\id LUK Akɨ, Luke 1-24 in luke.db \ide UTF-8 \h Lukɨ \toc1 Lukɨ Jisasɨ dɨ ciaŋ agadɨ lɨbami. \toc2 Lukɨ \toc3 Lu \rem Consultant checked by Norm Mundhenk in 1992. \rem Jeffrey began revisions in Aug 2011. \rem Text cleaned up and notes begun Sept 2013. My notes on Luke have been completed in 2014. Still need to do Acts. \rem Began revising with nalop and kenny. \rem No notes in Luke 1-7 so starting that VE checking and will look at all the cross-references. \rem Cross-references have been checked for content and placement 9 April 2019. \rem Pictures have been moved to end of paragraphs. Still has too many pictures. May need to move some to other gospels -- or not. \mt1 Lukɨ \mt2 Jisasɨ dɨ ciaŋ agadɨ lɨbami. \c 1 \s Lukɨ ciaŋ nagadɨ Tiofilusɨ saŋ lɨbami. \p \v 1 Lukɨ \x - \xo 1.1 \xo*\xt HJL 1.1-2\xt*\x* agaŋ ciaŋ manasɨŋ hɨvɨ nameŋ lɨbami. Hulaŋ akape agɨlaŋ ciaŋ nagadɨ manasɨŋ hɨvɨ lɨbɨbalu aba lɨhavɨmi uami. Asɨ agaŋ aludɨ hɨvɨ akuaba akuaba lɨmi agadɨ sɨhɨvia lɨbɨbalu aba lɨhavɨmi uami. \v 2 Hulaŋ \x - \xo 1.2 \xo*\xt Jo 15.27, Ib 2.3, 1 Pi 5.1, 1 Jo 1.1\xt*\x* hɨhɨle hɨniavɨdaci hɨdɨlɨ maha akuaba akuaba lɨdaci igavɨmi uami. Igavɨla Asɨ dɨ ciaŋ sulasula hɨdavɨmi uami. Lɨhavɨdaci igahɨlavɨla hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ manasɨŋ hɨvɨ lɨbavɨmi uami. \v 3 Hulaŋ \x - \xo 1.3 \xo*\xt HJL 1.1-2, 11.4\xt*\x* hekɨlɨ Tiofilusɨ uami. Viaŋ avi nasaŋ manasɨŋ lɨbalɨba saŋ hɨji lamin uami. Lavɨla akuaba akuaba hɨdɨlɨ maha lɨhavɨmi agɨladɨ sɨhɨvia sɨbaŋ suhɨla igavɨla heŋ hihɨlavɨla nasaŋ lɨbin uami. Lɨbin agadɨ nasaŋ igulɨŋ ubali uami. \v 4 Igulɨŋ uci igavɨla nama abɨbanaŋ uami. Akuaba akuaba ciaŋ lamalubiavɨmi agɨlaŋ amɨŋ ala aba abɨbanaŋ uami. \s Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ Sekalaia dɨ abami. \p \v 5 Vaka \x - \xo 1.5 \xo*\xt 1 Sto 24.10\xt*\x* Helotɨ agaŋ Judia fɨli tɨbɨ agadɨ migɨladami. Migɨlɨdaci Sekalaia agaŋ Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ hula sibɨla vihavɨdaci nulɨsaŋ abavɨhadami. Nɨbɨlaŋ Abia hɨdɨlɨ uavɨhadami. Sekalaia nɨbu Alon dɨ iamɨlɨnu. Nudɨ abinu dɨ ibi Elisabetɨ. Nɨbu avi Alon dɨ iamɨlɨnu. \v 6 Nɨbɨlaŋ \x - \xo 1.6 \xo*\xt HM 17.1, 1 Kin 9.4, HJL 23.1, Fl 3.6\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ sɨhɨvia lubiahɨlahɨla hugɨ apalɨ hɨniavɨhadami. Lɨhavɨdaci Asɨ nulɨdɨ iga iga abadami. Iadɨ hulaŋ iamɨgali huaci uadami. \v 7 Agadɨ ala Sekalaia hula Elisabetɨ hula nɨbɨlaŋ ninanadi apalɨ hɨniavɨhadami. Elisabetɨ nɨbu uajɨ hɨdavɨla muŋanu hula hadi hadi lɨhavɨmi. \p \v 8 Mu \x - \xo 1.8 \xo*\xt 1 Sto 24.19, 2 Sto 8.14, 31.2\xt*\x* tɨbɨ Sekalaia agaŋ nudɨ hɨdɨlɨ pam agɨlaŋ hula Asɨ dɨ sibɨla vivi saŋ uavɨmi. Uavɨla Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ sibɨla agadɨ vihavɨmi. \v 9-10 Vivi \x - \xo 1.9-10 \xo*\xt CV 30.7-8, Wkp 16.17, 1 Sml 2.28, 2 Sto 29.11, CHL 8.3-4\xt*\x* nameŋ abavɨmi. Ani agaŋ manɨgali hɨniavɨla aludɨ Hekɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ heŋ ivoubali uavɨmi. Ivouavɨla Asɨ saŋ cihu savu me agɨladɨ hɨlɨdaci hɨsi huaci huaci agɨlaŋ iahavɨbali uavɨmi. Hameŋ abavɨla kɨlɨ hɨlɨcɨ salaŋ iahuavɨmi. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hameŋ lɨhavɨhadami sadaŋ kɨlɨ hɨlɨcɨ salaŋ iahuavɨmi. Lɨhavɨci Sekalaia nulɨdɨ lɨvalavɨla manɨgali hɨnimi. Hɨnidaci uaiaŋ agaŋ iaha vevɨla cihu savu me agɨladɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ uaiaŋ heŋ lagulamɨdaci Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ heŋ ivoumi. Ivouavɨla cihu savu me agɨladɨ hɨlɨdaci hɨsi huaci huaci agɨlaŋ iahavɨmi. Lɨdaci hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ haiabɨla hɨnihɨni Asɨ dɨ aba aba hɨniavɨmi. \v 11 Sekalaia ivoua hɨnia igɨdaci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ lagulama hɨnimi. Cihu savu me hɨsi huaci huaci daŋ agɨladɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ vadɨm agadɨ human sɨmi kɨlikɨli heŋ lagulama hɨnimi. \v 12 Lɨci \x - \xo 1.12 \xo*\xt Het 6.22, Dan 10.8, Lu 1.29, HJL 10.4\xt*\x* Sekalaia igɨci nudɨ hɨlɨvi lɨci lɨdami. \v 13 Lɨdɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ nudɨ abami. Sekalaia uami. Nama lɨdɨmɨnaŋ uami. Asɨ agaŋ nadɨ ciaŋ agadɨ ci igahɨli uami. Nadɨ abina agaŋ ninaŋ huhɨlɨbali uami. Ninaŋ agadɨ huhɨlɨci nudɨ ibi Jon aba abɨha uami. \v 14-15 Aludɨ \x - \xo 1.14-15 \xo*\xt Nam 6.3, Het 13.4, Jer 1.5, Ga 1.15-16\xt*\x* Hekɨlɨ agaŋ igɨci nɨbu ibi hekɨlɨ daŋ hɨnibali uami. Lɨdaci nadɨ humɨgaŋ agaŋ huaci sɨbaŋ hɨnibali uami. Lɨci nusaŋ hekɨlɨ hɨjɨŋalɨbanaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ avi nusaŋ hɨjɨŋalavɨbali uami. Jon dɨ ma huhɨlɨmaŋ lɨdaci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ Jon hula hɨnibali uami. Nɨbu lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ ma nɨbali uami. Avɨli vɨdɨvɨdɨŋ avi ma nɨbali uami. \v 16 Hulaŋ \x - \xo 1.16 \xo*\xt Mal 4.5-6\xt*\x* iamɨgali Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ Jon dɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla hɨji huaci viavɨla aludɨ Hekɨlɨ Asɨ dɨ pɨŋ vehavɨbali uami. \v 17 Asɨ \x - \xo 1.17 \xo*\xt Mal 3.1, 4.5-6, Mt 11.14, 17.11-13, Mk 9.12\xt*\x* dɨ Amɨŋ Elaija hula hɨniadami agaŋ Jon hula avi hɨnibali uami. Elaija vɨdɨvɨdɨŋ abalamadami hameŋ ala Jon avi abalamɨbali uami. Jon agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋahihɨlahihɨla saŋ hali vebali uami. Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ sɨvɨ vebali uami. Jon nɨbu ve hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abɨdaci hɨji huaci vivi nulɨdɨ ninanadi agɨlasaŋ igahɨlavɨbali uami. Ciaŋ lulanikɨlanikɨla hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ avi abɨdaci hɨji huaci vihavɨbali uami. Vivi hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ me hɨniavɨbali uami. Hɨnihɨni aludɨ Hekɨlɨ vebali agasaŋ migɨla migɨla hɨniavɨbali uami. \fig Sekalaia agaŋ ivoua Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ igavɨla lɨdami.|src="C-050.jpg" size="col" copy="NTM" ref="1.11-12"\fig* \p \v 18 Lɨci \x - \xo 1.18 \xo*\xt HM 18.11\xt*\x* Sekalaia agaŋ Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ abami. Viaŋ hadi hadi sɨbaŋ uami. Iadɨ iamɨgali mɨnibɨlɨ hɨma uami. Nɨbu avi hadi hadi sɨbaŋ uami. Akɨ la igavɨla abɨben uami. Nadɨ ciaŋ agaŋ amɨŋ ala aba abɨben uami. \v 19 Lɨci \x - \xo 1.19 \xo*\xt Dan 8.16, 9.21, Mt 18.10-11, Ib 1.14\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ nudɨ abami. Viaŋ Gebɨlielɨ uami. Viaŋ Asɨ hula hɨnilan uami. Asɨ nukeŋ iadɨ abɨci ven uami. Ciaŋ huaci nagadɨ nadɨ abɨben aba ven uami. \v 20 Ci \x - \xo 1.20 \xo*\xt Ese 3.26, 24.27, Lu 1.45\xt*\x* igɨnaŋ uami. Iadɨ ciaŋ ma igahɨlɨnaŋ sadaŋ nadɨ sɨbɨsaŋ agaŋ mumibali uami. Mumia hɨnidaci Asɨ mɨhiŋ lami agaŋ iahɨbali uami. Iahɨci akuaba akuaba viaŋ abin agaŋ ci lɨci ciaŋ heŋ abɨbanaŋ uami. \p \v 21 Sekalaia Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ ivoua hɨnidaci hulaŋ iamɨgali haiabɨla hɨniavɨmi agɨlaŋ nusaŋ migɨla hɨnihɨni hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamalama nameŋ abavɨmi. Asi ma ivouiemi uavɨmi. Akɨ vidi uavɨmi. \v 22 Lɨhavɨdaci Sekalaia agaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ muji agadɨ valavɨla haiabɨla ivavemi. Ivavevɨla ciaŋ abɨben aba lɨci ala hɨma lɨmi. Lɨci hulaŋ iamɨgali akape hɨniavɨmi agɨlaŋ nudɨ igavɨla hɨji nameŋ lamavɨmi. Nɨbu anisɨhu me agadɨ igɨci nudɨ sɨbɨsaŋ agaŋ mumi uavɨmi. Lɨhavɨdaci ciaŋ abɨben aba nɨbu human hɨvɨ pam abami. \v 23 La \x - \xo 1.23 \xo*\xt 1 Sto 9.25\xt*\x* Asɨ dɨ sibɨla vi fɨhalavɨla Jelusalem haiabɨla agadɨ valavɨla cɨhu nudɨ haiabɨla vemi. \v 24-25 Ve \x - \xo 1.24-25 \xo*\xt HM 30.22-23, Ais 4.1, 54.1, 54.4\xt*\x* hɨnidaci abinu agaŋ humɨgaŋ ahɨlami. Hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ Elisabetɨ humɨgaŋ ahɨlami agadɨ ma igavɨmi. Nɨbu uleŋ muji laci hɨniadami. Lavɨla abami. Iadɨ Hekɨlɨ agaŋ iasaŋ mavɨn hɨniavɨla iadɨ ci ahɨliahui sadaŋ viaŋ ma sɨhumahɨlɨben uami. Nɨbu iadɨ ahɨliahuci viaŋ humɨgaŋ daŋ hɨnidin uami. Hameŋ abavɨla hɨnidaci avaŋ human limu fɨhala uci haiabɨla heŋ ivavemi. \s Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ Malia Jisasɨ dɨ huhɨlɨbali agasaŋ abami. \p \v 26 Elisabetɨ humɨgaŋ ahɨla hɨnidaci avaŋ human limu fɨhala uci avaŋ mu agaŋ iaha hɨdɨdaci Asɨ agaŋ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ Gebɨlielɨ dɨ abɨci Nasaletɨ haiabɨla mɨgami. Nasaletɨ haiabɨla agaŋ Galili fɨli tɨbɨ heŋ hɨniadami. \v 27 Mɨgavɨla \x - \xo 1.27 \xo*\xt Mt 1.18, Lu 2.5\xt*\x* igɨci iamɨgali mu mɨnibɨlɨ sɨbaŋ agaŋ heŋ hɨnimi. Nudɨ ibi Malia. Malia nɨbu Josepɨ dɨ muŋaŋ iahuiahu saŋ lɨbɨmɨŋavɨmi. Josepɨ nɨbu Devitɨ dɨ iamɨlɨnu. \v 28 Gebɨlielɨ \x - \xo 1.28 \xo*\xt Het 6.12, Dan 9.23, 10.19\xt*\x* agaŋ vevɨla Malia dɨ igavɨla abami. Uaiaŋ hekɨlɨ uami. Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ nama hula hɨni uami. Asɨ nadɨ huaci lami uami. \v 29 Lɨci Malia nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla hekɨlɨ lɨdami. Lɨdavɨla hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamami. Akɨ saŋ iadɨ hameŋ abi uami. \p \v 30 Lɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ nudɨ abami. Malia nama lɨdɨmɨnaŋ uami. Asɨ nadɨ hɨji agadɨ igɨci huaci sɨbaŋ hɨnici nadɨ huaci lami uami. \v 31 Ci \x - \xo 1.31 \xo*\xt Ais 7.14, Mt 1.21, Lu 2.21\xt*\x* igɨnaŋ uami. Nama humɨgaŋ ahɨlɨbanaŋ uami. Humɨgaŋ ahɨlavɨla ninaŋ huhɨlɨbanaŋ uami. Ninaŋ agadɨ huhɨlavɨla nudɨ ibi Jisasɨ aba abɨbanaŋ uami. \v 32 Nɨbu \x - \xo 1.32 \xo*\xt Sng 132.11, Jer 23.5, Mk 5.7-8\xt*\x* \x - \xo 1.32-33 \xo*\xt 2 Sml 7.12-16, Ais 9.7\xt*\x* hulaŋ hekɨlɨ hɨnidaci abavɨbali uami. Nɨbu Asɨ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ agadɨ ninaŋ aba abavɨbali uami. Aludɨ Hekɨlɨ Asɨ agaŋ abɨci nɨbu manɨgali hɨnibali uami. Nudɨ iamɨlɨnu Devitɨ manɨgali hɨniadami hameŋ ala hɨnibali uami. \v 33 Nɨbu \x - \xo 1.33 \xo*\xt Dan 2.44, 7.14, 7.27, Mai 4.7, Jo 12.34, Ib 1.8\xt*\x* Jekopɨ dɨ iamɨlɨhalinu agɨladɨ migɨla migɨla hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali uami. Ma sɨvɨlɨbali uami. \v 34 Lɨci Malia nudɨ abami. Viaŋ hulaŋ mu ma iahumaŋ uami. Akɨ me lavɨla ninaŋ huhɨlɨben uami. \p \v 35 Lɨci \x - \xo 1.35 \xo*\xt Mt 1.20, 14.33, Jo 1.34\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ abami. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ nadɨ ahɨliahuiahu saŋ vevɨla nama hula hɨnibali uami. Lɨdaci Asɨ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ agadɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ nadɨ ahɨliahuci nama ninaŋ agadɨ huhɨlɨbanaŋ uami. Huhɨlɨnaŋ abavɨbali uami. Ninaŋ agaŋ huaci sɨlɨvɨ sɨbaŋ hɨnibali aba abavɨbali uami. Nɨbu Asɨ dɨ Ninaŋ aba abavɨbali uami. \v 36 Ci igɨnaŋ uami. Nadɨ amɨjihana Elisabetɨ uajɨ hɨniavɨla ci hadi hadi li uami. Agadɨ ala iabi nɨbu humɨgaŋ daŋ hɨnidi uami. Nɨbu humɨgaŋ ahɨlalɨ agaŋ avaŋ human limu fɨhala uci avaŋ mu nagaŋ iaha hɨdadi uami. \v 37 Asɨ \x - \xo 1.37 \xo*\xt HM 18.14, Jer 32.17, Sek 8.6, Mt 19.26, Lom 4.21\xt*\x* igɨdaci akuaba akuaba agɨlaŋ halu me ma hɨniavɨlalɨ uami. \v 38 Lɨci Malia abami. Viaŋ aludɨ Hekɨlɨ dɨ sibɨla hɨsɨŋ iamɨgali uami. Nama abɨnaŋ hameŋ laci hɨnim uami. Hameŋ abɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ nudɨ valavɨla umi. \s Malia agaŋ uavɨla Elisabetɨ dɨ igami. \p \v 39 Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ udaci Malia avi iahavɨla lɨhalɨha umi. Ua Judia fɨli tɨbɨ halu daŋ halu daŋ heŋ uu haiabɨla limu hɨhɨle agɨladɨ lɨvalavɨla haiabɨla mu hɨvɨ umi. Haiabɨla agaŋ avi Judia fɨli tɨbɨ ala hɨniadami. \v 40 Uavɨla Sekalaia dɨ ulaŋ ivouavɨla Elisabetɨ dɨ abami. Uaiaŋ hekɨlɨ amɨjihaŋ uami. \v 41-42 Lɨci \x - \xo 1.41-42 \xo*\xt Lo 28.4, Het 5.24, Lu 1.14-15\xt*\x* Elisabetɨ nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlɨci ninaŋ nudɨ humɨgaŋ hɨvɨ hɨnimi agaŋ havahɨla iahami. Lɨci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ Elisabetɨ hula hɨnidaci ula ula abami. Asɨ nadɨ huaci lamɨlalɨ uami. Ninaŋ nadɨ humɨgaŋ hɨvɨ hɨni agadɨ avi huaci lamɨlalɨ uami. Lɨdaci nama iamɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ lɨvalɨnaŋ uami. \v 43 Iadɨ Hekɨlɨ dɨ numɨgaŋ nama akɨ saŋ iadɨ pɨŋ venaŋ uami. Viaŋ iamɨgali huaci hɨma uami. \v 44 Ci igɨnaŋ uami. Nadɨ ciaŋ igahɨlɨlɨŋ ninaŋ iadɨ humɨgaŋ hɨvɨ hɨni agaŋ hekɨlɨ hɨjɨŋalavɨla havahɨla iahi uami. \v 45 Nama \x - \xo 1.45 \xo*\xt Lu 1.20\xt*\x* hɨji vɨdɨvɨdɨŋ nameŋ igahɨlahanaŋ uami. Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ iadɨ abalɨ hameŋ laci ala lɨbali aba abahanaŋ uami. Hameŋ sadaŋ nama hɨjɨŋalɨha uami. \s Malia agaŋ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahavɨla abami. \p \v 46-49 Elisabetɨ \x - \xo 1.46-49 \xo*\xt 1 Sml 1.11, 2.1-10, Sng 34.2-3, 71.19, 111.9, 126.2-3, 138.6, Hab 3.18, Mal 3.12, Lu 1.24-25, 11.27\xt*\x* \x - \xo 1.46-55 \xo*\xt 1 Sml 2.1-10\xt*\x* abɨci Malia agaŋ nudɨ abami. Viaŋ ibi apalɨ uami. Viaŋ Asɨ dɨ sibɨla hɨsɨŋ iamɨgali uami. Asɨ iasaŋ hɨji ma valɨlalɨ uami. Nɨbu iadɨ iga iga iadɨ ahɨliahulalɨ uami. Iabi avi uami. Mufɨli avi uami. Hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ iadɨ iga iga abavɨbali uami. Asɨ lɨdaci nɨbu hɨjɨŋalɨlalɨ aba abavɨbali uami. Aludɨ Hekɨlɨ Asɨ agaŋ nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ daŋ uami. Nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ iasaŋ abalamɨci igacin uami. Nudɨ ibi huaci sɨlɨvɨ sɨbaŋ uami. Nɨbu iadɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniben uami. Hameŋ sadaŋ nusaŋ pam hekɨlɨ hɨjɨŋalaŋala nudɨ ibi mɨŋaiahɨlan uami. \v 50 Hulaŋ \x - \xo 1.50 \xo*\xt CV 20.5-6, Sng 103.13-18\xt*\x* iamɨgali agɨlaŋ Asɨ saŋ lɨdalɨda nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨdaci Asɨ nulɨsaŋ mavɨn hɨnihɨni nulɨdɨ huaci lamɨbali uami. Iabi hɨsɨŋ agɨlasaŋ mavɨn hɨnibali uami. Mufɨli iahavɨbali agɨlasaŋ avi mavɨn hɨnibali uami. \v 51 Asɨ \x - \xo 1.51 \xo*\xt 2 Sml 22.28, Sng 98.1, Ais 40.10, 1 Pi 5.5\xt*\x* nɨbu akape tɨbɨ vɨdɨvɨdɨŋ abalamadami uami. Hulaŋ nulɨdɨ nukeŋ ibi mɨŋaiahavɨdaci Asɨ nulɨdɨ lahudaci hɨtɨŋ hɨtɨŋ uavɨhadami uami. \v 52 Manɨgali \x - \xo 1.52 \xo*\xt 1 Sml 2.6, Jop 5.11, 12.19, Sng 147.6\xt*\x* hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ lahuadami uami. Hulaŋ ibi apalɨ apalɨ agɨladɨ vivi lamɨdaci manɨgali hɨniavɨhadami uami. \v 53 Hulaŋ \x - \xo 1.53 \xo*\xt 1 Sml 2.5, Sng 34.10, 107.9\xt*\x* iamɨgali humɨgaŋ saŋ hɨmavɨdaci Asɨ agaŋ nulɨsaŋ akuaba akuaba sɨmɨŋ huaci huaci igudaci nana humɨgaŋ laguavɨhadami uami. Hulaŋ iamɨgali anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agɨladɨ lahudaci havɨ uavɨhadami uami. \v 54-55 Vaka \x - \xo 1.54-55 \xo*\xt HM 17.7, 17.19, 18.18, 22.17, Sng 98.3, 132.11, Ais 41.8, Mai 7.20, Lom 11.28, Ga 3.16\xt*\x* Asɨ agaŋ ciaŋ mɨguavɨla aludɨ iamɨlɨhali agɨladɨ abami uami. Ebɨlam dɨdaŋ nudɨ iamɨlɨhalinu sɨkasɨkan sɨvɨ iahavɨmi agɨladɨdaŋ abami uami. Hameŋ sadaŋ nɨbu ciaŋ mɨguavɨla abami agasaŋ igahɨlahɨla Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlasaŋ mavɨn hɨnihɨni nulɨdɨ huaci lamadami uami. Nɨbɨlaŋ nudɨ sibɨla hɨsɨŋ uami. \v 56 Hameŋ abavɨla Malia nudɨ amɨjihanu Elisabetɨ hula hɨniavɨdaci avaŋ ahica pam umi. Lɨci iahavɨla cɨhu nudɨ hɨvɨ vemi. \s Elisabetɨ agaŋ Jon dɨ huhɨlami. \p \v 57 Malia vala ve hɨnidaci Elisabetɨ ninaŋ huhɨla huhɨla mɨhiŋ agaŋ iahɨci ninaŋ agadɨ huhɨlami. \v 58 Ninaŋ agadɨ huhɨlɨci nudɨ haiabɨla pam hɨsɨŋ agɨlaŋ hula nudɨ hɨdɨlɨ pam agɨlaŋ hula ciaŋ hɨjɨ agadɨ igahɨlavɨla abavɨmi. Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ nusaŋ mavɨn hɨniavɨla nudɨ huaci lamɨci ninaŋ vi uavɨmi. Hameŋ abavɨla hɨjɨŋalavɨmi. \p \v 59 La \x - \xo 1.59 \xo*\xt HM 17.11-13, Wkp 12.3, Lu 2.21\xt*\x* uaiaŋ human limu fɨhala human limu pabiŋ cɨjɨŋ uci vehavɨmi. Ninaŋ agadɨ hadi sɨbɨlɨ ihalahɨbalu aba vehavɨmi. Ve ihalahavɨla iaganu dɨ ibi agadɨ nudɨ hɨvɨ lamɨben aba lɨhavɨmi. \v 60 Lɨhavɨci \x - \xo 1.60 \xo*\xt Lu 1.13\xt*\x* numɨgaŋ agaŋ abami. Eke uami. Nudɨ ibi hameŋ hɨma uami. Nudɨ ibi Jon aba abɨhalaŋ uami. \v 61 Lɨci abavɨmi. Nadɨ hɨdɨlɨ pam agɨlaŋ ibi hameŋ agaŋ apalɨ uavɨmi. \v 62 Lavɨla human hɨvɨ iaganu dɨ abavɨmi. Akɨ ibi lamɨbanaŋ uavɨmi. \v 63 Lɨhavɨci human hɨvɨ abami. Iasaŋ kɨlɨ cɨkaŋ viavɨla iguhalaŋ uami. Lɨci via iguavɨci ninaŋ agadɨ ibi lɨbami. Nudɨ ibi Jon uami. Lɨci igavɨla i uavɨmi. \v 64 Lɨhavɨci Asɨ agaŋ Sekalaia dɨ sɨbɨsaŋ mumia hɨniadami agadɨ huaci lamami. Huaci lamɨci cɨhu ciaŋ aba aba Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahami. \v 65 Lɨci nudɨ haiabɨla pam hɨsɨŋ agɨlaŋ ciaŋ hɨjɨ igahɨlavɨla lɨdavɨmi. Judia fɨli tɨbɨ halu daŋ halu daŋ heŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ avi ciaŋ hɨjɨ agadɨ igahɨlavɨla nusaŋ aba aba hɨniavɨmi. \v 66 Lavɨla \x - \xo 1.66 \xo*\xt HM 39.2-3, Sng 80.17, HJL 11.21\xt*\x* hɨji lamalama hɨniavɨmi. Aludɨ Hekɨlɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ ninaŋ nagaŋ hula hɨnidi uavɨmi. Mufɨli hekɨlɨ lavɨla akɨ sibɨla vibali uavɨmi. \s Sekalaia agaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ me abami. \p \v 67 Asɨ \x - \xo 1.67 \xo*\xt Jol 2.28\xt*\x* dɨ Amɨŋ agaŋ Sekalaia hula hɨnihɨni hɨji igudaci ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ me hɨnihɨni abami. \v 68 Aludɨ \x - \xo 1.68 \xo*\xt Sng 41.13, 72.18, 106.48, Lu 7.16\xt*\x* Hekɨlɨ agaŋ vevɨla nudɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ likɨlɨci huaci hɨniavadi uami. Nɨbu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ Asɨ uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ nudɨ ibi mɨŋaiahin uami. \v 69 Nɨbu \x - \xo 1.69 \xo*\xt Sng 18.2\xt*\x* abɨci nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ Devitɨ dɨ iamɨlɨnu agaŋ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnihɨni aludɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalu uami. \v 70 Vaka \x - \xo 1.70 \xo*\xt Jer 23.5-6, Dan 9.24, HJL 3.21, Lom 1.2\xt*\x* Asɨ agaŋ nudɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlasaŋ hɨji igudaci nameŋ abavɨhadami uami. \v 71 Hulaŋ \x - \xo 1.71 \xo*\xt Sng 106.10\xt*\x* limu hɨhɨle agɨlaŋ aludɨ nagɨli lamavɨbali aba abavɨhadami uami. Limu hɨhɨle agɨlaŋ alusaŋ igɨvɨ hɨniavɨbali aba abavɨhadami uami. Hameŋ lɨhavɨdaci Asɨ agaŋ aludɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalu aba abavɨhadami uami. \v 72 Asɨ \x - \xo 1.72 \xo*\xt HM 17.1, 17.7, Wkp 26.42, Sng 105.8-9, 106.45\xt*\x* agaŋ ciaŋ mɨguavɨla aludɨ iamɨlɨhali agɨladɨ nameŋ abami uami. Viaŋ nalusaŋ mavɨn hɨniavɨla naludɨ huaci lamɨben aba abami uami. Asɨ agaŋ ciaŋ mɨguavɨla abami agasaŋ igahɨlavɨla hameŋ laci ala lɨbali uami. \v 73 Vaka \x - \xo 1.73 \xo*\xt HM 22.16-17, Mai 7.20\xt*\x* aludɨ iamɨlɨ Ebɨlam dɨ abami uami. Hɨvɨ hekɨlɨ aba abami uami. Nɨbu ciaŋ abami agaŋ hameŋ laci lɨbali uami. \p \v 74 Aludɨ \x - \xo 1.74 \xo*\xt Lom 6.18, 6.22, Ib 9.14\xt*\x* nagɨli lamavɨlalɨ agɨladɨ lahuci alaŋ huaci hɨnihɨni Asɨ dɨ sibɨla vibalu uami. Ma lɨdɨbalu uami. \v 75 Asɨ \x - \xo 1.75 \xo*\xt Ef 4.24, 2 Ti 1.9, Ta 2.12-14, 1 Pi 1.15, 2 Pi 1.4\xt*\x* igasulɨdaci alaŋ fɨli neŋ huaci sɨlɨvɨ laci hɨnihɨni nudɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlɨbalu uami. \v 76 La \x - \xo 1.76 \xo*\xt Ais 40.3, Mal 3.1, 4.5, Mt 3.3, 11.10\xt*\x* Sekalaia agaŋ ninanu dɨ abami. Ninaŋ uami. Mufɨli hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nadɨ iga iga abavɨbali uami. Asɨ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ agadɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ aba abavɨbali uami. Nama aludɨ Hekɨlɨ saŋ hɨbɨ me vɨcivɨci hali ubanaŋ uami. \v 77 Lɨdɨŋ \x - \xo 1.77-78 \xo*\xt Jer 31.34, Ais 60.1-2, Mk 1.4, Lu 3.3\xt*\x* nudɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abɨbanaŋ uami. Asɨ naludɨ hugɨ agɨladɨ hivahiva naludɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalaŋ aba abɨbanaŋ uami. Abɨdanaŋ igahɨlavɨbali uami. \v 78 Asɨ agaŋ alusaŋ mavɨn hekɨlɨ mɨŋamɨŋa aludɨ huaci lamɨlalɨ uami. Nudɨ abɨlu agaŋ uaiaŋ iahaiaha abɨlu havalɨlalɨ hameŋ havalɨdaci igɨbalu uami. \v 79 Hulaŋ \x - \xo 1.79 \xo*\xt Ais 9.2, 49.9, 58.8, Mt 4.14-16, HJL 26.18\xt*\x* iamɨgali alaŋ hɨfɨlɨ hɨvɨ me hɨnihɨni hɨmahɨma saŋ lɨdɨlalu uami. Lɨdɨdamɨli Asɨ agaŋ abɨlu igudaci nudɨ abɨlu agadɨ iga iga nudɨ sɨvɨ udamɨli aludɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨbali uami. \p \v 80 Lɨci \x - \xo 1.80 \xo*\xt Mt 3.1, 11.7, Lu 2.40\xt*\x* Jon agaŋ hekɨlɨ lɨci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ nusaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igumi. Lɨci fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ umi. Ua hɨniavɨla cɨhu vemi. Veci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ nudɨ igavɨmi. \c 2 \s Malia Jisasɨ dɨ huhɨlami. \r (Matiu 1.18-25) \p \v 1 Elisabetɨ ninaŋ huhɨlami agadɨ hualɨ heŋ ala Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali Ogasɨtusɨ agaŋ nudɨ hulaŋ iamɨgali migɨladami agɨladɨ sɨkasɨkan lugɨlɨben aba ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ nameŋ agadɨ abami. Hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ibi lugɨlɨhalaŋ uami. \v 2 Lɨci Kuiliniusɨ agaŋ Silia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hɨnidaci hɨdɨlɨ maha ibi lugɨlavɨmi. \v 3 Lugɨlavɨdaci hulaŋ iamɨgali ahuata nulɨdɨ iamɨlɨhalinɨlu dɨ haiabɨla hɨtɨŋ hɨtɨŋ heŋ uu ibi igahɨlavɨmi. \v 4 Josepɨ agaŋ Nasaletɨ haiabɨla Galili fɨli tɨbɨ hɨniadami agadɨ vala umi. Uavɨla Betɨlehem haiabɨla Judia fɨli tɨbɨ hɨniadami heŋ iahumi. Josepɨ iamɨlɨnu dɨ haiabɨla Betɨlehem. Nudɨ iamɨlɨnu dɨ ibi Devitɨ. Nɨbu nudɨ ibi igahɨlɨben aba nudɨ iamɨlɨnu dɨ haiabɨla Betɨlehem umi. \v 5 Malia \x - \xo 2.5 \xo*\xt Lu 1.27\xt*\x* Josepɨ dɨ muŋaŋ iahuiahu saŋ lɨbɨmɨŋavɨci hɨniavɨla humɨgaŋ ahɨlami. Humɨgaŋ daŋ hɨniavɨla Josepɨ hula uavɨmi. Nulɨdɨ ibi lugɨlavɨdaci igahɨlɨbalu aba uavɨmi. \v 6 Ua Betɨlehem haiabɨla iahua hɨniavɨla ninaŋ huhɨlɨben aba lɨmi. \v 7 Hulaŋ \x - \xo 2.7 \xo*\xt Mt 1.22-25\xt*\x* iamɨgali uu veve hɨnihɨni hɨsɨŋ ulaŋ agaŋ mɨlɨcivɨla ulaŋ sabaŋ bulɨmakau hɨniavɨhadami heŋ ivouavɨmi. Ivouavɨla Cimegeŋ dɨ heŋ huhɨlami. Huhɨla via havɨlɨ tɨbɨ hɨvɨ hahavɨla halɨha hɨbɨn hɨbɨn sabaŋ bulɨmakau navɨhadami heŋ ida mɨŋamɨga lamami. \s Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ sabaŋ sipsipɨ iagagalinɨlu agɨladɨ abɨci uavɨla igavɨmi. \p \v 8 Hɨfɨlɨ pabiŋ heŋ laci ala Betɨlehem haiabɨla caba heŋ sabaŋ sipsipɨ agɨlaŋ mɨda hɨvɨ hɨniavɨdaci sabaŋ sipsipɨ iagagalinɨlu agɨlaŋ migɨla migɨla hɨniavɨmi. \v 9 Hɨniavɨdaci nulɨdɨ Hekɨlɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ vedaci abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agaŋ havalami. Lɨci abɨlu agadɨ igavɨla hekɨlɨ lɨdavɨmi. \v 10 Lɨdavɨci \x - \xo 2.10 \xo*\xt HM 12.3, Mt 28.19, Mk 1.15, Lu 24.47, Kl 1.23\xt*\x* nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ lɨdɨmɨlaŋ uami. Viaŋ nalusaŋ ciaŋ huaci sɨbaŋ agadɨ vaven uami. Hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ ciaŋ nagadɨ igahɨlahɨla hekɨlɨ hɨjɨŋalavɨbali uami. \v 11 Ninaŋ \x - \xo 2.11 \xo*\xt Ais 9.6, Mt 1.16, 1.21, HJL 2.36, Fl 2.10-11\xt*\x* agadɨ iabi huhɨliemi uami. Devitɨ dɨ haiabɨla Betɨlehem heŋ hɨniavɨla huhɨliemi uami. Ninaŋ agaŋ mufɨli naludɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalaŋ uami. Nɨbu naludɨ Hekɨlɨ hɨnibali uami. Asɨ nudɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci veiemi uami.\f * \fr 2.11 \fr*\ft Aludɨ ciaŋ sɨbaŋ hɨvɨ hulaŋ Asɨ \ft*\fq lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci \fq*\ft vemi agaŋ aba abɨlalu agasaŋ nɨbɨlaŋ Gɨlikɨ ciaŋ hɨvɨ Kɨlaisɨ uavɨhadami.\ft*\f* \v 12 Ninaŋ agadɨ huhɨla havɨlɨ tɨbɨ hɨvɨ hahavɨla halɨha hɨbɨn hɨbɨn sabaŋ bulɨmakau navɨhadami heŋ ida mɨŋamɨga lamɨci hɨnidi agadɨ ua igɨbalaŋ uami. Igavɨla abɨbalaŋ uami. Amɨŋ ala aba abɨbalaŋ uami. \v 13 Aba \x - \xo 2.13 \xo*\xt Sng 103.20, Ib 1.14, CHL 5.11\xt*\x* fɨhalɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ akape agɨlaŋ vevɨla Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha abavɨmi. \v 14 Asɨ \x - \xo 2.14 \xo*\xt Ais 57.19, Lu 19.38, Lom 5.1, Ef 2.17, Kl 1.20\xt*\x* iahua hɨvɨ hɨnilalɨ agadɨ ibi mɨŋaiahɨmɨli uavɨmi. Nɨbu hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ hɨjɨŋalɨlalɨ uavɨmi. Nɨbu ala hulaŋ iamɨgali nulɨsaŋ hɨjɨŋalɨlalɨ agɨladɨ lɨdaci nulɨdɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨbali uavɨmi. \fig Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ vedaci abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agaŋ havalami.|alt="Angel announcing birth to shepherds" src="WA03803b.jpg" size="col" copy="WADE" ref="2.9"\fig* \p \v 15 Hameŋ abavɨla nulɨdɨ vala cɨhu Asɨ dɨ haiabɨla uavɨmi. Uavɨdaci sabaŋ sipsipɨ iagagalinɨlu agɨlaŋ abavɨmi. Betɨlehem haiabɨla uavɨla igɨmɨli uavɨmi. Akuaba lɨci aludɨ Hekɨlɨ agaŋ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ abɨci ve aludɨ abi agadɨ uavɨla igɨmɨli uavɨmi. \v 16 La \x - \xo 2.16 \xo*\xt Lu 2.10-12\xt*\x* lɨhalɨha uavɨla ninaŋ agadɨdaŋ numɨgaiaganu dɨdaŋ igavɨmi. Ninaŋ agaŋ halɨha hɨbɨn hɨbɨn sabaŋ bulɨmakau navɨhadami heŋ hɨnimi. \v 17 Ninaŋ agadɨ igavɨla abavɨmi. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ ninaŋ nagasaŋ ala aludɨ abiemi uavɨmi. \v 18 Sabaŋ sipsipɨ iagagalinɨlu agɨlaŋ ninaŋ agasaŋ abavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igahɨlahɨla i uavɨmi. \v 19 Lɨhavɨdaci \x - \xo 2.19 \xo*\xt Lu 1.66, 2.51\xt*\x* Malia agaŋ sabaŋ sipsipɨ iagagalinɨlu sɨkasɨkan agɨladɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla hɨji lamalama hɨnimi. \v 20 Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ abɨci uavɨla igavɨmi agasaŋ sabaŋ sipsipɨ iagagalinɨlu agɨlaŋ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahavɨla abavɨmi. Asɨ nɨbu huaci sɨbaŋ uavɨmi. Lavɨla Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha cɨhu ala vehavɨmi. \fig Ninaŋ agaŋ halɨha hɨbɨn hɨbɨn sabaŋ bulɨmakau navɨhadami heŋ hɨnimi.|alt="Jesus in manger" src="lll7-01.jpg" size="span" loc="I would like to delet this" copy="GRN LLL7-01" ref="2.16"\fig* \p \v 21 Ninaŋ \x - \xo 2.21 \xo*\xt Wkp 12.3, Mt 1.21-25, Lu 1.31, 1.59\xt*\x* agadɨ huhɨlɨci uaiaŋ human limu fɨhala human limu pabiŋ cɨjɨŋ uci ninaŋ agadɨ hadi sɨbɨlɨ ihalahavɨmi. Ihalahavɨla abavɨmi. Nudɨ ibi Jisasɨ uavɨmi. Malia humɨgaŋ ma ahɨlɨmaŋ lɨdaci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ ibi hameŋ lamami. \s Josepɨ tamaŋ ninaŋ agadɨ via uavɨci Simeon igavɨla ciaŋ abami. \p \v 22-24 Josepɨ \x - \xo 2.22-24 \xo*\xt CV 13.2, 13.12-15, Wkp 12.1-8, Nam 3.12-13, 8.17\xt*\x* tamaŋ ninanadi ulaŋ hɨniavɨci ci lɨci ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ lubiahɨlavɨla nulɨdɨ ninaŋ hɨbuŋ agasaŋ sagalɨ iguben aba ninaŋ agadɨ via Jelusalem haiabɨla uavɨmi. Asɨ agaŋ aludɨ hadipɨlɨ vumɨli lamɨbali aba uavɨmi. Nulɨdɨ Hekɨlɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ nameŋ abami. Havaŋ imɨlɨ ahica iguha uami. Hɨma lɨci ibɨlabi ninaŋ ahica agɨladɨ iguha uami. Hameŋ sadaŋ nɨbɨlaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lubiahɨlavɨla sagalɨ igubalu aba uavɨmi. Vaka nulɨdɨ Hekɨlɨ agaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ nameŋ abɨdaci Mosesɨ agaŋ manasɨŋ hɨvɨ lɨbami. Iamɨgali agɨlaŋ ninaŋ Cimegeŋ dɨ huhɨla lɨbɨmɨŋavɨla abavɨm uami. Nana aludɨ Hekɨlɨ dɨ aba abavɨm uami. Hameŋ sadaŋ Josepɨ hula Malia hula Cimegeŋ dɨ viavɨla aludɨ Hekɨlɨ dɨ abalamɨbalu aba Jelusalem haiabɨla via uavɨmi. \p \v 25 Hulaŋ \x - \xo 2.25 \xo*\xt Ais 40.1, 49.13, Mk 15.42-43, Lu 2.38\xt*\x* mu agaŋ Jelusalem haiabɨla hɨniadami. Nudɨ ibi Simeon. Nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ sɨhɨvia lubiahɨlahɨla nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniadami. Hɨnihɨni Asɨ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ mavɨn ifɨmɨgubali agasaŋ migɨladami. Lɨdaci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ nɨbu hula hɨniadami. \v 26 Hɨnihɨni \x - \xo 2.26 \xo*\xt Ib 11.5\xt*\x* nudɨ abadami. Nama lɨhalɨha ma hɨmɨbanaŋ uadami. Naludɨ Hekɨlɨ agaŋ ninaŋ agadɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vebali agadɨ igavɨla heŋ hɨmɨbanaŋ uadami. \v 27 Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ hameŋ aba aba hɨniavɨla nudɨ abɨci Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ umi. Uavɨla hɨnidaci Josepɨ tamaŋ Jisasɨ dɨ vavehavɨmi. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ lubiahɨlɨben aba ninaŋ agadɨ vavehavɨmi. \v 28 Vavehavɨci Simeon agaŋ ninaŋ agadɨ viavɨla huvɨlemi. Huvɨlevɨla Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahavɨla abami. \v 29-30 Aludɨ \x - \xo 2.29-30 \xo*\xt HM 46.30, Ais 52.10, Lu 3.6, Fl 1.23, Ta 2.11\xt*\x* Hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ uami. Nama ninaŋ nagasaŋ iadɨ abamanaŋ agadɨ ci igin uami. Mufɨli nɨbu hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. Ninaŋ nagadɨ igɨlɨŋ iadɨ humɨgaŋ agaŋ simɨ hɨni uami. Viaŋ nadɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ uami. Nama iadɨ valɨnaŋ hɨmavɨla ulɨŋ uami. \v 31-32 Nama \x - \xo 2.31-32 \xo*\xt Ais 9.2, 42.6, 49.6, 52.10, 60.1-3, Mt 4.14-16, HJL 13.47, 28.28-29\xt*\x* hulaŋ iamɨgali akape agɨlasaŋ ninaŋ nagadɨ sɨhuvɨnaŋ uami. Nɨbu hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ abɨlu vavebali uami. Lɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ lubiahɨlavɨla hulaŋ iamɨgali abɨlu hɨvɨ hɨniavɨlalɨ hameŋ hɨniavɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨlaŋ nudɨ iga iga abavɨbali uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali aba abavɨbali uami. Nɨbɨlaŋ huaci sɨbaŋ aba abavɨbali uami. \p \v 33 Ninaŋ agasaŋ hameŋ abɨci numɨgaiaganu agɨlaŋ igahɨlavɨla i uavɨmi. \v 34-35 Lɨhavɨci \x - \xo 2.34-35 \xo*\xt Sng 42.10, Ais 8.14-15, Hos 14.9, Mt 21.42, Jo 19.25, HJL 28.22, Lom 9.32-33, 1 Ko 1.23, 1 Pi 2.7-8\xt*\x* Simeon agaŋ Asɨ dɨ abami. Nulɨdɨ huaci lamɨha uami. Lavɨla Malia dɨ abami. Ci igɨnaŋ uami. Asɨ agaŋ ninaŋ nagadɨ lɨbɨmɨŋavɨla abɨci velɨ uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ nudɨ ciaŋ igahɨlavɨbali uami. Limu hɨhɨle ma igahɨlavɨbali uami. Ninaŋ nagaŋ Asɨ dɨ ciaŋ laci abalamɨbali uami. Abalamɨdaci limu hɨhɨle nudɨ ciaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ abavɨbali uami. Hameŋ lɨhavɨdaci nulɨdɨ hɨji sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ haiabɨla iahavɨbali uami. Nadɨ ninaŋ agadɨ akuaba akuaba lɨhavɨbali agadɨ igahɨlɨdanaŋ nadɨ humɨgaŋ agaŋ sɨbɨlɨ lɨbali uami. \s Ana agaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ Josepɨ tamaŋ dɨ igami. \p \v 36 Iamɨgali mu agaŋ avi hɨnimi. Nudɨ ibi Ana. Nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ iamɨgali. Nudɨ iaganu Fanuelɨ agaŋ Aselɨ hɨdɨlɨ. Ana nɨbu ci hadi hadi lɨmi. Vaka muŋaŋ iahuavɨla hɨnidaci hualɨ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ uci nudɨ muŋanu hɨmami. \v 37 Hɨmɨci \x - \xo 2.37 \xo*\xt HJL 26.7, 1 Ti 5.5\xt*\x* nɨbu cido hɨniadami. Hɨnidaci nudɨ hualɨ lugɨlavɨci ua 84 iahami. Nɨbu Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba agadɨ ma valadami. Nɨbu Asɨ saŋ igahɨlahɨla sɨmɨŋ valadami. Sɨmɨŋ valavala hɨfɨlɨ hɨfɨlɨ uaiadi uaiadi Asɨ dɨ aba aba Asɨ dɨ sibɨla vihadami. \v 38 Josepɨ \x - \xo 2.38 \xo*\xt Ais 52.9, Mk 15.42-43, Lu 2.25, 24.20-21\xt*\x* tamaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ hɨniavɨdaci Ana agaŋ nulɨdɨ igavɨla Asɨ dɨ abami. Asɨ nama huaci sɨbaŋ uami. Lavɨla ninaŋ agasaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ abami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ ala Asɨ agaŋ Jelusalem haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ vibali agasaŋ migɨla migɨla hɨniavɨmi. \s Josepɨ tamaŋ ninaŋ agadɨ viavɨla cɨhu Nasaletɨ haiabɨla vehavɨmi. \p \v 39 Josepɨ \x - \xo 2.39 \xo*\xt Mt 2.23\xt*\x* tamaŋ Jelusalem haiabɨla hɨnihɨni nulɨdɨ Hekɨlɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lubiahɨla akuaba akuaba agɨladɨ lɨhavɨmi. Lɨhavɨci ci lɨci cɨhu Galili fɨli tɨbɨ vevɨla nulɨdɨ haiabɨla Nasaletɨ ve iahavɨmi. \v 40 Ve \x - \xo 2.40 \xo*\xt Lu 1.80, 2.52\xt*\x* iaha hɨniavɨdaci ninaŋ agaŋ hekɨlɨ lavɨla vɨdɨvɨdɨŋ vimi. Lavɨla hɨji hutesɨ vimi. Lɨdaci Asɨ agaŋ nusaŋ hɨjɨŋaladami. \s Jisasɨ hekɨlɨ tagɨlaŋ daŋ lavɨla Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba ua mɨgahɨnimi. \p \v 41 Vaka \x - \xo 2.41 \xo*\xt CV 12.1-27, 23.14-17, 34.23, Lo 16.1-8\xt*\x* Asɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agasaŋ hɨji lamalama sɨmɨŋ hekɨlɨ hekɨlɨ navɨhadami. Jisasɨ numɨgaiaganu agɨlaŋ hualɨ mu mu sɨmɨŋ hekɨlɨ hekɨlɨ nɨbalu aba Jelusalem haiabɨla uavɨhadami. \v 42 Nɨbɨlaŋ mɨhiŋ hekɨlɨ agadɨ hɨvɨ hameŋ lɨhavɨhadami. Jisasɨ dɨ huhɨlami agadɨ hualɨ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ uci numɨgaiaganu hula mɨhiŋ hekɨlɨ igɨbalu aba uavɨmi. \v 43-44 Ua iahua hɨniavɨdaci mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ iahami. Iahɨci ci lɨci Jisasɨ Jelusalem haiabɨla hɨnidaci numɨgaiaganu agɨlaŋ aludɨ ninaŋ agaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ hula ci akua ui uavɨla nudɨ vala vehavɨmi. Vevɨla haiabɨla mu iahua hɨniavɨdaci hɨfɨlɨ lɨmi. Lɨci Jisasɨ dɨ suhɨlavɨmi. Suhɨlavɨci suhɨlavɨci hɨma lɨci nulɨdɨ hɨdɨlɨ pam agɨladɨdaŋ nulɨdɨ nagɨlihalinɨlu agɨladɨdaŋ abitɨhavɨmi. \v 45 Abitɨhavɨci hɨma uavɨmi. La hɨniavɨci fɨli mɨŋalahɨci Jelusalem haiabɨla cɨhu uavɨmi. Ua suhɨla suhɨla hɨdavɨdaci hɨfɨlɨ lɨmi. \v 46 Lɨci hɨniavɨci mɨŋalahɨci heŋ igavɨmi. Igavɨci nɨbu Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ manasɨŋ sihɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ hula mɨgahɨniavɨmi. Mɨgahɨnihɨni manasɨŋ sihɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ abavɨdaci igahɨlahɨla cɨhu hɨbɨŋ nulɨdɨ abitɨhatɨha hɨnimi. \v 47 Nɨbɨlaŋ abitɨhavɨdaci nɨbu hɨbɨŋ abɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igahɨlahɨla nudɨ hɨji hutesɨ agasaŋ i uavɨmi. \v 48 Lɨhavɨdaci numɨgaiaganu agɨlaŋ avi ninanɨlu dɨ igavɨla i uavɨmi. Nanagaŋ uavɨmi. La numɨgaŋ agaŋ ninanu dɨ abami. Ninaŋ nama aludɨ akɨ saŋ hameŋ lɨhanaŋ uami. Nama lɨnabɨla alaŋ nadɨ iagana hula mavɨn lamalama nadɨ suhɨla suhɨla hɨdɨmalamɨlu hɨdiemɨlu uami. \v 49 Lɨci \x - \xo 2.49 \xo*\xt Jo 2.16\xt*\x* Jisasɨ abami. Namɨlaŋ iadɨ akɨ saŋ suhɨla suhɨla hɨdɨmalamɨlaŋ uami. Iabi avi akɨ saŋ suhɨla suhɨla hɨdiemɨlaŋ uami. Ci igɨlaŋ uami. Iadɨ Iavaŋ abɨci viaŋ nudɨ ulaŋ caba neŋ ve hɨnidin uami. \v 50 Ciaŋ \x - \xo 2.50 \xo*\xt Lu 9.45, 18.34\xt*\x* hameŋ agadɨ abɨci igahɨlavɨla uava iahuavɨmi. \p \v 51 Lɨhavɨci \x - \xo 2.51 \xo*\xt Lu 2.19\xt*\x* nɨbu numɨgaiaganu hula cɨhu vevɨla Nasaletɨ haiabɨla hɨniavɨmi. Numɨgaiaganu akuaba akuaba saŋ abavɨdaci nɨbu nulɨdɨ ciaŋ lubiahɨladami. Lɨdaci numɨgaŋ agaŋ hɨji lamalama hɨnimi. \v 52 Jisasɨ \x - \xo 2.52 \xo*\xt 1 Sml 2.26, Snd 3.4, Lu 1.80\xt*\x* hekɨlɨ lavɨla hɨji hutesɨ vimi. Lɨdaci Asɨ agaŋ nusaŋ hɨjɨŋaladami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ avi nusaŋ hɨjɨŋalavɨhadami. \c 3 \s Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahaiaha hɨsɨŋ hulaŋ Jon agaŋ ciaŋ sulami. \r (Matiu 3.1-12 mu Makɨ 1.1-8 mu Jon 1.19-28) \p \v 1 Taibeliusɨ agaŋ nɨbu Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hɨnihɨni fɨli tɨbɨ mu mu agɨladɨ migɨladami. Migɨlɨdaci hualɨ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu fɨhala umi. Hadɨhu Ponɨtiusɨ Pailatɨ agaŋ Judia fɨli tɨbɨ agadɨ migɨladami. Helotɨ agaŋ Galili fɨli tɨbɨ agadɨ migɨladami. Nudɨ isanu Filipɨ nɨbu Itulia fɨli tɨbɨ agadɨdaŋ Tɨlakonitisɨ fɨli tɨbɨ agadɨdaŋ migɨladami. Lisaniasɨ nɨbu Abilene fɨli tɨbɨ agadɨ migɨladami. \v 2 Anasɨ \x - \xo 3.2 \xo*\xt Lu 1.80\xt*\x* hula Kaiafasɨ hula Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ hɨniavɨhadami. Manɨgali hameŋ agɨlaŋ hɨniavɨdaci Sekalaia dɨ ninaŋ Jon nɨbu fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ hɨniadami. Heŋ hɨnidaci Asɨ agaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ nusaŋ iguadami. \v 3 Lɨdaci \x - \xo 3.3 \xo*\xt HJL 13.24, 19.4\xt*\x* Jon agaŋ fɨli tɨbɨ mu hɨvɨ mu hɨvɨ hɨdadami. Jolɨdan avɨli caba heŋ hɨdahɨda Asɨ dɨ ciaŋ suladami. Sulasula nameŋ abadami. Lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ valɨdalaŋ avɨli hɨvɨ naludɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨben uadami. Mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨdalɨŋ Asɨ agaŋ naludɨ hugɨ agɨladɨ hivɨbali uadami. \p \v 4 Vaka \x - \xo 3.4-6 \xo*\xt Ais 40.3-5\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ Aisaia agaŋ Jon saŋ ala Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ hɨvɨ ciaŋ nameŋ lɨbami. Hulaŋ mu fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ hɨnihɨni ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ nameŋ abɨbali uami. Aludɨ Hekɨlɨ saŋ hɨbɨ hekɨlɨ agadɨ vɨcihalaŋ aba abɨbali uami. Hɨbɨ sudɨme cɨki cɨki agɨladɨ avi vɨcivɨci hihɨlɨhalaŋ aba abɨbali uami. \v 5 Halu hekɨlɨ hekɨlɨ halu sudɨme sudɨme agɨladɨ mavɨhalaŋ aba abɨbali uami. Mavɨdalaŋ fɨli abɨlɨ daŋ heŋ mɨgumɨgu saiahavɨm aba abɨbali uami. Hɨbɨ hakɨ daŋ hakɨ daŋ agɨladɨ hihɨlɨhalaŋ aba abɨbali uami. Hɨbɨ lɨba kum kum daŋ agɨladɨ avi sɨhɨvia sɨbaŋ hihɨlɨhalaŋ aba abɨbali uami. \v 6 Lɨdalaŋ \x - \xo 3.6 \xo*\xt Sng 98.2, Ais 52.10\xt*\x* hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ iga iga abavɨbali aba abɨbali uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali aba abavɨbali aba abɨbali uami. \p \v 7 Jon \x - \xo 3.7 \xo*\xt Mt 12.34, 23.33\xt*\x* hɨdahɨda Asɨ dɨ ciaŋ sulɨdaci hulaŋ iamɨgali akape vehavɨmi. Jon agaŋ avɨli hɨvɨ aludɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨbali aba vehavɨmi. Vehavɨdaci Jon nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ lahu sɨhɨpɨŋ dɨ ninanadi uami. Asɨ agaŋ nalusaŋ igɨvɨ hɨniavɨla naludɨ amɨŋ ci sɨbɨlɨ lamɨbali uami. Ani agaŋ naludɨ abɨci Asɨ hulaŋ iamɨgali sɨbɨlɨ lamɨbali agadɨ vala haŋɨlavɨhebalu aba lɨdalaŋ uami. \v 8 Namɨlaŋ \x - \xo 3.8 \xo*\xt Jo 8.33, 8.39\xt*\x* lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ valavɨla ha sibɨla huaci huaci vibalaŋ uami. Hameŋ lɨdalaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ iga iga abavɨbali uami. Nɨbɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ ci valavala sibɨla huaci huaci vihavadi aba abavɨbali uami. Namɨlaŋ iabi hɨdɨlɨ maha hɨji nameŋ lamɨmɨlaŋ uami. Alaŋ Ebɨlam dɨ iamɨlɨhalinu sadaŋ Asɨ aludɨ ma sɨbɨlɨ lamɨbali aba abɨmɨlaŋ uami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Asɨ agaŋ lɨba kum kum nagɨladɨ abɨci hulaŋ lɨfavɨla naludɨ uvɨsɨjiŋ vihavɨvi uami. La Ebɨlam dɨ iamɨlɨhalinu hɨniavɨvi uami. \v 9 Hulaŋ \x - \xo 3.9 \xo*\xt Mt 7.19\xt*\x* mu agaŋ cinaŋ viavɨla kɨlɨ ihɨben aba mabɨla hɨnihɨni me ci hɨnidi uami. Kɨlɨ agɨlaŋ amɨŋ huaci huaci ma lamavɨlalɨ agɨladɨ iha iha vivi havalɨdaci avɨŋ hɨvɨ mɨguavɨlalɨ uami. \p \v 10 Lɨci \x - \xo 3.10 \xo*\xt HJL 2.37\xt*\x* hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ nudɨ abitɨhavɨmi. Alaŋ akɨ lɨbalu uavɨmi. \v 11 Lɨhavɨci \x - \xo 3.11 \xo*\xt Lu 11.41, 2 Ko 8.14, Je 2.15-16, 1 Jo 3.17\xt*\x* nulɨdɨ abami. Hulaŋ mu hadi hɨlahɨla ahica daŋ hɨniavɨla ha nudɨ hadi hɨlahɨla mu agadɨ hulaŋ mu hadi hɨlahɨla apalɨ agasaŋ igum uami. Hulaŋ mu sɨmɨŋ daŋ hɨniavɨla ha hulaŋ mu sɨmɨŋ apalɨ agasaŋ igum uami. \v 12 Hulaŋ \x - \xo 3.12 \xo*\xt Mt 21.32, Lu 7.29\xt*\x* limu hɨhɨle huban saŋ anɨm hɨlɨcɨ vivi hɨsɨŋ agɨlaŋ avi vehavɨmi. Jon agaŋ avɨli hɨvɨ aludɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨbali aba vehavɨmi. Vevɨla abavɨmi. Iavaŋ alaŋ akɨ lɨbalu uavɨmi. \v 13 Lɨhavɨci abami. Namɨlaŋ anɨm hɨlɨcɨ vameba vivi saŋ huban nukeŋ abɨbali agadɨ hameŋ laci vihalaŋ uami. Anɨm hɨlɨcɨ valɨ agɨladɨ lɨvala lɨvala anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hekɨlɨ vimɨlaŋ uami. \v 14 Lɨci \x - \xo 3.14 \xo*\xt CV 23.1, Wkp 19.11\xt*\x* cɨhu sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ avi vevɨla abavɨmi. Alaŋ avi akɨ lɨbalu uavɨmi. Lɨhavɨci cɨhu nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ hulaŋ havɨ havɨ ifu ifu hɨdɨlalaŋ agadɨ valɨhalaŋ uami. Anɨm hɨlɨcɨ vivi saŋ analɨ aba aba hulaŋ iamɨgali ciaŋ hɨvɨ lamɨlalaŋ agadɨ valɨhalaŋ uami. Naludɨ manɨgali agaŋ nalusaŋ anɨm hɨlɨcɨ vameba igulalɨ agɨladɨ hameŋ laci ala vihalaŋ uami. \p \v 15 Lɨci hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mavɨn iahavɨci Jon saŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ igahɨlahɨla hɨniavɨmi. Asɨ nudɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci ve agaŋ akua uavɨmi. \v 16 Lɨhavɨci \x - \xo 3.16 \xo*\xt Mt 3.11, HJL 13.25\xt*\x* Jon nulɨdɨ abami. Viaŋ avɨli hɨvɨ naludɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨlan uami. Hulaŋ mu iadɨ sɨvɨ vebali agadɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ iadɨ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lɨvalɨbali uami. Viaŋ hulaŋ havɨ uami. Viaŋ ibi apalɨ uami. Viaŋ ibi daŋ lɨci viaŋ mɨgalɨfɨlɨba nudɨ hɨcɨ sɨgɨtɨ agadɨ lɨmɨn hahɨci hɨnilalɨ agadɨ huaci hivavin uami. Nɨbu avɨli hɨvɨ naludɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨdaci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ veve namɨlaŋ hula hɨnibali uami. Limu hɨhɨle lusɨŋ sɨbɨlɨ ma valɨlalaŋ naludɨ mufɨli avɨŋ hɨvɨ havalɨdaci mɨgubalaŋ uami. \v 17 Nɨbu \x - \xo 3.17 \xo*\xt Mai 4.12, Mt 13.30\xt*\x* sahua cɨkaŋ agadɨ mɨŋalɨvavɨla hɨnidi uami. Sahua cɨkaŋ agadɨ hɨvɨ ala halɨha cahu uitɨ agɨladɨ lɨbɨlicilici mɨŋaiahɨdaci hɨtɨŋ hɨtɨŋ mɨgalahɨlavɨbali uami. Mɨgalahɨlavɨdaci sɨgɨtɨ sɨmum agɨladɨ vivi avɨŋ ma hɨmɨlalɨ agadɨ hɨvɨ havalɨdaci mɨguavɨbali uami. Amɨŋ agɨladɨ vivi sɨmɨŋ mɨgudɨbalɨba hɨsɨŋ ulaŋ heŋ mɨgudɨbɨbali uami. \v 18 La Jon nulɨdɨ hɨji mɨŋaiahaiaha saŋ ciaŋ mu mu sulami. \s Helotɨ abɨci Jon dɨ via ua lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamavɨmi. \p \v 19 Manɨgali \x - \xo 3.19-20 \xo*\xt Mt 14.3-4, Mk 6.17-18\xt*\x* Helotɨ agaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ vihadami. Mu tɨbɨ isanu dɨ abinu Helodiasɨ dɨ mɨŋahuha viavɨla sabimi. Lɨci Jon agaŋ nudɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ agadɨ igavɨla nudɨ abacabɨlami. \v 20 Lɨci cɨhu Helotɨ agaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ mu vimi. Nɨbu abɨci Jon dɨ via uavɨla lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamavɨmi. \s Jon agaŋ avɨli hɨvɨ Jisasɨ dɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahami. \r (Matiu 3.13-17 mu Makɨ 1.9-11) \p \v 21 Helotɨ agaŋ Jon dɨ via lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamalama saŋ ma abɨmaŋ lɨdaci Jon agaŋ avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali akape agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahami. Lavɨla Jisasɨ dɨ avi avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahami. Mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨci Asɨ dɨ abɨdaci Asɨ agaŋ lɨci avɨli susu agaŋ hɨbɨ me lavɨlami. \v 22 Lavɨlɨci \x - \xo 3.22 \xo*\xt HM 22.2, Sng 2.7, Ais 42.1, Mt 3.17, 17.5, Mk 1.11, Lu 9.35, Jo 1.32\xt*\x* Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ havaŋ ibɨlabi me vuha mɨgavɨla Jisasɨ dɨ hɨvɨ mɨgahɨnimi. Mɨgahɨnidaci Asɨ nudɨ haiabɨla heŋ hɨniavɨla Jisasɨ dɨ abami. Nama iadɨ nukeŋ Ninaŋ uami. Viaŋ nasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihɨni hɨjɨŋalɨlan uami. \s Jisasɨ dɨ iauacagalinu iamɨlɨhalinu agɨladɨ ibi lugɨlavɨmi. \r (Matiu 1.1-17) \p \v 23 Malia \x - \xo 3.23 \xo*\xt Lu 4.22, Jo 6.42\xt*\x* Jisasɨ dɨ huhɨlɨci iaha hɨnidaci hualɨ 30 uci Jisasɨ heŋ hɨdɨlɨ maha ciaŋ sulami. Lɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨmi. Nɨbu Josepɨ dɨ ninaŋ uavɨmi. \p Josepɨ iaganu Heli. \v 24 Heli iaganu Matatɨ. Matatɨ iaganu Livai. Livai iaganu Melɨki. Melɨki iaganu Janai. Janai iaganu Josepɨ. \v 25 Josepɨ iaganu Matatiasɨ. Matatiasɨ iaganu Amosɨ. Amosɨ iaganu Nahum. Nahum iaganu Esɨli. Esɨli iaganu Nagai. \v 26 Nagai iaganu Matɨ. Matɨ iaganu Matatiasɨ. Matatiasɨ iaganu Semen. Semen iaganu Josekɨ. Josekɨ iaganu Joda. \v 27 Joda \x - \xo 3.27 \xo*\xt 1 Sto 3.17-19, Esr 3.2\xt*\x* iaganu Joanan. Joanan iaganu Lesa. Lesa iaganu Selubabelɨ. Selubabelɨ iaganu Sealɨtielɨ. Sealɨtielɨ iaganu Neli. \v 28 Neli iaganu Melɨki. Melɨki iaganu Adi. Adi iaganu Kosam. Kosam iaganu Elɨmadam. Elɨmadam iaganu Elɨ. \v 29 Elɨ iaganu Josua. Josua iaganu Elieselɨ. Elieselɨ iaganu Jolim. Jolim iaganu Matatɨ. Matatɨ iaganu Livai. \v 30 Livai iaganu Simeon. Simeon iaganu Juda. Juda iaganu Josepɨ. Josepɨ iaganu Jonam. Jonam iaganu Eliakim. \v 31 Eliakim \x - \xo 3.31 \xo*\xt 2 Sml 5.14\xt*\x* iaganu Melea. Melea iaganu Mena. Mena iaganu Matata. Matata iaganu Natan. Natan iaganu Devitɨ. \v 32 Devitɨ \x - \xo 3.32 \xo*\xt Rut 4.17-22, 1 Sml 16.1-13\xt*\x* iaganu Jesi. Jesi iaganu Obetɨ. Obetɨ iaganu Boasɨ. Boasɨ iaganu Salɨmon. Salɨmon iaganu Nason. \v 33 Nason \x - \xo 3.33 \xo*\xt HM 29.35\xt*\x* iaganu Aminadapɨ. Aminadapɨ iaganu Atɨmin. Atɨmin iaganu Alɨni. Alɨni iaganu Hesɨlon. Hesɨlon iaganu Pelesɨ. Pelesɨ iaganu Juda. \v 34 Juda iaganu Jekopɨ. Jekopɨ iaganu Aisakɨ. Aisakɨ iaganu Ebɨlam. Ebɨlam iaganu Tela. Tela iaganu Naholɨ. \v 35 Naholɨ iaganu Selukɨ. Selukɨ iaganu Leu. Leu iaganu Pelekɨ. Pelekɨ iaganu Ebelɨ. Ebelɨ iaganu Sele. \v 36 Sele \x - \xo 3.36 \xo*\xt HM 11.10-26\xt*\x* iaganu Kainan. Kainan iaganu Alɨpakɨsatɨ. Alɨpakɨsatɨ iaganu Siem. Siem iaganu Noa. Noa iaganu Lamekɨ. \v 37 Lamekɨ iaganu Metusela. Metusela iaganu Enokɨ. Enokɨ iaganu Jaletɨ. Jaletɨ iaganu Mahalalelɨ. Mahalalelɨ iaganu Kenan. \v 38 Kenan \x - \xo 3.38 \xo*\xt HM 4.25–5.32\xt*\x* iaganu Enosɨ. Enosɨ iaganu Setɨ. Setɨ iaganu Adam. Adam iaganu Asɨ. \c 4 \s Laguŋ agaŋ Jisasɨ dɨ ilasɨben aba lɨmi. \r (Matiu 4.1-11 mu Makɨ 1.12-13) \p \v 1 Avɨli hɨvɨ Jisasɨ dɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨci Jolɨdan avɨli agadɨ valavɨla umi. Lɨci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ Jisasɨ hula hɨnihɨni nusaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igumi. Vɨdɨvɨdɨŋ igu igu nudɨ abɨci fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ umi. \v 2 Ua \x - \xo 4.2 \xo*\xt CV 34.28, 1 Kin 19.8\xt*\x* heŋ hɨnihɨni sɨmɨŋ ma nami. Lɨdaci laguŋ agaŋ ve nudɨ ilasami. Ilasɨsɨ hɨnidaci uaiaŋ 38 umi. Lɨci humɨgaŋ ibɨlibɨliŋ hekɨlɨ agaŋ nudɨ hɨvɨ iahami. \v 3 Iahɨci laguŋ agaŋ Jisasɨ dɨ abami. Nama Asɨ dɨ Ninaŋ lɨci lɨba nagadɨ abɨnaŋ maci lɨfɨci nɨha uami. \v 4 Lɨci \x - \xo 4.4 \xo*\xt Lo 8.3\xt*\x* Jisasɨ cɨhu hɨbɨŋ nudɨ abami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Maci agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci ma hɨniavɨbali aba abami uami. \p \v 5-6 Lɨci \x - \xo 4.5-6 \xo*\xt Mt 28.18, Jo 12.31, 14.30, CHL 13.2, 13.7\xt*\x* laguŋ agaŋ Jisasɨ dɨ via halu iahua lɨhalɨha sɨbaŋ haiabɨla hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ sɨkasɨkan igoua igave iga iga abalamavɨla abami. Akuaba akuaba ha iadɨ pam uami. Hulaŋ mu saŋ iguben aba huaci iguvin uami. Viaŋ abɨlɨŋ haiabɨla hekɨlɨ hekɨlɨ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ nama laci migɨlɨbanaŋ uami. Lavɨla nama ibi daŋ hɨnibanaŋ uami. \v 7 Nama iadɨ ibi mɨŋaiahɨben aba iadɨ mikɨ pɨŋ mɨgalɨfɨlɨbɨnaŋ akuaba akuaba sɨkasɨkan agɨladɨ nasaŋ iguben uami. \v 8 Lɨci \x - \xo 4.8 \xo*\xt Lo 6.13-14, 10.20\xt*\x* Jisasɨ hɨbɨŋ abami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Asɨ nɨbu nadɨ Hekɨlɨ aba abami uami. Nama nudɨ ibi laci mɨŋaiahaiaha saŋ mɨgalɨfɨlɨbɨha aba abami uami. Lavɨla nudɨ sibɨla laci viha aba abami uami. \p \v 9 Lɨci laguŋ agaŋ Jisasɨ dɨ viavɨla Jelusalem haiabɨla umi. Via uavɨla Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ iahua sabɨ sɨbaŋ heŋ lamavɨla nudɨ abami. Nama Asɨ dɨ Ninaŋ lɨci havala mɨguha uami. \v 10 Asɨ \x - \xo 4.10 \xo*\xt Sng 91.11\xt*\x* dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Asɨ agaŋ abɨci nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ nadɨ migɨla migɨla hɨniavɨbali aba abami uami. \v 11 Lavɨla \x - \xo 4.11 \xo*\xt Sng 91.12\xt*\x* nɨbɨlaŋ nulɨdɨ human hɨvɨ nadɨ mɨŋalɨvavɨbali aba abami uami. Mɨŋalɨvavɨci lɨba henaŋ henaŋ daŋ agɨlaŋ nadɨ hɨcɨ ma iamɨlavɨbali aba abami uami. \v 12 Lɨci \x - \xo 4.12 \xo*\xt Lo 6.16, 1 Ko 10.9\xt*\x* Jisasɨ nudɨ cɨhu ala abami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Nama Asɨ dɨ ilasɨmɨnaŋ aba abami uami. Nɨbu nadɨ Hekɨlɨ aba abami uami. \v 13 Lɨci \x - \xo 4.13 \xo*\xt Ib 2.18, 4.15\xt*\x* laguŋ agaŋ Jisasɨ dɨ ilasɨsɨ hɨnimi agadɨ heŋ vala umitavɨla cɨhu mu tɨbɨ ilasɨsɨ saŋ migɨla migɨla hɨnimi. \s Jisasɨ Galili fɨli tɨbɨ heŋ hɨdɨlɨ maha sibɨla vimi. \r (Matiu 4.12-17 mu Makɨ 1.14-15) \p \v 14-15 Lɨdaci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ Jisasɨ saŋ vɨdɨvɨdɨŋ iguci cɨhu Galili fɨli tɨbɨ vemi. Vevɨla hɨdahɨda Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ mu hɨvɨ mu hɨvɨ ivo ivo Asɨ dɨ ciaŋ suladami. Sulɨdaci hulaŋ iamɨgali ahuata igahɨlahɨla Jisasɨ dɨ ibi mɨŋaiahavɨhadami. Lɨhavɨdaci nudɨ ciaŋ hɨjɨ agaŋ mu haiabɨla mu haiabɨla umi. \s Nasaletɨ haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ huligalavɨmi. \r (Matiu 13.53-58 mu Makɨ 6.1-6) \p \v 16 Lɨci \x - \xo 4.16 \xo*\xt Mt 2.23, Mk 6.1, HJL 13.14, 17.2\xt*\x* Jisasɨ cɨhu Nasaletɨ haiabɨla vemi. Nɨbu Nasaletɨ haiabɨla heŋ ala hɨnihɨni hekɨlɨ lɨmi. Vevɨla Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ nulɨdɨ aŋam ulaŋ heŋ ivoumi. Nɨbu alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ hameŋ laci lɨhadami. Ivoua mɨgahɨnia manasɨŋ hɨvɨ iga iga abɨben aba iaha lagulamami. \v 17 Lagulama hɨnidaci sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ mu agaŋ Jisasɨ saŋ manasɨŋ igumi. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ Aisaia manasɨŋ lɨbami agadɨ igumi. Iguci manasɨŋ agadɨ mɨŋahivavɨla Aisaia dɨ ciaŋ agadɨ suhɨla igavɨla heŋ sulami. Aisaia agaŋ nameŋ abami uami. \v 18 Asɨ \x - \xo 4.18-19 \xo*\xt Ais 61.1-2\xt*\x* agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ hulaŋ mu lɨbɨmɨŋavɨla abɨci vebali aba abami uami. Vevɨla nameŋ abɨbali aba abami uami. Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ iadɨ lɨbɨmɨŋɨci nudɨ Amɨŋ agaŋ ve viaŋ hula hɨnidi aba abɨbali aba abami uami. Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ iadɨ abɨci ven aba abɨbali aba abami uami. Hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba apalɨ agɨlasaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sulasula saŋ abɨci ven aba abɨbali aba abami uami. Viaŋ ua hulaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamavɨdaci hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ hɨbɨ lavɨlɨlɨŋ haiabɨla ivavehavɨbali agasaŋ abɨci ven aba abɨbali aba abami uami. Hulaŋ iamɨgali lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agɨladɨ mɨŋahihɨlɨlɨŋ cɨhu igasulavɨbali agasaŋ abɨci ven aba abɨbali aba abami uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ mu hulaŋ dɨ sɨbɨlɨ igavɨci nudɨ igulamalama saŋ abɨci ven aba abɨbali aba abami uami. \v 19 Hualɨ neŋ ala aludɨ Hekɨlɨ agaŋ nudɨ hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ mavɨn hɨnilalɨ agadɨ aba aba saŋ abɨci ven aba abɨbali aba abami uami. \p \v 20 Aba fɨhalavɨla Jisasɨ manasɨŋ agadɨ mɨŋahupɨhalavɨla sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agasaŋ igumi. Iguavɨla ciaŋ sulɨben aba mɨgahɨnimi. Mɨgahɨnidaci hulaŋ iamɨgali aŋam ulaŋ hɨvɨ hɨniavɨmi agɨlaŋ Jisasɨ dɨ pam igasulavɨmi. \v 21 Igasulavɨdaci ciaŋ heŋ abami. Ciaŋ igahɨlɨlaŋ agaŋ hameŋ laci ala li uami. \v 22 Lɨci \x - \xo 4.22 \xo*\xt Mt 13.53-54, Mk 6.2, Lu 3.23, Jo 6.42\xt*\x* nudɨ ibi mɨŋaiahavɨmi. Lavɨla cɨhu Asɨ dɨ ciaŋ abami agasaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ igahɨlahɨla abavɨmi. I uavɨmi. Nɨbu Josepɨ dɨ ninaŋ uavɨmi. Akɨ me lavɨla Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ huaci sɨbaŋ suli uavɨmi. \p \v 23 Lɨhavɨci \x - \xo 4.23 \xo*\xt Mt 4.12-13, Jo 2.12\xt*\x* nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ iadɨ abacuvacuva ciaŋ me abɨbalaŋ uami. Hulaŋ fim hahahaha hɨsɨŋ agaŋ me aba abɨbalaŋ uami. Nama nukeŋ nadɨ hadipɨlɨ agadɨ huaci lamɨha aba abɨbalaŋ uami. Hameŋ sibɨla agadɨ Kapelɨneam haiabɨla heŋ vidanaŋ ciaŋ hɨjɨ ci igahɨlahɨlu aba abɨbalaŋ uami. Nadɨ hɨvɨ nukeŋ avi hameŋ ala viha aba abɨbalaŋ uami. \v 24 Viaŋ \x - \xo 4.24 \xo*\xt Jo 4.44\xt*\x* naludɨ amɨŋ abadin uami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ nulɨdɨ hɨvɨ nukeŋ uu abavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nulɨdɨ ciaŋ ma igahɨlavɨlalɨ uami. \v 25 Viaŋ \x - \xo 4.25 \xo*\xt 1 Kin 17.1, 17.7, 1 Kin 18.1\xt*\x* naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Elaija hɨniadami hadɨhu heŋ iamɨgali cido cido akape agɨlaŋ Isɨlaelɨ fɨli tɨbɨ heŋ hɨniavɨhadami uami. Hadɨhu avɨli ma mɨgɨmaŋ lɨdaci hualɨ ahica pam uavɨci avaŋ human limu fɨhala human limu pabiŋ cɨjɨŋ umi uami. Lɨci humɨgaŋ ibɨlibɨliŋ hekɨlɨ agaŋ haiabɨla mu hɨvɨ mu hɨvɨ iahami uami. \v 26 Lɨdaci \x - \xo 4.26 \xo*\xt 1 Kin 17.8-16\xt*\x* Asɨ agaŋ Elaija dɨ abɨci Salefatɨ haiabɨla umi uami. Salefatɨ haiabɨla agaŋ Saidon haiabɨla hekɨlɨ mikɨ heŋ hɨniadami uami. Iamɨgali cido agadɨ ahɨliahuben aba haiabɨla heŋ umi uami. Iamɨgali cido Isɨlaelɨ fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agadɨ hɨvɨ ma abɨci umi uami. \v 27 Asɨ \x - \xo 4.27 \xo*\xt 2 Kin 5.1-14\xt*\x* dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ Elisa hɨniadami hadɨhu heŋ hulaŋ iamɨgali akape lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm daŋ agɨlaŋ Isɨlaelɨ fɨli tɨbɨ heŋ hɨniavɨhadami uami. Hulaŋ iamɨgali Isɨlaelɨ fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ nulɨdɨ lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm agɨlaŋ ma sɨvɨlɨmaŋ uami. Hulaŋ mu Silia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ Neman dɨ lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm agaŋ pam sɨvɨlami uami. \p \v 28 Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ nulɨdɨ nukeŋ haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ ma ahɨliahuavɨhadami agasaŋ abami. Lɨci hulaŋ iamɨgali aŋam ulaŋ heŋ hɨniavɨmi agɨlaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla igɨvɨ hekɨlɨ hɨniavɨmi. \v 29 Lavɨla iaha Jisasɨ dɨ mɨŋa viavɨla haiabɨla ivoua Nasaletɨ haiabɨla agadɨ apuŋ caba heŋ havalɨmɨli mɨgubali aba via uavɨmi. \v 30 Agadɨ \x - \xo 4.30 \xo*\xt Jo 8.59, 10.39\xt*\x* ala Jisasɨ hulaŋ iamɨgali lɨkɨla lɨkɨla heŋ uavɨla sɨkan umi. \s Jisasɨ agaŋ sudɨ sɨbɨlɨ hulaŋ mu dɨ hɨvɨ hɨniadami agadɨ lahumi. \r (Makɨ 1.21-28) \p \v 31 Jisasɨ \x - \xo 4.31 \xo*\xt Mt 4.12-13, Mk 1.21, Lu 4.23\xt*\x* Nasaletɨ haiabɨla hɨnia mɨgua Kapelɨneam haiabɨla heŋ iahumi. Nasaletɨ haiabɨla Kapelɨneam haiabɨla agɨlaŋ Galili fɨli tɨbɨ heŋ laci hɨniavɨhadami. Iahua hɨnihɨni Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ lamalubiadami. \v 32 Lamalubidaci \x - \xo 4.32 \xo*\xt Mt 7.28-29, Jo 7.46, Ta 2.15\xt*\x* igahɨlahɨla i uavɨhadami. Hulaŋ nagaŋ ibi daŋ me lamalubidi uavɨhadami. \p \v 33 Mu \x - \xo 4.33 \xo*\xt Mt 8.29, Mk 1.23-24, Lu 8.28-29\xt*\x* tɨbɨ hulaŋ sudɨ sɨbɨlɨ daŋ agaŋ nɨbu avi ve Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ hɨvɨ hɨnihɨni livaliva abami. \v 34 Jisasɨ \x - \xo 4.34 \xo*\xt Lu 1.35, 4.41, Jo 6.69\xt*\x* Nasaletɨ haiabɨla hɨsɨŋ uami. Nama aludɨ akɨ lɨbavɨla venaŋ uami. Aludɨ sɨbɨlɨ lamɨbavɨla akua venaŋ uami. Viaŋ nadɨ igɨlan uami. Nama Asɨ dɨ hulaŋ huaci sɨlɨvɨ sɨbaŋ uami. \p \v 35 Lɨci Jisasɨ sudɨ sɨbɨlɨ agadɨ abacabɨlami. Nama ciaŋ valavɨla hulaŋ agadɨ vala uha uami. Lɨci sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ hulaŋ agadɨ via havalɨci ua hulaŋ iamɨgali alɨhaŋ hɨvɨ mɨgaifami. Mɨgaifɨci sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ nudɨ valavɨla umi. Nudɨ hadipɨlɨ agadɨ sɨbɨlɨ ma lamami. \v 36 Lɨci hulaŋ iamɨgali ahuata agɨlaŋ igavɨla i uavɨmi. Lavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ nameŋ abavɨmi. Ha akɨ me uavɨmi. Ciaŋ abi agaŋ nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ daŋ uavɨmi. Nɨbu hulaŋ ibi daŋ me sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ abɨci valavɨla uavi uavɨmi. \v 37 Hameŋ lɨhavɨci Jisasɨ dɨ ciaŋ hɨjɨ agaŋ haiabɨla mu hɨvɨ mu hɨvɨ umi. \s Jisasɨ agaŋ Pita abiamɨnu hɨmuhɨmu hɨmavɨla hɨnimi agadɨ huaci lamami. \r (Matiu 8.14-15 mu Makɨ 1.29-31) \p \v 38 Jisasɨ iaha Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ agadɨ valavɨla Saimon dɨ ulaŋ heŋ ivoumi. Ivoua igɨci Saimon abiamɨnu agaŋ hɨmuhɨmu daŋ hɨnimi. Nudɨ hadipɨlɨ agaŋ avɨŋ me lɨhumi. Lɨci Jisasɨ dɨ abavɨmi. Nama abɨnaŋ cɨhu huaci lɨm uavɨmi. \v 39 Lɨhavɨci uavɨla mikɨ sɨbaŋ lagulamavɨla abɨci hadi vubɨŋ agaŋ valami. Valɨci iamɨgali agaŋ huaci lavɨla iaha nulɨsaŋ sɨmɨŋ igunami. \s Jisasɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali akape hɨmuhɨmu mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ daŋ agɨladɨ huaci lamami. \r (Matiu 8.16-17 mu Makɨ 1.32-34) \p \v 40 Uaiaŋ sijaŋ sijaŋ hɨlɨdaci hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ hulaŋ iamɨgali hɨmuhɨmu mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ daŋ agɨladɨ vivi Jisasɨ dɨ pɨŋ vavehavɨmi. Vavehavɨdaci Jisasɨ agaŋ nudɨ human agadɨ nulɨdɨ hadipɨlɨ sabɨ hɨvɨ lamalama udaci huaci lɨhavɨmi. \v 41 Lɨhavɨdaci \x - \xo 4.41 \xo*\xt Mt 8.29, Mk 1.25, 1.34, 3.11-12\xt*\x* sudɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨmi. Asɨ agaŋ Jisasɨ dɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi uavɨmi. Hɨji hameŋ lamavɨdaci Jisasɨ nulɨdɨ hɨji agɨladɨ ci igami. Lavɨla sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lahudaci hulaŋ iamɨgali agɨladɨ valavala uu livaliva nameŋ abavɨmi. Nama Asɨ dɨ Ninaŋ uavɨmi. Hameŋ aba aba uavɨdaci Jisasɨ nulɨdɨ abɨci ciaŋ valavɨla nɨfɨlɨ uavɨmi. \s Jisasɨ haiabɨla mu hɨvɨ mu hɨvɨ hɨdahɨda ciaŋ sulami. \r (Makɨ 1.35-39) \p \v 42 Jisasɨ hɨnici mɨŋalahɨci haiabɨla agadɨ valavɨla fɨli tɨbɨ hulaŋ iamɨgali apalɨ heŋ umi. Udaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Jisasɨ aludɨ vala umɨdɨ uavɨla nudɨ suhɨla suhɨla sɨvɨ uavɨmi. Ua igavɨla abamɨgɨlavɨmi. \v 43 Lɨhavɨci \x - \xo 4.43 \xo*\xt Lu 8.1\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Viaŋ mu haiabɨla mu haiabɨla hɨdahɨda Asɨ dɨ ciaŋ sulɨben uami. Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agasaŋ abɨben aba lin uami. Asɨ sibɨla nagasaŋ ala abɨci vemin uami. \v 44 Hameŋ \x - \xo 4.44 \xo*\xt Mt 4.23\xt*\x* abavɨla Judia fɨli tɨbɨ hɨdahɨda Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ mu hɨvɨ mu hɨvɨ ivo ivo sulasula hɨdadami. \c 5 \s Hulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ nulɨdɨ akuaba akuaba agɨladɨ valavɨla Jisasɨ hula uavɨmi. \r (Matiu 4.18-22 mu Makɨ 1.16-20) \p \v 1 Mu \x - \xo 5.1-3 \xo*\xt Mt 13.1-2, Mk 3.9-10, 4.1\xt*\x* tɨbɨ Jisasɨ uavɨla Galili\f * \fr 5.1 \fr*\fq Galili idu hekɨlɨ \fq*\ft agadɨ ibi mu Genesaletɨ.\ft*\f* idu hekɨlɨ caba heŋ lagulama hɨnidaci hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igahɨlɨbalu aba veve mɨgudɨbavɨmi. \v 2 Mɨgudɨbavɨdaci Jisasɨ agaŋ igɨci hunɨga ahica agɨlaŋ idu caba heŋ hɨniavɨmi. Hulaŋ hehɨlaŋ vivi hɨsɨŋ agɨlaŋ hunɨga ahica vave lamavɨla mɨkɨdiŋ agɨladɨ husahusa hɨniavɨmi. \v 3 Husahusa hɨniavɨdaci Jisasɨ agaŋ Saimon dɨ hunɨga heŋ mɨgumi. Mɨguavɨla Saimon dɨ abami. Hunɨga lɨbɨnikɨlɨnaŋ umitam uami. Lɨci hunɨga agadɨ lɨbɨnikɨlɨci umitami. Umitɨci Jisasɨ hunɨga hɨvɨ mɨgahɨnihɨni hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ ciaŋ sulami. \p \v 4 Sula fɨhalavɨla Saimon dɨ abami. Hunɨga agadɨ matɨnaŋ avɨli huhaŋ adeŋ um uami. Uci hehɨlaŋ vivi saŋ avɨli huhaŋ heŋ mɨkɨdiŋ agɨladɨ lamɨlaŋ mɨguavɨm uami. \v 5 Lɨci \x - \xo 5.5 \xo*\xt Jo 21.3\xt*\x* Saimon nudɨ abami. Iavaŋ uami. Alaŋ hɨfɨlɨ hekɨlɨ havɨ sɨbaŋ hɨdiemɨlu uami. Nama abɨnaŋ sadaŋ alaŋ cɨhu mɨkɨdiŋ agɨladɨ lamɨmɨli mɨguavɨbali uami. \v 6 Hameŋ \x - \xo 5.6 \xo*\xt Jo 21.6\xt*\x* abavɨla avɨli huhaŋ heŋ uavɨla mɨkɨdiŋ agɨladɨ lamavɨci mɨguavɨmi. Mɨguavɨci hehɨlaŋ akape sɨbaŋ mɨkɨdiŋ hɨvɨ mɨguavɨmi. Mɨguavɨci mɨkɨdiŋ agɨlaŋ lalɨlahɨben aba lɨhavɨmi. \v 7 Lɨhavɨci nagɨlihalinu hunɨga mu hɨvɨ hɨniavɨmi agɨladɨ human hɨvɨ ulavɨci vehavɨmi. Vevɨla nulɨdɨ ahɨliahua hehɨlaŋ agɨladɨ likɨla likɨla hunɨga tulɨ ahica heŋ ahɨlavɨci mɨguavɨmi. Lɨhavɨci hunɨga ahica agɨlaŋ mɨlavɨmi. Mɨlavɨla hunɨga agɨlaŋ luvia mɨguben aba lɨhavɨmi. \v 8-9 Lɨhavɨci \x - \xo 5.8-9 \xo*\xt 2 Sml 6.9, 1 Kin 17.18\xt*\x* Saimon\f * \fr 5.8-9 \fr*\fq Saimon \fq*\ft dɨ ibi mu Pita.\ft*\f* agaŋ hehɨlaŋ akape vihavɨmi agɨladɨ igavɨla i uami. Lavɨla Jisasɨ dɨ hɨcɨ pɨŋ heŋ mɨgalɨfɨlɨbavɨla abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Viaŋ hulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ uami. Nama iadɨ valavɨla uha uami. Hulaŋ limu hɨhɨle nɨbɨlaŋ hula hunɨga hɨvɨ hɨniavɨmi agɨlaŋ avi igavɨla i uavɨmi. \v 10 Saimon \x - \xo 5.10 \xo*\xt Mt 4.19\xt*\x* nagɨlihalinu ahica. Mu Jemɨsɨ. Mu Jon. Hulaŋ ahica agɨladɨ iaganɨlu Sebedi. Nɨbɨlaŋ avi igavɨla haba lɨdavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ Saimon dɨ abami. Nama lɨdɨmɨnaŋ uami. Amɨli anihuliŋ nama hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hameŋ ala likɨlɨbanaŋ uami. \v 11 Hameŋ \x - \xo 5.11 \xo*\xt Mt 4.20, 19.27, Mk 1.18, Lu 18.28\xt*\x* abɨci hunɨga agɨladɨ matamata caba uavɨmi. Caba uavɨla hunɨga agɨladɨ magɨla via iahua lɨgɨlɨ lamavɨmi. Lamavɨla hunɨga akuaba akuaba agɨladɨ sɨkasɨkan valavɨla Jisasɨ hula uavɨmi. \fig Viaŋ hulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ uami. Nama iadɨ valavɨla uha uami.|alt="Peter in boat with Jesus." src="WA03819b.jpg" size="col" copy="Wade" ref="5.8-9"\fig* \s Jisasɨ abɨci hulaŋ mu dɨ lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm agaŋ sɨvɨlami. \r (Matiu 8.1-4 mu Makɨ 1.40-45) \p \v 12 Jisasɨ haiabɨla mu hɨvɨ hɨnidaci hulaŋ mu lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm daŋ agaŋ vemi. Lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm agaŋ nudɨ hadipɨlɨ sɨkasɨkan agadɨ fɨhalami. Vevɨla Jisasɨ dɨ igavɨla fɨli hɨvɨ sɨkasɨkan mɨgavɨla ipalɨci mɨguci ani valɨ hɨnimi. Hɨnihɨni nusaŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ iguavɨla abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Nama iasaŋ huaci mavɨn hɨniavɨla lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm iadɨ hadipɨlɨ hɨvɨ hɨnilalɨ nagadɨ abɨnaŋ sɨvɨlɨci huaci lavɨla hɨnivin uami. \v 13 Lɨci Jisasɨ hulaŋ agadɨ hadipɨlɨ agadɨ mɨŋaigavɨla abami. Viaŋ nasaŋ mavɨn hɨniavɨla nadɨ hadipɨlɨ agadɨ ci huaci lamin uami. Hameŋ abɨci nudɨ lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm agaŋ lɨhalɨha sɨbaŋ sɨvɨlami. \v 14 Sɨvɨlɨci \x - \xo 5.14 \xo*\xt Wkp 14.1-32\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ abɨmɨnaŋ uami. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ pɨŋ uha uami. Uavɨla nadɨ hadipɨlɨ agadɨ abalamɨnaŋ igam uami. Igɨci huaci lɨci Asɨ saŋ sagalɨ igunaŋ hɨlam uami. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ lubiahɨlavɨla sagalɨ igunaŋ hɨlam uami. Sagalɨ igunaŋ hɨlɨci Asɨ nadɨ hadipɨlɨ agadɨ vumɨli lamɨbali uami. Lɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nadɨ iga iga abavɨbali uami. Nudɨ hadipɨlɨ ci huaci li aba abavɨbali uami. \v 15 Jisasɨ nudɨ abamɨgɨlami agadɨ ala ciaŋ hɨjɨ agaŋ mu haiabɨla mu haiabɨla uadami. Udaci hulaŋ iamɨgali akape nudɨ ciaŋ igahɨlɨben aba vehavɨhadami. Aludɨ avi huaci lamɨbali aba vehavɨhadami. \v 16 Lɨhavɨdaci \x - \xo 5.16 \xo*\xt Mt 14.23, Mk 1.35, 6.46\xt*\x* Jisasɨ agaŋ akape tɨbɨ Asɨ dɨ aba aba saŋ nulɨdɨ valavala fipɨ hulaŋ iamɨgali apalɨ heŋ uadami. \s Jisasɨ abɨci hulaŋ mu dɨ hɨcɨ human haba hɨmavɨmi agɨlaŋ huaci lɨhavɨmi. \r (Matiu 9.1-8 mu Makɨ 2.1-12) \p \v 17 Mu tɨbɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ iga iga lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula Jisasɨ dɨ pɨŋ vehavɨmi. Nulɨdɨ haiabɨla hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨladɨ valavala vehavɨmi. Hɨhɨle Galili fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ vehavɨmi. Hɨhɨle Judia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ vehavɨmi. Hɨhɨle Jelusalem haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ avi vehavɨmi. Ve mɨgahɨniavɨdaci Jisasɨ ciaŋ sulami. Ciaŋ sulɨdaci nudɨ Hekɨlɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ nɨbu hula hɨnidaci hulaŋ iamɨgali hɨmuhɨmu daŋ agɨladɨ mɨŋahihɨlahihɨla hɨnimi. \v 18 Ciaŋ sulasula hɨnidaci hulaŋ mu dɨ hɨcɨ human haba hɨmavɨmi agadɨ via vadɨm hɨvɨ lamavɨla hava vavehavɨmi. Nudɨ hava vavevɨla uleŋ muji ivouavɨla Jisasɨ dɨ pɨŋ lamɨbalu aba lɨhavɨmi. \v 19 Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali akape sadaŋ ulaŋ agaŋ mɨlami. Lɨci nudɨ havavɨla uleŋ muji Jisasɨ hɨnimi heŋ ivoubalu aba hɨbɨ suhɨlavɨmi. Suhɨlavɨci hɨma lɨci havavɨla ulaŋ sabɨ heŋ iahuavɨmi. Ulaŋ sabɨ heŋ hulaŋ iahuiahu hɨnihɨni hɨdahɨda fipɨ daŋ hɨniadami. Ulaŋ sabɨ heŋ iahuiahu agaŋ nɨbu hɨbɨ daŋ hɨniadami. Hameŋ sadaŋ hulaŋ agadɨ havavɨla iahuavɨmi. Lavɨla ulaŋ sabɨ agadɨ mɨŋavɨkɨlavɨla hulaŋ hɨcɨ human haba hɨmavɨmi agadɨ vadɨm daŋ simɨsimɨ sɨbaŋ valavɨci valavɨci hulaŋ iamɨgali alɨhaŋ alɨhaŋ heŋ mɨgumi. Jisasɨ lagulama hɨnimi heŋ mɨgumi. \v 20 Lɨci \x - \xo 5.20 \xo*\xt Lu 7.48\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ igami. Igavɨla hulaŋ hɨcɨ human haba hɨmavɨmi agadɨ abami. Ci igɨnaŋ uami. Nadɨ hugɨ agɨladɨ ci hivin uami. \v 21 Lɨci \x - \xo 5.21 \xo*\xt Sng 32.5, Ais 43.25, Lu 7.49\xt*\x* Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula hɨji lamavɨla abavɨmi. Hulaŋ hana ani uavɨmi. Lavɨla Asɨ dɨ uvɨsɨjiŋ viavɨla hulaŋ mu nɨbu hula hugɨ apalɨ hɨnilalɨ agadɨ hugɨ hivɨben aba li uavɨmi. Asɨ laci hugɨ hivɨlalɨ uavɨmi. \v 22 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ hɨji agɨladɨ igavɨla abami. Namɨlaŋ akɨ saŋ hɨji hameŋ lamalama hɨnilaŋ uami. \v 23-24 Viaŋ \x - \xo 5.23-24 \xo*\xt Jo 5.8\xt*\x* hulaŋ hɨcɨ human haba hɨmavɨmi agadɨ akɨ lɨlɨŋ namɨlaŋ igavɨla nameŋ abɨbalaŋ uami. Hulaŋ dɨ Ninaŋ nɨbu fɨli neŋ hugɨ hivahiva hɨsɨŋ hulaŋ ibi daŋ hɨnilalɨ aba abɨbalaŋ uami. Akɨ me ciaŋ agadɨ huaci abɨben uami. Viaŋ nadɨ hugɨ ci hivin aba abɨben ua nama iahavɨla uha aba abɨben uami. Lavɨla hulaŋ hɨcɨ human haba hɨmavɨmi agadɨ abami. Nadɨ abadin agadɨ igahɨlɨha uami. Nama iaha nadɨ vadɨm agadɨ via havavɨla nadɨ ulaŋ hɨvɨ uha uami. \v 25 Lɨci hulaŋ iamɨgali igasulavɨdaci hulaŋ agaŋ iahavɨhevɨla nudɨ vadɨm agadɨ via havavɨla Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha nudɨ ulaŋ heŋ umi. \v 26 Udaci hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ igavɨla i uavɨmi. Lavɨla nɨbɨlaŋ avi Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahavɨmi. La haba lɨdavɨla abavɨmi. Iabi alaŋ vɨdɨvɨdɨŋ nagadɨ sebɨlɨ sɨbaŋ igalu uavɨmi. \fig Ulaŋ sabɨ agadɨ mɨŋavɨkɨlavɨla hulaŋ hɨcɨ human haba hɨmavɨmi agadɨ vadɨm daŋ valavɨci valavɨci mɨgumi.|alt="Lowering paralytic" src="WA03825b.jpg" size="col" copy="Wade" ref="5.19"\fig* \s Livai agaŋ Jisasɨ ani ani uavɨmi. \r (Matiu 9.9-13 mu Makɨ 2.13-17) \p \v 27 Hameŋ lɨhavɨci Jisasɨ hɨnimitavɨla iaha uavɨla Livai dɨ igami. Igɨci nɨbu huban saŋ anɨm hɨlɨcɨ vivi hɨsɨŋ ulaŋ heŋ mɨgahɨnimi. Nɨbu huban saŋ anɨm hɨlɨcɨ vihadami. Jisasɨ nudɨ igavɨla abami. Nama venaŋ ahica umɨli uami. \v 28 Lɨci nɨbu iahavɨla nudɨ akuaba akuaba agɨladɨ valavɨla Jisasɨ hula uavɨmi. \v 29 Uavɨla nudɨ sibɨla hɨsɨŋ agɨladɨ abɨci nudɨ ulaŋ heŋ Jisasɨ saŋ sɨmɨŋ hekɨlɨ hɨlanavɨmi. Hɨlanavɨci huban saŋ anɨm hɨlɨcɨ vivi hɨsɨŋ hɨhɨle agɨlaŋ hula hulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ hula hafalavɨla sɨmɨŋ hekɨlɨ navɨmi. \v 30 Hameŋ \x - \xo 5.30 \xo*\xt Lu 15.1-2\xt*\x* lɨhavɨdaci Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula nulɨdɨ hulaŋ hɨhɨle Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ agɨlaŋ hula vehavɨmi. Vevɨla Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨladɨ mu ciaŋ mu ciaŋ aba aba ciabɨsɨ iahuavɨmi. Namɨlaŋ akɨ saŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ hula sɨmɨŋ nadalaŋ uavɨmi. Akɨ saŋ nulɨdɨ hulaŋ hɨhɨle huban saŋ anɨm hɨlɨcɨ vivi hɨsɨŋ agɨlaŋ hula sɨmɨŋ nadalaŋ uavɨmi. \v 31 Lɨhavɨci Jisasɨ abami. Hulaŋ hɨmuhɨmu apalɨ agɨlaŋ fim hahahaha hɨsɨŋ agɨladɨ pɨŋ ma uavɨlalɨ uami. Hulaŋ hɨmuhɨmu daŋ agɨlaŋ pam fim hahahaha hɨsɨŋ agɨladɨ pɨŋ uavɨlalɨ uami. \v 32 Viaŋ \x - \xo 5.32 \xo*\xt 1 Ti 1.15\xt*\x* hulaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlavɨlalɨ agɨladɨ abɨdalɨŋ iadɨ hulemɨlɨ hɨnihɨni saŋ ma vemin uami. Hulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ abɨdalɨŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨladɨ valavala iadɨ hulemɨlɨ hɨnihɨni saŋ vemin uami. \s Jisasɨ agaŋ sɨmɨŋ valavala hɨnihɨni Asɨ dɨ aba aba agasaŋ abami. \r (Matiu 9.14-17 mu Makɨ 2.18-22) \p \v 33 Lɨci \x - \xo 5.33 \xo*\xt Mt 9.14, Mk 2.18\xt*\x* hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ Jisasɨ dɨ abavɨmi. Jon dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ akape tɨbɨ sɨmɨŋ valavala Asɨ dɨ aba aba hɨniavɨlalɨ uavɨmi. Falisi hɨdɨlɨ agɨladɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ avi hameŋ ala lɨhavɨlalɨ uavɨmi. Agadɨ ala nadɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ Asɨ dɨ aba aba saŋ sɨmɨŋ ma valavɨlalɨ uavɨmi. Nɨbɨlaŋ sɨmɨŋ nana avɨli nana pam hɨniavɨlalɨ uavɨmi. \v 34 Lɨhavɨci \x - \xo 5.34 \xo*\xt Jo 3.29\xt*\x* Jisasɨ hɨve lama nulɨdɨ abami. Hulaŋ mu iamɨgali sabiben aba lɨvi uami. Nɨbu hɨnidaci namɨlaŋ nudɨ isaima agɨladɨ sɨmɨŋ valavala saŋ abɨlaŋ nɨbɨlaŋ sɨmɨŋ ma valavɨvi uami. \v 35 Mufɨli me hɨvɨ hulaŋ agadɨ mɨŋa via uavɨci nudɨ isaima agɨlaŋ nusaŋ mavɨn lamalama sɨmɨŋ heŋ valavɨvi uami. \p \v 36 Lavɨla cɨhu hɨve lama abami. Hadi hɨlahɨla hutesɨ hasɨ agaŋ fɨlu daŋ hɨnidaci uami. Hadi hɨlahɨla hutesɨ hɨhi agadɨ ma mɨŋacɨkɨla via fɨlu agadɨ lama hɨsihala hɨcavɨvi uami. Hulaŋ mu hameŋ lɨci hadi hɨlahɨla hutesɨ hɨhi agaŋ sɨbɨlɨ lɨvi uami. Havɨlɨ tɨbɨ hɨhi agaŋ avi huaci ma hɨnivi uami. Hadi hɨlahɨla hutesɨ hasɨ agaŋ me ma hɨnivi uami. \v 37 Hameŋ abavɨla cɨhu tɨbɨ hɨve lama abami. Lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ hɨhi agadɨ uami. Sabaŋ meme sɨgɨtɨ hɨcavɨci sɨbɨ hɨlɨcɨ me hɨnihɨni hasɨ lɨhavɨlalɨ agɨladɨ hɨvɨ ma hapilavɨvi uami. Nulɨdɨ hɨvɨ hapilavɨci hɨnia huhɨlavɨci sabaŋ meme sɨgɨtɨ hasɨ agɨlaŋ vɨkuavɨci fɨli hɨvɨ mɨjia mɨgavɨvi uami. Lɨhavɨci sɨbɨ hɨlɨcɨ me agɨlaŋ avi sɨbɨlɨ lɨhavɨvi uami. \v 38 Hameŋ sadaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ hɨhi agadɨ uami. Sabaŋ meme sɨgɨtɨ hɨhi agɨladɨ hɨcavɨci sɨbɨ hɨlɨcɨ me hɨniavɨlalɨ agɨladɨ hɨvɨ pam hapilavɨlalɨ uami. \v 39 Hulaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ vaka hɨsɨŋ agadɨ navɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ hɨhi agasaŋ ma lɨhavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ vaka hɨsɨŋ agasaŋ laci lɨhavɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ abavɨlalɨ uami. Ha huaci aba abavɨlalɨ uami. \c 6 \s Jisasɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ agasaŋ abami. \r (Matiu 12.1-8 mu Makɨ 2.23-28) \p \v 1 Mu \x - \xo 6.1 \xo*\xt Lo 23.25\xt*\x* tɨbɨ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula uavɨmi. Hɨbɨ pɨlɨ mu halɨha cahu uitɨ hualabɨla alɨhaŋ hɨniadami heŋ uavɨmi. Uu nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ agɨladɨ likɨlavɨmi. Likɨla likɨla human hɨvɨ mɨŋahɨtɨhalavɨdaci sɨgɨtɨ agɨlaŋ mɨgalahɨlavɨdaci amɨŋ agɨladɨ nana uavɨmi. \v 2 Lɨhavɨci \x - \xo 6.2 \xo*\xt CV 20.8-11, Jo 5.10\xt*\x* Falisi hɨdɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ nulɨdɨ igavɨla abavɨmi. Namɨlaŋ akɨ saŋ hameŋ lɨlaŋ uavɨmi. Alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ alaŋ hameŋ ma lɨlalu uavɨmi. Ha nɨbu hɨbuŋ uavɨmi. \v 3-4 Hameŋ \x - \xo 6.3-4 \xo*\xt Wkp 24.5-9, 1 Sml 21.1-6\xt*\x* abavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Mu tɨbɨ Devitɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula humɨgaŋ saŋ hɨmavɨmi uami. Lavɨla Devitɨ agaŋ Asɨ dɨ havɨlɨ ulaŋ caba heŋ umi uami. Uavɨla maci Asɨ saŋ sagalɨ iguavɨmi agɨladɨ vave haiabɨla lamavɨci hɨniavɨmi agɨladɨ vimi uami. Hulaŋ havɨ havɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ maci agɨladɨ ma navɨhadami uami. Ha nɨbu hɨbuŋ uami. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ pam maci agɨladɨ navɨhadami uami. Agadɨ ala Devitɨ nɨbu nami uami. Navɨla nudɨ hulemɨlɨ agɨlasaŋ avi iguci navɨmi uami. Namɨlaŋ Devitɨ akuaba akuaba lɨmi agasaŋ ciaŋ Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ hɨvɨ lɨbavɨci hɨnilalɨ agadɨ ma akua igɨlalaŋ uami. \v 5 Lavɨla nulɨdɨ abami. Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ nɨbu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ agadɨ manɨgali uami. \s Alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ Jisasɨ hulaŋ mu human husɨŋ husɨŋ lɨmi agadɨ huaci lamami. \r (Matiu 12.9-14 mu Makɨ 3.1-6) \p \v 6 Mu tɨbɨ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ Jisasɨ ua nulɨdɨ aŋam ulaŋ heŋ ivoumi. Ivouavɨla Asɨ dɨ ciaŋ sulasula hɨnimi. Sulasula hɨnia igɨci hulaŋ mu human sɨmi husɨŋ husɨŋ lɨmi agaŋ heŋ ala hɨnimi. \v 7 Asɨ \x - \xo 6.7 \xo*\xt Lu 14.1\xt*\x* dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula avi heŋ ala hɨnihɨni Jisasɨ saŋ migɨla migɨla hɨniavɨmi. Alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ nudɨ huaci lamɨbali ua akɨ lɨbali aba nusaŋ migɨla migɨla hɨniavɨmi. Akɨ lusɨŋ agadɨ vici igavɨla nudɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbalu aba nusaŋ migɨla migɨla hɨniavɨmi. \v 8 Lɨhavɨdaci \x - \xo 6.8 \xo*\xt Lu 5.22, 9.47\xt*\x* Jisasɨ agaŋ nulɨdɨ hɨji agɨladɨ ci igami. Lavɨla hulaŋ human husɨŋ husɨŋ lɨmi agadɨ abami. Nama iahavɨla lagulamɨha uami. Lɨnaŋ hulaŋ iamɨgali nadɨ igavɨm uami. Lɨci iaha ua lagulamami. \v 9 Lagulama hɨnidaci Jisasɨ abami. Viaŋ naludɨ abitɨhɨben uami. Alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ huaci lamɨbalu ua sɨbɨlɨ lamɨbalu uami. Nulɨdɨ ahɨliahumɨli huaci hɨniavɨbali ua nulɨdɨ ifɨhɨmɨbalu uami. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agaŋ alaŋ akɨ sibɨla vivi saŋ abɨlalɨ uami. \v 10 Lavɨla hulaŋ agɨladɨ igasulami. Igasulasula hulaŋ human husɨŋ husɨŋ lɨmi agadɨ abami. Nadɨ human agadɨ sɨlɨvɨ lamɨha uami. Lɨci human agadɨ sɨlɨvɨ lamami. Sɨlɨvɨ lamɨci nudɨ human agaŋ huaci lɨmi. \v 11 Lɨci Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula igavɨla igɨvɨ hekɨlɨ hɨniavɨmi. Lavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ abavɨmi. Alaŋ Jisasɨ dɨ akɨ lɨbalu uavɨmi. \s Jisasɨ hulaŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ lɨbɨmɨŋami. \r (Matiu 10.1-4 mu Makɨ 3.13-19) \p \v 12 Mu \x - \xo 6.12 \xo*\xt Mt 14.23\xt*\x* tɨbɨ Jisasɨ agaŋ Asɨ dɨ aba aba saŋ halu iahumi. Iahua Asɨ dɨ aba aba hɨnidaci fɨli mɨŋalahami. \v 13 Fɨli \x - \xo 6.13 \xo*\xt Mt 10.3-4, Mk 3.13-19, Jo 6.70\xt*\x* mɨŋalahɨci uaiaŋ iahami. Uaiaŋ iahɨci Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ ulɨci vehavɨmi. Vehavɨci hulaŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ laci lɨbɨmɨŋami. Lɨbɨmɨŋavɨla abami. Viaŋ naludɨ ci lɨbɨmɨŋin uami. \v 14 Hulaŋ lɨbɨmɨŋami agɨladɨ ibi nameŋ. Mu Saimon. Jisasɨ agaŋ Saimon dɨ ibi mu lamavɨla abami. Pita uami. Mu Saimon dɨ imanu Edɨlu. Mu Jemɨsɨ. Mu Jon. Mu Filipɨ. Mu Balɨtolomiu. \v 15 Mu Matiu. Mu Tomasɨ. Mu Alɨfiusɨ dɨ ninanu Jemɨsɨ. Mu avi Saimon ala. Nɨbu Selotɨ hɨdɨlɨ. \v 16 Mu Jemɨsɨ dɨ ninanu Judasɨ. Mu avi Judasɨ ala. Judasɨ dɨ ibi mu Isɨkaliotɨ. Hulaŋ nɨbu ala Jisasɨ dɨ ilasami. \s Jisasɨ hulaŋ iamɨgali akape agɨladɨ huaci lamami. \r (Matiu 4.24-25 mu Makɨ 3.7-12) \p \v 17 Jisasɨ nudɨ hulaŋ lɨbɨmɨŋami agɨladɨ likɨlavɨla halu agadɨ vala mɨguavɨmi. Mɨguavɨla fɨli abɨlɨ heŋ nudɨ hulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ hula hafalavɨmi. Hulaŋ iamɨgali akape sɨbaŋ agɨlaŋ avi fɨli abɨlɨ heŋ ala veve mɨgudɨbavɨmi. Hɨhɨle Judia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ. Hɨhɨle Jelusalem haiabɨla hɨsɨŋ. Hɨhɨle Tailɨ haiabɨla caba caba hɨsɨŋ agɨlaŋ avɨli hekɨlɨ caba agadɨ valavɨla vehavɨmi. Hɨhɨle Saidon haiabɨla caba caba hɨsɨŋ agɨlaŋ avi avɨli hekɨlɨ caba agadɨ valavɨla vehavɨmi. \v 18 Nɨbɨlaŋ ahuata Jisasɨ dɨ ciaŋ agadɨ igahɨlɨbalu aba vehavɨmi. Nɨbu aludɨ hadi hɨmuhɨmu agɨladɨ huaci lamɨbali aba vehavɨmi. Hulaŋ iamɨgali sudɨ sɨbɨlɨ daŋ agɨlaŋ avi vehavɨdaci Jisasɨ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lahumi. \v 19 Vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ agaŋ nɨbu hula hɨnidaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ mɨŋaigavɨdaci nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ nulɨdɨ hadi hɨmuhɨmu agɨladɨ huaci lamami. Lɨdaci hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle hɨmuhɨmu daŋ agɨlaŋ avi nudɨ mɨŋaigɨben aba lɨhavɨmi. \s Hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba apalɨ namɨlaŋ hɨjɨŋalɨhalaŋ uami. \r (Matiu 5.1-12) \p \v 20 Lɨhavɨdaci \x - \xo 6.20 \xo*\xt Mt 5.3, 11.5, Je 2.5\xt*\x* Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ igasulasula abami. Hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba apalɨ namɨlaŋ hɨjɨŋalɨhalaŋ uami. Asɨ naludɨ likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ ci hɨnidalaŋ uami. \v 21 Hulaŋ \x - \xo 6.21 \xo*\xt Sng 126.5-6, Ais 55.1, 61.3, CHL 7.16-17\xt*\x* iamɨgali sɨmɨŋ saŋ hɨmɨlalaŋ namɨlaŋ hɨjɨŋalɨhalaŋ uami. Mufɨli namɨlaŋ sɨmɨŋ nana humɨgaŋ lagubalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali ilɨha ilɨha hɨnilalaŋ namɨlaŋ avi hɨjɨŋalɨhalaŋ uami. Mufɨli namɨlaŋ niuŋ lɨnibalaŋ uami. \v 22 Namɨlaŋ \x - \xo 6.22 \xo*\xt Mt 5.11, Jo 15.19, 16.2, 1 Pi 2.19, 4.14\xt*\x* Hulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ ciaŋ lubiahɨlɨdalaŋ nalusaŋ igɨvɨ hɨniavɨbali uami. Hɨnihɨni naludɨ ciaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ aba aba lahuavɨbali uami. Lɨdɨŋ igavɨdaci naludɨ ibi agɨlaŋ sɨbɨlɨ me hɨniavɨbali uami. Hameŋ lɨhavɨdaci namɨlaŋ hɨjɨŋalɨhalaŋ uami. \v 23 Vaka \x - \xo 6.23 \xo*\xt 2 Sto 36.16, Mt 5.12, HJL 5.41, 7.52, Kl 1.24, Je 1.2\xt*\x* nulɨdɨ ave iauacaŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ sɨbɨlɨ lamavɨhadami uami. Hameŋ laci ala naludɨ avi sɨbɨlɨ lamavɨbali uami. Akuaba akuaba vɨhɨlɨ naludɨ hɨvɨ iahavɨdaci namɨlaŋ hɨjɨŋalaŋala havala havala iahuiahu hɨdɨhalaŋ uami. Ci igɨlaŋ uami. Mufɨli namɨlaŋ akuaba akuaba hekɨlɨ hekɨlɨ vibalaŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ haiabɨla heŋ ci hɨniavadi uami. \v 24 Hulaŋ \x - \xo 6.24 \xo*\xt Amo 6.1, Mt 6.2, 6.5, Je 5.1\xt*\x* iamɨgali anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hekɨlɨ daŋ namɨlaŋ akuaba akuaba huaci huaci ci vilalaŋ uami. Naludɨ hɨji humɨgaŋ huaci hɨnihɨni saŋ ci vilalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ mufɨli vɨhɨlɨ igɨbalaŋ uami. \v 25 Hulaŋ \x - \xo 6.25 \xo*\xt Snd 14.13, Ais 65.13, Je 5.1-6\xt*\x* iamɨgali iabi neŋ sɨmɨŋ nana humɨgaŋ lagulalaŋ namɨlaŋ vɨhɨlɨ igɨbalaŋ uami. Mufɨli namɨlaŋ humɨgaŋ saŋ hɨmɨbalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali niuŋ lɨnilalaŋ namɨlaŋ vɨhɨlɨ igɨbalaŋ uami. Mufɨli ilɨhiŋ hekɨlɨ ilɨhɨbalaŋ uami. \v 26 Vaka \x - \xo 6.26 \xo*\xt Jo 15.19, 1 Jo 4.5\xt*\x* hulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ analɨ nameŋ abavɨhadami uami. Alaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ aba abavɨhadami uami. Lɨdɨŋ nulɨdɨ nukeŋ ibi mɨŋaiahɨben aba analɨ ciaŋ abavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nulɨdɨ ibi mɨŋaiahavɨhadami uami. Hulaŋ iamɨgali agɨladɨ iamɨlɨhali akape agɨlaŋ naludɨ ibi hameŋ laci ala mɨŋaiahavɨci namɨlaŋ vɨhɨlɨ igɨbalaŋ uami. \s Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle naludɨ sɨbɨlɨ lamavɨci nulɨsaŋ mavɨn hɨnihalaŋ uami. \r (Matiu 5.38-48) \p \v 27 Lavɨla \x - \xo 6.27 \xo*\xt CV 23.4, Snd 25.21, Mt 5.44, Lom 12.20\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali iadɨ ciaŋ igahɨlɨlalaŋ namɨlaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle naludɨ nagɨli lamavɨlalɨ agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihalaŋ uami. Nalusaŋ igɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ huaci lamɨhalaŋ uami. \v 28 Hulaŋ \x - \xo 6.28 \xo*\xt Lu 23.34, HJL 7.60\xt*\x* iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ Asɨ agaŋ naludɨ sɨbɨlɨ lamalama saŋ abavɨbali uami. Hameŋ abavɨci namɨlaŋ Asɨ dɨ abɨlaŋ nulɨdɨ huaci lamam uami. Hulaŋ iamɨgali naludɨ ciaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ abavɨci Asɨ dɨ abɨlaŋ nulɨdɨ migɨlam uami. \v 29 Hulaŋ \x - \xo 6.29 \xo*\xt Mt 5.39, 1 Ko 6.7\xt*\x* iamɨgali limu hɨhɨle naludɨ mɨhum ifavɨci uami. Cɨhu limu cimɨlɨlaŋ mɨhum limu agadɨ avi ifavɨm uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle naludɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ agɨladɨ vihavɨci uami. Naludɨ hadi hɨlahɨla mu agadɨ avi valɨlaŋ vihavɨm uami. \v 30 Hulaŋ \x - \xo 6.30 \xo*\xt Lo 15.7-10, Snd 21.26, Mt 5.42\xt*\x* iamɨgali limu hɨhɨle naludɨ akuaba akuaba agɨladɨ nulɨsaŋ igu igu saŋ abavɨci uami. Nulɨsaŋ iguhalaŋ uami. Naludɨ akuaba akuaba vihavɨci uami. Cɨhu hɨbɨŋ igu igu saŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ abɨmɨlaŋ uami. \v 31 Hulaŋ \x - \xo 6.31 \xo*\xt Mt 7.12\xt*\x* iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ naludɨ vameba lɨhavɨdaci hɨjɨŋalɨlalaŋ agasaŋ igahɨlɨhalaŋ uami. Igahɨlahɨla hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlasaŋ avi hameŋ laci ala lɨdalaŋ hɨjɨŋalavɨbali uami. \v 32 Hulaŋ \x - \xo 6.32 \xo*\xt Mt 5.46\xt*\x* lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ hulaŋ nulɨsaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ pam mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ Asɨ nulɨsaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ ma igubali uami. Namɨlaŋ nɨbɨlaŋ lɨhavɨlalɨ hameŋ lɨmɨlaŋ uami. Hulaŋ nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ pam mavɨn hekɨlɨ hɨnimɨlaŋ uami. Namɨlaŋ hulaŋ iamɨgali nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ ma hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ avi mavɨn hekɨlɨ hɨnihalaŋ uami. Hameŋ lavɨla namɨlaŋ hulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ lɨvalɨbalaŋ uami. Lɨlaŋ Asɨ nalusaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ igubali uami. \p \v 33 Hulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ hɨbɨŋ hɨbɨŋ huaci lamavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ Asɨ nulɨsaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ ma igubali uami. Namɨlaŋ nɨbɨlaŋ lɨhavɨlalɨ hameŋ lɨmɨlaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali naludɨ huaci lamavɨlalɨ agɨladɨ pam huaci lamɨmɨlaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ avi huaci lamɨhalaŋ uami. Hameŋ lavɨla namɨlaŋ hulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ lɨvalɨbalaŋ uami. Lɨlaŋ Asɨ nalusaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ igubali uami. \p \v 34 Hulaŋ \x - \xo 6.34 \xo*\xt Mt 5.42\xt*\x* iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ anɨm hɨlɨcɨ iguavɨla cɨhu hɨbɨŋ iguavɨci vivi saŋ hɨji igahɨlavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ Asɨ nulɨsaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ ma igubali uami. Namɨlaŋ nɨbɨlaŋ lɨhavɨlalɨ hameŋ lɨmɨlaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ anɨm hɨlɨcɨ iguavɨla cɨhu hɨbɨŋ iguavɨci vivi saŋ hɨji igahɨlɨmɨlaŋ uami. Namɨlaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ anɨm hɨlɨcɨ igulaŋ nɨbɨlaŋ cɨhu hɨbɨŋ nalusaŋ ma iguavɨbali agɨlasaŋ avi iguhalaŋ uami. Hameŋ lavɨla namɨlaŋ hulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ lɨvalɨbalaŋ uami. Lɨlaŋ Asɨ nalusaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ igubali uami. \v 35 Hulaŋ \x - \xo 6.35 \xo*\xt Wkp 25.35-37, Sng 37.26, Mt 5.45\xt*\x* iamɨgali naludɨ nagɨli lamavɨlalɨ agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihɨni nulɨdɨ huaci lamɨhalaŋ uami. Anɨm hɨlɨcɨ saŋ abavɨci iguavɨla hɨbɨŋ vivi saŋ igahɨlɨmɨlaŋ uami. Hameŋ lɨlaŋ Asɨ nalusaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ igubali uami. Lɨci namɨlaŋ Asɨ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ agadɨ ninanadi hɨnibalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba viavɨla Asɨ dɨ ma huaci uavɨci Asɨ nulɨdɨ sɨbɨlɨ ma lamɨlalɨ uami. Nɨbu nulɨdɨ huaci lamɨlalɨ uami. Hulaŋ sɨbɨlɨ agɨladɨ avi huaci lamɨlalɨ uami. \v 36 Naludɨ Iaganalu Asɨ agaŋ nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ mɨŋamɨŋa naludɨ huaci lamɨlalɨ hameŋ ala hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlasaŋ avi mavɨn hekɨlɨ mɨŋamɨŋa nulɨdɨ huaci lamɨhalaŋ uami. \s Namɨlaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle dɨ lusɨŋ agɨladɨ lamalɨhɨlɨmɨlaŋ uami. \r (Matiu 7.1-5) \p \v 37 Lavɨla \x - \xo 6.37 \xo*\xt Mt 6.14, 7.1-2\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Namɨlaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle akuaba akuaba lɨhavɨlalɨ agɨladɨ iga iga lamalɨhɨlalɨhɨla nameŋ abɨmɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ hulaŋ iamɨgali sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ aba abɨmɨlaŋ uami. Hameŋ lɨlaŋ Asɨ agaŋ namɨlaŋ akuaba akuaba lɨlalaŋ agɨladɨ avi lamalɨhɨlɨbali uami. Namɨlaŋ nulɨdɨ nameŋ abɨmɨlaŋ uami. Namɨlaŋ hulaŋ iamɨgali sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ aba abɨmɨlaŋ uami. Hameŋ lɨlaŋ Asɨ avi naludɨ abɨbali uami. Namɨlaŋ hulaŋ iamɨgali sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ aba abɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali naludɨ sɨbɨlɨ lamavɨci namɨlaŋ nulɨdɨ abɨhalaŋ uami. Viaŋ naludɨ hugɨ ci hivin aba abɨhalaŋ uami. Hameŋ lɨlaŋ Asɨ avi naludɨ abɨbali uami. Viaŋ naludɨ hugɨ ci hivin aba abɨbali uami. \v 38 Namɨlaŋ \x - \xo 6.38 \xo*\xt Snd 19.17, Mt 7.1-2, Mk 4.24, Je 2.13\xt*\x* hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ akuaba akuaba iguhalaŋ uami. Hameŋ lɨlaŋ Asɨ avi nalusaŋ akuaba akuaba akape igubali uami. Igudaci akuaba akuaba mɨlamɨla hɨniavɨlalɨ me hɨniavɨbali uami. Hɨniavɨdaci Asɨ nukeŋ vakala vakala igudaci mɨlamɨla limu hɨhɨle mɨjimɨji me mɨjiavɨbali uami. Akuaba akuaba agɨlaŋ mɨlamɨla mɨjiavɨlalɨ hameŋ lɨhavɨbali uami. Asɨ nukeŋ nalusaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ igubali uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ vameba igulalaŋ hameŋ laci ala Asɨ avi nalusaŋ igubali uami. \v 39 Lavɨla \x - \xo 6.39 \xo*\xt Mt 15.14\xt*\x* nulɨdɨ hɨve lama abami. Hulaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ mu agaŋ hulaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ mu agasaŋ hɨbɨ abalamɨben aba lavɨla uami. Ha ahica hameŋ haca hɨvɨ lalɨfa mɨguavɨvi uami. \v 40 Sɨhɨ \x - \xo 6.40 \xo*\xt Mt 10.24-25, Jo 13.16, 15.20\xt*\x* ciaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agaŋ nudɨ manasɨŋ sihɨ hɨsɨŋ agadɨ ma lɨvalɨlalɨ uami. Sɨhɨ ciaŋ sɨhɨvia iva fɨhalavɨla uami. Ha cɨhu nudɨ manasɨŋ sihɨ hɨsɨŋ me hɨnibali uami. \v 41 Nama \x - \xo 6.41 \xo*\xt Mt 7.3\xt*\x* akɨ saŋ hɨfuhɨfu isana dɨ lamɨgaŋ hɨvɨ hɨnivi agadɨ iga iga hɨji lamalama hɨnivanaŋ uami. Agadɨ ala kɨlɨ cɨkaŋ hekɨlɨ me nadɨ nukeŋ lamɨgaŋ hɨvɨ hɨnivi agasaŋ hɨji ma lamɨvanaŋ uami. \v 42 Kɨlɨ cɨkaŋ hekɨlɨ me agaŋ nadɨ lamɨgaŋ hɨvɨ hɨnidaci nama akɨ me lavɨla isana dɨ abɨvanaŋ uami. Isaŋ aba abɨvanaŋ uami. Viaŋ hɨfuhɨfu nadɨ lamɨgaŋ hɨvɨ hɨnidi agadɨ lɨbɨnikɨlɨlɨŋ iahɨbali aba abɨvanaŋ uami. Nama nasaŋ nukeŋ analɨ hɨji nameŋ lamalama abɨlanaŋ uami. Viaŋ hulaŋ huaci aba abɨlanaŋ uami. Agadɨ ala kɨlɨ cɨkaŋ hekɨlɨ me nadɨ nukeŋ lamɨgaŋ hɨvɨ hɨnidi agadɨ mɨŋahubɨlɨnaŋ iahɨci uami. Ha nama huaci sɨhɨvia igasulasula hɨfuhɨfu isana dɨ lamɨgaŋ hɨvɨ hɨnivi agadɨ avi lɨbɨnikɨlɨnaŋ iahɨvi uami. \s Kɨlɨ huaci agaŋ amɨŋ sɨbɨlɨ ma lamɨlalɨ uami. \r (Matiu 7.16-20 mu Matiu 12.33-35) \p \v 43 Lavɨla \x - \xo 6.43 \xo*\xt Mt 7.16-17\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Kɨlɨ huaci agaŋ amɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ ma lamɨlalɨ uami. Kɨlɨ sɨbɨlɨ agaŋ amɨŋ huaci huaci agɨladɨ ma lamɨlalɨ uami. \v 44 Hulaŋ \x - \xo 6.44 \xo*\xt Mt 12.33\xt*\x* iamɨgali agɨlaŋ kɨlɨ agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ iga iga abavɨlalɨ uami. Ha kɨlɨ huaci aba abavɨlalɨ uami. Ha kɨlɨ sɨbɨlɨ aba abavɨlalɨ uami. Kɨlɨ fikɨ agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ vibalu aba lɨmɨn henaŋ henaŋ daŋ agɨladɨ pɨŋ ma uavɨlalɨ uami. Lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ vibalu aba kɨlɨ sudɨme cɨki henaŋ henaŋ daŋ agadɨ pɨŋ ma uavɨlalɨ uami. \v 45 Hulaŋ \x - \xo 6.45 \xo*\xt Mt 12.34\xt*\x* iamɨgali akuaba me hɨji daŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ hɨji lamavɨlalɨ hameŋ laci ala abavɨlalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali hɨji huaci daŋ agɨlaŋ akuaba akuaba sibɨla huaci huaci agɨladɨ vihavɨlalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali hɨji sɨbɨlɨ daŋ agɨlaŋ akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ vihavɨlalɨ uami. \s Hulaŋ ahica agɨlaŋ ulaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ mavavɨvi uami. \r (Matiu 7.24-27) \p \v 46 Lavɨla \x - \xo 6.46 \xo*\xt Mal 1.6, Mt 7.21, 25.11, Lu 13.25\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Namɨlaŋ akɨ saŋ iadɨ nameŋ abɨlalaŋ uami. Aludɨ Hekɨlɨ aba abɨlalaŋ uami. Agadɨ ala namɨlaŋ iadɨ ciaŋ ma lubiahɨlɨlalaŋ uami. \v 47-48 La \x - \xo 6.47-48 \xo*\xt Mt 7.24-25\xt*\x* hɨve lama abami. Hulaŋ mu ulaŋ mavɨben aba lɨvi uami. La haca mɨse mavamava mɨgua lɨba hekɨlɨ iga valavɨla lɨba agadɨ sabɨ heŋ ulaŋ mavɨci hɨnivi uami. Hɨnidaci avɨli hekɨlɨ lagua vevɨla mɨŋanikɨlɨci ala ma mɨgaifɨvi uami. Hulaŋ hameŋ agaŋ ulaŋ huaci vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ mavɨvi uami. Nɨbu hulaŋ iadɨ pɨŋ veve ciaŋ igahɨlahɨla lubiahɨlɨlalɨ agaŋ me uami. \v 49 Hulaŋ mu hacɨŋ savu hɨvɨ ulaŋ mavɨci hɨnivi uami. Nɨbu lɨba hekɨlɨ sabɨ hɨvɨ ulaŋ ma mavɨvi uami. Lɨci avɨli hekɨlɨ lagua vevɨla nudɨ ulaŋ agadɨ mɨŋanikɨlɨci sɨkasɨkan mɨgaifa sɨbɨlɨ lɨvi uami. Hulaŋ hameŋ agaŋ ulaŋ huaci ma mavɨvi uami. Nɨbu hulaŋ iadɨ ciaŋ igahɨlahɨla ma lubiahɨlɨlalɨ agaŋ me uami. \c 7 \s Jisasɨ agaŋ sagaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agadɨ huaci lamami. \r (Matiu 8.5-13) \p \v 1 Jisasɨ ciaŋ sula fɨhalɨci igahɨlavɨci nulɨdɨ vala uavɨla Kapelɨneam haiabɨla iahumi. \v 2 Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ sagaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ Kapelɨneam haiabɨla heŋ hɨniadami. Nɨbu nudɨ hulemɨlɨ sibɨla huaci vihadami agasaŋ mavɨn hɨniadami. Nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agaŋ hɨmuhɨmu hekɨlɨ hɨmavɨla hɨmɨben aba lɨmi. \v 3 Lɨci sagaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ Jisasɨ akuaba akuaba lɨmi agadɨ ciaŋ hɨjɨ igahɨlami. Igahɨlavɨla Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ abami. Uavɨla Jisasɨ dɨ abɨlaŋ ve iadɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ nagadɨ huaci lamam uami. \v 4 Lɨci uavɨla mavɨn ciaŋ ciaŋ igu igu Jisasɨ dɨ abavɨmi. Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ sagaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ nɨbu hulaŋ huaci uavɨmi. Nama nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agadɨ ahɨliahunaŋ huaci lɨm uavɨmi. \v 5 Sagaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ alusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalɨ uavɨmi. Alusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨla nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ abɨci alusaŋ aŋam ulaŋ neŋ hafiavalɨ uavɨmi. \p \v 6 Hameŋ abavɨci nɨbɨlaŋ hula uavɨmi. Uavɨla sagaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ ulaŋ mikɨ lɨhavɨdaci sagaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ nudɨ nagɨlihalinu huaci huaci agɨladɨ abɨci uavɨla Jisasɨ dɨ abavɨmi. Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ sagaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ nadɨ nameŋ abi uavɨmi. Iadɨ Hekɨlɨ aba abi uavɨmi. Nasaŋ vɨhɨlɨ igumagaŋ aba abi uavɨmi. Viaŋ hulaŋ huaci hɨma aba abi uavɨmi. Hameŋ sadaŋ nama iadɨ uleŋ muji ivavemɨnaŋ aba abi uavɨmi. \v 7-8 Viaŋ avi nadɨ pɨŋ ma uben aba abi uavɨmi. Viaŋ hulaŋ ibi daŋ agadɨ lɨhu hɨvɨ hɨnilan aba abi uavɨmi. Sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ iadɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨlalɨ aba abi uavɨmi. Hɨniavɨdaci viaŋ nulɨdɨ heŋ uhalaŋ aba abɨdalɨŋ uavɨlalɨ aba abi uavɨmi. Neŋ vehalaŋ aba abɨdalɨŋ vehavɨlalɨ aba abi uavɨmi. Sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨladɨ sibɨla nagadɨ vihalaŋ aba abɨdalɨŋ vihavɨlalɨ aba abi uavɨmi. Ciaŋ pam abɨnaŋ iadɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agaŋ huaci lɨm aba abi uavɨmi. \p \v 9 Lɨhavɨci Jisasɨ igahɨlavɨla i uami. Lavɨla limu cimɨla hulaŋ iamɨgali nudɨ sɨvɨ uavɨmi agɨladɨ abami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Sagaŋ hali hɨsɨŋ nagaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ sɨbaŋ lami uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ pabiŋ avi hɨji vɨdɨvɨdɨŋ hameŋ ma lamavɨci igɨlan uami. \v 10 Lɨci sagaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ nagɨlihalinu huaci huaci agɨlaŋ cɨhu uavɨmi. Uavɨla igavɨci sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agaŋ cɨhu huaci lavɨla hɨnimi. \s Jisasɨ hulemɨlɨ Nain haiabɨla hɨsɨŋ agadɨ abɨci cɨhu hɨhi iahami. \p \v 11 Hɨnici hutesɨ lɨci Jisasɨ agaŋ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ likɨlavɨla Nain haiabɨla saŋ uavɨmi. Hulaŋ iamɨgali akape sɨbaŋ agɨlaŋ hula uavɨmi. \v 12 Uavɨla haiabɨla agadɨ lua hɨbɨ mikɨ heŋ hɨnia igavɨci hulaŋ valɨ mavɨben aba hava vavehavɨmi. Iamɨgali cido agadɨ ninaŋ hɨmɨci vadɨm hɨvɨ hava vavehavɨdaci nudɨ numɨgaŋ agaŋ sɨvɨ vemi. Nɨbu ninanadi mu mu apalɨ. Pabiŋ sɨbaŋ agaŋ hɨmami. Hulaŋ iamɨgali hɨhɨle avi nɨbu hula vehavɨmi. \v 13 Hulaŋ \x - \xo 7.13 \xo*\xt Lu 8.51-53\xt*\x* valɨ havavɨla vavehavɨdaci nulɨdɨ Hekɨlɨ Jisasɨ agaŋ hulaŋ hɨmami agadɨ iamɨnu dɨ igavɨla nudɨ mavɨn ifɨmɨguben aba nudɨ abami. Nama ilɨhɨmɨnaŋ uami. \v 14 Hameŋ \x - \xo 7.14 \xo*\xt Lu 8.54, Jo 11.43, HJL 9.40, Lom 4.17\xt*\x* abavɨla ua vadɨm hulaŋ valɨ hɨnimi agadɨ mɨŋaigami. Mɨŋaigɨci lagulamavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ abami. Hulemɨlɨ nadɨ abadin uami. Nama iahɨha uami. \v 15 Lɨci \x - \xo 7.15 \xo*\xt 1 Kin 17.23, 2 Kin 4.36\xt*\x* hulemɨlɨ valɨ hɨnimi agaŋ cɨhu hɨhi iahami. Iaha mɨgahɨnia ciaŋ abami. Lɨci via numɨgaŋ saŋ igumi. \v 16 Iguci \x - \xo 7.16 \xo*\xt Lu 1.68, 19.44, 24.19, Jo 4.19\xt*\x* hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ igavɨla haba lɨdavɨmi. Lavɨla Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha abavɨmi. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ ibi hekɨlɨ daŋ agaŋ aludɨ pɨŋ ci ve uavɨmi. Asɨ agaŋ nudɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ igahɨlavɨla nudɨ abɨci ve uavɨmi. \v 17 Lɨhavɨci Judia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ Judia fɨli tɨbɨ caba caba hɨsɨŋ agɨlaŋ ciaŋ hɨjɨ agadɨ igahɨlavɨmi. \fig Hulemɨlɨ hɨmɨci Jisasɨ abɨci cɨhu hɨhi iahami.|alt="Widow’s son died" src="WA03823b.jpg" size="col" copy="Wade" ref="7.14-15"\fig* \s Avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahaiaha hɨsɨŋ hulaŋ Jon agaŋ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abɨci uavɨmi. \r (Matiu 11.2-19) \p \v 18 Jon dɨ hulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ vevɨla Jisasɨ akuaba akuaba lɨmi agasaŋ Jon dɨ tɨbi sulavɨmi. Lɨhavɨci Jon abɨci nudɨ hulemɨlɨ ahica agɨlaŋ nudɨ pɨŋ vehavɨmi. \v 19 Vehavɨci \x - \xo 7.19-21 \xo*\xt Sng 40.7, Mal 3.1, Mt 11.2-3, CHL 1.8\xt*\x* nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ uavɨla Jisasɨ dɨ nameŋ abɨhalaŋ uami. Asɨ agaŋ hulaŋ mu vebali agasaŋ abami aba abɨhalaŋ uami. Asɨ hameŋ abami ha nasaŋ ala abami ua hulaŋ mu agasaŋ migɨlɨbalu aba abɨhalaŋ uami. \v 20-21 Lɨci hulaŋ ahica agɨlaŋ Jisasɨ dɨ pɨŋ uavɨmi. Ua igavɨci hulaŋ iamɨgali akape sɨbaŋ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ mikɨ pɨŋ hɨniavɨmi. Hɨniavɨdaci nulɨdɨ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle hɨmuhɨmu mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ daŋ agɨladɨ mɨŋahihɨlami. Limu hɨhɨle sudɨ sɨbɨlɨ daŋ hɨniavɨdaci sudɨ sɨbɨlɨ nulɨdɨ hɨvɨ hɨniavɨhadami agɨladɨ lahudaci huaci lɨhavɨmi. Limu hɨhɨle lamɨgaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ avi mɨŋahihɨlɨdaci cɨhu igasulavɨmi. Hameŋ lɨdaci Jon dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ igasulasula hɨniavɨla Jisasɨ dɨ abavɨmi. Avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahaiaha hɨsɨŋ hulaŋ Jon agaŋ nadɨ abitɨha iga iga saŋ aludɨ abɨci nadɨ pɨŋ vehɨlu uavɨmi. Nɨbu alaŋ nadɨ nameŋ abitɨhatɨha saŋ abalɨ uavɨmi. Asɨ agaŋ hulaŋ mu vebali agasaŋ abami aba abalɨ uavɨmi. Asɨ hameŋ abami ha nasaŋ ala abami ua hulaŋ mu saŋ migɨlɨbalu agasaŋ abami aba abalɨ uavɨmi. \v 22 Lɨhavɨci \x - \xo 7.22 \xo*\xt Ais 35.5-6, 61.1, Mt 11.4-5, Lu 4.18\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ uavɨla Jon dɨ sulɨhalaŋ uami. Akuaba akuaba igɨlaŋ agɨlasaŋ uavɨla Jon dɨ sulɨhalaŋ uami. Akuaba akuaba ciaŋ igahɨlɨlaŋ agɨladɨ avi sulɨhalaŋ uami. Lamɨgaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ cɨhu huaci lɨdɨŋ igasulavɨlalɨ aba abɨhalaŋ uami. Hɨcɨ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ cɨhu huaci lɨdɨŋ hɨdavɨlalɨ aba abɨhalaŋ uami. Hulaŋ lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm daŋ agɨlaŋ huaci lɨdɨŋ lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm apalɨ hɨniavɨlalɨ aba abɨhalaŋ uami. Hɨji uavauava daŋ agɨlaŋ cɨhu huaci lɨdɨŋ ciaŋ igahɨlavɨlalɨ aba abɨhalaŋ uami. Hulaŋ hɨmavɨlalɨ agɨlaŋ cɨhu hɨhi iahavɨlalɨ aba abɨhalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba apalɨ agɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igahɨlavɨlalɨ aba abɨhalaŋ uami. \v 23 Viaŋ \x - \xo 7.23 \xo*\xt Ais 61.1, Lu 4.18\xt*\x* sibɨla vilan agɨladɨ iga iga hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnihɨni hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma valavɨlalɨ agɨlaŋ hɨjɨŋalavɨbali uami. \p \v 24 Lɨci \x - \xo 7.24 \xo*\xt Mt 11.7\xt*\x* hulaŋ ahica agɨlaŋ cɨhu uavɨmi. Uavɨdaci Jisasɨ agaŋ Jon nɨbu fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ hɨniadami agasaŋ igahɨlavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ nameŋ abami. Namɨlaŋ fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ ulalaŋ uami. Ha huŋe veve suhan agɨladɨ mɨŋasese lɨlalɨ agadɨ iga iga saŋ ma ulalaŋ uami. \v 25 Namɨlaŋ hulaŋ mu hadi hɨlahɨla hutesɨ huaci huaci lamɨlalɨ agadɨ iga iga saŋ ma ulalaŋ uami. Hulaŋ hadi hɨlahɨla huaci huaci lamalama akuaba akuaba huaci huaci hadipɨlɨ hɨsɨŋ daŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ manɨgali fɨli tɨbɨ mu mu migɨlavɨlalɨ agɨladɨ ulaŋ hɨvɨ hɨniavɨlalɨ uami. \v 26 Namɨlaŋ \x - \xo 7.26 \xo*\xt Mt 11.9, Lu 1.76\xt*\x* akuaba akuaba iga iga saŋ ma ulalaŋ uami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ Jon dɨ iga iga saŋ ulalaŋ uami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Jon agaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ sɨkasɨkan agɨladɨ lɨvalɨlalɨ uami. \v 27 Nusaŋ \x - \xo 7.27 \xo*\xt Mal 3.1\xt*\x* ala Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Asɨ agaŋ ninanu dɨ abi aba abami uami. Ci igɨnaŋ aba abi aba abami uami. Viaŋ abɨlɨŋ hulaŋ mu iadɨ ciaŋ aba aba hɨsɨŋ agaŋ hali ubali aba abi aba abami uami. Udaci nama sɨvɨ ubanaŋ aba abi aba abami uami. Nɨbu hali uavɨla hɨdahɨda nasaŋ hɨbɨ me vɨcibali aba abi aba abami uami. \v 28 Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Jon hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ lɨvalavɨla ibi hekɨlɨ daŋ hɨnilalɨ uami. Agadɨ ala Asɨ agaŋ hulemɨlɨ mu ibi apalɨ hameŋ agadɨ vici nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnilalɨ agaŋ Jon dɨ lɨvala ibi hekɨlɨ daŋ hɨnilalɨ uami. \p \v 29 Vaka \x - \xo 7.29-30 \xo*\xt Mt 21.32, Lu 3.12\xt*\x* hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ Jon dɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨdaci avɨli hɨvɨ nulɨdɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahadami. Mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨdaci abavɨhadami. Asɨ dɨ hɨji huaci sɨbaŋ uavɨhadami. Huban saŋ anɨm hɨlɨcɨ vihavɨhadami agɨlaŋ avi hameŋ laci ala lɨhavɨhadami. \v 30 Asɨ agaŋ hɨji huaci agadɨ abalamadami. Abalamɨdaci Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igavɨhadami agɨlaŋ hula igavɨhadami. Iga iga cɨhu Asɨ dɨ huligalavɨdaci Jon agaŋ avɨli hɨvɨ nulɨdɨ ma mɨŋamɨgu mɨŋaiahadami. \p \v 31 Lɨci \x - \xo 7.31-32 \xo*\xt Mt 11.16-17\xt*\x* cɨhu Jisasɨ abami. Viaŋ hulaŋ iamɨgali iabi neŋ hɨnidalaŋ nalusaŋ hɨve lama abɨben uami. \v 32 Namɨlaŋ ninanadi mutɨŋ vivi sabɨlɨm hɨvɨ mɨgahɨniavɨvi agɨlaŋ me uami. Lavɨla ninanadi limu hɨhɨle agɨladɨ ulavɨla abavɨvi uami. Alaŋ sai mahɨlɨdamɨli namɨlaŋ ma sɨcilaŋ aba abavɨvi uami. Alaŋ hulaŋ valɨ agasaŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ daŋ sɨhɨ iahɨdamɨli namɨlaŋ ma mavɨn mɨŋamɨŋa ilɨhɨlaŋ aba abavɨvi uami. \v 33 Lavɨla \x - \xo 7.33 \xo*\xt Mt 3.4, 11.18, Mk 1.6\xt*\x* cɨhu abami. Avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahaiaha hɨsɨŋ hulaŋ Jon agaŋ vevɨla maci ma nɨlalɨ uami. Lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ avi ma nɨlalɨ uami. Lɨdaci nameŋ abɨlalaŋ uami. Sudɨ sɨbɨlɨ nɨbu hula hɨnidi aba abɨlalaŋ uami. \v 34 Hulaŋ \x - \xo 7.34 \xo*\xt Mt 11.19, Lu 15.2\xt*\x* dɨ Ninaŋ agaŋ vevɨla maci nɨlalɨ uami. Lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ nɨlalɨ uami. Lɨdaci nameŋ abɨlalaŋ uami. Nɨbu maci nana saŋ pam igahɨlɨlalɨ aba abɨlalaŋ uami. Nɨbu lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ nana saŋ pam igahɨlɨlalɨ aba abɨlalaŋ uami. Nɨbu lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ agɨladɨ nagɨli huaci hɨnilalɨ aba abɨlalaŋ uami. Nulɨdɨ hulaŋ hɨhɨle huban saŋ anɨm hɨlɨcɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ avi nagɨli huaci hɨnilalɨ aba abɨlalaŋ uami. \v 35 Namɨlaŋ hameŋ abɨlalaŋ uami. Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali akape Asɨ dɨ hɨji hutesɨ agadɨ lubiahɨlavɨdaci hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nulɨdɨ iga iga abavɨlalɨ uami. Asɨ dɨ hɨji nɨbu huaci sɨbaŋ aba abavɨlalɨ uami. \s Iamɨgali mu Jisasɨ dɨ hɨcɨ husami. \p \v 36 Falisi \x - \xo 7.36 \xo*\xt Mt 26.6, Mk 14.3, Lu 11.37\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ mu agaŋ Jisasɨ dɨ abami. Nama venaŋ uavɨla iadɨ ulaŋ hɨvɨ ahuata sɨmɨŋ nɨmɨli uami. Lɨci uavɨla nudɨ uleŋ muji ivoua sɨmɨŋ nɨbalu aba mɨgahɨniavɨmi. \v 37 Iamɨgali \x - \xo 7.37-38 \xo*\xt Mt 26.7, Mk 14.3, Jo 12.3\xt*\x* mu lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ agaŋ avi haiabɨla heŋ hɨniadami. Nɨbu Jisasɨ ua Falisi hɨdɨlɨ agadɨ ulaŋ hɨvɨ mɨgahɨnia sɨmɨŋ navɨmi agadɨ ciaŋ hɨjɨ igahɨlami. Lavɨla sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci daŋ lavami agadɨ vavemi. Sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci daŋ agaŋ sɨbɨ hɨlɨcɨ lɨba huaci sɨbaŋ hɨvɨ vihavɨmi agadɨ hɨvɨ hɨnimi. \v 38 Nudɨ vavevɨla Jisasɨ mɨgahɨnia hɨcɨ havalami heŋ lagulamami. Lavɨla ilɨha ilɨha hɨnidaci ilɨhiŋ avɨli cɨbɨ agaŋ Jisasɨ dɨ hɨcɨ sa sabɨ hɨvɨ mɨgami. Lɨci iamɨgali agaŋ nudɨ nukeŋ hali mɨnɨ hutesɨ hutesɨ hɨvɨ mɨŋahusɨci subɨlɨci Jisasɨ dɨ hɨcɨ agadɨ saluami. Saluavɨla sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci daŋ agadɨ viavɨla Jisasɨ dɨ hɨcɨ sa hɨvɨ mɨŋamɨjimɨji mɨŋepɨhalami. \v 39 Hameŋ lɨdaci hulaŋ sɨmɨŋ nana saŋ Jisasɨ dɨ abami agaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ agadɨ igami. Igavɨla hɨji nameŋ lamami. Hulaŋ nagaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ lɨci uami. Ha iamɨgali agaŋ sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci daŋ agadɨ nudɨ hɨcɨ hɨvɨ mɨŋepɨhali agadɨ igavɨla abɨvi uami. Iamɨgali nagaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ aba abɨvi uami. \p \v 40 Lɨci Jisasɨ nudɨ hɨji agadɨ igavɨla abami. Saimon uami. Viaŋ nama hula ciaŋ cɨki daŋ uami. Lɨci Saimon abami. Alia iavaŋ abɨha uami. \v 41 Lɨci hɨve lama abami. Hulaŋ ahica agɨlaŋ hulaŋ pabiŋ agaŋ hula hɨbɨŋ daŋ hɨniavɨvi uami. Hulaŋ mu anɨm hɨlɨcɨ 500 agɨladɨ hɨbɨŋ iguben aba lɨvi uami. Hulaŋ mu anɨm hɨlɨcɨ 50 agɨladɨ hɨbɨŋ iguben aba lɨvi uami. \v 42 Hulaŋ ahica agɨlaŋ anɨm hɨlɨcɨ apalɨ lɨci hɨbɨŋ ma iguavɨvi uami. Lɨhavɨci abɨvi uami. Vana hɨnim aba abɨvi uami. Lɨci akɨ hulaŋ agaŋ hulaŋ mu agadɨ lɨvalavɨla nusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnivi uami. \v 43 Lɨci Saimon abami. Viaŋ hɨji nameŋ lamin uami. Hulaŋ hɨbɨŋ hekɨlɨ daŋ agaŋ hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ iguvi agasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnivi uami. Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Amɨŋ abɨnaŋ uami. \p \v 44 La \x - \xo 7.44 \xo*\xt HM 18.4\xt*\x* Jisasɨ limu cimɨlavɨla iamɨgali agadɨ igami. Iamɨgali agadɨ igasulasula Saimon dɨ abami. Iamɨgali nagadɨ igɨha uami. Viaŋ nadɨ uleŋ muji ivavelɨŋ nama iasaŋ avɨli hɨcɨ husahusa saŋ ma igunaŋ uami. Agadɨ ala iamɨgali nagaŋ iadɨ hɨcɨ sa agadɨ nudɨ ilɨhiŋ avɨli cɨbɨ hɨvɨ husi uami. La nudɨ hali mɨnɨ hutesɨ hutesɨ hɨvɨ mɨŋahusɨci subɨli uami. \v 45 Viaŋ nadɨ uleŋ muji ivavelɨŋ nama iadɨ mɨhum ma iavɨnaŋ uami. Agadɨ ala iamɨgali nagaŋ iadɨ hɨcɨ agadɨ salusalu hɨni uami. \v 46 Nama \x - \xo 7.46 \xo*\xt Sng 23.5\xt*\x* kɨlɨ olivɨ agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ agadɨ viavɨla iadɨ hali sabɨ hɨvɨ ma mɨŋaiaha mɨŋamɨjinaŋ mɨgi uami. Agadɨ ala iamɨgali nagaŋ sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci daŋ agadɨ viavɨla iadɨ hɨcɨ sa agɨladɨ hɨvɨ mɨŋamɨjimɨji mɨŋepɨhali uami. \v 47 Hameŋ sadaŋ viaŋ nadɨ abadin uami. Asɨ agaŋ iamɨgali nagadɨ hugɨ akape agɨladɨ ci hiva fɨhali uami. Lɨci iamɨgali nagaŋ Asɨ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨni uami. Agadɨ ala hulaŋ mu lusɨŋ sɨbɨlɨ pabiŋ tɨbɨ pabiŋ tɨbɨ vivi agadɨ uami. Asɨ nudɨ hugɨ hivɨci ala Asɨ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ ma hɨnivi uami. \v 48 La \x - \xo 7.48 \xo*\xt Mt 9.2, Mk 2.5, Lu 5.20-21\xt*\x* Jisasɨ iamɨgali agadɨ abami. Viaŋ nadɨ hugɨ akape agɨladɨ ci hivin uami. \v 49 Lɨci \x - \xo 7.49 \xo*\xt Mt 9.3, Mk 2.7\xt*\x* hulaŋ nɨbu hula mɨgahɨnia sɨmɨŋ navɨmi agɨlaŋ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ abavɨmi. Hulaŋ nana ani uavɨmi. Iamɨgali agaŋ nɨbu hula hugɨ apalɨ uavɨmi. Akɨ saŋ nameŋ abi uavɨmi. Viaŋ nadɨ hugɨ akape agɨladɨ ci hivin aba abi uavɨmi. \v 50 Lɨhavɨci \x - \xo 7.50 \xo*\xt Mt 9.22, Mk 5.34, 10.52, Lu 8.48, 17.19, 18.42\xt*\x* Jisasɨ iamɨgali agadɨ abami. Nama hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨnaŋ sadaŋ Asɨ nadɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibanaŋ uami. Hɨnidanaŋ nadɨ humɨgaŋ agaŋ simɨ hɨnibali uami. Lɨci nama uavɨla huaci hɨnibanaŋ uami. \c 8 \s Iamɨgali hɨhɨle agɨlaŋ Jisasɨ hula hɨdavɨhadami. \p \v 1 Jisasɨ \x - \xo 8.1 \xo*\xt Lu 4.43\xt*\x* agaŋ hɨnimitavɨla iaha haiabɨla hekɨlɨ hekɨlɨ haiabɨla sudɨme sudɨme agɨladɨ hɨvɨ hɨdahɨda Asɨ dɨ ciaŋ sulasula hɨdadami. Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agasaŋ sulasula hɨdadami. Hulaŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ lɨbɨmɨŋami agɨlaŋ hula hɨdavɨhadami. \v 2 Iamɨgali \x - \xo 8.2-3 \xo*\xt Mt 27.55-56, Mk 15.40-41, 16.9, Lu 23.49\xt*\x* hɨhɨle hadi hɨmuhɨmu daŋ hɨniavɨdaci mɨŋahihɨladami agɨlaŋ nɨbɨlaŋ hula hɨdavɨhadami. Sudɨ sɨbɨlɨ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ hɨvɨ hɨniavɨhadami agɨladɨ lahudaci cɨhu huaci lɨhavɨhadami agɨlaŋ avi nɨbɨlaŋ hula hɨdavɨhadami. Iamɨgali mu Malia Makɨdala haiabɨla hɨsɨŋ agaŋ vaka sudɨ sɨbɨlɨ human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ daŋ hɨniadami. Lɨci Jisasɨ abɨci sudɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ iamɨgali agadɨ valavɨla uavɨmi. Vala uavɨci nɨbu Jisasɨ ani ani hameŋ hɨdavɨhadami. \v 3 Iamɨgali mu Joana. Nudɨ muŋanu Kusa agaŋ Helotɨ dɨ hɨmamɨgɨlɨ daŋ hɨniadami. Iamɨgali mu Susana. Iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ avi nɨbɨlaŋ hula hɨdavɨhadami. Hɨdahɨda nulɨdɨ nukeŋ anɨm hɨlɨcɨ akuaba akuaba agɨladɨ hɨvɨ sɨmɨŋ akuaba akuaba lavalava Jisasɨ sadaŋ nudɨ hulemɨlɨ agɨlasadaŋ igunavɨhadami. \s Jisasɨ agaŋ halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ hualabɨla hɨvɨ havala havala agasaŋ hɨve lama abami. \r (Matiu 13.1-9 mu Makɨ 4.1-9) \p \v 4 Hulaŋ iamɨgali akape mu haiabɨla mu haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ pɨŋ vehavɨmi. Vevɨla mɨgudɨbavɨci Jisasɨ nulɨdɨ hɨve lama abami. \v 5 Hulaŋ \x - \xo 8.5 \xo*\xt Mt 13.3, Mk 4.3\xt*\x* mu halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ havala havala saŋ hualabɨla uvi uami. Uavɨla havala havala udaci halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ hɨhɨle hɨbɨ pɨlɨ hɨvɨ mɨgalahɨlavɨvi uami. Mɨgalahɨlavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ uu veve lagucabɨlavɨvi uami. Lɨhavɨdaci havaŋ agɨlaŋ veve na fɨhalavɨvi uami. \v 6 Halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ hɨhɨle fɨli lɨba daŋ heŋ mɨgalahɨlavɨvi uami. Mɨgalahɨla iahavɨvi agadɨ ala fɨli agaŋ avɨli apalɨ sadaŋ cɨhu haba hɨmavɨvi uami. \v 7 Halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ hɨhɨle agɨlaŋ lɨbulɨbu henaŋ henaŋ daŋ agɨladɨ lɨkɨla lɨkɨla heŋ mɨgalahɨlavɨvi uami. Mɨgalahɨlalahɨla iahavɨdaci lɨbulɨbu agɨlaŋ iahaiaha hafilɨbavɨdaci sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ lɨhavɨvi uami. \v 8 Halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ hɨhɨle fɨli huaci hɨvɨ mɨgalahɨlavɨvi uami. Mɨgalahɨlavɨla iahaiaha hɨlɨcɨ akape lamavɨvi uami. Halɨha cahu uitɨ sɨkasɨkan agɨlaŋ hɨlɨcɨ 100 100 lamavɨvi uami. Hɨve lama aba fɨhala cɨhu abami. Hulaŋ iamɨgali hɨji daŋ lɨci ciaŋ nagadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨlavɨm uami. \s Jisasɨ agaŋ ciaŋ hɨdɨlɨ agadɨ igahɨlavɨmɨdɨ aba hɨve lamalama ciaŋ pam sulami. \r (Matiu 13.10-17 mu Makɨ 4.10-12) \p \v 9 Lɨci Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ nudɨ abitɨhavɨmi. Hɨve lama abami agadɨ ciaŋ hɨdɨlɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨlɨbalu aba abitɨhavɨmi. \v 10 Lɨhavɨci \x - \xo 8.10 \xo*\xt Ais 6.9-10, Mk 4.12\xt*\x* Jisasɨ agaŋ nulɨdɨ abami. Viaŋ naludɨ abɨdalɨŋ Asɨ nalusaŋ hɨji igudaci ci igahɨlɨlalaŋ uami. Lɨdɨŋ Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agadɨ ciaŋ hɨdɨlɨ sɨvɨla hɨniadami agadɨ ci igahɨlɨlalaŋ uami. Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlasaŋ ciaŋ hɨdɨlɨ sɨhɨvia ma abɨlan uami. Nulɨdɨ hɨve lamalama ciaŋ pam abɨlan uami. Lɨdalɨŋ nɨbɨlaŋ igasulavɨlalɨ agadɨ ala akuaba akuaba ma igavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ ciaŋ igahɨlavɨlalɨ agadɨ ala nulɨdɨ hɨji ma tovelalɨ uami. \s Halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ agasaŋ hɨve lama abami agadɨ ciaŋ hɨdɨlɨ sulami. \r (Matiu 13.18-23 mu Makɨ 4.13-20) \p \v 11 Lavɨla \x - \xo 8.11 \xo*\xt Ib 4.12, 1 Pi 1.23\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Hɨve lama abin agadɨ ciaŋ hɨdɨlɨ agaŋ nɨbu nameŋ uami. Halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ agasaŋ hɨve lama abin agadɨ ciaŋ hɨdɨlɨ nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ uami. \v 12 Halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ hɨhɨle hɨbɨ pɨlɨ hɨvɨ mɨgalahɨlavɨvi hana uami. Ha hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ ciaŋ igahɨlavɨvi agɨlaŋ me uami. Agadɨ ala laguŋ agaŋ vevɨla ciaŋ nulɨdɨ hɨji hɨvɨ hɨnivi agadɨ mɨŋaihuihu lɨvi agaŋ me uami. Laguŋ agaŋ hɨji nameŋ igahɨlɨvi uami. Hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨdaci Asɨ nulɨdɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨmɨdɨ aba abavɨla nulɨdɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ mɨŋaihuihu lɨvi uami. \v 13 Halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ hɨhɨle fɨli lɨba daŋ hɨvɨ mɨgalahɨlalahɨla iahavɨdaci nulɨdɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ fɨli hɨvɨ sɨhɨvia ma mɨguavɨvi hana uami. Ha hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ ciaŋ igahɨlahɨla hɨjɨŋalavɨvi agɨlaŋ me uami. Agadɨ ala nɨbɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ ma lamɨmaŋ lɨhavɨci laguŋ agaŋ nulɨdɨ ilasɨci Asɨ dɨ valavɨvi agɨlaŋ me uami. \v 14 Halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ lɨbulɨbu henaŋ henaŋ daŋ agɨladɨ lɨkɨla lɨkɨla hɨvɨ mɨgalahɨlavɨdaci uami. Lɨbulɨbu agɨlaŋ iahaiaha hafilɨbavɨdaci halɨha cahu uitɨ agɨlaŋ iahaiaha hɨlɨcɨ sɨhɨvia ma lamavɨvi hana uami. Ha hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ ciaŋ igahɨlavɨvi agɨlaŋ me uami. Agadɨ ala cɨhu akuaba akuaba agɨlasaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamavɨvi agɨlaŋ me uami. Anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ hɨnihɨni saŋ igahɨlavɨvi agɨlaŋ me uami. Akuaba akuaba fɨli hɨsɨŋ agɨlasaŋ hɨjɨŋalaŋala hɨnihɨni saŋ igahɨlavɨvi agɨlaŋ me uami. Lɨhavɨdaci nulɨdɨ hɨji agɨladɨ mɨŋaihuihu lɨhavɨvi agɨlaŋ me uami. Nulɨdɨ hɨji agɨladɨ mɨŋaihuihu lɨhavɨdaci Asɨ dɨ ciaŋ ma lubiahɨlavɨvi agɨlaŋ me uami. \v 15 Halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ fɨli huaci hɨvɨ mɨgalahɨlavɨvi hana uami. Ha hulaŋ iamɨgali hɨji huaci daŋ agɨlaŋ me uami. Nɨbɨlaŋ ciaŋ igahɨlavɨla vɨdɨvɨdɨŋ mɨŋalɨva lagulamavɨla Asɨ dɨ sibɨla vihavɨvi agɨlaŋ me uami. \s Unɨ lubilamavɨla sɨji iupalavɨci mɨgua unɨ agadɨ ma lalɨgulalɨ uami. \r (Makɨ 4.21-25) \p \v 16 Lavɨla \x - \xo 8.16 \xo*\xt Mt 5.15, Lu 11.33\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ unɨ lubilamalama sɨji agɨladɨ vivi iupalavɨdaci mɨgumɨgu unɨ agɨladɨ ma lalɨgua hɨniavɨlalɨ uami. Vadɨm lɨhu hɨvɨ avi ma sɨvɨlalɨbavɨdaci hɨniavɨlalɨ uami. Unɨ agɨladɨ vadɨm sabɨ hɨvɨ lamavɨdaci hɨniavɨlalɨ uami. Hɨniavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ uleŋ muji ivo ivo unɨ abɨlu agadɨ heŋ igavɨlalɨ uami. \v 17 Asɨ \x - \xo 8.17 \xo*\xt Mt 10.26, Lu 12.2\xt*\x* agaŋ mufɨli akuaba akuaba sɨvɨla sɨvɨla hɨniavɨlalɨ agɨladɨ lɨdaci cɨhu haiabɨla iahavɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba hafilɨbavɨdaci hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ avi mufɨli haiabɨla iahavɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ heŋ igavɨbali uami. \v 18 Namɨlaŋ \x - \xo 8.18 \xo*\xt Mt 13.12, 25.29, Lu 19.26\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨlɨhalaŋ uami. Hulaŋ mu akuaba akuaba daŋ hɨnidaci Asɨ nusaŋ akuaba akuaba hɨhɨle agɨladɨ cɨhu igubali uami. Lɨci nɨbu akuaba akuaba akape sɨbaŋ daŋ hɨnibali uami. Hulaŋ mu akuaba akuaba apalɨ agaŋ nɨbu hɨji hɨvɨ nameŋ abɨbali uami. Viaŋ akuaba cɨki daŋ hɨnidin aba abɨbali uami. Agadɨ ala Asɨ agaŋ nudɨ akuaba cɨki agadɨ sɨkan vibali uami. \s Jisasɨ dɨ imahalinu agɨlaŋ iamɨnɨlu hula vehavɨmi. \r (Matiu 12.46-50 mu Makɨ 3.31-35) \p \v 19 Hameŋ abɨdaci Jisasɨ dɨ imahalinu agɨlaŋ iamɨnɨlu hula nudɨ igɨben aba vehavɨmi. Nudɨ igɨben aba vehavɨmi agadɨ ala ma igavɨmi. Hulaŋ iamɨgali akape mɨgudɨba hɨniavɨmi sadaŋ nudɨ ma igavɨmi. \v 20 Lɨhavɨci hulaŋ mu agaŋ Jisasɨ dɨ abami. Nadɨ iamɨna hula imahalina agɨlaŋ hula vevɨla haiabɨla lagulama hɨniavadi uami. Nadɨ igɨben aba ve hɨniavadi uami. \v 21 Lɨci \x - \xo 8.21 \xo*\xt Lu 6.47-48, 11.28, Jo 14.21\xt*\x* Jisasɨ abami. Hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ ciaŋ igahɨlahɨla lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ pam iadɨ iamɨgagali me hɨniavɨlalɨ uami. Iadɨ imahali me hɨniavɨlalɨ uami. \s Jisasɨ agaŋ huŋe sagaŋ agadɨdaŋ avɨli aibubuŋ ifami agadɨdaŋ abɨci valavɨmi. \r (Matiu 8.23-27 mu Makɨ 4.35-41) \p \v 22 Mu tɨbɨ Jisasɨ agaŋ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. Hunɨga hɨvɨ mɨguavɨla idu hekɨlɨ limu caba adeŋ ivoumɨli uami. Hameŋ abavɨla uavɨmi. \v 23 Uavɨdaci \x - \xo 8.23 \xo*\xt Mt 8.24, Mk 4.37\xt*\x* Jisasɨ ani hɨsɨvami. Ani hɨsɨvɨdaci huŋe sagaŋ hekɨlɨ vemi. Vedaci avɨli agaŋ aibubuŋ ifu ifu hunɨga tulɨ hɨvɨ mɨgumi. Lɨci hunɨga agaŋ amɨŋ ci luvia mɨguben aba lɨmi. \v 24 Lɨdaci \x - \xo 8.24 \xo*\xt Mt 8.25, Mk 4.38\xt*\x* Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ ua nudɨ mɨŋaiualavɨla abavɨmi. Ahi iavaŋ uavɨmi. Alaŋ avɨli amɨŋ ci nahɨmɨbalu uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ iahavɨla huŋe sagaŋ agadɨdaŋ avɨli aibubuŋ ifami agadɨdaŋ abɨci valavɨmi. Valavɨci avɨli agaŋ cɨhu havɨ me hɨnimi. \v 25 Lɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨlaŋ abeŋ hɨniavadi uami. Lɨci lɨdavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ abavɨmi. I uavɨmi. Hulaŋ nana ani uavɨmi. Nɨbu huŋe sagaŋ agadɨdaŋ avɨli agadɨdaŋ abamɨgɨlɨci valavi uavɨmi. Valavɨci avɨli agaŋ havɨ me sɨbaŋ hɨnidi uavɨmi. \s Jisasɨ sudɨ sɨbɨlɨ hulaŋ mu agadɨ hɨvɨ hɨniavɨhadami agɨladɨ abɨci vala uavɨmi. \r (Matiu 8.28-34 mu Makɨ 5.1-20) \p \v 26 Hameŋ abavɨci Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula hunɨga hɨvɨ vakala uavɨmi. Uavɨci hunɨga agaŋ Galili idu hekɨlɨ limu caba heŋ ua itɨlamami. Gelasa haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ fɨli tɨbɨ heŋ itɨlamami. \v 27 Itɨlamɨci Jisasɨ hunɨga agadɨ valavɨla iahumi. Iahuci hulaŋ mu sudɨ sɨbɨlɨ daŋ haiabɨla heŋ hɨsɨŋ agaŋ vemi. Nɨbu muhɨlɨ havɨlɨ apalɨ hɨdadami. Ulaŋ hɨvɨ ma hɨniadami. Nɨbu sudɨ savu haca hɨvɨ ivo ivo ani hɨniadami. \v 28-29 Akape tɨbɨ sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ hulaŋ agadɨ ifu uavauava lɨdaci hɨniadami. Lɨdaci hulaŋ limu hɨhɨle nudɨ hɨcɨ human agɨladɨ lɨmɨn vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ hahavɨhadami. Hahahaha nudɨ migɨla migɨla hɨniavɨhadami. Agadɨ ala sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ nudɨ ifu uavauava lɨdaci lɨmɨn vɨdɨvɨdɨŋ hɨcɨ hɨvɨ hahavɨhadami agɨladɨ ifɨlahadami. Human hɨvɨ hahavɨhadami agɨladɨ avi ifɨlahadami. Lɨdɨŋ nudɨ ifu uavauava lɨdaci fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ uadami. Hulaŋ sudɨ sɨbɨlɨ daŋ nɨbu ala vevɨla Jisasɨ dɨ igami. Lɨci Jisasɨ sudɨ sɨbɨlɨ agadɨ abami. Hulaŋ nagadɨ vala uha uami. Lɨci hulaŋ agaŋ nudɨ hɨcɨ pɨŋ sɨbaŋ heŋ mɨgalɨfɨlɨbavɨla nudɨ hali agadɨ fɨli hɨvɨ lɨbɨlɨva hɨnihɨni ula ula abami. Jisasɨ nama Asɨ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ agadɨ Ninaŋ uami. Nama iadɨ akɨ lɨben aba lɨnaŋ uami. Ahi uami. Nama iadɨ sɨbɨlɨ lamavɨla avɨha avɨha igumɨnaŋ uami. \v 30 Lɨci Jisasɨ nudɨ abitɨhami. Nadɨ ibi ani uami. Lɨci abami. Aludɨ ibi sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ akape agɨlaŋ uami. Sudɨ sɨbɨlɨ akape nudɨ hɨvɨ hɨnihɨni abavɨmi. \v 31 Lavɨla \x - \xo 8.31 \xo*\xt CHL 9.11\xt*\x* Jisasɨ saŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ abavɨmi. Aludɨ lahuavɨla haca hagabɨŋ laci heŋ uu saŋ abɨmɨnaŋ uavɨmi. \p \v 32 Hameŋ \x - \xo 8.32 \xo*\xt Mt 8.30, Mk 5.11\xt*\x* aba aba hɨniavɨdaci sabaŋ akape agɨlaŋ halu lɨguŋ heŋ sɨmɨŋ nana hɨdavɨmi. Nana hɨdavɨdaci sudɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ saŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ igu igu abavɨmi. Nama aludɨ huaci abɨnaŋ uavɨla sabaŋ adagɨladɨ hɨvɨ ivoua hɨnivɨlu uavɨmi. Lɨhavɨci abami. Alialaŋ uami. \v 33 Lɨci uavɨla sabaŋ agɨladɨ hɨvɨ ivouavɨmi. Ivouavɨdaci sabaŋ agɨlaŋ haba haŋɨlavɨmi. Haŋɨla haŋɨla uavɨla uvɨ sɨbɨlɨ idu hekɨlɨ caba hɨniadami heŋ havala havala mɨgumɨgu avɨli nahɨmavɨmi. \v 34 Nahɨmavɨci hulaŋ sabaŋ migɨlavɨhadami agɨlaŋ igavɨla haba haŋɨlavɨmi. Haŋɨla haŋɨla haiabɨla hekɨlɨ heŋ uavɨla sabaŋ avɨli nahɨmavɨmi agɨlasaŋ sulavɨmi. Hulaŋ iamɨgali haiabɨla hekɨlɨ agadɨ caba caba hɨniavɨhadami agɨladɨ avi sulavɨmi. \v 35 Sulasula hɨdavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hɨdɨlɨ igɨbalu aba Jisasɨ dɨ pɨŋ vehavɨmi. Vevɨla igavɨci hulaŋ vaka sudɨ sɨbɨlɨ akape daŋ hɨniadami agadɨ hɨji uavauava agaŋ apalɨ lɨci havɨlɨ lɨbavɨla Jisasɨ dɨ hɨcɨ pɨŋ heŋ mɨgahɨnimi. Lɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Jisasɨ hameŋ lɨmi agadɨ igavɨla haba lɨdavɨmi. \v 36 Lɨdavɨdaci Jisasɨ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lahudaci igavɨmi agasaŋ nulɨdɨ tɨbi sulavɨmi. \v 37 Lavɨla Gelasa haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ hula Gelasa haiabɨla caba caba hɨsɨŋ agɨlaŋ hula lɨdavɨla abavɨmi. Jisasɨ nama aludɨ valavɨla uha uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ hunɨga hɨvɨ mɨguavɨla uben aba lɨmi. \v 38 Lɨci hulaŋ vaka sudɨ sɨbɨlɨ daŋ hɨniadami agaŋ Jisasɨ saŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ igu igu abami. Alaŋ ahuata umɨli uami. Lɨci Jisasɨ nudɨ abamɨgɨlavɨla abami. \v 39 Nadɨ ulaŋ hɨvɨ uavɨla abɨha uami. Asɨ agaŋ sudɨ sɨbɨlɨ akape iadɨ hɨvɨ hɨniavɨhadami agɨladɨ lahuci huaci liemin aba abɨha uami. Hameŋ aba aba sulasula hɨdɨha uami. Lɨci uavɨla hulaŋ iamɨgali nudɨ haiabɨla pam hɨsɨŋ agɨladɨ sulasula hɨdami. Jisasɨ akuaba akuaba lɨmi agasaŋ sulami. \s Jisasɨ agaŋ nadi mu hɨmami agadɨ abɨci cɨhu hɨhi iahaiaha saŋ uavɨla hɨbɨ cina iamɨgali mu agadɨ huaci lamami. \r (Matiu 9.18-26 mu Makɨ 5.21-43) \p \v 40 Hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ Jisasɨ saŋ migɨla migɨla hɨniavɨmi. Migɨla migɨla hɨniavɨdaci Jisasɨ idu hekɨlɨ limu caba agadɨ vala cɨhu ivavemi. Ivaveci hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ nudɨ igavɨla hɨjɨŋalavɨmi. \v 41-42 Hɨjɨŋalavɨdaci \x - \xo 8.41-42 \xo*\xt Mt 9.18, Mk 5.22\xt*\x* hulaŋ mu agaŋ Jisasɨ dɨ pɨŋ vemi. Nudɨ ibi Jailusɨ. Nɨbu nulɨdɨ aŋam ulaŋ agadɨ hali hɨsɨŋ hulaŋ. Nudɨ nadi pabiŋ sɨbaŋ. Nudɨ nadinu agadɨ hualɨ lugɨlavɨci ua human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ hameŋ iahami. Nudɨ nadi agaŋ hɨmuhɨmu hekɨlɨ hɨmavɨla amɨŋ ci hɨmɨben aba lɨmi. Lɨci Jailusɨ ve Jisasɨ dɨ hɨcɨ pɨŋ heŋ mɨgalɨfɨlɨbavɨla nudɨ hali agadɨ fɨli hɨvɨ lɨbɨlɨva nudɨ nadi agasaŋ igahɨlavɨla Jisasɨ saŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ igumi. Mavɨn ciaŋ ciaŋ igu igu abami. Nama venaŋ iadɨ ulaŋ hɨvɨ umɨli uami. \p La uavɨdaci hulaŋ iamɨgali hudɨmɨda hɨcɨ hɨbɨŋ hɨbɨŋ lagulagu nɨbɨlaŋ hula uavɨmi. \v 43 Uavɨdaci iamɨgali mu husɨŋ hɨbɨ hutesɨ hɨniadami agaŋ avi nɨbɨlaŋ hula uavɨmi. Nɨbu husɨŋ hɨbɨ hutesɨ hɨnidaci hualɨ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ umi. Hulaŋ limu hɨhɨle nudɨ huaci lamɨben aba lɨhavɨmi ala ma huaci lamavɨmi.\f * \fr 8.43 \fr*\ft Hulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨlalɨ. Lukɨ nɨbu nukeŋ ciaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ avi lɨbami uavɨlalɨ. Nɨbu anɨm hɨlɨcɨ sɨkasɨkan agɨladɨ ahɨlavɨla fim hahahaha hɨsɨŋ agɨlasaŋ pam igu fɨhalami aba abami uavɨlalɨ. Nudɨ huaci lamalama saŋ igu fɨhalami aba abami uavɨlalɨ.\ft*\f* \v 44 Jisasɨ \x - \xo 8.44 \xo*\xt Mt 9.20-21, Mk 5.27-28\xt*\x* udaci iamɨgali agaŋ sɨvɨ uavɨla nudɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ agadɨ fɨdɨm heŋ mɨŋaigami. Mɨŋaigɨci husɨŋ hɨbɨ hutesɨ hɨniadami agaŋ heŋ valami. \v 45 Lɨci Jisasɨ abitɨhami. Ani agaŋ iadɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ agadɨ mɨŋaigi uami. Lɨci abavɨmi. Viaŋ hɨma viaŋ hɨma uavɨmi. Lɨhavɨci Pita agaŋ abami. Iavaŋ uami. Alaŋ hulaŋ iamɨgali hudɨmɨda hɨcɨ hɨbɨŋ hɨbɨŋ lagulagu uadalu uami. \v 46 Lɨci \x - \xo 8.46 \xo*\xt Mk 5.30, Lu 6.19\xt*\x* Jisasɨ abami. Viaŋ ci igin uami. Vɨdɨvɨdɨŋ hɨmuhɨmu huaci lamalama hɨsɨŋ iadɨ hɨvɨ hɨnilalɨ agaŋ ci valamiti uami. Akɨ hulaŋ ua iamɨgali agaŋ iadɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ agadɨ mɨŋaigɨci hameŋ li uami. \v 47 Lɨci iamɨgali agaŋ sɨvɨlɨben aba lɨmi ala lɨdami. Lavɨla lɨdavalavala ua Jisasɨ dɨ pɨŋ mɨgalɨfɨlɨbavɨla nudɨ hali agadɨ fɨli hɨvɨ lɨbɨlɨva hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abami. Viaŋ hadi hɨmuhɨmu daŋ hɨniavɨla nudɨ hadi hɨlahɨla fɨdɨm hutesɨ heŋ mɨŋaigin uami. Mɨŋaigɨlɨŋ iadɨ hadi hɨmuhɨmu agaŋ ci vali uami. \v 48 Lɨci \x - \xo 8.48 \xo*\xt Lu 7.50\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Ci igɨnaŋ uami. Nama iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨnaŋ sadaŋ Asɨ agaŋ nadɨ ci huaci lami uami. Hameŋ sadaŋ nadɨ humɨgaŋ agaŋ simɨ hɨnibali uami. Lɨdaci nama uavɨla huaci laci hɨnibanaŋ uami. \p \v 49 Hameŋ aba aba hɨnidaci hulaŋ mu Jailusɨ dɨ ulaŋ pam hɨsɨŋ agaŋ vevɨla Jailusɨ dɨ abami. Manasɨŋ sihɨ hɨsɨŋ agadɨ havɨ havɨ abɨmɨnaŋ uami. Nadina ci hɨmi uami. \v 50 Lɨci Jisasɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla abami. Hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ igahɨlɨmɨnaŋ uami. Asɨ saŋ pam hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨnaŋ nadɨ nadi agaŋ cɨhu hɨhi iahɨbali uami. \v 51-53 Hameŋ \x - \xo 8.51-53 \xo*\xt Lu 7.13, Jo 11.11-13\xt*\x* abavɨla Jisasɨ agaŋ Jailusɨ dɨ ulaŋ hɨvɨ umi. Uavɨla igɨci hulaŋ iamɨgali akape ulaŋ heŋ hɨniavɨmi. Nadi agasaŋ mavɨn lɨdaci ilɨha ilɨha hɨniavɨmi. Ilɨha ilɨha hɨniavɨdaci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ ilɨhɨmɨlaŋ uami. Nɨbu ma hɨmi uami. Nɨbu havɨ ani hɨsɨvadi uami. Lɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨmi. Nadi agaŋ sɨkan ci hɨmi uavɨmi. Lavɨla Jisasɨ dɨ ciaŋ agasaŋ niuŋ lɨniavɨmi. Lɨhavɨci hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abamɨgɨlɨci hɨniavɨdaci nadi agadɨ iamɨnu iaganu agɨladɨdaŋ nudɨ hulemɨlɨ ahica pam agɨladɨdaŋ likɨlavɨla ivouavɨmi. Hulemɨlɨ ahica pam agɨladɨ ibi nameŋ. Mu Pita. Mu Jon. Mu Jemɨsɨ. \v 54 Ivouavɨla \x - \xo 8.54 \xo*\xt Lu 7.14, Jo 11.43\xt*\x* Jisasɨ nadi agadɨ human mɨŋalɨvavɨla abami. Nadi nama iaha lagulamɨha uami. \v 55 Lɨci nadi agaŋ cɨhu hɨhi iahami. Iahavɨla lagulamɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Sɨmɨŋ hɨnici nadi nagasaŋ igulaŋ nam uami. \v 56 Lɨci \x - \xo 8.56 \xo*\xt Mk 7.36, Lu 5.14\xt*\x* iamɨnu iaganu agɨlaŋ igavɨla i uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Naludɨ nadi agadɨ abɨlɨŋ cɨhu hɨhi iahi agasaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ abɨmɨlaŋ uami. \c 9 \s Jisasɨ hulaŋ lɨbɨmɨŋami agɨlasaŋ ibi igumi. \r (Matiu 10.5-15 mu Makɨ 6.7-13) \p \v 1 Lavɨla \x - \xo 9.1 \xo*\xt Mt 10.1, Mk 3.13-15\xt*\x* Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ abɨci nudɨ pɨŋ vehavɨmi. Vehavɨci nulɨsaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igumi. Vɨdɨvɨdɨŋ iguavɨla nɨbɨlaŋ sudɨ sɨbɨlɨ lahuavɨbali aba nulɨsaŋ ibi igu igu umi. Hulaŋ iamɨgali hɨmuhɨmu mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ daŋ agɨladɨ huaci lamavɨbali aba nulɨsaŋ ibi igu igu umi. \v 2 Lavɨla nulɨdɨ abami. Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agasaŋ aba aba hɨdɨhalaŋ uami. Hɨdahɨda hulaŋ iamɨgali hɨmuhɨmu daŋ agɨladɨ mɨŋahihɨlɨhalaŋ uami. \v 3 Namɨlaŋ \x - \xo 9.3-5 \xo*\xt Lu 10.4-11\xt*\x* uben aba naludɨ akuaba akuaba agɨladɨ via umɨlaŋ uami. Kɨlɨ lɨmɨ mɨŋalɨva hɨdahɨda hɨsɨŋ agɨladɨ via umɨlaŋ uami. Vaŋ hala agɨladɨ via umɨlaŋ uami. Maci via umɨlaŋ uami. Anɨm hɨlɨcɨ via umɨlaŋ uami. Hadi hɨlahɨla mu avi via umɨlaŋ uami. \v 4 Haiabɨla \x - \xo 9.4 \xo*\xt Mt 10.11, Mk 6.10\xt*\x* mu hɨvɨ iahulaŋ ulaŋ abeba hɨnihɨni saŋ abavɨci ulaŋ heŋ laci hɨnihalaŋ uami. Hɨniavɨla haiabɨla agadɨ vala uben aba ulaŋ agadɨ valavɨla mu haiabɨla uhalaŋ uami. \v 5 Ua \x - \xo 9.5 \xo*\xt Mt 10.14, Mk 6.11, HJL 13.51\xt*\x* iahulaŋ haiabɨla heŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ nalusaŋ ulaŋ ma iguavɨci uami. Hɨcɨ ibɨlɨ ifɨlaŋ mɨgɨci haiabɨla agadɨ vala uhalaŋ uami. Lɨlaŋ hulaŋ iamɨgali haiabɨla heŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ igavɨla hɨji lamalama abavɨbali uami. Alaŋ nulɨdɨ ma abɨmɨli ve aludɨ ulaŋ hɨvɨ hɨnihɨni ciaŋ sulavɨdaci igahɨlalu agasaŋ hɨcɨ ibɨlɨ ifavɨci mɨgɨci uavadi aba abavɨbali uami. \v 6 Hameŋ \x - \xo 9.6 \xo*\xt Mk 6.12\xt*\x* abɨci mu haiabɨla mu haiabɨla uavɨmi. Uavɨla Asɨ dɨ ciaŋ sulasula hɨdavɨmi. Hɨdahɨda hulaŋ iamɨgali hɨmuhɨmu daŋ agɨladɨ avi huaci lamalama hɨdavɨmi. \s Helotɨ agaŋ Jisasɨ dɨ igɨben aba lɨmi. \r (Matiu 14.1-2 mu Makɨ 6.14-16) \p \v 7-9 Lɨhavɨdaci \x - \xo 9.7-9 \xo*\xt Mt 16.14, Mk 8.28, Lu 9.19, 23.8\xt*\x* hulaŋ iamɨgali hɨhɨle agɨlaŋ igahɨlahɨla nameŋ abavɨmi. Jon cɨhu hɨhi iahi uavɨmi. Hɨhɨle agɨlaŋ abavɨmi. Elaija cɨhu ve uavɨmi. Hɨhɨle agɨlaŋ abavɨmi. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ hɨmami agaŋ cɨhu hɨhi iahi uavɨmi. Hameŋ abavɨdaci Helotɨ Galili fɨli tɨbɨ migɨladami agaŋ Jisasɨ dɨ ciaŋ hɨjɨ agadɨ igahɨlavɨla hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamavɨla abami. Viaŋ abɨlɨŋ Jon dɨ sugɨtaŋ ci ihalahavalɨ uami. Agadɨ ala akɨ hulaŋ agaŋ sibɨla vidaci nudɨ ciaŋ hɨjɨ agadɨ igahɨladin uami. Hameŋ abavɨla Jisasɨ dɨ igɨben aba lɨmi. \s Jisasɨ agaŋ hulaŋ 5,000 agɨlasaŋ sɨmɨŋ igunami. \r (Matiu 14.13-21 mu Makɨ 6.30-44 mu Jon 6.1-13) \p \v 10 Hulaŋ Jisasɨ lɨbɨmɨŋami agɨlaŋ cɨhu ala vehavɨmi. Vevɨla sibɨla vivi hɨdavɨmi agɨlasaŋ Jisasɨ dɨ sulavɨmi. Sulavɨci Jisasɨ nulɨdɨ likɨlavɨla via Betɨsaida haiabɨla saŋ uavɨmi. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ valavɨla uavɨmi. \v 11 Vala uavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Jisasɨ ci ui uavɨla nulɨdɨ sɨvɨ uavɨmi. Nulɨdɨ sɨvɨ ua iahuavɨci Jisasɨ nulɨdɨ igavɨla hɨjɨŋalami. Hɨjɨŋalavɨla Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agasaŋ abami. Lɨdɨŋ hulaŋ iamɨgali hɨmuhɨmu daŋ agɨladɨ mɨŋahihɨlami. \v 12 Jisasɨ \x - \xo 9.12 \xo*\xt Mt 14.15, Mk 6.35-36, Jo 6.5\xt*\x* ciaŋ sulɨdaci hɨfɨlɨdaŋ lɨmi. Lɨci hulaŋ nɨbu nukeŋ lɨbɨmɨŋami agɨlaŋ vevɨla abavɨmi. Neŋ ulaŋ haiabɨla apalɨ uavɨmi. Nama hulaŋ iamɨgali akape nagɨladɨ abɨnaŋ ulaŋ haiabɨla abeba abeba hɨniavadi heŋ uavɨm uavɨmi. Uu sɨmɨŋ vivi nana ani fipɨ suhɨlavɨm uavɨmi. \v 13 Lɨhavɨci abami. Namɨlaŋ nukeŋ igunɨhalaŋ uami. Lɨci abavɨmi. Alaŋ sɨmɨŋ hekɨlɨ hɨma uavɨmi. Maci luli human limu fɨhala agɨlaŋ pam hɨniavadi uavɨmi. Hehɨlaŋ culɨ culɨ ahica cɨki uavɨmi. Akɨ lɨbalu uavɨmi. Uavɨla hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlasaŋ sɨmɨŋ lavɨmɨli uavɨmi. \v 14 Hulaŋ 5,000 agɨlasaŋ igahɨlavɨla hameŋ abavɨmi. Lɨhavɨci abami. Uavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abɨlaŋ 50 50 lɨdɨŋ mɨgavalavɨm uami. \v 15 Lɨci ua abavɨci hameŋ laci mɨgavalavɨmi. \v 16 Mɨgavala hɨniavɨdaci Jisasɨ maci luli human limu fɨhala agɨladɨdaŋ hehɨlaŋ culɨ culɨ ahica agɨladɨdaŋ viavɨla igaiahua iga iga Asɨ dɨ abami. Nama sɨmɨŋ nagɨladɨ huaci lamɨha uami. La mɨŋa cɨkɨ cɨkɨ lavɨla nudɨ hulemɨlɨ agɨlasaŋ igumi. Iguci via uavɨla hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ iguavɨmi. \v 17 Iguavɨci navɨmi. Navɨci humɨgaŋ ci lɨci maci luli cɨkaŋ cɨkaŋ agɨladɨ valavɨmi. Lavɨla maci luli cɨkaŋ cɨkaŋ valavɨmi agɨladɨ mɨgudɨbavɨmi. Mɨgudɨbavɨla cinacina human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ hɨvɨ hudavɨci cinacina agɨlaŋ mɨlavɨmi. \s Namɨlaŋ iadɨ iga iga ani aba abɨlalaŋ uami. \r (Matiu 16.13-19 mu Makɨ 8.27-29) \p \v 18 Mu \x - \xo 9.18 \xo*\xt Mt 16.13, Mk 8.27\xt*\x* tɨbɨ Jisasɨ Asɨ dɨ aba aba hɨnidaci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ avi heŋ ala hɨniavɨmi. Hɨniavɨdaci nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abitɨhami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iadɨ ani aba abavɨlalɨ uami. \v 19 Lɨci \x - \xo 9.19 \xo*\xt Mt 14.1-2, Mk 6.14-15, Lu 9.7-9\xt*\x* abavɨmi. Limu hɨhɨle agɨlaŋ nasaŋ nameŋ abavɨlalɨ uavɨmi. Nɨbu hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahaiaha hɨsɨŋ hulaŋ Jon aba abavɨlalɨ uavɨmi. Hɨhɨle agɨlaŋ nameŋ abavɨlalɨ uavɨmi. Nɨbu Elaija aba abavɨlalɨ uavɨmi. Hɨhɨle agɨlaŋ nameŋ abavɨlalɨ uavɨmi. Nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ hɨmami agaŋ cɨhu hɨhi iahalɨ aba abavɨlalɨ uavɨmi. \v 20 Lɨhavɨci \x - \xo 9.20 \xo*\xt Mt 16.15-16, Mk 8.29, Jo 6.68-69\xt*\x* nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ iadɨ ani aba abɨlalaŋ uami. Lɨci Pita abami. Asɨ agaŋ nadɨ ala lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemanaŋ uami. \s Hulaŋ dɨ Ninaŋ hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahɨbali uami. \r (Matiu 16.20-28 mu Makɨ 8.30–9.1) \p \v 21 Lɨci Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abamɨgɨlavɨla abami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ naludɨ abavɨbali uami. Hulaŋ hana ani aba abavɨbali uami. Hameŋ abavɨci nulɨdɨ nameŋ abɨmɨlaŋ uami. Asɨ agaŋ nudɨ ala lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi aba abɨmɨlaŋ uami. \v 22 Asɨ \x - \xo 9.22 \xo*\xt Mt 16.21, 17.22, Mk 8.31, 9.30-31, Lu 9.44, 18.32-33\xt*\x* abɨci Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ avɨha avɨha igɨbali uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ uami. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ uami. Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ uami. Nudɨ huligalavɨla abavɨci nudɨ ifɨhɨmavɨbali uami. Lɨhavɨci anihuliŋ me hɨvɨ cɨhu hɨhi iahɨbali uami. \p \v 23 La \x - \xo 9.23 \xo*\xt Mt 10.38, 16.24, Mk 8.34, Lu 14.27\xt*\x* hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ abami. Hulaŋ mu viaŋ hula hɨdɨben aba nudɨ nukeŋ hɨji lubiahɨlahɨla hɨdɨlalɨ agadɨ valam uami. Valavɨla uaiaŋ pabiŋ pabiŋ vɨhɨlɨ havahava viaŋ hula hɨdam uami. \v 24 Hulaŋ \x - \xo 9.24 \xo*\xt Mt 10.39, Lu 17.33, Jo 12.25\xt*\x* mu nudɨ hadipɨlɨ hɨhi hɨnihɨni agasaŋ pam hɨji lamalama hɨnidaci uami. Nudɨ amɨŋ agaŋ huaci ma hɨnibali uami. Agadɨ ala hulaŋ mu iasaŋ pam igahɨlahɨla nudɨ hadipɨlɨ vana sɨbɨlɨ lɨm aba abɨci uami. Ha nudɨ amɨŋ agaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali uami. \v 25 Hulaŋ \x - \xo 9.25 \xo*\xt Mt 16.26, Mk 8.36\xt*\x* mu fɨli neŋ hɨnihɨni akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ vibali uami. Agadɨ ala akuaba akuaba agɨlaŋ nudɨ amɨŋ agadɨ ma ahɨliahuavɨbali uami. \v 26 Hulaŋ \x - \xo 9.26 \xo*\xt Mt 10.33, Mk 8.38, Lu 12.9, 2 Ti 2.12\xt*\x* mu iadɨ ibi agadɨdaŋ iadɨ ciaŋ agadɨdaŋ hulaŋ hɨhɨle agɨladɨ lamalubilubi saŋ suhɨmahɨlɨci uami. Mufɨli Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ vevɨla hulaŋ agadɨ ibi mɨŋaiahaiaha aba aba saŋ avi sɨhumahɨlavɨla Iaganu dɨ ma abɨbali uami. Nɨbu abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ vebali uami. Iaganu dɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ vebali uami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ vebali uami. Nudɨ nukeŋ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ vebali uami. Abɨlu hameŋ havalavɨdaci vebali uami. \v 27 Viaŋ naludɨ amɨŋ abadin uami. Hulaŋ iamɨgali hɨhɨle neŋ lagulama hɨniavadi nagɨlaŋ ma hɨmɨmaŋ lɨdɨŋ igavɨbali uami. Igavɨdaci Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali uami. \s Jisasɨ dɨ hadipɨlɨ agaŋ mu hɨdɨlɨ sɨbaŋ hɨnimi. \r (Matiu 17.1-13 mu Makɨ 9.2-13) \p \v 28 Jisasɨ \x - \xo 9.28-35 \xo*\xt 2 Pi 1.17-18\xt*\x* ciaŋ aba fɨhala hɨnidaci uaiaŋ human limu fɨhala human limu pabiŋ cɨjɨŋ akua uci Asɨ dɨ abɨben aba halu iahuavɨmi. Nudɨ hulemɨlɨ ahica pam agɨladɨ likɨla iahuavɨmi. Nulɨdɨ ibi nameŋ. Mu Pita. Mu Jon. Mu Jemɨsɨ. \v 29 Iahuavɨla Jisasɨ Asɨ dɨ aba aba hɨnidaci nudɨ mugaŋ lamɨgaŋ agaŋ mu hɨdɨlɨ sɨbaŋ hɨnimi. Nudɨ hadi hɨlahɨla agaŋ avi mila sɨbaŋ hɨnimi. \v 30-31 Lɨci \x - \xo 9.30-31 \xo*\xt Mt 17.3, 17.9, Mk 9.4, 9.9, Lu 9.22, 13.33\xt*\x* Mosesɨ hula Elaija hula nudɨ pɨŋ iahavɨmi. Asɨ dɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ iahavɨmi. Iahavɨla Jisasɨ hula ciaŋ aba aba hɨniavɨmi. Jisasɨ Jelusalem haiabɨla ua hɨnidaci akuaba akuaba iahavɨbali agasaŋ aba aba hɨniavɨmi. Asɨ nudɨ abami agaŋ iahɨci ci lɨci fɨli nagadɨ valavɨla ubali agasaŋ aba aba hɨniavɨmi. \v 32 Jisasɨ \x - \xo 9.32 \xo*\xt Mt 17.2-3, Mk 9.2-4, Jo 1.14, 2 Pi 1.16-18\xt*\x* agaŋ Asɨ dɨ aba aba hɨnidaci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ ani vɨdɨvɨdɨŋ hɨsɨvavɨmi. Ani vɨdɨvɨdɨŋ hɨsɨvavɨla iaha igavɨci abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agaŋ Jisasɨ dɨ hɨvɨ hɨnimi. Mosesɨ hula Elaija hula avi Jisasɨ hula lagulama hɨniavɨmi. \v 33 La vala uben aba lɨhavɨdaci Pita agaŋ uavauava me abami. Iavaŋ uami. Alaŋ neŋ hɨnimɨli huaci li uami. Alaŋ cavaŋ ulaŋ ahica pam hafibalu uami. Mu nasaŋ hafibalu uami. Mu Mosesɨ saŋ hafibalu uami. Mu Elaija saŋ hafibalu uami. \v 34 Hameŋ abɨdaci hamu agaŋ mɨgavɨla hafilɨbami. Hafilɨbɨdaci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ haba lɨdavɨmi. \v 35 Haba \x - \xo 9.35 \xo*\xt Ais 42.1, Mt 3.17, 12.18, 17.5, Mk 1.11, 9.7, Lu 3.22\xt*\x* lɨdalɨda hɨniavɨdaci Asɨ hamu lɨkɨla lɨkɨla heŋ hɨnihɨni abami. Ha iadɨ nukeŋ Ninaŋ uami. Viaŋ nudɨ lɨbɨmɨŋamin uami. Namɨlaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. \v 36 Hameŋ abɨci igasula igavɨci Jisasɨ hɨtɨŋ hɨnimi. Lɨci nɨbɨlaŋ akuaba akuaba igavɨmi agɨladɨ aba aba saŋ valavɨmi. \s Jisasɨ agaŋ sudɨ sɨbɨlɨ hulemɨlɨ mu dɨ hɨvɨ hɨniadami agadɨ lahumi. \r (Matiu 17.14-21 mu Makɨ 9.14-29) \p \v 37 La hɨniavɨci mɨŋalahɨci Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ likɨlavɨla halu agadɨ vala mɨguavɨmi. Mɨguavɨla hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ hula hafalavɨmi. \v 38-40 Hafalavɨla hulaŋ iamɨgali hudɨmɨda hɨniavɨdaci hulaŋ mu agaŋ iaha ula ula mavɨn ciaŋ ciaŋ abami. Iavaŋ uami. Iadɨ ninaŋ pabiŋ sɨbaŋ uami. Sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ akape tɨbɨ veve nudɨ ifu uavauava lɨdaci agala sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ lɨlalɨ uami. Sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ lɨdaci nudɨ hadipɨlɨ agaŋ lɨdavalɨlalɨ uami. Lɨdaci nudɨ sɨbɨsaŋ hɨvɨ sɨbu hajalɨ hajalɨ ilavelalɨ uami. Nudɨ hadipɨlɨ agadɨ avi huaci ma lamɨlalɨ uami. Vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ ifu uavauava lɨdɨŋ hɨnihɨni heŋ valɨlalɨ uami. Sudɨ sɨbɨlɨ agadɨ lahulahu saŋ viaŋ nadɨ hulemɨlɨ agɨladɨ mavɨn ciaŋ ciaŋ abiemin uami. Abɨlɨŋ lahuben aba lɨhavɨci hɨma lɨci valaviemi uami. Viaŋ nadɨ abitɨhɨben uami. Nama huaci ve iadɨ ninaŋ agadɨ igavɨla ahɨliahuvanaŋ uami. \v 41 Lɨci Jisasɨ abami. Viaŋ akape tɨbɨ namɨlaŋ hula hɨnilan uami. Hɨnihɨni naludɨ vɨhɨlɨ agɨladɨ havɨlan uami. Agadɨ ala namɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlalaŋ uami. Lɨdalaŋ naludɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ laci hɨniavɨlalɨ uami. Lavɨla ninaŋ agadɨ iaganu dɨ abami. Nadɨ ninaŋ agadɨ iadɨ pɨŋ vaveha uami. \v 42 Lɨci ninaŋ agadɨ Jisasɨ dɨ pɨŋ vavedaci sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ ninaŋ agadɨ via havalɨci fɨli mɨgaifami. Lɨci nudɨ hadipɨlɨ agaŋ lɨdavalami. Lɨdavalɨdaci Jisasɨ sudɨ sɨbɨlɨ agadɨ abacabɨlɨci vala umi. Vala uci ninaŋ agaŋ cɨhu huaci lɨmi. Huaci lɨci iaganu saŋ igumi. \v 43 Lɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Asɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ agadɨ igavɨla i uavɨmi. \s Hulaŋ dɨ Ninaŋ hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahɨbali agasaŋ cɨhu tɨbɨ abami. \r (Matiu 17.22-23 mu Makɨ 9.30-32) \p Jisasɨ vɨdɨvɨdɨŋ abalamɨdaci igavɨmi agɨlasaŋ aba aba hɨniavɨmi. Hɨniavɨdaci Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. \v 44 Namɨlaŋ \x - \xo 9.44 \xo*\xt Mt 16.21, 17.22, Mk 8.31, 9.30-31, Lu 9.22, 18.32-33\xt*\x* iadɨ ciaŋ sɨhɨvia igahɨlɨhalaŋ uami. Hulaŋ mu agaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ amɨŋ ci ilasavɨla hulaŋ sɨbɨlɨ agɨladɨ human hɨvɨ lamɨbali uami. \v 45 Hameŋ \x - \xo 9.45 \xo*\xt Mk 9.32, Lu 2.50, 18.34\xt*\x* abɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ hɨdɨlɨ agadɨ sɨhɨvia ma igahɨlavɨmi. Ciaŋ hɨdɨlɨ agaŋ sɨvɨlavɨla hɨnimi sadaŋ nɨbɨlaŋ uavauava hɨnihɨni Jisasɨ dɨ abitɨhatɨha saŋ lɨdavɨmi. \s Ani nɨbu ibi daŋ hɨnibali uavɨmi. \r (Matiu 18.1-5 mu Makɨ 9.33-37) \p \v 46 Mu \x - \xo 9.46 \xo*\xt Lu 22.24\xt*\x* tɨbɨ Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hɨbɨŋ ciaŋ hɨbɨŋ ciaŋ aba aba nameŋ abavɨmi. Viaŋ ibi daŋ nama hɨma uavɨmi. Viaŋ ibi daŋ nama hɨma uavɨmi. \v 47 Hameŋ abavɨdaci Jisasɨ nulɨdɨ hɨji agɨladɨ ci igami. Lavɨla ninaŋ cɨki mu agadɨ vave nudɨ mikɨ pɨŋ lamavɨla abami. \v 48 Hulaŋ \x - \xo 9.48 \xo*\xt Mt 10.40, 23.11-12, Mk 9.37, Lu 10.16, Jo 12.44, 13.20\xt*\x* mu iasaŋ igahɨlahɨla ninaŋ cɨki nameŋ agasaŋ hɨjɨŋalavɨla iasaŋ avi hɨjɨŋalɨlalɨ uami. Hulaŋ iasaŋ hɨjɨŋalavɨla iadɨ abɨci vemin agasaŋ avi hɨjɨŋalɨlalɨ uami. Aniaba ibi apalɨ hɨnidalaŋ namɨlaŋ ibi daŋ hɨnidalaŋ uami. \s Hulaŋ naludɨ nagɨli ma lamavɨlalɨ agɨlaŋ naludɨ nagɨlihalinalu huaci huaci hɨniavɨlalɨ uami. \r (Makɨ 9.38-40) \p \v 49 Lɨci \x - \xo 9.49 \xo*\xt Nam 11.28, Mk 9.38\xt*\x* Jon agaŋ Jisasɨ dɨ abami. Iavaŋ uami. Hulaŋ mu agaŋ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ nadɨ ibi hɨvɨ lahudaci igahɨlu uami. Nɨbu alaŋ hula ma hɨdɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nɨbu sibɨla hameŋ agadɨ vivi saŋ abamɨgɨlahɨlu uami. \v 50 Lɨci \x - \xo 9.50 \xo*\xt Mt 12.30, Lu 11.23\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Hulaŋ naludɨ nagɨli ma lamavɨlalɨ agɨlaŋ naludɨ nagɨlihalinalu huaci huaci hɨniavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ hulaŋ sudɨ sɨbɨlɨ lahuavɨlalɨ agɨladɨ abamɨgɨlɨmɨlaŋ uami. \s Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ valavɨla nusaŋ ulaŋ ma iguavɨmi. \p \v 51 Asɨ \x - \xo 9.51 \xo*\xt Mk 10.32, 16.19\xt*\x* Jisasɨ dɨ via uu mɨhiŋ agaŋ mikɨ mikɨ lɨmi. Lɨdaci Jisasɨ Jelusalem haiabɨla uu saŋ hɨji lamami. \v 52 Lavɨla hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ abɨci akuaba akuaba hihɨlɨbalu aba hali uavɨmi. Uavɨla haiabɨla mu Samalia fɨli tɨbɨ hɨniadami heŋ iahuavɨmi. \v 53 Iahuavɨla \x - \xo 9.53 \xo*\xt Jo 4.9\xt*\x* abavɨci nulɨsaŋ ulaŋ ma iguavɨmi. Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ Jisasɨ Jelusalem haiabɨla uben aba lɨmi agadɨ ci igavɨmi sadaŋ nudɨ valavɨla nusaŋ ulaŋ ma iguavɨmi.\f * \fr 9.53 \fr*\ft Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ uu Gelisim halu heŋ mɨgudɨbavɨhadami. Mɨgudɨba hɨnihɨni akuaba akuaba agɨladɨ hɨlahɨla sagalɨ igu igu sɨhɨ iahavɨhadami. Jon 4.20 agadɨ igɨhalaŋ. Agadɨ ala Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ Jelusalem haiabɨla uu Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ sagalɨ igu igu sɨhɨ iahavɨhadami. Lɨhavɨdaci Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ hɨji nameŋ igahɨlavɨhadami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ Asɨ dɨ ibi sɨhɨvia sɨbaŋ ma mɨŋaiahaiaha sɨhɨ iahavɨlalɨ uavɨhadami. Hameŋ sadaŋ Jisasɨ Jelusalem haiabɨla uben aba lɨci Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ nudɨ valavɨla nusaŋ ulaŋ ma iguavɨmi.\ft*\f* \v 54 Lɨhavɨci \x - \xo 9.54 \xo*\xt 2 Kin 1.9-16\xt*\x* Jemɨsɨ hula Jon hula igavɨla abavɨmi. Aludɨ Hekɨlɨ uavɨmi. Alaŋ Asɨ dɨ huaci abɨmɨli avɨŋ havalɨci mɨga hulaŋ nagɨladɨ hɨlacabɨla fɨhalɨvi uavɨmi. \v 55 Lɨhavɨci Jisasɨ limu cimɨla nulɨdɨ abamɨgɨlami. \v 56 Lavɨla mu haiabɨla saŋ uavɨmi. \s Namɨlaŋ ve viaŋ hula hɨdɨhalaŋ uami. \r (Matiu 8.19-22) \p \v 57 Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ hula uavɨdaci hulaŋ mu agaŋ Jisasɨ dɨ abami. Abeba abeba hɨdɨbanaŋ ha viaŋ avi nama hula hɨdɨben uami. \v 58 Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Sudɨ iŋam agɨlaŋ fɨli haca daŋ uami. Havaŋ agɨlaŋ avi ulaŋ daŋ uami. Agadɨ ala Hulaŋ dɨ Ninaŋ nɨbu ani hɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ agaŋ apalɨ uami. \v 59 La Jisasɨ hulaŋ mu agadɨ abami. Nama ve viaŋ hula hɨdɨha uami. Lɨci hulaŋ agaŋ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Nama iadɨ huaci valɨnaŋ uavɨla iadɨ iavaŋ dɨ valɨ agadɨ haca mava hudavɨla heŋ nama hula uvin uami. \v 60 Lɨci Jisasɨ agaŋ nudɨ abami. Hulaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨlalɨ agɨlaŋ valɨ me hɨniavɨlalɨ uami. Vana nɨbɨlaŋ nukeŋ hulaŋ valɨ agɨladɨ mavavɨbali uami. Nama uavɨla Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agasaŋ sulasula hɨdɨha uami. \p \v 61 Lɨci \x - \xo 9.61 \xo*\xt 1 Kin 19.20\xt*\x* hulaŋ mu agaŋ iahavɨla abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Viaŋ avi nama hula hɨdɨben uami. Nama iadɨ huaci valɨnaŋ viaŋ uavɨla iadɨ isaima agɨladɨ iga lamulavɨla ve nama hula hɨdɨben uami. \v 62 Lɨci nudɨ abami. Hulaŋ mu Asɨ dɨ sibɨla hɨdɨlɨ maha viavɨla cɨhu sibɨla valɨben aba lɨci Asɨ nudɨ ma vibali uami. Lɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ ma hɨnibali uami. \c 10 \s Jisasɨ agaŋ hulaŋ 72 agɨladɨ abɨci uavɨmi. \p \v 1 La \x - \xo 10.1 \xo*\xt Mt 10.1, Mk 6.7\xt*\x* hɨnimitavɨla nulɨdɨ Hekɨlɨ Jisasɨ agaŋ hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ avi sibɨla vivi saŋ abami. Hulaŋ 72 agɨladɨ abami. Hulaŋ ahica lɨdɨŋ uhalaŋ uami. Haiabɨla hekɨlɨ hekɨlɨ haiabɨla sudɨme sudɨme viaŋ uben aba lin heŋ uhalaŋ uami. Namɨlaŋ hali uhalaŋ uami. \v 2 La \x - \xo 10.2 \xo*\xt Mt 9.37-38, Jo 4.35, 2 Te 3.1\xt*\x* hɨve lama abami. Hualabɨla hɨsɨŋ sɨmɨŋ akape ci mɨdɨ lɨhuavi uami. Agadɨ ala hualabɨla agadɨ sibɨla vivi sɨmɨŋ mɨgudɨbalɨba hɨsɨŋ hulaŋ akape hɨma uami. Namɨlaŋ hualɨ iaganu agadɨ abitɨhɨhalaŋ uami. Abitɨhɨlaŋ nɨbu nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ abɨci uavɨla nudɨ sɨmɨŋ agɨladɨ mɨgudɨbavɨbali uami. \v 3 Namɨlaŋ \x - \xo 10.3 \xo*\xt Mt 10.16\xt*\x* uhalaŋ uami. Ci igɨlaŋ uami. Viaŋ naludɨ abɨlɨŋ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agɨlaŋ sudɨ iŋam alɨhaŋ alɨhaŋ uavɨlalɨ hameŋ ubalaŋ uami. \v 4 Namɨlaŋ \x - \xo 10.4 \xo*\xt 2 Kin 4.29\xt*\x* \x - \xo 10.4-11 \xo*\xt Mt 10.7-14, Mk 6.8-11, Lu 9.3-5\xt*\x* anɨm hɨlɨcɨ vaŋ hɨvɨ anɨm hɨlɨcɨ huda via umɨlaŋ uami. Vaŋ hala agɨladɨ via umɨlaŋ uami. Hɨcɨ sɨgɨtɨ agɨladɨ avi via umɨlaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali hɨbɨ cina iga iga nɨbɨlaŋ hula ciaŋ hutesɨ sulɨmɨlaŋ uami. \v 5 Uavɨla ulaŋ mu hɨvɨ ivouavɨla sebɨlɨ mɨse nameŋ abɨhalaŋ uami. Asɨ nama nulɨdɨ huaci lamɨnaŋ nulɨdɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨm aba abɨhalaŋ uami. \v 6 Hulaŋ simɨ hɨnihɨni saŋ lɨhavɨlalɨ agɨlaŋ ulaŋ heŋ hɨniavɨla uami. Ha naludɨ ciaŋ huaci agadɨ igahɨlavɨci nulɨdɨ humɨgaŋ huaci hɨniavɨbali uami. Hulaŋ simɨ hɨnihɨni saŋ lɨhavɨlalɨ agɨlaŋ ulaŋ heŋ ma hɨniavɨci uami. Ha ciaŋ huaci agaŋ namɨlaŋ hula laci hɨnibali uami. \v 7 Hulaŋ \x - \xo 10.7 \xo*\xt Mt 10.9-11, 1 Ko 9.14, 10.27, 1 Ti 5.18\xt*\x* akuaba akuaba sibɨla amɨŋ sɨbaŋ vihavɨlalɨ agɨlasaŋ hɨbɨŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ iguavɨlalɨ uami. Hameŋ ala nalusaŋ avi sɨmɨŋ akuaba akuaba igunavɨbali uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ ulaŋ pabiŋ heŋ laci hɨnihalaŋ uami. Hɨnidalaŋ akuaba akuaba sɨmɨŋ iguavɨdaci nɨhalaŋ uami. Ulaŋ mu hɨvɨ mu hɨvɨ umɨlaŋ uami. \v 8 Haiabɨla \x - \xo 10.8 \xo*\xt 1 Ko 10.27\xt*\x* mu ua iahulaŋ nalusaŋ ulaŋ iguavɨla akuaba akuaba sɨmɨŋ iguavɨci viavɨla nɨhalaŋ uami. \v 9 Hulaŋ iamɨgali haiabɨla heŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ hɨmuhɨmu daŋ hɨniavɨci uami. Namɨlaŋ nulɨdɨ mɨŋahihɨlɨhalaŋ uami. Lɨdɨŋ nulɨdɨ abɨhalaŋ uami. Asɨ naludɨ amɨŋ ci likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnibalaŋ aba abɨhalaŋ uami. \v 10 Haiabɨla \x - \xo 10.10-11 \xo*\xt HJL 13.51\xt*\x* mu hɨvɨ ua iahulaŋ nalusaŋ ulaŋ ma iguavɨci uami. Nulɨdɨ vala uben aba haiabɨla alɨhaŋ heŋ lagulamavɨla nameŋ abɨhalaŋ uami. \v 11 Fɨli \x - \xo 10.11 \xo*\xt Mt 10.14, Lu 9.5, HJL 18.6\xt*\x* ibɨlɨ naludɨ haiabɨla hɨsɨŋ agaŋ aludɨ hɨcɨ hɨvɨ iahui aba abɨhalaŋ uami. Naludɨ abalamalama saŋ hɨcɨ ibɨlɨ ifɨmɨli mɨgi aba abɨhalaŋ uami. Namɨlaŋ aludɨ ma abɨlaŋ ua naludɨ ulaŋ hɨvɨ hɨnihɨni ciaŋ sulɨdamɨli igahɨlɨlaŋ agasaŋ hɨcɨ ibɨlɨ ifɨmɨli mɨgɨci uadalu aba abɨhalaŋ uami. Namɨlaŋ sɨhɨvia igahɨlɨhalaŋ aba abɨhalaŋ uami. Asɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ amɨŋ ci likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali aba abɨhalaŋ uami. \v 12 Agadɨ \x - \xo 10.12 \xo*\xt HM 19.24-28, Mt 10.15, 11.24\xt*\x* ala viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Asɨ hulaŋ iamɨgali ciaŋ hɨvɨ lamɨbali agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ iahɨbali uami. Iahɨci hulaŋ iamɨgali nalusaŋ ulaŋ akuaba akuaba ma iguavɨlalɨ agɨlaŋ vɨhɨlɨ hekɨlɨ igavɨbali uami. Sodom haiabɨla hɨsɨŋ hɨmavɨmi agɨlaŋ vɨhɨlɨ igavɨbali hameŋ agadɨ ma igavɨbali uami. Vɨhɨlɨ hekɨlɨ sɨbaŋ agadɨ igavɨbali uami. \s Hulaŋ iamɨgali hɨhɨle ciaŋ ma igahɨlavɨmi. \r (Matiu 11.20-24) \p \v 13 Lavɨla \x - \xo 10.13 \xo*\xt Ais 23.1-18, Ese 26.1–28.26, Jol 3.4-8, Amo 1.9-10, Mt 11.21-23, Sek 9.2-4\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Hulaŋ iamɨgali Kolasin haiabɨla hɨsɨŋ namɨlaŋ vɨhɨlɨ igɨbalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali Betɨsaida haiabɨla hɨsɨŋ namɨlaŋ avi vɨhɨlɨ igɨbalaŋ uami. Viaŋ namɨlaŋ hula hɨnihɨni Asɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ abalamɨdalɨŋ igɨlalaŋ uami. Agadɨ ala namɨlaŋ naludɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ ma valɨlalaŋ uami. Viaŋ Asɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ hameŋ agɨladɨ abalamalama saŋ Tailɨ haiabɨla ma uacin uami. Viaŋ ua nulɨsaŋ vɨdɨvɨdɨŋ mu mu hameŋ agɨladɨ abalamɨdalɨŋ igavalɨ padaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ vakaci valavɨvi uami. Lavɨla havɨlɨ hasɨ hasɨ agɨladɨ lɨbavɨla mɨgahɨnihɨni avɨnibɨlɨ agɨladɨ vivi mɨŋaiapalavɨvi uami. Saidon haiabɨla hɨsɨŋ nɨbɨlaŋ avi hameŋ laci ala lɨhavɨvi uami. \v 14 Asɨ hulaŋ iamɨgali ciaŋ hɨvɨ lamɨbali agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ iahɨci namɨlaŋ vɨhɨlɨ hekɨlɨ igɨbalaŋ uami. Tailɨ haiabɨla hɨsɨŋ Saidon haiabɨla hɨsɨŋ igavɨbali hameŋ agadɨ ma igɨbalaŋ uami. Vɨhɨlɨ hekɨlɨ sɨbaŋ agadɨ igɨbalaŋ uami. \v 15 Kapelɨneam \x - \xo 10.15 \xo*\xt Ais 14.13-15\xt*\x* haiabɨla hɨsɨŋ namɨlaŋ nameŋ abɨlalaŋ uami. Alaŋ Asɨ dɨ haiabɨla uavɨla ibi hekɨlɨ daŋ hɨnibalu aba abɨlalaŋ uami. Agadɨ ala hɨma sɨbaŋ uami. Namɨlaŋ mɨgua sudɨ fɨli haiabɨla heŋ avɨha avɨha iga iga hɨnibalaŋ uami. \p \v 16 La \x - \xo 10.16 \xo*\xt Mt 10.40, Mk 9.37, Lu 9.48, Jo 5.23, 13.20\xt*\x* Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. Hulaŋ mu naludɨ ciaŋ igahɨlɨlalɨ agaŋ iadɨ ciaŋ avi igahɨlɨlalɨ uami. Hulaŋ naludɨ valɨlalɨ agaŋ iadɨ avi valɨlalɨ uami. Hulaŋ iadɨ valɨlalɨ agaŋ Asɨ iadɨ abɨci vemin agadɨ avi valɨlalɨ uami. \s Hulaŋ 72 agɨlaŋ cɨhu vehavɨmi. \p \v 17 Jisasɨ hulaŋ 72 agɨladɨ abɨci uavɨmi agɨlaŋ cɨhu vehavɨmi. Vevɨla hɨjɨŋalaŋala abavɨmi. Aludɨ Hekɨlɨ uavɨmi. Sudɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨvɨ hɨniavɨlalɨ uavɨmi. Hɨniavɨdaci alaŋ nadɨ ibi hɨvɨ nulɨdɨ abɨdamɨli hulaŋ iamɨgali agɨladɨ valavala uavɨlalɨ uavɨmi. \v 18 Lɨhavɨci \x - \xo 10.18 \xo*\xt Jo 12.31, 16.11, CHL 9.1, 12.8-9\xt*\x* abami. Viaŋ Satan dɨ igɨlɨŋ nɨbu imamulaŋ avɨli susu hɨvɨ mɨŋapalɨlalɨ hameŋ lavɨla mɨgɨdaci igacin uami. \v 19 Ci \x - \xo 10.19 \xo*\xt Sng 91.13, Mk 16.18, HJL 28.5\xt*\x* igɨlaŋ uami. Viaŋ nalusaŋ ibi hekɨlɨ ci iguacin uami. Namɨlaŋ lahu agadɨdaŋ saŋa numɨgaŋ agadɨdaŋ huaci lagubalaŋ uami. Lagudalaŋ naludɨ ma iavavɨbali uami. Namɨlaŋ laguŋ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ huaci lɨvalɨbalaŋ uami. Nɨbu naludɨ nagɨli lamɨbali uami. Agadɨ ala naludɨ sɨbɨlɨ ma lamɨbali uami. \v 20 Sudɨ \x - \xo 10.20 \xo*\xt CV 32.32, Ais 4.3, Dan 12.1, Mt 7.22, Fl 4.3, Ib 12.23, CHL 3.5, 21.27\xt*\x* sɨbɨlɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨvɨ hɨniavɨdaci abɨdalaŋ valavala uavɨlalɨ agasaŋ hɨjɨŋalɨmɨlaŋ uami. Asɨ agaŋ naludɨ ibi nudɨ manasɨŋ hɨvɨ lɨbɨci nudɨ haiabɨla hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agasaŋ pam hɨjɨŋalɨhalaŋ uami. \s Jisasɨ hɨjɨŋalavɨla Iaganu dɨ huaci uami. \r (Matiu 11.25-27 mu Matiu 13.16-17) \p \v 21 Hadɨhu Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ Jisasɨ hula hɨnidaci hɨjɨŋalavɨla abami. Iavaŋ uami. Nama akuaba akuaba fɨli hɨsɨŋ uaiaŋ susu hɨsɨŋ agɨladɨ migɨlɨlanaŋ uami. Iadɨ Iavaŋ nama huaci sɨbaŋ uami. Nama akuaba akuaba agɨladɨ mɨŋasɨvɨlɨdanaŋ hulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ agɨlaŋ ma igavɨlalɨ uami. Sɨhɨ ciaŋ hekɨlɨ ivavalɨ agɨlaŋ avi ma igavɨlalɨ uami. Lɨhavɨdaci hulemɨlɨ hɨji apalɨ me agɨlasaŋ pam abalamɨlanaŋ uami. Iavaŋ viaŋ nadɨ huaci aba abadin uami. Nama nadɨ nukeŋ hɨji agadɨ lubiahɨlahɨla hameŋ lɨlanaŋ uami. \v 22 Lavɨla \x - \xo 10.22 \xo*\xt Mt 28.18, Jo 1.18, 3.35, 10.15, 17.2\xt*\x* Jisasɨ cɨhu nulɨdɨ abami. Iadɨ Iavaŋ agaŋ abɨci viaŋ pam akuaba akuaba sɨkasɨkan agɨladɨ migɨlɨlan uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Ninanu dɨ ma igavɨlalɨ uami. Iaganu laci Ninanu dɨ igɨlalɨ uami. Iaganu avi hameŋ laci ala uami. Ninanu laci Iaganu dɨ igɨlalɨ uami. Ninanu agaŋ hulaŋ iamɨgali hɨhɨle agɨladɨ abalamɨdaci Iaganu dɨ heŋ igavɨlalɨ uami. \p \v 23-24 La \x - \xo 10.23-24 \xo*\xt Mt 13.16-17, 1 Pi 1.10\xt*\x* cɨhu limu cimɨla nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ laci abami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ akape agɨlaŋ uami. Manɨgali fɨli tɨbɨ mu mu migɨlavɨhadami agɨlaŋ uami. Akuaba akuaba namɨlaŋ igɨlalaŋ hameŋ agɨladɨ igɨbalu aba lɨhavɨhadami uami. Agadɨ ala nɨbɨlaŋ ma igavɨhadami uami. Ciaŋ namɨlaŋ igahɨlɨlalaŋ hameŋ agɨladɨ igahɨlɨbalu aba lɨhavɨhadami uami. Agadɨ ala nɨbɨlaŋ ma igahɨlavɨhadami uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ akuaba akuaba igɨlalaŋ agasaŋ hɨjɨŋalɨhalaŋ uami. \s Hulaŋ Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agaŋ hulaŋ mu agadɨ ahɨliahua via uvi uami. \p \v 25 Lɨci \x - \xo 10.25 \xo*\xt Mt 19.16, Lu 18.18\xt*\x* \x - \xo 10.25-28 \xo*\xt Mt 22.35-40, Mk 12.28-34\xt*\x* hulaŋ mu ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igadami agaŋ iaha Jisasɨ dɨ ilasɨben aba nameŋ abitɨhami. Iavaŋ uami. Viaŋ akɨ lavɨla Asɨ dɨ haiabɨla uavɨla huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnivin uami. \v 26 Lɨci Jisasɨ abami. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ igɨdanaŋ ciaŋ agaŋ nadɨ akɨ ulalɨ uami. Lɨdaci nama hɨji vameŋ lamɨlanaŋ uami. \v 27 Lɨci \x - \xo 10.27 \xo*\xt Wkp 19.18, Lo 6.5\xt*\x* abami. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agaŋ nameŋ abami uami. Namɨlaŋ aludɨ Hekɨlɨ Asɨ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihalaŋ aba abami uami. Namɨlaŋ nusaŋ pam igahɨlɨhalaŋ aba abami uami. Naludɨ amɨŋ agɨlaŋ nusaŋ pam lɨhavɨm aba abami uami. Naludɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ Asɨ dɨ sibɨla pam vivi saŋ lɨm aba abami uami. Naludɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ nusaŋ pam lɨhavɨm aba abami uami. Nalusaŋ nukeŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalaŋ hameŋ ala naludɨ isagalinalu imahalinalu agɨlasaŋ avi mavɨn hekɨlɨ hɨnihalaŋ aba abami uami. \v 28 Lɨci \x - \xo 10.28 \xo*\xt Wkp 18.5, Neh 9.29, Ese 20.11-13, Lom 10.5, Ga 3.12\xt*\x* Jisasɨ abami. Ha amɨŋ sɨbaŋ abɨnaŋ uami. Nama hameŋ lavɨla Asɨ dɨ haiabɨla uavɨla huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnivanaŋ uami. \p \v 29 Lɨci \x - \xo 10.29 \xo*\xt Lu 16.15\xt*\x* hulaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igadami agaŋ nudɨ hɨji hutesɨ agadɨ abalamɨben aba abami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ iadɨ isagali imahali agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihɨni saŋ abami uami. Ha ani saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihɨni saŋ abami uami. \v 30 Lɨci Jisasɨ hɨve lama abami. Hulaŋ mu Jelusalem haiabɨla valavɨla Jeliko haiabɨla saŋ mɨgudaci hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ sɨbɨlɨ lamalama nulɨdɨ akuaba akuaba vivi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hɨbɨ cina ua sɨvɨla hɨnia ifavɨvi uami. Ifu ifu nudɨ muhɨlɨ havɨlɨ akuaba akuaba agɨladɨ vihavɨvi uami. Viavɨla cɨhu tɨbɨ ifavɨla heŋ vala uavɨvi uami. Vala uavɨdaci amɨŋ hɨmɨben aba lɨvi uami. \v 31 Lɨdaci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ hulaŋ mu agaŋ hɨbɨ heŋ ala mɨguvi uami. Mɨgua igɨci hulaŋ agaŋ hɨbɨ pɨlɨ heŋ ani valɨ hɨnivi uami. Lɨci nudɨ likilamavɨla hɨbɨ caba limu heŋ uvi uami. \v 32 Lɨdaci cɨhu hulaŋ mu Livai hɨdɨlɨ agaŋ avi mɨguvi uami. Mɨgua igɨci hameŋ ala hɨnivi uami. Lɨci nudɨ hameŋ ala likilamavɨla hɨbɨ caba limu heŋ uvi uami. \v 33 Lɨdaci \x - \xo 10.33 \xo*\xt Jo 4.9\xt*\x* \x - \xo 10.33-34 \xo*\xt 2 Sto 28.15\xt*\x* hulaŋ mu Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agaŋ haiabɨla mu mu hɨvɨ hɨdavɨla hɨbɨ pɨlɨ heŋ ala mɨguvi uami. Mɨgua igɨci hameŋ ala hɨnivi uami. Lɨci nudɨ igavɨla mavɨn hekɨlɨ lamɨvi uami. \v 34 Lavɨla nudɨ mikɨ uavɨla fim agɨlaŋ hɨmavɨbali aba kɨlɨ olivɨ agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ agadɨdaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ agadɨdaŋ mɨŋamɨjici mɨguci hahɨvi uami. Hahavɨla nudɨ mɨŋaiaha sabaŋ donɨki sabɨ hɨvɨ lamɨci ani valɨ hɨnidaci via uvi uami. Via uavɨla uu veve hɨnihɨni hɨsɨŋ ulaŋ heŋ lamɨvi uami. Lamɨci hɨnidaci migɨlɨvi uami. \v 35 Migɨla hɨnici mɨŋalahɨci lɨba silɨva hɨlɨcɨ ahica agɨladɨ ulaŋ iaganu agasaŋ iguvi uami. Iguavɨla abɨvi uami. Nama hulaŋ nagadɨ sɨhɨvia sakɨla sakɨla hɨniha aba abɨvi uami. Lavɨla anɨm hɨlɨcɨ vameba agɨladɨ valɨnaŋ viaŋ cɨhu vevɨla nasaŋ hɨbɨŋ hameŋ ala iguben aba abɨvi uami. \fig Hulaŋ mu Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agaŋ hulaŋ ifavɨvi agadɨ igavɨla mavɨn hekɨlɨ lamɨvi uami.|alt="Good Samaritan" src="WA03863b.jpg" size="col" copy="Wade" ref="10.33"\fig* \p \v 36 Lavɨla Jisasɨ agaŋ hulaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igadami agadɨ abami. Nama akɨ hɨji igahɨlɨnaŋ uami. Hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ sɨbɨlɨ lamalama nulɨdɨ akuaba akuaba vivi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hulaŋ agadɨ ifavɨla vala uavɨvi uami. Lɨhavɨci akɨ hulaŋ agaŋ nudɨ isaima me hɨniavɨla nudɨ ahɨliahuvi uami. \v 37 Lɨci abami. Hulaŋ nusaŋ mavɨn hɨnihɨni nudɨ huaci lamɨvi agaŋ nudɨ isanu imanu me hɨniavɨla ahɨliahuvi uami. Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Nama uavɨla hameŋ laci ala lɨha uami. \s Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula Mata dɨ ulaŋ uavɨmi. \p \v 38 Mu \x - \xo 10.38-39 \xo*\xt Jo 11.1-2\xt*\x* tɨbɨ Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula uavɨmi. Uavɨla haiabɨla mu iahuavɨmi. Iahuavɨci Mata agaŋ Jisasɨ dɨ viavɨla nudɨ uleŋ muji ivouavɨmi. Ivouavɨla hɨniavɨdaci sɨmɨŋ hɨlanami. \v 39 Hɨlanɨdaci \x - \xo 10.39 \xo*\xt Jo 12.2-3\xt*\x* imanu Malia agaŋ iaha uavɨla Jisasɨ dɨ hɨcɨ pɨŋ heŋ mɨgahɨnidaci Asɨ dɨ ciaŋ sulɨdaci igahɨlahɨla hɨnimi. \v 40 Igahɨlahɨla hɨnidaci isanu hɨtɨŋ hɨlanami. Hɨtɨŋ hɨlanana imanu saŋ humɨgaŋ vɨhɨlɨ vimi. La vevɨla Jisasɨ dɨ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Nɨbu iadɨ valɨci viaŋ hɨtɨŋ hɨlanadin agasaŋ igahɨlavɨla nudɨ abɨha uami. Abɨnaŋ ve iadɨ ahɨliahuci ahica hɨlanɨbalu uami. \v 41 Lɨci abami. Mata uami. Nama akuaba akuaba sibɨla mu mu vivi saŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamalama humɨgaŋ vɨhɨlɨ daŋ hɨnidanaŋ uami. \v 42 Akuaba \x - \xo 10.42 \xo*\xt Sng 27.4, Mt 6.33\xt*\x* akuaba saŋ igahɨlɨmɨnaŋ uami. Imana hɨji huaci lami uami. Hɨji huaci lami agadɨ ma mɨŋaihuihu lɨben uami. \c 11 \s Asɨ dɨ aba aba saŋ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ lamalubimi. \r (Matiu 6.9-15 mu Matiu 7.7-11) \p \v 1 Mu \x - \xo 11.1 \xo*\xt Lu 5.33\xt*\x* tɨbɨ Jisasɨ Asɨ dɨ aba fɨhala hɨnidaci nudɨ hulemɨlɨ mu agaŋ vevɨla abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Vaka Jon nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ Asɨ dɨ aba aba saŋ lamalubimi uami. Nɨbu lamalubimi hameŋ ala aludɨ avi lamalubiha uami. \v 2 Lɨci \x - \xo 11.2-4 \xo*\xt Mt 6.9-13\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ Asɨ dɨ abɨben aba nameŋ abɨhalaŋ uami. Iavaŋ nadɨ ibi huaci sɨbaŋ aba abɨhalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ avi nasaŋ hameŋ abavɨm aba abɨhalaŋ uami. Nama hulaŋ iamɨgali agɨladɨ likɨlɨnaŋ nadɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨm aba abɨhalaŋ uami. \v 3 Alusaŋ sɨmɨŋ isabɨlaŋ akuaba akuaba uaiaŋ pabiŋ pabiŋ saŋ hameŋ laci iguha aba abɨhalaŋ uami. Alaŋ nɨlalu hameŋ ala lama hɨlihalavɨla iguha aba abɨhalaŋ uami. \v 4 Hulaŋ aludɨ sɨbɨlɨ lamavɨdaci alaŋ nulɨdɨ hugɨ hivɨlalu aba abɨhalaŋ uami. Hameŋ laci ala nama avi aludɨ hugɨ hivɨha aba abɨhalaŋ uami. Aludɨ migɨlɨha aba abɨhalaŋ uami. Laguŋ agaŋ aludɨ ilasɨmɨdɨ aba abɨhalaŋ uami. \p \v 5 Lavɨla nulɨdɨ abami. Naludɨ hulaŋ mu nagɨli huaci daŋ hɨnidi agaŋ hɨfɨlɨ alɨhaŋ uavɨla nagɨlinu huaci agadɨ mɨŋaiualaiuala abɨvi uami. Nagɨli huaci aba abɨvi uami. Iasaŋ maci tɨbɨ ahica pam agɨladɨ iguha aba abɨvi uami. Cɨhu hɨbɨŋ nasaŋ hameŋ ala iguben aba abɨvi uami. \v 6 Iadɨ nagɨli mu agaŋ iadɨ pɨŋ ve aba abɨvi uami. Viaŋ nusaŋ maci igunana agaŋ apalɨ lɨci nadɨ pɨŋ ven aba abɨvi uami. \v 7 Lɨci hulaŋ ani hɨsɨvɨvi agadɨ mɨŋaiualɨci iaha uleŋ muji hɨnia abɨvi uami. Iadɨ lɨbɨsɨlɨvɨmɨnaŋ aba abɨvi uami. Viaŋ iadɨ ninanadi hula hɨbɨ lɨbavɨla ani hɨnidalu agadɨ nama ma igɨnaŋ aba abɨvi uami. Viaŋ nasaŋ maci ma iguben aba abɨvi uami. \v 8 La \x - \xo 11.8 \xo*\xt Lu 18.1, 18.5\xt*\x* abami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Nagɨlinu ve maci igu igu saŋ abitɨhɨci nusaŋ maci igu igu saŋ valɨvi uami. Agadɨ ala iadɨ cɨhu cɨhu mɨŋaiualɨmɨdɨ aba abavɨla iguvi uami. Nɨbu maci akuaba akuaba saŋ tɨbɨ mɨgɨvi agadɨ nusaŋ iguvi uami. \v 9 Viaŋ \x - \xo 11.9 \xo*\xt Mt 7.7, Mk 11.24, Jo 15.7, 1 Jo 3.22\xt*\x* naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Namɨlaŋ Asɨ nalusaŋ akuaba akuaba igu igu saŋ nudɨ abitɨhɨhalaŋ uami. Lɨlaŋ nalusaŋ igubali uami. Namɨlaŋ akuaba akuaba saŋ suhɨlɨhalaŋ uami. Lavɨla igɨbalaŋ uami. Namɨlaŋ hɨbɨ lapa ifɨhalaŋ uami. Lɨlaŋ Asɨ nalusaŋ hɨbɨ lavɨlɨbali uami. \v 10 Hulaŋ mu akuaba akuaba saŋ Asɨ dɨ abitɨhɨlalɨ agaŋ akuaba akuaba vilalɨ uami. Hulaŋ mu akuaba akuaba saŋ suhɨlɨlalɨ agaŋ igɨlalɨ uami. Hulaŋ mu hɨbɨ lapa ifɨlalɨ agasaŋ Asɨ nusaŋ hɨbɨ lavɨlɨlalɨ uami. \p \v 11 Iagagalinɨlu \x - \xo 11.11 \xo*\xt Mt 7.9-10\xt*\x* namɨlaŋ ninadinalu hehɨlaŋ nana saŋ abavɨci nulɨsaŋ lahu sɨbɨlɨ agɨladɨ ma iguvalaŋ uami. \v 12 Havaŋ magɨ nana saŋ abavɨci nulɨsaŋ saŋa numɨgaŋ agɨladɨ ma iguvalaŋ uami. \v 13 Iagagalinɨlu namɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ akape vilalaŋ uami. Agadɨ ala naludɨ ninanadinalu agɨlasaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ igulalaŋ uami. Naludɨ Iaganalu Asɨ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ agaŋ nudɨ Amɨŋ agadɨ nalusaŋ igu igu saŋ abɨlaŋ hɨjɨŋalaŋala igubali uami. \fig Ninadinalu havaŋ magɨ nana saŋ abavɨci nulɨsaŋ saŋa numɨgaŋ agɨladɨ ma iguvalaŋ uami.|alt="scorpion" src="jl106.jpg" size="col" copy="Lear" ref="11.12"\fig* \s Jisasɨ agaŋ Belɨsebulɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lahulalɨ uavɨmi. \r (Matiu 12.22-30 mu Makɨ 3.20-27) \p \v 14 Sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ hulaŋ mu agadɨ hɨvɨ hɨnidaci nudɨ sɨbɨsaŋ agaŋ mumia hɨniadami. Lɨci Jisasɨ agaŋ sudɨ sɨbɨlɨ agadɨ lahumi. Lahuci sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ hulaŋ agadɨ vala uci hulaŋ agaŋ cɨhu ciaŋ abami. Ciaŋ abɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga iga i uavɨmi. \v 15 Lɨhavɨci \x - \xo 11.15 \xo*\xt Mt 9.34, 10.25, 12.24\xt*\x* hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ abavɨmi. Nɨbu Belɨsebulɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lahulalɨ uavɨmi. Belɨsebulɨ nɨbu sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ manɨgali uavɨmi.\f * \fr 11.15 \fr*\ft Satan dɨ ibi mu nɨbu \ft*\fq Belɨsebulɨ.\fq*\f* \v 16 Hulaŋ \x - \xo 11.16 \xo*\xt Mt 12.38, 16.1, Mk 8.11\xt*\x* iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ Jisasɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ igɨbalu aba lɨhavɨmi. Lavɨla nudɨ ilasɨsɨ saŋ uavɨla abavɨmi. Asɨ agaŋ nasaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igudaci nama akuaba sihɨ abalamɨnaŋ igavɨla abɨbalu uavɨmi. Amɨŋ ala aba abɨbalu uavɨmi. Nɨbu Asɨ dɨ sibɨla vilalɨ aba abɨbalu uavɨmi. \v 17 Lɨhavɨci \x - \xo 11.17 \xo*\xt Mt 12.25, Mk 3.24, Jo 2.24-25\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ hɨji agɨladɨ igavɨla nameŋ abami. Hulaŋ iamɨgali fɨli tɨbɨ pam hɨsɨŋ agɨlaŋ latɨhavɨla nɨbɨlaŋ masa masa sagaŋ lɨbavɨci fɨli tɨbɨ agaŋ sɨbɨlɨ lɨvi uami. Hulaŋ iamɨgali ulaŋ pam hɨsɨŋ agɨlaŋ latɨhavɨla sagaŋ lɨbavɨla hɨtɨŋ hɨtɨŋ lɨhavɨci ulaŋ agaŋ hulaŋ iamɨgali apalɨ hɨnivi uami. \v 18 Namɨlaŋ iasaŋ nameŋ abɨlalaŋ uami. Nɨbu Belɨsebulɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lahulalɨ aba abɨlalaŋ uami. Satan dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ latɨhavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ sagaŋ lɨbavɨdaci Satan agaŋ akuaba akuaba agɨladɨ ma migɨlɨvi uami. \v 19 Belɨsebulɨ iasaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igudaci sudɨ sɨbɨlɨ lahulan lɨci uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ naludɨ hulemɨlɨ agɨlasaŋ ani agaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igudaci sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lahuavɨlalɨ uami. Naludɨ nukeŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ abavɨbali uami. Namɨlaŋ analɨ nameŋ abɨlalaŋ aba abavɨbali uami. Belɨsebulɨ agaŋ Jisasɨ saŋ vɨdɨvɨdɨŋ igudaci sudɨ sɨbɨlɨ lahulalɨ aba abɨlalaŋ aba abavɨbali uami. \v 20 Asɨ \x - \xo 11.20 \xo*\xt CV 8.19\xt*\x* iasaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igudaci sudɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lahulan lɨci uami. Ha Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavadi agadɨ ci igadalaŋ uami. \p \v 21 Hulaŋ mu puia hutesɨ agadɨ mɨŋalɨva vɨdɨvɨdɨŋ lagulamavɨla nudɨ ulaŋ agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ migɨlɨvi uami. Migɨlɨdaci nudɨ ulaŋ akuaba akuaba agɨlaŋ huaci hɨniavɨvi uami. \v 22 Nɨbu \x - \xo 11.22 \xo*\xt Kl 2.15\xt*\x* nudɨ puia akuaba akuaba ilɨŋ daŋ agasaŋ pam hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨvi uami. Agadɨ ala hulaŋ mu vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agaŋ vevɨla sagaŋ lɨbavɨla nudɨ lɨvalɨvi uami. Lɨvalavɨla nudɨ puia hutesɨ akuaba akuaba agɨladɨ huaci vivi uami. Via labɨlavɨla hulaŋ limu hɨhɨle agɨlasaŋ iguvi uami. \p \v 23 Hulaŋ \x - \xo 11.23 \xo*\xt Mt 12.30, Mk 9.39-40, Lu 9.50\xt*\x* mu viaŋ hula hɨji humɨgaŋ pam ma hɨnilalɨ agaŋ iadɨ nagɨli lamɨlalɨ uami. Hulaŋ mu iadɨ ciaŋ agadɨ hulaŋ iamɨgali iadɨ pɨŋ veve saŋ ma lamalubilubi abɨlalɨ agaŋ uami. Nɨbu hulaŋ iamɨgali agɨladɨ lahulahu me lahudaci valavala uavɨlalɨ uami. \s Sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ vala uavɨla ala cɨhu vevi uami. \r (Matiu 12.43-45) \p \v 24 Lavɨla \x - \xo 11.24 \xo*\xt Mt 12.43-44\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Sudɨ sɨbɨlɨ hulaŋ mu dɨ hɨvɨ hɨnivi agaŋ nudɨ valavɨla uvi uami. Uavɨla fɨli tɨbɨ avɨli apalɨ heŋ uvɨ suhɨla suhɨla hɨdɨvi uami. Abeŋ hɨnia alusɨben aba suhɨla suhɨla hɨdɨvi uami. Suhɨla suhɨla hɨdɨci hɨma lɨci hɨji lamavɨla abɨvi uami. Viaŋ ulaŋ vaka hɨnimin heŋ cɨhu ala ua igɨben aba abɨvi uami. \v 25 Lavɨla ua igɨci ulaŋ agadɨ sɨmum lulavɨla hajɨŋ lamavɨci huaci sɨbaŋ hɨnivi uami. \v 26 Lɨci \x - \xo 11.26 \xo*\xt Mt 12.45, Jo 5.14, Ib 6.4-6, 2 Pi 2.20\xt*\x* nɨbu uavɨla sudɨ sɨbɨlɨ limu hɨhɨle vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agɨladɨ likɨla vavevi uami. Human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ likɨla vave uleŋ muji heŋ ivouavɨla hɨniavɨvi uami. Vaka sudɨ sɨbɨlɨ pabiŋ sɨbaŋ hulaŋ agadɨ hɨvɨ hɨnivi sadaŋ nɨbu huaci tagɨlaŋ daŋ hɨnivi uami. Agadɨ ala husivɨ sudɨ sɨbɨlɨ akape agɨlaŋ hulaŋ agadɨ hɨvɨ hɨniavɨvi sadaŋ nɨbu sɨbɨlɨ sɨbaŋ hɨnivi uami. \s Asɨ dɨ ciaŋ lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ hɨjɨŋalavɨbali uami. \p \v 27 Jisasɨ \x - \xo 11.27 \xo*\xt Lu 1.28, 1.41-42, 1.46-49\xt*\x* nulɨdɨ abɨdaci hulaŋ iamɨgali akape hɨniavɨdaci iamɨgali mu agaŋ iaha abami. Iamɨgali mu nadɨ huhɨlavɨla amaŋ lɨbami agaŋ nɨbu hɨjɨŋalɨbali uami. \v 28 Lɨci \x - \xo 11.28 \xo*\xt Mt 7.21, Lu 8.15, 8.21, Je 1.25\xt*\x* Jisasɨ abami. Amɨŋ abɨnaŋ uami. Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ ciaŋ igahɨlahɨla lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ hekɨlɨ hɨjɨŋalavɨbali uami. \s Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ akuaba sihɨ iahɨdaci iga iga saŋ pam lɨhavɨmi. \r (Matiu 12.38-42 mu Makɨ 8.12) \p \v 29 Hulaŋ \x - \xo 11.29 \xo*\xt Mt 16.4, Mk 8.12\xt*\x* iamɨgali vevɨla mɨgudɨbavɨdaci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Hulaŋ iamɨgali iabi neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ sɨbɨlɨ sɨbaŋ hɨniavɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ akuaba sihɨ agaŋ iahɨdaci iga iga saŋ pam lɨhavɨlalɨ uami. Agadɨ ala akuaba sihɨ ma igavɨbali uami. Jona nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ uami. Nɨbu akuaba akuaba lɨmi agɨladɨ pam sulɨdalɨŋ igahɨlahɨla iasaŋ nameŋ abavɨbali uami. Amɨŋ ala aba abavɨbali uami. Asɨ nukeŋ nudɨ abɨci vemi aba abavɨbali uami. \v 30 Vaka \x - \xo 11.30 \xo*\xt Jna 1.17, 2.10, 3.4\xt*\x* Jona agaŋ Ninive haiabɨla uavɨla Asɨ dɨ ciaŋ sulɨdaci igahɨlahɨla abavɨmi uami. Amɨŋ ala aba abavɨmi uami. Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ avi hulaŋ iamɨgali iabi neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ hɨvɨ uavɨla ciaŋ sulɨdaci igahɨlahɨla abavɨbali uami. Amɨŋ ala aba abavɨbali uami. \v 31 Mufɨli \x - \xo 11.31 \xo*\xt 1 Kin 10.1-10, 2 Sto 9.1-12\xt*\x* Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbali uami. Hadɨhu iamɨgali mu manɨgali hɨnihɨni fɨli tɨbɨ ium kɨlikɨli agadɨ migɨladami agaŋ iahɨbali uami. Iahavɨla hulaŋ iamɨgali iabi neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ lɨbɨmɨgumɨgu nameŋ abɨbali uami. Namɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vilalaŋ aba abɨbali uami. Viaŋ ium kɨlikɨli hɨnia Jelusalem haiabɨla saŋ hɨbɨ hutesɨ vemin aba abɨbali uami. Hulaŋ hɨji hutesɨ daŋ Solomon agaŋ ciaŋ suladami agadɨ igahɨlɨben aba vemin aba abɨbali uami. Hulaŋ namɨlaŋ hula hɨnidi agadɨ hɨji hutesɨ agaŋ Solomon dɨ hɨji hutesɨ agadɨ lɨvali aba abɨbali uami. Agadɨ ala namɨlaŋ nudɨ ciaŋ igahɨlahɨla saŋ valɨlalaŋ aba abɨbali uami. \v 32 Mufɨli \x - \xo 11.32 \xo*\xt Jna 3.5\xt*\x* Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbali uami. Lɨci hadɨhu Ninive haiabɨla hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ haiabɨla iahaiaha hulaŋ iamɨgali iabi neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ lɨbɨmɨgumɨgu abavɨbali uami. Namɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ vilalaŋ aba abavɨbali uami. Ninive haiabɨla hɨsɨŋ alaŋ Jona dɨ ciaŋ igahɨlavɨla lusɨŋ sɨbɨlɨ ci valamɨlu aba abavɨbali uami. Hulaŋ mu namɨlaŋ hula hɨnidi agaŋ nɨbu ibi daŋ sadaŋ Jona dɨ lɨvali aba abavɨbali uami. Agadɨ ala namɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ ma valɨlalaŋ aba abavɨbali uami. \s Lamɨgaŋ agaŋ nɨbu unɨ abɨlu me uami. \r (Matiu 5.15 mu Matiu 6.22-23) \p \v 33 Lavɨla \x - \xo 11.33 \xo*\xt Mt 5.15, Mk 4.21, Lu 8.16\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ unɨ lubilamavɨla akuaba akuaba hɨvɨ ma sɨvɨlalɨbavɨci hɨniavɨlalɨ uami. Sɨji agadɨ via iupalavɨci mɨgua unɨ agadɨ ma lalɨgua hɨnilalɨ uami. Unɨ agɨladɨ vadɨm sabɨ hɨvɨ lamavɨdaci hɨniavɨlalɨ uami. Hɨniavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ uleŋ muji ivo ivo unɨ abɨlu agadɨ heŋ igavɨlalɨ uami. \v 34 Naludɨ \x - \xo 11.34 \xo*\xt Mt 6.22\xt*\x* lamɨgaŋ agɨlaŋ unɨ abɨlu me uami. Lamɨgaŋ agɨlaŋ huaci hɨniavɨci naludɨ hadipɨlɨ sɨkasɨkan agɨlaŋ avi abɨlu me laci hɨniavɨbali uami. Naludɨ lamɨgaŋ agɨlaŋ sɨbɨlɨ hɨniavɨci naludɨ hadipɨlɨ sɨkasɨkan agɨlaŋ avi hɨfɨlɨ me laci hɨniavɨbali uami. \v 35 Namɨlaŋ sɨhɨvia sɨbaŋ migɨlɨhalaŋ uami. Abɨlu naludɨ hɨvɨ hɨniavadi agɨlaŋ cɨhu hɨfɨlɨ me hɨniavɨmɨdɨ uami. \v 36 Hɨfɨlɨ cɨki me agaŋ naludɨ hadipɨlɨ hɨvɨ hɨnimɨdɨ uami. Naludɨ hadipɨlɨ sɨkasɨkan abɨlu hɨvɨ me hɨniavɨdaci naludɨ hadipɨlɨ agɨlaŋ avi abɨlu me laci hɨniavɨbali uami. Unɨ abɨlu naludɨ hadipɨlɨ hɨvɨ havalavɨlalɨ hameŋ laci ala hɨniavɨbali uami. \s Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igavɨhadami agɨlaŋ hula Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavɨhadami. \r (Matiu 23.1-36 mu Makɨ 12.38-40 mu Lukɨ 20.45-47) \p \v 37 Jisasɨ \x - \xo 11.37 \xo*\xt Lu 7.36, 14.1\xt*\x* ciaŋ aba fɨhalɨci Falisi hɨdɨlɨ hulaŋ mu agaŋ nudɨ abami. Venaŋ sɨmɨŋ nɨmɨli uami. Lɨci Jisasɨ nɨbu hula uavɨla uleŋ muji ivoua mɨgahɨniavɨmi. \v 38 Mɨgahɨniavɨla \x - \xo 11.38 \xo*\xt Mt 15.2, Mk 7.3\xt*\x* Falisi hɨdɨlɨ hulaŋ agaŋ igɨci Jisasɨ human ma husavɨla nami. Nɨdaci Falisi hɨdɨlɨ hulaŋ agaŋ igavɨla i uami. \v 39 Lɨci \x - \xo 11.39 \xo*\xt Mt 23.25, Mk 7.4, Ta 1.15\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Falisi hɨdɨlɨ namɨlaŋ uami. Hɨcɨhaŋ hunaŋ mɨsɨn sabɨ pam husɨdalaŋ hɨniavɨlalɨ me hɨnilalaŋ uami. Agadɨ ala nalusaŋ nukeŋ laci igahɨlahɨla sɨmɨŋ akuaba akuaba sɨgɨlɨ vilalaŋ uami. Lɨdɨŋ hɨcɨhaŋ hunaŋ muji mɨhɨ daŋ hɨniavɨlalɨ me hɨnilalaŋ uami. \v 40 Hulaŋ iamɨgali namɨlaŋ uavauava uami. Asɨ agaŋ akuaba akuaba sabɨ hɨsɨŋ pam ma lamami uami. Muji hɨsɨŋ agadɨ avi lamami uami. \v 41 Naludɨ \x - \xo 11.41 \xo*\xt Ais 58.7, Dan 4.27\xt*\x* akuaba akuaba agɨladɨ hulaŋ akuaba akuaba apalɨ agɨlasaŋ iguhalaŋ uami. Namɨlaŋ hameŋ lɨdalaŋ Asɨ igɨdaci huaci laci hɨnibalaŋ uami. \v 42 Falisi \x - \xo 11.42 \xo*\xt Wkp 27.30, Mt 23.23\xt*\x* hɨdɨlɨ namɨlaŋ uami. Namɨlaŋ akuaba akuaba isabɨlaŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ hualabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ vivi human limu limu fɨhala mɨguŋ agɨladɨ lamɨlalaŋ uami. Lɨdɨŋ pabiŋ mɨguŋ agadɨ Asɨ saŋ igulalaŋ uami. Agadɨ ala akuaba akuaba ciaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ namɨlaŋ ma lubiahɨlɨlalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali hɨhɨle agɨladɨ ciaŋ sɨhɨvia ma hihɨlɨlalaŋ uami. Asɨ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ ma hɨnilalaŋ uami. Hameŋ lɨlalaŋ agasaŋ vɨhɨlɨ igɨbalaŋ uami. Namɨlaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ ciaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ lubiahɨlahɨla saŋ valɨmɨlaŋ uami. Namɨlaŋ hameŋ lavɨla ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ mu mu agɨladɨ avi sɨhɨvia sɨbaŋ lubiahɨlɨbalaŋ uami. \v 43 Falisi \x - \xo 11.43 \xo*\xt Mt 23.6-7, Mk 12.38-39\xt*\x* hɨdɨlɨ namɨlaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ hɨvɨ ivo ivo manɨgali me mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ huaci huaci hɨvɨ mɨgahɨnihɨni saŋ lɨlalaŋ uami. Aludɨ ibi mɨŋaiahaiaha uaiaŋ hekɨlɨ aba abavɨbali aba mutɨŋ sabɨlɨm hɨvɨ uu hɨdɨlalaŋ uami. Hameŋ lɨlalaŋ agasaŋ namɨlaŋ vɨhɨlɨ igɨbalaŋ uami. \v 44 Lavɨla \x - \xo 11.44 \xo*\xt Sng 5.9, Mt 23.27-28\xt*\x* nulɨdɨ hɨve lama abami. Namɨlaŋ sudɨ haca fɨli caŋ ibɨlala fɨhalavɨci apalɨ hɨniavɨlalɨ hameŋ me uami. Hɨniavɨdaci hulaŋ agɨlaŋ ma iga iga sudɨ savu sabɨ heŋ uu veve hɨdavɨlalɨ uami. Namɨlaŋ hameŋ hɨnilalaŋ agasaŋ vɨhɨlɨ igɨbalaŋ uami. \p \v 45 Lɨci ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igavɨhadami agɨladɨ hulaŋ mu agaŋ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla Jisasɨ dɨ abami. Iavaŋ uami. Nama Falisi hɨdɨlɨ agɨladɨdaŋ aludɨdaŋ abacuvɨnaŋ uami. \v 46 Lɨci \x - \xo 11.46 \xo*\xt Mt 23.4\xt*\x* Jisasɨ abami. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ iga iga hɨsɨŋ namɨlaŋ akuaba akuaba vɨhɨlɨ daŋ vɨhɨlɨ daŋ me agɨladɨ vivi hɨhɨle agɨlasaŋ pam igulalaŋ uami. Lɨdalaŋ hɨhɨle agɨlaŋ pam vɨhɨlɨfavɨlalɨ uami. Namɨlaŋ nukeŋ nulɨdɨ ahɨliahuiahu ma havɨlalaŋ uami. Hameŋ lɨlalaŋ agasaŋ namɨlaŋ vɨhɨlɨ igɨbalaŋ uami. \v 47-48 Naludɨ \x - \xo 11.47-48 \xo*\xt Mt 23.29-31\xt*\x* iamɨlɨhalinalu agɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ ifɨhɨmavɨhadami uami. Ifɨhɨmavɨhadami agasaŋ namɨlaŋ cicala\f * \fr 11.47-48 \fr*\ft Alaŋ akɨ ciaŋ hɨvɨ \ft*\fq cicala \fq*\ft aba abɨlalu agasaŋ acɨ ciaŋ hɨvɨ halɨkusi uavɨlalɨ.\ft*\f* aba abɨlalaŋ uami. Agadɨ ala cɨhu hulaŋ huaci me hɨnihɨni uu nulɨdɨ savu agɨladɨ mɨŋahihɨlɨdalaŋ huaci sɨbaŋ hɨniavɨlalɨ uami. Hameŋ lɨlalaŋ agasaŋ vɨhɨlɨ igɨbalaŋ uami. \p \v 49 Asɨ nukeŋ hɨji lamavɨla nameŋ abami uami. Iadɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨdaŋ hulaŋ lɨbɨmɨŋɨben agɨladɨdaŋ abɨdalɨŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ pɨŋ uavɨbali aba abami uami. Uavɨci limu hɨhɨle agɨladɨ ifɨhɨmavɨbali aba abami uami. Limu hɨhɨle agɨladɨ lahuavɨdaci haba haŋɨlavɨbali aba abami uami. \v 50 Vaka Asɨ hɨdɨlɨ maha fɨli nagadɨ lamami hadɨhu hɨdɨlɨ maha nudɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ ifɨhɨmavɨhadami uami. Hameŋ lɨhavɨhadami agasaŋ ala hulaŋ iamɨgali iabi neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ vɨhɨlɨ igavɨbali uami. \v 51 Kein \x - \xo 11.51 \xo*\xt HM 4.8, 2 Sto 24.20-21\xt*\x* agaŋ hɨdɨlɨ maha Abelɨ dɨ ifɨhɨmami uami. Lɨci sijaŋ sɨbaŋ naludɨ iauacagalinalu agɨlaŋ Sekalaia dɨ ifɨhɨmavɨmi uami. Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agaŋ hɨnici vemi Asɨ saŋ sagalɨ hɨlahɨla hɨsɨŋ vadɨm agaŋ hɨnici umi alɨhaŋ heŋ ifɨhɨmavɨmi uami. Viaŋ naludɨ amɨŋ abadin uami. Hulaŋ iamɨgali iabi neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ vɨhɨlɨ igavɨbali uami. \v 52 Ciaŋ \x - \xo 11.52 \xo*\xt Mt 23.13-14\xt*\x* vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ iga iga hɨsɨŋ namɨlaŋ hɨji vivi hɨsɨŋ ulaŋ hɨbɨ lavɨla lavɨla hɨsɨŋ agadɨ havɨ via hɨdɨlalaŋ uami. Agadɨ ala namɨlaŋ nukeŋ ma lavɨla lavɨla ivoulalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali hɨhɨle ivoua hɨji vibalu aba lɨhavɨdaci namɨlaŋ nulɨdɨ hɨbɨ agadɨ hɨsihalɨlalaŋ uami. Hameŋ lɨlalaŋ agasaŋ namɨlaŋ vɨhɨlɨ igɨbalaŋ uami. \p \v 53 Hameŋ abavɨla iaha ulaŋ agadɨ valavɨla umi. Lɨci Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula hɨdɨlɨ maha nusaŋ humɨgaŋ vɨhɨlɨ vihavɨmi. Vivi nudɨ ilasɨben aba mu ciaŋ mu ciaŋ abavɨhadami. \v 54 Aludɨ \x - \xo 11.54 \xo*\xt Lu 20.20\xt*\x* analɨ ciaŋ cɨki abɨci igahɨlavɨla nudɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbalu aba ilasavɨhadami. \c 12 \s Falisi hɨdɨlɨ agɨladɨ analɨ ciaŋ agasaŋ abami. \r (Matiu 10.26-27) \p \v 1 Hadɨhu hulaŋ \x - \xo 12.1 \xo*\xt Mt 16.6, 16.12, Mk 8.15\xt*\x* iamɨgali akape vevɨla mɨgudɨbavɨmi. Mɨgudɨbavɨla hulaŋ iamɨgali akape sɨbaŋ sadaŋ nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ hɨcɨ hɨbɨŋ hɨbɨŋ laguavɨmi. Hameŋ lɨhavɨdaci Jisasɨ sebɨlɨ mɨse nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ analɨ abavɨlalɨ uami. Alaŋ hulaŋ huaci aba abavɨlalɨ uami. Nulɨdɨ analɨ ciaŋ agɨlasaŋ sɨhɨvia sɨbaŋ migɨlɨhalaŋ uami. \v 2 Asɨ \x - \xo 12.2 \xo*\xt Mt 10.26, Mk 4.22, Lu 8.17\xt*\x* agaŋ mufɨli akuaba akuaba sɨvɨla sɨvɨla hɨniavɨlalɨ agɨladɨ lɨdaci cɨhu haiabɨla iahavɨbali uami. Akuaba akuaba ciaŋ nɨfɨlɨ hɨsɨŋ agɨladɨ hulaŋ iamɨgali igahɨlavɨbali uami. \v 3 Ciaŋ hɨfɨlɨ hɨvɨ abɨlalaŋ agɨladɨ hulaŋ iamɨgali cɨhu uaiadi igahɨlavɨbali uami. Ciaŋ nɨfɨlɨ cɨki uleŋ muji hɨvɨ abɨlalaŋ agɨladɨ haiabɨla lagulamalama ula ula abavɨbali uami. \s Asɨ saŋ pam lɨdɨhalaŋ uami. \r (Matiu 10.28-31) \p \v 4 Lavɨla \x - \xo 12.4 \xo*\xt Ais 51.7, Jer 1.8, Mt 10.28, Jo 15.14-15\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Iadɨ nagɨli huaci huaci namɨlaŋ lɨdɨmɨlaŋ uami. Hulaŋ naludɨ ifɨhɨmavɨlalɨ agɨlasaŋ lɨdɨmɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ naludɨ ifɨhɨmavɨbali ala naludɨ amɨŋ agɨladɨ akuaba akuaba ma lɨhavɨbali uami. \v 5 Asɨ saŋ pam lɨdɨhalaŋ uami. Nɨbu ibi daŋ uami. Nɨbu naludɨ huaci ifɨhɨmuhɨmu naludɨ amɨŋ agɨladɨ vivi avɨŋ hɨvɨ havalɨdaci mɨguavɨbali uami. Ha amɨŋ ala uami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Namɨlaŋ Asɨ saŋ pam lɨdɨhalaŋ uami. \v 6 Namɨlaŋ igɨlalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ havaŋ cɨki cɨki human limu fɨhala agɨladɨ lavavɨlalɨ uami. Anɨm hɨlɨcɨ ahica cɨki agɨladɨ hɨvɨ lavavɨlalɨ uami. Asɨ agaŋ havaŋ pabiŋ cɨki agasaŋ avi hɨji ma valɨlalɨ uami. \v 7 Nɨbu \x - \xo 12.7 \xo*\xt Lu 12.24, 21.18\xt*\x* naludɨ iga fɨhalɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ naludɨ hali mɨnɨ agɨladɨ ci lugɨla fɨhalɨlalɨ uami. Naludɨ amɨŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ me sadaŋ namɨlaŋ havaŋ cɨki cɨki akape agɨladɨ lɨvalɨlalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ lɨdɨmɨlaŋ uami. \s Alaŋ Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ hɨma aba abɨmɨlaŋ uami. \r (Matiu 10.32-33 mu Matiu 12.32 mu Matiu 10.19-20) \p \v 8 Lavɨla \x - \xo 12.8 \xo*\xt Lu 15.10\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Hulaŋ mu agaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ hɨvɨ uavɨla nameŋ abɨci uami. Viaŋ Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ hɨnilan aba abɨci uami. Ha Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ avi Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ abɨbali uami. Nɨbu iadɨ hulemɨlɨ aba abɨbali uami. \v 9 Agadɨ \x - \xo 12.9 \xo*\xt Mk 8.38, Lu 9.26, 2 Ti 2.12, 1 Jo 2.23\xt*\x* ala hulaŋ mu agaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ hɨvɨ uavɨla nameŋ abɨci uami. Viaŋ Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ hɨma aba abɨci uami. Ha Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ avi Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ abɨbali uami. Nɨbu iadɨ hulemɨlɨ hɨma aba abɨbali uami. \v 10 Hulaŋ \x - \xo 12.10 \xo*\xt Mt 12.31-32, Mk 3.28-30, 1 Jo 5.16\xt*\x* iamɨgali agɨlaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ ciaŋ sɨbɨlɨ abavɨci uami. Asɨ nulɨdɨ hugɨ agɨladɨ hivɨbali uami. Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ Amɨŋ agadɨ abacuvavɨci uami. Asɨ nulɨdɨ hugɨ agɨladɨ ma hivɨbali uami. \p \v 11 Isɨlaelɨ \x - \xo 12.11-12 \xo*\xt Mt 10.19-20, Mk 13.11, Lu 21.14-15\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨlaŋ naludɨ ciaŋ hɨvɨ lamalama saŋ naludɨ vivi nulɨdɨ aŋam ulaŋ hɨvɨ via uavɨbali uami. Huban agɨladɨ pɨŋ vivi uavɨbali uami. Hulaŋ ibi daŋ ibi daŋ agɨladɨ pɨŋ vivi uavɨbali uami. Vivi uavɨdaci lɨdalɨda nameŋ igahɨlɨmɨlaŋ uami. Alaŋ akɨ ciaŋ abɨbalu aba abɨmɨlaŋ uami. Nulɨdɨ hɨbɨŋ aba aba saŋ igahɨlɨmɨlaŋ uami. \v 12 Naludɨ abavɨdaci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ nalusaŋ hɨji huaci huaci agɨladɨ igudaci namɨlaŋ nulɨdɨ abɨbalaŋ uami. \s Jisasɨ hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agasaŋ hɨve lama abami. \p \v 13 Hulaŋ iamɨgali akape hɨniavɨdaci hulaŋ mu agaŋ iaha Jisasɨ dɨ abami. Iavaŋ uami. Iadɨ iavaŋ ci hɨmalɨ uami. Iadɨ isaŋ dɨ abɨnaŋ aludɨ iavaŋ dɨ akuaba akuaba agɨladɨ labɨlavɨla limu hɨhɨle agɨladɨ iasaŋ igum uami. \v 14 Lɨci Jisasɨ abami. Ci igɨnaŋ uami. Viaŋ ciaŋ hihɨla hihɨla hɨsɨŋ hulaŋ me ma hɨnilan uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ nalusaŋ akuaba akuaba agɨladɨ ma labɨlavɨla iguben uami. \v 15 Lavɨla \x - \xo 12.15 \xo*\xt 1 Ti 6.7-10\xt*\x* hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abami. Ci igɨlaŋ uami. Hɨji nameŋ lamɨmɨlaŋ uami. Alaŋ akuaba akuaba huaci huaci daŋ hɨnihɨni hɨjɨŋalaŋala pam hɨnibalu aba abɨmɨlaŋ uami. Akuaba akuaba agɨlaŋ naludɨ ma ahɨliahuavɨci huaci hɨnibalaŋ uami. Namɨlaŋ sɨhɨvia sɨbaŋ migɨlɨhalaŋ uami. Hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ akuaba akuaba agɨlasaŋ mavɨn igɨmɨlaŋ uami. \p \v 16 Lavɨla hɨve lama abami. Hulaŋ mu anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agaŋ nudɨ hualabɨla ua igɨci sɨmɨŋ akape mɨdɨ lɨhuavɨla hɨniavɨvi uami. \v 17 Lɨhavɨci hɨji lamɨvi uami. Akɨ lɨben aba abɨvi uami. Iadɨ ulaŋ sɨmɨŋ mɨgudɨbalɨba hɨsɨŋ agɨlaŋ ci mɨla fɨhalavi aba abɨvi uami. \v 18 Lavɨla hɨji nameŋ igahɨlɨvi uami. Viaŋ iadɨ sibɨla hɨsɨŋ agɨladɨ abɨben aba abɨvi uami. Abɨlɨŋ iadɨ sɨmɨŋ mɨgudɨbalɨba hɨsɨŋ ulaŋ sudɨme cɨki cɨki agɨladɨ mɨŋacivɨhalavɨbali aba abɨvi uami. Mɨŋacivɨhalavɨla ulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ hafiavɨbali aba abɨvi uami. Hafiavɨla iadɨ sɨmɨŋ huaci huaci agɨladɨdaŋ iadɨ halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ agɨladɨdaŋ heŋ mɨgudɨbavɨbali aba abɨvi uami. \v 19 Lɨhavɨci \x - \xo 12.19 \xo*\xt Sav 11.9, 1 Ko 15.32, Je 5.5\xt*\x* viaŋ nukeŋ nameŋ abɨben aba abɨvi uami. Viaŋ akuaba akuaba huaci huaci daŋ hɨnidin aba abɨben aba abɨvi uami. Hualɨ mu mu hɨniben aba abɨben aba abɨvi uami. Hɨnihɨni alusɨben aba abɨben aba abɨvi uami. Alusɨsɨ sɨmɨŋ nana lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ nana hɨjɨŋalaŋala hɨniben aba abɨben aba abɨvi uami. \v 20 Lɨci \x - \xo 12.20 \xo*\xt Sng 39.6, 52.7, Jer 17.11, Je 4.14\xt*\x* Asɨ agaŋ hulaŋ agadɨ abɨvi uami. Nama uavauava sɨbaŋ aba abɨvi uami. Nama iabi hɨfɨlɨ hɨmɨbanaŋ aba abɨvi uami. Akuaba akuaba nasaŋ nukeŋ sɨhuvɨnaŋ agɨladɨ ani vibali aba abɨvi uami. \v 21 Lavɨla \x - \xo 12.21 \xo*\xt Mt 6.19-20, 1 Ti 6.18-19, Je 2.5\xt*\x* abami. Hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba huaci huaci nulɨsaŋ nukeŋ mɨgudɨbalɨba hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ vɨhɨlɨ hameŋ laci igavɨbali uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali hameŋ agɨladɨ igɨdaci akuaba akuaba apalɨ me hɨniavɨlalɨ uami. \s Akuaba akuaba agɨlasaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamɨmɨlaŋ uami. \r (Matiu 6.25-34) \p \v 22-23 Lavɨla Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. Namɨlaŋ sɨmɨŋ akuaba akuaba vivi nana huaci hɨnihɨni agasaŋ pam lɨlalaŋ uami. Muhɨlɨ havɨlɨ akuaba akuaba agɨlasaŋ pam lɨlalaŋ uami. Akuaba akuaba hameŋ agɨlaŋ naludɨ hɨnihɨni hɨdahɨda agɨladɨ ma ahɨliahuavɨbali uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Naludɨ hadipɨlɨ hɨhi hɨnihɨni agɨlasaŋ pam hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ igahɨlahɨla nameŋ abɨmɨlaŋ uami. Iabi akɨ nɨbalu aba abɨmɨlaŋ uami. Akɨ havɨlɨ lɨbɨbalu aba abɨmɨlaŋ uami. \v 24 Havaŋ \x - \xo 12.24 \xo*\xt Jop 38.41, Sng 147.9, Lu 12.7\xt*\x* hegumiŋ agɨlasaŋ hɨji igahɨlɨhalaŋ uami. Nɨbɨlaŋ sɨmɨŋ ma huliavɨlalɨ uami. Sɨmɨŋ ma mɨgudɨbavɨlalɨ uami. Sɨmɨŋ mɨgudɨbalɨba hɨsɨŋ ulaŋ apalɨ uami. Nulɨdɨ akuaba akuaba lamalama hɨsɨŋ ulaŋ avi apalɨ uami. Agadɨ ala Asɨ nulɨsaŋ sɨmɨŋ igunɨlalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali naludɨ amɨŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ me sadaŋ namɨlaŋ havaŋ agɨladɨ lɨvalɨlalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ Asɨ naludɨ avi sɨhɨvia sɨbaŋ migɨlɨlalɨ uami. \v 25 Hulaŋ iamɨgali namɨlaŋ akuaba akuaba fɨli hɨsɨŋ agɨlasaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamalama hɨnilalaŋ uami. Agadɨ ala naludɨ hɨmahɨma mɨhiŋ agadɨ namɨlaŋ nukeŋ ma mɨŋoubalaŋ uami. \v 26 Namɨlaŋ naludɨ hɨmahɨma mɨhiŋ mɨŋoubalu aba vɨhɨlɨfɨdalaŋ hɨma lɨdaci valɨlalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ cɨhu akɨ saŋ akuaba akuaba agɨlasaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ igahɨlɨlalaŋ uami. \v 27 Akuaba \x - \xo 12.27 \xo*\xt 1 Kin 10.4-8, 2 Sto 9.3-6\xt*\x* akuaba fu hajɨŋ huaci huaci saua iahavɨlalɨ agɨlasaŋ hɨji lamɨhalaŋ uami. Nɨbɨlaŋ akuaba akuaba sibɨla hekɨlɨ hekɨlɨ vivi havɨlɨ ma hɨcavɨlalɨ uami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Vaka Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali Solomon agaŋ muhɨlɨ havɨlɨ hajɨŋ huaci huaci agɨladɨ lamɨdaci hɨniavɨhadami uami. Agadɨ ala akuaba akuaba fu hajɨŋ huaci huaci saua iahavɨlalɨ agɨlaŋ Solomon dɨ muhɨlɨ havɨlɨ hajɨŋ huaci huaci agɨladɨ lɨvalavɨlalɨ uami. \v 28 Akuaba akuaba fu hajɨŋ huaci huaci saua hɨsɨŋ agɨlaŋ iabi me iahavɨlalɨ uami. Iahavɨdaci amɨli me hɨvɨ nulɨdɨ ihalahalaha avɨŋ hɨvɨ havalavɨdaci mɨgumɨgu lɨhuavɨlalɨ uami. Asɨ nukeŋ akuaba akuaba fu hajɨŋ huaci huaci saua iahavɨlalɨ agɨladɨ lɨdaci hajɨŋ huaci huaci lamavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nɨbu nalusaŋ avi muhɨlɨ havɨlɨ hajɨŋ huaci huaci agɨladɨ igubali uami. Muhɨlɨ havɨlɨ hajɨŋ huaci huaci nalusaŋ igubali agɨlaŋ akuaba akuaba fu hajɨŋ huaci huaci saua hɨsɨŋ agɨladɨ lɨvalavɨlalɨ uami. Namɨlaŋ hulaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ apalɨ me hɨnihɨni muhɨlɨ havɨlɨ agɨlasaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamɨmɨlaŋ uami. \v 29 Sɨmɨŋ akuaba akuaba agɨlasaŋ igahɨlahɨla nameŋ abɨmɨlaŋ uami. Iabi alaŋ akɨ sɨmɨŋ nɨbalu aba abɨmɨlaŋ uami. Akɨ avɨli nɨbalu aba abɨmɨlaŋ uami. Hameŋ hɨji lamalama hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamɨmɨlaŋ uami. \v 30 Hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ akuaba akuaba hameŋ agɨlasaŋ pam igahɨlavɨlalɨ uami. Naludɨ Iaganalu Asɨ agaŋ namɨlaŋ akuaba akuaba saŋ tɨbɨ mɨgɨlalaŋ agɨladɨ igɨlalɨ uami. \v 31 Asɨ \x - \xo 12.31 \xo*\xt Mt 6.33\xt*\x* naludɨ likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnibalaŋ agasaŋ pam igahɨlɨhalaŋ uami. Hameŋ lɨlaŋ sɨmɨŋ isabɨlaŋ muhɨlɨ havɨlɨ akuaba akuaba agɨladɨ nalusaŋ igubali uami. \s Akuaba akuaba huaci huaci nalusaŋ nukeŋ mɨgudɨbɨmɨlaŋ uami. \r (Matiu 6.19-21) \p \v 32 Lavɨla \x - \xo 12.32 \xo*\xt Mt 25.34, Lu 22.29, CHL 1.6\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Hulaŋ iamɨgali namɨlaŋ akape hɨma uami. Agadɨ ala namɨlaŋ iadɨ sabaŋ sipsipɨ me hɨnilalaŋ uami. Namɨlaŋ avi viaŋ hula akuaba akuaba agɨladɨ migɨlɨbalaŋ uami. Naludɨ Iaganalu Asɨ agaŋ hɨjɨŋalavɨla ci abami uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ lɨdɨmɨlaŋ uami. \v 33 Naludɨ \x - \xo 12.33 \xo*\xt Mt 19.21, Lu 18.22, HJL 2.45, 4.34\xt*\x* akuaba akuaba agɨladɨ lamɨdalaŋ lavavɨdaci anɨm hɨlɨcɨ agɨladɨ vivi hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba apalɨ agɨlasaŋ iguhalaŋ uami. Hameŋ lavɨla anɨm hɨlɨcɨ vaŋ ma sɨbɨlɨ lɨhavɨlalɨ agɨladɨ vibalaŋ uami. Akuaba akuaba huaci huaci ma sɨbɨlɨ lɨhavɨlalɨ agɨladɨ vibalaŋ uami. Akuaba akuaba vibalaŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ haiabɨla heŋ hɨniavɨbali uami. Akuaba akuaba Asɨ dɨ haiabɨla hɨniavɨdaci hulaŋ agɨlaŋ sɨgɨlɨ ma vihavɨbali uami. Sɨbiaŋ akuaba akuaba agɨlaŋ ma agɨlahavɨbali uami. \v 34 Naludɨ akuaba akuaba huaci huaci haiabɨla abeba hɨniavɨdaci naludɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ avi haiabɨla heŋ ala hɨniavɨbali uami. \s Naludɨ manɨgali saŋ migɨlɨhalaŋ uami. \r (Matiu 24.42-44) \p \v 35 Lavɨla \x - \xo 12.35 \xo*\xt Mt 25.1-13, 1 Pi 1.13\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Namɨlaŋ sibɨla vivi saŋ hɨji igahɨlahɨla sɨhɨvia hihɨla hihɨla hɨnihalaŋ uami. Lɨdɨŋ unɨ lubilamalama hɨnihalaŋ uami. \v 36 Hulemɨlɨ \x - \xo 12.36 \xo*\xt Mk 13.34-36, 1 Pi 1.13\xt*\x* nulɨdɨ manɨgali saŋ migɨla migɨla hɨniavɨlalɨ hameŋ ala migɨla migɨla hɨnihalaŋ uami. Nulɨdɨ manɨgali agaŋ uavɨla hulaŋ mu iamɨgali sabivi heŋ sɨmɨŋ navɨla cɨhu vevi uami. Vevɨla iasaŋ hɨbɨ lavɨlɨhalaŋ aba abɨci nusaŋ hɨbɨ lɨhalɨha heŋ lavɨlavɨvi uami. \v 37 Manɨgali \x - \xo 12.37 \xo*\xt Jo 13.4\xt*\x* agaŋ ve igɨci nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ nusaŋ migɨla migɨla hɨniavɨvi agɨlaŋ hɨjɨŋalavɨvi uami. Viaŋ naludɨ amɨŋ abadin uami. Manɨgali nukeŋ sibɨla vivi saŋ hɨji igahɨlavɨla akuaba akuaba hihɨlɨvi uami. Lavɨla nulɨdɨ abɨvi uami. Mɨgahɨnihalaŋ aba abɨvi uami. La nɨbu nukeŋ sɨmɨŋ agadɨ via nulɨsaŋ iguci navɨvi uami. \v 38 Manɨgali agaŋ hɨfɨlɨ alɨhaŋ vevi ua akakala hɨdɨlɨ maha agalɨdaci vevi uami. Ve igɨci nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ nusaŋ migɨla migɨla hɨniavɨvi agɨlaŋ hɨjɨŋalavɨvi uami. \p \v 39 Ciaŋ \x - \xo 12.39 \xo*\xt 1 Te 5.1-2, 2 Pi 3.10\xt*\x* \x - \xo 12.39-40 \xo*\xt Mt 24.43-44\xt*\x* mu nameŋ agasaŋ hɨji lamɨhalaŋ uami. Sɨgɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ agaŋ hɨfɨlɨ hɨvɨ ve hulaŋ mu dɨ ulaŋ agadɨ mɨŋapilɨben aba lɨvi uami. Lɨdaci ulaŋ iaganu agaŋ sɨgɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ mɨhiŋ igahɨlɨvi uami. Igahɨlavɨla nudɨ ulaŋ agadɨ migɨla hɨnidaci sɨgɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ agaŋ ma ve mɨŋapila ivouvi uami. \v 40 Namɨlaŋ \x - \xo 12.40 \xo*\xt Mk 13.33, 1 Te 5.6, 2 Pi 3.12\xt*\x* avi Hulaŋ dɨ Ninaŋ vebali agasaŋ sɨhɨvia sɨbaŋ migɨlɨhalaŋ uami. Namɨlaŋ nɨbu ma akua vebali aba uavauava me hɨdɨbalaŋ uami. Uavauava me hɨdɨbalaŋ hadɨhu heŋ nɨbu vebali uami. \s Sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ huaci daŋ sɨbɨlɨ daŋ agɨlasaŋ hɨve lama abami. \r (Matiu 24.45-51) \p \v 41 Lɨci Pita agaŋ Jisasɨ dɨ abitɨhami. Aludɨ Hekɨlɨ uami. Nama hɨve lamalama ciaŋ abɨlanaŋ ha aludɨ pam abɨlanaŋ ua hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ avi hameŋ ala hɨve lamalama ciaŋ abɨlanaŋ uami. \v 42 Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Manɨgali agadɨ hulaŋ mu hɨmamɨgɨlɨ daŋ agaŋ hɨji huaci daŋ hɨnihɨni sibɨla huaci vivi uami. Vidaci manɨgali agaŋ hulaŋ hɨmamɨgɨlɨ daŋ hameŋ agasaŋ mavɨn hɨniavɨla nudɨ lɨbɨmɨŋɨvi uami. Lɨbɨmɨŋɨci sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ hɨhɨle agɨladɨ huaci migɨlɨvi uami. Migɨla migɨla uaiaŋ pabiŋ pabiŋ hɨvɨ nɨbu sɨmɨŋ labɨla labɨla nulɨsaŋ iguvi uami. \v 43 Sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ hameŋ agaŋ sibɨla vivi hɨnidaci uami. Manɨgali agaŋ ve nudɨ igɨci sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agaŋ hɨjɨŋalɨvi uami. \v 44 Viaŋ \x - \xo 12.44 \xo*\xt Mt 25.21-23\xt*\x* naludɨ amɨŋ abadin uami. Manɨgali agaŋ nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agadɨ abɨci nudɨ manɨgali dɨ akuaba akuaba sɨkasɨkan agɨladɨ migɨlɨvi uami. \v 45 Agadɨ ala sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ mu agaŋ hɨji nameŋ lamɨvi uami. Iadɨ manɨgali agaŋ ma vevɨhebali aba abɨvi uami. Hameŋ hɨji lamalama hɨdɨlɨ maha lusɨŋ sɨbɨlɨ vivi nudɨ sibɨla pam hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ifɨlalɨfɨvi uami. Sɨmɨŋ akuaba akuaba agɨladɨ nɨvi uami. Lɨdɨŋ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ nana uavauava iahuvi uami. \v 46 Hameŋ lɨdaci manɨgali agaŋ mɨhiŋ apalɨ vevi uami. Ve igɨci sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agaŋ manɨgali vebali agasaŋ ma hihɨlavɨla hɨnivi uami. Lɨci manɨgali agaŋ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agadɨ sɨbɨlɨ sɨbaŋ lamɨvi uami. Lavɨla nudɨ via haiabɨla lamɨci hulaŋ manɨgali dɨ ciaŋ agadɨ ma lubiahɨlavɨvi agɨlaŋ hula hɨniavɨvi uami. \v 47 Sibɨla \x - \xo 12.47 \xo*\xt Lo 25.2, HJL 17.30, Je 4.17\xt*\x* hɨsɨŋ hulemɨlɨ agaŋ manɨgali dɨ hɨji agadɨ igavɨla ala cɨhu nɨbu akuaba akuaba sɨhɨvia ma hihɨlavɨla sibɨla vidaci uami. Manɨgali agaŋ uaiaŋ heŋ laci nudɨ cɨhu tɨbɨ cɨhu tɨbɨ ifɨvi uami. \v 48 Sibɨla \x - \xo 12.48 \xo*\xt Wkp 5.17, 1 Ti 1.13\xt*\x* hɨsɨŋ hulemɨlɨ agaŋ manɨgali dɨ hɨji agadɨ ma igɨmaŋ lɨdɨŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ vidaci uami. Manɨgali agaŋ vevɨla nudɨ hekɨlɨ sɨbaŋ ma ifɨvi uami. Asɨ hulaŋ mu saŋ akuaba akuaba akape igubali uami. Iguavɨla akuaba akuaba sibɨla akape vivi saŋ nudɨ abɨbali uami. Hulaŋ agɨlaŋ avi hameŋ laci ala lɨhavɨbali uami. Hulaŋ mu agaŋ hulaŋ mu agasaŋ akuaba akuaba hekɨlɨ igubali uami. Iguavɨla cɨhu hɨbɨŋ akuaba akuaba hekɨlɨ sɨbaŋ igu igu saŋ nudɨ abɨbali uami. \s Hulaŋ hɨdɨlɨ pam agɨlaŋ nɨbɨlaŋ masa masa iadɨ ciaŋ agasaŋ sagaŋ lɨbavɨbali uami. \r (Matiu 10.34-36) \p \v 49 Lavɨla Jisasɨ cɨhu hɨve lama abami. Viaŋ fɨli neŋ ve avɨŋ havalɨlɨŋ lɨhubali agasaŋ ven uami. Avɨŋ lɨhulɨhu hɨnidaci igavɨla abɨben uami. Ha huaci aba abɨben uami. \v 50 Viaŋ \x - \xo 12.50 \xo*\xt Mt 20.22, 26.38, Mk 10.38-39, Jo 12.27\xt*\x* avɨha avɨha hekɨlɨ igɨben uami. Avɨha avɨha igɨben agasaŋ igahɨlɨdalɨŋ iadɨ hɨji hugɨ hugɨ li uami. Avɨha avɨha iga fɨhalɨlɨŋ iadɨ hɨji hugɨ hugɨ li agaŋ heŋ sɨvɨlɨbali uami. \v 51 Namɨlaŋ \x - \xo 12.51 \xo*\xt Mt 10.34\xt*\x* hɨji nameŋ lamɨmɨlaŋ uami. Jisasɨ nɨbu fɨli neŋ hɨnihɨni sagaŋ abamɨgɨlamɨgɨla saŋ vemi aba abɨmɨlaŋ uami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Viaŋ hɨdɨlɨ pam agɨlaŋ latɨha latɨha sagaŋ lɨbavɨbali agasaŋ vemin uami. \v 52 Iabi avi uami. Mufɨli avi uami. Iamiagaŋ ninanadi ulaŋ pabiŋ hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ latɨhavɨla nɨbɨlaŋ masa masa sagaŋ lɨbavɨbali uami. Ahica pam agɨlaŋ ahica agɨlaŋ hula sagaŋ lɨbavɨbali uami. Ahica agɨlaŋ ahica pam agɨlaŋ hula sagaŋ lɨbavɨbali uami. \v 53 Iaganu \x - \xo 12.53 \xo*\xt Mai 7.5-6\xt*\x* agaŋ ninanu hula sagaŋ lɨbavɨbali uami. Ninanu agaŋ iaganu hula sagaŋ lɨbavɨbali uami. Iamɨnu agaŋ nadinu hula sagaŋ lɨbavɨbali uami. Nadinu agaŋ iamɨnu hula sagaŋ lɨbavɨbali uami. Amɨjinu agaŋ nabenu hula sagaŋ lɨbavɨbali uami. Nabenu agaŋ amɨjinu hula sagaŋ lɨbavɨbali uami. \s Akuaba akuaba iahavɨlalɨ agɨladɨ hɨdɨlɨ namɨlaŋ sɨhɨvia ma igɨlalaŋ uami. \r (Matiu 16.2-3) \p \v 54 Lavɨla Jisasɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali akape mɨgudɨba hɨniavɨmi agɨladɨ abami. Avɨli cɨbɨŋ uaiaŋ mɨgumɨgu kɨlikɨli heŋ iahɨdaci iga iga abɨlalaŋ uami. Avɨli amɨŋ ci mɨgɨbali aba abɨlalaŋ uami. Ha amɨŋ abɨlalaŋ uami. Avɨli cɨbɨŋ uaiaŋ mɨgumɨgu kɨlikɨli heŋ iahavɨla avɨli amɨŋ mɨgɨlalɨ uami. \v 55 Huŋe ium kɨlikɨli heŋ vedaci iga iga abɨlalaŋ uami. Uaiaŋ vɨdɨvɨdɨŋ hɨlɨbali aba abɨlalaŋ uami. Ha amɨŋ abɨlalaŋ uami. Huŋe ium kɨlikɨli heŋ vedaci uaiaŋ vɨdɨvɨdɨŋ hɨlɨlalɨ uami. \v 56 Akuaba akuaba fɨli hɨsɨŋ uaiaŋ susu hɨsɨŋ agɨladɨ namɨlaŋ sɨhɨvia sɨbaŋ lamalɨhɨlɨlalaŋ uami. Agadɨ ala akuaba akuaba iabi neŋ iahavadi agɨladɨ namɨlaŋ sɨhɨvia ma lamalɨhɨlɨlalaŋ uami. Namɨlaŋ analɨ abɨlalaŋ uami. Alaŋ sɨhɨvia sɨbaŋ igɨlalu aba abɨlalaŋ uami. Agadɨ ala namɨlaŋ ma igɨlalaŋ uami. \s Hulaŋ mu agaŋ nadɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨben aba lɨci nɨbu hula ciaŋ hihɨlɨha uami. \r (Matiu 5.25-26) \p \v 57 Lavɨla Jisasɨ cɨhu abami. Namɨlaŋ nukeŋ lamalɨhɨlalɨhɨla iga iga abɨhalaŋ uami. Ha lusɨŋ sɨbɨlɨ aba abɨhalaŋ uami. Ha Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlahɨla hɨsɨŋ hɨji huaci aba abɨhalaŋ uami. \v 58 Hulaŋ \x - \xo 12.58 \xo*\xt Snd 25.8, Mt 5.25\xt*\x* mu nadɨ lɨbɨmɨgumɨgu ciaŋ hɨvɨ lamɨben aba lɨci uami. Nama nɨbu hula hɨbɨ cina uu nɨbu hula ciaŋ hihɨlɨha uami. Hameŋ lɨnaŋ hulaŋ agaŋ nadɨ ciaŋ hihɨla hihɨla hɨsɨŋ agadɨ human hɨvɨ ma lamɨbali uami. Ciaŋ ma hihɨlɨmaŋ lɨnaŋ nadɨ mɨŋamagɨla via ua ciaŋ hihɨla hihɨla hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ human hɨvɨ lamɨbali uami. Lamɨci nadɨ via uavɨla hɨmi sɨbɨlɨ dɨ human hɨvɨ lamɨbali uami. Lamɨci hɨmi sɨbɨlɨ agaŋ nadɨ via ua lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamɨbali uami. \v 59 Viaŋ nadɨ abadin agadɨ igahɨlɨha uami. Lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamavɨla anɨm hɨlɨcɨ vameba hɨvɨ lavalava saŋ abavɨci uami. Ha hameŋ laci lavɨbanaŋ uami. Lava fɨhalavɨla haiabɨla heŋ ivavebanaŋ uami. Nama ma lavavɨla uami. Ha haiabɨla ma ivavebanaŋ uami. \c 13 \s Hulaŋ iamɨgali namɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ ma valavɨla ha namɨlaŋ hɨmɨbalaŋ uami. \p \v 1 Jisasɨ ciaŋ sulɨdaci hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nudɨ abavɨmi. Nama Galili fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ lɨhavalɨ agɨladɨ igahɨlahanaŋ uavɨmi. Nɨbɨlaŋ Asɨ saŋ sagalɨ iguben aba sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ ifɨhɨmavɨdaci mɨdɨ mɨgavalɨ uavɨmi. Lɨhavɨdaci Pailatɨ nudɨ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨladɨ abɨci uavɨla hulaŋ sagalɨ iguavalɨ agɨladɨ ifɨhɨmuhɨmu uavalɨ uavɨmi. Ifɨhɨmuhɨmu uavɨdaci nulɨdɨ mɨdɨ agɨlaŋ sabaŋ sipsipɨ mɨdɨ mɨgavalɨ agɨladɨ sabɨ heŋ mɨgavalɨ uavɨmi. \v 2 Lɨhavɨci \x - \xo 13.2 \xo*\xt Jo 9.2-3\xt*\x* Jisasɨ abami. Namɨlaŋ hɨji nameŋ igahɨlɨlalaŋ uami. Hulaŋ limu hɨhɨle hɨmavalɨ agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hekɨlɨ hekɨlɨ vivi hɨmavalɨ aba abɨlalaŋ uami. Hulaŋ limu hɨhɨle Galili fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨladɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ lɨvalavalɨ sadaŋ hɨmavalɨ aba abɨlalaŋ uami. \v 3 Viaŋ \x - \xo 13.3 \xo*\xt Sng 7.12\xt*\x* naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Ha hɨma sɨbaŋ uami. Namɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ ma valavɨla ha namɨlaŋ avi hameŋ ala hɨmɨbalaŋ uami. \v 4 Vaka Siloam avɨli sɨmɨ tulɨ mikɨ heŋ ulaŋ hɨvɨ hekɨlɨ agaŋ lɨfa mɨgavɨla hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ ifɨhɨmalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali human limu limu fɨhala hɨcɨ limu fɨhala hɨcɨ limu ahica pam cɨjɨŋ hameŋ agɨladɨ ifɨhɨmalɨ uami. Lɨci namɨlaŋ nulɨsaŋ hɨji nameŋ lamɨlalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavɨci ulaŋ lɨfa mɨgavɨla nulɨdɨ ifɨhɨmalɨ aba abɨlalaŋ uami. Nulɨdɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨlaŋ hulaŋ iamɨgali Jelusalem haiabɨla hɨniavalɨ agɨladɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ lɨvalavalɨ aba abɨlalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ ulaŋ agaŋ lɨfa mɨgavɨla nulɨdɨ ifɨhɨmalɨ aba abɨlalaŋ uami. \v 5 Agadɨ ala viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Ha hɨma sɨbaŋ uami. Namɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ ma valavɨla ha namɨlaŋ sɨkasɨkan avi hameŋ ala hɨmɨbalaŋ uami. \s Jisasɨ kɨlɨ fikɨ agasaŋ hɨve lama abami. \p \v 6 La \x - \xo 13.6 \xo*\xt Ais 5.2, Mt 21.19\xt*\x* Jisasɨ agaŋ hɨve lama abami. Hulaŋ mu kɨlɨ fikɨ agadɨ lɨmɨn uain hualabɨla heŋ hulivi uami. Hulia vala uavɨla hutesɨ hɨnivi uami. Hɨniavɨla amɨŋ agɨladɨ viben aba cɨhu vevi uami. Ve igɨci kɨlɨ fikɨ agaŋ amɨŋ ma lamɨvi uami. \v 7 Lɨci \x - \xo 13.7 \xo*\xt Lu 3.9\xt*\x* sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ abɨvi uami. Ci igɨnaŋ aba abɨvi uami. Kɨlɨ fikɨ hulimin agadɨ hualɨ ahica pam hɨvɨ uu veve igɨdalɨŋ amɨŋ ma lamɨlalɨ aba abɨvi uami. Hameŋ sadaŋ nama ihavɨla havalɨha aba abɨvi uami. Fɨli sɨdaŋ agadɨ havɨ havɨ fɨhalɨmɨdɨ aba abɨvi uami. \v 8 Lɨci \x - \xo 13.8 \xo*\xt 2 Pi 3.9, 3.15\xt*\x* sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agaŋ abɨvi uami. Manɨgali aba abɨvi uami. Vana hualɨ pabiŋ hɨnidaci viaŋ kɨlɨ fikɨ hɨdɨlɨ agadɨ haŋala haŋala mavɨben aba abɨvi uami. Mavavɨla sabaŋ bulɨmakau su viavɨla lamɨben aba abɨvi uami. \v 9 Hameŋ lɨlɨŋ hualɨ mu heŋ amɨŋ lamɨbali akua aba abɨvi uami. Amɨŋ ma lamɨmaŋ lɨci iadɨ abɨnaŋ ihavɨla havalɨben aba abɨvi uami. \s Alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ Jisasɨ sudɨ sɨbɨlɨ iamɨgali agadɨ hɨvɨ hɨniadami agadɨ lahumi. \p \v 10 Mu tɨbɨ Jisasɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ uavɨla nulɨdɨ aŋam ulaŋ hɨvɨ ivouavɨla hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sulami. \v 11 Sulasula hɨnia igɨci iamɨgali mu sudɨ sɨbɨlɨ daŋ agaŋ avi aŋam ulaŋ heŋ hɨnimi. Sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ iamɨgali agadɨ hɨvɨ hɨnidaci hulɨ mafɨlɨci iahɨci hɨdadami. Hɨdɨdaci hualɨ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu fɨhala hɨcɨ limu ahica pam cɨjɨŋ umi. Sɨlɨvɨ ma lagulama hɨdadami. \v 12 Jisasɨ nudɨ igavɨla ulɨci vemi. Veci nudɨ abami. Iamɨgali uami. Viaŋ nadɨ ci huaci lamin uami. \v 13 La \x - \xo 13.13 \xo*\xt Mk 16.18, HJL 9.17\xt*\x* nudɨ human iamɨgali agadɨ sabɨ hɨvɨ lamɨci cɨhu sɨlɨvɨ lagulamami. Sɨlɨvɨ lagulamavɨla Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahami. \v 14 Alusɨsɨ \x - \xo 13.14 \xo*\xt CV 20.8-11, Lo 5.13-14, Mt 12.10, Mk 3.2, Lu 6.7, Jo 5.16\xt*\x* mɨhiŋ hɨvɨ sudɨ sɨbɨlɨ iamɨgali agadɨ hɨvɨ hɨniadami agadɨ lahumi. Lɨci aŋam ulaŋ agadɨ hali hɨsɨŋ hulaŋ agaŋ igavɨla Jisasɨ saŋ igɨvɨ hɨnimi. Lavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abami. Sibɨla vivi mɨhiŋ human limu fɨhala human limu pabiŋ cɨjɨŋ uami. Aniaba hulaŋ naludɨ hɨmuhɨmu huaci lamalama saŋ sibɨla vivi mɨhiŋ hɨvɨ vehalaŋ uami. Alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ hulaŋ naludɨ hɨmuhɨmu huaci lamalama saŋ abɨmɨlaŋ uami. \v 15 Lɨci \x - \xo 13.15 \xo*\xt Lu 14.5\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ analɨ abɨlalaŋ uami. Alaŋ alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ sibɨla ma vilalu aba abɨlalaŋ uami. Alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ namɨlaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ avi sabaŋ bulɨmakau sabaŋ donɨki ulaŋ hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ lɨmɨn hivahiva magɨla magɨla avɨli nana saŋ vivi ulalaŋ uami. \v 16 Viaŋ \x - \xo 13.16 \xo*\xt Lu 19.9\xt*\x* avi iamɨgali nagadɨ alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ huaci lamin uami. Namɨlaŋ lɨlalaŋ hameŋ ala lin uami. Nɨbu Ebɨlam dɨ iamɨlɨnu uami. Agadɨ ala Satan agaŋ iamɨgali agadɨ hɨvɨ hɨnidaci hualɨ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu fɨhala hɨcɨ limu ahica pam cɨjɨŋ ualɨ uami. Alaŋ nudɨ valɨmɨli hameŋ laci hɨnimɨdɨ uami. \v 17 Lɨci nudɨ nagɨli lamavɨmi agɨlaŋ igahɨlavɨla sɨhumahɨlavɨmi. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ Jisasɨ akuaba akuaba lɨmi agɨladɨ igavɨmi agɨlasaŋ hɨjɨŋalavɨmi. \fig Sudɨ sɨbɨlɨ iamɨgali agadɨ hɨvɨ hɨnidaci hulɨ mafɨlɨci iahɨci hɨdadami.|alt="bent woman" src="JL100.jpg" size="col" copy="Lear" ref="13.11"\fig* \s Isabɨlaŋ masɨtetɨ agasaŋ hɨve lama abami. \r (Matiu 13.31-32 mu Makɨ 4.30-32) \p \v 18-19 Lɨhavɨci Jisasɨ hɨve lama abami. Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agaŋ nɨbu isabɨlaŋ masɨtetɨ hɨlɨcɨ me uami. Hulaŋ mu isabɨlaŋ masɨtetɨ hɨlɨcɨ agɨladɨ via uavɨla nudɨ hualabɨla hɨvɨ havalɨdaci mɨgavɨvi uami. Havalɨdaci mɨgamɨga iahaiaha kɨlɨ cɨki cɨki me hɨniavɨvi uami. Hɨniavɨdaci havaŋ agɨlaŋ veve nulɨdɨ makaŋ makaŋ heŋ ulaŋ hafiavɨvi uami. \s Maci huhɨla huhɨla hɨsɨŋ isɨ uavɨhadami agasaŋ hɨve lama abami. \r (Matiu 13.33) \p \v 20-21 Lavɨla Jisasɨ cɨhu abami. Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agaŋ nɨbu maci huhɨla huhɨla hɨsɨŋ isɨ aba abavɨlalɨ agaŋ me uami. Iamɨgali mu agaŋ maci agadɨ hunaŋ mu hɨvɨ ahica pam tɨbɨ vivi hunaŋ mɨsɨn hekɨlɨ hɨvɨ mɨŋamɨjidaci mɨguvi uami. Lavɨla maci huhɨla huhɨla hɨsɨŋ isɨ aba abavɨlalɨ agadɨ vivi uami. Viavɨla maci hunaŋ mɨsɨn hekɨlɨ hɨvɨ mɨŋamɨjici mɨguvi heŋ isɨ aba abavɨlalɨ agadɨ sudɨme cɨki mɨŋamɨjici mɨguvi uami. La eŋalɨci maci agaŋ sɨkasɨkan huhɨlɨvi uami. \s Namɨlaŋ hɨbɨ sudɨme cɨki heŋ ivouhalaŋ uami. \r (Matiu 7.13-14 mu Matiu 7.21-23) \p \v 22 Jisasɨ Jelusalem haiabɨla uben aba haiabɨla hekɨlɨ hekɨlɨ haiabɨla sudɨme sudɨme agɨladɨ hɨvɨ hɨdahɨda ciaŋ sulasula umi. \v 23 Lɨdaci hulaŋ mu agaŋ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Asɨ hulaŋ iamɨgali pabiŋ pabiŋ agɨladɨ laci ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. Lɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. \v 24 Viaŋ \x - \xo 13.24 \xo*\xt Mt 7.13, Lom 9.31, Fl 3.12\xt*\x* naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali akape hɨbɨ ivu ivu sudɨme cɨki heŋ ivoubalu aba lɨhavɨbali uami. Agadɨ ala ma ivouavɨbali uami. Namɨlaŋ hɨbɨ ivu ivu sudɨme cɨki heŋ ivo ivo saŋ vɨsɨvasi iguavɨla ivouhalaŋ uami. \v 25 Ulaŋ \x - \xo 13.25 \xo*\xt Ais 55.6, Mt 7.23, 25.10-12, Lu 6.46\xt*\x* iaganu agaŋ iaha hɨbɨ lɨbɨbali uami. Lɨbɨci namɨlaŋ vevɨla haiabɨla lagulama hɨbɨ lapa ifu ifu abɨbalaŋ uami. Manɨgali aba abɨbalaŋ uami. Alusaŋ hɨbɨ lavɨlɨha aba abɨbalaŋ uami. Lɨlaŋ naludɨ nameŋ abɨbali uami. Viaŋ naludɨ ma igɨlan aba abɨbali uami. Namɨlaŋ abeŋ hɨsɨŋ aba abɨbali uami. \v 26 Lɨci namɨlaŋ abɨbalaŋ uami. Alaŋ nama hula sɨmɨŋ nadamɨlu aba abɨbalaŋ uami. Nama aludɨ haiabɨla hɨnihɨni alusaŋ ciaŋ suladamɨnaŋ aba abɨbalaŋ uami. \v 27 Lɨlaŋ \x - \xo 13.27 \xo*\xt Sng 6.8, Mt 7.23, 25.41\xt*\x* naludɨ nameŋ abɨbali uami. Viaŋ naludɨ ma igɨlan aba abɨbali uami. Namɨlaŋ abeŋ hɨsɨŋ aba abɨbali uami. Namɨlaŋ sɨkasɨkan lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali aba abɨbali uami. Namɨlaŋ uhalaŋ aba abɨbali uami. \v 28 Naludɨ \x - \xo 13.28 \xo*\xt Mt 13.42, 22.13, 24.51, 25.30\xt*\x* \x - \xo 13.28-29 \xo*\xt Mt 8.11-12\xt*\x* hameŋ abavɨla lahuci ua haiabɨla hɨnibalaŋ uami. Hɨnihɨni Ebɨlam dɨdaŋ Aisakɨ dɨdaŋ igɨbalaŋ uami. Jekopɨ dɨdaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ sɨkasɨkan agɨladɨdaŋ avi igɨbalaŋ uami. Asɨ agaŋ nulɨdɨ likɨlɨci nɨbɨlaŋ sɨkasɨkan nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨlalɨ uami. Namɨlaŋ nulɨdɨ iga iga ilɨha ilɨha mɨka hɨkɨŋ lagulagu hɨnibalaŋ uami. \v 29 Hɨnidalaŋ \x - \xo 13.29 \xo*\xt Sng 107.3, Lu 14.15\xt*\x* hulaŋ iamɨgali akape uaiaŋ iahaiaha kɨlikɨli hɨsɨŋ uami. Uaiaŋ mɨgumɨgu kɨlikɨli hɨsɨŋ uami. Ium kɨlikɨli hɨsɨŋ uami. Lakulamaŋ kɨlikɨli hɨsɨŋ uami. Nɨbɨlaŋ sɨkasɨkan nulɨdɨ fɨli tɨbɨ valavala vehavɨdaci Asɨ nulɨdɨ likɨlɨbali uami. Likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni sɨmɨŋ nana hɨniavɨbali uami. \v 30 Ci \x - \xo 13.30 \xo*\xt Mt 19.30, 20.16, Mk 10.31\xt*\x* igɨlaŋ uami. Hulaŋ iabi neŋ sijaŋ sɨbaŋ hɨniavadi agɨlaŋ mufɨli nɨbɨlaŋ hali hɨsɨŋ hɨniavɨbali uami. Hulaŋ iabi neŋ hali hɨsɨŋ hɨniavadi agɨlaŋ mufɨli sijaŋ sɨbaŋ hɨniavɨbali uami. \s Jisasɨ hulaŋ iamɨgali Jelusalem haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ mavɨn lamami. \r (Matiu 23.37-39) \p \v 31 Jisasɨ ciaŋ aba fɨhalɨci Falisi hɨdɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ vevɨla nudɨ abavɨmi. Nama haiabɨla nagadɨ valavɨla mu haiabɨla hɨvɨ uha uavɨmi. Helotɨ nadɨ ifɨhɨmɨben aba ladi uavɨmi. \v 32 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Hulaŋ agaŋ nɨbu sudɨ iŋam me sɨbaŋ uami. Namɨlaŋ uavɨla nudɨ abɨhalaŋ uami. Ci igɨnaŋ aba abɨhalaŋ uami. Nɨbu iabi me amɨli me sudɨ sɨbɨlɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ lahudaci uavɨbali aba abɨhalaŋ uami. Hɨmuhɨmu daŋ agɨladɨ mɨŋahihɨlɨbali aba abɨhalaŋ uami. Lavɨla nɨbu anihuliŋ me hɨvɨ sibɨla fɨhalɨbali aba abɨhalaŋ uami. \v 33 Asɨ abɨdaci iabi hɨdɨben uami. Amɨli hɨdɨben uami. Anihuliŋ hɨdɨben uami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ haiabɨla mu hɨvɨ ma hɨniavɨdaci ifɨhɨmavɨlalɨ uami. Jelusalem haiabɨla pam hɨniavɨdaci ifɨhɨmavɨlalɨ uami. \fig Hulaŋ agaŋ nɨbu sudɨ iŋam me sɨbaŋ uami.|alt="fox" src="jl072.jpg" size="col" copy="Learr" ref="13.32"\fig* \p \v 34 Jelusalem \x - \xo 13.34 \xo*\xt Mt 23.37\xt*\x* haiabɨla hɨsɨŋ namɨlaŋ uami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ ifɨhɨmɨlalaŋ uami. Asɨ abɨdaci vehavɨlalɨ agɨladɨ avi lɨba kum kum agɨladɨ vivi havala havala ifɨhɨmɨlalaŋ uami. Akape tɨbɨ viaŋ naludɨ vavevave mɨgudɨbɨben aba lɨlan uami. Akakala numɨgaŋ agaŋ nudɨ ninaŋ ninaŋ agɨladɨ abɨŋ lɨhu hɨvɨ mɨgudɨba hafilɨbɨlalɨ hameŋ lɨben aba lɨlan uami. Lɨdalɨŋ ala namɨlaŋ valɨlalaŋ uami. \v 35 Ci \x - \xo 13.35 \xo*\xt Sng 118.26, Ais 1.7, Jer 22.5, Mai 3.12, Mt 21.9, Mk 11.9-10, Jo 12.13\xt*\x* igɨlaŋ uami. Naludɨ haiabɨla agaŋ sɨbɨlɨ lɨbali uami. Sɨbɨlɨ lavɨla sɨkasɨkan ivasɨjia fɨhalɨbali uami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Namɨlaŋ iadɨ lɨhalɨha ma igɨbalaŋ uami. La hɨnihɨni nameŋ abɨbalaŋ uami. Aludɨ Hekɨlɨ dɨ ibi hɨvɨ vedi aba abɨbalaŋ uami. Asɨ nudɨ huaci lamɨlalɨ aba abɨbalaŋ uami. Hameŋ abavɨla iadɨ cɨhu heŋ igɨbalaŋ uami. \c 14 \s Jisasɨ agaŋ hulaŋ mu hadi huhɨla valami agadɨ mɨŋahihɨlami. \p \v 1 Isɨlaelɨ \x - \xo 14.1 \xo*\xt Lu 11.37\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ mu hɨvɨ Jisasɨ agaŋ Falisi hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali agadɨ ulaŋ uavɨla sɨmɨŋ nɨben aba lɨmi. Lɨci Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ nɨbu akuaba lɨci igɨbalu aba migɨla migɨla hɨniavɨmi. \v 2 Hɨnia igavɨci hulaŋ mu hadipɨlɨ huhɨla valami agaŋ nɨbu avi Jisasɨ dɨ mikɨ hɨnimi. \v 3 Lɨci \x - \xo 14.3 \xo*\xt Mt 12.10, Lu 6.9\xt*\x* Jisasɨ agaŋ hulaŋ hɨhɨle ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igavɨhadami agɨladɨdaŋ Falisi hɨdɨlɨ agɨladɨdaŋ abitɨhami. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agaŋ alaŋ alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ hulaŋ hɨmuhɨmu daŋ agɨladɨ huaci lamalama saŋ abamɨgɨlɨlalɨ ua hɨma uami. \v 4 Hameŋ abitɨhɨci nɨbɨlaŋ ciaŋ ma abavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ hulaŋ agadɨ mɨŋahihɨlavɨla abɨci umi. \v 5 Udaci \x - \xo 14.5 \xo*\xt CV 23.5, Lo 22.4, Mt 12.11, Lu 13.15\xt*\x* nulɨdɨ abami. Naludɨ ninaŋ agaŋ avɨli sɨmɨ tulɨ hɨvɨ laguvila mɨguci huaci valɨlaŋ hɨnivi uami. Naludɨ sabaŋ bulɨmakau avi avɨli sɨmɨ tulɨ hɨvɨ laguvila mɨguci huaci valɨlaŋ hɨnivi uami. Alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ avi lɨhalɨha uavɨla mɨŋamagɨlɨlaŋ iahavɨvi uami. \v 6 Lɨci \x - \xo 14.6 \xo*\xt Mt 22.46\xt*\x* nɨbɨlaŋ Jisasɨ dɨ ciaŋ ma lalahuhe abavɨmi. \s Naludɨ nukeŋ ibi mɨŋaiahɨmɨlaŋ uami. \p \v 7 Lɨhavɨci \x - \xo 14.7 \xo*\xt Mt 23.6\xt*\x* Jisasɨ igasulɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ sɨmɨŋ hekɨlɨ nana saŋ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ huaci huaci agɨladɨ hɨvɨ mɨgahɨnihɨni saŋ pam lɨhavɨmi. Lɨhavɨdaci nulɨdɨ hɨve lama abami. \v 8-10 Hulaŋ \x - \xo 14.8-10 \xo*\xt Snd 25.6-7\xt*\x* mu agaŋ iamɨgali sabiben aba sɨmɨŋ hekɨlɨ nana saŋ nadɨ abɨvi uami. Abɨci uavɨla mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ huaci sɨbaŋ agadɨ hɨvɨ mɨgahɨninaŋ sɨmɨŋ iaganu agaŋ vevɨla nameŋ abɨvi uami. Nama iadɨ mikɨ pɨŋ mɨgahɨnimɨnaŋ aba abɨvi uami. Hulaŋ ibi hekɨlɨ daŋ nagasaŋ huacɨnaŋ nɨbu mɨgahɨnibali aba abɨvi uami. Hameŋ abɨci nadɨ sɨhum lɨci valavɨla ua ataŋ mɨgahɨnivanaŋ uami. Hulaŋ mu sɨmɨŋ nana saŋ nadɨ abɨci hɨji nameŋ lamɨvanaŋ uami. Hulaŋ mu ibi hekɨlɨ daŋ agaŋ nɨbu avi uavɨla sɨmɨŋ iaganu dɨ mikɨ pɨŋ mɨgahɨnibali aba abɨvanaŋ uami. Hɨji hameŋ lamavɨla sɨmɨŋ iaganu dɨ mikɨ pɨŋ mɨgahɨnimɨnaŋ uami. Hulaŋ mu sɨmɨŋ nana saŋ nadɨ abɨci uavɨla sɨmɨŋ iaganu dɨ vala ua ataŋ mɨgahɨnivanaŋ uami. Nama hameŋ lɨnaŋ sɨmɨŋ iaganu agaŋ vevɨla nameŋ abɨvi uami. Nagɨli huaci aba abɨvi uami. Nama vevɨla iadɨ mikɨ pɨŋ mɨgahɨniha aba abɨvi uami. Hameŋ abɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igasulavɨdaci uavɨla sɨmɨŋ iaganu agadɨ mikɨ pɨŋ mɨgahɨnivanaŋ uami. Mɨgahɨnidanaŋ nasaŋ abavɨvi uami. Hulaŋ ibi daŋ aba abavɨvi uami. \v 11 Hulaŋ \x - \xo 14.11 \xo*\xt Snd 29.23, Mt 23.12, Lu 18.14, Je 4.6, 1 Pi 5.5\xt*\x* nulɨdɨ nukeŋ ibi mɨŋaiahavɨci uami. Mufɨli Asɨ lɨci nɨbɨlaŋ ibi hekɨlɨ daŋ ma hɨniavɨbali uami. Hulaŋ nulɨdɨ nukeŋ ibi ma mɨŋaiahavɨci uami. Mufɨli Asɨ lɨci nɨbɨlaŋ ibi hekɨlɨ daŋ hɨniavɨbali uami. \s Hulaŋ akuaba akuaba apalɨ agɨlasaŋ hɨlanɨha uami. \p \v 12 Lavɨla Jisasɨ sɨmɨŋ iaganu agadɨ abami. Nama sɨmɨŋ hekɨlɨ hɨlanavɨla nagɨlihalina huaci huaci agɨladɨdaŋ isaimahalina agɨladɨdaŋ abɨnaŋ vehavɨmɨdɨ uami. Nadɨ hɨdɨlɨ pam agɨladɨdaŋ nadɨ haiabɨla pam hɨsɨŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hekɨlɨ daŋ agɨladɨdaŋ abɨnaŋ vehavɨmɨdɨ uami. Nama nulɨdɨ abɨnaŋ vevɨla nadɨ sɨmɨŋ navɨbali agasaŋ nasaŋ hɨbɨŋ hɨlanavɨbali uami. \v 13 Nama \x - \xo 14.13 \xo*\xt Lo 14.29, Neh 8.10-12\xt*\x* sɨmɨŋ hekɨlɨ hɨlanavɨla hulaŋ akuaba akuaba apalɨ agɨladɨdaŋ hɨcɨ tɨmɨŋ human tɨmɨŋ agɨladɨdaŋ abɨnaŋ vehavɨm uami. Hɨcɨ sɨbɨlɨ agɨladɨdaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agɨladɨdaŋ abɨnaŋ vehavɨm uami. \v 14 Hulaŋ \x - \xo 14.14 \xo*\xt Jo 5.29\xt*\x* iamɨgali hameŋ agɨlaŋ nasaŋ hɨbɨŋ ma hɨlanavɨbali uami. Hameŋ sadaŋ nama hɨjɨŋalɨbanaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlahɨla hɨmavɨlalɨ agɨlaŋ mufɨli cɨhu hɨhi iahavɨbali hadɨhu Asɨ nasaŋ hɨbɨŋ igubali uami. \s Sɨmɨŋ hekɨlɨ hɨlanana saŋ hɨve lama abami. \r (Matiu 22.1-10) \p \v 15 Lɨci \x - \xo 14.15 \xo*\xt Lu 13.29, CHL 19.9\xt*\x* hulaŋ mu agaŋ sɨmɨŋ nana hɨniavɨla ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla iaha Jisasɨ dɨ abami. Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni sɨmɨŋ nana hɨniavɨbali agɨlaŋ hɨjɨŋalavɨbali uami. \v 16 Lɨci Jisasɨ abami. Hulaŋ mu sɨmɨŋ hekɨlɨ hɨlanɨben aba lɨvi uami. Lavɨla hulaŋ iamɨgali akape ve sɨmɨŋ nana saŋ mɨhiŋ lamɨvi uami. \v 17 Lavɨla \x - \xo 14.17 \xo*\xt Snd 9.2, 9.5\xt*\x* mɨhiŋ agadɨ hɨvɨ sɨmɨŋ hekɨlɨ hɨlanavɨvi uami. Hɨlanavɨci ci lɨci nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ abɨvi uami. Uavɨla hulaŋ iamɨgali vaka abacin agɨladɨ iga iga nulɨdɨ nameŋ abɨha aba abɨvi uami. Ci hɨlana sɨhuva lamavɨci hɨniavadi aba abɨha aba abɨvi uami. Vehalaŋ aba abɨha aba abɨvi uami. \v 18 Abɨci ala hulaŋ agɨlaŋ iaha abavɨvi uami. Alaŋ ma ubalu aba abavɨvi uami. Hulaŋ mu agaŋ iaha abɨvi uami. Viaŋ hualabɨla mu lavacin agadɨ uavɨla igɨben aba abɨvi uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ ma akua uben aba abɨvi uami. \v 19 Lɨci cɨhu hulaŋ mu agaŋ avi iaha hameŋ ala abɨvi uami. Viaŋ sabaŋ bulɨmakau human limu limu fɨhala agɨladɨ lavacin aba abɨvi uami. Nulɨdɨ via udalɨŋ akuaba akuaba agɨladɨ magɨlavɨdaci nulɨdɨ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ igɨben aba abɨvi uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ ma akua uben aba abɨvi uami. \v 20 Lɨci \x - \xo 14.20 \xo*\xt 1 Ko 7.33\xt*\x* hulaŋ mu agaŋ avi iaha hameŋ laci ala abɨvi uami. Viaŋ malɨciŋ ala iamɨgali sabin aba abɨvi uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ ma uben aba abɨvi uami. \v 21 Lɨhavɨci sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agaŋ ciaŋ cɨhu vavevi uami. Vavevɨla manɨgali agadɨ abɨci igahɨlavɨla igɨvɨ daŋ hɨnivi uami. Igɨvɨ daŋ hɨnihɨni nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ abɨvi uami. Nama uvɨheha aba abɨvi uami. Haiabɨla nagadɨ hɨbɨ pɨlɨ hekɨlɨ hekɨlɨ heŋ uvɨheha aba abɨvi uami. Hɨbɨ pɨlɨ sudɨme cɨki cɨki heŋ avi uvɨheha aba abɨvi uami. Uu hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba apalɨ agɨladɨ iga iga likɨlɨha aba abɨvi uami. Hɨcɨ tɨmɨŋ agɨladɨdaŋ human tɨmɨŋ agɨladɨdaŋ likɨla vaveha aba abɨvi uami. Lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agɨladɨdaŋ hɨcɨ sɨbɨlɨ agɨladɨdaŋ likɨla vaveha aba abɨvi uami. Nulɨdɨ likɨlavɨla iadɨ ulaŋ hɨvɨ vaveha aba abɨvi uami. \v 22 Lɨci nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agaŋ hameŋ laci ala lɨvi uami. Lavɨla nudɨ manɨgali agadɨ abɨvi uami. Manɨgali aba abɨvi uami. Viaŋ nulɨdɨ ci likɨlavɨla vaven aba abɨvi uami. Nama abɨnaŋ hameŋ ala lin aba abɨvi uami. Agadɨ ala nadɨ ulaŋ ma mɨli aba abɨvi uami. \v 23 Lɨci nudɨ manɨgali agaŋ abɨvi uami. Nama haiabɨla hekɨlɨ nagadɨ valavɨla hɨbɨ pɨlɨ hekɨlɨ hekɨlɨ heŋ uha aba abɨvi uami. Hualabɨla agɨladɨ lua madɨŋ madɨŋ hɨbɨ heŋ avi uha aba abɨvi uami. Uavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ iga iga vɨdɨvɨdɨŋ abɨdanaŋ vehavɨm aba abɨvi uami. Vevɨla iadɨ sɨmɨŋ navɨm aba abɨvi uami. Iadɨ ulaŋ nagaŋ mɨlam aba abɨvi uami. \v 24 Viaŋ \x - \xo 14.24 \xo*\xt Mt 21.43, 22.8, HJL 13.46\xt*\x* naludɨ abin aba abɨvi uami. Hulaŋ iamɨgali iadɨ pɨŋ veve saŋ abɨlɨŋ valaviemi agɨlaŋ iadɨ sɨmɨŋ suvɨli cɨki avi ma sɨbaŋ navɨbali aba abɨvi uami. \fig Viaŋ sabaŋ bulɨmakau agɨladɨ via udalɨŋ akuaba akuaba agɨladɨ magɨlavɨdaci nulɨdɨ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ igɨben aba abɨvi uami.|alt="excuses for nto going to feast" src="GW095.jpg" size="span" copy="Wade" ref="14.19"\fig* \s Akuaba akuaba vala fɨhalavɨla ha iadɨ hulemɨlɨ hɨniavɨbali uami. \r (Matiu 10.37-38) \p \v 25 Hulaŋ iamɨgali akape Jisasɨ hula hɨdavɨmi. Lɨhavɨci limu cimɨla nulɨdɨ abami. \v 26 Hulaŋ \x - \xo 14.26 \xo*\xt Lo 33.9, Mt 10.37, Lu 18.29, Jo 12.25, CHL 12.11\xt*\x* mu iadɨ pɨŋ veben aba nudɨ iamiaganu abinu ninanadinu agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalɨ agaŋ uami. Nɨbu viaŋ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ ma hɨnilalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nɨbu iadɨ hulemɨlɨ ma hɨnibali uami. Nudɨ isagalinu imahalinu nanadinu humɨgaŋ pam agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalɨ agaŋ uami. Nɨbu viaŋ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ ma hɨnilalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nɨbu iadɨ hulemɨlɨ ma hɨnibali uami. Hulaŋ mu nudɨ nukeŋ hadipɨlɨ huaci hɨnihɨni agasaŋ pam igahɨlɨlalɨ agaŋ uami. Nɨbu iasaŋ ma igahɨlɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nɨbu iadɨ hulemɨlɨ ma hɨnibali uami. \v 27 Hulaŋ \x - \xo 14.27 \xo*\xt Mt 10.38, 16.24, Mk 8.34, Lu 9.23, 2 Ti 3.12\xt*\x* mu vɨhɨlɨ havahava viaŋ hula hɨdahɨda saŋ valɨlalɨ agaŋ uami. Nɨbu iadɨ hulemɨlɨ ma hɨnibali uami. \p \v 28 Naludɨ hulaŋ mu agaŋ ulaŋ hɨvɨ hekɨlɨ mavɨben aba sebɨlɨ mɨse nɨbu mɨgahɨniavɨla hɨji igahɨlahɨla hɨnivi uami. Anɨm hɨlɨcɨ nagɨladɨ hɨvɨ ulaŋ nagadɨ huaci fɨhalavin ua hɨma aba igahɨlahɨla hɨnivi uami. \v 29 Hɨji sɨhɨvia ma igahɨlɨmaŋ lavɨla hɨdɨlɨ maha ulaŋ mavɨvi uami. Mavɨci mɨguvi agadɨ ala anɨm hɨlɨcɨ saŋ tɨbɨ mɨgavɨla ulaŋ agadɨ lɨhalɨha ma fɨhalɨvi uami. Hameŋ lɨci hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ ulaŋ agadɨ iga iga nudɨ abacuvacuva nameŋ abavɨvi uami. \v 30 Hulaŋ nagaŋ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨniavɨla fɨhalɨbavɨla me ulaŋ nagadɨ mavɨci mɨgualɨ aba abavɨvi uami. \p \v 31 Lavɨla cɨhu ala abami. Manɨgali mu agaŋ manɨgali mu agaŋ hula sagaŋ lɨbalɨba saŋ hɨji igahɨlɨvi uami. Nɨbu sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ 10,000 daŋ hɨnivi uami. Manɨgali mu agaŋ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ 20,000 daŋ hɨnivi uami. Hameŋ sadaŋ manɨgali sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ 10,000 daŋ hɨnivi agaŋ mɨgahɨnia hɨji sɨhɨvia igahɨlahɨla hɨnivi uami. Viaŋ nɨbu hula sagaŋ lɨbavɨla nudɨ lɨvalɨben ua aba abɨvi uami. Nɨbu viaŋ hula sagaŋ lɨbavɨla iadɨ lɨvalavɨla nɨbu iadɨ uvɨsɨjiŋ vibali akua aba abɨvi uami. \v 32 Hɨji hameŋ igahɨlɨci hɨma lɨci nulɨdɨ nagɨli lamavɨvi agɨlaŋ ataŋ tagɨlaŋ daŋ hɨniavɨdaci nudɨ hulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨladɨ abɨci uavɨvi uami. Uavɨla nulɨdɨ nagɨli lamalama hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agadɨ mavɨn ciaŋ ciaŋ hɨvɨ abamɨgɨlavɨci sagaŋ agadɨ valavɨvi uami. \p \v 33 Ciaŋ \x - \xo 14.33 \xo*\xt Fl 3.7-8\xt*\x* abin agasaŋ igahɨlɨhalaŋ uami. Akuaba akuaba agɨladɨ ma vala fɨhalavɨla ha namɨlaŋ iadɨ hulemɨlɨ ma hɨnibalaŋ uami. \s Jisasɨ lulɨm saŋ hɨve lama abami. \r (Matiu 5.13 mu Makɨ 9.50) \p \v 34 Lavɨla \x - \xo 14.34 \xo*\xt Mt 5.13, Mk 9.50\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Lulɨm nɨbu huaci sɨbaŋ uami. Agadɨ ala lulɨm agaŋ sɨdaŋ apalɨ lavɨla cɨhu huaci ma lɨlalɨ uami. Lulɨm hameŋ agaŋ nɨbu sibɨla apalɨ uami. \v 35 Lulɨm hameŋ agadɨ ma via ua hualabɨla hɨvɨ lamavɨvi uami. Lulɨm hameŋ agadɨ sabaŋ su daŋ pam lamavɨla via ua hualabɨla hɨvɨ ma lamavɨvi uami. Lulɨm hameŋ agaŋ sɨbɨlɨ lɨci sɨmum lɨbɨ hɨvɨ mɨŋamɨjiavɨci uvi uami. Hulaŋ iamɨgali hɨji daŋ lɨci ciaŋ nagadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨlavɨm uami. \c 15 \s Sabaŋ sipsipɨ mu sɨvɨlɨci suhɨla vivi agasaŋ hɨve lama abami. \r (Matiu 18.12-14) \p \v 1 Huban \x - \xo 15.1-2 \xo*\xt Lu 5.29-30\xt*\x* saŋ anɨm hɨlɨcɨ vivi hɨsɨŋ akape agɨlaŋ hula hulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ hula Jisasɨ dɨ pɨŋ vehavɨmi. Nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlɨbalu aba vehavɨmi. \v 2 Ve \x - \xo 15.2 \xo*\xt HJL 11.2-3, Ga 2.11-14\xt*\x* hɨniavɨdaci Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula Jisasɨ dɨ hulɨpɨŋ ciaŋ nameŋ abavɨmi. Hulaŋ nagaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ hula pam hafala hafala sɨmɨŋ navɨlalɨ uavɨmi. \p \v 3 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ hɨve lama abami. \v 4 Naludɨ \x - \xo 15.4 \xo*\xt Ese 34.11, 34.16, Mt 18.12, Lu 19.10\xt*\x* hulaŋ mu agaŋ nɨbu sabaŋ sipsipɨ 100 daŋ hɨnivi uami. Lɨci sabaŋ sipsipɨ mu agaŋ ua sɨvɨlɨvi uami. Sɨvɨlɨci sabaŋ sipsipɨ 99 agɨladɨ heŋ valɨci hɨniavɨdaci uavɨla sabaŋ sipsipɨ mu agadɨ suhɨla suhɨla hɨda vivi uami. \v 5-6 Viavɨla \x - \xo 15.5-6 \xo*\xt 1 Pi 2.10, 2.25\xt*\x* sabaŋ sipsipɨ agadɨ nudɨ macɨŋ hɨvɨ havavɨla hɨjɨŋalaŋala uleŋ via vevi uami. Vevɨla nudɨ haiabɨla pam hɨsɨŋ agɨladɨdaŋ nudɨ nagɨlihalinu huaci huaci agɨladɨdaŋ abɨci vehavɨvi uami. Vehavɨci nulɨdɨ nameŋ abɨvi uami. Namɨlaŋ viaŋ hula hɨjɨŋalɨhalaŋ aba abɨvi uami. Iadɨ sabaŋ sipsipɨ mu sɨvɨlɨci ala cɨhu ci vin aba abɨvi uami. \v 7 Lavɨla \x - \xo 15.7 \xo*\xt Lu 5.32\xt*\x* abami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Hulaŋ 99 Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ abavɨvi uami. Alaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ apalɨ hɨnilu aba abavɨvi uami. Lɨhavɨci Asɨ dɨ haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ nulɨsaŋ hɨjɨŋalavɨvi uami. Agadɨ ala hulaŋ mu lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ agaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ valɨci uami. Asɨ dɨ haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ hekɨlɨ sɨbaŋ hɨjɨŋalavɨvi uami. Sabaŋ sipsipɨ sɨvɨlɨci suhɨla suhɨla hɨda vici hɨjɨŋalavɨvi hameŋ ala hɨjɨŋalavɨvi uami. \fig Sabaŋ sipsipɨ agadɨ suhɨla suhɨla hɨda vivi uami.