape latala lao pituu, \wj “Joneme endakali dupa endakimi kaimbu pyakamaiya. Dopaka doko, gii kuki mendatupa patatamopa, Oli Spiritame nyakama kaimbu pyakatana lao nambame nyakama langiopa siamina”\wj* lea. \s1 Jisasa Kaiti-Kisa Peamo Doko \p \v 6 Dokopa disaipolo dupa Jisasa-pipa tole katao baa tipa pyoo, “Kamongo, embame indupa gii dakepa, Israelemanya kingdom doko tange isina lao nyoo maiyakamaitipi?” leami. \v 7 Dokopa baame dokaita lamaiyoo, \wj “Takange dokome gii mendapu baanya kyeto dokome setenge dupa gii dokopa ipatana lao nyakamame masoo nyepenge daa.\wj* \v 8 \x - \xo 1:8 \xt Matyu 28:19; Make 16:15; Luku 24:47-48\x*\wj Dopaka doko, Oli Spirita doko nyakama-kisa ipatamopa nyakama kyeto nyepala, Jerusalemapi, Judia yuu doko pitakanyapi, Samaria yuu doko pitakanyapi, yuu soo etengepi, dupanya pupala, nambanya lao pii lao panatamina”\wj* lea. \v 9 \x - \xo 1:9 \xt Make 16:19-20; Luku 24:50-53\x*Dokopa disaipolo dupame lengeme kandatae kateaminopa, baa lanyoo kaiti-kisa pea. Peamopa kopa mendeme baa sanga pia. \v 10 Sanga piamopa, dokaita kaiti-kisa kandalyetaeyaka kateaminopa, akali yonge pee kyeo lapae pingi mendalapo dosa kalyu piambi. \v 11 Kalyu petala dokaita lamaiyoo, “Nyakama akali Galali tange dupame aipuma kaiti-kisa kandalyetaeyaka kalyami? Jisasa doko lanyoo kaiti-kisa pumupa kanjamino, dopaka pyoo baa ipatana” leambi. \s1 Judasanya Panda Nyina Lao Matiasa Makande Leamino Doko \p \v 12 Dopa lateambinopa dokaita Olipimanda lenge dokonya katao Jerusalema pilyiami. Olipimanda doko Jerusalema tengesa singi. Olipimanda pituu Jerusalema pupenge doko, Sambatanya kaita paena lapae singi dopale. \v 13 \x - \xo 1:13 \xt Matyu 10:2-4; Make 3:16-19; Luku 6:14-16\x*Jerusalema pyakamatala anda namba pyoo petae ketae mendenya dokaita paliu kateami dokonya peami. Akali dutupa datupa: Pitapi, Jemesapi, Jonepi, Andruapi, Pilipapi, Tomasapi, Batalomyuapi, Matyuapi, Alopiusa ikiningi Jemesapi, Selote tata\f + \fr 1:13 \fq Selote tata \ft dokaita akali Juu dupanya mendapuame Roma gapomane dokome nyakama isala naena, tange isoo katamanana latala yanda pimaiyami akali dupa.\f* dokonya katenge Saimonepi, Jemesa ikiningi Judasapi, dutupa. \v 14 Akali dutupa mona mendai paliu, koteaka lao Goteme nisina lao tee lao loma soo peteami. Peteami dokonya enda mendapupi, Jisasa endangi Mariapi, Jisasanya kaiminingipi, dupa apata peteami. \p \v 15 Gii dutupanya kambu pyatae dokonya disaipolo 120 joapi mende peteami. Peteami kaina dokonya Pitame toeya katapala dapa lea: \v 16 \x - \xo 1:16 \xt Matyu 27:3-10\x*“Kaimii paluma, Jisasa anjala epeamino akali dokaita laminao epeamo akali Judasa doko lao, wamba Oli Spiritame Dapitanya kambunya pii mende lea-pyaana lao, Gotenya pii pepa pyapae singi dokonya singi doko angi jepenge jia. \v 17 Judasa doko naima aposole itaki pyapae dutupanya mende, kalai pilyamano dakenya baame apata pina lao makande lateana” lea. \v 18 (Judasa dokome koo kalai pia dokonya muni yole nyia dutupame yuu mende sambea. Yuu dokonya baa aiyombame pyakeamosa, kainanya toka latala, ingi dupa pitaka polao kamaka epea. \v 19 Atome doko Jerusalema katengema endakali dupa pitakame sepae dokonya, nyakamanya piimi yuu doko kenge Akeledama leami. Akeledama dokonya tenge doko Taeyoko Ee.) \v 20 \x - \xo 1:20 \xt Sam 69:25; 109:8\x*Pitame lao pituu, “Wee Buku dokonya dapa lao pepa pyapae silyamo: ‘Baanya anda dokonya akali mende kalya naeyatamopa, kua katenana’ lapae silyamo. Pii mende dapa lao pepa pyapae silyamoaka: ‘Akali waka mendeme baanya isingi kalai dokonya panda nyina’ lapae silyamo. \v 21-22 Dopa lapae silyamo dokonya, akali mendeme naima nisoo, Kamongo Jisasa malunya sakateana lao pii doko panao lao katapenge jilyamo. Akali doko, Joneme endakali dupanya kaimbu pyakamaiyoo kateamo gii dokonya pituu, Jisasa naima-pipa kateamanopa baa lanyoo kaiti-kisa peamo dokonya tuu lao, naima-pipa paeyamano akali dupanya mende katena lapengena” lea. \v 23 Dopa lateamopa dokaitame Josepe Basabasa, kenge mende Jasatusa lenge dokopa, Matiasa lenge dokopa, dolapo makande laanya yapao nyiami. \v 24-25 Dopa petala loma soo pituu, “Kamongo, embame endakali pitakanya mona kandenge. Judasame aposole kalai doko yakinatala, baa pupenge panda dokonya patea. Embame akali dalaponya mende Judasanya panda nyoo aposole kalai doko pina lao yapao nyepate doko embame naima-kisa panasepe” lao loma siami. \v 26 Dokaitame loma sepala, api-kisa kalyape lao kandamana latala kana pyasiaminopa, kana doko Matiasa-kisa ipao katea. Dopa pia dokome, baa 11 aposole dutupanya konda pia. \c 2 \s1 Oli Spirita Epeamo Doko \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xt Lep 23:15-21; Diut 16:9-11\x*Pendekosa\f + \fr 2:1 \ft Pasopa gii doko etapala yuu gii 50 patelyamopa, Juumanya nee mandyoo setengema gii doko kandao nyoo nee nengema gii doko kenge Pendekosa lenge.\f* gii doko epeamopa, disaipolo Jisasa tungi pingi dupa pitaka mona mendai paliu anda mendainya kambu pyao peteami. \v 2 Peteaminopa poo kyeto mende lengeli pyoo, kaiti-kisa katao mende lee mendai uu lao ipao anda doko pitaka tumbia. \v 3 Dokopa ita yuli, keke jepae mendapu pyakaeyalu petala, dokaita-kisa mendai-mendai lao peteami. \v 4 Endakali dokaita-kisa Oli Spirita doko tumbiamopa, Oli Spiritame maiyali pyoo dokaitame tee pyao pii tata waka dupa leami. \p \v 5 Gii dutupanya kantri dupa pitakanya tange, Gote mambo pingima Juu mendapu Jerusalema kateami. \v 6 Poo dokome uu leamo doko sepala, endakali dokaita ipao kambu piami. Dokopa endakali kambu piami dokaitanya pii lengemali pyoo disaipolo dupame leamino sepala, aipa petala lelyamipi lao endakali kambu piami dupa tatake kaeyami. \v 7 Endakali dokaita pitakame walu lao paka kaeyapala nyakama-lapo laloo pyoo, “Pii lelyamino dakaita Galali tange daa kandamuape? \v 8 Naima mandeami yuu dupanya pii lengeli pyoo dakaitame laminopa silyamano doko, aipa petala lelyami? \v 9 Naima Patia tangepi, Midia tangepi, Elame tangepi, Mesopotemia tangepi, Judia tangepi, Kapadosia tangepi, Pontusa tangepi, Esia tangepi, \v 10 Prisia tangepi, Pampilia tangepi, Ijipi tangepi, Libia dokonya Sairini makisa dosa tangepi, yuu dakenya tisa katenge Roma tangepi, Juupi, Juu dupanya lotuu mana miningipi, \v 11 Krita tangepi, Arabia tangepi, dupa kalyamano. Naimame simanopa, Gotenya kalai andake pia dupa naimanya pii lengeli pyoo lelyaminona” leami. \v 12 Doko aipa pilyape lao tatake kaeyao walu latala, nyakama-lapo laloo pyoo, “Dakenya tenge doko aki palelyape?” leami. \v 13 Dopa leaminopa akali yangimi lamba lao, “Endakali dokaita waene enenge longo nalamini-lamona” leami. \fig Pendekosa Gii Dokopa Endakali Ipao Kateamino Dupanya Yuu Dupa (Ap 2:5-11)|alt="Pentecost Map" src="enq_GPS_Pentecost B&W_ID.tif" size="col" copy="SIL" ref="2:5-11" \fig* \s1 Pendekosa Gii Dokonya Pitame Pii Leamo Doko \p \v 14 Dokopa Pita baa 11 aposole dutupa-pipa katapala, puu lao endakali dupa lamaiyoo, “Pilyamo dupa pitakanya tenge dupa masalapale nambame langitoo, nyakama akali Judia tangepi, Jerusalema dakenya katengepi, dupa pitakame nambanya pii dupa auu pyoo salapape. \v 15 Endakali dakaita kyakelyaminona lao nyakamame masilyaminoaka doko, kyakala naelyamino. Indupa yongama gii 9 kiloko lelyamo. \v 16-17 \x - \xo 2:16-17 \xt Joele 2:28-32\x*Goteme pii mende propeta Joele-kisa lea-pyaana lao pepa pyapae singi dokoaka pilyamo dake. Goteme Joele-kisa lao pituu, ‘Yuu gii etalanya pitamopa, nambanya Spirita doko endakali dupa pitaka-kisa kai lato. Dopa pitopa nyakamanya ikiningipi, wanengepi dupame propesi pii latami. Nyakamanya wane patange dupame lee manemaneme kandatami. Nyakamanya akali lyanga dupame kombeame kandatami. \v 18 Gii dokopa nambanya kalai endapi, kalai akalipi dupa-kisa apata nambanya Spirita doko kai latopa, dupame propesi pii latamiaka. \v 19 Dokopa nambame ketae kaitinya kalai paka pipae mendapu pito. Isa yuu dakenya kalai paka pipae datupa pitoaka: Taeyokopi, ita yulipi, itate kena kopa jepaepi, dupa epena lato. \v 20 Kamongonya gii andake tii pipae doko ene ipanya pitamopa, niki doko iminjetala, kana doko taeyoko pyoo kate pyata. \v 21 Gii dokopa Kamongome nisina lao baanya kenge doko latami endakali dupa pitaka Goteme pyoo nyetana’ lea-pyaa. \p \v 22 “Nyakama Israele dupame pii datupa salapape: Goteme nyakamanya kainanya kalai kyetopi, kalai paka pipaepi, mirakolopi, dupa Nasarete tange Jisasa doko-kisa piamo dokome, Jisasa baa akali dokona lao panasiamo doko nyakamame masilyamino. \v 23 Tanga pita kandenge Gote dokome dopa pitana lao masiali pyoo, nyakamame Jisasa anjiami. Dopa petala, nyakamame baa pyao kumasemana latala, loo yalenge akali mendapuanya kinginya maiyaminopa, dupame baa pyao yukuiyami. \v 24 Dopa piaminoaka doko, kuminginya pupu lapae dokome kapa pao baa minatae nasepenge dokonyana, kumapala tanda nyingi dupanya nakatena lao Goteme baa malunya sakatasia. \v 25-26 \x - \xo 2:25-26 \xt Sam 16:8-11\x*Tenge dokonya Dapitame Jisasa lao dapa lea-pyaa: ‘Kamongo doko koteaka lao nambanya enomba dokonya kateamopa kandeo. Dopale mendeme namba walu lasala naena lao, baa nambanya kingi tolaetena kalyamo. Tenge dokonya, nambame baanya nisepae dupa nee kaeyao malisoo katao, nambanya mona andaka auu kaeyao, nambanya kambumi baa mambo pyao kalyo. \v 27 Embame nambanya lete katenge doko endakali kumapae dupa katengema panda dokonya sina lao kaeyala naeyate. Embanya Akali Makande Latae dokonya yonge doko malunya tamuatale lao kaeyala naeyateaka. \v 28 Embame lete katenge kaitini dupa namba laitaka petee. Emba koteaka lao namba-pipa katatambanopa, namba-kisa auu kaeyapae andake tumbatana’ Dapitame lea-pyaa. \p \v 29 “Kaimii paluma, naimanya yumbange Dapita kumiamopa, malu piami dokonya malu doko indupapi petae ae kalyamona lao nambame paka nakaeyao nyakama langilyo. \v 30 \x - \xo 2:30 \xt 2 Sml 7:12-13; Sam 132:11\x*Dapitanya mandipaenya mandipae Kraisa doko Dapitanya kiŋi toko dokonya pititamopa lao, Goteme baanya pii doko kyeto tasoo lea doko Dapitame masia-pyaa. Dapita baa propeta dokonyana, \v 31 dopa pitana lao wambao kandatala, Kraisa doko malunya sakatatana lao pii dutupa lea-pyaa. Kraisanya lete katenge doko endakali kumapae dupa katengema panda dokonya sina lao kaeyala naeyatamopa, baanya yonge doko malunya tamuala naeyatakana lea-pyaa. \v 32 Jisasa dokoaka Goteme malunya sakatasiamopa kandeama dupa pitakame lao panelyamano. \v 33 Goteme baanya kingi tolaetena katena lao Jisasa baa kaiti-kisa lanyoo pea. Dopa petala Takange Goteme Oli Spirita maitona lea doko Jisasame nyepala kai lamupa, indupa nyakamame kandaowaka, soaka pilyamino dake. \v 34 \x - \xo 2:34 \xt Sam 110:1\x*Dapita baa kaiti-kisa lanyoo napeaka doko, baame pii dake lea-pyaa: ‘Kamongome nambanya Kamongo doko lamaiyoo, “Emba nambanya kingi tolaetena piti. \v 35 Dokonya pititinopa, nambame embanya yandapipi dupa embanya moko setenge toko jina latona” leana’ lea-pyaa. \v 36 Nyakama Israele dupa pitakame pii dake auu pyoo sepala, kiningi-lumu lao masokondape pyoo masalapape: Nyakamame pyao yukuiyamino akali Jisasa doko, Goteme Kamongo katao, Kraisa katao pina leana” lea. \p \v 37 Pitame pii lea doko siaminopa, pii dokome endakali dupanya monanya pyao miniamosa, dokaitame Pitapi, aposole yangipi dupa lamaiyoo, “Kaimii paluma, naima aipa pimape?” leami. \v 38 Dopa leaminopa Pitame dokaita lamaiyoo, “Nyakama pitaka Oli Spirita doko Goteme mee ditamopa nyalapalena, nyakama mona kapilyetala nyakamanya koo dupa kunao nepekena, Jisasa Kraisanya kenge dokonya kaimbu nyalapa. \v 39 Goteme Oli Spirita doko ditona lao pii lanya setea doko nyakamapi, nyakamanya wanepi, yuu etete londati tangepi, naimanya Kamongo Gote dokome wii lao nyeta endakali dupa pitakanya lao lanya setea-pyaana” lea. \v 40 Pitame pii longo mendapuame endakali dupa mona sakatasoo lao panao, “Endakali koeyapae indupa palelyamino dupa-pipa nyakama apata koeyatamina, nyakamame dokaita wandyoo kalyepape” lao kyeto joo lea. \v 41 Baanya pii doko auu kaeyao siami dupa kaimbu nyiami. Yuu gii dokopa endakali tausene tepomapi mende Jisasa tungi pingi endakali dupanya konda piami. \v 42 Dopa petala, endakali dokaitame yakinala naeyao aposole dupa-kisa pii mana nyoo, mona setao katao, breta konjoo nao, loma soo, pyasoo kateami. \s1 Jisasa Tungi Pingi Endakali Dupanya Mana Dupa \p \v 43 Aposole dupame kalai paka pipaepi, mirakolopi, longo mendapu piaminopa kandatala, endakali dupa pitaka walu lao paka kaeyami. \v 44 \x - \xo 2:44 \xt Ap 4:32-35\x*Dokopa Jisasa tungi pingima endakali dupa pitaka koteaka lao kambu pyatapu, dokaitanya oapi dupa pitaka andange lao setao kateami. \v 45 Dopa pyoo katao, dokaitanya oapipi, yuupi dupa salimi latala muni nyiami dupa endakali daa jia dupa pitaka mokosoo maiyoo kateami. \v 46 Dokaita lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya koteaka lao ipao kambu pyatapu, andaka dupanya pupala breta konjoo nao, mona lapo napaliu, mona yaepao kateami. \v 47 Dopa pyoo katao dokaitame Gote mambo piaminopa, endakali dupa pitakame dokaita auu kaeyami. Kamongome koteaka lao endakali longo pyoo nyepa piamopa, dokaita siosa dokonya konda peta piami. \c 3 \s1 Akali Moko Takyepae Mende Pitame Auu Pyakamaiyamo Doko \p \v 1 Loma singi gii, alemandi 3 kiloko dokonya Pitapa, Jonepa lalyoo, lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya peambi. \v 2 Dokopa, akali mende endangimi mandea gii dokonya pituu, moko takyepae mende kamapu dokonya pisalanya soo epeami. Lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya pyakamelyami endakali dupa-kisa baame muni akipi tee lena lao, akali mendapuame baa lotuu anda nee nyetae lome kambu, Auu Pipae lenge dokonya koteaka lao soo ipao pisingima. \v 3 Akali dokome Pitapa, Jonepa lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya pyakamalanya piambino kandatala, muni dina lao tee lea. \v 4 Tee leamopa, Pitapa Jonepame akali doko kandatae sepala, Pitame lao pituu, “Embame nalimba kanda” lea. \v 5 Dokopa dolapome baa mende ditambinopa nyotoana lao masetala kandakondape pyoo kandatae sia. \v 6 Dokopa Pitame lao pituu, “Namba-kisa golopi, silipapi dupanya mende nasilyamo. Dopaka doko, namba-kisa mende silyamo doko emba ditoo: Nasarete tange Jisasa Kraisanya kenge dokonya emba sakatatala kaita puu” lea. \v 7 Dopa latala, akali dokonya kingi tolaetena minalyetala toeya katasulu piamopa, baanya mokopi, moko lengepi dupa kyeto jakamaiya. \v 8 Dopa piamopa, baa yapa sakatao toeya katapala, tee pyao kaita paeya. Baa akali dolapo-pipa lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya apata pao pituu, baame mangau lao Gote mambo pia. \v 9 Akali dokome Gote mambo pyao kaita peamopa, endakali dupa pitakame kandatala, \v 10 akali doko lotuu anda nee nyetae lome kambu, Auu Pipae lenge dokonya pitipala muni akipi tee lao petenge doko-lamo lao masiami. Baa-kisa petae epeamo doko kandatala, dokaita etete walu lao paka kaeyami. \s1 Lotuu Anda Nee Nyetae Kamapu Dokonya Katao Pitame Pii Leamo Doko \p \v 11 Akali moko auu pyakamaiya dokome Pitapa, Jonepa kii minatae katao peamopa, endakali dupa pitakame kandatala walu lao paka kaeyami. Dopa petala, lotuu anda nee nyetae dokonya veranda, Solomonenya lenge dokonya endakali dupa pitakame alo pyao kanja epeami. \v 12 Kanja epeamino doko Pitame kandatala endakali dupa lamaiyoo, “Nalimbanya kyetopi, Gotenya mana dokonya katengepi, mendeme akali dake kaita paena lambipi lao masetala, nyakama akali Israele dupame aipuma walu latala nalimba kandatae silyami? \v 13 \x - \xo 3:13 \xt Eks 3:6,15\x*Abraamepi, Aisakepi, Jekopepi, naimanya yumbangepi, dupanya Gote dokome baanya kalai akali Jisasa doko kenge andake maiya. Jisasa doko nyakamame anjoo Pailata maiyaminopa, baame mokatoo lao masia. Dopa lao masiamopa, Pailatanya enomba dokonya nyakamame Jisasa daa leami. \v 14 \x - \xo 3:14 \xt Matyu 27:15-23; Make 15:6-14; Luku 23:13-23; Jone 19:12-15\x*Dopa leami dokome, Gotenya Makande Latae, Akali Tolatae doko nyakamame daa leami. Dopa latala, akali pyao kumasingi mende mokokena lao Pailata tee leami. \v 15 Dopa latala, akali lete katengenya tenge doko nyakamame pyao kumasiami. Pyao kumasiamino akali doko Goteme malunya sakatasia. Sakatasia doko nalimbame lengeme kandatala dokonya lao, nalimbame lao panao kalyambano. \v 16 Nalimbame Jisasanya kenge doko tungi pyambu dokome, nyakamame kandengema akali dake Jisasanya kenge dokome auu pisalamo. Jisasa tungi pingi dokonya-kaita nyakama pitakanya enombanya akali dake auu pyaa-kao pyomo. \fig Lotuu anda nee nyetae dokonya veranda Solomonenya lenge doko (Ap 3:11)|alt="temple, Solomon's Porch" src="LB00248B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="3:11" \fig* \p \v 17 “Kaimii paluma, nyakamanya isingi akalipi, nyakamapimi Jisasa-kisa piamino doko, masala naeyao piamina lao nambame masilyo. \v 18 Dopaka doko, Kraisa doko tanda andake nyetana lao, wamba-waka Goteme baanya propeta dupa pitaka-kisa lealiaka pyoo angi jina lea. \v 19-20 Dopa piana, Goteme nyakamanya koo dupa kunao nepekena, nyakama mona kapilyetala, baa kalyamo dokonya pupape. Dokopa nyakama kyeto nyoo auu kaeyapae kalyepale lao, nyakamanya lao makande lekea Jisasa Kraisa doko epena latamopa, Kamongonya enomba dokonya katao baa ipata. \v 21 Goteme dupa pitaka enenge joo eteteaka auu pisotona lao, wamba-waka baanya propeta makande latae dupa pitaka-kisa pii lanya setea-pyaa. Dupa pitaka enenge jiseta gii doko malisoo, Kraisa baa kaiti-kisa katapenge. \v 22 \x - \xo 3:22 \xt Diut 18:15,18\x*Mosesame naimanya yumbange dupa lamaiyoo, ‘Naimanya Kamongo Goteme namba propeta makande leamoli pyoo, nyakamanya kaiminingi dupanya mende propeta makande lakata. Makande lakata akali dokome pii langita dupa pitaka nyakamame sakamaiyepape. \v 23 \x - \xo 3:23 \xt Diut 18:19\x*Propeta dokonya pii sakamaiya naeyatami endakali dupa pitaka Goteme baanya tata dupa-pipa nakatena lao pyao nepatana’ lea-pyaa. \v 24 Propeta Samuelepi, propeta maitakao kateamipi, dupame apata gii datupanya pilyamo dupa pitana lao leamiaka-pyaa. \v 25 \x - \xo 3:25 \xt Jen 22:18\x*Nyakama propeta dupanya mandipaenya mandipae dupa kalyamino. Goteme Abraame lamaiyoo, ‘Embanya mandipaenya mandipae mende-kisa yuunya akali tata palitami dupa pitaka nisepae nyetamina’ lea-pyaa. Goteme nyakama apata masetala, naimanya yumbange dupa-kisa pii doko lao yaki pinya setea-pyaa. \v 26 Nyakamanya koo dupanya nyakama mendai-mendai lao mona kapilyalapale lao Goteme nyakama nisetala, auu pisotopa lao baanya kalai akali Jisasa doko nyakama-kisa wambao epena leana” lea. \c 4 \s1 Pitapa Jonepa Kanjole Dupanya Enombanya Kateambino Doko \p \v 1 Pitapa Jonepame endakali dupa pii lamaiyoo kateambinopa, prisapi, lotuu anda nee nyetae dokonya yanda singi mupa dokopi, Sadyusipi dupa epeami. \v 2 Ipupala kandeaminopa, Pitapa Jonepame endakali dupa mana lamaiyoo, “Jisasa malunya sakateana, endakali dupa malunya sakatatamiakana” leambinosa, dokaita etete imbu kaeyami. \v 3 Imbu kaeyapala akali dolapo minatala anjiami. Dokopa yuu kuiyala peamosa, taita kotimi latamana latala anjetae palenge anda dokonya anjinya palyiami. \v 4 Dopaka doko, Pitanya pii siami dupanya endakali longome pii doko kiningina lao masetala, Jisasa tungi piami. Jisasa tungi piami akali dupanya kindi doko tausene yungipi mende jia. \p \v 5 Yuu gii mende dokonya Juu dupanya isingi akalipi, Juu dupanya akali angipi, Mosesanya loo mana nyepaepi, dupa Jerusalema kambu piami. \v 6 Kambu dokonya prisa mupa Anasapi, Kaeyapasapi, Jonepi, Alekesandapi, prisa mupa dokonya tata dupa pitakapi, dupa peteami. \v 7 Peteami kaina dokonya Pitapa Jonepa nyoo katasetala dokaitame tipa pyoo, “Kyeto aipale mendemepi, kenge aipale mendemepi, nyakambame dake pimbipi?” leami. \v 8-9 Dopa leaminopa, Pita-kisa Oli Spiritame tumbiamopa baame dokaita lamaiyoo, “Akali moko takyepae dake-kisa kalai epe mende pipya dokonya, nyakama Juu dupanya isingi akalipi, Israele dupanya akali angipi, dupame indupa nalimba nyoo katasetala, baa aipa petala auu pipyape lao tipa pilyamino doko, \v 10 nyakamapi, Israele dupa pitakamepi pii dake sepala masalapape: Nasarete tange Jisasa Kraisa, nyakamame poko itanya pyao yukuiyamino doko, Goteme malunya sakatasiamo dokonya kenge dokome akali dakenya moko dolapo auu petamupa, baa nyakamanya enombanya kalyamo. \v 11 \x - \xo 4:11 \xt Sam 118:22\x*Nyakama anda pingima dupame anda pipenge kana mende koeyapae-lamo latala yakineami doko, kana mupa jetelyamo. Kana mupa jetelyamo doko baa Jisasa. \v 12 Endakali waka mendenya kengenya Goteme naima pyoo nyala naenge. Jisasanya kenge dokonya iki Goteme naima pyoo nyingina” lea. \p \v 13 Dokopa Pitapa Jonepa sukulu nalenge dolapome paka nakaeyao pii leambi doko akali dokaitame kandatala walu lao paka kaeyami. Paka kaeyapala, akali dolapo Jisasa-pipa kateamina lao masiami. \v 14 Akali moko auu pyakamaiya doko akali dolapo-pipa kateamino kandatala, Pitanya pii doko tanga lao, dokaitame pii mende lapenge nanjia. \v 15 Dopa piamosa, akali dolapo kambu pingi anda dokonya kamaka pyakalyina latala, nyakama-lapo lao pituu, \v 16 “Akali dolapome mirakolo andake doko pimbinopa, Jerusalema katengema dupa pitakame kandamino dokonya, sambona lao tanga laa naeyamana, naimame akali dolapo aipa pima? \v 17 Mirakolo pimbino doko lao taeyala naena, akali dolapome Jisasanya kenge dokonya endakali mende dee pii lamaiya naena lao kyeto joo pyalanya lamana” leami. \v 18 Dokopa akali dolapo epena latala, Jisasanya kenge dokonya pii manapi etete kukipi mende lamaiya naena lao daa leami. \v 19 Dopa leaminopa, Pitapa Jonepame dokaitanya pii yanu pyakamaiyoo, “Nalimbame nyakamanya pii doko sepala wata-minatambano doko Goteme yakana lao masilyape, pande baanya pii doko sepala wata-minatambano doko yakana lao masilyape lao nyakamame yapalapa. \v 20 Nalimbame kandeambapi, siambapi dupanya nenge-kaita piti petala, kapa pao mee kalya naeyalambanona” leambi. \v 21-22 Akali moko takyepae auu pisakamaiyambi doko ee kana 40 yalatae. Tenge dokonya, baa auu pisakamaiyambinona lao endakali dupame masetala, Gote mambo piami. Mambo piaminosa, akali dolapo tanda maipenge kaitini mende kandao nanyepala, deaka kyeto joo pyalanya latala pena kaeyami. \s1 Goteme Kyeto Dina Lao Jisasa Tungi Pingima Dupame Loma Siamino Doko \p \v 23 Dokaitame Pitapa Jonepa pena kaeteaminopa, dolapo nyakambanya Kristene yango dupa kateami dokonya pilyetala, prisa mupapi, isingi akalipi dupame pii leami dupa pitaka lamaiyambi. \v 24 \x - \xo 4:24 \xt Eks 20:11; Nia 9:6; Sam 146:6\x*Lamaiyambinopa sepala dokaita pitaka mona mendai paliu, Gote kenge minalyoo dapa lao loma siami: “Akali Andake, yuupi, kaitipi, endakipi, dupanya singipi, dupa pitaka pyoo wasingi Gote doko emba. \v 25 \x - \xo 4:25 \xt Sam 2:1-2\x*Embanya kalai akali Dapita-kisa embame dapa lee-pyaa: ‘Aipuma akali tata waka dupame pyamana lao etete imbu kaelyami? Angi nanjepenge kyakaenge dupanya aipuma depa lelyami? \v 26 Yuunya kiŋipi, yuunya isingi akalipi, dupa kambu pyatala, Kamongopa, baanya Akali Makande Latae dokopa, dolapo yanda pimaiyanya pilyaminona’ lea-pyaa. \v 27 \x - \xo 4:27 \xt Matyu 27:1-2; Make 15:1; Luku 23:1,7-11; Jone 18:28-29\x*Erotepi, Pondiasa Pailatapi, akali tata wakapi, Israelepi, dupame embanya kalai akali, aiyomba minani pyoo makande latae Jisasa doko pyamana lao kiningi kambuiyami. \v 28 Dopa pitamina lao, embanya kyetopi, masepae epepi dupame wamba depa lee dokonya-kaitaka piami. \v 29 Dopana, indupa naima pyalanya pilyamino doko Kamongo embame kandape. Naima embanya kalai akali dupame etete paka nakaeyao, embanya pii doko lamaiyakamana kyeto dipi. \v 30 Embanya kalai akali makande latae Jisasanya kenge dokonya yaina mee jepengepi, mirakolo pipengepi, kalai paka pipae dupa pipengepi, dupanya Kamongo embanya kingi doko panasepe” lao loma siami. \v 31 Loma sepeaminopa, kambu pyao peteami anda doko ema-ema pia. Dokopa Oli Spiritame dokaita pitaka-kisa tumbateamopa, paka nakaeyao Gotenya pii doko lamaiyami. \s1 Jisasa Tungi Pingima Dupanya Oapi Dupa Andange Setao Kateamino Doko \p \v 32 \x - \xo 4:32 \xt Ap 2:44-45\x*Jisasa tungi pingima endakali dupa pitaka gii dokopa mona mendai paliu, mendeme dopale mende baanya ikina laa naenya, dokaitanya oapipi dupa pitaka andange setao kateami. \v 33 Dopa pyoo katao, Kamongo Jisasa malunya sakateana lao, aposole dupame kyeto joo lao paneaminopa, Gotenya kondo kaenge andake doko dokaita pitaka-kisa sia. \v 34-35 Endakali mendenya yuu andapi sia dupa salimi latala, muni nyiami dupa nyoo ipupala, aposole dupanya moko seteami dosa setapa piami. Dokopa aposole dupame nyepala, endakali daa jia dupa pitaka mokosoo maiyami. Dopa piami dokome, dupanya kainanya endakali daa jingi mende nakatea. \v 36 Gii dokopa akali Lipai, Saiprusa tange Josesa lenge mende katea. Aposole dupame baa kenge Banabasa leami. (Banabasa dokonya tenge doko, Mona sakatasakamaingi akali.) \v 37 Banabasame baanya yuu mende salimi latala, muni nyia dutupa nyoo ipupala, aposole dupanya moko seteami dosa setea. \c 5 \s1 Ananiasapa Sapaitapanya Atome Doko \p \v 1 Akali Ananiasa lenge mendepa, baanya etanenge Sapaita lenge dokopa, dolapome yuu mende salimi latala muni nyiambi. \v 2 Dolapo pii mendai