\id REV Apalɨ Language Akɨ Dialect \ide UTF-8 \rem Consultant checked by Dave Robinson 2006 (?) \rem Look at occurrences of Christ alone and revise. – oct 2016 – Notes have been added to all Christ alone terms for revision in all but one case \rem Review of all book completed Oct 2016, Ready for last revisions. \rem Ready for recording after confirming changes July 2018 \rem VE and Interlinear are done 9 Jan 2019 \rem Cross-reference import and placement checked on 4 April 2019, but content not yet checked. Finished 11 July 2021. Checked against printed Bible on 9 Oct 2021 \h Ciaŋ haiabɨla lama abami \toc1 Ciaŋ haiabɨla lama abami agadɨ manasɨŋ \toc2 Ciaŋ haiabɨla lama abami \toc3 CHL \mt1 Ciaŋ haiabɨla lama abami \mt2 agadɨ manasɨŋ \c 1 \p \v 1 Jon \x - \xo 1.1 \xo*\xt Dan 2.28-29, Jo 12.49, CHL 1.19, 4.1, 22.6, 22.16\xt*\x* agaŋ ciaŋ manasɨŋ hɨvɨ nameŋ lɨbami. Viaŋ Jon uami. Viaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ uami. Vaka ciaŋ nagaŋ sɨvɨla hɨnidaci Asɨ agaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ saŋ hɨji iguci nɨbu nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ haiabɨla iaha abami uami. Asɨ agaŋ lɨci akuaba akuaba lɨhalɨha iahavɨhehavɨbali agɨlasaŋ haiabɨla iaha abami uami. Lɨci Jisasɨ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ abɨci vevɨla nudɨ ciaŋ agadɨ iadɨ suli uami. \v 2 Sulɨci \x - \xo 1.2 \xo*\xt 1 Ko 1.5-6, 1 Jo 1.1, CHL 6.9\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ agadɨdaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ abi agadɨdaŋ naludɨ haiabɨla iaha abin uami. Akuaba akuaba igin agɨladɨ avi naludɨ haiabɨla iaha abin uami. Ciaŋ nagaŋ amɨŋ sɨbaŋ uami. \v 3 Ciaŋ \x - \xo 1.3 \xo*\xt Lu 11.28, Je 5.8, 1 Pi 4.7, CHL 22.7, 22.10\xt*\x* lɨbadin nagaŋ nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ ciaŋ uami. Asɨ akuaba akuaba lɨben aba abi agɨlaŋ amɨŋ ci iahavɨbali uami. Hameŋ sadaŋ hulaŋ iamɨgali hɨhɨle ciaŋ nagadɨ iga iga abavɨbali agɨlaŋ nɨbɨlaŋ hɨjɨŋalavɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali ciaŋ nagadɨ igahɨlahɨla lubiahɨlavɨbali agɨlaŋ avi hɨjɨŋalavɨbali uami. \s Jon agaŋ hulaŋ iamɨgali haiabɨla human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ hɨvɨ hɨniavɨmi agɨlasaŋ manasɨŋ lɨbami. \p \v 4 Haiabɨla \x - \xo 1.4 \xo*\xt CV 3.14-15, Sek 3.9, Jo 1.1, CHL 1.8, 3.1, 4.5, 4.7-8, 5.6, 11.17, 16.5-6\xt*\x* human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ Esia fɨli tɨbɨ hɨniavɨlalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨlaŋ haiabɨla hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨladɨ hɨvɨ hɨniavɨlalɨ uami. Viaŋ nulɨsaŋ manasɨŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨladɨ lɨbadin uami. Asɨ vaka hɨniadami uami. Iabi hɨnidi uami. Mufɨli cɨhu vebali uami. Nɨbu nalusaŋ mavɨn hɨnidaci naludɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨbali uami. Asɨ dɨ Amɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ me agɨlaŋ Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ mavɨn lama hɨnihɨni heŋ hɨniavɨdaci igin uami. Nɨbɨlaŋ nalusaŋ mavɨn hɨniavɨdaci naludɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨbali uami. \v 5 Jisasɨ \x - \xo 1.5 \xo*\xt Sng 89.27, Ais 55.4, Jo 15.9, 18.37, Ef 1.20, Kl 1.18, 1 Ti 6.13, Ib 9.14, 1 Jo 1.7, 4.10, CHL 3.14, 17.14\xt*\x* Kɨlaisɨ nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ sɨhɨvia suladami uami. La hɨmavɨla nɨbu mɨse cɨhu hɨhi iahami uami. Iahavɨla manɨgali hekɨlɨ hɨnihɨni manɨgali fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨladɨ nɨbu laci migɨlɨlalɨ uami. Nɨbu nalusaŋ avi mavɨn hɨnidaci naludɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨbali uami. Nɨbu alusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨla hɨmalɨ uami. Hɨmavɨla aludɨ hugɨ agɨladɨ hivɨlalɨ uami. \v 6 Hameŋ \x - \xo 1.6 \xo*\xt CV 19.6, 1 Ti 6.16, Ib 13.21, 1 Pi 2.5, 2.9, CHL 5.10, 20.6\xt*\x* lɨci alaŋ nudɨ Iaganu Asɨ dɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni nusaŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ hulaŋ hɨnilalu uami. Lɨdɨŋ hɨjɨŋalaŋala Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha abɨlalu uami. Nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ hɨnihɨni akuaba akuaba agɨladɨ hameŋ laci hameŋ laci migɨlɨlalɨ aba abɨlalu uami. Ha amɨŋ sɨbaŋ uami. \p \v 7 Ci \x - \xo 1.7 \xo*\xt Dan 7.13, Sek 12.10, Mt 24.30, Mk 13.26, Lu 21.27, Jo 19.34, 19.36-37, HJL 1.11, 1 Te 4.17\xt*\x* igɨlaŋ uami. Nɨbu avɨli susu lɨkɨla lɨkɨla hɨvɨ vedaci hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan haiabɨla mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ nudɨ igavɨbali uami. Hulaŋ hɨhɨle hɨsalɨ hɨvɨ nudɨ iamɨlavɨmi agɨlaŋ avi nudɨ igavɨdaci hɨsalɨ sɨha daŋ hɨnibali uami. Iga iga hulaŋ iamɨgali haiabɨla mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ sɨkasɨkan mavɨn lamalama ilɨhavɨbali uami. Amɨŋ ala uami. Ha amɨŋ sɨbaŋ uami. \p \v 8 Asɨ \x - \xo 1.8 \xo*\xt CV 3.14, CHL 1.4, 1.17, 4.7-8, 11.17, 15.2-3, 21.6, 22.13\xt*\x* agaŋ aludɨ Hekɨlɨ uami. Nɨbu ala vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ hɨnidi uami. Vaka hɨniadami uami. Iabi hɨnidi uami. Mufɨli cɨhu vebali uami. Nɨbu ala nameŋ abi uami. Viaŋ laci hali hɨsɨŋ hɨnilan aba abi uami. Viaŋ laci ala sijaŋ hɨnilan aba abi uami. \s Jon agaŋ Jisasɨ dɨ igami. \p \v 9 Viaŋ \x - \xo 1.9 \xo*\xt Fl 1.7, 2 Ti 1.8, 2.12, CHL 6.9\xt*\x* Jon uami. Viaŋ naludɨ isaima me hɨnilan uami. Namɨlaŋ Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlalaŋ hameŋ ala viaŋ avi nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlan uami. Lɨdamɨli nɨbu aludɨ likɨlɨdaci nudɨ lɨhu hɨvɨ pam hɨnilalu uami. Hɨnihɨni viaŋ namɨlaŋ hula avɨha avɨha iga iga vɨhɨlɨ havahava vɨdɨvɨdɨŋ lagulamɨlan uami. Lɨdɨŋ Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ sulasula hɨdacin uami. Ciaŋ Jisasɨ abami agadɨ avi sulasula hɨdacin uami. Hameŋ lɨdalɨŋ nɨbɨlaŋ iadɨ lahuavɨci uavɨla Patɨmosɨ avɨli muha heŋ hɨnilan uami.\f * \fr 1.9 \fr*\ft Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ hulaŋ limu hɨhɨle Jisasɨ dɨ ciaŋ lubiahɨlavɨhadami agɨladɨ iga iga saŋ valavɨhadami. Lɨdɨŋ abavɨdaci avɨli muha cɨki cɨki hɨvɨ uu lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ me hɨniavɨhadami. Avɨli muha mu agadɨ ibi ha \ft*\fq Patɨmosɨ.\fq*\f* \v 10 La \x - \xo 1.10 \xo*\xt Jo 20.26, HJL 10.10, 2 Ko 12.2-4, CHL 4.1-2\xt*\x* aludɨ Hekɨlɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha hɨsɨŋ mɨhiŋ hɨvɨ hɨnidalɨŋ nudɨ Amɨŋ agaŋ viaŋ hula hɨnidaci igahɨlɨdalɨŋ iadɨ hulɨpɨŋ hɨvɨ hulaŋ mu vɨdɨvɨdɨŋ ulavɨla abi uami. Nudɨ uliŋ uliŋ agaŋ sai bihulɨ mahɨlavɨdaci agalɨlalɨ hameŋ agali uami. \v 11 Ula ula iadɨ nameŋ abi uami. Akuaba akuaba igɨnaŋ agɨladɨ manasɨŋ hɨvɨ lɨbɨha aba abi uami. Lɨbavɨla hulaŋ iamɨgali haiabɨla human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ hɨvɨ hɨniavɨdaci avɨli hɨvɨ nulɨdɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨlasaŋ igunaŋ uavɨm aba abi uami. Mu Efesusɨ haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ lɨbavɨla igunaŋ um aba abi uami. Mu Sɨmelɨna haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ lɨbavɨla igunaŋ um aba abi uami. Mu Pelɨgamum haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ lɨbavɨla igunaŋ um aba abi uami. Mu Taiataila haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ lɨbavɨla igunaŋ um aba abi uami. Mu Salɨdisɨ haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ lɨbavɨla igunaŋ um aba abi uami. Mu Filadelɨfia haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ lɨbavɨla igunaŋ um aba abi uami. Mu Laodisia haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ lɨbavɨla igunaŋ um aba abi uami. \p \v 12 Lɨdaci \x - \xo 1.12 \xo*\xt CV 25.37, Sek 4.2, CHL 1.20\xt*\x* viaŋ limu cimɨlavɨla hulaŋ iadɨ abadi agadɨ igɨben aba igoua igɨlɨŋ unɨ lamalama hɨsɨŋ hɨlɨ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ hɨniavi uami. Lɨba golɨ hɨvɨ unɨ lamalama hɨsɨŋ hɨlɨ agɨladɨ vihavalɨ uami. \v 13 Hulaŋ \x - \xo 1.13 \xo*\xt Ese 1.26, Dan 7.13, 10.5, CHL 15.6\xt*\x* dɨ Ninaŋ me agaŋ unɨ lamalama hɨsɨŋ hɨlɨ alɨhaŋ alɨhaŋ heŋ lagulama hɨni uami. Nɨbu hadi hɨlahɨla hutesɨ lamɨci sɨkasɨkan mɨga hɨcɨ agadɨ hafilɨbavɨla hɨni uami. Lavi lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ agadɨ nudɨ apagaŋ hɨvɨ lɨbɨhahavɨla hɨni uami. \v 14 Nudɨ \x - \xo 1.14 \xo*\xt Dan 7.9, CHL 2.18, 14.2, 19.12\xt*\x* \x - \xo 1.14-15 \xo*\xt Dan 10.6\xt*\x* hali mɨnɨ agaŋ sabaŋ sipsipɨ mɨnɨ me mila laci hɨni uami. Lavɨla avɨli susu mila me hɨni uami. Nudɨ lamɨgaŋ agaŋ avɨŋ mila me vɨdɨvɨdɨŋ lɨhui uami. \v 15 Lɨdaci \x - \xo 1.15 \xo*\xt Ese 1.24-25, 43.2, CHL 14.2\xt*\x* nudɨ hɨcɨ agaŋ lɨba bɨlasɨ avɨŋ hɨvɨ lamavɨci lɨhua mila hɨnilalɨ me hɨni uami. Lɨci nudɨ sugɨ mɨtɨ agadɨ igahɨlɨdalɨŋ avɨli hekɨlɨ agaŋ aibubuŋ ifu ifu sagɨliŋ lamɨlalɨ hameŋ sagɨliŋ lami uami. \v 16 Lɨdaci \x - \xo 1.16 \xo*\xt Ef 6.17, Ib 4.12, CHL 1.20, 2.1, 2.12, 2.16, 3.1, 19.15, 19.21\xt*\x* igɨlɨŋ hulaŋ agaŋ lagulama nudɨ human sɨmi agadɨ mɨŋa sagiaha hɨni uami. Hɨnidaci lidɨ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ nudɨ human sabɨ hɨvɨ hɨniavi uami. Puia hutesɨ ilɨŋ limu limu daŋ agadɨ agɨmigɨla hɨni uami. Nudɨ mugaŋ lamɨgaŋ agaŋ uaiaŋ abɨlu vɨdɨvɨdɨŋ hɨlɨlalɨ me hɨli uami. \p \v 17 Lɨci \x - \xo 1.17 \xo*\xt Ais 41.4, 44.6, 48.12, Ese 1.28, Dan 8.18, 10.10, CHL 2.8, 22.13\xt*\x* viaŋ nudɨ igavɨla lɨda uavɨla nudɨ hɨcɨ mikɨ pɨŋ fɨli hɨvɨ sɨkasɨkan mɨgavɨla ipalɨlɨŋ mɨguci valɨ me ani hɨnin uami. Hɨnidalɨŋ nudɨ human sɨmi agadɨ iadɨ hadipɨlɨ sabɨ hɨvɨ lamavɨla nameŋ abi uami. Nama lɨdɨmɨnaŋ aba abi uami. Viaŋ magɨlasiŋ hɨnilan aba abi uami. Viaŋ nukeŋ ala sɨvɨ hɨsɨŋ hɨnilan aba abi uami. \v 18 Viaŋ \x - \xo 1.18 \xo*\xt Sng 68.20, Lom 6.9, CHL 4.9\xt*\x* hɨhi hɨnidin aba abi uami. Vaka hɨmamin agadɨ ala cɨhu iabi viaŋ hɨhi hɨnidin aba abi uami. Viaŋ hameŋ laci hameŋ laci hɨhi hɨniben aba abi uami. Hɨmahɨma hɨbɨ lavɨla lavɨla hɨsɨŋ agadɨ viaŋ mɨŋalɨva hɨnidin aba abi uami. Sudɨ fɨli haiabɨla hɨbɨ lavɨla lavɨla hɨsɨŋ agadɨ avi viaŋ laci ala mɨŋalɨva hɨnidin aba abi uami. \v 19 Hameŋ \x - \xo 1.19 \xo*\xt CHL 1.1, 1.11, 2.1, 4.1\xt*\x* sadaŋ nama akuaba akuaba igɨnaŋ agɨladɨ manasɨŋ hɨvɨ lɨbɨha aba abi uami. Akuaba akuaba iabi iahavi agɨladɨdaŋ mufɨli iahavɨbali agɨladɨdaŋ manasɨŋ hɨvɨ sɨkasɨkan lɨbɨha aba abi uami. \v 20 Lidɨ \x - \xo 1.20 \xo*\xt Sek 4.2, Fl 2.15-16, CHL 1.12, 1.16, 2.1, 3.1\xt*\x* human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ iadɨ human hɨvɨ hɨniavɨdaci igɨnaŋ agɨlaŋ aba abi uami. Ha Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨladɨ migɨlavɨlalɨ aba abi uami. Unɨ lamalama hɨsɨŋ hɨlɨ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Ha hulaŋ iamɨgali haiabɨla human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ hɨvɨ hɨniavɨdaci avɨli hɨvɨ nulɨdɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨlaŋ aba abi uami.\fig Unɨ lamalama hɨsɨŋ hɨlɨ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ|alt="7 lampstands" src="Gw214.jpg" size="col" copy="Wade" ref="1.20"\fig* \c 2 \s Jon manasɨŋ lɨbavɨla hulaŋ iamɨgali Efesusɨ haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ iguci umi. \p \v 1 Jisasɨ \x - \xo 2.1 \xo*\xt CHL 1.16, 1.20\xt*\x* agaŋ iadɨ nameŋ abi uami. Nama manasɨŋ lɨbavɨla Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agasaŋ igunaŋ um aba abi uami. Nɨbu Efesusɨ haiabɨla hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨladɨ migɨlɨlalɨ aba abi uami. Ciaŋ nameŋ agadɨ lɨbɨha aba abi uami. Jisasɨ agaŋ nameŋ abi aba abɨha aba abi uami. Iadɨ human sɨmi agaŋ sagiaha hɨnidaci lidɨ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ iadɨ human sabɨ hɨvɨ hɨniavɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ unɨ lamalama hɨsɨŋ hɨlɨ lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ alɨhaŋ alɨhaŋ heŋ uu veve hɨdahɨda nasaŋ ciaŋ igulɨŋ ui aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 2 Namɨlaŋ \x - \xo 2.2 \xo*\xt 2 Ko 11.13, 2 Pi 2.1, 1 Jo 4.1, CHL 2.9, 2.13, 2.19, 3.1, 3.8, 3.15\xt*\x* akuaba akuaba lɨlalaŋ agɨladɨ viaŋ igɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Sibɨla hekɨlɨ hekɨlɨ vivi vɨhɨlɨfulɨfu vɨdɨvɨdɨŋ lagulamɨlalaŋ agɨladɨ igɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ limu hɨhɨle lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨdaci namɨlaŋ nulɨdɨ valɨlalaŋ agɨladɨ avi igɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ analɨ nameŋ abavalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Alaŋ hulaŋ Jisasɨ lɨbɨmɨŋami agɨlaŋ aba abavalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hameŋ abavɨci namɨlaŋ hɨji nameŋ lamahalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Ha analɨ ciaŋ abavi aba abahalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 3 Namɨlaŋ \x - \xo 2.3 \xo*\xt Ga 6.9, Ib 12.3-6\xt*\x* iadɨ ciaŋ lubiahɨlɨlalaŋ sadaŋ nɨbɨlaŋ naludɨ sɨbɨlɨ lamavɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ lagulamalama akuaba akuaba vɨhɨlɨ havahava saŋ ihɨlu ma lavɨlalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 4 Agadɨ ala viaŋ namɨlaŋ hula ciaŋ daŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Sebɨlɨ mɨse namɨlaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨniavɨla iasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniahalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Iabi hɨma aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 5 Vaka \x - \xo 2.5 \xo*\xt Mt 21.41-43, CHL 2.16, 2.22, 3.3, 3.19\xt*\x* namɨlaŋ huaci hɨniadamɨlaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Agadɨ ala iabi neŋ huaci ma hɨnilalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Vaka sebɨlɨ sɨbaŋ namɨlaŋ sibɨla vihadamɨlaŋ agasaŋ igahɨlɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Igahɨlavɨla lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ valavɨla sibɨla vaka vihadamɨlaŋ hameŋ laci ala vihalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ ma valɨlaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Ha viaŋ vevɨla naludɨ unɨ lamalama hɨsɨŋ hɨlɨ agadɨ cɨhu viavɨla uben aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 6 Hulaŋ \x - \xo 2.6 \xo*\xt Sng 139.21\xt*\x* iamɨgali Nikolasɨ hɨdɨlɨ lɨhavɨlalɨ agɨladɨ namɨlaŋ nulɨdɨ lusɨŋ valɨlalaŋ hameŋ ala viaŋ avi valɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Hameŋ lɨlalaŋ agasaŋ hɨjɨŋalin aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 7 Hulaŋ \x - \xo 2.7 \xo*\xt HM 2.9, Ese 28.13, 31.8, Mt 11.15, CHL 2.11, 2.17, 2.29, 3.6, 3.13, 3.22, 22.1-2, 22.14, 22.19\xt*\x* iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci hɨji daŋ hɨnilalaŋ namɨlaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ naludɨ abi agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨlɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali vɨdɨvɨdɨŋ lagulamalama vɨhɨlɨ lɨvalavɨlalɨ agɨladɨ abɨlɨŋ kɨlɨ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ agadɨ amɨŋ agɨladɨ huaci navɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. Kɨlɨ agaŋ Asɨ dɨ hualabɨla hɨnidi aba abi aba abɨha aba abi uami. \s Jon manasɨŋ lɨbavɨla hulaŋ iamɨgali Sɨmelɨna haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ iguci umi. \p \v 8 Jisasɨ \x - \xo 2.8 \xo*\xt Ais 44.6, 48.12, CHL 1.17, 22.13\xt*\x* agaŋ iadɨ nameŋ abi uami. Nama manasɨŋ lɨbavɨla Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agasaŋ igunaŋ um aba abi uami. Nɨbu Sɨmelɨna haiabɨla hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨladɨ migɨlɨlalɨ aba abi uami. Ciaŋ nameŋ agadɨ lɨbɨha aba abi uami. Jisasɨ agaŋ nameŋ abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ magɨlasiŋ hɨnilan aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ nukeŋ sɨvɨ hɨsɨŋ hɨnilan aba abi aba abɨha aba abi uami. Vaka hɨmamin agadɨ ala iabi cɨhu hɨhi hɨnidin aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ ciaŋ nagadɨ nalusaŋ igulɨŋ ui aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 9 Namɨlaŋ \x - \xo 2.9 \xo*\xt Lom 2.17, 2 Ko 11.14-15, 1 Ti 6.18, Je 2.5, CHL 3.9\xt*\x* avɨha avɨha iga iga akuaba akuaba agɨlasaŋ tɨbɨ mɨgɨlalaŋ agɨladɨ ci igɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Agadɨ ala namɨlaŋ akuaba akuaba huaci huaci Asɨ dɨ haiabɨla hɨniavɨlalɨ agɨladɨ vibalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ naludɨ abacuvacuva ciaŋ abavɨlalɨ agɨladɨ ci igɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Nɨbɨlaŋ ala nameŋ abavɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Alaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ aba abavɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Agadɨ ala nɨbɨlaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ hɨma aba abi aba abɨha aba abi uami. Ha nɨbɨlaŋ Satan dɨ aŋam ulaŋ hɨsɨŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 10 Namɨlaŋ \x - \xo 2.10 \xo*\xt Mt 10.22, 10.28, 24.13, 2 Ti 4.8, Je 1.12, CHL 3.11\xt*\x* amɨŋ ci avɨha avɨha igɨbalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Igahɨlɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Laguŋ agaŋ naludɨ ilasɨci namɨlaŋ lɨdɨmɨlaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Nɨbu lɨdaci naludɨ hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamavɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. Lɨhavɨci namɨlaŋ avɨha avɨha iga iga hɨnidalaŋ uaiaŋ human limu fɨhala human limu ahica pam cɨjɨŋ ubali aba abi aba abɨha aba abi uami. Agadɨ ala namɨlaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ igahɨlahɨla hɨnia hɨmavɨla ha viaŋ hula huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 11 Hulaŋ \x - \xo 2.11 \xo*\xt CHL 13.9, 20.14, 21.8\xt*\x* iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci hɨji daŋ hɨnilalaŋ namɨlaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ naludɨ abi agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨlɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali vɨdɨvɨdɨŋ lagulamalama vɨhɨlɨ lɨvalavɨlalɨ agɨlaŋ hɨmavɨci aba abi aba abɨha aba abi uami. Ha cɨhu tɨbɨ hɨmahɨma agaŋ nulɨdɨ ma sɨbɨlɨ lamɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. Hɨma sɨbaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \s Jon manasɨŋ lɨbavɨla hulaŋ iamɨgali Pelɨgamum haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ iguci umi. \p \v 12 Jisasɨ \x - \xo 2.12 \xo*\xt Ais 49.2, CHL 1.16\xt*\x* agaŋ iadɨ nameŋ abi uami. Nama manasɨŋ lɨbavɨla Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agasaŋ igunaŋ um aba abi uami. Nɨbu Pelɨgamum haiabɨla hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨladɨ migɨlɨlalɨ aba abi uami. Ciaŋ nameŋ agadɨ lɨbɨha aba abi uami. Jisasɨ agaŋ nameŋ abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ puia hutesɨ ilɨŋ limu limu daŋ agadɨ agɨmigɨla hɨnidin aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ ciaŋ nagadɨ nalusaŋ igulɨŋ ui aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 13 Haiabɨla \x - \xo 2.13 \xo*\xt CHL 3.8\xt*\x* namɨlaŋ hɨnilalaŋ agadɨ viaŋ sɨhɨvia sɨbaŋ igɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Satan dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ agaŋ haiabɨla heŋ ala hɨnilalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Agadɨ ala namɨlaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama iadɨ ibi ma mɨŋasɨvɨlahalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Anɨtipasɨ agaŋ naludɨ haiabɨla Satan hɨnilalɨ heŋ ala hɨnihɨni iadɨ ciaŋ agadɨ sɨhɨvia sulasula hɨdɨdaci nudɨ ifɨhɨmavalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Ifɨhɨmavɨci ala namɨlaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama iadɨ ibi agadɨ ma mɨŋasɨvɨlahalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 14 Agadɨ \x - \xo 2.14 \xo*\xt Nam 22.1–24.25, 25.1-3, 31.16, Lo 23.4, HJL 15.29, 1 Ko 6.13, 8.9, 2 Pi 2.15, Ju 1.11\xt*\x* ala viaŋ namɨlaŋ hula ciaŋ daŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ Pelɨgamum haiabɨla hɨsɨŋ namɨlaŋ hula hɨniavadi aba abi aba abɨha aba abi uami. Nɨbɨlaŋ akuaba akuaba Balam abadami agɨladɨ vakala vakala lubiahɨlavadi aba abi aba abɨha aba abi uami. Vaka Balam agaŋ Balakɨ saŋ hɨji iguci cɨhu hulaŋ iamɨgali Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hɨji huaci mɨŋaihuihu lɨci nudɨ ciaŋ lubiahɨlavɨmi aba abi aba abɨha aba abi uami. Balakɨ agaŋ abɨci nudɨ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ kɨlɨ akuaba akuaba lɨhulɨhu lamalama aludɨ asɨ aba abavɨhadami agɨlasaŋ sɨhɨm sabaŋ hɨlavɨla sagalɨ iguavɨmi aba abi aba abɨha aba abi uami. Iguavɨla Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ abavɨci vehavɨci hudɨmɨda navɨmi aba abi aba abɨha aba abi uami. La hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali me agɨlaŋ hula lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavɨmi aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 15 Hulaŋ limu hɨhɨle namɨlaŋ hula hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ nɨbɨlaŋ Nikolasɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ ciaŋ avi lubiahɨlavɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 16 Namɨlaŋ \x - \xo 2.16 \xo*\xt Ais 11.4, 2 Te 2.7-11, CHL 1.16, 3.11, 19.15, 19.21, 22.7, 22.12, 22.20\xt*\x* lusɨŋ sɨbɨlɨ valɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Lusɨŋ sɨbɨlɨ ma valɨlaŋ viaŋ naludɨ pɨŋ uavɨla puia hutesɨ ilɨŋ limu limu daŋ agɨmigɨla hɨnidin agadɨ hɨvɨ naludɨ hulaŋ limu hɨhɨle Nikolasɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ ciaŋ lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ hula sagaŋ lɨbɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 17 Hulaŋ \x - \xo 2.17 \xo*\xt CV 16.4, 16.14-15, 16.33-34, Ais 62.2, 65.15, Jo 6.48-50, CHL 2.7, 2.11, 3.12, 19.12\xt*\x* iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci hɨji daŋ hɨnilalaŋ namɨlaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ naludɨ abi agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨlɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle vɨdɨvɨdɨŋ lagulama vɨhɨlɨ lɨvalavɨci viaŋ maci mana\f * \fr 2.17 \fr*\ft Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ hɨdavɨdaci Asɨ agaŋ nulɨsaŋ \ft*\fq maci mana \fq*\ft igudaci navɨhadami. Cɨhu vivi valɨ 16 agadɨ igɨhalaŋ. Buk Song 78.24 agadɨ avi igɨhalaŋ.\ft*\f* sɨvɨla hɨnidi agadɨ nulɨsaŋ iguben aba abi aba abɨha aba abi uami. La viaŋ nulɨsaŋ ibi sebɨlɨ iguavɨla lɨba hɨlɨcɨ hɨlɨcɨ mila agɨladɨ hɨvɨ lɨbavɨla nulɨsaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ iguben aba abi aba abɨha aba abi uami. Hameŋ lɨlɨŋ hulaŋ limu hɨhɨle ibi lɨba hɨlɨcɨ hɨlɨcɨ hɨvɨ hɨniavɨbali agɨladɨ ma igavɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ lɨba hɨlɨcɨ vihavɨbali agɨlaŋ laci igavɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. \s Jon manasɨŋ lɨbavɨla hulaŋ iamɨgali Taiataila haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ iguci umi. \p \v 18 Jisasɨ \x - \xo 2.18 \xo*\xt CHL 1.14-15\xt*\x* agaŋ iadɨ nameŋ abi uami. Nama manasɨŋ lɨbavɨla Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agasaŋ igunaŋ um aba abi uami. Nɨbu Taiataila haiabɨla hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨladɨ migɨlɨlalɨ aba abi uami. Ciaŋ nameŋ agadɨ lɨbɨha aba abi uami. Jisasɨ agaŋ nameŋ abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ Asɨ dɨ Ninaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Iadɨ lamɨgaŋ avɨŋ mila me aba abi aba abɨha aba abi uami. Iadɨ hɨcɨ mila aba abi aba abɨha aba abi uami. Lɨba bɨlasɨ avɨŋ hɨvɨ lamavɨci lɨhua mila sɨbaŋ hɨnilalɨ hameŋ hɨniavi aba abi aba abɨha aba abi uami. Ciaŋ nagadɨ viaŋ nalusaŋ igulɨŋ ui aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 19 Namɨlaŋ akuaba akuaba lɨlalaŋ agɨladɨ ci igɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihɨni ahɨliahuiahu nulɨsaŋ akuaba akuaba igulalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Lɨdɨŋ vɨdɨvɨdɨŋ lagulamalama vɨhɨlɨ havɨlalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ hɨdɨlɨ maha hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama sibɨla vihalaŋ agɨladɨ igɨlɨŋ huaci lɨhavalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. La iabi avi igɨlɨŋ sibɨla vaka vihalaŋ agɨladɨ lɨvalavɨla sibɨla huaci sɨbaŋ vilalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 20 Agadɨ \x - \xo 2.20 \xo*\xt 1 Kin 16.31, 2 Kin 9.7, HJL 15.20, 15.29, 1 Ko 10.19, CHL 2.14\xt*\x* ala viaŋ namɨlaŋ hula ciaŋ daŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Iamɨgali Jesebelɨ dɨ namɨlaŋ nukeŋ alia aba abɨlaŋ nɨbu namɨlaŋ hula hɨnilalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hɨnihɨni nɨbu nameŋ abɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ iamɨgali aba abɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Agadɨ ala nɨbu iadɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ vivi saŋ nulɨdɨ lamalubilubi nulɨdɨ hɨji mɨŋaihuihu lɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Lɨdaci hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali agaŋ hula lusɨŋ sɨbɨlɨ vivi me vihavɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Lɨdɨŋ kɨlɨ akuaba akuaba lɨhulɨhu lamalama aludɨ asɨ aba sɨhɨm sabaŋ hɨlahɨla sagalɨ iguavɨlalɨ agɨladɨ navɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 21 Viaŋ \x - \xo 2.21 \xo*\xt Lom 2.4, CHL 9.20\xt*\x* hɨji nameŋ igahɨlin aba abi aba abɨha aba abi uami. Vana viaŋ nudɨ valɨlɨŋ hɨnimitavɨla lusɨŋ sɨbɨlɨ valɨbali akua aba igahɨlin aba abi aba abɨha aba abi uami. Agadɨ ala nɨbu hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali me hɨdahɨda agadɨ valavala saŋ hɨji ma lami aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 22 Ci igɨlaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ lɨlɨŋ iamɨgali agaŋ hɨmuhɨmu hekɨlɨ hɨmɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. Lɨci hulaŋ hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali me agaŋ hula lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ iamɨgali vilalɨ agɨladɨ ma valavɨci aba abi aba abɨha aba abi uami. Ha viaŋ nulɨdɨ lɨlɨŋ avɨha avɨha hekɨlɨ igavɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 23 La \x - \xo 2.23 \xo*\xt Sng 7.9, 62.12, Jer 11.20, 17.10, Lom 8.26-27, 2 Ko 5.9-10, 2 Ti 4.14, CHL 20.12-13\xt*\x* nudɨ ninanadi agɨladɨ ifɨhɨmɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. Lɨlɨŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨlaŋ sɨkasɨkan igavɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ nulɨdɨ hɨji humɨgaŋ agɨladɨ sɨkasɨkan iga fɨhalɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ sibɨla huaci huaci vilalaŋ agɨlasaŋ viaŋ nalusaŋ akuaba akuaba huaci huaci hɨtɨŋ hɨtɨŋ iguben aba abi aba abɨha aba abi uami. La limu hɨhɨle sibɨla sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vilalaŋ agɨlasaŋ avi vɨhɨlɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ iguben aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 