|alt="Lost sheep" src="JL014.jpg" size="col" copy="Lear" ref="15.4"\fig* \s Anɨm hɨlɨcɨ sɨvɨlɨci suhɨla vivi agasaŋ hɨve lama abami. \p \v 8 Lavɨla Jisasɨ cɨhu abami. Iamɨgali mu anɨm hɨlɨcɨ human limu limu fɨhala agɨladɨ via hɨnivi uami. Lɨci anɨm hɨlɨcɨ mu uleŋ muji mɨga sɨvɨlɨci akɨ lɨvi uami. Nɨbu iaha unɨ lubilama ludɨliŋ viavɨla lulalula sɨhɨvia sɨbaŋ suhɨlɨvi uami. Suhɨla suhɨla hɨda viavɨla heŋ valɨvi uami. \v 9 Anɨm hɨlɨcɨ agadɨ viavɨla nudɨ haiabɨla pam hɨsɨŋ agɨladɨdaŋ nudɨ nagɨlihalinu huaci huaci agɨladɨdaŋ abɨci vehavɨci abɨvi uami. Namɨlaŋ viaŋ hula hɨjɨŋalɨhalaŋ aba abɨvi uami. Iadɨ anɨm hɨlɨcɨ mɨga sɨvɨlɨci ala suhɨla suhɨla hɨda cɨhu ci vin aba abɨvi uami. \v 10 Lavɨla cɨhu abami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Hulaŋ mu nudɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨladɨ valɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ hameŋ laci ala hɨjɨŋalavɨvi uami. \s Jisasɨ hulaŋ mu ninaŋ ahica daŋ agasaŋ hɨve lama abami. \p \v 11 Lavɨla Jisasɨ cɨhu abami. Hulaŋ mu agaŋ ninaŋ ahica daŋ hɨnivi uami. \v 12 Lɨci nudɨ ninaŋ mu Iagɨveŋ agaŋ iahavɨla iaganu dɨ abɨvi uami. Iavaŋ aba abɨvi uami. Iadɨ isaŋ sadaŋ iasadaŋ akuaba akuaba agɨladɨ labɨlavɨla iguha aba abɨvi uami. Akuaba akuaba iasaŋ igubanaŋ agɨladɨ malɨciŋ sɨbaŋ iguha aba abɨvi uami. Lɨci iaganɨlu agaŋ nudɨ akuaba akuaba agɨladɨ labɨlavɨla nudɨ ninaŋ ahica agɨlasaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ iguvi uami. \v 13 Lɨci \x - \xo 15.13 \xo*\xt Snd 29.3\xt*\x* hɨnimitavɨla Iagɨveŋ agaŋ akuaba akuaba agɨladɨ mutɨŋ hɨvɨ lama anɨm hɨlɨcɨ vivi uami. Anɨm hɨlɨcɨ agɨladɨ viavɨla iaha mu haiabɨla ataŋ uvi uami. La lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vivi hɨnivi uami. Hameŋ lɨdɨŋ nudɨ anɨm hɨlɨcɨ agɨladɨ ahɨlɨci u fɨhalɨvi uami. \v 14 Ahɨlɨci u fɨhalɨci hɨnidaci fɨli tɨbɨ nɨbu hɨnivi heŋ humɨgaŋ ibɨlibɨliŋ hekɨlɨ agaŋ iahɨvi uami. Lɨci nɨbu hɨdɨlɨ maha akuaba akuaba apalɨ sɨbaŋ hɨnivi uami. \v 15 Lavɨla iaha hulaŋ mu fɨli tɨbɨ heŋ hɨsɨŋ agadɨ hɨvɨ anɨm hɨlɨcɨ sibɨla viben aba lɨvi uami. Lɨci hulaŋ agaŋ nudɨ abɨci uavɨla sabaŋ agɨladɨ migɨla hɨnihɨni nulɨsaŋ sɨmɨŋ igunana hɨnivi uami. \v 16 La \x - \xo 15.16 \xo*\xt Snd 23.21\xt*\x* igɨdaci sabaŋ agɨlaŋ akuaba akuaba sɨmɨŋ agɨladɨ sɨgɨtɨ navɨvi uami. Navɨdaci nɨbu avi akuaba akuaba sɨmɨŋ agɨladɨ sɨgɨtɨ nɨben aba lɨvi uami. Hulaŋ mu nusaŋ sɨmɨŋ ma igunavɨvi uami. \fig Sabaŋ dɨ sɨmɨŋ nɨben aba lɨvi uami.|alt="Feeding pigs" src="GW103.jpg" size="span" copy="Wade" ref="15.16"\fig* \p \v 17 Lɨhavɨci iaha hɨji huaci viavɨla abɨvi uami. Iadɨ iavaŋ dɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ sɨmɨŋ akape daŋ hɨniavɨlalɨ aba abɨvi uami. Agadɨ ala viaŋ neŋ hɨnihɨni sɨmɨŋ saŋ hɨmɨlan aba abɨvi uami. \v 18 Viaŋ \x - \xo 15.18 \xo*\xt Sng 51.4, Jer 3.12-13\xt*\x* iadɨ iavaŋ dɨ hɨvɨ cɨhu ala uben aba abɨvi uami. Uavɨla nameŋ abɨben aba abɨvi uami. Iavaŋ aba abɨben aba abɨvi uami. Viaŋ nama hula hugɨ daŋ hɨnidin aba abɨben aba abɨvi uami. Asɨ hula avi hugɨ daŋ hɨnidin aba abɨben aba abɨvi uami. \v 19 Viaŋ huaci hɨnilan lɨci nama iadɨ ninaŋ aba abɨvanaŋ aba abɨben aba abɨvi uami. Iadɨ valɨnaŋ viaŋ nadɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ me hɨnilɨŋ aba abɨben aba abɨvi uami. \v 20 Hameŋ \x - \xo 15.20 \xo*\xt HJL 2.39, Ef 2.13, 2.17\xt*\x* abavɨla iaha iaganu hɨnivi heŋ cɨhu vevi uami. Ataŋ vedaci iaganu agaŋ ninanu dɨ igoua igɨvi uami. Igavɨla mavɨn hekɨlɨ lamalama haŋɨla haŋɨla uvi uami. Uavɨla alahafia ninanu dɨ mɨhum iavɨvi uami. \v 21 Lɨci \x - \xo 15.21 \xo*\xt Sng 51.4\xt*\x* ninanu agaŋ abɨvi uami. Iavaŋ aba abɨvi uami. Viaŋ nama hula hugɨ daŋ hɨnidin aba abɨvi uami. Asɨ hula avi hugɨ daŋ hɨnidin aba abɨvi uami. Iavaŋ viaŋ huaci hɨnilan lɨci nama iadɨ ninaŋ aba abɨvanaŋ aba abɨvi uami. \v 22 Hameŋ abɨci ala iaganu agaŋ nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨladɨ ulɨci vehavɨci abɨvi uami. Uavɨla iadɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ huaci sɨbaŋ agadɨ vavevɨhevɨla nudɨ hadipɨlɨ hɨvɨ ahualɨhalaŋ aba abɨvi uami. La human cɨjɨŋ hɨsɨŋ hajɨŋ agadɨ vave nudɨ human cɨjɨŋ hɨvɨ lamɨhalaŋ aba abɨvi uami. Hɨcɨ sɨgɨtɨ agadɨ avi vave nudɨ hɨcɨ hɨvɨ lamɨhalaŋ aba abɨvi uami. \v 23 La uavɨla sabaŋ bulɨmakau ninaŋ huaci sɨbaŋ agadɨ vavevɨla ifɨhɨmɨhalaŋ aba abɨvi uami. Lɨlaŋ nudɨ hɨlanana hɨjɨŋalɨmɨli aba abɨvi uami. \v 24 Viaŋ \x - \xo 15.24 \xo*\xt Lu 15.32, Ef 2.1, 2.5, 5.14, CHL 3.1\xt*\x* iadɨ ninaŋ nagaŋ ci akua hɨmami aba igahɨlahɨla hɨnilan aba abɨvi uami. Agadɨ ala ma hɨmɨmaŋ aba abɨvi uami. Ua sɨvɨlami agadɨ ala nɨbu nukeŋ hɨdahɨda ve cɨhu ci iahi aba abɨvi uami. Lavɨla abɨci sɨmɨŋ hekɨlɨ hɨlanavɨla nana hɨjɨŋalavɨvi uami. \fig Ninanu dɨ mɨhum iavɨvi uami.|alt="prodigal son returning" src="Gw104.jpg" size="col" copy="wade" ref="15.20"\fig* \p \v 25 Lɨhavɨdaci nudɨ ninaŋ Cimegeŋ agaŋ hualabɨla hɨnia cɨhu vevi uami. Ve ulaŋ mikɨ lavɨla igahɨlɨvi uami. Igahɨlɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ sai mahɨla mahɨla sɨhɨ iahaiaha sɨcisɨci hɨniavɨvi uami. \v 26 Lɨhavɨdaci iaganu dɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agadɨ ulɨci veci abɨvi uami. Ha akɨ lɨhavadi aba abɨvi uami. \v 27 Lɨci \x - \xo 15.27 \xo*\xt Lu 15.2\xt*\x* sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agaŋ abɨvi uami. Nadɨ imana cɨhu ci ve iahi aba abɨvi uami. Lɨci nadɨ iagana nudɨ ninaŋ Iagɨveŋ huaci hɨnia ve agasaŋ abɨci sabaŋ bulɨmakau ninaŋ huaci sɨbaŋ agadɨ ifɨhɨmavi aba abɨvi uami. \v 28 Lɨci nudɨ ninaŋ Cimegeŋ agaŋ igahɨlɨci igɨvɨ lɨci nɨbu uleŋ muji ma ivouvi uami. Lɨci nudɨ iaganu agaŋ haiabɨla ivavevɨla ninanu dɨ mavɨn ciaŋ ciaŋ abɨvi uami. \v 29 Lɨci iaganu dɨ abɨvi uami. Ci igɨnaŋ aba abɨvi uami. Hualɨ akape viaŋ nadɨ sibɨla agadɨ havɨ sɨbaŋ vilan aba abɨvi uami. Viaŋ nadɨ ciaŋ agadɨ ma lulɨlan aba abɨvi uami. Pabiŋ tɨbɨ avi iasaŋ sabaŋ meme ninaŋ ma iguahanaŋ aba abɨvi uami. Lɨnaŋ viaŋ iadɨ nagɨlihali huaci huaci agɨlaŋ hula ma nana hɨjɨŋalahɨlu aba abɨvi uami. Hɨma sɨbaŋ aba abɨvi uami. \v 30 Nadɨ ninana agaŋ nɨbu nadɨ akuaba akuaba agɨladɨ via uavɨla hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali agɨlasaŋ fɨhalalɨ aba abɨvi uami. Agadɨ ala malɨciŋ cɨhu veci nusaŋ hɨjɨŋalɨben aba lɨnaŋ sabaŋ bulɨmakau ninaŋ huaci sɨbaŋ agadɨ ifɨhɨmavi aba abɨvi uami. \v 31 Lɨci iaganu agaŋ abɨvi uami. Ninaŋ aba abɨvi uami. Nama viaŋ hula laci hɨnilanaŋ aba abɨvi uami. Akuaba akuaba iadɨ agɨlaŋ nadɨ laci hɨniavɨlalɨ aba abɨvi uami. \v 32 Agadɨ ala malɨciŋ sɨmɨŋ nana hɨjɨŋalɨmɨli aba abɨvi uami. Viaŋ iadɨ imana ci akua hɨmami aba igahɨlahɨla hɨnilan aba abɨvi uami. Agadɨ ala ma hɨmɨmaŋ aba abɨvi uami. Ua sɨvɨlami agadɨ ala nɨbu nukeŋ hɨdahɨda ve cɨhu ci iahi aba abɨvi uami. \c 16 \s Hɨmamɨgɨlɨ daŋ agasaŋ hɨve lama abami. \p \v 1 Lavɨla Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. Hulaŋ mu anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agaŋ hɨnidaci hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nudɨ pɨŋ uavɨla abavɨvi uami. Nadɨ hɨmamɨgɨlɨ daŋ agaŋ nadɨ sibɨla vilalɨ aba abavɨvi uami. Agadɨ ala nɨbu nadɨ akuaba akuaba agɨladɨ havɨ fɨhalɨlalɨ aba abavɨvi uami. \v 2 Lɨhavɨci hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agaŋ cɨhu hɨmamɨgɨlɨ daŋ agadɨ ulɨci veci abɨvi uami. Nama akɨ lusɨŋ vihanaŋ agasaŋ iadɨ abavɨci igahɨlin aba abɨvi uami. Iadɨ akuaba akuaba nadɨ human hɨvɨ hɨniavi agɨlasaŋ manasɨŋ hɨvɨ lɨbɨha aba abɨvi uami. Lɨbavɨla igunaŋ igɨben aba abɨvi uami. Nama hɨmamɨgɨlɨ daŋ ma hɨnibanaŋ aba abɨvi uami. \v 3 Lɨci hɨmamɨgɨlɨ daŋ agaŋ nɨbu nukeŋ abɨvi uami. Viaŋ akɨ lɨben aba abɨvi uami. Iadɨ manɨgali agaŋ iadɨ lahuben aba li aba abɨvi uami. Viaŋ anɨm hɨlɨcɨ sibɨla vivi hɨsɨŋ vɨdɨvɨdɨŋ apalɨ aba abɨvi uami. Viaŋ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ lɨci fɨli mavamava sibɨla agadɨ huaci vivin aba abɨvi uami. Viaŋ mu hulaŋ dɨ hɨvɨ anɨm hɨlɨcɨ iasaŋ igu igu saŋ abitɨhɨben aba lɨlɨŋ iadɨ sɨhum lɨbali aba abɨvi uami. \v 4 Hameŋ sadaŋ viaŋ nameŋ lɨlɨŋ manɨgali agaŋ iadɨ lahuci hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ iadɨ viavɨla nulɨdɨ ulaŋ hɨvɨ via uavɨbali aba abɨvi uami. \v 5 Hɨji hameŋ igahɨlavɨla hulaŋ pabiŋ pabiŋ agɨladɨ ulɨvi uami. Hɨbɨŋ daŋ hɨbɨŋ daŋ agɨladɨ pam ulɨvi uami. Ulɨci hulaŋ mu hɨmamɨgɨlɨ daŋ agadɨ pɨŋ vevi uami. Veci abitɨhɨvi uami. Nama iadɨ manɨgali dɨ hɨvɨ akuaba akuaba vameŋ vihanaŋ aba abɨvi uami. \v 6 Lɨci abɨvi uami. Kɨlɨ olivɨ agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ sɨji 100 agɨladɨ vicin aba abɨvi uami. Lɨci hɨmamɨgɨlɨ daŋ agaŋ abɨvi uami. Nama hɨbɨŋ igu igu saŋ abahanaŋ agadɨ manasɨŋ nagadɨ hɨvɨ lɨbavalɨ aba abɨvi uami. Manasɨŋ nagadɨ via mɨgahɨniavɨla lɨhalɨha lɨbavɨheha aba abɨvi uami. Sɨji 50 agɨladɨ valavɨla 50 limu hɨhɨle agɨladɨ pam lɨbɨha aba abɨvi uami. \v 7 Lavɨla cɨhu hulaŋ mu agadɨ ulɨci vevi uami. Veci hɨmamɨgɨlɨ daŋ agaŋ abitɨhɨvi uami. Nama iadɨ manɨgali dɨ hɨvɨ akuaba akuaba vameŋ vihanaŋ aba abɨvi uami. Lɨci abɨvi uami. Halɨha cahu uitɨ vaŋ 100 agɨladɨ vicin aba abɨvi uami. Lɨci hɨmamɨgɨlɨ daŋ agaŋ abɨvi uami. Nama hɨbɨŋ igu igu saŋ abahanaŋ agadɨ manasɨŋ nagadɨ hɨvɨ lɨbavalɨ aba abɨvi uami. Vaŋ 20 agɨladɨ valavɨla 80 agɨladɨ pam lɨbɨha aba abɨvi uami. \v 8 Lɨci \x - \xo 16.8 \xo*\xt Jo 12.36, Ef 5.8, 1 Te 5.5\xt*\x* hɨnimitavɨla manɨgali agaŋ hɨdɨlɨ igɨvi uami. Lavɨla hɨmamɨgɨlɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ daŋ agadɨ ibi mɨŋaiahaiaha abɨvi uami. Hulaŋ hɨji huaci daŋ agaŋ me vi aba abɨvi uami. Lavɨla Jisasɨ nulɨdɨ abami. Hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ hɨji huaci daŋ agɨlaŋ me hɨniavɨlalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ abɨlu hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ hɨji lɨvalavɨlalɨ uami. \p \v 9 Viaŋ \x - \xo 16.9 \xo*\xt Dan 4.27, Mt 6.19-20, Lu 14.14, 1 Ti 6.17-19\xt*\x* naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Anɨm hɨlɨcɨ akuaba akuaba fɨli hɨsɨŋ agɨladɨ vivi hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ iguhalaŋ uami. Igu igu nulɨdɨ nagɨli lɨbɨhalaŋ uami. Hameŋ lɨdalaŋ anɨm hɨlɨcɨ akuaba akuaba fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ sɨvɨlavɨci Asɨ agaŋ naludɨ via uci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalaŋ uami. \v 10 Hulaŋ \x - \xo 16.10 \xo*\xt Mt 25.21, Lu 19.17-26\xt*\x* mu akuaba akuaba sudɨme cɨki agɨladɨ sɨhɨvia migɨlɨlalɨ agaŋ nɨbu akuaba akuaba hekɨlɨ agɨladɨ avi huaci migɨlɨbali uami. Hulaŋ akuaba akuaba sudɨme cɨki agɨladɨ sɨhɨvia ma migɨlɨlalɨ agaŋ nɨbu akuaba akuaba hekɨlɨ agɨladɨ avi sɨhɨvia ma migɨlɨbali uami. \v 11 Namɨlaŋ anɨm hɨlɨcɨ akuaba akuaba fɨli hɨsɨŋ sɨhɨvia ma migɨlɨlalaŋ sadaŋ aniaba hulaŋ nalusaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ ma iguavɨci migɨlɨbalaŋ uami. \v 12 Namɨlaŋ hulaŋ mu dɨ akuaba akuaba agɨladɨ sɨhɨvia ma sakɨlɨlaŋ cɨhu nalusaŋ akuaba akuaba sɨkan ma iguavɨci sakɨlɨbalaŋ uami. \p \v 13 Sibɨla \x - \xo 16.13 \xo*\xt Mt 6.24\xt*\x* hɨsɨŋ hulaŋ mu agaŋ manɨgali ahica agɨladɨ hɨvɨ sibɨla ma vibali uami. Manɨgali ahica agɨladɨ sibɨla viavɨla uami. Manɨgali mu agadɨ sɨbɨlɨ igavɨla valɨbali uami. La manɨgali mu agasaŋ pam lɨbali uami. Lavɨla nudɨ ciaŋ agadɨ pam lubiahɨlɨbali uami. Manɨgali mu agadɨ ciaŋ ma lubiahɨlɨbali uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ Asɨ dɨ sibɨla daŋ anɨm hɨlɨcɨ sibɨla daŋ vimɨlaŋ uami. \s Asɨ dɨ ciaŋ ma sɨbaŋ sɨvɨlɨbali uami. \p \v 14 Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ anɨm hɨlɨcɨ saŋ pam lɨhavɨhadami. Hameŋ sadaŋ Jisasɨ ciaŋ hameŋ abɨci igahɨlavɨla nudɨ abacuvavɨmi. \v 15 Abacuvavɨci \x - \xo 16.15 \xo*\xt 1 Sml 16.7, Sng 7.9, Snd 6.16-17, Mt 23.27-28, Lu 10.29, 18.9-14\xt*\x* nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ hɨji nameŋ lamɨlalaŋ uami. Alaŋ hameŋ lɨdamɨli aludɨ iga iga nameŋ abavɨbali aba abɨlalaŋ uami. Nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlavɨlalɨ aba abavɨbali aba abɨlalaŋ uami. Lavɨla abami. Asɨ naludɨ hɨji agɨladɨ igɨlalɨ uami. Hulaŋ agɨlaŋ akuaba akuaba agɨladɨ iga iga abavɨlalɨ uami. Ha huaci sɨbaŋ aba abavɨlalɨ uami. Agadɨ ala Asɨ igɨdaci sɨbɨlɨ sɨbaŋ hɨnilalɨ uami. \v 16 Isɨlaelɨ \x - \xo 16.16 \xo*\xt Mt 4.17, 11.12-13, Lu 7.29\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨdaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ ciaŋ agadɨdaŋ lubiahɨlavɨhadami uami. Lubiahɨlahɨla hɨniavɨdaci Jon iahami uami. Iahɨci viaŋ Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agasaŋ ciaŋ sulasula mu haiabɨla mu haiabɨla hɨdɨlan uami. Lɨdalɨŋ hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan Asɨ dɨ lɨhu hɨvɨ pam hɨniben aba vɨsɨvasi igu igu hɨniavɨlalɨ uami. \v 17 Fɨli \x - \xo 16.17 \xo*\xt Sng 102.26-27, Ais 40.8, Mt 5.18, 1 Pi 1.25\xt*\x* uaiaŋ susu akuaba akuaba agɨlaŋ huaci sɨvɨlavɨbali uami. Agadɨ ala ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agaŋ ma sɨvɨlɨbali uami. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ ciaŋ limu tɨbɨ cɨki avi ma sɨbaŋ sɨvɨlɨbali uami. \s Jisasɨ agaŋ hulaŋ mu abinu dɨ lahuvi agasaŋ abami. \r (Matiu 5.31-32 mu Matiu 19.9 mu Makɨ 10.11-12) \p \v 18 Lavɨla \x - \xo 16.18 \xo*\xt Mt 5.32, Mk 10.11, 1 Ko 7.10-11\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Hulaŋ mu abinu dɨ lahuci uci nɨbu cɨhu iamɨgali mu sabivi uami. Sabia hɨnidaci Asɨ agaŋ hulaŋ agadɨ igɨci nɨbu abinu lɨvɨlu agadɨ vala ua abinu hɨvɨ agaŋ hula hɨnivi agasaŋ nɨbu hugɨ daŋ hɨnivi uami. Hulaŋ agɨlaŋ iamɨgali mu mu sɨgɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ me hɨnivi uami. Iamɨgali agadɨ lahuci ua hɨnivi agadɨ cɨhu hulaŋ mu agaŋ nudɨ sabivi uami. Sabia hɨnidaci Asɨ agaŋ muŋanu hɨhi agadɨ igɨci nɨbu iamɨgali muŋanu lahuvi agadɨ sabivi agasaŋ nɨbu hugɨ daŋ hɨnivi uami. Hulaŋ agɨlaŋ iamɨgali mu mu sɨgɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ me hɨnivi uami. \s Hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agaŋ Lasalusɨ dɨ sɨbɨlɨ igɨvi agasaŋ abami. \p \v 19 Lavɨla Jisasɨ cɨhu abami. Hulaŋ mu anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agaŋ hɨnivi uami. Hadi hɨlahɨla mɨdɨ cɨbɨŋ agɨladɨdaŋ mila huaci huaci agɨladɨdaŋ lamalama hɨdɨvi uami. Uaiaŋ pabiŋ pabiŋ sɨmɨŋ huaci huaci agɨladɨ nana hɨnihɨni hɨjɨŋalɨvi uami. \v 20-21 Hulaŋ \x - \xo 16.20-21 \xo*\xt Mt 15.27\xt*\x* akuaba akuaba apalɨ agaŋ avi hɨnivi uami. Nudɨ ibi Lasalusɨ uami. Nɨbu hɨji nameŋ lamɨvi uami. Hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agaŋ mɨgahɨnia nana hɨnidaci sɨmɨŋ suvɨli mɨgalahɨlavɨdaci vivi nɨben aba abɨvi uami. Hɨji hameŋ lamavɨla hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agadɨ ulaŋ hɨbɨ ivu ivu mikɨ heŋ hɨsɨvɨvi uami. Fim hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ Lasalusɨ dɨ hadipɨlɨ hɨvɨ hɨniavɨvi uami. Hɨniavɨdaci iŋam agɨlaŋ veve nudɨ fim agɨladɨ melɨvɨhavɨvi uami. \v 22 La Lasalusɨ hɨmɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ nudɨ amɨŋ agadɨ viavɨla ua lamavɨci Ebɨlam hula hɨnivi uami. Lɨdaci hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agaŋ avi hɨmɨvi uami. Hɨmɨci nudɨ haca mava hudavɨvi uami. \v 23 Mava hudavɨci nudɨ amɨŋ agaŋ sudɨ fɨli haiabɨla hɨvɨ uavɨla avɨha avɨha iga iga hɨnivi uami. La igaiahua igɨci Ebɨlam hula Lasalusɨ hula Asɨ dɨ haiabɨla hɨvɨ ataŋ hɨniavɨvi uami. \v 24 Lɨhavɨci \x - \xo 16.24 \xo*\xt Ais 66.24, Sek 14.12, Mk 9.43-44\xt*\x* ulavɨla abɨvi uami. Iadɨ iamɨlɨ Ebɨlam aba abɨvi uami. Nama iasaŋ mavɨn hɨniavɨla Lasalusɨ dɨ abɨnaŋ iasaŋ avɨli human cɨjɨŋ hɨvɨ lɨbɨvisa vavem aba abɨvi uami. Vave iadɨ selɨvɨŋ hɨvɨ lamam aba abɨvi uami. Lamɨci iadɨ selɨvɨŋ agaŋ vumɨli lɨm aba abɨvi uami. Viaŋ avɨŋ hɨvɨ hɨnihɨni avɨha avɨha hekɨlɨ igadin aba abɨvi uami. \v 25 Lɨci \x - \xo 16.25 \xo*\xt Jop 21.13, Lu 6.24\xt*\x* Ebɨlam abɨvi uami. Ninaŋ igahɨlɨha aba abɨvi uami. Nama hɨhi hɨnihɨni akuaba akuaba huaci huaci via hɨniadamɨnaŋ aba abɨvi uami. Lasalusɨ nɨbu hɨhi hɨnihɨni vɨhɨlɨ hekɨlɨ hekɨlɨ igadami aba abɨvi uami. Agadɨ ala iabi Asɨ nudɨ huaci lamɨci haiabɨla neŋ hɨnihɨni hɨjɨŋalaŋala hɨnidi aba abɨvi uami. Lɨdaci nama avɨha avɨha hekɨlɨ iga iga hɨnidanaŋ aba abɨvi uami. \v 26 Alaŋ hɨnilalu neŋ hɨnia namɨlaŋ hɨnilalaŋ heŋ uu hɨsɨŋ hɨbɨ apalɨ aba abɨvi uami. Asɨ nɨbu nukeŋ tulɨ hekɨlɨ agadɨ lamami aba abɨvi uami. Hulaŋ alaŋ hula hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ namɨlaŋ hɨnilalaŋ heŋ akɨ lavɨla uavɨbali aba abɨvi uami. Hɨbɨ apalɨ aba abɨvi uami. Hulaŋ namɨlaŋ hula hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ aba abɨvi uami. Akɨ lavɨla alaŋ hɨnilalu neŋ vehavɨbali aba abɨvi uami. Hɨbɨ apalɨ aba abɨvi uami. \v 27 Lɨci hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agaŋ Ebɨlam dɨ abɨvi uami. Iadɨ iamɨlɨ aba abɨvi uami. Nama huaci Lasalusɨ dɨ abɨnaŋ cɨhu hɨhi iahavɨla iadɨ iavaŋ dɨ ulaŋ hɨvɨ uvi aba abɨvi uami. \v 28 Iadɨ isaimahali human limu fɨhala hɨniavi aba abɨvi uami. Lasalusɨ uavɨla ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igum aba abɨvi uami. Nɨbɨlaŋ haiabɨla neŋ vevɨla avɨha avɨha igavɨmɨdɨ aba abɨvi uami. \v 29 Lɨci \x - \xo 16.29 \xo*\xt Ais 8.20, Jo 5.39, 5.45, HJL 15.21\xt*\x* Ebɨlam abɨvi uami. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ igahɨlavɨhadami aba abɨvi uami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ ciaŋ agadɨ avi igahɨlavɨhadami aba abɨvi uami. Ciaŋ hameŋ agɨladɨ sɨhɨvia igahɨlavɨla lubiahɨlavɨm aba abɨvi uami. \v 30 Lɨci hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agaŋ abɨvi uami. Eke aba abɨvi uami. Iadɨ iamɨlɨ aba abɨvi uami. Hulaŋ mu hɨmavɨla cɨhu hɨhi iaha uavɨla Asɨ dɨ ciaŋ sulɨci nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨbali aba abɨvi uami. Igahɨlavɨla lusɨŋ sɨbɨlɨ valavɨbali aba abɨvi uami. \v 31 Lɨci \x - \xo 16.31 \xo*\xt Jo 11.44-48, 12.10-11\xt*\x* Ebɨlam abɨvi uami. Nɨbɨlaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ ma igahɨlavɨlalɨ aba abɨvi uami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ ciaŋ ma igahɨlavɨlalɨ aba abɨvi uami. Hulaŋ hɨmavɨla cɨhu hɨhi iaha uavɨla ciaŋ sulɨci nudɨ ciaŋ agadɨ avi ma igahɨlavɨbali aba abɨvi uami. \fig Fim hekɨlɨ hekɨlɨ Lasalusɨ dɨ hadipɨlɨ hɨvɨ hɨniavɨdaci iŋam agɨlaŋ veve nudɨ fim agɨladɨ melɨvɨhavɨvi uami.|alt="Lazarus" src="JL051.jpg" size="col" copy="Lear" ref="16.20-21"\fig* \c 17 \s Jisasɨ hulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agasaŋ abami. \r (Matiu 18.6-7 mu Matiu 18.21-22 mu Makɨ 9.42) \p \v 1 Lavɨla \x - \xo 17.1 \xo*\xt Mt 18.6-7, Mk 9.42\xt*\x* Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. Akuaba akuaba mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨlaŋ iahaiaha hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji mɨŋaiahavɨdaci lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ uami. Lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ vɨhɨlɨ igavɨbali uami. Agadɨ ala aniaba hulaŋ nulɨdɨ aiamagɨlamagɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ vɨhɨlɨ hekɨlɨ hekɨlɨ igavɨbali uami. \v 2 Hulaŋ mu agaŋ vevɨla hɨji humɨgaŋ aiamagɨlamagɨla saŋ akuaba akuaba lɨci hulaŋ mu iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ cɨki daŋ hɨnilalɨ agaŋ igavɨla lusɨŋ sɨbɨlɨ vici uami. Ha hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ lɨba kum hekɨlɨ vihavɨm uami. Viavɨla aiamagɨlamagɨla hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ sugɨtaŋ hɨvɨ lɨbɨhaha havalavɨci avɨli hekɨlɨ hɨvɨ mɨgua nahɨmam uami. Nahɨmɨci ha nɨbu huaci uami. Lusɨŋ hameŋ agaŋ cɨhu cɨhu ma iahɨbali uami. \p \v 3 Namɨlaŋ \x - \xo 17.3 \xo*\xt Wkp 19.17, Snd 17.10, Mt 18.15, Je 5.19\xt*\x* nukeŋ avi sɨhɨvia sɨbaŋ migɨlɨhalaŋ uami. Nadɨ isaima me agaŋ nama hula hugɨ daŋ hɨnidaci uami. Nama nudɨ abɨnaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ agadɨ valam uami. Hameŋ lɨnaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ valɨci ha nama nudɨ abɨha uami. Viaŋ nama hula ciaŋ apalɨ aba abɨha uami. \v 4 Hulaŋ mu agaŋ nama hula hugɨ daŋ hɨnibali uami. Lavɨla nadɨ pɨŋ vevɨla abɨbali uami. Viaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ agadɨ vala ci ven aba abɨbali uami. Lɨci nudɨ abɨha uami. Viaŋ nama hula ciaŋ apalɨ aba abɨha uami. Lɨnaŋ nɨbu uaiaŋ heŋ laci ala cɨhu vevɨla lusɨŋ sɨbɨlɨ mu vibali agasaŋ hameŋ laci ala abɨbali uami. Lɨci nama avi hameŋ laci ala abɨha uami. Lɨnaŋ nɨbu cɨhu tɨbɨ cɨhu tɨbɨ veve lusɨŋ sɨbɨlɨ mu mu vibali agɨlasaŋ abɨdaci nama hameŋ laci hameŋ laci aba aba lugɨlɨdanaŋ human limu fɨhala ubali uami. \s Jisasɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ saŋ abami. \p \v 5 Lɨci \x - \xo 17.5 \xo*\xt Mk 9.24\xt*\x* hulaŋ lɨbɨmɨŋami agɨlaŋ Jisasɨ dɨ abavɨmi. Nama alusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ sɨbaŋ iguha uavɨmi. \v 6 Lɨhavɨci \x - \xo 17.6 \xo*\xt Mt 17.20-21, 21.21, Mk 9.23, 11.23\xt*\x* Jisasɨ abami. Naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨlaŋ isabɨlaŋ masɨtetɨ agadɨ hɨlɨcɨ sudɨme cɨki sɨbaŋ hɨnilalɨ hameŋ avi hɨniavɨci uami. Ha namɨlaŋ kɨlɨ hekɨlɨ agadɨ huaci abɨlaŋ hɨdɨlɨ daŋ hubɨlavɨla iaha uavɨla avɨli hekɨlɨ sabɨ hɨvɨ lagulamɨbali uami. \s Hulemɨlɨ sibɨla vihavɨvi agasaŋ abami. \p \v 7 Lavɨla Jisasɨ cɨhu abami. Naludɨ hulaŋ mu agaŋ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ daŋ hɨnivi uami. Lavɨla nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agadɨ abɨvi uami. Nama uavɨla sibɨla viha aba abɨvi uami. Hualabɨla fɨli mavɨha ua sabaŋ sipsipɨ sakɨlɨha aba abɨvi uami. Lɨci uavɨla sibɨla via fɨhalavɨla cɨhu vevi uami. Veci manɨgali agaŋ nameŋ ma abɨvi uami. Lɨhalɨha ve mɨgahɨniavɨla sɨmɨŋ nɨha aba ma abɨvi uami. \v 8 Nɨbu \x - \xo 17.8 \xo*\xt Lu 12.37\xt*\x* nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agadɨ nameŋ abɨvi uami. Nama iasaŋ sɨmɨŋ hɨlana sɨhuvɨha aba abɨvi uami. La sɨmɨŋ agadɨ vaveben aba havɨlɨ huaci agadɨ lɨbɨha aba abɨvi uami. Lɨbavɨla sɨmɨŋ iasaŋ mɨse lula vaveha aba abɨvi uami. Lɨnaŋ viaŋ mɨse nɨlɨŋ ala nama heŋ nɨbanaŋ aba abɨvi uami. \v 9 Manɨgali sibɨla saŋ abɨci vi fɨhalɨvi agasaŋ nameŋ ma abɨvi uami. Nama iadɨ sibɨla hɨsɨŋ huaci aba ma abɨvi uami. \v 10 Asɨ \x - \xo 17.10 \xo*\xt Mt 25.30, Lom 3.12, 1 Ko 9.16-17, Fm 1.11\xt*\x* akuaba akuaba sibɨla vivi saŋ naludɨ abɨci namɨlaŋ sibɨla vivi nameŋ abɨhalaŋ uami. Alaŋ havɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ pam aba abɨhalaŋ uami. Asɨ nukeŋ abɨci alaŋ nudɨ sibɨla agadɨ vilalu aba abɨhalaŋ uami. \s Jisasɨ hulaŋ lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm daŋ agɨladɨ huaci lamami. \p \v 11 Jisasɨ \x - \xo 17.11 \xo*\xt Lu 9.51-52, 13.22, Jo 4.4\xt*\x* Jelusalem haiabɨla uben aba fɨli tɨbɨ ahica agɨladɨ alɨhaŋ heŋ umi. Limu Galili fɨli tɨbɨ. Limu Samalia fɨli tɨbɨ. \v 12-13 Nɨbu \x - \xo 17.12-13 \xo*\xt Wkp 13.45-46\xt*\x* alɨhaŋ heŋ uavɨla haiabɨla mu iahuben aba lɨmi. Lɨdaci hulaŋ lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm daŋ human limu limu fɨhala agɨlaŋ vevɨla Jisasɨ dɨ hɨbɨ pɨlɨ igavɨla ataŋ tagɨlaŋ daŋ lagulamavɨmi. Lavɨla ula ula abavɨmi. Jisasɨ uavɨmi. Nama aludɨ iavaŋ uavɨmi. Nama alusaŋ mavɨn hɨniavɨla aludɨ huaci lamɨha uavɨmi. \v 14 Lɨhavɨci \x - \xo 17.14 \xo*\xt Wkp 13.2, 14.1-32, Mt 8.4, Lu 5.14\xt*\x* nulɨdɨ igasulavɨla abami. Namɨlaŋ uavɨla naludɨ hadipɨlɨ agɨladɨ Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ hulaŋ agɨlasaŋ abalamɨhalaŋ uami. Hameŋ abɨci uavɨdaci nulɨdɨ lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm agɨlaŋ heŋ haba sɨvɨlavɨmi. \v 15 Haba sɨvɨlavɨci hulaŋ agɨlaŋ nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ nulɨdɨ hadipɨlɨ agɨladɨ igavɨci huaci lɨhavɨmi. Lɨhavɨci nulɨdɨ hulaŋ mu agaŋ limu cimɨlavɨla Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha ula ula cɨhu vemi. \v 16 Vevɨla Jisasɨ dɨ hɨcɨ mikɨ pɨŋ fɨli hɨvɨ sɨkasɨkan mɨgavɨla ipalɨci mɨguci ani valɨ hɨnimi. Hɨnihɨni nusaŋ ciaŋ huaci huaci igumi. Hulaŋ cɨhu vemi agaŋ Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ. \v 17 Lɨci Jisasɨ hulaŋ agadɨ igavɨla i uami. Viaŋ hulaŋ human limu limu fɨhala agɨladɨ huaci lamin uami. Hulaŋ human limu fɨhala human limu limu ahica limu ahica cɨjɨŋ huaci lamin agɨlaŋ abeŋ hɨniavadi uami. \v 18 Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm daŋ agɨlaŋ huaci lɨhavi uami. Agadɨ ala nɨbɨlaŋ cɨhu vevɨla Asɨ dɨ ibi ma mɨŋaiahavi uami. Hulaŋ fɨli tɨbɨ mu hɨsɨŋ nagaŋ laci Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahi uami. \v 19 Lavɨla \x - \xo 17.19 \xo*\xt Mt 9.22, Mk 5.34, Lu 7.50\xt*\x* hulaŋ agadɨ abami. Nama hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨnaŋ sadaŋ Asɨ nadɨ huaci lamɨci nadɨ lɨpɨlɨm lɨpɨlɨm agaŋ sɨkasɨkan ci sɨvɨli uami. Iahavɨla uha uami. \s Hulaŋ dɨ Ninaŋ vebali uami. \r (Matiu 24.23-28 mu Matiu 24.37-41) \p \v 20 Falisi \x - \xo 17.20 \xo*\xt Jo 3.3, 18.36\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ abitɨhavɨmi. Abadɨhu Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Asɨ nulɨdɨ likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agasaŋ migɨlavɨbali uami. Agadɨ ala akuaba akuaba ma igavɨbali uami. \v 21 La \x - \xo 17.21 \xo*\xt Mk 13.21, Lu 17.23, Lom 14.17\xt*\x* nameŋ ma abavɨbali uami. Neŋ igɨhalaŋ aba ma abavɨbali uami. Adeŋ igɨhalaŋ aba ma abavɨbali uami. Ci igɨlaŋ uami. Asɨ naludɨ likɨlɨci namɨlaŋ nudɨ lɨhu hɨvɨ ci hɨnidalaŋ uami. \p \v 22 Lavɨla nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. Mufɨli namɨlaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ vebali agadɨ mɨhiŋ iga iga saŋ mavɨn hɨnibalaŋ uami. Agadɨ ala ma igɨbalaŋ uami. \v 23 Lɨdalaŋ \x - \xo 17.23 \xo*\xt Mt 24.23, Mk 13.21, Lu 17.21, 21.8\xt*\x* naludɨ nameŋ abavɨbali uami. Adeŋ hɨnidi aba abavɨbali uami. Neŋ hɨnidi aba abavɨbali uami. Hameŋ abavɨdaci umɨlaŋ uami. Abeba abeba suhɨla suhɨla hɨdɨmɨlaŋ uami. \v 24 Imamulaŋ \x - \xo 17.24 \xo*\xt Mt 24.27\xt*\x* mɨŋapalɨdaci abɨlu nudɨ agaŋ uaiaŋ susu hɨvɨ sɨkasɨkan ulalɨ velalɨ uami. Hulaŋ dɨ Ninaŋ vebali heŋ hameŋ laci ala lɨbali uami. Vedaci hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ nudɨ igavɨbali uami. \v 25 Agadɨ \x - \xo 17.25 \xo*\xt Mk 8.31, 9.30-31, Lu 9.22\xt*\x* ala sebɨlɨ mɨse hulaŋ iamɨgali iabi neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ huligalavɨbali uami. Huligalavɨci Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ avɨha avɨha hekɨlɨ igɨbali uami. \p \v 26-27 Noa \x - \xo 17.26-27 \xo*\xt HM 6.5-8, 7.1-24, Mt 24.37\xt*\x* hɨniadami hadɨhu heŋ sɨmɨŋ nana avɨli nana hɨniavɨhadami uami. Hɨnihɨni hulaŋ agɨlaŋ iamɨgali sabiavɨhadami uami. Iamɨgali agɨlaŋ muŋaŋ iahuavɨhadami uami. Hameŋ lɨdɨŋ hɨniavɨdaci Noa agaŋ hunɨga hekɨlɨ hɨvɨ mɨgumi uami. Mɨgua hɨnidaci avɨli hekɨlɨ laguavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgudaci avɨli nana haba hɨma fɨhalavɨmi uami. Iabi neŋ avi hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ akuaba akuaba hameŋ agɨladɨ lɨhavɨdaci Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ vebali uami.\fig Noa agaŋ hunɨga hekɨlɨ hɨvɨ mɨgua hɨnidaci avɨli hekɨlɨ lagumi.|alt="Noah and ark" src="GN07V18.jpg" size="col" copy="UBS New Reader Illustrations © United Bible Societies 2002" ref="17.26-27"\fig* \p \v 28 Lotɨ \x - \xo 17.28-29 \xo*\xt HM 18.20–19.25\xt*\x* hɨniadami hadɨhu Sodom haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ hameŋ ala lɨhavɨhadami uami. Sɨmɨŋ nana avɨli nana hɨniavɨhadami uami. Akuaba akuaba mutɨŋ lamavɨdaci lavavɨhadami uami. Hualɨ huliavɨhadami uami. Ulaŋ hafiavɨhadami uami. \v 29 Hameŋ lɨdɨŋ hɨniavɨdaci Lotɨ agaŋ Sodom haiabɨla agadɨ vala udaci avɨŋ sɨbaŋ daŋ lɨba avɨŋ daŋ uaiaŋ susu hɨvɨ hɨnihɨni avɨli me mɨgavɨmi uami. Mɨgamɨga Sodom haiabɨla agadɨdaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨdaŋ hɨlɨdaci sɨkasɨkan lɨhucabɨla fɨhalavɨmi uami. \v 30 Iabi \x - \xo 17.30 \xo*\xt 2 Te 1.7\xt*\x* neŋ avi hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ akuaba akuaba hameŋ agɨladɨ lɨhavɨdaci Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ ve iahɨci igavɨbali uami. \p \v 31 Hulaŋ \x - \xo 17.31 \xo*\xt HM 19.17, 19.26, Mt 24.17-18, Mk 13.15-16\xt*\x* dɨ Ninaŋ veve mɨhiŋ agaŋ iahɨci hulaŋ mu agaŋ uleŋ muji vala iahua sabɨ huŋe vivi hɨsɨŋ fipɨ heŋ hɨniavɨla uami. Nɨbu nudɨ akuaba akuaba uleŋ muji hɨniavɨbali agɨladɨ mɨgavɨla vivi saŋ igahɨlɨmɨdɨ uami. Nɨbu havɨ vala um uami. Hulaŋ mu hualabɨla hɨnidaci mɨhiŋ agaŋ iahɨci uami. Hulaŋ agaŋ nudɨ akuaba akuaba agɨladɨ vivi saŋ limu cimɨla vemɨdɨ uami. Nɨbu havɨ vala um uami. \v 32 Vɨhɨlɨ \x - \xo 17.32 \xo*\xt HM 19.26\xt*\x* Lotɨ abinu dɨ hɨvɨ iahami agasaŋ igahɨlɨhalaŋ uami. \v 33 Hulaŋ \x - \xo 17.33 \xo*\xt Mt 10.39, 16.25, Mk 8.35, Lu 9.24, Jo 12.25\xt*\x* mu nudɨ hadipɨlɨ hɨhi hɨnihɨni agasaŋ pam hɨji lamalama hɨnidaci uami. Nudɨ amɨŋ agaŋ huaci ma hɨnibali uami. Agadɨ ala hulaŋ mu nudɨ hadipɨlɨ agadɨ vana sɨbɨlɨ lɨm aba abɨci uami. Ha nudɨ amɨŋ agaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali uami. \v 34 Viaŋ \x - \xo 17.34 \xo*\xt Mt 24.40-41, 1 Te 4.17\xt*\x* naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Hulaŋ ahica vadɨm pabiŋ hɨvɨ laci hɨsɨvavɨdaci uami. Asɨ agaŋ hulaŋ mu agadɨ viavɨla mu agadɨ valɨbali uami. \v 35-36 Iamɨgali ahica halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ agɨladɨ ifɨcabɨlacabɨla suvɨli suvɨli maci me agɨladɨ vihavɨdaci uami. Asɨ agaŋ iamɨgali mu agadɨ viavɨla mu agadɨ valɨbali uami.\f * \fr 17.35-36 \fr*\ft Hulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nameŋ abavɨlalɨ. Jisasɨ avi nameŋ abami uavɨlalɨ. Hulaŋ ahica hualabɨla hɨniavɨdaci aba abami uavɨlalɨ. Asɨ hulaŋ mu agadɨ viavɨla mu agadɨ valɨbali aba abami uavɨlalɨ.\ft*\f* \v 37 Lɨci \x - \xo 17.37 \xo*\xt Jop 39.30, Mt 24.28\xt*\x* nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ igahɨlavɨla Jisasɨ dɨ abitɨhavɨmi. Aludɨ Hekɨlɨ uavɨmi. Akuaba akuaba agɨlaŋ abeŋ iahavɨbali uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ hɨve lama abami. Havaŋ pujipaji agɨlaŋ akuaba akuaba valɨ hɨniavɨlalɨ heŋ veve hɨbɨlɨ hahavɨlalɨ uami. \c 18 \s Ciaŋ hihɨla hihɨla hɨsɨŋ hulaŋ agasaŋ hɨve lama abami. \p \v 1 Lavɨla \x - \xo 18.1 \xo*\xt Lom 12.12, Ef 6.18, Kl 4.2, 1 Te 5.17\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Uaiaŋ pabiŋ pabiŋ hɨvɨ namɨlaŋ Asɨ dɨ aba aba hɨnihalaŋ uami. Asɨ dɨ aba aba saŋ ihɨlu lavɨmɨlaŋ uami. Lavɨla hɨve lama abami. \v 2 Ciaŋ hihɨla hihɨla hɨsɨŋ hulaŋ mu agaŋ haiabɨla mu hɨvɨ hɨnivi uami. Nɨbu Asɨ saŋ ma lɨdɨvi uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ ma igahɨlɨvi uami. \v 3 Iamɨgali cido agaŋ avi haiabɨla heŋ hɨnivi uami. Nɨbu akape tɨbɨ ciaŋ hihɨla hihɨla hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ pɨŋ uu nameŋ abɨvi uami. Nama iadɨ ahɨliahuavɨla hulaŋ iadɨ nagɨli lamɨlalɨ agadɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨha aba abɨvi uami. \v 4 Lɨci sebɨlɨ mɨse hulaŋ agaŋ iamɨgali agadɨ ma ahɨliahuvi uami. Lavɨla cɨhu hɨji igahɨlavɨla abɨvi uami. Viaŋ Asɨ saŋ ma lɨdɨlan aba abɨvi uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ ma igahɨlɨlan aba abɨvi uami. \v 5 Iamɨgali \x - \xo 18.5 \xo*\xt Lu 11.7-8\xt*\x* cido agaŋ akape tɨbɨ iasaŋ vɨhɨlɨ igulalɨ aba abɨvi uami. Viaŋ nudɨ ahɨliahuavɨla hulaŋ nudɨ nagɨli lamɨlalɨ agadɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨben aba abɨvi uami. Viaŋ nudɨ ahɨliahuavɨla hulaŋ nudɨ nagɨli lamɨlalɨ agadɨ ciaŋ hɨvɨ ma lamɨlɨŋ aba abɨvi uami. Cɨhu cɨhu veve abɨdaci iadɨ ihɨlu lɨbali aba abɨvi uami. \p \v 6 Hɨve lama aba fɨhalavɨla cɨhu hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abami. Ciaŋ hihɨla hihɨla hɨsɨŋ hulaŋ agaŋ nɨbu sɨbɨlɨ uami. Agadɨ ala ciaŋ nɨbu abɨvi agasaŋ igahɨlɨhalaŋ uami. \v 7 Hulaŋ \x - \xo 18.7 \xo*\xt CHL 6.10\xt*\x* iamɨgali Asɨ nukeŋ lɨbɨmɨŋami agɨlaŋ hɨfɨlɨ hɨfɨlɨ uaiadi uaiadi nudɨ abitɨhatɨha pam hɨniavɨci Asɨ nulɨdɨ ahɨliahubali uami. Asɨ dɨ abitɨhavɨci hutesɨ ma hɨniavɨla nulɨdɨ ahɨliahubali uami. \v 8 Viaŋ \x - \xo 18.8 \xo*\xt Ib 10.37, 2 Pi 3.8-9\xt*\x* naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Asɨ nulɨdɨ lɨhalɨha ahɨliahubali uami. Agadɨ ala mufɨli Hulaŋ dɨ Ninaŋ fɨli neŋ vevɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ igɨci nɨbɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ apalɨ akua hɨniavɨbali uami. \s Hulaŋ ahica agɨlaŋ Asɨ dɨ aba aba hɨniavɨvi uami. \p \v 9 Hulaŋ \x - \xo 18.9 \xo*\xt Lu 10.29, 16.15\xt*\x* limu hɨhɨle agɨlaŋ nameŋ abavɨhadami. Alaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlɨlalu uavɨhadami. Lɨdɨŋ hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ iga iga abavɨhadami. Nɨbɨlaŋ alaŋ me hɨma uavɨhadami. Nɨbɨlaŋ sɨbɨlɨ sɨbaŋ uavɨhadami. Lɨhavɨdaci Jisasɨ hulaŋ hameŋ agɨlasaŋ hɨve lama nameŋ abami. \v 10 Hulaŋ ahica agɨlaŋ Asɨ dɨ abɨben aba nudɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ uavɨvi uami. Hulaŋ mu Falisi hɨdɨlɨ agaŋ uami. Mu nɨbu huban saŋ anɨm hɨlɨcɨ vilalɨ agaŋ uami. \v 11 Hulaŋ \x - \xo 18.11 \xo*\xt Sng 135.2, Ais 1.15, 58.2, Lu 16.15, CHL 3.17\xt*\x* Falisi hɨdɨlɨ agaŋ lagulamavɨla hɨji hɨvɨ Asɨ dɨ abɨvi uami. Asɨ aba abɨvi uami. Viaŋ hulaŋ limu hɨhɨle me hɨma aba abɨvi uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ nadɨ huaci uin aba abɨvi uami. Hulaŋ hɨhɨle sɨgɨlɨ vihavɨlalɨ aba abɨvi uami. Nadɨ ciaŋ sɨhɨvia ma lubiahɨlavɨlalɨ aba abɨvi uami. Nulɨdɨ abinadinɨlu agɨladɨ valavala uu iamɨgali mu mu agɨladɨ sɨgɨlɨ vihavɨlalɨ aba abɨvi uami. Agadɨ ala viaŋ nukeŋ hɨma aba abɨvi uami. Viaŋ hulaŋ huban saŋ anɨm hɨlɨcɨ vilalɨ nagaŋ me hɨma aba abɨvi uami. \v 12 Viaŋ \x - \xo 18.12 \xo*\xt HM 14.20, Ais 58.2-3, Mt 23.23\xt*\x* sɨmɨŋ valavala nadɨ aba aba hɨnilan aba abɨvi uami. Alusɨsɨ mɨhiŋ uci viaŋ uaiaŋ ahica hɨvɨ sɨmɨŋ valɨlan aba abɨvi uami. Cɨhu alusɨsɨ mɨhiŋ mu uci viaŋ hameŋ laci lɨlan aba abɨvi uami. Viaŋ akuaba akuaba agɨladɨ human limu limu fɨhala mɨguŋ lamɨlan aba abɨvi uami. Lamɨlɨŋ hɨniavɨdaci labɨlavɨla pabiŋ mɨguŋ nasaŋ igulan aba abɨvi uami. \v 13 Hulaŋ \x - \xo 18.13 \xo*\xt Sng 51.1\xt*\x* huban saŋ anɨm hɨlɨcɨ vilalɨ agaŋ nɨbu ataŋ lagulamɨvi uami. Nɨbu ma igaiahua igɨvi uami. Lavɨla mavɨn mɨŋamɨŋa abɨvi uami. Asɨ aba abɨvi uami. Viaŋ hulaŋ huaci hɨma aba abɨvi uami. Viaŋ hulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ aba abɨvi uami. Nama iasaŋ mavɨn hɨniavɨla iadɨ hugɨ hivɨha aba abɨvi uami. \v 14 Lavɨla \x - \xo 18.14 \xo*\xt Jop 22.29, Mt 23.12, Lu 14.11, Je 4.6, 1 Pi 5.5-6\xt*\x* hulaŋ ahica agɨlaŋ nulɨdɨ ulaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ uavɨvi uami. Lavɨla cɨhu ala abami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Asɨ igɨci hulaŋ huban saŋ anɨm hɨlɨcɨ vivi agaŋ nɨbu laci huaci hɨnivi uami. Asɨ agaŋ hulaŋ mu nudɨ nukeŋ ibi mɨŋaiahɨvi agadɨ igɨci huaci ma hɨnivi uami. Hulaŋ nulɨdɨ nukeŋ ibi mɨŋaiahavɨci uami. Mufɨli Asɨ lɨci nɨbɨlaŋ ibi hekɨlɨ daŋ ma hɨniavɨbali uami. Hulaŋ nulɨdɨ nukeŋ ibi ma mɨŋaiahavɨci uami. Mufɨli Asɨ lɨci nɨbɨlaŋ ibi hekɨlɨ daŋ hɨniavɨbali uami. \fig Hulaŋ ahica agɨlaŋ Asɨ dɨ aba aba hɨniavɨvi uami.|alt="Two men at temple" src="JL016.jpg" size="col" copy="Lear" ref="18.10"\fig* \s Jisasɨ agaŋ ninanadi agɨladɨ valavɨci nudɨ pɨŋ veve saŋ abami. \r (Matiu 19.13-15 mu Makɨ 10.13-16) \p \v 15 Hulaŋ \x - \xo 18.15 \xo*\xt Mt 19.13, Mk 10.13\xt*\x* iamɨgali agɨlaŋ nulɨdɨ ninanadi cɨki cɨki agɨladɨ Jisasɨ dɨ pɨŋ vavehavɨmi. Ninanadi amaŋ mumɨŋ hɨvɨ hɨniavɨmi agɨladɨ avi vavehavɨmi. Jisasɨ agaŋ nudɨ human agadɨ nulɨdɨ sabɨ hɨvɨ lamavɨla Asɨ dɨ abɨci Asɨ nulɨdɨ huaci lamɨbali aba nudɨ pɨŋ vavehavɨmi. Lɨhavɨdaci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abacabɨlavɨmi. \v 16 Lɨhavɨci \x - \xo 18.16 \xo*\xt Mt 19.14, Mk 10.14, 1 Ko 14.20, 1 Pi 2.2\xt*\x* Jisasɨ ninanadi cɨki cɨki agɨladɨ nudɨ pɨŋ veve saŋ abami. Lavɨla nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. Namɨlaŋ valɨlaŋ ninanadi cɨki cɨki agɨlaŋ iadɨ pɨŋ vehavɨm uami. Nulɨdɨ abamɨgɨlɨmɨlaŋ uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali ninanadi cɨki cɨki me hɨnihɨni manɨgali dɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ likɨlɨbali uami. Likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali uami. \v 17 Viaŋ \x - \xo 18.17 \xo*\xt Mt 18.3, Mk 10.15\xt*\x* naludɨ amɨŋ abadin uami. Hulaŋ iamɨgali ninanadi cɨki cɨki me ma hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Asɨ nulɨdɨ likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni saŋ ma hɨjɨŋalavɨbali uami. Hameŋ sadaŋ Asɨ nulɨdɨ ma likɨlɨbali uami. Lɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ ma sɨbaŋ hɨniavɨbali uami. \s Manɨgali mu anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agaŋ Jisasɨ hula ciaŋ sulavɨmi. \r (Matiu 19.16-30 mu Makɨ 10.17-31) \p \v 18 Manɨgali \x - \xo 18.18 \xo*\xt Mt 19.16, Mk 10.17, Lu 10.25\xt*\x* mu agaŋ Jisasɨ dɨ abami. Iavaŋ nama huaci uami. Viaŋ akɨ lavɨla Asɨ dɨ haiabɨla uavɨla huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnivin uami. \v 19 Lɨci abami. Nama iadɨ akɨ saŋ nameŋ abɨnaŋ uami. Nama huaci aba abɨnaŋ uami. Asɨ pam nɨbu huaci uami. \v 20 Nama \x - \xo 18.20 \xo*\xt CV 20.12-16, Lo 5.16-20, Lom 13.9, Ef 6.2-3, Kl 3.20\xt*\x* ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ igɨlanaŋ uami. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agaŋ nameŋ abami uami. Hulaŋ iamɨgali daŋ namɨlaŋ naludɨ abinadinalu agɨladɨ valavala uu iamɨgali mu mu agɨladɨ sɨgɨlɨ vimɨlaŋ aba abami uami. Iamɨgali hulaŋ daŋ namɨlaŋ naludɨ muŋanadinalu agɨladɨ valavala uu hulaŋ mu mu agɨladɨ sɨgɨlɨ vimɨlaŋ aba abami uami. Namɨlaŋ mu hulaŋ dɨ akuaba akuaba agɨladɨ avi sɨgɨlɨ vimɨlaŋ aba abami uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ ifɨhɨmɨmɨlaŋ aba abami uami. Namɨlaŋ analɨ ciaŋ aba aba mu hulaŋ dɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨmɨlaŋ aba abami uami. Namɨlaŋ naludɨ iamiagagalinalu agɨladɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni nulɨdɨ ciaŋ agɨladɨ lubiahɨlɨhalaŋ aba abami uami. \v 21 Lɨci manɨgali agaŋ abami. Viaŋ vaka hulemɨlɨ cɨki hɨnihɨni ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ lubiahɨladamin uami. Iabi avi lubiahɨlɨlan uami. \v 22 Lɨci \x - \xo 18.22 \xo*\xt Mt 6.19-20, 19.21, 1 Ti 6.19\xt*\x* Jisasɨ nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla abami. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨkasɨkan agɨladɨ nama lubiahɨlɨlanaŋ uami. Agadɨ ala nama nameŋ agadɨ ma lɨlanaŋ uami. Nadɨ akuaba akuaba agɨladɨ viavɨla mutɨŋ hɨvɨ lamɨnaŋ lavavɨm uami. Lavavɨci anɨm hɨlɨcɨ agɨladɨ via labɨlavɨla hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle akuaba akuaba apalɨ agɨlasaŋ iguha uami. Nama hameŋ lavɨla akuaba akuaba huaci huaci Asɨ dɨ haiabɨla hɨniavɨlalɨ agɨladɨ vibanaŋ uami. Nadɨ akuaba akuaba agɨladɨ hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ igu fɨhalavɨla ve viaŋ hula hɨdɨha uami. \v 23 Lɨci nudɨ akuaba akuaba huaci huaci akape sɨbaŋ hɨniavɨmi agɨlasaŋ igahɨlavɨla ma hɨjɨŋalami. \p \v 24 Lɨci \x - \xo 18.24 \xo*\xt Mt 19.23, Mk 10.23, Snd 11.28\xt*\x* Jisasɨ igavɨla hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ akuaba akuaba akape daŋ agɨlasaŋ abami. Hulaŋ akuaba akuaba huaci huaci daŋ agɨlaŋ uami. Asɨ nulɨdɨ likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni saŋ vɨhɨlɨfavɨbali uami. \v 25 Lavɨla Jisasɨ hɨve lama sabaŋ kamelɨ agasaŋ abami. Havɨlɨ hɨcahɨca hɨsɨŋ henaŋ agadɨ haca agaŋ nɨbu sudɨme cɨki sɨbaŋ uami. Sabaŋ kamelɨ nɨbu hekɨlɨ sɨbaŋ uami. Agadɨ ala nɨbu havɨlɨ hɨcahɨca hɨsɨŋ henaŋ agadɨ haca heŋ huaci ivouvi uami. Ivo ivo saŋ ma vɨhɨlɨfɨvi uami. Hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agɨlaŋ Asɨ nulɨdɨ likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni saŋ vɨhɨlɨfavɨbali uami. \v 26 Lɨci Jisasɨ dɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla abavɨmi. Hameŋ lɨci hulaŋ mu Asɨ dɨ haiabɨla uavɨla huaci hameŋ laci hameŋ laci ma hɨnibali uavɨmi. \v 27 Lɨhavɨci \x - \xo 18.27 \xo*\xt Jer 32.17, Sek 8.6, Mt 19.26, Mk 14.35-36\xt*\x* nulɨdɨ abami. Hulaŋ igavɨdaci akuaba akuaba agɨlaŋ halu me hɨniavɨlalɨ uami. Agadɨ ala Asɨ igɨdaci akuaba akuaba agɨlaŋ halu me ma hɨniavɨlalɨ uami. \p \v 28 Lɨci \x - \xo 18.28 \xo*\xt Mt 4.19-20, 19.27, Mk 10.28\xt*\x* Pita abami. Ci igɨnaŋ uami. Alaŋ aludɨ akuaba akuaba agɨladɨ vala vevɨla nama hula hɨdɨlalu uami. \v 29 Hameŋ \x - \xo 18.29 \xo*\xt Lo 33.9, Mt 19.29, Mk 10.29-30\xt*\x* abɨci nulɨdɨ abami. Viaŋ naludɨ amɨŋ abadin uami. Hulaŋ limu hɨhɨle Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agasaŋ igahɨlavɨla uami. Nulɨdɨ iamɨgali isaima iamiagaŋ ninanadi ulaŋ akuaba akuaba agɨladɨ valavala uavɨlalɨ uami. \v 30 Hulaŋ \x - \xo 18.30 \xo*\xt Mt 19.29, Mk 10.30\xt*\x* iamɨgali hameŋ agɨlaŋ fɨli neŋ vakala hɨniavɨdaci uami. Asɨ nulɨsaŋ akuaba akuaba huaci huaci akape agɨladɨ igubali uami. Lɨci akuaba akuaba vihavɨbali agɨlaŋ akuaba akuaba valavala uavɨlalɨ agɨladɨ lɨvalavɨbali uami. Mufɨli avi Asɨ dɨ haiabɨla uavɨla huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. \s Jisasɨ hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahɨbali agasaŋ vaka ahica tɨbɨ abami hameŋ ala cɨhu tɨbɨ abami. \r (Matiu 20.17-19 mu Makɨ 10.32-34) \p \v 31 Lavɨla \x - \xo 18.31 \xo*\xt Sng 22.1-31, Ais 53.1-12, Mt 16.21, Mk 10.32, Lu 24.44\xt*\x* Jisasɨ hulaŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ lɨbɨmɨŋami agɨladɨ via uavɨla nulɨdɨ pam abami. Ci igɨlaŋ uami. Alaŋ Jelusalem haiabɨla uadalu uami. Vaka sɨbaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agasaŋ abavɨla manasɨŋ hɨvɨ lɨbavɨmi uami. Akuaba akuaba saŋ abavɨmi agɨlaŋ hameŋ laci ala lɨhavɨbali uami. \v 32 Nɨbɨlaŋ \x - \xo 18.32 \xo*\xt Mt 27.2, Lu 9.22, 9.44, 23.1, Jo 18.28, HJL 3.13\xt*\x* nudɨ mɨŋalɨvavɨla hulaŋ hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ human hɨvɨ lamavɨbali uami. Lɨhavɨci nudɨ abacuvacuva sɨbɨlɨ lamalama sɨbu lamavɨbali uami. \v 33 Lavɨla nudɨ vɨgɨlavɨla ifɨhɨmavɨbali uami. Ifɨhɨmavɨci hɨmavɨla anihuliŋ me hɨvɨ cɨhu hɨhi iahɨbali uami. \v 34 Hameŋ \x - \xo 18.34 \xo*\xt Mk 9.32, Lu 9.45, Jo 10.6, 12.16\xt*\x* abɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ hɨdɨlɨ agadɨ sɨhɨvia ma igahɨlavɨmi. Ciaŋ hɨdɨlɨ agaŋ sɨvɨlavɨla hɨnimi sadaŋ ma igahɨlavɨmi. \s Jisasɨ hulaŋ mu lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agadɨ huaci lamami. \r (Matiu 20.29-34 mu Makɨ 10.46-52) \p \v 35 Lavɨla Jisasɨ Jeliko haiabɨla mikɨ umi. Udaci hulaŋ mu lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agaŋ Jeliko haiabɨla agadɨ hɨbɨ pɨlɨ caba heŋ mɨgahɨnihɨni anɨm hɨlɨcɨ igu igu saŋ aba aba hɨnimi. \v 36 Aba aba hɨnia igahɨlɨdaci hulaŋ iamɨgali akape vehavɨmi. Veve lɨvala lɨvala uavɨdaci abitɨhami. Hana akɨ lɨhavadi uami. \v 37 Lɨci abavɨmi. Jisasɨ Nasaletɨ haiabɨla hɨsɨŋ agaŋ vedi uavɨmi. \v 38 Lɨhavɨci \x - \xo 18.38 \xo*\xt Mt 15.22\xt*\x* hulaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agaŋ ulavɨla abami. Jisasɨ uami. Nama Devitɨ dɨ iamɨlɨnu uami. Iasaŋ mavɨn hɨniavɨla iadɨ huaci lamɨha uami. \v 39 Lɨci hulaŋ iamɨgali hali vehavɨmi agɨlaŋ nudɨ abacabɨlavɨmi. Nama ciaŋ valɨha uavɨmi. Hameŋ abavɨci ala ciaŋ ma valami. Nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ ula ula abami. Nama Devitɨ dɨ iamɨlɨnu uami. Iasaŋ mavɨn hɨnia iadɨ huaci lamɨha uami. \v 40 Lɨci Jisasɨ lagulamavɨla abami. Uavɨla hulaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agadɨ iadɨ pɨŋ vavehalaŋ uami. Lɨci ua viavɨla Jisasɨ dɨ pɨŋ vavehavɨmi. Vavehavɨci nudɨ abitɨhami. \v 41 Viaŋ nadɨ akɨ lɨben agasaŋ abɨnaŋ uami. Lɨci abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Iadɨ lamɨgaŋ huaci lamɨnaŋ igasulasula saŋ abadin uami. \v 42 Lɨci \x - \xo 18.42 \xo*\xt Lu 7.50, 17.19\xt*\x* abami. Nama hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨnaŋ sadaŋ cɨhu igasulɨbanaŋ uami. \v 43 Hameŋ abɨci cɨhu igasulami. Lavɨla Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha Jisasɨ hula uavɨmi. Uavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ iga iga nɨbɨlaŋ avi Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahavɨmi. \c 19 \s Sakiusɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ valami. \p \v 1-3 Lɨci Jisasɨ agaŋ Jeliko haiabɨla iahuavɨla haiabɨla alɨhaŋ udaci hulaŋ iamɨgali akape haiabɨla heŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ vehavɨmi. Ve mɨgudɨba Jisasɨ dɨ alɨhaŋ huda uavɨdaci Sakiusɨ agaŋ avi vemi. Nɨbu huban saŋ anɨm hɨlɨcɨ vivi hɨsɨŋ manɨgali hɨniadami. Nɨbu anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ hɨniadami. Nɨbu Jisasɨ dɨ igɨben aba lɨmi. Nɨbu akɨ me hulaŋ aba nudɨ igɨben aba lɨmi. Agadɨ ala nɨbu tɨbɨ cɨki sɨbaŋ sadaŋ ma igami. \v 4 La akɨ me lavɨla igɨben aba nɨbu mɨse hali haŋɨla haŋɨla uavɨla kɨlɨ fikɨ hɨvɨ iahumi. Hɨbɨ neŋ ala vebali aba kɨlɨ fikɨ hɨvɨ iahumi. \v 5 Iahua hɨnidaci Jisasɨ vevɨla lagulama igaiahua igavɨla abami. Sakiusɨ nama mɨgavɨheha uami. Viaŋ iabi nadɨ ulaŋ hɨvɨ hɨniben uami. \v 6 Hameŋ abɨci Sakiusɨ agaŋ Jisasɨ saŋ hɨjɨŋalavɨla mɨgavɨhemi. Lavɨla Jisasɨ dɨ via nudɨ ulaŋ hɨvɨ hɨnihɨni saŋ uavɨmi. \v 7 Uavɨdaci \x - \xo 19.7 \xo*\xt Mt 9.11, Lu 5.30, 15.2\xt*\x* hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga iga hulɨpɨŋ ciaŋ abavɨmi. Nɨbu hulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ agaŋ hula uavɨla hɨnibali uavɨmi. \fig Sakiusɨ Jisasɨ dɨ igɨben aba kɨlɨ fikɨ hɨvɨ iahumi.|alt="Sakius in tree - new pictures" src="WA03891b.jpg" size="col" copy="Wade" ref="19.4"\fig* \p \v 8 Lɨhavɨci \x - \xo 19.8 \xo*\xt CV 22.1, Nam 5.6-7, 1 Sml 12.3, 2 Sml 12.6\xt*\x* Sakiusɨ lagulamavɨla Jisasɨ dɨ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Ci igɨnaŋ uami. Iabi iadɨ akuaba akuaba agɨladɨ labɨlɨlɨŋ ahica mɨguŋ hɨniavɨci uami. Pabiŋ mɨguŋ agadɨ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle akuaba akuaba apalɨ agɨlasaŋ iguben uami. Akuaba akuaba viaŋ analɨ aba aba pabiŋ pabiŋ vilan agɨlasaŋ hɨbɨŋ limu ahica limu ahica lɨdɨŋ iguben uami. \v 9 Lɨci \x - \xo 19.9 \xo*\xt Lu 13.16, HJL 16.31, Lom 4.11-13, Ga 3.7\xt*\x* Jisasɨ abami. Hulaŋ nagaŋ avi Ebɨlam dɨ iamɨlɨnu uami. Iabi Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali ulaŋ neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ ci ahɨliahui uami. Lɨci mufɨli nɨbɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. \v 10 Hulaŋ \x - \xo 19.10 \xo*\xt Mt 10.6, Lu 15.4, Jo 3.17, 1 Ti 1.15\xt*\x* dɨ Ninaŋ agaŋ hulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vivi hɨniavɨlalɨ agɨladɨ suhɨla suhɨla saŋ vemi uami. Suhɨla suhɨla iga iga ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni saŋ vemi uami. \s Jisasɨ anɨm hɨlɨcɨ migɨla migɨla saŋ hɨve lama abami. \r (Matiu 25.14-30) \p \v 11-13 Lavɨla \x - \xo 19.11-13 \xo*\xt Mt 25.14-30, HJL 1.6\xt*\x* Jisasɨ Jelusalem haiabɨla mikɨ heŋ hɨnihɨni ciaŋ abɨdaci hulaŋ iamɨgali hɨji nameŋ lamalama hɨniavɨmi. Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agadɨ amɨŋ ci igɨbalu uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ hɨve lama abami. Hulaŋ hekɨlɨ mu agaŋ haiabɨla hekɨlɨ uben aba lɨvi uami. Lavɨla hɨji nameŋ lamɨvi uami. Viaŋ haiabɨla hekɨlɨ ataŋ hɨnidi heŋ uben aba abɨvi uami. Ulɨŋ manɨgali fɨli tɨbɨ nagadɨ migɨlɨlalɨ agaŋ iasaŋ ibi iguavɨla abɨci cɨhu vevɨla hulaŋ iamɨgali nagɨladɨ migɨlɨben aba abɨvi uami. Lavɨla sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨladɨ ulɨci vehavɨvi uami. Human limu limu fɨhala hameŋ vehavɨvi uami. Vehavɨci anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hekɨlɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ lugɨla lugɨla iguvi uami. Hɨlihɨli laci iguavɨla abɨvi uami. Anɨm hɨlɨcɨ iguin agɨladɨ hɨvɨ mutɨŋ sibɨla vihalaŋ aba abɨvi uami. Mutɨŋ sibɨla vivi iasaŋ anɨm hɨlɨcɨ likɨlɨhalaŋ aba abɨvi uami. Lɨdalaŋ vevɨla igɨben aba abɨvi uami. La iahavɨla uvi uami. \v 14 Udaci \x - \xo 19.14 \xo*\xt Jo 1.11\xt*\x* hulaŋ iamɨgali nudɨ haiabɨla pam hɨsɨŋ agɨlaŋ igɨvɨ hɨniavɨvi uami. Lavɨla hulaŋ hɨhɨle agɨladɨ abavɨci nudɨ sɨvɨ uavɨvi uami. Uavɨla abavɨvi uami. Alaŋ nɨbu manɨgali hɨnihɨni saŋ valalu aba abavɨvi uami. \v 15 Hameŋ abavɨci ala manɨgali fɨli tɨbɨ migɨlɨlalɨ agaŋ nusaŋ ibi iguvi uami. Ibi iguci cɨhu vevɨla abɨvi uami. Viaŋ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlasaŋ anɨm hɨlɨcɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ iguacin aba abɨvi uami. Nulɨdɨ ulɨlaŋ vehavɨm aba abɨvi uami. Vevɨla anɨm hɨlɨcɨ iasaŋ likɨlavalɨ agɨladɨ abalamavɨci igɨlɨŋ aba abɨvi uami. \v 16 Lɨci vehavɨvi uami. Vevɨla hulemɨlɨ mu agaŋ abɨvi uami. Manɨgali aba abɨvi uami. Anɨm hɨlɨcɨ pabiŋ iguavɨla vala uahanaŋ agadɨ hɨvɨ mutɨŋ sibɨla vivi anɨm hɨlɨcɨ human limu limu fɨhala hameŋ likɨlacin aba abɨvi uami. \v 17 Lɨci \x - \xo 19.17 \xo*\xt Mt 25.21, Lu 16.10\xt*\x* abɨvi uami. Nama sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ huaci sɨbaŋ aba abɨvi uami. Nama sibɨla huaci vilanaŋ aba abɨvi uami. Akuaba akuaba sudɨme cɨki cɨki agɨladɨ sɨhɨvia migɨlɨlanaŋ sadaŋ nadɨ abɨlɨŋ ibi daŋ hɨnihɨni haiabɨla human limu limu fɨhala agɨladɨ migɨlɨbanaŋ aba abɨvi uami. \v 18 Lɨci hulemɨlɨ mu agaŋ vevɨla abɨvi uami. Manɨgali aba abɨvi uami. Iasaŋ anɨm hɨlɨcɨ pabiŋ iguavɨla vala uahanaŋ agadɨ hɨvɨ mutɨŋ sibɨla vivi anɨm hɨlɨcɨ human limu fɨhala hameŋ agɨladɨ likɨlacin aba abɨvi uami. \v 19 Lɨci abɨvi uami. Nadɨ avi abɨlɨŋ haiabɨla human limu fɨhala agɨladɨ migɨlɨbanaŋ aba abɨvi uami. \v 20 Lɨci hulemɨlɨ mu agaŋ avi vevɨla abɨvi uami. Manɨgali aba abɨvi uami. Nadɨ anɨm hɨlɨcɨ nanagaŋ aba abɨvi uami. Viaŋ havɨlɨ tɨbɨ hɨvɨ hahavɨla lamɨlɨŋ hɨnilalɨ aba abɨvi uami. \v 21 Nama \x - \xo 19.21 \xo*\xt Mt 25.24\xt*\x* nadɨ nukeŋ hɨji lubiahɨlahɨla ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ abɨlanaŋ aba abɨvi uami. Hulaŋ limu hɨhɨle akuaba akuaba lamavɨdaci nama ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ aba aba vilanaŋ aba abɨvi uami. Hulaŋ limu hɨhɨle hualɨ huliavɨdaci sɨmɨŋ akuaba akuaba iahavɨlalɨ agɨlasaŋ nama ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ aba aba vilanaŋ aba abɨvi uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ nasaŋ lɨdavɨla anɨm hɨlɨcɨ agadɨ havɨlɨ tɨbɨ hɨvɨ hahavɨla lamɨlɨŋ hɨnilalɨ aba abɨvi uami. \v 22 Lɨci \x - \xo 19.22 \xo*\xt 2 Sml 1.16, Jop 15.6, Mt 12.36-37, 25.26\xt*\x* nudɨ abɨvi uami. Nama sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ sɨbɨlɨ aba abɨvi uami. Nama iadɨ igɨlanaŋ aba abɨvi uami. Viaŋ iadɨ nukeŋ hɨji lubiahɨlahɨla ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ abɨlan aba abɨvi uami. Hulaŋ limu hɨhɨle akuaba akuaba lamavɨdaci viaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ aba aba vilan aba abɨvi uami. Hulaŋ hɨhɨle hualɨ huliavɨdaci sɨmɨŋ akuaba akuaba iahavɨlalɨ agɨlasaŋ viaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ aba aba vilan aba abɨvi uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ nadɨ sɨbɨlɨ lamɨben aba abɨvi uami. \v 23 Nama akɨ saŋ iadɨ anɨm hɨlɨcɨ agadɨ anɨm hɨlɨcɨ ulaŋ hɨvɨ ma lamahanaŋ aba abɨvi uami. Lɨnaŋ anɨm hɨlɨcɨ ulaŋ migɨla migɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ hɨbɨŋ nasaŋ anɨm hɨlɨcɨ hɨhɨle iguavɨvi aba abɨvi uami. Lɨhavɨci viaŋ vevɨla anɨm hɨlɨcɨ hɨhɨle agɨladɨdaŋ vivin aba abɨvi uami. \v 24 Lavɨla sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨladɨ abɨvi uami. Anɨm hɨlɨcɨ nudɨ human hɨvɨ hɨnidi agadɨ viavɨla hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ human limu limu fɨhala agɨladɨ via hɨnidi agasaŋ iguhalaŋ aba abɨvi uami. \v 25 Lɨci abavɨvi uami. Manɨgali aba abavɨvi uami. Nɨbu anɨm hɨlɨcɨ human limu limu fɨhala via hɨnidi aba abavɨvi uami. Akɨ saŋ nusaŋ laci igubalu aba abavɨvi uami. \v 26 Lɨhavɨci \x - \xo 19.26 \xo*\xt Mt 13.12, 25.29, Mk 4.25, Lu 8.18\xt*\x* abɨvi uami. Viaŋ naludɨ abadin aba abɨvi uami. Hulaŋ mu akuaba akuaba daŋ hɨnidaci Asɨ nusaŋ akuaba akuaba hɨhɨle agɨladɨ cɨhu igubali aba abɨvi uami. Lɨci nɨbu akuaba akuaba akape sɨbaŋ daŋ hɨnibali aba abɨvi uami. Hulaŋ mu akuaba akuaba apalɨ agaŋ nɨbu hɨji hɨvɨ nameŋ abɨbali aba abɨvi uami. Viaŋ akuaba cɨki daŋ hɨnidin aba abɨbali aba abɨvi uami. Hɨji hɨvɨ hameŋ abɨbali ala Asɨ agaŋ nudɨ akuaba cɨki agadɨ sɨkan vibali aba abɨvi uami. \v 27 Hulaŋ iadɨ nagɨli lamavɨlalɨ agɨlaŋ viaŋ nulɨdɨ manɨgali hɨnihɨni saŋ valavɨlalɨ aba abɨvi uami. Nulɨdɨ likɨla iadɨ pɨŋ vavehalaŋ aba abɨvi uami. Vavelaŋ igasulɨdalɨŋ ifɨhɨmɨhalaŋ aba abɨvi uami. \s Jisasɨ agaŋ manɨgali me hɨniavɨla Jelusalem haiabɨla ivoumi. \r (Matiu 21.1-11 mu Makɨ 11.1-11 mu Jon 12.12-19) \p \v 28 Jisasɨ ciaŋ aba fɨhalavɨla Jelusalem haiabɨla saŋ umi. \v 29 Uavɨla Betɨfage haiabɨla Betani haiabɨla agɨladɨ mikɨ lɨhavɨmi. Haiabɨla ahica agɨlaŋ Olivɨ halu heŋ hɨniavɨhadami. La hali uu saŋ nudɨ hulemɨlɨ ahica agɨladɨ lɨbɨmɨŋami. \v 30 Lɨbɨmɨŋavɨla \x - \xo 19.30-31 \xo*\xt Mt 21.2-3, Mk 11.2-3\xt*\x* nulɨdɨ nameŋ abami. Ahica namɨlaŋ haiabɨla igoua igadalu adeŋ uhalaŋ uami. Uavɨla sabaŋ donɨki ninaŋ hagɨlu lɨmɨn hɨvɨ lɨbavɨci hɨnidi agadɨ igɨbalaŋ uami. Vaka hulaŋ mu nudɨ sabɨ hɨvɨ ma mɨgahɨnimaŋ uami. Iga lɨmɨn hivavɨla magɨla vavehalaŋ uami. \v 31 Hulaŋ mu akɨ saŋ hivadalaŋ aba abɨci nudɨ nameŋ abɨhalaŋ uami. Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ sabaŋ donɨki nagadɨ hɨvɨ sibɨla vibali aba abɨhalaŋ uami. \p \v 32 Lɨci \x - \xo 19.32 \xo*\xt Lu 22.13\xt*\x* ahica agɨlaŋ uavɨmi. Ua igavɨci akuaba akuaba Jisasɨ abami hameŋ laci ala hɨniavɨmi. \v 33 Lɨhavɨci sabaŋ donɨki ninaŋ hagɨlu agadɨ lɨmɨn hivavɨdaci sabaŋ donɨki iagagalinu agɨlaŋ abitɨhavɨmi. Akɨ saŋ hivadalaŋ uavɨmi. \v 34 Lɨhavɨci abavɨmi. Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ sabaŋ donɨki nagadɨ hɨvɨ sibɨla vibali uavɨmi. \v 35 Lavɨla \x - \xo 19.35 \xo*\xt 2 Kin 9.13, Mt 21.7, Mk 11.7, Jo 12.14\xt*\x* sabaŋ donɨki agadɨ lɨmɨn hiva magɨla vavehavɨmi. Vavevɨla nulɨdɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ hutesɨ limu hɨhɨle agɨladɨ sabaŋ donɨki agadɨ hulɨ sabɨ hɨvɨ lamavɨla Jisasɨ dɨ huvɨle via sabaŋ donɨki hulɨ sabɨ hɨvɨ lamavɨci mɨgahɨnimi. \v 36 Mɨgahɨnia \x - \xo 19.36 \xo*\xt 2 Kin 9.13, Mt 21.8\xt*\x* udaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ ibi mɨŋaiahaiaha saŋ nulɨdɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ hutesɨ sabɨ lamavɨhadami agɨladɨ mɨŋahubɨlahubɨla hɨbɨ pɨlɨ hɨvɨ idalamalama uavɨmi. Idalamalama uavɨdaci sabaŋ donɨki agaŋ hadi hɨlahɨla hutesɨ hutesɨ agɨladɨ sabɨ hɨvɨ lagulagu umi. \fig Jisasɨ sabaŋ donɨki hulɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨniavɨla umi.|alt="Triumphal entry - new picture." src="LB00315B.jpg" size="col" copy="Bass" ref="19.35-36"\fig* \p \v 37 Uavɨla Olivɨ halu agadɨ vala mɨguben aba mikɨ mikɨ lɨhavɨmi. La nudɨ hulemɨlɨ akape agɨlaŋ hɨjɨŋalavɨmi. Hɨjɨŋalaŋala vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ igavɨmi agɨlasaŋ ula ula aba aba Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahavɨmi. \v 38 Asɨ \x - \xo 19.38 \xo*\xt Sng 118.26, Lu 2.14, 13.35, Ef 2.14\xt*\x* dɨ ibi mɨŋaiahaiaha abavɨmi. Manɨgali agaŋ nɨbu aludɨ Hekɨlɨ dɨ ibi hɨvɨ vedi uavɨmi. Asɨ nudɨ huaci lamɨlalɨ uavɨmi. Alaŋ Asɨ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ agadɨ ibi mɨŋaiahɨmɨli uavɨmi. Nudɨ haiabɨla hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨlalɨ uavɨmi. \p \v 39 Hameŋ abavɨdaci Falisi hɨdɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ iaha Jisasɨ dɨ abavɨmi. Iavaŋ uavɨmi. Nadɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abamɨgɨlɨnaŋ ciaŋ valavɨm uavɨmi. \v 40 Lɨhavɨci \x - \xo 19.40 \xo*\xt Hab 2.11\xt*\x* nulɨdɨ abami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Nɨbɨlaŋ ciaŋ valavɨci lɨba kum kum nagɨlaŋ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahavɨvi uami. \s Jisasɨ Jelusalem haiabɨla agadɨ igavɨla ilɨhami. \p \v 41 La \x - \xo 19.41 \xo*\xt Jo 11.35\xt*\x* umita lagulamavɨla Jelusalem haiabɨla agadɨ igavɨla Jelusalem haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ ilɨhami. \v 42 Ilɨhavɨla \x - \xo 19.42 \xo*\xt Ais 6.9-10, Mt 13.14-15, Lom 11.8\xt*\x* abami. Jelusalem haiabɨla hɨsɨŋ namɨlaŋ uami. Ciaŋ igahɨlɨlalaŋ padaŋ iabi naludɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨvi uami. Iabi simɨ hɨnihɨni hɨji agaŋ sɨvɨla hɨnidaci namɨlaŋ ma igahɨlɨlalaŋ uami. \v 43 Mufɨli \x - \xo 19.43 \xo*\xt Ais 29.3-4, Jer 6.3, 6.6, Lu 21.20\xt*\x* namɨlaŋ vɨhɨlɨ igɨbalaŋ uami. Sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ vevɨla naludɨ haiabɨla haŋala huda fɨhalavɨbali uami. Lavɨla naludɨ hɨbɨ agɨladɨ mavasɨjiavɨbali uami. Lɨhavɨci uu veve hɨbɨ agɨlaŋ apalɨ hɨniavɨbali uami. \v 44 Lavɨla \x - \xo 19.44 \xo*\xt Dan 9.24, Mai 3.12, Mt 24.2, Mk 13.2, Lu 1.68, 21.6\xt*\x* naludɨ ifɨlalɨfavɨbali uami. Lɨba ulaŋ agɨladɨ sɨkasɨkan mɨŋacivɨhala fɨhalavɨbali uami. Ma sɨbaŋ valavɨbali uami. Lɨba cɨhu sabɨ cɨhu sabɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ mɨŋacivɨhalavɨdaci mɨgamɨga hɨtɨŋ hɨtɨŋ hɨniavɨbali uami. Asɨ naludɨ ciaŋ hɨvɨ lamalama saŋ vebali agasaŋ ma igahɨlɨlalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ vɨhɨlɨ hameŋ agadɨ igɨbalaŋ uami. \s Jisasɨ agaŋ mutɨŋ lamalama hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ lahumi. \r (Matiu 21.12-17 mu Makɨ 11.15-19 mu Jon 2.13-22) \p \v 45 La \x - \xo 19.45 \xo*\xt Mt 21.12, Mk 11.11, 11.15, Jo 2.14-15\xt*\x* Jisasɨ agaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba umi. Uavɨla hulaŋ akuaba akuaba mutɨŋ lamalama hɨsɨŋ agɨladɨ igavɨla hɨdɨlɨ maha lahumi. \v 46 Lahulahu \x - \xo 19.46 \xo*\xt Ais 56.7, Jer 7.11\xt*\x* nulɨdɨ abami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Asɨ agaŋ abi aba abami uami. Iadɨ ulaŋ ha viaŋ hula aba aba hɨsɨŋ pam aba abi aba abami uami. La abami. Agadɨ ala namɨlaŋ lɨdalaŋ hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ sɨbɨlɨ lamalama nulɨdɨ akuaba akuaba vivi hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ sɨvɨla sɨvɨla hɨsɨŋ fipɨ me hɨnilalɨ uami. \p \v 47 Mɨhiŋ \x - \xo 19.47 \xo*\xt Lu 21.37, 22.53, Jo 7.19, 8.37, 18.20\xt*\x* mu mu nɨbu Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ ciaŋ suladami. Lɨdaci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula hɨji lamalama hɨniavɨmi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ avi nɨbɨlaŋ hula hɨji lamalama hɨniavɨmi. Akɨ me la nudɨ ifɨhɨmɨbalu uavɨmi. \v 48 Ifɨhɨmɨbalu \x - \xo 19.48 \xo*\xt Mt 21.46, Mk 14.1-2, Lu 20.19\xt*\x* aba lɨhavɨmi ala hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlahɨla saŋ pam lɨhavɨhadami. Hameŋ sadaŋ nudɨ ma ifɨhɨmavɨmi. \c 20 \s Ani agaŋ nasaŋ ibi hameŋ agadɨ igumi uavɨmi. \r (Matiu 21.23-27 mu Makɨ 11.27-33) \p \v 1-2 Mu \x - \xo 20.1-2 \xo*\xt HJL 4.7, 7.27\xt*\x* tɨbɨ Jisasɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ hɨniavɨla hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ ciaŋ sulami. Asɨ dɨ ciaŋ sulɨdaci Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula nudɨ pɨŋ vehavɨmi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ avi nudɨ pɨŋ vehavɨmi. Vevɨla nudɨ abitɨhavɨmi. Aludɨ abɨha uavɨmi. Ani agaŋ nasaŋ ibi iguavɨla sibɨla hameŋ agɨladɨ vivi saŋ abalɨ uavɨmi. Lɨci nama ibi daŋ hɨnihɨni sibɨla hameŋ agɨladɨ vilanaŋ uavɨmi. \v 3 Lɨhavɨci abami. Viaŋ avi naludɨ abitɨhɨben uami. Abitɨhɨlɨŋ namɨlaŋ hɨbɨŋ iadɨ abɨhalaŋ uami. \v 4 Jon avi hameŋ laci ala uami. Aniaba nusaŋ ibi iguci avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahalɨ agasaŋ namɨlaŋ hɨji vameŋ lamɨlalaŋ uami. Asɨ agaŋ ibi iguci avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahalɨ aba abɨlalaŋ ua hulaŋ agɨlaŋ ibi iguavɨci avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahalɨ aba abɨlalaŋ uami. \p \v 5 Lɨci nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ nameŋ abavɨmi. Asɨ agaŋ Jon saŋ ibi igualɨ aba abɨmɨli nɨbu aludɨ nameŋ abɨbali uavɨmi. Akɨ saŋ namɨlaŋ Jon saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamahalaŋ aba abɨbali uavɨmi. \v 6 Hulaŋ \x - \xo 20.6 \xo*\xt Mt 14.5, 21.26, Lu 7.29\xt*\x* iamɨgali agɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ nameŋ lamavɨlalɨ uavɨmi. Jon nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ aba abavɨlalɨ uavɨmi. Hameŋ sadaŋ alaŋ nameŋ abɨmagalu uavɨmi. Hulaŋ agɨlaŋ Jon saŋ ibi iguavɨci avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahalɨ aba abɨmagalu uavɨmi. Alaŋ hameŋ abɨmɨli hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ lɨba kum kum agɨladɨ vivi havala havala aludɨ ifɨhɨmavɨbali uavɨmi. \v 7 La Jisasɨ dɨ nameŋ abavɨmi. Alaŋ ma igɨlalu uavɨmi. Aniaba agaŋ Jon saŋ ibi iguci avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahalɨ agadɨ alaŋ ma igɨlalu uavɨmi. \v 8 Lɨhavɨci nulɨdɨ abami. Viaŋ avi ma abɨben uami. Iasaŋ aniaba ibi iguci sibɨla nagadɨ vilan agasaŋ naludɨ ma abɨben uami. \s Jisasɨ agaŋ hulaŋ lɨmɨn uain hualabɨla migɨlavɨvi agɨlasaŋ hɨve lama abami. \r (Matiu 21.33-46 mu Makɨ 12.1-12) \p \v 9 Lavɨla \x - \xo 20.9 \xo*\xt Ais 5.1\xt*\x* Jisasɨ cɨhu hɨve lama hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abami. Hulaŋ mu lɨmɨn uain hualɨ vɨhavɨla hulivi uami. Huliavɨla hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ human hɨvɨ lamavɨla abɨvi uami. Lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ ahɨla ahɨla limu hɨhɨle iasaŋ lamɨhalaŋ aba abɨvi uami. Limu hɨhɨle nalusaŋ nukeŋ vihalaŋ aba abɨvi uami. Hameŋ abavɨla hualɨ iaganu agaŋ nulɨdɨ valavɨla haiabɨla ataŋ heŋ uavɨla hutesɨ hɨnivi uami. \v 10 Hɨnihɨni \x - \xo 20.10 \xo*\xt 2 Sto 36.15-16\xt*\x* lɨmɨn uain agɨladɨ mɨdɨ hɨmiŋ hɨvɨ nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agadɨ abɨci hulaŋ hualabɨla agadɨ migɨla migɨla hɨniavɨvi heŋ vevi uami. Lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ limu hɨhɨle hualabɨla heŋ hɨsɨŋ agɨladɨ via ua hualɨ iaganu agasaŋ igu igu saŋ abɨci vevi uami. Veci hualabɨla migɨla migɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agadɨ ifavɨla abavɨci havɨ uvi uami. \v 11 Lɨci cɨhu ala hualɨ iaganu agaŋ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ mu agadɨ abɨci vevi uami. Veci nudɨ avi ifavɨvi uami. Ifavɨla nudɨ ciaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ abavɨci sɨhumahɨlavɨla cɨhu havɨ uvi uami. \v 12 Lɨci cɨhu ala mu agadɨ abɨci vevi uami. Veci hameŋ laci ala lɨhavɨvi uami. Nudɨ ifu ifu sɨbɨlɨ sɨbaŋ lamavɨvi uami. Lavɨla mɨŋaiaha havalavɨci haiabɨla ivouvi uami. \v 13 Lɨci hualɨ iaganu agaŋ abɨvi uami. Akɨ lɨben aba abɨvi uami. Viaŋ iadɨ ninaŋ agasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilan agadɨ abɨlɨŋ ubali aba abɨvi uami. Nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨla lubiahɨlavɨbali akua aba abɨvi uami. \v 14 Lavɨla abɨci veci hulaŋ lɨmɨn uain hualabɨla migɨla migɨla hɨniavɨvi agɨlaŋ nudɨ ninaŋ agadɨ igavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ nameŋ abavɨvi uami. Mufɨli nudɨ iaganu hɨmɨci nɨbu iaganu dɨ uvɨsɨjiŋ viavɨla hualɨ nagadɨ iaganu hɨnibali aba abavɨvi uami. Hameŋ sadaŋ nudɨ avi ifɨhɨmɨmɨli aba abavɨvi uami. Ifɨhɨmavɨla hualabɨla nagadɨdaŋ akuaba akuaba hualabɨla nagadɨ hɨvɨ hɨniavi agɨladɨdaŋ sɨkasɨkan alaŋ nukeŋ vimɨli aba abavɨvi uami. \v 15-16 Hameŋ abavɨla nudɨ via havalavɨci haiabɨla ivouci ifɨhɨmavɨvi uami. Lɨhavɨci hualɨ iaganu agaŋ vevɨla lɨmɨn uain hualabɨla migɨla migɨla hɨniavɨvi agɨladɨ ifɨhɨmuhɨmu uvi uami. Lavɨla lɨmɨn uain hualabɨla agadɨ hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ human hɨvɨ lamɨvi uami. Jisasɨ hameŋ hɨve lama abɨci igahɨlavɨla abavɨmi. Nɨbu hameŋ lɨmɨdɨ uavɨmi. \p \v 17 Lɨhavɨci \x - \xo 20.17 \xo*\xt Sng 118.22, Mt 21.42\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ igasulasula abami. Ciaŋ nagadɨ akɨ saŋ Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ hɨvɨ lɨbavɨci hɨnilalɨ uami. Ciaŋ agaŋ nɨbu nameŋ abami uami. Ulaŋ sibɨla vivi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ lɨba kum hekɨlɨ agadɨ iga iga nameŋ abavɨlalɨ aba abami uami. Lɨba kum hekɨlɨ nagaŋ sɨbɨlɨ aba abavɨlalɨ aba abami uami. Agadɨ ala Asɨ lɨci lɨba kum hekɨlɨ agaŋ ulaŋ lua madɨŋ agadɨ havavɨla hɨnihɨni ulaŋ agasaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igulalɨ aba abami uami. \v 18 Hulaŋ \x - \xo 20.18 \xo*\xt Ais 8.14-15, Dan 2.34-35, Mt 21.44\xt*\x* iamɨgali lɨba kum hekɨlɨ agadɨ sabɨ heŋ lalɨfa mɨgavɨla uami. Ha sɨkasɨkan ifɨlaha tɨbɨ tɨbɨ lɨhavɨbali uami. Lɨba kum hekɨlɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ sabɨ hɨvɨ mɨgavɨla uami. Ha hulaŋ iamɨgali agɨladɨ sɨkasɨkan ifɨcabɨlɨbali uami. \p \v 19 Lɨci \x - \xo 20.19 \xo*\xt Mt 21.46, Mk 14.1-2, Lu 19.47-48\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula hɨji nameŋ lamavɨmi. Jisasɨ hɨve lama abi ha aludɨ sɨbaŋ abi uavɨmi. Lavɨla Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvɨbalu aba lɨhavɨmi ala hulaŋ iamɨgali akape hɨniavɨdaci nulɨsaŋ lɨdavɨla Jisasɨ dɨ ma mɨŋalɨvavɨmi. \s Alaŋ Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agasaŋ anɨm hɨlɨcɨ huaci iguvɨlu ua hɨma uavɨmi. \r (Matiu 22.15-22 mu Makɨ 12.13-17) \p \v 20 Lavɨla \x - \xo 20.20 \xo*\xt Lu 11.54\xt*\x* Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula Jisasɨ dɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbalu aba migɨlavɨhadami. Lɨdɨŋ hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ abavɨmi. Ua nudɨ igalamɨhalaŋ uavɨmi. Lavɨla akuaba akuaba ciaŋ abɨci igahɨlavɨla ve aludɨ abɨlaŋ ua nudɨ mɨŋalɨvɨbalu uavɨmi. Mɨŋalɨvavɨla via uavɨla huban dɨ human hɨvɨ lamɨmɨli nudɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbali uavɨmi. Lɨhavɨci hulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ uavɨla Jisasɨ dɨ ilasavɨla hulaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ me nameŋ abavɨmi. \v 21 Iavaŋ uavɨmi. Alaŋ igɨlalu uavɨmi. Nadɨ ciaŋ agaŋ nɨbu amɨŋ sɨbaŋ uavɨmi. Nama hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ ciaŋ huaci laci abɨlanaŋ uavɨmi. Nama hulaŋ iamɨgali akape agɨlasaŋ ciaŋ hameŋ laci abɨlanaŋ uavɨmi. Hulaŋ ibi daŋ agɨlasadaŋ ibi apalɨ agɨlasadaŋ abɨlanaŋ uavɨmi. Nama hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ Asɨ dɨ ciaŋ amɨŋ agadɨ lamalubilanaŋ uavɨmi. \v 22 Lavɨla Jisasɨ dɨ abitɨhavɨmi. Huban agaŋ Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agasaŋ anɨm hɨlɨcɨ igu igu saŋ abɨlalɨ uavɨmi. Alaŋ nusaŋ anɨm hɨlɨcɨ huaci iguvɨlu ua hɨma uavɨmi. \v 23 Lɨhavɨci analɨ ciaŋ aba aba nudɨ ilasɨben aba lɨhavɨmi agadɨ Jisasɨ ci igami. Lavɨla abami. \v 24 Iasaŋ anɨm hɨlɨcɨ huban saŋ igulalaŋ agɨladɨ mu abalamɨlaŋ igɨlɨŋ uami. Ani dɨ hadalɨ agaŋ anɨm hɨlɨcɨ agadɨ hɨvɨ hɨnidi uami. Ani dɨ ibi agaŋ anɨm hɨlɨcɨ agadɨ hɨvɨ hɨnidi uami. Lɨci nudɨ abavɨmi. Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agadɨ hadalɨ daŋ ibi daŋ hɨniavadi uavɨmi. \v 25 Lɨhavɨci \x - \xo 20.25 \xo*\xt Mt 22.21, Mk 12.17\xt*\x* nulɨdɨ abami. Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agadɨ hadalɨ daŋ ibi daŋ hɨniavɨci uami. Ha anɨm hɨlɨcɨ akuaba akuaba agɨladɨ nusaŋ nukeŋ iguhalaŋ uami. Asɨ dɨ akuaba akuaba agɨladɨ Asɨ saŋ nukeŋ iguhalaŋ uami. \v 26 Hameŋ abɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igahɨlavɨci Jisasɨ akuaba akuaba ciaŋ sɨbɨlɨ ma abami. Ilasɨsɨ saŋ vehavɨmi agɨlaŋ avi nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla i uavɨmi. Lavɨla ciaŋ ma abavɨmi. La huban dɨ human hɨvɨ lamɨbalu aba lɨhavɨmi agadɨ ala ma lamavɨmi. \s Sadiusi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hulaŋ iamɨgali hɨmahɨma cɨhu hɨhi iahaiaha agasaŋ Jisasɨ dɨ abitɨhavɨmi. \r (Matiu 22.23-33 mu Makɨ 12.18-27) \p \v 27 Lɨci \x - \xo 20.27 \xo*\xt Mt 22.23, Mk 12.18, HJL 23.6-8\xt*\x* Sadiusi hɨdɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ Jisasɨ dɨ pɨŋ vehavɨmi. Nɨbɨlaŋ nameŋ abavɨhadami. Hulaŋ hɨmavɨla cɨhu hɨhi ma iahavɨlalɨ uavɨhadami. Hameŋ abavɨhadami sadaŋ Jisasɨ dɨ abavɨmi. \v 28 Iavaŋ \x - \xo 20.28 \xo*\xt Lo 25.5\xt*\x* uavɨmi. Ciaŋ mu Mosesɨ manasɨŋ hɨvɨ lɨbami agaŋ aludɨ nameŋ abami uavɨmi. Hulaŋ mu iamɨgali sabiavɨla ninanadi apalɨ hɨnia hɨmɨci nudɨ imanu agaŋ isanu dɨ cido agadɨ sabim aba abami uavɨmi. Sabiavɨla ninanadi havam aba abami uavɨmi. Havɨci ninadinu agɨlaŋ nudɨ isanu dɨ uvɨsɨjiŋ vihavɨbali aba abami uavɨmi. \v 29 Hulaŋ mu agaŋ ninadinu human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ daŋ hɨniadami uavɨmi. Cimegeŋ agaŋ iamɨgali sabia ninanadi apalɨ hɨniavɨla hɨmami uavɨmi. \v 30 Lɨci Iagɨveŋ agaŋ Cimegeŋ dɨ cido agadɨ sabimi uavɨmi. \v 31 Sabiavɨla ninanadi apalɨ hɨniavɨla hɨmɨci cɨhu Alɨkegeŋ agaŋ isanu dɨ cido agadɨ sabimi uavɨmi. Sabiavɨla ninanadi apalɨ hɨniavɨla hɨmami uavɨmi. Lɨhavɨci imahalinɨlu sɨvɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ avi iamɨgali cido pabiŋ agadɨ laci ala sabisabi haba hɨmavɨmi uavɨmi. Lɨhavɨci sijaŋ sɨbaŋ Amasiŋ agaŋ sabiavɨla nɨbu avi ninanadi apalɨ hɨniavɨla hɨmami uavɨmi. \v 32 Haba hɨma fɨhalavɨci iamɨgali cido agaŋ avi hɨmami uavɨmi. \v 33 Hameŋ abavɨla Jisasɨ dɨ abitɨhavɨmi. Muŋanadinu human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ agɨlaŋ iamɨgali pabiŋ agadɨ laci sabisabi ahuata hameŋ haba hɨmavɨmi uavɨmi. Mufɨli hulaŋ iamɨgali hɨmavɨmi agɨlaŋ cɨhu hɨhi iahavɨbali uavɨmi. Hadɨhu muŋanadinu haba hɨmavɨmi agɨlaŋ avi hɨhi iahavɨbali uavɨmi. Hɨhi iahavɨci iamɨgali agaŋ ani dɨ abinu hɨnibali uavɨmi. \p \v 34 Lɨhavɨci cɨhu Jisasɨ nulɨdɨ abami. Iabi neŋ iamɨgali sabiavɨlalɨ uami. Muŋaŋ iahuavɨlalɨ uami. \v 35 Hulaŋ iamɨgali pabiŋ pabiŋ Asɨ dɨ ciaŋ pam igahɨlahɨla lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ hɨmavɨci Asɨ abɨci cɨhu hɨhi iahavɨbali uami. Iahavɨla hulaŋ agɨlaŋ cɨhu iamɨgali ma sabiavɨbali uami. Iamɨgali agɨlaŋ avi muŋaŋ ma iahuavɨbali uami. \v 36 Nɨbɨlaŋ \x - \xo 20.36 \xo*\xt Lom 8.23, 1 Ko 15.42, 15.49, 15.51-52, 1 Jo 3.1-2\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ me hɨniavɨbali uami. Cɨhu ma hɨmavɨbali uami. Asɨ abɨci cɨhu hɨhi iahavɨla nudɨ ninanadi nukeŋ me hɨniavɨbali uami. \v 37 Mu \x - \xo 20.37 \xo*\xt CV 3.6\xt*\x* tɨbɨ avɨŋ agaŋ kɨlɨ cɨki agadɨ hɨvɨ lɨhulɨhu hɨnidaci Mosesɨ igami uami. Igavɨla nudɨ Hekɨlɨ saŋ abami uami. Nɨbu Ebɨlam dɨ Aisakɨ dɨ Jekopɨ dɨ Asɨ aba abami uami. Hameŋ abami ha hulaŋ iamɨgali hɨmahɨma cɨhu hɨhi iahavɨlalɨ agɨlasaŋ abami uami. \v 38 Asɨ \x - \xo 20.38 \xo*\xt Lom 6.10-11, 14.8-9\xt*\x* nɨbu hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hadipɨlɨ hɨmahɨma hulɨva hulɨva savɨhalavɨlalɨ agɨlasaŋ ma igahɨlɨlalɨ uami. Nɨbu nulɨdɨ amɨŋ agɨlasaŋ pam igahɨlɨlalɨ uami. Asɨ agaŋ lɨdaci nulɨdɨ amɨŋ agɨlaŋ hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨlalɨ uami. \p \v 39 Hameŋ abɨci Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ igahɨlavɨla abavɨmi. Iavaŋ uavɨmi. Nama ciaŋ huaci sɨbaŋ abɨnaŋ uavɨmi. \v 40 Lavɨla aludɨ ciaŋ ifɨlaha abɨmɨdɨ uavɨla nudɨ cɨhu cɨhu ma abitɨhavɨmi. \s Asɨ agaŋ Devitɨ dɨ iamɨlɨnu agadɨ lɨbɨmɨŋavɨla abɨci vemi uami. \r (Matiu 22.41-46 mu Makɨ 12.35-37) \p \v 41 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Akɨ saŋ nameŋ abavɨlalɨ uami. Asɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vebali agaŋ aba abavɨlalɨ uami. Nɨbu Devitɨ dɨ iamɨlɨnu hɨnibali aba abavɨlalɨ uami. \v 42 Devitɨ \x - \xo 20.42-43 \xo*\xt Sng 110.1\xt*\x* nɨbu nukeŋ sɨhɨ iahavɨla manasɨŋ hɨvɨ lɨbami uami. Aludɨ Hekɨlɨ Asɨ agaŋ iadɨ Hekɨlɨ agadɨ nameŋ abi aba abami uami. Nama iadɨ human sɨmi kɨlikɨli hɨvɨ mɨgahɨniha aba abi aba abami uami. \v 43 Mɨgahɨnihɨni makamɨŋa hɨnidanaŋ hulaŋ nadɨ nagɨli lamavɨlalɨ agɨladɨ viavɨla nadɨ lɨhu hɨvɨ lamɨlɨŋ hɨniavɨbali aba abi aba abami uami. \v 44 Hulaŋ Asɨ lɨbɨmɨŋavɨla nudɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ abɨci vebali agaŋ nɨbu Devitɨ dɨ iamɨlɨnu husivɨ hɨsɨŋ uami. Iamɨlɨhali vaka hɨsɨŋ agɨlaŋ iamɨlɨhali husivɨ hɨsɨŋ agɨladɨ nameŋ ma abavɨlalɨ uami. Nama iadɨ Hekɨlɨ aba ma abavɨlalɨ uami. Agadɨ ala Devitɨ nudɨ abami uami. Nama iadɨ Hekɨlɨ aba abami uami. \s Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨhadami. \r (Matiu 23.1-36 mu Makɨ 12.38-40 mu Lukɨ 11.37-54) \p \v 45 Lɨci hulaŋ iamɨgali ahuata igahɨlahɨla hɨniavɨdaci Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. \v 46 Namɨlaŋ \x - \xo 20.46 \xo*\xt Mt 23.5, Lu 11.43\xt*\x* sɨhɨvia Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlasaŋ migɨlɨhalaŋ uami. Nɨbɨlaŋ alaŋ nukeŋ ibi hekɨlɨ daŋ hɨnibalu aba hadi hɨlahɨla hutesɨ hutesɨ agɨladɨ lamalama hɨdavɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ aludɨ ibi mɨŋaiahaiaha uaiaŋ hekɨlɨ aba abavɨbali aba mutɨŋ sabɨlɨm hɨvɨ uu hɨdavɨlalɨ uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ hɨvɨ ivo ivo manɨgali me mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ huaci huaci hɨvɨ mɨgahɨnihɨni saŋ pam lɨhavɨlalɨ uami. Sɨmɨŋ hekɨlɨ nana hɨsɨŋ fipɨ heŋ uu mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ huaci huaci agɨladɨ hɨvɨ mɨgahɨnihɨni saŋ pam lɨhavɨlalɨ uami. \v 47 Iamɨgali cido cido agɨladɨ ulaŋ vivi saŋ analɨ ciaŋ aba aba nulɨdɨ ulaŋ agɨladɨ vihavɨlalɨ uami. Asɨ dɨ aba aba ciaŋ hutesɨ aba aba hɨniavɨlalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ aludɨ igavɨbali aba hameŋ lɨhavɨlalɨ uami. Hameŋ lɨhavɨlalɨ agasaŋ Asɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbali hadɨhu nɨbɨlaŋ vɨhɨlɨ hekɨlɨ igavɨbali uami. \c 21 \s Iamɨgali cido akuaba akuaba apalɨ agaŋ Asɨ saŋ sagalɨ igumi. \r (Makɨ 12.41-44) \p \v 1 Lavɨla \x - \xo 21.1 \xo*\xt Mk 12.41\xt*\x* Jisasɨ igasulɨdaci hulaŋ iamɨgali anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ uavɨmi. Uavɨla anɨm hɨlɨcɨ vivi uu hɨbɨn hɨbɨn hɨvɨ lamavɨmi. \v 2 Lamalama hɨniavɨdaci Jisasɨ iamɨgali cido agadɨ avi igami. Igasulɨdaci iamɨgali cido agaŋ avi anɨm hɨlɨcɨ lamami. Anɨm hɨlɨcɨ ahica hɨlɨcɨ cɨki sɨbaŋ lamami. \v 3 Lɨci \x - \xo 21.3 \xo*\xt 2 Ko 8.12\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Viaŋ naludɨ amɨŋ abadin uami. Iamɨgali cido akuaba akuaba apalɨ nagaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ lɨvali uami. Nɨbɨlaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ lamavi uami. Agadɨ ala iamɨgali nagaŋ nulɨdɨ lɨvali uami. \v 4 Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ daŋ uami. Agadɨ ala limu cɨkaŋ laci lamavi uami. Iamɨgali cido nagaŋ anɨm hɨlɨcɨ apalɨ uami. Agadɨ ala anɨm hɨlɨcɨ sɨmɨŋ lava nana hɨsɨŋ via hɨnilalɨ agadɨ sɨkan ci lami uami. Lavɨla nɨbu anɨm hɨlɨcɨ sɨmɨŋ lava nana hɨsɨŋ apalɨ uami. \fig Iamɨgali cido agaŋ anɨm hɨlɨcɨ ahica hɨlɨcɨ cɨki sɨbaŋ lamami.|alt="Widow’s offering" src="WA03903b.jpg" size="col" copy="Wade" ref="21.2"\fig* \s Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agadɨ mɨŋacivɨhalavɨbali uami. \r (Matiu 24.1-2 mu Makɨ 13.1-2) \p \v 5 Hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agadɨ igavɨla aba aba hɨniavɨmi. Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agadɨ lɨba huaci huaci hɨvɨ lamalama ifɨhapuhapu iahuavɨmi uavɨmi. Hajɨŋ huaci huaci Asɨ saŋ sagalɨ iguavɨdaci vivi Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agadɨ caba caba heŋ hajɨŋ mɨŋalamavɨdaci hɨniavɨlalɨ uavɨmi. Hameŋ abavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. \v 6 Mufɨli \x - \xo 21.6 \xo*\xt Mt 24.2, Mk 13.2, Lu 19.44\xt*\x* sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ vevɨla akuaba akuaba hajɨŋ huaci huaci lɨba huaci huaci igadalaŋ agɨladɨ mɨŋacivɨhalavɨbali uami. Lɨba cɨhu sabɨ cɨhu sabɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ mɨŋacivɨhalavɨdaci mɨgamɨga hɨtɨŋ hɨtɨŋ hɨniavɨbali uami. \s Jisasɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali vɨhɨlɨ igavɨbali agasaŋ abami. \r (Matiu 24.3-14 mu Makɨ 13.3-13) \p \v 7 Lɨci Jisasɨ dɨ abitɨhavɨmi. Iavaŋ uavɨmi. Akuaba akuaba nama abɨnaŋ agɨlaŋ abadɨhu iahavɨbali uavɨmi. Akɨ me sihɨ agadɨ igavɨla abɨbalu uavɨmi. I aba abɨbalu uavɨmi. Vɨhɨlɨ agɨlaŋ amɨŋ ci iahavɨbali aba abɨbalu uavɨmi. \v 8 Lɨhavɨci \x - \xo 21.8 \xo*\xt Mt 24.4-5, Mk 13.5-6, Ef 5.6, 2 Te 2.3-4\xt*\x* nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ sɨhɨvia sɨbaŋ migɨlɨhalaŋ uami. Hulaŋ akape agɨlaŋ veve naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ mɨŋaihuihu lɨlɨ saŋ analɨ ciaŋ aba aba iadɨ ibi luvɨla luvɨla nameŋ abavɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ Asɨ agaŋ iadɨ nukeŋ ala lɨbɨmɨŋavɨla abɨci vemin aba abavɨbali uami. Mɨhiŋ ci mikɨ li aba abavɨbali uami. Hameŋ abavɨdaci namɨlaŋ nulɨdɨ ciaŋ lubiahɨlahɨla nulɨdɨ sɨvɨ umɨlaŋ uami. \v 9 Haiabɨla akape agɨlaŋ sagaŋ lɨbavɨbali uami. Sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ nulɨdɨ nukeŋ manɨgali hula sagaŋ lɨbavɨbali uami. Ciaŋ hameŋ agɨladɨ igahɨlahɨla lɨdɨmɨlaŋ uami. Asɨ nukeŋ abɨdaci sagaŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ hameŋ agɨlaŋ mɨse iahavɨbali uami. Agadɨ ala fɨli uaiaŋ susu akuaba akuaba sɨkasɨkan haba sɨvɨla sɨvɨla mɨhiŋ agaŋ ma iahavɨhebali uami. \v 10 Haiabɨla \x - \xo 21.10-11 \xo*\xt Mt 24.6-7, Mk 13.7-8\xt*\x* mu hɨsɨŋ agɨlaŋ hula haiabɨla mu hɨsɨŋ agɨlaŋ hula sagaŋ lɨbavɨbali uami. Manɨgali fɨli tɨbɨ mu migɨlɨbali agadɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula manɨgali fɨli tɨbɨ mu migɨlɨbali agadɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula sagaŋ lɨbavɨbali uami. \v 11 Mumim hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ fɨli tɨbɨ mu hɨvɨ mu hɨvɨ vehavɨbali uami. Haiabɨla limu hɨhɨle agɨlaŋ sɨmɨŋ apalɨ hɨniavɨdaci humɨgaŋ ibɨlibɨliŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ iahavɨdaci haba hɨmavɨbali uami. Haiabɨla limu hɨhɨle agɨlaŋ hɨmuhɨmu hekɨlɨ hekɨlɨ vivi haba hɨmavɨbali uami. Mu sihɨ mu sihɨ agɨlaŋ uaiaŋ susu hɨvɨ iahavɨdaci iga iga haba lɨdavɨbali uami. \v 12 Akuaba \x - \xo 21.12 \xo*\xt Mt 24.9, Mk 13.9\xt*\x* akuaba agɨlaŋ ma iahɨmaŋ lɨhavɨdaci naludɨ mɨŋalɨvalɨva vivi uu sɨbɨlɨ lamavɨbali uami. Namɨlaŋ iadɨ ibi hɨvɨ sibɨla vidalaŋ naludɨ ciaŋ hɨvɨ lamalama saŋ naludɨ vivi Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ heŋ via uavɨbali uami. Lɨdɨŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ naludɨ lamavɨbali uami. Naludɨ vivi manɨgali fɨli tɨbɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ migɨlavɨbali agɨladɨ pɨŋ via uavɨbali uami. Huban agɨladɨ pɨŋ avi via uavɨbali uami. \v 13 Hameŋ lɨhavɨdaci namɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sulɨhalaŋ uami. \v 14 Naludɨ \x - \xo 21.14 \xo*\xt Mt 10.19, Mk 13.11\xt*\x* \x - \xo 21.14-15 \xo*\xt Lu 12.11-12\xt*\x* abavɨdaci nulɨdɨ hɨbɨŋ aba aba saŋ hɨji lamɨmɨlaŋ uami. \v 15 Viaŋ \x - \xo 21.15 \xo*\xt HJL 6.10\xt*\x* nukeŋ nalusaŋ hɨji huaci igudalɨŋ namɨlaŋ heŋ abɨbalaŋ uami. Lɨdalaŋ nɨbɨlaŋ ciaŋ cɨhu cɨhu naludɨ ma abavɨbali uami. Naludɨ ciaŋ ma lulavɨbali uami. \v 16 Iamiagagalinalu \x - \xo 21.16 \xo*\xt Mai 7.5-6, Mt 10.21-22, Mk 13.12, HJL 7.59, 12.2\xt*\x* isaimahalinalu agɨlaŋ naludɨ vivi uu huban agɨladɨ pɨŋ lamavɨbali uami. Nagɨlihalinalu huaci huaci agɨlaŋ naludɨ hɨdɨlɨ pam agɨlaŋ naludɨ vivi uu huban agɨladɨ pɨŋ lamavɨbali uami. Lamavɨdaci naludɨ limu hɨhɨle agɨladɨ ifɨhɨmavɨbali uami. \v 17 Namɨlaŋ \x - \xo 21.17 \xo*\xt Mt 10.22\xt*\x* iadɨ ibi hɨvɨ sibɨla vibalaŋ sadaŋ hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ nalusaŋ igɨvɨ hɨniavɨbali uami. \v 18 Lɨhavɨdaci \x - \xo 21.18 \xo*\xt Mt 10.30, Lu 12.7\xt*\x* ala naludɨ hali mɨnɨ pabiŋ cɨki avi ma sɨvɨlɨbali uami. \v 19 Namɨlaŋ \x - \xo 21.19 \xo*\xt Mt 10.22, 24.13, Ib 10.36\xt*\x* hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnihɨni vɨhɨlɨ mu mu agɨladɨ havahava hɨniavɨla hɨmɨlaŋ uami. Ha naludɨ amɨŋ agɨlaŋ Asɨ hula hɨniavɨbali uami. \s Jisasɨ agaŋ Jelusalem haiabɨla sɨbɨlɨ lɨbali agasaŋ abami. \r (Matiu 24.15-21 mu Makɨ 13.14-19) \p \v 20 Lavɨla \x - \xo 21.20 \xo*\xt Mt 24.15, Mk 13.14\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Namɨlaŋ igɨlaŋ sagaŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ Jelusalem haiabɨla agadɨ haŋala huda fɨhala hɨniavɨdaci hɨji lamɨhalaŋ uami. Jelusalem haiabɨla agaŋ amɨŋ ci sɨbɨlɨ lɨbali aba abɨhalaŋ uami. \v 21 Hameŋ abɨdalaŋ hulaŋ iamɨgali Judia fɨli tɨbɨ hɨniavɨbali agɨlaŋ haba haŋɨla haŋɨla fɨli tɨbɨ halu daŋ halu daŋ heŋ uavɨm uami. Hulaŋ iamɨgali Jelusalem haiabɨla hɨniavɨbali agɨlaŋ Jelusalem haiabɨla valavɨla uavɨm uami. Hulaŋ iamɨgali haiabɨla sudɨme cɨki cɨki hɨvɨ hɨniavɨbali agɨlaŋ Jelusalem haiabɨla neŋ vehavɨmɨdɨ uami. \v 22-23 Hadɨhu \x - \xo 21.22-23 \xo*\xt Lo 32.35, Jer 5.29, 46.10, Dan 9.26-27, Hos 9.7, Mt 24.19, Mk 13.17, 1 Ko 7.26\xt*\x* Asɨ dɨ igɨvɨ lɨci Jelusalem haiabɨla hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ sɨbɨlɨ lamalama saŋ abɨbali uami. Lɨci sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ vevɨla nulɨdɨ ifɨlalɨfavɨbali uami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ abami agaŋ nɨbu hameŋ laci ala lɨbali uami. Iamɨgali humɨgaŋ daŋ agɨlaŋ vɨhɨlɨ igavɨbali uami. Iamɨgali ninanadi amaŋ mumɨŋ daŋ agɨlaŋ vɨhɨlɨ igavɨbali uami. \v 24 Sagaŋ \x - \xo 21.24 \xo*\xt Esr 9.7, Sng 79.1, Ais 63.18, CHL 11.2\xt*\x* hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ vevɨla Jelusalem haiabɨla hɨsɨŋ limu hɨhɨle agɨladɨ ifɨlalɨfavɨbali uami. Lɨdɨŋ limu hɨhɨle agɨladɨ mɨŋalɨvalɨva vivi uu mu haiabɨla hɨvɨ lamavɨdaci lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ me hɨniavɨbali uami. Hɨniavɨdaci hɨdɨlɨ mu mu agɨlaŋ veve limu hɨhɨle Jelusalem haiabɨla hɨniavɨbali agɨladɨ sɨbɨlɨ lamalama hɨniavɨbali uami. Sɨbɨlɨ lamalama hɨniavɨdaci Asɨ agaŋ ci uci heŋ vala uavɨbali uami. \s Mufɨli Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ vebali uami. \r (Matiu 24.29-31 mu Makɨ 13.24-27) \p \v 25 Lavɨla \x - \xo 21.25 \xo*\xt Sng 46.2-3, 65.7-8, Ais 13.10, Ese 32.7, Jol 2.31, Mt 24.29, 2 Pi 3.10-12, CHL 6.12-13\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Mu sihɨ mu sihɨ agɨlaŋ uaiaŋ avaŋ lidɨ agɨladɨ hɨvɨ iahavɨbali uami. Avɨli hekɨlɨ agaŋ aibubuŋ ifu ifu sagɨliŋ hekɨlɨ hekɨlɨ lamɨbali uami. Lɨdaci hulaŋ iamɨgali haiabɨla mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamalama haba lɨdavɨbali uami. \v 26 Akuaba akuaba vɨdɨvɨdɨŋ daŋ uaiaŋ susu hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ lɨdavalavɨbali uami. Lɨdavalavɨdaci fɨli nagaŋ sɨbɨlɨ lɨbali akua aba abavɨla haba lɨdavɨbali uami. Nulɨdɨ lamɨgaŋ agɨlaŋ hɨvɨhɨvɨ ilouavɨdaci miniaŋ hɨmavɨbali uami. \v 27 Hadɨhu \x - \xo 21.27 \xo*\xt Dan 7.13, Mt 24.30, 26.64, CHL 1.7, 14.14\xt*\x* Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ avɨli susu lɨkɨla lɨkɨla hɨvɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ vebali uami. Nɨbu abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ vebali uami. \v 28 Akuaba \x - \xo 21.28 \xo*\xt Lom 8.19, 8.23, 13.11\xt*\x* akuaba agɨlaŋ hɨdɨlɨ maha iahavɨdaci hɨjɨŋalaŋala hɨji nameŋ lamɨhalaŋ uami. Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ aludɨ amɨŋ ci likɨlɨbali aba abɨhalaŋ uami. Lɨdɨŋ hɨjɨŋalaŋala migɨlɨhalaŋ uami. \s Kɨlɨ fikɨ asɨŋ agɨlaŋ mɨdɨ lɨhuavɨdaci iga iga hɨji lamɨhalaŋ uami. \r (Matiu 24.32-35 mu Makɨ 13.28-31) \p \v 29 Lavɨla Jisasɨ nulɨdɨ hɨve lama abami. Kɨlɨ fikɨ agadɨdaŋ kɨlɨ hɨhɨle agɨladɨdaŋ igɨhalaŋ uami. \v 30 Kɨlɨ asɨŋ mɨdɨ lɨhua mɨgalahɨla muvɨ ivavɨdaci iga iga nameŋ abɨlalaŋ uami. Uaiaŋ hɨmiŋ agaŋ ci mikɨ mikɨ ladi aba abɨlalaŋ uami. \v 31 Hameŋ laci ala akuaba akuaba agɨlaŋ uaiaŋ susu hɨvɨ iahavɨdaci iga iga hɨji nameŋ lamɨhalaŋ uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ amɨŋ ci likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali aba abɨhalaŋ uami. \v 32 Viaŋ naludɨ amɨŋ abadin uami. Hulaŋ iamɨgali iabi neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ ma hɨmɨmaŋ lɨhavɨdaci akuaba akuaba abadin agɨlaŋ sɨkasɨkan iahavɨbali uami. \v 33 Fɨli \x - \xo 21.33 \xo*\xt Sng 102.26-27, Ais 40.8, Lu 16.17, 1 Pi 1.25\xt*\x* uaiaŋ susu akuaba akuaba agɨlaŋ sɨkasɨkan haba sɨvɨlavɨbali uami. Agadɨ ala iadɨ ciaŋ agaŋ ma sɨbaŋ sɨvɨlɨbali uami. \s Namɨlaŋ sɨhɨvia sɨbaŋ migɨlɨhalaŋ uami. \p \v 34 Lavɨla \x - \xo 21.34 \xo*\xt Mt 24.48-51, Mk 4.19, Lu 17.26-27, Lom 13.13, 1 Te 5.3, 5.6, 1 Pi 4.7\xt*\x* Jisasɨ cɨhu ala abami. Sɨhɨvia sɨbaŋ migɨla migɨla hɨnihalaŋ uami. Namɨlaŋ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ nana uava iahuiahu lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ saŋ hɨdɨmɨlaŋ uami. Akuaba akuaba hadipɨlɨ hɨsɨŋ agɨlasaŋ mavɨn hɨnimɨlaŋ uami. Lusɨŋ sɨbɨlɨ saŋ pam hɨji lamavɨla namɨlaŋ Asɨ saŋ ma igahɨlɨbalaŋ uami. Hameŋ lɨdɨŋ hɨnidalaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ hasɨviŋ lauala mɨgavɨhevɨla sɨhɨm ifɨhɨmɨlalɨ hameŋ mɨgavɨheci namɨlaŋ havɨ lɨdɨbalaŋ uami. \v 35 Nɨbu \x - \xo 21.35 \xo*\xt 1 Te 5.1-2, 2 Pi 3.10, CHL 3.3, 16.15\xt*\x* mɨgɨbali agadɨ mu haiabɨla mu haiabɨla hɨsɨŋ fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ sɨkasɨkan igavɨbali uami. \v 36 Hulaŋ \x - \xo 21.36 \xo*\xt Mt 24.42, Mk 13.33, Lu 18.1, Ef 6.13, CHL 6.17\xt*\x* iamɨgali nusaŋ migɨla migɨla hɨnilalaŋ namɨlaŋ hameŋ laci ala migɨla migɨla hɨnihalaŋ uami. Hɨnihɨni Asɨ dɨ aba aba laci hɨnidalaŋ nalusaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igubali uami. Igudaci akuaba akuaba vɨhɨlɨ naludɨ hɨvɨ vehavɨbali ala namɨlaŋ huaci likilamɨbalaŋ uami. Lavɨla namɨlaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ hɨnibali heŋ uavɨla nudɨ mikɨ pɨŋ lagulamɨbalaŋ uami. \p \v 37 Jisasɨ \x - \xo 21.37 \xo*\xt Lu 19.47\xt*\x* nameŋ lɨhadami. Uaiaŋ pabiŋ pabiŋ hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba hɨniavɨdaci nɨbu heŋ hɨdahɨda Asɨ dɨ ciaŋ suladami. Lɨdɨŋ hɨfɨlɨ nɨbu Olivɨ halu iahuiahu ulaŋ mu halu heŋ hɨniadami agadɨ hɨvɨ ani hɨsɨvadami. \v 38 Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlɨbalu aba cimɨdaŋ cimɨdaŋ sɨbaŋ hɨvɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ vehavɨhadami. \c 22 \s Judasɨ agaŋ Jisasɨ dɨ ilasɨsɨ saŋ abami. \r (Matiu 26.1-5 mu Matiu 26.14-16 mu Makɨ 14.1-2 mu Makɨ 14.10-11 mu Jon 11.45-53) \p \v 1 La \x - \xo 22.1 \xo*\xt CV 12.1-27\xt*\x* hɨniavɨdaci mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ mikɨ lɨmi. Mɨhiŋ hekɨlɨ heŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ maci sakɨvakɨva agɨladɨ navɨhadami. Vaka Asɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agasaŋ hɨji lamalama maci sakɨvakɨva agɨladɨ navɨhadami.\f * \fr 22.1 \fr*\ft Mɨhiŋ hekɨlɨ agadɨ ibi mu Pasova. Vaka sɨbaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ Isipɨ fɨli tɨbɨ hɨniavɨdaci Isipɨ fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agaŋ nulɨdɨ sɨbɨlɨ lamadami. Lɨdaci Asɨ nulɨdɨ ahɨliahuavɨla Isipɨ fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨladɨ ninaŋ Cimegeŋ agɨladɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ abami. Lavɨla Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ abɨci Asɨ dɨ ciaŋ lubiahɨlavɨla sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ ifɨhɨmavɨmi. Ifɨhɨmuhɨmu mɨdɨ agɨladɨ ulaŋ hɨbɨ ivu ivu agɨladɨ hɨda ahica limu limu hɨniavɨmi heŋ mɨŋepɨhalapɨhala uavɨmi. Lɨhavɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ ninaŋ Cimegeŋ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi. Cɨhu vivi valɨ 12 agadɨ igɨhalaŋ.\ft*\f* \v 2 Lɨci \x - \xo 22.2 \xo*\xt Sng 2.2, Lu 20.19, HJL 4.27\xt*\x* Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula Jisasɨ dɨ akɨ lavɨla ifɨhɨmɨbalu aba migɨla migɨla hɨniavɨmi. Ifɨhɨmɨbalu aba lɨhavɨmi ala hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ lɨdavɨla vala havɨ migɨla migɨla hɨniavɨmi. \p \v 3 Jisasɨ \x - \xo 22.3 \xo*\xt Mt 26.14, Mk 14.10, Lu 4.13, Jo 13.2, 13.27\xt*\x* hulaŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ lɨbɨmɨŋɨci nɨbu hula hɨdavɨhadami. Nulɨdɨ hulaŋ mu Judasɨ. Nudɨ ibi mu Isɨkaliotɨ. Satan agaŋ uavɨla nɨbu hula hɨnihɨni nusaŋ hɨji igumi. \v 4 Lɨci uavɨla Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula hɨmi sɨbɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ migɨlavɨhadami agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula abaigahɨlavɨmi. Jisasɨ dɨ akɨ me ilasavɨla ifɨhɨmɨbalu uavɨmi. \v 5 Lavɨla \x - \xo 22.5 \xo*\xt Sek 11.12\xt*\x* Judasɨ agaŋ ilasɨsɨ saŋ abɨci hɨjɨŋalavɨmi. Hɨjɨŋalavɨla abavɨmi. Ilasa vavenaŋ mɨŋalɨvavɨci nasaŋ anɨm hɨlɨcɨ igubalu uavɨmi. \v 6 Hameŋ abavɨci alialaŋ uami. Lavɨla hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ valamɨjia fɨhalavɨci mu tɨbɨ hɨvɨ ilasɨben aba migɨla migɨla hɨnimi. \s Hulemɨlɨ ahica agɨlaŋ sɨmɨŋ hɨlana sɨhuva lamavɨmi. \r (Matiu 26.17-25 mu Makɨ 14.12-21 mu Jon 13.21-30) \p \v 7-8 Mɨhiŋ \x - \xo 22.7-8 \xo*\xt CV 12.1-27\xt*\x* hekɨlɨ hɨvɨ maci sakɨvakɨva agɨladɨ navɨhadami. Hulaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨlaŋ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ agɨladɨ ifɨhɨmuhɨmu nudɨdaŋ navɨhadami. Vaka Asɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agasaŋ hɨji lamalama navɨhadami. Mɨhiŋ hekɨlɨ heŋ ala Jisasɨ agaŋ Pita dɨdaŋ Jon dɨdaŋ abami. Ahica namɨlaŋ hali uavɨla alaŋ nana saŋ sɨmɨŋ hɨlana sɨhuva lamɨhalaŋ uami. \v 9 Lɨci abitɨhavɨmi. Nama abeŋ saŋ mavɨn hɨninaŋ uavɨmi. Alaŋ ahica abeŋ hɨlana sɨhuva lamɨbalu uavɨmi. \v 10 Lɨhavɨci abami. Ci igɨlaŋ uami. Ahica namɨlaŋ haiabɨla hekɨlɨ ua iahuavɨla igɨlaŋ hulaŋ mu agaŋ avɨli sɨji hekɨlɨ havavɨla vebali uami. Ve udaci nudɨ sɨvɨ uhalaŋ uami. Uavɨla ulaŋ nɨbu ivoubali heŋ ivouhalaŋ uami. \v 11 Ivouavɨla ulaŋ iaganu agadɨ nameŋ abɨhalaŋ uami. Aludɨ iavaŋ agaŋ nadɨ nameŋ abi aba abɨhalaŋ uami. Viaŋ iadɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula ulaŋ uvɨ abeŋ sɨmɨŋ nɨbalu aba abi aba abɨhalaŋ uami. Vaka Asɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agasaŋ hɨji lamalama sɨmɨŋ nɨbalu aba abi aba abɨhalaŋ uami. \v 12 Lɨlaŋ naludɨ abalamɨci ulaŋ uvɨ hekɨlɨ iahua sabɨ heŋ iahua ivouavɨla igɨbalaŋ uami. Fipɨ heŋ sɨmɨŋ lamalama hɨsɨŋ vadɨm daŋ uami. Mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ daŋ uami. Aludɨ sɨmɨŋ agadɨ heŋ ala sɨhuvɨhalaŋ uami. \v 13 Lɨci \x - \xo 22.13 \xo*\xt Lu 19.32\xt*\x* uavɨla igavɨci akuaba akuaba abami agɨlaŋ hameŋ laci ala hɨniavɨci heŋ ala sɨmɨŋ hekɨlɨ sɨhuvavɨmi. \fig Ulaŋ uvɨ hekɨlɨ iahua sabɨ heŋ abalamami.