latala, muni nyiambi dokonya yangi tange nyoo andaka setapala, yangi Ananiasame mandyoo pupala, aposole dupanya moko seteami dosa setea. \v 3 Dopa peteamopa Pitame baa lamaiyoo, “Ananiasa, embame aipuma Satane ipao monanya tumbina kaeyapala, yuu salimi latala muni nyipi dokonya mendatupa tange nyepala, Oli Spirita doko sambo lamaiye? \v 4 Embanya yuu doko salimi laa naengesa, yuu doko embanya daa kandamuape? Yuu dokonya muni nyipi dutupa, embanyaka daa kandamuape? Aipuma embame koo doko pitoana lao moname masipi? Embame pipi-lamo dokome, endakali mende sambo lamaiya naeyapi. Gote sambo lamaipina” lea. \v 5 Ananiasame pii dutupa sulu pituu, baa lombapae sepala kumalu pia. Kumalamo lapae siami endakali dupa pitaka etete paka kaeyami. \v 6 Dokopa wane patange mendapu ipupala, baanya yonge doko nyoo yaki petala, soo malu pyaa peami. \p \v 7 Maitakao, awa tepomapi mende pateamopa, Ananiasanya etanenge dokome Ananiasa kumalamo lao masala naeyao ipupala andaka kolandea. \v 8 Kolandateamopa Pitame baa lamaiyoo, “Embame namba langi. Nyakambanya yuu doko salimi latala muni datupaka nyimbipi?” lea. Dopa leamopa enda dokome lao pituu, “Kiningi, dutupaka nyimbana” lea. \v 9 Dokopa Pitame baa lamaiyoo, “Nyakambame aipuma pii mendai latala, Kamongonya Spirita doko makande pimbi? Embanya akalingi malu pyaa pamino dupa anda kambusa ipatelyaminona, dupame emba apata kamaka soo paaminoakana” lea. \v 10 Pitame dopa lalu piamopa, enda doko Pitanya moko setea dosa lombapae sepala kumaluaka pia. Dokopa wane patange dupa andakote ipupala, kumapae siamo doko kandatala, nyoo kamaka pupala, akalingi malu petae katea dosaka malu piami. \v 11 Dopa pyomo lapae doko sepala, siosa dokopi, endakali wakapi, dupa pitaka etete paka kaeyami. \s1 Aposole Dupame Mirakolopi Kalai Paka Pipaepi Longo Piamino Doko \p \v 12 Paa longosa aposole dupame mirakolopi, kalai paka pipaepi, dupa endakali dupanya kainanya piami. Dopa piaminopa, lotuu anda nee nyetae dokonya, veranda Solomonenya lenge dokonya Jisasa tungi pingima dupa pitaka kambu pyata piami. \v 13 Dokopa Jisasa tungi napingima dupame Jisasa tungi pingima dupanya kenge minalyiamiaka doko, Jisasa tungi napingima dupa paka kaeyapala, dokaita konda napiami. \v 14 Dopaka doko, endapi, akalipi longome Kamongo tungi piaminopa, kindi doko etete andake jia. \v 15 Pita ipao patamopa baanya waiyenge dokome yaina pyapae dupa yalena lao masetala, endakali dupame yaina pyapae dupa soo ipupala, palenge tokopi, metapi dupanya kaitini lemba dupanya setapa piami. \v 16 Jerusalema tengesa taono yakane singi dupanya, endakali yaina pyapaepi, imambu koome kenda pisetaepi, dupa endakali longo mendapuame soo ipao kambu piaminopa, dupa pitaka auu piseta pyakamaiya. \s1 Aposole Dupa Anjeteaminopa Enjele Mendeme Mokao Nyiamo Doko \p \v 17 Dokopa prisa mupa dokopi, baa-pipa katenge kambu yakane Sadyusi lenge dokopi, dupa pitakame aposole dupa etete tilya nyiami. \v 18 Tilya nyepala dupame aposole dupa anjetala, siti dokonya anjetae palenge anda dokonya pyandeami. \v 19 Dopa peteaminopa, kuakama Kamongonya enjele mende ipupala, anjetae palenge anda dokonya kaita dupa lumbapala, aposole dupa laminao kamaka pyakalyia. Laminao pyakalyetala dokaita lamaiyoo, \v 20 “Nyakama lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya pupala, lete katapenge dokonya pii dupa pitaka endakali dupa lamaiyoo kalyepape” lea. \v 21 Pii leamo doko sepala, yongama wamba aposole dupa lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya pupala, endakali dupa mana lamaiyoo kateami. \p Dokopa prisa mupa dokopi, baanya tole katengepi, dupame kanjolepi, Israelemanya isingi akalipi, dupa pitaka epena latala kambu piami. Kambu piamino dokonya aposole dupa laminao epena latala, lanyala pena leami. \v 22 Dokopa anjetae palenge anda dokonya yanda singi dupa ipao pyakaeyaminopa, aposole dupa anjetae napaleaminosa, kutao kaeyapala, kambuiyami dokonya pilyetala dapa leami: \v 23 “Anjetae palenge anda dokonya naima pupala kandamanopa, yanda singi dupa kataminopa, kaita dupa loko pyakondape pyatae katalamo. Dopa petae katamupa, naimame kaita dupa lumbapala andakote kolandao kandamanopa, mende napalyamona” leami. \v 24 Dopa leamino pii dutupa sepala, pyome-lamo doko aipa pyaanya pyaape lao lotuu anda nee nyetae dokonya yanda singi mupa dokopi, prisa mupapi, dupa tatake kaeyami. \v 25 Dokopa akali mende ipupala dokaita lamaiyoo, “Salapape! Akali mendapu nyakamame anjinya pyandamino dupame lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya endakali dupa mana lamaiyoo kalyaminona” lea. \v 26 Dokopa, yanda singi mupa dokopi, yanda singi baame isingipi, dupa lotuu anda nee nyetae dokonya pupala aposole dupa laminao epeami. Endakali dupame nyakama kaname pyatamini-lao masetala, pata-pata lao laminao epeami. \p \v 27 Ipupala kanjole dupanya enombanya katasiaminopa, prisa mupa dokome aposole dupa tipa pyoo, \v 28 \x - \xo 5:28 \xt Matyu 27:25\x*“Akali dokonya kenge dokonya nyakamame mana lamaiya naeyalapape lao naimame daa laa naeyamuape? Daa lamuano doko nepatala, nyakamanya mana lelyamino doko lao, Jerusalema yuu dakenya taeyatalamino dokome, akali dokonya taeyoko doko naima-kisa katena lamana lao masetala lelyaminona” lea. \v 29 Dopa leamopa Pitapi, aposole yangipi dupame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Naimame endakalinya pii wata-minala naeyapenge. Gotenya pii doko wata-minapenge. \v 30 Nyakamame poko itanya pyao yukuiyaminopa kumiamo akali Jisasa doko naimanya yumbange dupanya Gote dokome sakatasia. \v 31 Israele tata dupa mona kapilyetaminopa, dupanya koo dupa kunao nepakamaitopa lao Goteme baa sakatasetala, kaiti-kisa lanyoo pea. Pupala baanya kingi tolaetena Isingi Akalipa, Pyoo Nyingi Akalipa petena lea. \v 32 Goteme Jisasa-kisa piamo dupa pitaka naimame lao panelyamano. Goteme lelyali pingima endakali dupa maiyamo, Oli Spirita doko apata naima-pipa katao lao panelyamanona” leami. \p \v 33 Pii leami doko sepala dokaita imbu kaeyapala, aposole dupa pyao kumasemana lao masiami. \v 34 Dopa lao masiaminopa, Mosesanya loo dupanya mana lelyamopa anda-anda semaingima, Gamaliele lenge, Parasi mende kanjole kambu piami dokonya toeya katapala, aposole dutupa lanyoo gii kuki mende kamaka kalya pena lea. \v 35 Dopa latala baame kanjole dupa lamaiyoo, “Nyakama Israele dupame akali dutupa mende pimana lao masilyamino doko, masokondape petala pyepape. \v 36 Wambale dosa akali Teudasa lenge mendeme baa akali andake mende kalyona lao kateamopa, akali 400-api mendeme baa konda piami. Teudasa pyao kumaseteaminopa, baa watao paeyamino endakali dupa pitaka tale peteaminopa, kalai piamino dupa etea. \v 37 Dopa peteamopa, maitakao gapomaneme endakali dupanya kenge pepa pyao setena leamo gii dokopa, akali Galali tange Judasa lenge dokome endakali longo nyoo kambu pyatala, gapomane yanda pimaiya. Dokopa baa apata pyao kumaseteaminopa, baa watao paeyamino endakali dupa pitaka tale piamiaka. \v 38-39 Dopa piana, indupa nambame nyakama dapa langilyo: Akali kamaka kalyamino dutupame kalai pilyaminopi, pimana lao masilyaminopi, dupa endakalinya-tamo doko, isa paapomo. Kalai dupa Gotenya-tamo doko, nyakamame kapa pao isa pyandala naeyalamino. Dopana, aopyoo latala nyakamame Gote yanda pimaitamina, akali dutupa mende napinya katena kaeyalapape” lea. \v 40 Dopa lateamopa, kanjole dupame baanya pii doko sakamaiyami. Sepala kanjole dupame aposole dupa andakote epena latala, konjame pyao indiami. Dopa petala, dokaitame Jisasanya kenge dokonya pii mende laa naena lao daa latala, pena kaeyami. \v 41 Jisasanya kenge doko lao panamanopa, kanjole dupame nyakama kenge koo dimi. Dopa piminopa, Goteme yaka lapya-lamona lao aposole dupame masetala, kanjole dupa yakinatala eteke pyao peami. \v 42 Pupala lotuu anda nee nyetae kamapu dokonyapi, anda mendenya tuu lata-lata pyoo, yuu gii dii lao dokaitame Jisasa baa Kraisa dokona lao wai pii epe doko kaeyala naeyao mana lamaiyoo kateami. \c 6 \s1 Nee Mokosina Lao Akali Kalange Makande Leamino Doko \p \v 1 Gii dosa disaipolo dupa longo jia. Dokopa, yuu gii dii lao nee mokosiami dokonya Giriki pii lenge dupanya enda walyakae dupa Ibru pii lenge dupame auu pyoo nee namaiyaminosa, Giriki pii lenge dupame mumu leami. \v 2 Dopa leaminopa, aposole 12 dutupame disaipolo dupa pitaka epena lao kambu pyatala dapa leami: “Naimame nee mokosoo katamana latala, Gotenya wai pii epe lamaipenge doko yakinatamano doko auu napita. \v 3 Dopana, kaimii paluma, nyakamanya akali kenge epe singi, masepae epe palenge, Spirita dokome tumbatae kalange makande lapa. Akali dutupame nee mokosingi kalai doko isoo katena lamana. \v 4 Dokopa naimame yakinala naeyao loma soo katao, Gotenya pii doko lamaiyoo katamanana” leami. \v 5 Dopa leaminopa, endakali kambu pyatae peteami dupa pitakame pii dutupa sepala auu kaeyami. Auu kaeyapala, aposole dupame leamiliaka pyoo, Jisasa tungi pingi, Oli Spiritame tumbatae akali Stipene lenge doko yapao nyiami. Dopa petala Pilipapi, Prokolasapi, Nikanoapi, Timonepi, Pamenasapi, Juu dupanya lotuu mana dupa miningi Antioko tange Nikolasapi, dutupa apata yapao nyiamiaka. \v 6 Akali dutupa aposole dupanya enombanya laminao epeaminopa, aposole dupame dutupa-kisa kingi setao loma sakamaiyami. \p \v 7 Jerusalema dokonya Gotenya pii doko lao taeyaminopa, disaipolo dupa etete longo jema-jema pia. Dokopa prisa longo mendapuame Jisasa tungi pyatala, baanya pii dupa wata-minao kateami. \s1 Stipene Anjiamino Doko \p \v 8 Gotenya kondo kaengepi, kyetopi dupa Stipene-kisa tumbiamopa, kalai paka pipae andakepi, mirakolopi, dupa endakali dupanya enombanya pyoo katea. \v 9 Dokopa lotuu anda kenge Akali Mokopae lenge\f + \fr 6:9 \fqa Lotuu anda kenge Akali Mokopae \ft latae kalyamo doko wamba akali kendemane kateami dupame tee pyao piami-pyaa.\f* dokonya katengemapi, Sairini tangepi, Alekesandria tangepi, Silisia tangepi, Esia tangepi, mendapu sakatatala, Stipene-pipa pii yanda piami. \v 10 Dopa piamiaka doko, Gotenya Spirita dokome Stipene masepae epe maiyamopa, pii tenge andake palipae mendapu lea. Dokopa akali dokaitame kapa pao baa ita minapenge nanjia. \v 11 Dopa piamosa, dokaitame waa katao endakali mendatupame dapa lena leami: “Naimame simanopa akali dakeme Mosesapa, Gotepa dolapo lao nepapyana” lena leami. \v 12 Lena leamili pyoo lateaminopa, dokaitame isingi akalipi, Mosesanya loo mana nyepaepi, mee endakalipi, dupa ingi tuu lasiami. Dopa piaminosa, dupame Stipene anjetala laminao, kanjole dupa-kisa peami. \v 13 Pupala sambo lenge akali mendapu lanyepala sambo lena leaminopa, dupame dapa leami: “Panda nee nyetae dakepa, Mosesanya loo dupapi, dupa kaeyala naeyao akali dakeme lao nepenge. \v 14 Naimame simanopa baame dapa lapya: ‘Nasarete tange Jisasa dokome panda dake koeyasoo nepatala, Mosesame naimanya mana setekeamo dupa aloo pitana’ lapyana” leami. \v 15 Dokopa kanjole peteami dupa pitakame Stipene kandakondape pyoo kandeaminopa, baanya lenge-lyaapi doko enjele mendenya lenge-lyaapi jia. \c 7 \s1 Stipeneme Kanjole Dupa Pii Lamaiyamo Doko \p \v 1 Dokopa prisa mupa dokome Stipene lamaiyoo, “Emba-kisa tenge setao pii lelyamino datupa kiningipi?” lea. \v 2 \x - \xo 7:2 \xt Jen 12:1\x*Dokopa Stipeneme lao pituu, “Kaimii palupi, apane palupi, nyakamame salapape. Naimanya yumbange Abraame baa Arane yuu dokonya ene paanya, Mesopotemia kateamopa, Gote etete tii pipae doko baa katea dokonya ipao panea-pyaa. \v 3 Dopa petala Abraame lamaiyoo, ‘Embanya yuupi, embanya tatapi, dupa yakinao yuu mende nambame laitaka pito dokonya pupi’ lea. \v 4 \x - \xo 7:4 \xt Jen 11:31; 12:4\x*Dopa lateamopa, Abraame baa Kalidia dupanya yuu doko yakinatala pao, Arane katea. Siti dokonya baanya takange kumateamopa, Goteme baa laminao nyakama indupa kalyamino yuu dakenya epea. \v 5 \x - \xo 7:5 \xt Jen 12:7; 13:15; 15:18; 17:8\x*Goteme yuu kukipi mendalapo Abraamenya jina lao baa maiya naeya. Gii dokopa, Abraame baa wane manja naeyao kateaka doko, Goteme baapi, baanya mandipaenya mandipaepi, dupa yuu dake dupanya jina lao kiningi maitona lea. \v 6 \x - \xo 7:6 \xt Jen 15:13-14\x*Goteme dapa lea: ‘Abraamenya mandipaenya mandipae dupa wakamanya yuu mendenya tisa katatami. Dokopa ee kana 400 dutupanya dokaita kendemane katataminopa, yuu tange dupame dokaita koeyasetami. \v 7 \x - \xo 7:7 \xt Eks 3:12\x*Dopa petataminopa, dokaita kendemane nyiami akali tata dupa koo piamina latala, nambame dupa-kisa tenge setapala tanda maito. Dopa petatopa, Abraamenya mandipaenya mandipae dupa yuu doko yakinao yuu dakenya ipupala, namba mambo pyatamina’ lea. \v 8 \x - \xo 7:8 \xt Jen 17:10-14; 21:2-4; 25:26; 29:31–35:18\x*Dopa latala Goteme Abraame-kisa pii mende lao yaki pia dokome wane dupanya yanu kepakamaina lea. Dokonya Abraameme Aisake mandipala yuu gii tukulapo leamopa, wane dokonya yanu kepakamaiya. Maitakao Aisakeme Jekope mandea. Jekopeme naimanya yumbange 12 dutupa mandea. \p \v 9 \x - \xo 7:9 \xt Jen 37:11; 37:28; 39:2,21\x*“Naimanya yumbange dupame Josepe tilya nyepala, kendemane katena latala salimi leaminopa, baa sambao nyoo Ijipi peami. Nyoo peamiaka doko, Gote baa-pipa tole katea. \v 10 \x - \xo 7:10 \xt Jen 41:39-41\x*Kenda andake mendapu Josepe-kisa epea dupa pitakanya Goteme baa nisia. Ijipi yuu dokonya kiŋi Pero dokonya enombanya Goteme Josepe kondo kaeyao, masepae epe maiya. Dopa piamopa, Ijipi yuu dokopi, Peroanya yuu andapi, enda wanepi, dupa pitaka isoo katekena lao, Peroame Josepe baa gapena makande lea. \v 11 \x - \xo 7:11 \xt Jen 41:54-55; 42:5\x*Gii dokopa, Ijipi yuu doko pitakapi, Kenane yuu doko pitakapi, lopo andake mende sia dokome, endakali dupa tanda andake nyiami. Dokopa nee daa jiamopa, naimanya yumbange dupame nee kutiami. \v 12 Kutiaminopa Ijipi yuu dokonya wita silyamo lapae doko Jekopeme sepala, wambao naimanya yumbange dupame sambala pena lea. \v 13 \x - \xo 7:13 \xt Jen 45:1-4; 45:16\x*Dopa petala lapo pyoo peaminopa, Josepeme baa dokaitanya kaiminingi dokona lao, lao panea. Dokopa Peroame dokaita Josepe tata-lamo lao kandao nyia. \v 14 \x - \xo 7:14 \xt Jen 45:9-10,17-18; 46:27\x*Dokopa Josepeme baanya takange Jekopepi, baanya takangenya palu dupa pyasoo 75 dutupa pitakapi, dutupa lanyoo Ijipi epena lao wai lea. \v 15 \x - \xo 7:15 \xt Jen 46:1-7; 49:33\x*Dokopa Jekope baa Ijipi yuu dokonya lanao pupala, dokonya katao baa kumia. Naimanya yumbange dupa dopaka pyoo yuu dokonya katao kumiamiaka. \v 16 \x - \xo 7:16 \xt Jen 23:3-16; 33:19; 50:7-13; Jos 24:32\x*Maitakao dupanya yonge dupa nyoo Sekeme pilyetala, Abraameme kananda mende Sekeme takange Amo dokonya wane dupa-kisa silipa muni mendatupame sambao nyia dokonya malu piami. \p \v 17 \x - \xo 7:17 \xt Eks 1:7-8\x*“Goteme mende pitona lao Abraame lamaiya pii doko kyeto tasoo angi jalanya tengesa piamopa, Jekope tata Ijipi kateami dupa longo jia. \v 18 Maitakao, Josepe baa apipi lao masala naenge, kiŋi waka mendeme Ijipi yuu doko isoo katea. \v 19 \x - \xo 7:19 \xt Eks 1:10-11; 1:22\x*Kiŋi dokome wane ŋaŋa dupa nakatena lao masetala, naima tata dupa-kisa mana etete koo dupa minao, naimanya yumbange dupame wane ŋaŋa dupa mandyoo nepena lea. \v 20 \x - \xo 7:20 \xt Eks 2:2\x*Gii dokopa wane Mosesa doko endangimi mandea. Wane doko baa Gotenya enombanya kalya-akali mende. Baanya endangimi baa andu maiyoo, kana tepo dutupanya baanya takangenya andaka isia. \v 21 \x - \xo 7:21 \xt Eks 2:3-10\x*Kana tepo dutupa pateamopa, wane Mosesa doko nyoo kamaka seteamopa, Pero wanenge dokome kandao nyepala baanya ikiningi joo isia. \v 22 Dokopa Ijipi tange dupanya mana dupa pitaka sukulu lamaiyaminopa, Mosesame nyoo etea. Etapala baame kyeto joo pii lao, pupu lao kalai pyoo katea. \p \v 23 \x - \xo 7:23 \xt Eks 2:11-15\x*“Dopa pyoo kateamopa Mosesa baa ee kana 40 lea. Dokopa baa tata Israele dupa nee kaeyapala kanja patoo lao moname masia. \v 24 Dopa lao masetala peamopa, Ijipi tange mendeme Israele mende pyao indiamo kandea. Kandatala akali kenda nyia doko nisoo, Ijipi tange doko pyao kumasia. \v 25 Goteme baa minatala, baanya kaiminingi dupa pyoo nyalanya pilyamo lao masilyaminona lao Mosesame masia. Dopaka doko, dokaitame dopa lao masala naeyami. \v 26 Yuu gii mende dokonya, Israele mendalapo pyao piambino Mosesame kandatala, dolapo mona setao katena latoo latala lamaiyoo, ‘Wanelapo, nyakamba kaiminingina, aipuma mende pyaa-pyaa pilyambipi?’ lea. \v 27 Dopa leamopa, pyao tee pia akali dokome Mosesa tuu lanya nepatala lao pituu, ‘Emba apimi isingi akali makande latala, naimanya kote singi akali kata lapya? \v 28 Kuaka embame akali Ijipi tange mende pyao kumasipinoli pyoo, namba apata pyao kumasalanya pilyipi?’ lea. \v 29 \x - \xo 7:29 \xt Eks 18:3-4\x*Pii dutupa Mosesame sepala, baa paka pupala, yuu Midiane dokonya baa tisa katea. Dokonya katao wane ane lapoma mandea. \p \v 30 \x - \xo 7:30 \xt Eks 3:1-10\x*“Ee kana 40 pateamopa, Sinai manda tengesa dosa, endakali napalenge yuu dokonya, Kamongonya enjele mende Mosesame kandena lao ita saka mendenya ita yuli paeya dokonya-kaita ipao panea. \v 31 Ita yuli paeya doko Mosesame kandatala, mona andapala tengesa kanja pea. Dokopa Kamongonya pii mende epea dokome Mosesa lamaiyoo, \v 32 ‘Embanya yumbange Abraamepi, Aisakepi, Jekopepi dutupanya Gote doko nambana’ lea. Dopa leamopa, Mosesame pii doko sepala walu andake lea dokome kanjanya paka kaeya. \v 33 Dokopa Kamongome baa lamaiyoo, ‘Emba kalyeno yuu dutupa nee nyetaena, embanya moko pee pilyino dolapo lyokao seta. \v 34 Nambanya endakali Ijipi kalyamino dupa tanda andake nyiminopa, nambanya lengeme kandapu. Dokaitanya ee lamino doko nambame sipuaka. Dokonya nambanya endakali dupa pyoo nyotoo latala isa epelyo. Dopa pilyona, emba Ijipi paale lao pyandatoo, emba ipu’ lea. \p \v 35 \x - \xo 7:35 \xt Eks 2:14\x*“Israele dupame Mosesa dokoaka lamaiyoo, ‘Emba apimi isingi akali makande latala, naimanya kote singi akali kata lapyape’ latala yakineami. Goteme Mosesa doko isingi akalipa, pyoo nyingi akalipa katena lao makande latala, enjele mende ita balo dokonya panena lea dokonya kinginya pena lea. \v 36 \x - \xo 7:36 \xt Eks 7:3; 14:21; Nambaa 14:33\x*Dopa leamopa, baa Ijipi pupala Israele dupa laminao, Ijipi yakinatala kamaka epea. Ijipi yuu dokonyapi, Retsi dokonyapi, endakali napalenge yuu dokonyapi, baame kalai paka pipaepi, mirakolopi, dupa pyoo, ee kana 40 dutupanya laminao pea. \v 37 \x - \xo 7:37 \xt Diut 18:15,18\x*Mosesa mendai dokomeaka Israele dupa lamaiyoo, ‘Naimanya Kamongo Goteme namba propeta makande leamoli pyoo, nyakamanya kaiminingi dupanya mende propeta makande lakatana’ lea. \v 38 \x - \xo 7:38 \xt Eks 19:1–20:17; Diut 5:1-33\x*Mosesa dokomeaka Israele dupa laminao pupala, kambu pyao endakali napalenge yuu dokonya katea. Kateamopa, wamba Sinai manda dokonya Mosesapi, naimanya yumbangepi, dupa pii lamaiya enjele doko apata katao, lete katenge pii mende naima dina lao Mosesa maiyamopa nyia. \v 39 Mosesame pii lamaiya dupa naimanya yumbange dupame nasinya, baa yakinatala Ijipi pilyemana lao moname masiami. \v 40 \x - \xo 7:40 \xt Eks 32:1\x*Dopa lao masetala dokaitame Arone lamaiyoo, ‘Ijipi yuu dokonya katao naima laminao epeamo Mosesa doko aipa pipyape lao masala naelyamanona, naima isoo laminao paeyatami gote mendapu embame wasaka’ leami. \v 41 \x - \xo 7:41 \xt Eks 32:2-6\x*Gii dokopa kao ŋaŋa mende gotena lao kingimi wasepala, doko kundi maiyoo eteke pyao kateami. \v 42 \x - \xo 7:42 \xt Emosa 5:25-27\x*Dopa piaminopa, Goteme dokaita yakinao maita maitala, nikipi, kanapi, buipi, kaiti-kisa katenge dupa mambo pina kaeya. Dopa pia doko, propeta dupanya bukunya dapa lao pepa pyapae silyamo: ‘Endakali napalenge yuu dokonya ee kana 40 dutupanya nyakama Israele dupame sipisipi akipi kundi maiyoo kateamino dupa, namba diamipi? \v 43 Nyakamame gote mendalapo mambo pyamana lao wasiami. Mende doko Moloko, mende doko Repane. Molokonya sele anda dokopa, Repanenya bui dokopa, dolapo soo paeyami. Dopa piaminosa, nyakama anjetala laminao Babilone omotena-kaita palitaminopa lao nambame nyoo pena latona’ lapae silyamo. \p \v 44 \x - \xo 7:44 \xt Eks 25:9,40\x*“Goteme baanya pii lao yaki petae singi sele anda doko dopa pyoo pipengena lao makande minapae doko Mosesa kandena leamopa, baame kandatala lealiaka pyoo anda doko pia. Sele anda doko endakali napalenge yuu dokonya naimanya yumbange dupame soo paeyami. \v 45 \x - \xo 7:45 \xt Jos 3:14-17\x*Maita-pyao naimanya yumbange dupame sele anda doko dokaitanya yumbange dupa-kisa nyepala soo Josua-pipa yuu dakenya epeami. Epeaminopa Goteme akali tata waka dupa watao pyapala, yuu doko nyoo naimanya yumbange dupa maiya. Dopa piamopa, sele anda doko yuu dokonyaka katao, Kiŋi Dapita katea gii dokonya tuu lea. \v 46 \x - \xo 7:46 \xt 2 Sml 7:1-16; 1 Kron 17:1-14\x*Dokopa Kiŋi Dapita baa Goteme auu kaeyamopa katao, Jekopenya Gote doko katapenge anda mende baame pyakamaitoo lao masia. Dopa lao masetala, baame anda doko pyakaowape lao Gote tipa pia. \v 47 \x - \xo 7:47 \xt 1 Kiŋi 6:1-38; 2 Kron 3:1-17\x*Dopaka doko, Gotenya anda angi doko Kiŋi Solomoneme pyakamaiya. \v 48 Gote Etete Ketae Katenge doko anda nee nyetae, endakali kingimi petae dupanya nakatenge. Kamongome propeta mende-kisa dapa lea: \v 49-50 \x - \xo 7:49-50 \xt Ais 66:1-2\x*‘Kaiti doko nambanya kiŋi petenge toko doko. Isa yuu dake nambanya moko setenge doko. Dopana, namba koto nyatale lao anda aipale mende, panda anja nyakamame pyakatami? Nambanya kingimi dupa pitaka pyoo wasala naeyope?’ lea-pyaa. \fig Gotenya pii lao yaki petae singi sele anda doko (Ap 7:44)|alt="Exodus : Israelites' camp in wilderness, tabernacle" src="LB00259B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="7:44" \fig* \p \v 51 \x - \xo 7:51 \xt Ais 63:10\x*“Dopana, nyakama tuu-tuu pipae, monapi, kalepi dupa kaka nasingi pyakilyetae! Nyakamame koteaka lao Oli Spiritanya pii doko tanga lelyamino. Nyakamanya yumbange dupame piami dopaka nyakamame pilyamino. \v 52 Nyakamanya yumbange dupame propeta anduku tanda maiyoo koeyasala naenya kaeyami? Akali Tolatae mende ipatana lao, wamba lao paneami propeta dupa pyao kumasiami-pyaa. Akali Tolatae doko nyakamame enge nyepala pyao kumasiamiaka. \v 53 Loo dupa enjele mendapuame Mosesa maiyami-pyaana lao nyakamame masilyaminoaka doko, loo dupa nyakamame wata-minala naelyaminona” Stipeneme lea. \s1 Stipene Kaname Pyao Kumasiamino Doko \p \v 54 Stipeneme pii lea dutupa kanjole dokaitame sepala, dokaita imbumi mona kaa piamopa, nenge giti-gato lao neami. \v 55 Dopa piaminopa, Stipene baa Oli Spiritame tumbatae dokome kaiti-kisa kandalyetae kateamopa, Gotenya tii pipae andake dokopa, Jisasa baa Gotenya kingi tolaetena katea dokopa, dolapo kandea. \v 56 Kandatala baame lao pituu, “Salapape! Kaiti doko saa papa laloo pimupa, Akalinya Ikiningi doko Gotenya kingi tolaetena katamupa nambame kandelyona” lea. \v 57 Dopa leamopa, dokaitanya kale dupa piti petala, ae latae katao alo pyao pupala Stipene miniami. \v 58 Minatala baa siti dokonya kamaka watao pyasetala kaname piami. Stipene pina lao tenge seteami dupanya yonge pee kisa pingi dupa lyokanya, wane patange Solo lenge mende katea dokonya moko setea dosa seteami.\f + \fr 7:58 \ft Stipene pyalanya, yonge pee londe dupame pyalya minatame-latala, yonge pee kisa pingi dupa lyokanya seteami doko lao lelyamo.