\id MRK Apalɨ, Acɨ dialect \ide UTF-8 \h Makɨ \toc1 Makɨ Jisasɨ dɨ ciaŋ agadɨ lɨbɨmalɨ. \toc2 Makɨ \toc3 Mk \rem Cover of Mark/Titus/Jude – Cover red – GW48 picture on cover. With Title: Makɨ, Taitusɨ, Jutɨ and at bottom Apalɨ Ciaŋ and Acɨ Ciaŋ \rem Corrections were entered 5 June after Boni finished editingBe sure to compare text with LLL 6 which contained some interesting wording and revisions on many texts. \rem MW entered some corrections on quote markers in the process of exegetical checking in preparation for Sept 2011 checking of the book. The changes are marked and will be resolved after the session. \rem Checked by Men Sept 2011 – Boni, Maine (Usɨheŋ), Aluis, Filip (Labɨlɨ), Markus (Kuakuŋ) \rem Checked by Women's group in Nov 2011 – Hɨbɨlɨ Iagɨvam, Hɨbɨlɨ kalam, Iabɨ Kalam (Lakien) and Sɨguhalɨ – plus Jeffrey's wife for most of the session. \rem Corrections entered in Dec and things checked with Boni on 2 Dec 2011 \rem Corrections entered 13-28 Jan from session at Umsa 6-11 January. Participants – Lala, Samuel (Lala's son), Isaak, Misa, Stiven (Imai), Toni Ibimaŋ (Akɨ) and Stiven, Aleks and a few others in and out \rem DIALECT ISSUE – decide between ave and aveji – I prefer the aveji for a variety of reasons, but it is their decision – \rem Correct – spelling akɨli iakui to akɨliakui and maka mɨŋi to one word and sɨhum akɨli to one word. Done I think. \rem Final check began on 9 July 2017 finished 28 July 2017, \rem Cross-references have been checked for this book after inserted into Unicode project. Ve and glossing also checked and finished. \mt1 Makɨ \mt2 Jisasɨ dɨ ciaŋ agadɨ lɨbɨmalɨ. \c 1 \s Avɨli hɨvɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakaiaka hɨsɨŋ kulaŋ Jon agaŋ ciaŋ sulamalɨ. \r (Matiu 3.1-12 mu Lukɨ 3.1-9 mu Lukɨ 3.15-17 mu Jon 1.19-28) \p \v 1-2 Aha \x - \xo 1.1-2 \xo*\xt Ais 40.3, Mal 3.1, Mt 11.10, Lu 7.27\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ igalakalaka hɨsɨŋ kulaŋ Aisaia agaŋ Asɨ dɨ Ninaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ agaŋ iaka hɨdɨlɨ maka acaba acaba lɨbali agasaŋ ciaŋ aba abaŋ manasɨŋ hɨvɨ lɨbɨmalɨ. Manasɨŋ lɨbɨmalɨ agaŋ nɨman abamalɨ. Asɨ agaŋ Ninanu dɨ nɨman abi uamalɨ. Ci iganaŋ aba abi uamalɨ. Viaŋ abɨlɨŋ kulaŋ mu iadɨ ciaŋ aba aba hɨsɨŋ agaŋ hali udɨ aba abi uamalɨ. U hɨdahɨdaŋ nasaŋ hɨbɨ me vɨcidɨ aba abi uamalɨ. \v 3 Nɨbu \x - \xo 1.3 \xo*\xt Ais 40.3, Mt 3.3, Lu 3.4, Jo 1.15, 1.23\xt*\x* fi tɨbɨ kɨlɨ lɨbulɨbu acaba acaba apalɨ hen hɨnihɨniŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbam nɨman abɨdɨ aba abi uamalɨ. Aludɨ Isaŋ Hadi agasaŋ hɨbɨ hadi agadɨ vɨcikalaŋ aba abɨdɨ aba abi uamalɨ. Hɨbɨ suiŋ suiŋ agɨladɨ aveji vɨcibɨciŋ hɨkɨlikalaŋ aba abɨdɨ aba abi uamalɨ. \p \v 4 Kulaŋ \x - \xo 1.4 \xo*\xt HJL 13.24, 19.4\xt*\x* hali veve saŋ abamalɨ ha nɨbu Jon saŋ abamalɨ. Nɨbu ala fi tɨbɨ kɨlɨ lɨbulɨbu acaba acaba apalɨ hen u hɨnedami. U hɨnihɨniŋ kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ ciaŋ suladami. Sulasulaŋ nɨman abadami. Lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ valadalaŋ avɨli hɨvɨ naludɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakɨdaŋ uadami. Mɨŋamɨgu mɨŋaiakadalɨŋ Asɨ naludɨ hugɨ agɨladɨ civɨdɨ uadami. \v 5 Lɨdaci kulaŋ iamɨgali Judia fi tɨbɨ hɨsɨŋ Jelusalem kɨlebɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ sɨkasɨkan Jon dɨ micɨ vehavɨdami. Vebeŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨdami agɨladɨ valavala saŋ usi lamadamaŋ abavɨdaci nɨbu nulɨdɨ Jolɨdan avɨli hen mɨŋamɨgu mɨŋaiakadami. \fig Jon agaŋ kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ valavala saŋ ciaŋ suladami.|alt="John the Baptist preaching" src="gw048.jpg" size="col" copy="Wade" ref="1.4"\fig* \p \v 6 Nɨbu \x - \xo 1.6 \xo*\xt Wkp 11.22, 2 Kin 1.8, Mt 11.8\xt*\x* hadi kɨlakɨla sabaŋ kamelɨ mɨnɨ hɨvɨ vihavɨmalɨ agadɨ lamadami. Lamadamaŋ humɨgaŋ hɨvɨ hugɨm hali daŋ hen ikɨtavi sabaŋ sipsipɨ sɨgɨtɨ hɨvɨ vihavɨmalɨ agadɨ hɨvɨ lɨbɨhakadami. Nɨbu vɨkɨvɨkɨ sɨlɨŋ agɨladɨdaŋ hujɨbɨlam amɨŋ agɨladɨdaŋ nadami. \v 7 Nanaŋ \x - \xo 1.7 \xo*\xt HJL 13.25\xt*\x* hɨdahɨdaŋ ciaŋ sulasulaŋ abadami. Kulaŋ mu iadɨ sɨvɨ vedɨ uadami. Nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ iadɨ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lɨvahali uadami. Viaŋ kulaŋ kavɨ uadami. Viaŋ ibi apalɨ uadami. Viaŋ ibi daŋ lɨci viaŋ mɨgalɨfɨlɨbu nudɨ hɨcɨ sɨgɨtɨ agadɨ lɨmɨn hakɨci hɨnihɨdi agadɨ ukaci civavin uadami. \v 8 Viaŋ \x - \xo 1.8 \xo*\xt Ais 44.3, Jol 2.28, HJL 2.4, 10.45-46, 1 Ko 12.13\xt*\x* avɨli hɨvɨ pam naludɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakahɨdin uadami. Agadɨ ala kulaŋ iadɨ sɨvɨ vedɨ agaŋ avɨli hɨvɨ naludɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakadaci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ vebeŋ namɨlaŋ kulaŋ hɨnidɨ uadami. \s Jon agaŋ avɨli hɨvɨ Jisasɨ dɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakamalɨ. \r (Matiu 3.13-17 mu Lukɨ 3.21-22) \p \v 9-10 Ciaŋ haman agɨladɨ sulasulaŋ avɨli hɨvɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakadami. Lɨdaci Jisasɨ Nasaletɨ kɨlebɨla agadɨ vala Jolɨdan avɨli hen vemalɨ. Nasaletɨ kɨlebɨla agaŋ Galili fi tɨbɨ hen hɨnedami. Hen ala hɨne Jon dɨ micɨ vemalɨ. Veci Jon agaŋ Jisasɨ dɨ Jolɨdan avɨli hen mɨŋamɨgu mɨŋaiakamalɨ. Lɨci avɨli agadɨ vala iakudaŋ aba agaiaku igamalɨ. Igɨci Asɨ agaŋ lɨci avɨli susu agaŋ hɨbɨ me lavɨlamalɨ. Lavɨlɨci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ havaŋ ivɨgum me vuka Jisasɨ dɨ hɨvɨ mɨgamalɨ. Mɨga Jisasɨ dɨ hɨvɨ hɨnimalɨ. \v 11 Lɨci \x - \xo 1.11 \xo*\xt HM 22.2, Sng 2.7, Ais 42.1, Mt 3.17, 12.18, Mk 9.7, Lu 3.22\xt*\x* Asɨ nudɨ kɨlebɨla hen hɨne nɨman abamalɨ. Nama iadɨ Ninaŋ nuken uamalɨ. Viaŋ nasaŋ mavɨn hadi hɨnihɨniŋ hɨjɨŋalahɨdin uamalɨ. \fig Jon agaŋ avɨli hɨvɨ Jisasɨ dɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakamalɨ.|alt="baptism" src="gw049.jpg" size="col" copy="Wade" ref="1.9-10"\fig* \s Satan agaŋ Jisasɨ dɨ ilasɨdaŋ aba lɨmalɨ. \r (Matiu 4.1-11 mu Lukɨ 4.1-13) \p \v 12 Lɨci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ Jisasɨ dɨ hɨji mɨŋaiakɨci fi tɨbɨ kɨlɨ lɨbulɨbu acaba acaba apalɨ hen umalɨ. \v 13 Uci \x - \xo 1.13 \xo*\xt Sng 91.11-13\xt*\x* Satan agaŋ nudɨ ilasɨmalɨ. Ilasɨsɨŋ hɨnidaci uaiaŋ 38 haman umalɨ. Fi tɨbɨ hen sɨhɨm sanaŋ suli hɨsɨŋ agɨlaŋ kulaŋ pam hɨnimalɨ. Hɨnidaci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ ve nudɨ akɨliakuavɨmalɨ. \s Jisasɨ Galili fi tɨbɨ hen hɨdɨlɨ maka salaku vimalɨ. \r (Matiu 4.12-17 mu Lukɨ 4.14-15) \p \v 14 Helotɨ \x - \xo 1.14 \xo*\xt Mk 6.17-18\xt*\x* agaŋ abɨci Jon dɨ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamavɨmalɨ. Lamavɨci hɨnidaci Jisasɨ Galili fi tɨbɨ hen vemalɨ. Ve hɨnihɨniŋ kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ suladami. \v 15 Sulasulaŋ \x - \xo 1.15 \xo*\xt Dan 9.25, Mt 3.2, Ga 4.4, Ef 1.10\xt*\x* abadami. Asɨ nudɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ amɨŋ ci akɨlɨci nudɨ lɨku hɨvɨ hɨnibalɨhavi uadami. Haman saja namɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ valabalaŋ ciaŋ nagasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨkalaŋ uadami. \s Jisasɨ kulaŋ limu akica limu akica haman agɨladɨ abɨci nɨbu kulaŋ uavɨmalɨ. \r (Matiu 4.18-22 mu Lukɨ 5.1-11) \p \v 16 Jisasɨ Galili idu avɨli hadi agadɨ caba hen hɨda Saimon dɨdaŋ imanu Edɨlu dɨdaŋ igamalɨ. Igɨci Galili idu avɨli hadi hen mɨkɨdiŋ lamadamaŋ hɨnevɨmalɨ. Nɨbɨlaŋ mɨkɨdiŋ lamadamaŋ mumɨnaŋ vibiŋ mutɨŋ hɨvɨ lamadamaŋ anɨm kɨlɨsɨ vivi salaku agadɨ vihavɨdami. Salaku haman agadɨ vibiŋ hɨnevɨdaci Jisasɨ u nulɨdɨ igamalɨ. \v 17 Iga \x - \xo 1.17 \xo*\xt Mt 13.47, Lu 5.1-11\xt*\x* nulɨdɨ abamalɨ. Akica namɨlaŋ velaŋ alaŋ akuata hɨdɨmɨli uamalɨ. Hɨdahɨdaŋ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨla akɨla agasaŋ abalamadalɨŋ igɨkalaŋ uamalɨ. \v 18 Lɨci \x - \xo 1.18 \xo*\xt Mt 4.20, 19.27, Lu 5.11\xt*\x* akica agɨlaŋ lɨkalɨka sɨbam nulɨdɨ mɨkɨdiŋ agɨladɨ vala iaka Jisasɨ kulaŋ uavɨmalɨ. \p \v 19 Lɨhavɨci cɨku ala umita cɨku Jemɨsɨ dɨdaŋ Jon dɨdaŋ igamalɨ. Nulɨdɨ iaganɨlu Sebedi. Igɨci nulɨdɨ mɨkɨdiŋ hukahukaŋ uavɨmalɨ agɨladɨ hunɨga hɨvɨ hɨnihɨniŋ ifɨhɨcahɨcaŋ hɨnevɨmalɨ. \v 20 Lɨhavɨdaci abamalɨ. Akica namɨlaŋ velaŋ akuata hɨdɨmɨli uamalɨ. Lɨci akica haman iaka Jisasɨ niniŋ uavɨmalɨ. Nulɨdɨ iaganɨlu Sebedi dɨdaŋ salaku hɨsɨŋ hɨhɨle agɨladɨdaŋ hunɨga hɨvɨ hɨnevɨdaci vala Jisasɨ niniŋ uavɨmalɨ. \s Jisasɨ sudɨ sɨbɨlɨ kulaŋ mu dɨ hɨvɨ hɨnimalɨ agadɨ lakumalɨ. \r (Lukɨ 4.31-37) \p \v 21 Jisasɨ \x - \xo 1.21 \xo*\xt Mt 4.12-13\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ u Kapelɨneam kɨlebɨla iakuavɨmalɨ. Iaku hɨnevɨdaci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨkiŋ agaŋ iakamalɨ. Iakɨci Jisasɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ hɨvɨ ivo kulaŋ iamɨgali agɨladɨ lamalɨfɨmalɨ. \v 22 Lamalɨfɨdaci \x - \xo 1.22 \xo*\xt Mt 7.28-29\xt*\x* kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igakɨlakɨlaŋ ahi uavɨmalɨ. Ahi ua abavɨmalɨ. Kulaŋ nagaŋ aludɨ mu hɨdɨlɨ lamalɨfadi uavɨmalɨ. Nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ me hɨma uavɨmalɨ. Nɨbu kulaŋ ibi daŋ agɨlaŋ me ciaŋ lamalɨfadi uavɨmalɨ. \p \v 23-24 Lɨhavɨdaci \x - \xo 1.23-24 \xo*\xt Mk 5.7-8\xt*\x* kulaŋ mu sudɨ sɨbɨlɨ daŋ agaŋ iaka livadivaŋ abamalɨ. Jisasɨ Nasaletɨ kɨlebɨla hɨsɨŋ uamalɨ. Nama aludɨ acɨ lɨdaŋ aba venaŋ uamalɨ. Aludɨ sɨbɨlɨ lamɨba uacaŋ venaŋ uamalɨ. Viaŋ nadɨ igahɨdin uamalɨ. Nama Asɨ dɨ kulaŋ ukaci sɨlɨvɨ sɨbam uamalɨ. \v 25 Lɨci Jisasɨ sudɨ sɨbɨlɨ agadɨ abacabɨlamalɨ. Abacabɨla abamalɨ. Nama ciaŋ vala kulaŋ agadɨ vala uka uamalɨ. \v 26 Lɨci \x - \xo 1.26 \xo*\xt Mk 9.26\xt*\x* sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ kulaŋ agadɨ ifɨ uavava lɨmalɨ. Lɨci lɨdavaladaci sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbam ula agala kulaŋ agadɨ vala umalɨ. \v 27 Vala uci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamavɨmalɨ. Lamadamaŋ nɨbɨlaŋ nuken nuken aba abaŋ igakɨlakɨlaŋ nɨman abavɨmalɨ. Na acɨ lusɨŋ agɨladɨ kulaŋ nagaŋ lɨdaci iakavadi uavɨmalɨ. Ciaŋ nɨbu lamalɨfadi agaŋ nɨbu ciaŋ sebɨlɨ sɨbam uavɨmalɨ. Kulaŋ ibi daŋ agɨlaŋ me ciaŋ lamalɨfadi uavɨmalɨ. Nɨbu abadaci sudɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ aveji nudɨ ciaŋ agadɨ igakɨlakɨlaŋ lɨbiakɨlavi uavɨmalɨ. \v 28 Haman \x - \xo 1.28 \xo*\xt Mt 4.24\xt*\x* lɨhavɨdaci Jisasɨ salaku vimalɨ agadɨ ciaŋ hɨjɨ agaŋ Galili fi tɨbɨ agadɨ sɨkasɨkan sɨkualamalɨ. \s Jisasɨ agaŋ Saimon abiamɨnu hɨmiŋ hɨmiŋ hɨmu hɨnimalɨ agadɨ ukaci lamamalɨ. \r (Matiu 8.14-15 mu Lukɨ 4.38-39) \p \v 29 Jisasɨ kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ kulaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ agadɨ vala fikua ivavehavɨmalɨ. Ivave sɨkasɨkan Saimon dɨ Edɨlu dɨ ulaŋ hen ivovɨmalɨ. Jemɨsɨ kulaŋ Jon kulaŋ aveji nɨbɨlaŋ kulaŋ ivovɨmalɨ. \v 30 Saimon abiamɨnu agaŋ ulaŋ hen ala hɨmiŋ hɨmiŋ hɨmu ani hɨnimalɨ. Hɨnidaci Jisasɨ kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ kulaŋ uavɨci lɨkalɨka sɨbam hen Saimon abiamɨnu dɨ hadi vubɨŋ avɨŋ me lɨkumalɨ agasaŋ sulavɨmalɨ. \v 31 Sulavɨci Jisasɨ agaŋ iamɨgali agadɨ micɨ umalɨ. U iamɨgali agadɨ human agadɨ mɨŋalɨvamalɨ. Mɨŋalɨva mɨŋaiakamalɨ. Mɨŋaiakɨci hɨmiŋ hɨmiŋ hadi vubɨŋ avɨŋ me lɨkumalɨ agaŋ valamalɨ. Valɨci iamɨgali agaŋ sɨmɨŋ nulɨsaŋ igunamalɨ. \s Jisasɨ kulaŋ iamɨgali hɨmiŋ hɨmiŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ daŋ agɨladɨ ukaci lamamalɨ. \r (Matiu 8.16-17 mu Lukɨ 4.40-41) \p \v 32 Uaiaŋ mɨgu sijaŋ sijaŋ kɨladaci kulaŋ iamɨgali akape hɨmiŋ hɨmiŋ daŋ agɨladɨ Jisasɨ dɨ micɨ cavevɨmalɨ. Kulaŋ iamɨgali sudɨ sɨbɨlɨ daŋ agɨladɨ aveji cavevɨmalɨ. \v 33 Kulaŋ iamɨgali kɨlebɨla hen hɨsɨŋ agɨlaŋ sɨkasɨkan ve ulaŋ hɨbɨ ivɨ ivɨ micɨ hen mɨgudɨbavɨmalɨ. \v 34 Mɨgudɨbu \x - \xo 1.34 \xo*\xt Mk 3.11-12, Lu 4.41\xt*\x* hɨnevɨdaci Jisasɨ kulaŋ iamɨgali hɨmiŋ hɨmiŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ daŋ agɨladɨ ukaci lamamalɨ. Kulaŋ iamɨgali hɨhɨle sudɨ sɨbɨlɨ daŋ agɨladɨ aveji sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lakumalɨ. Sudɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ igavɨdami. Haman saja sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ abamɨgɨladaci ciaŋ valabalaŋ kavɨ uavɨdami. \s Jisasɨ Galili fi tɨbɨ hen ciaŋ sulasulaŋ hɨdamalɨ. \r (Lukɨ 4.42-44) \p \v 35 Uavɨdaci \x - \xo 1.35 \xo*\xt Mt 14.23, Mk 6.46, Lu 4.42\xt*\x* hɨne cimɨdaŋ hɨfɨlɨ ci iaka umalɨ. U kulaŋ iamɨgali apalɨ hen Asɨ dɨ aba abaŋ hɨnimalɨ. \v 36 Aba abaŋ hɨnidaci Saimon agaŋ kulaŋ hɨhɨle nɨbu kulaŋ hɨnevɨmalɨ agɨlaŋ kulaŋ Jisasɨ dɨ sukɨla sukɨlaŋ uavɨmalɨ. Sukɨla sukɨlaŋ u igavɨmalɨ. \v 37 Iga abavɨmalɨ. Kulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ nadɨ sukɨlavadi uavɨmalɨ. \v 38 Haman abavɨci abamalɨ. Velaŋ kɨlebɨla micɨ micɨ nen hɨnevadi hen umɨli uamalɨ. Viaŋ nulɨsaŋ aveji ciaŋ sulɨlɨŋ igakɨlavɨdɨ uamalɨ. Viaŋ ciaŋ sulasula salaku agasaŋ ala cimɨdaŋ ci iaka veiemin uamalɨ. \v 39 Haman \x - \xo 1.39 \xo*\xt Mt 4.23, 9.35\xt*\x* aba Galili fi tɨbɨ sɨkasɨkan hen hɨdadami. Hɨdahɨdaŋ nulɨdɨ aŋam ulaŋ hɨvɨ ivo ivo ciaŋ sulasulaŋ hɨdadami. Ciaŋ sulasulaŋ hɨdahɨdaŋ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ aveji lakudami. \s Jisasɨ abɨci kulaŋ mu dɨ lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm agaŋ sɨvɨlamalɨ. \r (Matiu 8.1-4 mu Lukɨ 5.12-16) \p \v 40 Kulaŋ mu lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm daŋ agaŋ Jisasɨ dɨ micɨ vemalɨ. Ve mɨgalɨfɨlɨbu mavɨn ciaŋ ciaŋ hen Jisasɨ dɨ abamalɨ. Nama ukaci iasaŋ mavɨn lama lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm iadɨ hadihɨbɨ hɨvɨ hɨnihɨdi nagadɨ abɨnaŋ sɨvɨlɨci ukaci hɨnivin uamalɨ. \v 41 Lɨci Jisasɨ nusaŋ mavɨn hadi lamamalɨ. Mavɨn lama kulaŋ agadɨ hadihɨbɨ agadɨ mɨŋaiga abamalɨ. Viaŋ nasaŋ mavɨn hɨne nadɨ hadihɨbɨ agadɨ ci ukaci lamin uamalɨ. \v 42 Haman abɨci kulaŋ agadɨ lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm agaŋ sɨkan sɨvɨlamalɨ. Sɨvɨlɨci ukaci hɨnimalɨ. \v 43-44 Lɨci \x - \xo 1.43-44 \xo*\xt Wkp 14.1-32, Mk 3.12, 7.36, Lu 5.14\xt*\x* Jisasɨ nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbam abamalɨ. Nama kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ abɨmɨnaŋ sɨbam uamalɨ. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ kulaŋ agadɨ hɨvɨ pam uka uamalɨ. U nadɨ hadihɨbɨ agadɨ abalamɨnaŋ igam uamalɨ. Igɨci ukaci lɨci Asɨ saŋ sagalɨ igunaŋ kɨlam uamalɨ. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbɨmalɨ agadɨ lɨbiakɨla sagalɨ igunaŋ kɨlam uamalɨ. Haman lɨnaŋ Asɨ agaŋ nadɨ hadihɨbɨ agadɨ vumɨli lamɨdɨ uamalɨ. Sagalɨ igunaŋ kɨlɨci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga igaŋ nɨman abavɨdɨ uamalɨ. Nudɨ hadihɨbɨ agaŋ ci ukaci li aba abavɨdɨ uamalɨ. Haman aba kulaŋ agadɨ abɨci umalɨ. \v 45 U Jisasɨ abamɨgɨlamalɨ agadɨ ma lɨbiakɨlamalɨ. Nɨbu u kulaŋ iamɨgali agɨladɨ sulasulaŋ hɨdamalɨ. Jisasɨ nudɨ ukaci lamamalɨ agasaŋ kɨlebɨla mu hɨvɨ mu hɨvɨ hɨdahɨdaŋ sulamalɨ. Lɨdaci ciaŋ hɨjɨ agaŋ fi tɨbɨ agadɨ sɨkasɨkan sɨkualamalɨ. Haman saja Jisasɨ kɨlebɨla agɨladɨ hɨvɨ ma hɨdadami. Kulaŋ iamɨgali apalɨ hen pam hɨdadami. Hɨdadaci kulaŋ iamɨgali mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ nudɨ micɨ vehavɨdami. \c 2 \s Jisasɨ abɨci kulaŋ mu dɨ hɨcɨ human haba hɨmavɨmalɨ agɨlaŋ ukaci lɨhavɨmalɨ. \r (Matiu 9.1-8 mu Lukɨ 5.17-26) \p \v 1 Uaiaŋ mu mu agɨlaŋ uavɨci Jisasɨ cɨku Kapelɨneam kɨlebɨla hen umalɨ. U ulaŋ mu hɨvɨ hɨnidaci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nɨbu ulaŋ hen hɨnimalɨ agadɨ ciaŋ hɨjɨ igakɨlavɨmalɨ. \v 2 Igakɨla kulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ ulaŋ Jisasɨ hɨnimalɨ hen ve mɨgudɨbavɨmalɨ. Lɨhavɨci ulaŋ agaŋ imɨlamalɨ. Ulaŋ hali hɨbɨ agadɨ fikua agaŋ aveji sɨkasɨkan imɨlamalɨ. Haman mɨgudɨbu hɨnevɨdaci Jisasɨ nulɨsaŋ ciaŋ sulamalɨ. \v 3 Sulasulaŋ hɨnidaci kulaŋ mu dɨ hɨcɨ human haba hɨmavɨmalɨ agadɨ Jisasɨ dɨ micɨ cavevɨmalɨ. Kulaŋ limu akica limu akica haman agɨlaŋ kulaŋ agadɨ padɨm hɨvɨ havu cavevɨmalɨ. \v 4 Cave igavɨci ulen muji agaŋ ulaŋ hali hɨbɨ agaŋ fipɨ apalɨ sɨbam hɨnimalɨ. Lɨci kulaŋ agadɨ Jisasɨ dɨ micɨ cavecave agaŋ hɨbɨ apalɨ hɨnimalɨ. Lɨci kulaŋ hɨcɨ human haba hɨmavɨmalɨ agadɨ kulaŋ agɨlaŋ havu ulaŋ Jisasɨ hɨnimalɨ agadɨ sabɨ hen havu iakuavɨmalɨ. Ulaŋ sabɨ hen kulaŋ iakuiakuŋ hɨnihɨniŋ hɨdahɨda fipɨ daŋ hɨnedami. Ulaŋ sabɨ hen iakuiaku agaŋ nɨbu aveji hɨbɨ daŋ hɨnedami. Haman saja havu hɨbɨ hen iakuavɨmalɨ. Havu iaku ulaŋ sabɨ agadɨ haca lɨmɨlavɨmalɨ. Haca lɨmɨla kulaŋ agadɨ padɨm hen lɨmɨn lɨbavɨmalɨ. Lɨmɨn lɨbu padɨm daŋ simɨlɨ simɨlɨ valavɨdaci valavɨdaci ulen muji Jisasɨ hɨnimalɨ hen mɨgumalɨ. \v 5 Haman \x - \xo 2.5 \xo*\xt Lu 7.48\xt*\x* lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ iga kulaŋ hɨcɨ human haba hɨmavɨmalɨ agadɨ abamalɨ. Ci iganaŋ uamalɨ. Nadɨ hugɨ agɨladɨ ci civin uamalɨ.\fig Kulaŋ hɨcɨ human haba hɨmavɨmalɨ agadɨ havu ulaŋ sabɨ hɨvɨ iakuavɨmalɨ.|alt="Flat-roofed house" src="gw050.jpg" size="span" copy="Wade" ref="2.4"\fig* \p \v 6 Lɨdaci Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ aveji ulaŋ hen mɨgahɨnihɨniŋ igavɨmalɨ. Iga igaŋ nulɨdɨ hɨji hɨvɨ nɨman abavɨmalɨ. \v 7 Acɨ \x - \xo 2.7 \xo*\xt Jop 14.4, Ais 43.25, 1 Jo 1.9\xt*\x* saŋ haman abi uavɨmalɨ. Kulaŋ mu agaŋ kulaŋ mu nɨbu kulaŋ hugɨ apalɨ agadɨ acɨ la nudɨ hugɨ agadɨ civavi uavɨmalɨ. Kulaŋ nagaŋ Asɨ dɨ fipɨ vidaŋ aba li uavɨmalɨ. Asɨ pam nɨbu kulaŋ mu nɨbu kulaŋ hugɨ apalɨ hɨnihɨdi agadɨ hugɨ civahɨdi uavɨmalɨ. \v 8 Haman hɨji lamavɨdaci Jisasɨ nulɨdɨ hɨji agɨladɨ ci igamalɨ. Iga cɨku nulɨdɨ abacivamalɨ. Abaciva abamalɨ. Acɨ saŋ haman hɨji agaŋ naludɨ hɨji hɨvɨ hɨni uamalɨ. \v 9-10 Viaŋ kulaŋ hɨcɨ human haba hɨmavɨmalɨ agadɨ acɨ lɨlɨŋ namɨlaŋ iga nɨman abɨdɨlaŋ uamalɨ. Kulaŋ dɨ Ninaŋ nɨbu fi nen hugɨ civaciva hɨsɨŋ kulaŋ ibi daŋ aba abɨdɨlaŋ uamalɨ. Viaŋ abaman ciaŋ agadɨ ukaci abɨdaŋ uamalɨ. Nadɨ hugɨ ci civin aba abɨdaŋ uaku uamalɨ. Nama iaka nadɨ padɨm agadɨ vica havu uka aba abɨdaŋ uamalɨ. Haman aba kulaŋ hɨcɨ human haba hɨmavɨmalɨ agadɨ abamalɨ. \v 11 Nadɨ abadin uamalɨ. Nama iaka nadɨ padɨm agadɨ vica havu nadɨ ulaŋ hɨvɨ uka uamalɨ. \v 12 Lɨci \x - \xo 2.12 \xo*\xt Mt 9.33\xt*\x* kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igasulavɨdaci kulaŋ nudɨ hɨcɨ human haba hɨmavɨmalɨ agaŋ iaka nudɨ padɨm agadɨ vica havu umalɨ. Lɨci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga i uavɨmalɨ. I ua Asɨ dɨ ibi mɨŋaiakavɨmalɨ. Asɨ dɨ ibi mɨŋaiakaiakaŋ abavɨmalɨ. Alaŋ aha nɨman agadɨ ma igadamɨlu uavɨmalɨ. \s Livai agaŋ Jisasɨ niniŋ uavɨmalɨ. \r (Matiu 9.9-13 mu Lukɨ 5.27-32) \p \v 13 Jisasɨ cɨku Galili idu avɨli hadi caba hen vemalɨ. Veci kulaŋ iamɨgali nudɨ micɨ vehavɨmalɨ. Vehavɨci nulɨdɨ lamalɨfɨmalɨ. \v 14 Lamalɨfɨ \x - \xo 2.14 \xo*\xt Jo 1.43\xt*\x* cɨku u Livai dɨ igamalɨ. Livai nɨbu Alɨfiusɨ ninanu. Nɨbu huban saŋ anɨm kɨlɨsɨ vivi hɨsɨŋ ulaŋ hen mɨgahɨnimalɨ. Lɨci iga abamalɨ. Nama venaŋ akica hɨdɨmɨli uamalɨ. Lɨci Livai iaka nɨbu kulaŋ uavɨmalɨ. \p \v 15 U Livai dɨ ulaŋ hen uavɨmalɨ. U mɨgahɨnihɨniŋ sɨmɨŋ navɨmalɨ. Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ sɨmɨŋ navɨdaci kulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavɨdami agɨlaŋ kulaŋ nulɨdɨ kulaŋ hɨhɨle huban saŋ anɨm kɨlɨsɨ vivi hɨsɨŋ agɨlaŋ kulaŋ navɨmalɨ. Kulaŋ akape lusɨŋ haman agɨladɨ vihavɨdami agɨlaŋ Jisasɨ kulaŋ hɨdavɨdami. Haman saja nɨbɨlaŋ akuata sɨmɨŋ navɨmalɨ. \v 16 Navɨdaci \x - \xo 2.16 \xo*\xt Mt 11.19, Lu 15.1-2\xt*\x* Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ nulɨdɨ igavɨmalɨ. Nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ hɨnevɨdami. Nɨbɨlaŋ iga nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abavɨmalɨ. Acɨ saŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ vivi hɨsɨŋ agɨlaŋ kulaŋ nulɨdɨ kulaŋ hɨhɨle huban saŋ anɨm kɨlɨsɨ vivi hɨsɨŋ agɨlaŋ kulaŋ sɨmɨŋ navadi uavɨmalɨ. \v 17 Haman abavɨdaci Jisasɨ ciaŋ nulɨdɨ agɨladɨ ci igakɨlamalɨ. Igakɨla Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨladɨ abamalɨ. Kulaŋ hɨmiŋ hɨmiŋ daŋ agɨlaŋ pam fim hakahaka hɨsɨŋ agɨladɨ hɨvɨ uhɨdavi uamalɨ. Kulaŋ hɨmiŋ hɨmiŋ apalɨ agɨlaŋ fim hakahaka hɨsɨŋ agɨladɨ hɨvɨ ma uhɨdavi uamalɨ. Viaŋ aveji haman laci ala uamalɨ. Viaŋ kulaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sikɨvica lɨbiakɨlahɨdavi agɨladɨ abadalɨŋ iadɨ kulemɨlɨ hɨnihɨni saŋ ma vemadin uamalɨ. Viaŋ kulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ vihɨdavi agɨladɨ abadalɨŋ iadɨ kulemɨlɨ hɨnihɨni saŋ vemadin uamalɨ. \s Jisasɨ agaŋ sɨmɨŋ valabalaŋ hɨnihɨniŋ Asɨ dɨ aba aba agasaŋ abamalɨ. \r (Matiu 9.14-17 mu Lukɨ 5.33-39) \p \v 18 Asɨ dɨ aba aba saŋ Jon dɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ sɨmɨŋ valavɨdami. Lɨhavɨdaci kulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ ve Jisasɨ dɨ abacivavɨmalɨ. Jon dɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ Falisi hɨdɨlɨ agɨladɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ Asɨ dɨ aba aba saŋ sɨmɨŋ mɨdu valahɨdavi uavɨmalɨ. Acɨ saŋ nadɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ haman ma lɨhɨdavi uavɨmalɨ. \v 19 Haman abavɨci Jisasɨ nulɨdɨ hɨve lama nɨman abamalɨ. Kulaŋ mu iamɨgali lɨbiba nudɨ kulaŋ mɨdu agɨlaŋ kulaŋ husi hɨnidaci nudɨ kulaŋ mɨdu agɨlaŋ sɨmɨŋ mɨdu ma valavɨvi uamalɨ. \v 20 Agadɨ ala uamalɨ. Mufi me hɨvɨ kulaŋ agadɨ mɨŋa vica uavɨci nudɨ kulaŋ mɨdu agɨlaŋ hen sɨmɨŋ mɨdu valavɨvi uamalɨ. \p \v 21 Haman aba cɨku hɨve lama ciaŋ mu nɨman abamalɨ. Hadi kɨlakɨla hutesɨ hasɨ agaŋ fɨlu daŋ hɨnivi uamalɨ. Hɨnidaci havɨlɨ tɨbɨ hɨki agadɨ vica hadi kɨlakɨla hutesɨ hasɨ agadɨ haca hɨvɨ ma lama hɨcavi uamalɨ. Haman hɨca hadi kɨlakɨla hutesɨ agadɨ husɨci havɨlɨ tɨbɨ hɨki haca agadɨ hɨvɨ lama hɨcavi agaŋ sɨgula suiŋ lɨca hadi kɨlakɨla agadɨ mɨŋa pubuŋ lɨci hadi kɨlakɨla hutesɨ hasɨ agaŋ sɨkɨlavi uamalɨ. Hɨki agaŋ hasɨ agadɨ lɨci sɨkɨlavi uamalɨ. Sɨkɨla haca hadi hɨnivi uamalɨ. \v 22 Haman aba hɨve lama ciaŋ mu nɨman abamalɨ. Lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ hɨki agadɨ sabaŋ meme sɨgɨtɨ agadɨ hɨcavɨci sɨbɨ kɨlɨsɨ me hɨnihɨniŋ hasɨ lɨhɨdavi agɨladɨ hɨvɨ ma hapilavɨvi uamalɨ. Nulɨdɨ hɨvɨ hapilavɨci hukɨlavɨci sabaŋ meme sɨgɨtɨ hasɨ agɨlaŋ vɨkuavɨci fi hɨvɨ mijica mɨgavɨvi uamalɨ. Lɨhavɨci sɨbɨ kɨlɨsɨ me agɨlaŋ aveji sɨbɨlɨ lɨhavɨvi uamalɨ. Haman saja lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ hɨki agadɨ sabaŋ meme sɨgɨtɨ hɨki agɨladɨ hɨcavɨci sɨbɨ kɨlɨsɨ me hɨnihɨdavi agɨladɨ hɨvɨ pam hapilahɨdavi uamalɨ. \s Jisasɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨkiŋ agasaŋ abamalɨ. \r (Matiu 12.1-8 mu Lukɨ 6.1-5) \p \v 23 Mu \x - \xo 2.23 \xo*\xt Lo 23.25\xt*\x* tɨbɨ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨkiŋ hɨvɨ Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ upɨ kɨlɨsɨ uitɨ kualabɨla hɨbɨ patɨ alɨkaŋ alɨkaŋ hen uavɨmalɨ. Uuŋ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ agɨladɨ hɨbɨ hɨbɨ vibiŋ uavɨmalɨ. \v 24 Vibiŋ \x - \xo 2.24 \xo*\xt Lo 23.25\xt*\x* uavɨdaci Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ abavɨmalɨ. Ci iganaŋ uavɨmalɨ. Acɨ saŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨkiŋ hɨvɨ nadɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ haman lɨhavi uavɨmalɨ. Alusɨsɨ mɨkiŋ hɨvɨ alaŋ haman ma lɨhɨdalu uavɨmalɨ. Ha hɨbuŋ uavɨmalɨ. \p \v 25 Haman \x - \xo 2.25-26 \xo*\xt 1 Sml 21.1-6\xt*\x* abavɨci Jisasɨ cɨku nulɨdɨ abamalɨ. Mu tɨbɨ Devitɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ sɨmɨŋ saŋ tɨbɨ mɨga humɨgaŋ saŋ hɨmavɨmalɨ uamalɨ. Ciaŋ nudɨ agadɨ Asɨ dɨ manasɨŋ hadi hɨvɨ lɨbavɨci hɨnihɨdi agadɨ namɨlaŋ ma uacaŋ igahɨdalaŋ uamalɨ. \v 26 Hadɨku \x - \xo 2.26 \xo*\xt Wkp 24.9\xt*\x* hen Abiatalɨ agaŋ Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hadi hɨnimalɨ uamalɨ. Hɨnidaci Devitɨ agaŋ Asɨ dɨ havɨlɨ ulaŋ caba hen umalɨ uamalɨ. U maci agɨladɨ vimalɨ uamalɨ. Asɨ saŋ sagalɨ iguavɨmalɨ agɨladɨ caveve fikua lamavɨci hɨnevɨmalɨ agɨladɨ vimalɨ uamalɨ. Vica na limu hɨhɨle nudɨ kulemɨlɨ agɨlasaŋ iguci navɨmalɨ uamalɨ. Kulaŋ kavɨ kavɨ agɨlaŋ maci agɨladɨ ma navɨdami uamalɨ. Ha hɨbuŋ uamalɨ. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ pam maci agɨladɨ navɨdami uamalɨ. \v 27 Asɨ \x - \xo 2.27 \xo*\xt Lo 5.14\xt*\x* agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨkiŋ saŋ ma igakɨla kulaŋ iamɨgali agɨladɨ lamamalɨ uamalɨ. Alusɨsɨ mɨkiŋ agadɨ kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ igakɨla lamamalɨ uamalɨ. \v 28 Kulaŋ \x - \xo 2.28 \xo*\xt Mt 12.8\xt*\x* dɨ Ninaŋ agaŋ nɨbu acaba acaba sɨkasɨkan agɨladɨ manɨgali uamalɨ. Nɨbu aveji Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨkiŋ agadɨ manɨgali uamalɨ. \c 3 \s Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨkiŋ hɨvɨ Jisasɨ kulaŋ mu human husɨŋ husɨŋ lɨmalɨ agadɨ ukaci lamamalɨ. \r (Matiu 12.9-14 mu Lukɨ 6.6-11) \p \v 1 Mu tɨbɨ Jisasɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ hɨvɨ cɨku ivomalɨ. Hadɨku kulaŋ mu nudɨ human limu husɨŋ husɨŋ lɨmalɨ agaŋ hɨnimalɨ. \v 2 Haman saja kulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ Jisasɨ ve kulaŋ agadɨ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨkiŋ hɨvɨ ukaci lamɨci igɨdɨlu aba migɨlavɨmalɨ. Alusɨsɨ mɨkiŋ hɨvɨ kulaŋ agadɨ ukaci lamɨci iga Jisasɨ dɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbalɨlu aba migɨlavɨmalɨ. \v 3 Migɨla migɨlaŋ hɨnevɨdaci Jisasɨ kulaŋ human husɨŋ husɨŋ lɨmalɨ agadɨ abamalɨ. Nama iaka alɨkaŋ nen veka uamalɨ. \v 4 Haman \x - \xo 3.4 \xo*\xt Lu 14.3\xt*\x* aba kulaŋ agɨladɨ abamalɨ. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨkiŋ hɨvɨ lusɨŋ ukaci vivɨlu uaku lusɨŋ sɨbɨlɨ vivɨlu uamalɨ. Kulaŋ mu dɨ ukaci akɨliakumɨli ukaci hɨnivi uaku nudɨ ifɨhɨmɨvɨlu uamalɨ. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbɨmalɨ agaŋ alaŋ acɨ salaku vivi saŋ abahɨdi uamalɨ. Lɨci kulaŋ agɨlaŋ ciaŋ mɨdu vala kavɨ hɨnevɨmalɨ. \v 5 Haman \x - \xo 3.5 \xo*\xt Jo 11.33\xt*\x* aba kulaŋ agɨladɨ lamɨgaŋ hɨvɨ igasulasulaŋ hɨda igɨvɨ igamalɨ. Nulɨdɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ ci sɨjevɨmalɨ. Lɨhavɨci igɨvɨ igamalɨ agadɨ ala cɨku mavɨn lamamalɨ. Mavɨn lama kulaŋ human limu nudɨ husɨŋ husɨŋ lɨmalɨ agadɨ abamalɨ. Human nadɨ agadɨ lɨtɨ lamɨka uamalɨ. Lɨci kulaŋ human husɨŋ husɨŋ lɨmalɨ agaŋ Jisasɨ abamalɨ haman laci ala lɨmalɨ. Lɨci human agaŋ sɨkan ukaci lɨmalɨ. \v 6 Haman \x - \xo 3.6 \xo*\xt Mt 22.15-16\xt*\x* lɨci Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ aŋam ulaŋ agadɨ vala lɨkalɨka u Helotɨ dɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ mɨgudɨbavɨmalɨ. Mɨgudɨbu hɨnihɨniŋ Jisasɨ dɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ aba abaŋ igakɨlavɨmalɨ. \s Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ idu avɨli hadi caba micɨ hen mɨgudɨbavɨmalɨ. \r (Lukɨ 6.17-19) \p \v 7-8 Jisasɨ \x - \xo 3.7-8 \xo*\xt Mt 4.25\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ kɨlebɨla agadɨ vala Galili idu avɨli hadi caba hen uavɨmalɨ. Uavɨdaci kulaŋ iamɨgali kɨlebɨla mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ Jisasɨ salaku vimalɨ agadɨ ciaŋ hɨjɨ igakɨlavɨmalɨ. Igakɨla Jisasɨ umalɨ hen uavɨmalɨ. Kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle Galili fi tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ uavɨmalɨ. Limu hɨhɨle Judia fi tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ uavɨmalɨ. Limu hɨhɨle Jelusalem kɨlebɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ uavɨmalɨ. Limu hɨhɨle Idumea fi tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ uavɨmalɨ. Limu hɨhɨle Jolɨdan avɨli limu hɨsɨŋ agɨlaŋ uavɨmalɨ. Limu hɨhɨle Tailɨ kɨlebɨla caba caba hɨsɨŋ agɨlaŋ uavɨmalɨ. Limu hɨhɨle Saidon kɨlebɨla caba caba hɨsɨŋ agɨlaŋ uavɨmalɨ. \v 9 Uavɨci \x - \xo 3.9-10 \xo*\xt Mk 4.1, Lu 5.1-3\xt*\x* Jisasɨ haman iga nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ hunɨga cave micɨ lamalama saŋ abamalɨ. Vɨkɨla nudɨ micɨ ve mɨgudɨbu nudɨ lɨbɨnikɨlavɨmɨdɨ agasaŋ lɨca nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ hunɨga cave micɨ lamalama saŋ abamalɨ. Igavɨci kulaŋ iamɨgali akape sɨbam lɨci hunɨga hɨvɨ mɨgumɨgu saŋ abamalɨ. \v 10 Jisasɨ \x - \xo 3.10 \xo*\xt Mt 9.20-21, 14.36, Mk 5.29, 6.56, Lu 7.20-21\xt*\x* kulaŋ iamɨgali akape hɨmiŋ hɨmiŋ daŋ agɨladɨ ukaci lamadami. Haman saja kulaŋ iamɨgali hɨmiŋ hɨmiŋ daŋ agɨlaŋ kulaŋ iamɨgali hɨhɨle agɨladɨ lɨbɨnikɨlanikɨlaŋ uavɨdami. Jisasɨ dɨ hadihɨbɨ agadɨ mɨŋaiga alaŋ ukaci iakɨbalɨlu aba haman lɨhavɨdami. \v 11 Kulaŋ \x - \xo 3.11 \xo*\xt Mk 1.23-24, Lu 4.41\xt*\x* sudɨ sɨbɨlɨ daŋ agɨlaŋ aveji Jisasɨ dɨ iga igaŋ fi hɨvɨ mɨgalɨfɨlɨbu muiaŋ nɨkunɨku lɨbudɨbuŋ ula ulaŋ aba abaŋ abavɨdami. Nama Asɨ dɨ Ninaŋ uavɨdami. \v 12 Agadɨ \x - \xo 3.12 \xo*\xt Mt 8.4, 12.16, Mk 1.34\xt*\x* ala Jisasɨ nulɨdɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbam abamɨgɨladami. Namɨlaŋ Jisasɨ nɨbu Asɨ dɨ Ninaŋ aba abɨmɨlaŋ uadami. \s Jisasɨ kulaŋ human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ haman agɨladɨ lɨbɨmɨŋamalɨ. \r (Matiu 10.1-4 mu Lukɨ 6.12-16) \p \v 13 Jisasɨ kulaŋ agɨladɨ lɨbɨmɨŋɨba halu iakumalɨ. Iaku nudɨ nuken hɨji lɨbiakɨla ciaŋ abɨci uci vehavɨmalɨ. \v 14 Kulaŋ human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ haman agɨlaŋ vehavɨci abamalɨ. Viaŋ naludɨ ci lɨbɨmɨŋin uamalɨ. Viaŋ kulaŋ hɨnihɨniŋ hɨdahɨdaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sulasula saŋ naludɨ ci lɨbɨmɨŋin uamalɨ. \v 15 Naludɨ lɨlɨŋ ibi daŋ hɨnihɨniŋ namɨlaŋ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lakubalɨlaŋ uamalɨ. \v 16 Human \x - \xo 3.16 \xo*\xt Jo 1.42\xt*\x* limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ haman agɨladɨ lɨbɨmɨŋamalɨ. Nulɨdɨ ibi nɨman. Mu Saimon. Saimon dɨ ibi mu Pita. Ibi Pita hana Jisasɨ lamamalɨ agaŋ. \v 17 Mu \x - \xo 3.17 \xo*\xt Lu 9.54\xt*\x* Sebedi ninanu Jemɨsɨ. Mu Jemɨsɨ imanu Jon. Jemɨsɨ dɨdaŋ Jon dɨdaŋ lɨbɨmɨŋamalɨ. Lɨbɨmɨŋa ibi nɨman agadɨ lamamalɨ. Boanelɨgesɨ uamalɨ. Ibi Boanelɨgesɨ agadɨ hɨdɨlɨ nɨbu nɨman. Nɨbɨlaŋ ciaŋ sulavɨdaci nulɨdɨ ciaŋ sagɨliŋ agɨlaŋ lɨbɨlaŋ me ifavɨdɨ uamalɨ. \v 18 Mu Edɨlu. Mu Filipɨ. Mu Balɨtolomiu. Mu Matiu. Mu Tomasɨ. Mu Alɨfiusɨ dɨ ninanu Jemɨsɨ. Mu Tadiusɨ. Mu Saimon. Nɨbu Selotɨ hɨdɨlɨ. \v 19 Mu Judasɨ Isɨkaliotɨ. Kulaŋ nɨbu ala Jisasɨ dɨ ilasɨmalɨ. \s Jisasɨ agaŋ Belɨsebulɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lakuhɨdi uavɨmalɨ. \r (Matiu 12.24-32 mu Lukɨ 11.14-23 mu Lukɨ 12.10) \p \v 20 Jisasɨ \x - \xo 3.20 \xo*\xt Mk 6.31\xt*\x* ulaŋ mu hɨvɨ umalɨ. U hɨnidaci kulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ ve mɨgudɨbavɨmalɨ. Mɨgudɨbavɨci Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ sɨmɨŋ nana apalɨ hɨnimalɨ. Alusɨ cɨkucɨku agaŋ aveji apalɨ hɨnimalɨ. \v 21 Lɨci \x - \xo 3.21 \xo*\xt Jo 7.5, 10.20\xt*\x* Jisasɨ dɨ imahalinu agɨlaŋ Jisasɨ sɨmɨŋ ma namalɨ agadɨ ciaŋ hɨjɨ igakɨlavɨmalɨ. Igakɨla nɨbu uavava lɨca sɨmɨŋ ma nɨmaŋ uacaŋ hɨni ua nudɨ viba vehavɨmalɨ. \p \v 22 Asɨ \x - \xo 3.22 \xo*\xt Mt 9.34, 10.25\xt*\x* dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ limu hɨhɨle Jelusalem kɨlebɨla hen hɨne vehavɨmalɨ agɨlaŋ abavɨmalɨ. Belɨsebulɨ agaŋ Jisasɨ kulaŋ hɨni uavɨmalɨ. Belɨsebulɨ nɨbu sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ manɨgali uavɨmalɨ. Haman saja Belɨsebulɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lakuhɨdi uavɨmalɨ. \v 23 Lɨhavɨci \x - \xo 3.23 \xo*\xt Mt 4.10, Lu 11.17-22\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ ulɨci nudɨ micɨ vehavɨci hɨve lama abamalɨ. Satan agaŋ nudɨ nuken ma lakuvi uamalɨ. \v 24 Fi tɨbɨ pabiŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ latɨha nɨbɨlaŋ masa masa sagaŋ makavɨvi uamalɨ. Sagaŋ makavɨci fi tɨbɨ agaŋ kulaŋ iamɨgali apalɨ hɨnivi uamalɨ. \v 25 Kulaŋ iamɨgali ulaŋ pabiŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ latɨha nɨbɨlaŋ nuken nuken sagaŋ makavɨvi uamalɨ. Sagaŋ makavɨci ulaŋ agaŋ kulaŋ iamɨgali apalɨ hɨnivi uamalɨ. \v 26 Satan agaŋ aveji nudɨ nuken hahɨlɨ lamɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ latɨha sagaŋ makavɨci nɨbu acaba acaba agɨladɨ ma migɨlavi uamalɨ. Ha nɨbu sɨkasɨkan sɨvɨlavi uamalɨ. \v 27 Kulaŋ \x - \xo 3.27 \xo*\xt Ais 49.24, Mt 12.29\xt*\x* mu vɨdɨvɨdɨŋ hadi daŋ agaŋ nudɨ ulaŋ agadɨ sikɨvica sɨbam migɨlavi uamalɨ. Migɨladaci kulaŋ mu agaŋ kulaŋ vɨdɨvɨdɨŋ hadi daŋ agadɨ ulaŋ hɨvɨ acaba acaba agɨladɨ vidaŋ aba ma ivovi uamalɨ. Nɨbu ulen muji ivoba ha lɨmɨn vica kulaŋ vɨdɨvɨdɨŋ hadi daŋ agadɨ lɨbɨhakavi uamalɨ. Lɨbɨhakɨci hɨnidaci ala nudɨ ulen muji hen acaba acaba agɨladɨ ukaci vivi uamalɨ. \p \v 28-30 Lɨci \x - \xo 3.28-30 \xo*\xt Mt 12.31-32, Lu 12.10, 1 Jo 5.16\xt*\x* kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Jisasɨ saŋ nɨman abavɨmalɨ. Sudɨ sɨbɨlɨ nɨbu kulaŋ hɨni uavɨmalɨ. Haman abavɨci Jisasɨ nɨman abamalɨ. Namɨlaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agadɨ abacuvadalaŋ uamalɨ. Haman aba abamalɨ. Naludɨ amɨŋ abadin uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vibiŋ Asɨ dɨ abacuvacuva ciaŋ abavɨci Asɨ nulɨdɨ hugɨ agɨladɨ civɨbali uamalɨ. Agadɨ ala uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agadɨ abacuvavɨci Asɨ agaŋ nulɨdɨ hugɨ agɨladɨ ma civɨbali uamalɨ. Lɨci hugɨ agɨlaŋ haman pam hɨnevɨdɨ uamalɨ. Mufi aveji haman laci haman laci hɨnevɨdɨ uamalɨ. \s Jisasɨ dɨ imahalinu agɨlaŋ iamɨnɨlu kulaŋ vehavɨmalɨ. \r (Matiu 12.46-50 mu Lukɨ 8.19-21) \p \v 31 Jisasɨ \x - \xo 3.31 \xo*\xt Mk 6.3, Jo 2.12, HJL 1.14\xt*\x* imahalinu agɨlaŋ iamɨnɨlu kulaŋ ve fikua lagulamavɨmalɨ. Lagulama hɨnihɨniŋ kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ u Jisasɨ dɨ abavɨci nulɨdɨ micɨ veve saŋ abavɨmalɨ. \v 32 Lɨhavɨci kulaŋ iamɨgali Jisasɨ dɨ haŋala huda mɨgahɨnevɨmalɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ abavɨmalɨ. Nadɨ iamɨna agaŋ nadɨ imahalina agɨlaŋ kulaŋ ve fikua hɨnihɨniŋ nama u nulɨdɨ iga iga saŋ abavi uavɨmalɨ. \v 33 Haman abavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Ani iadɨ iamɨdi agaŋ uamalɨ. Ani ani iadɨ imahali agɨlaŋ uamalɨ. \v 34 Haman aba kulaŋ iamɨgali agɨladɨ igasulasulaŋ abamalɨ. Iadɨ imahali iadɨ iamɨdi niniŋ nɨbɨlaŋ nan hɨnevi uamalɨ. \v 35 Kulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ hɨji lɨbiakɨlahɨdavi agɨlaŋ uamalɨ. Nɨbɨlaŋ pam iadɨ iamɨdi niniŋ me iadɨ imahali me iadɨ nanadi humɨgaŋ pabiŋ me hɨnihɨdavi uamalɨ. \c 4 \s Jisasɨ agaŋ upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ kualabɨla hɨvɨ havala havala saŋ hɨve lama abamalɨ. \r (Matiu 13.1-9 mu Lukɨ 8.4-8) \p \v 1 Mu \x - \xo 4.1 \xo*\xt Mk 3.7-9, Lu 5.1-3\xt*\x* tɨbɨ Jisasɨ idu avɨli hadi caba hen cɨku hɨdɨlɨ maka kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ ciaŋ sulamalɨ. Lɨdaci kulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ nudɨ micɨ vehavɨmalɨ. Vehavɨdaci Jisasɨ hunɨga mu idu avɨli hadi hen hɨnimalɨ agadɨ hɨvɨ mɨgu mɨgahɨnimalɨ. Mɨgahɨnidaci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ idu avɨli hadi agadɨ caba hen hɨnevɨmalɨ. \v 2 Hɨnevɨdaci \x - \xo 4.2 \xo*\xt Mt 13.34, Mk 4.33-34\xt*\x* Jisasɨ hɨve lamalama ciaŋ akape sulasulaŋ lamalɨfɨmalɨ. Lamalɨfɨdɨfɨŋ abamalɨ. \v 3 Nen igakɨlɨkalaŋ uamalɨ. Kulaŋ mu upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ agɨladɨ havala havala saŋ kualabɨla uvi uamalɨ. \v 4 U havaladaci upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ hɨhɨle agɨlaŋ hɨbɨ hadi hɨvɨ mɨgalakɨlavɨdaci havaŋ agɨlaŋ vebeŋ na sɨkualavɨvi uamalɨ. \v 5 Upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ hɨhɨle fi lɨba daŋ hen mɨgalakɨlavɨvi uamalɨ. Fi suiŋ cɨkiŋ lɨba sabɨ hen mɨgalakɨlavɨvi uamalɨ. Mɨgalakɨla iakavɨkevɨvi uamalɨ. \v 6 Agadɨ ala upɨ kɨlɨsɨ uitɨ hɨdɨlɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ muji ma mɨguavɨvi uamalɨ. Haman saja uaiaŋ agaŋ kɨlacabɨladaci sɨkasɨkan haba hɨmavɨvi uamalɨ. \v 7 Upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ hɨhɨle lɨbulɨbu haneŋ daŋ haneŋ daŋ agɨlaŋ hɨnievɨvi hen mɨgalakɨlavɨvi uamalɨ. Mɨgalakɨladakɨlaŋ iakavɨdaci lɨbulɨbu haneŋ daŋ haneŋ daŋ agɨlaŋ iaka upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agɨladɨ lalɨguavɨci upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agɨlaŋ amɨŋ ma lamavɨvi uamalɨ. \v 8 Upɨ \x - \xo 4.8 \xo*\xt Mt 13.8, Lu 8.8, Jo 15.5, Kl 1.3-6\xt*\x* kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ hɨhɨle fi ukaci hɨvɨ mɨgalakɨla iakaiakaŋ hadi lɨdɨŋ amɨŋ lamavɨvi uamalɨ. Limu hɨhɨle amɨŋ 30 haman lamavɨvi uamalɨ. Limu hɨhɨle amɨŋ 60 haman lamavɨvi uamalɨ. Limu hɨhɨle amɨŋ 100 haman lamavɨvi uamalɨ. \v 9 Jisasɨ haman aba abamalɨ. Kulaŋ iamɨgali hɨji daŋ lɨci ciaŋ nagadɨ sikɨvica sɨbam igakɨlavɨm uamalɨ. \fig Kulaŋ mu upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ agɨladɨ kualabɨla hɨvɨ havalavi.|alt="Sower in field GW 52" src="GW052.jpg" size="col" copy="Wade" ref="4.3"\fig* \s Jisasɨ agaŋ ciaŋ hɨdɨlɨ agadɨ igakɨlavɨmɨdɨ aba hɨve lamalama ciaŋ pam sulamalɨ. \r (Matiu 13.10-17 mu Lukɨ 8.9-10) \p \v 10 Kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ uavɨdaci Jisasɨ dɨ kulemɨlɨ human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ agɨlaŋ nɨbu kulaŋ hɨnevɨmalɨ. Kulaŋ iamɨgali hɨhɨle Jisasɨ kulaŋ hɨdavɨdami agɨlaŋ aveji nɨbɨlaŋ akuata hɨnevɨmalɨ. Hɨne hɨve lamalama ciaŋ sulamalɨ agadɨ ciaŋ hɨdɨlɨ agasaŋ Jisasɨ dɨ abacivavɨmalɨ. \v 11 Abacivavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Viaŋ naludɨ abadalɨŋ Asɨ nalusaŋ hɨji igudaci namɨlaŋ ci igakɨlahɨdalaŋ uamalɨ. Lɨdɨŋ Asɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨlɨci nudɨ lɨku hɨvɨ hɨnevɨdɨ agadɨ ciaŋ hɨdɨlɨ sɨvɨla hɨnedami agadɨ ci igakɨlahɨdalaŋ uamalɨ. Agadɨ ala kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlasaŋ hɨve lamalama ciaŋ agadɨ pam suladalɨŋ igakɨlahɨdavi uamalɨ. \v 12 Asɨ \x - \xo 4.12 \xo*\xt Ais 6.9-10, Jo 12.40, HJL 28.26-27\xt*\x* dɨ manasɨŋ hadi agaŋ nɨman abamalɨ uamalɨ. Asɨ agaŋ abi aba abamalɨ uamalɨ. Viaŋ lɨdalɨŋ nɨbɨlaŋ igasulahɨdavi agadɨ ala acaba acaba ma igahɨdavi aba abi aba abamalɨ uamalɨ. Ciaŋ igakɨlahɨdavi agadɨ ala nulɨdɨ hɨji ma touavehɨdi aba abi aba abamalɨ uamalɨ. Haman ma lɨca ha kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hɨji ukaci vica cɨku lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ vala iadɨ micɨ vehavɨvi aba abi aba abamalɨ uamalɨ. Vehavɨci ha viaŋ nulɨdɨ hugɨ agɨladɨ civavin aba abi aba abamalɨ uamalɨ. \s Upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ ciaŋ hɨdɨlɨ agasaŋ abamalɨ. \r (Matiu 13.18-23 mu Lukɨ 8.11-15) \p \v 13 Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ hɨve lamalama ciaŋ hɨdɨlɨ agasaŋ abacivamalɨ. Namɨlaŋ ciaŋ hɨdɨlɨ agadɨ ma igahɨdalaŋ uamalɨ. Haman lɨca namɨlaŋ abaman lɨca hɨve lamalama ciaŋ hɨdɨlɨ hɨhɨle agɨladɨ igɨbalɨlaŋ uamalɨ. \v 14 Asɨ dɨ ciaŋ sulasula agaŋ nɨbu kulaŋ upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ agɨladɨ kualabɨla hɨvɨ havala havala me uamalɨ. \v 15 Upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ hɨbɨ hadi hɨvɨ mɨgalakɨlavɨvi hana kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ ciaŋ igakɨlavɨvi agadɨ ala Satan agaŋ lɨkalɨka pam ve ciaŋ nulɨdɨ hɨji hɨvɨ hɨnivi agadɨ mɨŋaikuiku lɨvi uamalɨ. \v 16 Kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ nɨbɨlaŋ upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ agɨlaŋ fi lɨba daŋ hɨvɨ mɨgalakɨla iakavɨci nulɨdɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ muji ma mɨguavɨvi me uamalɨ. Nɨbɨlaŋ ciaŋ igakɨla vica ikuikuiŋ laci hɨjɨŋalavɨvi agadɨ ala uamalɨ. \v 17 Nɨbɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ apalɨ uamalɨ. Nɨbɨlaŋ ilɨmiŋ ilɨmiŋ pam hɨnevɨvi uamalɨ. Nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ lɨbiakɨlavɨvi agasaŋ kulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nulɨdɨ sɨbɨlɨ lamadamaŋ vɨkɨlɨ iguavɨvi uamalɨ. Lɨhavɨci nulɨdɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ sɨkasɨkan valavɨvi uamalɨ. \v 18 Kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle nɨbɨlaŋ upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ agɨlaŋ lɨbulɨbu haneŋ daŋ haneŋ daŋ agɨladɨ alɨkaŋ alɨkaŋ hɨvɨ mɨgalakɨlavɨvi me uamalɨ. Nɨbɨlaŋ ciaŋ igakɨlavɨvi agadɨ ala uamalɨ. \v 19 Nɨbɨlaŋ \x - \xo 4.19 \xo*\xt Mt 19.23-24, 1 Ti 6.9, 6.17\xt*\x* acaba acaba fi nen hɨsɨŋ agɨlasaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamahɨdavi uamalɨ. Nɨbɨlaŋ anɨm kɨlɨsɨ daŋ hɨnihɨni saŋ igakɨlahɨdavi uamalɨ. Mu mavɨn mu mavɨn saŋ lɨhɨdavi uamalɨ. Haman lɨhavɨdaci nulɨdɨ hɨji agɨladɨ mɨŋaikuiku lɨhɨdavi uamalɨ. Mɨŋaikuiku lɨhavɨdaci nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ ma lɨbiakɨlahɨdavi me uamalɨ. \v 20 Kulaŋ iamɨgali hɨhɨle nɨbɨlaŋ upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ agɨlaŋ fi ukaci hɨvɨ mɨgalakɨlavɨvi me uamalɨ. Nɨbɨlaŋ ciaŋ igakɨla vica vɨdɨvɨdɨŋ mɨŋalɨvahɨdavi uamalɨ. Mɨŋalɨvadɨvaŋ lusɨŋ ukaci vihɨdavi agɨlaŋ upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agɨlaŋ amɨŋ lamahɨdavi me vihɨdavi uamalɨ. Limu hɨhɨle 30 haman amɨŋ lamahɨdavi me uamalɨ. Limu hɨhɨle 60 haman amɨŋ lamahɨdavi me uamalɨ. Limu hɨhɨle 100 haman amɨŋ lamahɨdavi me uamalɨ. \s Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ unɨ vica cave sɨji vica unɨ agadɨ hɨvɨ ma iupalavɨci mɨguhɨdi uamalɨ. \r (Lukɨ 8.16-18) \p \v 21 Jisasɨ \x - \xo 4.21 \xo*\xt Mt 5.15, Lu 11.33\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abamalɨ. Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ unɨ vica cave sɨji vica unɨ agadɨ hɨvɨ ma iupalavɨci mɨguhɨdi uamalɨ. Padɨm lɨku hɨvɨ aveji ma sɨvɨlavɨci hɨnihɨdavi uamalɨ. Unɨ aica unɨ lamalama hɨsɨŋ padɨm sabɨ hen pam lamahɨdavi uamalɨ. \v 22 Acaba \x - \xo 4.22 \xo*\xt Mt 10.26, Lu 12.2\xt*\x* acaba sɨvɨla hɨnihɨdavi agɨlaŋ Asɨ lɨdaci mufi usi iakɨbalɨhavi uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali acaba acaba agɨladɨ hafilamavɨci hɨnihɨdavi agɨlaŋ aveji mufi usi iakɨbalɨhavi uamalɨ. \v 23 Kulaŋ iamɨgali hɨji daŋ lɨci ciaŋ nagadɨ sikɨvica sɨbam igakɨlavɨm uamalɨ. \p \v 24 Haman \x - \xo 4.24 \xo*\xt Mt 7.1-2, Lu 6.38\xt*\x* aba cɨku ala nɨman abamalɨ. Ciaŋ igakɨlalaŋ agasaŋ sikɨvica hɨji lamɨkalaŋ uamalɨ. Namɨlaŋ kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ abaman ba iguhɨdalaŋ haman laci ala Asɨ agaŋ nalusaŋ igubali uamalɨ. Nɨbu nalusaŋ limu hɨhɨle lɨvahalamita igubali uamalɨ. \v 25 Kulaŋ \x - \xo 4.25 \xo*\xt Mt 13.12, 25.29, Lu 19.26\xt*\x* mu acaba acaba daŋ hɨnidaci Asɨ agaŋ acaba acaba hɨhɨle agɨladɨ aveji nusaŋ igubali uamalɨ. Agadɨ ala kulaŋ mu acaba acaba apalɨ agaŋ nɨbu hɨji hɨvɨ nɨman abɨbali uamalɨ. Viaŋ acaba cɨkiŋ daŋ hɨnidin aba abɨbali uamalɨ. Hɨji hɨvɨ haman abɨbali agadɨ ala Asɨ agaŋ nudɨ acaba cɨkiŋ agadɨ sɨkan vibali uamalɨ. \s Sɨmɨŋ kualabɨla hɨvɨ iakaiaka agasaŋ hɨve lama abamalɨ. \p \v 26 Jisasɨ cɨku hɨve lamalama ciaŋ mu nɨman abamalɨ. Asɨ agaŋ nudɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ vici nudɨ lɨku hɨvɨ hɨnibalɨhavi agaŋ kulaŋ upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ agɨladɨ kualabɨla hɨvɨ havalavi me uamalɨ. \v 27 Havala \x - \xo 4.27 \xo*\xt Je 5.7\xt*\x* sɨkuala kulaŋ agaŋ hɨfɨlɨ hɨvɨ ani hɨnivi me uamalɨ. Uaiasɨ hɨvɨ iaka u hɨdahɨdaŋ nudɨ upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agadɨ kɨlɨsɨ kualabɨla hɨvɨ havala havala salaku agadɨ vivi me uamalɨ. Vidaci upɨ kɨlɨsɨ uitɨ agɨlaŋ abaman ba abaman ba iakavɨdɨ agadɨ nɨbu nuken ma igavi me uamalɨ. \v 28 Fi agaŋ lɨdaci kɨlɨŋ iakahɨdavi me uamalɨ. Acɨ sebɨlɨ kɨlɨŋ iaka asɨŋ lamahɨdavi me uamalɨ. Asɨŋ lamadamaŋ amɨŋ lamahɨdavi me uamalɨ. \v 29 Amɨŋ \x - \xo 4.29 \xo*\xt Jol 3.13, CHL 14.15-18\xt*\x* lama mɨdɨ lɨkuhɨdavi me uamalɨ. Mɨdɨ lɨkuavɨci nana hɨmiŋ hɨvɨ kulaŋ agaŋ hedɨm hutesɨ hɨvɨ ikalakadakaŋ akɨlavi me uamalɨ. \s Isabɨlaŋ masɨtetɨ agasaŋ hɨve lama abamalɨ. \r (Matiu 13.31-32 mu Lukɨ 13.18-19) \p \v 30 Jisasɨ hɨve lamalama ciaŋ mu cɨku abamalɨ. Asɨ agaŋ nudɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨlɨci nudɨ lɨku hɨvɨ hɨnevɨdɨ agasaŋ hɨve lama abɨdaŋ uamalɨ. \v 31 Nɨbu isabɨlaŋ masɨtetɨ kɨlɨsɨ me uamalɨ. Isabɨlaŋ masɨtetɨ kɨlɨsɨ nɨbu acaba acaba isabɨlaŋ fi nen hɨsɨŋ agɨladɨ kɨlɨsɨ me hɨma uamalɨ. Nulɨdɨ kɨlɨsɨ hadi hadi uamalɨ. Isabɨlaŋ masɨtetɨ kɨlɨsɨ nɨbɨlaŋ suiŋ cɨkiŋ cɨkiŋ sɨbam uamalɨ. Kulaŋ mu nulɨdɨ vibiŋ fi hɨvɨ havalahɨdi uamalɨ. \v 32 Havaladaci iakaiakaŋ hadi lɨdɨŋ isabɨlaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ lɨvahala lɨvahalaŋ kɨlɨ cɨkiŋ cɨkiŋ me hɨnihɨdavi uamalɨ. Nulɨdɨ makaŋ hadi hadi uamalɨ. Nɨbɨlaŋ hɨbi hadi daŋ uamalɨ. Havaŋ agɨlaŋ ukaci vebeŋ nulɨdɨ makaŋ makaŋ hen ulaŋ lamavɨvi uamalɨ. \s Jisasɨ hɨve lamalama ciaŋ hɨvɨ pam ciaŋ suladami. \r (Matiu 13.34-35) \p \v 33 Jisasɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji agɨladɨ iga igaŋ hɨve lamalama ciaŋ akape suladami. Hɨve lamalama ciaŋ nɨbɨlaŋ sɨmi igakɨlakɨla agɨladɨ pam suladami. \v 34 Ciaŋ hɨdɨlɨ agɨladɨ kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ ma suladami. Nɨbu hɨve lamalama ciaŋ pam suladami. Agadɨ ala nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ pam nɨbu kulaŋ hɨnevɨdaci hen ciaŋ hɨdɨlɨ agɨladɨ nulɨsaŋ suladami. \s Jisasɨ agaŋ huŋe sagaŋ agadɨdaŋ avɨli agadɨdaŋ abɨci valavɨmalɨ. \r (Matiu 8.23-27 mu Lukɨ 8.22-25) \p \v 35 Sijaŋ uaiaŋ kɨladaci Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abamalɨ. Idu avɨli hadi nagadɨ limu caba aden ivomɨli uamalɨ. \v 36 Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ vala hunɨga Jisasɨ mɨgahɨnimalɨ hen mɨguavɨmalɨ. Mɨgu Jisasɨ niniŋ akuata uavɨmalɨ. Hunɨga hɨhɨle aveji nɨbɨlaŋ kulaŋ uavɨmalɨ. \v 37 Uavɨdaci huŋe sagaŋ hadi vemalɨ. Vedaci avɨli agaŋ minugulagulaŋ hunɨga muji hɨvɨ mɨgumɨguŋ imɨlɨdaŋ aba lɨmalɨ. \v 38 Lɨdaci Jisasɨ hunɨga ciji agadɨ tulɨ hen ani hɨnimalɨ. Hali saguŋ hɨvɨ hali lama ani hɨnimalɨ. Ani hɨnidaci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ mɨŋaiualavɨmalɨ. Mɨŋaiuala abavɨmalɨ. Iavaŋ uavɨmalɨ. Alaŋ hɨmɨba naŋ lɨdalu uavɨmalɨ. Nama alaŋ akuata sɨkasɨkan hɨmɨbalɨlu agasaŋ hɨji lamadanaŋ uaku uavɨmalɨ. \v 39 Haman abavɨci Jisasɨ iaka huŋe agadɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbam hen abamalɨ. Aba avɨli agadɨ aveji vɨdɨvɨdɨŋ hen abamalɨ. Ci uamalɨ. Valɨkalaŋ uamalɨ. Lɨci huŋe agaŋ valamalɨ. Valɨci avɨli agaŋ aveji vala simɨ kavɨ hɨnimalɨ. \v 40 Lɨhavɨci Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abacivamalɨ. Namɨlaŋ acɨ saŋ lɨdalaŋ uamalɨ. Naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨlaŋ aben hɨnevɨdaci lɨdalaŋ uamalɨ. \v 41 Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ haba lɨdadɨdaŋ nɨbɨlaŋ nuken nuken aba abaŋ igakɨlavɨmalɨ. Aba abaŋ igakɨlakɨlaŋ abavɨmalɨ. Kulaŋ nana ani sɨbam uavɨmalɨ. Haman saja nɨbu huŋe agadɨdaŋ avɨli agadɨdaŋ abɨci valavi uavɨmalɨ. Valavɨci avɨli agaŋ kavɨ me sɨbam hɨnidi uavɨmalɨ. \c 5 \s Jisasɨ sudɨ sɨbɨlɨ kulaŋ mu agadɨ hɨvɨ hɨnevɨdami agɨladɨ abɨci vala uavɨmalɨ. \r (Matiu 8.28-34 mu Lukɨ 8.26-39) \p \v 1 Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ hunɨga hɨvɨ Galili idu avɨli hadi caba limu hen ivovɨmalɨ. Ivo Gelasa kɨlebɨla hɨsɨŋ agɨladɨ fi tɨbɨ hen sisɨvavɨmalɨ. \v 2 Sisɨva \x - \xo 5.2 \xo*\xt Mk 1.23-24\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ hunɨga vala iakuavɨdaci kulaŋ sudɨ sɨbɨlɨ daŋ agaŋ sudɨ savu fipɨ agadɨ vala ve Jisasɨ dɨ igamalɨ. \v 3 Nɨbu sudɨ savu haca hɨvɨ ivo ivo ani hɨnedami. Kulaŋ mu nudɨ ma mɨŋa lɨmɨn vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ lɨbɨhakavɨdami. \v 4 Akape tɨbɨ nudɨ mɨŋamɨŋaŋ hɨcɨ human lɨmɨn vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ hakavɨdaci akape tɨbɨ ifɨlakadami. Kulaŋ mu nudɨ ma mɨŋalɨvadami. \v 5 Nɨbu akape tɨbɨ hɨfɨlɨ uaiasɨ sudɨ savu mavavɨdami fipɨ hen hɨnedami. Halu mu hɨvɨ mu hɨvɨ aveji hɨnihɨniŋ hɨdadami. Hɨdahɨdaŋ ula ulaŋ livadivaŋ agala agalaŋ lɨba ilɨŋ daŋ ilɨŋ daŋ agɨladɨ vibiŋ nudɨ hadihɨbɨ agadɨ ikadami. \p \v 6 Nɨbu Jisasɨ ukamaŋ husi vedaci iga haŋɨla haŋɨlaŋ u mavɨn ciaŋ ciaŋ abɨdaŋ aba Jisasɨ dɨ hɨcɨ micɨ hɨvɨ mɨgalɨfɨlɨbɨmalɨ. \v 7-8 Mɨgalɨfɨlɨbɨci \x - \xo 5.7-8 \xo*\xt Mk 1.23-24\xt*\x* Jisasɨ sudɨ sɨbɨlɨ agadɨ abamalɨ. Sudɨ sɨbɨlɨ nama kulaŋ agadɨ vala uka uamalɨ. Lɨci kulaŋ sudɨ sɨbɨlɨ daŋ agaŋ ula ulaŋ abamalɨ. Jisasɨ nama Asɨ iaku hɨvɨ hɨnihɨdi agadɨ Ninaŋ uamalɨ. Nama iadɨ acɨ lɨba venaŋ uamalɨ. Viaŋ Asɨ dɨ ibi hɨvɨ nadɨ vɨdɨvɨdɨŋ abadin uamalɨ. Nama iadɨ sɨbɨlɨ lama avɨŋ avɨŋ igumɨnaŋ uamalɨ. \v 9 Lɨci \x - \xo 5.9 \xo*\xt Lu 8.30\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abacivamalɨ. Nadɨ ibi ani uamalɨ. Lɨci sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ abamalɨ. Alaŋ sudɨ sɨbɨlɨ akape uamalɨ. Haman saja aludɨ ibi sagaŋ hɨsɨŋ kulemɨlɨ akape agɨlaŋ uamalɨ. \v 10 Lɨca sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ haman aba Jisasɨ saŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ igumalɨ. Igu abamalɨ. Aludɨ fi tɨbɨ agadɨ vala uu saŋ abɨmɨnaŋ uamalɨ. \p \v 11 Haman aba abaŋ hɨnidaci sabaŋ hudɨm akape agɨlaŋ halu micɨ hen na sukɨla sukɨlaŋ hɨdavɨmalɨ. \v 12 Lɨhavɨdaci sudɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ saŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ igu iguŋ abavɨmalɨ. Nama aludɨ lakunaŋ u sabaŋ adagɨladɨ hɨvɨ ivo hɨnidɨlu uavɨmalɨ. \v 13 Lɨhavɨci Jisasɨ alialaŋ uci kulaŋ agadɨ vala sabaŋ hudɨm akape 2,000 haman agɨladɨ hɨvɨ ivo hɨnevɨmalɨ. Ivo hɨnevɨdaci sabaŋ agɨlaŋ haŋɨla haŋɨlaŋ uuŋ avɨli fipɨ sɨbɨlɨ hen havala havalaŋ mɨgumɨguŋ avɨli nahɨmavɨmalɨ.\fig Sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ Jisasɨ lakuci sabaŋ hɨvɨ ivovɨmalɨ.|alt="Pigs jumping over cliff" src="GW000017.jpg" size="span" copy="Wade" ref="5.13"\fig* \p \v 14 Lɨhavɨci kulaŋ sabaŋ agɨladɨ migɨlavɨdami agɨlaŋ haman agadɨ iga haŋɨla haŋɨlaŋ uuŋ kulaŋ iamɨgali kɨlebɨla hadi hɨsɨŋ agɨladɨ sulavɨmalɨ. Kulaŋ iamɨgali kɨlebɨla hadi agadɨ caba caba hɨvɨ hɨnevɨdami agɨladɨ aveji sulavɨdaci igakɨlavɨmalɨ. Igakɨla acaba acaba iakavɨmalɨ agadɨ amɨŋ igɨbalɨlu aba vehavɨmalɨ. \v 15 Ve \x - \xo 5.15 \xo*\xt Lu 8.27, 8.35\xt*\x* igavɨci kulaŋ aha sudɨ sɨbɨlɨ akape daŋ hɨnedami agaŋ hɨji uavava agaŋ apalɨ lɨci havɨlɨ lɨbu mɨgahɨnidaci igavɨmalɨ. Iga haba lɨdavɨmalɨ. \v 16 Lɨdavɨci kulaŋ hɨhɨle Jisasɨ acaba acaba agɨladɨ lɨdaci igavɨmalɨ agɨlaŋ nulɨdɨ sulavɨmalɨ. Jisasɨ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lakuci kulaŋ agadɨ vala sabaŋ 2,000 haman agɨladɨ hɨvɨ ivo hɨnevɨmalɨ agasaŋ sulavɨmalɨ. \v 17 Sulavɨci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igakɨlavɨmalɨ. Igakɨla mavɨn ciaŋ ciaŋ aba Jisasɨ dɨ abavɨmalɨ. Nama aludɨ fi tɨbɨ nagadɨ vala mu fipɨ hɨvɨ uka uavɨmalɨ. \p \v 18 Lɨhavɨci Jisasɨ hunɨga hɨvɨ mɨgumalɨ. Mɨgudaci kulaŋ aha sudɨ sɨbɨlɨ akape daŋ hɨnedami agaŋ nɨbu kulaŋ uu saŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ hɨvɨ nudɨ abamalɨ. \v 19 Lɨci Jisasɨ nudɨ abamɨgɨla abamalɨ. Iavaŋ Hadi agaŋ nasaŋ mavɨn hɨne nadɨ ci ukaci lami uamalɨ. Haman saja nama nadɨ ulaŋ hɨvɨ uka uamalɨ. U nadɨ isagalina imahalina agɨladɨdaŋ nadɨ ulaŋ pabiŋ hɨsɨŋ agɨladɨdaŋ sulɨka uamalɨ. \v 20 Lɨci \x - \xo 5.20 \xo*\xt Mt 4.25, Mk 7.31\xt*\x* kulaŋ agaŋ Dekapolisɨ fi tɨbɨ hen umalɨ. U Jisasɨ abaman ba lɨdɨŋ nudɨ ukaci lamamalɨ agasaŋ sulamalɨ. Lɨci kulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ igakɨla hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamavɨmalɨ. \s Jisasɨ nadi mu hɨmɨmalɨ agadɨ mɨŋaiakɨba uuŋ iamɨgali mu agadɨ ukaci lamamalɨ. \r (Matiu 9.18-26 mu Lukɨ 8.40-56) \p \v 21 Jisasɨ hunɨga hɨvɨ Galili idu avɨli hadi alɨkaŋ alɨkaŋ hen cɨku vemalɨ. Ve limu iakɨci kulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ ve mɨgudɨbavɨmalɨ. Galili idu avɨli hadi caba micɨ Jisasɨ hɨnimalɨ hen mɨgudɨbavɨmalɨ. \v 22 Mɨgudɨbu hɨnevɨdaci Jailusɨ agaŋ ve Jisasɨ dɨ igamalɨ. Nɨbu nulɨdɨ aŋam ulaŋ agadɨ hali hɨsɨŋ kulaŋ mu. Nɨbu ve iga Jisasɨ dɨ hɨcɨ micɨ hɨvɨ mɨgalɨfɨlɨbu muiaŋ nɨkunɨku lɨbumalɨ. \v 23 Lɨbu \x - \xo 5.23 \xo*\xt Mt 8.3, Mk 7.32\xt*\x* Jisasɨ dɨ mavɨn ciaŋ ciaŋ hɨvɨ abamalɨ. Nudɨ nadi agaŋ hɨmiŋ hɨmiŋ hɨmɨmalɨ agasaŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ hɨvɨ abamalɨ. Iadɨ nadi agaŋ amɨŋ ci hɨmɨbali uamalɨ. Nama ve iadɨ nadi agadɨ hɨvɨ human lamɨnaŋ ukaci lɨca hɨnim uamalɨ. \p \v 24 Haman abɨci Jisasɨ nɨbu kulaŋ umalɨ. Udaci kulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ aveji nɨbu kulaŋ uavɨmalɨ. Hɨbɨŋ hɨbɨŋ hɨninikɨlanikɨlaŋ uavɨmalɨ. \v 25 Uavɨdaci iamɨgali mu husɨŋ hɨbɨ hutesɨ hɨnedami agaŋ aveji kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ kulaŋ umalɨ. Nɨbu husɨŋ hɨbɨ hutesɨ hɨnidaci kualɨ human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ umalɨ. \v 26 Iamɨgali agaŋ nɨbu fim hakahaka hɨsɨŋ agɨladɨ hɨvɨ akape tɨbɨ udami. Nudɨ ukaci lamalama saŋ udami. Agadɨ ala nɨbɨlaŋ lɨdɨŋ nusaŋ avɨŋ avɨŋ hadi iguavɨdami. Nɨbu anɨm kɨlɨsɨ kavɨ kavɨ nulɨsaŋ valadami agadɨ ala husɨŋ hɨbɨ hutesɨ hɨnedami agaŋ nudɨ ma valadami. Nudɨ hadihɨbɨ agaŋ sɨkan sɨbɨlɨ lɨdami. \v 27-28 Nɨbu \x - \xo 5.27-28 \xo*\xt Mt 14.36\xt*\x* Jisasɨ salaku vimalɨ agadɨ ciaŋ hɨjɨ ci igakɨlamalɨ. Igakɨla nɨbu nuken hɨji nɨman lamamalɨ. Viaŋ aveji u nudɨ hadi kɨlakɨla hutesɨ agɨladɨ mɨŋaigɨlɨŋ iadɨ hadihɨbɨ agaŋ ukaci lɨdɨ uamalɨ. Haman aba kulaŋ iamɨgali agɨladɨ alɨkaŋ alɨkaŋ hen Jisasɨ dɨ kɨlu hɨbɨ hɨvɨ umalɨ. U Jisasɨ dɨ hadi kɨlakɨla hutesɨ agadɨ mɨŋaigamalɨ. \v 29 Mɨŋaiga igɨci husɨŋ hɨbɨ hutesɨ hɨnedami agaŋ ci valamalɨ. Lɨci nudɨ hadihɨbɨ agaŋ ukaci hɨnimalɨ. \v 30 Lɨci \x - \xo 5.30 \xo*\xt Lu 5.17, 6.19, 8.46\xt*\x* Jisasɨ dɨ hamunilɨŋ hɨmiŋ hɨmiŋ ifɨlakalaka hɨsɨŋ agaŋ vala mɨgamitamalɨ. Lɨci Jisasɨ haman iga limu cimɨla kulaŋ iamɨgali agɨladɨ abacivamalɨ. Ani agaŋ iadɨ hadi kɨlakɨla hutesɨ agɨladɨ mɨŋaigi uamalɨ. \v 31 Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ abavɨmalɨ. Nama ma iganaŋ uavɨmalɨ. Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ kulaŋ hɨbɨŋ hɨbɨŋ hɨninikɨlanikɨlaŋ ulaŋ agadɨ nama haman iga cɨku acɨ saŋ abacivanaŋ uavɨmalɨ. Iadɨ hadi kɨlakɨla agɨladɨ ani mɨŋaigi aba abanaŋ uavɨmalɨ. \v 32 Agadɨ ala Jisasɨ hɨdɨlɨ igɨdaŋ aba lamɨgaŋ hɨvɨ sukɨlamalɨ. \v 33 Lɨci iamɨgali agaŋ igɨci nɨbu husɨŋ hɨbɨ hutesɨ hɨnedami agaŋ ci apalɨ lɨmalɨ. Apalɨ lɨci Jisasɨ iadɨ acɨ lɨbali aba lɨdamalɨ. Lɨda lɨdavalavɨkeca u Jisasɨ dɨ hɨcɨ micɨ hɨvɨ mɨgalɨfɨlɨbu muiaŋ nɨkunɨku lɨbumalɨ. Lɨbu nudɨ hadihɨbɨ sɨkasɨkan ukaci lɨmalɨ agasaŋ usi lamadamaŋ abamalɨ. \v 34 Lɨci \x - \xo 5.34 \xo*\xt Mk 10.52, Lu 7.50, 17.19, HJL 14.9\xt*\x* Jisasɨ iamɨgali agadɨ abamalɨ. Ci iganaŋ uamalɨ. Nama iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamanaŋ saja Asɨ agaŋ nadɨ hadihɨbɨ agadɨ ci ukaci lami uamalɨ. U humɨgaŋ simɨ hɨninaŋ hɨmiŋ hɨmiŋ nadɨ agaŋ sɨkan sɨvɨlam uamalɨ. \fig Iamɨgali husɨŋ hɨbɨ hutesɨ hɨnedami agaŋ Jisasɨ dɨ hadi kɨlakɨla hutesɨ agadɨ mɨŋaigamalɨ.|alt="Woman touching Jesus’ robe" src="gw081.jpg" size="col" copy="Wade" ref="5.27-28"\fig* \p \v 35 Haman aba abaŋ hɨnidaci kulaŋ hɨhɨle Jailusɨ dɨ ulaŋ hɨvɨ hɨnevɨmalɨ agɨlaŋ ve Jailusɨ dɨ abavɨmalɨ. Nama manasɨŋ sikɨ hɨsɨŋ agadɨ kavɨ kavɨ abɨmɨnaŋ uavɨmalɨ. Nadina ci hɨmi uavɨmalɨ. \v 36 Haman abavɨmalɨ agadɨ ala Jisasɨ nɨbɨlaŋ abavɨmalɨ agasaŋ ma hɨji lamamalɨ. Nɨbu Jailusɨ dɨ abamalɨ. Hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamɨmɨnaŋ uamalɨ. Asɨ saŋ pam hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨka uamalɨ. \v 37 Jailusɨ dɨ haman aba kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ nɨbu kulaŋ uu saŋ abamɨgɨlamalɨ. Abamɨgɨla nudɨ kulemɨlɨ akica pam agɨlaŋ kulaŋ pam uavɨmalɨ. Mu Pita. Mu Jemɨsɨ. Mu Jon. Jon nɨbu Jemɨsɨ imanu. Nulɨdɨ pam vica umalɨ. \v 38 U Jailusɨ dɨ ulaŋ hen iakuavɨmalɨ. Iakuiakuŋ igakɨlavɨdaci sudɨ ilɨkiŋ ilɨkavɨmalɨ. Ilɨka ilɨkaŋ hutesɨ covɨdaci ilɨkiŋ agaŋ hagɨlu mɨgamalɨ. \v 39 Lɨci Jisasɨ haman igakɨla ulen muji ivomalɨ. Ivo kulaŋ iamɨgali agɨladɨ abamalɨ. Namɨlaŋ acɨ saŋ ilɨka ilɨkaŋ ilɨkiŋ hutesɨ codalaŋ ilɨkiŋ agaŋ hagɨlu mɨgadi uamalɨ. Nadi agaŋ ma hɨmɨmaŋ uamalɨ. Nɨbu kavɨ ani hɨnidi uamalɨ. \v 40 Haman \x - \xo 5.40 \xo*\xt Mt 9.25, Lu 8.54, Jo 11.11\xt*\x* abɨci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ ciaŋ agasaŋ savɨkavɨmalɨ. Lɨhavɨci kulaŋ iamɨgali agɨladɨ lakuci fikua ivavevɨmalɨ. Ivavevɨci nadi agadɨ iamɨnu iaganu kulaŋ nudɨ kulemɨlɨ akica pam agɨlaŋ kulaŋ pam ulaŋ nadi agaŋ hɨmu hɨnimalɨ hen ivovɨmalɨ. \v 41 Ivo \x - \xo 5.41 \xo*\xt Lu 7.14\xt*\x* Jisasɨ nadi cɨkiŋ agadɨ human mɨŋalɨva Alam ciaŋ hɨvɨ nadi cɨkiŋ agadɨ abamalɨ. Talita kum uamalɨ. Talita kum hana aludɨ ciaŋ sɨbam hɨvɨ nɨman abamalɨ. Nadi cɨkiŋ nama iakɨka uamalɨ. \v 42 Lɨci nadi cɨkiŋ agaŋ iaka hɨdamalɨ. Lɨci iga i uavɨmalɨ. Nadi cɨkiŋ agadɨ kualɨ lugɨlavɨci human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ iakamalɨ. \v 43 Lɨci \x - \xo 5.43 \xo*\xt Mk 1.43-44, 7.36, Lu 8.55\xt*\x* Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨdaŋ nadi agadɨ iamɨnu iaganu agɨladɨdaŋ abamɨgɨlamalɨ. Nadi agadɨ abɨci hɨki iakamalɨ agasaŋ kulaŋ mu dɨ aba aba saŋ abamɨgɨlamalɨ. Haman aba nadi cɨkiŋ agasaŋ sɨmɨŋ igu igu saŋ aveji abamalɨ. \c 6 \s Nasaletɨ kɨlebɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ kuligalavɨmalɨ. \r (Matiu 13.53-58 mu Lukɨ 4.16-30) \p \v 1 Jisasɨ Kapelɨneam kɨlebɨla agadɨ vala nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ nudɨ hɨvɨ Nasaletɨ kɨlebɨla hen vehavɨmalɨ. \v 2 Ve \x - \xo 6.2 \xo*\xt Jo 7.15\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨkiŋ hɨvɨ nulɨdɨ aŋam ulaŋ hɨvɨ ivo Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ lamalɨfɨmalɨ. Lɨci kulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ ciaŋ nudɨ agadɨ igakɨla i aba nɨbɨlaŋ nuken nuken nɨman abavɨmalɨ. Kulaŋ nagaŋ ciaŋ haman agɨladɨ aben vilɨ uavɨmalɨ. Hɨji hutesɨ haman agadɨ ani lamalɨfɨci vilɨ uavɨmalɨ. Vɨdɨvɨdɨŋ haman agadɨ aben vica kulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨvɨ human lamadaci kulaŋ iamɨgali hɨmiŋ hɨmiŋ daŋ agɨlaŋ ukaci lɨhɨdavi uavɨmalɨ. \v 3 Alaŋ \x - \xo 6.3 \xo*\xt Jo 6.42\xt*\x* nudɨ igahɨdalu uavɨmalɨ. Nɨbu ulaŋ mavamava salaku agadɨ vihɨdi uavɨmalɨ. Nɨbu Malia dɨ ninaŋ Cimegeŋ uavɨmalɨ. Nudɨ imahalinu agɨladɨ ibi nɨman uavɨmalɨ. Mu Jemɨsɨ uavɨmalɨ. Mu Josepɨ uavɨmalɨ. Mu Judasɨ uavɨmalɨ. Mu Saimon uavɨmalɨ. Nudɨ nanadinu humɨgaŋ pabiŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ alaŋ kulaŋ naniŋ hɨnihɨdavi uavɨmalɨ. Haman aba abaŋ humɨgaŋ vɨkɨlɨ vihavɨmalɨ. \v 4 Lɨhavɨci \x - \xo 6.4 \xo*\xt Mt 13.57, Lu 4.24, Jo 4.44\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Asɨ dɨ ciaŋ igalakalaka hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ nulɨdɨ nuken kɨlebɨla hɨnihɨniŋ ciaŋ sulavɨdaci nulɨdɨ hɨvɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ nulɨdɨ ibi ma mɨŋaiakahɨdavi uamalɨ. Nulɨdɨ hɨdɨlɨ pabiŋ agɨlaŋ aveji nulɨdɨ ibi ma mɨŋaiakahɨdavi uamalɨ. Nulɨdɨ ulaŋ pabiŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ aveji nulɨdɨ ibi ma mɨŋaiakahɨdavi uamalɨ. Agadɨ ala mu kɨlebɨla mu kɨlebɨla hɨdahɨdaŋ ciaŋ sulavɨdaci nɨbɨlaŋ pam nulɨdɨ ibi mɨŋaiakahɨdavi uamalɨ. \v 5 Haman saja nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ hadi hadi hen ma abalamadami. Kulaŋ iamɨgali hɨmiŋ hɨmiŋ daŋ hɨhɨle agɨladɨ hɨvɨ pam human lamadaci ukaci lɨhavɨdami. \v 6 Kulaŋ \x - \xo 6.6 \xo*\xt Mt 9.35, Lu 13.22\xt*\x* iamɨgali Jisasɨ dɨ kɨlebɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨdami. Lɨhavɨdaci Jisasɨ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamamalɨ. \s Jisasɨ nudɨ kulaŋ lɨbɨmɨŋamalɨ agɨlasaŋ ibi igumalɨ. \r (Matiu 10.5-15 mu Lukɨ 9.1-6) \p Jisasɨ kɨlebɨla limu hɨhɨle Nasaletɨ kɨlebɨla agadɨ micɨ micɨ hɨnevɨmalɨ hen hɨdahɨdaŋ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ lamalɨfɨdami. \v 7 Lɨdɨŋ \x - \xo 6.7 \xo*\xt Lu 10.1\xt*\x* nudɨ kulaŋ human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ haman agɨladɨ abɨci nudɨ micɨ vehavɨmalɨ. Vehavɨci nulɨdɨ abamalɨ. Namɨlaŋ akica akica lɨdɨŋ mu hɨvɨ mu hɨvɨ ukalaŋ uamalɨ. Haman aba nulɨsaŋ sudɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨvɨ hɨnevɨdaci lakulaku agasaŋ ibi igumalɨ. \v 8-9 Ibi \x - \xo 6.8-11 \xo*\xt Mt 10.9-10, Lu 10.4-11\xt*\x* igu nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ akica akica lɨdɨŋ kɨlebɨla mu hɨvɨ mu hɨvɨ uu saŋ abamalɨ. Kɨlɨ tɨmɨ mɨŋalɨva hɨdahɨda hɨsɨŋ agɨladɨdaŋ hɨcɨ sɨgɨtɨ agɨladɨdaŋ pam vica ukalaŋ uamalɨ. Vaŋaŋ hala agɨladɨ vica umɨlaŋ uamalɨ. Maci vica umɨlaŋ uamalɨ. Anɨm kɨlɨsɨ vaŋaŋ hɨvɨ anɨm kɨlɨsɨ huda vica umɨlaŋ uamalɨ. Hadi kɨlakɨla akica akica lɨdɨŋ lamɨmɨlaŋ uamalɨ. \v 10 Haman aba abamalɨ. Namɨlaŋ u kɨlebɨla mu hɨvɨ iakulaŋ naludɨ ulaŋ abeba agasaŋ abavɨci ulaŋ hen pam u hɨnikalaŋ uamalɨ. Hɨne kɨlebɨla agadɨ vala udaŋ aba ulaŋ agadɨ hen vala mu kɨlebɨla ukalaŋ uamalɨ. \v 11 U \x - \xo 6.11 \xo*\xt HJL 13.51\xt*\x* kɨlebɨla mu hɨvɨ iaku igɨkalaŋ uamalɨ. Igɨlaŋ naludɨ ciaŋ igakɨlakɨla saŋ vala nalusaŋ ulaŋ ma iguavɨci uamalɨ. Hɨcɨ nibɨlɨ ifɨlaŋ mɨgɨci ukalaŋ uamalɨ. Lɨlaŋ kulaŋ iamɨgali kɨlebɨla hen hɨsɨŋ agɨlaŋ iga hen hɨji lamadamaŋ abavɨdɨ uamalɨ. Ha alaŋ ma abɨmɨli ve aludɨ ulaŋ hɨvɨ hɨnihɨniŋ ciaŋ sulavɨdaci igakɨlalu agasaŋ hɨcɨ nibɨlɨ ifavɨci mɨgɨci uavadi aba abavɨdɨ uamalɨ. \v 12 Lɨci Jisasɨ dɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ u mu kɨlebɨla mu kɨlebɨla hɨdahɨdaŋ kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ valavala saŋ ciaŋ sulasulaŋ hɨdavɨdami. \v 13 Hɨdahɨdaŋ \x - \xo 6.13 \xo*\xt Je 5.14\xt*\x* sudɨ sɨbɨlɨ akape kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ hɨvɨ hɨnevɨdaci lakuavɨdami. Kɨlɨ olivɨ agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ agadɨ vibiŋ kulaŋ iamɨgali hɨmiŋ hɨmiŋ daŋ agɨladɨ sabɨ hɨvɨ mɨŋamijevɨdaci mɨgavɨdaci ukaci lɨhavɨdami. \s Helotɨ agaŋ Jisasɨ dɨ ciaŋ hɨjɨ agadɨ igakɨla ha nɨbu Jon uacaŋ uamalɨ. \r (Matiu 14.1-12 mu Lukɨ 3.19-20 mu Lukɨ 9.7-9) \p \v 14 Kulaŋ \x - \xo 6.14-15 \xo*\xt Mt 16.14, Mk 8.28, Lu 9.19\xt*\x* iamɨgali agɨlaŋ Jisasɨ salaku vimalɨ agadɨ iga igaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamavɨmalɨ. Lɨdɨŋ abavɨdaci manɨgali Helotɨ agaŋ ciaŋ hɨjɨ agadɨ igakɨlamalɨ. Igakɨladaci limu hɨhɨle agɨlaŋ nɨman abavɨdami. Ha Jon kulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakadami agaŋ uavɨdami. Nɨbu hɨmalɨ agadɨ ala cɨku hɨki iakalɨ uavɨdami. Haman saja vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ abalamahɨdi uavɨdami. \v 15 Limu hɨhɨle agɨlaŋ nɨman abavɨdami. Ha nɨbu Elaija uavɨdami. Limu hɨhɨle agɨlaŋ nɨman abavɨdami. Ha nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ igalakalaka aha hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ me uavɨdami. \v 16 Haman abavɨdaci Helotɨ igakɨla nɨman abamalɨ. Ha Jon dɨ aha viaŋ abɨlɨŋ sugɨvɨkɨn ikalakavalɨ agaŋ cɨku hɨki iakalɨ uamalɨ. \p \v 17-18 Aha \x - \xo 6.17-18 \xo*\xt Wkp 18.16, 20.21, Mt 14.3-4, Lu 3.19-20\xt*\x* Helotɨ agaŋ isanu Filipɨ dɨ idunu Helodiasɨ dɨ mɨŋahuka vica lɨbimalɨ. Lɨci Jon agaŋ Helotɨ dɨ abamalɨ. Nama ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbɨmalɨ agadɨ lula isana Filipɨ idunu dɨ vihanaŋ uamalɨ. Lɨci Helotɨ abɨci kulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ Jon dɨ mɨŋalɨva lɨmɨn vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ haka vica u lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamavɨmalɨ. \v 19 Lɨhavɨci Helodiasɨ agaŋ ciaŋ Jon abamalɨ agadɨ igakɨla humɨgaŋ vɨkɨlɨ vimalɨ. Vica Jon dɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ igakɨlɨci silu hadi hɨnimalɨ. \v 20 Helotɨ agaŋ igadaci Jon nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ sikɨvica lɨbiakɨladami. Nɨbu kulaŋ ukaci sɨlɨvɨ pam hɨnedami. Lɨci Helotɨ nusaŋ ala lɨdamalɨ. Lɨdadɨdaŋ nudɨ sikɨvica sɨbam migɨladami. Migɨladaci Jon agaŋ ciaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ suladami. Suladaci Helotɨ agaŋ igakɨlakɨlaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamadami. Hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamadami agadɨ ala Jon dɨ ciaŋ igakɨlakɨla saŋ hɨjɨŋaladami. \p \v 21-22 Haman saja Helodiasɨ agaŋ Jon dɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ hɨbɨ sukɨlamalɨ. Sukɨladaci Helotɨ agaŋ mɨkiŋ hadi iamɨnu nudɨ hukɨlamalɨ agasaŋ hɨji lamamalɨ. Hɨji lama abɨci nudɨ salaku hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ sɨmɨŋ hadi sɨhuvavɨmalɨ. Sɨmɨŋ sɨhuvavɨci ci lɨci ciaŋ abɨci uci manɨgali manɨgali agɨlaŋ vehavɨmalɨ. Manɨgali limu hɨhɨle huban salaku hɨsɨŋ agɨlaŋ vehavɨmalɨ. Hɨhɨle sagaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ vehavɨmalɨ. Hɨhɨle kulaŋ hadi hadi Galili fi tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ aveji vehavɨmalɨ. Ve mɨgudɨbu sɨmɨŋ navɨmalɨ. Nanaŋ hɨnevɨdaci uaiaŋ pabiŋ hen ala Helodiasɨ Jon dɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ hɨji lamamalɨ. Hɨji lama nadinu dɨ abɨci u sɨhɨ sɨcimalɨ. Lɨci Helotɨ niniŋ sɨmɨŋ akuata nanaŋ hɨnevɨmalɨ agɨlaŋ nadi agaŋ sɨhɨ sɨcimalɨ agadɨ iga hɨjɨŋalavɨmalɨ. Lɨhavɨci Helotɨ nadi agadɨ abamalɨ. Viaŋ nasaŋ hɨjɨŋalin uamalɨ. Nama acaba saŋ abɨnaŋ nasaŋ igubalin uamalɨ. \v 23 Hɨvɨ \x - \xo 6.23 \xo*\xt Est 5.3, 5.6, 7.1-2\xt*\x* hadi uamalɨ. Acaba acaba saŋ abɨnaŋ viaŋ nasaŋ igubalin uamalɨ. Fi tɨbɨ viaŋ migɨlahɨdin agasaŋ abɨnaŋ aveji nasaŋ limu latɨha igubalin uamalɨ. \p \v 24 Lɨci nadi agaŋ fikua ivo iamɨnu dɨ abamalɨ. Acɨ saŋ abɨlɨŋ igudɨ uamalɨ. Lɨci iamɨnu agaŋ abamalɨ. Jon nɨbu avɨli hɨvɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakahɨdi agaŋ uamalɨ. U Helotɨ dɨ abɨnaŋ nɨbu sagaŋ hɨsɨŋ kulemɨlɨ agadɨ abɨci u Jon dɨ sugɨvɨkɨn ikalakam uamalɨ. Ikalaka hali agadɨ vica upɨ hudiŋ hudiŋ me hɨvɨ lama cave nasaŋ igum uamalɨ. \v 25 Lɨci nadi agaŋ cɨku lɨkalɨka ve Helotɨ dɨ abamalɨ. Nɨmaciŋ laci sagaŋ hɨsɨŋ kulemɨlɨ mu abɨnaŋ u Jon dɨ sugɨvɨkɨn ikalakam uamalɨ. Ikalaka nudɨ hali agadɨ vica upɨ hudiŋ hudiŋ me hɨvɨ lama cave iasaŋ igum uamalɨ. \v 26 Nadi \x - \xo 6.26 \xo*\xt Mt 14.9-10\xt*\x* agaŋ Helotɨ dɨ haman abɨci Helotɨ nɨbu nadi agadɨ ciaŋ agasaŋ ma hɨjɨŋalamalɨ. Agadɨ ala nɨbu hɨvɨ hadi uamalɨ agasaŋ igakɨlamalɨ. Igakɨla viaŋ haman lɨlɨŋ kulaŋ viaŋ abɨlɨŋ ve sɨmɨŋ navi agɨlaŋ iadɨ sɨbɨlɨ igavɨmɨdɨ uamalɨ. Lɨhavɨci viaŋ sɨkumakɨlɨlɨŋ hɨma uamalɨ. Haman aba nadi agadɨ ciaŋ ma lulamalɨ. \v 27-28 Sagaŋ hɨsɨŋ kulemɨlɨ mu agadɨ abɨci lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ Jon dɨ lamavɨci hɨnimalɨ hen umalɨ. U Jon dɨ sugɨvɨkɨn ikalaka hali agadɨ vica upɨ hudiŋ hudiŋ me hɨvɨ lama cave nadi agasaŋ igumalɨ. Iguci nadi agaŋ vica iamɨnu saŋ igumalɨ. \v 29 Helotɨ haman lɨci Jon dɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ igakɨla ve Jon dɨ patɨ agadɨ vica co mavavɨmalɨ. \s Jisasɨ agaŋ kulaŋ 5,000 haman agɨlasaŋ sɨmɨŋ igunamalɨ. \r (Matiu 14.13-21 mu Lukɨ 9.10-17 mu Jon 6.1-13) \p \v 30 Kulaŋ \x - \xo 6.30 \xo*\xt Lu 10.9-10, 10.17\xt*\x* Jisasɨ lɨbɨmɨŋa abɨci akica akica lɨdɨŋ uavɨmalɨ agɨlaŋ ciaŋ sulasulaŋ hɨdahɨdaŋ cɨku vehavɨmalɨ. Ve Jisasɨ kulaŋ hafala nɨbɨlaŋ salaku vihavɨmalɨ agɨlasaŋ Jisasɨ dɨ sulavɨmalɨ. Kulaŋ iamɨgali saŋ ciaŋ lamalɨfavɨmalɨ agɨlasaŋ aveji sulavɨmalɨ. \v 31 Sulavɨdaci \x - \xo 6.31 \xo*\xt Mk 3.20\xt*\x* kulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ nulɨdɨ pabiŋ tɨbɨ aveji ma vala uavɨmalɨ. Lɨhavɨdaci Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ hɨtɨŋ hɨne alusɨca sɨmɨŋ cɨkiŋ aveji ma navɨmalɨ. Lɨhavɨci Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abamalɨ. Hunɨga vica kulaŋ iamɨgali nagɨladɨ vala fi tɨbɨ kulaŋ apalɨ hen u alusɨmɨli uamalɨ. \v 32 Haman aba nɨbu nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ hunɨga vica hɨtɨŋ kulaŋ apalɨ hen uavɨmalɨ. \p \v 33 Uavɨdaci kulaŋ iamɨgali kɨlebɨla hadi hadi mu mu hɨsɨŋ agɨlaŋ iga abavɨmalɨ. Nɨbɨlaŋ fipɨ hen uu saŋ uavadi uavɨmalɨ. Haman aba nɨbɨlaŋ mɨsen haŋɨla haŋɨlaŋ u sisɨva hɨnevɨmalɨ. \v 34 Hɨnevɨdaci \x - \xo 6.34 \xo*\xt Nam 27.17, 1 Kin 22.17, 2 Sto 18.16, Ese 34.5, Mt 9.36\xt*\x* Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ hunɨga hɨvɨ u sisɨvavɨmalɨ. Sisɨva Jisasɨ kulaŋ iamɨgali akape agɨladɨ igɨci sabaŋ sipsipɨ iagaŋ apalɨ agɨlaŋ me hɨnevɨmalɨ. Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨsaŋ mavɨn hadi lamamalɨ. Lama ciaŋ akape agɨladɨ nulɨsaŋ hɨdɨlɨ maka lamalɨfɨmalɨ. \v 35 Lamalɨfɨdaci \x - \xo 6.35 \xo*\xt Mt 14.15, Mk 8.1-9, Lu 9.12\xt*\x* hɨnevɨdaci u hɨfɨlɨdaŋ lɨmalɨ. Lɨci Jisasɨ dɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ ve Jisasɨ dɨ abavɨmalɨ. Ci hɨfɨlɨdaŋ lɨdi uavɨmalɨ. Naniŋ ulaŋ kɨlebɨla apalɨ hɨvɨ hɨnidalu uavɨmalɨ. \v 36 Kulaŋ iamɨgali agɨladɨ abɨnaŋ ulaŋ kɨlebɨla abeba abeba hɨnevi hen uavɨm uavɨmalɨ. Uuŋ sɨmɨŋ nulɨsaŋ nuken lavɨka lavɨkaŋ navɨm uavɨmalɨ. \v 37 Lɨhavɨci \x - \xo 6.37 \xo*\xt Nam 11.13, 11.22, 2 Kin 4.43, Mt 14.16, Lu 9.13, Jo 6.7\xt*\x* Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abamalɨ. Namɨlaŋ nuken nulɨsaŋ sɨmɨŋ igunɨkalaŋ uamalɨ. Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ nɨman abavɨmalɨ. Acɨ alaŋ u maci anɨm kɨlɨsɨ 200 hɨvɨ lavɨka nulɨsaŋ igunana saŋ abanaŋ uaku uavɨmalɨ. \v 38 Lɨhavɨci Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abacivamalɨ. Naludɨ maci mɨdɨŋ abaman hɨni uamalɨ. U iga ve iadɨ abɨkalaŋ uamalɨ. Lɨci u iga ve Jisasɨ dɨ abavɨmalɨ. Aludɨ maci mɨdɨŋ human limu sɨkuala haman pam hɨnevi uavɨmalɨ. Mumɨnaŋ kulinaŋ akica sɨbam hɨnevi uavɨmalɨ. \p \v 39 Lɨhavɨci Jisasɨ abamalɨ. Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ mɨgudɨbudɨbuŋ lɨui ukaci agɨladɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨnevɨm uamalɨ. \v 40 Lɨci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ mɨgudɨbudɨbuŋ hɨnevɨdaci lugɨlavɨci mɨguŋ limu hɨhɨle 100 haman iakamalɨ. Mɨguŋ limu hɨhɨle 50 haman iakamalɨ. \v 41 Lɨci \x - \xo 6.41 \xo*\xt Mk 7.34\xt*\x* Jisasɨ maci mɨdɨŋ human limu sɨkuala agɨladɨdaŋ mumɨnaŋ akica agɨladɨdaŋ vica agaiaku iga igaŋ Asɨ dɨ abamalɨ. Nama sɨmɨŋ nagɨladɨ ukaci lamɨka uamalɨ. Haman aba maci mɨdɨŋ agɨladɨ mɨŋa sɨkɨ sɨkɨ lɨca nudɨ kulemɨlɨ agɨlasaŋ igu abamalɨ. Kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ igukalaŋ uamalɨ. Lɨca mumɨnaŋ agɨladɨ aveji mɨŋa sɨkɨ sɨkɨ lɨca igudaci kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ iguavɨmalɨ. \v 42-43 Iguavɨci navɨci humɨgaŋ nulɨdɨ ci lɨci sɨmɨŋ sɨka hɨnevɨmalɨ agɨladɨ lɨkula cinacina human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ haman hɨvɨ hudavɨmalɨ. Hudavɨci imɨlavɨmalɨ. \v 44 Kulaŋ sɨmɨŋ navɨmalɨ agɨladɨ lugɨlavɨci u 5,000 iakamalɨ.\fig Jisasɨ kulaŋ 5,000 haman agɨlasaŋ sɨmɨŋ igunamalɨ.|alt="Feeding people" src="gw083.jpg" size="col" copy="Wade" ref="6.41-44"\fig* \s Jisasɨ avɨli sabɨ hɨvɨ lagudaguŋ umalɨ. \r (Matiu 14.22-33 mu Jon 6.16-21) \p \v 45 Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ hali uu saŋ lɨbɨsɨlɨvasɨlɨvaŋ abamalɨ. Hunɨga vica idu avɨli hadi agadɨ caba limu Betɨsaida kɨlebɨla hen ukalaŋ uamalɨ. Namɨlaŋ hali udalaŋ viaŋ kulaŋ iamɨgali nagɨladɨ abɨlɨŋ nulɨdɨ hɨvɨ uavɨdaci viaŋ naludɨ sɨvɨ udaŋ uamalɨ. Haman abɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ uavɨmalɨ. \v 46 Uavɨdaci \x - \xo 6.46 \xo*\xt Mk 1.35, Lu 5.16, 6.12, 9.28\xt*\x* nɨbu hɨne kulaŋ iamɨgali agɨladɨ abɨci uavɨdaci nɨbu Asɨ dɨ aba aba saŋ halu iakumalɨ. \v 47 Nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ hunɨga hɨvɨ u idu avɨli hadi agadɨ alɨkaŋ alɨkaŋ uavɨdaci hɨfɨlɨdaŋ lɨmalɨ. Lɨca uaiaŋ sijaŋ sijaŋ kɨladaci Jisasɨ hɨtɨŋ idu avɨli hadi agadɨ caba hen hɨnimalɨ. \v 48 Hɨne igadaci hɨfɨlɨ alɨkaŋ hɨvɨ huŋe hadi agaŋ vemalɨ. Hunɨga hali lama umalɨ hen vedaci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ hunɨga agadɨ luladulaŋ vɨkɨsi vakɨsi iguavɨmalɨ. Lɨhavɨdaci fi hamɨdaŋ aba lɨdaci Jisasɨ avɨli sabɨ hɨvɨ nɨbɨlaŋ uavɨmalɨ hen lagudaguŋ umalɨ. U nulɨdɨ lɨvahalɨdaŋ aba lɨmalɨ. \v 49 Lɨdaci \x - \xo 6.49 \xo*\xt Mt 14.26, Lu 24.37, Jo 6.19\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ igavɨmalɨ. Igavɨci avɨli sabɨ hɨvɨ lagudaguŋ vemalɨ. Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ iga igaŋ sudɨ uacaŋ ua lɨda agalavɨmalɨ. \v 50 Nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ sɨkasɨkan haman iga haba lɨdavɨmalɨ. Lɨhavɨci Jisasɨ abamalɨ. Namɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ hɨnikalaŋ uamalɨ. Lɨdɨmɨlaŋ uamalɨ. Na viaŋ nuken ala uamalɨ. \v 51 Lɨca \x - \xo 6.51 \xo*\xt Mk 4.39\xt*\x* hunɨga hɨvɨ mɨgu nɨbɨlaŋ kulaŋ uavɨdaci huŋe vemalɨ agaŋ valamalɨ. Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ iga i uavɨmalɨ. \v 52 I \x - \xo 6.52 \xo*\xt Mk 8.17\xt*\x* uavɨmalɨ agadɨ ala hɨji ukaci ma vihavɨmalɨ. Jisasɨ kulaŋ 5,000 haman agɨlasaŋ maci mɨdɨŋ igunamalɨ agasaŋ aveji ma hɨji lamavɨmalɨ. Nulɨdɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ ci sɨjevɨmalɨ. \s Jisasɨ Genesaletɨ kɨlebɨla hɨsɨŋ kulaŋ iamɨgali hɨmiŋ hɨmiŋ daŋ agɨladɨ ukaci lamamalɨ. \r (Matiu 14.34-36) \p \v 53 Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ hunɨga hɨvɨ u Genesaletɨ kɨlebɨla agadɨ micɨ hen sisɨvavɨmalɨ. Sisɨva hunɨga lɨbavɨmalɨ. \v 54 Lɨbu hunɨga vala uavɨmalɨ. Uavɨdaci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga hɨji lamavɨmalɨ. Na Jisasɨ ala uavɨmalɨ. \v 55 Lɨca kulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ u hɨdahɨdaŋ kulaŋ iamɨgali Genesaletɨ fi tɨbɨ hen hɨnevɨmalɨ agɨladɨ abavɨmalɨ. Jisasɨ nulɨdɨ hɨvɨ vemalɨ agasaŋ abavɨmalɨ. Abavɨci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ kulaŋ iamɨgali hɨmiŋ hɨmiŋ daŋ agɨladɨ padɨm hɨvɨ lamadamaŋ havuhavuŋ Jisasɨ hɨnimalɨ hen covɨmalɨ. \v 56 Kɨlebɨla \x - \xo 6.56 \xo*\xt Mt 9.20-21, 14.36, HJL 19.12\xt*\x* suiŋ suiŋ hɨsɨŋ kɨlebɨla hadi hadi hɨsɨŋ abeba abeba hɨsɨŋ agɨlaŋ Jisasɨ nulɨdɨ hɨvɨ udaci kulaŋ iamɨgali hɨmiŋ hɨmiŋ daŋ agɨladɨ mɨgudɨbudɨbu fipɨ hɨvɨ covɨdami. Lɨdɨŋ kulaŋ iamɨgali hɨmiŋ hɨmiŋ daŋ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ hadi kɨlakɨla hutesɨ agadɨ fɨdɨm hen mɨŋaigaiga saŋ nudɨ mavɨn ciaŋ ciaŋ abavɨdami. Abavɨdaci kulaŋ iamɨgali hɨmiŋ hɨmiŋ daŋ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ hadi kɨlakɨla hutesɨ agadɨ fɨdɨm hen mɨŋaigaigaŋ ukaci lɨhavɨdami. \c 7 \s Ave iauacagalinɨlu dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ lɨbiakɨlakɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lulavɨdami. \r (Matiu 15.1-9) \p \v 1 Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ kulaŋ Jelusalem kɨlebɨla agadɨ vala u Jisasɨ hɨnimalɨ hen mɨgudɨbavɨmalɨ. \v 2 Mɨgudɨbu \x - \xo 7.2 \xo*\xt Lu 11.38\xt*\x* hɨnihɨniŋ igavɨci Jisasɨ dɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ human ma husɨmaŋ lɨdɨŋ sɨmɨŋ navɨmalɨ. \v 3 Isɨlaelɨ \x - \xo 7.3 \xo*\xt Mk 7.5, 7.8, Jo 2.6, Ga 1.14\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨlaŋ ave iauacaŋ agɨladɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbam lɨbiakɨlavɨdami. Nulɨdɨ latɨhiŋ Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ aveji ave iauacaŋ agɨladɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbam lɨbiakɨlavɨdami. Lɨbiakɨlakɨlaŋ nɨbɨlaŋ human sikɨvica sɨbam ma husɨmaŋ lɨca sɨmɨŋ ma navɨdami. \v 4 Nɨbɨlaŋ \x - \xo 7.4 \xo*\xt Mt 23.25\xt*\x* mutɨŋ sabɨlɨm u ve ma avɨli sɨmaŋ lɨdɨŋ sɨmɨŋ ma navɨdami. Nulɨdɨ ave iauacaŋ agɨladɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ lɨbiakɨlavɨdami. Lɨbiakɨlakɨlaŋ hɨcɨkaŋ sɨji hunaŋ hadi haman agɨladɨ aveji sɨkasɨkan husavɨdami. \v 5 Haman saja Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ u Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ kulaŋ Jisasɨ dɨ abacivavɨmalɨ. Acɨ saŋ nadɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ aludɨ ave iauacaŋ agɨladɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ ma lɨbiakɨlahɨdavi uavɨmalɨ. Human ma husɨmaŋ lɨdɨŋ sɨmɨŋ nahɨdavi uavɨmalɨ. \v 6 Lɨhavɨci \x - \xo 7.6-7 \xo*\xt Ais 29.13, Mt 15.8-9\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Namɨlaŋ mafɨla mafɨlaŋ nalusaŋ nuken nɨman abahɨdalaŋ uamalɨ. Alaŋ kulaŋ ukaci aba abahɨdalaŋ uamalɨ. Asɨ dɨ ciaŋ igalakalaka hɨsɨŋ kulaŋ Aisaia agaŋ namɨlaŋ acaba acaba lɨhɨdalaŋ agɨlasaŋ ala manasɨŋ hɨvɨ nɨman lɨbɨmalɨ uamalɨ. Asɨ agaŋ nɨman abi aba abamalɨ uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ sɨbɨsaŋ hɨvɨ pam iadɨ ibi mɨŋaiakahɨdavi aba abi aba abamalɨ uamalɨ. Agadɨ ala nulɨdɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ viaŋ kulaŋ ma sɨbam hɨnihɨdavi aba abi aba abamalɨ uamalɨ. \v 7 Lɨhavɨdaci mafɨla mafɨlaŋ kavɨ kavɨ sɨhɨ iakaiakaŋ iadɨ ibi mɨŋaiakahɨdavi aba abi aba abamalɨ uamalɨ. Lɨdɨŋ kulaŋ agɨladɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ sulasulaŋ nɨman abahɨdavi aba abi aba abamalɨ uamalɨ. Na Asɨ dɨ ciaŋ suladalu aba abahɨdavi aba abi aba abamalɨ uamalɨ. \v 8 Haman aba cɨku ala abamalɨ. Namɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ ci valamadɨlaŋ uamalɨ. Vala kulaŋ agɨladɨ ciaŋ agadɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbam mɨŋalɨvahɨdalaŋ uamalɨ. \p \v 9 Namɨlaŋ lɨvɨlu lɨvɨlu Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lulahɨdalaŋ uamalɨ. Naludɨ ave iauacaŋ agɨladɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ lɨbiakɨlɨdaŋ aba Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lulahɨdalaŋ uamalɨ. \v 10 Mosesɨ \x - \xo 7.10 \xo*\xt CV 20.12, 21.17, Wkp 20.9, Lo 5.16, Mt 15.4\xt*\x* agaŋ nɨman abamalɨ uamalɨ. Namɨlaŋ naludɨ iamiagagalinalu agɨladɨ lɨku hɨvɨ hɨnihɨniŋ nulɨdɨ ciaŋ agɨladɨ lɨbiakɨlɨkalaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Kulaŋ mu iamiaganu dɨ cilu lɨkuci ha namɨlaŋ nudɨ ifɨhɨmɨkalaŋ aba abamalɨ uamalɨ. \v 11-12 Agadɨ ala namɨlaŋ nɨman abahɨdalaŋ uamalɨ. Kulaŋ mu anɨm kɨlɨsɨ acaba acaba daŋ hɨne iamiaganu saŋ igudaŋ aba nulɨdɨ nɨman abam aba abahɨdalaŋ uamalɨ. Viaŋ anɨm kɨlɨsɨ acaba acaba nagɨladɨ Asɨ saŋ sagalɨ igu igu saŋ ci lɨbɨmɨŋacin aba abam aba abahɨdalaŋ uamalɨ. Haman saja viaŋ naludɨ akɨliaku nalusaŋ acaba acaba igu igu agaŋ apalɨ aba abam aba abahɨdalaŋ uamalɨ. \v 13 Namɨlaŋ mu ciaŋ mu ciaŋ haman agɨladɨ naludɨ ave iauacagalinalu dɨ hɨvɨ vimadɨlaŋ agɨladɨ lɨbiakɨlakɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ lulahɨdalaŋ uamalɨ. \s Asɨ igadaci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hugɨ daŋ hɨnihɨdavi agasaŋ abamalɨ. \r (Matiu 15.10-20) \p \v 14 Jisasɨ cɨku kulaŋ iamɨgali agɨladɨ abɨci vehavɨci abamalɨ. Namɨlaŋ sɨkasɨkan ciaŋ iadɨ nagadɨ igakɨla sikɨvica sɨbam hɨji lamɨkalaŋ uamalɨ. \v 15-16 Sɨmɨŋ \x - \xo 7.15-16 \xo*\xt HJL 10.14-15\xt*\x* acaba acaba fikua hɨne kulaŋ iamɨgali agɨladɨ humɨgaŋ muji mɨgumɨgu agɨlaŋ lɨhavɨdaci Asɨ igadaci nɨbɨlaŋ hugɨ daŋ ma hɨnihɨdavi uamalɨ. Agadɨ ala acaba acaba kulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ hɨne ivave ivave agɨlaŋ pam lɨhavɨdaci Asɨ igadaci nɨbɨlaŋ hugɨ daŋ hɨnihɨdavi uamalɨ.\f * \fr 7.15-16 \fr*\ft Kulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nɨman abahɨdavi. Ciaŋ limu hɨhɨle nɨman agɨlaŋ aveji Asɨ dɨ manasɨŋ hadi hɨvɨ hɨnihɨdavi uahɨdavi. Jisasɨ nɨman abamalɨ uahɨdavi. Kulaŋ iamɨgali hɨji daŋ lɨci ciaŋ nagadɨ sikɨvica sɨbam igakɨlavɨm aba abamalɨ uahɨdavi.