|alt="upper room finding" src="WA03908b.jpg" size="span" copy="Wade" ref="22.12-13"\fig* \s Jisasɨ nudɨ hulaŋ lɨbɨmɨŋami agɨlasaŋ maci daŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ daŋ igunami. \r (Matiu 26.26-30 mu Makɨ 14.22-26 mu 1 Kolin 11.23-25) \p \v 14 Sɨmɨŋ sɨhuvavɨci Jisasɨ heŋ uavɨla nudɨ hulaŋ lɨbɨmɨŋami agɨlaŋ hula mɨgahɨnia sɨmɨŋ nɨben aba lɨhavɨmi. \v 15 Lavɨla abami. Iabi mɨhiŋ hekɨlɨ uami. Viaŋ mɨhiŋ hekɨlɨ neŋ namɨlaŋ hula sɨmɨŋ nana saŋ mavɨn hɨnin uami. Vaka Asɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agasaŋ hɨji lamalama namɨlaŋ hula sɨmɨŋ nɨbalu uami. La hɨnimitavɨla naludɨ valɨben uami. Avɨha avɨha igavɨla hɨmɨben uami. \v 16 Viaŋ \x - \xo 22.16 \xo*\xt Lu 13.29, 14.15, HJL 10.41, CHL 19.9\xt*\x* naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Mɨhiŋ hekɨlɨ nagadɨ hɨvɨ sɨmɨŋ cɨhu cɨhu ma nɨben uami. Mufɨli Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨdaci sɨmɨŋ amɨŋ heŋ nɨbalu uami. \fig Sɨmɨŋ hekɨlɨ sɨhuvavɨmi.|alt="last supper" src="WA03910b.jpg" size="col" copy="Wade" ref="22.14"\fig* \p \v 17 Lavɨla hɨcɨhaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ daŋ hɨnimi agadɨ viavɨla Asɨ dɨ huaci uavɨla abami. Namɨlaŋ viavɨla tɨbitɨbi igu igu nɨhalaŋ uami. \v 18 Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Iabi neŋ viaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ agadɨ cɨhu cɨhu ma nɨben uami. Mufɨli Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨdaci heŋ alaŋ ahuata nɨbalu uami. \v 19 La \x - \xo 22.19 \xo*\xt Mt 26.26, Mk 14.22, Lu 24.30, 1 Ko 11.23-25\xt*\x* cɨhu maci viavɨla Asɨ dɨ huaci uavɨla mɨŋacɨkɨlavɨla nulɨsaŋ iguavɨla abami. Ha iadɨ hɨlɨcɨ uami. Naludɨ ahɨliahuiahu saŋ iguben uami. Mufɨli mufɨli avi hameŋ laci nana iasaŋ hɨji lamɨhalaŋ uami. \v 20 Sɨmɨŋ \x - \xo 22.20 \xo*\xt Jer 31.31-34, 1 Ko 10.16\xt*\x* na fɨhala cɨhu hɨcɨhaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ daŋ hɨnimi agadɨ viavɨla hameŋ laci ala lɨmi. Lavɨla abami. Na iadɨ mɨdɨ uami. Viaŋ iadɨ mɨdɨ agadɨ naludɨ ahɨliahuiahu saŋ mɨŋamɨjiben uami. Mɨŋamɨjilɨŋ Asɨ igavɨla cɨhu tɨbɨ ciaŋ mɨgubali uami. \v 21 Ci \x - \xo 22.21 \xo*\xt Sng 41.9, Mt 26.21-23, Mk 14.17-18, Jo 13.21-22, 13.26\xt*\x* igɨlaŋ uami. Ilasɨsɨ hɨsɨŋ hulaŋ agaŋ sɨmɨŋ alaŋ ahuata nadalu uami. \v 22 Asɨ \x - \xo 22.22 \xo*\xt Mt 26.24, HJL 2.23-24, 4.28\xt*\x* nukeŋ abami sadaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ Asɨ dɨ hɨji lubiahɨlavɨla hɨmɨbali uami. Agadɨ ala hulaŋ nudɨ ilasɨbali agaŋ vɨhɨlɨ hekɨlɨ igɨbali uami. \v 23 Lɨci \x - \xo 22.23 \xo*\xt Mt 26.22, Jo 13.22, 13.25\xt*\x* nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ igahɨlavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ abitɨhavɨmi. Ani agaŋ hameŋ lɨbali uavɨmi. \s Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ ani ibi daŋ hɨnidi aba hɨbɨŋ hɨbɨŋ abavɨmi. \p \v 24 Lavɨla \x - \xo 22.24 \xo*\xt Mt 18.1, Mk 9.33-35, Lu 9.46\xt*\x* Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hɨbɨŋ ciaŋ hɨbɨŋ ciaŋ aba aba nameŋ abavɨmi. Viaŋ ibi daŋ nama hɨma uavɨmi. Viaŋ ibi daŋ nama hɨma uavɨmi. \v 25 Lɨhavɨci \x - \xo 22.25 \xo*\xt Mk 10.42-45\xt*\x* \x - \xo 22.25-26 \xo*\xt Mt 20.25-27, Mk 10.42-44\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ ibi daŋ hɨnihɨni nameŋ abavɨlalɨ uami. Alaŋ nukeŋ ibi daŋ hɨnidalu aba abavɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abavɨdaci sibɨla havɨ havɨ vihavɨlalɨ uami. Nulɨdɨ hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ avi hulaŋ iamɨgali agɨladɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ abavɨlalɨ uami. Aludɨ ciaŋ agɨladɨ lubiahɨlavɨbali aba ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ abavɨlalɨ uami. Lɨhavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ abavɨlalɨ uami. Aludɨ hulaŋ ibi daŋ huaci huaci aba abavɨlalɨ uami. Alusaŋ akuaba akuaba iguavɨlalɨ aba abavɨlalɨ uami. \v 26 Agadɨ \x - \xo 22.26 \xo*\xt Mt 23.11, Mk 9.33-35, Lu 9.48, 1 Pi 5.3\xt*\x* ala namɨlaŋ nɨbɨlaŋ lɨhavɨlalɨ hameŋ lɨmɨlaŋ uami. Naludɨ hulaŋ mu ibi daŋ hɨnidi agaŋ nɨbu ibi apalɨ me hɨnim uami. Aniaba manɨgali hɨnidalaŋ namɨlaŋ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ me hɨnihalaŋ uami. \v 27 Ani \x - \xo 22.27 \xo*\xt Mt 20.28, Lu 12.37, Jo 13.12-15, Fl 2.7\xt*\x* ibi daŋ uami. Hulaŋ mɨgahɨnia navɨlalɨ agɨlaŋ ua sɨmɨŋ lulavɨla ahɨla vavehavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Ci igɨlaŋ uami. Hulaŋ ibi daŋ agɨlaŋ mɨgahɨnia navɨlalɨ uami. Agadɨ ala viaŋ hameŋ ma lɨlan uami. Viaŋ namɨlaŋ hula hɨnihɨni sɨmɨŋ lulavɨla ahɨla vavevave hɨsɨŋ hulaŋ me hɨnilan uami. \v 28 Vɨhɨlɨ \x - \xo 22.28 \xo*\xt 2 Ko 1.7, 2 Ti 2.12, Ib 4.15\xt*\x* akape igɨlan ala namɨlaŋ iadɨ ma valɨlalaŋ uami. Namɨlaŋ viaŋ hula hɨnilalaŋ uami. \v 29 Iadɨ \x - \xo 22.29 \xo*\xt Lu 12.32\xt*\x* Iavaŋ agaŋ iadɨ abɨci hulaŋ iamɨgali agɨladɨ migɨlɨben uami. Lavɨla viaŋ abɨlɨŋ namɨlaŋ avi hameŋ ala migɨlɨbalaŋ uami. \v 30 Viaŋ \x - \xo 22.30 \xo*\xt Sng 49.14, Mt 19.28, 1 Ko 6.2, CHL 3.21\xt*\x* mufɨli vevɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ migɨlɨben uami. Migɨlɨdalɨŋ namɨlaŋ viaŋ hula sɨmɨŋ lamalama hɨsɨŋ vadɨm mikɨ heŋ mɨgahɨnibalaŋ uami. Lɨlaŋ alaŋ ahuata sɨmɨŋ hekɨlɨ heŋ nɨbalu uami. La namɨlaŋ manɨgali dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ heŋ mɨgahɨnibalaŋ uami. Mɨgahɨnihɨni Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ latɨhiŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ hɨtɨŋ hɨtɨŋ migɨlɨbalaŋ uami.\f * \fr 22.30 \fr*\ft Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agaŋ hɨdɨlɨ hekɨlɨ hɨniadami. Nudɨ \ft*\fq latɨhiŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ \fq*\ft hɨniavɨhadami.\ft*\f* \s Saimon nama viaŋ nudɨ ma igɨlan aba abɨbanaŋ uami. \r (Matiu 26.31-35 mu Makɨ 14.27-31 mu Jon 13.36-38) \p \v 31 Lavɨla \x - \xo 22.31 \xo*\xt Amo 9.9, 2 Ko 2.11, 1 Pi 5.8\xt*\x* Jisasɨ Saimon dɨ abami. Saimon uami. Satan agaŋ naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ iga iga saŋ Asɨ dɨ abitɨhi uami. Namɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ ua hɨji vɨdɨvɨdɨŋ apalɨ aba ilasɨbali uami. \v 32 Naludɨ \x - \xo 22.32 \xo*\xt Sng 51.13, Jo 17.9-11, 17.15, 17.20, 21.15-17\xt*\x* ilasɨbali ala viaŋ Asɨ nadɨ ahɨliahuiahu saŋ ci abin uami. Nadɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ sɨkasɨkan ma sɨvɨlɨbali uami. Sɨvɨlɨci ala cɨhu lagulamɨbanaŋ uami. Vɨdɨvɨdɨŋ lagulama isagalina imahalina dɨ abɨdanaŋ nɨbɨlaŋ avi vɨdɨvɨdɨŋ lagulamavɨbali uami. \v 33 Lɨci \x - \xo 22.33 \xo*\xt Lu 22.54\xt*\x* Saimon abami.\f * \fr 22.33 \fr*\fq Saimon \fq*\ft dɨ ibi mu Pita.\ft*\f* Iadɨ Hekɨlɨ uami. Viaŋ nama hula lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ huaci uben uami. Viaŋ avi nama hula huaci hɨmɨben uami. \v 34 Lɨci \x - \xo 22.34 \xo*\xt Mt 26.34, Mk 14.30, Jo 13.38\xt*\x* Jisasɨ Saimon dɨ ibi mu agadɨ luvɨlavɨla abami. Pita uami. Viaŋ nadɨ abadin agadɨ igahɨlɨha uami. Iabi hɨfɨlɨ akakala agaŋ ma agalɨmaŋ lɨdaci ahica pam tɨbɨ nameŋ abɨbanaŋ uami. Viaŋ nudɨ ma igɨlan aba abɨbanaŋ uami. \s Iadɨ ciaŋ sulasula saŋ uben aba vaŋ puia anɨm hɨlɨcɨ agɨladɨ viavɨla uhalaŋ uami. \p \v 35 Lavɨla \x - \xo 22.35 \xo*\xt Mt 10.9-10, Mk 6.8-9, Lu 9.3, 10.4\xt*\x* Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. Viaŋ ciaŋ sulasula saŋ vaka naludɨ abɨlɨŋ uahalaŋ uami. Uben aba namɨlaŋ akuaba akuaba apalɨ uahalaŋ uami. Vaŋ anɨm hɨlɨcɨ hudahuda via hɨdahɨda hɨsɨŋ apalɨ uahalaŋ uami. Vaŋ hala apalɨ uahalaŋ uami. Hɨcɨ sɨgɨtɨ apalɨ uahalaŋ uami. Hadɨhu namɨlaŋ akuaba akuaba saŋ tɨbɨ mɨgahalaŋ ua hɨma uami. Lɨci abavɨmi. Hɨma uavɨmi. \v 36 Lɨhavɨci \x - \xo 22.36 \xo*\xt Lu 22.49\xt*\x* abami. Iabi neŋ hulaŋ anɨm hɨlɨcɨ daŋ agɨlaŋ anɨm hɨlɨcɨ viavɨla uavɨm uami. Hulaŋ vaŋ daŋ agɨlaŋ vaŋ viavɨla uavɨm uami. Hulaŋ puia hutesɨ apalɨ agɨlaŋ uami. Nulɨdɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ via ua mutɨŋ hɨvɨ lamavɨla anɨm hɨlɨcɨ viavɨla puia hutesɨ lavavɨm uami. \v 37 Asɨ \x - \xo 22.37 \xo*\xt Ais 53.12, Lu 22.52\xt*\x* dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Hulaŋ iamɨgali nudɨ igavɨla nameŋ abavɨbali aba abami uami. Nɨbu ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ lulalula hɨsɨŋ hulaŋ aba abavɨbali aba abami uami. Viaŋ naludɨ abadin uami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ abami agaŋ hameŋ laci lɨbali uami. Iadɨ iga iga ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ lulalula hɨsɨŋ hulaŋ aba abavɨbali uami. Akuaba akuaba Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ iasaŋ abami agaŋ hameŋ laci ala lɨbali uami. \v 38 Lɨci abavɨmi. Aludɨ Hekɨlɨ uavɨmi. Igɨha uavɨmi. Alaŋ puia hutesɨ ahica hanɨbuŋ uavɨmi. Lɨhavɨci abami. Ha ci uami. \s Jisasɨ agaŋ Olivɨ halu heŋ uavɨla Asɨ dɨ abami. \r (Matiu 26.36-46 mu Makɨ 14.32-42) \p \v 39 La \x - \xo 22.39 \xo*\xt Lu 21.37, Jo 18.1\xt*\x* Jisasɨ Jelusalem haiabɨla agadɨ valavɨla Olivɨ halu saŋ umi. Nɨbu hameŋ laci lɨhadami. Hɨfɨlɨ lɨdaci Olivɨ halu lɨguŋ heŋ uadami. Udaci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ nɨbu hula uavɨmi. \v 40 Uavɨla \x - \xo 22.40 \xo*\xt Mt 6.13, 26.41, Mk 14.38, Lu 22.46\xt*\x* Olivɨ halu lɨguŋ heŋ iahavɨla nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ Asɨ dɨ pam aba aba hɨnihalaŋ uami. Laguŋ agaŋ naludɨ ilasɨmɨdɨ uami. \v 41 La nulɨdɨ valavɨla ataŋ tagɨlaŋ daŋ umi. Hulaŋ lɨba hɨlɨcɨ havalɨci uavɨla mɨgɨvi hameŋ heŋ umi. Uavɨla mɨgalɨfɨlɨbavɨla Asɨ dɨ abami. \v 42-44 Iavaŋ \x - \xo 22.42-44 \xo*\xt Mt 6.10, Jo 5.30, 6.38-39, 12.27, Ib 5.7\xt*\x* uami. Nama abɨnaŋ viaŋ ma hɨmɨben uami. Agadɨ ala nama iadɨ hɨji lubiahɨlɨmɨnaŋ uami. Nadɨ nukeŋ hɨji lubiahɨlɨha uami.\f * \fr 22.42-44 \fr*\ft Hulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nameŋ abavɨlalɨ. Lukɨ nɨbu nukeŋ ciaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ avi lɨbami uavɨlalɨ. Lɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ vevɨla nudɨ ahɨliahua vɨdɨvɨdɨŋ igu igu hɨnimi aba abami uavɨlalɨ. Agadɨ ala Jisasɨ vɨhɨlɨ hekɨlɨ amɨŋ igami aba abami uavɨlalɨ. La Asɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ aba aba hɨnimi aba abami uavɨlalɨ. Aba aba hɨnidaci nudɨ vubɨŋ agaŋ mɨdɨ me iahavɨla fɨli hɨvɨ mɨgami aba abami uavɨlalɨ.\ft*\f* \v 45 La Asɨ dɨ aba aba hɨnia iahavɨla nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ pɨŋ vemi. Vevɨla igɨci ani hɨsɨvavɨmi. Nɨbɨlaŋ mavɨn mɨŋamɨŋa ma hɨjɨŋalavɨmi. Hameŋ lavɨla ani hɨsɨvavɨmi. \v 46 Lɨhavɨci nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ akɨ saŋ ani hɨsɨvadalaŋ uami. Iahavɨla Asɨ dɨ pam aba aba hɨnihalaŋ uami. Laguŋ agaŋ naludɨ ilasɨmɨdɨ uami. \fig Jisasɨ agaŋ Asɨ dɨ aba aba hɨnimi.|alt="Jesus praying" src="WA03913b.jpg" size="col" copy="Wade" ref="22.41"\fig* \s Judasɨ agaŋ Jisasɨ dɨ ilasami. \r (Matiu 26.47-56 mu Makɨ 14.43-50 mu Jon 18.3-11) \p \v 47 Jisasɨ \x - \xo 22.47 \xo*\xt Mt 26.47, Mk 14.43, Jo 18.2-3\xt*\x* abɨdaci hulaŋ akape sɨbaŋ vehavɨmi. Judasɨ agaŋ nɨbu hali vemi. Nɨbu Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agadɨ ala cɨhu Jisasɨ dɨ mɨŋafifi lavɨla mɨhum iavɨben aba hali vemi. \v 48 Veci Jisasɨ nudɨ abitɨhami. Judasɨ uami. Nama Hulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ mɨŋafifi lavɨla mɨhum iavavɨla ilasɨben aba venaŋ uami. \fig Judasɨ agaŋ Jisasɨ dɨ mɨŋafifi lavɨla mɨhum iavɨben aba hali vemi.|alt="Gethsemane" src="WA03917b.jpg" size="col" ref="22.47"\fig* \p \v 49 Lɨci \x - \xo 22.49 \xo*\xt Lu 22.36\xt*\x* hulemɨlɨ nɨbu hula hɨniavɨmi agɨlaŋ nulɨdɨ hɨji agɨladɨ ci igavɨmi. Lavɨla abavɨmi. Aludɨ Hekɨlɨ uavɨmi. Alaŋ puia hutesɨ hɨvɨ nulɨdɨ huaci ihalahɨbalu uavɨmi. \v 50 Lavɨla hulaŋ mu agaŋ puia hutesɨ agadɨ viavɨla Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ dɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agadɨ hɨji asɨŋ ihalahami. Hɨji asɨŋ human sɨmi kɨlikɨli agadɨ ihalahɨci mɨgami. \v 51 Ihalahɨci mɨgɨci Jisasɨ igavɨla abami. Valɨha uami. Lavɨla hulaŋ agadɨ hɨji sɨmɨ heŋ human lamɨci nudɨ hɨji asɨŋ agaŋ cɨhu huaci lɨmi. \p \v 52 La \x - \xo 22.52 \xo*\xt Lu 22.37, Jo 7.30, 8.20\xt*\x* Jisasɨ agaŋ Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨladɨdaŋ hɨmi sɨbɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ migɨlavɨhadami agɨladɨ manɨgali agɨladɨdaŋ abami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ avi abami. Namɨlaŋ puia hutesɨ hutesɨ agɨladɨdaŋ kɨlɨ lɨmɨ agɨladɨdaŋ vivi velaŋ uami. Hulaŋ mu hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ sɨbɨlɨ lamalama nulɨdɨ akuaba akuaba vivi hɨsɨŋ agadɨ mɨŋalɨvalɨva saŋ me velaŋ uami. \v 53 Akape \x - \xo 22.53 \xo*\xt Lu 19.47, 21.37, Jo 12.27, Kl 1.13\xt*\x* tɨbɨ viaŋ namɨlaŋ hula Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba hɨnilan uami. Agadɨ ala namɨlaŋ iadɨ akuaba akuaba ma lɨmaŋ uami. Iabi ha naludɨ hɨji hɨvɨ akuaba akuaba lɨhalaŋ uami. Hɨfɨlɨ agadɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ iabi hekɨlɨ hɨnidi uami. \s Pita agaŋ viaŋ Jisasɨ dɨ ma igɨlan uami. \r (Matiu 26.57-58 mu Matiu 26.69-75 mu Makɨ 14.53-54 mu Makɨ 14.66-72 mu Jon 18.12-18 mu Jon 18.25-27) \p \v 54 Jisasɨ \x - \xo 22.54 \xo*\xt Sng 31.11, Lu 22.33\xt*\x* ciaŋ aba fɨhalɨci nudɨ mɨŋalɨvavɨla via uavɨmi. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ agadɨ ulaŋ heŋ via uavɨmi. Via uavɨdaci Pita agaŋ nulɨdɨ iga iga ataŋ tagɨlaŋ daŋ nulɨdɨ sɨvɨ sɨvɨ umi. \v 55 Uavɨla ulaŋ haiabɨla agadɨ lua muji heŋ ivouavɨla igɨci ulaŋ hali hɨbɨ hɨvɨ avɨŋ mahɨlavɨla mɨgahɨniavɨmi. Mɨgahɨniavɨdaci Pita avi nɨbɨlaŋ hula mɨgahɨniavɨmi. \v 56 Avɨŋ \x - \xo 22.56 \xo*\xt HJL 4.13\xt*\x* abɨlu hɨvɨ mɨgahɨniavɨdaci sibɨla hɨsɨŋ iamɨgali agaŋ Pita dɨ igami. La nudɨ sɨhɨvia igavɨla abami. Hulaŋ nagaŋ avi Jisasɨ hula hɨdɨlalɨ uami. \v 57 Lɨci Pita iaha abami. Viaŋ hɨma uami. Viaŋ nudɨ ma igɨlan uami. \v 58 Hɨnimitavɨla cɨhu hulaŋ mu agaŋ vevɨla abami. Nama avi nudɨ hulemɨlɨ ala uami. Lɨci Pita abami. Viaŋ hɨma sɨbaŋ uami. \v 59 Lɨci hɨnimitavɨla cɨhu hulaŋ mu agaŋ vevɨla vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ abami. Naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Hulaŋ nagaŋ Jisasɨ hula hɨdɨlalɨ uami. Nɨbu avi Galili fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ ala uami. \v 60 Lɨci Pita abami. Hɨma sɨbaŋ uami. Nama ciaŋ abɨnaŋ agadɨ viaŋ ma igɨlan uami. Ciaŋ hameŋ abɨdaci akakala agaŋ agalami. \v 61 Agalɨci \x - \xo 22.61 \xo*\xt Lu 22.34\xt*\x* nudɨ Hekɨlɨ Jisasɨ agaŋ limu cimɨlavɨla Pita dɨ igami. Lɨci Pita agaŋ hɨji lamami. Jisasɨ iadɨ nameŋ abɨmalami uami. Iabi hɨfɨlɨ akakala ma agalɨdaci ahica pam tɨbɨ abɨbanaŋ aba abɨmalami uami. Viaŋ nudɨ ma igɨlan aba abɨbanaŋ aba abɨmalami uami. \v 62 La haiabɨla ivavevɨla ilɨhiŋ hekɨlɨ ilɨhami. \fig Hulaŋ nagaŋ avi Jisasɨ hula hɨdɨlalɨ uami.|alt="accusing Peter" src="WA03920b.jpg" size="col" copy="Wade" ref="22.56"\fig* \s Jisasɨ dɨ abacuvacuva ifavɨmi. \r (Matiu 26.67-68 mu Makɨ 14.65) \p \v 63 Lɨci hulaŋ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvavɨla abacuvacuva ifavɨmi. \v 64 Lavɨla nudɨ lamɨgaŋ agadɨ havɨlɨ hɨvɨ hahasɨjiavɨla ifu ifu abavɨmi. Abɨha uavɨmi. Nama Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ hɨnilanaŋ lɨci abɨnaŋ igahɨlɨmɨli uavɨmi. Nadɨ ani ifi uavɨmi. \v 65 Lɨdɨŋ nudɨ ciaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ aba aba abacuvavɨmi. \s Jisasɨ dɨ ifɨhɨmɨbalu aba mɨgudɨba hɨniavɨmi. \r (Matiu 26.59-66 mu Makɨ 14.55-64 mu Jon 18.19-24) \p \v 66 Fɨli mɨŋalahɨdaci hulaŋ cihu tɨbaŋ daŋ agɨlaŋ sɨkasɨkan mɨgudɨbavɨmi. Hɨhɨle Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ. Hɨhɨle Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ. Hɨhɨle Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ. Nɨbɨlaŋ ahuata hameŋ mɨgudɨbavɨla hɨniavɨdaci Jisasɨ dɨ vavehavɨmi. \v 67 Vavehavɨci \x - \xo 22.67 \xo*\xt Jo 3.12, 8.45, 10.24\xt*\x* abavɨmi. Aludɨ abɨnaŋ igahɨlɨmɨli uavɨmi. Asɨ nadɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemanaŋ uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ abami. Viaŋ naludɨ abɨlɨŋ namɨlaŋ iadɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨbalaŋ uami. \v 68 Viaŋ avi naludɨ abitɨhɨlɨŋ namɨlaŋ iadɨ ciaŋ ma lalahuhe abɨbalaŋ uami. \v 69 Asɨ \x - \xo 22.69 \xo*\xt HJL 7.56, Ib 1.3, 8.1\xt*\x* nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ daŋ uami. Iabi avi mufɨli avi Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ Asɨ dɨ human sɨmi kɨlikɨli hɨvɨ mɨgahɨnibali uami. \p \v 70 Lɨci \x - \xo 22.70 \xo*\xt Lu 4.3, 4.9\xt*\x* ahuata abavɨmi. Nama Asɨ dɨ Ninaŋ uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ nukeŋ ci abɨlaŋ uami. Ha viaŋ nukeŋ ala uami. \v 71 Lɨci cɨhu abavɨmi. Akɨ saŋ hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ abɨmɨli vevɨla nudɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ agasaŋ haiabɨla lama abavɨbali uavɨmi. Ha nɨbu nukeŋ ci haiabɨla iaha abɨci igahɨlalu uavɨmi. \c 23 \s Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvavɨla Pailatɨ dɨ pɨŋ via uavɨmi. \r (Matiu 27.1-2 mu Matiu 27.11-14 mu Makɨ 15.1-5 mu Jon 18.28-38) \p \v 1 La Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ iaha Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvavɨla Pailatɨ dɨ pɨŋ via uavɨmi. \v 2 Via \x - \xo 23.2 \xo*\xt Mt 17.27, Lu 20.25, Jo 19.12, HJL 17.6-7\xt*\x* uavɨla hɨdɨlɨ maha ciaŋ abavɨmi. Alaŋ hulaŋ nagadɨ igɨlalu uavɨmi. Nɨbu hulaŋ iamɨgali aludɨ hɨji mɨŋaihuihu lɨlalɨ uavɨmi. Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agasaŋ anɨm hɨlɨcɨ igu igu saŋ abamɨgɨlɨlalɨ uavɨmi. Lɨdɨŋ nameŋ abɨlalɨ uavɨmi. Asɨ iadɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemin aba abɨlalɨ uavɨmi. Viaŋ nukeŋ manɨgali aba abɨlalɨ uavɨmi. \v 3 Lɨhavɨci \x - \xo 23.3 \xo*\xt Mt 27.11, 1 Ti 6.13\xt*\x* Pailatɨ cɨhu Jisasɨ dɨ abitɨhami. Nama Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali uami. Lɨci abami. Nama nukeŋ ci abɨnaŋ uami. \v 4 Lɨci \x - \xo 23.4 \xo*\xt 1 Pi 2.22\xt*\x* cɨhu Pailatɨ agaŋ Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨladɨdaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨdaŋ abami. Viaŋ hulaŋ nagadɨ hugɨ ma sɨbaŋ igin uami. \v 5 Lɨci cɨhu nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ abavɨmi. Nɨbu hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abɨdaci Judia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ iahaiaha nusaŋ pam uavɨlalɨ uavɨmi. Nɨbu Galili fɨli tɨbɨ hɨnia hɨdɨlɨ maha ciaŋ sulalɨ uavɨmi. Sulasula veve neŋ ci iahi uavɨmi. \s Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvavɨla Helotɨ dɨ pɨŋ via uavɨmi. \p \v 6 Lɨhavɨci Pailatɨ igahɨlavɨla nulɨdɨ abitɨhami. Hulaŋ nagaŋ Galili fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ akua uami. \v 7 Lɨci \x - \xo 23.7 \xo*\xt Lu 3.1\xt*\x* abavɨci igahɨlavɨla hɨji lamami. Nɨbu fɨli tɨbɨ Helotɨ migɨlɨlalɨ heŋ hɨsɨŋ uami. Lavɨla abɨci Helotɨ dɨ pɨŋ via uavɨmi. Helotɨ Jelusalem haiabɨla hɨnidaci Pailatɨ agaŋ nulɨdɨ abɨci Jisasɨ dɨ via Helotɨ dɨ pɨŋ uavɨmi. \p \v 8 Vaka \x - \xo 23.8 \xo*\xt Mt 14.1, Mk 6.14, Lu 9.7-9\xt*\x* Helotɨ agaŋ Jisasɨ dɨ ciaŋ hɨjɨ agadɨ igahɨlahɨla mu sihɨ mu sihɨ abalamɨdaci igɨben aba lɨhadami. Hameŋ sadaŋ Jisasɨ dɨ vavehavɨci igavɨla hɨjɨŋalami. \v 9 Lavɨla Jisasɨ mu sihɨ mu sihɨ abalamɨdaci igɨben aba cɨhu tɨbɨ cɨhu tɨbɨ abitɨhami. Abitɨhɨdaci Jisasɨ nudɨ ciaŋ ma lalahuhehuhe abami. \v 10 Lɨci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula nudɨ lɨbɨmɨgumɨgu ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ abavɨmi. \v 11 Lɨhavɨdaci \x - \xo 23.11 \xo*\xt Ais 53.3\xt*\x* Helotɨ agaŋ nudɨ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula hɨnihɨni nudɨ ciaŋ sɨbɨlɨ aba aba abacuvavɨmi. Lavɨla hadi hɨlahɨla huaci sɨbaŋ agadɨ viavɨla Jisasɨ dɨ hadipɨlɨ hɨvɨ ahualavɨmi. Ahualavɨci Helotɨ abɨci Pailatɨ dɨ pɨŋ via uavɨmi. \v 12 Vaka \x - \xo 23.12 \xo*\xt HJL 4.27\xt*\x* Helotɨ hula Pailatɨ hula ahica huaci ma hɨniavɨhadami. Jisasɨ dɨ via uavɨmi heŋ ala Helotɨ hula Pailatɨ hula nagɨli lɨbavɨmi. \s Pailatɨ agaŋ kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci hɨmahɨma saŋ abami. \r (Matiu 27.15-26 mu Makɨ 15.6-15 mu Jon 18.39–19.16) \p \v 13 Lavɨla Pailatɨ agaŋ Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlasadaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali agɨlasadaŋ ciaŋ abɨci umi. Hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ avi ciaŋ abɨci umi. Lɨci ve mɨgudɨbavɨmi. \v 14 Mɨgudɨba hɨniavɨdaci nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ hulaŋ nagadɨ iadɨ pɨŋ vavevɨla nameŋ abiemɨlaŋ uami. Nɨbu hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji mɨŋaihuihu lɨlalɨ aba abiemɨlaŋ uami. Aba aba lagulama hɨnidalaŋ viaŋ nudɨ abitɨhiemin uami. Ci igɨlaŋ uami. Namɨlaŋ nudɨ lɨbɨmɨgumɨgu abiemɨlaŋ agadɨ ala viaŋ nudɨ hugɨ ma sɨbaŋ igin uami. \v 15 Helotɨ avi hameŋ ala li uami. Lavɨla nudɨ cɨhu iadɨ pɨŋ abɨci ve uami. Ci igɨlaŋ uami. Hulaŋ nagaŋ akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ ma vilɨ uami. Lɨci nusaŋ alaŋ nudɨ ifɨhɨmɨbalu uami. \v 16-17 Hameŋ \x - \xo 23.16-17 \xo*\xt Mt 27.15, Jo 18.39\xt*\x* sadaŋ viaŋ abɨlɨŋ havɨ vɨgɨlavɨla valavɨci um uami.\f * \fr 23.16-17 \fr*\ft Hulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nameŋ abavɨlalɨ. Lukɨ nɨbu nukeŋ ciaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ avi lɨbami uavɨlalɨ. Nɨbɨlaŋ nameŋ lɨhavɨhadami aba abami uavɨlalɨ. Mɨhiŋ hekɨlɨ hɨvɨ hulaŋ iamɨgali abavɨdaci lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ hɨniavɨhadami agɨladɨ hulaŋ mu agadɨ valavɨdaci nulɨdɨ pɨŋ uavɨhadami aba abami uavɨlalɨ.\ft*\f* \p \v 18 Hameŋ abɨci ala hulaŋ iamɨgali hudɨmɨda agɨlaŋ ula ula abavɨmi. Jisasɨ dɨ ifɨhɨmɨha uavɨmi. Balabasɨ dɨ valɨnaŋ aludɨ pɨŋ vem uavɨmi. \v 19 Balabasɨ agaŋ haiabɨla hekɨlɨ heŋ sagaŋ mɨŋaiahavɨla hulaŋ mu agadɨ ifɨhɨmami. Lɨci nusaŋ ala lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ nudɨ lamavɨmi. \v 20 Pailatɨ agaŋ Jisasɨ dɨ valɨci uu saŋ abami. \v 21 Abɨci ala nɨbɨlaŋ ula ula abavɨmi. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ nudɨ lama henaŋ hɨvɨ ifɨlaŋ uci hɨmam uavɨmi. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ nudɨ lama henaŋ hɨvɨ ifɨlaŋ uci hɨmam uavɨmi. \v 22 Lɨhavɨci cɨhu sijaŋ abami. Nudɨ akɨ saŋ ifɨhɨmɨbalu uami. Hulaŋ nagaŋ nɨbu akɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ vilɨ uami. Viaŋ nudɨ akuaba hugɨ ma sɨbaŋ igin uami. Lɨci alaŋ nudɨ ifɨhɨmɨbalu uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ abɨlɨŋ havɨ vɨgɨlavɨla valavɨci ubali uami. \v 23 Lɨci vɨdɨvɨdɨŋ ula ula abavɨmi. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ nudɨ lama henaŋ hɨvɨ ifɨlaŋ uci hɨmam uavɨmi. Lɨhavɨdaci nulɨdɨ uliŋ uliŋ agɨlaŋ Pailatɨ dɨ ciaŋ agadɨ mɨŋaihuihu lɨhavɨmi. \v 24 Lɨhavɨci Pailatɨ nulɨdɨ hɨji laci lubiahɨlami. \v 25 Lubiahɨlavɨla hulaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ hɨnimi agadɨ valɨci umi. Vaka nɨbu ala haiabɨla hekɨlɨ heŋ sagaŋ mɨŋaiahavɨla hulaŋ mu agadɨ ifɨhɨmami. Lɨci lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ nudɨ lamavɨci hɨnimi. Nudɨ valɨci udaci sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨladɨ abɨci Jisasɨ dɨ via uavɨmi. \s Kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci mɨŋaiaha lalɨlamavɨmi. \r (Matiu 27.32-44 mu Makɨ 15.21-32 mu Jon 19.17-27) \p \v 26 Sagaŋ \x - \xo 23.26 \xo*\xt Mt 27.32, Mk 15.21\xt*\x* hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ via uavɨdaci hulaŋ mu Saimon Sailini haiabɨla hɨsɨŋ agaŋ Jelusalem haiabɨla ivo ivo saŋ vemi. Ve nulɨdɨ likilamɨben aba lɨci mɨŋalɨvavɨmi. Mɨŋalɨvavɨla kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamavɨla Jisasɨ dɨ lama henaŋ hɨvɨ ifɨci uu hɨsɨŋ agadɨ nusaŋ iguavɨci havavɨla Jisasɨ dɨ sɨvɨ umi. \v 27 Havavɨla udaci hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ avi Jisasɨ dɨ sɨvɨ uavɨmi. Iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ mavɨn lɨdaci ilɨha ilɨha nudɨ sɨvɨ uavɨmi. \v 28 Uavɨdaci Jisasɨ limu cimɨla iga nulɨdɨ abami. Jelusalem haiabɨla hɨsɨŋ iamɨgali namɨlaŋ iasaŋ ilɨhɨmɨlaŋ uami. Nalusaŋ nukeŋ sadaŋ naludɨ ninanadi agɨlasadaŋ ilɨhɨhalaŋ uami. \v 29 Ci \x - \xo 23.29 \xo*\xt Mt 24.19, Lu 21.22-23\xt*\x* igɨlaŋ uami. Mufɨli abavɨbali uami. Iamɨgali mɨnibɨlɨ agɨlaŋ hula uajɨ agɨlaŋ hula hɨjɨŋalavɨbali aba abavɨbali uami. Ninanadi amaŋ ma lɨbɨmaŋ agɨlaŋ avi hɨjɨŋalavɨbali aba abavɨbali uami. \v 30 Lavɨla \x - \xo 23.30 \xo*\xt Ais 2.19, Hos 10.8, CHL 6.16\xt*\x* hɨmavɨhevɨhe saŋ igahɨlahɨla abavɨbali uami. Halu hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ mɨgamɨga aludɨ hafilɨbavɨdaci hɨmavɨhemɨli aba abavɨbali uami. Halu sudɨme sudɨme agɨlaŋ aludɨ lalɨguavɨdaci hɨmavɨhemɨli aba abavɨbali uami. \v 31 Lavɨla \x - \xo 23.31 \xo*\xt Jer 25.29, Ese 20.47, 1 Pi 4.17\xt*\x* cɨhu hɨve lama abami. Kɨlɨ avɨli daŋ agadɨ hameŋ ci lɨhavi uami. Kɨlɨ hɨmukɨmu agadɨ akɨ lɨhavɨbali uami. \p \v 32 Jisasɨ dɨ via uavɨmi hadɨhu hulaŋ sɨbɨlɨ ahica agɨladɨ avi via uavɨmi. Nulɨdɨ ifɨhɨmɨbalu aba via uavɨmi. \v 33 Via \x - \xo 23.33 \xo*\xt Mt 27.33, Mk 15.22, Jo 19.17-18\xt*\x* uavɨla fipɨ mu heŋ iahuavɨmi. Fipɨ agadɨ ibi Hali henaŋ fipɨ uavɨhadami. Iahuavɨla kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci mɨŋaiaha lalɨlamavɨmi. Lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ ahica agɨladɨ avi vivi kɨlɨ cɨkaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ hɨlihua lamalama agɨladɨ hɨvɨ lamalama henaŋ hɨvɨ ifavɨci udaci mɨŋaiahaiaha lalɨlamavɨmi. Mu agadɨ Jisasɨ dɨ human sɨmi kɨlikɨli heŋ mɨŋaiaha lalɨlamavɨmi. Mu agadɨ human sakalɨ kɨlikɨli heŋ mɨŋaiaha lalɨlamavɨmi. \v 34 \fm *\fm*Lɨhavɨci \x - \xo 23.34 \xo*\xt Sng 22.18, Ais 53.12, Mt 5.44, HJL 3.17, 7.60\xt*\x* Jisasɨ abami. Iavaŋ uami. Hulaŋ nagɨlaŋ iadɨ sɨbɨlɨ lamavi uami. Agadɨ ala nɨbɨlaŋ iadɨ sɨbɨlɨ lamavi agadɨ hɨdɨlɨ ma igavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nama nulɨdɨ hugɨ agɨladɨ hivɨha uami.\f * \fr 23.34 \fr*\ft Ciaŋ lidɨ ahica agɨladɨ alɨhaŋ hɨnidi agaŋ Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ vaka sɨbaŋ hɨsɨŋ agɨladɨ hɨvɨ hɨhɨle hɨniadami. Hɨhɨle ma hɨniadami.\ft*\f* Lɨci sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ hutesɨ agɨladɨ labɨla vibalu aba kɨlɨ hɨlɨcɨ salaŋ iahuavɨmi. \fig Sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ hadi hɨlahɨla hutesɨ hutesɨ agɨladɨ vibalu aba kɨlɨ hɨlɨcɨ salaŋ iahuavɨmi.|alt="gambling at cross" src="jl054.jpg" size="col" copy="Lear" ref="23.34"\fig* \p \v 35 Hulaŋ \x - \xo 23.35 \xo*\xt Sng 22.7, Mt 27.39-40, Mk 15.29\xt*\x* iamɨgali agɨlaŋ nudɨ iga iga hɨniavɨdaci manɨgali agɨlaŋ Jisasɨ dɨ abacuvavɨmi. Nɨbu hulaŋ iamɨgali ahɨliahulalɨ uavɨmi. Asɨ agaŋ nudɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi lɨci nudɨ nukeŋ ahɨliahuavɨla kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ vala mɨgam uavɨmi. \v 36 Lɨhavɨci \x - \xo 23.36 \xo*\xt Sng 69.21\xt*\x* sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ abacuvacuva ciaŋ aba aba mikɨ uavɨmi. Uavɨla lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ hitaŋ daŋ agadɨ igubalu aba lɨhavɨmi. \v 37 Lavɨla Jisasɨ dɨ abacuvacuva abavɨmi. Nama Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali lɨci nama nadɨ nukeŋ ahɨliahuavɨla kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ vala mɨgɨha uavɨmi. \v 38 Ciaŋ mu kɨlɨ cɨkaŋ hɨvɨ lɨbavɨmi agadɨ viavɨla iahua kɨlɨ fɨdɨm Jisasɨ hali lamɨci iahumi heŋ lama ifavɨci umi. Ciaŋ lɨbavɨmi agaŋ nameŋ abami. Nɨbu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali uami. \p \v 39 Lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ ahica kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihuhu lamalama agɨladɨ hɨvɨ lamalama henaŋ hɨvɨ ifavɨci udaci mɨŋaiahaiaha lalɨlamavɨmi agɨladɨ mu agaŋ Jisasɨ dɨ abacuvami. Asɨ nadɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemanaŋ lɨci uami. Nadɨ nukeŋ ahɨliahuavɨla mɨguha uami. Mɨguavɨla aludɨ avi ahɨliahuha uami. \v 40 Lɨci hulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ mu agaŋ nudɨ abacabɨlami. Nama avi ci hɨmɨbanaŋ uami. Nama Asɨ saŋ ma lɨdɨnaŋ uami. \v 41 Aludɨ ifɨhɨmavɨbali agaŋ nɨbu ciaŋ apalɨ uami. Alaŋ ahica aludɨ nukeŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨlasaŋ hɨmɨbalu uami. Hulaŋ nagaŋ nɨbu lusɨŋ sɨbɨlɨ apalɨ sɨbaŋ uami. \v 42 Lavɨla \x - \xo 23.42 \xo*\xt Mt 16.27-28\xt*\x* abami. Jisasɨ uami. Mufɨli nama manɨgali hɨniavɨla iasaŋ igahɨlɨha uami. \v 43 Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Viaŋ nadɨ amɨŋ abadin uami. Iabi nama viaŋ hula Asɨ dɨ haiabɨla hɨnibalu uami. \s Jisasɨ hɨmami. \r (Matiu 27.45-56 mu Makɨ 15.33-41 mu Jon 19.28-30) \p \v 44-45 Lɨci \x - \xo 23.44-45 \xo*\xt CV 26.31-33, 36.35, Amo 8.9\xt*\x* uaiaŋ agaŋ huva hɨnidaci fɨli tɨbɨ sɨkasɨkan hɨfɨlɨ mɨgavɨla hɨnimi. Hɨfɨlɨ mɨga hɨnia via ua hɨfɨlɨdaŋ uaiadi hɨvɨ cɨhu uaiaŋ hɨlami.\f * \fr 23.44-45 \fr*\fq Hɨfɨlɨdaŋ uaiadi \fq*\ft ha 3 kilokɨ.\ft*\f* Hɨfɨlɨ mɨgavɨla hɨnidaci havɨlɨ mila hekɨlɨ agaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agadɨ muji sɨbaŋ heŋ hɨsihala hɨniadami agaŋ cɨkɨlami. Cɨkɨlavɨla ahica cɨkaŋ hɨnimi. \v 46 Lɨdaci \x - \xo 23.46 \xo*\xt Sng 31.5, HJL 7.59\xt*\x* Jisasɨ agaŋ vɨdɨvɨdɨŋ ulavɨla abami. Iavaŋ uami. Viaŋ iadɨ amɨŋ agadɨ nadɨ human hɨvɨ lamin uami. Hameŋ abavɨla hɨmami. \v 47 Hameŋ abavɨla hɨmɨci sagaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ akuaba akuaba iahavɨmi agɨladɨ igavɨla Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahavɨla abami. Amɨŋ ala uami. Hulaŋ nagaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlɨlalɨ uami. \v 48 Lɨci \x - \xo 23.48 \xo*\xt Lu 18.13\xt*\x* hulaŋ iamɨgali akape vehavɨmi agɨlaŋ akuaba akuaba iahavɨmi agɨladɨ igavɨla mavɨn mɨŋamɨŋa ilɨha ilɨha cɨhu uavɨmi. \v 49 Jisasɨ \x - \xo 23.49 \xo*\xt Sng 38.11, Lu 8.2-3\xt*\x* dɨ nagɨlihalinu huaci huaci agɨlaŋ hula iamɨgali nɨbu hula Galili fɨli tɨbɨ heŋ hɨdahɨda vehavɨmi agɨlaŋ hula vevɨla ataŋ lagulamavɨla Jisasɨ dɨ akuaba akuaba lɨhavɨmi agɨladɨ iga iga hɨniavɨmi. \fig Jisasɨ hɨmami.|src="WA03926b.jpg" size="col" copy="Wade" ref="23.46"\fig* \s Jisasɨ dɨ valɨ agadɨ lɨba haca hɨvɨ via ivoua lamavɨmi. \r (Matiu 27.57-61 mu Makɨ 15.42-47 mu Jon 19.38-42) \p \v 50-51 Isɨlaelɨ \x - \xo 23.50-51 \xo*\xt Lu 2.25, 2.38\xt*\x* hɨdɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ Alimatea haiabɨla hɨniavɨhadami. Hulaŋ mu Josepɨ Alimatea haiabɨla hɨsɨŋ agaŋ vevɨla Jelusalem haiabɨla hɨnimi. Nɨbu hulaŋ cihu tɨbaŋ daŋ huaci sɨbaŋ hɨniadami. Nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨladami. Hulaŋ cihu tɨbaŋ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ Jisasɨ dɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ hɨji lamavɨmi. Agadɨ ala Josepɨ nɨbɨlaŋ hula hɨji pam ma lamami. Nɨbu Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agasaŋ migɨladami. \v 52 Nɨbu Pailatɨ dɨ pɨŋ uavɨla Jisasɨ dɨ valɨ agadɨ vivi saŋ abitɨhami. \v 53 Abitɨhɨci alia uami. Lɨci vevɨla Jisasɨ dɨ valɨ agadɨ via mɨŋamɨga lamavɨla havɨlɨ mila hɨvɨ hahami. Haha via uavɨla lɨba haca hɨvɨ via ivoua mɨŋamɨga lamami. Lɨba agadɨ mava ivouavɨci hameŋ hɨniadami. Vaka hulaŋ valɨ mu heŋ ma lamavɨhadami. \v 54 Sɨmɨŋ isabɨlaŋ sɨhuva sɨhuva mɨhiŋ hɨvɨ nudɨ mavavɨmi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ mikɨ lɨdaci sɨmɨŋ isabɨlaŋ sɨhuvavɨmi. \fig Jisasɨ dɨ mavɨben aba lɨba haca hɨvɨ via ivoua mɨŋamɨga lamavɨmi.|alt="burial" src="WA03929b.jpg" size="col" copy="WADE" ref="23.53"\fig* \p \v 55 Iamɨgali \x - \xo 23.55 \xo*\xt Lu 23.49\xt*\x* Galili fɨli tɨbɨ heŋ Jisasɨ hula hɨdavɨhadami agɨlaŋ Josepɨ dɨ sɨvɨ uavɨla lɨba haca agadɨ igavɨmi. Josepɨ agaŋ Jisasɨ dɨ valɨ agadɨ via ua vameŋ lamɨbali aba iga iga saŋ uavɨmi. \v 56 Ua \x - \xo 23.56 \xo*\xt CV 20.8-11, Lo 5.14\xt*\x* igavɨla cɨhu uleŋ vehavɨmi. Vevɨla cihu savu me hɨsi huaci huaci daŋ agɨladɨdaŋ sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci huaci daŋ agɨladɨdaŋ sɨhuvavɨmi. Sɨhuvavɨla Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ lubiahɨlavɨla alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ alusavɨmi. \c 24 \s Jisasɨ cɨhu hɨhi iahami. \r (Matiu 28.1-10 mu Makɨ 16.1-8 mu Jon 20.1-10) \p \v 1 Hɨniavɨci mɨŋalahɨci iamɨgali agɨlaŋ cimɨdaŋ sɨbaŋ iaha haca abɨla uavɨmi. Jisasɨ dɨ valɨ lɨba haca hɨvɨ via ivoua mɨŋamɨga lamami agadɨ igɨben aba uavɨmi.\f * \fr 24.1 \fr*\ft Iamɨgali agɨlaŋ Sade hɨvɨ haca abɨla uavɨmi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ Salele hɨvɨ alusavɨhadami. Sade hɨvɨ nulɨdɨ nukeŋ sibɨla vihavɨhadami.\ft*\f* Cihu savu me hɨsi huaci huaci daŋ sɨhuvavɨmi agɨladɨ via uavɨmi. \v 2 Uavɨla igavɨci lɨba kum hekɨlɨ haca ifɨsɨjiavɨmi agadɨ mɨŋalitapalavɨci ua haca caba hɨvɨ hɨnimi. \v 3 Lɨci ivouavɨla igavɨci nulɨdɨ Hekɨlɨ Jisasɨ dɨ valɨ agaŋ ma hɨnimi. \v 4 Lɨci \x - \xo 24.4 \xo*\xt HJL 1.10\xt*\x* lamɨgaŋ hɨbɨŋ hɨbɨŋ iga iga hɨniavɨdaci hulaŋ ahica agɨlaŋ ve nulɨdɨ pɨŋ lagulamavɨmi. Hulaŋ ahica agɨladɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ hutesɨ agɨlaŋ mila sɨbaŋ hɨniavɨmi. \v 5 Lɨhavɨci \x - \xo 24.5 \xo*\xt Lu 2.9\xt*\x* iamɨgali agɨlaŋ igavɨla lɨdavɨmi. Lɨdavɨla lɨbuhɨla fɨli igasulasula hɨniavɨmi. Hɨniavɨdaci hulaŋ ahica agɨlaŋ abavɨmi. Hulaŋ hɨhi hɨnidaci akɨ saŋ namɨlaŋ sudɨ haca neŋ ve suhɨlɨlaŋ uavɨmi. \v 6 Nɨbu \x - \xo 24.6-7 \xo*\xt Mt 16.21, 17.22-23, 20.18-19, Mk 8.31, 9.30-31, 10.33-34, Lu 9.22, 18.31-33\xt*\x* neŋ ma hɨni uavɨmi. Nɨbu cɨhu hɨhi ci iahiemi uavɨmi. Nudɨ ciaŋ agasaŋ hɨji lamɨhalaŋ uavɨmi. Nɨbu Galili fɨli tɨbɨ hɨnihɨni naludɨ nameŋ abalɨ uavɨmi. \v 7 Nɨbɨlaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ mɨŋa via uavɨla hulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ agɨladɨ human hɨvɨ lamavɨbali aba abalɨ uavɨmi. Lamavɨci kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci hɨmɨbali aba abalɨ uavɨmi. Lavɨla anihuliŋ me hɨvɨ cɨhu hɨhi iahɨbali aba abalɨ uavɨmi. \v 8 Hameŋ abavɨci cɨhu Jisasɨ dɨ ciaŋ agasaŋ igahɨlavɨmi. \v 9 Lavɨla \x - \xo 24.9 \xo*\xt Mk 16.10-11\xt*\x* haca abɨla agadɨ valavɨla cɨhu vehavɨmi. Vevɨla hulaŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu pabiŋ cɨjɨŋ Jisasɨ lɨbɨmɨŋami agɨladɨdaŋ hulaŋ limu hɨhɨle nɨbɨlaŋ hula hɨniavɨmi agɨladɨdaŋ sulavɨmi. Akuaba akuaba igavɨmi agasaŋ sulavɨmi. \v 10 Iamɨgali \x - \xo 24.10 \xo*\xt Lu 8.3\xt*\x* agɨladɨ ibi nameŋ. Mu Malia Makɨdala haiabɨla hɨsɨŋ. Mu Joana. Mu Malia Jemɨsɨ numɨgaŋ. Nɨbɨlaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ hula ahuata vevɨla sulavɨmi. \v 11 Sulavɨci \x - \xo 24.11 \xo*\xt Mk 16.10-11, Lu 24.25\xt*\x* igahɨlavɨla abavɨmi. Namɨlaŋ uava ciaŋ me abadalaŋ uavɨmi. La hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨmi. \v 12 Lavɨla Pita agaŋ iaha haŋɨla haŋɨla haca abɨla heŋ umi. Ua mɨgalɨfavɨla lɨba haca muji agadɨ iga ivoua igami. Igɨci havɨlɨ mila hutesɨ hutesɨ Jisasɨ dɨ valɨ agadɨ hahavɨmi agɨlaŋ pam hɨniavɨmi. Havɨlɨ agɨladɨ igavɨla i uami. La cɨhu vemi. \s Hulaŋ ahica Emeusɨ hɨbɨ pɨlɨ heŋ Jisasɨ dɨ igavɨmi. \r (Makɨ 16.12-13) \p \v 13 Iamɨgali agɨlaŋ Jisasɨ dɨ valɨ igɨben aba uavɨmi mɨhiŋ heŋ ala Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ ahica agɨlaŋ Jelusalem haiabɨla valavɨla Emeusɨ haiabɨla saŋ uavɨmi. Emeusɨ haiabɨla ataŋ tagɨlaŋ daŋ hɨnimi.\f * \fr 24.13 \fr*\fq Ataŋ tagɨlaŋ daŋ \fq*\ft ha nɨbu 11 kilomita.\ft*\f* \v 14 Hɨbɨ cina uu ciaŋ aba aba uavɨmi. Akuaba akuaba lɨhavɨdaci igavɨmi agɨlasaŋ aba aba uavɨmi. \v 15 Hɨbɨŋ \x - \xo 24.15 \xo*\xt Mt 18.19-20, Lu 24.36\xt*\x* hɨbɨŋ abitɨhatɨha uavɨdaci Jisasɨ agaŋ vevɨla hulaŋ ahica agɨlaŋ hula uavɨmi. \v 16 Hulaŋ \x - \xo 24.16 \xo*\xt Jo 20.14, 21.4\xt*\x* ahica agɨlaŋ Jisasɨ dɨ igavɨmi ala Asɨ nukeŋ lɨci igalavavɨmi. \p \v 17 Lɨhavɨci Jisasɨ abami. Namɨlaŋ akɨ ciaŋ aba aba uadalaŋ uami. Lɨci hulaŋ ahica agɨladɨ mavɨn lɨdaci lagulama hɨniavɨmi. \v 18 Lagulama \x - \xo 24.18 \xo*\xt Jo 19.25\xt*\x* hɨnihɨni Kɨliopasɨ agaŋ abami. Nama Jelusalem haiabɨla hɨnihanaŋ agadɨ ala nama ma igahanaŋ uami. Akuaba akuaba anihuliŋ lɨhavalɨ agɨladɨ ma igahanaŋ uami. Nama akɨ lɨci ma igahanaŋ uami. \v 19 Lɨci \x - \xo 24.19 \xo*\xt Mt 21.11, Jo 6.14, HJL 2.22\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abitɨhami. Akɨakɨ lɨhavalɨ uami. Lɨci hulaŋ ahica agɨlaŋ sulavɨmi. Jisasɨ Nasaletɨ haiabɨla hɨsɨŋ agasaŋ abadalu uavɨmi. Nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ uavɨmi. Nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ sɨhɨvia sulɨlalɨ uavɨmi. Sulasula sibɨla vivi vɨdɨvɨdɨŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ abalamɨlalɨ uavɨmi. Lɨdaci Asɨ nudɨ iga iga abɨlalɨ uavɨmi. Nɨbu huaci aba abɨlalɨ uavɨmi. Hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ avi nudɨ iga iga abavɨlalɨ uavɨmi. Nɨbu huaci aba abavɨlalɨ uavɨmi. \v 20-21 Alaŋ \x - \xo 24.20-21 \xo*\xt Lu 1.68, 2.38, 19.11-13, 23.1, HJL 1.6, 13.27-28\xt*\x* hɨji nameŋ igahɨlɨlalu uavɨmi. Jisasɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ aludɨ likɨlɨci alaŋ huaci hɨnihɨni saŋ velɨ aba abɨlalu uavɨmi. Agadɨ ala Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula abavɨci nudɨ mɨŋa via uavalɨ uavɨmi. Via uavɨci Lom haiabɨla hɨsɨŋ manɨgali agaŋ nudɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ abalɨ uavɨmi. Lɨci kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ nudɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci hɨmalɨ uavɨmi. Anihuliŋ ala hameŋ lɨhavalɨ uavɨmi. \v 22-23 Iabi \x - \xo 24.22-23 \xo*\xt Mt 28.8, Mk 16.10-11, Lu 24.1-11, Jo 20.18\xt*\x* cimɨdaŋ sɨbaŋ iamɨgali alaŋ hudɨmɨda hɨdɨlalu agɨlaŋ Jisasɨ dɨ valɨ igɨben aba uaviemi uavɨmi. Ua Jisasɨ dɨ valɨ ma igaviemi uavɨmi. Lavɨla cɨhu ve aludɨ abaviemi uavɨmi. Alaŋ Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ igalu aba abaviemi uavɨmi. Nɨbɨlaŋ nameŋ abavi aba abaviemi uavɨmi. Nɨbu cɨhu hɨhi ci iahi aba abavi aba abaviemi uavɨmi. Hameŋ abavɨci igahɨlavɨla i aba abiemɨlu uavɨmi. \v 24 Lɨmɨli \x - \xo 24.24 \xo*\xt Jo 20.3-10\xt*\x* aludɨ hulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ avi igɨben aba uaviemi uavɨmi. Uavɨla iamɨgali agɨlaŋ abaviemi hameŋ laci ala igaviemi uavɨmi. Jisasɨ dɨ ma igaviemi uavɨmi. \p \v 25 Lɨhavɨci Jisasɨ hulaŋ ahica agɨladɨ abami. Ahica namɨlaŋ hɨji apalɨ uami. Namɨlaŋ akɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨhelaŋ uami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ abavɨmi agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlaŋ uami. \v 26 Asɨ \x - \xo 24.26 \xo*\xt Lu 9.22, 24.44, HJL 17.3, 1 Pi 1.11\xt*\x* agaŋ hulaŋ agadɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi uami. Nɨbu vevɨla avɨha avɨha iga hɨmavɨla ibi hekɨlɨ vibali uami. \v 27 Hameŋ \x - \xo 24.27 \xo*\xt HM 3.15, Nam 21.9, Lo 18.15, Sng 22.1-21, Ais 7.14, 53.7, Dan 9.24, Mal 3.1\xt*\x* abavɨla Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ hɨvɨ nusaŋ nukeŋ saŋ abavɨla lɨbavɨmi agadɨ sulami. Hɨdɨlɨ maha ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ hɨvɨ hɨniavɨmi agɨladɨ sulami. Sula fɨhalavɨla Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ lɨbavɨmi agɨladɨ hɨvɨ hɨniavɨmi agɨladɨ avi sɨkasɨkan sulami. \p \v 28 Lavɨla nɨbɨlaŋ uavɨla haiabɨla hulaŋ ahica agɨlaŋ uben aba lɨhavɨmi heŋ mikɨ lavɨla hɨji igahɨlavɨmi. Hulaŋ nagaŋ aludɨ valavɨla hɨbɨ hekɨlɨ hɨvɨ uadi uavɨmi. \v 29 Lavɨla abamɨgɨlavɨmi. Nama alaŋ hula hɨniha uavɨmi. Uaiaŋ apalɨ uavɨmi. Ci hɨfɨlɨ ladi uavɨmi. Hameŋ abavɨci Jisasɨ nɨbɨlaŋ hula uavɨla hɨnimi. \v 30 Lɨci \x - \xo 24.30 \xo*\xt Mt 14.19, Lu 22.19\xt*\x* hulaŋ ahica agɨlaŋ sɨmɨŋ hɨlanavɨla Jisasɨ hula nɨben aba mɨgahɨniavɨmi. Mɨgahɨniavɨdaci Jisasɨ maci viavɨla Asɨ dɨ nameŋ abami. Maci nagadɨ huaci lamɨha uami. La mɨŋacɨkɨlavɨla igumi. \v 31 Iguci nulɨdɨ lamɨgaŋ ifɨlahɨci heŋ igavɨla abavɨmi. Hulaŋ nana Jisasɨ uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ sɨvɨlɨci hulaŋ ahica agɨlaŋ nudɨ ma igavɨmi. \v 32 Lavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ aba aba hɨniavɨmi. Amɨŋ ala uavɨmi. Alaŋ hɨbɨ cina vedamɨli Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agadɨ ciaŋ sulɨdaci igahɨlɨdamɨli aludɨ mavɨn iahi uavɨmi. \p \v 33 Hameŋ abavɨla iaha Jelusalem haiabɨla cɨhu ala vehavɨmi. Vevɨla hulaŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu pabiŋ cɨjɨŋ Jisasɨ lɨbɨmɨŋami agɨladɨ igavɨmi. Hulaŋ limu hɨhɨle nɨbɨlaŋ hula hɨniavɨmi agɨladɨ avi igavɨmi. \v 34 Igavɨci \x - \xo 24.34 \xo*\xt 1 Ko 15.4-5\xt*\x* hulaŋ mɨgudɨba hɨniavɨmi agɨlaŋ abavɨmi. Amɨŋ ala uavɨmi. Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ cɨhu hɨhi ci iahiemi uavɨmi. Saimon nɨbu igiemi uavɨmi. \v 35 Lɨhavɨci hulaŋ ahica agɨlaŋ avi sulavɨmi. Akuaba akuaba hɨbɨ cina igavɨmi agasaŋ sulavɨmi. Lavɨla abavɨmi. Maci mɨŋacɨkɨla iguci heŋ igalu uavɨmi. \s Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ nudɨ igavɨmi. \r (Matiu 28.16-20 mu Makɨ 16.14-18 mu Jon 20.19-23) \p \v 36 Jisasɨ \x - \xo 24.36 \xo*\xt 1 Ko 15.5\xt*\x* dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ aba aba hɨniavɨdaci Jisasɨ vevɨla nɨbɨlaŋ hɨniavɨmi agɨladɨ alɨhaŋ alɨhaŋ heŋ lagulamavɨla abami. Naludɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨm uami. \v 37 Lɨci \x - \xo 24.37 \xo*\xt Mt 14.26\xt*\x* nɨbɨlaŋ sudɨ akua uavɨla nulɨdɨ hɨlɨvi lɨdaci lɨdavɨmi. \v 38 Lɨdavɨci abami. Namɨlaŋ akɨ saŋ lɨdalɨda hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamadalaŋ uami. \v 39 Iadɨ hɨcɨ human agɨladɨ igɨhalaŋ uami. Viaŋ sudɨ hɨma uami. Viaŋ Jisasɨ nukeŋ uami. Iadɨ hadipɨlɨ agadɨ mɨŋaigɨhalaŋ uami. Sudɨ agɨlaŋ hadipɨlɨ apalɨ uami. Nɨbɨlaŋ henaŋ apalɨ uami. \v 40 Lavɨla nudɨ hɨcɨ human agɨladɨ abalamami. \v 41 Abalamɨci \x - \xo 24.41 \xo*\xt Jo 21.5\xt*\x* igavɨla hɨjɨŋalavɨmi agadɨ ala hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨmi. Hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨmaŋ lɨdɨŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamavɨmi. Lɨhavɨci abami. Namɨlaŋ sɨmɨŋ hanɨbuŋ uami. \v 42-43 Lɨci hehɨlaŋ hɨlavɨmi agadɨ limu cɨkaŋ viavɨla Jisasɨ saŋ iguavɨla igasulavɨdaci nami. \p \v 44 Navɨla \x - \xo 24.44 \xo*\xt Mt 16.21, 20.18, Mk 8.31, Lu 9.22\xt*\x* ciaŋ sulami. Viaŋ namɨlaŋ hula hɨnihɨni naludɨ abacin uami. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agaŋ iasaŋ ala abami aba abacin uami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ iasaŋ ala abavɨmi aba abacin uami. Sɨhɨ avi iasaŋ ala iahaiaha lɨbavɨmi aba abacin uami. Asɨ abɨdaci akuaba akuaba ciaŋ lɨbavɨmi agɨlaŋ hameŋ laci lɨhavɨbali uami. \v 45 Lavɨla \x - \xo 24.45 \xo*\xt Lu 24.27, HJL 16.14\xt*\x* Jisasɨ nukeŋ nulɨdɨ hɨji mɨŋaiahaiaha Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agadɨ ciaŋ sulɨdaci sɨhɨvia igahɨlavɨmi. \v 46 Asɨ \x - \xo 24.46 \xo*\xt Sng 22.1-31, Ais 50.6, 52.14–53.12, Hos 6.2, Lu 24.26, HJL 17.3\xt*\x* dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Asɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vebali agaŋ avɨha avɨha iga hɨmavɨla anihuliŋ me hɨvɨ cɨhu hɨhi iahɨbali aba abami uami. \v 47 Lavɨla \x - \xo 24.47 \xo*\xt Ais 49.6, 49.22, Jer 31.34, Mai 4.2, Mal 1.11, Mt 28.19, 1 Ti 3.16\xt*\x* abɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ uavɨla nudɨ ciaŋ agadɨ sulavɨbali aba abami uami. Lɨhavɨdaci hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ valavɨdaci Asɨ nulɨdɨ hugɨ agɨladɨ hivɨbali aba abami uami. Namɨlaŋ hɨdɨlɨ maha Jelusalem haiabɨla neŋ ciaŋ sulɨhalaŋ uami. \v 48 Akuaba \x - \xo 24.48 \xo*\xt Jo 15.27, HJL 1.8, 1.22, 2.32\xt*\x* akuaba lɨhavɨdaci igahalaŋ agɨladɨ sulɨhalaŋ uami. \v 49 Ci \x - \xo 24.49 \xo*\xt Ais 44.3, Jol 2.28, Jo 14.16, 14.26, 15.26, 16.7, HJL 1.4\xt*\x* igɨlaŋ uami. Iadɨ Iavaŋ agaŋ nudɨ Amɨŋ agadɨ abɨci ve namɨlaŋ hula hɨnihɨni saŋ ciaŋ mɨguavɨla abami uami. Viaŋ uavɨla abɨlɨŋ nudɨ Amɨŋ agaŋ vebali uami. Namɨlaŋ haiabɨla neŋ hɨnidalaŋ viaŋ Asɨ dɨ abɨlɨŋ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ vevɨla namɨlaŋ hula hɨnibali uami. \s Asɨ agaŋ Jisasɨ dɨ via iahumi. \r (Makɨ 16.19-20 mu Hulaŋ Jisasɨ lɨbɨmɨŋami 1.9-12) \p \v 50 Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ likɨlavɨla uavɨmi. Uavɨla Betani haiabɨla mikɨ lavɨla human mɨŋaiahavɨla Asɨ dɨ abami. Iadɨ hulemɨlɨ nagɨladɨ huaci lamɨha uami. \v 51 Hameŋ \x - \xo 24.51 \xo*\xt Jo 20.17, Ef 4.8\xt*\x* abɨdaci Asɨ agaŋ Jisasɨ dɨ viavɨla nudɨ haiabɨla hɨvɨ via iahumi. \v 52 Via \x - \xo 24.52 \xo*\xt Jo 14.28, 16.21-22\xt*\x* iahudaci nɨbɨlaŋ nudɨ ibi mɨŋaiahɨben aba mɨgalɨfɨlɨbavɨmi. Lavɨla iaha hɨjɨŋalaŋala cɨhu Jelusalem haiabɨla vehavɨmi. \v 53 Vevɨla \x - \xo 24.53 \xo*\xt HJL 2.46, 5.42\xt*\x* Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ uavɨmi. Uavɨla Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha hɨniavɨmi. \fig Asɨ agaŋ Jisasɨ dɨ via iahumi.|alt="Ascension" src="WA03935b.jpg" size="col" loc="But is this used in Acts?" copy="Wade" ref="24.51"\fig*