\f* \v 59 Dokaitame Stipene baa kaname pyao kateaminopa, Stipeneme loma soo pituu, “Kamongo Jisasa, nambanya imambu doko nyaa” lea. \v 60 Dopa latala, baa luma lakapala puu lao, lao pituu, “Kamongo, dakaitame koo pilyamino dakenya embame yanu pyala naeyape” lea. Dopa latala baa kumia. \c 8 \nb \v 1-2 Dokaitame Stipene pyao kumasiaminopa, doko yaka pilyaminona lao Solome masoo katea. \s1 Solome Siosa Doko Tanda Maiyoo Koeyasiamo Doko \p Yuu gii dokonya, siosa Jerusalema katenge doko tanda andake maiyoo koeyasiaminopa, siosa dokonya petenge dupa boko pyapala Judiapi, Samariapi dupanya tale piami. Dopa piaminopa, aposole dupa iki Jerusalema kateami. Dokopa Gote mambo pingi akali mendapuame Stipene nyoo malu petala, kumanda peteami. \v 3 \x - \xo 8:3 \xt Ap 22:4-5; 26:9-11\x*Dokopa Solome siosa doko koeyasoo, anda dii lao kolandao, endapi akalipi Jisasa tungi pingima dupa pyalya lao nyoo, anjetae palenge anda dupanya nyoo pyandao paeya. \s1 Pilipame Samaria Tange Dupa Wai Pii Epe Doko Lamaiyamo Doko \p \v 4 Dokopa endakali tale piami dupa peamili pyoo, wai pii epe doko lamaiyoo taeyami. \v 5 Dopa piaminopa, Pilipa baa lanao Samaria yuu dokonya siti mendenya pupala, Jisasa baa Kraisa dokona lao lamaiya. \v 6-7 Endakali longo-kisa imambu koo paleami dupa Pilipame pena leamopa, endakali dupa yakinatala pao pituu, puu lao ae latala pata piami. Endakali papa tambutaepi, moko takyepaepi, longo mendapu baame auu pisakamaiyaka. Dokopa baame mirakolo pia dupa endakali kambu dupame kandatala, baanya pii lea dupa sokondape pyoo siami. \v 8 Sepala siti dokonya paleami endakali dupa eteke andake piami. \s1 Nemangonya Kenge Singi Saimone Lenge Doko \p \v 9 Wamba siti dokonya akali Saimone lenge mendeme baa akali andake kalyona lao, Samaria tange dupa paka pisoo nemango lao katea. \v 10 Dopa lao kateamopa endakali tipyapi, akali andakepi, dupame baanya pii doko sokondape pyoo sepala lao pituu, “Akali dake Gotenya kyeto andake doko-lamona” lao kateami. \v 11 Akali dokome wamba-waka pituu nemango leamopa, endakali kambu dupame kandatala, paka kaeyao walu latala baa wateami. \v 12 Dopaka doko, Gotenya kingdom dokonyapi, Jisasa Kraisanya kenge dokonyapi lao Pilipame wai pii epe doko lamaiyamopa, endapi akalipi dupame pii doko kiningi-lumu lao sepala kaimbu nyiami. \v 13 Dokopa Saimoneme apata kiningi-lumu lao sepala, baa kaimbu nyiaka. Nyepala Pilipa paeya yuu dupa pitakanya baame watao paeya. Paeyamopa mirakolo andakepi, kalai paka pipaepi, dupa Pilipame piamo kandatala, Saimone baa paka kaeyao walu lao katea. \p \v 14 Gotenya pii doko Samaria tange dupame soo nyepelyamino lapae doko aposole Jerusalema kateami dupame sepala, Pitapa Jonepa Samaria tange dupa kanja pena leami. \v 15-16 Samaria tange dupa Jisasa Kraisanya kenge dokonya iki kaimbu nyiami dokonya, Oli Spirita doko dupanya mende-kisa ipatala naeya. Dopa pia dokonya, Pitapa Jonepa lanao pupala, Oli Spirita doko Samaria tange dupa-kisa epena lao loma sakamaiyambi. \v 17 Loma sepala aiyombanya kingi setakamaiyambinopa, Oli Spirita doko dupa-kisa epea. \v 18-19 Aposole dolapome aiyombanya kingi setakamaiyambi endakali dupa-kisa Oli Spirita doko epeamo Saimoneme kandatala, muni mendatupa nyepala minao epea. Ipupala baame dolapo lamaiyoo, “Nyakambame pilyambinoli pyoo nambame endakali mendenya aiyombanya kingi setakamaitopa, Oli Spirita doko endakali doko-kisa epena, nyakambame kyeto doko namba dyepale, nyakamba muni datupa ditoana” lea. \v 20 Dopa leamopa Pitame baa lamaiyoo, “Epe mende Goteme mee dingi doko munimi kapa pao sambapengena lao embame masilyino dokonya, embanya silipa muni dupa-pipa emba koeyalapeno. \v 21 Gotenya enombanya emba mona tolatae palya naelyeno dokonya, kalai pilyamano dakenya emba apata pyaa naeyalapeno. \v 22-23 Nambame kandapupa embanya masingi koo dokome emba maka pisala-kao pisetae katapinopa, mana koo dokome emba kakopai nyepelyamo. Dopana, embanya moname koo pipu laka lao masilyino doko Goteme kunao nepakata nakandenya, embanya koo pilyino dake yakinao mona kapilyetala, kyeto joo Gote loma sepe” lea. \v 24 Dokopa Saimoneme yanu pyao, “Nyakambame lelyambino dupanya mende namba-kisa napina, Kamongome namba nisina lao kyeto joo loma sakalapape” lea. \p \v 25 Pitapa Jonepame Kamongonya pii doko panao lamaiyoo etapala Jerusalema pilyiambi. Pilyoo pituu, Samaria tange dupanya yuu yakane longo mendapuanya wai pii epe doko lamaita-lamaita pyoo peambi. \fig Pilipame Wai Pii Epe Doko Lamaiyoo Paeyamo Yuu Dupa Silyamo Datupa (Ap 8:4-40)|alt="Philip's Journeys Map" src="enq_GPS_Philip's Travels B&W-Small_ID.tif" size="col" copy="SIL" ref="8:4-40" \fig* \s1 Pilipame Itiopia Tange Mende Kaimbu Pyakamaiyamo Doko \p \v 26 Dokopa Kamongonya enjele mendeme Pilipa lamaiyoo, “Emba sakatatala, Jerusalema katao Gasa paanya penge kaitini dokonya lanao puu” lea. (Gasa paanya penge kaitini dokonya endakali napalengema.) \v 27 Dokopa Pilipa sakatatala kaitini dokonya pea. Peamopa, Itiopia gapomane dokonya kalai akali kenge singi mende,\f + \fr 8:27 \ft Kalai akali dopale dupa Ingilisa piimi \ft \+it eunuch\+it* lenge. \+it Eunuch\+it* dokonya tenge doko \+it lakapo nyepae\+it*.\f* Jerusalema lotuu lao katao pilyoo pea. Akali dokome kuini enda Kendasa lenge dokonya muni isakamaingi. \v 28 Akali doko baanya pituu paenge karisa dokonya andaka pilyoo pituu, propeta Aisaiyanya buku doko itaki pyao pea. \v 29 Peamopa Spirita dokome Pilipa lamaiyoo, “Pituu paenge karisa mende pelyamo dokonya emba tengesa puu” lea. \v 30 Dopa leamopa Pilipame alo pyao pao, pituu paenge karisa doko watanyia. Watanyetala baame siamopa, pituu paenge karisa dokonya petea akali dokome propeta Aisaiyanya buku doko itaki pyaluiyanya, Pilipame baa lamaiyoo, “Embame pii itaki pilyino dokonya tenge dupa soo nyilyipi?” lea. \v 31 Dokopa akali dokome lao pituu, “Endakali mendeme tenge dupa namba langya naeyatamopa, nambame aipa petala soo nyotope?” lea. Dopa latala Pilipa apata pitimbana pyakalyina lea. \v 32 \x - \xo 8:32 \xt Ais 53:7-8\x*Dokopa baa pupala kandeamopa, Gotenya pii pepa pyapae singi itaki pia doko dake: “Sipisipi pyamana lao lanyoo pengeli pyoo, baa lanyoo peami. Sipisipi ŋaŋa mende iti tokakamaingisa ema napingili pyoo, baame piipi mende nalao ema napia. \v 33 Mana tolatae minao baanya kote doko sakamaiya naenya, baa koeyasoo elya pisiami. Dopa petala baa yuu dakenya nakatena lao etasiami. Dopa piami dokonya, baanya mandipaenya mandipae dupa dakaitana lao, endakali mendeme atome laa naeyatana” lapae silyamo doko itaki pia. \v 34 Dokopa gapomanenya kalai akali dokome Pilipa lamaiyoo, “Nambame emba tipa mende pilyo. Propeta dokome pii dake baa tange lao leape, pande endakali waka mende lao leape” lea. \v 35 Dopa leamopa, pii pepa pyapae singi dokonya tenge doko tee pyao dii tambao, Jisasanya lao wai pii epe doko Pilipame baa lamaiya. \v 36 Kaitinisa pao pituu, endaki pete mende siamo kandeambi. Kandatala gapomanenya kalai akali dokome lao pituu, “Endaki pete mende silyamo dake kanda. Namba kaimbu nyepenge dokonya aki mendeme pyalya minilyape?” lea.\f + \fr 8:36 \ft Buku Baibolo Giriki piimi wambao pepa pyatae kuki mendatupanya vesa 37 doko dapa latae silyamo: \fqa Dopa leamopa, Pilipame baanya pii yanu pyakamaiyoo, “Embanya moname etete kiningina lao maseteno doko, emba kaimbu nyepengena” lea. Dokopa akali dokome yanu pyao, “Jisasa Kraisa doko kiningi Gotenya Ikiningina lao nambame masilyona” lea.\f* \v 38 Dopa latala gapomanenya kalai akali dokome pituu paenge karisa doko sina lea. Dokopa Pilipapa, gapomanenya kalai akali dokopa, dolapo lapota endaki pete dokonya pyakanatala, Pilipame baa kaimbu pyakamaiya. \v 39 Kaimbu pyatakamai endaki doko yakinatala pyakalyiambinopa, Kamongonya Spirita dokome Pilipa nyokonyulu piamopa, gapomanenya kalai akali dokome baa dee nakandea. Dokopa gapomanenya kalai akali doko auu kaeyapaeme tumbiamopa andaka pea. \v 40 Pilipa baa taono Asotusa dokonya kalyu katao tanda lea. Dopa petala baa taono dupa pitakanya paeyao, wai pii epe doko lamaiyoo Sisaria pyakamea. \fig Pilipame alo pyao pao, pituu paenge karisa doko watanyilyamo. (Ap 8:30)|alt="Ethiopian eunuch in chariot, Philip on road" src="LB00331B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="8:30" \fig* \c 9 \s1 Solo Mona Kapilyiamo Doko \p \v 1-2 \x - \xo 9:1-2 \xt Ap 22:6-16; 26:12-18\x*Solome Kamongonya disaipolo dupa paka pisetala, pyao kumasotoo lao masia doko yakinala naeya. Kraisa watao paenge kaitini dokonya endapi akalipi mende paeyataminopa, Solome kandao nyoto doko, dupa anjoo nyepala laminao Jerusalema ipatoo lao masia. Dopa lao masetala, prisa mupa dokome yakana latae pepa mende pyao, lotuu anda Damasakasa katenge dupanya pyasina lao Solome tee lea. \v 3 Tee lao nyepala Solo baa pao Damasakasa tengesa pyakameamopa, kaiti-kisa katao tii pipae yale mendeme yuu mendai ipao baa-kisa tii piyoko lea. \v 4 Dopa pia dokome, baa isa lombapae sia. Soo pituu siamopa pii mende lea dokome baa lamaiyoo, \wj “Solo, Solo, embame aipuma namba tanda dyoo koeyasilyipi?”\wj* lea. \v 5 Dopa leamopa Solome lao pituu, “Kamongo, emba apipi?” lea. Dokopa Kamongome lao pituu, \wj “Namba Jisasa, embame tanda dyoo koeyasoo kalyeno doko.\wj* \v 6 \wj Dopana, emba sakatatala siti dokonya puu. Patenopa embame kalai yakinala naeyao pipenge dutupa akali mendeme emba langyamona”\wj* lea. \v 7 Dopa leamopa, pii laluiyamo doko Solo-pipa peami akali dupame siami. Dopaka doko, endakali mende kanja naeyapala dokaita pii mende naleami. \v 8 Dokopa Solo baa yuunya siamopa minao sakatasiami. Dokopa baame lenge auu pyoo tao endakali mende kandapenge nanjiamosa, baa kii minao Damasakasa peami. \v 9 Yuu gii tepo baanya lenge dolapo iminjetae kateamopa, neepi endakipi mende nanea. \p \v 10 Gii dokopa disaipolo Ananiasa lenge mende Damasakasa katea. Akali dokome lee manemaneme kandeamopa, Kamongome baa lamaiyoo, \wj “Ananiasa!”\wj* lea. Dopa leamopa Ananiasame lao pituu, “Kamongo, nambame embanya pii doko salanya depa latae asa kalyona” lea. \v 11 Dokopa Kamongome baa lamaiyoo, \wj “Sepe! Tasusa tange akali Solo lenge mende, Judasanya andaka loma soo pilyamona, emba sakatatala, kaitini Tolatae lenge dokonya pupala, Solo anja kalyape lao tipa pyoo kutape.\wj* \v 12 \wj Baanya lenge dolapo auu pina lao, akali Ananiasa lenge mende ipupala, baa-kisa kingi setamupa Solome lee manemaneme kanjomona”\wj* lea. \v 13 Dopa leamopa Ananiasame yanu pyao, “Kamongo, Jerusalema dokonya endakali embanya latae dupa-kisa akali dokome mana koo longo dupa minilyamo lapae sipu. \v 14 Embanya kenge doko lao loma setami endakali dupa akali dokome anjotoo lao, prisa mupa dupa-kisa pepa mende nyepala ipupyana” lea. \v 15-16 Dopa leamopa Kamongome baa lamaiyoo, \wj “Israele tatapi, akali tata wakapi, kiŋipi dupa nambanya wai pii epe doko akali dokome lamaiyakala pena lao yapao nyio. Dopana, nambanya kenge dokonya baa tanda longo napenge latae dupa laitaka pitoo, emba baa pilyamo dokonya puu”\wj* lea. \v 17 Dopa leamopa Ananiasa baa pao anda dokonya kolandatala, baanya kingi dolapo Solo-kisa setapala baa lamaiyoo, “Kaimii Solo, emba kaitinisa epeenopa kanjale lao panea Kamongo dokomeaka emba dee lenge auu pyoo tapala, Oli Spirita doko tumbao nyatale lao namba ipu lamona” lea. \v 18 Dopa lalu piamopa, baanya lenge dolaponya pisanya grile jepae mendapu sia dupa kopo leamopa, baa dee lenge auu pyoo tao kandea. Baa lenge auu pyoo tapala sakatao kateamopa kaimbu pyakamaiya. \v 19 Dopa peteamopa, baa nee napala kyeto nyia. \s1 Jisasa Baa Kraisa Dokona Lao Solome Damasakasa Dokonya Lamaiyamo Doko \p Kyeto nyepala Solo baa disaipolo dupa-pipa yuu gii mendatupa Damasakasa kateami. \v 20 Kateaminopa Solome nee kaeyao lotuu anda dupanya pupala, Kraisa doko Gote Ikiningi dokona lao pii lamaiya. \v 21 Lamaiyamopa siami endakali dupa pitakame walu latala lao pituu, “Jisasanya kenge dokonya loma soo katengema endakali dupa akali dakeme wamba Jerusalema katao koeyasiamo dokoaka daa kandamuape? Indupa baa ae ipupala, Kristene dupa anjoo laminao, prisa mupa dupa-kisa paanya napilyape?” leami. \v 22 Dopa leamiaka doko, Solo baa kyeto nyala-kao nyepala, Jisasa baa Kraisa dokona lao dii tambao lamaiyokondape pyoo lamaiyamopa, Damasakasa paleami Juu dupame baanya pii dokonya tanga lapenge kaitini mende nasia. \s1 Solo Paka Peamo Doko \p \v 23 Yuu gii longo pateamopa, Juu dupame Solo pyao kumasemana latala kambuiyami. \v 24 \x - \xo 9:24 \xt 2 Kor 11:32-33\x*Kambutala baa pyamana lao, siti dokonya lome kambu dupanya kuka kotakapi anga pilyamino lapae doko Solome sia. \v 25 Dokopa disaipolo dupame kuka gii mendenya baa baseketa mendenya mandipala, dokonya kende katatala, kende dokonya minatae katao, siti kaname kame petae dokonya windo mendenya-kaita yakinama-yakinama pyoo kamalyatena isa pyandeami. \fig Polo baseketa mendenya mandipala, siti Damasakasa dokonya kamalyatena isa pyandelyamino. (Ap 9:25)|alt="Saul lowered in a basket over the wall" src="LB00333B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="9:25" \fig* \s1 Solo Jerusalema Kateamo Doko \p \v 26 Dopa peteaminopa Solo baa Jerusalema pupala, disaipolo dupa-pipa apata katamana lao piamopa, dokaita pitakame baa disaipolo mende daana lao masetala paka kaeyami. \v 27 Dopa piaminopa Banabasame Solo laminao, aposole dupa kateami dokonya pea. Pupala, Solome Kamongo doko kaitinisa kandeapi, Kamongome baa pii lamaiyapi, Damasakasa katao baa paka nakaeyao Jisasanya kenge doko lao paneapi, dutupa Banabasame dokaita lamaiya. \v 28 Lamaitiamopa, Solo baa aposole dupa-pipa Jerusalema dokonya paeyao, Kamongo Jisasanya kenge dokonya paka nakaeyao pii dupa panao lamaiya. \v 29 Baame Giriki pii lenge Juu dupa-pipa pii lata, pii dokonya atete peta pyoo kateamopa, dupame baa pyao kumasemana lao kaitini kutiami. \v 30 Dopa pilyamino lapae doko Kristene kaiminingi dupame sepala, Solo laminao lanao Sisaria peami. Dokonya katao baa Tasusa pena lao mapeami. \p \v 31 Siosa Judia katengepi, Galali katengepi, Samaria katengepi, dupa pitaka-kisa kenda mende naepeamopa, Kamongo paka kaeyao kateami. Dokopa Oli Spiritame dokaita kyeto maiyamopa, Jisasa tungi piami endakali dupanya kindi doko andama-andama pia. \s1 Ainiasanya Yaina Doko Pitame Mee Jakamaiyamo Doko \p \v 32 Pita baa yuu mendenya pata-pata pyoo pao, Lida yuu dokonya endakali Gotenya latae dupa kateami dokonya pyakanea. \v 33 Pyakanatala yuu dokonya akali papa tambutae Ainiasa lenge mende kandea. Akali doko ee kana tukulapo pitaka metanya iki paliu singi. \v 34 Pitame akali doko lamaiyoo, “Ainiasa, Jisasa Kraisame embanya yaina doko mee jekelyamona, emba sakatatala embanya meta doko lakao yaki pii” lea. Dopa lalu piamopa baa sakatea. \v 35 Dokopa Lida tangepi, Sarone tangepi, dupa pitakame Ainiasa kandatala, mona kapilyetala, Kamongo tungi piami. \s1 Pitame Tabita Sakatasiamo Doko \p \v 36 Jopa dokonya disaipolo enda Tabita lenge mende petea. (Baa Giriki piimi Dokasa lengema.) Baame koteaka lao oapi dupa endakali daa jepae dupa maiyoo, mana epe minao petea. \v 37 Pita baa Lida katea gii dosa mendasa, enda doko yaina nyepala kumia. Kumateamopa baanya yonge doko wasa pyapala, nyoo anda namba pyoo petae ketae dokonya ruma mendenya seteami. \v 38 Lida yuu doko Jopa tengesa singi dokonya Pita baa kalyamo lapae doko disaipolo dupame sepala, malisala naeyao, baa yapa epena lao akali lapomame wai minao pena leami. \v 39 Akali dolapo pupala wai doko lamaitiambinopa, Pita sakatatala akali dolapo-pipa Jopa peami. Pao pyakameaminopa, Pita lanyoo anda ketae ruma dokonya peami. Pateaminopa, enda walyakae dokaitame Pita baa katea dosa ee lao katao, yonge pee isa pingipi, kisa pingipi, Dokasame saka pituu wasia dupa baa kandena leami. \v 40 Pitame oapi dupa kandatala, dokaita pitaka kamaka pena latala, baa luma lakapala loma sia. Loma sepala, enda kumapae dokonya yonge sia doko lengeme kandatala lao pituu, “Tabita, emba sakata” lea. Dopa leamopa enda doko lenge tapala, Pita kandatala, baa sakatao petea. \v 41 Dokopa Pitame enda doko kinginya minao toeya katasetala, endakali Gotenya lataepi, enda walyakaeyapi, dupa epena latala, enda lenge tao sakatea doko dokaitame kandena lea. \v 42 Pitame pia doko Jopa tange dupa pitakame siami. Siami dupanya longome Kamongo tungi piami. \v 43 Dokopa akali Saimone lenge, kao yanu taka lapae pyoo wasingi doko-pipa Pita baa yuu gii longo Jopa kateambi. \c 10 \s1 Koniliasame Lee Manemaneme Kandeamo Doko \p \v 1 Sisaria dokonya akali Koniliasa lenge mende katea. Akali dokome amii kambu Itali tange lenge doko isingi. \v 2 Baapi, baanya palupi, dupame Gote paka kaeyao lotuu lao katengema. Baame endakali daa jepae dupa longo lao nisetapu, koteaka lao Gote loma soo katenge. \v 3 Gii mendepa, alemandi 3 kilokopi mendenya, baame lee manemaneme kanja-kao kandeamopa, Gotenya enjele mende ipupala baa lamaiyoo, “Koniliasa!” lea. \v 4 Dokopa baa paka kaeyao kandatae sepala lao pituu, “Akali Andake, embame aipa latoo lao lelyepe?” lea. Dopa leamopa enjele dokome baa lamaiyoo, “Embanya loma singipi, endakali daa jepae dupa nisingipi, dupa baa opaa dilyinona lao Goteme masetae kalyamo. \v 5 Dopa pilyamona, indupa embame akali mendatupa Jopa pena latala, Saimone, kenge mende Pita lenge doko lanyoo epena lape. \v 6 Baa kao yanu taka lapae pyoo wasingi akali Saimoneaka lenge mendepa tole kalyambino. Akali dokonya anda doko solowata lemba dokonya katengena” lea. \v 7 Enjele pii lamaiya doko pateamopa, kalai akali lapomapi, Gote paka kaeyao Koniliasanya kalai pyakamaiyoo katenge amii mendepi, dutupa Koniliasame epena lea. \v 8 Dutupa ipateaminopa, enjele dokome lamaiya dupa pitaka Koniliasame akali dutupa lamaitala, Jopa pena lea. \s1 Pitame Lee Manemaneme Kandeamo Doko \p \v 9 Yuu gii mende dokonya, kotaka etete dokonya, akali dutupa kaitini pao Jopa siti dokonya tengesa pyakameami. Dokopa Pita baa loma sala anda-kisa pyakalyia.\f + \fr 10:9 \fq Anda-kisa pyakalyia\ft latae kalyamo doko, anda yame pyatae dokonya ketae pitipenge panda singi mendenya lao latae kalyamo.\f* \v 10 Dokonya pituu baa lopo kaeyapala, nee napuli lao masia. Dokopa nee depa leaminopa, baame lee manemaneme kandena lao Kamongome baanya masepae doko etao nyia. \v 11 Dokopa baame kandeamopa, kaiti doko saa papa laloo petala, lapalapa jepae yale mende, denge kitomende dutupanya kende katatae doko minatae katao, isa yuunya setala epea. \v 12 Lapalapa dokonya moko kitomende katenge endakalimi miningipi, kakasa katengepi, kanopatopi, yaka ketae paengepi, dupa pitaka paleamo kandea. \v 13 Dokopa pii mende epea dokome baa lamaiyoo, \wj “Pita, emba sakatatala dokaita pyao naa”\wj* lea. \v 14 Dopa leamopa Pitame lao pituu, “Kamongo, loome nanapenge latae singi nee mende paa mendaipi mende naneona, nambame nanalapo daana” lea. \v 15 Dopa leamopa, paa lapo pyoo pii mende epea dokome baa lamaiyoo, \wj “Goteme dopale auu pisetae dupa embame nanapengena laa naeyape”\wj* lea. \v 16 Lee manemaneme kandea mendai dokoaka paa tepomasa kandateamopa, lapalapa denge kitomende katapae doko kaiti-kisa nyokonyia. \fig Juu dupanya anda ketae dupanya katapenge panda singi mende (Ap 10:9)|alt="flat-topped house with people doing things" src="LB00234B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="10:9" \fig* \p \v 17 Pitame lee manemaneme kandea dokonya tenge doko aipalepe lao tatake kaeyao peteamopa, Koniliasame pena lea akali dutupame Saimonenya anda doko anja kalyape lao tipa pyoo sepala, ipao lome kambu dokonya kateami. \v 18 Dokonya katao dutupame wii lao, “Saimone kenge mende Pita lenge doko anda dakenya pilyape?” leami. \v 19-20 Pitame lee manemaneme kandea doko masoaka peteamopa, Spirita dokome baa lamaiyoo, “Nambame akali mendatupa epena lapupa, emba kutao epelyaminona, emba mona lapo palya naeyao, tole pupale sakatatala isa pyakana” lea. \v 21 Dokopa Pita isa pyakanatala akali dutupa lamaiyoo, “Nyakamame kutilyamino akali doko nambana, tenge aipuma kutao epelyamipi?” lea. \v 22 Dopa leamopa dutupame baa lamaiyoo, “Amii 100 isoo katenge Koniliasa lenge dokome naima pupa lapya. Akali doko etete tolatae, Gote paka kaenge mende. Juu dupa pitakame baa akali epena lengema. Dopana, emba Koniliasanya andaka ipupala, embanya pii lamaiti dupa baame sina lao Gotenya enjele mendeme baa lamaipyana” leami. \v 23 Dopa lateaminopa, Pitame akali dutupa andaka epena latala kuka gii dokonya tole paleami. \p Paliu yuu gii mende dokonya Pitapi, akali dutupapi, dupa Kristene kaiminingi Jopa tange mendatupa-pipa Koniliasanya andaka paanya peami. \v 24 Pao kaitinisa palipala Sisaria pyakameami. Akali dokaita ipamino lao Koniliasame masetala, baanya tatapi, kaita miningipi dupa epena latala, kambu pyao malisoo katea. \v 25 Pita baa Koniliasanya andaka pyakameamopa, Pitanya moko katea dosa Koniliasa luma lakapala baa mambo pia. \v 26 Dopa piamopa, Pitame baa minao toeya katasetala lao pituu, “Namba mee endakali mendeakana, emba sakata” lea. \v 27 Pii lama-lama andaka kolandeambinopa, endakali longo kambu pyao peteamino Pitame kandea. \v 28 Kandatala baame dokaita lamaiyoo, “Akali tata waka dupa-pipa kambu pyao pilya naeyao, dupanya andaka yalya kandao napilyepape lao, Juumanya loo dupame lapae singi doko nyakamame kandengema. Dopaka doko, nambame endakali mende kaimala pipaena latala wandyala naeyapengena lao Goteme namba kanjale lao panasipya. \v 29 Namba ipupi lao wai lamino dokonya, tanga nalao ae ipao kalyo dakena, aipuma namba lanyala epena lamipi?” lea. \p \v 30 Dopa leamopa Koniliasame lao pituu, “Alembolya namba nee nanao loma soo pituu gii lelyamo dakenyaka tuu leo. Dokopa 3 kiloko dokonya, namba andaka loma soo peteopa, akali yonge pee etete kyeo lapae pingi mende nambanya enombanya kalyu pia. \v 31 Akali dokome namba langyoo, ‘Koniliasa, embanya loma sipino doko Goteme sepelyamo. Embame endakali daa jepae dupa nisingi dupa Goteme kandatala masetae kalyamo. \v 32 Dopana, embame akali mendatupa Jopa pena latala, Saimone kenge mende Pita lenge doko lanyoo epena lape. Baa kao yanu taka lapae pyoo wasingi akali Saimoneaka lenge mendenya andaka kalyamo. Akali dokonya anda doko solowata lembanya katenge. Pita ipupala nyakama pii langitana’ enjele dokome lea. \v 33 Dopa lalu piamopa, nambame emba lanyala epena leona, emba yaka epelyeno. Goteme lape lao emba langiali pyoo piipi, manapi dupa indupa latenopa, naima pitakame semana lao Gotenya enombanya asa pilyamanona” Koniliasame lea. \s1 Koniliasanya Andaka Pitame Pii Leamo Doko \p \v 34 \x - \xo 10:34 \xt Diut 10:17\x*Dokopa Pitame lao pituu, “Goteme endakali mende mona setapala, mende maka kaeyala naenge-lamo lao nambame indupa kiningi kandelyo. \v 35 Akali tata dupa pitakanya, endakali mendeme Gote paka kaeyapala, mana tolatae minao katenge doko Goteme auu kaenge. \v 36 Goteme pii mende Israele tata dupa-kisa epena lea doko nyakamame masilyamino. Dupa pitakanya Kamongo Jisasa Kraisame pia dokonya-kaita, Goteme endakali dupa mona setao katamana lao wai pii epe doko lamaiya. \v 37 Joneme endakali dupa kaimbu nyina lao kateamo gii dokonya pituu, indupa tuu lao, Galali katao tee pyatala, Judia yuu dupa pitakanya pii mende lao taeyamino doko nyakamame masilyamino. \v 38 Pii doko dake: Nasarete tange Jisasa doko Goteme Oli Spiritapa, kyetopa dolapome aiyomba minani petala, Gote baa apata kateambi dokonya, Jisasame yuu dupa pitakanya paeyao kalai epe pyoo, Sataneme kenda pisetae endakali dupa auu pisia doko nyakamame masilyamino. \v 39 Jerusalemapi, Juumanya yuupi, dupanya Jisasame pia dupa pitakapi, baa poko itanya pyao yukuiyamipi, dupa naimame kandeama dupa lao panao kalyamano. \v 40 Jisasa pyao kumaseteaminopa, Goteme yuu gii tepo dokonya Jisasa malunya sakatasetala, endakali mendapuame baa kandena lao panasia. \v 41 Panasia doko Juu tata dupa pitaka-kisa panasala naeya. Goteme kandatamina lao naima wamba yapao nyia dupa-kisa panasia. Panasia doko, baa malunya sakatateamopa kandatala apata katao nee endakipi nao kateama dupa-kisa panasia. \v 42 Endakali dupa wai pii epe doko lamaiyoo pituu, endakali kumapaepi, sakapi dupa yapena lao Jisasa baa Goteme makande lateana lao, naimame panao endakali dupa lamaiyepape lea. \v 43 Wamba propeta dupa pitakame lao panao, Jisasa tungi pyatami endakali dupa pitakanya koo dupa baanya kenge dokonya Goteme kunao nepakamaitana leami-pyaana” lea. \s1 Koniliasa Tata Dupa-Kisa Oli Spirita Epeamo Doko \p \v 44 Pitame pii dutupa lao kateamopa, pii siami endakali dupa pitaka-kisa Oli Spirita doko epea. \v 45-46 Dokopa dokaitame Gote kenge andake maiyoo pii tata waka dupa leami. Dopa leamino sepala, akali tata waka dupa-kisa apata Goteme Oli Spirita kai lamupa nyilyaminona lao masetala, Jisasa tungi pingi Juu mendapu Pita-pipa epeami dupa walu leami. Dopa piaminopa Pitame lao pituu, \v 47 “Naima Oli Spirita doko nyiamanoliaka pyoo nyilyamino endakali dakaita endakimi kaimbu pyakamaitamanopa, apimi daa latape?” lea. \v 48 Dopa latala Kamongonya kenge dokonya dokaita kaimbu pyakamaina lea. Kaimbu pyatakamaiyaminopa, dokaitame Pita baa nyakama-pipa yuu gii mendatupa apata katamana kaena leami. \c 11 \s1 Pitame Baanya Kalai Piamo Dupa Jerusalema Tange Kristene Dupa Lamaiyamo Doko \p \v 1 Akali tata waka dupame Gotenya pii doko nyepelyamino lapae doko aposolepi, Kristene kaiminingipi, Judia kateami dupame siami. \v 2 Dokopa Pita lalyoo Jerusalema pateamopa, akali yanu kepapae Kristene mendapuame baa pyalanya lao, \v 3 “Yanu kepala naenge akali dupanya andaka kolandatala, emba dupa-pipa nee nao petee-pyaana” leami. \v 4 Dopa leaminopa, pia dupa pitaka piali pyoo Pitame dokaita tee pyao lamaiyoo, \v 5 “Jopa siti dokonya anda mendenya namba loma soo peteopa, lee manemaneme kanjale lao, Kamongome nambanya masepae doko etao nyia. Dokopa nambame kandeopa, kaiti-kisa katao lapalapa jepae yale mende, denge kitomende dutupanya minatae katao, namba peteo dokonya isa epea. \v 6 Lapalapa dokonya palea dupa kandakondape pyoo kandeopa, moko kitomende katenge endakalimi miningipi, kakasa katengepi, kanopatopi, yaka ketae paengepi, dupa palea. \v 7 Dokopa pii mende namba langyoo lea doko siopa, \wj ‘Pita, emba sakatatala dokaita pyao naa’\wj* lea. \v 8 Dopa leamopa nambame lao pituu, ‘Kamongo, loome nanapenge latae singi nee mende paa mendaipi mende nambanya nenge-kaita napeana, nambame nanalapo daana’ leo. \v 9 Dopa leopa, paa lapo pyoo kaiti-kisa katao pii mende epea dokome namba langyoo, \wj ‘Goteme dopale auu pisetae dupa embame nanapengena laa naeyape’\wj* lea. \v 10 Lee manemaneme kandeo mendai dokoaka paa tepomasa kandateopa, dupa pitaka kaiti-kisa nyokonyia. \v 11 Gii etete dokopaka, akali tepoma Sisaria katao epena lao amii isingi mendeme leamopa, namba kateo anda dokonya epeami. \v 12 Dokopa mona lapo palya naeyao, akali dutupa-pipa pupape lao Oli Spiritame namba langia. Langitiamopa, Kristene kaiminingi tokange datupa-pipa pupala, amii isingi dokonya andaka kolandeama. \v 13 Kolandateamanopa akali dokome naima langyoo, ‘Enjele mende nambanya andaka kateamopa kandeo. Enjele dokome namba langyoo, “Akali mendatupa Jopa pena latala, akali Saimone, kenge mende Pita lenge doko lanyoo epena lape. \v 14 