\id JHN \ide UTF-8 \rem Completed women's checking in July 2010, Checked by Angguna men's group in March 2010 included Sakiagɨ Love, lambet, Kris, Jonah, Gebriel, Timotin, Stanli, Kope, Jon, Ebɨlam, Elaija, Jethro and Sailasɨ. \rem Revised by national translators June 2011 \rem Revisions entered and VE corrected, but need to go through questions with Jeffrey. John 1-2 completed so far. 12 Feb – finished questions with Jeffrey and corrected VE. This is ready for the consultant I think. \rem Beginning final check of final book on 8 Nov 2017 and finished on \rem Cross-refences have been checked for content and placement 10 April 2019. Final check against printed completed 6 Oct 2021 \h Jon \toc1 Jon Jisasɨ dɨ ciaŋ agadɨ lɨbami. \toc2 Jon \toc3 Jo \mt1 Jon \mt2 Jisasɨ dɨ ciaŋ agadɨ lɨbami. \c 1 \s Ciaŋ agaŋ hulaŋ lɨfami. \p \v 1 Vaka \x - \xo 1.1 \xo*\xt Snd 8.22, 8.30-31, Jo 17.5, Fl 2.6, Kl 1.17, 1 Jo 1.1-2, CHL 1.2, 19.13\xt*\x* sɨbaŋ Asɨ agaŋ akuaba akuaba agɨladɨ ma lamɨmaŋ lɨdaci Ciaŋ agaŋ hɨniadami. Ciaŋ agaŋ ala Asɨ hula hɨniadami. Ciaŋ agaŋ nukeŋ nɨbu Asɨ.\f * \fr 1.1 \fr*\ft Jon agaŋ Jisasɨ dɨ ibi mu lamavɨla abami. \ft*\fq Ciaŋ \fq*\ft uami.\ft*\f* \v 2 Asɨ \x - \xo 1.2 \xo*\xt HM 1.1\xt*\x* agaŋ hɨdɨlɨ maha akuaba akuaba lamami hadɨhu Ciaŋ agaŋ nɨbu hula hɨniadami. \v 3 Hɨnidaci \x - \xo 1.3 \xo*\xt Jo 1.10, 1 Ko 8.6, Ef 3.9, Kl 1.16-17, Ib 1.2\xt*\x* Asɨ nukeŋ Ciaŋ agasaŋ hɨji igumi. Lɨdɨŋ nɨbɨlaŋ ahica fɨli uaiaŋ susu akuaba akuaba agɨladɨ lamavɨmi. Akuaba akuaba agɨlaŋ havɨ ma iahavɨmi. \p \v 4 Ciaŋ \x - \xo 1.4 \xo*\xt Jo 5.26, 8.12, 9.5, 1 Jo 5.11\xt*\x* agaŋ lɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨlalɨ. Ciaŋ agaŋ ala hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ abɨlu igulalɨ. \v 5 Abɨlu \x - \xo 1.5 \xo*\xt Jo 3.19\xt*\x* agaŋ hɨfɨlɨ hɨnilalɨ heŋ abɨlu havalɨlalɨ. Lɨdaci hɨfɨlɨ agaŋ nudɨ lalɨgudaci ala abɨlu agaŋ ma sɨvɨlɨlalɨ. \p \v 6 Asɨ \x - \xo 1.6 \xo*\xt Mt 3.1, Mk 1.4, Lu 1.13-17, 1.76, 3.1-2, Jo 1.33\xt*\x* agaŋ abɨci hulaŋ mu vemi. Nudɨ ibi Jon. \v 7 Nɨbu \x - \xo 1.7 \xo*\xt HJL 19.4\xt*\x* ciaŋ sulasula saŋ vemi. Vevɨla abɨlu agasaŋ ala ciaŋ sulami. Hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla abɨlu agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨbali aba sulami. \v 8 Nɨbu \x - \xo 1.8 \xo*\xt Jo 1.19-20\xt*\x* nukeŋ abɨlu hɨma. Nɨbu abɨlu agasaŋ ala ciaŋ sulɨben aba vemi. \v 9 Abɨlu \x - \xo 1.9 \xo*\xt Ais 49.6, Jo 1.4, 8.12, 1 Jo 2.8\xt*\x* agaŋ nɨbu abɨlu amɨŋ. Nɨbu ala hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ abɨlu igu igu saŋ fɨli neŋ mɨgami. \p \v 10 Asɨ \x - \xo 1.10 \xo*\xt Jo 1.3, 17.25, Ib 1.2, 11.3\xt*\x* agaŋ Ciaŋ agasaŋ hɨji igumi. Lɨdɨŋ nɨbɨlaŋ ahica fɨli uaiaŋ susu akuaba akuaba agɨladɨ lamavɨmi. Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Ciaŋ agadɨ iga iga nameŋ ma abavɨhadami. Ciaŋ agaŋ Asɨ dɨ hɨvɨ hɨnia ve aba ma abavɨhadami. \v 11 Lɨhavɨdaci \x - \xo 1.11 \xo*\xt Lu 19.14, HJL 3.26, 13.46\xt*\x* nɨbu Isɨlaelɨ fɨli tɨbɨ vemi. Veci nudɨ hɨdɨlɨ pam agɨlaŋ nusaŋ ma hɨjɨŋalavɨhadami. \v 12 Agadɨ \x - \xo 1.12 \xo*\xt Lom 8.15, Ga 3.26, 2 Pi 1.4, 1 Jo 3.1\xt*\x* ala hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ nusaŋ hɨjɨŋalavɨhadami. Hɨjɨŋalaŋala nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨhadami. Lɨhavɨdaci nɨbu nulɨsaŋ ibi igudaci ibi daŋ hɨniavɨhadami. Ibi daŋ hɨnihɨni Asɨ dɨ ninanadi hɨniavɨhadami. \v 13 Iamiagagalinɨlu \x - \xo 1.13 \xo*\xt Jo 3.3-6, Je 1.18, 1 Pi 1.23\xt*\x* dɨ mɨdɨ hɨvɨ Asɨ dɨ ninanadi ma hɨniavɨhadami. Iamiagagalinɨlu agɨladɨ mavɨn iahavɨdaci ani pam hɨnihɨni nulɨdɨ havavɨdaci Asɨ dɨ ninanadi ma hɨniavɨhadami. Hulaŋ mu hɨji lama nulɨdɨ abɨdaci Asɨ dɨ ninanadi ma hɨniavɨhadami. Asɨ nukeŋ hɨji lamalama abɨdaci nudɨ ninanadi hɨniavɨhadami. \p \v 14 Ciaŋ \x - \xo 1.14 \xo*\xt Ais 60.1-2, Mt 1.16, 1.20, Lu 9.32, Jo 2.11, Lom 1.3-5, Ga 4.4, Fl 2.7, Kl 1.19, 1 Ti 3.16, Ib 2.11-16\xt*\x* agaŋ nukeŋ nɨbu hulaŋ lɨfa vevɨla hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hula hɨniadami. Lɨdaci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ igavɨdaci nɨbu abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨniadami. Asɨ nudɨ Ninaŋ pabiŋ cɨki sɨbaŋ agadɨ abɨci vemi sadaŋ Ninaŋ agaŋ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨniadami. Nɨbu hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ mavɨn hɨniadami. Lɨdɨŋ nulɨsaŋ Asɨ dɨ ciaŋ amɨŋ agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ suladami. \v 15 Lɨdaci \x - \xo 1.15 \xo*\xt Mt 3.11, Lu 3.16, Jo 1.26-32, 8.58, Kl 1.17\xt*\x* Jon agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ vɨdɨvɨdɨŋ ula ula abami. Vaka viaŋ hulaŋ nagasaŋ ala naludɨ nameŋ abamin uami. Hulaŋ mu iadɨ sɨvɨ vebali agaŋ nɨbu iadɨ hali hɨsɨŋ hɨnibali aba abamin uami. Viaŋ ma iahɨmaŋ lɨdalɨŋ nɨbu hɨniadami aba abamin uami. \p \v 16 Asɨ \x - \xo 1.16 \xo*\xt Jo 3.34, Ef 1.6-8, Kl 1.19, 2.9-10\xt*\x* dɨ Ninaŋ agaŋ ala hulaŋ iamɨgali likɨla likɨla saŋ mavɨn hɨnihɨni nulɨdɨ huaci lamadami. \v 17 Vaka \x - \xo 1.17 \xo*\xt CV 34.28, Lo 4.44, Jo 8.32, Lom 3.24, 6.14, 10.4\xt*\x* Asɨ agaŋ Mosesɨ dɨ abɨci ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ lɨbami. Agadɨ ala Jisasɨ Kɨlaisɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali likɨla likɨla saŋ mavɨn hɨniadami. Lɨdɨŋ Asɨ dɨ ciaŋ amɨŋ agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ suladami. \v 18 Hulaŋ \x - \xo 1.18 \xo*\xt CV 33.20, Mt 11.27, Lu 10.22, Jo 6.46, 1 Ti 1.17, 6.16, 1 Jo 4.9, 4.12, 4.20\xt*\x* iamɨgali agɨlaŋ Asɨ dɨ ma igavɨhadami. Asɨ dɨ Ninaŋ agaŋ pam Iaganu hula hɨnihɨni nudɨ igadami. Nɨbu ala hulaŋ iamɨgali agɨladɨ sɨhɨvia sɨbaŋ abɨdaci Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨhadami. \s Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahaiaha hɨsɨŋ hulaŋ Jon agaŋ ciaŋ sulami. \r (Matiu 3.1-12 mu Makɨ 1.7-8 mu Lukɨ 3.15-17) \p \v 19-20 Isɨlaelɨ \x - \xo 1.19-20 \xo*\xt Lu 3.15-16, Jo 3.28, 5.33-34, HJL 13.25\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ abavɨci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula Livai hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula Jelusalem haiabɨla vala uavɨmi. Jon dɨ abitɨhɨben aba uavɨmi. Uavɨla nameŋ abitɨhavɨmi. Nama ani uavɨmi. Lɨhavɨci Jon nulɨdɨ ma mɨŋasɨvɨlami. Nɨbu haiabɨla iaha nameŋ abami. Viaŋ hulaŋ Asɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vebali agaŋ hɨma uami. \v 21 Lɨci \x - \xo 1.21 \xo*\xt Lo 18.15-18, Mal 4.5, Mt 11.14, 17.10-13, Jo 6.14, 7.40\xt*\x* cɨhu abitɨhavɨmi. Nama ani uavɨmi. Nama Elaija uavɨmi. Lɨhavɨci Jon cɨhu abami. Viaŋ nɨbu hɨma uami. Lɨci cɨhu abitɨhavɨmi. Nama Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ mu alaŋ nusaŋ migɨla migɨla hɨnilalu agaŋ uavɨmi. Lɨhavɨci Jon cɨhu abami. Viaŋ nɨbu hɨma uami. \v 22 Lɨci cɨhu abitɨhavɨmi. Nama aludɨ nameŋ abɨnaŋ uavɨmi. Viaŋ nɨbu hɨma aba abɨnaŋ uavɨmi. Alaŋ cɨhu umɨli hulaŋ aludɨ abavɨci velu agɨlaŋ abitɨhavɨci alaŋ hɨbɨŋ akɨ ciaŋ abɨbalu uavɨmi. \v 23 Lɨhavɨci \x - \xo 1.23 \xo*\xt Ais 40.3, Mt 3.3, Mk 1.3, Lu 3.4\xt*\x* Jon nulɨdɨ cɨhu abami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ Aisaia agaŋ abami uami. Hulaŋ mu fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ hɨnihɨni ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ nameŋ abɨbali aba abami uami. Aludɨ Hekɨlɨ saŋ hɨbɨ hihɨlɨhalaŋ aba abɨbali aba abami uami. Aisaia hameŋ abami ha nɨbu iasaŋ ala abami uami. \p \v 24-25 Lɨci \x - \xo 1.24-25 \xo*\xt Mt 21.25, Jo 1.33\xt*\x* Falisi hɨdɨlɨ limu hɨhɨle nɨbɨlaŋ hula vehavɨmi agɨlaŋ avi Jon dɨ abavɨmi. Nama nukeŋ ci abɨnaŋ uavɨmi. Viaŋ hulaŋ Asɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vebali agaŋ hɨma aba abɨnaŋ uavɨmi. Viaŋ Elaija hɨma aba abɨnaŋ uavɨmi. Viaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ mu alaŋ nusaŋ migɨla migɨla hɨnilalu agaŋ hɨma aba abɨnaŋ uavɨmi. Nama akɨ saŋ avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨlanaŋ uavɨmi. \v 26-27 Lɨhavɨci \x - \xo 1.26-27 \xo*\xt Jo 1.15, 1.30, HJL 13.25, 19.4\xt*\x* Jon nulɨdɨ abami. Viaŋ avɨli hɨvɨ naludɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨlan uami. Hulaŋ mu iadɨ sɨvɨ vebali agaŋ nɨbu ibi daŋ uami. Viaŋ ibi apalɨ uami. Viaŋ ibi daŋ lɨci mɨgalɨfɨlɨba nudɨ hɨcɨ sɨgɨtɨ agadɨ lɨmɨn hahɨci hɨnilalɨ agadɨ huaci hivavin uami. Nɨbu namɨlaŋ hula hɨnilalɨ uami. Agadɨ ala namɨlaŋ nudɨ ma igɨlalaŋ uami. \p \v 28 Jon \x - \xo 1.28 \xo*\xt Mt 3.6, Jo 10.40\xt*\x* Betani haiabɨla hɨnihɨni ciaŋ hameŋ agadɨ abami. Betani haiabɨla agaŋ Jolɨdan avɨli limu caba heŋ hɨniadami. Haiabɨla heŋ ala Jon agaŋ avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahadami. \s Jisasɨ agaŋ Asɨ dɨ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ me hɨnimi. \p \v 29 Lɨhavɨci \x - \xo 1.29 \xo*\xt CV 12.2-3, Ais 53.6-7, 53.11, Jo 1.36, HJL 8.32, 1 Ko 15.3, 1 Pi 1.19\xt*\x* amɨli me hɨvɨ Jisasɨ agaŋ Jon dɨ pɨŋ vedaci Jon agaŋ igoua igavɨla abami. Igɨhalaŋ uami. Asɨ dɨ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ me agaŋ ci ve uami. Nɨbu hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ hugɨ hivɨben aba ve uami. \v 30 Vaka \x - \xo 1.30 \xo*\xt Jo 1.15, 1.26-27\xt*\x* viaŋ hulaŋ nagasaŋ ala naludɨ nameŋ abamin uami. Hulaŋ mu iadɨ sɨvɨ vebali agaŋ nɨbu iadɨ hali hɨsɨŋ hɨnibali aba abamin uami. Viaŋ ma iahɨmaŋ lɨdalɨŋ nɨbu hɨniadami aba abamin uami. \v 31 Viaŋ nukeŋ avi nudɨ iga iga nameŋ ma abadamin uami. Nɨbu Asɨ dɨ hɨvɨ hɨnia ve aba ma abadamin uami. Agadɨ ala Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ nudɨ igavɨbali aba viaŋ vevɨla avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨlan uami. \p \v 32 La \x - \xo 1.32 \xo*\xt Mt 3.16, Mk 1.9-10, Lu 3.22\xt*\x* haiabɨla iaha abami. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ Asɨ dɨ haiabɨla valavɨla havaŋ ibɨlabi me vuhavɨla mɨgɨdaci igacin uami. Vuha mɨgavɨla Jisasɨ dɨ hɨvɨ mɨgahɨnilɨ uami. \v 33 Viaŋ \x - \xo 1.33 \xo*\xt Mt 3.11, Lu 3.2-3, HJL 1.5, 2.4, 19.6-7\xt*\x* nukeŋ nudɨ iga iga nameŋ ma abadamin uami. Nɨbu Asɨ dɨ hɨvɨ hɨnia ve aba ma abadamin uami. Asɨ nukeŋ iadɨ abɨci vevɨla avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨlan uami. Nɨbu iadɨ nameŋ abalɨ uami. Nama hɨnia igɨdanaŋ iadɨ Amɨŋ agaŋ mɨguavɨla hulaŋ mu dɨ hɨvɨ hɨnibali aba abalɨ uami. Hulaŋ nɨbu ala viaŋ abɨlɨŋ mɨguavɨla avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨdaci iadɨ Amɨŋ agaŋ mɨguavɨla nɨbɨlaŋ hula hɨnibali aba abalɨ uami. \v 34 Lɨci \x - \xo 1.34 \xo*\xt Mt 3.17, 17.5, 27.54\xt*\x* viaŋ nukeŋ nudɨ ci igin uami. Igavɨla haiabɨla iaha nameŋ abin uami. Ha Asɨ dɨ Ninaŋ aba abin uami. \s Hulaŋ ahica pam agɨlaŋ Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ iahavɨmi. \p \v 35 Hɨniavɨci mɨŋalahɨci amɨli me hɨvɨ Jon agaŋ lagulama hɨnidaci nudɨ hulemɨlɨ ahica agɨlaŋ avi ve nɨbu hula lagulama hɨniavɨmi. \v 36 Hɨniavɨla \x - \xo 1.36 \xo*\xt Jo 1.29\xt*\x* igavɨci Jisasɨ vemi. Vedaci Jon abami. Igɨhalaŋ uami. Asɨ dɨ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ me agaŋ ci ve uami. \v 37 Jon hameŋ abɨdaci nudɨ hulemɨlɨ ahica agɨlaŋ igahɨlavɨla iaha Jisasɨ dɨ sɨvɨ uavɨmi. \v 38 Uavɨdaci Jisasɨ agaŋ limu cimɨla igɨci Jon dɨ hulemɨlɨ ahica agɨlaŋ nudɨ sɨvɨ vehavɨmi. Vehavɨdaci nulɨdɨ abitɨhami. Namɨlaŋ akɨ suhɨlɨlaŋ uami. Lɨci hulaŋ ahica agɨlaŋ cɨhu hɨbɨŋ abavɨmi. Labai nama ulaŋ abeŋ hɨnilanaŋ uavɨmi. Manasɨŋ sihɨ hɨsɨŋ aba abavɨhadami agasaŋ Alam ciaŋ hɨvɨ Labai uavɨhadami. \v 39 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Aiagalaŋ uami. Lɨci nɨbu hula uavɨla hɨfɨlɨdaŋ uaiadi hɨvɨ ulaŋ nɨbu hɨnimi agadɨ igavɨmi.\f * \fr 1.39 \fr*\fq Hɨfɨlɨdaŋ uaiadi \fq*\ft ha 4 kilokɨ.\ft*\f* Igavɨla nɨbu hula hɨnimitavɨmi. \p \v 40 Hulaŋ \x - \xo 1.40 \xo*\xt Mt 4.18-20\xt*\x* ahica agɨladɨ hulaŋ mu Edɨlu nɨbu Saimon Pita dɨ imanu. Hulaŋ nɨbu ala Jon dɨ ciaŋ igahɨlavɨla Jisasɨ dɨ sɨvɨ umi. \v 41 Ua \x - \xo 1.41 \xo*\xt 1 Sml 2.10, Sng 2.2, Jo 4.25\xt*\x* igavɨla cɨhu isanu Saimon dɨ suhɨla suhɨla vemi. Ve igavɨla Saimon dɨ abami. Alaŋ Mesaia dɨ ci igalu uami. Hulaŋ mu Asɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vebali aba abavɨhadami agasaŋ Ibɨlu ciaŋ hɨvɨ Mesaia uavɨhadami. \v 42 Lavɨla \x - \xo 1.42 \xo*\xt Mt 16.18, Mk 3.16\xt*\x* isanu Saimon dɨ viavɨla Jisasɨ dɨ pɨŋ umi. Via uci Jisasɨ nudɨ igavɨla abami. Nama Jon dɨ ninaŋ uami. Nama Saimon uami. Mufɨli nadɨ Sifasɨ aba abavɨbali uami. Sifasɨ\f * \fr 1.42 \fr*\ft Aludɨ ciaŋ sɨbaŋ hɨvɨ lɨba aba abɨlalu agasaŋ nɨbɨlaŋ Alam ciaŋ hɨvɨ \ft*\fq Sifasɨ \fq*\ft uavɨhadami.\ft*\f* aba abavɨhadami agasaŋ Gɨlikɨ ciaŋ hɨvɨ nɨbɨlaŋ Pita uavɨhadami. \s Jisasɨ agaŋ Filipɨ dɨdaŋ Natanielɨ dɨdaŋ abɨci nudɨ pɨŋ vehavɨmi. \p \v 43 Hɨniavɨci \x - \xo 1.43 \xo*\xt Mt 8.22, Mk 2.14\xt*\x* mɨŋalahɨci amɨli me hɨvɨ Jisasɨ agaŋ Galili fɨli tɨbɨ uben aba Filipɨ dɨ suhɨla igavɨla nudɨ abami. Nama ve viaŋ hula hɨdɨha uami. \v 44 Filipɨ nɨbu Betɨsaida haiabɨla hɨsɨŋ. Edɨlu hula Pita hula avi Betɨsaida haiabɨla hɨsɨŋ. \v 45 Lɨci \x - \xo 1.45 \xo*\xt HM 3.15, 49.10, Lo 18.18, Ais 7.14, 9.6, Jer 23.5, Ese 34.23, Sek 6.12, Mt 2.23\xt*\x* Filipɨ agaŋ uavɨla Natanielɨ dɨ suhɨlami. Suhɨla igavɨla abami. Alaŋ hulaŋ agadɨ ci igalu uami. Vaka ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agaŋ nusaŋ ala abami uami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ avi nudɨ ciaŋ agadɨ ala manasɨŋ hɨvɨ lɨbavɨmi uami. Jisasɨ nɨbu Josepɨ dɨ ninaŋ uami. Nɨbu Nasaletɨ haiabɨla hɨsɨŋ uami. \v 46 Lɨci \x - \xo 1.46 \xo*\xt Jo 7.41, 7.52\xt*\x* Natanielɨ agaŋ abami. Akuaba akuaba huaci huaci agɨlaŋ Nasaletɨ haiabɨla heŋ ma iahavɨlalɨ uami. Hameŋ abɨci Filipɨ cɨhu nudɨ abami. Ve igɨha uami. \p \v 47 Natanielɨ \x - \xo 1.47 \xo*\xt Sng 32.2, Jo 8.39, Lom 2.28, 9.6\xt*\x* agaŋ Jisasɨ dɨ pɨŋ vedaci Jisasɨ nudɨ igavɨla abami. Igɨhalaŋ uami. Hulaŋ iadɨ pɨŋ vedi nagaŋ nɨbu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ amɨŋ amɨŋ uami. Hulaŋ agaŋ sɨdaŋ ciaŋ igu igu analɨ ciaŋ cɨki avi ma abɨlalɨ uami. \v 48 Lɨci Natanielɨ agaŋ Jisasɨ dɨ abitɨhami. Nama akɨ me lavɨla iadɨ igɨnaŋ uami. Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Filipɨ agaŋ nadɨ ma ulɨmaŋ lɨdaci nama kɨlɨ fikɨ agadɨ hɨbɨlɨ hɨvɨ mɨgahɨnidanaŋ viaŋ nadɨ igin uami. \v 49 Lɨci \x - \xo 1.49 \xo*\xt Mt 14.33, 16.16, 27.42, Mk 3.11, Jo 12.13\xt*\x* Natanielɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla nudɨ abami. Iavaŋ uami. Nama Asɨ dɨ Ninaŋ uami. Nama Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali uami. \v 50 Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Viaŋ nadɨ abin uami. Nama kɨlɨ fikɨ agadɨ hɨbɨlɨ hɨvɨ mɨgahɨnidanaŋ viaŋ nadɨ igin aba abin uami. Hameŋ abɨlɨŋ nama iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨnaŋ uami. Agadɨ ala akuaba akuaba igadanaŋ nagɨlaŋ hekɨlɨ hɨma uami. Mufɨli akuaba akuaba hekɨlɨ sɨbaŋ agɨladɨ igɨbanaŋ uami. \v 51 La \x - \xo 1.51 \xo*\xt HM 28.12, Mt 4.11, Lu 2.9, 2.13\xt*\x* cɨhu abami. Viaŋ naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Mufɨli igɨbalaŋ uami. Hɨbɨ me lavɨlɨci Asɨ dɨ haiabɨla agadɨ igɨbalaŋ uami. Igɨdalaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ hɨbɨ mɨgamɨga iahuiahu me hɨnibali uami. Hɨnidaci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ heŋ mɨgamɨga iahuiahu hɨdavɨbali uami. \c 2 \s Hulaŋ mu Kana haiabɨla hɨsɨŋ agaŋ iamɨgali sabimi. \p \v 1-3 Anihuliŋ me hɨvɨ hulaŋ mu Kana haiabɨla hɨsɨŋ agaŋ iamɨgali sabiben aba hulaŋ iamɨgali akape agɨladɨ abɨci Kana haiabɨla heŋ vehavɨmi. Kana haiabɨla nɨbu Galili fɨli tɨbɨ heŋ hɨniadami. Jisasɨ iamɨnu agaŋ Kana haiabɨla umi. Jisasɨ avi nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula haiabɨla heŋ ala uavɨmi. Uavɨla sɨmɨŋ nana hɨniavɨdaci lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ agaŋ apalɨ lɨmi. Lɨci Jisasɨ dɨ iamɨnu agaŋ nudɨ nameŋ abami. Nɨbɨlaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ apalɨ uami. \v 4 Lɨci \x - \xo 2.4 \xo*\xt Mt 12.48, Jo 7.6, 7.30, 8.20\xt*\x* Jisasɨ agaŋ iamɨnu dɨ abami. Iam uami. Ha nadɨ sibɨla uami. Iadɨ sibɨla hɨma uami. Iadɨ sibɨla nɨbu vakala uami. \v 5 Lɨci Jisasɨ dɨ iamɨnu agaŋ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ abami. Namɨlaŋ nudɨ hɨji agadɨ lubiahɨlahɨla akuaba akuaba saŋ abɨbali hameŋ laci ala lɨhalaŋ uami. \p \v 6 Ulaŋ \x - \xo 2.6 \xo*\xt Mk 7.3-4\xt*\x* heŋ lɨba sɨji hekɨlɨ hekɨlɨ human limu fɨhala human limu pabiŋ cɨjɨŋ agɨlaŋ hɨniavɨmi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ nulɨdɨ hɨbuŋ agadɨ vumɨli lamɨbalu aba lɨba sɨji hekɨlɨ hekɨlɨ heŋ ala avɨli licilici savɨhadami. Sɨji pabiŋ pabiŋ agɨladɨ hɨvɨ avɨli 100 lita agɨladɨ mɨŋamɨjiavɨdaci mɨgudaci mɨlavɨhadami. \v 7 Jisasɨ agaŋ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ abami. Avɨli licilici mɨŋamɨjidalaŋ sɨji hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ hɨvɨ mɨgumɨgu mɨlavɨm uami. Lɨci hameŋ laci ala lɨhavɨmi. \v 8 Lɨhavɨci cɨhu ala abami. Lɨba sɨji hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ avɨli mɨlamɨla hameŋ hɨniavɨdaci cɨhu sɨji sudɨme cɨki cɨki agɨladɨ hɨvɨ lulalula vivi hulaŋ sɨmɨŋ akuaba akuaba migɨla migɨla hɨnilalɨ agadɨ pɨŋ via uhalaŋ uami. Lɨci sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ avɨli sɨji agɨladɨ vivi uavɨmi. \v 9 Avɨli sɨji hekɨlɨ hekɨlɨ hɨvɨ hɨniavɨmi agɨlaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ lɨfavɨmi. Lɨhavɨci sibɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ pam igavɨmi. Agadɨ ala hulaŋ sɨmɨŋ akuaba akuaba migɨla migɨla hɨniadami agaŋ nɨbu ma igami. La naigavɨla cɨhu hulaŋ iamɨgali sabisabi hɨsɨŋ agadɨ ulɨci vemi. \v 10 Ulɨci veci nameŋ abami. Hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nameŋ lɨhavɨlalɨ uami. Lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ huaci huaci agɨladɨ mɨse iguavɨci navɨlalɨ uami. Na fɨhalavɨci cɨhu lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ sɨvɨ iguavɨlalɨ uami. Nama malɨciŋ hameŋ ma lɨnaŋ uami. Nama mɨŋasɨvɨlasɨvɨla me lamɨnaŋ hɨnidaci lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ mɨse igunaŋ navi uami. Lɨhavɨci cɨhu huaci huaci agɨladɨ sɨvɨ igunɨben aba lɨnaŋ uami.\fig Avɨli sɨji hekɨlɨ hekɨlɨ hɨvɨ hɨniavɨmi agɨlaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ lɨfavɨmi.|alt="Stone jars with water turned to wine." src="GW121.jpg" size="col" copy="gw" ref="2.9"\fig* \p \v 11 Jisasɨ \x - \xo 2.11 \xo*\xt Lu 9.32, Jo 1.14, 4.54, 11.40\xt*\x* nɨbu Galili fɨli tɨbɨ heŋ hɨniadami. Heŋ hɨnihɨni sibɨla vivi hɨdɨlɨ maha nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ heŋ Kana haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ abalamami. Abalamɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ agadɨ igavɨla nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmi. \v 12 Lɨhavɨci \x - \xo 2.12 \xo*\xt Mt 4.12-13\xt*\x* Jisasɨ agaŋ nudɨ iamɨnu hula Kana haiabɨla agadɨ valavɨla Kapelɨneam haiabɨla mɨguavɨmi. Nudɨ imahalinu agɨlaŋ hula nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula avi Kapelɨneam haiabɨla heŋ ala mɨguavɨmi. Mɨguavɨla uaiaŋ akape tagɨlaŋ daŋ hɨniavɨmi. \s Jisasɨ agaŋ mutɨŋ lamalama hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ lahumi. \r (Matiu 21.12-13 mu Makɨ 11.15-17 mu Lukɨ 19.45-46) \p \v 13 Isɨlaelɨ \x - \xo 2.13 \xo*\xt CV 12.1-27, Jo 6.4, 11.55\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨladɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ iahɨben aba lɨmi. Mɨhiŋ hekɨlɨ ha Asɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ. Mɨhiŋ hekɨlɨ agasaŋ ala igahɨlahɨla sɨmɨŋ hekɨlɨ hɨlanɨben aba lɨhavɨmi. Lɨhavɨdaci Jisasɨ Jelusalem haiabɨla umi. \v 14 Uavɨla Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ umi. Ua igɨci hulaŋ agɨlaŋ akuaba akuaba mutɨŋ lamalama hɨniavɨmi. Sabaŋ bulɨmakau sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ mutɨŋ lamavɨmi. Havaŋ ibɨlabi agɨladɨ avi mutɨŋ lamavɨmi. Hulaŋ haiabɨla mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ anɨm hɨlɨcɨ vavehavɨdaci cɨhu hɨbɨŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ hɨsɨŋ anɨm hɨlɨcɨ agɨladɨ iguavɨhadami. Hulaŋ sibɨla hameŋ vihavɨhadami agɨlaŋ nulɨdɨ vadɨm mikɨ heŋ mɨgahɨniavɨmi. \v 15 Lɨhavɨdaci Jisasɨ agaŋ lɨmɨn vɨdɨvɨdɨŋ hɨhɨle agɨladɨ viavɨla hahami. Hahavɨla nudɨ hɨvɨ hulaŋ agɨladɨ vɨgɨla vɨgɨla nulɨdɨ sabaŋ sipsipɨ sabaŋ bulɨmakau agɨladɨdaŋ sɨkasɨkan hameŋ lahumi. Lahudaci Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba agadɨ valavala uavɨmi. Uavɨdaci nulɨdɨ anɨm hɨlɨcɨ vadɨm sabɨ hɨvɨ hɨniavɨmi agɨladɨ sɨkasɨkan ifɨnikɨlɨdaci fɨli mɨgalahɨlavɨmi. Vadɨm agɨladɨ avi vivi havalɨdaci fɨli mɨgavɨmi. \v 16 Lɨhavɨci \x - \xo 2.16 \xo*\xt Lu 2.49\xt*\x* Jisasɨ havaŋ iagagalinɨlu agɨladɨ abami. Namɨlaŋ naludɨ havaŋ ibɨlabi mutɨŋ hɨvɨ lamɨlaŋ agɨladɨ sɨkasɨkan via uhalaŋ uami. Iadɨ Iavaŋ dɨ ulaŋ nagadɨ lɨlaŋ mutɨŋ lamalama vivi hɨsɨŋ ulaŋ me hɨnimɨdɨ uami. \v 17 Jisasɨ \x - \xo 2.17 \xo*\xt Sng 69.9\xt*\x* hameŋ lɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ igavɨla cɨhu ciaŋ mu Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ hɨvɨ hɨniadami agasaŋ hɨji lamavɨmi. Ciaŋ agaŋ nɨbu nameŋ abami. Viaŋ nadɨ ulaŋ agasaŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnilan uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ hɨnihɨni ulaŋ agadɨ migɨlɨlan uami. \p \v 18 Lɨci \x - \xo 2.18 \xo*\xt Mt 12.38, 21.23, Jo 6.30-31\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ lɨmi agadɨ igavɨla abitɨhavɨmi. Nama akɨ sihɨ agadɨ alusaŋ abalamɨnaŋ igavɨla abɨbalu uavɨmi. Nɨbu ibi daŋ sadaŋ hameŋ li aba abɨbalu uavɨmi. \v 19 Lɨhavɨci \x - \xo 2.19 \xo*\xt Mt 26.61, 27.39-40, Mk 14.58, 15.29, HJL 6.14\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ nameŋ abami. Namɨlaŋ aŋam ulaŋ hekɨlɨ nagadɨ mɨŋacivɨhalɨlaŋ cɨhu mavɨlɨŋ mɨgubali uami. La anihuliŋ me hɨvɨ fɨhalɨben uami. \v 20 Lɨci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ abavɨmi. Aŋam ulaŋ hekɨlɨ nagadɨ hafiavɨdaci hualɨ 46 umi uavɨmi. Agadɨ ala nama nameŋ abɨnaŋ uavɨmi. Aŋam ulaŋ nagadɨ mɨŋacivɨhalɨlaŋ viaŋ cɨhu mavɨlɨŋ mɨguci anihuliŋ me hɨvɨ fɨhalɨben aba abɨnaŋ uavɨmi. \p \v 21 Jisasɨ \x - \xo 2.21 \xo*\xt 2 Ko 6.16, Kl 2.9\xt*\x* nudɨ nukeŋ hadipɨlɨ agasaŋ igahɨlavɨla aŋam ulaŋ hekɨlɨ agasaŋ hɨve lama abami. \v 22 Jisasɨ \x - \xo 2.22 \xo*\xt Lu 24.6-8, Jo 12.16, 14.26\xt*\x* hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ igavɨla hɨji lamavɨla abavɨmi. Vaka nusaŋ ala aludɨ abalɨ uavɨmi. Lavɨla ciaŋ Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ hɨvɨ hɨniadami agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmi. Ciaŋ nɨbu nukeŋ nulɨdɨ abami agasaŋ avi hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmi. \s Jisasɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji humɨgaŋ agadɨ igami. \p \v 23 Jisasɨ \x - \xo 2.23 \xo*\xt Jo 2.11, 7.31\xt*\x* agaŋ Jelusalem haiabɨla hɨnidaci mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ iahami. Mɨhiŋ hekɨlɨ ha Asɨ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ. Jisasɨ mu sihɨ mu sihɨ agɨladɨ abalamɨdaci hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ iga iga nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmi. \v 24-25 Agadɨ \x - \xo 2.24-25 \xo*\xt Mt 9.4, Mk 2.8, Jo 6.64, HJL 1.24, CHL 2.23\xt*\x* ala Jisasɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji humɨgaŋ ci igami. Akuaba akuaba sɨkasɨkan agɨladɨ avi ci iga fɨhalami. Hulaŋ mu agaŋ ma ve nudɨ abɨci igahɨlami. Nɨbu nukeŋ igami. Hameŋ sadaŋ nulɨdɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamami. \c 3 \s Jisasɨ agaŋ Nikodemusɨ hula ciaŋ aba aba hɨniavɨmi. \p \v 1 Nikodemusɨ \x - \xo 3.1 \xo*\xt Jo 7.50, 19.39\xt*\x* nɨbu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali hɨniadami. Nɨbu Falisi hɨdɨlɨ. \v 2 Hɨfɨlɨ \x - \xo 3.2 \xo*\xt Mt 22.16, Jo 9.16, 9.33, HJL 2.22, 10.38\xt*\x* mu hɨvɨ Nikodemusɨ agaŋ Jisasɨ dɨ pɨŋ vemi. Vevɨla Jisasɨ dɨ nameŋ abami. Iavaŋ uami. Asɨ nadɨ abɨci vevɨla aludɨ manasɨŋ sihɨ hɨsɨŋ hulaŋ me hɨnilanaŋ uami. Asɨ hulaŋ mu agaŋ hula ma hɨnici ha hulaŋ agaŋ mu sihɨ mu sihɨ nama abalamɨlanaŋ hameŋ agɨladɨ ma abalamɨvi uami. \v 3 Lɨci \x - \xo 3.3 \xo*\xt Mt 18.3, Ga 6.15, Ta 3.4-5, Je 1.18, 1 Pi 1.23, 1 Jo 3.9\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Viaŋ nadɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Nama ninanadi mumɨŋ cɨki me ma hɨninaŋ Asɨ nadɨ ma vibali uami. Lɨci nama nudɨ lɨhu hɨvɨ ma hɨnibanaŋ uami. \p \v 4 Lɨci Nikodemusɨ nudɨ abitɨhami. Hulaŋ hadi hadi lavɨla cɨhu akɨ me la ninanadi mumɨŋ cɨki me iahɨvi uami. Hulaŋ hekɨlɨ lavɨla cɨhu ninanadi mumɨŋ cɨki me iamɨnu dɨ humɨgaŋ ulaŋ hɨvɨ hɨnici ma huhɨlɨvi uami. \v 5 Lɨci \x - \xo 3.5 \xo*\xt Ese 36.25-27, Mk 16.16, HJL 2.38, Ta 3.4-5\xt*\x* Jisasɨ abami. Viaŋ nadɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Hulaŋ mu avɨli hɨvɨ ma mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci uami. Ha Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ nɨbu hula ma hɨnibali uami. Nɨbu ninanadi mumɨŋ cɨki me ma hɨnici Asɨ nudɨ ma vibali uami. Lɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ ma hɨnibali uami. \v 6 Hadipɨlɨ \x - \xo 3.6 \xo*\xt Sng 51.5, Jo 1.13\xt*\x* agɨlaŋ lɨhavɨdaci akuaba akuaba iahavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Ha nɨbɨlaŋ hadipɨlɨ hɨsɨŋ uami. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ lɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨladɨ amɨŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ me hɨniavɨlalɨ uami. \v 7 Viaŋ nadɨ ninanadi mumɨŋ cɨki me hɨnihɨni saŋ abin agasaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamɨmɨnaŋ uami. \v 8 Huŋe \x - \xo 3.8 \xo*\xt Sav 11.5, 1 Ko 2.11\xt*\x* agaŋ nɨbu uavakavɨ velalɨ uami. Veve mu hɨvɨ mu hɨvɨ ulalɨ uami. Lɨdaci alaŋ sagɨliŋ pam igahɨlɨlalu uami. Lɨdɨŋ abɨlalu uami. Huŋe agaŋ abeŋ hɨnia vedi aba abɨlalu uami. Abeŋ uadi aba abɨlalu uami. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ hameŋ laci ala lɨlalɨ uami. Nɨbu lɨdaci ninanadi mumɨŋ cɨki me iahavɨlalɨ uami. Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ akuaba akuaba lɨlalɨ agɨladɨ hɨdɨlɨ ma igavɨlalɨ uami. \p \v 9 Lɨci Nikodemusɨ agaŋ cɨhu ala abitɨhami. Akuaba akuaba iadɨ abɨnaŋ agɨlaŋ akɨ me iahavɨbali uami. \v 10 Lɨci Jisasɨ cɨhu hɨbɨŋ abami. Nama Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manasɨŋ sihɨ hɨsɨŋ uami. Agadɨ ala akuaba akuaba agɨlasaŋ abɨlɨŋ nadɨ hɨji agaŋ ma tove uami. \v 11 Viaŋ \x - \xo 3.11 \xo*\xt Mt 11.27, Jo 3.32, 7.16, 8.26\xt*\x* nadɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Alaŋ akuaba akuaba amɨŋ sɨbaŋ igɨlalu agasaŋ abɨlalu uami. Akuaba akuaba alaŋ amɨŋ igahɨlu agasaŋ avi ciaŋ sulɨlalu uami. Agadɨ ala namɨlaŋ ciaŋ alaŋ sulɨlalu agadɨ valɨlalaŋ uami. \v 12 Viaŋ \x - \xo 3.12 \xo*\xt Lu 22.67\xt*\x* fɨli hɨsɨŋ akuaba akuaba agɨlasaŋ abɨdalɨŋ namɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ akuaba akuaba Asɨ dɨ haiabɨla hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ avi abɨlɨŋ namɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨbalaŋ uami. \v 13 Hulaŋ \x - \xo 3.13 \xo*\xt Snd 30.4, Jo 3.6, 6.33, 6.38-39, HJL 2.34, Lom 10.6, 1 Ko 15.47, Ef 4.9-10\xt*\x* mu fɨli hɨsɨŋ agaŋ Asɨ dɨ haiabɨla heŋ ma iahumi uami. Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ pam Asɨ dɨ haiabɨla heŋ hɨnia fɨli neŋ mɨgami uami. \v 14 Vaka \x - \xo 3.14 \xo*\xt Nam 21.9, Jo 8.28, 12.32-33\xt*\x* Mosesɨ agaŋ fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ hɨnihɨni lahu me agadɨ lɨba bɨlasɨ hɨvɨ vimi uami. Viavɨla kɨlɨ lɨmɨ hɨvɨ lamavɨla mɨŋaiahua abalamami uami. Hameŋ laci ala mufɨli kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci mɨŋaiaha lalɨlamavɨbali uami.\f * \fr 3.14 \fr*\ft Mosesɨ lɨba bɨlasɨ agadɨ viavɨla lɨci lahu me iahami. Lɨci hulaŋ iamɨgali nudɨ iga iga ma hɨmavɨmi. Ciaŋ hameŋ agaŋ nɨbu Namba 21.4-9 hɨvɨ hɨni.