24 Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci Taiataila haiabɨla hɨnilalaŋ namɨlaŋ iamɨgali agadɨ ciaŋ ma lubiahɨlɨlalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. La Satan dɨ akuaba akuaba sɨvɨla hɨniavɨlalɨ agɨladɨ namɨlaŋ ma igɨlalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ nalusaŋ vɨhɨlɨ cɨhu cɨhu ma iguben aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 25 Agadɨ \x - \xo 2.25 \xo*\xt CHL 3.11\xt*\x* ala namɨlaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama hɨnihalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama hɨnidalaŋ viaŋ cɨhu ala veben aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 26 Hulaŋ \x - \xo 2.26 \xo*\xt Mt 19.28, 1 Ko 6.3, CHL 20.4\xt*\x* \x - \xo 2.26-27 \xo*\xt Sng 2.8-9\xt*\x* aniaba namɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ lagulama vɨhɨlɨ lɨvalavɨla iadɨ sibɨla vivi hɨnidalaŋ viaŋ velɨŋ fɨli uaiaŋ susu akuaba akuaba agɨlaŋ sɨvɨlavɨci aba abi aba abɨha aba abi uami. Ha namɨlaŋ manɨgali hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ migɨla migɨla saŋ viaŋ nalusaŋ ibi iguben aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 27 Lɨlɨŋ \x - \xo 2.27 \xo*\xt CHL 12.5\xt*\x* namɨlaŋ manɨgali hɨnihɨni lɨba ain tɨbɨ agadɨ mɨŋalɨvavɨla nulɨdɨ vɨdɨvɨdɨŋ migɨla migɨla ifɨcabɨlɨbalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ mu fɨli sɨji ifɨcabɨlɨlalɨ hameŋ ifɨcabɨlɨbalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 28 Viaŋ \x - \xo 2.28 \xo*\xt CHL 22.16\xt*\x* hulaŋ iamɨgali agɨladɨ migɨla migɨla saŋ iadɨ Iavaŋ agaŋ iasaŋ ibi igumi aba abi aba abɨha aba abi uami. Hameŋ laci ala viaŋ avi namɨlaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ migɨla migɨla saŋ nalusaŋ ibi hɨtɨŋ hɨtɨŋ iguben aba abi aba abɨha aba abi uami. La lidɨ uvia hekɨlɨ cimɨdaŋ velalɨ agadɨ avi nalusaŋ iguben aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 29 Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci hɨji daŋ hɨnilalaŋ namɨlaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ naludɨ abi agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨlɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \c 3 \s Jon manasɨŋ lɨbavɨla hulaŋ iamɨgali Salɨdisɨ haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ iguci umi. \p \v 1 Jisasɨ \x - \xo 3.1 \xo*\xt CHL 1.4, 1.16, 2.2, 5.6\xt*\x* agaŋ iadɨ nameŋ abi uami. Nama manasɨŋ lɨbavɨla Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agasaŋ igunaŋ um aba abi uami. Nɨbu Salɨdisɨ haiabɨla hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨladɨ migɨlɨlalɨ aba abi uami. Ciaŋ nameŋ agadɨ lɨbɨha aba abi uami. Jisasɨ agaŋ nameŋ abi aba abɨha aba abi uami. Asɨ dɨ Amɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ me agɨlaŋ viaŋ hula hɨniavi aba abi aba abɨha aba abi uami. Lɨhavɨci viaŋ lagulama iadɨ human sɨmi agadɨ mɨŋa sagiaha hɨnidalɨŋ lidɨ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ iadɨ human sabɨ hɨvɨ hɨniavi aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ ciaŋ nalusaŋ igulɨŋ ui aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ akuaba akuaba lɨlalaŋ agɨladɨ viaŋ igɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ limu hɨhɨle nameŋ abavɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ aba abavɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Agadɨ ala hɨma aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ apalɨ sɨbaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 2 Viaŋ igɨlɨŋ iadɨ Asɨ agaŋ naludɨ igɨdaci namɨlaŋ akuaba akuaba lɨlalaŋ agɨlaŋ ihɨlu sibɨla me vilalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Ani hɨsɨva hɨsɨva me agadɨ valavɨla migɨla migɨla hɨnihalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ cɨki daŋ hɨnilalaŋ agɨladɨ sɨkasɨkan valɨlaŋ sɨvɨlavɨmɨdɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 3 Vaka \x - \xo 3.3 \xo*\xt Mt 24.43-44, Lu 12.39-40, 1 Te 5.1-2, 5.6, 1 Ti 6.20, 2 Pi 3.10, CHL 2.5, 16.15\xt*\x* nalusaŋ ciaŋ sulavɨci igahɨlamalaŋ agadɨ iabi cɨhu ciaŋ agasaŋ hɨji lamɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. La lusɨŋ sɨbɨlɨ vala ciaŋ sulavɨmi agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ lubiahɨlɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ ani hɨsɨva hɨsɨva me agadɨ valavɨla migɨla migɨla hɨnihalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hɨma lɨci viaŋ hulaŋ sɨgɨlɨ hɨsɨŋ vehavɨlalɨ hameŋ me veben aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ veben agadɨ mɨhiŋ avi namɨlaŋ ma igɨbalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 4 Agadɨ \x - \xo 3.4 \xo*\xt Ju 1.23, CHL 6.11, 7.9, 7.13\xt*\x* ala naludɨ hulaŋ limu hɨhɨle Salɨdisɨ haiabɨla hɨniavɨlalɨ agɨladɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ hutesɨ agɨlaŋ niŋɨ daŋ ma hɨniavɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Nɨbɨlaŋ huaci laci hɨniavɨlalɨ sadaŋ hadi hɨlahɨla mila hutesɨ hutesɨ agɨladɨ lamavɨla viaŋ hula hɨdavɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 5 Hulaŋ \x - \xo 3.5 \xo*\xt CV 32.32-33, Sng 69.28, Mt 10.32, Lu 10.20, 12.8, Fl 4.3, CHL 3.18, 19.8, 20.12\xt*\x* iamɨgali limu hɨhɨle vɨdɨvɨdɨŋ lagulamavɨla vɨhɨlɨ lɨvalavɨci hadi hɨlahɨla mila hutesɨ hutesɨ agɨladɨ nulɨdɨ hadipɨlɨ hɨvɨ ahuala lamɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. Lavɨla viaŋ nulɨdɨ ibi huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ manasɨŋ hɨvɨ hɨniavi agɨladɨ ma ifɨlahɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. La nulɨdɨ ibi agɨladɨ haiabɨla iaha Asɨ dɨ abɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ avi haiabɨla iaha abɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. Nɨbɨlaŋ iadɨ hulemɨlɨ aba abɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 6 Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci hɨji daŋ hɨnilalaŋ namɨlaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ naludɨ abi agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨlɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \s Jon manasɨŋ lɨbavɨla hulaŋ iamɨgali Filadelɨfia haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ iguci umi. \p \v 7 Jisasɨ \x - \xo 3.7 \xo*\xt Jop 12.14, Ais 22.22, Lu 1.32, HJL 3.14, 1 Jo 5.20\xt*\x* agaŋ iadɨ nameŋ abi uami. Nama manasɨŋ lɨbavɨla Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agasaŋ igunaŋ um aba abi uami. Nɨbu Filadelɨfia haiabɨla hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨladɨ migɨlɨlalɨ aba abi uami. Ciaŋ nameŋ agadɨ lɨbɨha aba abi uami. Jisasɨ agaŋ nameŋ abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ huaci sɨbaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ ciaŋ amɨŋ laci abɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ manɨgali Devitɨ dɨ hɨbɨ lavɨla lavɨla hɨsɨŋ agadɨ mɨŋalɨva hɨnin aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ hɨbɨ lavɨlɨlɨŋ hulaŋ mu ma lɨbɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. Hɨbɨ lɨbɨlɨŋ avi hulaŋ mu ma lavɨlɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ ciaŋ nagadɨ nalusaŋ igulɨŋ ui aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 8 Namɨlaŋ \x - \xo 3.8 \xo*\xt 1 Ko 16.8-9, 2 Ko 2.12, CHL 2.2\xt*\x* akuaba akuaba lɨlalaŋ agɨladɨ viaŋ igɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ apalɨ agadɨ ala iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama iadɨ ciaŋ lubiahɨlahɨla iadɨ ibi ma mɨŋasɨvɨlɨlalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Ci igɨlaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ nalusaŋ hɨbɨ me lavɨlɨlɨŋ hɨnilalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ mu hɨbɨ me agadɨ lɨbalɨba agaŋ apalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 9 Hulaŋ \x - \xo 3.9 \xo*\xt Ais 43.4, 45.14, 49.23, 60.14, CHL 2.9\xt*\x* limu hɨhɨle Satan dɨ aŋam ulaŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ abavɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Alaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ aba abavɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Agadɨ ala nɨbɨlaŋ analɨ ciaŋ abavɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Nɨbɨlaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ hɨma aba abi aba abɨha aba abi uami. Ci igɨlaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ nulɨdɨ lɨlɨŋ Satan dɨ vala vevɨla naludɨ ibi mɨŋaiahɨben aba naludɨ hɨcɨ mikɨ pɨŋ mɨgalɨfɨlɨbavɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. Lavɨla hɨji nameŋ lamavɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. Jisasɨ agaŋ nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalɨ aba abavɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 10 Namɨlaŋ \x - \xo 3.10 \xo*\xt Lu 21.19, 2 Ti 2.12, 2 Pi 2.9\xt*\x* iadɨ ciaŋ lubiahɨlahɨla avɨha avɨha iga iga vɨdɨvɨdɨŋ lagulamɨlalaŋ sadaŋ viaŋ naludɨ migɨlɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ iga iga saŋ ilasɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. Agadɨ ala viaŋ naludɨ migɨlɨdalɨŋ huaci hɨnibalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 11 Viaŋ \x - \xo 3.11 \xo*\xt Fl 4.5, CHL 2.10, 2.16, 2.25, 22.7, 22.12, 22.20\xt*\x* naludɨ pɨŋ amɨŋ ci veben aba abi aba abɨha aba abi uami. Hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnidalaŋ hameŋ ala hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnihalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ ma hɨnilaŋ hulaŋ hɨhɨle naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ mɨŋaihuihu lɨhavɨci namɨlaŋ viaŋ hula huaci hameŋ laci hameŋ laci ma hɨnibalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 12 Namɨlaŋ \x - \xo 3.12 \xo*\xt Ais 62.2, 65.15, Ese 48.35, Ga 4.26, Ib 12.22, CHL 14.1, 21.2\xt*\x* vɨdɨvɨdɨŋ lagulamavɨla vɨhɨlɨ lɨvalɨlaŋ viaŋ lɨlɨŋ namɨlaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agadɨ hɨda lalɨlamavɨci mɨgua vɨdɨvɨdɨŋ hɨniavɨlalɨ hameŋ hɨnibalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hɨnihɨni Asɨ dɨ valavɨla haiabɨla cɨhu ma ivavebalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hɨma sɨbaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Lɨlaŋ viaŋ iadɨ Asɨ dɨ ibi agadɨ hɨda heŋ lɨbɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. La Jelusalem haiabɨla sebɨlɨ agadɨ ibi hɨda heŋ ala lɨbɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. Haiabɨla sebɨlɨ agaŋ iadɨ Asɨ dɨ hɨvɨ hɨniavɨla mɨgɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. La iadɨ ibi mu sebɨlɨ agadɨ avi hɨda heŋ laci ala lɨbɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 13 Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci hɨji daŋ hɨnilalaŋ namɨlaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ naludɨ abi agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨlɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \s Jon manasɨŋ lɨbavɨla hulaŋ iamɨgali Laodisia haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ iguci umi. \p \v 14 Jisasɨ \x - \xo 3.14 \xo*\xt Snd 8.22, Ais 65.16, 2 Ko 1.20, Kl 1.15, CHL 1.5, 19.11, 22.6\xt*\x* agaŋ iadɨ nameŋ abi uami. Nama manasɨŋ lɨbavɨla Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agasaŋ igunaŋ um aba abi uami. Nɨbu Laodisia haiabɨla hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨladɨ migɨlɨlalɨ aba abi uami. Ciaŋ nameŋ agadɨ lɨbɨha aba abi uami. Jisasɨ agaŋ nameŋ abi aba abɨha aba abi uami. Iadɨ ibi mu nɨbu amɨŋ sɨbaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ ciaŋ amɨŋ laci abɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ sɨhɨvia sulɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Akuaba akuaba Asɨ lamami agɨladɨ hɨdɨlɨ nɨbu viaŋ nukeŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ ciaŋ nagadɨ nalusaŋ igulɨŋ ui aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 15 Namɨlaŋ \x - \xo 3.15 \xo*\xt Lom 12.11, CHL 2.2\xt*\x* akuaba akuaba lɨlalaŋ agɨladɨ ci igɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ igɨdalɨŋ namɨlaŋ avɨli vumɨli me ma hɨnilaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Avɨli vubɨŋ me ma hɨnilaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Avɨli vumɨli me hɨnilaŋ ha huaci aba abi aba abɨha aba abi uami. Avɨli vubɨŋ me hɨnilaŋ han avi huaci aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 16 Agadɨ ala namɨlaŋ avɨli vumɨli me ma hɨnilaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Avɨli vubɨŋ me avi ma hɨnilaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ avɨli paguaŋ me hɨnilaŋ sadaŋ avɨli sɨbɨsaŋ hɨvɨ hɨnidaci sɨmɨlavɨlalɨ hameŋ sɨmɨlɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 17 Namɨlaŋ \x - \xo 3.17 \xo*\xt Hos 12.8, Lu 12.21, 1 Ko 4.8\xt*\x* nameŋ abɨlalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Alaŋ akuaba akuaba sibɨla vivi akuaba akuaba akape likɨlɨlalu aba abɨlalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Lɨdɨŋ alaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ hɨnilalu aba abɨlalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Alaŋ akuaba akuaba saŋ ma tɨbɨ mɨgɨlalu aba abɨlalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Agadɨ ala namɨlaŋ ma igɨlalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Asɨ agaŋ igɨdaci namɨlaŋ sɨbɨlɨ sɨbaŋ hɨnidalaŋ nalusaŋ mavɨn mɨŋɨlalɨ aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ akuaba akuaba apalɨ hɨnilalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Lamɨgaŋ sɨbɨlɨ me hɨnilalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Muhɨlɨ havɨlɨ avi apalɨ me hɨnilalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 18 Hameŋ \x - \xo 3.18 \xo*\xt Ais 55.1, Mt 13.44, 2 Ko 5.3, Je 2.5, CHL 3.5, 4.4, 7.13, 16.15\xt*\x* sadaŋ viaŋ nalusaŋ hɨji iguben aba abi aba abɨha aba abi uami. Iadɨ lɨba golɨ agadɨ avɨŋ hɨvɨ lamɨdalɨŋ lɨhulɨhu akuaba akuaba niŋɨ apalɨ hɨnilalɨ agadɨ lavɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hameŋ lavɨla namɨlaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ hɨnibalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ hadi hɨlahɨla mila hutesɨ hutesɨ agɨladɨ lavavɨla naludɨ hadipɨlɨ hafilamɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Hameŋ lɨlaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ naludɨ igavɨdaci namɨlaŋ muhɨlɨ havɨlɨ daŋ hɨniavɨla ma sɨhumahɨlɨbalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Namɨlaŋ lamɨgaŋ saŋ hɨmavɨla cɨhu igasulɨben aba lamɨgaŋ hɨvɨ lamalama hɨsɨŋ sɨdaŋ agadɨ lavɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 19 Viaŋ \x - \xo 3.19 \xo*\xt Snd 3.12, 1 Ko 11.32, Ib 12.5-6, Je 1.12, CHL 2.5\xt*\x* hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨniavɨla ha nulɨdɨ abacabɨlavɨla milɨbɨlan aba abi aba abɨha aba abi uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni saŋ mavɨn hɨniavɨla ha lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨladɨ valɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 20 Ci \x - \xo 3.20 \xo*\xt Lu 12.37, Jo 14.23\xt*\x* igɨlaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami. Viaŋ hulaŋ mu dɨ ulaŋ hɨbɨ ivu ivu hɨvɨ lagulama hɨnihɨni hɨbɨ lapa ifu ifu hɨnidin aba abi aba abɨha aba abi uami. Hɨnidalɨŋ iadɨ uliŋ uliŋ agadɨ igahɨlavɨla hɨbɨ lavɨlɨci viaŋ ivouavɨla nɨbu hula hɨniben aba abi aba abɨha aba abi uami. La viaŋ nɨbu hula sɨmɨŋ nɨben aba abi aba abɨha aba abi uami. Nɨbu avi viaŋ hula sɨmɨŋ nɨbali aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 21 Vaka \x - \xo 3.21 \xo*\xt Mt 19.28, Lu 22.30, 2 Ti 2.12, CHL 2.26-27\xt*\x* viaŋ vɨdɨvɨdɨŋ lagulama vɨhɨlɨ lɨvala iadɨ Iavaŋ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ nɨbu hula mɨgahɨnimin aba abi aba abɨha aba abi uami. Hulaŋ mu vɨdɨvɨdɨŋ lagulama vɨhɨlɨ lɨvalavɨla ha nɨbu avi viaŋ hula iadɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ mɨgahɨnibali aba abi aba abɨha aba abi uami. \v 22 Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci hɨji daŋ hɨnilalaŋ namɨlaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ naludɨ abi agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨlɨhalaŋ aba abi aba abɨha aba abi uami.\fig Ulaŋ hɨbɨ ivu ivu hɨvɨ lagulama hɨnihɨni hɨbɨ lapa ifu ifu hɨnidi.|alt="man knocking at door" src="JL096.jpg" size="col" loc="Substitute" copy="Lear" ref="3.20"\fig* \c 4 \s Asɨ dɨ haiabɨla heŋ hɨnihɨni nudɨ ibi mɨŋaiahavɨmi. \p \v 1 Akuaba \x - \xo 4.1 \xo*\xt CHL 1.1, 1.10, 1.19, 11.12, 22.6\xt*\x* akuaba agɨladɨ igɨlɨŋ ci lɨci cɨhu Asɨ dɨ haiabɨla agadɨ hɨbɨ agaŋ tuŋ daŋ me hɨnidaci igin uami. La igahɨlɨdalɨŋ hulaŋ mu iadɨ abɨci igin agadɨ uliŋ uliŋ agaŋ sai bihulɨ mahɨlavɨdaci agalɨlalɨ hameŋ me agali uami. Nɨbu iadɨ nameŋ abi uami. Nama neŋ iahɨnaŋ Asɨ agaŋ mufɨli akuaba akuaba lɨdaci iahavɨbali agɨladɨ nadɨ abalamɨben aba abi uami. \v 2 Lɨci \x - \xo 4.2 \xo*\xt Sng 47.8, Ais 6.1, Jer 17.12, CHL 4.9, 17.3, 21.10\xt*\x* \x - \xo 4.2-3 \xo*\xt Ese 1.26-28, 10.1\xt*\x* Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ viaŋ hula hɨnidaci viaŋ Asɨ dɨ haiabɨla heŋ igaiahua igɨlɨŋ Asɨ agaŋ nudɨ nukeŋ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ mɨgahɨni uami. \v 3 La Asɨ agaŋ lɨba jasɨpa lɨba konilian mɨŋapalapala hɨniavɨlalɨ hameŋ me hɨnidaci igin uami. Lahɨvulɨŋ me agaŋ nudɨ haŋala huda hɨni uami. Lɨdaci lɨba emelalɨ agaŋ mɨŋapalapala hɨnidaci hataviŋ sihɨ iahɨlalɨ hameŋ me hɨnidaci igin uami. \v 4 Mɨgahɨnihɨni \x - \xo 4.4 \xo*\xt CHL 3.18, 6.11, 11.16, 19.14\xt*\x* hɨsɨŋ uvɨ limu hɨhɨle 24 agɨladɨ igɨlɨŋ Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ agadɨ haŋala huda hɨniavi uami. Hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ 24 agɨlaŋ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ 24 heŋ mɨgahɨniavi uami. Hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ hadi hɨlahɨla mila hutesɨ hutesɨ daŋ hɨniavɨdaci igin uami. Manɨgali agɨladɨ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ agɨlaŋ nulɨdɨ hali hɨvɨ hɨniavɨdaci igin uami. \v 5 Asɨ \x - \xo 4.5 \xo*\xt CV 19.16, Ese 1.13, Sek 4.2, CHL 1.4, 8.5, 11.19, 16.18\xt*\x* dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ igaiahua igɨdalɨŋ imamulaŋ mɨŋapalɨdaci igin uami. Lɨdaci huŋe sagaŋ me veve sagɨliŋ hekɨlɨ hekɨlɨ lamɨdaci lɨbɨlaŋ ifu ifu hɨni uami. Unɨ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ mavɨn lama hɨnihɨni heŋ hɨniavi uami. Asɨ dɨ Amɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ me agɨlaŋ unɨ me hɨniavɨdaci igin uami. \v 6 Asɨ \x - \xo 4.6 \xo*\xt Ese 1.5-10, 1.22, CHL 15.2-3\xt*\x* \x - \xo 4.6-8 \xo*\xt Ese 1.5-10, 10.14\xt*\x* dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ mavɨn lama hɨnihɨni heŋ igoua igin uami. Igoua igɨlɨŋ avɨli hekɨlɨ hɨŋɨlɨŋ sɨbaŋ agaŋ mɨŋapalapala hɨnilalɨ hameŋ me hɨnidaci igin uami. La akuaba akuaba limu ahica limu ahica hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ mikɨ heŋ lagulama hɨniavɨdaci igin uami. Mu mavɨn lama hɨnihɨni heŋ hɨni uami. Mu hulɨpɨŋ lama hɨnihɨni heŋ hɨni uami. Mu madɨŋ limu heŋ hɨni uami. Mu madɨŋ limu heŋ avi hɨni uami. Nulɨdɨ hadipɨlɨ agɨlaŋ sɨkasɨkan lamɨgaŋ daŋ pam hɨniavɨdaci igin uami. \v 7-8 Akuaba \x - \xo 4.7-8 \xo*\xt Ais 6.2-3, Ese 1.18, 10.12, CHL 1.4, 1.8\xt*\x* akuaba hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨladɨ mu agaŋ idɨhuŋ laion me hɨni uami. Nudɨ abɨŋ human limu fɨhala human limu pabiŋ cɨjɨŋ uami. Mu agaŋ sabaŋ bulɨmakau muŋaŋ me hɨni uami. Nudɨ abɨŋ hameŋ laci ala uami. Mu agaŋ hulaŋ dɨ mugaŋ lamɨgaŋ me hɨni uami. Nudɨ abɨŋ hameŋ laci ala uami. Mu agaŋ hɨbɨlakuŋ hekɨlɨ vuhavuha hɨdɨlalɨ agaŋ me hɨni uami. Nudɨ abɨŋ avi hameŋ laci ala uami. Nulɨdɨ hadipɨlɨ sɨkasɨkan agɨlaŋ lamɨgaŋ daŋ laci hɨniavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ hɨfɨlɨ hɨfɨlɨ uaiadi uaiadi ciaŋ nameŋ aba aba hɨniavɨlalɨ uami. Asɨ agaŋ nɨbu huaci sɨlɨvɨ sɨbaŋ hɨnilalɨ aba abavɨlalɨ uami. Nɨbu aludɨ Hekɨlɨ aba abavɨlalɨ uami. Nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ hɨnidi aba abavɨlalɨ uami. Vaka hɨniadami aba abavɨlalɨ uami. Iabi hɨnidi aba abavɨlalɨ uami. Mufɨli cɨhu vebali aba abavɨlalɨ uami. Hameŋ aba aba hɨniavɨdaci igin uami. \v 9 Akuaba \x - \xo 4.9 \xo*\xt Dan 4.34, 6.26, 12.7, CHL 1.18, 4.2, 4.10, 5.14, 15.7\xt*\x* akuaba hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ Asɨ saŋ hɨjɨŋalaŋala nudɨ abavɨlalɨ uami. Asɨ nama huaci sɨbaŋ aba abavɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ nudɨ ibi mɨŋaiahaiaha abavɨlalɨ uami. Asɨ agaŋ nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ mɨgahɨnidi aba abavɨlalɨ uami. Nɨbu hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali aba abavɨlalɨ uami. Nɨbu ibi hekɨlɨ daŋ aba abavɨlalɨ uami. \v 10 Hameŋ \x - \xo 4.10 \xo*\xt CHL 4.4, 4.9, 5.1, 5.7-8, 5.13-14, 6.16, 7.15, 19.4, 21.5\xt*\x* abavɨdaci Asɨ hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali agaŋ nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ mɨgahɨnilalɨ uami. Mɨgahɨnidaci hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ 24 agɨlaŋ nɨbu mavɨn lama hɨnilalɨ heŋ nudɨ ibi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbavɨla nulɨdɨ hali agɨladɨ fɨli hɨvɨ lɨbɨlɨvavɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ nulɨdɨ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ agɨladɨ havalavɨdaci manɨgali agadɨ mikɨ pɨŋ uavɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ nameŋ abavɨlalɨ uami. \v 11 Asɨ \x - \xo 4.11 \xo*\xt HJL 17.24, Ef 3.9, Kl 1.16, CHL 5.12, 10.5-6\xt*\x* nama aludɨ Hekɨlɨ aba abavɨlalɨ uami. Akuaba akuaba nadɨ hɨji hɨvɨ nukeŋ lamamanaŋ agɨlaŋ hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨdaci alaŋ nasaŋ hɨjɨŋalaŋala nadɨ ibi mɨŋaiahɨlalu aba abavɨlalɨ uami. Nama ibi hekɨlɨ daŋ aba abavɨlalɨ uami. Nama vɨdɨvɨdɨŋ daŋ aba abavɨlalɨ uami.\fig Manɨgali agɨlaŋ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ lɨba golɨ hɨvɨ vihavɨhadami agɨladɨ lamavɨhadami.|alt="man with crown" src="BK00158C.jpg" size="col" loc="Aruamu 4.4" copy="Knowles - UBS" ref="4.4"\fig* \c 5 \s Manasɨŋ mu mɨŋahupɨhalavɨla mɨlɨm hɨvɨ mɨŋahahɨci hɨniadami agadɨ Jon saŋ abalamami. \p \v 1 Hameŋ \x - \xo 5.1 \xo*\xt Ais 29.11, Ese 2.9-10, Dan 12.4\xt*\x* aba aba hɨniavɨdaci igin uami. Asɨ agaŋ nudɨ nukeŋ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ mɨgahɨnihɨni manasɨŋ mu nudɨ human sɨmi hɨvɨ mɨŋalɨva hɨni uami. Manasɨŋ agadɨ hɨvɨ sihɨ limu limu lɨbavɨla mɨŋahupɨhalavɨla cɨhu hivavɨmɨdɨ aba mɨlɨm vɨdɨvɨdɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ hɨvɨ mɨŋahahalɨ uami. Lavɨla mɨlɨm hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨladɨ hɨvɨ sihɨ lamalama ualɨ uami. \v 2 Lɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ agaŋ nameŋ ula ula abɨdaci igahɨlin uami. Ani agaŋ hulaŋ huaci ibi daŋ hɨniavɨla mɨlɨm manasɨŋ agadɨ hɨvɨ hɨniavi agɨladɨ mɨŋatolavɨla manasɨŋ agadɨ mɨŋahivɨbali aba abi uami. \v 3 La abami. Asɨ dɨ haiabɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ ma mɨŋahivavɨbali uami. Hulaŋ fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ ma mɨŋahivavɨbali uami. Akuaba akuaba fɨli muji hɨsɨŋ agɨlaŋ avi ma mɨŋahivavɨbali uami. \v 4 Mɨlɨm manasɨŋ hɨvɨ hɨniavi agɨladɨ mɨŋatola iga iga hɨsɨŋ hulaŋ apalɨ sɨbaŋ lɨci viaŋ ilɨhiŋ hekɨlɨ ilɨhin uami. \v 5 Lɨlɨŋ \x - \xo 5.5 \xo*\xt HM 49.9, Ais 11.1, 11.10, Lom 15.12, Ib 7.13-14, CHL 6.1, 22.16\xt*\x* hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ 24 agɨladɨ hulaŋ mu agaŋ iaha iadɨ nameŋ abi uami. Nama ilɨhɨmɨnaŋ aba abi uami. Ci igɨnaŋ aba abi uami. Idɨhuŋ laion me agaŋ Juda hɨdɨlɨ agɨladɨ hɨvɨ iahami aba abi uami. Nɨbu manɨgali Devitɨ dɨ iamɨlɨnu aba abi uami. Nɨbu sagaŋ lɨbavɨla hulaŋ nudɨ nagɨli lamavɨlalɨ agɨladɨ lɨvalavɨla manɨgali hɨnidi aba abi uami. Nɨbu ala mɨlɨm manasɨŋ agadɨ hɨvɨ hɨniavi agɨladɨ mɨŋatolavɨla manasɨŋ agadɨ mɨŋahivɨbali aba abi uami.\fig Manasɨŋ agadɨ hɨvɨ sihɨ limu limu lɨbavɨla mɨŋahupɨhalavɨla cɨhu hivavɨmɨdɨ aba mɨlɨm vɨdɨvɨdɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ hɨvɨ mɨŋahahalɨ uami.|alt="scroll with seven seals" src="GT00149.tif" size="col" loc="AplUni" copy="Gordon Thompson" ref="5.1"\fig* \s Jon agaŋ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agadɨ igami. \p \v 6 Sabaŋ \x - \xo 5.6 \xo*\xt Ais 53.7, Sek 4.10, Jo 1.29, 1.36, CHL 1.4, 4.5, 5.9, 5.12, 13.8\xt*\x* sipsipɨ ninaŋ agaŋ lagulama hɨnidaci igin uami. Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ ifɨhɨmavɨmi agaŋ ala cɨhu hɨhi iaha hɨnidaci igin uami. Nɨbu akuaba akuaba hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ hɨniavɨci ui Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ agaŋ hɨnici ve alɨhaŋ heŋ lagulama hɨni uami. Hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ avi nudɨ haŋala huda hɨniavi uami. Nudɨ hali makaŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ uami. Nudɨ lamɨgaŋ avi human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ uami. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ nudɨ lamɨgaŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ me uami. Asɨ nulɨdɨ abɨdaci latɨha latɨha fɨli tɨbɨ mu hɨvɨ mu hɨvɨ hɨdavɨlalɨ uami. \v 7 Asɨ \x - \xo 5.7 \xo*\xt CHL 4.2, 4.10\xt*\x* agaŋ manasɨŋ human sɨmi hɨvɨ mɨŋalɨva nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ mɨgahɨnidaci sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ vevɨla manasɨŋ agadɨ vi uami. \v 8 Manasɨŋ \x - \xo 5.8 \xo*\xt Sng 141.2, CHL 4.7-10, 8.3-4, 15.2-3\xt*\x* agadɨ vici akuaba akuaba limu ahica limu ahica hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ hula hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ 24 agɨlaŋ hula nudɨ pɨŋ mɨgalɨfɨlɨbavɨla nulɨdɨ hali agɨladɨ fɨli hɨvɨ lɨbɨlɨvavi uami. Hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ nulɨdɨ hɨbɨmaŋ lɨmɨn daŋ lɨmɨn daŋ agɨladɨdaŋ hunaŋ mɨsɨn lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ agɨladɨdaŋ via mɨgalɨfɨlɨbavɨla nulɨdɨ hali agɨladɨ fɨli hɨvɨ lɨbɨlɨvavi uami. Cihu savu me hɨlavɨdaci hɨsi huaci huaci iahaiaha hɨsɨŋ agɨlaŋ hunaŋ mɨsɨn agɨladɨ hɨvɨ mɨlavɨla hɨniavi uami. Hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ aba aba hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ cihu savu me agɨladɨ hɨlavɨdaci hɨsi huaci huaci iahaiaha hɨsɨŋ agɨlaŋ me uami. \v 9 Sɨhɨ \x - \xo 5.9 \xo*\xt Sng 33.3, 40.3, 96.1, 98.1, 144.9, Ais 42.10, HJL 20.28, Ef 1.7, Ib 9.12, 1 Pi 1.18-19, 1 Jo 1.7, CHL 14.3\xt*\x* sebɨlɨ mu nameŋ agadɨ iahavi uami. Hulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ nadɨ ifɨhɨmavɨmi aba abavi uami. Ifɨhɨmavɨci nadɨ mɨdɨ agaŋ mɨgami aba abavi uami. Hulaŋ iamɨgali agɨladɨ likɨlavɨla Asɨ saŋ iguben aba hɨmamanaŋ aba abavi uami. Hulaŋ iamɨgali hadipɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ likɨla likɨla saŋ hɨmamanaŋ aba abavi uami. Fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨladɨ likɨla likɨla saŋ hɨmamanaŋ aba abavi uami. Ciaŋ sɨbaŋ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨladɨ likɨla likɨla saŋ hɨmamanaŋ aba abavi uami. Hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ likɨla likɨla saŋ hɨmamanaŋ aba abavi uami. Hameŋ sadaŋ nama ala manasɨŋ agadɨ huaci viavɨla mɨlɨm agɨladɨ mɨŋatolɨbanaŋ aba abavi uami. \v 10 Nama \x - \xo 5.10 \xo*\xt CV 19.6, Ais 61.6, 1 Pi 2.5, CHL 1.6, 20.6, 22.5\xt*\x* lɨnaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Asɨ dɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni nusaŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ hulaŋ hɨniavɨbali aba abavi uami. Nɨbɨlaŋ manɨgali hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ migɨlavɨbali aba abavi uami. \s Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agadɨ ibi mɨŋaiahavɨmi. \p \v 11 Asɨ \x - \xo 5.11 \xo*\xt Sng 68.17, Dan 7.10, Ib 12.22, CHL 4.4-6\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ akape sɨbaŋ agɨladɨ uliŋ uliŋ abiŋ abiŋ agɨladɨ igahɨlin uami. Ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ma ua iahuvi uami. Akape sɨbaŋ uami. Nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ agadɨdaŋ akuaba akuaba limu ahica limu ahica hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨladɨdaŋ haŋala huda hɨniavi uami. Hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ 24 Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ agadɨ mikɨ pɨŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ avi haŋala huda hɨniavi uami. \v 12 Hɨnihɨni \x - \xo 5.12 \xo*\xt 1 Sto 29.11, CHL 5.6\xt*\x* vɨdɨvɨdɨŋ ula ula nameŋ abavi uami. Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ ifɨhɨmavɨci cɨhu hɨhi iahami agaŋ nɨbu ibi hekɨlɨ daŋ hɨnibali aba abavi uami. Nɨbu akuaba akuaba huaci huaci daŋ hɨnibali aba abavi uami. Nɨbu hɨji hutesɨ daŋ hɨnibali aba abavi uami. Nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ daŋ hɨnibali aba abavi uami. Hɨnidaci hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan nusaŋ hɨjɨŋalaŋala nudɨ ibi mɨŋaiahaiaha abavɨbali aba abavi uami. Nama huaci sɨbaŋ aba abavɨbali aba abavi uami. \p \v 13 Lɨhavɨci \x - \xo 5.13 \xo*\xt Lom 9.5, Fl 2.10-11, 1 Ti 6.16, 1 Pi 4.11, CHL 4.2, 4.10, 6.16, 7.10\xt*\x* cɨhu akuaba akuaba Asɨ lamami agɨladɨ uliŋ uliŋ abiŋ abiŋ avi igahɨlin uami. Akuaba akuaba fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Akuaba akuaba Asɨ dɨ haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ uami. Akuaba akuaba fɨli muji hɨsɨŋ agɨlaŋ uami. Akuaba akuaba avɨli hekɨlɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ sɨkasɨkan abeba abeba hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ nameŋ abavi uami. Asɨ nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ hɨvɨ mɨgahɨnihɨni sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ hula ibi hekɨlɨ daŋ hɨniavadi aba abavi uami. Nɨbɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ hɨnihɨni akuaba akuaba agɨladɨ hameŋ laci hameŋ laci migɨlavɨbali aba abavi uami. Hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan nulɨsaŋ hɨjɨŋalaŋala nulɨdɨ ibi mɨŋaiahaiaha abavɨbali aba abavi uami. Namɨlaŋ huaci sɨbaŋ aba abavɨbali aba abavi uami. \v 14 Lɨhavɨci akuaba akuaba limu ahica limu ahica hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ avi abavi uami. Ha amɨŋ sɨbaŋ aba abavi uami. Lɨhavɨci hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ mɨgalɨfɨlɨba nulɨdɨ hali agɨladɨ fɨli hɨvɨ lɨbɨlɨvavɨla Asɨ dɨ ibi agadɨdaŋ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ dɨ ibi agadɨdaŋ mɨŋaiahavi uami. \c 6 \s Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ manasɨŋ agadɨ mɨlɨm agɨladɨ mɨŋatolɨdaci igami. \p \v 1 Sabaŋ \x - \xo 6.1 \xo*\xt CHL 4.6-8, 5.1, 5.5-7\xt*\x* sipsipɨ ninaŋ agaŋ manasɨŋ pabiŋ agadɨ mɨlɨm human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ mɨlɨm mu agadɨ mɨŋatolɨdaci igin uami. Igɨdalɨŋ akuaba akuaba limu ahica limu ahica hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨladɨ mu agaŋ ciaŋ abi uami. Nudɨ ciaŋ sagɨliŋ agaŋ vɨdɨvɨdɨŋ lɨbɨlaŋ me ifu ifu abɨdaci igahɨlin uami. Hulaŋ mu sabaŋ osɨ mɨnɨ mila laci agadɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨni agadɨ abi uami. Nama veha aba abi uami. \v 2 Lɨci \x - \xo 6.2 \xo*\xt Sek 1.8, CHL 14.14, 19.11\xt*\x* hulaŋ mu agaŋ hɨmi mɨŋalɨvavɨla sabaŋ osɨ mɨnɨ mila laci agadɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨnidaci igin uami. Igɨdalɨŋ Asɨ agaŋ manɨgali dɨ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ agadɨ nusaŋ igui uami. Iguci hulaŋ agaŋ sagaŋ lɨbavɨla lɨvala lɨvala hɨsɨŋ hulaŋ me uavɨla cɨhu sagaŋ akape lɨbavɨla lɨvalɨben aba li uami. \p \v 3 La cɨhu sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ manasɨŋ agadɨ mɨlɨm mu agadɨ mɨŋatolɨdaci igin uami. La igahɨlɨdalɨŋ akuaba akuaba hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨladɨ mu agaŋ hulaŋ mu sabaŋ osɨ mɨnɨ mɨdɨ laci agadɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨni agadɨ abi uami. Nama veha aba abi uami. \v 4 Lɨci \x - \xo 6.4 \xo*\xt Sek 1.8, 6.2\xt*\x* sabaŋ osɨ mɨnɨ mɨdɨ laci agaŋ ve uami. Lɨci Asɨ agaŋ hulaŋ nudɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨni agasaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igui uami. Vɨdɨvɨdɨŋ iguci hulaŋ iamɨgali hɨjɨŋalaŋala huaci laci hɨniavɨlalɨ agɨladɨ mɨŋa uavauava lɨdaci nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ sagaŋ lɨbalɨba ifɨhɨmavɨbali uami. Nɨbu sagaŋ sibɨla vivi saŋ puia hutesɨ agadɨ nusaŋ igui uami. \p \v 5 Lɨci \x - \xo 6.5 \xo*\xt Sek 6.2, 6.6\xt*\x* cɨhu sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ manasɨŋ agadɨ mɨlɨm mu agadɨ mɨŋatolɨdaci igin uami. La igahɨlɨdalɨŋ akuaba akuaba hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨladɨ mu agaŋ hulaŋ mu sabaŋ osɨ mɨnɨ cɨbɨŋ laci agadɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨni agadɨ abi uami. Nama veha aba abi uami. La cɨhu hulaŋ agaŋ sɨmɨŋ akuaba akuaba agɨladɨ vɨhɨlɨ lamatɨha hɨdɨlɨ iga iga hɨsɨŋ agadɨ mɨŋalɨvavɨla hɨnidaci igin uami. Nɨbu sabaŋ osɨ mɨnɨ cɨbɨŋ laci agadɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨnidaci igin uami. \v 6 Lɨci \x - \xo 6.6 \xo*\xt Ese 5.12, 5.17\xt*\x* akuaba akuaba limu ahica limu ahica hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨladɨ alɨhaŋ alɨhaŋ heŋ hulaŋ dɨ ciaŋ me agadɨ igahɨlin uami. Igahɨlɨdalɨŋ nameŋ abi uami. Nama uavɨla nadɨ sibɨla agadɨ vidanaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ sɨmɨŋ saŋ tɨbɨ mɨgavɨbali aba abi uami. Lɨdɨŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hekɨlɨ hɨvɨ lavavɨbali aba abi uami. Uaiaŋ pabiŋ hɨvɨ sibɨla vivi anɨm hɨlɨcɨ vihavɨbali agɨladɨ hɨvɨ halɨha cahu uitɨ viben aba hunaŋ pabiŋ sɨbaŋ vihavɨbali aba abi uami. Halɨha cahu bali viben aba hunaŋ ahica pam agɨladɨ laci vihavɨbali aba abi uami. Agadɨ ala kɨlɨ olivɨ agɨladɨdaŋ lɨmɨn uain agɨladɨdaŋ sɨbɨlɨ lamɨmɨnaŋ aba abi uami. Hameŋ lɨnaŋ nulɨdɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ agɨlaŋ hanɨbuŋ hɨniavɨbali aba abi uami.\fig Hulaŋ agaŋ sɨmɨŋ akuaba akuaba agɨladɨ vɨhɨlɨ lamatɨha hɨdɨlɨ iga iga hɨsɨŋ agadɨ mɨŋalɨvavɨla hɨnidi.|alt="man holding scale" src="LB00124C.jpg" size="col" loc="Tay Rev 6.5" copy="Bass - UBS" ref="6.5"\fig* \p \v 7 Lɨci sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ manasɨŋ agadɨ mɨlɨm mu agadɨ mɨŋatolɨdaci igin uami. La igahɨlɨdalɨŋ akuaba akuaba hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨladɨ mu agaŋ hulaŋ mu sabaŋ osɨ mɨnɨ huga laci agadɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨni agadɨ abi uami. Nama veha aba abi uami. \v 8 Lɨci \x - \xo 6.8 \xo*\xt Jer 15.1-3, Ese 5.12, 5.17, 14.21, 33.27, Sek 6.3\xt*\x* cɨhu igasulasula hɨnia sabaŋ osɨ mɨnɨ huga laci agadɨ igin uami. Hulaŋ sabaŋ osɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨni agadɨ ibi ha Hɨmahɨma uami. Hulaŋ mu agaŋ nɨbu Hɨmahɨma agadɨ sɨvɨ ve uami. Nudɨ ibi Sudɨ fɨli haiabɨla uami. Asɨ agaŋ hulaŋ ahica agɨlasaŋ ibi iguci manɨgali me hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali agɨladɨ sɨlɨ limu ahica limu ahica lamavɨla sɨlɨ mu agadɨ huaci ifɨhɨmavɨbali uami. Puia hutesɨ hutesɨ hɨvɨ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ ifɨhɨmavɨbali uami. Humɨgaŋ ibɨlibɨliŋ hekɨlɨ agaŋ iahɨci hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ haba hɨmavɨbali uami. Hɨmuhɨmu hekɨlɨ agaŋ veci hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ haba hɨmavɨbali uami. Sɨhɨm sabaŋ saua hɨsɨŋ agɨladɨ abavɨdaci veve hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ iavavɨdaci haba hɨmavɨbali uami. \p \v 9 Sabaŋ \x - \xo 6.9 \xo*\xt 2 Ti 1.8, CHL 1.9, 8.3, 12.17, 19.10\xt*\x* sipsipɨ ninaŋ agaŋ manasɨŋ agadɨ mɨlɨm mu agadɨ mɨŋatolɨdaci igin uami. Mɨŋatolɨci igɨlɨŋ hulaŋ iamɨgali Asɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnihɨni nudɨ ciaŋ agadɨ sulavɨdaci ifɨhɨmavɨmi agɨladɨ amɨŋ agɨlaŋ Asɨ saŋ sagalɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ vadɨm lɨhu hɨvɨ hɨniavi uami. \v 10 Hɨnihɨni \x - \xo 6.10 \xo*\xt Lo 32.43, Sng 78.10, CHL 11.18, 16.7, 19.1-2\xt*\x* vɨdɨvɨdɨŋ ula ula nameŋ abavi uami. Aludɨ Hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ aba abavi uami. Nama huaci sɨlɨvɨ sɨbaŋ aba abavi uami. Akuaba akuaba lɨlɨ saŋ abɨlanaŋ agɨladɨ hameŋ laci lɨbanaŋ aba abavi uami. Aludɨ ifɨhɨmavɨmi agasaŋ nama aludɨ ahɨliahua hulaŋ iamɨgali fɨli hɨniavadi agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamavɨla hɨbɨŋ sɨbɨlɨ lamɨbanaŋ aba asi ma migɨlɨlalu aba abavi uami. \v 11 Lɨhavɨci \x - \xo 6.11 \xo*\xt Ib 11.40, CHL 3.4-5, 3.18, 7.9, 7.13-14, 14.13, 19.14\xt*\x* Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨlasaŋ hadi hɨlahɨla mila hutesɨ hutesɨ agɨladɨ iguavɨla abi uami. Namɨlaŋ alusacɨhudalaŋ aba abi uami. Naludɨ ifɨhɨmavɨmi hameŋ laci ala naludɨ sibɨla pam hɨsɨŋ agɨladɨdaŋ Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨladɨdaŋ ifɨhɨmavɨbali aba abi uami. Hulaŋ vameba ifɨhɨmavɨci hɨmavɨbali agɨladɨ viaŋ ci igin aba abi uami. Ifɨhɨma fɨhalavɨci viaŋ nukeŋ naludɨ ahɨliahua hɨbɨŋ nulɨdɨ sɨbɨlɨ lamɨben aba abi uami. \p \v 12 Lɨci \x - \xo 6.12 \xo*\xt Ais 13.10, Jol 2.10, 2.31, 3.15, Mt 24.29, Mk 13.24-25, Lu 21.25, HJL 2.20, CHL 8.12, 11.13, 16.18\xt*\x* sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ manasɨŋ agadɨ mɨlɨm mu agadɨ mɨŋatolɨdaci igin uami. Igɨdalɨŋ mumim hekɨlɨ agaŋ ve uami. Vedaci uaiaŋ agaŋ hɨfɨlɨ mɨgavɨla hɨni uami. Avaŋ agaŋ mɨdɨ lɨhuavɨla hulaŋ mɨdɨ me hɨni uami. \v 13 Lidɨ \x - \xo 6.13 \xo*\xt CHL 8.10, 9.1\xt*\x* \x - \xo 6.13-14 \xo*\xt Ais 34.4\xt*\x* agɨlaŋ kɨlɨ fikɨ agɨladɨ amɨŋ agɨlaŋ vakala ma mɨdɨ lɨhuavɨdaci huŋe mɨŋasese lɨdaci mɨgalahɨlavɨlalɨ hameŋ mɨgalahɨlavi uami. \v 14 Asɨ \x - \xo 6.14 \xo*\xt Jer 4.24, Ib 1.12-13, CHL 16.20\xt*\x* agaŋ lɨdaci uaiaŋ susu agaŋ avi manasɨŋ mɨŋahupɨhalavɨci ua sɨvɨlɨlalɨ hameŋ ua sɨvɨli uami. Halu agɨlaŋ vala mu hɨvɨ uavi uami. Avɨli muha agɨlaŋ avi vala mu hɨvɨ uavi uami. \v 15 Lɨhavɨci \x - \xo 6.15 \xo*\xt Ais 2.10, 2.19-21\xt*\x* hulaŋ akape haba haŋɨlavi uami. Hɨhɨle manɨgali fɨli tɨbɨ mu mu migɨlavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Hɨhɨle hulaŋ ibi daŋ agɨlaŋ uami. Hɨhɨle sagaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ uami. Hɨhɨle hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agɨlaŋ uami. Hɨhɨle hulaŋ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agɨlaŋ uami. Hɨhɨle hulaŋ manɨgali dɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni sibɨla havɨ havɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Hɨhɨle hulaŋ nulɨdɨ nukeŋ sibɨla vivi huaci laci hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ ahuata hameŋ haŋɨla haŋɨla halu hekɨlɨ hekɨlɨ hɨvɨ uu lɨba haca hekɨlɨ hekɨlɨ hɨvɨ sɨvɨlavi uami. Lɨba hekɨlɨ hekɨlɨ hɨvɨ sɨvɨlavi uami. \v 16-17 Sɨvɨla \x - \xo 6.16-17 \xo*\xt Sng 76.7, Ais 13.6, Hos 10.8, Jol 2.11, Nah 1.6, Sef 1.14, Mal 3.2, Lu 23.30, CHL 4.2, 4.10, 9.6, 16.14\xt*\x* hɨnihɨni nameŋ abavi uami. Asɨ hula sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ hula hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ igɨvɨ hekɨlɨ hɨniavɨla nulɨdɨ sɨbɨlɨ lamalama hɨsɨŋ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ ci iahi aba abavi uami. Akɨ hulaŋ agaŋ ahica agɨladɨ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lɨvalavɨla vɨdɨvɨdɨŋ lagulamɨbali aba abavi uami. Vana lɨba hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ halu hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ mɨgamɨga aludɨ sɨhɨvia sɨbaŋ hɨsihalavɨci sɨvɨla hɨnibalu aba abavi uami. Sɨvɨla hɨnidamɨli Asɨ nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ hɨvɨ mɨgahɨnidi agaŋ aludɨ ma igɨbali aba abavi uami. Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ igɨvɨ hekɨlɨ daŋ vevɨla aludɨ sɨbɨlɨ ma lamɨbali aba abavi uami. \c 7 \s Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 144,000 iahami. \p \v 1 Akuaba \x - \xo 7.1 \xo*\xt Jer 49.36, Dan 7.2, Sek 6.5\xt*\x* akuaba agɨladɨ igɨlɨŋ ci lɨci cɨhu hɨnia igɨdalɨŋ Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ limu ahica limu ahica agɨlaŋ lagulama hɨniavi uami. Mu uaiaŋ iahaiaha kɨlikɨli heŋ lagulama hɨni uami. Mu uaiaŋ mɨgumɨgu kɨlikɨli heŋ lagulama hɨni uami. Mu ium kɨlikɨli heŋ lagulama hɨni uami. Mu lakulamaŋ kɨlikɨli heŋ lagulama hɨni uami. Hɨniavɨdaci huŋe agɨlaŋ avi nɨbɨlaŋ hɨniavi heŋ hɨnihɨni vehavi uami. Agadɨ ala Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ limu ahica limu ahica agɨlaŋ huŋe agɨladɨ valavɨci ve fɨli agasadaŋ avɨli hekɨlɨ agasadaŋ vumɨli ma iguavi uami. Kɨlɨ akuaba akuaba agɨlasaŋ avi vumɨli ma iguavi uami. \v 2 Asɨ agaŋ fɨli agadɨdaŋ avɨli hekɨlɨ agadɨdaŋ sɨbɨlɨ lamalama saŋ igahɨlavɨla nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ limu ahica limu ahica agɨlasaŋ vɨdɨvɨdɨŋ ci igualɨ uami. Nulɨdɨ igɨdalɨŋ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ uaiaŋ iahaiaha kɨlikɨli heŋ hɨnia ve uami. Asɨ hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalɨ agadɨ sihɨ lamalama hɨsɨŋ agadɨ mɨŋalɨvavɨla ve uami. Ve Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ limu ahica limu ahica agɨladɨ vɨdɨvɨdɨŋ ula ula nameŋ abi uami. \v 3 Fɨli \x - \xo 7.3 \xo*\xt Ese 9.4-6, CHL 6.6, 9.4, 14.1, 22.4\xt*\x* agadɨdaŋ avɨli hekɨlɨ agadɨdaŋ lɨhalɨha sɨbɨlɨ lamɨmɨlaŋ aba abi uami. Kɨlɨ akuaba akuaba agɨladɨ avi lɨhalɨha sɨbɨlɨ lamɨmɨlaŋ aba abi uami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ limu hɨhɨle alaŋ nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ lɨbam hɨvɨ nudɨ sihɨ agadɨ lamɨbalu aba abi uami. Lamɨmɨli ci lɨci fɨli agadɨdaŋ avɨli hekɨlɨ agadɨdaŋ sɨbɨlɨ lamɨhalaŋ aba abi uami. Kɨlɨ akuaba akuaba agɨladɨ avi heŋ sɨbɨlɨ lamɨhalaŋ aba abi uami. \p \v 4 Lɨci \x - \xo 7.4 \xo*\xt CHL 9.16, 14.1-3\xt*\x* hɨnia igahɨlɨdalɨŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 144,000 iahi uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ latɨha hɨdɨlɨ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ hɨniavɨlalɨ uami. \v 5 Nulɨdɨ latɨhiŋ mu Juda hɨdɨlɨ uami. Juda hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 12,000 iahi uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ latɨhiŋ mu Luben hɨdɨlɨ uami. Luben hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 12,000 iahi uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ latɨhiŋ mu Gatɨ hɨdɨlɨ uami. Gatɨ hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 12,000 iahi uami. \v 6 Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ latɨhiŋ mu Aselɨ hɨdɨlɨ uami. Aselɨ hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 12,000 iahi uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ latɨhiŋ mu Napɨtali hɨdɨlɨ uami. Napɨtali hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 12,000 iahi uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ latɨhiŋ mu Manase hɨdɨlɨ uami. Manase hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 12,000 iahi uami. \v 7 Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ latɨhiŋ mu Simeon hɨdɨlɨ uami. Simeon hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 12,000 iahi uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ latɨhiŋ mu Livai hɨdɨlɨ uami. Livai hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 12,000 iahi uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ latɨhiŋ mu Isakalɨ hɨdɨlɨ uami. Isakalɨ hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 12,000 iahi uami. \v 8 Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ latɨhiŋ mu Sebulun hɨdɨlɨ uami. Sebulun hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 12,000 iahi uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ latɨhiŋ mu Josepɨ hɨdɨlɨ uami. Josepɨ hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 12,000 iahi uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ latɨhiŋ mu Bejamin hɨdɨlɨ uami. Bejamin hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ sihɨ daŋ agɨladɨ avi lugɨlavɨci ua 12,000 iahi uami. \s Hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahavɨmi. \p \v 9 Lɨhavɨci \x - \xo 7.9 \xo*\xt Lom 11.25, CHL 3.5, 3.18, 4.4, 5.9\xt*\x* hɨnia igɨlɨŋ hulaŋ iamɨgali akape sɨbaŋ agɨlaŋ mɨgudɨba hɨniavi uami. Hulaŋ mu nulɨdɨ lugɨlɨci ma ua iahuvi uami. Hadipɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨlaŋ uami. Fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ uami. Ciaŋ sɨbaŋ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ uami. Hɨdɨlɨ mu mu agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ ahuata hameŋ vevɨla Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ mavɨn lama hɨnihɨni heŋ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agadɨ mikɨ pɨŋ lagulama hɨniavi uami. La hadi hɨlahɨla mila hutesɨ hutesɨ agɨladɨ lamavɨla himaŋ himaŋ asɨŋ me agɨladɨ mɨŋalɨvalɨva hɨniavi uami. \v 10 La \x - \xo 7.10 \xo*\xt Ais 43.11, Jer 3.23, Hos 13.4, CHL 4.2, 4.10, 5.13\xt*\x* vɨdɨvɨdɨŋ ula ula nameŋ abavi uami. Aludɨ Asɨ agaŋ nɨbu nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ hɨvɨ mɨgahɨnilalɨ aba abavi uami. Nɨbu hula sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ hula ahica agɨlaŋ ala aludɨ ahɨliahuavɨdaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalu aba abavi uami. \v 11 Lɨhavɨdaci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ akape agɨlaŋ nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ agadɨdaŋ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ 24 agɨladɨdaŋ haŋala hudavɨla hɨniavi uami. Akuaba akuaba limu ahica limu ahica hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨladɨ avi haŋala hudavɨla hɨniavi uami. Haŋala huda hɨnihɨni fɨli hɨvɨ sɨkasɨkan mɨgavɨla ipalavɨci mɨguavɨci ani valɨ hɨnihɨni Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahavi uami. \v 12 Lɨdɨŋ \x - \xo 7.12 \xo*\xt CHL 5.12-14, 11.17\xt*\x* nameŋ abavi uami. Ha amɨŋ sɨbaŋ aba abavi uami. Alaŋ aludɨ Asɨ saŋ hɨjɨŋalaŋala nudɨ abɨmɨli aba abavi uami. Nama huaci sɨbaŋ aba abɨmɨli aba abavi uami. Hameŋ abavɨla nudɨ ibi mɨŋaiahaiaha abavi uami. Asɨ nɨbu huaci sɨbaŋ aba abavi uami. Nɨbu hɨji hutesɨ daŋ aba abavi uami. Nɨbu ibi hekɨlɨ daŋ aba abavi uami. Nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ daŋ aba abavi uami. Hameŋ sadaŋ mufɨli mufɨli avi alaŋ hameŋ laci hameŋ laci nudɨ ibi agadɨ pam mɨŋaiahaiaha hɨnibalu aba abavi uami. Ha amɨŋ sɨbaŋ aba abavi uami. \s Hulaŋ iamɨgali avɨha avɨha iga iga hɨniavɨla husivɨ cɨhu huaci hɨniavɨbali agasaŋ abami. \p \v 13 Hulaŋ \x - \xo 7.13 \xo*\xt CHL 3.18\xt*\x* hekɨlɨ hekɨlɨ 24 agɨladɨ mu agaŋ iadɨ nameŋ abitɨhi uami. Hulaŋ iamɨgali hadi hɨlahɨla mila hutesɨ hutesɨ lamavi ha ani ani aba abi uami. Nɨbɨlaŋ abeŋ hɨnia vehavi aba abi uami. \v 14 Lɨci \x - \xo 7.14 \xo*\xt Ais 1.18, Dan 12.1, Mt 24.21, Mk 13.19, Ib 9.14, 1 Jo 1.7, CHL 1.5, 6.9\xt*\x* abin uami. Iadɨ hulaŋ hekɨlɨ aba abin uami. Viaŋ ma igɨlan aba abin uami. Nama nukeŋ ci igɨlanaŋ aba abin uami. Hameŋ abɨlɨŋ hulaŋ hekɨlɨ agaŋ cɨhu iadɨ nameŋ abi uami. Hulaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ lɨhavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ avɨha avɨha hekɨlɨ hekɨlɨ iga iga hɨniavɨhadami aba abi uami. La iaha uavɨla nulɨdɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ hutesɨ agɨladɨ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agadɨ mɨdɨ hɨvɨ husavɨmi aba abi uami. Husavɨci nulɨdɨ hadi hɨlahɨla agɨlaŋ mila sɨbaŋ hɨniavadi aba abi uami. \v 15 Hameŋ \x - \xo 7.15 \xo*\xt Ais 4.5-6, CHL 4.2, 4.10, 21.3\xt*\x* sadaŋ nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ mavɨn lama hɨnihɨni heŋ lagulama hɨniavadi aba abi uami. Hɨfɨlɨ hɨfɨlɨ uaiadi uaiadi nɨbɨlaŋ nudɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ hɨvɨ hɨnihɨni nudɨ sibɨla agadɨ vihavadi aba abi uami. Vihavɨdaci Asɨ nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ mɨgahɨnihɨni havɨlɨ ulaŋ me nulɨdɨ hafilama hɨnibali aba abi uami. \v 16-17 Sabaŋ \x - \xo 7.16-17 \xo*\xt Sng 23.1-2, 121.6, Ais 25.8, 49.10, Ese 34.23, Jo 10.11, 10.14, CHL 5.6, 21.4\xt*\x* sipsipɨ ninaŋ agaŋ Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ agadɨ alɨhaŋ hɨvɨ lagulama hɨnibali aba abi uami. Nɨbu hulaŋ iamɨgali agɨladɨ migɨla migɨla hɨsɨŋ hulaŋ hɨnibali aba abi uami. La nɨbu ala nulɨdɨ likɨla avɨli vubɨlɨm daŋ vubɨlɨm daŋ iahɨlalɨ heŋ via ubali aba abi uami. Avɨli agaŋ nɨbu huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ avɨli aba abi uami. Hameŋ sadaŋ nɨbɨlaŋ humɨgaŋ saŋ ma hɨmavɨbali aba abi uami. Avɨli mɨdaŋ saŋ ma hɨmavɨbali aba abi uami. Nulɨdɨ hadipɨlɨ uaiaŋ ma hɨlacabɨlɨbali aba abi uami. Akuaba akuaba agɨlaŋ avi lɨhavɨdaci nulɨdɨ hadipɨlɨ agɨladɨ hɨvɨ avɨŋ vubɨŋ me agɨlaŋ ma iahavɨbali aba abi uami. Lɨhavɨci Asɨ nulɨdɨ ilɨhiŋ avɨli agɨladɨ ifɨhusɨci cɨhu cɨhu ma ilɨhavɨbali aba abi uami. \c 8 \s Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ manasɨŋ agadɨ mɨlɨm human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ sijaŋ mɨŋatolami. \p \v 1 Sabaŋ \x - \xo 8.1 \xo*\xt Hab 2.20, CHL 6.1\xt*\x* sipsipɨ ninaŋ agaŋ manasɨŋ agadɨ mɨlɨm human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ sijaŋ mɨŋatoli uami. Lɨci igahɨlɨdalɨŋ akuaba akuaba sagɨliŋ cɨki avi ma hɨni uami. Sagɨliŋ apalɨ hɨnidaci 30 minitɨ ui uami. \v 2 Lɨci \x - \xo 8.2 \xo*\xt 2 Sto 29.25-28, Mt 18.10-11, Lu 1.19\xt*\x* igɨlɨŋ Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ Asɨ mavɨn lama hɨni heŋ lagulama hɨniavi uami. Lagulama hɨniavɨdaci sai bihulɨ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ nulɨsaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ igui uami. \p \v 3 Lɨci \x - \xo 8.3 \xo*\xt CV 30.1-3, Amo 9.1, CHL 5.8, 9.13\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ akuaba akuaba hɨsi huaci huaci daŋ agɨladɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ hunaŋ lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ agadɨ mɨŋalɨva via ua sagalɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ vadɨm mikɨ pɨŋ heŋ lagulama hɨni uami. Lɨci Asɨ agaŋ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agasaŋ cihu savu hekɨlɨ me agadɨ igui uami. Iadɨ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iadɨ abavɨdaci nɨbu cihu savu me agadɨ hɨlɨdaci hɨsi huaci huaci iahavɨbali aba igui uami. Iguci cihu savu me hɨsi huaci huaci daŋ agɨladɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ vadɨm lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ heŋ via ui uami. Vadɨm agaŋ Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ mavɨn lama hɨnihɨni heŋ hɨnilalɨ uami. \v 4 Asɨ \x - \xo 8.4 \xo*\xt Sng 141.2, Lu 1.9-10, CHL 5.8\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ cihu savu me agadɨ hɨlɨdaci hɨsi huaci huaci agɨlaŋ Asɨ dɨ pɨŋ iahuavi uami. Iahuavɨdaci nudɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ciaŋ agɨlaŋ avi nudɨ pɨŋ heŋ ala iahuavi uami. \v 5 Lɨhavɨdaci \x - \xo 8.5 \xo*\xt CV 19.16-19, Wkp 16.12-13, 1 Kin 19.11, Ese 10.2, HJL 4.31, CHL 4.5, 11.19, 16.18\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ cihu savu me hɨsi huaci huaci daŋ agɨladɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ vadɨm heŋ avɨŋ agadɨ vi uami. Viavɨla akuaba akuaba hɨsi huaci huaci daŋ agɨladɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ hunaŋ hɨvɨ lami uami. Lamavɨla via ua mɨŋamɨjici avɨŋ agaŋ fɨli hɨvɨ mɨgi uami. Mɨŋamɨjici mɨgɨci lɨbɨlaŋ ifɨdaci sagɨliŋ hekɨlɨ iahi uami. Imamulaŋ mɨŋapalɨdaci mumim agaŋ avi ve uami. \s Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ limu ahica limu ahica agɨlaŋ sai bihulɨ agɨladɨ mahɨlavɨmi. \p \v 6 Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ sai bihulɨ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ mahɨlɨben aba migɨla migɨla hɨniavi uami. \v 7 Lavɨla \x - \xo 8.7 \xo*\xt CV 9.23-25, Ais 2.13, Ese 38.22, Jol 2.30, CHL 9.4, 16.2\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ sai bihulɨ agadɨ mahɨlɨci avɨli vumɨli lɨba kum kum me agɨlaŋ fɨli mɨgalahɨlavi uami. Avɨŋ mila daŋ mila daŋ mɨgalahɨlavi uami. Mɨdɨ agɨlaŋ avi mɨgalahɨlavi uami. Lɨhavɨci fɨli agaŋ fɨli tɨbɨ ahica pam me hɨniavi uami. Hɨniavɨdaci kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba fɨli tɨbɨ mu agadɨ hɨvɨ hɨniavi agɨlaŋ sɨkasɨkan lɨhucabɨlavi uami.\fig Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ sai bihulɨ agadɨ mahɨlami.