Akali dokome wai pii mende emba langita dokome, embapi, embanya andaka palengemapi, dupa pitaka pyoo nyetana” leana’ lao baame naima langia. \v 15 Dokopa, nambame tee pyao pii leopa, Oli Spirita doko tee pyao naima-kisa epeamoliaka pyoo dokaita-kisa epea. \v 16 \x - \xo 11:16 \xt Ap 1:5\x*Wamba Kamongome lao pituu, \wj ‘Joneme endakali dupa endakimi kaimbu pyakamaiya. Dopaka doko, Oli Spiritame nyakama kaimbu pyakatana’\wj* leamo pii doko, gii dokopa nambame masio. \v 17 Kamongo Jisasa Kraisa doko naimame tungi piamanopa, Goteme epe mende naima mee diamo, mendai dokoaka dokaita mee maiyana, namba api-kaita Goteme dopa napipengena lao kaita lyokatope?” lea. \v 18 Dopa leamo sepala dokaitame pii mende lapenge nanjiamosa, Gote mambo pyao pituu, “Akali tata waka dupa mona kapilyetala, lete katenge doko nyina lao, Goteme kaitini mende setapya-lumuna” leami. \s1 Antioko Siti Dokonya Siosa Sakateamo Doko \p \v 19 \x - \xo 11:19 \xt Ap 8:1-4\x*Stipene pyao kumasetala, Kristene dupa apata tanda maiyoo koeyasiaminosa, dokaita tale petala, Ponisiapi, Saiprusapi, Antiokopi dupanya peami. Pupala Gotenya pii doko akali tata waka dupa lamaiya naenya, Juu dupa iki lamaiyoo kateami. \v 20 Dopaka doko, akali Saiprusa tangepi, Sairini tangepi, mendapu Antioko pupala, akali tata waka, Giriki pii lenge dupa Kamongo Jisasanya lao wai pii epe doko tee pyao lamaiyamiaka. \v 21 Dokopa Kamongome dokaita kyeto maiyamopa, endakali longo mona kapilyetala Jisasa tungi piami. \v 22 Tungi pilyamino lapae doko siosa Jerusalema katenge dokome sepala, Banabasa baa Antioko pena leami. \v 23 Banabasa baa Antioko pupala kandeamopa, Gotenya kondo kaenge doko Kristene dupa-kisa siamo kandatala, baa auu kaeya. Auu kaeyapala, endakali dupame Kamongo doko yakinala naeyao kyeto joo tungi pyao katena lao baame pii lamaiya. \v 24 Oli Spirita dokopa, Jisasa tungi pingi mana dokopa, dolapome Banabasa baa tumbatae, akali epe mende kateamopa, endakali kambu andake mende mona kapilyetala, Kamongo tungi piami. \v 25 Maitakao Banabasame Solo kutao Tasusa pea. \v 26 Kutao kandatala, baa laminao Antioko pilyia. Dopa petala, akali dolapo ee kana mende etao siosa Antioko katea dokonya Kristene dupa-pipa katao, Gotenya pii doko endakali kambu andake mende mana lamaiyoo kateambi. Antioko dokonya disaipolo dupa tee pyao kenge Kristene leami. \p \v 27 Gii dosa mendasa propeta mendapu Jerusalema katao Antioko lanao epeami. \v 28 \x - \xo 11:28 \xt Ap 21:10\x*Propeta epeami dupanya mende, Agabusa lenge doko Spirita dokome masepae maiyamopa, baa toeya katapala lao pituu, “Yuu dupa pitakanya lopo andake mende setana” lea. (Agabusanya pii lea doko Kolodiusa Sisame isoo katea gii dokopa angi jia.) \v 29 Dokopa disaipolo Antioko kateami dupame nyakama-kisa setali pyoo, Kristene kaiminingi Judia kateami dupa nisoo maimanana leami. \v 30 Maimanana leami dupa nyoo kambu pyatala, Banabasapa Solopame nyoo, Jerusalema siosa dokonya isingi akali dupa maiya pena leami. \c 12 \s1 Jemesa Pyao Kumasetala Pita Anjiamo Doko \p \v 1 Gii dosa mendasa Kiŋi Eroteme siosa dokonya endakali mendapu tanda maiyoo koeyasotoo latala anjia. \v 2 Dopa petala baame Jone kaiminingi Jemesa konjuwame pyao kumasina lea. \v 3 Pyao kumasina lea doko Juu dupame auu kaeyaminopa Eroteme kandatala, Breta Yisa Pyandala Naeyao Yangapae Nengema gii dokonya, Pita apata anjoo nyala pena lea. \v 4 \x - \xo 12:4 \xt Eks 12:1-27\x*Dokopa Pita anjoo nyepala, anjetae palenge anda dokonya pyandea. Pyandatala, Pasopa gii doko patatamopa, endakalinya enombanya Pita kotimi latopa latala, amii kambu kitomende dutupanya, amii kitomende laowaka katao baa isoo katena lea. \v 5 Dokopa anjetae palenge anda dokonya Pita isoo kateaminopa, Goteme Pita nisina lao siosa dokome loma setae katao siami. \s1 Enjele Mendeme Pita Mokao Nyiamo Doko \p \v 6 Eroteme Pita baa taita kote laa epena latona lao masiamopa, kuka gii dokopaka, Pita baa sene kende lapomame anjetae luu paleamopa, yangi-yangipa dolaponya amii lapomame isoo kateambi. Dopa piambinopa, amii mendapuame anda kambu doko isoo kateamiaka. \v 7 Dokopa Kamongonya enjele mende Pita palea dokonya kalyu piamopa, baa palea panda doko tii pia. Dopa piamopa, enjele dokome Pitanya patali dosa pyapala baa lamaiyoo, “Emba yapa sakata” lea. Dopa leamopa, baanya kinginya sene kendeme anjiami dolapo isa kopo lea. \v 8 Dopa peteamopa enjele dokome Pita lamaiyoo, “Embanya yonge pee doko lakao muu pyoo petala, moko pee dolapo nyoo pii” lea. Dopa leamopa Pitame leali pia. Dopa peteamopa enjele dokome Pita lamaiyoo, “Embanya yonge pee kisa pingi doko nyoo petala, namba watao ipu” lea. \v 9 Dokopa Pita enjele doko watao kamaka pea. Pao pituu, enjele dokome pia doko lee manemaneme kandelyope lao masia. \v 10 Pitapa enjele dokopa peambi doko pao, amii wambao isoo katenge dupa yakinatala, lapo pyoo isoo katenge dupa apata yakineambiaka. Dopa petala siti dokonya paanya penge lome kambu aeneme petae dokonya pyakameambinopa, lome kambu pai latae doko tangeme lumbia. Dopa piamopa, enjele dokopa Pitapa kamaka pyakalyetala, kaitini kembo mende nyulu piambinopa, enjele dokome Pita yakinatala alu pia. \v 11 Dopa peteamopa, Pitame masepae nyepala lao pituu, “Erotenya kinginya namba koeyasina lao Juu dupame masiminoaka doko, Kamongome baanya enjele mendeme namba nisala epena lame-lamo lao indupa nambame kiningi kandelyona” lea. \v 12 Dopa latala akali Jone, kenge mende Make lenge dokonya endangi Marianya andaka endakali longo mendapu kambu pyao loma soo peteami dokonya Pita baa pea. \v 13 Pupala Pitame lome kambu doko gata-gata leamopa, kalai wanaku Roda lenge mendeme lumbala epea. \v 14 Pitanya pii laluiyamo sepala, Roda baa eteke pyapala kaita doko lumbala naenya, alo pyao andaka kolandatala endakali dupa lamaiyoo, “Pita baa lome kambusa kalyamona” lea. \v 15 Dopa leamopa endakali peteami dupame wanaku doko lamaiyoo, “Emba kyakao lelyenona” leami. Dopa leaminopa, wanaku dokome kiningi etete Pita baa kalyamona lapeta siamosa dokaitame lao pituu, “Doko Pitanya enjele doko kalyumuna” leami. \v 16 Dopa leaminopa, Pitame lome kambu doko gata-gata laowaka kateamosa, dokaitame kaitini lumbateaminopa, Pita kateamo kandatala walu lao paka kaeyami. \v 17 Dokopa endakali dupa pii nalena lao Pitame baanya kingimi makande pia. Dopa petala, baa anjetae palenge anda dokonya Kamongome mokao nyepala, kamaka laminao epea dokonya atome doko dokaita lamaiya. Lamaitala baame lao pituu, “Pii lelyo dupa nyakamame Jemesapi,\f + \fr 12:17 \ft Jemesa dake baa Jisasa kaiminingi doko lao lelyamo.\f* Kristene kaiminingipi, dupa lamaiyepape” lea. Dopa latala baa yuu waka mendenya pea. \fig Pita baa sene kendeme anjetae palimupa, amii lapomame isoo pilyambino. (Ap 12:6)|alt="Peter in prison, sleeping between two guards" src="LB00336B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="12:6" \fig* \p \v 18 Yongama amii dupame kandateaminopa Pita napaleamosa, aipa pyaape lao etete walu leami. \v 19 Dokopa Eroteme Pita kutakondape pyoo kutina lea. Kutao kaepeaminopa, Eroteme Pita isoo kateami amii dupa tipa pyoo sepala, dupa kamaka lanyoo pupala pyao kumasina lea. Dopa latala, Erote baa Judia yakinatala, lanao Sisaria pupala, gii mendatupa dokonya katea. \s1 Erote Agripa Kumiamo Doko \p \v 20 Taeya tangepi, Saidone tangepi, dupa Eroteme etete imbu kaeya. Dopa piamosa, dokaita Kiŋi Erotenya yuu dokonya-tae nee nengema dokonyana, endakali dupa pii mendai lao kambutala Erote pii lamaiya epeami. Ipao kiŋinya palenge anda isingi akali Balasatusa lenge doko andiki petala, pii epe mendapu lamaiya pena leami. \v 21 Gii nyepae mendenya Eroteme kiŋinya yati pingi dupa petala, kiŋi petenge toko dokonya pituu, endakali dupa pii andake mende lamaiya. \v 22 Dokopa endakali dupame puu lao, lao pituu, “Pii lelyamo dake endakali mendeme nalelyamo. Baa gote mendeme lelyamona” leami. \v 23 Dopa leaminopa, Eroteme Gote kenge andake maiya naeyamosa, Kamongonya enjele mendeme baa yuu mendai koeyasulu pia. Dopa piamosa, baa pipyame nao kumasia. \p \v 24 Dopa peteamopa, Gotenya pii doko mende lamai-lamai pyoo lao taeyami. \v 25 Gii dokopa muni akipi Banabasapa Solopame maiya pena leami dupa maitala, Jone kenge mende Make lenge doko lanyoo Jerusalema pilyiambi. \c 13 \s1 Banabasapa Solopa Kalai Pyaa Pena Leamino Doko \p \v 1 Siosa Antioko katea dokonya propetapi, mana lengepi, mendapu kateami dupanya kenge dupa: Banabasapi, Simione kenge mende Niga lenge dokopi, Sairini tange Lusiusapi, Galali isingi Erotepa tole katenge Manaenepi, Solopi, dutupa kateami. \v 2 Akali dutupame nee nanao Kamongo mambo pyao kateaminopa, Oli Spiritame dutupa lamaiyoo, “Banabasapa Solopa dolapome nambanya kalai pyekena lao nambame wii lao nyioli pyoo kalai pyekena, nyakamame dolapo aiyomba minani pyakalapape” lea. \v 3 Dopa leamosa, dokaitame gii mendatupa apata nee nanao loma soo katapala, akali dolapo aiyomba minani petakamai pena leami. \fig Polome Wai Pii Epe Doko Lamaiyoo Wambao Paeyamo Yuu Dupa Silyamo Datupa (Ap 13:1–14:28)|alt="Paul's First Journey Map" src="enq_GPS_Paul1-BW_ID.tif" size="col" copy="SIL" ref="13:1–14:28" \fig* \s1 Solopa Banabasapa Saiprusa Peambino Doko \p \v 4 Oli Spiritame Solopa, Banabasapa pena leamopa, lanao Selusia peambi. Pupala sipi mendenya pituu Saiprusa peambi. \v 5 Saiprusa yuu dokonya taono Salamisa dokonya pao pyakamatala, Juumanya lotuu anda dupanya Gotenya pii doko lao panao kateambi. Dokopa Joneme\f + \fr 13:5 \ft Jone dake baa kenge mende Make lenge doko lao lelyamo.\f* akali dolapo nisoo kalai pia. \v 6 Dupa Saiprusa ailene dokonya katao, ailene dokonya yangitena Paposa dokonya peami. Taono dokonya Juumanya nemango akali, sambo propeta Bar-Jisasa lenge mende kandeami. \v 7 Yuu dokonya gapena, Sejiusa Paulusa lenge dokopa akali doko tole katengemba. Sejiusa Paulusa doko baa masepae epe singi akali mende. Baame Gotenya pii doko sotoo lao masetala, Banabasapa Solopa epena lao lanyala pena lea. \v 8 Dopaka doko, nemango akali Bar-Jisasa, Giriki piimi kenge mende Elimasa lenge dokome gapena doko Jisasa tungi napina latala, akali dolapo kaita lyokea. \v 9 Dokopa Solo, kenge mende Polo lenge doko Oli Spiritame tumbiamopa, baame Elimasa kandatae katao \v 10 dapa lea: “Emba Satanenya mandipae dokome mana tolatae dupa pitaka yanda pimaingi. Luingi manapi, endakali minakasingi manapi, dupa emba-kisa tumbatae. Emba dopa petae dokome Kamongonya kaitini tolatae dupa tanga-tangapi koeyasoaka katate-lamo! \v 11 Indupa Kamongonya imbu kaenge doko emba-kisa ipupala, embanya lenge dolapo iminjetamopa, niki doko nakandao gii mendatupa kalyapenona” lea. Dopa lalu piamopa, baanya lenge dolapo kopame sanga pyatala iminjia. Dopa piamopa baa tomalya-tomane pyoo, endakali mendeme kii minina lao kutia. \v 12 Dopa piamo doko gapena dokome kandatala, Kamongonya mana dupa dopale-lamo lao walu lao paka kaeyapala, baa Jisasa tungi pia. \s1 Polopa Banabasapa Pisidia Peambino Doko \p \v 13 Dokopa Polopi, endakali baa-pipa paeyamipi, dokaita taono Paposa doko yakinatala, sipi mendenya pituu, yuu Pampilia dokonya Pega siti dokonya peami. Dokonya katao Joneme akali dokaita yakinatala baa Jerusalema pilyia. \v 14 Dokopa yangi dokaita Pega yakinatala, yuu Pisidia dokonya Antioko siti dokonya peami. Pupala Sambata gii dokonya dokaita lotuu anda mendenya kolandatala peteami. \v 15 Dokopa lotuu anda isingi akali dupame Mosesanya loo bukupi, propeta dupanya bukupi, dupa itaki pyao kandatala, Polopi, baa-pipa epeamipi, dupa lamaiya pena latala lamaiyoo, “Kaimii paluma, nyakamame endakali dakaita kyeto maiyoo lamaipenge pii mende setamo doko lamaiyepa” lelyaminona lao lamaiya pena leami. \p \v 16 Dopa lamaitiaminopa Polo toeya katapala, baanya kingimi endakali dupa pii nalena lao makande petala lamaiyoo, “Nyakama Israelepi, nyakama akali tata waka Gote paka kaengepi, dupame salapape. \v 17 \x - \xo 13:17 \xt Eks 1:7; 12:51\x*Israelemanya Gote dokome naimanya yumbange dupa yapao nyia-pyaa. Yapao nyepae dokaita Ijipi yuu dokonya tisa kateaminopa, Goteme dokaita akali tata andake jisia. Dopa petala, baanya kyeto dokome dokaita Ijipi yakinena latala lanyoo pea. \v 18 \x - \xo 13:18 \xt Nambaa 14:34; Diut 1:31\x*Lanyoo peamopa, endakali napalenge yuu dokonya ee kana 40 joapi mende paeyao kateami. Dokopa dokaita luiyamiaka doko, Goteme dokaita koeyasala naeya. \v 19 \x - \xo 13:19 \xt Diut 7:1; Jos 14:1\x*Maitakao Kenane yuu dokonya akali tata kalange palengema dutupa Goteme pyao watanya nepatala, naimanya yumbange dupa yuu doko etete nyetamina latala nyoo maiya. \v 20 \x - \xo 13:20 \xt Is Ak 2:16\x*Gii dokonya pituu, Goteme isingi akali mendapuame dokaita isina leamopa ee kana 450 dutupanya isoo katao, propeta Samuele katea gii dokonya tuu leami. \v 21 \x - \xo 13:21 \xt 1 Sml 8:5; 10:1\x*Gii dokonya pituu, Israele dupame kiŋi mende dina lao tee leaminopa, Goteme Benjamene tata dokonya Kisa ikiningi, Solo lenge doko kiŋi katena lao makande lea. Dokopa Solo baa kiŋi katao, Israele isoo ee kana 40 katea. \v 22 \x - \xo 13:22 \xt 1 Sml 13:14; 16:12-13; Sam 89:20\x*Katapeamopa, Solonya alo pyoo Goteme Dapita baa dokaitanya kiŋi katena lea. Katena latala Goteme Dapitanya lao, lao pituu, ‘Jesi ikiningi Dapitame kalai dupa pitaka nambanya moname auu kaengeli pyoo pitana lao nambame kandeona’ lea-pyaa. \v 23 Goteme pii laanya seteali pyoo akali dokonya mandipaenya mandipae mende-kisa pyoo nyingi doko Goteme Israele dupanya lao epena lea. \v 24 \x - \xo 13:24 \xt Make 1:4; Luku 3:3\x*Jisasame kalai tee pyao napiamopa, Joneme wambao Israele dupa mona kapilyetala kaimbu nyina lao panao lamaiyoo katea. \v 25 \x - \xo 13:25 \xt Matyu 3:11; Make 1:7; Luku 3:16; Jone 1:20,27\x*Joneme kalai pyoo etalanya dosa baame endakali dupa lamaiyoo, ‘Nyakamame namba apina lao masilyami? Nyakamame masilyamino akali doko namba daa. Akali mende nambanya maitanya epelyamo dokonya moko pee dolaponya kende tata lakamaiyanya namba epe daana’ Joneme lea. \p \v 26 “Dopana, kaimii paluma, nyakama Abraamenya mandipaenya mandipaepi, nyakama akali tata waka Gote paka kaengepi, dupame salapape. Goteme endakali dupa pyoo nyingi wai pii epe dake nyakama-kisa epena latea. \v 27 Endakali Jerusalema katengemapi, dupanya isingi akalipi, dupame propeta dupanya pii doko Sambata dii lao itaki pingimaka doko, pii dutupame Jisasa lao lea-lamo lao kanja naeyapala baa kuminana leami. Dopa leami dokome propeta dupanya pii pepa pyapae singi dupa angi jia. \v 28 \x - \xo 13:28 \xt Matyu 27:22-23; Make 15:13-14; Luku 23:21-23; Jone 19:15\x*Jisasa pyao kumasepenge tenge mende dokaitame kandao nanyiamiaka doko, Jisasa kuminana lao Pailatame yakana lena lao tee leami. \v 29 \x - \xo 13:29 \xt Matyu 27:57-61; Make 15:42-47; Luku 23:50-56; Jone 19:38-42\x*Propeta dupame baa lao pii pepa pyanya seteami dupa pitaka pyoo etapeaminopa, baa poko itanya yukutae katea doko kondao isa nyepala malu piami. \v 30 Dopaka doko, Goteme baa malunya sakatasia. \v 31 \x - \xo 13:31 \xt Ap 1:3\x*Galali katao disaipolo Jisasa-pipa lalyoo Jerusalema peami dupame baa kandena lao yuu gii mendatupanya paa longosa panea. Paneamopa kandeami dupame atome doko naima Juu dupa langilyamino. \v 32-33 \x - \xo 13:32-33 \xt Sam 2:7\x*Goteme naimanya yumbange dupanya mende pyakamaitona lea pii doko, Jisasa malunya sakatasia dokome, naima wane dupa-kisa angi jeteana lao, wai pii epe doko nyakama langilyamano. Dopa pitana lao wee buku dokonya lapo dokome dapa lao pepa pyapae silyamo: ‘Indupa emba nambanya Ikiningi jipinopa, namba embanya Takange jilyona’ lapae silyamo. \v 34-35 \x - \xo 13:34-35 \xt Sam 16:10; Ais 55:3\x*Goteme Israele dupa dapa lamaiya-pyaa: ‘Tungi pyapenge etete epe mendapu nambame Dapita maitona leo dupa nyakama apata ditona’ lea. Pii mende apata dapa lapae silyamo: ‘Gote, embanya Akali Makande Latae dokonya yonge doko malunya tamuina lao kaeyala naeyatena’ lapae silyamoaka. Pii dutupa angi jisoo Goteme Jisasa malunya sakatasia. Sakatasia doko, baa dee malunya pilyetala tamuala naeyatana lapae silyamo. \v 36 Dapita baa katea gii dutupanya, Goteme masiali pyoo Dapitame kalai pyoo katapala baa kumia-pyaa. Kumateamopa baanya yumbange dupa malu katengema dokonya malu peteaminopa, baanya yonge doko soo tamuiya-pyaa. \v 37 Dopaka doko, Goteme sakatasia akali dokonya yonge doko soo tamuala naeya. \v 38 Dopana, kaimii paluma, akali doko-kisa Goteme koo dupa kunao nepengena lao panao langilyamano pii dake nyakamame auu pyoo masalapape. \v 39 Koo tata dupa pitakame nyakama anjetae kateaminopa, Mosesanya loo dupame nyakama kapa pao mokala naeya. Dopaka doko, akali dokome baa tungi pingi endakali dupa pitaka mokao nyimupa mokopae kalyamino. \v 40-41 \x - \xo 13:40-41 \xt Ab 1:5\x*Goteme propeta dupa-kisa dapa lea-pyaa: ‘ “Nyakama namba lao nepao katengema dupame salapape: Nyakama kalyamino gii datupanya nambame kalai mende pilyo. Kalai pilyo doko endakali mendeme nyakama langitamopapi, nyakamame kandatala kiningina lao masala naeyatami. Dopana, nyakama walu lao alu pyepape” lapae silyamo doko nyakama-kisa pitana, kandao kalyepape’ ” Polome lea. \p \v 42 Pii dutupa lao etapala, Polopa Banabasapa Juu dupanya lotuu anda doko yakinatala paanya piambinopa, Sambata gii mende dokonya pii dutupanya mendatupa apata langya epena lao akali tata waka dupame kyeto joo leami. \v 43 Lotuu andaka dokonya pii lao etapala, Juupi, Juu dupanya lotuu mana minao Gote mambo pingima akali tata wakapi, dupanya longome Polopa Banabasapa watao peami. Dokopa dolapome endakali watao peami dupa kyeto maiyoo, Gotenya kondo kaenge dokonya dokaita katena lao pii lamaiyambi. \p \v 44 Sambata gii mende dokonya, siti dokonya tange endakali etete longo Gotenya pii doko salanya ipao kambu piami. \v 45 Kambu piamino kandatala, Juu dupame Polo-pipa etete tilya nyepala, baame pii lea dupanya pii yanda pimaiyoo lao nepeami. \v 46 Dopaka doko, Polopa Banabasapame paka nakaeyao dokaita lamaiyoo, “Gotenya pii doko akali tata waka dupa maita-pyao lamaiyanya, nyakama Juu dupa wambao langipenge. Dopaka doko, nyakamame pii doko tanga latala nepelyamino dokome, nyakama lete etete katenge doko nanyepengena lelyamino. Dopa lelyamino dokonya, nalimbame akali tata waka dupa lamaiya pelyambano. \v 47 \x - \xo 13:47 \xt Ais 42:6; 49:6\x*Naimame dopa pyepale lao Kamongome dapa lea-pyaa: ‘Embame akali tata waka dupa tii pisoo, endakali pyoo nyingi kaitini doko yuu soo etenge dupa pitakanya lamaitinopa lao nambame emba makande lelyona’ leana” leambi. \p \v 48 Dopa leambinopa akali tata waka dupame sepala, eteke pyao Kamongonya wai pii epe doko kenge andake maiyami. Dokopa lete etete katatamina lao Goteme yapao nyia dupame wai pii epe doko sepala Jisasa tungi piami. \v 49 Dokopa Kamongonya pii doko yuu doko pitakanya taeya. \v 50 Dopaka doko, Juu dupanya lotuu mana minao Gote mambo pingi endapi, enda kenge singipi, siti dokonya akali aiyomba joo katengemapi, dupa Juu dupame ingi tuu lasetala, Polopa Banabasapa tanda maiyoo koeyasina leami. Dopa lateaminopa, dokaitame dolapo nyakamanya yuu dokonya nakatena lao watao piami. \v 51 \x - \xo 13:51 \xt Matyu 10:14; Make 6:11; Luku 9:5; 10:11\x*Dopa piaminopa, dolapome siti dokonya tange dupa-kisa tenge silyamona lao panasoo, dolaponya mokonya yuu katea dupa lyanda lanya setapala, Aikoniame peambi. \v 52 Dokopa disaipolo dupa Oli Spiritame tumbiamopa eteke pyao kateami. \c 14 \s1 Polopa Banabasapa Aikoniame Kateambino Doko \p \v 1 Aikoniame yuu dokonya Polopa Banabasapa Juu dupanya lotuu anda dokonya kolandatala, wai pii epe doko etete auu pyoo lamaiyambinosa, Juupi, Girikipi longo mendapuame Jisasa tungi piami. \v 2 Dopaka doko, tuu pyoo Jisasa tungi napiami Juu dupame Polopa Banabasapame sambo mana lelyambinona lao akali tata waka dupa ingi tuu lasiami. \v 3 Tenge dokonya, Polopa Banabasapa gii longo Aikoniame katapala, paka nakaeyao Kamongonya wai pii epe doko lamaiyoo kateambi. Dokopa Kamongome kyeto maiyamopa, akali dolapome paka nakaeyao, Kamongonya kondo kaenge doko dopalena lao, lao panao, mirakolopi, kalai paka pipaepi, dupa pyoo kateambi. \v 4 Dopa pyoo kateambinopa, siti dokonya tange dupa lapo pyoloo petala, yangi dupame Juu dupa konda piami. Yangi dupame aposole dolapo konda piami. \v 5 Dokopa Juupi, akali tata wakapi, dupanya isingi akalipi, dupame Polopa Banabasapa dolapo mana koo minatala, kaname pyamana leami. \v 6 Dopa lelyamino lapae doko akali dolapome sepala, yuu Likonia dokonya Lisata siti dokopi, Debe siti dokopi, yuu makisa singipi, dupanya paka pupala, \v 7 wai pii epe doko lamaiyoo kateambi. \s1 Polopa Banabasapa Lisata Kateambino Doko \p \v 8 Lisata dokonya akali moko takyepae mende petea. Baa endangimi mandea gii dokonya pituu, paa mendaipi mende kaitini napaenge. \v 9 Polome pii lea dupa akali dokome soo petea. Dopa piamopa, Polome akali doko kandakondape pyoo kandeamopa, Jisasa tungi pingi doko akali doko-kisa siamosa, baanya moko dolapo auu pyaapomona lao Polome masia. \v 10 Dopa lao masetala Polome puu lao baa lamaiyoo, “Emba sakatatala, embanya moko dolapome toeya kata” lea. Dopa leamopa, akali doko mangalyetala tee pyao kaita paeya. \v 11 Polome piamo doko endakali kambu dupame kandatala, Likonia tange dupanya pii lengemali pyoo puu lao, lao pituu, “Gote mendalapo endakali jetala, naima katamu dakenya lanao ipambini-lamona” leami. \v 12 Dopa latala endakali dupame Banabasa baa kenge Siusa leami. Polome enomba nyoo pii lenge dokonya, baa kenge Emesa leami.\f + \fr 14:12 \ft Siusa baa Giriki dupanya gote mupa doko. Emesa baa Giriki dupanya gote mende. Emesa dokome gote waka dupanya wai minao paeyakamaingi.\f* \v 13 Dokaitanya siti dokonya kolandenge kambu dosa Siusanya lotuu anda nee nyetae mende katenge. Lotuu anda nee nyetae dokonya prisa dokome kao maipapi, palao diimi makipu petae aiyombanya pisepengepi, mendapu minao, kundi maiyanya endakali kambu dupa-pipa siti dokonya lome kambu dupanya peami. Pupala Polopa Banabasapa kundi maiyoo kao doko yangalanya piami. \v 14 Dopa pyaanya pilyamino lapae doko aposole Polopa Banabasapame sepala, nyakambanya yonge pee dupa minao titi piambi. Dopa petala dolapo alo pyao pao, endakali kambu pyao kateami dokonya pyakamatala puu lao, lao pituu, \v 15 \x - \xo 14:15 \xt Eks 20:11; Sam 146:6\x*“Anetupa, aipuma nyakamame dapa pilyami? Nyakama akali kalyamino dopaleaka nalimba kalyambano. Nyakamame sambo gote dupa yakinatala, yuupi, kaitipi, endakipi, dupanya singipi, dupa pitaka pyoo injingi Gote kataowaka katenge doko tungi pyalapale lao, wai pii epe mende nyakama langilyambano. \v 16 Wamba gii dokopa, Goteme akali tata dupa pitakanya mana miniamili pyoo minao katena kaeya-pyaa. \v 17 Dopaka doko, Gote baa kalyona lao dapa pyoo panasingi: Baame nyakama nisoo, kaitinya katao aiyuu epena lata, nee wambu pingi gii dupa epena lata pingi. Dopa petala, nee nao tiaka kaeyalapale lao baame naima pitaka auu pisingina” leambi. \v 18 Dopa leambinopapi, endakali kambu dupame etete nee kaeyao nyakamba kundi maiyanya piami. Dopa piaminopa, dolapome etete kyeto joo kaena leambinopa kaeyapala kaeyami. \p \v 19 Dokopa Juu mendapu Antiokopa, Aikoniamepa katao ipupala, endakali kambu dupa ingi tuu lasiami. Dopa piaminosa, endakali dupame Polo kaname pyapala, baa kumatelyamona lao masetala, pyalya lao siti dokonya kamalyatena pyasiami. \v 20 Dokopa disaipolo dupa ipupala, Polo sia dosa katao kakopeami. Dopa piaminopa, Polo sakatatala siti dokonya pilyia. Yuu gii mende dokonya baapa Banabasapa Debe peambi. \s1 Polopa Banabasapa Antioko Pilyiambino Doko \p \v 21-22 Pupala Polopa Banabasapame wai pii epe doko Debe siti dokonya lamaiyambinopa, endakali longo disaipolo jiami. Dopa piaminopa, dolapo Lisatapi, Aikoniamepi, Antiokopi dupanya pilyetala, disaipolo dupa kyeto maiyoo, Gotenya kingdom dokonya kolandalanya tanda nao kenda soo kolandapengena, Jisasa tungi pingi doko yakinala naeyao, tungi pyao katena lao lamaiyoo kateambi. \v 23 Lamaitala dolapome siosa dii lao isingi akali mendapu makande leambi. Dopa petala, nee nanao katao loma sepala, akali dokaitanya tungi pingima Kamongo dokonya kinginya pyaseta piambi. \p \v 24 Dopa petala dolapo Pisidia yuu dokonya-kaita Pampilia peambi. \v 25 Pupala Pega dokonya Gotenya pii doko lamaiyambi. Lamaitala dolapo lanao Atalia peambi. \v 26 Dokonya katao, sipi mendenya Antioko pilyiambi. Antioko dokonya wamba Kristene dupame dolaponya loma setakamai, Gotenya kondo kaenge dokome nisetamopa kalai pyaa pena leami. \v 27 Dolapo Antioko pilyetala, endakali siosanya petenge dupa nyoo kambu piambi. Dopa petala, Goteme dolapo minatala kalai piapi, akali tata waka dupa Jisasa tungi pina lao kaita lumbakamaiyapi, dupa dopa pyoo piana lao lamaiyambi. \v 28 Lamaitala dolapo disaipolo dupa-pipa yuu gii longo Antioko kateambi. \c 15 \s1 Jerusalema Kambuiyamino Doko \p \v 1 \x - \xo 15:1 \xt Lep 12:3\x*Judia katao akali mendapu lanao Antioko ipupala, Kristene kaiminingi dupa mana lamaiyoo, “Mosesame mana seteali pyoo nyakama yanu kepala naeyatamino doko, Goteme nyakama pyoo nyala naeyatana” leami. \v 2 Dopa leaminosa, Polopa Banabasapame pii dokonya tanga lao atete andake piambi. Dopa piambinosa, pii dokonya lao tolasalanya, Polopa Banabasapa-pipa akali mendapu makande latala, aposolepi, isingi akalipi, Jerusalema kateami dokonya pena leami. \v 3 Siosa dokome akali dokaita pena lateamopa, Ponisiapa, Samariapa yuu dolaponya-kaita peami. Pao pituu, akali tata waka dupa dopa pyoo mona kapilyiamina lao lamaiyami. Dopa leami dokome Kristene kaiminingi dupa pitaka mona etete yaepasakamaiyami. \v 4 Dopa pyoo pao Jerusalema pyakalyiaminopa, Jerusalema siosa dokopi, aposolepi, isingi akalipi dupame akali dokaita auu kaeyao lanyiami. Dopa peteaminopa Goteme Polopa Banabasapa minatala, kalai pia dupa pitaka panao lamaiyambi. \v 5 Dopaka doko, Jisasa tungi pingi Parasi mendapu toeya katapala lao pituu, “Akali tata waka mona kapilyiami dupa yanu kepatala, Mosesanya loo dupa wata-minao katena lao naimame lamaipengena” leami. \p \v 6 Dopa leaminosa, pii dokonya lao tolasalanya aposolepi, isingi akalipi dupa kambu piami. \v 7 \x - \xo 15:7 \xt Ap 10:1-43\x*Dopa petala, dokaitame pii longo leaminopa, Pita toeya katapala dokaita lamaiyoo, “Kaimii paluma, nambanya kambumi wai pii epe doko akali tata waka dupa lamaitopa dupame sepala Jisasa tungi pyataminopa lao, wamba Goteme naima tata dupanya namba yapao nyiamo doko nyakamame masilyamino. \v 8 \x - \xo 15:8 \xt Ap 2:4; 10:44\x*Endakalinya mona kandenge Gote dokome akali tata waka dupa lanyotona lao masia doko panasalanya, Oli Spirita doko naima diamoliaka pyoo dokaita maiya. \v 9 Goteme naima-kisa mana waka mende minatala, akali tata waka dupa-kisa mana waka mendeaka minala naeya. Dokaitame Jisasa tungi piami dokome dokaitanya monanya koo sia dupa Goteme kunao nepakamaiya. \v 10 Dopana, nyakamame aipuma Gote makande pyoo, kenda andake mende,\f + \fr 15:10 \fq Kenda andake mende \ft latae kalyamo doko, Mosesanya loo dupa wata-miningi doko lao latae kalyamo.