\ft*\f* \v 15 Lɨhavɨci \x - \xo 3.15 \xo*\xt Jo 3.36, 6.47, 20.31\xt*\x* hulaŋ iamɨgali nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨbali agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. \v 16 Asɨ \x - \xo 3.16 \xo*\xt Jo 3.36, 10.28, Lom 5.8, 8.32, 1 Jo 4.9-10\xt*\x* dɨ Ninaŋ pabiŋ cɨki sɨbaŋ uami. Agadɨ ala Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali fɨli hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨla abɨci mɨgami uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama ma sɨbɨlɨ lɨhavɨbali aba nudɨ abɨci mɨgami uami. Huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali aba abɨci mɨgami uami. \v 17 Asɨ \x - \xo 3.17 \xo*\xt Lu 19.10, Jo 5.22, 5.45, 12.47, HJL 17.31, 1 Jo 4.14\xt*\x* agaŋ nudɨ Ninaŋ agadɨ abɨci fɨli neŋ mɨgami ha hulaŋ iamɨgali agɨladɨ lɨbɨmɨgumɨgu aba aba saŋ ma abɨci mɨgami uami. Nɨbu hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni saŋ abɨci mɨgami uami. \v 18 Mufɨli \x - \xo 3.18 \xo*\xt Jo 3.36, 5.24, 6.40, 6.47, 20.31\xt*\x* hulaŋ iamɨgali nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨladɨ ma lɨbɨmɨgumɨgu abɨbali uami. Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨlalɨ agɨladɨ ci lɨbɨmɨgumɨgu abalɨ uami. Asɨ nɨbu nudɨ Ninaŋ pabiŋ cɨki sɨbaŋ uami. Nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨci uami. Ha nulɨdɨ ci lɨbɨmɨgumɨgu abalɨ uami. \v 19 Mufɨli \x - \xo 3.19 \xo*\xt Jo 1.4-5, 1.8-12, 8.12\xt*\x* nɨbu hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbali agadɨ ciaŋ hɨdɨlɨ nɨbu nameŋ uami. Abɨlu agaŋ fɨli neŋ ci mɨgami uami. Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hɨfɨlɨ saŋ pam mavɨn hɨniavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ abɨlu saŋ mavɨn hekɨlɨ ma hɨniavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ sadaŋ hameŋ lɨhavɨlalɨ uami. \v 20 Hulaŋ \x - \xo 3.20 \xo*\xt Jop 24.13-17, Ef 5.11-13\xt*\x* iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ abɨlu hɨvɨ veve saŋ valavɨlalɨ uami. Aludɨ hugɨ agɨlaŋ haiabɨla iahavɨmɨdɨ aba nusaŋ ala abɨlu hɨvɨ veve saŋ valavɨlalɨ uami. \v 21 Hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ ciaŋ amɨŋ agadɨ lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ abɨlu iga iga saŋ vehavɨlalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ iga iga nameŋ abavɨbali aba vehavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ nudɨ sibɨla vihavɨlalɨ aba abavɨbali aba vehavɨlalɨ uami. \s Jon hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahaiaha hɨsɨŋ agaŋ Jisasɨ saŋ abami. \p \v 22 Jisasɨ \x - \xo 3.22 \xo*\xt Jo 4.1-2\xt*\x* ciaŋ sula fɨhalavɨla nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ likɨlavɨla Judia fɨli tɨbɨ heŋ uavɨmi. Ua hɨnihɨni avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahadami. \v 23-24 Hadɨhu \x - \xo 3.23-24 \xo*\xt Mt 4.12-13, 14.3-4, Mk 6.17-18, Lu 3.19-20\xt*\x* Judia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ manɨgali Helotɨ agaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ Jon dɨ ma lamɨmaŋ lɨdaci Jon agaŋ Ainon haiabɨla hɨniadami. Hɨnihɨni avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahadami. Man avɨli sɨmɨ tulɨ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ Ainon haiabɨla heŋ hɨniavɨhadami. Hameŋ sadaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ nudɨ pɨŋ vehavɨdaci avɨli hɨvɨ nulɨdɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahadami. Ainon haiabɨla agaŋ Salim haiabɨla mikɨ hɨniadami. \p \v 25 Jon dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ hulaŋ mu agaŋ hula hɨbɨŋ ciaŋ hɨbɨŋ ciaŋ aba aba lamacilavɨmi. Lamacilavɨmi agadɨ hɨdɨlɨ nɨbu nameŋ. Akɨ me lɨmɨli Asɨ aludɨ hɨbuŋ agɨladɨ vumɨli lamɨci huaci hɨnibalu aba nusaŋ hɨbɨŋ ciaŋ hɨbɨŋ ciaŋ aba aba lamacilavɨmi. \v 26 Lɨhavɨci \x - \xo 3.26 \xo*\xt Jo 1.26-34\xt*\x* Jon dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ vevɨla Jon dɨ nameŋ abavɨmi. Iavaŋ uavɨmi. Vaka hulaŋ mu nama hula Jolɨdan avɨli limu adeŋ hɨnidaci nusaŋ ala abɨnaŋ igahɨlamɨlu uavɨmi. Hulaŋ nɨbu ala avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahadi uavɨmi. Hameŋ lɨdaci hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan nusaŋ pam uavadi uavɨmi. \v 27 Lɨhavɨci \x - \xo 3.27 \xo*\xt Jo 19.11, 1 Ko 4.7, Ib 5.4, Je 1.17\xt*\x* Jon nulɨdɨ abami. Asɨ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ agaŋ hulaŋ mu saŋ akuaba akuaba iguci heŋ vibali uami. Asɨ agaŋ ma igumaŋ lɨci ma vibali uami. \v 28 Ciaŋ \x - \xo 3.28 \xo*\xt Mal 3.1, Mt 11.10, Mk 1.1-2, Lu 1.17, Jo 1.19-20, 1.23, 1.26-27\xt*\x* agadɨ vaka abɨdalɨŋ namɨlaŋ ci igahɨlamalaŋ uami. Viaŋ nameŋ abamin uami. Asɨ iadɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ ma abɨci vemin aba abamin uami. Asɨ agaŋ iadɨ abɨci hali vemin aba abamin uami. Hulaŋ Asɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abami agaŋ nɨbu iadɨ sɨvɨ vebali aba abamin uami. \p \v 29 La abami. Hulaŋ \x - \xo 3.29 \xo*\xt Mt 9.15\xt*\x* mu iamɨgali sabiben aba lɨci iamɨgali agaŋ nɨbu hulaŋ agadɨ iamɨgali hɨnibali uami. Lɨci hulaŋ agaŋ ala iamɨgali agadɨ sabibali uami. Hulaŋ agadɨ isaimahalinu me agɨlaŋ havɨ lagulama hɨnihɨni hɨji lamalama hɨjɨŋalaŋala hɨniavɨbali uami. Iamɨgali agadɨ sabisabi hɨsɨŋ hulaŋ agaŋ ciaŋ abɨci igahɨlɨmɨli aba hɨniavɨbali uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ hekɨlɨ hɨjɨŋalaŋala hɨnidin uami. \v 30 Asɨ lɨdaci hulaŋ iadɨ sɨvɨ vebali agadɨ ibi agaŋ hekɨlɨ lɨbali uami. Iadɨ ibi agaŋ ma hekɨlɨ lɨbali uami. \v 31 Hulaŋ \x - \xo 3.31 \xo*\xt Mt 28.18, Jo 8.23, Lom 9.5, 1 Ko 15.47, Ef 1.21, Fl 2.9, 1 Jo 4.5-6\xt*\x* Asɨ dɨ haiabɨla hɨnia mɨgami agaŋ nɨbu akuaba akuaba agɨladɨ lɨvalavɨla ibi hekɨlɨ daŋ hɨnilalɨ uami. Hulaŋ fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ akuaba akuaba fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ pam lɨhavɨlalɨ uami. Akuaba akuaba fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ pam aba aba hɨniavɨlalɨ uami. Hulaŋ Asɨ dɨ haiabɨla hɨnia mɨgami agaŋ nɨbu akuaba akuaba agɨladɨ lɨvalavɨla ibi hekɨlɨ daŋ hɨnilalɨ uami. \v 32 Nɨbu \x - \xo 3.32 \xo*\xt Jo 3.11, 8.26, 15.15\xt*\x* akuaba akuaba igɨlalɨ agɨlasaŋ abɨlalɨ uami. Akuaba akuaba igahɨlɨlalɨ agɨlasaŋ abɨlalɨ uami. Hameŋ lɨdaci ala hulaŋ iamɨgali nudɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨlalɨ uami. \v 33 Hulaŋ \x - \xo 3.33 \xo*\xt Lom 3.4, 1 Jo 5.10\xt*\x* iamɨgali nudɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨlaŋ Asɨ saŋ nameŋ abavɨlalɨ uami. Asɨ nɨbu ciaŋ amɨŋ laci abɨlalɨ aba abavɨlalɨ uami. \v 34 Asɨ \x - \xo 3.34 \xo*\xt Ais 42.1, Jo 1.16, 7.16\xt*\x* agaŋ hulaŋ agadɨ abɨci mɨgami uami. La cɨhu nudɨ Amɨŋ agadɨ avi abɨci vevɨla nɨbu hula sɨkasɨkan hɨniadami uami. Hɨnidaci Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ pam sulɨlalɨ uami. \v 35 Hulaŋ \x - \xo 3.35 \xo*\xt Mt 11.27, Lu 10.22, Jo 5.20, 10.17, Ib 2.6-8\xt*\x* agadɨ Iaganu agaŋ nusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨla nudɨ Ninanu dɨ abɨci nɨbu pam akuaba akuaba agɨladɨ migɨla migɨla hɨnilalɨ uami. \v 36 Hulaŋ \x - \xo 3.36 \xo*\xt Lu 3.7, Jo 1.12, 3.16-18, 6.47, Lom 1.17, 1 Jo 5.10-12\xt*\x* iamɨgali nudɨ Ninanu saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali nudɨ Ninanu saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨlalɨ agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci ma hɨniavɨbali uami. Mufɨli nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ igɨvɨ hekɨlɨ agadɨ igavɨbali uami. \c 4 \s Jisasɨ agaŋ iamɨgali mu Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agaŋ hula ciaŋ aba aba hɨniavɨmi. \p \v 1-2 Hulaŋ \x - \xo 4.1-3 \xo*\xt Jo 3.22, 3.26\xt*\x* hɨhɨle agɨlaŋ ve Falisi hɨdɨlɨ agɨladɨ nameŋ abavɨmi. Jisasɨ agaŋ avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali akape agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ hulemɨlɨ hɨniavadi uavɨmi. Hameŋ lɨdaci hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahadi agɨlaŋ nudɨ hulemɨlɨ hɨnihɨni akape sɨbaŋ lɨhavadi uavɨmi. Jon agaŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨdaci nudɨ hulemɨlɨ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ akape sɨbaŋ ma iahavadi uavɨmi. Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hameŋ abavɨmi agadɨ ala Jisasɨ nukeŋ avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ma mɨŋamɨgu mɨŋaiahadami. Nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ pam avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨhadami. Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hameŋ abavɨdaci Jisasɨ ciaŋ hɨjɨ agadɨ igahɨlami. \v 3 Igahɨlavɨla Judia fɨli tɨbɨ agadɨ valavɨla cɨhu Galili fɨli tɨbɨ saŋ umi. \v 4 Asɨ nukeŋ abɨci Samalia fɨli tɨbɨ alɨhaŋ alɨhaŋ heŋ Galili fɨli tɨbɨ saŋ umi. \p \v 5 Uavɨla \x - \xo 4.5 \xo*\xt HM 33.19, Jos 24.32\xt*\x* Sikalɨ haiabɨla mikɨ iahumi. Sikalɨ haiabɨla agaŋ Samalia fɨli tɨbɨ alɨhaŋ heŋ hɨniadami. Nɨbu fɨli tɨbɨ Jekopɨ agaŋ ninanu Josepɨ saŋ igumi agadɨ mikɨ heŋ hɨniadami. \v 6 Avɨli sɨmɨ tulɨ vaka Jekopɨ dɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ mavavɨmi agaŋ Sikalɨ haiabɨla mikɨ heŋ ala hɨniadami. Jisasɨ uci nudɨ hɨcɨ alu lɨci uaiaŋ huva hɨvɨ avɨli sɨmɨ tulɨ caba heŋ mɨgahɨnia alusami. \p \v 7-8 Mɨgahɨnia alusɨdaci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ sɨmɨŋ lavɨben aba Sikalɨ haiabɨla uavɨmi. Uavɨdaci iamɨgali mu Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agaŋ avɨli liciben aba vemi. Veci Jisasɨ agaŋ nudɨ abami. Nama iasaŋ avɨli licia igunaŋ nɨlɨŋ uami. \v 9 Lɨci \x - \xo 4.9 \xo*\xt 2 Kin 17.24, Esr 4.1-5, 9.1–10.44, Neh 4.1-2, Lu 9.52-53, HJL 10.28\xt*\x* iamɨgali Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agaŋ hɨji nameŋ lamami. Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ alaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula pam ma hɨniadamɨlu uami. Iabi avi pam ma hɨnilalu uami. La Jisasɨ dɨ abami. Nama Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ uami. Viaŋ Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ iamɨgali uami. Nama iadɨ nameŋ abɨnaŋ uami. Nama iasaŋ avɨli licia igunaŋ nɨlɨŋ aba abɨnaŋ uami. \v 10 Lɨci \x - \xo 4.10 \xo*\xt Ais 12.3, Jer 2.13, Sek 13.1, 14.8, Jo 4.26\xt*\x* Jisasɨ agaŋ nɨbu nukeŋ saŋ hɨve lama iamɨgali agadɨ abami. Asɨ akuaba huaci igubali agadɨ nama ma akua igɨnaŋ uami. Hulaŋ iasaŋ avɨli nagadɨ licia igunaŋ nɨlɨŋ aba abi agadɨ avi ma akua igɨnaŋ uami. Igɨnaŋ padaŋ nama nudɨ abɨnaŋ nɨbu nasaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ avɨli me agadɨ iguvi uami. \v 11 Lɨci \x - \xo 4.11 \xo*\xt Jo 7.37-38, CHL 21.6\xt*\x* iamɨgali agaŋ nameŋ abami. Manɨgali uami. Nama sɨji hekɨlɨ avɨli licilici hɨsɨŋ agaŋ apalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nama akɨ hɨvɨ licibanaŋ uami. Avɨli sɨmɨ tulɨ nagaŋ tulɨ hekɨlɨ uami. Huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ avɨli agadɨ abeŋ hɨsɨŋ vibanaŋ uami. \v 12 Aludɨ \x - \xo 4.12 \xo*\xt Jo 8.53\xt*\x* iamɨlɨ Jekopɨ agaŋ avɨli sɨmɨ tulɨ nagadɨ alusaŋ igumi uami. Nɨbu nukeŋ avi nudɨ ninanadi agɨlaŋ hula avɨli sɨmɨ tulɨ nagadɨ hɨvɨ laci navɨhadami uami. Nudɨ sabaŋ bulɨmakau sabaŋ sipsipɨ agɨlaŋ avi avɨli sɨmɨ tulɨ nagadɨ hɨvɨ laci navɨhadami uami. Nama Jekopɨ dɨ lɨvalavɨla ibi hekɨlɨ daŋ hɨnidanaŋ uami. \v 13 Lɨci Jisasɨ abami. Hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan avɨli sɨmɨ tulɨ nagadɨ hɨvɨ nɨlalaŋ namɨlaŋ avɨli saŋ hɨmahɨma cɨhu cɨhu nɨlalaŋ uami. \v 14 Viaŋ \x - \xo 4.14 \xo*\xt Jo 6.35, 6.58, 7.38\xt*\x* hulaŋ mu saŋ avɨli igulɨŋ nɨbali agaŋ uami. Pabiŋ tɨbɨ avi nɨbu avɨli saŋ ma hɨmɨbali uami. Nɨbu hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali uami. Avɨli sɨmɨ tulɨ agaŋ avɨli fɨli muji hɨvɨ iahaiaha hɨnilalɨ hameŋ ala nudɨ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ mufɨli mufɨli hameŋ laci iahaiaha hɨnibali uami. Avɨli me agaŋ iahaiaha hɨnidaci mufɨli nɨbu huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali uami. \v 15 Lɨci iamɨgali agaŋ Jisasɨ dɨ abami. Manɨgali uami. Avɨli abɨnaŋ agadɨ iasaŋ igunaŋ nɨlɨŋ uami. Navɨla avɨli saŋ cɨhu cɨhu ma hɨmɨben uami. Lavɨla avɨli nagadɨ licilici saŋ avi cɨhu cɨhu ma veben uami.\fig Iamɨgali mu Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agaŋ avɨli liciben aba vemi.|alt="Samaritan" src="Gw124.jpg" size="col" copy="GW" ref="4.7-8"\fig* \p \v 16 Lɨci Jisasɨ cɨhu ala abami. Nama ua nadɨ muŋana dɨ abavɨla ahica cɨhu vehalaŋ uami. \v 17 Lɨci iamɨgali agaŋ nudɨ abami. Viaŋ hulaŋ apalɨ uami. Lɨci Jisasɨ abami. Ciaŋ nama abɨnaŋ agaŋ analɨ hɨma uami. Ha amɨŋ sɨbaŋ abɨnaŋ uami. \v 18 Agadɨ ala vaka nama hulaŋ human limu fɨhala agɨladɨ iahuiahu valadamɨnaŋ uami. Hulaŋ mu iabi nɨbu hula hɨnidanaŋ agaŋ nɨbu nadɨ muŋana sɨbaŋ hɨma uami. Nadɨ ciaŋ agaŋ analɨ hɨma uami. Ha amɨŋ sɨbaŋ abɨnaŋ uami. \v 19 Lɨci \x - \xo 4.19 \xo*\xt Lu 7.16, Jo 6.14, 7.40, 9.17, 1 Ko 14.24-25\xt*\x* iamɨgali agaŋ cɨhu ala abami. Manɨgali uami. Viaŋ nadɨ ci igin uami. Nama Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ uami. \v 20 Samalia \x - \xo 4.20 \xo*\xt Lo 12.5, 12.11-14, 1 Kin 9.3, Sng 122.1-5\xt*\x* fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ aludɨ ave iauacaŋ agɨlaŋ halu nagadɨ hɨvɨ iahuiahu mɨgudɨbalɨba heŋ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨbalu aba mɨgalɨfɨlɨbavɨhadami uami. Alaŋ avi hameŋ laci ala lɨlalu uami. Agadɨ ala Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ namɨlaŋ nameŋ abɨlalaŋ uami. Asɨ abɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Jelusalem haiabɨla heŋ pam huaci nudɨ ibi mɨŋaiahɨbalu aba mɨgalɨfɨlɨbavɨbali aba abɨlalaŋ uami. \p \v 21 Lɨci \x - \xo 4.21 \xo*\xt Mal 1.11, 1 Ti 2.8\xt*\x* Jisasɨ iamɨgali agadɨ abami. Iadɨ ciaŋ agasaŋ pam hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨha uami. Mufɨli halu hɨvɨ ma iahuiahu aludɨ Iavaŋ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨbalu aba mɨgalɨfɨlɨbɨbalaŋ uami. Jelusalem haiabɨla avi ma uu Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨbalu aba