\ft*\f* \p \v 17 Haman aba kulaŋ iamɨgali agɨladɨ vala ulen muji ivomalɨ. Ivoci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ hɨve lamalama ciaŋ sulamalɨ agadɨ ciaŋ hɨdɨlɨ agasaŋ abacivavɨmalɨ. \v 18 Abacivavɨci abamalɨ. Namɨlaŋ hɨji apalɨ uacaŋ uamalɨ. Haman saja naludɨ hɨji agɨlaŋ ma touavehɨdi uamalɨ. Sɨmɨŋ acaba acaba fikua hɨne kulaŋ iamɨgali agɨladɨ humɨgaŋ muji hɨvɨ mɨgumɨgu agɨlaŋ lɨhavɨdaci Asɨ igadaci hɨbuŋ daŋ ma hɨnihɨdavi uamalɨ. \v 19 Sɨmɨŋ agɨlaŋ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ ma uhɨdavi uamalɨ. Nɨbɨlaŋ humɨgaŋ hɨvɨ pam uuŋ su ulaŋ hɨvɨ uhɨdavi uamalɨ. Sɨmɨŋ sɨkasɨkan nɨbɨlaŋ hɨbuŋ apalɨ saja haman abamalɨ. \v 20 Haman \x - \xo 7.20 \xo*\xt Mt 15.18, Mk 7.23\xt*\x* aba cɨku abamalɨ. Acaba acaba kulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ hɨne ivave ivave agɨlaŋ pam lɨhavɨdaci Asɨ igadaci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hugɨ daŋ hɨnihɨdavi uamalɨ. \v 21 Acaba acaba kulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji hɨvɨ iakahɨdavi agɨlaŋ nɨbɨlaŋ nɨman uamalɨ. Hɨji sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ uamalɨ. Hɨvɨkalɨ saŋ hɨdahɨda hɨji agaŋ uamalɨ. Acaba acaba makɨm vivi hɨji agaŋ uamalɨ. Kulaŋ mu dɨ ifɨhɨmuhɨmu hɨji agaŋ uamalɨ. \v 22 Kulaŋ mu iamɨgali lɨbica cɨku iamɨgali mu mu makɨm vivi hɨji agaŋ uamalɨ. Iamɨgali mu muŋaŋ iaku cɨku kulaŋ mu mu makɨm vivi hɨji agaŋ uamalɨ. Kulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ acaba acaba agɨlasaŋ mavɨn iga iga hɨji agaŋ uamalɨ. Lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vivi hɨji pam agaŋ uamalɨ. Sɨdaŋ ciaŋ igu iguŋ mafɨliŋ mafɨliŋ ciaŋ aba aba hɨji agaŋ uamalɨ. Hɨbɨ hadi hɨvɨ hɨdahɨda hɨji agaŋ uamalɨ. Mɨkuavɨ lamalama hɨji agaŋ uamalɨ. Kulaŋ hɨhɨle agɨladɨ abacuvacuva hɨji agaŋ uamalɨ. Nudɨ nuken ibi mɨŋaiakaiaka hɨji agaŋ uamalɨ. Uavava hɨji agaŋ uamalɨ. \v 23 Lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ sɨkasɨkan haman agɨlaŋ pam ala kulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ hɨnihɨniŋ ivavehɨdavi uamalɨ. Lɨhavɨdaci Asɨ igadaci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hugɨ daŋ hɨnihɨdavi uamalɨ. \s Iamɨgali Fonisia hɨdɨlɨ agaŋ Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamamalɨ. \r (Matiu 15.21-28) \p \v 24 Jisasɨ agaŋ kɨlebɨla agadɨ vala cɨku Tailɨ kɨlebɨla micɨ micɨ hen umalɨ. U ulen muji mu hɨvɨ ivo sɨvɨla hɨnidaŋ aba lɨmalɨ agadɨ ala nɨbu sɨvɨla hɨnihɨni agaŋ hɨma. \v 25 Haman saja hɨnidaci iamɨgali mu nudɨ nadi sudɨ sɨbɨlɨ daŋ agaŋ igakɨlamalɨ. Igakɨla ve Jisasɨ dɨ hɨcɨ micɨ hɨvɨ mɨgalɨfɨlɨbu muiaŋ nɨkunɨku lɨbumalɨ. \v 26 Iamɨgali agaŋ nɨbu Gɨlikɨ ciaŋ hɨsɨŋ. Nɨbu Fonisia hɨdɨlɨ. Nɨbu Silia fi tɨbɨ hɨsɨŋ. Nɨbu sudɨ sɨbɨlɨ nudɨ nadinu dɨ hɨvɨ hɨnimalɨ agadɨ lakulaku saŋ Jisasɨ dɨ abacivamalɨ. \v 27 Lɨci Jisasɨ nusaŋ hɨve lamalama ciaŋ agadɨ abamalɨ. Sɨmɨŋ agadɨ aludɨ ninanadi agɨlaŋ mɨsen navɨm uamalɨ. Nulɨdɨ sɨmɨŋ agɨladɨ vibiŋ iŋam agɨlasaŋ ma igunahɨdalu uamalɨ. \p \v 28 Lɨci iamɨgali agaŋ hɨji nɨman lamamalɨ. Ninanadi hana Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlasaŋ hɨve lama abi uamalɨ. Iŋam hana hɨdɨlɨ mu mu alusaŋ hɨve lama abi uamalɨ. Haman hɨji lama iaka Jisasɨ dɨ abamalɨ. Kulaŋ hadi uamalɨ. Iŋam nɨbɨlaŋ padɨm lɨku hɨvɨ hɨdahɨdaŋ ninanadi agɨladɨ sɨmɨŋ suvilɨ suvilɨ agɨladɨ akape nahɨdavi uamalɨ. \p \v 29 Lɨci Jisasɨ iamɨgali agadɨ abamalɨ. Nama hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨne haman abanaŋ saja cɨku uka uamalɨ. Sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ nadɨ nadi agadɨ ci vali uamalɨ. \v 30 Lɨci iamɨgali agaŋ cɨku u nudɨ ulaŋ hɨvɨ ivomalɨ. Ivo igɨci sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ nudɨ nadi agadɨ vala uci padɨm hɨvɨ ani hɨnimalɨ. \s Jisasɨ kulaŋ mu hɨji uavava selɨvɨŋ sikɨvica ma ciaŋ lɨbadami agadɨ ukaci lamamalɨ. \p \v 31 Jisasɨ \x - \xo 7.31 \xo*\xt Mt 15.29-31\xt*\x* Tailɨ kɨlebɨla micɨ micɨ hen hɨne Tailɨ kɨlebɨla agadɨ lɨvahala u Saidon kɨlebɨla hen iakumalɨ. Iaku Saidon kɨlebɨla agadɨ vala sɨkan Dekapolisɨ fi tɨbɨ hen umalɨ. U sɨkan Galili idu avɨli hadi caba hen iakumalɨ. \v 32 Iakuci \x - \xo 7.32 \xo*\xt Mt 9.32, Lu 11.14\xt*\x* kulaŋ mu hɨji uavava selɨvɨŋ sikɨvica ma ciaŋ lɨbadami agadɨ Jisasɨ dɨ micɨ cavevɨmalɨ. Cave kulaŋ agadɨ sabɨ hɨvɨ human lamɨci ukaci lɨlɨ saŋ Jisasɨ dɨ mavɨn ciaŋ ciaŋ hɨvɨ abavɨmalɨ. \v 33 Abavɨci \x - \xo 7.33 \xo*\xt Mk 5.23, 8.23, Lu 4.40, 13.13, Jo 9.6\xt*\x* Jisasɨ kulaŋ agadɨ vica hɨtɨŋ hɨvɨ umalɨ. U human cɨjɨŋ akica agɨladɨ kulaŋ agadɨ hɨji limu limu hɨvɨ lamɨci ivovɨmalɨ. Lamɨci ivovɨci human cɨjɨŋ agɨladɨ cɨku vica cibiŋ lama cɨku kulaŋ agadɨ selɨvɨŋ hen lamamalɨ. \v 34 Lama \x - \xo 7.34 \xo*\xt Mk 6.41, Jo 11.33, 11.38, 11.41, 17.1\xt*\x* Asɨ dɨ kɨlebɨla hen agaiaku igamalɨ. Igadaci ilɨkiŋ mɨdamɨdaŋ lɨmalɨ. Lɨci alu sɨbɨlɨ pam havalamalɨ. Alu sɨbɨlɨ havala kulaŋ agadɨ Alam ciaŋ hɨvɨ abamalɨ. Efata uamalɨ. Efata hana aludɨ ciaŋ sɨbam hɨvɨ nɨman abamalɨ. Hɨji nama lavɨlɨka uamalɨ. Lavɨla touaveka uamalɨ. \v 35 Lɨci \x - \xo 7.35 \xo*\xt Ais 35.5-6, Mt 11.5\xt*\x* kulaŋ agadɨ hɨji agaŋ pɨhɨla vemalɨ. Lɨci selɨvɨŋ aveji ukaci lɨci ciaŋ lɨbɨmalɨ. \v 36 Lɨci \x - \xo 7.36 \xo*\xt Mk 1.43-45\xt*\x* Jisasɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ nɨbu kulaŋ agadɨ ukaci lamamalɨ agasaŋ kulaŋ mu dɨ sulasula saŋ abamɨgɨlamalɨ. Abamɨgɨlamalɨ agadɨ ala kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ sulasula saŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbam lɨhavɨmalɨ. \v 37 Lɨdɨŋ \x - \xo 7.37 \xo*\xt Ais 35.5\xt*\x* kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlasaŋ sulavɨdaci kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ igakɨlakɨlaŋ nɨman abavɨmalɨ. I uavɨmalɨ. Ha nɨbu salaku ukaci sɨbam vi uavɨmalɨ. Lɨdaci kulaŋ hɨji uavava agɨlaŋ ciaŋ igakɨlavi uavɨmalɨ. Kulaŋ ciaŋ ma lɨbulɨbu agɨlaŋ ciaŋ lɨbavi uavɨmalɨ. \c 8 \s Jisasɨ kulaŋ 4,000 haman agɨlasaŋ sɨmɨŋ igunamalɨ. \r (Matiu 15.32-39) \p \v 1 Kulaŋ iamɨgali Jisasɨ hɨnimalɨ hen ve mɨgudɨbavɨmalɨ. Mɨgudɨbu kavɨ humɨgaŋ hɨnevɨmalɨ. Lɨhavɨci Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abɨci vehavɨci abamalɨ. \v 2 Viaŋ \x - \xo 8.2 \xo*\xt Mt 15.32-39, Mk 6.34-44\xt*\x* kulaŋ iamɨgali nagɨlasaŋ mavɨn hadi lamadin uamalɨ. Nɨbɨlaŋ aniluŋ vehavalɨ saja sɨmɨŋ apalɨ sɨbam hɨnevadi uamalɨ. \v 3 Kavɨ humɨgaŋ hɨnevɨdaci viaŋ nulɨdɨ ulen uu saŋ abɨlɨŋ uavɨdaci nulɨdɨ lamɨgaŋ sikɨ sikɨ lɨdaci mɨgamɨgaŋ humɨgaŋ saŋ mɨneŋ hɨmavɨdɨ uamalɨ. Hɨhɨle hɨbɨ ukamaŋ vehavalɨ uamalɨ. \v 4 Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ abavɨmalɨ. Naniŋ ulaŋ kɨlebɨla apalɨ hɨvɨ hɨnidalu uavɨmalɨ. Alaŋ maci mɨdɨŋ aben hɨsɨŋ vica kulaŋ iamɨgali nagɨlasaŋ igunɨdɨlu uavɨmalɨ. \v 5 Haman abavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abacivamalɨ. Naludɨ maci mɨdɨŋ agɨlaŋ abaman hɨnevi uamalɨ. Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ abavɨmalɨ. Human limu sɨkuala human limu akica cɨjɨŋ haman hɨnevi uavɨmalɨ. \p \v 6 Lɨhavɨci Jisasɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ abɨci fi hɨvɨ mɨgahɨnevɨmalɨ. Mɨgahɨnevɨdaci Jisasɨ maci mɨdɨŋ human limu sɨkuala human limu akica cɨjɨŋ haman agɨladɨ vica Asɨ dɨ ukaci uamalɨ. Asɨ dɨ ukaci ua maci mɨdɨŋ agɨladɨ mɨŋa sɨkɨ sɨkɨ lɨca kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ labɨla labɨla saŋ nudɨ kulemɨlɨ agɨlasaŋ igumalɨ. Iguci kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ labɨlavɨmalɨ. \v 7 Mumɨnaŋ cɨkiŋ cɨkiŋ aveji Jisasɨ saŋ iguavɨci Jisasɨ Asɨ dɨ abamalɨ. Nama mumɨnaŋ agɨladɨ ukaci lamɨka uamalɨ. Asɨ dɨ aba nudɨ kulemɨlɨ agɨlasaŋ iguci kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ labɨlavɨmalɨ. \v 8 Labɨlavɨci navɨci humɨgaŋ ci lɨci sɨmɨŋ sɨka sɨka valavɨmalɨ agɨladɨ cinacina hadi hadi human limu sɨkuala human limu akica cɨjɨŋ haman hɨvɨ hudavɨmalɨ. \v 9 Kulaŋ agɨladɨ lugɨlavɨci u 4,000 haman iakamalɨ. Lɨci Jisasɨ abɨci nulɨdɨ hɨvɨ cɨku uavɨmalɨ. \v 10 Uavɨdaci Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ aveji hunɨga hɨvɨ mɨgu Dalɨmanuta fi tɨbɨ hen uavɨmalɨ. \s Jisasɨ agaŋ sikɨ mu abalamɨci igɨdɨlu aba nudɨ abavɨmalɨ. \r (Matiu 16.1-4) \p \v 11 Falisi \x - \xo 8.11 \xo*\xt Mt 12.38, Lu 11.16, Jo 6.30-31\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨlaŋ ve hɨdɨlɨ maka Jisasɨ dɨ abavɨmalɨ. Aba abaŋ nudɨ ilasɨbalɨlu aba nɨman abavɨmalɨ. Nama alusaŋ abaman ba sikɨ mu agadɨ abalamɨnaŋ iga alaŋ nɨman abɨdɨlu uavɨmalɨ. Amɨŋ ala aba abɨdɨlu uavɨmalɨ. Nɨbu Asɨ dɨ salaku vihɨdi aba abɨdɨlu uavɨmalɨ. \v 12 Lɨhavɨci \x - \xo 8.12 \xo*\xt Mt 12.39, Lu 11.29\xt*\x* Jisasɨ sikɨ hɨhɨle ahaci ahaci abalamadami saja nudɨ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ alu sɨbɨlɨ havalamalɨ. Alu sɨbɨlɨ havala abamalɨ. Acɨ saŋ kulaŋ iamɨgali nɨmaciŋ nen hɨnihɨdavi agɨlaŋ sikɨ agaŋ iakadaci iga iga saŋ pam lɨhɨdavi uamalɨ. Agadɨ ala naludɨ amɨŋ abadin uamalɨ. Acaba sikɨ ma sɨbam igavɨdɨ uamalɨ. \v 13 Haman aba cɨku nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ hunɨga hɨvɨ mɨguavɨmalɨ. Mɨgu nulɨdɨ vala uavɨmalɨ. U idu avɨli hadi caba limu hen ivovɨmalɨ. \s Maci hukɨla hukɨla hɨsɨŋ isɨ uavɨdami agasaŋ hɨve lama abamalɨ. \r (Matiu 16.5-12) \p \v 14 Nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ uava iaku maci mɨdɨŋ akape ma vica vehavɨmalɨ. Maci mɨdɨŋ pabiŋ sɨbam agaŋ hunɨga hɨvɨ hɨnimalɨ. \v 15 Lɨhavɨci \x - \xo 8.15 \xo*\xt Lu 12.1\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ hɨve lama abamalɨ. Namɨlaŋ Helotɨ dɨ maci hukɨla hukɨla hɨsɨŋ isɨ aba abahɨdavi agɨlasaŋ sikɨvica sɨbam migɨlɨkalaŋ uamalɨ. Falisi hɨdɨlɨ agɨladɨ maci hukɨla hukɨla hɨsɨŋ isɨ aba abahɨdavi agɨlasaŋ aveji sikɨvica sɨbam migɨlɨkalaŋ uamalɨ.\f * \fr 8.15 \fr*\ft Mafɨliŋ mafɨliŋ ciaŋ agaŋ nɨbu \ft*\fq maci hukɨla hukɨla hɨsɨŋ isɨ \fq*\ft uavɨdami agaŋ me.\ft*\f* \v 16 Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ nɨbɨlaŋ nuken nuken nɨman abavɨmalɨ. Ciaŋ haman abi hana alaŋ maci mɨdɨŋ apalɨ agasaŋ uacaŋ abi uavɨmalɨ. \v 17 Lɨhavɨci \x - \xo 8.17 \xo*\xt Mk 6.52\xt*\x* Jisasɨ nɨbɨlaŋ ciaŋ lɨbavɨmalɨ agadɨ ci igamalɨ. Iga nulɨdɨ abamalɨ. Namɨlaŋ maci mɨdɨŋ nana hɨsɨŋ apalɨ agasaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamɨmɨlaŋ uamalɨ. Naludɨ hɨji agɨlaŋ sikɨvica sɨbam touaveci igakɨlɨkalaŋ uamalɨ. Naludɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ ci sɨjevi uamalɨ. \v 18 Namɨlaŋ \x - \xo 8.18 \xo*\xt Jer 5.21, Ese 12.2, Mk 4.12, HJL 28.26-27\xt*\x* lamɨgaŋ daŋ agadɨ ala acaba acaba ma igalaŋ uacaŋ uamalɨ. Namɨlaŋ hɨji daŋ agadɨ ala ciaŋ ma uacaŋ igakɨlalaŋ uamalɨ. Namɨlaŋ hɨji ci valalaŋ uacaŋ uamalɨ. \v 19 Viaŋ maci mɨdɨŋ human limu sɨkuala haman agɨladɨ mɨŋa sɨkɨ sɨkɨ lɨlɨŋ kulaŋ 5,000 haman agɨlaŋ navalɨ uamalɨ. Navɨci ci lɨci sɨmɨŋ sɨka sɨka hɨnevalɨ agɨladɨ cinacina abaman agɨladɨ hɨvɨ hudahalaŋ uamalɨ. Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ abavɨmalɨ. Human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ haman agɨladɨ hɨvɨ hudakɨlu uavɨmalɨ. \v 20 Haman abavɨci cɨku abamalɨ. Mu viaŋ maci mɨdɨŋ human limu sɨkuala human limu akica cɨjɨŋ haman agɨladɨ mɨŋa sɨkɨ sɨkɨ lɨlɨŋ kulaŋ 4,000 haman agɨlaŋ navalɨ uamalɨ. Navɨci ci lɨci sɨmɨŋ sɨka sɨka hɨnevalɨ agɨladɨ cinacina hadi hadi abaman agɨladɨ hɨvɨ hudahalaŋ uamalɨ. Lɨci abavɨmalɨ. Human limu sɨkuala human limu akica cɨjɨŋ haman agɨladɨ hɨvɨ hudakɨlu uavɨmalɨ. \v 21 Lɨhavɨci abamalɨ. Namɨlaŋ sikɨvica sɨbam igakɨlɨkalaŋ uamalɨ. \s Jisasɨ kulaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ mu Betɨsaida kɨlebɨla hen ukaci lamamalɨ. \p \v 22 Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ Betɨsaida kɨlebɨla u iakuavɨmalɨ. Iakuavɨci kulaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agadɨ cave Jisasɨ saŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ iguavɨmalɨ. Kulaŋ agadɨ sabɨ hɨvɨ human lamɨci ukaci lɨlɨ saŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ iguavɨmalɨ. \v 23 Lɨhavɨci Jisasɨ kulaŋ agadɨ human mɨŋalɨva kɨlebɨla agadɨ lua fikua hen cevomalɨ. Cevo kulaŋ agadɨ lamɨgaŋ hɨvɨ cibiŋ lamɨci mɨgumalɨ. Cibiŋ lama human kulaŋ agadɨ sabɨ hɨvɨ lama abamalɨ. Nama acaba acaba iganaŋ uaku uamalɨ. \v 24 Lɨci kulaŋ agaŋ abamalɨ. Kulaŋ agɨladɨ igin agadɨ ala uamalɨ. Kɨlɨ me uavi vehavi uamalɨ. \v 25 Lɨci Jisasɨ cɨku kulaŋ agadɨ lamɨgaŋ hɨvɨ cɨku ala human lamamalɨ. Lɨci kulaŋ agaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igasulamalɨ. Igasula igɨci lamɨgaŋ nudɨ agaŋ sɨkan ukaci lɨmalɨ. Lɨci kulaŋ agaŋ sikɨvica igasulamalɨ. \v 26 Lɨci Jisasɨ abɨci nudɨ ulaŋ hɨvɨ umalɨ. Udaci abamalɨ. U kɨlebɨla hɨvɨ hɨdɨmɨnaŋ uamalɨ. \s Namɨlaŋ iadɨ iga igaŋ ani aba abahɨdalaŋ uamalɨ. \r (Matiu 16.13-20 mu Lukɨ 9.18-21) \p \v 27 Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ kɨlebɨla cɨkiŋ cɨkiŋ hen uu saŋ uavɨmalɨ. Kɨlebɨla cɨkiŋ cɨkiŋ agɨlaŋ Sisaliafilipai kɨlebɨla agadɨ micɨ hen hɨnevɨmalɨ. Hen uuŋ Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ hɨbɨ cina abacivamalɨ. Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iadɨ ani aba abahɨdavi uamalɨ. \v 28 Lɨci \x - \xo 8.28 \xo*\xt Mk 6.14-15, Lu 9.7-9\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ abavɨmalɨ. Hɨhɨle nadɨ nɨman abahɨdavi uavɨmalɨ. Nɨbu Jon kulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakaiaka hɨsɨŋ kulaŋ agaŋ aba abahɨdavi uavɨmalɨ. Limu hɨhɨle nɨman abahɨdavi uavɨmalɨ. Ha nɨbu Elaija aba abahɨdavi uavɨmalɨ. Limu hɨhɨle nɨman abahɨdavi uavɨmalɨ. Ha nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ igalakalaka hɨsɨŋ kulaŋ mu aha hɨsɨŋ agaŋ aba abahɨdavi uavɨmalɨ. \v 29 Lɨhavɨci \x - \xo 8.29 \xo*\xt Mt 16.16, Mk 9.9, Jo 6.68-69, 11.27\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Ale namɨlaŋ nuken iadɨ ani aba abahɨdalaŋ uamalɨ. Lɨci Pita abamalɨ. Asɨ agaŋ nadɨ ala lɨbɨmɨŋa kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨliakuiaku saŋ abɨci vemadɨnaŋ uamalɨ. \v 30 Pita haman abɨci Jisasɨ cɨku nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ kulaŋ mu dɨ aba aba saŋ abamɨgɨlamalɨ. \s Kulaŋ dɨ Ninaŋ hɨmu cɨku hɨki iakɨbali uamalɨ. \r (Matiu 16.21-28 mu Lukɨ 9.22-27) \p \v 31 Jisasɨ \x - \xo 8.31 \xo*\xt Mt 17.22\xt*\x* nɨbu hɨdɨlɨ maka nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ lamalɨfɨ abamalɨ. Asɨ abɨci Kulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ avɨŋ avɨŋ hadi igɨbali uamalɨ. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ kulaŋ hadi hadi agɨlaŋ uamalɨ. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ uamalɨ. Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ uamalɨ. Nɨbɨlaŋ nudɨ kuligalɨbalɨhavi uamalɨ. Kuligala abavɨci nudɨ ifɨhɨmɨbalɨhavi uamalɨ. Lɨhavɨci aniluŋ me hɨvɨ cɨku hɨki iakɨbali uamalɨ. \v 32 Nɨbu hɨmu cɨku hɨki iakɨbali agasaŋ aba usi lamɨci Pita nudɨ vica hɨtɨŋ nikuŋ hɨvɨ comalɨ. Vica co Jisasɨ dɨ abacabɨlamalɨ. \v 33 Lɨci Jisasɨ limu cimɨla nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ iga igaŋ Pita dɨ abacabɨlamalɨ. Abacabɨla abamalɨ. Satan nama iadɨ vala uka uamalɨ. Nama Asɨ dɨ hɨji agadɨ ma lɨbiakɨlɨnaŋ uamalɨ. Nama kulaŋ dɨ hɨji lɨbiakɨlɨnaŋ uamalɨ. \p \v 34 Haman \x - \xo 8.34-35 \xo*\xt Mt 10.38-39, Lu 14.27\xt*\x* aba kulaŋ iamɨgali agɨladɨdaŋ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨdaŋ abɨci nudɨ micɨ vehavɨmalɨ. Vehavɨci abamalɨ. Kulaŋ mu agaŋ viaŋ kulaŋ hɨdɨdaŋ aba nudɨ hɨji humɨgaŋ agadɨ ibiŋ agadɨ vala iadɨ lɨku hɨvɨ laci hɨnim uamalɨ. Hɨnihɨniŋ vɨkɨlɨ havuhavuŋ viaŋ kulaŋ hɨdam uamalɨ. \v 35 Kulaŋ \x - \xo 8.35 \xo*\xt Lu 17.33, Jo 12.25\xt*\x* mu nudɨ nuken hadihɨbɨ hɨki pam hɨnihɨni saŋ lɨci uamalɨ. Ha nudɨ amɨŋ agaŋ ukaci haman laci haman laci ma hɨnibali uamalɨ. Agadɨ ala kulaŋ mu iasadaŋ iadɨ ciaŋ agasadaŋ hɨji lamadamaŋ nudɨ hadihɨbɨ agadɨ vana sɨbɨlɨ lɨm aba abɨci uamalɨ. Ha nudɨ amɨŋ agaŋ ukaci haman laci haman laci hɨnibali uamalɨ. \v 36 Kulaŋ mu fi nen hɨnihɨniŋ acaba acaba agɨladɨ vibali uamalɨ. Agadɨ ala acaba acaba agɨlaŋ nudɨ amɨŋ agadɨ ma akɨliakubalɨhavi uamalɨ. \v 37 Anɨm kɨlɨsɨ acaba acaba agɨlaŋ nudɨ amɨŋ agadɨ akɨliakuavɨci ukaci haman laci haman laci ma hɨnibali uamalɨ. \v 38 Kulaŋ \x - \xo 8.38 \xo*\xt Mt 10.33, Lu 9.26, Lom 1.16, 2 Ti 1.8\xt*\x* iamɨgali nɨmaciŋ nen Asɨ dɨ kuligalagalaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ mu mu vihɨdavi uamalɨ. Haman lɨhavɨdaci kulaŋ mu iadɨ ibi agadɨdaŋ iadɨ ciaŋ agadɨdaŋ lamalɨfɨdɨfɨŋ aba aba saŋ sɨkumakɨlɨci ha uamalɨ. Mufi Kulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ ve kulaŋ agadɨ ibi mɨŋaiakaiakaŋ aba aba saŋ aveji sɨkumakɨla Iaganu dɨ ma abɨbali uamalɨ. Nɨbu nudɨ Iaganu dɨ abɨlu hadi vɨdɨvɨdɨŋ daŋ vedɨ uamalɨ. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ kulaŋ vedɨ uamalɨ. \c 9 \p \v 1 Naludɨ \x - \xo 9.1 \xo*\xt Mt 16.28, 24.30, 24.34, Mk 13.30, Lu 9.27, 22.18\xt*\x* amɨŋ abadin uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali hɨhɨle naniŋ lagulama hɨnevadi nagɨlaŋ ma hɨmɨmaŋ lɨdɨŋ igavɨdaci uamalɨ. Asɨ agaŋ nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ nudɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨlɨci nudɨ lɨku hɨvɨ hɨnevɨdɨ uamalɨ. \s Jisasɨ dɨ hadihɨbɨ agaŋ mu hɨdɨlɨ sɨbam iakamalɨ. \r (Matiu 17.1-13 mu Lukɨ 9.28-36) \p \v 2 Uaiaŋ \x - \xo 9.2-7 \xo*\xt 2 Pi 1.17-18\xt*\x* limu akica limu akica uci Jisasɨ agaŋ nudɨ kulemɨlɨ akica pam agɨladɨ vica halu huva huva sɨbam hen iakuavɨmalɨ. Nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ ibi nɨman. Mu Pita. Mu Jemɨsɨ. Mu Jon. Nulɨdɨ vica iaku nɨbɨlaŋ hɨtɨŋ hɨnevɨmalɨ. Hɨne igavɨdaci Jisasɨ dɨ hadihɨbɨ agaŋ mu hɨdɨlɨ sɨbam iakamalɨ. \v 3 Hadi \x - \xo 9.3 \xo*\xt Dan 7.9\xt*\x* kɨlakɨla hutesɨ hutesɨ nudɨ sɨkasɨkan haman unɨ mila me iakavɨmalɨ. Iaka mila sɨbam hɨnevɨmalɨ. Kulaŋ mu nudɨ hadi kɨlakɨla agadɨ sikɨvica husɨci ala hadi kɨlakɨla agaŋ mila haman ma hɨnivi. \v 4 Lɨhavɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ igavɨdaci Elaija kulaŋ Mosesɨ kulaŋ iaka nɨbu kulaŋ ciaŋ sulavɨmalɨ. \v 5-6 Lɨhavɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ iga lɨdavɨmalɨ. Lɨda acɨ udɨlu ua Pita iaka Jisasɨ dɨ nɨman abamalɨ. Iavaŋ uamalɨ. Alaŋ nen hɨnimɨli ukaci li uamalɨ. Alaŋ cavaŋ ulaŋ akica pam mavɨdɨlu uamalɨ. Mu nasaŋ mavɨdɨlu uamalɨ. Mu Mosesɨ saŋ mavɨdɨlu uamalɨ. Mu Elaija saŋ mavɨdɨlu uamalɨ. \v 7 Lɨci \x - \xo 9.7 \xo*\xt Lo 18.15, Mt 3.17, Mk 1.11, Lu 3.22, HJL 3.22\xt*\x* hamu agaŋ mɨga nulɨdɨ sɨkasɨkan hafilamamalɨ. Lɨci Asɨ agaŋ hamu alɨkaŋ alɨkaŋ hen hɨnihɨniŋ nɨman abamalɨ. Ninaŋ hanaŋ iadɨ nuken uamalɨ. Viaŋ nusaŋ mavɨn hadi hɨnihɨdin uamalɨ. Namɨlaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ igakɨlɨkalaŋ uamalɨ. \v 8 Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ igau igave igavɨci kulaŋ mu ma hɨnimalɨ. Jisasɨ pam nɨbɨlaŋ kulaŋ hɨnimalɨ. \fig Jisasɨ agaŋ Asɨ dɨ aba abaŋ hɨnidaci Elaija kulaŋ Mosesɨ kulaŋ iaka nɨbu kulaŋ ciaŋ sulavɨmalɨ.|alt="Transfiguration" src="gw020.jpg" size="col" copy="Wade" ref="9.4"\fig* \p \v 9 Lɨci \x - \xo 9.9 \xo*\xt Mt 12.16, Mk 8.30\xt*\x* halu fi agadɨ vala mɨguavɨmalɨ. Mɨgumɨguŋ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abamɨgɨlamalɨ. Acaba acaba igalaŋ agɨladɨ kulaŋ mu dɨ abɨmɨlaŋ sɨbam uamalɨ. Hɨne u sɨkan Kulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ hɨmu cɨku hɨki iakɨbali hen ala abɨkalaŋ uamalɨ. \v 10 Lɨci ciaŋ nudɨ mɨŋalɨva nɨbɨlaŋ nuken nuken ciaŋ abaigakɨlavɨmalɨ. Lɨdɨŋ abavɨmalɨ. Ciaŋ hɨmu cɨku hɨki iakaiaka hana abaman ciaŋ agadɨ abi uavɨmalɨ. \v 11 Haman \x - \xo 9.11 \xo*\xt Mal 4.5, Mt 11.14\xt*\x* aba Jisasɨ dɨ abacivavɨmalɨ. Acɨ saŋ Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ nɨman abahɨdavi uavɨmalɨ. Asɨ abɨci Elaija hali vedɨ aba abahɨdavi uavɨmalɨ. \v 12 Lɨhavɨci \x - \xo 9.12 \xo*\xt Sng 22.1-18, Ais 53.3, Dan 9.26, Mal 4.5, Lu 23.11, Fl 2.7\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Ha amɨŋ ala abahɨdavi uamalɨ. Elaija hali ve acaba acaba sɨkasɨkan agɨladɨ hɨkɨlibali uamalɨ. Ciaŋ nɨbu Asɨ dɨ manasɨŋ hadi hɨvɨ hɨnihɨdi uamalɨ. Ale ciaŋ mu aveji Asɨ dɨ manasɨŋ hadi hɨvɨ hɨnihɨdi agaŋ nɨbu nɨman abamalɨ uamalɨ. Kulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ avɨŋ avɨŋ hadi igadaci kulaŋ iamɨgali nudɨ sɨbɨlɨ igɨbalɨhavi aba abamalɨ uamalɨ. \v 13 Agadɨ \x - \xo 9.13 \xo*\xt Mt 11.14, 17.12, Lu 1.17\xt*\x* ala viaŋ naludɨ ci abin uamalɨ. Elaija ci velɨ uamalɨ. Veci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nulɨdɨ hɨji nuken agadɨ lɨbiakɨlakɨlaŋ nudɨ sɨbɨlɨ lamavalɨ uamalɨ. Ha nɨbu ciaŋ Asɨ dɨ manasɨŋ hadi hɨvɨ hɨnihɨdi haman ala iakalɨ uamalɨ. \s Jisasɨ agaŋ sudɨ sɨbɨlɨ kulemɨlɨ mu dɨ hɨvɨ hɨnedami agadɨ lakumalɨ. \r (Matiu 17.14-21 mu Lukɨ 9.37-43) \p \v 14 Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ akica pam agɨlaŋ kulaŋ nudɨ kulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ hɨnevɨmalɨ hen uavɨmalɨ. U igavɨci kulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ haŋala huda hɨnevɨmalɨ. Hɨnihɨniŋ Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ ciaŋ sagaŋ lɨbavɨmalɨ. \v 15 Lɨdɨŋ hɨnevɨdaci Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ akica pam agɨlaŋ kulaŋ vehavɨmalɨ. Vehavɨci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga i uavɨmalɨ. Lɨdɨŋ Jisasɨ dɨ micɨ uuŋ abavɨmalɨ. Uaiaŋ hadi uavɨmalɨ. \v 16 Lɨhavɨci Jisasɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ abacivamalɨ. Namɨlaŋ nɨbɨlaŋ kulaŋ acɨ saŋ ciaŋ sagaŋ lɨbɨlaŋ uamalɨ. \v 17 Lɨci kulaŋ mu nulɨdɨ agaŋ iaka abamalɨ. Iavaŋ uamalɨ. Iadɨ ninaŋ mu sudɨ sɨbɨlɨ sɨbɨsaŋ mumimumi daŋ agadɨ nadɨ micɨ caven uamalɨ. \v 18 Akape tɨbɨ nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbam mɨŋalɨvahɨdi uamalɨ. Lɨdɨŋ ninaŋ agadɨ ifɨ uavava lɨdaci fi hɨvɨ mɨgahɨdi uamalɨ. Lɨdaci sɨbu hajalɨ hajalɨ iakahɨdi uamalɨ. Lɨdɨŋ lani hɨgɨmigɨlahɨdi uamalɨ. Hadihɨbɨ nudɨ aveji sɨkasɨkan tɨŋatɨŋaŋ lɨhɨdi uamalɨ. Haman saja nadɨ kulemɨlɨ agɨladɨ sudɨ sɨbɨlɨ agadɨ lakulaku saŋ abaiemin agadɨ ala uamalɨ. Nɨbɨlaŋ haman agadɨ vivi hɨma uamalɨ. \p \v 19 Lɨci Jisasɨ ciaŋ nudɨ igakɨla kulaŋ iamɨgali agɨladɨ abamalɨ. Viaŋ akape tɨbɨ namɨlaŋ kulaŋ hɨnihɨdin uamalɨ. Hɨnihɨniŋ naludɨ vɨkɨlɨ agɨladɨ havɨhɨdin uamalɨ. Agadɨ ala namɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamahɨdalaŋ uamalɨ. Haman aba cɨku abamalɨ. Ninaŋ agadɨ iadɨ micɨ cavekalaŋ uamalɨ. \v 20 Lɨci ninaŋ agadɨ nudɨ micɨ cavevɨmalɨ. Lɨhavɨci sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ Jisasɨ dɨ iga ninaŋ agadɨ ifɨnikɨlɨci fi hɨvɨ mɨgamalɨ. Mɨga limu cimɨla limu cimɨladaci sɨbu hajalɨ hajalɨ mɨgamalɨ. \p \v 21 Lɨci Jisasɨ ninaŋ agadɨ iaganu dɨ abacivamalɨ. Abedɨkuŋ hɨdɨlɨ maka haman lɨhɨdi uamalɨ. Lɨci iaganu abamalɨ. Husi suiŋ cɨkiŋ hɨnidaci iakamalɨ uamalɨ. \v 22 Akape tɨbɨ sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ ninaŋ agadɨ ifɨhɨmɨdaŋ aba nɨman lɨhɨdi uamalɨ. Mu avɨŋ hɨvɨ ifɨnikɨlɨci mɨguhɨdi uamalɨ. Mu avɨli hɨvɨ ifɨnikɨlɨci mɨguhɨdi uamalɨ. Nama ukaci sudɨ sɨbɨlɨ ninaŋ agadɨ hɨvɨ hɨni agadɨ lakuvanaŋ lɨci alusaŋ mavɨn hadi lamɨka uamalɨ. Mavɨn lama aludɨ akɨliakuka uamalɨ. \v 23 Lɨci \x - \xo 9.23 \xo*\xt Mt 17.20-21, 21.21, Mk 11.23, Lu 17.6, Jo 11.40\xt*\x* Jisasɨ kulaŋ agadɨ abamalɨ. Acɨ saŋ nama iadɨ haman abanaŋ uamalɨ. Nama aveji hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨne ha salaku haman agadɨ ukaci vidɨnaŋ uamalɨ. \v 24 Lɨci \x - \xo 9.24 \xo*\xt Lu 17.5\xt*\x* ninaŋ agadɨ iaganu agaŋ iaka alu sɨbɨlɨ havala abamalɨ. Viaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agadɨ ala uamalɨ. Iadɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ tɨbɨ mɨgi uamalɨ. Nama iadɨ akɨliakuka uamalɨ. \v 25 Lɨci Jisasɨ igɨci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ haŋɨla haŋɨlaŋ nulɨdɨ hɨvɨ vehavɨmalɨ. Lɨhavɨci Jisasɨ haman iga sudɨ sɨbɨlɨ agadɨ abacabɨlamalɨ. Abacabɨla abamalɨ. Nama sɨbɨsaŋ mumimumi sudɨ sɨbɨlɨ uamalɨ. Hɨji uavava sudɨ sɨbɨlɨ uamalɨ. Viaŋ nadɨ vɨdɨvɨdɨŋ abadin uamalɨ. Nama ninaŋ agadɨ vala uka uamalɨ. Vala u cɨku nudɨ hɨvɨ vemɨnaŋ uamalɨ. \v 26 Lɨci \x - \xo 9.26 \xo*\xt Mk 1.26\xt*\x* sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ agala ninaŋ agadɨ ifɨnikɨlɨci mɨga lɨdavalabalaŋ hɨnimalɨ. Hɨnidaci ninaŋ agadɨ vala umalɨ. Vala uci ninaŋ agaŋ patɨ hɨmu me hɨnimalɨ. Lɨci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga abavɨmalɨ. Ninaŋ agaŋ sɨkan ci hɨmi uavɨmalɨ. \v 27 Lɨhavɨci Jisasɨ ninaŋ agadɨ human mɨŋalɨva mɨŋaiakamalɨ. Mɨŋaiakɨci lagulamamalɨ. \p \v 28 Lɨci Jisasɨ ulaŋ mu hɨvɨ ivomalɨ. Ivo nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ hɨtɨŋ hɨnevɨmalɨ. Hɨne nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ nudɨ abacivavɨmalɨ. Alaŋ acɨ lɨci sudɨ sɨbɨlɨ agadɨ alaŋ lakulaku hɨma uavɨmalɨ. \v 29 Lɨhavɨci Jisasɨ abamalɨ. Sudɨ sɨbɨlɨ haman agɨladɨ lakulaku saŋ nɨbu Asɨ dɨ aba aba pam uamalɨ. \s Kulaŋ dɨ Ninaŋ hɨmu cɨku hɨki iakɨbali agasaŋ cɨku tɨbɨ abamalɨ. \r (Matiu 17.22-23 mu Lukɨ 9.43-45) \p \v 30-31 Jisasɨ \x - \xo 9.30-31 \xo*\xt Mk 8.31, 10.32-34, Jo 7.1\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ kɨlebɨla agadɨ vala Galili fi tɨbɨ hen u hɨdavɨmalɨ. Hen hɨdahɨdaŋ nudɨ kulemɨlɨ agɨlasaŋ nɨbu hɨmu cɨku hɨki iakɨbali agadɨ ciaŋ agadɨ sulamalɨ. Haman saja nɨbɨlaŋ hen hɨdavɨmalɨ agadɨ ciaŋ hɨjɨ agadɨ kulaŋ mu igakɨlakɨla saŋ valamalɨ. Lɨdɨŋ ciaŋ sulasulaŋ abamalɨ. Kulaŋ mu agaŋ Kulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ ilasɨca vica co kulaŋ sɨbɨlɨ agɨladɨ human hɨvɨ lamɨci ifɨhɨmɨbalɨhavi uamalɨ. Ifɨhɨmavɨci aniluŋ me hɨvɨ cɨku hɨki iakɨbali uamalɨ. \v 32 Lɨci \x - \xo 9.32 \xo*\xt Lu 9.45, 18.34\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ hɨdɨlɨ nɨbu abamalɨ agadɨ sikɨvica ma igakɨlavɨmalɨ. Agadɨ ala ciaŋ hɨdɨlɨ agasaŋ abacivaciva saŋ lɨdavɨmalɨ. \s Ani nɨbu ibi daŋ hɨnibali uavɨmalɨ. \r (Matiu 18.1-5 mu Lukɨ 9.46-48) \p \v 33-35 Jisasɨ \x - \xo 9.33-35 \xo*\xt Mt 20.26-27, 23.11, Mk 10.43-44, Lu 22.24, 22.26\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ agɨlaŋ kulaŋ Kapelɨneam kɨlebɨla hen uavɨmalɨ. Uuŋ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ hɨbɨ cina nɨbɨlaŋ nuken nuken hɨbɨŋ ciaŋ hɨbɨŋ ciaŋ nɨman abavɨmalɨ. Viaŋ ibi daŋ nama hɨma uavɨmalɨ. Viaŋ ibi daŋ nama hɨma uavɨmalɨ. Haman lɨdɨŋ u ulaŋ mu hɨvɨ ivovɨmalɨ. Ivo Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abacivamalɨ. Namɨlaŋ hɨbɨ cina acɨ ciaŋ sulasulaŋ velaŋ uamalɨ. Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ vala kavɨ hɨnevɨmalɨ. Ciaŋ vala kavɨ hɨnevɨdaci Jisasɨ mɨgahɨne nulɨdɨ abɨci nudɨ micɨ vehavɨmalɨ. Vehavɨci abamalɨ. Aneba nɨbu hali hɨsɨŋ hɨniba ha uamalɨ. Nɨbu sijaŋ sɨbam hɨnim uamalɨ. Hɨnihɨniŋ kulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ salaku hɨsɨŋ kulemɨlɨ me hɨnim uamalɨ. Hɨnihɨniŋ nulɨdɨ salaku agɨladɨ vim uamalɨ. \v 36 Haman aba Jisasɨ ninaŋ cɨkiŋ mu vica nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ alɨkaŋ hɨvɨ lamamalɨ. Lama ninaŋ agadɨ mɨŋalɨva hɨnihɨniŋ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abamalɨ. \v 37 Kulaŋ \x - \xo 9.37 \xo*\xt Mt 10.40, Lu 10.16, Jo 13.20\xt*\x* mu iasaŋ hɨji lamadamaŋ ninaŋ cɨkiŋ nɨman agɨlasaŋ hɨjɨŋalahɨdi agaŋ iasaŋ aveji hɨjɨŋalahɨdi uamalɨ. Kulaŋ mu iasaŋ hɨjɨŋalahɨdi agaŋ iasaŋ pam ma hɨjɨŋalahɨdi uamalɨ. Ha nɨbu iadɨ Iavaŋ iadɨ abɨci vemadin agasaŋ aveji hɨjɨŋalahɨdi uamalɨ. \s Kulaŋ aludɨ ma nagɨli lamahɨdavi hana nɨbɨlaŋ aludɨ mukɨlaŋ uamalɨ. \r (Lukɨ 9.49-50) \p \v 38 Jon \x - \xo 9.38 \xo*\xt Nam 11.27-29, Lu 9.49\xt*\x* agaŋ Jisasɨ dɨ abamalɨ. Iavaŋ uamalɨ. Kulaŋ mu agaŋ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ nadɨ ibi hɨvɨ lakudaci igakɨlu uamalɨ. Nɨbu alaŋ kulaŋ ma hɨdahɨdi uamalɨ. Haman saja nɨbu salaku haman agadɨ vivi saŋ alaŋ abamɨgɨlakɨlu uamalɨ. \v 39-40 Lɨci \x - \xo 9.39-40 \xo*\xt Mt 12.30, Lu 11.23, 1 Ko 12.3\xt*\x* Jisasɨ abamalɨ. Kulaŋ mu aludɨ nagɨli ma lamahɨdi hanaŋ nɨbu aludɨ mukɨlaŋ uamalɨ. Haman saja namɨlaŋ nudɨ abamɨgɨlɨmɨlaŋ uamalɨ. Kulaŋ mu iadɨ ibi hɨvɨ salaku haman agadɨ vivi agaŋ nɨbu iadɨ lɨkalɨka cilu ma lɨkudɨ uamalɨ. \v 41 Kulaŋ \x - \xo 9.41 \xo*\xt Mt 10.42\xt*\x* mu naludɨ iga hɨji nɨman lamɨdɨ uamalɨ. Ha nɨbɨlaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ kulemɨlɨ aba abɨdɨ uamalɨ. Haman saja viaŋ nulɨdɨ akɨliakudaŋ aba abɨdɨ uamalɨ. Haman aba nalusaŋ hɨcɨkaŋ avɨli daŋ agadɨ igudɨ uamalɨ. Haman lɨci kulaŋ hɨcɨkaŋ avɨli daŋ igudɨ agasaŋ Asɨ agaŋ acaba acaba ukaci ukaci agɨladɨ nusaŋ igubali uamalɨ. Viaŋ naludɨ amɨŋ abadin uamalɨ. Acaba acaba ukaci ukaci Asɨ nusaŋ igubali agɨlaŋ ma sɨbɨlɨ lɨbalɨhavi uamalɨ. \s Jisasɨ kulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨdami agasaŋ abamalɨ. \r (Matiu 18.6-9 mu Lukɨ 17.1-2) \p \v 42 Jisasɨ ciaŋ mu nɨman abamalɨ. Kulaŋ mu agaŋ ve hɨji humɨgaŋ aiaŋ vavɨle vavɨle saŋ acaba acaba lɨci kulaŋ mu iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ cɨkiŋ daŋ hɨnihɨdi agaŋ iga lusɨŋ sɨbɨlɨ vici ha uamalɨ. Kulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ lɨba mugɨ hadi vica kulaŋ agadɨ sugɨvɨkɨn hɨvɨ haka havalavɨci avɨli hadi hɨvɨ mɨgu nahɨmɨm uamalɨ. Nahɨmɨci ha nɨbu ukaci uamalɨ. Lusɨŋ haman agaŋ cɨkucɨku ma iakɨdɨ uamalɨ. \v 43-44 Nadɨ \x - \xo 9.43-44 \xo*\xt Mt 5.30\xt*\x* human limu agaŋ lɨci nama lusɨŋ sɨbɨlɨ vica ha uamalɨ. Nadɨ human agadɨ ikalaka havalɨka uamalɨ. Nama haman lɨnaŋ ha ukaci uamalɨ. Nadɨ human limu pam hɨnidaci nama ukaci haman laci haman laci hɨnibalɨnaŋ uamalɨ. Nama human limu limu daŋ hɨnidanaŋ Asɨ agaŋ nadɨ avɨŋ ma hɨmɨhɨdi hen havalɨci mɨgubalɨnaŋ uamalɨ.\f * \fr 9.43-44 \fr*\ft Kulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nɨman abahɨdavi. Ciaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ aveji Asɨ dɨ manasɨŋ hadi hɨvɨ hɨnihɨdavi uahɨdavi. Jisasɨ nɨman abamalɨ uahɨdavi. Fipɨ hen hukɨ agɨlaŋ kulaŋ agɨladɨ hadihɨbɨ agɨladɨ nahɨdavi aba abamalɨ uahɨdavi. Hukɨ agɨlaŋ haman lɨhɨdavi agadɨ pabiŋ tɨbɨ aveji ma valavɨdɨ aba abamalɨ uahɨdavi. Avɨŋ aveji kulaŋ agɨladɨ kɨlɨdɨ agaŋ pabiŋ tɨbɨ aveji ma valɨdɨ aba abamalɨ uahɨdavi.\ft*\f* \v 45-46 Nadɨ hɨcɨ limu agaŋ lɨci nama lusɨŋ sɨbɨlɨ vica ha uamalɨ. Nadɨ hɨcɨ agadɨ ikalaka havalɨka uamalɨ. Nama haman lɨnaŋ ha ukaci uamalɨ. Nadɨ hɨcɨ limu pam hɨnidaci nama ukaci haman laci haman laci hɨnibalɨnaŋ uamalɨ. Nama hɨcɨ limu limu daŋ hɨnidanaŋ Asɨ agaŋ nadɨ avɨŋ hɨvɨ havalɨci mɨgubalɨnaŋ uamalɨ.\f * \fr 9.45-46 \fr*\ft Kulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nɨman abahɨdavi. Ciaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ aveji Asɨ dɨ manasɨŋ hadi hɨvɨ hɨnihɨdavi uahɨdavi. Jisasɨ nɨman abamalɨ uahɨdavi. Fipɨ hen hukɨ agɨlaŋ kulaŋ agɨladɨ hadihɨbɨ agɨladɨ nahɨdavi aba abamalɨ uahɨdavi. Hukɨ agɨlaŋ haman lɨhɨdavi agadɨ pabiŋ tɨbɨ aveji ma valavɨdɨ aba abamalɨ uahɨdavi. Avɨŋ aveji kulaŋ agɨladɨ kɨlɨdɨ agaŋ pabiŋ tɨbɨ aveji ma valɨdɨ aba abamalɨ uahɨdavi.\ft*\f* \v 47 Nadɨ \x - \xo 9.47 \xo*\xt Mt 5.29\xt*\x* lamɨgaŋ agaŋ lɨci nama lusɨŋ sɨbɨlɨ vica ha uamalɨ. Nadɨ lamɨgaŋ agadɨ mɨŋatɨku havalɨka uamalɨ. Nama haman lɨnaŋ ha ukaci uamalɨ. Nadɨ lamɨgaŋ limu pam hɨnidaci Asɨ nadɨ vici nudɨ lɨku hɨvɨ hɨnibalɨnaŋ uamalɨ. Nama lamɨgaŋ limu limu daŋ hɨnidanaŋ Asɨ agaŋ nadɨ avɨŋ hɨvɨ havalɨci mɨgubalɨnaŋ uamalɨ. \v 48 Fipɨ \x - \xo 9.48 \xo*\xt Ais 66.24\xt*\x* hen hukɨ agɨlaŋ kulaŋ agɨladɨ hadihɨbɨ agɨladɨ nahɨdavi uamalɨ. Hukɨ agɨlaŋ haman lɨhɨdavi agadɨ pabiŋ tɨbɨ aveji ma valavɨdɨ uamalɨ. Avɨŋ aveji kulaŋ agɨladɨ kɨlɨdɨ agaŋ pabiŋ tɨbɨ aveji ma valɨdɨ uamalɨ. \p \v 49 Haman \x - \xo 9.49 \xo*\xt Ese 43.24\xt*\x* aba hɨve lamalama ciaŋ mu nɨman abamalɨ. Acaba acaba agɨladɨ Asɨ saŋ sagalɨ igu igu saŋ lulɨm daŋ lama kɨlahɨdavi uamalɨ. Lɨhavɨdaci Asɨ agaŋ nulɨdɨ igadaci nɨbɨlaŋ ukaci hɨnihɨdavi uamalɨ. Asɨ lɨdaci vɨkɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨvɨ iakaiakaŋ nulɨdɨ avɨŋ me kɨlavɨdɨ uamalɨ. Kɨlavɨdaci iga igaŋ hɨji ukaci vihavɨdɨ uamalɨ. Vɨkɨlɨ agɨlaŋ nɨbɨlaŋ lulɨm me uamalɨ. Lulɨm agaŋ lɨci acaba acaba agɨlaŋ ukaci hɨnihɨdavi uamalɨ. Vɨkɨlɨ agɨlaŋ aveji kulaŋ iamɨgali agɨladɨ lɨhavɨci ukaci hɨnihɨdavi uamalɨ. \p \v 50 Haman \x - \xo 9.50 \xo*\xt Mt 5.13, Lu 14.34-35, Lom 12.18, Ef 4.29, Kl 4.6, Ib 12.14\xt*\x* aba abamalɨ. Lulɨm nɨbu ukaci uamalɨ. Agadɨ ala uamalɨ. Lulɨm agadɨ sɨdaŋ agaŋ apalɨ lɨci ha nɨbu sɨbɨlɨ pam lɨdɨ uamalɨ. Lulɨm agaŋ lɨci sɨhɨm sanaŋ kɨlɨsɨ agɨlaŋ ukaci hɨnihɨdavi uamalɨ. Haman laci ala uamalɨ. Namɨlaŋ lulɨm ukaci me hɨnikalaŋ uamalɨ. Hɨnihɨniŋ salaku ukaci agɨladɨ lɨdalaŋ ukaci iakavɨdaci namɨlaŋ naludɨ isaima agɨlaŋ kulaŋ humɨgaŋ simɨ daŋ hɨnibalɨlaŋ uamalɨ. \c 10 \s Jisasɨ agaŋ kulaŋ mu idunu dɨ valavi agasaŋ abamalɨ. \r (Matiu 19.1-12 mu Lukɨ 16.18) \p \v 1 Jisasɨ kɨlebɨla agadɨ vala Judia fi tɨbɨ u hɨdahɨdaŋ Jolɨdan avɨli limu hen ivomalɨ. Ivo hɨnidaci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ ve nudɨ micɨ hɨvɨ mɨgudɨbavɨmalɨ. Lɨhavɨci ciaŋ lamalɨfɨdami haman laci ala nulɨsaŋ Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ lamalɨfɨmalɨ. \p \v 2 Lɨci Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ ilasɨbalɨlu aba nudɨ micɨ vehavɨmalɨ. Ve Jisasɨ dɨ abacivavɨmalɨ. Kulaŋ mu aludɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lɨbiakɨla nudɨ iamɨgali agadɨ ukaci vala lakuvi uaku hɨma uavɨmalɨ. \v 3 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abacivamalɨ. Mosesɨ nalusaŋ acɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ igumalɨ uamalɨ. \v 4 Lɨci \x - \xo 10.4 \xo*\xt Lo 24.1-4, Mt 5.31\xt*\x* abavɨmalɨ. Mosesɨ aludɨ nɨman abamalɨ uavɨmalɨ. Kulaŋ mu idunu dɨ vala lakudaŋ aba nɨbu manasɨŋ lɨbu iamɨgali agasaŋ igum aba abamalɨ uavɨmalɨ. Igu iamɨgali agadɨ ukaci vala lakudɨ aba abamalɨ uavɨmalɨ. \v 5 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ naludɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ ci sɨjevɨmalɨ uamalɨ. Haman saja Mosesɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ haman agadɨ lɨbu igumalɨ uamalɨ. \v 6 Aha \x - \xo 10.6 \xo*\xt HM 1.27, 5.1-2\xt*\x* sɨbam Asɨ agaŋ hɨdɨlɨ maka acaba acaba agɨladɨ lamamalɨ agasaŋ nudɨ manasɨŋ hadi agaŋ nɨman abamalɨ uamalɨ. Kulaŋ daŋ iamɨgali daŋ lamamalɨ aba abamalɨ uamalɨ. \v 7-8 Haman \x - \xo 10.7-8 \xo*\xt HM 2.24, 1 Ko 6.16, Ef 5.31\xt*\x* saja kulaŋ agɨlaŋ iamiagagalinɨlu agɨladɨ valabalaŋ iamɨgali lɨbidɨbiŋ nulɨdɨ iduhalinɨlu agɨlaŋ kulaŋ hadihɨbɨ pabiŋ me hɨnihɨdavi aba abamalɨ uamalɨ. Haman aba abamalɨ. Haman saja nɨbɨlaŋ akica me ma hɨnihɨdavi uamalɨ. Nɨbɨlaŋ hadihɨbɨ pabiŋ me hɨnihɨdavi uamalɨ. \v 9 Haman saja Asɨ agaŋ lɨci hadihɨbɨ pabiŋ me hɨnihɨdavi agɨladɨ kulaŋ mu mɨŋalatɨhɨmɨdɨ uamalɨ. \p \v 10 Haman aba cɨku nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ ulen muji ivovɨmalɨ. Ivo nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ nudɨ ciaŋ agasaŋ cɨku abacivavɨmalɨ. \v 11 Lɨhavɨci \x - \xo 10.11-12 \xo*\xt Mt 5.32, 1 Ko 7.10-11\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Kulaŋ mu nudɨ iamɨgali lɨvɨlu agadɨ vala iamɨgali mu vivi uamalɨ. Vici Asɨ igɨci nɨbu idunu lɨvɨlu agadɨ vala u idunu hɨvɨ agaŋ kulaŋ hɨnivi saja nɨbu hugɨ daŋ hɨnivi uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali mu mu makɨm vihɨdavi me vica hɨnivi uamalɨ. Haman lɨca nɨbu nudɨ idunu lɨvɨlu agadɨ sɨbɨlɨ lamavi uamalɨ. \v 12 Iamɨgali aveji haman laci ala uamalɨ. Nɨbu nudɨ muŋanu lɨvɨlu agadɨ vala kulaŋ mu iakuci Asɨ igɨci nɨbu hugɨ daŋ hɨnivi uamalɨ. Muŋanu hɨvɨ agaŋ kulaŋ hɨnivi saja nɨbu hugɨ daŋ hɨnivi uamalɨ. Iamɨgali kulaŋ mu mu makɨm vihɨdavi me vica hɨnivi uamalɨ. \s Jisasɨ agaŋ ninanadi agɨladɨ valavɨci nudɨ micɨ veve saŋ abamalɨ. \r (Matiu 19.13-15 mu Lukɨ 18.15-17) \p \v 13 Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ ninanadi cɨkiŋ cɨkiŋ agɨladɨ Jisasɨ dɨ micɨ cavevɨmalɨ. Nulɨdɨ sabɨ hɨvɨ human lama Asɨ dɨ abɨci Asɨ nulɨdɨ ukaci lamɨbali aba cavevɨmalɨ. Cavevɨdaci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ iga kulaŋ iamɨgali agɨladɨ abacabɨlavɨmalɨ. \v 14 Lɨhavɨci \x - \xo 10.14 \xo*\xt 1 Ko 14.20, 1 Pi 2.2\xt*\x* Jisasɨ haman iga humɨgaŋ vɨkɨlɨ vimalɨ. Vica nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abamalɨ. Namɨlaŋ valɨlaŋ ninanadi cɨkiŋ cɨkiŋ agɨlaŋ iadɨ micɨ vehavɨm uamalɨ. Nulɨdɨ abamɨgɨlɨmɨlaŋ uamalɨ. Asɨ kulaŋ iamɨgali ninanadi cɨkiŋ cɨkiŋ me hɨnihɨniŋ manɨgali dɨ lɨku hɨvɨ hɨnihɨdavi agɨladɨ akɨlɨdɨ uamalɨ. Akɨlɨci nudɨ lɨku hɨvɨ hɨnevɨdɨ uamalɨ. \v 15 Viaŋ \x - \xo 10.15 \xo*\xt Mt 18.3\xt*\x* naludɨ amɨŋ abadin uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali ninanadi cɨkiŋ cɨkiŋ me manɨgali dɨ lɨku hɨvɨ ma hɨnihɨdavi agɨlaŋ uamalɨ. Nɨbɨlaŋ Asɨ nulɨdɨ akɨlɨci nudɨ lɨku hɨvɨ hɨnihɨni saŋ ma hɨjɨŋalɨbalɨhavi uamalɨ. Haman saja kulaŋ iamɨgali ninanadi cɨkiŋ cɨkiŋ me ma hɨnihɨdavi agɨlaŋ uamalɨ. Asɨ dɨ lɨku hɨvɨ ma hɨnibalɨhavi uamalɨ. \v 16 Haman aba ninanadi cɨkiŋ cɨkiŋ agɨladɨ mɨŋalɨva nulɨdɨ sabɨ hɨvɨ human lamadamaŋ Asɨ nulɨdɨ ukaci lamalama saŋ Asɨ dɨ abamalɨ.\fig Jisasɨ ninanadi cɨkiŋ cɨkiŋ agɨladɨ valavɨci nudɨ micɨ veve saŋ abamalɨ.|alt="Jesus with children" src="gw054.jpg" size="col" copy="Wade" ref="10.13-16"\fig* \s Kulaŋ mu acaba acaba akape daŋ agaŋ Jisasɨ kulaŋ ciaŋ lɨbavɨmalɨ. \r (Matiu 19.16-30 mu Lukɨ 18.18-30) \p \v 17 Jisasɨ iaka udaci hɨbɨ cina hen kulaŋ mu haŋɨla haŋɨlaŋ ve Jisasɨ dɨ micɨ hɨvɨ mɨgalɨfɨlɨbu abamalɨ. Iavaŋ nama ukaci uamalɨ. Viaŋ abaman lɨca Asɨ dɨ kɨlebɨla hen u ukaci haman laci haman laci hɨnivin uamalɨ. \v 18 Lɨci Jisasɨ nudɨ abamalɨ. Nama iadɨ acɨ saŋ nɨman abanaŋ uamalɨ. Nama ukaci aba abanaŋ uamalɨ. Asɨ pam nɨbu ukaci uamalɨ. \v 19 Nama \x - \xo 10.19 \xo*\xt CV 20.12-16, Lo 5.16-20, 24.14, Je 5.4\xt*\x* ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbɨmalɨ agadɨ ci igahɨdanaŋ uamalɨ. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbɨmalɨ agaŋ nɨman abamalɨ uamalɨ. Namɨlaŋ kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ ifɨhɨmɨmɨlaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali daŋ namɨlaŋ naludɨ iduhalinalu agɨladɨ valabalaŋ uuŋ iamɨgali mu mu agɨladɨ makɨm vimɨlaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Iamɨgali kulaŋ daŋ namɨlaŋ naludɨ muŋagalinalu agɨladɨ valabalaŋ uuŋ kulaŋ mu mu agɨladɨ makɨm vimɨlaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Namɨlaŋ kulaŋ mu dɨ acaba acaba agɨladɨ aveji makɨm vimɨlaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Namɨlaŋ mafɨla mafɨlaŋ kulaŋ mu dɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨmɨlaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Namɨlaŋ mafɨliŋ mafɨliŋ ciaŋ aba ikuiku lɨdɨŋ kulaŋ mu dɨ acaba acaba agɨladɨ vimɨlaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Namɨlaŋ naludɨ iamiagagalinalu agɨladɨ lɨku hɨvɨ hɨnihɨniŋ nulɨdɨ ciaŋ agɨladɨ lɨbiakɨlɨkalaŋ aba abamalɨ uamalɨ. \v 20 Lɨci kulaŋ agaŋ Jisasɨ dɨ abamalɨ. Iavaŋ uamalɨ. Viaŋ kulemɨlɨ cɨkiŋ hɨnihɨniŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ haman agɨladɨ sɨkasɨkan lɨbiakɨladamin uamalɨ. Nɨmaciŋ aveji husisim husisim lɨbiakɨladin uamalɨ. \v 21 Lɨci \x - \xo 10.21 \xo*\xt Mt 6.19-20, 10.38, Mk 8.34, Lu 12.33\xt*\x* Jisasɨ nudɨ iga hɨjɨŋala nusaŋ mavɨn hadi lamamalɨ. Mavɨn hadi lama abamalɨ. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨkasɨkan agɨladɨ nama lɨbiakɨlahɨdanaŋ agadɨ ala uamalɨ. Nama nɨman agadɨ pam ma lɨhɨdanaŋ uamalɨ. Nama u nadɨ acaba acaba agɨladɨ mutɨŋ hɨvɨ lamɨnaŋ lavɨkavɨm uamalɨ. Lavɨkavɨci anɨm kɨlɨsɨ agɨladɨ vica labɨla kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle acaba acaba apalɨ agɨlasaŋ iguka uamalɨ. Nama haman lɨca acaba acaba ukaci ukaci Asɨ dɨ kɨlebɨla hen hɨnihɨdavi agɨladɨ vibalɨnaŋ uamalɨ. Nadɨ acaba acaba agɨladɨ kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlasaŋ igu sɨkuala ve viaŋ kulaŋ hɨdɨka uamalɨ. \v 22 Lɨci kulaŋ agaŋ acaba acaba akape daŋ saja ciaŋ haman agadɨ igakɨla ma hɨjɨŋalamalɨ. Nɨbu kavɨ mugaŋ lɨbu vala umalɨ. \p \v 23 Lɨci \x - \xo 10.23 \xo*\xt Mt 19.23, Mk 4.19, Lu 18.24, 1 Ti 6.17\xt*\x* Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ iga abamalɨ. Kulaŋ iamɨgali acaba acaba akape daŋ agɨlaŋ Asɨ nulɨdɨ akɨlɨci nudɨ lɨku hɨvɨ hɨnihɨni saŋ vɨkɨlɨfɨbalɨhavi uamalɨ. \v 24 Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ haman agadɨ igakɨla i uavɨmalɨ. Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ cɨku tɨbɨ abamalɨ. Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Asɨ nulɨdɨ akɨlɨci nudɨ lɨku hɨvɨ hɨnihɨni saŋ vɨkɨlɨfɨbalɨhavi uamalɨ. \v 25 Haman aba hɨve lama abamalɨ. Haneŋ havɨlɨ hɨcahɨca hɨsɨŋ agadɨ haca agaŋ nɨbu suiŋ cɨkiŋ sɨbam uamalɨ. Sabaŋ kamelɨ nɨbu hadi uamalɨ. Agadɨ ala nɨbu haneŋ havɨlɨ hɨcahɨca hɨsɨŋ agadɨ haca hen ukaci ivovi uamalɨ. Ivo ivo saŋ ma vɨkɨlɨfɨvi uamalɨ. Kulaŋ anɨm kɨlɨsɨ akape daŋ agɨlaŋ Asɨ nulɨdɨ akɨlɨci nudɨ lɨku hɨvɨ hɨnihɨni saŋ vɨkɨlɨfɨbalɨhavi uamalɨ. \v 26 Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ i ua nɨbɨlaŋ nuken nuken nɨman abavɨmalɨ. Haman lɨci kulaŋ mu Asɨ dɨ kɨlebɨla hen u ukaci haman laci haman laci ma hɨnidɨ uavɨmalɨ. \v 27 Lɨhavɨci \x - \xo 10.27 \xo*\xt Jer 32.17, Lu 1.37\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ iga igaŋ nɨman abamalɨ. Kulaŋ agɨlaŋ igavɨdaci acaba acaba agɨlaŋ halu me hɨnihɨdavi uamalɨ. Agadɨ ala Asɨ igadaci acaba acaba agɨlaŋ halu me ma hɨnihɨdavi uamalɨ. \p \v 28 Lɨci Pita Jisasɨ dɨ abamalɨ. Ci iganaŋ uamalɨ. Alaŋ acaba acaba sɨkasɨkan agɨladɨ vala nama kulaŋ hɨdahɨdalu uamalɨ. \v 29-30 Lɨci \x - \xo 10.29-30 \xo*\xt 2 Sto 25.9, Lu 18.30\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Naludɨ amɨŋ abadin uamalɨ. Kulaŋ iasadaŋ iadɨ ciaŋ agasadaŋ hɨji lama nulɨdɨ ulaŋ pabiŋ agɨladɨ vala uavɨci Asɨ agaŋ hɨbɨŋ ulaŋ 100 haman me agɨladɨ igudɨ uamalɨ. Nulɨdɨ isagalinɨlu imahalinɨlu agɨladɨ vala uavɨci Asɨ agaŋ hɨbɨŋ nulɨsaŋ isagali imahali 100 haman me agɨladɨ igudɨ uamalɨ. Nulɨdɨ nanadi humɨgaŋ pabiŋ agɨladɨ vala uavɨci Asɨ agaŋ hɨbɨŋ nulɨsaŋ nanadi humɨgaŋ pabiŋ 100 haman me agɨladɨ igudɨ uamalɨ. Nulɨdɨ iamiagagalinɨlu agɨladɨ vala uavɨci Asɨ agaŋ hɨbɨŋ iamiagagalinɨlu 100 haman me agɨladɨ igudɨ uamalɨ. Nulɨdɨ ninanadinɨlu agɨladɨ vala uavɨci Asɨ agaŋ hɨbɨŋ ninanadi 100 haman me agɨladɨ igudɨ uamalɨ. Nulɨdɨ kualabɨla pabiŋ vala uavɨci Asɨ agaŋ hɨbɨŋ kualabɨla 100 haman me agɨladɨ igudɨ uamalɨ. Fi nen hɨnevɨdaci Asɨ agaŋ nulɨsaŋ acaba acaba aveji akape igudɨ uamalɨ. Acaba acaba daŋ aha hɨnevɨdami agɨladɨ aveji lɨvahala igudɨ uamalɨ. Iguci nɨbɨlaŋ ulaŋ akape daŋ me hɨnevɨdɨ uamalɨ. Isagali imahali akape daŋ me hɨnevɨdɨ uamalɨ. Nanadi humɨgaŋ pabiŋ akape daŋ me hɨnevɨdɨ uamalɨ. Iamiagaŋ akape daŋ me hɨnevɨdɨ uamalɨ. Ninanadi akape daŋ me hɨnevɨdɨ uamalɨ. Kualabɨla akape daŋ me hɨnevɨdɨ uamalɨ. Iadɨ ciaŋ lɨbiakɨlavɨdaci kulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ aveji nulɨdɨ sɨbɨlɨ lamavɨdɨ uamalɨ. Agadɨ ala uamalɨ. Mufi nɨbɨlaŋ ukaci haman laci haman laci hɨnevɨdɨ uamalɨ. \v 31 Kulaŋ \x - \xo 10.31 \xo*\xt Mt 20.16, Lu 13.30\xt*\x* akape nɨmaciŋ nen hɨbɨ kali hɨnevadi agɨlaŋ nɨbɨlaŋ sijaŋ sɨbam hɨnevɨdɨ uamalɨ. Kulaŋ akape sijaŋ sɨbam hɨnevadi agɨlaŋ nɨbɨlaŋ hɨbɨ kali hɨnevɨdɨ uamalɨ. \s Jisasɨ hɨmu cɨku hɨki iakɨbali agasaŋ aha akica tɨbɨ abamalɨ haman laci ala cɨku ala abamalɨ. \r (Matiu 20.17-19 mu Lukɨ 18.31-34) \p \v 32 Jisasɨ \x - \xo 10.32 \xo*\xt Mk 8.31, 9.30-31\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ Jelusalem kɨlebɨla udaŋ aba uavɨmalɨ. Jisasɨ hali ifɨ udaci uavɨmalɨ. Kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ aveji nɨbɨlaŋ kulaŋ uavɨmalɨ. Uuŋ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamadamaŋ lɨdavɨmalɨ. Lɨdavɨci Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ haman agɨladɨ vica hɨtɨŋ hɨvɨ uavɨmalɨ. U hɨnihɨniŋ Jisasɨ acaba acaba nudɨ hɨvɨ iakɨbali agasaŋ abamalɨ. \v 33 Aba abaŋ abamalɨ. Nen igakɨlɨkalaŋ uamalɨ. Alaŋ Jelusalem kɨlebɨla uadalu uamalɨ. Umɨli kulaŋ mu agaŋ Kulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ ilasɨdɨ uamalɨ. Ilasɨca manɨgali mɨgudɨbu hɨnevɨdɨ agɨladɨ human hɨvɨ lamɨdɨ uamalɨ. Manɨgali hɨhɨle Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali uamalɨ. Hɨhɨle Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ uamalɨ. Lɨci nudɨ vica u ciaŋ hɨvɨ lama lɨbɨmɨgumɨguŋ abavɨdɨ uamalɨ. Nama hɨmɨdɨnaŋ aba abavɨdɨ uamalɨ. Haman aba nudɨ mɨŋalɨva kulaŋ hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ human hɨvɨ lamavɨdɨ uamalɨ. \v 34 Lɨhavɨci nɨbɨlaŋ nudɨ abacuvavɨdɨ uamalɨ. Abacuvacuvaŋ cibiŋ lamavɨdɨ uamalɨ. Cibiŋ lamadamaŋ vɨgɨlavɨdɨ uamalɨ. Haman lɨdɨŋ u ifɨhɨmavɨdɨ uamalɨ. Ifɨhɨmavɨci aniluŋ me hɨvɨ cɨku hɨki iakɨbali uamalɨ. \s Jemɨsɨ kulaŋ Jon kulaŋ manɨgali hɨnibalɨlu aba lɨhavɨmalɨ. \r (Matiu 20.20-28) \p \v 35 Jemɨsɨ imanu Jon. Nulɨdɨ iaganɨlu Sebedi. Nɨbɨlaŋ ve Jisasɨ dɨ abavɨmalɨ. Iavaŋ uavɨmalɨ. Alaŋ nadɨ abacivɨdɨlu uavɨmalɨ. Abacivɨmɨli nama aludɨ alaŋ abacivɨdɨlu haman lɨka uavɨmalɨ. \v 36 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Viaŋ naludɨ acɨ lɨlɨ saŋ abalaŋ uamalɨ. \v 37 Lɨci abavɨmalɨ. Alaŋ nɨman hɨji lamalu uavɨmalɨ. Nama manɨgali hɨne ha aludɨ akica nadɨ micɨ hɨvɨ lamɨnaŋ mɨgahɨnidɨlu uavɨmalɨ. Mu nadɨ human sɨmi kɨlikɨli hɨvɨ lamɨnaŋ mɨgahɨnidɨlu uavɨmalɨ. Mu nadɨ human hake kɨlikɨli hɨvɨ lamɨnaŋ mɨgahɨnidɨlu uavɨmalɨ. \p \v 38 Lɨhavɨci \x - \xo 10.38 \xo*\xt Mk 14.35-36, Lu 12.50\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Namɨlaŋ iadɨ abacivalaŋ agadɨ hɨdɨlɨ agadɨ namɨlaŋ ma igahɨdalaŋ uamalɨ. Avɨŋ avɨŋ viaŋ igɨdaŋ agadɨ namɨlaŋ amɨŋ ala igɨdɨlaŋ uamalɨ. Vɨkɨlɨ viaŋ havɨdaŋ agadɨ namɨlaŋ amɨŋ ala havɨdɨlaŋ uamalɨ. \v 39 Lɨci \x - \xo 10.39 \xo*\xt HJL 12.2, CHL 1.9\xt*\x* abavɨmalɨ. Alaŋ ukaci lɨvɨlu uavɨmalɨ. Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Namɨlaŋ avɨŋ avɨŋ viaŋ igɨdaŋ agadɨ igɨdɨlaŋ uamalɨ. Vɨkɨlɨ viaŋ havɨdaŋ agadɨ namɨlaŋ havɨdɨlaŋ uamalɨ. \v 40 Agadɨ ala uamalɨ. Aneba aneba agɨlaŋ iadɨ human sɨmi kɨlikɨli hen mɨgahɨnevɨdɨ agɨladɨ viaŋ lɨbɨmɨŋamɨŋa hɨma uamalɨ. Human hake kɨlikɨli hen mɨgahɨnevɨdɨ agɨladɨ viaŋ lɨbɨmɨŋamɨŋa hɨma uamalɨ. Kulaŋ hen mɨgahɨnevɨdɨ agɨladɨ Asɨ nulɨdɨ ci lɨbɨmɨŋalɨ uamalɨ. \p \v 41 Lɨci nudɨ kulemɨlɨ limu hɨhɨle human limu limu sɨkuala haman agɨlaŋ igakɨla humɨgaŋ vɨkɨlɨ hadi vihavɨmalɨ. Jemɨsɨ kulaŋ Jon kulaŋ Jisasɨ dɨ abacivavɨmalɨ agasaŋ humɨgaŋ vɨkɨlɨ hadi vihavɨmalɨ. \v 42 Lɨhavɨci \x - \xo 10.42-43 \xo*\xt Lu 22.25-26\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abɨci nudɨ micɨ vehavɨmalɨ. Vehavɨci abamalɨ. Hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ ibi daŋ hɨnihɨniŋ nɨman abahɨdavi uamalɨ. Alaŋ nuken ibi daŋ hɨnidalu aba abahɨdavi uamalɨ. Haman lɨdɨŋ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ abavɨdaci kavɨ kavɨ salaku vihɨdavi uamalɨ. Nulɨdɨ kulaŋ hadi hadi agɨlaŋ aveji kulaŋ iamɨgali agɨladɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbam abahɨdavi uamalɨ. Aludɨ ciaŋ agɨladɨ lɨbiakɨlavɨdɨ aba ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbam abahɨdavi uamalɨ. \v 43 Agadɨ \x - \xo 10.43 \xo*\xt Lu 9.48\xt*\x* \x - \xo 10.43-44 \xo*\xt Mt 23.11, Mk 9.33-35, Lu 22.26\xt*\x* ala uamalɨ. Namɨlaŋ nɨbɨlaŋ lɨhɨdavi haman lɨmɨlaŋ uamalɨ. Aneba naludɨ manɨgali hɨnidaŋ aba nɨbu naludɨ salaku hɨsɨŋ kulemɨlɨ me hɨnim uamalɨ. \v 44 Kulaŋ mu nɨbu naludɨ hali hɨsɨŋ hɨnidaŋ aba ha nɨbu kulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ kavɨ kavɨ salaku vivi hɨsɨŋ kulemɨlɨ me hɨnim uamalɨ. \v 45 Kulaŋ \x - \xo 10.45 \xo*\xt Jo 13.13-14, Fl 2.7, 1 Ti 2.5-6\xt*\x* dɨ Ninaŋ agaŋ aveji haman laci ala uamalɨ. Nɨbu hɨmamɨgɨlɨ daŋ me hɨnihɨniŋ kulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ lɨbɨsɨlɨvadaci nudɨ salaku vivi saŋ ma vemalɨ uamalɨ. Nɨbu salaku hɨsɨŋ kulemɨlɨ me hɨnihɨniŋ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨliakuiaku salaku vivi saŋ vemalɨ uamalɨ. Nɨbu kulaŋ iamɨgali agɨladɨ vivi saŋ hɨmɨdaŋ aba vemalɨ uamalɨ. \s Jisasɨ kulaŋ mu lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agadɨ ukaci lamamalɨ. \r (Matiu 20.29-34 mu Lukɨ 18.35-43) \p \v 46 Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ u Jeliko kɨlebɨla hen iakuavɨmalɨ. Iaku cɨku nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ Jeliko kɨlebɨla agadɨ vala uavɨmalɨ. Vala uavɨdaci kulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ aveji nɨbɨlaŋ kulaŋ uavɨmalɨ. Uavɨdaci Timeusɨ ninanu Balɨtimeusɨ agaŋ hɨbɨ hadi caba hen mɨgahɨnimalɨ. Nɨbu lamɨgaŋ sɨbɨlɨ hɨnedami. Nɨbu hɨbɨ hadi caba hɨvɨ mɨgahɨnihɨniŋ anɨm kɨlɨsɨ saŋ ula ulaŋ hɨnedami. \v 47 Hɨnihɨniŋ \x - \xo 10.47 \xo*\xt Mt 9.27, 15.22\xt*\x* Jisasɨ Nasaletɨ kɨlebɨla hɨsɨŋ agaŋ hen veve agadɨ ciaŋ igakɨlamalɨ. Igakɨla hadi livadivaŋ abamalɨ. Jisasɨ uamalɨ. Nama Devitɨ dɨ ihamɨlɨnu uamalɨ. Iasaŋ mavɨn lama iadɨ ukaci lamɨka uamalɨ. \v 48 Lɨci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ abacabɨlavɨmalɨ. Nudɨ abacabɨlavɨmalɨ agadɨ ala nɨbu husisim husisim livadivaŋ abamalɨ. Nama Devitɨ dɨ ihamɨlɨnu uamalɨ. Iasaŋ mavɨn lama iadɨ ukaci lamɨka uamalɨ. \v 49 Lɨci Jisasɨ lagulama abamalɨ. Ulalama abɨlaŋ vem uamalɨ. Lɨci ulalama abavɨmalɨ. Nama vɨdɨvɨdɨŋ hɨnika uavɨmalɨ. Nɨbu nadɨ uli uavɨmalɨ. Nama iaka uka uavɨmalɨ. \v 50 Lɨhavɨci lɨkalɨka pam nudɨ hadi kɨlakɨla hutesɨ vumɨli lɨdaci lamadami agadɨ fi hɨvɨ havalɨci mɨgɨci iaka lagulama Jisasɨ dɨ micɨ umalɨ. \v 51 Uci Jisasɨ nudɨ abamalɨ. Viaŋ nadɨ acɨ lɨlɨ saŋ abanaŋ uamalɨ. Lɨci abamalɨ. Iavaŋ uamalɨ. Iadɨ lamɨgaŋ ukaci lamɨnaŋ igasulasula saŋ abadin uamalɨ. \v 52 Lɨci \x - \xo 10.52 \xo*\xt Mt 9.22, Mk 5.34\xt*\x* Jisasɨ abamalɨ. Ha ci uka uamalɨ. Nama iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamanaŋ saja nadɨ lamɨgaŋ akica agɨlaŋ ci ukaci lɨhavi uamalɨ. Lɨci ikuikuiŋ laci nudɨ lamɨgaŋ agɨlaŋ ukaci lɨhavɨci igasulamalɨ. Igasulasulaŋ Jisasɨ kulaŋ umalɨ. \c 11 \s Jisasɨ agaŋ manɨgali me hɨne Jelusalem kɨlebɨla hen ivomalɨ. \r (Matiu 21.1-11 mu Lukɨ 19.28-40 mu Jon 12.12-19) \p \v 1 Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ u Jelusalem kɨlebɨla micɨ micɨ hen uavɨmalɨ. U halu kɨlebɨla akica daŋ hen iakuavɨmalɨ. Kɨlebɨla mu Betɨfage. Mu Betani. Kɨlebɨla akica nɨbɨlaŋ Olivɨ halu hen hɨnevɨdami. Hen iaku nudɨ kulemɨlɨ akica agɨladɨ hali uu saŋ lɨbɨmɨŋamalɨ. \v 2 Lɨbɨmɨŋa abamalɨ. Namɨlaŋ kɨlebɨla agau igadalu aden ukalaŋ uamalɨ. U sabaŋ donɨki kɨlɨŋ kulaŋ nudɨ hɨvɨ ma mɨgahɨnimaŋ agadɨ ulɨbɨŋ lɨbavɨci hɨnidi agadɨ igɨdɨlaŋ uamalɨ. Iga ulɨbɨŋ agadɨ civa sabaŋ donɨki agadɨ magɨla cavekalaŋ uamalɨ. \v 3 Ulɨbɨŋ agadɨ civadalaŋ kulaŋ mu acɨ saŋ civadalaŋ aba abɨci namɨlaŋ nɨman abɨkalaŋ uamalɨ. Aludɨ Isaŋ Hadi agaŋ sabaŋ donɨki nagadɨ hɨvɨ salaku vidɨ aba abɨkalaŋ uamalɨ. Haman saja aludɨ abɨci velu aba abɨkalaŋ uamalɨ. Amɨŋ amɨŋ ci cɨku abɨci vedɨ aba abɨkalaŋ uamalɨ. \v 4 Haman abɨci uavɨmalɨ. U igavɨci sabaŋ donɨki kɨlɨŋ agaŋ hɨbɨ hadi hɨvɨ lagulama hɨnimalɨ. Ulaŋ hɨbɨ ivɨ ivɨ micɨ hen lɨbavɨci hɨnimalɨ. Lɨci u iga ulɨbɨŋ agadɨ civavɨmalɨ. \v 5 Civavɨdaci kulaŋ micɨ hɨnevɨmalɨ agɨlaŋ akica agɨladɨ abacivavɨmalɨ. Namɨlaŋ acɨ lɨba sabaŋ donɨki kɨlɨŋ agadɨ ulɨbɨŋ civadalaŋ uavɨmalɨ. \v 6 Lɨhavɨci akica agɨlaŋ Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ haman abavɨmalɨ. Lɨhavɨci alialaŋ uavɨmalɨ. \v 7 Alialaŋ uavɨci sabaŋ donɨki kɨlɨŋ agadɨ vica Jisasɨ dɨ micɨ uavɨmalɨ. U nulɨdɨ hadi kɨlakɨla hutesɨ hutesɨ limu hɨhɨle agɨladɨ sabaŋ donɨki agadɨ kɨlu sabɨ hɨvɨ lamavɨmalɨ. Lɨhavɨci Jisasɨ hadi kɨlakɨla hutesɨ hutesɨ sabaŋ donɨki agadɨ kɨlu sabɨ hɨvɨ hɨnevɨmalɨ hen iaku mɨgahɨnimalɨ. \v 8 Kulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ aveji Jisasɨ saŋ hɨjɨŋalaŋalaŋ nulɨdɨ hadi kɨlakɨla hutesɨ hutesɨ limu hɨhɨle agɨladɨ hɨbɨ hadi hɨvɨ ida idaŋ uavɨmalɨ. Limu hɨhɨle kɨlɨ asɨŋ asɨŋ hɨbɨ hadi caba hɨnevɨdami agɨladɨ ikalakadakaŋ hɨbɨ hadi hɨvɨ ida lamavɨmalɨ. \v 9 Lɨdɨŋ \x - \xo 11.9 \xo*\xt Sng 118.25-26\xt*\x* kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ hɨbɨ kali uavɨmalɨ. Limu hɨhɨle agɨlaŋ sɨvɨ uavɨmalɨ. Uuŋ hɨjɨŋalaŋalaŋ abavɨmalɨ. Asɨ saŋ hɨjɨŋalɨmɨli uavɨmalɨ. Kulaŋ nagaŋ Iavaŋ Hadi dɨ ibi hɨvɨ vedi uavɨmalɨ. Asɨ nudɨ ukaci lamahɨdi uavɨmalɨ. \v 10 Nɨbu manɨgali hɨnidɨ uavɨmalɨ. Nɨbu aludɨ migɨlɨdɨ uavɨmalɨ. Nɨbu aludɨ ihamɨlɨ Devitɨ dɨ hɨdɨlɨ agadɨ hɨvɨ iakamalɨ uavɨmalɨ. Asɨ agaŋ nudɨ ukaci lamahɨdi uavɨmalɨ. Haman saja Asɨ iaku hɨvɨ hɨnihɨdi agasaŋ hɨjɨŋalɨmɨli uavɨmalɨ. \fig Jisasɨ sabaŋ donɨki agadɨ kɨlu sabɨ hɨvɨ mɨgahɨne Jelusalem kɨlebɨla hen ivomalɨ.|alt="Jesus on donkey" src="gw112.jpg" size="col" copy="Wade" ref="11.7"\fig* \p \v 11 Lɨdɨŋ Jisasɨ niniŋ akuata Jelusalem kɨlebɨla agadɨ lua muji hen ivovɨmalɨ. Ivo cɨku Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi agadɨ lua caba caba hen ivovɨmalɨ. Ivo Jisasɨ agaŋ acaba acaba sɨkasɨkan agɨladɨ igamalɨ. Iga uaiaŋ sijaŋ sijaŋ kɨladaci nudɨ kulemɨlɨ human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ agɨlaŋ kulaŋ cɨku Betani kɨlebɨla hen vehavɨmalɨ. \s Jisasɨ kɨlɨ fikɨ agadɨ amɨŋ ma lamalama saŋ abacabɨlamalɨ. \r (Matiu 21.18-19) \p \v 12 Amɨli me hɨvɨ Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ Betani kɨlebɨla agadɨ vala uavɨdaci Jisasɨ dɨ humɨgaŋ ibɨlamalɨ. \v 13 Lɨci \x - \xo 11.13 \xo*\xt Mk 11.20\xt*\x* kɨlɨ fikɨ mu agadɨ igɨci ukamaŋ tagɨlaŋ hɨnimalɨ. Lɨci igɨci asɨŋ hudɨkudɨ lɨca hɨnimalɨ. Lɨci amɨŋ saŋ igɨdaŋ aba micɨ umalɨ. U igɨci amɨŋ apalɨ hɨnimalɨ. Nulɨdɨ amɨŋ lamalama hɨmiŋ hɨma saja amɨŋ apalɨ hɨnimalɨ. \v 14 Lɨci \x - \xo 11.14 \xo*\xt Lu 13.6\xt*\x* Jisasɨ kɨlɨ fikɨ agadɨ abamalɨ. Nama amɨŋ lamɨnaŋ kulaŋ navɨmɨdɨ sɨbam uamalɨ. Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ igakɨlavɨmalɨ. \s Jisasɨ agaŋ kulaŋ mutɨŋ lamalama salaku vihavɨmalɨ agɨladɨ lakumalɨ. \r (Matiu 21.12-17 mu Lukɨ 19.45-48 mu Jon 2.13-22) \p \v 15 Jisasɨ \x - \xo 11.15-17 \xo*\xt Mal 3.1-9\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ u Jelusalem kɨlebɨla hen iakuavɨmalɨ. Iaku Jisasɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi agadɨ lua caba caba hen ivomalɨ. Ivo hɨdɨlɨ maka kulaŋ aŋam ulaŋ hadi agadɨ lua caba caba hen mutɨŋ salaku vihavɨdami agɨladɨdaŋ mutɨŋ lamavɨdaci lavɨkavɨdami agɨladɨdaŋ lakumalɨ. Lakudakuŋ padɨm agɨladɨ ifɨnikɨladaci fi hɨvɨ mɨgalakɨlavɨmalɨ. Padɨm hana kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ anɨm kɨlɨsɨ cavecave nulɨdɨ hɨvɨ lamavɨdami. Lamavɨdaci nulɨsaŋ hɨbɨŋ anɨm kɨlɨsɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi hɨsɨŋ agɨladɨ iguavɨdami. Mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ fipɨ agɨladɨ aveji vibiŋ akɨladaci mɨgalakɨlavɨmalɨ. Mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ fipɨ agɨladɨ hɨvɨ ala mɨgahɨnihɨniŋ havaŋ ivɨgum agɨladɨ mutɨŋ hɨvɨ lamavɨdami. \v 16 Nulɨdɨ acaba acaba agɨladɨ havɨhavɨŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi agadɨ lua caba caba hen uuŋ vebeŋ hɨdahɨda saŋ abamɨgɨlamalɨ. \v 17 Abamɨgɨla \x - \xo 11.17 \xo*\xt Ais 56.7, Jer 7.11\xt*\x* abamalɨ. Asɨ dɨ manasɨŋ hadi agaŋ nɨman abamalɨ uamalɨ. Asɨ agaŋ abi aba abamalɨ uamalɨ. Ulaŋ iadɨ hana kulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨlaŋ vebeŋ viaŋ kulaŋ aba aba hɨsɨŋ ulaŋ hɨnidɨ aba abi aba abamalɨ uamalɨ. Haman aba abamalɨ. Agadɨ ala uamalɨ. Namɨlaŋ lɨdalaŋ kulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ sɨbɨlɨ lamadamaŋ nulɨdɨ acaba acaba vivi hɨsɨŋ kulaŋ agɨladɨ sɨvɨla sɨvɨla fipɨ me hɨnihɨdi uamalɨ. \fig Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi caba caba hen mutɨŋ lamalama salaku vihavɨmalɨ agɨladɨ lakumalɨ.|alt="Driving out from temple" src="gw122.jpg" size="col" copy="Wade" ref="11.15"\fig* \p \v 18 Lɨci \x - \xo 11.18 \xo*\xt Mk 14.1\xt*\x* Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ kulaŋ Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ kulaŋ Jisasɨ dɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ hɨdɨlɨ maka hɨbɨ sukɨlavɨmalɨ. Haman lɨdaŋ aba lɨhavɨmalɨ agadɨ ala nɨbu ciaŋ lamalɨfɨdaci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igakɨlakɨlaŋ i uavɨdami. Haman lɨhavɨdami saja manɨgali agɨlaŋ lɨdavɨmalɨ. \v 19 Lɨhavɨdaci hɨfɨlɨdaŋ lɨdaci Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ Jelusalem kɨlebɨla vala vehavɨmalɨ. \s Kulaŋ mu hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨne acaba acaba vivi saŋ Asɨ dɨ abɨdɨ agadɨ vidɨ uamalɨ. \r (Matiu 21.20-22) \p \v 20 Cimɨdaŋ \x - \xo 11.20 \xo*\xt Mk 11.14\xt*\x* hɨfɨlɨ ci Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ uavɨmalɨ. U igavɨci kɨlɨ fikɨ agaŋ ci kɨmukɨmu lɨmalɨ. Nudɨ asɨŋ agaŋ nudɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ sɨkasɨkan kɨmukɨmu lɨhavɨmalɨ. \v 21 Lɨhavɨci Pita haman iga Jisasɨ hagaŋ uavɨci abamalɨ agasaŋ hɨji lamamalɨ. Hɨji lama abamalɨ. Iavaŋ uamalɨ. Igɨka uamalɨ. Amɨli nama kɨlɨ fikɨ nagadɨ sɨbɨlɨ lɨlɨ saŋ abahanaŋ agaŋ ci kɨmukɨmu lɨlɨ uamalɨ. \v 22 Lɨci Jisasɨ nulɨdɨ nɨman abamalɨ. Namɨlaŋ Asɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨkalaŋ uamalɨ. \v 23 Naludɨ \x - \xo 11.23 \xo*\xt Mt 17.20-21, Lu 17.6, 1 Ko 13.2\xt*\x* amɨŋ abadin uamalɨ. Kulaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨne hɨji pabiŋ lama halu agadɨ nama iaka avɨli hadi hɨvɨ mɨguka aba abɨci haman laci ala lɨdɨ uamalɨ. \v 24 Haman \x - \xo 11.24 \xo*\xt Mt 7.7, Lu 11.9, Jo 14.13, Je 1.5-6\xt*\x* saja naludɨ abadin uamalɨ. Namɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ nɨman lamɨkalaŋ uamalɨ. Acaba acaba saŋ abɨmɨli Asɨ agaŋ amɨŋ laci igudɨ aba abɨkalaŋ uamalɨ. Hɨji vɨdɨvɨdɨŋ haman lama Asɨ dɨ abɨlaŋ haman laci ala iakɨdɨ uamalɨ. \v 25-26 Namɨlaŋ \x - \xo 11.25-26 \xo*\xt Mt 5.23, 6.14-15, Kl 3.13\xt*\x* Asɨ dɨ aba abaŋ hɨnihɨniŋ kulaŋ mu namɨlaŋ kulaŋ hugɨ daŋ agasaŋ hɨji lamɨdɨlaŋ uamalɨ. Haman hɨji lama ha nudɨ hugɨ agadɨ civɨkalaŋ uamalɨ. Lɨlaŋ naludɨ Iaganalu Asɨ nudɨ kɨlebɨla hɨvɨ hɨnihɨdi agaŋ naludɨ hugɨ agɨladɨ aveji civɨdɨ uamalɨ.\f * \fr 11.25-26 \fr*\ft Kulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nɨman abahɨdavi. Ciaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ aveji Asɨ dɨ manasɨŋ hadi hɨvɨ hɨnihɨdavi uahɨdavi. Jisasɨ abamalɨ uahɨdavi. Namɨlaŋ kulaŋ mu dɨ hugɨ ma civɨlaŋ naludɨ Iaganalu Asɨ nudɨ kɨlebɨla hɨvɨ hɨnihɨdi agaŋ naludɨ hugɨ agɨladɨ aveji ma civɨdɨ aba abamalɨ uahɨdavi.\ft*\f* \s Ibi haman agadɨ nasaŋ ani agaŋ igumalɨ uavɨmalɨ. \r (Matiu 21.23-27 mu Lukɨ 20.1-8) \p \v 27 Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ u Jelusalem kɨlebɨla iakuavɨmalɨ. Iaku Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi agadɨ lua caba caba hen hɨdamalɨ. Hɨdadaci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ kulaŋ Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ kulaŋ Jisasɨ dɨ micɨ vehavɨmalɨ. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ kulaŋ hadi hadi agɨlaŋ aveji nɨbɨlaŋ kulaŋ vehavɨmalɨ. \v 28 Ve Jisasɨ dɨ abacivavɨmalɨ. Ani agaŋ nasaŋ ibi agadɨ igu salaku haman agɨladɨ vivi saŋ abalɨ uavɨmalɨ. Lɨci nama ibi daŋ hɨnihɨniŋ salaku haman agɨladɨ vihɨdanaŋ uavɨmalɨ. \p \v 29 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Viaŋ aveji naludɨ abacivɨdaŋ uamalɨ. Abacivɨlɨŋ hɨbɨŋ iadɨ abɨkalaŋ uamalɨ. Iadɨ abɨlaŋ hen iasaŋ aneba ibi iguci salaku haman agɨladɨ vihɨdin agasaŋ naludɨ abɨlɨŋ igakɨlɨdɨlaŋ uamalɨ. \v 30 Jon aveji haman laci ala uamalɨ. Aneba nusaŋ ibi iguci avɨli hɨvɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakalɨ agasaŋ namɨlaŋ hɨji abaman lamahɨdalaŋ uamalɨ. Asɨ agaŋ ibi iguci avɨli hɨvɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakalɨ uaku kulaŋ agɨlaŋ ibi iguavɨci nɨbu avɨli hɨvɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakalɨ uamalɨ. Iasaŋ hɨbɨŋ abɨlaŋ igakɨlɨdaŋ uamalɨ. \p \v 31 Lɨci nɨbɨlaŋ nuken nuken nɨman abavɨmalɨ. Asɨ agaŋ Jon saŋ ibi igualɨ aba abɨmɨli aludɨ nɨman abɨdɨ uavɨmalɨ. Acɨ saŋ namɨlaŋ Jon saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamahalaŋ aba abɨdɨ uavɨmalɨ. \v 32 Kulaŋ \x - \xo 11.32 \xo*\xt Mt 14.5, Mk 6.20\xt*\x* iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ nɨman abahɨdavi uavɨmalɨ. Jon nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ igalakalaka hɨsɨŋ kulaŋ aba abahɨdavi uavɨmalɨ. Nɨbɨlaŋ kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ lɨda nɨman abavɨmalɨ. Alaŋ nɨman abɨmaga uavɨmalɨ. Kulaŋ agɨlaŋ Jon saŋ ibi iguavɨci avɨli hɨvɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakalɨ aba abɨmaga uavɨmalɨ. \v 33 Haman aba Jisasɨ dɨ nɨman abavɨmalɨ. Alaŋ ma igahɨdalu uavɨmalɨ. Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ nɨman abamalɨ. Viaŋ aveji naludɨ ma abɨdaŋ uamalɨ. Ibi iasaŋ aneba agaŋ iguci salaku haman agadɨ vihɨdin agasaŋ naludɨ ma abɨdaŋ uamalɨ. \c 12 \s Kulaŋ lɨmɨn uain kualabɨla migɨlavɨvi agɨlasaŋ Jisasɨ hɨve lamalama ciaŋ abamalɨ. \r (Matiu 21.33-46 mu Lukɨ 20.9-19) \p \v 1 Jisasɨ \x - \xo 12.1 \xo*\xt Ais 5.1-2\xt*\x* hɨve lamalama ciaŋ limu hɨhɨle Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ kulaŋ hadi hadi agɨlasaŋ abamalɨ. Kulaŋ mu lɨmɨn uain kualɨ vɨka hulivi uamalɨ. Hulica lɨba kum kum agɨladɨ vibiŋ lamadamaŋ lua me haŋalavi uamalɨ. Lɨca lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ lagucabɨlacabɨlaŋ nulɨdɨ mɨtɨ vivi saŋ lɨba agadɨ mavɨci sɨji hadi me hɨnivi uamalɨ. Lɨca kualabɨla agadɨ migɨla migɨlaŋ hɨnihɨni saŋ ulaŋ mu hɨvɨ hadi agadɨ mavavi uamalɨ. Mava kualabɨla agadɨ kulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ human hɨvɨ lama abavi uamalɨ. Lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ akɨla akɨlaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ iasaŋ lamɨkalaŋ aba abavi uamalɨ. Limu hɨhɨle agɨladɨ nalusaŋ nuken vikalaŋ aba abavi uamalɨ. Haman aba kualɨ iaganu agaŋ nulɨdɨ vala kɨlebɨla ukamaŋ hen u hɨnivi uamalɨ. \v 2 Hɨnihɨniŋ lɨmɨn uain agɨladɨ mɨdɨ hɨmiŋ hɨvɨ nudɨ salaku hɨsɨŋ kulemɨlɨ mu agadɨ abɨci kulaŋ kualabɨla agadɨ migɨla migɨlaŋ hɨnevɨvi hen vevi uamalɨ. Lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ limu hɨhɨle kualabɨla hen hɨsɨŋ agɨladɨ vica kualɨ iaganu agasaŋ igu igu saŋ abɨci vevi uamalɨ. \v 3 Veci kulaŋ kualabɨla hen salaku vihavɨvi agɨlaŋ iaka salaku hɨsɨŋ kulaŋ agadɨ mɨŋalɨva ifɨ abavɨci kavɨ uvi uamalɨ. \v 4 Lɨhavɨci kualɨ iaganu agaŋ nudɨ salaku hɨsɨŋ kulemɨlɨ mu agadɨ abɨci nulɨdɨ hɨvɨ vevi uamalɨ. Veci nudɨ aveji hali hɨvɨ ifɨlɨma nudɨ ciaŋ sɨbɨlɨ abavɨci sɨkumakɨla cɨku uvi uamalɨ. \v 5 Lɨci cɨku salaku hɨsɨŋ kulemɨlɨ mu agadɨ abɨci vevi uamalɨ. Veci ifɨhɨmavɨvi uamalɨ. Lɨhavɨci cɨku nudɨ salaku hɨsɨŋ kulemɨlɨ limu hɨhɨle sɨkasɨkan haman abɨci kulaŋ kualabɨla migɨla migɨla hɨsɨŋ agɨladɨ hɨvɨ vehavɨvi uamalɨ. Vehavɨci limu hɨhɨle agɨladɨ ifɨ ifɨŋ limu hɨhɨle agɨladɨ sɨkan ifɨhɨmavɨvi uamalɨ. \v 6 Lɨhavɨci \x - \xo 12.6 \xo*\xt Mt 3.17\xt*\x* kulaŋ pabiŋ cɨkiŋ sɨbam hɨnivi uamalɨ. Kulaŋ pabiŋ hɨnivi hana nudɨ ninanu nuken nusaŋ mavɨn hadi hɨnivi agaŋ uamalɨ. Lɨci nudɨ iaganu agaŋ hɨji nɨman lamavi uamalɨ. Iadɨ ninaŋ agadɨ ciaŋ agadɨ igakɨla lɨbiakɨlavɨdɨ uacaŋ aba abavi uamalɨ. Haman aba sijaŋ nudɨ abɨci kualabɨla migɨla migɨlaŋ hɨnevɨvi hen vevi uamalɨ. \v 7 Veci kulaŋ lɨmɨn uain kualabɨla migɨla migɨlaŋ hɨnevɨvi agɨlaŋ nɨbɨlaŋ nuken nuken nɨman abavɨvi uamalɨ. Mufi iaganu hɨmɨci nɨbu iaganu dɨ fipɨ vica kualɨ iaganu hɨnidɨ aba abavɨvi uamalɨ. Haman saja alaŋ nudɨ ifɨhɨmɨmɨli aba abavɨvi uamalɨ. Ifɨhɨmu kualabɨla agadɨdaŋ acaba acaba kualabɨla agadɨ hɨvɨ hɨnevi agɨladɨdaŋ sɨkasɨkan alaŋ vimɨli aba abavɨvi uamalɨ. \v 8 Haman \x - \xo 12.8 \xo*\xt Ib 13.12\xt*\x* aba kulaŋ agadɨ ifɨhɨmu nudɨ patɨ agadɨ havalavɨci kualabɨla agadɨ fikua hɨvɨ ivovi uamalɨ. \p \v 9 Haman lɨhavɨci kualɨ iaganu agaŋ acɨ lɨvi uamalɨ. Ha nɨbu ve kulaŋ kualabɨla migɨla migɨlaŋ hɨnevɨvi agɨladɨ ifɨhɨmɨvi uamalɨ. Ifɨhɨmu cɨku kualɨ agadɨ kulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ migɨla migɨla saŋ abavi uamalɨ. \v 10 Namɨlaŋ \x - \xo 12.10-11 \xo*\xt Sng 118.22-23\xt*\x* ciaŋ Asɨ dɨ manasɨŋ hadi agadɨ hɨvɨ nɨman lɨbavɨci hɨnihɨdi agadɨ ma igahɨdalaŋ uacaŋ uamalɨ. Ciaŋ nɨbu nɨman abamalɨ uamalɨ. Ulaŋ salaku vivi hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ lɨba kum hadi agadɨ iga igaŋ nɨman abahɨdavi aba abamalɨ uamalɨ. Lɨba kum hadi nɨbu sɨbɨlɨ aba abahɨdavi aba abamalɨ uamalɨ. Agadɨ ala Asɨ lɨci lɨba kum hadi agaŋ ulaŋ lua madɨŋ agadɨ havu hɨnihɨniŋ ulaŋ agasaŋ vɨdɨvɨdɨŋ iguhɨdi aba abamalɨ uamalɨ. \v 11 Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ Iavaŋ Hadi agaŋ nuken acaba acaba haman agɨladɨ lɨdaci iga igaŋ i aba abahɨdavi aba abamalɨ uamalɨ. \p \v 12 Lɨci kulaŋ hadi hadi agɨlaŋ hɨji lama abavɨmalɨ. Ciaŋ hanaŋ aludɨ aba aba saŋ hɨve lama abi uavɨmalɨ. Haman aba nɨbɨlaŋ Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvalɨva saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmalɨ agadɨ ala kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ lɨdavɨmalɨ. Lɨda nudɨ vala uavɨmalɨ. \s Alaŋ Lom kɨlebɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agasaŋ anɨm kɨlɨsɨ iguvɨlu uaku hɨma uavɨmalɨ. \r (Matiu 22.15-22 mu Lukɨ 20.20-26) \p \v 13 Isɨlaelɨ \x - \xo 12.13 \xo*\xt Mk 3.6\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨladɨ kulaŋ hadi hadi agɨlaŋ abavɨci Falisi hɨdɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ kulaŋ Helotɨ dɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ Jisasɨ dɨ micɨ uavɨmalɨ. Nɨbɨlaŋ hɨji nɨman lama uavɨmalɨ. Alaŋ u abacivɨmɨli abaman ba ciaŋ abɨci igakɨla nudɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbalɨlu aba uavɨmalɨ. \v 14 U Jisasɨ dɨ abavɨmalɨ. Iavaŋ uavɨmalɨ. Alaŋ nadɨ igahɨdalu uavɨmalɨ. Nama amɨŋ ciaŋ pam abahɨdanaŋ uavɨmalɨ. Nama kulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlasaŋ ciaŋ haman pam agɨladɨ abahɨdanaŋ uavɨmalɨ. Kulaŋ ibi daŋ agɨlasadaŋ kulaŋ ibi apalɨ agɨlasadaŋ ciaŋ haman pam abahɨdanaŋ uavɨmalɨ. Nama kulaŋ iamɨgali agɨladɨ Asɨ dɨ amɨŋ ciaŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ saŋ ma lɨdahɨdanaŋ uavɨmalɨ. Haman lɨdɨŋ Asɨ agaŋ kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ acaba acaba salaku ukaci ukaci lɨhavɨm agɨlasaŋ abahɨdi agadɨ nama aba usi lamahɨdanaŋ uavɨmalɨ. Haman saja aludɨ aveji abɨka uavɨmalɨ. Huban agaŋ Lom kɨlebɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agasaŋ anɨm kɨlɨsɨ igu igu saŋ abahɨdi uavɨmalɨ. Alaŋ ukaci nusaŋ anɨm kɨlɨsɨ iguvɨlu uaku hɨma uavɨmalɨ. \p \v 15 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ mafɨliŋ mafɨliŋ ciaŋ agadɨ ci igamalɨ. Iga nulɨdɨ abamalɨ. Acɨ saŋ iadɨ ilasɨlaŋ uamalɨ. Anɨm kɨlɨsɨ mu cavelaŋ igɨdaŋ uamalɨ. \v 16 Lɨci anɨm kɨlɨsɨ agadɨ Jisasɨ dɨ micɨ cavevɨmalɨ. Lɨhavɨci abamalɨ. Hadalɨ ani dɨ agaŋ anɨm kɨlɨsɨ hɨvɨ hɨnidi uamalɨ. Ibi ani dɨ agaŋ anɨm kɨlɨsɨ hɨvɨ hɨnidi uamalɨ. Lɨci abavɨmalɨ. Lom kɨlebɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agadɨ hadalɨ daŋ ibi daŋ hɨnevadi uavɨmalɨ. \v 17 Lɨhavɨci \x - \xo 12.17 \xo*\xt Lom 13.7\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Lom kɨlebɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agadɨ acaba acaba agɨladɨ nusaŋ nuken igukalaŋ uamalɨ. Asɨ dɨ acaba acaba agɨladɨ Asɨ saŋ nuken igukalaŋ uamalɨ. Lɨci Jisasɨ dɨ ciaŋ agadɨ igakɨla i uavɨmalɨ. \s Sadiusi hɨdɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ iamɨgali hɨmu cɨku hɨki iakaiaka agasaŋ Jisasɨ dɨ abacivavɨmalɨ. \r (Matiu 22.23-33 mu Lukɨ 20.27-40) \p \v 18 Sadiusi \x - \xo 12.18 \xo*\xt HJL 23.6-8\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ micɨ vehavɨmalɨ. Nɨbɨlaŋ nɨman abavɨdami. Kulaŋ hɨmu cɨku hɨki ma iakahɨdavi uavɨdami. Haman abavɨdami saja Jisasɨ dɨ abavɨmalɨ. \v 19 Iavaŋ \x - \xo 12.19 \xo*\xt Lo 25.5\xt*\x* uavɨmalɨ. Ciaŋ mu Mosesɨ manasɨŋ hɨvɨ lɨbɨmalɨ agaŋ aludɨ nɨman abamalɨ uavɨmalɨ. Kulaŋ mu iamɨgali lɨbica ninanadi apalɨ hɨne hɨmɨci nudɨ imanu agaŋ isanu dɨ cido agadɨ vim aba abamalɨ uavɨmalɨ. Vica ninanadi daŋ hɨnevɨm aba abamalɨ uavɨmalɨ. Haman lɨci ninagalinu agɨlaŋ nudɨ isanu dɨ fipɨ vihavɨdɨ aba abamalɨ uavɨmalɨ. Haman aba ciaŋ mu nɨman abavɨmalɨ. \v 20 Kulaŋ mu agaŋ ninagalinu human limu sɨkuala human limu akica cɨjɨŋ daŋ hɨnedami uavɨmalɨ. Cimegeŋ agaŋ iamɨgali lɨbica ninanadi apalɨ hɨne hɨmɨmalɨ uavɨmalɨ. \v 21 Lɨci Iagɨveŋ agaŋ Cimegeŋ dɨ cido agadɨ vimalɨ uavɨmalɨ. Vica ninanadi apalɨ hɨne hɨmɨci cɨku Alɨkegeŋ agaŋ nudɨ cido agadɨ vimalɨ uavɨmalɨ. Vica ninanadi apalɨ hɨne hɨmɨmalɨ uavɨmalɨ. Lɨhavɨci imahalinɨlu sɨvɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ aveji iamɨgali cido pabiŋ agadɨ laci ala vibiŋ haba hɨmavɨmalɨ uavɨmalɨ. Lɨhavɨci sijaŋ sɨbam Amasiŋ agaŋ vica nɨbu aveji ninanadi apalɨ hɨne hɨmɨmalɨ uavɨmalɨ. \v 22 Haba hɨmu sɨkualavɨci iamɨgali cido agaŋ aveji hɨmɨmalɨ uavɨmalɨ. \v 23 Haman aba Jisasɨ dɨ abacivavɨmalɨ. Muŋagalinu human limu sɨkuala human limu akica cɨjɨŋ agɨlaŋ iamɨgali pabiŋ agadɨ lɨbevɨmalɨ uavɨmalɨ. Lɨbidɨbiŋ nɨbɨlaŋ sɨkasɨkan haman haba hɨmavɨmalɨ uavɨmalɨ. Mufi kulaŋ iamɨgali hɨmavɨmalɨ agɨlaŋ cɨku hɨki iakɨbalɨhavi uavɨmalɨ. Hadɨku muŋagalinu hɨmavɨmalɨ agɨlaŋ aveji hɨki iakɨbalɨhavi uavɨmalɨ. Hɨki iakavɨci iamɨgali agaŋ ani dɨ idunu amɨŋ hɨnibali uavɨmalɨ. \p \v 24 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Namɨlaŋ ciaŋ Asɨ dɨ manasɨŋ hadi hɨvɨ hɨnihɨdi agadɨ ma igahɨdalaŋ uamalɨ. Namɨlaŋ Asɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ aveji ma igahɨdalaŋ uamalɨ. Haman saja namɨlaŋ ciaŋ lidɨŋ lidɨŋ abalaŋ uamalɨ. \v 25 Kulaŋ \x - \xo 12.25 \xo*\xt 1 Ko 15.42, 15.49, 15.51-52\xt*\x* iamɨgali hɨmavɨmalɨ agɨlaŋ cɨku hɨki iakaiaka mɨkiŋ hɨvɨ hɨki iakɨbalɨhavi uamalɨ. Iaka kulaŋ agɨlaŋ cɨku iamɨgali ma lɨbibalɨhavi uamalɨ. Iamɨgali agɨlaŋ aveji cɨku muŋaŋ ma iakubalɨhavi uamalɨ. Nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ me nudɨ kɨlebɨla hen hɨnibalɨhavi uamalɨ. \v 26 Asɨ \x - \xo 12.26 \xo*\xt CV 3.2, 3.6\xt*\x* agaŋ kulaŋ iamɨgali hɨmuhɨmuŋ cɨku hɨki iakaiaka saŋ abadaci Mosesɨ agaŋ manasɨŋ hɨvɨ lɨbɨmalɨ uamalɨ. Namɨlaŋ ciaŋ nudɨ ma igahɨdalaŋ uamalɨ. Mu tɨbɨ Asɨ agaŋ kɨlɨ cɨkiŋ hɨvɨ avɨŋ iakamalɨ hen hɨnihɨniŋ Mosesɨ dɨ abamalɨ uamalɨ. Viaŋ Ebɨlam dɨ Aisakɨ dɨ Jekopɨ dɨ Asɨ aba abamalɨ uamalɨ. Ciaŋ haman lɨbɨmalɨ agadɨ namɨlaŋ ma igahɨdalaŋ uamalɨ. \p \v 27 Haman aba Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Asɨ agaŋ hadihɨbɨ hɨmuhɨmuŋ sɨkan savɨkalahɨdavi agɨlasaŋ ma igakɨlahɨdi uamalɨ. Nɨbu nulɨdɨ amɨŋ agɨlasaŋ pam igakɨlahɨdi uamalɨ. Asɨ agaŋ lɨdaci nulɨdɨ amɨŋ agɨlaŋ haman laci haman laci hɨnihɨdavi uamalɨ. Namɨlaŋ ciaŋ lidɨŋ lidɨŋ abalaŋ uamalɨ. \s Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ nagaŋ nɨbu ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ limu hɨhɨle agɨladɨ lɨvahala hɨni uamalɨ. \r (Matiu 22.34-40 mu Lukɨ 10.25-28) \p \v 28 Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ mu agaŋ vemalɨ. Ve igakɨladaci Sadiusi hɨdɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ niniŋ ciaŋ sagaŋ lɨbavɨmalɨ. Lɨhavɨdaci igakɨladaci Jisasɨ ciaŋ ukaci sɨbam abamalɨ. Lɨci Jisasɨ dɨ abacivamalɨ. Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agɨlaŋ akape uamalɨ. Agadɨ ala acɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ limu hɨhɨle agɨladɨ lɨvahala hɨni uamalɨ. \v 29 Lɨci \x - \xo 12.29-30 \xo*\xt Lo 6.4-5\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abamalɨ. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ nɨbu ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ limu hɨhɨle agɨladɨ lɨvahala hɨni agaŋ nɨbu nɨman abamalɨ uamalɨ. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ namɨlaŋ igakɨlɨkalaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Iavaŋ Hadi nɨbu pam aludɨ Asɨ aba abamalɨ uamalɨ. \v 30 Namɨlaŋ Asɨ kulaŋ hɨnihɨni saŋ mavɨn hadi hɨnikalaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Nɨbu naludɨ Iavaŋ Hadi aba abamalɨ uamalɨ. Namɨlaŋ nusaŋ pam igakɨlɨkalaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Naludɨ amɨŋ agaŋ nusaŋ pam igakɨlam aba abamalɨ uamalɨ. Naludɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ Asɨ dɨ salaku pam vivi saŋ lɨm aba abamalɨ uamalɨ. \v 31 Ciaŋ \x - \xo 12.31 \xo*\xt Wkp 19.18, Ga 5.14, Je 2.8\xt*\x* vɨdɨvɨdɨŋ mu nɨman abamalɨ uamalɨ. Namɨlaŋ nalusaŋ nuken mavɨn hadi hɨnihɨdalaŋ haman ala naludɨ isagalinalu imahalinalu agɨlasaŋ mavɨn hadi hɨnikalaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ akica haman agɨlaŋ nɨbɨlaŋ hadi sɨbam uamalɨ. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nulɨdɨ ma lɨvahala hɨnevi uamalɨ. \p \v 32 Lɨci \x - \xo 12.32 \xo*\xt Lo 4.35\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agaŋ Jisasɨ dɨ abamalɨ. Iavaŋ uamalɨ. Ciaŋ nama abanaŋ hana amɨŋ ala uamalɨ. Iavaŋ Hadi pam nɨbu Asɨ aba abanaŋ uamalɨ. Asɨ mu ma hɨni aba abanaŋ uamalɨ. \v 33 Alaŋ \x - \xo 12.33 \xo*\xt 1 Sml 15.22, Ais 45.21, Hos 6.6, Mai 6.6-8, Mt 22.37, Lu 10.27\xt*\x* Asɨ kulaŋ hɨnihɨni saŋ mavɨn hadi hɨnihɨni saŋ abanaŋ uamalɨ. Alaŋ nusaŋ pam igakɨlakɨla saŋ abanaŋ uamalɨ. Aludɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ Asɨ dɨ salaku pam vivi saŋ abanaŋ uamalɨ. Alusaŋ nuken mavɨn hadi hɨnihɨdalu haman ala aludɨ isaima agɨlasaŋ mavɨn hadi hɨnihɨni saŋ abanaŋ uamalɨ. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ akica haman agɨladɨ sikɨvica lɨbiakɨla ha uamalɨ. Sagalɨ sɨhɨm sanaŋ avɨŋ hɨvɨ kɨlavɨci lɨkucabɨlahɨdavi agɨladɨ sɨkasɨkan lɨvahalɨdɨ uamalɨ. Sagalɨ limu hɨhɨle agɨladɨ aveji sɨkasɨkan lɨvahalɨdɨ uamalɨ. \p \v 34 Lɨci \x - \xo 12.34 \xo*\xt Mt 22.46\xt*\x* Jisasɨ igakɨlɨci nɨbu hɨji hutesɨ daŋ me ciaŋ lɨbɨmalɨ. Lɨci Jisasɨ kulaŋ agadɨ abamalɨ. Asɨ nadɨ vici nudɨ lɨku hɨvɨ amɨŋ ci hɨnibalɨnaŋ uamalɨ. Lɨci kulaŋ sɨkasɨkan agɨlaŋ ciaŋ mɨdu valavɨmalɨ. Jisasɨ aludɨ ciaŋ ifɨlaka abɨmɨdɨ ua cɨkucɨku ma abacivavɨmalɨ. \s Asɨ agaŋ Devitɨ dɨ ihamɨlɨnu agadɨ lɨbɨmɨŋa abɨci vemalɨ uamalɨ. \r (Matiu 22.41-46 mu Lukɨ 20.41-44) \p \v 35 Jisasɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi caba agadɨ hɨvɨ hɨnihɨniŋ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ lamalɨfɨmalɨ. Lɨdɨŋ abamalɨ. Acɨ saŋ Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ nɨman abahɨdavi uamalɨ. Kulaŋ Asɨ lɨbɨmɨŋa kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨliakuiaku saŋ abɨci vebali agaŋ aba abahɨdavi uamalɨ. Nɨbu iaka Devitɨ dɨ ihamɨlɨnu hɨnibali aba abahɨdavi uamalɨ. \v 36 Asɨ \x - \xo 12.36 \xo*\xt Sng 110.1\xt*\x* dɨ Amɨŋ agaŋ Devitɨ saŋ hɨji igudaci nɨman abamalɨ uamalɨ. Asɨ agaŋ iadɨ Isaŋ Hadi agadɨ nɨman abi aba abamalɨ uamalɨ. Nama iadɨ human sɨmi kɨlikɨli hɨvɨ mɨgahɨnika aba abi aba abamalɨ uamalɨ. Mɨgahɨnihɨniŋ makamɨŋa hɨnidanaŋ kulaŋ nadɨ nagɨli lamahɨdavi agɨladɨ lamɨlɨŋ nadɨ lɨku hɨvɨ hɨnibalɨhavi aba abi aba abamalɨ uamalɨ. \v 37 Kulaŋ Asɨ lɨbɨmɨŋa nudɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨliakuiaku saŋ abɨci vebali agaŋ nɨbu Devitɨ dɨ ihamɨlɨnu mɨni hɨsɨŋ uamalɨ. Ihamɨlɨ aha hɨsɨŋ agɨlaŋ ihamɨlɨ mɨni hɨsɨŋ agɨladɨ nɨman ma abahɨdavi uamalɨ. Nama iadɨ Isaŋ Hadi aba ma abahɨdavi uamalɨ. Agadɨ ala Devitɨ nudɨ nɨman abamalɨ uamalɨ. Nama iadɨ Isaŋ Hadi aba abamalɨ uamalɨ. \s Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨdami. \r (Matiu 23.1-36 mu Lukɨ 11.37-54 mu Lukɨ 20.45-47) \p Kulaŋ iamɨgali akuata hɨnihɨniŋ Jisasɨ dɨ ciaŋ agadɨ igakɨlakɨla saŋ hɨjɨŋalavɨmalɨ. \v 38 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ lamalɨfɨmalɨ. Lamalɨfɨdɨfɨŋ abamalɨ. Namɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlasaŋ sikɨvica sɨbam migɨlɨkalaŋ uamalɨ. Nɨbɨlaŋ alaŋ nuken ibi hadi daŋ hɨnidalu aba hadi kɨlakɨla hutesɨ hutesɨ agɨladɨ lamadamaŋ hɨdahɨda saŋ lɨhɨdavi uamalɨ. Haman lɨdɨŋ aludɨ ibi mɨŋaiakaiakaŋ uaiaŋ hadi aba abavɨdɨ aba mutɨŋ sabɨlɨm hɨvɨ uuŋ hɨdahɨdavi uamalɨ. \v 39 Nɨbɨlaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ hɨvɨ ivo ivo manɨgali me mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ fipɨ ukaci ukaci hɨvɨ mɨgahɨnihɨni saŋ pam lɨhɨdavi uamalɨ. Nɨbɨlaŋ sɨmɨŋ hadi nana hɨsɨŋ fipɨ hen uuŋ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ fipɨ ukaci ukaci laci agɨladɨ hɨvɨ mɨgahɨnihɨni saŋ pam lɨhɨdavi uamalɨ. \v 40 Nɨbɨlaŋ iamɨgali cido cido agɨladɨ ulaŋ vivi saŋ mafɨliŋ mafɨliŋ ciaŋ aba abaŋ nulɨdɨ ulaŋ agɨladɨ vihɨdavi uamalɨ. Nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ aba abaŋ ciaŋ hutesɨ cohɨdavi uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ aludɨ igavɨdɨ aba haman lɨhɨdavi uamalɨ. Haman lɨhɨdavi agasaŋ Asɨ agaŋ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨdɨ hen nɨbɨlaŋ vɨkɨlɨ hadi igavɨdɨ uamalɨ. \s Iamɨgali cido acaba acaba apalɨ agaŋ Asɨ saŋ sagalɨ igumalɨ. \r (Lukɨ 21.1-4) \p \v 41 Jisasɨ \x - \xo 12.41 \xo*\xt 2 Kin 12.9\xt*\x* anɨm kɨlɨsɨ hudiŋ hudiŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi agadɨ caba hɨnedami micɨ hen mɨgahɨnimalɨ. Mɨgahɨnidaci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ vebeŋ anɨm kɨlɨsɨ hudiŋ hudiŋ hɨvɨ lamavɨdaci iga igaŋ hɨnimalɨ. Hɨnihɨniŋ igadaci kulaŋ iamɨgali akape anɨm kɨlɨsɨ akape daŋ agɨlaŋ anɨm kɨlɨsɨ akape lamavɨmalɨ. \v 42 Lamavɨdaci iamɨgali cido acaba acaba apalɨ agaŋ ve anɨm kɨlɨsɨ akica kɨlɨsɨ cɨkiŋ haman agɨladɨ lamamalɨ. \v 43 Lɨci \x - \xo 12.43 \xo*\xt 2 Ko 8.12\xt*\x* Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abɨci vehavɨmalɨ. Vehavɨci abamalɨ. Viaŋ naludɨ amɨŋ abadin uamalɨ. Iamɨgali cido acaba acaba apalɨ nagaŋ kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ lɨvahali uamalɨ. Nɨbɨlaŋ anɨm kɨlɨsɨ akape lamavi agadɨ ala uamalɨ. Iamɨgali nagaŋ nulɨdɨ lɨvahali uamalɨ. \v 44 Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ anɨm kɨlɨsɨ akape daŋ agadɨ ala uamalɨ. Limu cɨgaŋ pam lamavi uamalɨ. Iamɨgali cido nagaŋ anɨm kɨlɨsɨ apalɨ agadɨ ala uamalɨ. Anɨm kɨlɨsɨ sɨmɨŋ lavɨka nana hɨsɨŋ vica hɨnihɨdi agadɨ sɨkasɨkan ci lami uamalɨ. Lɨca nɨbu anɨm kɨlɨsɨ sɨmɨŋ lavɨka nana hɨsɨŋ agaŋ apalɨ uamalɨ. \c 13 \s Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi agadɨ mɨŋacivɨkalɨbalɨhavi uamalɨ. \r (Matiu 24.1-2 mu Lukɨ 21.5-6) \p \v 1 Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi caba caba hen hɨne vehavɨmalɨ. Vebeŋ nudɨ kulemɨlɨ mu agaŋ nudɨ abamalɨ. Iavaŋ uamalɨ. Ulaŋ ukaci ukaci adagɨladɨ igɨka uamalɨ. Lɨba hadi hadi ukaci ukaci agɨladɨ hɨvɨ mavavɨmalɨ uamalɨ. \v 2 Lɨci \x - \xo 13.2 \xo*\xt Lu 19.44\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abamalɨ. Nama ulaŋ hadi hadi iganaŋ agɨladɨ uamalɨ. Mufi sagaŋ hɨsɨŋ kulemɨlɨ agɨlaŋ ve ulaŋ agɨladɨ mɨŋacivɨkalɨbalɨhavi uamalɨ. Lɨba cɨku sabɨ cɨku sabɨ hɨnihɨdavi agɨladɨ mɨŋacivɨkalavɨdaci mɨgamɨgaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ hɨnibalɨhavi uamalɨ. \s Jisasɨ agaŋ kulaŋ iamɨgali vɨkɨlɨ igɨbalɨhavi agasaŋ abamalɨ. \r (Matiu 24.3-14 mu Lukɨ 21.7-19) \p \v 3 Jisasɨ Olivɨ halu hen mɨgahɨne Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi agadɨ agau igamalɨ. Igadaci nudɨ kulemɨlɨ limu akica limu akica agɨlaŋ pam nudɨ micɨ vehavɨmalɨ. Nulɨdɨ ibi nɨman. Mu Pita. Mu Jemɨsɨ. Mu Jon. Mu Edɨlu. Nɨbɨlaŋ ve nudɨ abacivavɨmalɨ. \v 4 Nama aludɨ abɨka uavɨmalɨ. Abedɨkuŋ acaba acaba abanaŋ agɨlaŋ iakavɨdɨ uavɨmalɨ. Alaŋ acɨ sikɨ agadɨ iga nɨman abɨdɨlu uavɨmalɨ. Vɨkɨlɨ agɨlaŋ amɨŋ ci iakavɨdɨ aba abɨdɨlu uavɨmalɨ. \p \v 5-6 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Namɨlaŋ sikɨvica sɨbam migɨlɨkalaŋ uamalɨ. Kulaŋ akape agɨlaŋ vebeŋ naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ mɨŋaikuiku lɨlɨ saŋ mafɨliŋ mafɨliŋ ciaŋ aba abaŋ iadɨ ibi luvɨla luvɨlaŋ nɨman abɨbalɨhavi uamalɨ. Viaŋ kulaŋ nɨbu ala aba abɨbalɨhavi uamalɨ. Lɨhavɨdaci kulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ nulɨdɨ ciaŋ lɨbiakɨlɨbalɨhavi uamalɨ. Agadɨ ala namɨlaŋ nulɨdɨ ciaŋ lɨbiakɨlɨmɨlaŋ uamalɨ. \v 7 Sagaŋ hadi hadi makavɨdaci ciaŋ hɨjɨ igakɨlɨbalɨlaŋ uamalɨ. Sagaŋ abɨdɨm aveji igakɨlɨbalɨlaŋ uamalɨ. Igakɨla ahi aba abɨmɨlaŋ uamalɨ. Asɨ nuken abadaci acaba acaba haman agɨlaŋ iakɨbalɨhavi uamalɨ. Agadɨ ala fi uaiaŋ susu acaba acaba sɨkasɨkan haba sɨvɨla sɨvɨla mɨkiŋ agaŋ ma iakavɨkebali uamalɨ. \v 8 Kɨlebɨla \x - \xo 13.8 \xo*\xt 2 Sto 15.6, Ais 19.2, Mt 24.8\xt*\x* mu hɨsɨŋ agɨlaŋ kulaŋ kɨlebɨla mu hɨsɨŋ agɨlaŋ kulaŋ sagaŋ makɨbalɨhavi uamalɨ. Manɨgali fi tɨbɨ mu migɨlɨbali agadɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ manɨgali fi tɨbɨ mu migɨlɨbali agadɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ sagaŋ makɨbalɨhavi uamalɨ. Mumim hadi hadi kɨlebɨla mu hɨvɨ mu hɨvɨ vebalɨhavi uamalɨ. Kɨlebɨla limu hɨhɨle agɨlaŋ sɨmɨŋ apalɨ hɨnevɨdaci humɨgaŋ ibɨlibɨliŋ hadi hadi agɨlaŋ iakavɨdaci haba hɨmɨbalɨhavi uamalɨ. Acaba acaba haman agɨlaŋ iakɨbalɨhavi uamalɨ. Lɨhavɨdaci iamɨgali ninanadi vidaŋ aba hɨdɨlɨ maka vɨkɨlɨfɨhɨdavi haman agadɨ igɨbalɨhavi uamalɨ. \v 9 Hadɨku \x - \xo 13.9 \xo*\xt CHL 2.10\xt*\x* \x - \xo 13.9-11 \xo*\xt Mt 10.17-20, Lu 12.11-12\xt*\x* namɨlaŋ sikɨvica sɨbam migɨlɨkalaŋ uamalɨ. Namɨlaŋ iadɨ ciaŋ lɨbiakɨlahɨdalaŋ saja naludɨ ciaŋ hɨvɨ lamalama saŋ kulaŋ ciku tɨbaŋ daŋ agɨladɨ hɨvɨ vica ubalɨhavi uamalɨ. Vica u Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ hɨvɨ lamavɨci hɨnidalaŋ naludɨ ifɨbalɨhavi uamalɨ. Naludɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨdaŋ aba huban dɨ micɨ cobalɨhavi uamalɨ. Manɨgali fi tɨbɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ migɨlɨbalɨhavi agɨladɨ micɨ cobalɨhavi uamalɨ. Haman lɨhavɨdaci namɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ sulɨkalaŋ uamalɨ. \v 10 Kulaŋ ciaŋ sulasulaŋ fi tɨbɨ mu hɨvɨ mu hɨvɨ hɨdavɨdɨ uamalɨ. Hɨdahɨdaŋ iadɨ ciaŋ sulavɨdaci kulaŋ iamɨgali fi tɨbɨ mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ sɨkasɨkan agɨlaŋ ciaŋ agadɨ igakɨlavɨdɨ uamalɨ. Igakɨlavɨci hen acaba acaba sɨvɨla sɨvɨla mɨkiŋ agaŋ iakɨdɨ uamalɨ. \v 11 Naludɨ ciaŋ hɨvɨ lamalama saŋ vica covɨdaci hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamɨmɨlaŋ uamalɨ. Hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamadamaŋ alaŋ iabi acɨ ubalɨlu aba abɨmɨlaŋ uamalɨ. Ciaŋ hɨvɨ lamavɨdaci aba aba hen ala Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ nalusaŋ hɨji igubali uamalɨ. Iguci hen ala abɨkalaŋ uamalɨ. Namɨlaŋ nuken ma abɨbalɨlaŋ uamalɨ. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ nalusaŋ hɨji igudaci abɨbalɨlaŋ uamalɨ. \v 12 Kulaŋ \x - \xo 13.12 \xo*\xt Mt 10.21\xt*\x* mu nudɨ isaimahalinu agɨladɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ huban agɨladɨ micɨ vica ubali uamalɨ. Iagagalinɨlu agɨlaŋ ninanadinɨlu agɨladɨ haman laci ala lɨbalɨhavi uamalɨ. Ninanadinɨlu agɨlaŋ aveji iamiagagalinɨlu agɨladɨ nagɨli lamadamaŋ kulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ abavɨdaci nulɨdɨ ifɨhɨmɨbalɨhavi uamalɨ. \v 13 Namɨlaŋ \x - \xo 13.13 \xo*\xt Mt 10.22, Jo 15.21\xt*\x* iadɨ ibi hɨvɨ salaku vibalɨlaŋ saja kulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ nalusaŋ igɨvɨ igɨbalɨhavi uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnihɨniŋ vɨkɨlɨ mu mu agɨladɨ havuhavuŋ hɨne hɨmɨbalɨhavi uamalɨ. Hɨmavɨci Asɨ agaŋ nulɨdɨ akɨliakudaci ukaci haman laci haman laci hɨnibalɨhavi uamalɨ. \s Jisasɨ agaŋ Jelusalem kɨlebɨla sɨbɨlɨ lɨbali agasaŋ abamalɨ. \r (Matiu 24.15-28 mu Lukɨ 21.20-24) \p \v 14 Aneba \x - \xo 13.14 \xo*\xt Dan 9.27, 11.31, 12.11\xt*\x* aneba kulaŋ Jisasɨ dɨ ciaŋ manasɨŋ nagadɨ hɨvɨ hɨni agadɨ iga igaŋ abavɨdɨ agɨlaŋ sikɨvica sɨbam hɨji lamavɨm. Jisasɨ ciaŋ mu nɨman abamalɨ. Acaba sɨbɨlɨ sɨbam agaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi hen iaka hɨnibali uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali kavɨ kavɨ ma hɨdahɨdavi hen iaka hɨnibali uamalɨ. Iaka hɨnidaci kulaŋ iamɨgali Judia fi tɨbɨ hen hɨnibalɨhavi agɨlaŋ haŋɨla haŋɨlaŋ halu daŋ halu daŋ hen uavɨm uamalɨ. \v 15 Kulaŋ \x - \xo 13.15-16 \xo*\xt Lu 17.31\xt*\x* mu ulaŋ sabɨ hɨvɨ huŋe vivi hɨsɨŋ fipɨ hen hɨnibali agaŋ mɨgu cɨku ulen muji ivo acaba acaba vidaŋ aba lɨmɨdɨ uamalɨ. \v 16 Kulaŋ mu kualabɨla hɨvɨ hɨne nudɨ hadi kɨlakɨla hutesɨ agadɨ vivi saŋ limu cimɨla vemɨdɨ uamalɨ. \v 17 Vɨkɨlɨ \x - \xo 13.17 \xo*\xt Lu 23.29\xt*\x* haman agaŋ iakɨbali uamalɨ. Lɨdaci iamɨgali humɨgaŋ daŋ agɨlaŋ vɨkɨlɨ igɨbalɨhavi uamalɨ. Iamɨgali ninanadi amaŋ husi igubalɨhavi agɨlaŋ aveji vɨkɨlɨ igɨbalɨhavi uamalɨ. \v 18 Namɨlaŋ Asɨ dɨ aba abaŋ hɨnikalaŋ uamalɨ. Haman lɨdalaŋ vɨkɨlɨ haman agɨlaŋ avɨli hɨmiŋ hɨvɨ ma iakɨbalɨhavi uamalɨ. Lɨhavɨci namɨlaŋ avɨli hɨmiŋ hɨvɨ ma haba haŋɨlɨbalɨlaŋ uamalɨ. \v 19 Hadɨku \x - \xo 13.19 \xo*\xt Dan 12.1, Jol 2.2, CHL 7.14\xt*\x* vɨkɨlɨ hadi sɨbɨlɨ iakɨbali uamalɨ. Asɨ hɨdɨlɨ maka fi uaiaŋ susu acaba acaba lamamalɨ hen hɨne ve nɨmaciŋ nen hɨnihɨdalu hen haman agaŋ ma iakɨmaŋ uamalɨ. Mufi aveji haman agaŋ ma iakɨbali uamalɨ. \v 20 Iavaŋ Hadi agaŋ kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ lɨbɨmɨŋa abɨci nudɨ kulaŋ iamɨgali hɨnihɨdavi uamalɨ. Vɨkɨlɨ haman agɨlaŋ iakɨbalɨhavi agadɨ ala nɨbu nudɨ kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ hɨji lama vɨkɨlɨ agɨladɨ lɨci iaka hutesɨ ma hɨnibalɨhavi uamalɨ. Haman ma lɨci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ sɨkasɨkan sɨbɨlɨ lɨbalɨhavi uamalɨ. \v 21 Kulaŋ mu ve naludɨ mafɨla mafɨlaŋ nɨman abɨbali uamalɨ. Kulaŋ Asɨ lɨbɨmɨŋa kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨliakuiaku saŋ abɨci vemalɨ agaŋ nɨbu naniŋ hɨnidi aba abɨbali uamalɨ. Haman abɨci namɨlaŋ nudɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨmɨlaŋ uamalɨ. Nɨbu aden hɨnidi aba abɨci aveji nudɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨmɨlaŋ uamalɨ. \v 22 Kulaŋ \x - \xo 13.22 \xo*\xt Lo 13.1-3, CHL 13.13\xt*\x* limu hɨhɨle agɨlaŋ kulaŋ iamɨgali Asɨ lɨbɨmɨŋamalɨ agɨladɨ hɨji mɨŋaikuiku lɨbalɨlu aba vebalɨhavi uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ hɨji aveji mɨŋaikuiku lɨbalɨlu aba vebalɨhavi uamalɨ. Vebeŋ mafɨla mafɨlaŋ nɨman abɨbalɨhavi uamalɨ. Asɨ iadɨ lɨbɨmɨŋa nudɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨliakuiaku saŋ abɨci vemadin aba abɨbalɨhavi uamalɨ. Limu hɨhɨle mafɨla mafɨlaŋ nɨman abɨbalɨhavi uamalɨ. Viaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalakalaka hɨsɨŋ kulaŋ aba abɨbalɨhavi uamalɨ. Lɨdɨŋ vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ abalamɨbalɨhavi uamalɨ. Haman lɨdɨŋ sikɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ lɨhavɨdaci iakɨbalɨhavi uamalɨ. Iakavɨdaci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga igaŋ nɨman abɨbalɨhavi uamalɨ. Amɨŋ ala aba abɨbalɨhavi uamalɨ. \v 23 Acaba acaba naludɨ hɨvɨ iakɨbalɨhavi agɨlasaŋ naludɨ ci suladalɨŋ igakɨlalaŋ uamalɨ. Namɨlaŋ sikɨvica migɨlɨkalaŋ uamalɨ. \s Mufi Kulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ vebali uamalɨ. \r (Matiu 24.29-31 mu Lukɨ 21.25-28) \p \v 24 Haman \x - \xo 13.24 \xo*\xt Ais 13.10, Ese 32.7, Jol 2.10, 2.31, 3.15, CHL 6.12, 8.12\xt*\x* aba Jisasɨ cɨku nɨman abamalɨ. Vɨkɨlɨ hadi hadi agɨlaŋ iakavɨci ci lɨci uaiaŋ lamɨgaŋ agaŋ hɨsɨŋ lɨbɨbali uamalɨ. Lɨci avɨhaŋ ma lavɨkɨbali uamalɨ. \v 25 Lidɨ \x - \xo 13.25 \xo*\xt Ais 34.4, Jol 2.10, CHL 6.13\xt*\x* uaiaŋ susu hɨvɨ hɨnihɨdavi agɨlaŋ mɨgalakɨlɨbalɨhavi uamalɨ. Lɨhavɨdaci acaba acaba vɨdɨvɨdɨŋ daŋ uaiaŋ susu hɨvɨ hɨnihɨdavi agɨlaŋ sɨkasɨkan palɨpalɨ lɨbalɨhavi uamalɨ. \v 26 Hadɨku \x - \xo 13.26 \xo*\xt Dan 7.13, HJL 1.11, 1 Te 4.16, CHL 1.7\xt*\x* ala kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igavɨdaci Kulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ avɨli susu lɨkɨla lɨkɨla hɨvɨ nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ vebali uamalɨ. Nɨbu abɨlu hadi vɨdɨvɨdɨŋ daŋ vebali uamalɨ. \v 27 Hadɨku \x - \xo 13.27 \xo*\xt Mt 13.41\xt*\x* nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ abɨci ubalɨhavi uamalɨ. U kulaŋ iamɨgali nusaŋ nuken aba lɨbɨmɨŋɨci hɨnihɨdavi agɨladɨ vibalɨhavi uamalɨ. Limu hɨhɨle uaiaŋ iakaiaka kɨlikɨli hen hɨnihɨdavi agɨladɨ vibalɨhavi uamalɨ. Limu hɨhɨle uaiaŋ mɨgumɨgu kɨlikɨli hen hɨnihɨdavi agɨladɨ vibalɨhavi uamalɨ. Limu hɨhɨle ium kɨlikɨli hen hɨnihɨdavi agɨladɨ vibalɨhavi uamalɨ. Limu hɨhɨle lakulamaŋ kɨlikɨli hen hɨnihɨdavi agɨladɨ vibalɨhavi uamalɨ. \s Kɨlɨ fikɨ asɨŋ agɨlaŋ mɨdɨ lɨkuavɨdaci iga igaŋ hɨji lamɨkalaŋ uamalɨ. \r (Matiu 24.32-35 mu Lukɨ 21.29-33) \p \v 28 Jisasɨ ciaŋ mu nɨman abamalɨ. Namɨlaŋ kɨlɨ fikɨ asɨŋ agɨladɨ iga hɨji lamɨkalaŋ uamalɨ. Mɨdɨ lɨku mɨgalakɨla muvɨ ivavɨdaci iga igaŋ nɨman abahɨdalaŋ uamalɨ. Uaiaŋ hɨmiŋ agaŋ ci micɨ micɨ lɨdi aba abahɨdalaŋ uamalɨ. \v 29 Haman laci ala acaba acaba uaiaŋ susu hɨvɨ iakavɨdaci iga igaŋ hɨji nɨman lamɨkalaŋ uamalɨ. Kulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ amɨŋ ci vedɨ aba abɨkalaŋ uamalɨ. \v 30 Viaŋ naludɨ amɨŋ abadin uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali nɨmaciŋ nen hɨnihɨdavi nagɨlaŋ ma hɨmavɨdaci acaba acaba abadin agɨlaŋ sɨkasɨkan iakɨbalɨhavi uamalɨ. \v 31 Fi uaiaŋ susu acaba acaba agɨlaŋ sɨkasɨkan sɨvɨlɨbalɨhavi uamalɨ. Agadɨ ala iadɨ ciaŋ agaŋ ma sɨbam sɨvɨlɨbali uamalɨ. \s Acaba acaba iakɨbalɨhavi agɨladɨ mɨkiŋ agadɨ kulaŋ mu ma igahɨdi uamalɨ. \r (Matiu 24.36-44) \p \v 32 Lɨca \x - \xo 13.32 \xo*\xt Mt 24.36\xt*\x* Jisasɨ cɨku abamalɨ. Acaba acaba haman iakɨbalɨhavi agɨladɨ mɨkiŋ agadɨ kulaŋ mu ma igahɨdi uamalɨ. Cimɨdaŋ hɨvɨ ua hɨfɨlɨdaŋ hɨvɨ iakɨbalɨhavi agadɨ aveji ma igahɨdi uamalɨ. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ nudɨ kɨlebɨla hen hɨnihɨdavi agɨlaŋ ma igahɨdavi uamalɨ. Ninanu aveji ma igahɨdi uamalɨ. Iaganu pam mɨkiŋ agadɨ igahɨdi uamalɨ. \v 33 Haman saja namɨlaŋ sikɨvica migɨla migɨlaŋ hɨnikalaŋ uamalɨ. Namɨlaŋ mɨkiŋ agadɨ ma igahɨdalaŋ uamalɨ. \p \v 34 Haman \x - \xo 13.34 \xo*\xt Mt 25.14, Lu 12.36-38\xt*\x* aba hɨve lamalama ciaŋ mu nɨman abamalɨ. Mɨkiŋ nɨbu kulaŋ mu nudɨ ulaŋ agadɨ vala udaŋ aba nudɨ salaku hɨsɨŋ kulemɨlɨ agɨlasaŋ ibi igu salaku hɨtɨŋ hɨtɨŋ vivi saŋ abavi haman me uamalɨ. Kulaŋ hɨbɨ ivɨ ivɨ agadɨ migɨla migɨlaŋ hɨnivi agadɨ sikɨvica migɨla migɨla saŋ abavi haman me uamalɨ. \v 35 Haman \x - \xo 13.35 \xo*\xt Lu 12.38\xt*\x* saja namɨlaŋ sikɨvica migɨlɨkalaŋ uamalɨ. Namɨlaŋ ulaŋ iaganu agaŋ veve mɨkiŋ agadɨ ma igahɨdalaŋ uamalɨ. Hɨfɨlɨdaŋ vedɨ ua hɨfɨlɨ vedɨ ua uamalɨ. Havaŋ akakala agala agala hɨvɨ vedɨ ua cimɨdaŋ vedɨ ua uamalɨ. Mɨkiŋ nudɨ namɨlaŋ ma igahɨdalaŋ uamalɨ. \v 36 Vɨkɨla mɨkiŋ lɨbɨlɨfɨ ve naludɨ igɨci ani hɨnilaŋ hɨma uamalɨ. \v 37 Ciaŋ viaŋ naludɨ abin hanaŋ kulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan namɨlaŋ migɨla migɨlaŋ hɨnihɨni saŋ abadin uamalɨ. \c 14 \s Manɨgali agɨlaŋ Jisasɨ dɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ abaigakɨlavɨmalɨ. \r (Matiu 26.1-5 mu Lukɨ 22.1-2 mu Jon 11.45-53) \p \v 1 Aniluŋ \x - \xo 14.1 \xo*\xt CV 12.1-27, Mk 11.18\xt*\x* me hɨvɨ mɨkiŋ hadi agaŋ iakɨdaŋ aba lɨmalɨ. Mɨkiŋ hen Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ Asɨ nulɨdɨ valɨci ukaci hɨnevɨmalɨ agasaŋ igakɨlakɨlaŋ alusɨhavɨdami. Alusɨsɨŋ sɨmɨŋ navɨdami. Mɨkiŋ hen ala maci sakɨpakɨpa agɨladɨ navɨdami. Lɨci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ kulaŋ Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ kulaŋ nɨman abavɨmalɨ. Abaman lɨca Jisasɨ dɨ vavɨlemɨli veci hɨtɨŋ hɨvɨ mɨŋalɨva ciaŋ hɨvɨ lamɨdɨlu uavɨmalɨ. Ciaŋ hɨvɨ lama nudɨ lɨbɨmɨgumɨgu ciaŋ aba ifɨhɨmɨdɨlu uavɨmalɨ. \v 2 Lɨca abavɨmalɨ. Haman lɨdaŋ aba mɨkiŋ hadi hɨvɨ ma lɨmɨli uavɨmalɨ. Vɨkɨla kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga aludɨ sagaŋ saŋ lɨhavɨmɨdɨ uavɨmalɨ. \s Iamɨgali mu Jisasɨ dɨ hali sabɨ hɨvɨ sɨdaŋ avɨli hɨsi ukaci daŋ agadɨ mɨŋamijici mɨgamalɨ. \r (Matiu 26.6-13 mu Jon 12.1-8) \p \v 3 Jisasɨ \x - \xo 14.3 \xo*\xt Lu 7.37-38\xt*\x* Betani kɨlebɨla hen umalɨ. U Saimon dɨ ulaŋ hen hɨnimalɨ. Saimon nɨbu aha lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm daŋ hɨnedami. Nudɨ ulaŋ hen mɨgahɨnihɨniŋ sɨmɨŋ nanaŋ hɨnidaci iamɨgali mu agaŋ vemalɨ. Sɨbɨ kɨlɨsɨ lɨba ukaci sɨbam agadɨ hɨvɨ vihavɨmalɨ agadɨ vica vemalɨ. Sɨdaŋ avɨli hɨsi ukaci daŋ agaŋ sɨbɨ kɨlɨsɨ hen hɨnimalɨ. Sɨdaŋ avɨli hɨsi ukaci daŋ agadɨ anɨm kɨlɨsɨ hadi hɨvɨ lavɨkamalɨ. Nudɨ cave ifɨsɨkɨla sɨdaŋ avɨli hɨsi ukaci daŋ agadɨ Jisasɨ dɨ hali sabɨ hɨvɨ mɨŋamijici mɨgamalɨ. \v 4 Lɨci kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ iga humɨgaŋ vɨkɨlɨ vihavɨmalɨ. Lɨdɨŋ nɨbɨlaŋ nuken nuken nɨman abavɨmalɨ. Acɨ saŋ sɨdaŋ avɨli hɨsi ukaci daŋ agadɨ kavɨ kavɨ mɨŋamijica sɨkuali uavɨmalɨ. \v 5 Valɨci alaŋ mutɨŋ hɨvɨ lama ha alaŋ ukaci anɨm kɨlɨsɨ 300 haman agɨladɨ vivɨlu uavɨmalɨ. Vica kulaŋ iamɨgali acaba acaba apalɨ agɨlasaŋ iguvɨlu uavɨmalɨ. Haman aba abaŋ iamɨgali agadɨ abacabɨlavɨmalɨ. \v 6 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Valɨkalaŋ uamalɨ. Nusaŋ vɨkɨlɨ igumɨlaŋ uamalɨ. Nɨbu iadɨ ukaci lami uamalɨ. \v 7 Kulaŋ \x - \xo 14.7 \xo*\xt Lo 15.11\xt*\x* iamɨgali acaba acaba apalɨ agɨlaŋ namɨlaŋ kulaŋ ahaci ahaci hɨnevɨdami uamalɨ. Mufi mufi aveji namɨlaŋ kulaŋ hɨnibalɨhavi uamalɨ. Haman saja namɨlaŋ hɨne abedɨkuba nulɨdɨ akɨliakudaŋ aba hen akɨliakukalaŋ uamalɨ. Agadɨ ala viaŋ namɨlaŋ kulaŋ fi nen isɨku ma hɨnidaŋ uamalɨ. \v 8 Acaba \x - \xo 14.8 \xo*\xt Jo 19.40\xt*\x* acaba iamɨgali agaŋ li hanaŋ nɨbu ukaci li uamalɨ. Nɨbu sɨdaŋ avɨli hɨsi ukaci daŋ agadɨ iadɨ hadihɨbɨ hɨvɨ mɨŋamijici mɨgi hana uamalɨ. Ha nɨbu iadɨ patɨ agadɨ savu hɨvɨ sɨhuva sɨhuva saŋ li uamalɨ. \v 9 Viaŋ naludɨ amɨŋ abadin uamalɨ. Fi tɨbɨ mu hɨvɨ mu hɨvɨ hɨdahɨdaŋ iadɨ ciaŋ sulɨbalɨhavi uamalɨ. Sulasulaŋ acaba acaba iamɨgali nagaŋ li agasaŋ aveji sulɨbalɨhavi uamalɨ. Sulavɨdaci iamɨgali nagaŋ li agasaŋ hɨji lamɨbalɨhavi uamalɨ. \s Judasɨ agaŋ Jisasɨ dɨ ilasɨsɨ saŋ abamalɨ. \r (Matiu 26.14-16 mu Lukɨ 22.3-6) \p \v 10 Kulaŋ human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ haman agɨladɨ Jisasɨ lɨbɨmɨŋɨci nɨbu kulaŋ hɨdavɨdami. Nulɨdɨ kulaŋ mu Judasɨ Isɨkaliotɨ. Nɨbu Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨladɨ micɨ umalɨ. Jisasɨ dɨ ilasɨca nulɨdɨ human hɨvɨ lamalama saŋ umalɨ. U hɨji nɨbu umalɨ agadɨ nulɨdɨ abamalɨ. \v 11 Abɨci igakɨla hɨjɨŋalavɨmalɨ. Hɨjɨŋala nusaŋ anɨm kɨlɨsɨ igu igu saŋ abavɨmalɨ. Lɨhavɨci Judasɨ hɨdɨlɨ maka Jisasɨ dɨ ilasɨsɨ saŋ hɨbɨ sukɨlamalɨ. \s Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ sɨmɨŋ sijaŋ navɨmalɨ. \r (Matiu 26.17-25 mu Lukɨ 22.7-14 mu Lukɨ 22.21-23 mu Jon 13.21-30) \p \v 12 Maci \x - \xo 14.12 \xo*\xt CV 12.6, 12.14, 12.20, Mt 26.17, Lu 22.7-8\xt*\x* sakɨpakɨpa agɨladɨ navɨdaci uaiaŋ akape udami agadɨ mɨkiŋ hadi agaŋ iakamalɨ. Hɨdɨlɨ maka iakadaci sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agɨladɨ mɨkiŋ hadi hen nɨdɨlu aba ifɨhɨmavɨdami. Mɨkiŋ hadi hana Asɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci ukaci hɨnevɨmalɨ agasaŋ hɨji lamadamaŋ alusɨhavɨdami. Alusɨsɨŋ sɨmɨŋ hadi agadɨ navɨdami. Mɨkiŋ hadi agasaŋ igakɨla Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ sɨmɨŋ sɨhuva sɨhuva saŋ abamalɨ. Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ nudɨ abacivavɨmalɨ. Nama aludɨ aben u sɨmɨŋ sɨhuvɨmɨli alaŋ kulaŋ sɨmɨŋ hadi agadɨ nana saŋ abanaŋ uavɨmalɨ. \v 13 Lɨhavɨci Jisasɨ agaŋ nudɨ kulemɨlɨ akica agɨladɨ abɨci uavɨmalɨ. Uavɨdaci abamalɨ. Kɨlebɨla hadi hen ivo ivoŋ igɨlaŋ kulaŋ mu avɨli sɨji hadi agadɨ havu vedɨ uamalɨ. Veci nudɨ sɨvɨ ukalaŋ uamalɨ. \v 14 U igɨlaŋ ulaŋ mu hɨvɨ ivodaci akuata ivokalaŋ uamalɨ. Ivo ulaŋ iaganu agadɨ nɨman abɨkalaŋ uamalɨ. Aludɨ iavaŋ agaŋ nɨman abi aba abɨkalaŋ uamalɨ. Iadɨ fipɨ aben hɨnici viaŋ iadɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ sɨmɨŋ nɨdɨlu aba abi aba abɨkalaŋ uamalɨ. Aha Asɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci ukaci hɨnevɨmalɨ agasaŋ hɨji lamadamaŋ sɨmɨŋ nɨdɨlu aba abi aba abɨkalaŋ uamalɨ. \v 15 Lɨlaŋ fipɨ mu abalamɨdɨ uamalɨ. Ulaŋ hadi agadɨ fipɨ iaku sabɨ hɨni agadɨ abalamɨci igɨdɨlaŋ uamalɨ. Fipɨ hen sɨmɨŋ lamalama hɨsɨŋ padɨm daŋ uamalɨ. Mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ fipɨ daŋ uamalɨ. Aludɨ sɨmɨŋ agadɨ hen ala sɨhuvɨkalaŋ uamalɨ. \v 16 Lɨci nudɨ kulemɨlɨ akica agɨlaŋ uavɨmalɨ. U kɨlebɨla hadi hen iakuavɨmalɨ. Iaku igavɨci acaba acaba Jisasɨ abamalɨ agɨlaŋ haman laci ala hɨnevɨmalɨ. Lɨhavɨci sɨmɨŋ hadi agadɨ hen ala sɨhuvavɨmalɨ. \p \v 17-18 Sɨhuvavɨdaci \x - \xo 14.17-18 \xo*\xt Sng 41.9\xt*\x* uaiaŋ sijaŋ sijaŋ kɨladaci Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ kulaŋ sɨvɨ vehavɨmalɨ. Ve nudɨ kulemɨlɨ human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ haman agɨlaŋ kulaŋ pam mɨgahɨnihɨniŋ sɨmɨŋ navɨmalɨ. Nanaŋ Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abamalɨ. Naludɨ amɨŋ abadin uamalɨ. Kulaŋ mu naludɨ agaŋ iadɨ ilasɨca kulaŋ sɨbɨlɨ agɨladɨ human hɨvɨ lamɨdɨ uamalɨ. Nɨbu viaŋ kulaŋ sɨmɨŋ nen nadi uamalɨ. \v 19 Lɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ ma hɨjɨŋalavɨmalɨ. Lɨca nɨbɨlaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ nudɨ abacivavɨmalɨ. Iadɨ abanaŋ uaku uavɨmalɨ. \v 20 Lɨhavɨci nulɨdɨ abamalɨ. Namɨlaŋ human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ uamalɨ. Naludɨ kulaŋ mu viaŋ kulaŋ maci vica hunaŋ hadi hɨvɨ lɨbɨvisadi agaŋ ala haman lɨbali uamalɨ. \v 21 Kulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ hɨmɨbali uamalɨ. Nɨbu Asɨ dɨ manasɨŋ hadi agaŋ abamalɨ haman laci ala lɨbali uamalɨ. Agadɨ ala uamalɨ. Kulaŋ mu Kulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ ilasɨbali agaŋ vɨkɨlɨ hadi igɨbali uamalɨ. Nudɨ iamɨnu ma hukɨlamalɨ lɨci nɨbu vɨkɨlɨ haman agadɨ ma igavi uamalɨ. \s Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlasaŋ maci daŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ daŋ igumalɨ. \r (Matiu 26.26-30 mu Lukɨ 22.15-20 mu 1 Kolin 11.23-25) \p \v 22 Sɨmɨŋ nanaŋ hɨnihɨniŋ Jisasɨ maci mu vica Asɨ dɨ abamalɨ. Maci nagadɨ ukaci lamɨka uamalɨ. Asɨ dɨ haman aba maci agadɨ mɨŋasɨkɨla nudɨ kulemɨlɨ agɨlasaŋ igumalɨ. Igu abamalɨ. Namɨlaŋ vica nɨkalaŋ uamalɨ. Hana iadɨ kɨlɨsɨ uamalɨ. \v 23 Haman aba cɨku lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ hɨcɨkaŋ hɨvɨ hɨnimalɨ agadɨ vica Asɨ dɨ ukaci uamalɨ. Asɨ dɨ ukaci ua nudɨ kulemɨlɨ agɨlasaŋ igumalɨ. Iguci nɨbɨlaŋ tɨbitɨbi igu iguŋ navɨmalɨ. \v 24 Navɨci \x - \xo 14.24 \xo*\xt CV 24.8, Jer 31.31-34, Sek 9.11, 1 Ko 10.16, Ib 9.20\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abamalɨ. Hana iadɨ inɨvɨŋ uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali akape agɨladɨ akɨliakuiaku saŋ mɨŋamijidaŋ uamalɨ. Lɨlɨŋ Asɨ agaŋ iadɨ inɨvɨŋ agadɨ iga cɨku ala ciaŋ mɨgudɨ uamalɨ. \v 25 Naludɨ amɨŋ abadin uamalɨ. Viaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ agadɨ cɨku ma nɨdaŋ uamalɨ. Hɨne u Asɨ agaŋ nudɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨlɨci nudɨ lɨku hɨvɨ hɨnevɨdaci hen pam cɨku lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ sebɨlɨ agadɨ nɨbalin uamalɨ. \v 26 Haman aba nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ sɨhɨ mu iaka kɨlebɨla agadɨ vala Olivɨ halu saŋ uavɨmalɨ. \fig Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ sɨmɨŋ sijaŋ navɨmalɨ.|alt="Last supper" src="GW059.jpg" size="col" copy="Wade" ref="14.22"\fig* \s Pita nama viaŋ nudɨ ma igahɨdin aba abɨdɨnaŋ uamalɨ. \r (Matiu 26.31-35 mu Lukɨ 22.31-34 mu Jon 13.36-38) \p \v 27 Lɨca \x - \xo 14.27 \xo*\xt Sek 13.7, Mk 14.50\xt*\x* Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abamalɨ. Namɨlaŋ naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ valɨdɨlaŋ uamalɨ. Ciaŋ Asɨ dɨ manasɨŋ hadi hɨvɨ hɨnihɨdi agaŋ nɨman abamalɨ uamalɨ. Asɨ agaŋ abi aba abamalɨ uamalɨ. Sabaŋ sipsipɨ iaganɨlu agadɨ ifɨhɨmɨlɨŋ nudɨ sabaŋ sipsipɨ agɨlaŋ haba hafɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ uavɨdɨ aba abi aba abamalɨ uamalɨ. \v 28 Agadɨ \x - \xo 14.28 \xo*\xt Mt 28.16, Mk 16.7\xt*\x* ala uamalɨ. Asɨ abɨci viaŋ cɨku hɨki iaka hɨbɨ kali Galili fi tɨbɨ hen udaŋ uamalɨ. \v 29 Lɨci Pita nudɨ abamalɨ. Hɨhɨle agɨlaŋ nulɨdɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ valabalaŋ nadɨ aveji valavɨdɨ uamalɨ. Viaŋ hɨma uamalɨ. \v 30 Lɨci nudɨ abamalɨ. Nadɨ amɨŋ abadin uamalɨ. Iabi hɨfɨlɨ havaŋ akakala akica tɨbɨ ma agalɨmaŋ lɨdaci nama akica pam tɨbɨ nɨman abɨdɨnaŋ uamalɨ. Viaŋ nudɨ ma igahɨdin aba abɨdɨnaŋ uamalɨ. \v 31 Lɨci \x - \xo 14.31 \xo*\xt Jo 11.16\xt*\x* Pita abamalɨ. Hɨma sɨbam uamalɨ. Viaŋ nama kulaŋ hɨmɨdaŋ uamalɨ. Viaŋ nadɨ ma igahɨdin aba ma abɨdaŋ uamalɨ. Lɨci nudɨ kulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ aveji haman pam ala abavɨmalɨ. \s Jisasɨ Getɨsemani kualabɨla hen u Asɨ dɨ abamalɨ. \r (Matiu 26.36-46 mu Lukɨ 22.39-46) \p \v 32 Jisasɨ \x - \xo 14.32 \xo*\xt Mt 26.36, Jo 18.1\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ kulaŋ Getɨsemani kualabɨla hen uavɨmalɨ. U nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abamalɨ. Namɨlaŋ nen mɨgahɨnidalaŋ uamalɨ. Viaŋ Asɨ dɨ abɨdaŋ uamalɨ. \v 33 Haman aba Pita dɨ Jemɨsɨ dɨ Jon dɨ pam vica umalɨ. Udaci sumavɨn ihave ifɨsɨjici nudɨ ilɨkiŋ mɨdaŋ mɨdaŋ lɨmalɨ. \v 34 Lɨci \x - \xo 14.34 \xo*\xt Jo 12.27\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ akica pam agɨladɨ abamalɨ. Viaŋ amɨŋ ci hɨmɨdaŋ aba lɨdalɨŋ iadɨ mavɨn mavɨn lɨdi uamalɨ. Namɨlaŋ nen migɨla migɨlaŋ hɨnikalaŋ uamalɨ. \v 35-36 Lɨca \x - \xo 14.35-36 \xo*\xt Mk 10.38, Jo 6.38-39, Lom 8.15, Ga 4.6, Ib 5.7\xt*\x* umita fi hɨvɨ mɨga iupalɨci mɨguci hɨnihɨniŋ Asɨ dɨ abamalɨ. O Iavaŋ uamalɨ. Nama vɨkɨlɨ agadɨ ukaci lɨnaŋ iadɨ hɨvɨ ma iakavi uamalɨ. Nama acaba acaba agɨladɨ sɨkasɨkan lɨhɨdanaŋ uamalɨ. Viaŋ hɨmɨba naŋ lɨdin uamalɨ. Nama iadɨ ma hɨmuhɨmu saŋ abɨnaŋ ha hɨmuhɨmu agaŋ iadɨ hɨvɨ ma iakɨdɨ uamalɨ. Agadɨ ala nama iadɨ hɨji lɨbiakɨlɨmɨnaŋ uamalɨ. Nama nadɨ hɨji nuken agadɨ lɨbiakɨlɨka uamalɨ. \p \v 37 Lɨca Jisasɨ cɨku ve igɨci nudɨ kulemɨlɨ akica pam agɨlaŋ ani hɨnevɨmalɨ. Lɨhavɨci Jisasɨ agaŋ Pita dɨ abacivamalɨ.\f * \fr 14.37 \fr*\ft Pita dɨ ibi mu Saimon.\ft*\f* Nama husisim husisim ani hɨnidanaŋ uamalɨ. Nama pabiŋ tɨbɨ cɨkiŋ aveji ma migɨla migɨlaŋ hɨnimitɨdɨnaŋ uamalɨ. \v 38 Namɨlaŋ \x - \xo 14.38 \xo*\xt Lu 11.4, Lom 7.23, Ga 5.17\xt*\x* migɨla migɨlaŋ Asɨ dɨ aba abaŋ hɨnikalaŋ uamalɨ. Laguŋ agaŋ naludɨ ilasɨmɨdɨ uamalɨ. Naludɨ amɨŋ agɨlaŋ migɨla migɨlaŋ Asɨ dɨ aba aba saŋ lɨhavi agadɨ ala uamalɨ. Naludɨ hadihɨbɨ agɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ apalɨ hɨnevi uamalɨ. \p \v 39 Haman aba Jisasɨ cɨku umalɨ. U Asɨ dɨ abamalɨ haman laci ala cɨku abamalɨ. \v 40 Asɨ dɨ aba cɨku ve igɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ ani mɨdaŋ hɨma sɨbam lɨci ani hɨnevɨmalɨ. Lɨhavɨci nulɨdɨ mɨŋaiualɨci ala nɨbɨlaŋ ciaŋ ma abavɨmalɨ. Ciaŋ ma abɨmaŋ lɨhavɨci cɨku ala umalɨ. \v 41 U cɨku ve iga abamalɨ. Namɨlaŋ husi alusɨsɨŋ ani hɨnidalaŋ uamalɨ. Ha ci uamalɨ. Ciaŋ naludɨ abahɨdin agadɨ mɨkiŋ agaŋ ci iaki uamalɨ. Kulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ ilasɨca kulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ vihɨdavi agɨladɨ human hɨvɨ lamɨdɨ uamalɨ. \v 42 Namɨlaŋ iakɨlaŋ umɨli uamalɨ. Nen igɨkalaŋ uamalɨ. Kulaŋ iadɨ ilasɨdɨ agaŋ ci ve micɨ micɨ lɨdi uamalɨ. \s Judasɨ Jisasɨ dɨ ilasɨmalɨ. \r (Matiu 26.47-56 mu Lukɨ 22.47-53 mu Jon 18.3-12) \p \v 43 Jisasɨ husi ciaŋ aba abaŋ hɨnidaci Judasɨ agaŋ vemalɨ. Judasɨ nɨbu Jisasɨ dɨ kulemɨlɨ human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu akica cɨjɨŋ agɨladɨ kulaŋ mu agaŋ. Nɨbu vedaci kulaŋ akape agɨlaŋ nudɨ sɨvɨ vehavɨmalɨ. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ kulaŋ Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ kulaŋ nulɨdɨ abavɨci vehavɨmalɨ. Kulaŋ hadi hadi agɨlaŋ aveji nulɨdɨ abavɨci vehavɨmalɨ. Hedɨm hutesɨ hutesɨ agɨladɨdaŋ kɨlɨ tɨmɨ agɨladɨdaŋ mɨŋalɨvadɨvaŋ vehavɨmalɨ. \v 44 Judasɨ agaŋ Jisasɨ dɨ abaman ba lɨca abalamɨdɨ agasaŋ kulaŋ agɨladɨ abamalɨ. Viaŋ u sahulɨdaŋ hanaŋ Jisasɨ uamalɨ. Nudɨ ala mɨŋalɨvɨkalaŋ uamalɨ. Mɨŋalɨva migɨla migɨlaŋ vica cokalaŋ uamalɨ. \p \v 45 Haman aba Jisasɨ dɨ micɨ uvɨkeca abamalɨ. Iavaŋ uamalɨ. Iavaŋ ua sahulamalɨ. \v 46 Lɨci kulaŋ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvavɨmalɨ. \v 47 Lɨhavɨci Jisasɨ dɨ kulemɨlɨ mu micɨ lagulamamalɨ agaŋ hedɨm hutesɨ agadɨ mɨŋahubɨla vimalɨ. Vica Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hadi agadɨ salaku hɨsɨŋ kulemɨlɨ agadɨ hɨji pɨsaŋ ikalakamalɨ. Ikalakɨci fi mɨgamalɨ. \v 48 Lɨci Jisasɨ kulaŋ nudɨ mɨŋalɨvɨba vehavɨmalɨ agɨladɨ abamalɨ. Namɨlaŋ iadɨ mɨŋalɨvɨba hedɨm hutesɨ hutesɨ daŋ kɨlɨ tɨmɨ daŋ vica velaŋ uamalɨ. Kulaŋ mu kulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ sɨbɨlɨ lamadamaŋ nulɨdɨ acaba acaba vihɨdavi haman agɨladɨ mɨŋalɨvɨba me velaŋ uamalɨ. \v 49 Akape \x - \xo 14.49 \xo*\xt Ais 53.7, Lu 19.47, 22.37, Jo 18.20\xt*\x* tɨbɨ viaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi caba hen hɨnihɨniŋ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ lamalɨfɨhɨdin hen iadɨ ma mɨŋamadɨlaŋ uamalɨ. Agadɨ ala ciaŋ Asɨ dɨ manasɨŋ hadi hɨvɨ hɨnihɨdi agaŋ haman laci ala iakɨbali uamalɨ. \v 50 Lɨci \x - \xo 14.50 \xo*\xt Sng 88.8\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ nudɨ vala haba haŋɨlavɨmalɨ. \s Kulaŋ mɨnibɨlɨ mu haŋɨlamalɨ. \p \v 51 Kulaŋ mɨnibɨlɨ mu havɨlɨ mila hutesɨ agadɨ lɨbu Jisasɨ dɨ sɨvɨ umalɨ. Udaci kulaŋ Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvɨlɨvɨ saŋ vehavɨmalɨ agɨlaŋ kulaŋ mɨnibɨlɨ agadɨ mɨŋalɨvavɨmalɨ. \v 52 Mɨŋalɨva nudɨ havɨlɨ mila hutesɨ agadɨ mɨŋasuta vihavɨci matalɨŋ haŋɨlamalɨ. \s Jisasɨ dɨ ciaŋ hɨvɨ lama lɨbɨmɨgumɨguŋ abavɨmalɨ. \r (Matiu 26.57-68 mu Lukɨ 22.54-55 mu Lukɨ 22.63-71 mu Jon 18.13-14 mu Jon 18.19-24) \p \v 53 Kulaŋ Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvavɨmalɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ vica Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hadi agadɨ micɨ hɨvɨ vica covɨmalɨ. Manɨgali manɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ hen lɨkula hɨnevɨmalɨ. Hɨhɨle Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ. Hɨhɨle Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ kulaŋ hadi hadi agɨlaŋ. Hɨhɨle Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ. Nɨbɨlaŋ sɨkasɨkan hen lɨkula hɨnevɨmalɨ. \v 54 Lɨkula hɨnevɨdaci Pita Jisasɨ dɨ sɨvɨ umalɨ. U ukamaŋ mitaŋ hɨnimalɨ. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hadi agadɨ ulaŋ kɨlebɨla agadɨ lua muji hen ivomalɨ. Ivo hɨmi sɨbɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi agadɨ migɨlavɨdami agɨlaŋ kulaŋ avɨŋ hɨvɨ mɨgahɨnihɨniŋ avɨŋ sujevɨmalɨ. \p \v 55 Lɨdaci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ kulaŋ ciku tɨbaŋ daŋ sɨkasɨkan agɨladɨ abavɨci vehavɨmalɨ. Jisasɨ dɨ lɨbɨmɨgumɨgu ciaŋ aba aba saŋ abavɨci vehavɨmalɨ. Ve lɨbɨmɨgumɨgu ciaŋ abavɨmalɨ. Abavɨdaci ala nulɨdɨ ciaŋ agaŋ Jisasɨ dɨ ifɨhɨmuhɨmu ciaŋ me ma hɨnimalɨ. \v 56 Kulaŋ akape agɨlaŋ Jisasɨ saŋ vɨkɨlɨ igu igu saŋ mafɨliŋ mafɨliŋ ciaŋ lɨbɨmɨgumɨguŋ abavɨmalɨ. Agadɨ ala ciaŋ nulɨdɨ agaŋ hɨkɨlɨ hɨkɨlɨ ma hɨnimalɨ. \v 57 Kulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ aveji vebeŋ mafɨliŋ mafɨliŋ ciaŋ lɨbɨmɨgumɨguŋ abavɨmalɨ. \v 58 Alaŋ \x - \xo 14.58 \xo*\xt Jo 2.19\xt*\x* igakɨladamɨli nɨman abalɨ uavɨmalɨ. Viaŋ aŋam ulaŋ hadi kulaŋ human hɨvɨ mavavɨmalɨ agadɨ mɨŋacivɨkalɨdaŋ aba abalɨ uavɨmalɨ. Mɨŋacivɨkala cɨku mava aniluŋ me hɨvɨ sɨkualɨdaŋ aba abalɨ uavɨmalɨ. Viaŋ human hɨvɨ ma mavɨdaŋ aba abalɨ uavɨmalɨ. \v 59 Haman aba abaŋ lɨbɨmɨgumɨguŋ abavɨmalɨ agadɨ ala nulɨdɨ ciaŋ agɨlaŋ hɨkɨlɨ hɨkɨlɨ ma hɨnevɨmalɨ. \p \v 60 Lɨhavɨci kulaŋ ciku tɨbaŋ daŋ agɨlaŋ igasulavɨdaci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hadi agaŋ iaka lagulama Jisasɨ dɨ abacivamalɨ. Nama acɨ saŋ nadɨ lɨbɨmɨgumɨgu ciaŋ abavi agadɨ hɨbɨŋ ma abanaŋ uamalɨ. \v 61 Lɨci \x - \xo 14.61 \xo*\xt Ais 53.7, Mk 15.5, Lu 23.9\xt*\x* ala Jisasɨ nudɨ ciaŋ agadɨ hɨbɨŋ ma abamalɨ. \p Lɨci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hadi agaŋ cɨku abacivamalɨ. Alaŋ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiakahɨdalu uamalɨ. Nama nudɨ Ninaŋ uamalɨ. Nadɨ ala Asɨ agaŋ lɨbɨmɨŋa nudɨ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨliakuiaku saŋ abɨci vemadanaŋ uamalɨ. \v 62 Lɨci \x - \xo 14.62 \xo*\xt Dan 7.13\xt*\x* Jisasɨ abamalɨ. Hanaŋ viaŋ ala uamalɨ. Namɨlaŋ Kulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ igɨlaŋ Asɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agadɨ human sɨmi kɨlikɨli hɨvɨ mɨgahɨnidɨ uamalɨ. Nɨbu avɨli susu lɨkɨla lɨkɨla hɨvɨ hɨnihɨniŋ vebali uamalɨ. \v 63 Lɨci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hadi agaŋ ciaŋ haman agadɨ igakɨla hɨji nɨman lamamalɨ. Nɨbu Asɨ dɨ abacuvi uamalɨ. Haman aba nudɨ hadi kɨlakɨla agɨladɨ mɨŋasɨkɨlamalɨ. Mɨŋasɨkɨla abamalɨ. Kulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ ve nudɨ hugɨ agasaŋ aba aba saŋ ma abɨdaŋ uamalɨ. \v 64 Namɨlaŋ \x - \xo 14.64 \xo*\xt Wkp 24.16, Jo 19.7\xt*\x* ci igakɨlalaŋ uamalɨ. Nɨbu Asɨ dɨ abacuvi uamalɨ. Haman saja namɨlaŋ nudɨ acɨ lɨlɨ saŋ hɨji lamalaŋ uamalɨ. Lɨci abavɨmalɨ. Nɨbu hugɨ daŋ saja vana hɨmɨm uavɨmalɨ. \p \v 65 Haman aba kulaŋ agɨlaŋ hɨdɨlɨ maka cibiŋ lamavɨmalɨ. Cibiŋ lama nudɨ lamɨgaŋ aveji havɨlɨ hɨvɨ haka sɨjevɨmalɨ. Haka sɨjica ifɨ ifɨŋ abavɨmalɨ. Nadɨ ani ifi uavɨmalɨ. Asɨ dɨ ciaŋ igalakalaka hɨsɨŋ kulaŋ me aludɨ abɨka uavɨmalɨ. Lɨhavɨci hɨmi sɨbɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi agadɨ migɨlavɨdami agɨlaŋ nudɨ vica co vɨgɨlavɨmalɨ. \s Pita agaŋ viaŋ Jisasɨ dɨ ma igahɨdin uamalɨ. \r (Matiu 26.69-75 mu Lukɨ 22.56-62 mu Jon 18.15-18 mu Jon 18.25-27) \p \v 66 Pita mɨgu ulaŋ kɨlebɨla agadɨ lua muji hen hɨnimalɨ. Hɨnidaci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hadi agadɨ salaku hɨsɨŋ iamɨgali agaŋ vemalɨ. \v 67 Ve Pita dɨ igamalɨ. Igɨci avɨŋ sujisujiŋ hɨnimalɨ. Lɨci salaku hɨsɨŋ iamɨgali agaŋ Pita dɨ igahɨmuhɨmuŋ abamalɨ. Nama aveji Jisasɨ Nasaletɨ kɨlebɨla hɨsɨŋ agaŋ kulaŋ hɨdahɨdanaŋ uamalɨ. \v 68 Lɨci Pita abamalɨ. Viaŋ hɨma uamalɨ. Viaŋ nudɨ ma igahɨdin uamalɨ. Viaŋ ciaŋ nama abanaŋ agadɨ ma igahɨdin uamalɨ. Haman aba hɨbɨ ivɨ ivɨ hɨvɨ ivavemalɨ. Ivaveci havaŋ akakala agaŋ agalamalɨ. \v 69 Lɨci salaku hɨsɨŋ iamɨgali agaŋ cɨku igamalɨ. Iga kulaŋ micɨ hɨnevɨmalɨ agɨladɨ abamalɨ. Kulaŋ nanaŋ nɨbu kulaŋ hɨdahɨdi agaŋ ala uamalɨ. \v 70 Lɨci Pita cɨku ala abamalɨ. Hɨma sɨbam uamalɨ. \p Hɨnemita cɨku kulaŋ nudɨ micɨ lagulamavɨmalɨ agɨlaŋ abavɨmalɨ. Amɨŋ ala sɨbam uavɨmalɨ. Nama Galili fi tɨbɨ hɨsɨŋ uavɨmalɨ. Nama aveji nɨbu kulaŋ hɨdahɨdanaŋ uavɨmalɨ. \v 71 Lɨhavɨci Pita ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ abamalɨ. Hɨvɨ hadi uamalɨ. Viaŋ kulaŋ namɨlaŋ abalaŋ agadɨ ma igahɨdin uamalɨ. Viaŋ mafɨlɨlɨŋ Asɨ agaŋ iadɨ sɨbɨlɨ lamɨdɨ uamalɨ. \v 72 Lɨci \x - \xo 14.72 \xo*\xt Mk 14.30\xt*\x* havaŋ akakala agaŋ cɨku agalamalɨ. Lɨci Pita Jisasɨ abamalɨ agasaŋ hɨji lamamalɨ. Havaŋ akakala akica tɨbɨ ma agalɨmaŋ lɨdaci nɨman abɨdɨnaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Viaŋ nudɨ ma igahɨdin aba abɨdɨnaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Lɨca cɨku akica tɨbɨ haman laci abɨdɨnaŋ aba abamalɨ uamalɨ. Haman hɨji lama Pita livadivaŋ ilɨkamalɨ. \c 15 \s Jisasɨ dɨ mɨŋalɨva Pailatɨ dɨ micɨ covɨmalɨ. \r (Matiu 27.1-2 mu Matiu 27.11-14 mu Lukɨ 23.1-5 mu Jon 18.28-38) \p \v 1 Cimɨdaŋ \x - \xo 15.1 \xo*\xt Lu 22.66\xt*\x* ci kulaŋ ciku tɨbaŋ daŋ agɨlaŋ sɨkasɨkan lɨkulavɨmalɨ. Limu hɨhɨle Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ. Limu hɨhɨle Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ kulaŋ hadi hadi agɨlaŋ. Limu hɨhɨle Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ. Nɨbɨlaŋ sɨkasɨkan mɨgudɨbu acaba acaba lɨhavɨdɨ agasaŋ sikɨvica abaigakɨlavɨmalɨ. Abaigakɨla abavɨci Jisasɨ dɨ lɨmɨn vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ lɨbɨhaka Pailatɨ dɨ micɨ covɨmalɨ. Co Pailatɨ dɨ human hɨvɨ lamavɨmalɨ. \v 2 Lɨhavɨci \x - \xo 15.2 \xo*\xt Mt 27.11\xt*\x* Pailatɨ agaŋ Jisasɨ dɨ abacivamalɨ. Nama Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali uamalɨ. Lɨci Jisasɨ nudɨ abamalɨ. Ha nama nuken ci abanaŋ uamalɨ. \v 3 Lɨci Pailatɨ igakɨladaci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ Jisasɨ dɨ lɨbɨmɨgumɨgu ciaŋ abavɨmalɨ. \v 4 Lɨhavɨci Pailatɨ cɨku Jisasɨ dɨ abacivamalɨ. Nama ciaŋ lɨbɨmɨgumɨguŋ nadɨ abavadi agadɨ hɨbɨŋ ma abanaŋ uamalɨ. \v 5 Lɨci \x - \xo 15.5 \xo*\xt Ais 53.7, Mk 14.61\xt*\x* Jisasɨ ciaŋ ma lɨbɨmalɨ. Lɨci Pailatɨ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamamalɨ. \s Pailatɨ agaŋ kɨlɨ cɨgaŋ kɨlikua lama ifɨci uu hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama haneŋ hɨvɨ ifɨhɨlɨpavɨci uci hɨmuhɨmu saŋ abamalɨ. \r (Matiu 27.15-26 mu Lukɨ 23.13-25 mu Jon 18.38–19.16) \p \v 6 Kualɨ pabiŋ pabiŋ hɨvɨ mɨkiŋ hadi agaŋ iakadami. Mɨkiŋ hadi hana Asɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci ukaci hɨnevɨmalɨ agasaŋ hɨji lamadamaŋ alusɨsɨŋ sɨmɨŋ navɨdami. Mɨkiŋ hadi hen Pailatɨ agaŋ kulaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ hɨnevɨdami agɨladɨ pabiŋ pabiŋ lɨdɨŋ valadaci uavɨdami. Kualɨ pabiŋ pabiŋ hɨvɨ kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ kulaŋ pabiŋ pabiŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ hɨnevɨdami agɨladɨ ibi luvɨlavɨdami. Luvɨlavɨdaci nulɨdɨ valadaci kulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨvɨ uavɨdami. \v 7 Hadɨku kulaŋ limu hɨhɨle huban kulaŋ sagaŋ maka kulaŋ limu hɨhɨle ifɨhɨmavɨmalɨ agɨladɨ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamavɨci hɨnevɨmalɨ. Nulɨdɨ kulaŋ mu agadɨ ibi Balabasɨ. \v 8 Hadɨku kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ ve Pailatɨ dɨ aha lɨdami haman lɨlɨ saŋ abavɨmalɨ. \v 9 Lɨhavɨci Pailatɨ nulɨdɨ abacivamalɨ. Namɨlaŋ viaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali agadɨ valɨlɨŋ naludɨ hɨvɨ uu saŋ abalaŋ uamalɨ. \v 10 Pailatɨ hɨji nɨman lamamalɨ. Jisasɨ salaku vihɨdi agɨladɨ ciaŋ hɨjɨ agaŋ hadi lɨdaci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ igakɨlahɨdavi uamalɨ. Igakɨla nusaŋ humɨgaŋ vɨkɨlɨ vica ciaŋ hɨvɨ lamalama saŋ iadɨ micɨ cavevi uamalɨ. \v 11 Lɨci \x - \xo 15.11 \xo*\xt HJL 3.13-14\xt*\x* Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ kulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ hɨji iguavɨmalɨ. Igu iguŋ abavɨmalɨ. Jisasɨ dɨ valɨci veve saŋ abɨmɨlaŋ uavɨmalɨ. Balabasɨ dɨ valɨci veve saŋ abɨkalaŋ uavɨmalɨ. \v 12 Lɨhavɨci Pailatɨ nulɨdɨ abacivamalɨ. Ale kulaŋ namɨlaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali aba abahɨdalaŋ nagadɨ acɨ lɨdaŋ uamalɨ. \v 13 Lɨci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ livadivaŋ abavɨmalɨ. Kɨlɨ cɨgaŋ kɨlikua lama ifɨci uu hɨvɨ nudɨ lama haneŋ hɨvɨ ifɨhɨlɨpɨlaŋ uci hɨmɨm uavɨmalɨ. \v 14 Lɨhavɨci Pailatɨ cɨku abacivamalɨ. Nɨbu acɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ vilɨ uamalɨ. Lɨci cɨku ala livadivaŋ abavɨmalɨ. Kɨlɨ cɨgaŋ kɨlikua lama ifɨci uu hɨvɨ lama haneŋ hɨvɨ ifɨhɨlɨpɨlaŋ uci hɨmɨm uavɨmalɨ. \v 15 Lɨhavɨci Pailatɨ nulɨsaŋ humɨgaŋ simɨ igu igu saŋ Balabasɨ dɨ valɨci nulɨdɨ hɨvɨ umalɨ. Uci Pailatɨ agaŋ sagaŋ hɨsɨŋ kulemɨlɨ agɨladɨ abamalɨ. Jisasɨ dɨ vɨgɨla vica co kɨlɨ cɨgaŋ kɨlikua lama ifɨci uu hɨvɨ lama haneŋ hɨvɨ ifɨhɨlɨpɨlaŋ uci hɨmɨm uamalɨ. Lɨci vɨgɨla vica uavɨmalɨ. \s Sagaŋ hɨsɨŋ kulemɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ abacuvavɨmalɨ. \r (Matiu 27.27-31 mu Jon 19.2-3) \p \v 16 Sagaŋ hɨsɨŋ kulemɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ vica huban dɨ ulaŋ kɨlebɨla agadɨ lua muji hen covɨmalɨ. Co sagaŋ hɨsɨŋ kulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨladɨ abavɨci vehavɨmalɨ. \v 17 Ve havɨlɨ inɨvɨŋ cɨbɨŋ agadɨ Jisasɨ dɨ hɨvɨ huda lamavɨmalɨ. Huda lama lɨmɨn haneŋ daŋ agadɨ vica manɨgali dɨ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ me lama Jisasɨ dɨ hali hɨvɨ lamavɨmalɨ. \v 18 Lama nudɨ abacuvacuva ciaŋ iguavɨmalɨ. Igu iguŋ abavɨmalɨ. Uaiasɨ uavɨmalɨ. Nama Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali uavɨmalɨ. \v 19 Haman aba sukan tɨmɨ mu vica nudɨ hali hɨvɨ ifavɨmalɨ. Ifɨ ifɨŋ cibiŋ lamalavɨlavɨmalɨ. Lɨdɨŋ mafɨla mafɨlaŋ nudɨ ibi mɨŋaiakadalu aba mɨgalɨfɨlɨbavɨmalɨ. \v 20 Nudɨ abacuvacuva saŋ haman lɨca sɨkuala hadi kɨlakɨla hutesɨ inɨvɨŋ cɨbɨŋ agadɨ cɨku mɨŋahubɨlavɨmalɨ. Mɨŋahubɨla vica cɨku hadi kɨlakɨla hutesɨ hutesɨ nudɨ nuken agɨladɨ lamavɨmalɨ. Lama kɨlɨ cɨgaŋ kɨlikua lama ifɨci uu hɨvɨ lama haneŋ hɨvɨ ifɨhɨlɨpavɨci uci hɨmuhɨmu saŋ vica uavɨmalɨ. \s Kɨlɨ cɨgaŋ kɨlikua lama ifɨci uu hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama haneŋ hɨvɨ ifɨhɨlɨpavɨci uci mɨŋaiaka lalɨlamavɨmalɨ. \r (Matiu 27.32-44 mu Lukɨ 23.26-43 mu Jon 19.17-27) \p \v 21 Kulaŋ \x - \xo 15.21 \xo*\xt Lom 16.13\xt*\x* mu nudɨ ibi Saimon. Nɨbu Sailini kɨlebɨla hɨsɨŋ. Nɨbu nudɨ kualabɨla hen hɨne Jelusalem kɨlebɨla ivo ivo saŋ vemalɨ. Nɨbu Alekɨsadelɨ dɨ Lufusɨ dɨ iaganɨlu. Nɨbu Jelusalem kɨlebɨla ivodaŋ aba udaci sagaŋ hɨsɨŋ kulemɨlɨ agɨlaŋ kɨlɨ cɨgaŋ kɨlikua lama ifɨci uu agadɨ nusaŋ iguavɨci havɨmalɨ. \v 22 Havɨci akuata Golɨgota fipɨ hen uavɨmalɨ. Kulaŋ hali haneŋ fipɨ agasaŋ Ibɨlu ciaŋ hɨvɨ Golɨgota uavɨdami. \v 23 Hen u Jisasɨ saŋ ciku savɨ me mu agadɨ ibi mea uavɨdami agadɨdaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ agadɨdaŋ aneŋala iguavɨmalɨ. Iguavɨci ma namalɨ. Ciku savɨ me mu agadɨ ibi mea uavɨdami hana avɨŋ avɨŋ ma iga iga saŋ igudaŋ aba lɨhavɨmalɨ. \v 24 Lɨca \x - \xo 15.24 \xo*\xt Sng 22.18\xt*\x* sagaŋ hɨsɨŋ kulemɨlɨ agɨlaŋ kɨlɨ cɨgaŋ kɨlikua lama ifɨci uu hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama haneŋ hɨvɨ ifɨhɨlɨpavɨci umalɨ. Ifɨhɨlɨpavɨci uci mɨŋaiaka lalɨlamavɨmalɨ. Lɨca nudɨ hadi kɨlakɨla agɨladɨ vihavɨmalɨ. Vica ani ani vibalɨhavi aba kɨlɨ kɨlɨsɨ salaŋ iakuavɨmalɨ.\fig Kɨlɨ cɨgaŋ kɨlikua lama ifɨci uu hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama haneŋ hɨvɨ ifɨhɨlɨpavɨci umalɨ.|alt="Jesus on cross" src="gw117.jpg" size="col" copy="Wade" ref="15.24"\fig* \p \v 25 Cimɨdaŋ uaiasɨ hɨvɨ kɨlɨ cɨgaŋ kɨlikua lama ifɨci uu hɨvɨ lama haneŋ hɨvɨ ifɨhɨlɨpavɨci uci mɨŋaiaka lalɨlamavɨmalɨ.\f * \fr 15.25 \fr*\fq Cimɨdaŋ uaiasɨ \fq*\ft uahɨdalu hanaŋ 9 kilokɨ agasaŋ haman abahɨdalu.\ft*\f* \v 26 Ciaŋ mu kɨlɨ cɨgaŋ hɨvɨ lɨbavɨmalɨ agadɨ vica iaku kɨlɨ fɨdɨm Jisasɨ hali lamɨci iakumalɨ hen lama ifavɨci umalɨ. Ciaŋ lɨbavɨmalɨ agaŋ nɨbu nɨman abamalɨ. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali uamalɨ. Ciaŋ haman agasaŋ ala nudɨ ifɨhɨmavɨmalɨ. \v 27-28 Kulaŋ \x - \xo 15.27-28 \xo*\xt Ais 53.12\xt*\x* akica kulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ sɨbɨlɨ lamadamaŋ nulɨdɨ acaba acaba vihavɨdami agɨladɨ aveji covɨmalɨ. Co kulaŋ akica agɨladɨ kɨlɨ cɨgaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ kɨlikua lama ifɨci uu hɨvɨ lama haneŋ hɨvɨ ifɨhɨlɨpavɨci uci mɨŋaiakaiakaŋ lalɨlamavɨmalɨ. Mu agadɨ Jisasɨ dɨ human sɨmi kɨlikɨli hɨvɨ mɨŋaiaka lalɨlamavɨmalɨ. Mu agadɨ hake kɨlikɨli hɨvɨ mɨŋaiaka lalɨlamavɨmalɨ.\f * \fr 15.27-28 \fr*\ft Kulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nɨman abahɨdavi. Ciaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ aveji Asɨ dɨ manasɨŋ hadi hɨvɨ hɨnihɨdavi uahɨdavi. Asɨ dɨ manasɨŋ hadi agaŋ nɨman abamalɨ uahɨdavi. Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ iga nɨman abavɨdɨ aba abamalɨ uahɨdavi. Nɨbu ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ lulalula hɨsɨŋ kulaŋ aba abavɨdɨ aba abamalɨ uahɨdavi. Acaba acaba ciaŋ manasɨŋ hadi abamalɨ agaŋ haman laci iakamalɨ uahɨdavi.\ft*\f* \p \v 29 Lɨhavɨci \x - \xo 15.29 \xo*\xt Sng 22.7, 109.25, Mk 14.58, Jo 2.19\xt*\x* kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ uuŋ vebeŋ Jisasɨ dɨ agaiaku iga igaŋ nulɨdɨ hali mɨŋaiakaiakaŋ abacuvacuvaŋ abavɨmalɨ. Alia uavɨmalɨ. Nama nɨman abahɨdanaŋ uavɨmalɨ. Viaŋ aŋam ulaŋ hadi agadɨ mɨŋacivɨkala cɨku mavɨlɨŋ mɨgudɨ aba abahɨdanaŋ uavɨmalɨ. Mavɨlɨŋ mɨguci aniluŋ me hɨvɨ sɨkualɨdaŋ aba abahɨdanaŋ uavɨmalɨ. \v 30 Nama nadɨ nuken akɨliaku kɨlɨ cɨgaŋ kɨlikua lamalama agadɨ vala mɨgɨka uavɨmalɨ. \v 31 Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ nɨbɨlaŋ nuken nuken aba abaŋ Jisasɨ dɨ abacuvacuva ciaŋ me abavɨmalɨ. Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalɨfɨlɨfɨ hɨsɨŋ kulaŋ agɨlaŋ aveji Jisasɨ dɨ abacuvacuva ciaŋ me abavɨmalɨ. Lɨdɨŋ abavɨmalɨ. Kulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ akɨliakumalɨ uavɨmalɨ. Nudɨ nuken hɨma uavɨmalɨ. \v 32 Asɨ agaŋ nudɨ lɨbɨmɨŋa kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨliakuiaku saŋ abɨci vemalɨ uavɨmalɨ. Nɨbu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali lɨci kɨlɨ cɨgaŋ kɨlikua lamalama agadɨ vala mɨgam uavɨmalɨ. Lɨci alaŋ iga hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨdɨlu uavɨmalɨ. Kulaŋ akica Jisasɨ dɨ micɨ hɨvɨ kɨlɨ cɨgaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ kɨlikua lamadamaŋ ifavɨci uu hɨvɨ lamadamaŋ haneŋ hɨvɨ ifɨhɨlɨpavɨci uavɨdaci mɨŋaiakaiakaŋ lalɨlamavɨmalɨ agɨlaŋ aveji nudɨ abacuvavɨmalɨ. \s Jisasɨ hɨmɨmalɨ. \r (Matiu 27.45-56 mu Lukɨ 23.44-49 mu Jon 19.28-30) \p \v 33 Ifɨhɨlɨpavɨci \x - \xo 15.33 \xo*\xt Amo 8.9\xt*\x* uci hɨnidaci uaiaŋ huva hɨvɨ uaiaŋ hɨmɨci hɨsɨŋ lɨbɨmalɨ. Hɨsɨŋ lɨbu hɨnidaci hɨfɨlɨdaŋ uaiaŋ hɨvɨ uaiaŋ cɨku lavɨkamalɨ.\f * \fr 15.33 \fr*\fq Hɨfɨlɨdaŋ uaiaŋ \fq*\ft uahɨdalu hanaŋ 3 kilokɨ agasaŋ haman abahɨdalu.\ft*\f* \v 34 Lɨci \x - \xo 15.34 \xo*\xt Sng 22.1\xt*\x* hɨfɨlɨdaŋ uaiaŋ hɨvɨ Jisasɨ nudɨ nuken ciaŋ sɨbam hɨvɨ ula nɨman abamalɨ. Eloi lema sabakɨtani uamalɨ. Alam ciaŋ hɨvɨ haman abamalɨ hana nɨbu nɨman abamalɨ. Asɨ uamalɨ. Viaŋ nadɨ salaku hɨsɨŋ uamalɨ. Iadɨ acɨ saŋ valanaŋ uamalɨ. \v 35 Lɨci kulaŋ micɨ hɨnevɨmalɨ agɨlaŋ igakɨla abavɨmalɨ. Kaka uavɨmalɨ. Elaija dɨ uladi uavɨmalɨ. \v 36 Lɨhavɨci \x - \xo 15.36 \xo*\xt Sng 69.21\xt*\x* kulaŋ mu haŋɨla haŋɨlaŋ u lalabaŋ me agadɨ vimalɨ. Vica lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ akɨŋ daŋ agadɨ hɨvɨ lɨbɨvisamalɨ. Lɨbɨvisɨci lalabaŋ me agaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ akɨŋ daŋ agadɨ vimalɨ. Vici lalabaŋ me agadɨ vica sukan tɨmɨ hɨvɨ hakamalɨ. Haka Jisasɨ nɨdɨ uabaŋ igumalɨ. Lɨci kulaŋ mu agaŋ abamalɨ. Vana igɨmɨli uamalɨ. Elaija ve nudɨ vica mɨgɨdɨ uacaŋ uamalɨ. \v 37 Lɨci Jisasɨ vɨdɨvɨdɨŋ ula hɨmɨmalɨ. \p \v 38 Hɨmɨci \x - \xo 15.38 \xo*\xt CV 26.31-33, 2 Sto 3.14, Ib 6.19\xt*\x* havɨlɨ mila hadi Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hadi agadɨ muji sɨbam hen hɨsihala hɨnedami agaŋ fɨdɨm iaku hɨvɨ hen hɨne sɨkɨla mɨgu sɨkan limu fɨdɨm hɨvɨ mɨgumalɨ. Mɨguci akica cɨgaŋ hɨnimalɨ. \v 39 Lɨci sagaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ Jisasɨ hɨmɨmalɨ agadɨ iga abamalɨ. Amɨŋ ala sɨbam uamalɨ. Kulaŋ nanaŋ Asɨ dɨ Ninaŋ uamalɨ. \p \v 40 Iamɨgali \x - \xo 15.40-41 \xo*\xt Lu 8.2-3\xt*\x* limu hɨhɨle ukamaŋ mitaŋ hɨnihɨniŋ iga igaŋ hɨnevɨmalɨ. Mu Malia Makɨdala kɨlebɨla hɨsɨŋ. Mu Salome. Mu Malia Jemɨsɨ suiŋ agadɨ iamɨnu. Nudɨ ninaŋ mu Josepɨ. \v 41 Jisasɨ Galili fi tɨbɨ hɨnihɨniŋ hɨdadaci iamɨgali agɨlaŋ nɨbu kulaŋ hɨdahɨdaŋ nudɨ akɨliakuavɨdami. Iamɨgali limu hɨhɨle Jisasɨ Jelusalem kɨlebɨla udaci akuata uavɨmalɨ agɨlaŋ aveji akuata iga igaŋ hɨnevɨmalɨ. \s Jisasɨ dɨ patɨ agadɨ lɨba haca hɨvɨ vica cevo lamavɨmalɨ. \r (Matiu 27.57-61 mu Lukɨ 23.50-55 mu Jon 19.38-42) \p \v 42-43 Kɨlɨ \x - \xo 15.42-43 \xo*\xt Lu 2.25, 2.38\xt*\x* cɨgaŋ kɨlikua lama ifɨci uu hɨvɨ lama haneŋ hɨvɨ ifɨhɨlɨpavɨci uci mɨŋaiaka lalɨlamavɨmalɨ. Lalɨlamavɨci hɨne hɨmɨmalɨ. Hɨmɨci uaiaŋ sijaŋ sijaŋ kɨladaci Josepɨ Alimatea kɨlebɨla hɨsɨŋ agaŋ vemalɨ. Nɨbu ciku tɨbaŋ daŋ hɨnedami. Kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ igavɨdaci nɨbu ibi ukaci daŋ hɨnedami. Nɨbu Asɨ agaŋ kulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨlɨci nudɨ lɨku hɨvɨ hɨnihɨni agadɨ iga iga saŋ migɨladami. Amɨli me hɨvɨ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨkiŋ agaŋ iakɨbali saja acaba acaba agɨladɨ sɨhuvavɨmalɨ. Sɨhuva sɨkuala Josepɨ mɨkiŋ hadi agasaŋ hɨji lamamalɨ. Hɨji lama Jisasɨ dɨ patɨ agadɨ vica lɨba haca hɨvɨ lamɨdaŋ aba lɨmalɨ. Haman hɨji lama Josepɨ agaŋ Pailatɨ dɨ ulaŋ hɨvɨ ivomalɨ. Nɨbu Pailatɨ dɨ ulaŋ ivo ivo saŋ ma lɨdamalɨ. Lɨca ivo Jisasɨ dɨ patɨ agasaŋ alia uci vivi saŋ Pailatɨ dɨ abamalɨ. \v 44 Lɨci Pailatɨ Jisasɨ ci hɨmi ua hɨma uacaŋ aba hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamamalɨ. Hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lama sagaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ abɨci vemalɨ. Veci abacivamalɨ. Jisasɨ ci hɨmi uaku uamalɨ. \v 45 Lɨci sagaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ abamalɨ. Ci hɨmi uamalɨ. Lɨci Pailatɨ agaŋ Josepɨ dɨ alia uamalɨ. \v 46 Alia uci Josepɨ u havɨlɨ mila hutesɨ agadɨ lavɨkamalɨ. Lavɨka vica cavemalɨ. Cave Jisasɨ dɨ patɨ agadɨ camɨga havɨlɨ mila hutesɨ agadɨ hɨvɨ hakamalɨ. Haka patɨ agadɨ vica u lɨba haca hɨvɨ cevo lamamalɨ. Lɨba haca agadɨ mavavɨci kavɨ hɨnedami hen vica cevo lamamalɨ. Lama Josepɨ lɨba kum hadi mu agadɨ mɨŋatepalɨci ve lɨba haca agadɨ ifɨhapɨmalɨ. \v 47 Lɨdaci Malia Makɨdala kɨlebɨla hɨsɨŋ agaŋ kulaŋ Malia mu Josepɨ iamɨnu agaŋ kulaŋ hɨnihɨniŋ igavɨmalɨ. Igavɨdaci Jisasɨ dɨ patɨ agadɨ lɨba haca mavavɨmalɨ hen lamamalɨ. \c 16 \s Jisasɨ cɨku hɨki iakamalɨ. \r (Matiu 28.1-8 mu Lukɨ 24.1-12 mu Jon 20.1-10) \p \v 1-2 Lɨhavɨci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨkiŋ agaŋ umalɨ. Uci iamɨgali akica pam agɨlaŋ ciku savɨ me hɨsi ukaci ukaci daŋ agɨladɨ Jisasɨ dɨ patɨ hɨvɨ lamalama saŋ lavɨkavɨmalɨ. Iamɨgali agɨladɨ ibi nɨman. Mu Malia Makɨdala kɨlebɨla hɨsɨŋ. Mu Malia Jemɨsɨ dɨ iamɨnu. Mu Salome. Nɨbɨlaŋ cimɨdaŋ hɨfɨlɨ ci iaka ciku savɨ me hɨsi ukaci ukaci daŋ agɨladɨ vica lɨba haca hɨvɨ Jisasɨ dɨ patɨ agadɨ vica cevo lamamalɨ hen uavɨmalɨ. \v 3 Uuŋ nɨbɨlaŋ nuken nuken nɨman abavɨmalɨ. Ani agaŋ aludɨ akɨliaku lɨba kum hadi agaŋ haca agadɨ ifɨhapɨ hɨni agadɨ mɨŋatepalavɨci udɨ uavɨmalɨ. \v 4 Haman aba abaŋ uuŋ micɨ micɨ lɨdɨŋ agau igavɨmalɨ. Igavɨci lɨba kum hadi agadɨ mɨŋatepalavɨci u haca caba hɨvɨ hɨnimalɨ. \v 5 Haman iga lɨba haca muji hen ivovɨmalɨ. Ivo igavɨci kulaŋ mɨnibɨlɨ mu hadi kɨlakɨla hutesɨ mila kɨlɨsɨ daŋ agaŋ human sɨmi kɨlikɨli hɨvɨ mɨgahɨnimalɨ. Lɨci iga hadi lɨdavɨmalɨ. \p \v 6 Lɨhavɨci abamalɨ. Lɨdɨmɨlaŋ uamalɨ. Ha ci igin uamalɨ. Namɨlaŋ Jisasɨ Nasaletɨ kɨlebɨla hɨsɨŋ agadɨ sukɨlɨba velaŋ uamalɨ. Kɨlɨ cɨgaŋ kɨlikua lama ifɨci uu hɨvɨ nudɨ lama haneŋ hɨvɨ ifɨhɨlɨpavɨci uci hɨmalɨ agadɨ sukɨlɨba velaŋ uamalɨ. Nɨbu hɨki ci iaki uamalɨ. Igɨkalaŋ uamalɨ. Fipɨ nudɨ lamalɨ nen ma hɨni uamalɨ. \v 7 Haman \x - \xo 16.7 \xo*\xt Mt 26.32, Mk 14.28\xt*\x* saja namɨlaŋ u Pita dɨdaŋ Jisasɨ dɨ kulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨladɨdaŋ abɨkalaŋ uamalɨ. Nɨbu hɨbɨ kali Galili fi tɨbɨ hen ci uiemi aba abɨkalaŋ uamalɨ. Namɨlaŋ hen u nudɨ hen igɨdɨlaŋ aba abɨkalaŋ uamalɨ. Nɨbu naludɨ abahɨdi haman laci ala liemi aba abɨkalaŋ uamalɨ. \v 8 Lɨci iamɨgali agɨlaŋ lɨdadɨdaŋ savu haca agadɨ vala iaka haŋɨla haŋɨlaŋ uavɨmalɨ. Nulɨdɨ sumavɨn ihave ifɨsɨjici lɨdavalabalaŋ ciaŋ vala kavɨ haŋɨla haŋɨlaŋ uavɨmalɨ. Kulaŋ mu kulaŋ aveji ma ciaŋ lɨbavɨmalɨ. \s \fm *\fm*Jisasɨ Malia Makɨdala kɨlebɨla hɨsɨŋ agadɨ hɨvɨ iakɨci igamalɨ. \r (Matiu 28.9-10 mu Jon 20.11-18) \p \v 9 Jisasɨ \x - \xo 16.9 \xo*\xt Lu 8.2\xt*\x* dɨ savu hɨvɨ lamavɨci aniluŋ me hɨvɨ cɨku hɨki iakamalɨ. Cimɨdaŋ ci iaka Malia Makɨdala kɨlebɨla hɨsɨŋ agadɨ hɨvɨ usi lamamalɨ. Iamɨgali nɨbu aha sudɨ sɨbɨlɨ human limu sɨkuala human limu akica cɨjɨŋ haman agɨladɨdaŋ hɨnimalɨ. Hɨnidaci Jisasɨ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lakumalɨ. \v 10-11 Malia \x - \xo 16.10-11 \xo*\xt Lu 24.10\xt*\x* nɨbu ala Jisasɨ dɨ igamalɨ. Iga nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abɨba umalɨ. U igɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ mavɨn saŋ hɨmuhɨmuŋ ilɨka ilɨkaŋ hɨnevɨmalɨ. Lɨhavɨdaci Malia nulɨdɨ abamalɨ. Jisasɨ hɨki ci iaki uamalɨ. Viaŋ nudɨ ci igin uamalɨ. Lɨci nudɨ ciaŋ agadɨ igakɨla hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨmalɨ. \s Nudɨ kulemɨlɨ akica agɨlaŋ Jisasɨ dɨ hɨbɨ cina igavɨmalɨ. \r (Lukɨ 24.13-35) \p \v 12 Nudɨ kulemɨlɨ akica agɨlaŋ Jelusalem kɨlebɨla agadɨ vala uavɨmalɨ. Uavɨdaci Jisasɨ dɨ hadihɨbɨ agaŋ mu hɨdɨlɨ iakɨci nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ hɨvɨ iakamalɨ. Lɨci nudɨ kulemɨlɨ akica agɨlaŋ igalavavɨmalɨ. \v 13 Igalavu akica agɨlaŋ cɨku Jelusalem kɨlebɨla vehavɨmalɨ. Ve nudɨ kulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨladɨ abavɨmalɨ. Alaŋ Jisasɨ dɨ igalu uavɨmalɨ. Haman abavɨci ala nudɨ kulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨmalɨ. \s Jisasɨ nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ salaku vivi saŋ abamalɨ. \r (Matiu 28.16-20 mu Lukɨ 24.36-49 mu Jon 20.19-23) \p \v 14 Nudɨ \x - \xo 16.14 \xo*\xt 1 Ko 15.5\xt*\x* kulemɨlɨ human limu limu sɨkuala hɨcɨ limu pabiŋ cɨjɨŋ haman agɨlaŋ sɨmɨŋ nanaŋ hɨnevɨmalɨ. Nanaŋ hɨnevɨdaci Jisasɨ nulɨdɨ hɨvɨ iakamalɨ. Iaka nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ abacabɨlamalɨ. Nɨbu cɨku hɨki iakamalɨ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨmalɨ agasaŋ abacabɨlamalɨ. Nulɨdɨ hɨji humɨgaŋ ci sɨjevɨmalɨ saja kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ vebeŋ abavɨdaci nɨbɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨmalɨ. \v 15 Hɨji \x - \xo 16.15 \xo*\xt Mt 28.19, HJL 1.8, Kl 1.23\xt*\x* vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨmalɨ agasaŋ abacabɨla abamalɨ. Namɨlaŋ fi kɨlebɨla mu hɨvɨ mu hɨvɨ uuŋ kulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlasaŋ iadɨ ciaŋ agadɨ sulɨkalaŋ uamalɨ. \v 16 Kulaŋ \x - \xo 16.16 \xo*\xt Jo 3.18, 3.36, 12.48, HJL 2.38, Lom 10.9, 1 Pi 3.21\xt*\x* iamɨgali iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨci avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiakavɨdɨ agɨladɨ Asɨ nulɨdɨ akɨliakuci ukaci haman laci haman laci hɨnevɨdɨ uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lama ha nɨbɨlaŋ Asɨ agaŋ kulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbali hen nulɨdɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨci vɨkɨlɨ igavɨdɨ uamalɨ. \v 17 Kulaŋ \x - \xo 16.17 \xo*\xt HJL 2.4, 5.16, 8.7, 10.45-46, 1 Ko 12.10, 12.28\xt*\x* iamɨgali hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnevɨdaci Asɨ nulɨdɨ akɨliakudaci mu sikɨ mu sikɨ agɨladɨ abalamavɨdɨ uamalɨ. Iadɨ ibi hɨvɨ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lakuavɨdɨ uamalɨ. Ciaŋ sɨbam mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨladɨ abavɨdɨ uamalɨ. \v 18 Sanaguŋ \x - \xo 16.18 \xo*\xt Lu 10.19, HJL 5.15-16, 28.3-9, Je 5.14-15\xt*\x* mɨnugɨluŋ me agɨladɨ aveji nulɨdɨ human hɨvɨ mɨŋalɨvavɨdɨ uamalɨ. Acaba acaba mɨjɨŋ kulaŋ saku vivi agɨladɨ navɨdɨ agadɨ ala nɨbɨlaŋ ma hɨmavɨdɨ uamalɨ. Kulaŋ iamɨgali hɨmiŋ hɨmiŋ daŋ agɨladɨ sabɨ hɨvɨ human lamavɨdaci ukaci lɨhavɨdɨ uamalɨ. \s Asɨ agaŋ Jisasɨ dɨ vica iakumalɨ. \r (Lukɨ 24.50-53 mu Hulaŋ Jisasɨ lɨbɨmɨŋami 1.9-11) \p \v 19 Jisasɨ \x - \xo 16.19 \xo*\xt Sng 110.1, HJL 1.1-3, 1.9-11, 2.33-34, 7.55\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨladɨ lamalɨfɨ sɨkualɨci Asɨ agaŋ nulɨdɨ Isaŋ Hadi Jisasɨ dɨ nudɨ kɨlebɨla hen vica iakumalɨ. Lɨci Asɨ dɨ human sɨmi kɨlikɨli hɨvɨ mɨgahɨnimalɨ. \v 20 Lɨci \x - \xo 16.20 \xo*\xt HJL 5.12, 14.3, 1 Ko 2.4-5, Ib 2.3-4\xt*\x* nudɨ kulemɨlɨ agɨlaŋ uuŋ fi kɨlebɨla mu mu hɨvɨ hɨdahɨdaŋ ciaŋ sulavɨmalɨ. Lɨhavɨdaci nulɨdɨ Isaŋ Hadi Jisasɨ agaŋ nulɨsaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igudaci salaku vihavɨmalɨ. Lɨhavɨdaci mu sikɨ mu sikɨ agɨlaŋ iakavɨmalɨ. Iakavɨdaci iga igaŋ abavɨdami. Ciaŋ nɨbɨlaŋ sulahɨdavi agɨlaŋ amɨŋ sɨbam uavɨdami.\f * \fr 16.9-20 \fr*\ft Kulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nɨman abahɨdavi. Ciaŋ limu hɨhɨle lidɨ akica agɨladɨ alɨkaŋ alɨkaŋ hɨvɨ hɨnevi agɨladɨ Makɨ agaŋ ma lɨbɨmalɨ uahɨdavi. Makɨ nɨbu ciaŋ nɨman agɨladɨ pam lɨbɨmalɨ uahɨdavi. Iamɨgali agɨlaŋ kulaŋ mɨnibɨlɨ agadɨ ciaŋ agadɨ vica u Pita dɨdaŋ kulaŋ limu hɨhɨle nɨbu kulaŋ hɨnevɨmalɨ agɨladɨdaŋ abavɨmalɨ aba lɨbɨmalɨ uahɨdavi. Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨsaŋ ciaŋ sulasula salaku agadɨ igumalɨ aba lɨbɨmalɨ uahɨdavi. Hɨdɨlɨ maka uaiaŋ iakaiaka kɨlikɨli hen hɨne ciaŋ sulasulaŋ u uaiaŋ mɨgumɨgu kɨlikɨli hen uu saŋ abamalɨ aba lɨbɨmalɨ uahɨdavi. Sulavɨdaci kulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igakɨlakɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨdɨ aba lɨbɨmalɨ uahɨdavi. Hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamadamaŋ ukaci haman laci haman laci hɨnevɨdɨ aba lɨbɨmalɨ uahɨdavi. Ciaŋ hanaŋ Asɨ dɨ ciaŋ nuken aba lɨbɨmalɨ uahɨdavi. Ciaŋ nɨbu ma sɨvɨlɨbali aba lɨbɨmalɨ uahɨdavi. Ha amɨŋ sɨbam aba lɨbɨmalɨ uahɨdavi.\ft*\f*