\f* naimapi, naimanya yumbangepi, dupame kapa pao nasepenge jia doko indupa disaipolo dupa-kisa nyoo sakamaiyanya pilyami? \v 11 Kamongo Jisasanya kondo kaenge dokome naima pyoo nyingiliaka pyoo, akali tata waka dupa pyoo nyingina lao naimame masilyamanona” lea. \p \v 12 Dopa leamopa, kambu andake dokonya akali peteami dupame pii mende yanu pyao naleami. Dokopa Polopa Banabasapa minatala Goteme mirakolopi, kalai paka pipaepi, dupa pitaka akali tata waka dupanya kainanya pia dupa Polopa Banabasapame lamaiyambinopa, akali peteami dupame siami. \v 13 Dolapome pii lao etapeambinopa, Jemesame lao pituu, “Kaimii paluma, nambame pii mende lelyona salapape. \v 14 Goteme akali tata waka dupa baanya kenge dokonya lanyotoo latala, tee pyao dokaita kanja epea doko, dopa pyoo epeana lao Saimoneme naima langyomo. \v 15 Langyomo pii mendai dokonyaka propeta dupame pepa piami mende dapa lao pepa pyapae silyamo: \v 16 \x - \xo 15:16 \xt Emosa 9:11-12\x*‘Maitakao namba pilyetala, Dapitanya sele anda lakyoo koeyasetae doko auu pyoo pito. Anda dokonya kaluu nepatae dupa wasoo, anda doko katengeli pyoo katasoto.\f + \fr 15:16 \ft Goteme Jisasa malunya sakatasetala, kiŋi katena lata doko lao vesa dakenya lapae silyamo.\f* \v 17 Dopa petatopa, endakali Juu daa, akali tata waka, nambanya kenge dokome wii lao nyepae dupa pitakame namba kutatamina lao, namba dutupa pitaka pingi Kamongo dokome lelyona’ lapae silyamo. \v 18 Dopa pitona lao Goteme dupa pitaka wamba-waka masia-pyaa. \v 19 Tenge dokonya, akali tata waka dupame mona kapilyetala, Gote tungi pilyamino dupa naimame kenda pisala naeyamana lao nambame masilyo. \v 20 \x - \xo 15:20 \xt Eks 34:15-17; Lep 17:10-16; 18:6-23\x*Dopana, gotena lao wasepae dupa kundi maitae neepi, dopale mangenya minao kumasetaepi, taeyokopi dupa nala naeyao, kepo kolala naeyaowaka pina lao, naimame akali tata waka dupanya pepa pyao pyasakamaimana. \v 21 Wamba-waka pituu, indupa tuu lao, siti dupa pitakanya lotuu anda dupanya Sambata gii dii lao Mosesanya pii dupa itaki pyao, baanya loo dupa dopalena lao, lao panao kalyamino dokonya, nambame lelyo doko pimana kaeyalapa” Jemesame lea. \s1 Akali Tata Waka Dupanya Pepa Pyao Pyasakamaiyamino Doko \p \v 22 Dopa lateamopa aposolepi, isingi akalipi, akali siosanya petenge dupa pitakapi, dupame nyakamanya kainanya akali mendapu yapao nyepala, Polopa Banabasapa-pipa Antioko pena latamano doko auu pyaapomona lao masiami. Dopa lao masetala, Judasa kenge mende Basabasa lenge dokopa, Sailasapa, dolapo Kristene kaiminingi dupanya aiyomba joo kateambi dolapo pena leami. \v 23 Dapa lao pepa pyapala, akali dolapome minao pena leami: “Naima aposolepi, isingi akalipi, Kristene kaiminingipi, dupame nyakama akali tata waka, Antioko tangepi, Siria tangepi, Silisia tangepi, Kristene kaiminingi dupa auu pyoo kalyepape lelyamano. \v 24 Naimanya akali mendapu ipupala, Mosesanya loo dupa watao, yanu kepalapape lami dokome, nyakama kenda pisoo, nyakamanya masingi koeyasimi lapae doko simu. Akali dupa naimame epena laa naeyama. \v 25 Dopana, naimame mona mendai paliu akali mendalapo yapao nyepala, naimanya mona setenge Banabasapa, Polopa-pipa nyakama kalyamino dokonya epena latamano doko auu pyaapomona lao masilyamano. \v 26 Polopa Banabasapame Kamongo Jisasa Kraisanya kenge dokonya kumatambano doko yakana lao masoo kalai piambi. \v 27 Dopa piambi dokonya naimame pii pepa pyao peekelyamano datupaka Judasapa, Sailasapame nyakambanya kambumi langina lao epena lapuma. \v 28 Nyakamame yakinala naeyao pipengena lao pepa pilyamano datupa iki pyepale latala, mendatupame apata nyakama-kisa kenda pisala naeyatamano doko auu pitana lao Oli Spiritame lamupa lelyamano. \v 29 Nyakamame yakinala naeyao pipenge dutupa datupana salapape: Gotena lao wasepae dupa kundi maitae neepi, taeyokopi, dopale mangenya minao kumasetaepi, dupa nala naeyalapape. Kepo kolala naeyalapapeaka. Mana koo dupa nyakamame wanditamino doko, nyakama auu pyoo katatamina” lao pepa piami. \p \v 30 Pepa pyapae doko minao pena lateaminopa, akali dokaitame minao Antioko peami. Pupala siosanya endakali dupa kambu pina latala, pepa doko dokaita maiyami. \v 31 Dokopa endakali dokaitame pepa pyapae doko itaki pyao kandeaminopa, pii dutupame dokaita kyeto maiyamosa eteke piami. \v 32 Judasapa Sailasapa dolapo propeta dokonyana, dolapome Kristene kaiminingi dupa kyeto maiyoo, pii longo lamaiyambi. \v 33 Yuu gii mendatupa dokonya katapeambinopa, aposole dupa kateami dokonya mona yaepao pilyina lao Kristene kaiminingi dupame lasa leami.\f + \fr 15:33 \ft Buku Baibolo Giriki piimi wambao pepa pyatae kuki mendatupanya vesa 34 doko dapa latae silyamo: \fqa Dopaka doko, Sailasa baa Antioko katatoo lao masetala katao kaeya.\f* \v 35 Dopaka doko, Polopa Banabasapa Antioko kateambi. Katapala, akali longo mendapu-pipa Kamongonya wai pii epe doko endakali dupa lamaita, mana lamaita pyoo kateambi. \s1 Polopa Banabasapa Tale Piambino Doko \p \v 36 Yuu gii mendatupa pateamopa Polome Banabasa lamaiyoo, “Nalimbame Kamongonya pii doko lao paneambano siti dupa pitakanya pilyetala, naimanya Kristene kaiminingi dupa aipa pyoo kalyamipi lao kanja bonana” lea. \v 37 Dopa leamopa, Banabasame Jone kenge mende Make lenge doko lanyoo bonana lao masia. \v 38 \x - \xo 15:38 \xt Ap 13:13\x*Dopaka doko, akali doko Pampilia yuu dokonya nyakamba-pipa kalai pyoo paa naenya yakineamo doko apata napatamano doko yakana lao Polome masia. \v 39 Dokonya Polopa Banabasapa imbu kaeyao pii yanda petala tale piambi. Dopa petala, Banabasame Make lanyoo sipi mendenya Saiprusa pea. \v 40 Dokopa Polome Sailasa lanyoo paanya piamopa, Kristene kaiminingi dupame dolapo Gotenya kondo kaenge dokome nisalapomona pupape lao lasa leami. \v 41 Lasa lateaminopa, dolapo pao Siriapa, Silisiapa yuu dolaponya siosa dupa kyeto maiyoo paeyambi. \fig Polome Wai Pii Epe Doko Lamaiyoo Lapo Pyoo Paeyamo Yuu Dupa Silyamo Datupa (Ap 15:36–18:22)|alt="Paul's Second Journey Map" src="enq_GPS_Paul3-BW_ID.tif" size="col" copy="SIL" ref="15:36–18:22" \fig* \c 16 \s1 Timoti Baa Polopa Sailasapa-Pipa Peamo Doko \p \v 1 Polo baa Debe siti dokopa, Lisata siti dokopa, dolaponya pea. Lisata dokonya disaipolo Timoti lenge mende katea. Timotianya endangi doko Jisasa tungi pingi Juu enda mende petea. Timotianya takange doko Giriki mende. \v 2 Kristene kaiminingi Lisata tangepi, Aikoniame tangepi dupame Timoti doko akali epena lengema. \v 3 Yuu dokaitanya Juu kateami dupa pitakame Timoti takange doko Girikina lao kandengema dokonyana, Polome Timoti baa tole paeyambana lao masetala, baa lanyoo pupala yanu kepakamaiya. \v 4 Aposolepi, isingi akalipi, Jerusalema katengema dupame pii lao yaki piami doko Kristene dupame auu pyoo wata-minina lao, Polopi, Timotiapi, Sailasapi dutupame siti dupanya pupala lamaiyami. \v 5 Dokopa, Kristene dupanya Jisasa tungi pingi doko kyeto jema-jema piamopa, koteaka lao endakali longo siosa dokonya konda piami. \s1 Polome Lee Manemaneme Kandeamopa Masedonia Katao Wii Leamo Doko \p \v 6 Esia yuu dokonya pii lamaiya napena lao Oli Spiritame akali dutupa masepae maiyamopa, yuu Prisiapa, Galesiapa dolaponya-kaita peami. \v 7 Pao Misia pyakamatala, Bitinia paanya piaminopa, Spirita dokome yuu dokonya napena lao masepae maiya. \v 8 Dopa piamosa, akali dutupa Misia-kaita pupala, lanao Troasa peami. \v 9 Pupala paleaminopa, kuka dokonya Polome lee manemaneme kandeamopa, Masedonia tange akali mendeme lao pituu, “Naima nisala Masedonia ipu” lao kyeto joo wii leamo kandea. \v 10 Wii leamo doko Polome lee manemaneme kandatala, wai pii epe doko Masedonia tange dupa lamaiyepale lao, Kamongome naima wii lame-lamo lao masiama. Dopa lao masetala dokopaka yuu dokonya mona lao kaitini kutiama. \s1 Enda Lidia Mona Kapilyiamo Doko \p \v 11 Dopa petala naima Troasa katao sipi mendenya Samotesa tolao peama. Yuu gii mende dokonya naima pao Neapolisa pyakameama. \v 12 Dokonya katao Pilipae peama. Pilipae siti doko Masedonia yuu dokonya andake silyamopa, Roma tange endakali longo katengema. Siti dokonya naima yuu gii mendatupa kateama. \v 13 Sambata gii dokonya naima siti dokonya kamalyatena, endaki lembasa loma singi panda mendenya peama. Pupala, enda mendatupa kambu pyao peteami dupa-pipa pitipala pii lamaiyama. \v 14 Enda kambu dokonya, siti Taeyataita dokonya tange enda Lidia lenge, lapalapa kala pepolo maketa pingi mende petea. Enda doko Gote mambo pyao petenge. Kamongome baanya mona sakatasakamaiyamopa, Polonya pii dupa pitaka baame auu pyoo soo nyia. \v 15 Dokopa enda dokopi, baanya andaka palengemapi, dupa naimame kaimbu pyakamaiyama. Dopa peteamanopa baame naima langyoo, “Nambame kiningi Kamongo doko tungi pilyino lao masetamino doko, nyakama nambanya andaka palimana ipupa” lao kyeto joo leamosa, naimame baanya pii leali piama. \s1 Polopa Sailasapa Anjetae Pilipae Paleambino Doko \p \v 16 Yuu gii mendepa naima loma singi panda dokonya paanya peamanopa, kalai wanaku, pyongo pingi mendeme naima kaitinisa kandanyia. Wanaku dokome tanga pita dupa lao panelyamopa, baanya isingi akali dupame muni longo nyingima. \v 17 Wanaku dokome wii lao, “Akali dakaita Gote Etete Ketae Katenge dokonya kalai akali. Goteme endakali pyoo nyepenge kaitini doko naima panao langilyaminona” lao Polopi, naimapi watao epea. \v 18 Wanaku dokome yuu gii longo dopa lati siamosa, Polome maka kaeyao kapilyetala, wanaku doko-kisa imambu koo palea doko lamaiyoo, “Jisasa Kraisanya kenge dokonya embame wanaku dake yakinatala puu lelyona” lea. Dopa lalu piamopa, imambu koo dokome wanaku doko yakinatala pea. \p \v 19 Dokopa wanaku dokonya isingi akali dupame nyakamanya muni nyingi kaitini doko lyokalame-lamo lao kandatala, Polopa Sailasapa minatala, pyalya lao maketa dokonya pupala, isingi akali kateami dokonya katasiami. \v 20 Katasetala dupame kote singi dupa lamaiyoo, “Juu dalapome naimanya siti dakenya pundu yaka lasilyambino. \v 21 Naima Roma tange dupanya mana daa latae singi dupa minalapa lao akali dalapome mana langilyambinona” leami. \v 22 Dopa leaminopa, endakali kambu dokome apata akali dolapo-kisa tenge seteamiaka. Dokopa kote singi dupame akali dolaponya yonge pee dupa minao titi pyao nepeami. Dopa petala, akali dolapo kyeo konjame pina leami. \v 23 Dopa lateaminopa, akali dolapo paa longosa kyeo konjame pyapala anjinya pyandeami. Dopa petala, anjetae dupa isingi dokome akali dolapo isokondape pyoo isoo katena leami. \v 24 Leamili pyoo, anjetae dupa isingi dokome akali dolapo anjetae palenge anda dokonya kaina etete dokonya anjoo pyandea. Pyandatala endakali moko nyoo anjingi palaŋa ita tumbyepae mendalaponya, baame akali dolaponya moko dolapo nyoo pyasembatala, ita kenda pipae dolapo minao pakambatala loko pia. \fig Endakali moko nyoo anjingi palaŋa ita tumbyepae mendalaponya Polopa Sailasapanya moko dolapo loko pyatae pilyambino. (Ap 16:24)|alt="2 men in prison, feet in stocks, cheerful" src="LB00337B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="16:24" \fig* \p \v 25 Dokopa Polopa Sailasapa anjetae paliu, kuakama andatombe dokonya, Gote loma soo wee lao peteambinopa, akali yangi anjetae paleami dupame siami. \v 26 Dokopa titiwali andake mende lee mendai minalu pia dokome, anjetae palenge anda dokonya isa semene minatae dupa ema-ema pia. Dopa pia dokome, anjetae palenge dokonya anda kaita dupa pitaka lumbayoko latala, akali anjetae paleami dupa pitakanya sene kende dupa mokopae sia. \v 27 Dokopa anjetae dupa isingi doko paliu sakatatala kandeamopa, anda kaita dupa pitaka lumbapae sia. Dopa piamosa, akali anjetae paleami dupa paka pamini-lamo lao masetala, baanya konjuwa doko kolanyetala, baa tange pyao kumasalanya pia. \v 28 Dopa piamopa Polome puu lao wii lao, “Naima pitaka dakenya palelyamanona, emba tange koeyasala naenya kae” lea. \v 29 Dopa leamopa, anjetae dupa isingi dokome lama kaiyepae mendapu minao epena lao wii lao nyepala, minao alo pyao, Polopa Sailasapa paleambi dokonya kolandatala, baa paka kaeyapaeme walu leamopa, akali dolaponya enombanya luma lakea. \v 30 Dopa petala baame akali dolapo laminao kamaka pyakalyetala lao pituu, “Anelyapo, Goteme namba pyoo nyina, nambame aipa pyuape?” lea. \v 31 Dopa leamopa akali dolapome lao pituu, “Kamongo Jisasa Kraisa doko embame tungi pyatenopa, embapi, embanya andaka palengemapi, dupa pitaka pyoo nyalapomona” leambi. \v 32 Dopa latala Polopa Sailasapame Kamongonya pii doko baapi, endakali baanya andaka palengemapi, dupa pitaka lamaiyambi. \v 33 Lamaitiambinopa, kuka gii dokonyaka baame akali dolapo lanyepala, yonge nombe-kombe palea dupa wasa pyao nepakamaiya. Dopa peteamopa, akali dokopi, endakali baanya andaka palengemapi, dupa pitaka kaimbu pyakamaiyambi. \v 34 Kaimbu nyepala, akali dokome akali dolapo laminao baanya andaka kolandatala, nee nena lao maiya. Dokopa baapi, baanya andaka palengemapi, dupa pitakame Gote tungi piami dokonya dokaita pitaka mona yaepeami. \p \v 35 Yuu yongateamopa, kote singi dupame Polopa Sailasapa mokena lao yanda singi mendapuame anjetae dupa isingi doko lamaiya pena leami. \v 36 Yanda singi dupame anjetae dupa isingi doko lamaitiaminopa, baame pii datupa Polo lamaiya: “Kote singi dupame nyakamba mokape lao wai peelyaminona, indupa nyakamba mona yaepatala pupa” lea. \v 37 Dopa leaka doko, Polome yanda singi dupa lamaiyoo, “Nalimba Roma tangeaka doko, dupame kotimi nalao, endakali dupanya enombanya konjame pyapala, anjetae palenge anda dokonya anjinya palyiami. Dopa petala, indupa elyakalao mokatala pupa lelyamipi? Doko yaka daana, kote singi dupameaka nalimba mokao nyala epena kaeyalapa” lea. \v 38 Dokopa yanda singi dupa pupala, kote singi dupa Polonya pii dutupa lamaiyaminopa, akali dolapo Roma tange-lumu lao dokaitame sepala paka kaeyami.\f + \fr 16:38 \ft Roma tange dupa auu pyoo kotimi latala, koteme anjepenge lelyamopa anjingima. Mee anjala naengema. Dokonyana, Polopa Sailasapa mee anjinya pyandalamane-lumu lao masetala paka kaeyami doko lao lelyamo.\f* \v 39 Paka kaeyapala, dokaitame akali dolapo yatae lao mona tambo lasetakamai, lanyoo kamaka peami. Dopa petala, Polopa Sailasapa dolapo siti doko yakinatala pena lao akali dokaitame kyeto joo leami. \v 40 Dopa leaminopa, Polopa Sailasapa anjetae palenge anda doko yakinatala, enda Lidianya andaka peambi. Pupala anda dokonya Kristene kaiminingi peteami dupa kandatala, dokaita kyeto maiyoo pii epe mendapu lamaitala peambi. \c 17 \s1 Tesalonaika Siti Dokonya Pundu Yaka Leamo Doko \p \v 1 Polopa Sailasapa Ampipolisa siti dokopa, Apolonia siti dokopa, dolaponya-kaita pao, Tesalonaika pyakameambi. Siti dokonya Juu dupanya lotuu anda mende katea. \v 2-3 Polo baa lotuu laa pengeli pyoo lotuu anda dokonya pupala, Gotenya pii pepa pyapae singi dokonya tenge dupa Juu dupa-pipa dii tambao lao, Sambata gii tepoma kateami. Jisasa doko baa tanda andake nao kumapala, lenge tao sakatapengena lapae singina lao Sambata gii tepoma kateami dutupanya Polome dokaita lamaiyoo katea. Baame lao pituu, “Nambame lao panao Jisasa lelyo doko baa Kraisa dokona” lea. \v 4 Dopa lao pii lamaiya dokome, endakali mendapuame kiningi lalumu lao sepala, Polopa Sailasapa konda piami. Dokopa Gote mambo pingi Giriki endakali longopi, enda kenge singi longopi, dupa Polopa Sailasapa konda piamiaka. \v 5 Dopa piaminopa, tuu pyoo Jisasa tungi napiami Juu dupame akali makongopae mendapu maketa kamapu dokonya kateami dupa nyoo kambu piami. Kambu pyateaminopa, akali makongopae dupame endakali dupa ingi tuu lasiaminopa, endakali dupame koo-kaa lao pii yanda andake mendapu siti dokonya pyoo sakateami. Dopa petala, Polopa Sailasapa nyoo endakali kambu dokonya enombanya katasemana latala, Jesonenya anda kaita doko kalupala kutiami. \v 6 Dokaitame Polopa Sailasapa kutao kaeyapala, Jesonepi, Kristene kaiminingi mendatupapi, dupa pyalya lao nyoo siti dokonya isingi akali dupa kateami dokonya peami. Pupala wii lao, “Yuu dupa pitakanya pundu yaka lasiami akali dupa ae ipao kalyamino. \v 7 Akali dokaita Jesoneme lanyoo baanya andaka pupya. Akali dokaita pitakame Sisa dokonya loo dupa tuu pyoo nepatala, kiŋi waka Jisasa lenge mende kalyamo lelyaminona” leami. \v 8 Dopa leaminopa siti dokonya isingi akalipi, endakali longo kambu piamipi, dupame pii doko sepala tatake kaeyao, pii lalya-lane pyoo kateami. \v 9 Dokopa Jesonepi, akali baa-pipa kateamipi, dupame kote sambateaminopa,\f + \fr 17:9 \ft Polopa Sailasapa Tesalonaika dee naepena lao kote sambapala mokao nyiami-pyaa. Dee naipatambino doko, muni dupa tange yukuu nyepenge.\f* siti dokonya isingi akali dupame dokaita pena kaeyami. \s1 Polopa Sailasapa Beria Kateambino Doko \p \v 10 Pena kaeyami gii dokopa yuu kuiyalu piamopa, Kristene kaiminingi dupame Polopa Sailasapa Beria pena lateaminopa dolapo pao pyakamatala, Juu dupanya lotuu anda dokonya kolandeambi. \v 11 Juu endakali mona epe palenge mendapu Beria kateami dupame Tesalonaika kateami dupa ita minao, wai pii epe doko etete nee kaeyao siami. Sepala pii Polome lea dupa kiningi lelyape lao, Gotenya pii pepa pyapae singi dupa koteaka lao kandakondape pyoo kandao kateami. \v 12 Kandatala dokaitanya endakali longome Kamongo tungi piami. Dokopa Giriki pii lenge enda kenge singi mendapupi, akali longopi, dupame Kamongo tungi piamiaka. \v 13 Dopa piaminopa, Polo baa Beria katao Gotenya pii doko panao lamailyamoaka lapae doko Tesalonaika kateami Juu dupame sepala, Beria epeamiaka. Ipupala, endakali kambu dupame Polo imbu kaena lao ingi tuu lasiami. \v 14 Dopa piaminopa, Polo baa solowata lembasa yuu singi dokonya pena lao, Kristene kaiminingi dupame yapa mapeami. Dopaka doko, Sailasapa Timotiapa Beria dokonya kateambi. \v 15 Polo lanyoo peami akali dupame baa Atene siti dokonya mapeami. Mapateaminopa Polome akali dokaita lamaiyoo, “Sailasapa Timotiapa namba kalyo dakenya yapa epena lamaiyepape” lea. Dopa lamaitiamopa akali dokaita pilyiami. \s1 Polo Baa Atene Kateamo Doko \p \v 16 Polome Sailasapa Timotiapa malisoo, Atene siti dokonya paeyao kandeamopa, gotena lao wasepae dupame siti dokonya tumbatae kateamo kandatala, baa maka kaeya. \v 17 Maka kaeyapala, Polo baa lotuu anda dokonya pupala, Juupi, Gote mambo pingi Girikipi, dupa pii lamaiyoo katea. Baame koteaka lao maketa kamapu dokonya endakali kambu pyao kateami dupa pii lamaiyaka. \v 18 Jisasa malunya sakateana lao Polome wai pii epe doko lamaiyoo kateamopa, Epikurianepa Setokipa\f + \fr 17:18 \ft Epikurianepa, Setokipa tata dolapome kiningi pii doko akipi lao atete pingi tata mendalapo.\f* dolaponya mana nyepae mendapu Polo-pipa pii leami. Dopa latala yangimi lao pituu, “Niminamu lenge dakeme aki latoo lao lelyape?” leami. Yangimi lao pituu, “Yuu waka dupanya tange endakali dupanya gote mendapu lao lelyamona” leami. \v 19 Dopa latala dupame Polo laminao kanjole kambu pingi, Areopagusa manda dokonya pateaminopa, kanjole dupame baa lamaiyoo, “Embame mana enenge mende lamailyino lapae simano dokonya naima semana langipoko? \v 20 Naimame pii nasingi waka mendapu embame lao epelyeno lapae simuana, dupanya tenge dupa simu laka lao masilyamanona” leami. \v 21 (Pii enenge mende lelyami dokonya Atene tangepi, Atene dokonya endakali waka tisa katengepi, dupa pitakame gii nepao salanyapi, laanyapi auu kaelyami dokome endakali waka dupa pitaka ita miningima.) \fig Areopagusa manda doko (Ap 17:19)|alt="Areopagus, Mars Hlll" src="HK00355B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="17:19" \fig* \p \v 22 Areopagusa manda dokonya kanjole dupanya kainanya Polo toeya katapala lao pituu, “Nambame kandapupa, nyakama akali Atene tange dupame nyakamanya gote dupa etete lotuu lakondape pyoo lengema-lamo. \v 23 Namba siti dakenya paeyao, nyakamanya mambo pingi gotena lao wasepae dupa kandakondape pyoo kandapupa, dapa lao pepa pyatae katenge alta mende kanjo: ‘Alta dake naimame masala naenge gote mendenyana’ lao pepa pyatae katalamo. Gote doko nyakamame masala naeyao mee mambo pingima-lamo dokonya, nambame Gote dokonya lao nyakama pii panao langitoo. \v 24 \x - \xo 17:24 \xt 1 Kiŋi 8:27; Ais 42:5; Ap 7:48\x*Gote dokome yuupi, yuunya silyamopi, dupa pitaka pyoo injia-pyaa. Gote doko baa yuupi, kaitipi dupa pitakanya Kamongo dokonyana, endakali kingimi lotuu anda petae dupanya baa nakatenge. \v 25 Koteaka lao baame endakali dupa lete katengepa, popotaupa dolapo maingi. Baa dopale mendeme daa jala naenge dokonyana, endakali mendeme dopale mende baa maiya naeyapenge. \v 26 Baame akali tata dupa pitaka yumbange mendainya pyakalyina latala, yuu dupa pitakanya paliu kapa pina lea-pyaa. Dopa petala baame akali tata dupa gii dutupanya yuu dosa katapengena kalyepape lao yuu konjoo maiya-pyaa. \v 27 Endakali dupame mina-saa-saa pyoo Gote kutao kandatami aipape latala konjoo maiya-pyaa. Dopaka doko, Kamongo doko naima endakali mendai-mendai dupanya londati nakatenge. \v 28 Tenge dokonya, baa mambele naima lete katao, lenge tao, kaita paeyao pilyamano. Dopa pilyamano dokonya, nyakamanya wee pepa pingi akali mendapuame lao pituu, ‘Naima apata baanya mandipaeyakana’ leami-pyaa. \v 29 Naima apata Gotenya mandipaeyaka-lumu dokonya, endakali mendeme nembo tapala, Gote doko golopi, silipapi, kanapi dopale mendeme endakalinya kingimi wasepaena lao naimame masala naeyapenge. \v 30 Wamba endakali dupame masala naeyao koo piami gii dupanya Goteme dokaita kandatala nakandele pyoo katea-pyaa. Dopaka doko, indupa baame yuu dupa pitakanya endakali dupa pitaka mona kapilyalapa lelyamo. \v 31 Goteme gii setea dokonya, isa yuu dakenya endakali dupa pitaka mana tolatae dokome yapatana latala, akali mende makande latea. Akali doko Goteme kiningi makande leana lao endakali dupame masina latala baa malunya sakatasiana” lea. \p \v 32 Endakali kumapae dupa malunya sakatasingina leamo doko sepala, yangimi lamba lao gii kaeyami. Dopa piaminopa yangimi lao pituu, “Gii mendepa embame pii dokonya latenopa dee setamana lao masilyamanona” leami. \v 33 Dopa leaminopa, Polome endakali dokaita yakinatala pea. \v 34 Dopa piamopa, endakali yangimi baa konda petala, Kamongo tungi piami. Tungi piami dupanya, Areopagusa kanjole dokonya katenge Dionisiusa dokopi, enda Damarisa lenge dokopi, endakali waka mendapu dolapo-pipa kateamipi, dupame Kamongo tungi piamiaka. \c 18 \s1 Polo Baa Korina Kateamo Doko \p \v 1 Maitakao Polo baa Atene yakinatala, Korina pea. \v 2 Pupala Pontusa tange Juu akali Akuila lenge mendepa, baanya etanenge Prisilapa, dolapo yuu dokonya peteambinopa kandao nyia. Roma tange gapomane mupa Kolodiusa dokome Juu endakali dupa pitaka Roma yakinatala pena lea. Dopa leamosa, enda akalipa dolapo kuki wambale yuu Itali doko yakinatala, Korina ipao petengemba. Polome dolapo kanja pea. \v 3 Enda akalipa dolapome sele kii pyoo wasingimba. Polo baa sele kii pyoo wasingiaka dokonyana, baa apata sele kii pyoo wasoo kateami. \v 4 Dopa pyoo katao, Juupi, Girikipi dupame kiningi pii doko soo nyina lao, lotuu anda dokonya Sambata dii lao Polome pii lamaiyoo katea. \p \v 5 Dokopa Sailasapa Timotiapa Masedonia katao Korina lanao epeambi. Dokopa Spirita dokome kyeto joo Polonya mona sakatasiamopa, Polome Jisasa doko Kraisa dokona lao Juu dupa panao lamaiyoo katea. \v 6 Polome pii lamaiya dokonya Juu dupame tanga latala baa lao nepeaminosa, Polome baanya yonge pee pia doko lyanda lanya nepatala dokaita lamaiyoo, “Nyakamanya taeyoko doko nyakama tange-kisa katata. Namba-kisa tenge mende naipata. Indupa akali tata waka dupa nambame wai pii epe doko