mɨgalɨfɨlɨbɨbalaŋ uami. \v 22 Samalia \x - \xo 4.22 \xo*\xt 2 Kin 17.29-41, Ais 2.3, Lu 24.47, Lom 9.4-5\xt*\x* fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ namɨlaŋ akuaba akuaba agɨladɨ hɨdɨlɨ ma igɨmaŋ lɨdɨŋ havɨ havɨ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨbalu aba mɨgalɨfɨlɨbɨlalaŋ uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni saŋ hɨdɨlɨ maha Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ aludɨ mɨse abami uami. Lɨci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ alaŋ akuaba akuaba agɨladɨ hɨdɨlɨ igɨlalu sadaŋ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨbalu aba mɨgalɨfɨlɨbɨlalu uami. \v 23 Asɨ \x - \xo 4.23 \xo*\xt Jo 1.17, Fl 3.3\xt*\x* dɨ ibi mɨŋaiahaiaha mɨhiŋ agaŋ iahɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali iabi neŋ Asɨ dɨ ibi amɨŋ sɨbaŋ mɨŋaiahɨbalu aba mɨgalɨfɨlɨbavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ ciaŋ amɨŋ laci aba aba Asɨ dɨ Amɨŋ agadɨ vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨbalu aba mɨgalɨfɨlɨbavɨbali uami. Hameŋ lɨben aba lɨhavi agadɨ mɨhiŋ ci iahi uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali hameŋ lɨhavɨlalɨ agɨladɨ iga iga hɨjɨŋalɨlalɨ uami. \v 24 Asɨ \x - \xo 4.24 \xo*\xt Lom 12.1, 2 Ko 3.17, Fl 3.3\xt*\x* nɨbu huŋe me uami. Hameŋ sadaŋ hulaŋ iamɨgali nudɨ ibi mɨŋaiahɨben aba ciaŋ amɨŋ laci abavɨm uami. Aba aba nudɨ Amɨŋ agadɨ vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ nudɨ ibi mɨŋaiahaiaha saŋ mɨgalɨfɨlɨbavɨm uami. \v 25 Lɨci \x - \xo 4.25 \xo*\xt Jo 1.41\xt*\x* iamɨgali agaŋ Jisasɨ dɨ abami. Viaŋ ci igin uami. Mesaia agaŋ vebali uami. Asɨ nudɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ abɨci vebali uami. Nɨbu ala vevɨla haiabɨla iaha akuaba akuaba sɨkasɨkan agɨlasaŋ aba fɨhalɨbali uami. \v 26 Lɨci \x - \xo 4.26 \xo*\xt Mt 26.63-64, Mk 14.61-62, Jo 9.37\xt*\x* Jisasɨ agaŋ iamɨgali agadɨ abami. Na viaŋ nukeŋ ala nama hula ciaŋ suladin uami. \p \v 27 Hameŋ abɨdaci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ vehavɨmi. Ve igavɨci iamɨgali agaŋ hula ciaŋ aba aba hɨniavɨmi. Lɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ i uavɨmi. Agadɨ ala nulɨdɨ hulaŋ mu ma iaha Jisasɨ dɨ abitɨhavɨmi. Nama akɨ viben aba lɨnaŋ aba ma abitɨhavɨmi. Akɨ saŋ iamɨgali agaŋ hula ciaŋ aba aba hɨninaŋ aba ma abitɨhavɨmi. \v 28 Lɨhavɨci iamɨgali agaŋ avɨli sɨji agadɨ valavɨla Sikalɨ haiabɨla vemi. Vevɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abami. \v 29 Namɨlaŋ ve ua igɨhalaŋ uami. Hulaŋ mu avɨli sɨmɨ tulɨ caba heŋ mɨgahɨnidi uami. Vaka viaŋ akuaba akuaba lɨhadamin agasaŋ abi uami. Hulaŋ nudɨ ala akua Asɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi uami. \v 30 Lɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ haiabɨla agadɨ valavɨla Jisasɨ dɨ igɨben aba uavɨmi. \p \v 31 Hadɨhu laci ala nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ abavɨmi. Iavaŋ uavɨmi. Nama sɨmɨŋ nɨha uavɨmi. \v 32 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Viaŋ sɨmɨŋ daŋ uami. Sɨmɨŋ agadɨ namɨlaŋ ma igɨlalaŋ uami. \v 33 Lɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ nameŋ abavɨmi. Akɨ hulaŋ agaŋ nusaŋ sɨmɨŋ vave igui uavɨmi. \p \v 34 Lɨhavɨci \x - \xo 4.34 \xo*\xt Jo 6.38-39, 17.4, 19.30\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Asɨ iadɨ abɨci fɨli neŋ mɨgamin uami. Viaŋ nudɨ hɨji lubiahɨlavɨla sibɨla iasaŋ igumi agadɨ via fɨhalɨben uami. Sibɨla hameŋ agaŋ sɨmɨŋ nana humɨgaŋ lagulagu me uami. \v 35 Namɨlaŋ \x - \xo 4.35 \xo*\xt Mt 9.37, Lu 10.2, CHL 14.15\xt*\x* nameŋ abɨlalaŋ uami. Avaŋ limu ahica limu ahica uci sɨmɨŋ mɨdɨ lɨhuavɨci likɨlɨbalu aba abɨlalaŋ uami. Agadɨ ala viaŋ naludɨ hɨve lama abɨben uami. Naludɨ hualabɨla agadɨ igo igave igɨhalaŋ uami. Sɨmɨŋ ci mɨdɨ lɨhuavi uami. \v 36 Hulaŋ \x - \xo 4.36 \xo*\xt Sng 126.5-6, Dan 12.3\xt*\x* sɨmɨŋ agadɨ likɨla lamɨbali agasaŋ uami. Asɨ agaŋ mufɨli nusaŋ akuaba akuaba agɨladɨ hɨbɨŋ igubali uami. Iguci hulaŋ agaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali uami. Hameŋ sadaŋ hulaŋ sɨmɨŋ hulihuli hɨsɨŋ agaŋ uami. Hulaŋ sɨmɨŋ likɨla likɨla hɨsɨŋ agaŋ uami. Nɨbɨlaŋ ahica hɨjɨŋalaŋala hɨniavɨbali uami. \v 37 Ciaŋ nameŋ abavɨlalɨ agaŋ nɨbu amɨŋ sɨbaŋ uami. Hulaŋ mu hualabɨla heŋ sɨmɨŋ hulidaci hulaŋ mu agaŋ hualabɨla heŋ ala sɨmɨŋ likɨlɨlalɨ aba abavɨlalɨ uami. \v 38 Viaŋ naludɨ hualabɨla hɨsɨŋ sɨmɨŋ likɨla likɨla saŋ abɨlɨŋ uahalaŋ uami. Agadɨ ala vaka namɨlaŋ hualabɨla agadɨ sibɨla ma vihalaŋ uami. Hulaŋ limu hɨhɨle pam hualabɨla agadɨ sibɨla vivi vubɨŋ fɨhalavalɨ uami. Lɨhavɨci namɨlaŋ havɨ ivouavɨla sɨmɨŋ agɨladɨ likɨlahalaŋ uami. \p \v 39 Iamɨgali agaŋ nameŋ abami. Vaka viaŋ akuaba akuaba lɨhadamin agasaŋ abi uami. Lɨci Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ Sikalɨ haiabɨla hɨniavɨhadami agɨlaŋ iamɨgali agadɨ ciaŋ igahɨlavɨla Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmi. \v 40 La uavɨla Jisasɨ dɨ abitɨhavɨmi. Nama alaŋ hula huaci hɨnivanaŋ uavɨmi. Hameŋ abavɨci Jisasɨ nɨbɨlaŋ hula haiabɨla heŋ ahica hɨfɨlɨ hɨnimi. \v 41 Lɨdaci hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ Jisasɨ dɨ ciaŋ nukeŋ agadɨ igahɨlahɨla hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmi. \v 42 Lavɨla \x - \xo 4.42 \xo*\xt Jo 17.8, 1 Jo 4.14\xt*\x* iamɨgali agadɨ nameŋ abavɨmi. Alaŋ nadɨ ciaŋ agadɨ laci igahɨlavɨla hulaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamalu uavɨmi. Alaŋ nukeŋ hulaŋ agadɨ ciaŋ igahɨlavɨla nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalu uavɨmi. Amɨŋ sɨbaŋ uavɨmi. Nɨbu ala hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uavɨmi. \s Jisasɨ agaŋ huban dɨ ninaŋ agadɨ huaci lamami. \p \v 43-44 Vaka \x - \xo 4.43-44 \xo*\xt Mt 13.57, Mk 6.4, Lu 4.24, Jo 4.40\xt*\x* Jisasɨ agaŋ ciaŋ nameŋ abami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ nulɨdɨ hɨvɨ nukeŋ ibi apalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nɨbu Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hula ahica hɨfɨlɨ hɨnici mɨŋalahɨci haiabɨla agadɨ valavɨla nudɨ nukeŋ fɨli tɨbɨ saŋ umi. \v 45 Uavɨla \x - \xo 4.45 \xo*\xt Jo 2.23\xt*\x* Galili fɨli tɨbɨ iahuci hulaŋ iamɨgali heŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ igavɨla hɨjɨŋalaŋala abavɨmi. Huaci sɨbaŋ ve uavɨmi. Hulaŋ iamɨgali Galili fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ avi Jelusalem haiabɨla uavɨmi. Sɨmɨŋ hekɨlɨ hɨlanana Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha hɨsɨŋ mɨhiŋ hekɨlɨ agasaŋ uavɨla Jisasɨ akuaba akuaba lɨmi agadɨ igavɨmi. Igavɨla Jisasɨ saŋ hɨjɨŋalavɨmi. \p \v 46 Mu \x - \xo 4.46 \xo*\xt Jo 2.1-11\xt*\x* tɨbɨ Jisasɨ agaŋ Kana haiabɨla cɨhu ala umi. Kana haiabɨla agaŋ Galili fɨli tɨbɨ hɨniadami. Vaka haiabɨla heŋ ala vɨdɨvɨdɨŋ mu abalamami. Avɨli sɨbaŋ agadɨ lɨci lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ lɨfami. Manɨgali mu agaŋ Galili fɨli tɨbɨ agadɨ migɨladami. Nudɨ huban agaŋ Kapelɨneam haiabɨla hɨniadami. Huban agadɨ ninaŋ agaŋ hɨmuhɨmu daŋ hɨnimi. \v 