|alt="hands holding trumpet" src="HK62e.jpg" size="col" loc="Aruamu 8.7" copy="Knowles" ref="8.7"\fig* \p \v 8 Lɨhavɨci \x - \xo 8.8 \xo*\xt CV 7.20-21, Jer 51.25, Ese 14.19, Amo 7.4, CHL 16.3\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ sai bihulɨ agadɨ mahɨli uami. Mahɨlɨci Asɨ agaŋ halu hekɨlɨ me avɨŋ lɨhulɨhu hɨni agadɨ via havalɨci avɨli hekɨlɨ hɨvɨ mɨgui uami. Mɨguavɨla avɨli hekɨlɨ agadɨ latɨhɨci ahica pam tɨbɨ me hɨniavi uami. Lɨhavɨci avɨli tɨbɨ mu agaŋ mɨdɨ lɨfavɨla hɨni uami. \v 9 Lɨci \x - \xo 8.9 \xo*\xt Ais 14.12\xt*\x* akuaba akuaba hɨhi hɨnihɨni avɨli hekɨlɨ hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ latɨhɨci sɨlɨ ahica pam hɨniavi uami. Lavɨla sɨlɨ pabiŋ agɨlaŋ haba hɨmavi uami. Hunɨga hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ avi latɨhɨci sɨlɨ ahica pam hɨniavi uami. Lavɨla sɨlɨ pabiŋ agɨlaŋ sɨkasɨkan sɨbɨlɨ lɨhavi uami. \p \v 10 Lɨhavɨci \x - \xo 8.10 \xo*\xt Ais 14.12, CHL 9.1, 16.4\xt*\x* cɨhu Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ sai bihulɨ agadɨ mahɨli uami. Mahɨlɨci lidɨ hekɨlɨ agaŋ Asɨ dɨ haiabɨla hɨniavɨla unɨ avɨŋ me lɨhulɨhu mɨgi uami. Lɨci avɨli makaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨdaŋ avɨli vubɨlɨm daŋ vubɨlɨm daŋ vehavɨlalɨ agɨladɨdaŋ latɨhɨci sɨlɨ ahica pam hɨniavi uami. Lɨhavɨci lidɨ agaŋ avɨli sɨlɨ pabiŋ agɨladɨ sabɨ hɨvɨ mɨgi uami. \v 11 Lidɨ \x - \xo 8.11 \xo*\xt CV 15.23, Jer 9.15, 23.15\xt*\x* agadɨ ibi nɨbu Hitaŋ sɨbɨlɨ sɨbaŋ uami. Lidɨ agaŋ avɨli hɨvɨ mɨgɨci avɨli agɨlaŋ hitaŋ sɨbɨlɨ sɨbaŋ hɨniavi uami. Lɨhavɨci hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ avɨli agɨladɨ navɨdaci nulɨdɨ humɨgaŋ agɨlaŋ lɨhuvusavɨdaci haba hɨmavi uami. \p \v 12 Lɨhavɨci \x - \xo 8.12 \xo*\xt Ais 13.10, Ese 32.7, Jol 2.10, 2.31, 3.15, Amo 8.9, CHL 6.12-13\xt*\x* cɨhu Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ sai bihulɨ agadɨ mahɨli uami. Lɨci uaiaŋ agaŋ ahica pam cɨkaŋ me hɨniavi uami. Lavɨla pabiŋ cɨkaŋ me agaŋ sɨbɨlɨ li uami. Lɨci hɨfɨlɨ mɨga 4 aua hameŋ hɨni uami. Hɨnici ci lɨci uaiaŋ agaŋ cɨhu hɨli uami. Avaŋ agaŋ ahica pam cɨkaŋ me hɨniavi uami. Lavɨla pabiŋ cɨkaŋ me agaŋ sɨbɨlɨ li uami. Lɨci lidɨ agɨladɨ avi latɨhɨci sɨlɨ ahica pam iahavɨci sɨlɨ pabiŋ hɨsɨŋ agɨladɨ lɨci sɨbɨlɨ lɨhavi uami. Hameŋ lɨhavɨci hɨfɨlɨ hɨvɨ avaŋ abɨlu ma hɨni uami. Lidɨ abɨlu avi ma hɨniavi uami. Hɨfɨlɨ mɨgi agaŋ hutesɨ sɨbaŋ ma hɨni uami. Hɨfɨlɨ mɨga 4 aua hameŋ hɨni uami. Hɨnici ci lɨci avaŋ agaŋ cɨhu abɨlu havali uami. Lidɨ agɨlaŋ avi abɨlu havalavi uami. \p \v 13 Lɨhavɨci \x - \xo 8.13 \xo*\xt CHL 9.12, 11.14\xt*\x* hɨnia igɨlɨŋ havaŋ hɨbɨlakuŋ agaŋ hɨvɨ sɨbaŋ vuhavuha ui uami. Udaci igahɨlɨdalɨŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ hɨvɨ nameŋ ula ula abi uami. Oho aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali fɨli hɨnidalaŋ namɨlaŋ vɨhɨlɨ igɨbalaŋ aba abi uami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ ahica pam agɨlaŋ nulɨdɨ sai bihulɨ agɨladɨ mahɨlɨben aba lɨhavadi aba abi uami. Nɨbɨlaŋ lɨhavɨci hulaŋ iamɨgali fɨli hɨnidalaŋ namɨlaŋ vɨhɨlɨ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ igɨbalaŋ aba abi uami. \c 9 \s Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ sai bihulɨ agadɨ mahɨlami. \p \v 1 Lɨci \x - \xo 9.1 \xo*\xt Lu 8.31, 10.18, CHL 8.10, 17.8, 20.1\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ sai bihulɨ agadɨ mahɨlɨci lidɨ Asɨ dɨ haiabɨla hɨniavɨla fɨli mɨgi agadɨ igin uami. Igɨdalɨŋ haca hagabɨŋ laci agadɨ hɨbɨ lavɨlɨbali aba Asɨ agaŋ hɨbɨ lavɨla lavɨla hɨsɨŋ agadɨ lidɨ agasaŋ igui uami. \v 2 Iguci \x - \xo 9.2 \xo*\xt HM 19.28, CV 19.18, Jol 2.2, 2.10\xt*\x* lidɨ agaŋ haca hagabɨŋ laci agadɨ hɨbɨ lavɨli uami. Lavɨlɨci avɨmɨsɨ hekɨlɨ agaŋ haca hagabɨŋ laci agadɨ hɨvɨ hɨnihɨni iahi uami. Mɨda hɨlavɨci avɨmɨsɨ iahɨlalɨ hameŋ iahaiaha uaiaŋ lamɨgaŋ agadɨdaŋ uaiaŋ susu agadɨdaŋ lalɨgui uami. Lalɨguci hɨfɨlɨ mɨgavɨla hɨfɨlɨ pam hɨni uami. \v 3 Lɨci \x - \xo 9.3 \xo*\xt CV 10.4, 10.12-15, Het 7.12, CHL 9.10\xt*\x* Asɨ agaŋ hujɨbɨlam agɨlasaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igudaci avɨmɨsɨ lɨkɨla lɨkɨla hɨvɨ hɨnihɨni iahaiaha uu veve fɨli agadɨ sɨkasɨkan fɨhalavi uami. Nulɨdɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ saŋa numɨgaŋ agɨladɨ vɨdɨvɨdɨŋ me uami. \v 4 Asɨ \x - \xo 9.4 \xo*\xt Ese 9.4, CHL 6.6, 7.3\xt*\x* agaŋ hujɨbɨlam agɨladɨ nameŋ abi uami. Namɨlaŋ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba fɨli iahaiaha hɨniavɨlalɨ agɨladɨ sɨbɨlɨ lamɨmɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali iadɨ sihɨ nulɨdɨ lɨbam hɨvɨ ma hɨniavi agɨladɨ pam sɨbɨlɨ lamɨhalaŋ aba abi uami. \v 5 Hulaŋ \x - \xo 9.5 \xo*\xt CHL 9.10, 11.7\xt*\x* iamɨgali agɨlasaŋ avɨha avɨha igu igu hɨnidalaŋ avaŋ human limu fɨhala uci heŋ valɨbalaŋ aba abi uami. Agadɨ ala nulɨdɨ sɨkasɨkan valɨ ifɨhɨmɨmɨlaŋ aba abi uami. Hameŋ abɨci hujɨbɨlam agɨlaŋ uu veve hulaŋ iamɨgali agɨladɨ iavaiava uavɨdaci vehavɨdaci avɨha avɨha hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ igavi uami. Nɨbɨlaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ iavavɨdaci lɨhui agaŋ saŋa numɨgaŋ agɨlaŋ iavavɨdaci lɨhulalɨ hameŋ ala lɨhui uami. \v 6 Iavavɨdaci \x - \xo 9.6 \xo*\xt Jop 3.21, Ais 2.19, Jer 8.3, CHL 6.16\xt*\x* hɨmahɨma saŋ hɨbɨ suhɨlavi ala ma hɨmavi uami. Sɨkan valɨ hɨmahɨma saŋ mavɨn hɨniavi agadɨ ala hɨmahɨma hɨbɨ agaŋ ma hɨni uami. \p \v 7 Hujɨbɨlam \x - \xo 9.7 \xo*\xt Dan 7.8, Jol 2.4, Nah 3.17\xt*\x* agɨlaŋ sabaŋ osɨ sagaŋ saŋ migɨla migɨla hɨniavɨlalɨ hameŋ migɨla migɨla hɨniavɨdaci igin uami. Manɨgali dɨ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ me lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ agɨlaŋ nulɨdɨ hali hɨvɨ hɨniavi uami. Nulɨdɨ mugaŋ lamɨgaŋ agɨlaŋ hulaŋ dɨ mugaŋ lamɨgaŋ me uami. \v 8 Nulɨdɨ \x - \xo 9.8 \xo*\xt Jol 1.6\xt*\x* mɨnɨ agɨlaŋ iamɨgali dɨ hali mɨnɨ hutesɨ hutesɨ me uami. Nulɨdɨ mɨka agɨlaŋ idɨhuŋ laion dɨ mɨka me uami. \v 9 Hadi \x - \xo 9.9 \xo*\xt Jol 2.5\xt*\x* hɨlahɨla vɨdɨvɨdɨŋ lɨba ain hɨvɨ vihavalɨ me agɨlaŋ nulɨdɨ mavɨn apagaŋ agɨladɨ hɨvɨ hɨniavi uami. Nulɨdɨ abɨŋ sagɨliŋ agɨladɨ abɨdɨm agɨlaŋ sabaŋ osɨ magɨla magɨla hɨsɨŋ vadɨm agɨladɨ hɨvɨ sagaŋ saŋ uavɨdaci sagɨliŋ lamavɨlalɨ hameŋ sagɨliŋ lamavi uami. \v 10 Hujɨbɨlam agɨladɨ liji agɨlaŋ saŋa numɨgaŋ dɨ liji me uami. Hulaŋ iamɨgali agɨladɨ avɨha avɨha igu igu hɨsɨŋ vɨdɨvɨdɨŋ agɨlaŋ nulɨdɨ liji henaŋ hɨvɨ hɨniavi uami. Nɨbɨlaŋ avɨha avɨha igu igu hɨniavɨdaci avaŋ human limu fɨhala ubali uami. \v 11 Nɨbɨlaŋ nulɨdɨ manɨgali daŋ uami. Nulɨdɨ manɨgali nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ haca hagabɨŋ laci agadɨ migɨlɨlalɨ agaŋ uami. Nudɨ ibi Ibɨlu ciaŋ hɨvɨ Abadon aba abavɨlalɨ uami. Gɨlikɨ ciaŋ hɨvɨ Apolion aba abavɨlalɨ uami.\f * \fr 9.11 \fr*\ft Aludɨ ciaŋ sɨbaŋ hɨvɨ nɨbu akuaba akuaba akape agɨladɨ sɨbɨlɨ lamalama hɨsɨŋ hulaŋ aba abɨlalu agasaŋ nɨbɨlaŋ Gɨlikɨ ciaŋ hɨvɨ \ft*\fq Apolion \fq*\ft uavɨhadami.\ft*\f* \v 12 Vɨhɨlɨ \x - \xo 9.12 \xo*\xt CHL 8.13\xt*\x* hekɨlɨ nagaŋ hali ci ve uami. Agadɨ ala igahɨlɨhalaŋ uami. Vɨhɨlɨ hekɨlɨ hekɨlɨ ahica agɨlaŋ vakala vehavɨbali uami.\fig Sabaŋ osɨ magɨla magɨla hɨsɨŋ vadɨm agɨladɨ hɨvɨ sagaŋ saŋ uavɨhadami.|alt="war chariots" src="HK00191C.jpg" size="col" loc="TPB 9.9" copy="Knowles - UBS" ref="9.9"\fig* \fig Saŋa numɨgaŋ|alt="scorpion" src="BK00058C.jpg" size="col" loc="Tay Rev 9.10" copy="Knowles - UBS" ref="9.10"\fig* \s Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ sai bihulɨ agadɨ mahɨlavɨla abami. \p \v 13 Asɨ \x - \xo 9.13 \xo*\xt CV 30.1-3, CHL 8.3\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ sai bihulɨ agadɨ mahɨlɨdaci igin uami. Cihu savu me hɨsi huaci huaci daŋ agɨladɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ vadɨm lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ agaŋ Asɨ mavɨn lama hɨnihɨni heŋ hɨni uami. Kum pabiŋ pabiŋ agɨlaŋ vadɨm agadɨ ikuŋ limu limu hɨvɨ hɨniavi uami. Ciaŋ sugɨ mɨtɨ agaŋ kum kum agɨladɨ alɨhaŋ heŋ ala hɨnihɨni abɨdaci igahɨlin uami. \v 14 Igahɨlɨdalɨŋ \x - \xo 9.14 \xo*\xt CHL 16.12\xt*\x* sugɨ mɨtɨ agaŋ Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ sai bihulɨ mahɨli agadɨ nameŋ abi uami. Asɨ agaŋ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ limu ahica limu ahica Iufɨletisɨ avɨli makaŋ hekɨlɨ caba heŋ lɨmɨn vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ lɨbɨci hɨniavɨlalɨ agɨladɨ valɨnaŋ uavɨm aba abi uami. \v 15 Lɨci \x - \xo 9.15 \xo*\xt CHL 8.7-12\xt*\x* nulɨdɨ valɨci uavi uami. Vaka Asɨ agaŋ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ limu ahica limu ahica agɨlasaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ifɨhɨmuhɨmu sibɨla agadɨ igumi uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ latɨhɨci sɨlɨ ahica pam hɨniavi uami. Hɨniavɨdaci sɨlɨ pabiŋ hɨsɨŋ agɨladɨ ifɨhɨmuhɨmu sibɨla agadɨ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ limu ahica limu ahica agɨlasaŋ igumi uami. Iguavɨla mɨhiŋ lamami uami. Mɨhiŋ lamami agaŋ iahɨci heŋ abɨci uavi uami. \v 16 Viaŋ \x - \xo 9.16 \xo*\xt Sng 68.17, Ese 38.4, Dan 7.10\xt*\x* igahɨlɨdalɨŋ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ sabaŋ osɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨniavɨlalɨ agɨladɨ lugɨlavi uami. Lugɨlavɨci ua 200 milion iahi uami. \v 17 La \x - \xo 9.17 \xo*\xt 1 Sto 12.8, Ais 5.28-29\xt*\x* anisɨhu me hɨvɨ hulaŋ sabaŋ osɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨniavɨdaci igin uami. Nulɨdɨ hadi hɨlahɨla vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ me agɨladɨ ahualavɨci mɨgavɨla nulɨdɨ apagaŋ sɨkasɨkan lalɨguavi uami. Hadi hɨlahɨla agɨlaŋ sihɨ sihɨ daŋ uami. Mɨdɨ sihɨ cɨbɨŋ sihɨ huga sihɨ daŋ hɨniavi uami. Sabaŋ osɨ agɨladɨ hali agɨlaŋ idɨhuŋ laion agɨladɨ hali me uami. Avɨŋ amɨŋ agaŋ avɨmɨsɨ daŋ sabaŋ osɨ agɨladɨ sɨbɨsaŋ hɨvɨ hɨnihɨni ivavehavi uami. Lɨba avɨŋ daŋ agɨlaŋ avi nulɨdɨ sɨbɨsaŋ hɨvɨ hɨnihɨni ivavehavi uami. \v 18 Lɨhavɨci sabaŋ osɨ agɨlaŋ hulaŋ iamɨgali sɨlɨ pabiŋ hɨsɨŋ agɨladɨ lɨhavɨci hɨmavi uami. Avɨŋ amɨŋ agaŋ avɨmɨsɨ daŋ sabaŋ osɨ agɨladɨ sɨbɨsaŋ hɨvɨ hɨnihɨni ivavehavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hɨmavi uami. Lɨba avɨŋ daŋ agɨlaŋ avi sabaŋ osɨ agɨladɨ sɨbɨsaŋ hɨvɨ hɨnihɨni ivavehavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hɨmavi uami. \v 19 Sabaŋ osɨ agɨladɨ vɨdɨvɨdɨŋ nɨbu sɨbɨsaŋ hɨvɨ hɨniavi uami. Mu liji hɨvɨ hɨniavi uami. Nulɨdɨ liji agɨlaŋ lahu hali me hɨniavi uami. Nulɨdɨ liji hɨvɨ ala hulaŋ iamɨgali agɨladɨ sɨbɨlɨ lamavi uami. \v 20 Vɨhɨlɨ \x - \xo 9.20 \xo*\xt Lo 31.29, Sng 106.37, 115.4-7, 135.15-17, Ais 2.8, 2.18-20, Dan 5.23, 1 Ko 10.19-20, CHL 16.9-11\xt*\x* hameŋ agɨlaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ ma ifɨhɨmavi uami. Agadɨ ala nɨbɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ ma valavi uami. Sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ ibi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbalɨba agadɨ ma valavi uami. Kɨlɨ akuaba akuaba nulɨdɨ nukeŋ human hɨvɨ lɨhulɨhu lamalama aludɨ asɨ aba abavɨlalɨ agɨladɨ ma valavi uami. Lɨba golɨ lɨba silɨva lɨba bɨlasɨ akuaba akuaba agɨladɨ avɨŋ hɨlavɨdaci akuaba akuaba mugaŋ lamɨgaŋ me hɨniavɨdaci lamalama aludɨ asɨ aba abavɨlalɨ agɨladɨ avi ma valavi uami. Akuaba akuaba hameŋ agɨlaŋ ciaŋ ma igahɨlavɨlalɨ uami. Akuaba akuaba agɨladɨ ma igavɨlalɨ uami. Hɨbɨ avi ma uavɨlalɨ vehavɨlalɨ uami. \v 21 Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ ifɨhɨmuhɨmu agadɨ ma valavi uami. Sihɨ sahu mɨjɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ vivi agadɨ ma valavi uami. Hɨvɨkalɨ saŋ hɨdahɨda lusɨŋ sɨbɨlɨ vivi agadɨ ma valavi uami. Mu hulaŋ dɨ akuaba akuaba agɨladɨ sɨgɨlɨ vivi agadɨ avi ma valavi uami.\fig Cihu savu me hɨsi huaci huaci daŋ agɨladɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ vadɨm|alt="incense altar" src="HK00260B mod.jpg" size="col" loc="Mborena Kam rev 9.13" copy="Knowles" ref="9.13"\fig* \c 10 \s Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ Jon saŋ manasɨŋ cɨki agadɨ iguci nami. \p \v 1 Asɨ \x - \xo 10.1 \xo*\xt Ese 1.28, Mt 17.2, CHL 1.15-16\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agaŋ Asɨ dɨ haiabɨla heŋ hɨnia avɨli susu agadɨ havɨlɨ me lɨbavɨla vedaci igin uami. Lahɨvulɨŋ agaŋ nudɨ hali sabɨ hɨvɨ hɨni uami. Nudɨ mugaŋ lamɨgaŋ agaŋ uaiaŋ lamɨgaŋ me hɨni uami. Nudɨ hɨcɨ limu limu agɨlaŋ avɨŋ mɨdɨ me lɨhulɨhu hɨniavi uami. \v 2 Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ nɨbu ala manasɨŋ cɨki agadɨ viavɨla mɨŋahiva iga iga hɨnidaci igin uami. Nudɨ hɨcɨ sɨmi avɨli hekɨlɨ sabɨ hɨvɨ lagui uami. Hɨcɨ sakalɨ fɨli hɨvɨ lagui uami. \v 3 La \x - \xo 10.3 \xo*\xt CHL 8.5\xt*\x* idɨhuŋ laion agɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agalavɨlalɨ hameŋ agali uami. Agalɨci lɨbɨlaŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ tɨbɨ ifɨdaci ciaŋ agadɨ igahɨlin uami. \v 4 Lɨbɨlaŋ \x - \xo 10.4 \xo*\xt Dan 8.26, 12.4, 12.9\xt*\x* human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ tɨbɨ ifɨci ci lɨci ciaŋ abavi agadɨ manasɨŋ hɨvɨ lɨbɨben aba lin uami. Agadɨ ala cɨhu hɨnia igahɨlɨdalɨŋ Asɨ agaŋ nudɨ haiabɨla hɨnia iadɨ nameŋ abi uami. Lɨbɨlaŋ ifɨdaci nudɨ ihuihu hɨvɨ ciaŋ igahɨlɨnaŋ agadɨ manasɨŋ hɨvɨ lɨbɨmɨnaŋ aba abi uami. Ha vana nadɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ pam hɨnim aba abi uami. \p \v 5-6 Lɨci \x - \xo 10.5-6 \xo*\xt CV 8.6, Neh 9.6, Sng 146.6, CHL 4.11, 14.7, 16.17\xt*\x* \x - \xo 10.5-7 \xo*\xt CV 20.8-11, Lo 32.40, Dan 12.7, Amo 3.7\xt*\x* hɨnimitavɨla Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ igin agaŋ hameŋ laci ala lagulama hɨnidaci igin uami. Nudɨ hɨcɨ limu avɨli hekɨlɨ hɨvɨ lagui uami. Hɨcɨ limu fɨli hɨvɨ lagui uami. Lagulama hɨnihɨni nudɨ human sɨmi agadɨ mɨŋaiahua lama hɨnihɨni Asɨ hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalɨ agadɨ ibi hɨvɨ abi uami. Hɨvɨ hekɨlɨ aba abi uami. Asɨ agaŋ fɨli uaiaŋ susu akuaba akuaba agɨladɨ lamami aba abi uami. Avɨli hekɨlɨ agadɨ lamami aba abi uami. Lamɨci akuaba akuaba agɨlaŋ fɨli hɨvɨ hɨniavɨlalɨ aba abi uami. Uaiaŋ susu hɨvɨ hɨniavɨlalɨ aba abi uami. Avɨli hekɨlɨ hɨvɨ hɨniavɨlalɨ aba abi uami. Viaŋ Asɨ akuaba akuaba hameŋ agɨladɨ lamami agadɨ ibi hɨvɨ abin aba abi uami. Asɨ akuaba akuaba lɨbali agadɨ mɨhiŋ ci mikɨ li aba abi uami. Nɨbu akuaba akuaba lɨlɨ saŋ abami agasaŋ hutesɨ ma hɨnibali aba abi uami. \v 7 Vaka \x - \xo 10.7 \xo*\xt Dan 9.6, 9.10, Amo 3.7, Lom 16.25-26, CHL 11.15\xt*\x* Asɨ agaŋ akuaba akuaba sɨvɨlalɨbami agadɨ nudɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ hɨvɨ sulɨdaci igahɨlavɨhadami aba abi uami. Ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ aba abi uami. Ciaŋ hameŋ agaŋ amɨŋ ci iahɨbali aba abi uami. Nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ sai bihulɨ agadɨ sijaŋ mahɨlɨci heŋ iahɨbali aba abi uami. \p \v 8 Lɨci \x - \xo 10.8-10 \xo*\xt Ese 2.8–3.3\xt*\x* Asɨ agaŋ nudɨ haiabɨla hɨniavɨla iadɨ cɨhu ala nameŋ abi uami. Nama iadɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ igɨnaŋ agadɨ pɨŋ uha aba abi uami. Nudɨ hɨcɨ limu avɨli hekɨlɨ sabɨ hɨvɨ lagui aba abi uami. Hɨcɨ limu fɨli hɨvɨ lagui aba abi uami. Lagulama hɨnihɨni manasɨŋ cɨki agadɨ viavɨla mɨŋahiva iga iga hɨnidi aba abi uami. Uavɨla manasɨŋ cɨki agadɨ viha aba abi uami. \v 9 Lɨci \x - \xo 10.9 \xo*\xt Jer 15.16\xt*\x* viaŋ uavɨla Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ nameŋ abin uami. Manasɨŋ cɨki agadɨ iasaŋ iguha aba abɨlɨŋ cɨhu iadɨ nameŋ abi uami. Nama manasɨŋ cɨki nagadɨ viavɨla nɨha aba abi uami. Nɨnabɨla sɨbɨsaŋ hɨvɨ vɨhɨ magɨ sɨdaŋ me hɨnidaci igɨbanaŋ aba abi uami. Agadɨ ala manasɨŋ hitaŋ agaŋ nadɨ humɨgaŋ agadɨ lɨbɨcimɨlɨbali aba abi uami. \v 10 Abɨci \x - \xo 10.10 \xo*\xt Ese 2.10, 3.3\xt*\x* ci lɨci manasɨŋ cɨki nudɨ human hɨvɨ hɨni agadɨ viavɨla nin uami. Nɨlɨbɨla sɨbɨsaŋ hɨvɨ vɨhɨ magɨ sɨdaŋ me hɨni uami. Agadɨ ala manasɨŋ hitaŋ agaŋ iadɨ humɨgaŋ agadɨ lɨbɨcimɨli uami. \p \v 11 Lɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ iadɨ nameŋ abavi uami. Asɨ nadɨ abɨci nama nudɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ me hɨnihɨni ciaŋ sulasula hɨdɨha aba abavi uami. Hulaŋ iamɨgali hadipɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨlasaŋ sulasula hɨdɨha aba abavi uami. Fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlasaŋ sulasula hɨdɨha aba abavi uami. Ciaŋ sɨbaŋ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlasaŋ sulasula hɨdɨha aba abavi uami. Manɨgali akape fɨli tɨbɨ mu mu migɨlavɨlalɨ agɨlasaŋ avi sulasula hɨdɨha aba abavi uami. \c 11 \s Hulaŋ ahica agɨlaŋ ciaŋ sulavɨmi. \p \v 1 Asɨ \x - \xo 11.1 \xo*\xt Nam 35.5, Ese 40.3, Sek 2.1-2, CHL 21.15\xt*\x* agaŋ iasaŋ suhan lɨmɨ akuaba akuaba lamahɨlihala hɨdɨlɨ iga iga hɨsɨŋ agadɨ igui uami. Suhan lɨmɨ agaŋ nɨbu kɨlɨ lɨmɨ via hɨdahɨda hɨsɨŋ me uami. Suhan lɨmɨ agadɨ iguavɨla iadɨ nameŋ abi uami. Nama iaha uavɨla iadɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agadɨdaŋ sagalɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ vadɨm agadɨdaŋ lamahɨlihalɨha aba abi uami. La hulaŋ iamɨgali aŋam ulaŋ caba caba heŋ hɨnihɨni iadɨ ibi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbavɨlalɨ agɨladɨ avi lugɨlɨha aba abi uami. \v 2 Agadɨ \x - \xo 11.2 \xo*\xt Ese 40.17-20, Dan 8.10, Lu 21.24, CHL 12.6, 13.5\xt*\x* ala nama iadɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba caba vala ivave haiabɨla agadɨ lamahɨlihalɨmɨnaŋ aba abi uami. Nudɨ valɨha aba abi uami. Ha hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ fipɨ aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨlaŋ uavɨla iadɨ haiabɨla agadɨ sɨbɨlɨ lamalama hɨniavɨdaci avaŋ 42 ubali aba abi uami. \v 3 Hameŋ \x - \xo 11.3 \xo*\xt CHL 12.6, 19.10, 20.4\xt*\x* lɨdɨŋ hɨniavɨdaci viaŋ hulaŋ ahica agɨladɨ abɨlɨŋ uavɨla iadɨ ciaŋ sulasula hɨdavɨbali aba abi uami. Hulaŋ ahica agɨlaŋ iadɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ hɨnihɨni havɨlɨ hasɨ hasɨ mavɨn mɨŋamɨŋa hɨsɨŋ agɨladɨ lɨbavɨla iadɨ ciaŋ sulasula hɨdavɨdaci uaiaŋ 1,258 ubali aba abi uami. \p \v 4 Hulaŋ \x - \xo 11.4 \xo*\xt Jer 11.16, Sek 4.11-14\xt*\x* ahica agɨlaŋ kɨlɨ olivɨ ahica me hɨniavi uami. Nɨbɨlaŋ unɨ lamalama hɨsɨŋ hɨlɨ ahica me hɨniavi uami. Nulɨdɨ Hekɨlɨ fɨli nagadɨ migɨlɨlalɨ agaŋ mavɨn lama hɨnihɨni heŋ lagulama hɨniavi uami. \v 5 Hulaŋ \x - \xo 11.5 \xo*\xt Wkp 10.2, 2 Sml 22.9, 2 Kin 1.10-12, Sng 97.3, Jer 5.14, Hos 6.5\xt*\x* ahica agɨladɨ sɨbɨlɨ lamɨben aba lɨhavɨci avɨŋ hulaŋ ahica agɨladɨ sɨbɨsaŋ hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ ivavehavɨbali uami. Ivavevɨla nulɨdɨ nagɨli lamavɨbali agɨladɨ hɨlavɨdaci haba hɨmavɨbali uami. Hulaŋ ahica agɨladɨ sɨbɨlɨ lamɨben aba lɨhavɨbali uami. Agadɨ ala ma sɨbɨlɨ lamavɨbali uami. Asɨ nukeŋ lɨci hulaŋ nulɨdɨ nagɨli lamavɨbali agɨlaŋ avɨŋ hɨvɨ haba hɨmavɨbali uami. \v 6 Hulaŋ \x - \xo 11.6 \xo*\xt CV 7.17-19, 1 Sml 4.8, 1 Kin 17.1\xt*\x* ahica agɨlaŋ ibi daŋ uami. Nɨbɨlaŋ huaci uaiaŋ susu agadɨ abavɨci avɨli mu tɨbɨ mu tɨbɨ ma mɨgɨbali uami. Hameŋ lɨdaci nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ hɨnihɨni nudɨ ciaŋ sulavɨbali uami. Hulaŋ ahica agɨlaŋ ibi daŋ uami. Nɨbɨlaŋ huaci abavɨci avɨli agɨlaŋ sɨkasɨkan mɨdɨ lɨfavɨbali uami. Nɨbɨlaŋ huaci abavɨci vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨlaŋ hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavi agɨladɨ sɨbɨlɨ lamavɨbali uami. Vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ vameba tɨbɨ abalamɨben aba nulɨdɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ avi hameŋ laci hameŋ laci ala lɨhavɨbali uami. \p \v 7 Hulaŋ \x - \xo 11.7 \xo*\xt Dan 7.7, 7.21, Sek 14.2, Lu 13.32, CHL 9.2, 12.17, 13.1, 13.5-7, 13.11, 17.8\xt*\x* ahica agɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sulasula hɨniavɨci ci lɨci uami. Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agaŋ fɨli haca hagabɨŋ laci heŋ hɨnia iaha hulaŋ ahica agɨladɨ sagaŋ saŋ lɨbali uami. Lavɨla nulɨdɨ lɨvalavɨla ifɨhɨmɨbali uami. \v 8 Lɨci \x - \xo 11.8 \xo*\xt Ais 1.9-10, Lu 13.34, Ib 13.12, CHL 14.8, 18.10, 18.22-24\xt*\x* hulaŋ ahica agɨladɨ valɨ agɨlaŋ haiabɨla hekɨlɨ agadɨ hɨbɨ pɨlɨ heŋ hɨniavɨbali uami. Haiabɨla hekɨlɨ agasaŋ ala hɨve lama abavɨbali uami. Sodom haiabɨla aba abavɨbali uami. Isipɨ fɨli tɨbɨ aba abavɨbali uami. Haiabɨla hekɨlɨ heŋ ala vaka nulɨdɨ Hekɨlɨ dɨ avi vioua kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci hɨmami uami. \v 9-10 Ifɨhɨmavɨla \x - \xo 11.9-10 \xo*\xt CHL 12.12, 13.8, 16.10\xt*\x* nulɨdɨ valɨ agɨladɨ ma valɨci mavavɨbali uami. Lɨci hulaŋ iamɨgali hadipɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨlaŋ hulaŋ ahica agɨladɨ valɨ igavɨbali uami. Fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ igavɨbali uami. Ciaŋ sɨbaŋ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ igavɨbali uami. Hɨdɨlɨ mu mu agɨlaŋ avi igavɨbali uami. Iga iga hulaŋ ahica agɨlaŋ nulɨsaŋ avɨha avɨha hekɨlɨ hekɨlɨ iguavɨlalɨ agasaŋ cicala hɨmavi aba hɨjɨŋalavɨbali uami.\f * \fr 11.9-10 \fr*\ft Alaŋ akɨ ciaŋ hɨvɨ \ft*\fq cicala \fq*\ft aba abɨlalu agasaŋ acɨ ciaŋ hɨvɨ halɨkusi uavɨlalɨ.\ft*\f* Hɨjɨŋalaŋala sɨhɨ iahavɨbali uami. Sɨhɨ iahaiaha sɨmɨŋ hekɨlɨ navɨbali uami. Lɨdɨŋ nagɨlihalinɨlu agɨlasaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ iguavɨbali uami. Lɨhavɨdaci uaiaŋ ahica uci cɨhu uaiaŋ mu iaha ua huva hɨnibali uami. \p \v 11 Lɨci \x - \xo 11.11 \xo*\xt Ese 37.5-14, CHL 11.9-10\xt*\x* uaiaŋ huva heŋ laci ala Asɨ agaŋ hulaŋ ahica agɨlaŋ cɨhu hɨhi iahavɨbali aba nulɨdɨ hɨvɨ huŋe mahɨlɨci uci hɨhi iahavɨbali uami. Hɨhi iahavɨla lagulama hɨniavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nulɨdɨ iga iga haba lɨdavɨbali uami. \v 12 Lɨdavɨdaci \x - \xo 11.12 \xo*\xt 2 Kin 2.1, 2.5-7, 2.11, Ais 14.13, HJL 1.9, CHL 12.5\xt*\x* hulaŋ ahica agɨlaŋ lagulama hɨnia igahɨlavɨci Asɨ nudɨ haiabɨla hɨnihɨni vɨdɨvɨdɨŋ ulavɨla nameŋ abɨbali uami. Ahica namɨlaŋ neŋ iahɨhalaŋ aba abɨbali uami. Lɨci hulaŋ ahica agɨladɨ nagɨli lamavɨbali agɨlaŋ igasulavɨdaci hulaŋ ahica agɨlaŋ lagulama hɨnia avɨli susu lɨkɨla lɨkɨla hɨvɨ Asɨ dɨ haiabɨla iahuavɨbali uami. \v 13 Lɨhavɨdaci \x - \xo 11.13 \xo*\xt CHL 6.12, 8.5, 14.7, 16.9, 16.18\xt*\x* hadɨhu ala mumim hekɨlɨ agaŋ vebali uami. Vevɨla haiabɨla hekɨlɨ agadɨ latɨhɨci sɨlɨ human limu limu fɨhala hɨniavɨdaci sɨlɨ pabiŋ agaŋ sɨbɨlɨ lɨbali uami. Lɨci hulaŋ iamɨgali 7,000 agɨlaŋ haba hɨmavɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle hɨniavɨbali agɨlaŋ lɨdavɨla Asɨ nudɨ haiabɨla hɨnilalɨ agasaŋ hɨjɨŋalaŋala nudɨ ibi mɨŋaiahavɨbali uami. \p \v 14 Vɨhɨlɨ \x - \xo 11.14 \xo*\xt CHL 8.13, 9.12, 15.1\xt*\x* ahica agɨlaŋ ci iahavi uami. Agadɨ ala igahɨlɨhalaŋ uami. Vɨhɨlɨ mu agaŋ sɨvɨ vebali uami. \s Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ sijaŋ agaŋ nudɨ sai bihulɨ agadɨ mahɨlami. \p \v 15 Asɨ \x - \xo 11.15 \xo*\xt CV 15.18, Sng 10.16, Ais 27.13, Dan 2.44, 7.14, 7.27, Oba 1.21, CHL 10.7, 12.10, 19.6\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ sijaŋ agaŋ nudɨ sai bihulɨ agadɨ mahɨli uami. Lɨci Asɨ dɨ haiabɨla hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ ula ula abavi uami. Aludɨ Hekɨlɨ Asɨ agaŋ hulaŋ mu nɨbu nukeŋ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi agaŋ\f * \fr 11.15 \fr*\ft Aludɨ ciaŋ sɨbaŋ hɨvɨ hulaŋ Asɨ \ft*\fq lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi agaŋ \fq*\ft aba abɨlalu agasaŋ Gɨlikɨ ciaŋ hɨvɨ nɨbɨlaŋ Kɨlaisɨ uavɨhadami.\ft*\f* hula manɨgali hɨniavɨlalɨ aba abavi uami. Manɨgali hɨnihɨni fɨli uaiaŋ susu akuaba akuaba agɨladɨ sɨkasɨkan migɨlavɨlalɨ aba abavi uami. Agadɨ ala Asɨ nɨbu pam manɨgali hɨnihɨni mufɨli mufɨli hameŋ laci hameŋ laci migɨlɨbali aba abavi uami. \p \v 16 Lɨhavɨdaci \x - \xo 11.16 \xo*\xt CHL 4.4, 4.10, 5.8, 19.4\xt*\x* hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ 24 nulɨdɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ heŋ mɨgahɨniavɨlalɨ agɨlaŋ iahavɨla Asɨ mavɨn lama hɨni heŋ fɨli hɨvɨ sɨkasɨkan mɨgavɨla ipalavɨci mɨguavɨci ani valɨ hɨnihɨni Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahavi uami. \v 17 Mɨŋaiahaiaha \x - \xo 11.17 \xo*\xt CHL 1.4, 1.8, 4.7-8, 15.2-3, 16.5-6, 19.6\xt*\x* abavi uami. Nama Asɨ vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ aba abavi uami. Nama aludɨ Hekɨlɨ aba abavi uami. Vaka hɨniadamɨnaŋ aba abavi uami. Iabi hɨnidanaŋ aba abavi uami. Nama vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ hɨnihɨni akuaba akuaba migɨladanaŋ aba abavi uami. Hameŋ sadaŋ alaŋ nadɨ abalu aba abavi uami. Nama huaci sɨbaŋ aba abalu aba abavi uami. \v 18 Nama \x - \xo 11.18 \xo*\xt Sng 2.1, 2.5, 46.6, 110.5, 115.13, Dan 7.9-10, Lom 2.5, CHL 6.10, 10.7, 13.10, 18.6, 19.5, 20.11-13\xt*\x* akuaba akuaba agɨladɨ migɨlɨdanaŋ haiabɨla mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ nasaŋ igɨvɨ hekɨlɨ hɨniavi aba abavi uami. Agadɨ ala nadɨ igɨvɨ agaŋ ci iahi aba abavi uami. Lɨci nama hulaŋ iamɨgali hɨmavɨmi agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbanaŋ aba abavi uami. La nadɨ sibɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ akuaba akuaba huaci huaci igubanaŋ aba abavi uami. Nadɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlasadaŋ nadɨ hulaŋ iamɨgali agɨlasadaŋ igubanaŋ aba abavi uami. Hulaŋ iamɨgali nasaŋ lɨdavɨla nadɨ lɨhu hɨvɨ pam hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ igubanaŋ aba abavi uami. Hulaŋ ibi daŋ agɨlasadaŋ ibi apalɨ agɨlasadaŋ avi igubanaŋ aba abavi uami. Nama hulaŋ iamɨgali fɨli nagadɨ lɨhavɨci sɨbɨlɨ li agasaŋ nulɨdɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbanaŋ agaŋ amɨŋ ci iahɨbali aba abavi uami. \p \v 19 Lɨhavɨci \x - \xo 11.19 \xo*\xt Ib 9.4, CHL 8.5, 15.5, 15.8, 16.18, 16.21\xt*\x* Asɨ agaŋ nudɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ iahua nudɨ haiabɨla hɨnilalɨ agadɨ hɨbɨ lavɨlɨci igin uami. Igɨlɨŋ nudɨ kɨlɨ cɨkaŋ hɨbɨn hɨbɨn agaŋ uleŋ muji heŋ hɨni uami. Asɨ ciaŋ mɨguavɨla lɨba cɨkaŋ ahica hɨvɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ ihatɨbutɨbu lɨbami agɨlaŋ hɨbɨn hɨbɨn heŋ hɨniavɨhadami uami. Imamulaŋ mɨŋapalɨci sagɨliŋ hekɨlɨ lami uami. Lɨdaci lɨbɨlaŋ hekɨlɨ ifɨdaci mumim hekɨlɨ agaŋ ve uami. Mumim vedaci avɨli vumɨli lɨba kum kum me agɨlaŋ mɨgavi uami.