lamaiya patoana” lea. \v 7 Dopa latala baame endakali dupa yakinatala, Gote mambo pyao katenge akali Jasatusa lenge mendenya andaka pea. Akali dokonya anda doko lotuu anda katenge dosa makisa katenge. \v 8 Lotuu anda doko isoo katenge Krisapusapi, baanya andaka palengemapi, dupa pitakame Kamongo tungi piami. Dopa piaminopa, Korina tange endakali longome Polonya pii doko sepala, Kamongo tungi pyatala kaimbu nyiami. \v 9-10 Kuka gii mendepa Kamongome lee manemaneme Polo dapa lamaiya: \wj “Namba emba-pipa tole kalyambano. Siti dakenya endakali nambanya longo kalyaminona, emba mendeme koeyasala naeyalaminona, emba paka nakaeyao wai pii epe doko endakali dupa lamaipi”\wj* lea. \v 11 Dopa lamaitiamopa, Polome Gotenya pii doko mana lamaiyoo, ee kana mendai-kisa kana tokange yuu dokonya katea. \p \v 12 Gii dokopa, akali Galio lenge mende Akaeya yuu dokonya gapena kateamopa, Juu mendapu pii mendai latala Polo laiya lamaiyami. Dopa petala Polo laminao kote andaka kotimi laa peami. \v 13 Pupala Juu dokaitame Galio lamaiyoo, “Endakali dupame naimanya loo dupa yakinatala, mana waka mendenya Gote mambo pina lao akali dakeme mana lamailyamona” leami. \v 14 Dokopa Polome pii laanya piamopa, Galiome Juu dokaita lamaiyoo, “Akali dakeme gapomanenya loo mende nepatala, mana koo mende minilyamo lamili doko, nambame sepengeli pyoo sakapuli. \v 15 Dopaka doko, nyakamanya lotuu piipi, kengepi, loopi dupanya baa kotimi laa ipamini-lamo dokonya, nambame lao tolasakao pii mende nalalapo. Dopana, nyakama tange lao tolasalapape” lea. \v 16 Dopa latala baame dokaita kote andaka dokonya watao pia. \v 17 Watao pyateamopa, Giriki dupa pitakame lotuu anda isingi akali Sosatenesa lenge doko kote anda kambu dosa minatala pyao indiami. Dopa piaminopa, Galiome kandatala nakandele pia. \s1 Polo Baa Antioko Pilyiamo Doko \p \v 18 \x - \xo 18:18 \xt Nambaa 6:18\x*Polo baa gii longo Korina katapala, Siria paanya Kristene kaiminingi dupa katena lao lasa lea. Lasa latala, Prisilapa Akuilapa dolapo-pipa sipi nyalanya taono Senekotia dokonya peami. (Wamba Polome mana mendatupa wandyoo yuu gii mendatupa katatona lao Gote lamaiya. Dopa lea gii dutupa Senekotia dokonya etapeamopa, etalamona lao panasoo baanya aiyomba iti tokea.) Dopa petala sipi mendenya Siria paanya Epesusa-kaita peami. \v 19 Epesusa pupala, Polome Prisilapa Akuilapa dolapo yakinatala, baa iki lotuu anda dokonya kolandea. Kolandatala baa Juu dupa-pipa pii leami. \v 20 Dokopa dokaitame Polo baa gii mendatupa katamana kaena leaminopa, baame daa lea. \v 21 Dopa latala baame dokaita lasa lao, “Jerusalema dokonya nee andake nenge gii doko nambame yakinala naeyao kandao nyepenge. Dopaka doko, Goteme yakana lao masetamo doko, nyakama kalyamino dakenya namba dee pilyotona” latala baa Epesusa yakinatala pea. Pupala baa sipi mendenya \v 22 Sisaria pea. Dokonya katao lalyoo Jerusalema pupala, siosa dokonya endakali peteami dupa kingi nyia. Dopa petala baa lanao Antioko pea. \v 23 Gii mendatupa baa Antioko katapala, Galesiapa Prisiapa yuu dolaponya pea. Pupala yuu yakane dupanya disaipolo dupa pitaka kyeto maiyoo pii lamaiyoo paeya. \fig Polome Wai Pii Epe Doko Lamaiyoo Tepo Pyoo Paeyamo Yuu Dupa Silyamo Datupa (Ap 18:23–21:17)|alt="Paul's Third Journey Map" src="enq_GPS_Paul3-BW_ID.tif" size="col" copy="SIL" ref="18:23–21:17" \fig* \s1 Apolosame Epesusa Dokonya Pii Lamaiyamo Doko \p \v 24 Dokopa Juu akali Apolosa lenge mende Epesusa ipao katea. Akali doko baa Alekesandria tange. Baame pii auu pyoo lao, Gotenya pii pepa pyapae singi dupa auu pyoo kandenge. \v 25 Apolosame Kamongonya kaitini doko mana nyepae dokonyana, baanya mona yaka leamopa, Kamongonya lao pii leapi, mana leapi dupa auu pyoo tolao lea. Dopaka doko, baame kaimbu nyingi waka mende masala naenya, Joneme kaimbu pia doko iki masia. \v 26 Apolosame lotuu anda dokonya paka nakaeyao, tee pyao pii lea. Pii leamo doko sepala, Akuilapa Prisilapame baa lanyoo lemba pyatala, Gotenya kaitini doko dii tambao lamaiyokondape pyoo lamaiyambi. \v 27 Apolosa baa Akaeya paanya piamopa, Akaeya tange disaipolo dupame baa auu kaeyao lanyalapape lao, Epesusa tange Kristene kaiminingi dupame pepa pyao pyasakamaiyami. Dokopa Apolosa baa Akaeya pupala, Gotenya kondo kaenge dokonya-kaita Jisasa tungi piami endakali dupa baame nisokondape pyoo nisia. \v 28 Nisia doko dapa pyoo nisia: Gotenya pii pepa pyapae singi dokonya Jisasa doko baa Kraisa dokona lapae silyamona lao dii tambao, endakali dupanya enombanya Apolosame kyeto joo tanga lao Juu dupa lamaiya. \c 19 \s1 Polo Baa Epesusa Kateamo Doko \p \v 1 Apolosa baa Korina katea gii dokopa, Polo baa yuu kaina dupanya-kaita pao Epesusa pyakanea. Pyakanatala disaipolo mendapu kateamino kandao nyia. \v 2 Kandao nyepala baame dokaita lamaiyoo, “Nyakama Jisasa tungi piami gii dokopa Oli Spirita doko nyiamipi?” lea. Dokopa dokaitame baa lamaiyoo, “Oli Spirita doko katenge lapaepi mende naimame nasiamana” leami. \v 3 Dopa leaminopa Polome dokaita lamaiyoo, “Nyakama kaimbu aipale mende nyiamipi?” lea. Dopa leamopa dokaitame lao pituu, “Naima Jonenya kaimbu doko nyiamana” leami. \v 4 \x - \xo 19:4 \xt Matyu 3:11; Make 1:4,7-8; Luku 3:16; Jone 1:26-27\x*Dokopa Polome lao pituu, “Joneme endakali dupa dapa lamaiya: ‘Nyakama mona kapilyetala, akali mende nambanya maitanya epelyamo doko tungi pyatala, kaimbu nyalapape’ lea. Akali mende tungi pina lea doko Jisasa Kraisa doko lao leana” Polome lea. \v 5 Pii leamo doko sepala dokaita Kamongo Jisasanya kenge dokonya kaimbu nyiami. \v 6 Polome dokaita-kisa kingi seteamopa, Oli Spirita doko dokaita-kisa epea. Dokopa dokaita pii tata wakapi, propesi piipi dupa leami. \v 7 Kaimbu nyiami akali dokaita 12 joapi mende. \p \v 8 Dokopa kana tepoma dutupanya Polo baa lotuu anda dokonya kolandatapu, endakali dupanya masingi sakatasakamaiyoo, Gotenya kingdom dokonya lao paka nakaeyao pii lamaiyoo katea. \v 9 Dopaka doko, yangimi tuu pyoo pii doko kiningina lao masala naeyapala, siosa dokonya petenge dupanya enombanya Kraisa watao paenge kaitini doko pii koo leami. Dopa leaminosa, Polome dokaita yakinatala, disaipolo dupa lanyoo akali Titanusa lenge mendenya mana lenge anda dokonya pupala, disaipolo dupa-pipa koteaka lao pii dupa dii tambao lamaiyoo katea. \v 10 Polome ee kana lapoma dopa lao kateamopa, Juupi, Girikipi, yuu Esia dokonya kateami dupa pitakame Kamongo Jisasanya pii doko siami. \s1 Sikipaa Ikiningi Dupa \p \v 11 Goteme Polo-kisa mirakolo tata waka mendepale mendapu pia. \v 12 Dokopa endakali dupanya angisipupi, kalai pyaanya yonge pee kisa pingipi, dupame Polonya yonge doko watandatala, nyoo pao endakali yaina pyapae dupa watandeami. Dopa piaminopa, dupanya yaina dupa mee jeta, imambu koo palea dupame yakinatala pata piami. \v 13 Imambu koo watao pyao paenge Juu mendapuame endakali-kisa imambu koo palea dupa watao pyakamaiyoo pituu, “Polome lenge Kamongo Jisasa dokonyaka kengenya naimame nyakama pupa lelyamanona” lao makande pyoo watao pyao kateami. \v 14 Juumanya prisa mupa Sikipaa dokonya ikiningi kalange dutupame dopa pyoo kateami. \v 15 Dopa pyoo kateaminopa imambu koo mendeme dutupa lamaiyoo, “Jisasa doko nambame kandenge. Polo doko nambame kandengeakana, nyakama apitupape?” lea. \v 16 Dokopa imambu koo paleta akali doko dutupa-kisa mangalyetala, yonge pee piami dupa pitaka lyokao nepao pyao india. Dopa peteamopa, taeyoko pyoo singi papata dutupa kamaka pyakalyetala paka peami. \v 17 Dopa pyomo lapae doko Juupi, Girikipi, Epesusa kateami dupa pitakame sepala paka kaeyami. Paka kaeyapala dokaitame Kamongo Jisasanya kenge doko minalyoo kateami. \v 18 Dokopa endakali longo mendapu Jisasa tungi piami dupa ipatapu, dokaitanya mana koo miniami dupa endakali dupanya enombanya lao panata piami. \v 19 Dopa piaminopa, nemango akali longome dokaitanya nemango buku dupa nyoo kambu pyatala, endakali dupanya enombanya soo yangeami. Buku yangeami dupanya muni pupenge dupa itaki piaminopa, silipa muni 50 tausene pupenge jia. \v 20 Dokopa Kamongonya pii doko lao taeyaminopa, pii dokome endakali dupa-kisa kyeto joo kalai pia. \s1 Epesusa Dokonya Pundu Siamo Doko \p \v 21 Dutupa pyoo etapeamopa, Polo baa Masedoniapa, Akaeyapa yuu dolaponya-kaita Jerusalema patoo lao moname masetala lao pituu, “Namba Jerusalema pupala, dokonya katao kaeyala naeyao Roma apata kanja patona” lea. \v 22 Dopa latala, baanya nisingi Timotiapa, Erasatusapa dolapo Masedonia pena latala, baa yuu gii mendatupa Esia katea. \p \v 23 Gii dokopa, endakali mendapuame Kraisa watao paenge kaitini doko lyokao pundu andake mende sakatasiami. \v 24 Akali Demitriusa lenge mendeme gote enda Atemisa dokonya lotuu anda doko waingi tao anda yakane mendapu silipame wasoo, bisinisa pyoo muni longo nyoo katenge. Silipame dopale wasingi akali yangi dupame lotuu anda yakane mendapu wasoo muni longo nyingimaka. \v 25 Akali dupapi, silipa akipimi wasingima yangi dupapi, dupa Demitriusame nyoo kambu pyatala lamaiyoo, “Kaimii paluma, naimanya bisinisa dokonya muni longo nyingi doko nyakamame masilyamino. \v 26 Dopana, Epesusa siti dakenya iki daa, yuu Esia doko pitakanya Polome endakali longonya masingi aloo pisoo, kaitini waka mendenya paena lao lamailyamo. Endakali kingimi gote wasepae dupa sambo gotena lao endakali dupa lamailyamo doko, nyakamame simipi, kandamipi petelyamino. \v 27 Polonya pii dokome naimanya bisinisa pilyamano dake iki kenge koo maiya naenya, gote enda kenge andake singi Atemisa dokonya lotuu anda doko apata mee joo nepalapome-lamo. Dopa pitamopa, yuu Esiapi, yuu wakapi, dupa pitakanya etete yalena lao endakalimi mambo pingima gote enda doko yakinalamini-lamona” lea. \p \v 28 Dokopa pii leamo dutupa sepala, akali dokaita imbumi tii lapala puu lao, lao pituu, “Epesusa tange dupanya gote enda Atemisa doko kenge andake singina” leami. \v 29 Dopa leaminopa, siti doko pitakanya endakali kateami dupa pitakame aipa pilyape lao tatake kaeyami. Dopa petala, dokaita kambu mendai jetala, akali Masedonia tange Polo-pipa epeami Gaiyusapa, Atisatakusapa dolapo minatala, pyalya lao kambu pingi panda dokonya alo pyao peami. \v 30 Dokopa Polo baa endakali kambu pyao kateami dokonya paanya piamopa, disaipolo dupame baa napena lao kaita lyokeami. \v 31 Polonya kaita miningi, yuu Esia dokonya gapomanenya isingi akali mendapuame kambu pingi panda dokonya Polo baa naepena lao kyeto joo wai leami. \v 32 Kambu dokonya endakali kateami dupanya mendapuame puu lao pii mende leaminopa, mendapuame puu lao pii mendeaka leami. Dopa leaminopa, aki mendenya lao kambu pyao kalyamape lao endakali longome masala naeyami. Masala naeyami dokome kambu dokonya kyakapae andake mende sia. \v 33 Dokopa Juu dupame akali Alekesanda lenge mende endakali dupanya enombanya katao pii laa pena lao, pii pokao maitala tuu laanya pyasiami. Dokopa, pundu doko Juu dupame sakatasala naelyaminona laanya, baame endakali kambu pyao kateami dupa kambu piti pina lao kingimi makande pia. \v 34 Dopaka doko, akali doko Juu-lamo lao kandatala, endakali dupa pitakame pii mendai lao, “Epesusa tange dupanya gote enda Atemisa doko kenge andake singina” lao wii lao kateaminopa, awa lapomapi mende pea. \v 35 Dokopa taono dokonya gapomanenya kalai akali mendeme endakali kambu doko pii kaena latala lao pituu, “Nyakama Epesusa tange akali dupame salapape. Gote enda kenge andake singi Atemisa dokonya lotuu anda dokopa, yainanda kuli mende kaiti-kisa katao isa kopo lea dokopa, dolapo naima Epesusa tange dupame isoo kalyaminona lao endakali dupa pitakame kandengema. \v 36 Dopana, lotuu anda dokopa, yainanda kuli dokopa, dolaponya pii lapae doko sambona lao endakali mendeme laa naeyalapomona, nyakamame pii mende nalao, mende pyaanya putiti kaeyala naeyapengeaka. \v 37 Nyakamame akali laminao ipamino dalapome lotuu anda dupanya pake nyala naeyambi. Nyakamanya gote doko lao nepala naeyambiaka. \v 38 Demitriusapi, silipa akipimi dopale wasingi akali baa-pipa kalyamino dupapi, dupanya kenda mende akali dakaita-pipa setamo doko, kote singi panda dupa lumbapae simupa, gapena doko kote salanya kalyamona, kote lapenge pii dupa laa pena kaeyalapape. \v 39 Kenda waka mendapuanya nyakamame lamana lao masetamino doko, kote lao tolasingi kambuingi dokonya lao tolasekena pupape. \v 40 Tenge angi mende nakatamupa, indupa pii lalya-lane pyoo kalyamano dakenya, gapomaneme naima-kisa tenge setapyali-lamo. Naimame pundu yaka lasalamini-lamo latala tenge laminopa, yanu pyao naimame pii mende nalamualina” lea. \v 41 Dopa latala, endakali kambu pyao kateami dupa baame pena lea. \c 20 \s1 Masedoniapa Girikipa Dolaponya Polo Peamo Doko \p \v 1 Epesusa tange dupame koo-kaa leami doko etapeamopa, Polome disaipolo dupa kambu pina latala, dokaita katena lao lasa latala, baa Masedonia pea. \v 2 Polo baa Masedonia paeyao, Kristene dupa kyeto maiyoo pii longo lamaiya. Lamaitala baa Giriki yuu dokonya pea. \v 3 Pupala Giriki yuu dokonya kana tepoma katapala, sipinya Siria paanya piamopa, Juu dupame baa pyao kumasalanya kambuilyamino lapae doko sia. Sepala baa Masedonia-kaita pilyotoo lao masia. \v 4 Dokopa Timotiapi, Beria tange Sopatapi, Tesalonaika tange Atisatakusapi, Sekundusapi, Debe tange Gaiyusapi, Esia tange Tikikusapi, Tropimusapi dutupa Polo mapao Esia peami. \v 5 Akali dutupa wambao pupala, naima malisoo Troasa kateami. \v 6 Naima Pilipae pao kateamanopa, Breta Yisa Pyandala Naeyao Yangapae Nengema gii doko epea. Gii doko pateamopa, naima yuu gii yungi nepao sipinya Troasa peama. Pupala akali dutupa-pipa yuu gii kalange Troasa kateama. \s1 Polome Yutikusa Sakatasiamo Doko \p \v 7 Sande dokonya breta konjoo namana latala, disaipolo dupa kambu pyao peteaminopa, Polome dokaita pii lamaiya. Baa taita patona lao masetala pii lamaiyoaka kateamopa, kuka andatombe jia. \v 8 Naima kambu pyao peteama anda namba-namba pyoo petae, ketae tepo dokonya ruma mendenya lama kaiyepae longo mendapu sia. \v 9 Pii soo peteama dokonya wane patange Yutikusa lenge mende windo lumbapae sia mendenya pituu pii soo petea. Polome pii longo leamopa, Yutikusa doko etete lemonguti latala anda namba-namba pyoo petae, ketae tepo dokonya pituu isa mangea. Dokopa endakali dupame wane doko nyala pateaminopa, kumapae tupi siamo kandeami. \v 10 Dokopa Polo isa pupala wane doko siamo dokonya pongonatala, wane doko kopinyia. Kopinyetala lao pituu, “Wane dake lenge telyamona, nyakama yamataka lao ee laa naeyalapape” lea. \v 11 Dopa latala, Polo baa dokaita-pipa anda namba-namba pyoo petae, ketae tepo dokonya dee pyakalyetala, breta konjoo neami. Breta napala, gii longo nepao baa dokaita-pipa pii lao peteaminopa, yuu yongea. Dokopa Polo baa pea. \v 12 Pateamopa dokaitame wane lenge tea doko lanyoo andaka pao pituu, auu kaeyapae etete andake mende nyoo peami. \s1 Polo Baa Troasa Yakinatala Miletusa Peamo Doko \p \v 13 Polo baa moko katao Asosa patopa lao depa latala, naima Asosa kandanyetamanopa wambao sipinya pupa lea. Dopa lateamopa, baa kandanyetamana lao masetala, naima sipinya wambao Asosa peama. \v 14 Naima Asosa pupala kateamanopa, Polo epea. Epeamopa naimame baa lanyepala sipinya Mitilini peama. \v 15 Naima Mitilini katao, sipinya ailene Kiosa dokonya tengesa palima peama. Dokonya paliu yuu gii mende dokonya, sipinya ailene Samosa dokonya Trogiliuma palima peama. Dokonya paliu yuu gii mende dokonya naima Miletusa peama. \v 16 Polome Pendekosa gii doko Jerusalema kandao nyotoo lao masia dokome, Esia yuu dokonya gii longo nakatenya, yapa Jerusalema patoo lao masia. Dopa lao masetala Epesusa pupenge doko yakinea. \s1 Epesusa Tange Isingi Akali Dupa Polome Lasa Leamo Doko \p \v 17 Naima Miletusa pao kateamanopa, Epesusa tange siosa dokonya isingi akali dupa epena lao Polome wai lea. \v 18 Isingi akali dupa ipateaminopa Polome dokaita lamaiyoo, “Namba Esia tee pyao ipupala nyakama-pipa kateo dokopa, koteaka lao dopa pyoo kateena lao nyakamame masilyamino. \v 19 Juu dupame namba koeyasalanya pii lao kambuiyami. Dopa piaminopa, namba anasale joo katapala, ee longo lao, tanda nao, Kamongonya kalai doko pyakamaiyoo kateo. \v 20 Nambame paka nakaeyao, nyakamanya kambu pingi pandapi, palenge andapi, dupanya katao, pii manapi nyakama nisepenge dupa panao mana langio. \v 21 Juupi, Girikipi dupa mona kapilyetala, Gote tengesa pupala, naimanya Kamongo Jisasa doko tungi pina lao kyeto joo panao lamaiyoo kateo doko nyakamame masilyaminoaka. \v 22 Salapape! Indupa Spirita dokome namba Jerusalema pupenge lapyanya pelyona, namba Jerusalema katatopa namba-kisa aipa pitape lao masala naelyo. \v 23 Mendai masilyo doko, siti dupa pitakanya namba paelyopa, namba anjetamipi, kenda nyotopi, dupa Oli Spiritame lao panenge. \v 24 \x - \xo 20:24 \xt 2 Tim 4:7\x*Dopaka doko, dopale dupa pitame-lao namba masepae longo nyala naelyo. Namba lenge tao kalyo doko angina lao masala naelyoaka. Goteme endakali kondo kaengena lao wai pii epe doko lao panapenge kalai, Kamongo Jisasame namba dia doko iki auu kaeyao pyoo etapuli lao masilyo. \p \v 25 “Namba yuu dupa pitakanya paeyao, Gotenya kingdom dokonya lao pii langiopa nyakama siamino endakali dupame namba dee nakandatamina lao indupa nambame masilyo. \v 26-27 Goteme kalai pitona lao depa lea dupa pitaka nyakamame salapale lao, nambame paka nakaeyao lao paneo. Dopana, endakali mende Jisasa tungi napyao kumatamo doko, tenge doko namba-kisa naipatana lao indupa nambame nyakama panao langilyo. \v 28 Gotenya sipisipi dupa auu pyoo setao kalyepale lao, Oli Spiritame nyakama makande lea. Dopana, nyakama tange auu pyoo isoo katao, naimanya Kamongo Gote dokonya taeyokome endakali sambao nyepae, baanya siosanya petenge dupa auu pyoo isoo kalyepape. \v 29 Namba patatopa, yana kapu mendapu nyakama katatami dokonya ipupala, Gotenya sipisipi dupa kaeyala naeyao koeyasetamina lao nambame masilyo. \v 30 Nyakama akali kalyamino datupanyaka mendapu sakatatala, disaipolo dupa watao epena lao sambo pii lao minakasetami. \v 31 Dopa pitamini-latala, nambame ee kana tepo pitaka kuka kotakapi yakinala naeyao, nyakama koeyatamina kandao kalyepape lao, ee lao mana langiina lao masetala, nyakama mendai-mendai lao lenge tao kandao isoo kalyepape. \v 32 Kaimii paluma, indupa Gotepa, baanya kondo leamo pii dokopa, dolapo-kisa nambame nyakama yakinelyo. Baanya kondo leamo pii dokome nyakama kyeto ditala, endakali Gotenya latae dupa etete nyepenge dupa nyakama apata nyetaminopa lao dipenge. \v 33 Nambame endakali mendenya silipapi, golopi, yonge peepi, dupanya mende nyipu laka lao masala naeyao kateo. \v 34 Nambanya kingimi kalai petala, namba tange isoo, nambanya tole katenge dupa isoaka pio doko nyakamame masilyamino. \v 35 Nyakamame kandatala mana nyalapale lao, nambame kalai dupa pitaka kyeto joo pyoo, endakali kyeto nasingi dupa nisoo kateo. Nyakamame dopa pyoo katao, Kamongo Jisasame pii lea dake masepenge: \wj ‘Endakalimi dopale mende dilyaminopa nyalanya auu kaeyapae nyingiaka doko, dopale mende endakali maiyanya auu kaeyapae andake nyingina’\wj* ” lea. \p \v 36 Pii dutupa lao etapala, Polopi, endakali kateamipi, dupa pitaka luma lakapala loma siami. \v 37-38 Loma soo etapala, Polome baa dee nakandatamina lea pii doko masetala, dokaita kondo kaeyapae andake mende nyoo, ee lao baa kopyoo nunu petala lasa leami. Dopa petala dokaitame baa sipinya pena lao mapala peami. \c 21 \s1 Polo Baa Jerusalema Peamo Doko \p \v 1 Epesusa tange siosa isingi akali dupa lasa latala sipinya ailene Kosa dokonya tolao peama. Pupala yuu gii mende dokonya naima sipinyaka pituu Rodesa pyakameama. Dokonya katao sipinyaka Patara peama. \v 2 Patara katao sipi mende Ponisia paanya piamo kandatala, naima sipi dokonya pyakalyetala peama. \v 3 Sipi dokonya pao pituu, Saiprusa yuu doko kingi koeya-kaita siamopa kandamata pyoo, yuu Siria dokonya Taeya siti dokonya pyakameama. Sipi dokome pinju mandyoo siti dokonya yakineamopa, naima isa pyakaneama. \v 4 Pyakanatala naimame disaipolo mendatupa kateamino kandao nyepala, dupa-pipa yuu gii kalange kateama. Spiritame endakali dokaita masepae maiyamopa, Polo baa lalyoo Jerusalema napena daa leami. \v 5 Taeya dokonya katapenge gii dutupa katapala, yuu doko yakinao naima paanya peamanopa, disaipolopi, dupanya endapi, wanepi, wanakupi, dupa apata siti doko yakinao naima-pipa solowata lembasa pupala, luma lakapala loma siama. \v 6 Loma soo etapala, Kristene dupa-pipa mende lasa laa-laa petala, naima sipinya pyakalyiamanopa, dokaita andaka pilyiami. \p \v 7 Naima Taeya yakinatala, sipinya Tolemesa pyakameama. Pyakamatala Kristene kaiminingi dupa kingi nyepala, dupa-pipa yuu gii mendai kateama. \v 8 \x - \xo 21:8 \xt Ap 6:5; 8:5\x*Yuu gii mende dokonya, Polopi, baa-pipa akali apata kateamipi, naimapi dupa Sisaria pupala, wai pii epe doko lamaingi, Pilipa lenge dokonya andaka kateama. Pilipa doko nee mokosina lao akali kalange yapao nyiami dutupanya mende. \v 9 (Pilipanya wanenge mapukae kitomende dutupame propesi pii lengema.) \v 10 \x - \xo 21:10 \xt Ap 11:28\x*Naima yuu gii longo siti dokonya kateamanopa, propeta Agabusa lenge mende Judia katao lanao epea. \v 11 Agabusa baa naima kateama dosa ipupala, Polonya matapu doko lyokao nyepala, Agabusame baanya kingi mokopi dupa tange yaki petala lao pituu, “Oli Spiritame dapa lelyamo: ‘Jerusalema kalyamino Juu dupame matapu dake tange doko dapa pyoo anjetala, akali tata waka dupa maiyaminona’ lelyamona” lea. \v 12 Pii leamo doko sepala naimapi, siti dokonya tangepi, dupame Polo baa Jerusalema lalyoo napena lao kyeto joo daa leama. \v 13 Dopa leamanopa Polome lao pituu, “Nyakamame aipuma ee lao nambanya mona kenda pisekelyami? Namba anjetae palipenge dokonya iki daa, Kamongo Jisasanya kenge dokonya namba Jerusalema kumapenge dokonya apata depa latae kalyona” lea. \v 14 Polome dopa leamopa, naimame baanya masingi doko aloo pisakamaipenge nanjiamosa, Kamongonya masingili pina latala kaeyama. \p \v 15 Gii mendatupa pateamopa, naimanya oapi dupa depa latala lalyoo Jerusalema peama. \v 16 Sisaria tange disaipolo mendapu tole peama dupame naima Nasonenya andaka palyepale lao mapala peami. Nasone doko Saiprusa tange mende. Wai pii epe doko tee pyao lamaiyami gii dosa pituu, baa ee kana longo disaipolo katea. \s1 Polome Jemesa Kanja Peamo Doko \p \v 17 Naima Jerusalema pao pyakalyiamanopa, Kristene kaiminingi dupame naima auu kaeyao lanyiami. \v 18 Yuu gii mende dokonya, Polo baa naima-pipa Jemesa katea dokonya peamanopa, siosa isingi akali dupa pitaka dokonya peteami. \v 19 Dokopa Polome dokaita kingi nyepala, Goteme baa minatala, akali tata waka dupa-kisa kalai pia dupa pitaka mendai-mendai lao lamaiyokondape pia. \v 20 Dokopa dokaitame pii dutupa sepala Kamongo mambo piami. Dopa petala dokaitame Polo lamaiyoo, “Kaimii Polo, Juu tausene longome Jisasa tungi pilyamino doko embame kandelyeno. Endakali dokaita pitakame Mosesanya loo dupa yakinala naeyao, nee kaeyao wata-minao kalyamino. \v 21 Akali tata waka dupa-pipa katengema Juu dupame Mosesanya loopi, naimanya manapi dupa yakinatala, dokaitanya wane dupa yanu kepala naena, daa lao embame mana lamailyinona laminopa, Jisasa tungi pingima Juu dupame simi. \v 22 Dopana, emba ipao kalyeno lapae doko kanjole dupame sepala dokaita kambualaminona, naimame aipa pima? \v 23 \x - \xo 21:23 \xt Nambaa 6:13-21\x*Emba naimame langitamanoli pipi. Naimanya akali kitomendeme mana mendatupa wandyoo yuu gii mendatupa katatamana lao dupanya pii doko kyeto tasoo Gotenya kenge doko leami. \v 24 Dopa leamina, embame akali dutupa lanyoo pupala, dutupanya kaimala pyoo wasoo nepatamili pyoo embanya apata nepape.\f + \fr 21:24 \ft Akali tata waka dupa-pipa katenge doko kaimala pipaena lao Juumanya loo dupanya lapae singi. Polo baa akali tata waka dupa-pipa katao epea dokonya, baa kaimala pipae joo epea-pyaa. Dokonya, kaimala dupa pyoo wasoo nepapenge doko lao lelyamo.\f* Dopa petala, akali kitomende dutupanya kaimala pyoo wasoo nepatami doko etapatamopa, aiyomba iti tokena lao, dutupanya kundi maipenge dupa embame sambakamaipi. Dopa pitinopa, embame Mosesanya loo dupa yakinala naeyao wata-miningi-lamo lao Jisasa tungi pingima Juu dupa pitakame kandatami. Kandatala emba lao pii lapae simi dupa sambo-lamo lao masetami. \v 25 \x - \xo 21:25 \xt Ap 15:29\x*Wamba naimame pii lao wasepala, akali tata waka Jisasa tungi pingima dupanya pepa pyao pyasakamaiyamano dokonya, gotena lao wasepae dupa kundi maitae neepi, taeyokopi, dopale mangenya minao kumasetaepi, dupa nala naeyao, kepo kolala naeyaowaka pina lao pepa pyaseteama. Dopana, dee mende apata nalamanana” leami. \v 26 Yuu gii mende dokonya Polome akali kitomende dutupa lanyepala, dutupa-pipa kaimala pyoo wasoo nepeami. Dopa petala, Polo baa lotuu anda nee nyetae dokonya pupala prisa dupa lamaiyoo, “Yuu gii kalange patatamopa, kaimala pyoo wasoo nepao etatama. Etapala, naima mendai-mendainya Gote kundi maipenge dupa maitamana” lea. \s1 Juu Dupame Polo Anjiamino Doko \p \v 27 Pyoo wasoo nepenge yuu gii kalange dutupa etalanya piamopa, Esia katengema Juu mendapuame Polo baa lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya kateamo kandeami. Kandatala endakali kambu doko ingi tuu lasiaminopa, dokaitame Polo miniami. \v 28-29 \x - \xo 21:28-29 \xt Ap 20:4\x*Wambale dosa, Epesusa tange Tropimusa lenge dokopa, Polopa Jerusalema kateambinopa, Esia katengema Juu dupame kandeami. Kandeami dokonyana, Polome akali doko laminao lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya ipupyape lao masetala puu lao dapa leami: “Akali dakeme yuu pitakanya paeyao, Mosesanya loo dupapi, naima tatapi, naimanya panda dakepi, dutupa angi mende daana lao, endakali dupa pitaka mana lamaiyoo kalyamo. Doko mende. Mende doko, baame akali Giriki mendapu laminao, lotuu anda nee nyetae kamapu dakenya ipupala, panda nee nyetae dake kapo pipya. Tenge dokonya, naimame baa minilyamanona, nyakama Israele dupame nisalapa!” leami. \v 30 Dopa leami dokome Jerusalema tange endakali dupa pitaka ingi tuu lasiami. Dopa piaminosa, endakali dupame alo pyao ipao Polo minatala, pyalya lao kamaka pyasetala, pupae lao lotuu anda nee nyetae dokonya lome kambu dupa pai leami. \v 31 Dokaitame Polo pyao kumasalanya piaminopa, Jerusalema tange dupa pitakame koo-kaa lelyamino lapae doko amii isingi mupa dokome sia. \v 32 Sulu petala baame amii 100 isingipi, mee amiipi, dupa lanyepala, endakali kateami dokonya alo pyao lanao peami. Pao pyakaneaminopa, amii isingi mupa dokopi, mee amiipi, dupa endakali kambu dokome kandatala, Polo dee napinya kaeyami. \v 33 Dokopa amii isingi mupa doko Polo katea dokonya tengesa ipupala baa minia. Minatala, amii mendapuame sene kende lapomame Polo anjina latala, endakali dupa tipa pyoo, “Akali dake api? Akali dakeme aipa pyaape?” lea. \v 34 Dopa leamopa, kambu dokonya endakali kateami dupanya mendapuame puu lao pii mende leaminopa, mendapuame puu lao pii mendeaka leami. Dopa lao koo-kaa leami dokonya, amii isingi mupa dokome pii tenge angi doko kapa pao nyepenge nanjia. Dopa piamosa, amii dupame akali doko laminao amii palengema panda dokonya pena lea. \v 35-36 Dokopa amii dupame Polo laminao moko katao pyakalyingi dokonya pyakalyalanya piaminopa, endakali kambu dokome watao ipao, “Baa pyao kumasalapa” lao wii lao, baa pyao kumasalanya piami. Dopa piaminosa, amii dupame baa soo kisa pyakalyiami. \s1 Polome Endakali Dupa Pii Lamaiyamo Doko \p \v 37 Amii dupame Polo laminao amii palengema panda dokonya paanya piaminopa, baame amii isingi mupa doko lamaiyoo, “Nambame pii mende emba langyuape?” lea. Dopa leamopa amii isingi mupa dokome lao pituu, “Emba Giriki pii lengepe? \v 38 Kuki wambale akali Ijipi tange mendeme gapomane-pipa yanda pyoo sakatatala, endakali pyao kumasingi akali tausene kitomende tole katao yanda piamino dutupa laminao, endakali napalenge yuu dokonya paka peamo doko embana lao nambame masilyona” lea. \v 39 Dokopa Polome lao pituu, “Namba akali Juu, Silisia yuu dokonya, siti kenge singi Tasusa tange mendena, nambame endakali kalyamino dakaita pii lamaitoo, embame yakana lapoko” lea. \v 40 Dokopa amii isingi mupa dokome lena lateamopa, Polome moko katao pyakalyingi dokonya toeya katao, endakali dokaita pii kaena lao kingimi makande pia. Dokopa dupame pii kaeteaminopa, Polome Ibru pii lao endakali dupa pii lamaiya. \c 22 \nb \v 1 Polome endakali dupa lamaiyoo, “Kaiminingi takangepi, indupa namba tange kame pinyoo pii langitoo salapape” lea. \v 2 Pii dutupa baame Ibru pii lao lamaiyamopa dokaitame sepala, pii kukipi mende naleami. Dokopa Polome lao pituu, \v 3 \x - \xo 22:3 \xt Ap 5:34-39\x*“Namba akali Juu mende. Yuu Silisia dokonya, Tasusa siti dokonya nambanya endangimi namba mandea-pyaa. Namba Jerusalema siti dakenya katao angi jio. Akali Gamaliele dokome naimanya yumbange dupanya loo dupa namba langyokondape pyoo langiamopa mana nyio. Dopa petala nambame nee kaeyao Gote watao, nyakamame indupa mana minilyaminoliaka pyoo minao kateo. \v 4 \x - \xo 22:4 \xt Ap 8:3; 26:9-11\x*Kraisa watao paenge kaitini dokonya paeyami endapi akalipi dupa nambame tanda maiyoo pyao kumasoo, anjetae palenge anda dupanya anjinya pyandao pio. \v 5 Nambame dopa pyoo kateana lao prisa mupa dokopi, isingi akali dupanya kambuingi dupa pitakapi, dupame nyakama langyamino. Damasakasa katengema Kristene dupa Jerusalema tanda maimana latala, nambame anjoo nyala paale lao akali dokaitame yakana latae pepa mende pyatala namba diami. Dopa piaminopa, nambame kalai doko pitoo latala Damasakasa paanya peona” lea. \s1 Polo Baa Mona Kapilyiona Leamo Doko \p \v 6 \x - \xo 22:6 \xt Ap 9:1-19; 26:12-18\x*“Namba pao Damasakasa tengesa pyakameopa, 12 kilokopi mende lea. Dokopa kaiti-kisa katao tii pipae yale mendeme yuu mendai ipao namba-kisa tii piyoko lea. \v 7 Dopa piamopa namba isa lombapae sio. Soo pituu siopa pii mende lea dokome lao pituu, \wj ‘Solo, Solo, embame aipuma namba tanda dyoo koeyasilyipi?’\wj* lea. \v 8 Dopa leamopa nambame yanu pyao, ‘Kamongo, emba apipi?’ leo. Dokopa baame namba langyoo, \wj ‘Namba Nasarete tange Jisasa, embame tanda dyoo koeyasoo kalyeno dokona’\wj* lea. \v 9 Dopa leamopa, akali namba-pipa peama dupame tii pipae doko kandatala paka kaeyami. Dopaka doko, pii mende namba langia doko aipa lelyape lao dupame soo nanyiami. \v 10 Dokopa nambame lao pituu, ‘Kamongo, nambame aipa pyuape?’ leo. Dopa leopa Kamongome namba langyoo, \wj ‘Emba sakatatala Damasakasa puu. Dokonya patatenopa, embame kalai pipengena latae dupa pitaka akali mendeme emba langyamona’\wj* lea. \v 11 Tii pipae andake dokome nambanya lenge dolapo monda jisia dokome mende kandapenge nanjiamosa, akali namba-pipa peama dupame namba kii minao Damasakasa peami. \p \v 12 “Akali Ananiasa lenge mende, Damasakasa katea dokome Mosesanya loo dupa auu pyoo wata-minao kalyamopa, Damasakasa katengema Juu dupa pitakame baa auu pipaena lengema. \v 13 Akali doko ipao namba kateo dosa katapala namba langyoo, ‘Kaimii Solo, emba lenge auu pyoo taa’ lea. Dopa lalu piamopa, namba lenge auu pyoo tapala baa kandeo. \v 14 Dokopa baame lao pituu, ‘Naimanya yumbange dupanya Gote dokome baanya kalai pipenge doko embame masetenopa lao baame emba makande lea. Akali Tolatae doko kandatala, akali dokonya pii doko setenopa lao Goteme emba makande lea. \v 15 Embame pii siipi, kandeepi dupa lao panao, baa Akali Tolatae dokona lao endakali dupa pitaka lamaiti. \v 16 Indupa embame aki malisilyi? Kamongonya kenge doko lao loma soo, embanya koo dupa wasa pyao nepao, kaimbu nyatale sakata’ leana” lea. \s1 Kamongome Polo Baa Akali Tata Waka Dupa Pii Lamaiya Pena Leamo Doko \p \v 17 “Namba Jerusalema pilyetala, lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya loma soo kateopa, lee manemaneme kanjale lao Kamongome nambanya masepae doko etao nyia. \v 18 Dokopa nambame kandeopa baame namba langyoo, \wj ‘Namba akali dokona lao embame lao panatenopa, Jerusalema tange dupame nasalaminona, emba Jerusalema yakinatala yapa puu’\wj* lea. \v 19 Dokopa nambame lao pituu, ‘Kamongo, namba lotuu anda dupa pitakanya pupala, emba tungi piami endakali dupa pyao indyepapu anjinya pyandeo doko dokaitame masilyamino. \v 20 \x - \xo 22:20 \xt Ap 7:58\x*Embanya pii lao panenge, Stipene doko pyao kumasiaminopa, nambame taeme pilyaminona lao tengesa dosa kandatae kateo. Stipene pyao kumasala peami akali dupanya yonge pee kisa pingi dupa nambame setapae katakamaiyona’ leo. \v 21 Dokopa Kamongome namba langyoo, \wj ‘Yuu etete londati mendapuanya akali tata waka dupa embame pii lamaiyale lao puu latoana puu’\wj* leana” lea. \s1 Polo Baa Roma Tangena Leamo Doko \p \v 22 Polome pii dutupa lalu piamopa Juu dupame sepala puu lao, lao pituu, “Akali dake isa yuu dakenya kalya naeyapenge-lamona, pyao kumasalapa” leami. \v 23 Dopa latala dokaitanya yonge pee kisa pingi dupa lyokao pyale latala, kunuma lumbao ketae pyalyoo wii leaminopa, \v 24 Polo baa pyao kumasalapa lao puu lao leami dokonya tenge doko amii isingi mupa dokome sotoo latala, amii mendapuame Polo laminao, amii palengema panda dokonya pupala, konjame pyapapu tipa pina lea. \v 25 Dopa lateamopa, Polo pyalanya baanya kingi dolapo nyoo kendeme anjiaminopa, amii 100 isingi tengesa katea doko Polome lamaiyoo, “Nyakamame Roma tange akali mendenya kote sakamaiya naenya, mee kende konjame pyalapape lao loome lapae silyape?” lea. \v 26 Dopa leamopa sepala, amii 100 isingi doko amii isingi mupa doko katea dokonya pupala baa lamaiyoo, “Akali dake Roma tange-lumuna, embame pyaanya pilyino doko masetala pipi” lea. \v 27 Dokopa amii isingi mupa doko Polo katea dokonya pupala baa lamaiyoo, “Embame namba langi: Emba akali Roma tange mendepe?” lea. Dokopa Polome lao pituu, “Namba Roma tange mendena” lea. \v 28 Dopa lateamopa, amii isingi mupa dokome lao pituu, “Namba Roma tange jalanya muni longome sambapala, Roma tange kalyona” lea. Dokopa Polome lao pituu, “Nambanya endangi takangepa dolapo Roma tange dokonya, namba Roma tangeakana” lea. \v 29 Amii dupame baa kende konjame pyapala, tipa pyaanya piami doko, dopa lalu piamopa kaeyapala kaeyami. Dopa piaminopa, amii isingi mupa dokome akali doko Roma tange mende anjalone-lumu lao masetala, baa paka kaeya. \s1 Polome Juumanya Kanjole Kambuingi Dokonya Pii Leamo Doko \p \v 30 Juu dupame aipuma Polo-kisa tenge setamipi lao amii isingi mupa dokome auu pyoo sotoo latala, yuu gii mende dokonya Polo anjiami kende dupa tata lakamaiya. Tata latala prisa mupapi, Juumanya kanjole kambuingi dokopi, dupa pitaka epena lea. Ipateaminopa baame Polo laminao lanao ipupala, dokaitanya enomba dokonya katasia. \c 23 \nb \v 1 Dokopa Polome kanjole kambuingi doko kandakondape petala lao pituu, “Kaimii paluma, Gotenya kalai doko nambame tolao pyakamaiyoo katengena, indupapi dopaka pyoo katapupa, nambanya monanya elya pakapi mende nasilyamona” lea. \v 2 Dopa leamopa, prisa mupa Ananiasame akali mendapu Polo katea dosa kateami dupame Polonya kambu dokonya kingi kape palyina lea. \v 3 \x - \xo 23:3 \xt Matyu 23:27-28\x*Dokopa Polome baa lamaiyoo, “Mosesanya loo dupanya-kaita namba kotimi lelyeno doko, loo dupaka yalao embame namba pina lelyepe? Embame loo wata-miningi manemane petala, loo angi dupa yalelyeno\f + \fr 23:3 \fq Embame loo wata-miningi manemane petala, loo angi dupa yalelyeno \ft latae kalyamo pii dutupa, Giriki piimi dapa lao pepa pyatae kalyamo: \fqa Emba anda patalya kamakatena kyeo lao wasa pyapae \ft doko lao latae kalyamo.\f* dokonya Goteme emba pyalapomona” lea. \v 4 Dopa leamopa, akali mendatupa Polo katea dosa tengesa kateami dupame baa lamaiyoo, “Embame Gotenya prisa mupa doko dopa pyoo lao nepelyepe?” leami. \v 5 \x - \xo 23:5 \xt Eks 22:28\x*Dokopa Polome lao pituu, “Emba tata dokonya isingi akali mende pii koo nalape lao pepa pyapae singi. Dopana, kaimii paluma, nambame baa prisa mupana lao nakandao lalone-lamona” lea. \p \v 6 \x - \xo 23:6 \xt Ap 26:5; Pil 3:5\x*Dokopa Sadyusipi, Parasipi mendapu kanjole kambuingi dokonya peteamino kandatala, Polome puu lao, lao pituu, “Kaimii paluma, nambanya takange doko Parasi. Namba Parasi mendeaka. Endakali kumapae dupa malunya sakatapenge gii doko ipatana lao nambame nee kaeyao malisoo kalyo. Tenge dokonya namba kotimi lelyaminona” lea. \v 7 Polome dopa leamopa, Parasi dupame Sadyusi dupa-pipa pii yanda pyoo sakateami. Dopa petala, kambuingi doko lapo pyoloo piami. \v 8 \x - \xo 23:8 \xt Matyu 22:23; Make 12:18; Luku 20:27\x*Sadyusi dupame endakali kumapae dupa malunya sakatala naeyatamina lengema. Enjelepi, spiritapi dupa nakatengena lengemaka. Dopa lelyaminopa, Parasi dupame endakali kumapae dupa malunya sakatatamina lengema. Enjelepi, spiritapi dupa kalyaminona lengemaka. \v 9 Dopa lengema dokonyana, pii koo-kaa lao sakatatala, Mosesanya loo mana nyepae Parasi dupa toeya katapala etete kyeto joo lao pituu, “Naimame kandamanopa, akali dake-kisa koo tenge mende nasilyamo. Spiritapi, enjelepi dupanya mendeme baa pii lamaitamo nakandenya, naimame Gote yanda pimaitamana kaeyapala kaeyamanana” leami. \v 10 Dokopa pii yanda piami doko etete andake jiamopa, akali dokaitame Polo minao kumasala naena lao amii isingi mupa dokome masetala, amii dupame akali dokaita pyalanya petala, dokaitanya kyetome Polo nyokonyetala laminao, amii palengema panda dokonya lanao pena lea. \p \v 11 Kuka gii mende dokonya, Kamongo ipao Polo katea tengesa dosa katapala baa lamaiyoo, \wj “Polo, emba Jerusalema katao nambanya lao pii lao panapino dopaka pyoo, Roma dokonya apata embame kaeyala naeyao pii lao panatena, kyeto nyepe”\wj* lea. \s1 Polo Pyao Kumasemana Lao Pii Wasiamino Doko \p \v 12-13 Juu 40-kisa dee mendatupa apatame yongama dokonya dapa lao pii yaki piami: “Naimame Polo pyao kumasala naeyao nee endakipi natamano doko, Goteme naima koeyasinana” leami. \v 14 Akali dokaita prisa mupapi, isingi akalipi, dupa kateami dokonya pupala dupa lamaiyoo, “Naimame Polo pyao kumasala naeyao nee endakipi natamano doko, Goteme naima koeyasinana lao pii yaki pyemano. \v 15 Dopana, indupa nyakamapi, kanjole kambuingipi, dupame amii isingi mupa dokonya waa katao pii pyasakamaiyoo pituu, nyakamame Polonya pii dokonya tenge dupa deaka sokondape pimana lao masilyamanona, taita baa laminao nyakama pititami dokonya lanao epena lapape. Baa nyakama pititami dokonya tengesa ipatala naeyatamopa, naimame baa pyao kumasalanya depa latae katatamana” leami. \p \v 16 Polo kaitinisa isetala pyao kumasemana lelyamino lapae doko Polo apange dokome sepala, baa amii palengema panda dokonya pao kolandatala Polo lamaiya. \v 17 Dokopa Polome amii 100 isingi dupanya mende epena latala baa lamaiyoo, “Wane patange dakenya pii mende silyamona, amii isingi mupa doko lamaina, embame baa laminao amii isingi mupa doko kalyamo dokonya puu” lea. \v 18 Dopa lateamopa, amii 100 isingi dokome wane doko laminao, amii isingi mupa doko katea dokonya pupala baa lamaiyoo, “Akali Polo lenge, anjetae palelyamo dokome namba ipu latala, wane patange dakeme emba pii mende langina laminao puu lapyanya epelyona” lea. \v 19 Dopa lateamopa, amii isingi mupa dokome wane doko kii minao umbisale pupala dolapo iki katao baa tipa pyoo, “Embame namba aki pii mende langitipi?” lea. \v 20 Dokopa wane dokome lao pituu, “Kanjole dupame Polonya pii tenge mendapu deaka sokondape pina, embame baa laminao kanjole dupa-kisa taita lanao ipupi lamanana lao Juu dupame pii yaki pimini-lamo. \v 21 Dopa pimini-lamona, embame dupanya pii doko kiningi-lumu lao sakamaiya naeyape. Juu 40-kisa dee mendatupa apatame Polo pyao kumasetala nee endakipi natamana lami pii doko kyeto tasalanya, Gotenya kenge doko lao pii yaki petala, kaitinisa isetae kalyamino. Indupa dokaitame depa latala, embame kanjole dupanya pii doko yaka laale lao malisoo pilyaminona” lea. \v 22 Dopa leamopa, amii isingi mupa dokome wane patange doko kyeto joo lamaiyoo, “Embame pii dutupa amii isingi mupa doko lamaiyona lao endakali mende lamaiya naeyape” latala pena lea. \s1 Polo Baa Gapena Pelikisa Kateamo Dokonya Pena Leamo Doko \p \v 23 Dokopa amii isingi mupa dokome amii 100 isingi lapoma epena latala lamaiyoo, “Kuka 9 kiloko latamopa Sisaria pupalena, amii 200, amii osa miningi 70, amii yandate miningi 200, dutupa nyakambame depa laa pupa. \v 24 Nyakambame Polonya osa mendapu apata depa latakamai, baa mende pipae setana kandao laminao, gapena Pelikisa kalyamo dokonya pupalena” lea. \v 25 Dopa latala baame pepa mende dapa lao pia: \v 26 “Namba Kolodiusa Lisiasame pepa dake gapena epe Pelikisa embanya pyao peekelyo. Emba auu pyoo katape. \v 27 Juu dupame akali dake minatala pyao kumasalanya piminopa, baa Roma tangena langimino sepala, namba amii dupa-pipa pupala baa pyoo nyipu. \v 28 Juu dupame aipuma akali dake-kisa tenge setamipi lao auu pyoo sotoo latala, nambame baa laminao dokaitanya kanjole kambuingi dokonya lanao pupu. \v 29 Pupala nambame kandapupa, Juu dupanya loo mendapuanya latala, baa tenge lami. Dopaka doko, baa pyao kumasepengepi, anjepengepi, dupanya tenge mende baa-kisa nasipya. \v 30 Juu dupame akali dake pyao kumasemana lao pii wasimi dupa namba langitaminopa, emba kalyeno dokonya nambame baa yapa epena lelyo. Akali dake kotimi lamana lami dupame embanya enombanya panao lena lao lamaitilyo. Emba auu pyoo katape” lao pepa pyakamaiya. \p \v 31 Pii leali pyoo kuka dokonya, amii dupame Polo laminao Antipatrisa peami. \v 32 Yuu gii mende dokonya, Polo baa amii osa miningi dupa-pipa Sisaria pena kaeyapala, amii yangi dokaita Jerusalema amii palengema panda dokonya pilyiami. \v 33 Amii osa miningi dokaita Sisaria pao pyakamatala, pepa pyapae doko gapena doko maiyami. Dopa petala, Polo baa gapenanya enomba dokonya katasiami. \v 34 Dokopa gapena dokome pepa pyapae doko itaki pyatala Polo tipa pyoo, “Emba propinja anja tangepe?” lea. Dopa leamopa Polome lao pituu, “Namba propinja Silisia dokonya tangena”\f + \fr 23:34 \ft Yuu andake Roma dokonya, propinja Silisia doko singi. Tenge dokonya, Polo baa propinja Silisia dokopa, yuu andake Roma dokopa, dolapo lapotanya tange.\f* lea. \v 35 Dokopa gapena dokome lao pituu, “Emba kotimi lapenge akali dokaita ipataminopa, nambame embanya kote doko sakatona” lea. Dopa latala amii mendapuame Polo laminao, Kiŋi Erotenya gapomane anda andake dokonya pupala isoo katena lea. \c 24 \s1 Polo Kotimi Leamino Doko \p \v 1 Yuu gii yungi pateamopa prisa mupa Ananiasapi, isingi akalipi, Tetulusa lenge looya dokopi, dokaitame Polo-kisa tenge seteami pii dupa gapena doko lamaiyanya, lanao Sisaria peami. \v 2-3 Dokopa gapena dokome Polo epena lea. Ipateamopa Tetulusame Polo kotimi latoo latala tee pyao dapa lea: “Akali epe Pelikisa, embanya masepae epe palenge dokome yuu dake auu pyoo isipinopa, naima mona yaepao etete auu pyoo kalyamano. Tenge dokonya, yuu dupa pitakanya koteaka lao naimame emba auu kaeyao yaka pilyino lelyamano. \v 4 Dopana, nambame pii longo latosa emba maka kaeyatena, naimanya pii kuki nambame latoo, embame kondo kaeyao sakape. \v 5 Naimame kandamanopa, akali dake baa makongopae mende-lamo. Yuu dupa pitakanya baame Juu dupa ingi tuu lelyamosa, pundu andake sakatenge. Endakali mendapu Nasarete tangena lao kambu pyatala waka katengema dokonya baa aiyomba katenge. \v 6 Baame lotuu anda nee nyetae doko kapo pyaanya piamosa, naimame baa miniama.\f + \fr 24:6 \ft Buku Baibolo Giriki piimi wambao pepa pyatae mendatupanya pii datupa dapa latae silyamo: \fqa Minatala naimanya loo dupanya baa kotimi lamana lao masiama. \fv \ft 7\+fv* \fqa Dopaka doko, amii isingi mupa Lisiasa lenge doko ipupala, naima watao pyapala baa nyoo pea. \fv \ft 8\+fv* \fqa Pupala Lisiasame naima langyoo, ‘Nyakamame akali dake kotimi latami-tamo doko, emba-kisa lapape’ lea.\f* \v 8 Embame akali dake tipa pitinopa, naimame baa-kisa tenge setelyamano dupa kiningi-lumuna lao salapenona” lea. \p \v 9 Dokopa Tetulusame pii lea dutupa etete kiningina lao Juu peteami dupame kyeto tasiami. \s1 Pelikisanya Enombanya Polome Pii Yanu Piamo Doko \p \v 10 Dokopa Polome pii lena lao gapena dokome aiyombame makande piamopa, Polome lao pituu, “Embame ee kana longo akali tata dakenya kote sakamaiyoo katenge doko nambame kandengena, akali dakaitame namba-kisa tenge setelyamino dupa kopeta setelyaminona lao nambame etete eteke pyao emba langitoo. \v 11 Namba lotuu laa lalyoo Jerusalema peo gii dokonya pituu, indupa tuu lao, yuu gii 12 iki pupyana lataminopa embame salapeno. \v 12 Jerusalema lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya nambapa akali mendepa pii yanda piambanopa, akali dakaitame kandao nyala naeyami. Lotuu anda dupanyapi, siti dokonyapi, nambame endakali mendapu nyoo kambu pyatala, pyao pina lao ingi tuu lasiopa kandao nyala naeyamiaka. \v 13 Dopana nambame koeyo doko dakena lao akali dakaitame tenge angi mende laa naelyamino. \v 14 Dopaka doko, nambame panao emba dapa langilyo: Mosesanya loopi, Propeta dupanya bukupi, dupanya pii pepa pyapae singi dupa kiningina lao masetala, nambame Kraisa watao paenge kaitini doko wata-minao, naimanya yumbangenya Gote doko mambo pingi. Kamongonya kaitini doko akali dakaitame lotuu tata wakana lelyamino. \v 15 Goteme endakali kumapae dupa malunya sakataseta dokonya mana tolatae miningipi, mana tolatae naminingipi, dupa pitaka sakatasetana lao, akali dakaitame nee kaeyao malisoo kalyaminoliaka pyoo, nambame nee kaeyao malisoo kalyo. \v 16 Dopana, endakalinya enombanyapi, Gotenya enombanyapi, elya pakapi mende nambanya monanya nasina lao, nambame kalai pipenge dupa koteaka lao lekeleke tao pyoo katenge. \v 17 \x - \xo 24:17 \xt Ap 21:17-28\x*Namba yuu dake yakinatala, ee kana longo yuu waka dupanya kateo. Katapala namba tata daa jepae, yuu dakenya kalyamino dupa nisepae maiyoo, Gote kundi maiyoo pyaanya epeo. \v 18 Ipupala pipenge dupa pyoo katao nambanya kaimala pyoo wasoo nepeo. Nepao etalanya pituu, namba lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya kateopa, Esia tange Juu mendapuame namba kandeami. Dokopa nambame endakali mendapu nyoo kambu pyatala, pundu mende sakatasala naeyo. \v 19 Esia tange Juu dokaitame namba-kisa tenge setamana lao masetamino doko, dokaita embanya enomba dakenya ipao katapala namba kotimi lapenge. \v 20 Daa-tamo doko, kanjole kambuingi dokonya enombanya nambame pii leo dokopa, namba-kisa koo tenge mende siamopa kandao nyiamana lao akali dakaitame emba langina. \v 21 \x - \xo 24:21 \xt Ap 23:6\x*Kanjole kambuingi dokonya kainanya katao nambame pii mendai iki puu lao leo doko dake: ‘Endakali kumapae dupa Goteme sakatasetana lao tungi pyao kalyona leo dokonya, indupa nyakamame namba kotimi lelyaminona’ ” lea. \p \v 22 Kraisa watao paenge kaitini doko dopalena lao Pelikisame etete auu pyoo masingi dokonyana, baame pii dutupa sepala lao pituu, “Amii isingi mupa Lisiasa baa lanao ipatamopa, nambame nyakamanya kote dake sakatona malisalapape” lea. \v 23 Dopa latala amii 100 isingi doko lamaiyoo, “Polo baa anjetae palenge anda dokonya palena kaeyapala, baanya kaita miningi dupame oapipi dopale mende minao nisala ipataminopa, daa laa naenya baa kanja epena kaeyape” lea. \s1 Polo Anjetae Paleamo Doko \p \v 24 Yuu gii mendatupa pateamopa Pelikisapa, baanya etanenge Juu enda Dutusilapa ipupala, Polo laminao epena lea. Laminao ipateaminopa, Kraisa tungi pingi dokonya lao Polome pii lamaiyamopa dolapome siambi. \v 25 Dokopa mana tolatae dokonya katengepi, endakalimi tange isoo katengepi, tanga Goteme endakali dupa yapatapi, dupanya lao Polome pii lamaiyamopa, Pelikisame sepala paka kaeya. Dopa petala baame Polo lamaiyoo, “Indupa embame yaka latelyenona, tanga nambame gii mende nyepala, emba lanyala epena latona puu” lea. \v 26 Polo baa anjala naenya kaeyatale lao, munipi mende elyakalao dita nakandenya latala, Pelikisame paa longosa Polo laminao epena latapu pii lamaita pia. \v 27 Ee kana lapoma pateamopa, Posiusa Pesatusa lenge dokome Pelikisanya panda nyia. Dokopa Juu dupame Pelikisa baa auu kaeyamili lao masetala, Polo baa anjetae palena kaeyapala pea. \c 25 \s1 Pesatusanya Enombanya Polo Kotimi Leamino Doko \p \v 1 Pesatusa baa ipao Judia propinja dokonya yuu gii tepoma katapala, Sisaria katao Jerusalema lalyoo pea. \v 2-3 Pateamopa, prisa mupa dokopi, Juumanya akali andakepi, dupame Polo-kisa tenge setapala kotimi leami dupa Pesatusa lamaiyami. Dokaitame kaitinisa isetala Polo pyao kumasemana latala depa leami dokonyana, Pesatusa lamaiyoo, “Embame naima nisoo, Polo doko Jerusalema dakenya epekena lapoko” lao tee leami. \v 4-5 Dopa leaminopa Pesatusame yanu pyao, “Polo doko amii dupame isetae Sisaria kalyamino. Dopana, baame koo mende pia-tamo doko, baa kotimi lapale namba Sisaria paanya pilyo dakenya nyakamanya isingi akali mendapu apata lanao monana” lea. \p \v 6 Pesatusa baa dupa-pipa yuu gii akalita yalao katapala lanao Sisaria pea. Pupala yuu gii mende dokonya, kote singi toko dokonya pituu, Polo laminao epena lea. \v 7 Polo ipateamopa, Juu mendapu Jerusalema katao lanao epeami dupame baa katao kakopatala, kyeto joo pii tenge longo mendapu baa-kisa setao leami. Dopaka doko, pii leami dupa kiningina lao panasepenge nanjia. \v 8 Polome baa tange kame pinyoo lao pituu, “Juumanya loopi, lotuu anda nee nyetae dokopi, gapomane andake Sisa dokopi, dutupa-kisa nambame koo mende napiona” lea. \v 9 Dopa leamopa, Juu dupame Pesatusa baa auu kaena lao masetala, baame Polo lamaiyoo, “Emba-kisa tenge setelyamino dupanya nambame kote sakatopa, emba lalyoo Jerusalema patoo lao masilyipi?” lea. \v 10 Dokopa Polome lao pituu, “Nambame Juu dupa kenda maiyoo koo mende napio doko embame etete auu pyoo masilyino. Nambanya kote doko gapomane andake Sisa dokonya kote dokome ae sakapenge. \v 11 Namba pyao kumasepenge koo mende pio-tamo doko, dokonya namba pyao kumasala naeyape laa naelyo. Dopaka doko, akali dakaitame namba-kisa tenge setelyamino doko sambo-tamo doko, akali mendeme namba nyoo dokaita maiya naeyapengena, nambanya kote doko Sisame sekenana” lea. \v 12 Dopa lateamopa, Pesatusame baanya kanjole dupa-pipa wambao pii latala, baame Polo lamaiyoo, “Embanya kote doko Sisame sekena lelyeno dokonya, Sisame sekena patena” lea. \s1 Pesatusame Polo Dopa Pipaena Lao Kiŋi Agripa Lamaiyamo Doko \p \v 13 Yuu gii mendatupa pateamopa, Kiŋi Agripapa, baanya pimalenge Benaisipa, lanao Sisaria ipupala, Pesatusa kingi nyiambi. \v 14 Kiŋi Agripa baa yuu gii longo yuu dokonya kateamopa, Pesatusame Polonya kote pii dupa kiŋi doko lamaiyoo, “Pelikisame akali mende anjinya pyandea doko anjetae palena kaeya. \v 15 Namba Jerusalema pao kateopa, prisa mupapi, Juumanya isingi