\fig Asɨ dɨ kɨlɨ cɨkaŋ hɨbɨn hɨbɨn agaŋ|alt="Ark" src="jlOT013.jpg" size="col" loc="Tay 11.19" copy="Lear" ref="11.19"\fig* \c 12 \s Jon agaŋ iamɨgali agadɨdaŋ sahula hekɨlɨ agadɨdaŋ igami. \p \v 1 Iahua uaiaŋ susu hɨvɨ mu sihɨ mu sihɨ agɨlaŋ iahavi uami. Iamɨgali agaŋ uaiaŋ agadɨ muhɨlɨ havɨlɨ me lɨbi uami. Avaŋ agaŋ nudɨ hɨcɨ lɨhu hɨvɨ hɨni uami. Lidɨ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ manɨgali dɨ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ me nudɨ hali hɨvɨ haŋalavɨla hɨniavi uami. \v 2 Iamɨgali \x - \xo 12.2 \xo*\xt Ais 66.7, Ga 4.19\xt*\x* agaŋ humɨgaŋ daŋ hɨniavɨla ninanadi amɨŋ ci viben aba avɨha avɨha hekɨlɨ hekɨlɨ iga iga agali uami. \v 3 Lɨdaci \x - \xo 12.3 \xo*\xt Dan 7.7, CHL 13.1, 17.3, 17.9\xt*\x* mu sihɨ agaŋ avi uaiaŋ susu hɨvɨ iahi uami. Sahula hadipɨlɨ mɨdɨ hekɨlɨ me agaŋ iaha uaiaŋ susu hɨvɨ hɨni uami. Nudɨ hali agɨlaŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ uami. Makaŋ makaŋ human limu limu fɨhala agɨlaŋ nudɨ hali hɨvɨ iahaiaha hɨniavi uami. Manɨgali dɨ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ agɨlaŋ hali hɨtɨŋ hɨtɨŋ heŋ hɨniavi uami. \v 4 Nudɨ \x - \xo 12.4 \xo*\xt Dan 8.10, Mt 2.16, CHL 9.10\xt*\x* liji agaŋ lidɨ uaiaŋ susu hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ latɨhi uami. Latɨhɨci sɨlɨ ahica pam hɨniavi uami. Hɨniavɨci sɨlɨ pabiŋ agadɨ lula nikɨlɨci fɨli hɨvɨ mɨguavi uami. Lɨhavɨci sahula hekɨlɨ agaŋ iamɨgali mavɨn lama hɨni heŋ ua hɨni uami. Iamɨgali agaŋ ninaŋ huhɨlɨci ninaŋ agadɨ nɨben aba uavɨla migɨla hɨni uami. \v 5 Hɨnidaci \x - \xo 12.5 \xo*\xt Sng 2.9, Ais 7.14, 66.7, CHL 2.27, 19.15\xt*\x* iamɨgali agaŋ ninaŋ agadɨ huhɨlɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ ninaŋ agadɨ viavɨla Asɨ nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ hɨvɨ mɨgahɨnidi heŋ vioui uami. Ninaŋ agaŋ lɨba ain tɨbɨ agadɨ mɨŋalɨvavɨla manɨgali hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu sɨkasɨkan agɨladɨ migɨlɨbali aba Asɨ nudɨ lɨbɨmɨŋi uami. \v 6 Lɨci \x - \xo 12.6 \xo*\xt CHL 11.2-3, 12.4\xt*\x* iamɨgali agaŋ haŋɨla fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ ui uami. Uavɨla fipɨ Asɨ nukeŋ hihɨlalɨ heŋ hɨni uami. Heŋ hɨnidaci nudɨ sakɨla sakɨla sɨmɨŋ igunana hɨniavɨdaci uaiaŋ 1,258 ubali uami. \p \v 7 Lɨci \x - \xo 12.7 \xo*\xt Dan 10.13, 10.21, 12.1, Ju 1.9, CHL 20.2-3\xt*\x* Asɨ dɨ haiabɨla heŋ sagaŋ hekɨlɨ iahi uami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali Maikelɨ agaŋ Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ limu hɨhɨle agɨladɨ likɨlavɨla sahula hekɨlɨ agaŋ hula sagaŋ lɨbavi uami. Lɨhavɨdaci sahula hekɨlɨ agaŋ nɨbu avi nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ likɨlavɨla hɨbɨŋ hɨbɨŋ sagaŋ lɨbavi uami. \v 8 Sahula hekɨlɨ agaŋ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ hula vɨdɨvɨdɨŋ apalɨ sadaŋ nɨbɨlaŋ ma lɨvalavi uami. La Asɨ dɨ haiabɨla ma hɨniavi uami. \v 9 Asɨ \x - \xo 12.9 \xo*\xt HM 3.1, 3.4, 3.14, Lu 10.18, 22.31, Jo 12.31, CHL 9.1, 20.2-3\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ sahula hekɨlɨ agadɨ via havalavɨci mɨgi uami. Nɨbu lahu vaka hɨsɨŋ sɨbaŋ uami. Nudɨ ibi Satan uami. Nusaŋ ala laguŋ aba abavɨlalɨ uami. Nɨbu ala hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨlalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ iadɨ ciaŋ lubiahɨlavɨbali aba analɨ analɨ ciaŋ agɨladɨ abɨlalɨ uami. Lɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ nudɨdaŋ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨdaŋ via havalavɨci fɨli mɨgavi uami. \p \v 10 Lɨhavɨci \x - \xo 12.10 \xo*\xt Jop 1.9-11, Sek 3.1, CHL 11.15, 19.1-2\xt*\x* viaŋ igahɨlɨdalɨŋ Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ Asɨ dɨ haiabɨla heŋ hɨnihɨni vɨdɨvɨdɨŋ nameŋ abi uami. Satan agaŋ Asɨ mavɨn lama hɨnilalɨ heŋ hɨnilalɨ aba abi uami. Hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨladɨ lɨbɨmɨgumɨgu abɨlalɨ aba abi uami. Hɨfɨlɨ hɨfɨlɨ uaiadi uaiadi lɨbɨmɨgumɨgu abɨlalɨ aba abi uami. Nɨbu ala fɨli heŋ ci mɨgui aba abi uami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ hɨhɨle agɨlaŋ nudɨ via havalavɨci mɨgui aba abi uami. Lɨdaci cɨhu Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ci ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavadi aba abi uami. Nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ haiabɨla ci iahi aba abi uami. Iahɨci nɨbu aludɨ manɨgali hɨnihɨni akuaba akuaba agɨladɨ migɨladi aba abi uami. Hulaŋ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi agaŋ nɨbu ibi daŋ ci hɨnidi aba abi uami. \v 11 Hɨnidaci \x - \xo 12.11 \xo*\xt Lu 14.26, Lom 8.37\xt*\x* Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨlaŋ nulɨdɨ hadipɨlɨ hɨhi hɨnihɨni agasaŋ mavɨn hekɨlɨ ma hɨniavɨlalɨ aba abi uami. Nɨbɨlaŋ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ hɨmɨci mɨdɨ mɨgami agasaŋ pam igahɨlavɨlalɨ aba abi uami. Lɨdɨŋ nudɨ ciaŋ sulasula saŋ pam vɨdɨvɨdɨŋ hɨniavɨlalɨ aba abi uami. Lɨhavɨdaci nagɨli lamavɨlalɨ agɨlaŋ nulɨdɨ ifɨhɨmavɨlalɨ aba abi uami. Ifɨhɨmavɨdaci ala Satan dɨ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lɨvalavɨlalɨ aba abi uami. \v 12 Asɨ \x - \xo 12.12 \xo*\xt Ais 44.23, 49.13, CHL 8.13, 10.5-6, 11.9-10, 18.20\xt*\x* dɨ haiabɨla hɨnilalaŋ namɨlaŋ hɨjɨŋalɨhalaŋ aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali fɨli hɨnilalaŋ namɨlaŋ vɨhɨlɨ hekɨlɨ igɨbalaŋ aba abi uami. Avɨli hekɨlɨ hɨvɨ hɨdɨlalaŋ namɨlaŋ avi vɨhɨlɨ hekɨlɨ igɨbalaŋ aba abi uami. Laguŋ agaŋ naludɨ pɨŋ ci mɨgui aba abi uami. Nɨbu fɨli heŋ hutesɨ sɨbaŋ ma hɨnibali sadaŋ nɨbu igɨvɨ daŋ hɨnidi aba abi uami. \p \v 13 Sahula hekɨlɨ agaŋ igɨci nudɨ fɨli havalavɨci mɨgui sadaŋ iamɨgali ninaŋ huhɨli agadɨ sɨbɨlɨ lamɨben aba sɨvɨ sɨvɨ hɨdi uami. \v 14 Lɨci \x - \xo 12.14 \xo*\xt Dan 7.25, 12.7, CHL 12.6, 17.3\xt*\x* iamɨgali agaŋ sahula hekɨlɨ agadɨ valavɨla fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ haŋɨla ubali aba havaŋ hɨbɨlakuŋ abɨŋ ahica ahica agɨladɨ nusaŋ iguavi uami. Iguavɨci vuha ua fɨli tɨbɨ heŋ hɨnidaci nudɨ sakɨla sakɨla sɨmɨŋ akuaba akuaba agɨladɨ igunana hɨniavɨdaci hualɨ ahica pam uci cɨhu hualɨ mu limu cɨkaŋ pam ubali uami. \v 15 Havaŋ \x - \xo 12.15 \xo*\xt Ais 59.19\xt*\x* abɨŋ iguavɨci sahula hekɨlɨ agaŋ avɨli sɨbɨsaŋ hɨvɨ miŋɨlɨci mɨgi uami. Iamɨgali agaŋ umɨdɨ aba miŋɨlɨci mɨgi uami. Avɨli agaŋ iamɨgali agadɨ sɨkasɨkan ifɨnikɨla via ubali aba hameŋ li uami. \v 16 Agadɨ ala fɨli agaŋ iamɨgali agadɨ ahɨliahui uami. Fɨli agaŋ cɨkɨlɨci avɨli agaŋ fɨli muji hɨvɨ mɨgui uami. \v 17 Lɨci \x - \xo 12.17 \xo*\xt HM 3.15, 1 Jo 5.10, CHL 11.7, 13.7, 14.12, 20.4\xt*\x* sahula hekɨlɨ agaŋ iamɨgali agasaŋ igɨvɨ hekɨlɨ hɨniavɨla iaha uavɨla nudɨ ninanadi limu hɨhɨle agɨladɨ sagaŋ saŋ li uami. Iamɨgali agadɨ ninanadi ha hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ lubiahɨlahɨla ciaŋ Jisasɨ abami agadɨ sulasula hɨdavɨlalɨ agɨlaŋ uami. \v 18 Lɨci sahula hekɨlɨ agaŋ vala ua avɨli hekɨlɨ caba heŋ hɨni uami. \c 13 \s Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me ahica ahica agɨlaŋ iahavɨmi. \p \v 1 Fɨli \x - \xo 13.1 \xo*\xt Dan 7.2-3, 7.7, CHL 12.3, 17.3, 17.7-12\xt*\x* hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agaŋ avɨli hekɨlɨ heŋ hɨnia iahɨdaci igin uami. Nudɨ hali human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ uami. Nudɨ hali makaŋ makaŋ agɨlaŋ human limu limu fɨhala uami. Manɨgali dɨ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ human limu limu fɨhala agɨlaŋ hali makaŋ makaŋ agɨladɨ hɨvɨ hɨniavi uami. Nudɨ hali hɨtɨŋ hɨtɨŋ heŋ ibi daŋ ibi daŋ pam hɨniavi uami. Ibi hali hɨvɨ hɨniavi ha nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ abacuvacuva ciaŋ agɨlaŋ hɨniavi uami. \v 2 Viaŋ \x - \xo 13.2 \xo*\xt Dan 7.4-6, CHL 12.4, 12.9, 16.10\xt*\x* fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me igin agaŋ idɨhuŋ lepatɨ me uami. Nudɨ hɨcɨ human idɨhuŋ bea dɨ hɨcɨ human me uami. Nudɨ sɨbɨsaŋ agaŋ idɨhuŋ laion dɨ sɨbɨsaŋ me uami. Lɨci sahula hekɨlɨ agaŋ nusaŋ vɨdɨvɨdɨŋ nudɨ nukeŋ agadɨ igui uami. Iguci manɨgali nɨbu nukeŋ hɨnilalɨ hameŋ ala manɨgali hɨni uami. Hɨnihɨni ibi hekɨlɨ daŋ hɨni uami. \v 3 Fɨli \x - \xo 13.3 \xo*\xt CHL 13.12-14, 17.8\xt*\x* hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ hali mu agadɨ puia hutesɨ hɨvɨ ihavɨci ci akua hɨmi aba abavɨla igavɨci ala ma hɨmɨmaŋ uami. Fim agaŋ pam hɨmɨci cɨhu huaci lalɨ uami. Lɨci hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ iga iga i aba abavɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ nudɨ lubiahɨlavɨlalɨ uami. \v 4 Sahula \x - \xo 13.4 \xo*\xt CHL 18.18\xt*\x* hekɨlɨ agaŋ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agasaŋ ibi igualɨ sadaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ sahula hekɨlɨ agadɨ ibi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbavɨlalɨ uami. Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ ibi avi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbavɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ nameŋ abavɨlalɨ uami. Ani agaŋ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agaŋ hula sagaŋ lɨbɨvi aba abavɨlalɨ uami. Ani agaŋ nɨbu me hɨnivi aba abavɨlalɨ uami. \p \v 5 Lɨhavɨdaci \x - \xo 13.5 \xo*\xt CHL 11.2, 12.6\xt*\x* \x - \xo 13.5-6 \xo*\xt Dan 7.8, 7.25, 11.36\xt*\x* Asɨ nukeŋ valɨci fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ ula ula aba aba Asɨ dɨ abacuvacuva ciaŋ abi uami. Asɨ agaŋ nudɨ valɨci ibi hekɨlɨ daŋ hɨnihɨni akuaba akuaba lɨdaci avaŋ 42 ubali uami. \v 6 Nɨbu \x - \xo 13.6 \xo*\xt CHL 12.12\xt*\x* hɨdɨlɨ maha Asɨ dɨ ibi agadɨ abacuvi uami. Asɨ dɨ havɨlɨ ulaŋ iahua nudɨ haiabɨla hɨnilalɨ agadɨ abacuvi uami. Nudɨ hulaŋ iamɨgali heŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ abacuvi uami. Asɨ dɨ abacuvacuva ciaŋ mu mu avi abi uami. \v 7 Lɨci \x - \xo 13.7 \xo*\xt Dan 7.21, CHL 11.7, 11.18, 12.17, 17.15\xt*\x* Asɨ nukeŋ valɨci Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hula sagaŋ lɨbavɨla nulɨdɨ lɨvali uami. Lɨvalavɨla ibi daŋ hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali hadipɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ migɨladi uami. Fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨladɨ migɨladi uami. Ciaŋ sɨbaŋ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨladɨ migɨladi uami. Hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ avi migɨladi uami. \v 8 Lɨdaci \x - \xo 13.8 \xo*\xt CV 32.32, Sng 69.28, Dan 12.1, Fl 4.3, CHL 3.5, 5.6, 17.8, 20.12-15, 21.27\xt*\x* hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ nudɨ ibi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbavɨbali uami. Asɨ agaŋ fɨli uaiaŋ susu akuaba akuaba ma lamɨmaŋ lɨdɨŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ ibi lɨbami uami. Huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ manasɨŋ agadɨ hɨvɨ lɨbami uami. Nɨbɨlaŋ pam fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ ibi ma mɨŋaiahavi uami. Huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ manasɨŋ nɨbu sabaŋ sipsipɨ ninaŋ vaka nudɨ ifɨhɨmavɨci hɨmami agadɨ manasɨŋ uami. \p \v 9 Hulaŋ iamɨgali hɨji daŋ namɨlaŋ uami. Ciaŋ nagadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨlɨhalaŋ uami. \v 10 Asɨ \x - \xo 13.10 \xo*\xt Ais 33.1, Jer 15.2, 43.11, Mt 26.52, CHL 14.12\xt*\x* agaŋ hulaŋ mu lɨbɨmɨŋa nameŋ abɨci uami. Nama unabɨla lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ nadɨ lamavɨm aba abɨci uami. Ha lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ pam ala lamavɨbali uami. Hulaŋ mu agadɨ nameŋ abɨci uami. Nama unabɨla puia hutesɨ hɨvɨ nadɨ ihalahavɨci hɨmɨha aba abɨci uami. Ha puia hutesɨ hɨvɨ ala ihalahavɨci hɨmɨbali uami. Akuaba akuaba hameŋ agɨlaŋ iahavɨdaci Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Asɨ saŋ pam hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama vɨhɨlɨ havahava vɨdɨvɨdɨŋ lagulamavɨm uami. \p \v 11 La \x - \xo 13.11 \xo*\xt CHL 11.7\xt*\x* cɨhu igɨdalɨŋ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me mu agaŋ fɨli muji hɨvɨ hɨnia iahi uami. Nudɨ hali makaŋ ahica ahica agɨlaŋ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agadɨ hali makaŋ me uami. Nɨbu ciaŋ abi agaŋ sahula hekɨlɨ ciaŋ abɨlalɨ hameŋ ala ciaŋ abi uami. \v 12 Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me sɨvɨ ve agaŋ nɨbu fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me hali ve agaŋ hula hɨnihɨni nudɨ ibi hekɨlɨ agadɨ hɨvɨ sibɨla vɨdɨvɨdɨŋ vibali uami. Vidaci hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me hali ve agadɨ ibi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbavɨbali uami. Nudɨ hali agadɨ ihavɨci ci akua hɨmi aba abavɨla igavɨci ala ma hɨmɨmaŋ uami. Fim agaŋ pam hɨmɨci cɨhu huaci lalɨ uami. \v 13 Fɨli \x - \xo 13.13 \xo*\xt Lo 13.1-3, 1 Kin 18.24-39, 2 Kin 1.10-12, Mt 24.24, 2 Te 2.7-11\xt*\x* hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me sɨvɨ ve agaŋ nɨbu mu sihɨ mu sihɨ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ abalamɨlalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igasulavɨdaci avɨŋ hekɨlɨ agaŋ uaiaŋ susu hɨvɨ hɨnihɨni fɨli neŋ mɨgamɨga saŋ abɨlalɨ uami. Abɨdaci avɨŋ hekɨlɨ agaŋ uaiaŋ susu hɨvɨ hɨnihɨni fɨli neŋ mɨgɨlalɨ uami. \v 14 Asɨ \x - \xo 13.14 \xo*\xt Lo 13.1-2, 2 Te 2.7-11, CHL 12.9, 19.20\xt*\x* valɨci fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me hali ve agaŋ igasulɨdaci mu sihɨ mu sihɨ abalamɨlalɨ uami. Hameŋ lɨdɨŋ hulaŋ iamɨgali fɨli hɨniavɨlalɨ agɨladɨ hɨji mɨŋaihuihu lɨdaci nudɨ hɨji agadɨ pam lubiahɨlavɨlalɨ uami. Lɨhavɨdaci nulɨdɨ nameŋ abɨlalɨ uami. Namɨlaŋ kɨlɨ cɨkaŋ lɨhua lamɨlaŋ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me hɨnidaci nudɨ ibi mɨŋaiahɨhalaŋ aba abɨlalɨ uami. Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ vaka puia hutesɨ agadɨ hɨvɨ ihavalɨ agadɨ ala cɨhu ci huaci lalɨ aba abɨlalɨ uami. \v 15 Asɨ \x - \xo 13.15 \xo*\xt Dan 3.4-6, CHL 16.2, 19.20, 20.4\xt*\x* agaŋ valɨci fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me sɨvɨ ve agaŋ huŋe mahɨlɨci ivouci kɨlɨ cɨkaŋ hɨvɨ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me lɨhua lamavɨci hɨnilalɨ agaŋ hɨhi iahi uami. Hɨhi iahavɨla ciaŋ abi uami. Lɨdaci hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ nudɨ ibi mɨŋaiahaiaha saŋ ma mɨgalɨfɨlɨbavi uami. Lɨhavɨci nɨbu abɨdaci nulɨdɨ huaci ifɨhɨmavɨbali uami. \v 16 Fɨli \x - \xo 13.16 \xo*\xt CHL 14.9, 19.20, 20.4\xt*\x* hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me sɨvɨ ve agaŋ abɨci hulaŋ iamɨgali agɨladɨ human sɨmi hɨvɨ sihɨ lɨbalɨba uavi uami. Lɨbam hɨvɨ avi sihɨ lɨbalɨba uavi uami. Lɨhavɨci hulaŋ iamɨgali ibi apalɨ agɨlaŋ sihɨ daŋ pam hɨniavi uami. Hulaŋ iamɨgali ibi daŋ agɨlaŋ sihɨ daŋ pam hɨniavi uami. Hulaŋ iamɨgali anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agɨlaŋ sihɨ daŋ pam hɨniavi uami. Hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba saŋ tɨbɨ mɨgavɨlalɨ agɨlaŋ sihɨ daŋ pam hɨniavi uami. Hulaŋ iamɨgali nulɨdɨ nukeŋ sibɨla vivi huaci laci hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ sihɨ daŋ pam hɨniavi uami. Hulaŋ iamɨgali manɨgali dɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni sibɨla havɨ havɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ avi sihɨ daŋ pam hɨniavi uami. \v 17-18 Fɨli \x - \xo 13.17-18 \xo*\xt CHL 14.9-11, 15.2-3, 16.2, 17.9, 19.20, 20.4\xt*\x* hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ sihɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ human hɨvɨ lɨbam hɨvɨ ma hɨniavɨci uami. Ha nɨbɨlaŋ akuaba akuaba hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ hɨvɨ lavalava hɨbɨ agaŋ apalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ nulɨdɨ akuaba akuaba agɨladɨ avi ma lavavɨbali uami. Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ ibi lɨbalɨba saŋ igahɨlavɨla ha ibi lɨbavɨbali uami. Nudɨ lugɨla lugɨla sihɨ 666 agadɨ lɨbalɨba saŋ igahɨlavɨla ha sihɨ 666 agadɨ lɨbavɨbali uami. Hulaŋ hɨji hutesɨ daŋ agaŋ nɨbu huaci akuaba akuaba agɨladɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igɨbali uami. Hulaŋ hɨji hutesɨ daŋ agaŋ avi nɨbu huaci lugɨlɨbali uami. Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ sihɨ agaŋ nɨbu hulaŋ agadɨ ibi uami. Hulaŋ agadɨ sihɨ ha nɨbu 666 uami.\f * \fr 13.17-18 \fr*\ft Ibɨlu ciaŋ hɨvɨ lɨbavɨhadami ha nɨbɨlaŋ akuaba akuaba ma lugɨlavɨhadami. Gɨlikɨ ciaŋ hɨvɨ avi lɨbavɨhadami ha nɨbɨlaŋ akuaba akuaba ma lugɨlavɨhadami. Sihɨ pabiŋ pabiŋ nɨbu lugɨla lugɨla me lugɨlavɨhadami. A aba abɨlalu agasaŋ nɨbɨlaŋ pabiŋ uavɨhadami. B aba abɨlalu agasaŋ nɨbɨlaŋ ahica uavɨhadami. Hameŋ laci hameŋ laci ala lugɨla lugɨla viouavɨhadami.\ft*\f* \c 14 \s Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agadɨ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ sɨhɨ hɨhi iahavɨmi. \p \v 1 Viaŋ \x - \xo 14.1 \xo*\xt Ese 9.4, CHL 3.12, 5.6, 7.3-4, 13.16\xt*\x* igɨdalɨŋ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ Saion halu heŋ lagulama hɨni uami. Hulaŋ iamɨgali 144,000 agɨlaŋ avi nɨbu hula ahuata hameŋ lagulama hɨniavi uami. Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ dɨ ibi agadɨdaŋ Iaganu dɨ ibi agadɨdaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ lɨbam hɨvɨ lɨbavɨci hɨniavi uami. \v 2 Hɨniavɨdaci \x - \xo 14.2 \xo*\xt Ese 1.24-25, 43.2, CHL 1.15, 5.8, 19.6\xt*\x* Asɨ dɨ haiabɨla heŋ ciaŋ abɨdaci igahɨlɨdalɨŋ avɨli hekɨlɨ agaŋ aibubuŋ ifu ifu sagɨliŋ lamɨlalɨ hameŋ lamɨdaci igahɨlin uami. Mu lɨbɨlaŋ ifɨdaci sagɨliŋ lamɨlalɨ hameŋ lamɨdaci igahɨlin uami. Viaŋ sagɨliŋ igahɨlin agaŋ nɨbu hɨbɨmaŋ lɨmɨn daŋ agɨladɨ me ifavɨdaci igahɨlin uami. \v 3 Hulaŋ \x - \xo 14.3 \xo*\xt Sng 149.1, Ais 42.10, CHL 5.9, 7.4, 15.2-3\xt*\x* hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ hula akuaba akuaba limu ahica limu ahica hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ hula Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ hɨniavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nɨbɨlaŋ mavɨn lama hɨniavi heŋ lagulamavi uami. Lagulama sɨhɨ hɨhi agadɨ iahavi uami. Hulaŋ iamɨgali 144,000 fɨli neŋ hɨniavɨdaci Asɨ nulɨdɨ likɨlami agɨlaŋ pam sɨhɨ hɨhi agadɨ igavɨlalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ ma igavɨlalɨ uami. \v 4 Hulaŋ \x - \xo 14.4 \xo*\xt 2 Ko 11.2, Ef 5.26-27, Je 1.18, CHL 3.4, 5.9\xt*\x* agɨlaŋ iamɨgali hula ma hɨdɨmaŋ uami. Iamɨgali agɨlaŋ avi hulaŋ hula ma hɨdɨmaŋ uami. Nɨbɨlaŋ huaci sɨbaŋ hɨniavɨlalɨ uami. Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ abeba abeba uben aba lɨdaci nɨbɨlaŋ nɨbu hula hɨdavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ hula fɨli neŋ hɨniavɨdaci Asɨ nulɨdɨ mɨse likɨlɨci nudɨ hulaŋ iamɨgali hɨniavɨlalɨ uami. Hɨnihɨni sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agadɨ hulaŋ iamɨgali hɨniavɨlalɨ uami. \v 5 Nɨbɨlaŋ \x - \xo 14.5 \xo*\xt Sng 32.2, Sef 3.13, Ef 5.26-27\xt*\x* analɨ ciaŋ ma abavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ hugɨ apalɨ uami. \s Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ ahica pam agɨlaŋ ciaŋ sulavɨmi. \p \v 6 Viaŋ \x - \xo 14.6 \xo*\xt Ef 3.9-11, CHL 8.13, 13.7\xt*\x* igɨdalɨŋ Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ Asɨ dɨ ciaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalɨ agadɨ viavɨla hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ sulɨben aba uaiaŋ susu hɨvɨ vuha ui uami. Hadipɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨlasaŋ sulɨben aba vuha ui uami. Fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlasaŋ sulɨben aba vuha ui uami. Ciaŋ sɨbaŋ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlasaŋ sulɨben aba vuha ui uami. Hɨdɨlɨ mu mu agɨlasaŋ avi sulɨben aba vuha ui uami. \v 7 Vuhavuha \x - \xo 14.7 \xo*\xt Neh 9.6, Sng 124.8, HJL 17.24, CHL 10.5-6, 15.4\xt*\x* uu hɨdahɨda nameŋ abi uami. Asɨ hulaŋ iamɨgali ciaŋ hɨvɨ lamɨbali agaŋ amɨŋ ci iahi aba abi uami. Namɨlaŋ Asɨ saŋ lɨdalɨda hɨjɨŋalaŋala nudɨ ibi agadɨ pam mɨŋaiahɨhalaŋ aba abi uami. Asɨ agaŋ fɨli uaiaŋ susu agɨladɨ lamami aba abi uami. Avɨli hekɨlɨ agadɨdaŋ avɨli vubɨlɨm daŋ vubɨlɨm daŋ iahavɨhadami agɨladɨdaŋ lamami aba abi uami. Nudɨ ibi mɨŋaiahaiaha saŋ mɨgalɨfɨlɨbɨhalaŋ aba abi uami. \p \v 8 Lɨci \x - \xo 14.8 \xo*\xt Ais 21.9, Jer 51.8, CHL 17.2, 18.2-3, 18.21, 19.1-2\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ avi nudɨ sɨvɨ vevɨla abi uami. Babilon haiabɨla hekɨlɨ agaŋ ci sɨbɨlɨ li aba abi uami. Haiabɨla hekɨlɨ nɨbu ala lɨdaci hulaŋ iamɨgali fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbaŋ agɨladɨ vihavɨlalɨ aba abi uami. Lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ me agadɨ nulɨsaŋ igudaci navɨlalɨ aba abi uami. Nana uava iahuiahu nɨbu hula hɨvɨkalɨ saŋ hɨdahɨda lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ vihavɨlalɨ aba abi uami. \p \v 9 Lɨci \x - \xo 14.9 \xo*\xt CHL 13.12-18\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ sɨvɨ vevɨla ula ula abi uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agasaŋ sɨhɨ iahaiaha nudɨ ibi mɨŋaiahavi aba abi uami. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨvɨ nudɨ mugaŋ lamɨgaŋ me lɨhua lamavɨci hɨnilalɨ agasaŋ avi sɨhɨ iahaiaha nudɨ ibi mɨŋaiahavi aba abi uami. Mɨŋaiahavɨdaci nudɨ sihɨ agaŋ nulɨdɨ lɨbam hɨvɨ human hɨvɨ hɨniavi aba abi uami. \v 10 Hulaŋ \x - \xo 14.10 \xo*\xt HM 19.24, Sng 11.6, 75.8, Ais 51.17, Jer 25.15, Ese 38.22, CHL 15.7, 16.19, 18.6, 19.20, 20.10, 21.8\xt*\x* iamɨgali hameŋ agɨlaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ me agadɨ navɨbali aba abi uami. Asɨ dɨ igɨvɨ agaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ me hɨnilalɨ aba abi uami. Asɨ agaŋ avɨli sɨbaŋ agadɨdaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ me agadɨdaŋ ma eŋalavɨla igubali aba abi uami. Nɨbu lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ me agadɨ pam hɨcɨhaŋ hɨvɨ mɨŋamɨjici mɨgubali aba abi uami. Mɨŋamɨjici mɨguci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ hula sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ hula igasulavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ navɨbali aba abi uami. Navɨla avɨha avɨha hekɨlɨ hekɨlɨ igavɨbali aba abi uami. Lɨba avɨŋ daŋ agaŋ lɨhulɨhu hɨlɨdaci avɨha avɨha hekɨlɨ hekɨlɨ igavɨbali aba abi uami. Avɨŋ sɨbaŋ agaŋ avi lɨhulɨhu hɨlɨdaci avɨha avɨha hekɨlɨ hekɨlɨ igavɨbali aba abi uami. \v 11 Avɨha \x - \xo 14.11 \xo*\xt Ais 34.10, CHL 13.12-18, 19.3\xt*\x* avɨha iga iga hɨniavɨdaci avɨŋ agaŋ hameŋ laci hameŋ laci lɨhulɨhu avɨmɨsɨ iahaiaha hɨnibali aba abi uami. Lɨdaci hulaŋ iamɨgali fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ ibi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbavɨbali agɨlaŋ aba abi uami. Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ ibi agadɨ sihɨ agaŋ nulɨdɨ lɨbam hɨvɨ human hɨvɨ hɨniavɨbali agɨlaŋ aba abi uami. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨvɨ nudɨ mugaŋ lamɨgaŋ me lɨhua lamavɨci hɨnibali agadɨ ibi avi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbavɨbali agɨlaŋ aba abi uami. Nɨbɨlaŋ sɨkasɨkan hɨfɨlɨ hɨfɨlɨ uaiadi uaiadi avɨha avɨha iga iga pam hɨniavɨbali aba abi uami. \p \v 12 Nɨbɨlaŋ \x - \xo 14.12 \xo*\xt CHL 12.17, 13.10\xt*\x* avɨha avɨha hameŋ agadɨ igavɨbali uami. Igavɨdaci Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali nudɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lubiahɨlahɨla Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨlaŋ vɨhɨlɨ havavɨm uami. Vɨhɨlɨ havahava vɨdɨvɨdɨŋ lagulamavɨm uami. \p \v 13 Asɨ \x - \xo 14.13 \xo*\xt 1 Ko 15.23, 15.58, 1 Te 4.16, 2 Te 1.7, Ib 4.10, CHL 20.6\xt*\x* dɨ haiabɨla heŋ ciaŋ abɨdaci igahɨlin uami. Ciaŋ nameŋ agadɨ lɨbɨha aba abi uami. Iabi avi mufɨli avi hulaŋ iamɨgali aludɨ Hekɨlɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama hɨmavɨmi hɨmavɨbali agɨlaŋ huaci hɨjɨŋalavɨbali aba abi uami. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ avi abi uami. Ha amɨŋ ala aba abi uami. Sibɨla hekɨlɨ vivi vɨhɨlɨfulɨfu hɨniavɨlalɨ agasaŋ Asɨ igahɨlavɨla nulɨdɨ abɨci ve alusavɨbali aba abi uami. \s Sɨmɨŋ mɨdɨ lɨhuavi agɨladɨ ihalahalaha mɨhiŋ agaŋ ci iahi aba abi uami. \p \v 14 Viaŋ \x - \xo 14.14 \xo*\xt Ese 1.26, Dan 7.13, CHL 6.2\xt*\x* igɨdalɨŋ avɨli susu mila sɨbaŋ heŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ me agaŋ mɨgahɨni uami. Manɨgali dɨ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ agaŋ nudɨ hali hɨvɨ hɨni uami. Halɨha cahu ihalahalaha hɨsɨŋ puia ilɨŋ daŋ agaŋ nudɨ human hɨvɨ hɨni uami. \v 15 Asɨ \x - \xo 14.15 \xo*\xt Jer 51.33, Jol 3.13, CHL 14.18, 16.17\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ aŋam ulaŋ hekɨlɨ iahua Asɨ dɨ haiabɨla hɨni agadɨ vala ivave uami. Ivavevɨla hulaŋ avɨli susu hɨvɨ mɨgahɨni agadɨ ula ula abi uami. Sɨmɨŋ fɨli hɨniavi agɨlaŋ ci mɨdɨ lɨhuavi aba abi uami. Iabi sɨmɨŋ agɨladɨ ihalahalaha mɨhiŋ agaŋ ci iahi aba abi uami. Puia nadɨ human hɨvɨ hɨni agadɨ hɨvɨ sɨmɨŋ mɨdɨ lɨhuavi agɨladɨ ihalahɨha aba abi uami. \v 16 Lɨci hulaŋ avɨli susu hɨvɨ mɨgahɨni agaŋ mɨgalɨfa sɨmɨŋ mɨdɨ lɨhua fɨli hɨniavi agɨladɨ ihalahi uami.\fig Halɨha cahu ihalahalaha hɨsɨŋ puia|alt="scythe drawn by Lindy" src="L Pate 01 .jpg" size="col" copy="Lindy Van Alstyne" ref="14.14"\fig* \p \v 17 Lɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ aŋam ulaŋ hekɨlɨ iahua Asɨ dɨ haiabɨla hɨvɨ hɨni agadɨ vala ivave uami. Nɨbu avi nudɨ halɨha cahu ihalahalaha hɨsɨŋ puia ilɨŋ daŋ agadɨ mɨŋalɨvavɨla ivave uami. \v 18 Lɨci \x - \xo 14.18 \xo*\xt Jol 3.13, CHL 16.8\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ sagalɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ vadɨm agadɨ valavɨla ve uami. Ciaŋ hali hɨsɨŋ nɨbu ibi daŋ hɨnihɨni avɨŋ agadɨ migɨlɨlalɨ uami. Nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu halɨha cahu ihalahalaha hɨsɨŋ puia ilɨŋ daŋ mɨŋalɨva hɨni agadɨ nameŋ abi uami. Lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨlaŋ mɨgua fɨli hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ ci akua mɨdɨ lɨhuavi aba abi uami. Nadɨ puia ilɨŋ daŋ agadɨ viavɨla lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨlaŋ mɨdɨ lɨhua hɨniavɨlalɨ agɨladɨ ihalahɨha aba abi uami. Ihalahalaha fipɨ pabiŋ hɨvɨ laci mɨgudɨbɨha aba abi uami. \v 19 Lɨci \x - \xo 14.19 \xo*\xt CHL 19.15\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ nudɨ puia agadɨ viavɨla mɨgalɨfa lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ mɨdɨ lɨhua hɨniavɨlalɨ agɨladɨ ihalahi uami. Ihalahalaha mɨgudɨbɨdaci hɨniavi uami. Lɨhavɨci lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ lɨba sɨji hekɨlɨ heŋ ahɨlɨci mɨguavi uami. Mɨguavɨci lɨba sɨji hekɨlɨ agadɨ hɨvɨ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ lagucabɨli uami. Ha nɨbu Asɨ dɨ igɨvɨ agasaŋ hɨve lama abi uami. \v 20 Lɨba \x - \xo 14.20 \xo*\xt Ais 63.3, Kra 1.15, Ib 13.12, CHL 11.8, 19.14-15\xt*\x* sɨji hekɨlɨ agaŋ haiabɨla hekɨlɨ agadɨ caba heŋ hɨni uami. Lɨba sɨji hekɨlɨ heŋ ala lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ lagucabɨli uami. Lagucabɨlɨdaci mɨdɨ iahi uami. Iahavɨla lɨba sɨji agaŋ mɨla mɨjia mɨgavɨla fɨli agadɨ sɨkasɨkan lalɨgua uci 300 kilomita hɨni uami. Lɨci mɨdɨ agaŋ iaha lɨba ain tɨbɨ sabaŋ osɨ agadɨ sɨbɨsaŋ hɨvɨ hɨnilalɨ heŋ hɨni uami.\fig Lɨba sɨji hekɨlɨ agadɨ hɨvɨ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ lagucabɨlavɨhadami.|alt="vat for crushing grapes" src="winepress.jpg" size="col" loc="Aruamu 14.19" copy="Illustration used by permission of the Art Department, American Bible Society" ref="14.19"\fig* \c 15 \s Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ akuaba akuaba sɨbɨlɨ sɨbaŋ agɨladɨ mɨŋalɨvavɨmi. \p \v 1 Viaŋ \x - \xo 15.1 \xo*\xt Wkp 26.21, CHL 12.1-3, 14.10, 15.6-7, 21.9\xt*\x* igɨdalɨŋ sihɨ hekɨlɨ mu hɨdɨlɨ sɨbaŋ agaŋ uaiaŋ susu hɨvɨ iahi uami. Iahɨci igavɨla i aba abin uami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali sɨbɨlɨ lamalama hɨsɨŋ agɨladɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ mɨŋalɨva hɨniavadi uami. Mɨŋalɨva hɨniavɨdaci akuaba akuaba sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ sɨkasɨkan iaha fɨhalavɨci Asɨ dɨ igɨvɨ agaŋ heŋ apalɨ lɨbali uami. Lɨci vɨhɨlɨ mu mu cɨhu cɨhu ma iahavɨbali uami. \p \v 2-3 Lɨci \x - \xo 15.2-3 \xo*\xt CV 15.1, Lo 31.30, Sng 92.5, 111.2, 139.14, 145.17, CHL 4.6, 5.8, 11.17, 13.15-17, 14.2-3, 16.7, 21.18\xt*\x* avɨli minam minam me agadɨdaŋ avɨŋ agadɨdaŋ igɨdalɨŋ avɨli hekɨlɨ me hɨni uami. Lɨci hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ avɨli hekɨlɨ agadɨ caba heŋ lagulamavi uami. Nɨbɨlaŋ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agaŋ hula sagaŋ lɨbavɨla nudɨ lɨvalavi uami. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨvɨ nudɨ mugaŋ lamɨgaŋ me lɨhua lamavɨci hɨnilalɨ agadɨ avi lɨvalavi uami. Lɨhavɨci nudɨ ibi agadɨ sihɨ agaŋ nulɨdɨ hɨvɨ ma hɨni uami. Lɨci hɨbɨmaŋ lɨmɨn daŋ lɨmɨn daŋ Asɨ igui agɨladɨ mɨŋalɨvavɨla hɨniavi uami. Hɨnihɨni avɨli hekɨlɨ agadɨ caba heŋ lagulama Asɨ dɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ Mosesɨ\f * \fr 15.2-3 \fr*\ft Valɨ nagadɨ ciaŋ hɨhɨle ha Mosesɨ manɨgali hɨnidaci Asɨ agaŋ Isipɨ fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨladɨ sɨbɨlɨ lamami agasaŋ abi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ Isipɨ fɨli tɨbɨ vala ua avɨli hekɨlɨ heŋ mɨgua ivoua iahua avɨli caba heŋ hɨnihɨni Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha sɨhɨ iahavɨmi. Cɨhu vivi 15 agadɨ igɨhalaŋ.\ft*\f* sɨhɨ iahami agadɨ iahavi uami. Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ dɨ sɨhɨ agadɨ avi iahavi uami. Sɨhɨ nameŋ agadɨ iahavi uami. Aludɨ Hekɨlɨ Asɨ vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ aba abavi uami. Nama sibɨla vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ vilanaŋ aba abavi uami. Lɨdanaŋ alaŋ iga iga i aba abɨlalu aba abavi uami. Nama hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ manɨgali aba abavi uami. Akuaba akuaba sibɨla huaci huaci vilanaŋ agɨlaŋ amɨŋ sɨbaŋ aba abavi uami. \v 4 Aludɨ \x - \xo 15.4 \xo*\xt Sng 86.9, Ais 66.23, Jer 10.7\xt*\x* Hekɨlɨ nama laci ala huaci sɨlɨvɨ sɨbaŋ aba abavi uami. Nama sibɨla huaci huaci vilanaŋ agɨlaŋ haiabɨla ci iahavi aba abavi uami. Hameŋ sadaŋ hulaŋ iamɨgali fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ veve nadɨ ibi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbavɨbali aba abavi uami. Hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ nasaŋ lɨdalɨda nadɨ ibi mɨŋaiahavɨbali aba abavi uami.\fig Hɨbɨmaŋ lɨmɨn daŋ agaŋ|alt="lyre" src="BK00175C square.jpg" size="col" loc="Tay Rev 15.2-3 NOTE: This is picture modified by MH to make it square." copy="Knowles - UBS" ref="15.2-3"\fig* \p \v 5 Lɨhavɨci \x - \xo 15.5 \xo*\xt CV 38.21\xt*\x* cɨhu igɨlɨŋ Asɨ dɨ haiabɨla heŋ aŋam ulaŋ havɨlɨ hɨvɨ vihavɨmi agadɨ hɨbɨ agaŋ lavɨla hɨni uami. Hɨnidaci havɨlɨ uleŋ muji agadɨ iga ivoua akuaba akuaba agɨladɨ igin uami. \v 6 Igɨlɨŋ \x - \xo 15.6 \xo*\xt CHL 15.1\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali sɨbɨlɨ lamalama hɨsɨŋ agɨladɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ mɨŋalɨvavɨla hɨniavi uami. La Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agadɨ muji heŋ hɨnia ivavehavi uami. Nɨbɨlaŋ havɨlɨ mila huaci huaci niŋɨ apalɨ sɨbaŋ agɨladɨ lɨbavi uami. Lɨbavɨla lavi lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ agɨladɨ nulɨdɨ apagaŋ hɨvɨ lɨbɨhahavi uami. \v 7 Lɨhavɨci \x - \xo 15.7 \xo*\xt 2 Te 1.9, CHL 4.6, 4.9, 10.5-6, 14.10\xt*\x* akuaba akuaba limu ahica limu ahica hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨladɨ mu agaŋ ve uami. Vevɨla hunaŋ mɨsɨn human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ agɨladɨ vi uami. Viavɨla Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlasaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ igui uami. Asɨ hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalɨ agadɨ igɨvɨ agaŋ hunaŋ mɨsɨn hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨladɨ hɨvɨ mɨlavɨla hɨniavi uami. \v 8 Asɨ \x - \xo 15.8 \xo*\xt CV 40.34, 1 Kin 8.10-11, 2 Sto 5.11-14, Ais 6.4, Ese 44.4, 2 Te 1.9\xt*\x* dɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ hula nudɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agaŋ hula lɨhavɨdaci nudɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agadɨ muji heŋ avɨmɨsɨ me agaŋ hɨni uami. Lɨdaci aniaba ma ivouavɨbali uami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ hɨvɨ hulaŋ iamɨgali sɨbɨlɨ lama fɨhalavɨci heŋ huaci ivouavɨbali uami. \c 16 \s Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ igɨvɨ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ me agadɨ mɨŋamɨjiavɨdaci mɨguavɨmi. \p \v 1 Viaŋ \x - \xo 16.1 \xo*\xt Sng 69.24, Jer 10.25, Ese 22.31, Sef 3.8, CHL 14.10, 15.1, 15.7, 16.17\xt*\x* igahɨlɨdalɨŋ Asɨ agaŋ nudɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agadɨ muji heŋ hɨniavɨla nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ vɨdɨvɨdɨŋ ulavɨla abi uami. Namɨlaŋ hunaŋ mɨsɨn human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ ci via hɨnidalaŋ aba abi uami. Iadɨ igɨvɨ agaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ me hunaŋ mɨsɨn agɨladɨ hɨvɨ ala hɨniavi aba abi uami. Hunaŋ mɨsɨn agɨladɨ viavɨla lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ me agadɨ fɨli heŋ mɨŋamɨjidalaŋ mɨguavɨm aba abi uami. \p \v 2 Lɨci \x - \xo 16.2 \xo*\xt CV 9.10, Lo 28.35, CHL 8.7, 13.12-18\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ hunaŋ mɨsɨn agadɨ viavɨla fɨli hɨvɨ mɨŋamɨjici mɨgi uami. Lɨci fim vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨlaŋ hulaŋ iamɨgali fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ sihɨ daŋ agɨladɨ hɨvɨ iahavi uami. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨvɨ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me lɨhua lamavɨci hɨnilalɨ agadɨ ibi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbavɨlalɨ agɨladɨ hɨvɨ avi iahavi uami.\fig Asɨ dɨ igɨvɨ hunaŋ mɨsɨn hɨvɨ hɨnimi agadɨ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ fɨli hɨvɨ mɨŋamɨjici mɨgami.|alt="pouring out from bowl" src="HK035a.jpg" size="col" loc="TPB Rev 16.2" copy="Knowles" ref="16.2"\fig* \p \v 3 Lɨci \x - \xo 16.3 \xo*\xt CV 7.17-21, CHL 8.8-9\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ hunaŋ mɨsɨn agadɨ avɨli hekɨlɨ sabɨ hɨvɨ mɨŋamɨjici mɨgi uami. Lɨci avɨli hekɨlɨ agaŋ mɨdɨ caŋ caŋ lavɨla hɨniavɨlalɨ hameŋ hɨni uami. Lɨci akuaba akuaba avɨli hekɨlɨ muji hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ sɨkasɨkan haba hɨmavi uami. \p \v 4 Lɨhavɨci \x - \xo 16.4 \xo*\xt CV 7.17-21, Sng 78.44, CHL 8.10\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ hunaŋ mɨsɨn agadɨ avɨli makaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ hɨvɨ avɨli vubɨlɨm daŋ vubɨlɨm daŋ iahavɨlalɨ agɨladɨ hɨvɨ mɨŋamɨjici mɨgi uami. Lɨci avɨli agɨlaŋ mɨdɨ lɨfavi uami. \v 5-6 Asɨ \x - \xo 16.5-6 \xo*\xt Sng 79.3, 119.137, Ais 49.26, Mt 23.34-35, CHL 1.4, 1.8, 11.17-18, 13.15, 15.2-3, 18.20\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ avɨli agɨladɨ migɨlɨlalɨ uami. Nɨbu ala nameŋ abi uami. Asɨ nama vaka sɨbaŋ hɨniadamɨnaŋ aba abi uami. Iabi avi hɨnidanaŋ aba abi uami. Hulaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ nadɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨdaŋ nadɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨdaŋ ifɨhɨmavɨdaci nulɨdɨ mɨdɨ agɨlaŋ mɨjimɨji mɨgavalɨ aba abi uami. Lɨhavɨci nama nulɨsaŋ mɨdɨ igunaŋ navi aba abi uami. Lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavalɨ agasaŋ hɨbɨŋ nulɨsaŋ mɨdɨ igunaŋ navi aba abi uami. Nama huaci sɨlɨvɨ sɨbaŋ aba abi uami. Nama hulaŋ iamɨgali hɨtɨŋ hɨtɨŋ akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ igɨlanaŋ aba abi uami. Iga iga nulɨdɨ ciaŋ hɨvɨ lamalama lɨbɨmɨgumɨgu sɨbɨlɨ lamɨlanaŋ agaŋ amɨŋ sɨbaŋ aba abi uami. \v 7 Lɨci \x - \xo 16.7 \xo*\xt Sng 19.9, CHL 15.2-3, 19.1-2\xt*\x* igahɨlɨdalɨŋ Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali hɨmavalɨ agɨladɨ amɨŋ agɨlaŋ sagalɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ vadɨm lɨhu heŋ hɨnihɨni nameŋ abavi uami. Amɨŋ ala aba abavi uami. Nama aludɨ Hekɨlɨ aba abavi uami. Nama Asɨ vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ aba abavi uami. Nama hulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ daŋ agɨladɨ sɨhɨvia sɨbaŋ iga iga ciaŋ hɨvɨ lamɨlanaŋ aba abavi uami. Ciaŋ hɨvɨ lamalama hulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ amɨŋ amɨŋ vihavɨlalɨ agɨlasaŋ vɨhɨlɨ igulanaŋ aba abavi uami. \p \v 8 Lɨci \x - \xo 16.8 \xo*\xt CHL 8.12, 14.18\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ hunaŋ mɨsɨn agadɨ mɨŋamɨjici uaiaŋ lamɨgaŋ agadɨ hafilami uami. Lɨci uaiaŋ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ avɨŋ me hɨlacabɨlɨbali aba Asɨ nusaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igui uami. \v 9 Lɨci \x - \xo 16.9 \xo*\xt Dan 5.22-23, CHL 9.20-21, 11.13, 16.21\xt*\x* uaiaŋ agaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ hɨlavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨlacabɨli uami. Lɨci nameŋ abavi uami. Asɨ nɨbu ibi daŋ sadaŋ akuaba akuaba mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ nagɨladɨ nɨbu nukeŋ lɨdaci iahavi aba abavi uami. Hameŋ aba aba Asɨ dɨ abacuvacuva ciaŋ abavi uami. Hameŋ lɨdɨŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ ma valavi uami. Asɨ saŋ hɨjɨŋalaŋala nudɨ ibi avi ma mɨŋaiahavi uami. \p \v 10 Lɨhavɨci \x - \xo 16.10 \xo*\xt CV 10.21-22, Ais 8.22, CHL 9.2, 11.9-10, 13.2\xt*\x* cɨhu Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ hunaŋ mɨsɨn agadɨ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ mɨŋamɨjici mɨgi uami. Lɨci hulaŋ iamɨgali nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavi agɨladɨ hɨvɨ hɨfɨlɨ mɨgi uami. Lɨci avɨha avɨha hekɨlɨ iga iga nulɨdɨ nukeŋ selɨvɨŋ iavavi uami. \v 11 Fim \x - \xo 16.11 \xo*\xt CHL 9.20-21, 16.21\xt*\x* akuaba akuaba agɨlaŋ nulɨdɨ hadipɨlɨ hɨvɨ iahavɨdaci avɨha avɨha iga iga Asɨ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ agadɨ abacuvacuva ciaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ abavi uami. Hameŋ aba aba nulɨdɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ ma valavi uami. \p \v 12 Lɨci \x - \xo 16.12 \xo*\xt Ais 11.15-16, 41.2, 41.25, Jer 50.38, CHL 9.14\xt*\x* cɨhu Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ hunaŋ mɨsɨn agadɨ Iufɨletisɨ avɨli makaŋ hekɨlɨ heŋ mɨŋamɨjici mɨgi uami. Lɨci avɨli agaŋ pɨlelɨci fɨli agaŋ subɨlavɨla uaiaŋ iahaiaha kɨlikɨli hɨsɨŋ manɨgali agɨlaŋ veve hɨbɨ daŋ hɨni uami. \v 13 Lɨdaci \x - \xo 16.13 \xo*\xt 1 Jo 4.1-3, CHL 12.3, 12.9, 19.20, 20.10\xt*\x* sudɨ sɨbɨlɨ ahica pam sulɨ me agɨladɨ igin uami. Mu sahula hekɨlɨ agadɨ sɨbɨsaŋ muji heŋ hɨnia ivave uami. Mu fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ sɨbɨsaŋ muji heŋ hɨnia ivave uami. Mu fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ agadɨ sɨbɨsaŋ muji heŋ hɨnia ivave uami.\f * \fr 16.13 \fr*\fq Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me \fq*\ft mu sɨvɨ vemi agaŋ nɨbu ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ. Nɨbu fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me mu hali vemi agadɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ. Ciaŋ haiabɨla lama abami agadɨ manasɨŋ 13.11-16 agadɨ igɨhalaŋ.\ft*\f* \v 14 Ivavevɨla \x - \xo 16.14 \xo*\xt 2 Te 2.7-11, 1 Ti 4.1, Je 3.15, CHL 16.7, 17.14, 19.15, 19.19-20\xt*\x* fɨli tɨbɨ mu hɨvɨ mu hɨvɨ hɨdahɨda uu manɨgali fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨladɨ hɨvɨ mu sihɨ mu sihɨ abalamavi uami. Manɨgali fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ nulɨdɨ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨladɨ vavevave mɨgudɨbavɨbali agasaŋ abalamavi uami. Asɨ vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ agaŋ hulaŋ iamɨgali ciaŋ hɨvɨ lamɨbali agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ heŋ sagaŋ lɨbalɨba saŋ abalamavi uami. \v 15 Lɨhavɨci \x - \xo 16.15 \xo*\xt Mt 24.43-44, Lu 12.39-40, 2 Ko 5.3, 1 Te 5.1-2, 2 Pi 3.10, CHL 3.3, 3.18\xt*\x* Jisasɨ nameŋ abi uami. Ci igɨlaŋ aba abi uami. Viaŋ naludɨ pɨŋ sɨgɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ velalɨ hameŋ veben aba abi uami. Mɨhiŋ apalɨ veben aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali nulɨdɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ hutesɨ agɨladɨ nulɨdɨ mikɨ pɨŋ lamavɨla migɨla migɨla hɨnihɨni ani ma hɨsɨvavɨlalɨ agɨlaŋ hɨjɨŋalavɨbali aba abi uami. Nɨbɨlaŋ muhɨlɨ havɨlɨ daŋ me hɨniavɨla ma sɨhumahɨlavɨbali aba abi uami. \v 16 Lɨci \x - \xo 16.16 \xo*\xt Het 5.19, Sek 12.11-14, CHL 19.19\xt*\x* sudɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ manɨgali agɨladɨ vave fipɨ mu Ibɨlu ciaŋ hɨvɨ Alɨmagedon\f * \fr 16.16 \fr*\ft Ibi \ft*\fq Alɨmagedon \fq*\ft agadɨ hɨdɨlɨ nɨbu nameŋ. Vaka Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ nagɨli lamavɨhadami agɨlaŋ ve Megido halu lɨguŋ heŋ sagaŋ lɨbavɨla manɨgali Josaia dɨ ifɨhɨmavɨmi. 2 King 23.29-30 agadɨ igɨhalaŋ. Mu 2 Stori 35.20-24 agadɨ igɨhalaŋ. Hulaŋ limu hɨhɨle abavɨlalɨ. \ft*\fq Alɨmagedon \fq*\ft ha Megido halu agasaŋ abi uavɨlalɨ. Agadɨ ala hulaŋ limu hɨhɨle abavɨlalɨ. Ha sagaŋ lɨbalɨba fipɨ agasaŋ hɨve lama abi uavɨlalɨ.\ft*\f* aba abavɨlalɨ heŋ mɨgudɨbavi uami. \p \v 17 Lɨhavɨci \x - \xo 16.17 \xo*\xt CHL 16.1\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ hunaŋ mɨsɨn agadɨ uaiaŋ susu hɨvɨ mɨŋamɨji uami. Lɨci Asɨ nudɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ muji heŋ nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ agadɨ hɨvɨ mɨgahɨniavɨla vɨdɨvɨdɨŋ nameŋ abi uami. Ha ci aba abi uami. \v 18 Lɨci \x - \xo 16.18 \xo*\xt Dan 12.1, CHL 4.5, 8.5, 11.13, 11.19\xt*\x* imamulaŋ agaŋ mɨŋapalɨdaci sagɨliŋ hekɨlɨ hekɨlɨ lami uami. Lɨdɨŋ lɨbɨlaŋ hekɨlɨ ifɨdaci mumim hekɨlɨ sɨbaŋ ve uami. Vaka hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨdaci mumim hameŋ agaŋ ma vemi uami. \v 19 Lɨci \x - \xo 16.19 \xo*\xt Ais 51.17, Jer 25.15-16, CHL 14.8-10, 17.18, 18.5\xt*\x* Babilon haiabɨla hekɨlɨ agaŋ cɨkɨlavɨla ahica pam cɨkaŋ hɨniavi uami. Haiabɨla hekɨlɨ hekɨlɨ fɨli tɨbɨ mu hɨvɨ mu hɨvɨ hɨniavi agɨlaŋ avi sɨkasɨkan sɨbɨlɨ lɨhavi uami. Asɨ nɨbu Babilon haiabɨla hekɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ ci igi uami. La hulaŋ iamɨgali agɨladɨ sɨbɨlɨ lamɨben aba nudɨ igɨvɨ hekɨlɨ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ me hɨnidi agadɨ iguci navi uami. \v 20 Avɨli \x - \xo 16.20 \xo*\xt CHL 6.14\xt*\x* muha mu mu agɨlaŋ sɨkasɨkan haba sɨvɨlavi uami. Halu mu avi ma hɨni uami. \v 21 Avɨli \x - \xo 16.21 \xo*\xt CV 9.23-24, CHL 11.19, 16.9-11\xt*\x* vumɨli lɨba kum kum me agɨlaŋ mɨgavi uami. Avɨli vumɨli lɨba kum kum me agɨladɨ vɨhɨlɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨlaŋ 50 kilogɨlam uami. Avɨli vumɨli lɨba kum kum me agɨlaŋ uaiaŋ susu hɨvɨ hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali agɨladɨ sabɨ hɨvɨ mɨgamɨga nulɨdɨ sɨbɨlɨ sɨbaŋ lamavi uami. Lɨhavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Asɨ nukeŋ abɨci avɨli vumɨli lɨba kum kum me mɨgavi agasaŋ nudɨ abacuvacuva ciaŋ abavi uami. \c 17 \s Hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali me agaŋ nudɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨlasaŋ vɨhɨlɨ igami. \p \v 1 Asɨ \x - \xo 17.1 \xo*\xt Jer 51.12-13, CHL 16.19, 17.15, 18.16, 21.9\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ hunaŋ mɨsɨn hɨtɨŋ hɨtɨŋ mɨŋalɨvavi agɨladɨ mu agaŋ vevɨla iadɨ nameŋ abi uami. Nama iadɨ pɨŋ veha aba abi uami. Babilon haiabɨla hekɨlɨ hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali me avɨli makaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ caba caba hɨnilalɨ agaŋ nudɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨlasaŋ cɨhu hɨbɨŋ vɨhɨlɨ igɨbali aba abi uami. Akuaba akuaba vɨhɨlɨ igɨbali agɨladɨ viaŋ nadɨ abalamɨben aba abi uami. \v 2 Haiabɨla \x - \xo 17.2 \xo*\xt Ais 23.17, Jer 51.7, CHL 14.8, 18.3\xt*\x* agaŋ hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali me hɨnidaci manɨgali fɨli tɨbɨ mu mu migɨlavɨlalɨ agɨlaŋ nɨbu hula lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavalɨ aba abi uami.\f * \fr 17.2 \fr*\ft Hulaŋ iamɨgali kɨlɨ akuaba akuaba lɨhulɨhu lamalama aludɨ asɨ aba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ ha hulaŋ mu abinu dɨ valavɨla hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali hula hɨdahɨda agaŋ me lɨhavɨlalɨ.\ft*\f* Hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ avi nɨbu hula hɨvɨkalɨ saŋ hɨdahɨda lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavalɨ aba abi uami. Lɨdɨŋ hulaŋ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ nana uava iahuavɨlalɨ hameŋ uava iahuavalɨ aba abi uami. \v 3 Lɨci \x - \xo 17.3 \xo*\xt CHL 12.3, 12.6, 12.14, 13.1, 17.9, 17.12\xt*\x* Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ iadɨ hɨvɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ iahɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ iadɨ viavɨla fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ via ui uami. Via uci iamɨgali mu agadɨ igin uami. Nɨbu fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me hadipɨlɨ mɨdɨ agadɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨnidaci igin uami. Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ hadipɨlɨ hɨvɨ ibi akape sɨbaŋ agɨlaŋ hɨniavi uami. Ibi hameŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ abacuvacuva ciaŋ uami. Nudɨ hali human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ uami. Nudɨ hali makaŋ makaŋ human limu limu fɨhala uami. \v 4 Iamɨgali \x - \xo 17.4 \xo*\xt Jer 51.7, Ese 28.13-16, Dan 11.38, CHL 14.8, 18.6, 18.12, 18.16\xt*\x* agaŋ hadi hɨlahɨla akuaba akuaba nameŋ agɨladɨ hɨvɨ hajɨŋ mɨgui uami. Hadi hɨlahɨla mɨdɨ cɨbɨŋ agadɨ lami uami. Mu mɨdɨ sɨbaŋ agadɨ lami uami. Lamavɨla lɨba golɨ agɨladɨ lami uami. Lɨba huaci huaci anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hɨvɨ lavavalɨ agɨladɨ lami uami. Malɨluŋ agɨladɨ avi lami uami. Lavɨla hɨcɨhaŋ lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ agadɨ mɨŋalɨva hɨni uami. Iamɨgali agaŋ akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ Asɨ igɨdaci hɨsi sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ iahavɨlalɨ me agɨladɨ vilalɨ uami. Nɨbu hɨvɨkalɨ saŋ hɨdahɨda lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vilalɨ uami. Lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ hameŋ vilalɨ agɨlaŋ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ hɨcɨhaŋ hɨvɨ mɨlavɨla hɨnihɨni me hɨnidi uami. \v 5 Iamɨgali \x - \xo 17.5 \xo*\xt 2 Te 2.7-11, CHL 14.8, 16.19, 18.2, 18.9-10, 19.1-2\xt*\x* agadɨ lɨbam hɨvɨ hɨve lama ibi nameŋ lɨbavalɨ uami. Babilon haiabɨla hekɨlɨ agaŋ akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ fɨli hɨsɨŋ agɨladɨ hali hɨsɨŋ me hɨni aba abavalɨ uami. Nɨbu hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali agɨladɨ hali hɨsɨŋ me hɨni aba abavalɨ uami. \p \v 6 Iamɨgali \x - \xo 17.6 \xo*\xt CHL 12.11, 13.15, 16.5-6, 18.22-24, 19.1-2\xt*\x* agaŋ Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ifɨhɨmɨlalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama nudɨ ibi agasaŋ aba aba hɨdavɨlalɨ agɨladɨ avi ifɨhɨmɨlalɨ uami. Nɨbu nulɨdɨ mɨdɨ agɨladɨ navɨla hulaŋ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ nana uava iahuavɨlalɨ hameŋ uava iahudaci igin uami. Igavɨla i aba abin uami. \p \v 7 Lɨlɨŋ \x - \xo 17.7 \xo*\xt CHL 13.1\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ iadɨ nameŋ abi uami. Nama akɨ saŋ i aba abɨnaŋ aba abi uami. Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agaŋ hali human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ daŋ hɨni aba abi uami. Nudɨ hali makaŋ human limu limu fɨhala aba abi uami. Nɨbu ala iamɨgali agadɨ hava via hɨdɨdaci igɨnaŋ aba abi uami. Akuaba akuaba hɨve lamalama ciaŋ me igɨnaŋ agɨladɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ sɨvɨla hɨniavi aba abi uami. Agadɨ ala viaŋ nulɨdɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ nasaŋ abalamɨben aba abi uami. \v 8 Fɨli \x - \xo 17.8 \xo*\xt Sng 69.28, Dan 7.7, 12.1, CHL 11.7, 13.1-3, 13.8-10\xt*\x* hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me igɨnaŋ agaŋ vaka sɨbaŋ hɨniadami aba abi uami. Agadɨ ala iabi ma hɨni aba abi uami. Mufɨli haca hagabɨŋ laci agadɨ vala iaha sɨbɨlɨ lavɨla sɨkasɨkan apalɨ lɨbali aba abi uami. Vaka sɨbaŋ Asɨ fɨli uaiaŋ susu akuaba akuaba ma lamɨmaŋ lɨdaci hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ ibi agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ manasɨŋ hɨvɨ ma hɨniavɨmi aba abi uami. Nɨbɨlaŋ ala fɨli neŋ hɨnihɨni fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ igavɨla i aba abavɨbali aba abi uami. Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agaŋ vaka hɨniadami aba abi uami. Iabi ma hɨnidi aba abi uami. Agadɨ ala mufɨli iahɨci igavɨla i aba abavɨbali aba abi uami. \p \v 9 Hulaŋ \x - \xo 17.9 \xo*\xt CHL 13.1, 13.17-18\xt*\x* hɨji hutesɨ daŋ agɨlaŋ akuaba akuaba agɨladɨ hɨdɨlɨ igavɨbali aba abi uami. Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ hali human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ ha halu human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ aba abi uami. Iamɨgali agaŋ halu human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ hɨvɨ mɨgahɨnilalɨ aba abi uami.\f * \fr 17.9 \fr*\fq Halu human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ \fq*\ft hɨniavɨlalɨ heŋ ala Lom haiabɨla hekɨlɨ agadɨ vihavɨmi.\ft*\f* Hali human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ hɨdɨlɨ mu nɨbu manɨgali human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ fɨli tɨbɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ migɨlavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. \v 10 Nulɨdɨ manɨgali human limu fɨhala agɨlaŋ ci sɨbɨlɨ lɨhavalɨ aba abi uami. Nulɨdɨ manɨgali pabiŋ agaŋ iabi hanɨbuŋ hɨnidi aba abi uami. Nulɨdɨ manɨgali mu agaŋ vakala ma iahɨmaŋ aba abi uami. Nɨbu iahavɨla manɨgali hɨnibali ala Asɨ abɨci nɨbu hutesɨ ma hɨnibali aba abi uami. \v 11 Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me nɨbu avi vaka manɨgali hɨniadami aba abi uami. Nɨbu iabi ma hɨnidi agadɨ ala iaha cɨhu manɨgali hɨnibali aba abi uami. Nɨbu ala manɨgali human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ hulaŋ mu aba abi uami. Nɨbu avi sɨbɨlɨ lavɨla sɨkasɨkan apalɨ lɨbali aba abi uami. \v 12 Hali \x - \xo 17.12 \xo*\xt Dan 7.24, Sek 1.18-21, CHL 13.1\xt*\x* makaŋ makaŋ human limu limu fɨhala agɨladɨ igɨnaŋ ha manɨgali human limu limu fɨhala agɨlaŋ aba abi uami. Nɨbɨlaŋ manɨgali hɨniavadi ala fɨli tɨbɨ mu mu ma migɨlavadi aba abi uami. Agadɨ ala mufɨli nɨbɨlaŋ ibi viavɨla fɨli tɨbɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ migɨlavɨbali aba abi uami. Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agaŋ ibi viavɨla migɨlɨbali hameŋ ala migɨlavɨbali aba abi uami. Agadɨ ala hutesɨ ma hɨniavɨbali aba abi uami. Pabiŋ aua hɨniavɨbali aba abi uami. \v 13 Manɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ hɨji pam laci lamavɨla nulɨdɨ nukeŋ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agasaŋ iguavɨbali aba abi uami. Iguavɨla abavɨbali aba abi uami. Alaŋ ibi apalɨ me hɨnidamɨli nama pam ibi daŋ hɨnibanaŋ aba abavɨbali aba abi uami. \v 14 Lɨdɨŋ \x - \xo 17.14 \xo*\xt Jer 50.44-45, 1 Ti 6.15, CHL 16.14, 19.19\xt*\x* sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agasaŋ sagaŋ hɨdavɨbali aba abi uami. Agadɨ ala sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ nulɨdɨ lɨvalɨbali aba abi uami. Nɨbu hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ Hekɨlɨ aba abi uami. Nɨbu manɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ manɨgali aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali abɨci vehavɨci nusaŋ nukeŋ lɨbɨmɨŋalɨ agɨlaŋ nɨbu hula hɨnihɨni nudɨ ciaŋ agadɨ lubiahɨlavɨlalɨ aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali nɨbɨlaŋ ala sagaŋ lɨba fɨhala sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ hula vɨdɨvɨdɨŋ lagulamavɨbali aba abi uami. \p \v 15 La \x - \xo 17.15 \xo*\xt Ais 8.7-8, Jer 47.2, CHL 13.7\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ iadɨ cɨhu nameŋ abi uami. Haiabɨla hekɨlɨ hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali me avɨli makaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ caba caba hɨnilalɨ agadɨ hɨdɨlɨ nɨbu nameŋ aba abi uami. Avɨli makaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ ha hulaŋ iamɨgali hadipɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ igɨnaŋ aba abi uami. Fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨladɨ igɨnaŋ aba abi uami. Ciaŋ sɨbaŋ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨladɨ igɨnaŋ aba abi uami. Nɨbɨlaŋ ve mɨgudɨba hulaŋ iamɨgali akape sɨbaŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ igɨnaŋ aba abi uami. \v 16 Fɨli \x - \xo 17.16 \xo*\xt Jer 50.41-42, Ese 16.37, CHL 18.8, 18.16\xt*\x* hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agaŋ haiabɨla hekɨlɨ hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali me hɨnilalɨ agadɨ nagɨli lamɨbali aba abi uami. Nudɨ hali makaŋ makaŋ human limu limu fɨhala agɨladɨ igɨnaŋ agɨlaŋ avi iamɨgali agadɨ nagɨli lamavɨbali aba abi uami. La nudɨ sɨbɨlɨ lamavɨla nudɨ muhɨlɨ havɨlɨ agɨladɨ sɨkasɨkan mɨŋahubɨlavɨbali aba abi uami. La nudɨ ifɨhɨmavɨla nudɨ hadipɨlɨ agadɨ vɨhavɨla ihalahalaha hɨlɨcɨ cɨki cɨki agɨladɨ navɨla limu cɨkaŋ agɨladɨ avɨŋ hɨvɨ lamavɨci lɨhucabɨlavɨbali aba abi uami. \v 17 Asɨ \x - \xo 17.17 \xo*\xt 2 Te 2.7-11, CHL 10.7\xt*\x* agaŋ akuaba akuaba mufɨli iahavɨbali agasaŋ abami aba abi uami. Hameŋ abami agasaŋ igahɨlavɨla manɨgali agɨlasaŋ hɨji igubali aba abi uami. Iguci hɨji pam laci lamavɨla fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ abavɨbali aba abi uami. Nama aludɨ manɨgali hɨnihɨni aludɨ fɨli tɨbɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨladɨ migɨlɨha aba abavɨbali aba abi uami. Lɨhavɨdaci nɨbu nulɨdɨ migɨlɨdaci Asɨ akuaba akuaba iahavɨbali agasaŋ abami agɨlaŋ iahavɨbali aba abi uami. Iahavɨci heŋ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agaŋ migɨla migɨla sibɨla agadɨ valɨbali aba abi uami. \v 18 Iamɨgali \x - \xo 17.18 \xo*\xt CHL 12.4, 16.19\xt*\x* igɨnaŋ agaŋ nɨbu haiabɨla hekɨlɨ agaŋ me aba abi uami. Nɨbu manɨgali fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨladɨ migɨlɨlalɨ aba abi uami. \c 18 \s Babilon haiabɨla hekɨlɨ agaŋ sɨbɨlɨ lɨmi. \p \v 1 Akuaba \x - \xo 18.1 \xo*\xt Ese 43.2, CHL 17.1\xt*\x* akuaba hameŋ agɨladɨ igavɨla cɨhu igɨlɨŋ Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ Asɨ dɨ haiabɨla heŋ hɨnia mɨgi uami. Nɨbu ibi hekɨlɨ daŋ uami. Nɨbu mɨgɨdaci nudɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agaŋ fɨli hɨvɨ havali uami. \v 2 Nɨbu \x - \xo 18.2 \xo*\xt Ais 13.21, 14.23, 21.9, 34.11, Jer 50.39, 51.8, CHL 14.8\xt*\x* vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ ula ula nameŋ abi uami. Babilon haiabɨla hekɨlɨ agaŋ ci sɨbɨlɨ li aba abi uami. Lɨci fɨli hali mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨlaŋ heŋ hɨniavɨbali aba abi uami. Sudɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ heŋ hɨniavɨbali aba abi uami. Havaŋ akuaba akuaba hɨsi sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ nana hɨsɨŋ agɨlaŋ heŋ hɨniavɨbali aba abi uami. Havaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ hɨhɨle agɨlaŋ avi heŋ laci ala hɨniavɨbali aba abi uami. \v 3 Haiabɨla \x - \xo 18.3 \xo*\xt Ais 23.17, 47.15, Jer 51.7, CHL 14.8, 17.2, 18.11, 18.15\xt*\x* hekɨlɨ agaŋ hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali me hɨnidaci hulaŋ iamɨgali fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ nɨbu hula hɨvɨkalɨ saŋ hɨdahɨda lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ aba abi uami. Hameŋ lɨdɨŋ nudɨ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ me agadɨ navɨlalɨ aba abi uami. Manɨgali fɨli tɨbɨ mu mu migɨlavɨlalɨ agɨlaŋ avi nɨbu hula lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ aba abi uami. Hulaŋ hɨhɨle anɨm hɨlɨcɨ vivi saŋ akuaba