akalipi, dupame akali dokome koo piana, baa-kisa tenge setape leami. \v 16 Dokopa nambame dupanya pii yanu pyakamaiyoo, ‘Naima Roma tange dupanya mana dokome endakali mende-kisa tenge setapala mee pyao kumasina laa naenya, baa kotimi lelyami endakali dupanya enomba kandao, baa tange kame pinyoo pii latena lao malisingina’ leo. \v 17 Dopa latala akali dokaita namba-pipa ae epeama. Ipupala, yuu gii mende dokonya nambame malisala naeyao, kote singi toko dokonya pitipala, akali doko laminao epena leo. \v 18 Dokopa akali doko-kisa tenge seteami dokaita toeya katapala, tenge angi mende setalamino lao nambame masioli pyoo baa-kisa tenge setala naeyami. \v 19 Pii leami dupa, dokaitanya lotuu manapi, akali Jisasa lenge mende kumia doko Polome saka kalyamona lea dokopi, dupanya atete pyoo leami. \v 20 Pii dopale dupanya tenge dupa aipa pipaepe lao kutao salanya namba tatake kaeyapala, baanya kote doko Jerusalema sakamaitopa dokonya patepe lao baa tipa pio. \v 21 Dokopa Polome baanya kote doko kiŋi anda-anda semaipenge Sisa dokome sakatana anjetae palitoana lea. Dopa leanya, Sisame sekena patena, malisoo anjetae palena leona” lea. \v 22 Dokopa Agripame Pesatusa lamaiyoo, “Akali dokome pii aipa pyoo lelyape lao nambame sipu laka lao masilyona” lea. Dokopa Pesatusame lao pituu, “Taita latamopa setena” lea. \s1 Polome Kiŋi Agripa Pii Lamaiyamo Doko \p \v 23 Yuu gii mende dokonya, Agripapa Benaisipa kiŋinya yati pingi dupa petala, amii isingi mupapi, siti doko isingi akali andakepi, dupa-pipa ipao, kote singi anda dokonya kolandeami. Dokopa Pesatusame Polo laminao epena leamopa epeami. \v 24 Ipateaminopa Pesatusame lao pituu, “Kiŋi Agripapi, akali naima-pipa dakenya pilyamanopi, dupame kandelyamino akali dake Jerusalemapa, aepa dolaponya katao, akali tata Juu dupa pitakame baa yuu dakenya nakatapengena lao, wii lao namba tee leami. \v 25 Dopa leamiaka doko, baa pyao kumasepenge tenge mende baa-kisa siamopa nambame nakandeo. Baanya kote doko kiŋi anda-anda semaipenge Sisa dokome sekenana leamosa, nambame masoo yapatala, baanya kote doko Sisame sakamaina latala, Roma pena latoo leo. \v 26 Dopa leo dokonya, nambanya kamongo Sisa dokonya pepa pyao pyasakamaiyanya, baa-kisa pii tenge angi mende nambame kandao nanyio. Dopa pio dokonya, akali dake nyakama pitaka-kisa laminao epena lelyo doko, angi emba kiŋi Agripa kalyeno dokonya epena lelyo. Nalimbame baa tipa pyoo sokondape petala, pepa mende pyao Sisanya pyasakamaitoo. \v 27 Akali anjetae mende-kisa tenge setelyami dupa kote singi waka mendeme sakamaina lao, tenge dutupa panao lamaiya naenya, mee pena lenge doko epe daana lao nambame masilyona” lea. \c 26 \s1 Agripanya Enombanya Katao Polome Pii Leamo Doko \p \v 1 Dokopa Kiŋi Agripame Polo lamaiyoo, “Indupa embanya pii laale lao nambame emba panda dilyona” lea. Dopa leamopa, pii leami dupanya baa tange kame pinyoo, Polome kingi pee latala dapa lea: \v 2-3 “Naima Juu dupanya manapi, lotuu piinya atete pingipi, dopale dupa pitaka, Kiŋi Agripa, embame kandapae dokonya, Juu dupame namba-kisa tenge setelyamino dupa pitakanya indupa nambame embanya enombanya namba tange kame pinyoo pii latoo lao auu kaelyona, embame maka nakaenya, auu pyoo sakatale lao tee lelyo. \p \v 4 “Namba wane kolesa Jerusalema katao, nambanya tata dupanya kainanya mana minio dupa Juu dupa pitakame masilyamino. \v 5 \x - \xo 26:5 \xt Ap 23:6; Pil 3:5\x*Naimanya lotuu mana dupa wata-minakondape pyoo miningi kambu kyeto Parasi lenge dokonya namba katao, kalai pio dupa pitaka wamba kandateami. Dopana, kandeami akali dupame emba langimana lao masetamino doko langyamino. \v 6 Goteme mende pitona lao naimanya yumbange dupa lamaiya doko kiningi pitana lao nambame nee kaeyao malisoo kalyo dokonya, indupa namba kotimi lelyamino. \v 7 Goteme mende pitona lea doko kiningi pitana lao naimanya akali tata 12 dutupame nee kaeyao malisoo katao, kuka kotakapi yakinala naeyao Gote mambo pingima. Kiŋi Agripa, Goteme mende pitona lea doko kiningi pitana lao nee kaeyao malisoo kateami dokoaka nambame nee kaeyao malisoo kalyo dokonya, Juu dupame namba-kisa tenge setelyamino. \v 8 Endakali kumapae dupa Goteme sakatasala naeyatana lao aipuma nyakamame masilyami? \p \v 9 \x - \xo 26:9 \xt Ap 8:3; 22:4-5\x*“Nasarete tange Jisasa dokonya kenge doko wamba nambame yakinala naeyao koeyasotoana lao masetala, mana koo longo mendapuame baanya kenge doko koeyasoo kateo. \v 10 Prisa mupa dupame yakana lateaminopa, endakali Gotenya latae longo Jerusalema dokonya nambame anjoo palyiu. Dokaita pyao kumasalanya piami dokopa, nambame pyao kumasina leowaka. \v 11 Nambame paa longosa lotuu anda dupa pitakanya Kristene dupa tanda maiyoo koeyasoo, Jisasa lao nepena lao pyalanya pyoo paeyo. Nambame Kristene dupa eteteaka imbu kaeyapala, tanda maitoo lao siti waka dupanya apata kutao paeyoakana” lea. \s1 Mona Kapilyeteopa Jisasame Kalai Diana Polome Leamo Doko \p \v 12 \x - \xo 26:12 \xt Ap 9:1-19; 22:6-16\x*“Nambame dopa pyoo kateopa, prisa mupa dupame yakana lao pepa mende pyao ditala wai leaminopa, Damasakasa paanya peo. \v 13 Oo kiŋi, kotaka etete dokonya kaitinisa pao pituu nambame kandeopa, niki lenge tii pingi doko ita minao tii pipae yale mendeme kaiti-kisa katao, naima peama dupa-kisa tii piyoko lea. \v 14 Dopa piamopa, naima pitaka isa lombapae siama. Lombapae soo pituu siopa, Ibru pii mende lea dokome lao pituu, \wj ‘Solo, Solo, embame aipuma namba tanda dyoo koeyasilyi? Embame namba tanda dyoo koeyasilyino dokome, emba tange tanda nyotoo lao pilyinona’\wj*\f + \fr 26:14 \ft Giriki piimi dapa lao pepa pyapae silyamo: \fqa Kao pena lao watenge itakuli nenge katapae dokonya pendaneme pilyino dokome, emba tange tanda nyotoo lao pilyino.\f* lea. \v 15 Dopa leamopa nambame lao pituu, ‘Kamongo, emba apipi?’ leo. Dokopa baame lao pituu, \wj ‘Namba Jisasa, embame tanda dyoo koeyasoo kalyeno dokona,\wj* \v 16 \wj emba sakatatala toeya kata. Embame kandelyeno dakepi, mendapu panasotopa kandate dupapi, dupa embame lao panatenopa lao, emba nambanya kalai akali makande laanya, namba emba-kisa panasilyo.\wj* \v 17-18 \wj Akali tata waka dupa lenge tapala, iminjetaepa Satanenya pupu lapaepa dolapo yakinatala, Gote tii pipae doko kalyamo dokonya epena lamaiyale lao nambame emba puu lelyo. Akali tata waka dupanya koo dupa Goteme kunao nepakamaitamopa, namba tungi pingi dokonya-kaita, endakali Gotenya latae dupame yuu nyepenge doko akali tata waka dupame apata nyetaminopa lao nambame emba puu lelyo. Akali tata wakapi, emba tatapi, dupame emba koeyasalanya pitaminopa, nambame emba pyoo nyotona’\wj* leana” lea. \s1 Juupi Akali Tata Wakapi Dupa Pii Lamaiyona Leamo Doko \p \v 19 “Kiŋi Agripa, nambame kaiti-kisa-tae lee manemaneme kandeo doko kandatala, tanga laa naeyo. \v 20 \x - \xo 26:20 \xt Ap 9:20,28-29\x*Endakali dupa mona kapilyetala, Gote-kisa pena lao wai pii epe doko, wambao Damasakasa tange dupa lamaitala, maitakao Jerusalema tangepi, Judia yuu dupa pitakanya tangepi, akali tata wakapi, dupa nambame lamaiyoaka. Lamaiyoo pituu, ‘Nyakamanya mana minatami dupame nyakama mona kapilyiamana lao panasoo kalyepape’ lao lamaiyoo paeyo. \v 21 Dopa piosa, Juu dupame lotuu anda nee nyetae kamapu dokonya namba minatala pyao kumasalanya piami. \v 22-23 \x - \xo 26:22-23 \xt Ais 42:6; 49:6; 1 Kor 15:20\x*Tee pyao Goteme namba nisia doko nisoaka katamupa, nambame endakali kenge singipi, nasingipi dupa pitaka wai pii epe doko panao lamaiyoo kalyo. Nambame waka mendenya lamaiya naenya, Kraisa doko tanda nao kumapala, baa wambao malunya sakatatala, Juupi akali tata wakapi dupa Gotenya tii pipae dokonya lao pii lamaitana lao, propetapi Mosesapi dupame leami dokoaka nambame lamaiyoo kalyona” lea. \p \v 24 Polome baa tange kame pinyoo dopa lao kateamopa Pesatusame puu lao, lao pituu, “Polo, embanya sukulu latala mana andake nyii-lamo dokome emba kyakasilyamona” lea. \v 25 Dopa leamopa Polome lao pituu, “Akali epe Pesatusa, namba kyakala naeyao, nambame pii lelyo doko mona paliu kiningi lelyo. \v 26 Emba kiŋi dokome sipinopa, nambame paka nakaeyao emba langilyo: Piana lelyo dupa pitakanya emba kiŋi dokome nakandenge mende yalo petae nasoo pilyamo lao nambame kyeto joo masilyo. Piana lelyo dupa pitaka denge mendasa yalo pyoo napiamo dokonya, embame kandengena lao masilyo. \v 27 Dopa lao masilyona, propeta dupanya pii leami dupa, Kiŋi Agripa, embame kiningina lao masilyipi? Embame dupa kiningina lao masilyinona lao nambame masilyona” lea. \v 28 Dokopa Agripame Polo lamaiyoo, “Gii kuki dalaponya embame namba yapa Kristene jisalapona lao masilyipi?” lea. \v 29 Dopa leamopa Polome lao pituu, “Yapa-tamopi, yasoo-tamopi, emba iki daa, endakali indupa nambanya pii silyamino dupa pitaka namba katengeli pyoo katami laka lao masoo Gote loma silyo. Dopaka doko, nyakama sene kendeme anjetae palimi laka lao nambame masala naelyona” lea. \p \v 30 Pii dutupa lateamopa kiŋi doko sakatea. Sakateamopa gapena dokopi, Benaisipi, endakali apata peteami dupapi, dupa pitaka sakatatala \v 31 kamaka peami. Pao pituu nyakama-lapo laloo pyoo, “Baa pyao kumasepengepi, anjepengepi mende akali dakeme napia-lumuna” leami. \v 32 Dokopa Agripame Pesatusa lamaiyoo, “Akali dakeme baanya kote doko Sisame sekena naleali doko, baa kaeyapala pena lapilina” lea. \c 27 \s1 Polo Baa Roma Paanya Peamo Doko \p \v 1 Naima sipinya Itali pupenge gii doko paleamopa, Polopi, akali waka anjetae paleamipi, dupa akali Juliasa lenge, Sisanya amii 100 isingi dokome isoo pena lao Pesatusame maiya. \v 2 Maitiamopa Adalamituma tangemanya sipi mende, Esia yuu dokonya sipi pao singi dupanya-kaita paanya pia dokonya naima pyakalyiama. Dokopa akali Atisatakusa lenge, yuu Masedonia dokonya Tesalonaika siti dokonya tange mende apata peama. \v 3 Yuu gii mende dokonya naima pao Saidone siti dokonya pyakameama. Dokopa Juliasame Polo kondo kaeyapala, Polonya kaita miningi dupame baa nisina latala, kanja pena lea. \v 4 Pupala ipateamopa, naima Saidone yakinatala sipinya peamanopa, paanya peama dokaita-kaita poo leamosa, ailene Saiprusa dokome poo nee nyia dokaita-kaita peama. \v 5 Pao yuu Silisiapa, Pampiliapa dolaponya solowata kipa-kipa, yuu Lisia dokonya Maitaa siti dokonya pyakameama. \v 6 Dokopa amii 100 isingi dokome Alekesandria tangemanya sipi mende Itali paanya piamo doko kandatala, naima dokonya nyoo pyasetala baa apata pyakalyia. \v 7 Dokopa sipi doko moo-moo lao peamopa, yuu gii longo nepao, etete lekeleke tao Nidusa tengesa pyakameama. Dokopa poo lea dokome naima paanya peama dokonya-kaita pupenge nanjiamosa, ailene Krita dokome poo nee nyia dokaita-kaitaka pao, yuu Salomone dokonya tengesa peama. \v 8 Dokonya-kaita naima lekeleke tao Krita dokonya solowata kipa-kipa pao, sipi ipao singi panda, Endaki Buli Napingi lenge mendenya pyakamatala siama. Panda doko Lasea siti dokonya makisa singi. \fig Polo Baa Anjetae Yuu Datupanya-Kaita Roma Peamo Doko (Ap 27:1–28:14)|alt="Paul's Journey to Rome Map" src="enq_GPS_Paul4-BW_ID.tif" size="col" copy="SIL" ref="27:1–28:14" \fig* \p \v 9 Naimame yuu gii longo nepao, Juumanya Gote Loma Soo Nee Nanenge Gii doko nepaowaka piama dokonya, sipi naima peama doko koeyalapome-lamo lao Polome kandatala,\f + \fr 27:9 \ft Juumanya Gote Loma Soo Nee Nanenge Gii doko palelyamopa, poo lao aiyuu epenge gii doko epenge. Dokopa solowata buli pingi dokonyana, sipi mende solowatanya paeyala naenge.\f* mende pipenge-lumu lao masina lao, Polome akali sipinya peami dupa dapa lamaiya: \v 10 “Anetupa, sipi dake koeyatamopa, tata longo nepalamane-lamo. Sipipi pinjupi dupa iki koeyala naeyalapomo. Naima apata kumalamaneaka-lamo lao nambame kandelyona” lea. \v 11 Dopa leamopa amii 100 isingi dokome Polonya pii doko nasia. Sipi miningi akali dokopa, sipi tange dokopa, dolaponya iki pii sia. \v 12 Poo lao aiyuu epenge gii doko palitamopa, sipi ipao singi panda dokonya koeyapae kandao nyalamane-lamo lao endakali sipinya peami dupanya longome masetala, yuu doko yakinatala taono Pinikisa dokonya kapa patamano nakandenya, poo lao aiyuu epenge gii dutupa dokonya katamana mona leami. Sipi ipao singi panda mende Pinikisa dokonya singi. Pinikisa doko Krita dokonya niki landa pingi dokaita-kaita singi. \s1 Poo Yale Mende Solowatanya Leamo Doko \p \v 13 Poo tambo lapae mende kingi koeya-kaita pituu lao epeamopa, dokaitanya pupenge gii doko palelyamo lao masetala, sipi sina lenge anka doko\f + \fr 27:13 \fq Anka\ft latae kalyamo doko, aene etete kenda pipae mende sene kendenya katapae singi doko lao latae kalyamo. Sipi etete yale dupanya kalai akali dupame sipi minao mendasa setalanya, anka dupa nyoo solowatanya pyandelyaminopa, sipi doko ema napyoo singi. Sipi doko minao pyaanya, anka dupa pyalya lao nyoo sipinya setengema.\f* pyalya lao nyepala, Krita dokonya solowata kipa-kipa peami. \v 14 Peaminopa poo yale, kenge Yurokilidone lengema doko Krita katao lao epea. \v 15 Poo doko etete yale pyoo leamopa, poo lea dokonya-kaita sipi doko lyaa minao tolapenge nanjiamosa, poome sipi doko soo peali pyoo pena kaeyama. \v 16 Ailene yakane Kalauda lenge dokome poo nee nyia dokaita-kaita pupala, naimame bouta yakane doko\f + \fr 27:16 \ft Sipi etete yale dupa sipi minao setenge panda dokonya tengesa napengema. Dopa pingima dokonyana, bouta yakane dokome endakalipi, pinjupi dupa mandyoo lembanya pyasingi. Bouta yakane doko sipi andaka dokonya singi.\f* lekeleke tao pyalya lao sipinya seteama. \v 17 Dokopa sipi doko kaluala naena lao sipinya kalai akali dupame kende andake mendapuame sipi doko kainanya yaki pimbiami. Dopa petala, sipi doko poome soo pao, solowata koko kee manda pyatae singi, Sitisa lenge dokonya tuu lambatame-latala, sele doko kondao isa nyiami. Dokopa sipi doko solowata ketae dokonya poome soo pea. \v 18 Yuu gii mende dokonya, poo etete kyeto joo lea dokome solowata doko buli piamosa, sipi doko taowe lena lao, pinju yangi solowatanya soo pyandeami. \v 19 Yuu gii tepo dokonya, sipi doko taowe lena lao, sipi dokonya kalai pingi oapi sia dupanya mendapu naimanya kingimi nyoo solowatanya pyandeama. \v 20 Poo doko latae katao lea dokome solowata buli pia doko etala naeya. Dokopa nikipi buipi dupa panala naeyao yuu gii longo peamosa, mendeme naima pyoo nyala naeyalapome-lamo lao masiama. \fig Endaki buli pilyamo dokome sipi doko yangi pyasa-pyasa pilyamo. (Ap 27:15)|alt="boat in storm, broken mast" src="LB00218B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="27:15" \fig* \p \v 21 Sipinya peami dupa nee namana lao masala naeyami. Dokopa Polome dupanya kainanya toeya katapala lao pituu, “Anetupa, Krita dokonya katamana leo doko sepala kateamali doko, oapi dupa nepala naeyao naima alu napimualiaka. \v 22 Dopaka doko, indupa sipi dake iki koeyatamopa, nyakamanya mende koeyala naeyalaminona, mona kyeto nyalapale lao kyeto joo lelyo. \v 23 Indupa kuka gii dakepa nambame lotuu lenge Gote dokonya enjele mende namba katapu dosa ipao katalamo. \v 24 Katapala namba langyoo, ‘Polo, emba kaeyala naeyao Sisanya enomba dokonya pao katatena, paka nakaeyape. Sepe, emba-pipa sipinya pelyamino dupa pitaka Goteme pyoo nyalapo latelyamona’ lamo. \v 25-26 Dopana, enjele dokome namba langyomoli pyaapomona lao nambame Gote tungi pilyona, sipi doko poome soo pao ailene mendenya tuu laanya pyasalapomona, wanetupa, nyakama mona kyeto nyalapape” lea. \p \v 27 Tee pyao poo lea dokonya pituu, kuka gii dokome yuu gii 14 leamopa, naima peteama sipi doko poome soo solowata Adriatiki dokonya pea. Dopa piamopa, kuka andatombe dokonya sipinya kalai akali dupame yuu mendenya tengesa epelyamano lao masiami. \v 28 Dopa lao masetala akali dokaitame solowata doko lumupi, kisape lao kanjanya mita kende mende endakinya pyandatala kandeaminopa, 40 mita joo landa sia. Omosale patala mita kende doko dee endakinya pyandatala kandeaminopa, 30 mita joo landa sia. \v 29 Dopa piamosa, sipi doko pao kanapi mendenya tuu lambatame-lao dokaita paka kaeyapala, sipi dokonya maita-kaita pupala, sipi sina lenge anka kitomende solowatanya pyandeami. Dopa petala, yuu yapa yongena lao loma siami. \v 30 Dokopa sipi dokonya kalai akali dupa paka mona lao masetala, sipi dokonya enombatena anka dupa pyandala pele latala, bouta doko nyoo solowatanya isa pyandeami. \v 31 Dokopa amii 100 isingi dokopi, mee amiipi dupa Polome lamaiyoo, “Sipinya kalai akali dokaita sipi dake yakinatamino doko, nyakama saka napaminona” lea. \v 32 Dopa leamopa, amii dupame bouta anjetae katea dokonya kende dupa kepatala, bouta doko solowatame soo pena kaeyami. \p \v 33 Yuu yongalanya piamopa, Polome sipinya peami endakali dupa pitaka nee nena latala lao pituu, “Pyoo epelyamo dake aipa pilyape lao kandamana latala, yuu gii 14 dutupanya nyakama nee nanami. \v 34 Dopana, nyakamanya mendenya aiyomba iti mendaipi mende yukuu isa napapomona, nyakama kyeto nyalapale nee nalapa lao nambame kyeto joo lelyona” lea. \v 35 Dopa latala Polome breta mende nyepala, dokaita pitakanya enombanya Gote yaka pilyino latala, breta doko konjepala, baa wambao nea. \v 36 Dokopa dokaita pitaka kyeto nyepala nee nyoo neamiaka. \v 37 (Sipi dokonya peteama endakali dupa pitaka lao pyasoo 276 peteama.) \v 38 Nee nao tiaka kaeyapala, sipi doko taowe lena lao, sipinya kalai akali dupame wita mandipae sia dupa solowatanya soo pyandeami. \s1 Sipi Doko Koeyamo Doko \p \v 39 Yuu yongateamopa, sipi dokonya kalai akali dupame yuu mende siamo kandeamiaka doko, yuu doko andukupi lao masala naeyami. Yuu dokonya solowata lemba mendasa kee iki siamosa, dokaitame kapa pao sipi doko lyaa minao tuu lapengepe lao masiami. \v 40 Masetala sipi sina lenge anka dutupanya kende dutupa kepanya solowatanya mee sina lao pyandeami. Dopa petala, sipi lyaa minao tolenge palaŋa maita-kaita yaki pimbatae dolaponya kende dolapo tata latala, sipi doko poome soo pao, yuu kee dokonya tuu lena lao, enombatena sele katenge doko nyoo ketae yukuiyami. \v 41 Dopa peteaminopa, solowata kaina dosa kee pyatae katea mendenya sipi lyaa doko puu lao pao tuu lambateamopa, sipi doko ema napia. Dokopa solowata buli pia dokome sipi dokonya maita-kaita kaluu koeya. \v 42 Dopa piamopa, akali anjetae dupa supimi lao paka patamina latala, amii dupame pyao kumasemana lao masiami. \v 43 Dopa lao masiamiaka doko, amii 100 isingi dokome Polo pyoo nyotoo lao masetala, amii dupame anjetae akali dupa pyao kumasemana leami doko daa lea. Dopa latala, supimi lenge dupame wambao solowatanya mangau latala, supimi lao lembasa pena lea. \v 44 Yangi dupa palaŋapi, sipi dokonya kalupaepi, dupanya pituu lembasa pena leamopa, pitaka auu pyoo pao lembasa pyakameami. \c 28 \s1 Polo Baa Ailene Malataa Dokonya Kateamo Doko \p \v 1 Dokaita auu pyoo ailene dokonya lembasa pyakamatala, yuu doko kenge Malataa lenge-lamo lao kandao nyiami. \v 2 Yuu dokonya tange dupame naima pitaka etete auu pyoo lanyepala nisiami. Aiyuu epea dokome kupame koeyamosa, naima endo salapale lao ita waiyoo yangekeami. \v 3 Dokopa Polome ita wangya mendapu nyoo kambu pyatala ita tea dokonya yangeamopa, ita dupanya koo kanopato mende palea doko itaita kaeyapala pyakalyia. Dopa petala ipao Polonya kinginya kapusetae soo tuu pia. \v 4 Kanopato dokome baanya kinginya kapusetae sia doko yuu tange dupame kandatala nyakama-lapo laloo pyoo, “Kiningi, akali dakeme endakali pyao kumasingi-lamo. Solowatanya yaka ipupyaka-lamo doko, tolasingi gote enda dokome baa nakatena lao pyao kumasilyamona” leami. \v 5 Dokopa Polome kanopato doko lyanda lanya itatenya yangatala peteamopa, baa mende napia. \v 6 Polo kanopatome nea dokonya baanya yonge doko andatamopi, yapa lombapae sepala kumatamopi, mende pyaapomona lao masetala, awa longo malisoo peteaminopa, baa mende napia. Dopa piamo kandatala, dokaitanya masingi aloo petala, baa gote mende-lamona leami. \p \v 7 Ailene naima kateama dokonya isingi akali Pubuliusa lenge mende katenge. Akali dokonya yuu mendapu naima kateama makisa dosale singi. Akali dokome naima lanyoo baanya yuu dokonya pupala, yuu gii tepoma naima etete auu pyoo setao katea. \v 8 Dokopa Pubuliusa takange doko yonge itaita pyoo taeyoko mandyoo piamopa, andaka yaina sia. Dopa piamopa, Polome akali doko kanja pupala, kingi aiyombanya setapala loma sakamaiyamopa, yaina doko mee jia. \v 9 Dokopa ailene dokonya endakali yangi yaina pyapae siami dupa Polo katea dokonya epeaminopa, baame dupanya yaina dupa mee jakamaiyaka. \v 10 Naima paanya piamanopa, endakali dokaitame naima etete auu pyoo mambo pyapala, neepi, oapipi naima daa jepenge dupa longo lao sipinya setekeami. \s1 Polo Baa Roma Pao Pyakameamo Doko \p \v 11 Naima kana tepoma Malataa katapala, poo lao aiyuu epenge gii doko paleamopa, ailene dokonya Alekesandria tangemanya sipi mende sia dokonya naima pyakalyetala peama. Sipi lyaa dokonya pakao mandipae gote dolapo makande pyoo wasetae katea. \v 12 Sipi dokonya Sirakyusa pao pyakamatala yuu gii tepoma dokonya kateama. \v 13 Dokonya katao aowali lao pao Rejiuma pupala, dokonya yuu gii mendai kateama. Yuu gii mende dokonya, kingi koeya-kaita pituu poo mende lao epeamosa, sipi doko soo Puteoli siti dokonya-kaita pena lao, lyaa minao yuu gii mendai patala, yuu gii lapo dokonya Puteoli pyakameama. \v 14 Pyakamatala naimame Kristene kaiminingi mendapu kateamino kandeama. Dokaitame naima katamana leaminosa, yuu gii kalange tole katapala, kaitini pao Roma pyakameama. \v 15 Naima Roma pyakamala naeyamanopa, Kristene kaiminingi Roma kateami dupame naima epelyamino lapae sepala, Apiusa Maketa dokonyapi, Endakali Opone Palenge Anda Tepoma lenge doko katengepi, dupanya naima kandanyemana lao epeami. Polome dokaita kandanyetala, baa kyeto nyepala, Gote yaka pilyino lea. \p \v 16 Naima Roma pao pyakamateamanopa amii 100 isingi dokome anjetae akali waka dupa amii isingi mendeme isina lao baanya kinginya yakinea. Dopa petala, Polo baa iki anda mendenya palena latala, amii mendeme isoo katena lea. \s1 Roma Katao Polome Juu Dupa Pii Lamaiyamo Doko \p \v 17 Yuu gii tepoma pateamopa, Juumanya isingi akali dupa Polome epena lea. Dokaita ipao kambu pyateaminopa Polome dokaita lamaiyoo, “Kaimii paluma, nambame naima tata dupa-kisa koopi mende napio. Naimanya yumbangenya mana dupanya mende mee joo nepala naeyoaka. Dopaka doko, namba Jerusalema anjetala, Roma tange dupanya kinginya maiyami. \v 18 Namba-kisa tenge seteami dupanya Roma tange dupame tipa pyoo sepala, namba pyao kumasepenge tenge mende nasiamosa, kaeyapala mokamana lao masiami. \v 19 \x - \xo 28:19 \xt Ap 25:11\x*Dopaka doko, Juu dupame mokala naeyapengena leaminosa, nambanya kote doko Sisame sekena patoana leo. Dopa leo doko, namba tata dupa-kisa tenge mende setalanya naleo. \v 20 Naima Israele dupanya Gote dokome mende pitona lea doko kiningi pitana lao nambame nee kaeyao malisoo katenge tenge dokonya namba sene kendeme anjetae palelyo. Nambame tenge doko nyakama langitoo lao kanja ipupa lapuna” lea. \v 21 Dopa leamopa isingi akali dokaitame baa lamaiyoo, “Judia kalyamino dupame embanya lao pii mende pepa pyao naima-kisa peala naeyami. Juu kaiminingi dupanya mende ae ipupala, embanya lao pii koo mende naima langya naeyaka. \v 22 Endakali longome kambu pyatae enenge dake yuu dupa pitakanya daa lamino doko naimame masilyamano. Tenge dokonya, embame aipa lao masilyipi lao naimame simu laka lao masilyamanona” leami. \p \v 23 Dopa latala dokaitame Polo-pipa pii latamana lao gii mende nyiami. Gii nyiami doko paleamopa, endakali longo baa palea dokonya epeami. Epeaminopa yongama pituu, alemandi tuu lao, Gotenya kingdom dokonya lao Polome dokaita panao lamaiya. Mosesanya loopi, propeta dupanya pepa pyapae singipi, dupanya Jisasa baa akali dokona lao pepa pyapae singina lao Polome dokaitanya masingi sakatasakamaiya. \v 24 Dokopa Polome pii lea dupa akali yangi dupame sepala kiningi-lumu lao masiaminopa, yangi dupame kiningi-lumu lao masala naeyami. \v 25 Dopa piami dokome dokaita mona mendai palya naeyami. Dokopa Polome pii mendai etao dake lateamopa, dokaita baa yakinatala peami: “Oli Spiritame naimanya yumbange dupanya lao propeta Aisaiya lamaiya-pyomo doko tolao lea-pyaa. Baame Aisaiya lamaiyoo, \v 26 \x - \xo 28:26 \xt Ais 6:9-10\x*‘Emba pupala, akali tata dake dapa lamaipi: “Nyakamame pii kaleme setamiaka doko, tenge angi doko soo nanyetami. Nyakamame lengeme kandatamiaka doko, tenge angi doko kandao nanyetamina” lamaipi. \v 27 Akali tata dakaitame angi doko lengeme kandao, kaleme soo, moname masoo petala, mona kapilyala naeyamana latala, dakaitanya mona pyakilyoo, kaleme auu pyoo pii nasoo, lenge konjoo pilyamino. Mona kapilyimili doko, nambame dakaita auu pisipulina’ lea-pyaa. \v 28 Dopana, Goteme endakali pyoo nyingi kalai doko akali tata waka dupa-kisa pena lea doko nyakamame masalapale lao langilyo. Akali tata waka dupame pii doko setamina” lea. \v 29 Pii dutupa lateamopa, Juu dokaitame nyakama-lapo pii yanda pyoo peami. \p \v 30 Polo baa ee kana lapoma anda mende sambao paliu katea. Dopa pyoo kateamopa, endakali longome baa kanja ipata piaminopa, baame dokaita pitaka auu kaeyao lanyoo katea. \v 31 Dopa pyoo katao, baame paka nakaeyao Gotenya kingdom dokonya lao pii lao panata, Kamongo Jisasa Kraisanya pii latae dupa mana lamaita pyoo kateamopa, endakali mendeme kaena lao kaita lyokala naeya.