akuaba huaci huaci nɨbu mavɨn igɨlalɨ agɨladɨ viovio mutɨŋ hɨvɨ lamavɨlalɨ aba abi uami. Lɨhavɨdaci nɨbu akuaba akuaba agɨladɨ lavɨdaci hulaŋ agɨlaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ vihavɨlalɨ aba abi uami. \p \v 4 Lɨci \x - \xo 18.4 \xo*\xt Ais 48.20, Jer 50.8, 51.6, 51.45, 2 Ko 6.17\xt*\x* cɨhu Asɨ nudɨ haiabɨla heŋ hɨnia nameŋ abɨdaci igahɨlin uami. Iadɨ hulaŋ iamɨgali namɨlaŋ nɨbu hula nagɨli lɨbavɨla lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ vimɨlaŋ aba abi uami. Lavɨla nɨbu nudɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agasaŋ sɨbɨlɨ lɨbali heŋ namɨlaŋ avi nɨbu hula sɨbɨlɨ lɨmɨlaŋ aba abi uami. Namɨlaŋ haiabɨla agadɨ valavɨla vehalaŋ aba abi uami. \v 5 Nɨbu \x - \xo 18.5 \xo*\xt HM 18.20-21, Jer 51.9, CHL 16.19\xt*\x* lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ akape sɨbaŋ mɨgudɨbɨlalɨ agɨladɨ viaŋ sɨhɨvia sɨbaŋ igɨlan aba abi uami. \v 6 Nɨbu \x - \xo 18.6 \xo*\xt Sng 137.8, Jer 50.15, 50.29, 51.24, 51.49, 2 Te 1.6, CHL 14.10, 16.19\xt*\x* naludɨ sɨbɨlɨ lamɨlalɨ agasaŋ igahɨlavɨla hɨbɨŋ avi hameŋ laci ala nudɨ sɨbɨlɨ lamɨhalaŋ aba abi uami. Nɨbu lusɨŋ sɨbɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ akape sɨbaŋ agɨladɨ vilalɨ aba abi uami. Namɨlaŋ nudɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlasaŋ igahɨlavɨla hɨbɨŋ avi nudɨ hekɨlɨ sɨbaŋ sɨbɨlɨ lamɨhalaŋ aba abi uami. Nɨbu avɨli vɨdɨvɨdɨŋ hɨcɨhaŋ hɨvɨ eŋalalɨ agasaŋ hɨbɨŋ avi avɨli vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ pam lama eŋalavɨci vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ sɨbaŋ daŋ hɨnilalɨ hameŋ agadɨ igulaŋ nɨbali aba abi uami. \v 7 Nɨbu \x - \xo 18.7-8 \xo*\xt Ais 47.7-9\xt*\x* nudɨ nukeŋ ibi agadɨ mɨŋaiahaiaha akuaba akuaba mavɨn iga iga vivi lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ akape agɨladɨ vilalɨ aba abi uami. Hameŋ sadaŋ nusaŋ avɨha avɨha iguben aba nɨbu lusɨŋ sɨbɨlɨ hekɨlɨ vilalɨ hameŋ laci ala avɨha avɨha avi hekɨlɨ ala iguhalaŋ aba abi uami. Lɨlaŋ ilɨhiŋ hekɨlɨ ilɨham aba abi uami. Nɨbu hɨji hɨvɨ nameŋ abɨlalɨ aba abi uami. Viaŋ manɨgali dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ mɨgahɨnihɨni fɨli tɨbɨ nagadɨ migɨlɨlan aba abɨlalɨ aba abi uami. Viaŋ iamɨgali cido me ma hɨnilan aba abɨlalɨ aba abi uami. Akuaba akuaba vɨhɨlɨ iahavɨdaci ilɨhavɨlalɨ agɨlaŋ iadɨ hɨvɨ ma iahavɨbali aba abɨlalɨ aba abi uami. \v 8 Nɨbu \x - \xo 18.8 \xo*\xt Jer 50.34, CHL 11.17, 17.16, 18.10\xt*\x* hameŋ abɨlalɨ sadaŋ akuaba akuaba sɨbɨlɨ sɨbaŋ agɨlaŋ nudɨ hɨvɨ iabi me laci iahavɨbali aba abi uami. Hɨmuhɨmu mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨlaŋ iahavɨbali aba abi uami. Lɨhavɨdaci hulaŋ iamɨgali vɨhɨlɨ iga iga ilɨhavɨbali aba abi uami. Humɨgaŋ ibɨlibɨliŋ hekɨlɨ agaŋ iahɨbali aba abi uami. Viaŋ naludɨ Hekɨlɨ aba abi uami. Viaŋ vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ aba abi uami. Viaŋ Babilon haiabɨla hekɨlɨ agadɨ ciaŋ hɨvɨ lama lɨbɨmɨguavɨla sɨbɨlɨ lamalama saŋ abin aba abi uami. Viaŋ lɨlɨŋ Babilon haiabɨla hekɨlɨ agaŋ sɨkasɨkan avɨŋ lɨhubali aba abi uami. \p \v 9 Nɨbu \x - \xo 18.9 \xo*\xt Jer 50.46, Ese 27.30-35, CHL 17.2, 18.3, 18.18, 19.3\xt*\x* \x - \xo 18.9-10 \xo*\xt Ese 26.16-17\xt*\x* hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali me hɨnidaci manɨgali fɨli tɨbɨ mu mu migɨlavɨlalɨ agɨlaŋ akuaba akuaba mavɨn iga iga vivi nɨbu hula lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ vihavalɨ aba abi uami. Manɨgali agɨlaŋ ala haiabɨla agaŋ avɨŋ lɨhulɨhu avɨmɨsɨ iahɨdaci iga iga mavɨn mɨŋamɨŋa ilɨhavɨbali aba abi uami. \v 10 Iamɨgali \x - \xo 18.10 \xo*\xt Ais 21.9, Dan 4.30, CHL 14.8, 18.17-19\xt*\x* agaŋ avɨha avɨha hekɨlɨ vibali agadɨ igavɨla lɨdavɨbali aba abi uami. La uavɨla ataŋ lagulama hɨnihɨni mavɨn lamalama nameŋ abavɨbali aba abi uami. O Babilon haiabɨla hekɨlɨ nama vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ aba abavɨbali aba abi uami. Agadɨ ala lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vilanaŋ agasaŋ nadɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨci vɨhɨlɨ igavɨla lɨhalɨha sɨbaŋ sɨbɨlɨ lɨnaŋ aba abavɨbali aba abi uami. \v 11 Sɨbɨlɨ \x - \xo 18.11 \xo*\xt Ese 27.31, 27.36\xt*\x* lɨnaŋ hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba lavalava hɨsɨŋ agɨlaŋ apalɨ lɨhavɨbali aba abi uami. Lɨhavɨci hulaŋ fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ mutɨŋ lamalama anɨm hɨlɨcɨ sibɨla vihavɨlalɨ agɨlaŋ Babilon haiabɨla nasaŋ igahɨlahɨla mavɨn lamalama ilɨhavɨbali aba abi uami. \v 12 Nulɨdɨ \x - \xo 18.12 \xo*\xt CHL 17.4\xt*\x* \x - \xo 18.12-13 \xo*\xt Ese 27.12-13, 27.22\xt*\x* mutɨŋ lamalama hɨsɨŋ akuaba akuaba nɨbɨlaŋ nameŋ aba abi uami. Mu lɨba golɨ aba abi uami. Mu lɨba silɨva aba abi uami. Mu lɨba huaci huaci anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hɨvɨ lavavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Mu malɨluŋ aba abi uami. Mu havɨlɨ mila huaci huaci aba abi uami. Mu havɨlɨ mɨdɨ cɨbɨŋ aba abi uami. Mu havɨlɨ mɨdɨ sɨbaŋ aba abi uami. Mu havɨlɨ vahɨlɨ vahɨlɨ sɨbaŋ aba abi uami. Mu kɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ hɨsi huaci huaci daŋ aba abi uami. Mu akuaba akuaba sabaŋ elefan mɨka hɨvɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Mu kɨlɨ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hɨvɨ lavavɨla hunaŋ akuaba akuaba lɨhuavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Mu akuaba akuaba lɨba bɨlasɨ hɨvɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Mu akuaba akuaba lɨba ain hɨvɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Mu akuaba akuaba lɨba sihɨ sihɨ daŋ agɨladɨ hɨvɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. \v 13 Mu cihu savu me sinamon hɨsi huaci daŋ aba abi uami. Mu alaciŋ nana hɨsɨŋ aba abi uami. Mu cihu savu me agadɨ hɨlɨdaci hɨsi huaci huaci iahaiaha hɨsɨŋ aba abi uami. Mu sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci daŋ aba abi uami. Mu cihu savu me kɨlɨ balɨsam mɨlɨm hɨvɨ vihavɨlalɨ aba abi uami. Mu lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ aba abi uami. Mu kɨlɨ olivɨ agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ aba abi uami. Mu maci huaci huaci hɨlanana hɨsɨŋ aba abi uami. Mu halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ aba abi uami. Mu sabaŋ bulɨmakau aba abi uami. Mu sabaŋ sipsipɨ aba abi uami. Mu sabaŋ osɨ nulɨdɨ akuaba akuaba magɨla magɨla hɨsɨŋ vadɨm daŋ aba abi uami. Mu hulaŋ iamɨgali manɨgali mu agadɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni sibɨla havɨ havɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Akuaba akuaba hameŋ agɨladɨ vavevave mutɨŋ hɨvɨ lamavɨdaci lavalava hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ apalɨ aba abi uami. \v 14 Hulaŋ mutɨŋ lamalama anɨm hɨlɨcɨ sibɨla vihavɨlalɨ agɨlaŋ Babilon haiabɨla hekɨlɨ agadɨ nameŋ abavɨbali aba abi uami. Akuaba akuaba huaci huaci vivi saŋ nadɨ humɨgaŋ iahɨlalɨ agɨlaŋ apalɨ lɨhavi aba abavɨbali aba abi uami. Akuaba akuaba anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hekɨlɨ hɨvɨ lavalava hɨsɨŋ agɨlaŋ haba sɨvɨla fɨhalavi aba abavɨbali aba abi uami. Akuaba akuaba hajɨŋ huaci huaci agɨlaŋ avi sɨkasɨkan haba sɨvɨla fɨhalavi aba abavɨbali aba abi uami. Lɨhavɨci cɨhu cɨhu ma sɨbaŋ igɨbanaŋ aba abavɨbali aba abi uami. \p \v 15 Hulaŋ \x - \xo 18.15 \xo*\xt Ese 27.31, 27.36\xt*\x* haiabɨla hekɨlɨ heŋ hɨnihɨni mutɨŋ lamalama anɨm hɨlɨcɨ sibɨla vivi akuaba akuaba akape vihavɨlalɨ agɨlaŋ haiabɨla hekɨlɨ avɨha avɨha vibali agadɨ igavɨla lɨdavɨbali aba abi uami. Lɨdavɨla ua ataŋ lagulama igasulasula mavɨn lamalama ilɨhavɨbali aba abi uami. \v 16 Ilɨha \x - \xo 18.16 \xo*\xt CHL 17.4\xt*\x* ilɨha nameŋ abavɨbali aba abi uami. O Babilon haiabɨla hekɨlɨ aba abavɨbali aba abi uami. Nɨbu hajɨŋ mɨguben aba hadi hɨlahɨla mila huaci huaci agɨladɨ lamɨlalɨ aba abavɨbali aba abi uami. Hadi hɨlahɨla mɨdɨ sɨbaŋ agɨladɨ lamɨlalɨ aba abavɨbali aba abi uami. Hadi hɨlahɨla mɨdɨ cɨbɨŋ agɨladɨ lamɨlalɨ aba abavɨbali aba abi uami. Lɨba golɨ agɨladɨ lamɨlalɨ aba abavɨbali aba abi uami. Lɨba huaci huaci anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hɨvɨ lavavɨlalɨ agɨladɨ lamɨlalɨ aba abavɨbali aba abi uami. Malɨluŋ agɨladɨ avi lamɨlalɨ aba abavɨbali aba abi uami. \v 17 Agadɨ \x - \xo 18.17 \xo*\xt Ais 23.14, Ese 27.26-30\xt*\x* ala anɨm hɨlɨcɨ akuaba akuaba hajɨŋ huaci huaci agɨlaŋ lɨhalɨha sɨbaŋ sɨkasɨkan sɨbɨlɨ lɨhavi aba abavɨbali aba abi uami. \p Lɨhavɨdaci hulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ avi Babilon haiabɨla agadɨ ataŋ lagulama igasulavɨbali aba abi uami. Hulaŋ hunɨga hekɨlɨ mɨŋalɨvalɨva hɨsɨŋ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ hunɨga hekɨlɨ hɨvɨ fɨli tɨbɨ mu hɨvɨ mu hɨvɨ hɨdavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Hunɨga matamata sibɨla vivi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ hunɨga hekɨlɨ hɨvɨ hɨdahɨda anɨm hɨlɨcɨ akuaba akuaba sibɨla vihavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Nɨbɨlaŋ ahuata hameŋ lagulama hɨnihɨni igasulavɨbali aba abi uami. \v 18 Igasulasula \x - \xo 18.18 \xo*\xt Ese 27.32, CHL 13.4\xt*\x* avɨmɨsɨ agadɨ iga iga nameŋ abavɨbali aba abi uami. Akɨ haiabɨla hekɨlɨ agaŋ nɨbu me hɨnilalɨ aba abavɨbali aba abi uami. \v 19 La \x - \xo 18.19 \xo*\xt 1 Sml 4.12, Ese 27.30-34\xt*\x* fɨli ibɨlɨ agadɨ hali hɨvɨ liciavɨci iahudaci mavɨn mɨŋamɨŋa vɨdɨvɨdɨŋ ula ula aba aba ilɨhavɨbali aba abi uami. Ilɨha ilɨha nameŋ abavɨbali aba abi uami. O Babilon haiabɨla hekɨlɨ aba abavɨbali aba abi uami. Hunɨga hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ iagagalinɨlu agɨlaŋ haiabɨla heŋ hɨdahɨda anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hekɨlɨ vihavɨlalɨ aba abavɨbali aba abi uami. Agadɨ ala lɨhalɨha sɨbaŋ ci sɨbɨlɨ li aba abavɨbali aba abi uami. \p \v 20 Lavɨla \x - \xo 18.20 \xo*\xt Lo 32.43, Ais 44.23, Jer 51.48\xt*\x* Jon agaŋ cɨhu abami. Asɨ dɨ haiabɨla hɨnilalaŋ namɨlaŋ uami. Hulaŋ Jisasɨ lɨbɨmɨŋami namɨlaŋ uami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ namɨlaŋ uami. Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali namɨlaŋ uami. Namɨlaŋ haiabɨla hekɨlɨ heŋ akuaba akuaba iahi agasaŋ hɨjɨŋalɨhalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali haiabɨla heŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ ala lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vivi naludɨ sɨbɨlɨ lamavalɨ uami. Lɨhavɨci Asɨ agaŋ nulɨdɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨladɨ igavɨla hɨbɨŋ nulɨdɨ ci sɨbɨlɨ lami uami. \p \v 21 Lɨci \x - \xo 18.21 \xo*\xt Jer 51.63-64, Ese 26.21, CHL 12.8, 16.20\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ agaŋ lɨba kum hekɨlɨ halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ ifɨcabɨlacabɨla hɨsɨŋ agadɨ viavɨla vɨdɨvɨdɨŋ havalɨci avɨli hekɨlɨ hɨvɨ mɨgui uami. Lavɨla nameŋ abi uami. Lɨba kum hekɨlɨ havalɨlɨŋ mɨgui hameŋ ala Asɨ agaŋ Babilon haiabɨla hekɨlɨ agadɨ avi havalɨci mɨgua sɨvɨlɨci cɨhu cɨhu ma igavɨbali aba abi uami. \v 22-24 Haiabɨla \x - \xo 18.22-24 \xo*\xt Ais 23.8, 24.8, 47.9, Jer 7.34, 16.9, 25.10, 33.11, 51.49, Ese 26.13, Nah 3.4, Mt 23.35, CHL 17.2, 17.5-6\xt*\x* heŋ hɨsɨŋ hulaŋ mutɨŋ lamalama anɨm hɨlɨcɨ sibɨla vihavɨlalɨ agɨlaŋ fɨli neŋ hɨnihɨni nɨbɨlaŋ hulaŋ ibi daŋ hɨniavɨlalɨ aba abi uami. Haiabɨla heŋ hɨsɨŋ hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ sihɨ sahu mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ vivi analɨ abavɨlalɨ aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ aludɨ hɨji lubiahɨlavɨbali aba hameŋ lɨhavɨlalɨ aba abi uami. Asɨ igɨdaci haiabɨla hekɨlɨ agaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ agɨladɨdaŋ nudɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨdaŋ ifɨhɨmalɨ agasaŋ hugɨ daŋ hɨni aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ nagɨli lamalama ifɨhɨmalɨ aba abi uami. Lɨci hugɨ agaŋ Babilon haiabɨla heŋ ala hɨni aba abi uami. Nɨbu hameŋ lɨdɨŋ hɨnidaci Asɨ agaŋ haiabɨla agadɨ sɨbɨlɨ lamɨbali aba abi uami. Sɨbɨlɨ lamɨci hɨbɨmaŋ lɨmɨn daŋ lɨmɨn daŋ agɨladɨ ifu ifu sɨhɨ iahaiaha sai sudɨme agɨladɨdaŋ sai bihulɨ agɨladɨdaŋ mahɨla mahɨla sɨhɨ iahavɨlalɨ agɨladɨ sagɨliŋ cɨhu cɨhu ma hɨniavɨbali aba abi uami. Hulaŋ hɨhɨle akuaba akuaba human sihɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ vivi hɨsɨŋ hɨji hutesɨ daŋ agɨlaŋ ma hɨniavɨbali aba abi uami. Lɨba kum hekɨlɨ halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ ifɨcabɨlacabɨla hɨsɨŋ sagɨliŋ agaŋ ma hɨnibali aba abi uami. Unɨ abɨlu ma hɨnibali aba abi uami. Hulaŋ hɨhɨle iamɨgali sabisabi hɨjɨŋalavɨlalɨ agɨladɨ uliŋ uliŋ abiŋ abiŋ agɨlaŋ avi ma hɨniavɨbali aba abi uami. \c 19 \s Hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ haiabɨla hɨniavɨmi agɨlaŋ Babilon haiabɨla sɨbɨlɨ lɨmi agasaŋ hɨjɨŋalavɨmi. \p \v 1-2 Akuaba \x - \xo 19.1-2 \xo*\xt Lo 32.43, 2 Kin 9.7, CHL 6.10, 15.2-3, 16.7, 18.20\xt*\x* akuaba hameŋ agɨladɨ iga fɨhalɨlɨŋ cɨhu Asɨ dɨ haiabɨla heŋ hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ nameŋ ula ula abavi uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ amɨŋ sɨbaŋ iga iga ciaŋ hɨvɨ lamalama sɨhɨvia sɨbaŋ lɨbɨmɨgumɨgu abɨlalɨ aba abavi uami. Hameŋ sadaŋ alaŋ nudɨ ibi mɨŋaiahɨmɨli aba abavi uami.\f * \fr 19.1-2 \fr*\ft Jon agaŋ manasɨŋ nagadɨ Gɨlikɨ ciaŋ hɨvɨ lɨbami. Agadɨ ala sɨlɨ 1-2, 3, 4, 6 agɨladɨ pam Ibɨlu ciaŋ tɨbɨ cɨki aleluia agadɨ lɨbami. Aludɨ ciaŋ sɨbaŋ hɨvɨ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨmɨli aba abɨlalu agasaŋ nɨbɨlaŋ Ibɨlu ciaŋ hɨvɨ aleluia uavɨhadami.\ft*\f* Asɨ nɨbu ala aludɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalu aba abavi uami. Nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ aba abavi uami. Hameŋ sadaŋ alaŋ nusaŋ hɨjɨŋalaŋala nudɨ ibi mɨŋaiahɨlalu aba abavi uami. Haiabɨla hekɨlɨ agaŋ hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali me hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali fɨli hɨniavɨlalɨ agɨladɨ hɨji mɨŋaihuihu lɨlalɨ aba abavi uami. Lɨdaci nɨbu hula hɨvɨkalɨ saŋ hɨdahɨda lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ aba abavi uami. Hameŋ lɨhavɨlalɨ agasaŋ Asɨ hɨbɨŋ nudɨ ci sɨbɨlɨ lami aba abavi uami. Nɨbu Asɨ dɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ ifɨhɨmavɨla hugɨ daŋ hɨnilalɨ aba abavi uami. Hɨnidaci Asɨ nudɨ hɨbɨŋ sɨbɨlɨ lami aba abavi uami. \p \v 3 La \x - \xo 19.3 \xo*\xt Ais 34.10, CHL 14.11, 18.9, 18.18\xt*\x* cɨhu ula ula abavi uami. Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨmɨli aba abavi uami. Haiabɨla hekɨlɨ agaŋ avɨŋ lɨhudaci avɨmɨsɨ iahadi agaŋ mufɨli mufɨli avi hameŋ laci hameŋ laci iahaiaha hɨnibali aba abavi uami. \p \v 4 Lɨhavɨci \x - \xo 19.4 \xo*\xt Neh 8.6, CHL 4.2-6, 4.10, 5.14\xt*\x* Asɨ agaŋ nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ mɨgahɨnidaci hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ 24 agɨlaŋ hula akuaba akuaba limu ahica limu ahica hɨhi hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ hula nudɨ ibi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbavi uami. Mɨgalɨfɨlɨbavɨla nulɨdɨ hali agɨladɨ fɨli hɨvɨ lɨbɨlɨvavi uami. La nameŋ abavi uami. Ha amɨŋ sɨbaŋ aba abavi uami. Alaŋ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨmɨli aba abavi uami. \p \v 5 Lɨhavɨci \x - \xo 19.5 \xo*\xt Sng 22.23, 115.13, 134.1, 135.1, CHL 11.18, 20.12\xt*\x* ciaŋ sugɨ mɨtɨ agaŋ Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ hɨnia nameŋ abi uami. Asɨ dɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ ibi apalɨ namɨlaŋ Asɨ saŋ lɨdalɨda nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnilalaŋ namɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ ibi daŋ namɨlaŋ Asɨ saŋ lɨdalɨda nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnilalaŋ namɨlaŋ aba abi uami. Namɨlaŋ sɨkasɨkan Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨhalaŋ aba abi uami. \s Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ iamɨgali sabibali agasaŋ sɨmɨŋ hekɨlɨ hɨlanavɨmi. \p \v 6 Viaŋ \x - \xo 19.6 \xo*\xt Sng 93.1, 97.1, 99.1, Ese 1.24-25, CHL 11.15-17, 14.2, 15.2-3, 21.2\xt*\x* hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ uliŋ uliŋ abiŋ abiŋ agadɨ igahɨlin uami. Nulɨdɨ uliŋ uliŋ abiŋ abiŋ agaŋ avɨli hekɨlɨ aibubuŋ ifu ifu sagɨliŋ lamɨlalɨ hameŋ hɨni uami. Lɨbɨlaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ ifɨlalɨ agadɨ sagɨliŋ me hɨni uami. Lɨdɨŋ nameŋ abavi uami. Aludɨ Hekɨlɨ nɨbu Asɨ vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ aba abavi uami. Nɨbu aludɨ manɨgali hɨnilalɨ aba abavi uami. Alaŋ nudɨ ibi mɨŋaiahɨmɨli aba abavi uami. \v 7 Sabaŋ \x - \xo 19.7 \xo*\xt Mt 22.2, 25.10, Ef 5.32, CHL 21.2, 21.9\xt*\x* sipsipɨ ninaŋ agaŋ iamɨgali sabisabi mɨhiŋ hekɨlɨ agasaŋ alaŋ hekɨlɨ sɨbaŋ hɨjɨŋalaŋala Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨmɨli aba abavi uami. Iamɨgali agaŋ muŋaŋ iahuiahu hɨsɨŋ hajɨŋ agɨladɨ ci lami aba abavi uami.\f * \fr 19.7 \fr*\fq Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ \fq*\ft ha Jisasɨ Kɨlaisɨ nukeŋ. Iamɨgali nɨbu sabibali ha hulaŋ iamɨgali nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨci avɨli hɨvɨ nulɨdɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨlalɨ agɨlaŋ. Jisasɨ Kɨlaisɨ vevɨla nulɨdɨ vibali ha iamɨgali sabisabi me. Nɨbu nulɨdɨ likɨla via uci Asɨ dɨ haiabɨla heŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali.\ft*\f* \v 8 Asɨ \x - \xo 19.8 \xo*\xt Sng 45.13-14, Ais 61.10, Ese 16.10\xt*\x* agaŋ iamɨgali agasaŋ hadi hɨlahɨla mila huaci niŋɨ apalɨ sɨbaŋ agadɨ iguci lami aba abavi uami. Lavɨla abami. Sibɨla huaci huaci Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali vihavɨlalɨ agɨlaŋ hadi hɨlahɨla mila huaci huaci me uami. \p \v 9 Asɨ \x - \xo 19.9 \xo*\xt Mt 22.2-3, Lu 14.15-16, CHL 21.5\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ iadɨ cɨhu abi uami. Ciaŋ nameŋ agadɨ lɨbɨha aba abi uami. Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ iamɨgali sabibali heŋ sɨmɨŋ hekɨlɨ navɨbali aba lɨbɨha aba abi uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali sɨmɨŋ nana saŋ abami agɨlaŋ pam hɨjɨŋalavɨbali aba lɨbɨha aba abi uami. La cɨhu ala abi uami. Ciaŋ nagaŋ nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ amɨŋ aba abi uami. \v 10 Lɨci \x - \xo 19.10 \xo*\xt HJL 10.25-26, 1 Jo 5.10, CHL 22.6-9\xt*\x* viaŋ Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ ibi mɨŋaiahɨben aba nudɨ pɨŋ mɨgalɨfɨlɨbavɨla iadɨ hali agadɨ fɨli hɨvɨ lɨbɨlɨvin uami. Lɨlɨŋ iadɨ nameŋ abi uami. Hameŋ lɨmɨnaŋ aba abi uami. Viaŋ nadɨ sibɨla pam hɨsɨŋ aba abi uami. Viaŋ isaimahalina me agɨladɨ sibɨla pam hɨsɨŋ aba abi uami. Nɨbɨlaŋ ala ciaŋ Jisasɨ abami agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ aba abi uami. Nama Asɨ dɨ ibi agadɨ pam mɨŋaiahɨha aba abi uami. Ciaŋ Jisasɨ abami agaŋ ala Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ hɨji hɨvɨ iahɨdaci sulavɨlalɨ aba abi uami. \s Jon agaŋ hulaŋ mu sabaŋ osɨ mɨnɨ mila laci agadɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨnidaci igami. \p \v 11 Asɨ \x - \xo 19.11 \xo*\xt Sng 96.12-13, Ais 11.4, Ese 1.1, CHL 1.5, 3.14, 6.2, 15.5\xt*\x* dɨ haiabɨla agadɨ hɨbɨ me agaŋ lavɨlɨci sabaŋ osɨ mu mɨnɨ mila laci agadɨ igin uami. Hulaŋ sabaŋ osɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨni agadɨ ibi nɨbu nameŋ uami. Hulaŋ sibɨla sɨhɨvia sɨbaŋ igatɨbutɨbu vilalɨ agaŋ uami. Hulaŋ ciaŋ amɨŋ laci abɨlalɨ agaŋ uami. Nɨbu ala Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlahɨla hulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨlalɨ uami. Hulaŋ nudɨ nagɨli lamavɨlalɨ agɨlaŋ hula sagaŋ lɨbɨlalɨ uami. \v 12 Nudɨ \x - \xo 19.12 \xo*\xt Dan 10.6, CHL 1.14, 2.17-18, 19.16\xt*\x* lamɨgaŋ avɨŋ mila me uami. Nudɨ hali hɨvɨ manɨgali dɨ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ akape sɨbaŋ hɨniavi uami. Nudɨ hadipɨlɨ hɨvɨ ibi mu hɨni uami. Ibi agadɨ nɨbu nukeŋ laci igɨlalɨ uami. Hulaŋ limu hɨhɨle ma igavɨlalɨ uami. \v 13 Nɨbu \x - \xo 19.13 \xo*\xt Ais 63.1-3, Jo 1.1, 1.14, 1 Jo 5.7-8\xt*\x* hadi hɨlahɨla hutesɨ mila agadɨ viavɨla mɨdɨ avɨli puliaŋ me agadɨ hɨvɨ mɨŋavisalɨ agadɨ lami uami. Hulaŋ agadɨ ibi nɨbu Asɨ dɨ Ciaŋ uami. \v 14 Sagaŋ \x - \xo 19.14 \xo*\xt Mt 28.3, CHL 4.4, 7.9\xt*\x* hɨsɨŋ hulemɨlɨ Asɨ dɨ haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ avi hadi hɨlahɨla mila huaci huaci niŋɨ apalɨ sɨbaŋ agɨladɨ lamavi uami. Lamavɨla nulɨdɨ sabaŋ osɨ mɨnɨ mila laci hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨladɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨnihɨni hulaŋ agadɨ sɨvɨ uavi uami. \v 15 Hulaŋ \x - \xo 19.15 \xo*\xt Sng 2.9, Ais 63.3, Jol 3.13, 2 Te 2.7-11, CHL 1.16, 2.27, 4.7-8, 12.5, 14.19-20\xt*\x* hali ui agaŋ puia hutesɨ ilɨŋ daŋ agadɨ agɨmigɨli uami. Puia hutesɨ agadɨ hɨvɨ ala sagaŋ lɨbavɨla hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ lɨvalɨci nɨbɨlaŋ nudɨ lɨhu hɨvɨ laci hɨniavɨbali uami. Hɨniavɨdaci lɨba ain tɨbɨ agadɨ mɨŋalɨvavɨla manɨgali hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ migɨlɨbali uami. Migɨla hɨnihɨni lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ vivi lɨba sɨji hekɨlɨ agadɨ hɨvɨ mɨŋamɨjici mɨgudaci lagucabɨlɨbali uami. Asɨ vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ agaŋ igɨvɨ hɨniavɨla hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ hameŋ ala sɨbɨlɨ lamɨbali uami. \v 16 Hulaŋ \x - \xo 19.16 \xo*\xt 1 Ti 6.15, CHL 17.14, 19.12\xt*\x* hali ui agadɨ lagiŋ hɨvɨ ibi nameŋ agɨlaŋ hɨniavi uami. Manɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ manɨgali uami. Hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ Hekɨlɨ uami. Nudɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ agadɨ hɨvɨ avi ibi hameŋ laci ala hɨniavi uami. \p \v 17 Lɨci \x - \xo 19.17-18 \xo*\xt Ese 39.17-20\xt*\x* igɨlɨŋ Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ uaiaŋ lamɨgaŋ muji heŋ lagulama hɨni uami. La vɨdɨvɨdɨŋ ulavɨla havaŋ iahua hɨvɨ vuhavuha hɨdavi agɨladɨ abi uami. Namɨlaŋ ve mɨgudɨbavɨla Asɨ sɨmɨŋ hekɨlɨ igunɨbali agasaŋ migɨlɨhalaŋ aba abi uami. \v 18 La manɨgali fɨli tɨbɨ mu mu migɨlavɨlalɨ agɨladɨ valɨ nɨbalaŋ aba abi uami. Sagaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨladɨ valɨ nɨbalaŋ aba abi uami. Hulaŋ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agɨladɨ valɨ nɨbalaŋ aba abi uami. Sabaŋ osɨ agɨladɨ valɨ nɨbalaŋ aba abi uami. Hulaŋ sabaŋ osɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨniavɨlalɨ agɨladɨ valɨ nɨbalaŋ aba abi uami. Hulaŋ nulɨdɨ nukeŋ sibɨla vivi huaci laci hɨniavɨlalɨ agɨladɨ valɨ nɨbalaŋ aba abi uami. Hulaŋ manɨgali dɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni sibɨla havɨ havɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ valɨ nɨbalaŋ aba abi uami. Hulaŋ ibi daŋ agɨladɨ valɨ nɨbalaŋ aba abi uami. Hulaŋ ibi apalɨ agɨladɨ valɨ nɨbalaŋ aba abi uami. \v 19 Lɨci \x - \xo 19.19 \xo*\xt Sng 2.2, CHL 16.16, 17.13-14\xt*\x* igɨlɨŋ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agaŋ hula manɨgali fɨli tɨbɨ mu mu migɨlavɨlalɨ agɨlaŋ hula nulɨdɨ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨladɨ likɨla vave mɨgudɨbavi uami. Hulaŋ sabaŋ osɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨni agadɨdaŋ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨdaŋ nagɨli lamavɨla sagaŋ lɨbɨbalu aba ve mɨgudɨbavi uami. \v 20 Mɨgudɨbavɨci \x - \xo 19.20 \xo*\xt Ais 30.33, Dan 7.11, CHL 13.1-18, 14.10, 16.13-14, 20.10, 20.15\xt*\x* hulaŋ sabaŋ osɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨni agaŋ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨdaŋ nudɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ agadɨdaŋ mɨŋahubɨhahi uami. Mɨŋahubɨhahɨci hɨhi hɨniavɨdaci ahica hameŋ haca hekɨlɨ lɨba kum kum avɨŋ lɨhulɨhu hɨniavɨlalɨ heŋ havalɨci mɨgua avɨŋ lɨhulɨhu hɨniavi uami. Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ agaŋ fɨli hali agadɨ pɨŋ hɨnihɨni mu sihɨ mu sihɨ agɨladɨ abalamɨlalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji mɨŋaihuihu lɨben aba hameŋ lɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ hulaŋ iamɨgali fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ sihɨ daŋ agɨladɨ hɨji mɨŋaihuihu lɨlalɨ uami. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨvɨ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me lɨhua lamavɨci hɨnilalɨ agadɨ ibi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbavɨlalɨ agɨladɨ hɨji avi mɨŋaihuihu lɨlalɨ uami. \v 21 Fɨli \x - \xo 19.21 \xo*\xt CHL 17.16, 19.15-18\xt*\x* hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨdaŋ nudɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ agadɨdaŋ mɨŋahubɨhaha havalɨci mɨgua hɨniavɨdaci hulaŋ sabaŋ osɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨni agaŋ puia hutesɨ agɨmigɨla hɨni agadɨ hɨvɨ nulɨdɨ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨladɨ sɨkasɨkan ifɨhɨma fɨhali uami. Lɨci havaŋ sɨkasɨkan agɨlaŋ nulɨdɨ valɨ valɨ agɨladɨ navi uami. Nana hɨniavɨci nulɨdɨ humɨgaŋ mɨlavi uami. \c 20 \s Satan agaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ hɨnidaci hualɨ 1,000 ubali uami. \p \v 1 Asɨ \x - \xo 20.1 \xo*\xt CHL 1.18, 9.1\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ Asɨ dɨ haiabɨla heŋ hɨnia mɨgɨdaci igin uami. Haca hagabɨŋ laci agadɨ hɨbɨ lavɨla lavɨla hɨsɨŋ agadɨ via mɨgi uami. Lɨmɨn vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ agadɨ avi via mɨgi uami. \v 2-3 La \x - \xo 20.2-3 \xo*\xt HM 3.1, Dan 6.17, 2 Pi 2.4, Ju 1.6, CHL 12.9, 16.14-16, 20.8\xt*\x* nɨbu sahula hekɨlɨ agadɨ mɨŋahubɨhahi uami. Sahula hekɨlɨ nɨbu Satan uami. Nɨbu lahu vaka hɨsɨŋ sɨbaŋ uami. Nusaŋ ala laguŋ aba abavɨlalɨ uami. Lɨmɨn vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ hɨvɨ nudɨ lɨbɨhahavɨla haca hagabɨŋ laci agadɨ hɨvɨ havalɨci mɨgui uami. Lavɨla nɨbu cɨhu cɨhu hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ hɨji mɨŋaihuihu lɨmɨdɨ aba abavɨla haca hagabɨŋ laci agadɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ lɨbavɨla mɨlɨm vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ vivi haca caba caba agadɨ hɨvɨ lamalama ui uami. Lɨci nɨbu heŋ hɨnidaci hualɨ 1,000 ubali uami. Hualɨ 1,000 uci Asɨ nukeŋ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ abɨci haca hagabɨŋ laci agadɨ hɨbɨ cɨhu mɨŋalavɨlɨci iahavɨla fɨli tɨbɨ mu hɨvɨ mu hɨvɨ hɨdɨbali uami. Agadɨ ala hutesɨ ma hɨdɨbali uami. \p \v 4 Lɨci \x - \xo 20.4 \xo*\xt Dan 7.9, 7.22, 7.27, 1 Ko 6.2, 2 Ti 2.12, CHL 6.9, 13.12-18\xt*\x* cɨhu manɨgali dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ agɨladɨ igin uami. Igɨlɨŋ hulaŋ hɨhɨle mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ agɨladɨ hɨvɨ mɨgahɨniavi uami. Lɨhavɨdaci Asɨ nulɨsaŋ hulaŋ iamɨgali ciaŋ hɨvɨ lamalama lɨbɨmɨgumɨgu sibɨla agadɨ igui uami. Lɨci viaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle hɨmavalɨ agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ igin uami. Nɨbɨlaŋ ala Jisasɨ ciaŋ abami agadɨ sulasula Asɨ dɨ ciaŋ lubiahɨlavɨdaci nulɨdɨ nagɨli lamavalɨ uami. Nagɨli lamalama sugɨtaŋ ihalahavɨdaci hɨmavalɨ uami. Nɨbɨlaŋ fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agadɨ ibi mɨŋaiahɨben aba ma mɨgalɨfɨlɨbavɨlalɨ uami. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨvɨ nudɨ mugaŋ lamɨgaŋ me lɨhua lamavɨci hɨnilalɨ agadɨ ibi mɨŋaiahɨben aba ma mɨgalɨfɨlɨbavɨlalɨ uami. Lɨhavɨdaci nudɨ sihɨ agaŋ nulɨdɨ lɨbam hɨvɨ nulɨdɨ human hɨvɨ ma hɨnilalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ ala hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahavɨla Jisasɨ Kɨlaisɨ hula manɨgali hɨniavɨdaci hualɨ 1,000 ubali uami. \v 5 Nɨbɨlaŋ mɨse hɨhi iahavi uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle hɨmavalɨ agɨlaŋ hɨhi ma iahavi uami. Agadɨ ala hualɨ 1,000 uci nɨbɨlaŋ avi cɨhu hɨhi iahavɨbali uami. \v 6 Asɨ \x - \xo 20.6 \xo*\xt 1 Pi 2.9, CHL 1.6, 2.11, 20.4\xt*\x* dɨ hulaŋ iamɨgali hali mɨse hɨhi iahavi agɨlaŋ hɨjɨŋalavɨbali uami. Cɨhu tɨbɨ hɨmahɨma agaŋ vɨdɨvɨdɨŋ apalɨ sadaŋ nudɨ lɨhu hɨvɨ ma hɨniavɨbali uami. Nɨbɨlaŋ Asɨ sadaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ sadaŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali hɨniavɨbali uami. Hɨnihɨni Jisasɨ Kɨlaisɨ hula manɨgali hɨniavɨdaci hualɨ 1,000 ubali uami. \s Satan agaŋ sɨkasɨkan sɨbɨlɨ lɨbali uami. \p \v 7 Hualɨ 1,000 agaŋ uci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ haca hagabɨŋ laci agadɨ hɨbɨ mɨŋalavɨlɨci Satan agaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ agadɨ vala ivavebali uami. \v 8 Ivavevɨla \x - \xo 20.8 \xo*\xt Ese 7.2, 38.2, 38.9, 38.15, CHL 16.14, 20.10\xt*\x* Goekɨ hɨdɨlɨ Magokɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hɨji mɨŋaihuihu lɨben aba fɨli tɨbɨ sɨkasɨkan agɨladɨ hɨvɨ hɨdɨbali uami. Hɨdahɨda sagaŋ lɨbalɨba saŋ nulɨdɨ mɨgudɨbɨbali uami. Mɨgudɨbɨci nulɨdɨ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ hacɨŋ hɨlɨcɨ hɨlɨcɨ me hɨniavɨdaci lugɨlavɨci ma ua iahubali uami. \v 9 Sagaŋ \x - \xo 20.9 \xo*\xt 2 Kin 1.10, Ese 38.9, 38.16, 39.6\xt*\x* hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ fɨli tɨbɨ mu hɨvɨ mu hɨvɨ hɨdavɨdaci Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ haiabɨla hekɨlɨ heŋ mɨgudɨba hɨniavɨbali uami. Asɨ agaŋ haiabɨla hekɨlɨ agasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalɨ uami. Haiabɨla hekɨlɨ heŋ mɨgudɨba hɨniavɨdaci sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ ve haiabɨla agadɨ haŋala hudavɨbali uami. Haŋala huda hɨniavɨdaci avɨŋ Asɨ dɨ haiabɨla heŋ hɨnia mɨgɨbali agaŋ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨladɨ sɨkasɨkan hɨlacabɨlɨbali uami. \v 10 Laguŋ \x - \xo 20.10 \xo*\xt HM 19.24, Sng 11.6, CHL 14.10-11, 19.20, 20.8, 21.8\xt*\x* agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji mɨŋaihuihu lɨlalɨ agasaŋ Asɨ nudɨ viavɨla lɨba kum kum avɨŋ lɨhulɨhu hɨniavɨlalɨ heŋ havalɨci mɨgubali uami. Fɨli hali sɨhɨm sabaŋ mugaŋ lamɨgaŋ me agaŋ hula nudɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ agaŋ hula heŋ ala hɨniavɨbali uami. La ahica pam agɨlaŋ hɨfɨlɨ hɨfɨlɨ uaiadi uaiadi avɨha avɨha hameŋ laci hameŋ laci iga iga hɨniavɨbali uami. \s Hulaŋ iamɨgali ciaŋ hɨvɨ lama lɨbɨmɨgumɨgu hɨsɨŋ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ iahami. \p \v 11 Viaŋ \x - \xo 20.11 \xo*\xt Dan 2.35, 2 Pi 3.7, 3.10-11\xt*\x* \x - \xo 20.11-12 \xo*\xt Dan 7.9-10\xt*\x* manɨgali dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ hekɨlɨ mu mila sɨbaŋ agadɨ igin uami. Asɨ agaŋ nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ ala mɨgahɨni uami. Mɨgahɨnidaci fɨli uaiaŋ susu agɨlaŋ nudɨ vala ua havɨ sɨvɨlavɨci cɨhu cɨhu ma igin uami. \v 12 Lavɨla \x - \xo 20.12 \xo*\xt Dan 12.1, Mt 16.27, 25.31-46, HJL 17.31, Lom 2.6, 2 Ko 5.9-10, Fl 4.3, CHL 13.8, 19.5\xt*\x* igɨdalɨŋ hulaŋ iamɨgali ibi daŋ hɨnihɨni hɨmavalɨ agɨlaŋ nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ agadɨ mavɨn lama hɨnihɨni heŋ lagulama hɨniavi uami. Hulaŋ iamɨgali ibi apalɨ hɨnihɨni hɨmavalɨ agɨlaŋ avi heŋ ala lagulama hɨniavi uami. Lɨhavɨdaci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ manasɨŋ agɨladɨ mɨŋalavɨlavi uami. Hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba lɨhavɨlalɨ agɨladɨ ciaŋ manasɨŋ agɨladɨ hɨvɨ hɨniavi uami. La huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ manasɨŋ agadɨ avi mɨŋalavɨlavi uami. Lɨhavɨci Asɨ agaŋ manasɨŋ agɨladɨ iga iga hulaŋ iamɨgali hɨmavalɨ agɨladɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ ciaŋ hɨvɨ lami uami. \v 13 Lɨci \x - \xo 20.13 \xo*\xt Lom 2.6, 1 Pi 1.17, CHL 2.23, 6.8, 20.12, 22.12\xt*\x* igɨdalɨŋ avɨli hekɨlɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hekɨlɨ hɨvɨ nahɨmavɨlalɨ agɨladɨ valɨci vehavi uami. Hɨmahɨma agaŋ hula sudɨ fɨli haiabɨla agaŋ hula hulaŋ iamɨgali hɨmavɨdaci vihavɨlalɨ agɨladɨ valavɨci cɨhu vehavi uami. Lɨhavɨci Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali hɨtɨŋ hɨtɨŋ akuaba akuaba lɨhavɨlalɨ agɨladɨ iga iga ciaŋ hɨvɨ lamalama lɨbɨmɨgui uami. \v 14 Lavɨla \x - \xo 20.14 \xo*\xt 1 Ko 15.26, 15.54-55, CHL 20.6, 21.8\xt*\x* hɨmahɨma agadɨdaŋ sudɨ fɨli haiabɨla agadɨdaŋ via avɨŋ lɨhulɨhu hɨnilalɨ heŋ havalɨci mɨguavi uami. Avɨŋ lɨhulɨhu hɨnilalɨ ha cɨhu tɨbɨ hɨmahɨma agaŋ uami. \v 15 Hulaŋ \x - \xo 20.15 \xo*\xt CHL 13.8, 19.20\xt*\x* iamɨgali nulɨdɨ ibi huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ manasɨŋ hɨvɨ ma hɨniavi agɨladɨ avi avɨŋ lɨhulɨhu hɨnilalɨ heŋ havalɨci mɨguavi uami. \c 21 \s Fɨli uaiaŋ susu sebɨlɨ iahami. \p \v 1 Fɨli \x - \xo 21.1 \xo*\xt Ais 65.17, 66.22, 2 Pi 3.13, CHL 20.11\xt*\x* uaiaŋ susu vaka hɨsɨŋ agɨlaŋ ua sɨvɨlavɨci fɨli uaiaŋ susu sebɨlɨ agɨladɨ igin uami. Avɨli hekɨlɨ agaŋ avi ma hɨni uami. \v 2 Lɨci \x - \xo 21.2 \xo*\xt Ais 52.1, 61.10, Ga 4.26, Ib 11.10, 11.16, 12.22, CHL 3.12, 21.10\xt*\x* Asɨ dɨ haiabɨla sebɨlɨ huaci sɨbaŋ agadɨ igin uami. Haiabɨla agadɨ ibi Jelusalem uami. Nɨbu Asɨ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ heŋ hɨnia mɨgi uami. Iamɨgali muŋaŋ iahuben aba hajɨŋ huaci huaci agɨladɨ lamavɨla hɨniavɨlalɨ hameŋ agɨladɨ nudɨ hɨvɨ hajɨŋ lamɨci mɨgi uami. \v 3 Lɨci \x - \xo 21.3 \xo*\xt Wkp 26.11-12, 2 Sto 6.18, Ese 37.27, 43.7-8, Sek 2.10, 2 Ko 6.16, CHL 7.15-17\xt*\x* igahɨlɨdalɨŋ Asɨ dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ ciaŋ nameŋ vɨdɨvɨdɨŋ abi uami. Ci igɨnaŋ aba abi uami. Asɨ dɨ havɨlɨ ulaŋ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hula hɨnibali aba abi uami. Hɨnidaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Asɨ dɨ nukeŋ hulaŋ iamɨgali hɨniavɨbali aba abi uami. Asɨ nukeŋ avi nɨbɨlaŋ hula hɨnibali aba abi uami. \v 4 La \x - \xo 21.4 \xo*\xt Ais 25.8, 35.10, 61.3, 65.19, 1 Ko 15.26, 15.54, CHL 7.16-17, 20.14\xt*\x* hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ ilɨhiŋ avɨli cɨbɨ ifɨhusɨbali aba abi uami. Lɨci cɨhu cɨhu ma hɨmavɨbali aba abi uami. Cɨhu cɨhu mavɨn mɨŋamɨŋa ma ilɨhavɨbali aba abi uami. Ilɨhiŋ cɨhu cɨhu ma ilɨhavɨbali aba abi uami. Avɨha avɨha avi cɨhu cɨhu ma igavɨbali aba abi uami. Akuaba akuaba vaka hɨsɨŋ agɨlaŋ sɨkasɨkan sɨvɨlavɨla apalɨ lɨhavɨbali aba abi uami. \p \v 5 Lɨci \x - \xo 21.5 \xo*\xt Ais 43.19, 2 Ko 5.17, CHL 4.2, 4.9-10, 19.9, 20.11\xt*\x* Asɨ agaŋ nudɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ hɨvɨ mɨgahɨnihɨni nameŋ abi uami. Ci igɨnaŋ aba abi uami. Viaŋ nukeŋ lɨlɨŋ akuaba akuaba agɨlaŋ sebɨlɨ iahavi aba abi uami. La cɨhu nameŋ abi uami. Ciaŋ nagadɨ lɨbɨha aba abi uami. Ciaŋ nagaŋ amɨŋ aba lɨbɨha aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan ciaŋ nagasaŋ pam hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨm aba lɨbɨha aba abi uami. \v 6 La \x - \xo 21.6 \xo*\xt Ais 55.1, Jer 2.13, Jo 4.10, 4.14, 7.37, CHL 1.8, 1.17, 16.17, 22.13, 22.17\xt*\x* iadɨ cɨhu nameŋ abi uami. Akuaba akuaba sɨkasɨkan ci iahavi aba abi uami. Viaŋ hali hɨsɨŋ hɨnilan aba abi uami. Viaŋ laci ala sijaŋ hɨnilan aba abi uami. Viaŋ akuaba akuaba sɨkasɨkan agɨladɨ hɨdɨlɨ aba abi uami. Viaŋ nukeŋ lɨlɨŋ akuaba akuaba sɨkasɨkan agɨlaŋ haba sɨvɨlavɨbali aba abi uami. Hulaŋ mu avɨli nana saŋ lɨci viaŋ nusaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ avɨli agadɨ iguben aba abi uami. Huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ avɨli vubɨlɨm daŋ vubɨlɨm daŋ iahɨlalɨ agadɨ iguben aba abi uami. Avɨli agadɨ ma lavavɨla nɨbali aba abi uami. \v 7 Hulaŋ \x - \xo 21.7 \xo*\xt 2 Sml 7.14, Sng 89.26-27, Sek 8.7-8, Ib 8.10\xt*\x* mu vɨdɨvɨdɨŋ lagulama vɨhɨlɨ lɨvalɨci akuaba akuaba agɨladɨ nusaŋ iguben aba abi uami. Lavɨla viaŋ nudɨ Asɨ hɨnidalɨŋ nɨbu iadɨ ninaŋ hɨnibali aba abi uami. \v 8 Agadɨ \x - \xo 21.8 \xo*\xt Mt 25.41, Ef 5.5, 1 Ti 1.9, Ib 12.14, CHL 19.20, 20.14-15, 21.27, 22.15\xt*\x* ala hulaŋ lɨdalɨda vɨdɨvɨdɨŋ ma lagulamavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbaŋ agɨladɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ ifɨhɨmuhɨmu hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ hɨhɨle iamɨgali mu mu agɨlaŋ hula lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ sihɨ sahu mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ kɨlɨ akuaba akuaba lɨhulɨhu lamalama aludɨ asɨ aba abavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ sɨkasɨkan analɨ ciaŋ abavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Nɨbɨlaŋ sɨkasɨkan lɨba kum kum avɨŋ lɨhulɨhu hɨniavɨlalɨ heŋ uavɨbali aba abi uami. Lɨba kum kum avɨŋ agaŋ cɨhu tɨbɨ hɨmahɨma hɨsɨŋ haiabɨla me aba abi uami. \s Jon agaŋ Jelusalem haiabɨla sebɨlɨ huaci sɨbaŋ agadɨ igami. \p \v 9 Asɨ \x - \xo 21.9 \xo*\xt CHL 15.1, 15.6-7, 19.7-9\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ mu agaŋ ve uami. Nɨbu nudɨ sibɨla pam hɨsɨŋ agɨlaŋ hula hunaŋ mɨsɨn Asɨ dɨ igɨvɨ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ me hɨnilalɨ agɨladɨ mɨŋamɨjia fɨhalavɨci hulaŋ iamɨgali agɨladɨ sɨbɨlɨ lamavi uami. Nɨbu ala ve iadɨ nameŋ abi uami. Nama veha aba abi uami. Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ iamɨgali sabibali aba abi uami. Venaŋ iamɨgali agadɨ nadɨ abalamɨben aba abi uami. \v 10 Lɨci \x - \xo 21.10 \xo*\xt Ese 40.2, CHL 1.10, 17.3, 21.2\xt*\x* Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ iadɨ hɨvɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ iahɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ iadɨ via halu hekɨlɨ iahua huva sɨbaŋ heŋ ui uami. Lavɨla Jelusalem haiabɨla huaci sɨbaŋ Asɨ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ heŋ hɨnia mɨgi agadɨ abalami uami. \v 11 Asɨ \x - \xo 21.11 \xo*\xt Ais 60.1-2, 60.19, CHL 21.23, 22.5\xt*\x* dɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agaŋ haiabɨla heŋ abɨlu havali uami. Nudɨ abɨlu agaŋ mu hɨdɨlɨ sɨbaŋ uami. Lɨba huaci anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hɨvɨ lavavɨlalɨ hameŋ uami. Lɨba jasɨpa agaŋ mɨŋapalɨlalɨ hameŋ mɨŋapali uami. Avɨli minam minam mɨŋapalɨlalɨ hameŋ mɨŋapali uami. \v 12 Haiabɨla \x - \xo 21.12-13 \xo*\xt Ese 48.30-35\xt*\x* agadɨ lua hekɨlɨ agaŋ nɨbu hɨvɨ sɨbaŋ uami. Lua agadɨ hɨbɨ ivu ivu human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ uami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ hɨbɨ ivu ivu hɨtɨŋ hɨtɨŋ heŋ lagulama hɨniavi uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ latɨhiŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ ibi hɨbɨ ivu ivu agɨladɨ hɨbɨ lapa sabɨ hɨvɨ lɨbavi uami. Hɨbɨ lapa hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨladɨ hɨvɨ ibi hɨtɨŋ hɨtɨŋ lɨbavɨci hɨniavi uami. \v 13 Lua uaiaŋ iahaiaha kɨlikɨli agadɨ hɨbɨ ivu ivu ahica pam uami. Lua uaiaŋ mɨgumɨgu kɨlikɨli agadɨ hɨbɨ ivu ivu ahica pam uami. Lua ium kɨlikɨli agadɨ hɨbɨ ivu ivu ahica pam uami. Lua lakulamaŋ kɨlikɨli agadɨ hɨbɨ ivu ivu avi ahica pam uami. \v 14 Haiabɨla \x - \xo 21.14 \xo*\xt Mt 16.18, Ga 2.9, Ef 2.20, Ib 11.10\xt*\x* agadɨ lua vɨdɨvɨdɨŋ hɨnihɨni saŋ lɨba kum hekɨlɨ hekɨlɨ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ lamavɨci hɨniavi uami. Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ hulaŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ lɨbɨmɨŋami uami. Nulɨdɨ ibi hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨlaŋ lɨba kum hekɨlɨ hekɨlɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨladɨ hɨvɨ hɨniavi uami. \p \v 15 Asɨ \x - \xo 21.15 \xo*\xt Ese 40.3, Sek 2.1, CHL 11.1\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ viaŋ hula ciaŋ abi agaŋ haiabɨla agadɨdaŋ nudɨ lua agadɨdaŋ lamahɨlihala igɨben aba kɨlɨ lɨmɨ me lɨba golɨ hɨvɨ vihavalɨ agadɨ mɨŋalɨvi uami. Hɨbɨ ivu ivu agɨladɨ avi lamahɨlihala igɨben aba li uami. \v 16 La haiabɨla agadɨ lua hali hɨbɨ agadɨ lamahɨlihala igɨci 2,200 kilomita hɨni uami. Safɨli agadɨ lamahɨlihala igɨci 2,200 kilomita hɨni uami. Nudɨ madɨŋ limu limu agɨladɨ avi lamahɨlihala igɨci 2,200 kilomita hɨni uami. Lua agadɨ iahua hɨvɨ hɨnia fɨli mɨgamɨga agaŋ 2,200 kilomita ala hɨni uami. \v 17 Lua agadɨ lɨhɨm avi lamahɨlihala igɨci 65 mita hɨni uami. Hulaŋ akuaba akuaba lamahɨlihala igavɨlalɨ hameŋ agadɨ hɨvɨ ala Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ haiabɨla lua agadɨ lamahɨlihali uami. \v 18 Haiabɨla \x - \xo 21.18-21 \xo*\xt Ais 54.11-12\xt*\x* agadɨ lua nɨbu Asɨ nukeŋ lɨba jasɨpa hɨvɨ vimi uami. Lɨba golɨ huaci sɨbaŋ hɨvɨ haiabɨla agadɨ vimi uami. Lɨci lɨba golɨ agaŋ uhɨlɨŋ uhɨlɨŋ daŋ hɨnilalɨ uami. \v 19-20 Haiabɨla agadɨ hajɨŋ lamalama saŋ lɨba kum hekɨlɨ hekɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hɨvɨ lavavɨlalɨ agɨladɨ fɨli hɨvɨ lamami uami. Sebɨlɨ sɨbaŋ lɨba jasɨpa agadɨ lamami uami. Mu lɨba sapaia agadɨ lamami uami. Mu lɨba agetɨ agadɨ lamami uami. Mu lɨba emelalɨ agadɨ lamami uami. Mu lɨba sadonikisɨ agadɨ lamami uami. Mu lɨba konilian agadɨ lamami uami. Mu lɨba kɨlisolaitɨ agadɨ lamami uami. Mu lɨba belilɨ agadɨ lamami uami. Mu lɨba topasɨ agadɨ lamami uami. Mu lɨba kɨlisopɨlesɨ agadɨ lamami uami. Mu lɨba haiasin agadɨ lamami uami. Mu lɨba ametisɨ agadɨ lamami uami. Lamavɨla haiabɨla agadɨ lua nulɨdɨ sabɨ hɨvɨ lamalama vimi uami. \v 21 Malɨluŋ \x - \xo 21.21 \xo*\xt CHL 21.12, 21.18\xt*\x* human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ vimi uami. Viavɨla nulɨdɨ hɨvɨ hɨbɨ lapa human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ lamami uami. Malɨluŋ mila hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ lavɨben aba anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hekɨlɨ hɨvɨ lavavɨlalɨ uami. Lɨba golɨ huaci sɨbaŋ hɨvɨ haiabɨla agadɨ hɨbɨ pɨlɨ hekɨlɨ uu veve hɨsɨŋ agadɨ vimi uami. Lɨci lɨba golɨ agaŋ uhɨlɨŋ uhɨlɨŋ daŋ hɨnilalɨ uami.\fig Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ haiabɨla agadɨdaŋ nudɨ lua agadɨdaŋ lamahɨlihala igɨben aba kɨlɨ lɨmɨ me agadɨ mɨŋalɨvi uami.|alt="measuring stick and city" src="HK35e.jpg" size="col" copy="HK-35E (from TPB" ref="21.15"\fig* \p \v 22 Viaŋ \x - \xo 21.22 \xo*\xt Jo 4.23, CHL 15.2-3\xt*\x* igɨlɨŋ haiabɨla heŋ aŋam ulaŋ hekɨlɨ ma hɨni uami. Asɨ nɨbu aludɨ Hekɨlɨ uami. Nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ uami. Nɨbu nukeŋ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ hula aŋam ulaŋ hekɨlɨ me hɨniavi uami. \v 23 Haiabɨla \x - \xo 21.23 \xo*\xt Ais 60.19-20, CHL 21.11, 22.5\xt*\x* agadɨ abɨlu igu igu hɨsɨŋ uaiaŋ apalɨ uami. Avaŋ avi apalɨ uami. Asɨ dɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agaŋ haiabɨla heŋ abɨlu havalɨlalɨ uami. Sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agaŋ haiabɨla agadɨ unɨ me hɨnilalɨ uami. \v 24 Hulaŋ \x - \xo 21.24 \xo*\xt Ais 60.3-5, 66.12\xt*\x* iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨlaŋ haiabɨla agadɨ abɨlu hɨvɨ hɨdavɨbali uami. Manɨgali fɨli tɨbɨ mu mu migɨlavɨlalɨ agɨlaŋ nulɨdɨ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ viavɨla haiabɨla heŋ uavɨbali uami. \v 25 Haiabɨla \x - \xo 21.25 \xo*\xt Sek 14.7, CHL 22.5\xt*\x* \x - \xo 21.25-26 \xo*\xt Ais 60.11\xt*\x* agaŋ hɨfɨlɨ hɨnihɨni agaŋ apalɨ uami. Nɨbu abɨlu hameŋ laci hameŋ laci hɨnidaci nudɨ hɨbɨ ivu ivu agɨladɨ ma lɨbavɨbali uami. \v 26 Lɨhavɨdaci \x - \xo 21.26 \xo*\xt Ais 66.12, CHL 21.24\xt*\x* hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ anɨm hɨlɨcɨ akuaba akuaba hajɨŋ huaci huaci haiabɨla heŋ via uavɨbali uami. \v 27 Agadɨ \x - \xo 21.27 \xo*\xt Ais 35.8, 52.1, 60.21, Ese 44.9, Jol 3.17, 1 Ko 6.9-10, Fl 4.3, CHL 13.8, 20.12, 21.8, 22.14-15\xt*\x* ala akuaba akuaba Asɨ igɨdaci sɨbɨlɨ sɨbaŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Hulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Hulaŋ analɨ ciaŋ abavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ haiabɨla heŋ ma ivouavɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali nulɨdɨ ibi sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agadɨ manasɨŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ agadɨ hɨvɨ hɨniavi agɨlaŋ pam haiabɨla heŋ ivouavɨbali uami. \c 22 \s Jon agaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ avɨli agadɨ igami. \p \v 1-2 Asɨ \x - \xo 22.1-2 \xo*\xt HM 2.9, Ese 47.1, 47.12, Jol 3.18, Sek 14.8, CHL 2.7, 21.24, 22.14, 22.19\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ avɨli agadɨ iadɨ abalami uami. Lɨci igɨlɨŋ avɨli minam minam agaŋ mɨŋapala mɨŋapali uami. Avɨli agadɨ hɨdɨlɨ agaŋ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ Asɨ hula sabaŋ sipsipɨ ninaŋ hula mɨgahɨniavɨlalɨ agadɨ lɨhu heŋ hɨni uami. Hɨnihɨni haiabɨla agadɨ hɨbɨ pɨlɨ alɨhaŋ sɨbaŋ heŋ ve uami. Avɨli agadɨ limu caba limu caba heŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ kɨlɨ agɨlaŋ hɨniavi uami. Kɨlɨ agɨlaŋ hualɨ pabiŋ hɨvɨ amɨŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ tɨbɨ lamavɨlalɨ uami. Avaŋ mu havɨ ma ulalɨ uami. Amɨŋ lamalama laci hɨniavɨlalɨ uami. Kɨlɨ agɨladɨ asɨŋ agɨlaŋ hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu hɨmuhɨmu daŋ agɨladɨ huaci lamalama hɨsɨŋ uami. \v 3 Asɨ \x - \xo 22.3 \xo*\xt HM 3.17, Ese 48.35, Sek 14.11, CHL 7.15\xt*\x* igɨci akuaba akuaba sɨbɨlɨ lɨhavi agɨlaŋ sɨkasɨkan haba sɨvɨlavɨbali uami. Mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ Asɨ hula sabaŋ sipsipɨ ninaŋ hula mɨgahɨniavɨlalɨ agaŋ haiabɨla heŋ hɨnibali uami. Hɨnidaci Asɨ dɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ heŋ hɨnihɨni nudɨ sibɨla vihavɨbali uami. \v 4 Sibɨla \x - \xo 22.4 \xo*\xt Sng 42.2, Mt 5.8, 1 Ko 13.12, 1 Jo 3.2, CHL 3.12, 14.1\xt*\x* vivi nudɨ mugaŋ lamɨgaŋ igavɨbali uami. Lɨhavɨdaci nudɨ ibi agaŋ nulɨdɨ lɨbam hɨvɨ hɨniavɨbali uami. \v 5 Hɨfɨlɨ \x - \xo 22.5 \xo*\xt Ais 60.19, Dan 7.18, 7.27, 2 Ti 2.12, CHL 5.10, 20.6, 21.23-25\xt*\x* ma hɨnibali uami. Unɨ abɨlu hɨvɨ akuaba akuaba sibɨla vivi agaŋ ma hɨnibali uami. Uaiaŋ abɨlu hɨvɨ akuaba akuaba sibɨla vivi agaŋ avi ma hɨnibali uami. Asɨ agaŋ nulɨdɨ Hekɨlɨ hɨnibali uami. Lɨdaci nudɨ abɨlu hɨvɨ laci hɨniavɨbali uami. Lavɨla manɨgali hɨnihɨni hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. \s Jisasɨ vebali agasaŋ abami. \p \v 6 Asɨ \x - \xo 22.6 \xo*\xt CHL 1.1, 19.9, 21.5\xt*\x* dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ iadɨ nameŋ abi uami. Ciaŋ nagɨlaŋ amɨŋ sɨbaŋ aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ ciaŋ nagɨlasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ lamavɨm aba abi uami. Asɨ nɨbu naludɨ Hekɨlɨ aba abi uami. Nɨbu ala nudɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨŋaiahaiaha hɨji igudaci nudɨ ciaŋ agadɨ sulavɨlalɨ aba abi uami. La akuaba akuaba lɨhalɨha sɨbaŋ iahavɨbali agɨladɨ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ abɨci ve nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ hɨvɨ abalami aba abi uami. \p \v 7 Lɨci \x - \xo 22.7 \xo*\xt CHL 1.3, 3.11, 22.10-12, 22.20\xt*\x* cɨhu Jisasɨ abi uami. Ci igɨnaŋ aba abi uami. Viaŋ naludɨ pɨŋ amɨŋ ci veben aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali ciaŋ manasɨŋ nagadɨ hɨvɨ hɨniavi agɨladɨ lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ hɨjɨŋalavɨm aba abi uami. Ciaŋ manasɨŋ nagadɨ hɨvɨ hɨniavi agɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ ciaŋ aba abi uami. \p \v 8 La \x - \xo 22.8 \xo*\xt CHL 19.10\xt*\x* abami. Viaŋ Jon uami. Viaŋ akuaba akuaba agɨladɨ iga iga ciaŋ agɨladɨ igahɨlin uami. Igahɨlavɨla Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ akuaba akuaba abalami agadɨ ibi mɨŋaiahɨben aba nudɨ mikɨ pɨŋ mɨgalɨfɨlɨbavɨla iadɨ hali agadɨ fɨli hɨvɨ lɨbɨlɨvin uami. \v 9 Lɨlɨŋ iadɨ nameŋ abi uami. Hameŋ lɨmɨnaŋ aba abi uami. Viaŋ nadɨ sibɨla pam hɨsɨŋ aba abi uami. Viaŋ nadɨ isaimahalina me agɨladɨ sibɨla pam hɨsɨŋ aba abi uami. Nadɨ isaimahalina me limu hɨhɨle agɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ hɨniavɨlalɨ aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali ciaŋ manasɨŋ nagadɨ hɨvɨ hɨnilalɨ agadɨ lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ avi nadɨ isaimahalina me hɨniavɨlalɨ aba abi uami. Asɨ dɨ ibi agadɨ pam mɨŋaiahaiaha saŋ mɨgalɨfɨlɨbɨha aba abi uami. \p \v 10 La \x - \xo 22.10 \xo*\xt Dan 8.26, 12.4, 12.9, CHL 1.3, 10.4\xt*\x* cɨhu nameŋ abi uami. Hulaŋ iamɨgali hɨhɨle Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ ciaŋ manasɨŋ nagadɨ hɨvɨ hɨniavi agɨladɨ igavɨmɨdɨ aba abavɨla mɨŋasɨvɨlɨmɨnaŋ aba abi uami. Asɨ akuaba akuaba lɨben aba abi agɨlaŋ amɨŋ ci iahavɨbali aba abi uami. \v 11 Hulaŋ \x - \xo 22.11 \xo*\xt Ese 3.27, Dan 12.10, 2 Ti 3.13\xt*\x* iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ vana hameŋ ala vivi hɨniavɨm aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali nulɨdɨ hɨji humɨgaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ pam hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ vana hameŋ ala hɨniavɨm aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ vana hameŋ laci ala sɨhɨvia lubiahɨlahɨla hɨniavɨm aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali Asɨ nusaŋ nukeŋ lɨbɨmɨŋɨci huaci sɨlɨvɨ laci hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ avi vana hameŋ laci ala hɨniavɨm aba abi uami. \p \v 12 Lɨci \x - \xo 22.12 \xo*\xt Sng 28.4, Ais 40.10, 62.11, Jer 17.10, Lom 2.6, 14.12, 2 Ko 11.15, CHL 2.16, 2.23, 20.12\xt*\x* Jisasɨ nameŋ abi uami. Ci igɨnaŋ aba abi uami. Viaŋ amɨŋ ci veben aba abi uami. Vevɨla hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba sibɨla huaci huaci vihavɨlalɨ agɨlasaŋ viaŋ hɨbɨŋ nulɨsaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ iguben aba abi uami. Hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlasaŋ hɨbɨŋ viaŋ nulɨsaŋ akuaba akuaba sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ iguben aba abi uami. \v 13 Viaŋ \x - \xo 22.13 \xo*\xt Ais 44.6, 48.12, CHL 1.8, 1.17, 2.8, 21.6\xt*\x* hali hɨsɨŋ hɨnilan aba abi uami. Viaŋ laci ala sijaŋ hɨnilan aba abi uami. Viaŋ magɨlasiŋ hɨnilan aba abi uami. Viaŋ nukeŋ ala sɨvɨ hɨsɨŋ hɨnilan aba abi uami. Viaŋ akuaba akuaba sɨkasɨkan agɨladɨ hɨdɨlɨ aba abi uami. Viaŋ nukeŋ lɨlɨŋ akuaba akuaba agɨlaŋ haba sɨvɨlavɨbali aba abi uami. \p \v 14 Hulaŋ \x - \xo 22.14 \xo*\xt HM 2.9, 3.22, CHL 7.14, 21.27, 22.1-2\xt*\x* iamɨgali hadi hɨlahɨla hutesɨ hutesɨ husavɨci niŋɨ apalɨ hɨniavɨlalɨ hameŋ hɨniavi agɨlaŋ hɨjɨŋalavɨm aba abi uami. Nɨbɨlaŋ ala ibi daŋ hɨniavɨla huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ kɨlɨ agadɨ amɨŋ agɨladɨ navɨbali aba abi uami. La haiabɨla agadɨ hɨbɨ ivu ivu heŋ ivouavɨbali aba abi uami. \v 15 Hulaŋ \x - \xo 22.15 \xo*\xt Ga 5.19-21, Fl 3.2, Kl 3.6, CHL 21.8\xt*\x* akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbaŋ agɨladɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ ifɨhɨmuhɨmu hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ hɨhɨle iamɨgali mu mu agɨlaŋ hula lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ hɨhɨle sihɨ sahu mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ kɨlɨ akuaba akuaba lɨhulɨhu lamalama aludɨ asɨ aba abavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Hulaŋ sɨkasɨkan analɨ ciaŋ saŋ mavɨn hɨnihɨni analɨ ciaŋ lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ aba abi uami. Nɨbɨlaŋ sɨkasɨkan Asɨ dɨ haiabɨla ma ivouavɨbali aba abi uami. \v 16 Viaŋ \x - \xo 22.16 \xo*\xt Nam 24.17, Ais 11.1, 11.10, Sek 6.12, Lom 1.3, 2 Pi 1.19, CHL 2.28, 5.5\xt*\x* Jisasɨ aba abi uami. Viaŋ nukeŋ iadɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ abɨlɨŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavalɨ naludɨ pɨŋ ui aba abi uami. Uavɨla iadɨ ciaŋ agadɨ naludɨ abi aba abi uami. Viaŋ manɨgali Devitɨ dɨ iamɨlɨnu aba abi uami. Viaŋ lidɨ hekɨlɨ uvia me aba abi uami. \p \v 17 Lɨci \x - \xo 22.17 \xo*\xt Ais 55.1, Jo 7.37, CHL 21.2, 21.6, 21.9\xt*\x* Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ hula iamɨgali sabaŋ sipsipɨ ninaŋ sabibali agaŋ hula Jisasɨ dɨ nameŋ abavi uami. Nama veha aba abavi uami. Hulaŋ iamɨgali ciaŋ nagadɨ igahɨlavɨlalɨ agɨladɨ avi abavi uami. Namɨlaŋ avi abɨhalaŋ aba abavi uami. Nama veha aba abɨhalaŋ aba abavi uami. Lavɨla abavi uami. Hulaŋ avɨli nana saŋ lavɨla nudɨ pɨŋ vehavɨm aba abavi uami. Hulaŋ avɨli nana saŋ mavɨn hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ avi huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ avɨli agadɨ vihavɨm aba abavi uami. Akuaba akuaba agɨladɨ anɨm hɨlɨcɨ hɨvɨ ma lavavɨbali aba abavi uami. \s Hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ ciaŋ manasɨŋ nagadɨ hɨvɨ hɨniavɨdaci igahɨlavi agɨlasaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igumi. \p \v 18 Hulaŋ \x - \xo 22.18 \xo*\xt CHL 15.1, 15.6\xt*\x* \x - \xo 22.18-19 \xo*\xt Lo 4.2, 12.32\xt*\x* iamɨgali Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ ciaŋ manasɨŋ nagadɨ hɨvɨ hɨniavɨdaci igahɨlavi agɨlasaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ iguin uami. Hulaŋ mu ciaŋ manasɨŋ hɨvɨ hɨniavi nagɨladɨ abavɨla cɨhu ciaŋ hɨhɨle nudɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ abɨci uami. Ha Asɨ akuaba akuaba sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ iahaiaha saŋ manasɨŋ nagadɨ hɨvɨ abi agɨladɨ Asɨ nukeŋ lɨci hulaŋ agadɨ hɨvɨ amɨŋ sɨbaŋ iahavɨbali uami. \v 19 Hulaŋ \x - \xo 22.19 \xo*\xt Sng 69.28, CHL 13.8, 22.1-2\xt*\x* mu Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ ciaŋ manasɨŋ hɨvɨ hɨniavi agɨladɨ ciaŋ hɨhɨle ifɨlahavɨla lahuci uami. Ha Asɨ agaŋ abamɨgɨlɨci hulaŋ agaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ ma vibali uami. Kɨlɨ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ agadɨ amɨŋ agɨladɨ ma nɨbali uami. Asɨ dɨ haiabɨla manasɨŋ nagaŋ abi heŋ avi ma hɨnibali uami. \p \v 20 Hulaŋ \x - \xo 22.20 \xo*\xt Mt 16.27, 1 Ko 16.22, CHL 22.7, 22.12\xt*\x* agaŋ akuaba akuaba sɨkasɨkan agɨlasaŋ abavɨla cɨhu nameŋ abi uami. Amɨŋ ala aba abi uami. Amɨŋ ci veben aba abi uami. Lɨci viaŋ nameŋ abin uami. Ha amɨŋ sɨbaŋ aba abin uami. Iadɨ Hekɨlɨ Jisasɨ nama veha aba abin uami. \p \v 21 La \x - \xo 22.21 \xo*\xt Lom 16.20, 2 Te 3.18\xt*\x* cɨhu abami. Aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlasaŋ mavɨn hɨnibali uami.