47 Hɨnidaci \x - \xo 4.47 \xo*\xt Mt 8.5-6, Lu 7.1-10\xt*\x* nudɨ iaganu agaŋ Jisasɨ Judia fɨli tɨbɨ valavɨla Galili fɨli tɨbɨ ve iahami agadɨ ciaŋ hɨjɨ igahɨlami. Lavɨla ua Jisasɨ dɨ abitɨhami. Nama Kapelɨneam haiabɨla vevɨla iadɨ ninaŋ agadɨ huaci lamɨha uami. Iadɨ ninaŋ agaŋ amɨŋ ci sɨbaŋ hɨmɨbali uami. \v 48 Lɨci \x - \xo 4.48 \xo*\xt Jo 2.18, 20.29, 1 Ko 1.22\xt*\x* Jisasɨ agaŋ ninaŋ agadɨ iaganu dɨ abami. Hulaŋ iamɨgali namɨlaŋ mu sihɨ mu sihɨ agɨladɨ iga iga saŋ mavɨn hɨnilalaŋ uami. Lɨdɨŋ iga iga amɨŋ ala aba abɨlalaŋ uami. Agadɨ ala ma igɨmaŋ lavɨla ha hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlalaŋ uami. \v 49 Lɨci manɨgali dɨ huban agaŋ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Lɨhalɨha sɨbaŋ veha uami. Iadɨ ninaŋ hɨmɨmɨdɨ uami. \v 50 Lɨci \x - \xo 4.50 \xo*\xt Mt 8.13, Mk 7.29\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Nama uha uami. Nadɨ ninaŋ hɨhi hɨnibali uami. Lɨci hulaŋ agaŋ Jisasɨ dɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨla cɨhu vemi. \p \v 51 Hulaŋ agaŋ hɨbɨ pɨlɨ ve Kapelɨneam haiabɨla ma iahumaŋ lɨdaci nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ uavɨla nudɨ hɨbɨ cina igavɨmi. Igavɨla abavɨmi. Nadɨ ninaŋ hɨhi hɨnidi uavɨmi. \v 52 Lɨhavɨci cɨhu nulɨdɨ abitɨhami. Uaiaŋ vameŋ hɨvɨ ninaŋ agaŋ huaci li uami. Lɨci abavɨmi. Amɨli uaiaŋ limu cimɨlɨdaci hɨmuhɨmu agaŋ valɨmalami uavɨmi.\f * \fr 4.52 \fr*\ft Uaiaŋ limu cimɨlɨlalɨ ha 1 kilokɨ.\ft*\f* \v 53 Lɨhavɨci \x - \xo 4.53 \xo*\xt HJL 16.14-15, 16.31\xt*\x* ninaŋ agadɨ iaganu agaŋ igahɨlavɨla abami. Aiu uami. Amɨli uaiaŋ hameŋ hɨvɨ ala Jisasɨ iadɨ abɨmalami uami. Nadɨ ninaŋ hɨhi hɨnibali aba abɨmalami uami. Lavɨla Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamami. Nudɨ ulaŋ pam hɨsɨŋ agɨlaŋ avi Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmi. \v 54 Jisasɨ \x - \xo 4.54 \xo*\xt Jo 2.11, 2.23\xt*\x* nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ cɨhu tɨbɨ abalamami ha Judia fɨli tɨbɨ vala vevɨla Galili fɨli tɨbɨ hɨnihɨni abalamami. \c 5 \s Jisasɨ agaŋ hulaŋ mu Betesɨda avɨli sɨmɨ tulɨ caba hɨniadami agadɨ huaci lamami. \p \v 1 Vɨdɨvɨdɨŋ abalamɨci ci lɨci Jisasɨ agaŋ Jelusalem haiabɨla umi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agadɨ igɨben aba umi. \v 2 Avɨli sɨmɨ tulɨ hekɨlɨ mu agaŋ Jelusalem haiabɨla heŋ hɨniadami. Nɨbu haiabɨla agadɨ lua hɨbɨ ivu ivu mu agadɨ mikɨ heŋ hɨniadami. Lua hɨbɨ ivu ivu agadɨ ibi nɨbu sabaŋ sipsipɨ uu veve hɨdavɨhadami agɨladɨ hɨbɨ ivu ivu. Ibɨlu ciaŋ hɨvɨ avɨli sɨmɨ tulɨ agadɨ Betesɨda uavɨhadami.\f * \fr 5.2 \fr*\ft Hulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nameŋ abavɨlalɨ. \ft*\fq Avɨli sɨmɨ tulɨ \fq*\ft agadɨ ibi Betɨsata uavɨlalɨ.\ft*\f* Avɨli sɨmɨ tulɨ caba caba heŋ ulaŋ matalɨŋ human limu fɨhala agɨlaŋ hameŋ hɨniavɨhadami. \v 3-4 Hɨniavɨdaci ulaŋ matalɨŋ heŋ hulaŋ iamɨgali hɨmuhɨmu daŋ agɨlaŋ ani hɨniavɨhadami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle lamɨgaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ hɨniavɨhadami. Limu hɨhɨle hɨcɨ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ hɨniavɨhadami. Limu hɨhɨle henaŋ hɨmahɨma agɨlaŋ hɨniavɨhadami.\f * \fr 5.3-4 \fr*\ft Hulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nameŋ abavɨlalɨ. Jon agaŋ ciaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ avi lɨbami uavɨlalɨ. Avɨli agasaŋ makamɨŋamɨŋa hɨniavɨdaci pabiŋ tɨbɨ pabiŋ tɨbɨ Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ avɨli sɨmɨ tulɨ heŋ mɨgumɨgu avɨli agadɨ minam minam lamadami aba abami uavɨlalɨ. Avɨli agaŋ minam lamɨdaci hulaŋ mu hɨmuhɨmu daŋ agaŋ nɨbu mɨse avɨli sɨmɨ tulɨ heŋ mɨguci nudɨ hɨmuhɨmu agaŋ heŋ sɨvɨlɨbali aba abami uavɨlalɨ.\ft*\f* \p \v 5 Hulaŋ mu hɨmuhɨmu daŋ hɨnidaci hualɨ 38 umi. Nɨbu avi ulaŋ matalɨŋ heŋ hɨniadami. \v 6 Heŋ hɨnidaci Jisasɨ nudɨ igɨci ani valɨ hɨnimi. Lɨci Jisasɨ hɨji nameŋ lamami. Hulaŋ nagaŋ vaka sɨbaŋ hɨmuhɨmu hɨmami agaŋ hameŋ laci ala hɨnidi uami. Lavɨla nudɨ abitɨhami. Nama nadɨ hadipɨlɨ agaŋ huaci hɨnihɨni saŋ lɨnaŋ uami. \v 7 Lɨci hulaŋ hɨmuhɨmu daŋ agaŋ abami. Manɨgali uami. Avɨli sɨmɨ tulɨ agaŋ minam minam lamalama hɨnidaci hulaŋ mu iadɨ ahɨliahua via ua avɨli sɨmɨ tulɨ muji heŋ ma lamɨlalɨ uami. Viaŋ nukeŋ simɨsimɨ udalɨŋ hulaŋ limu hɨhɨle hɨmuhɨmu daŋ agɨlaŋ iadɨ lɨvala lɨvala uu nɨbɨlaŋ mɨse avɨli sɨmɨ tulɨ heŋ mɨguavɨlalɨ uami. Mɨgumɨgu huaci lɨhavɨlalɨ uami.\fig Viaŋ nukeŋ simɨsimɨ udalɨŋ hulaŋ limu hɨhɨle hɨmuhɨmu daŋ agɨlaŋ iadɨ lɨvala lɨvala uu nɨbɨlaŋ mɨse avɨli sɨmɨ tulɨ heŋ mɨguavɨlalɨ uami.|alt="Sick man at pool of Bethseda" src="Gw126.jpg" size="col" copy="GW" ref="5.7"\fig* \p \v 8 Lɨci \x - \xo 5.8 \xo*\xt Mt 9.5-6\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Nama iaha nadɨ vadɨm agadɨ via havavɨla uha uami. \v 9 Lɨci hulaŋ agadɨ hadipɨlɨ agaŋ lɨhalɨha sɨbaŋ huaci lavɨhemi. Lɨci iaha nudɨ vadɨm agadɨ via havavɨla umi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ hameŋ lɨmi. \v 10 Lɨci \x - \xo 5.10 \xo*\xt CV 20.8-11, Neh 13.19, Jer 17.21, Mt 12.2, Mk 2.24, Lu 13.14, Jo 9.14\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ hulaŋ agadɨ igavɨla abavɨmi. Iabi alaŋ aludɨ alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ hɨnidalu uavɨmi. Nama akɨ saŋ vadɨm agadɨ via havavɨla hɨdadanaŋ uavɨmi. Vadɨm hameŋ havahava hɨdahɨda nɨbu hɨbuŋ uavɨmi. \v 11 Lɨhavɨci hulaŋ hɨmuhɨmu daŋ huaci lɨmi agaŋ iaha nulɨdɨ abami. Hulaŋ iadɨ huaci lami agaŋ abi uami. Nadɨ vadɨm agadɨ via havavɨla uha aba abɨci hameŋ ladin uami. \v 12 Lɨci cɨhu ala abitɨhavɨmi. Ani agaŋ nadɨ abɨci vadɨm agadɨ via havavɨla uadanaŋ uavɨmi. \v 13 Hameŋ abavɨci hulaŋ hɨmuhɨmu daŋ huaci lɨmi agaŋ nudɨ aniaba huaci lamami agadɨ nɨbu sɨhɨvia sɨbaŋ ma igami. Hulaŋ iamɨgali akape sɨbaŋ fipɨ heŋ hɨniavɨdaci Jisasɨ nudɨ huaci lamavɨla vala umi sadaŋ sɨhɨvia ma igami. \p \v 14 Lɨci \x - \xo 5.14 \xo*\xt Jo 8.11\xt*\x* Jisasɨ agaŋ hɨdavɨla Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ lua caba agadɨ hɨbɨ ivu ivu heŋ ivoumi. Ivo igɨci hulaŋ hɨmuhɨmu daŋ huaci lɨmi agaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ hɨnimi. Lɨci Jisasɨ hulaŋ agadɨ nameŋ abami. Nama ci huaci lɨnaŋ uami. Nama cɨhu cɨhu lusɨŋ sɨbɨlɨ vimɨnaŋ uami. Nama hameŋ lavɨla vɨhɨlɨ hekɨlɨ mu cɨhu ala igɨbanaŋ uami. \v 15 Lɨci hulaŋ hɨmuhɨmu daŋ huaci lɨmi agaŋ uavɨla Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ abami. Hulaŋ iadɨ huaci lami agaŋ nɨbu Jisasɨ uami. \p \v 16 Lɨci \x - \xo 5.16 \xo*\xt Mt 12.14\xt*\x* hadɨhu heŋ ala Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ hɨdɨlɨ maha Jisasɨ dɨ sɨbɨlɨ lamalama saŋ igahɨlavɨmi. Nɨbu alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ sibɨla vimi sadaŋ nudɨ sɨbɨlɨ lamalama saŋ igahɨlavɨmi. \v 17 Lɨhavɨci \x - \xo 5.17 \xo*\xt Jo 9.4, 14.10\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Iadɨ Iavaŋ avi sibɨla hameŋ laci hameŋ laci vivi vevɨla iabi ci iahi uami. Iabi viaŋ avi hameŋ laci ala sibɨla agadɨ vilan uami. \v 18 Lɨci \x - \xo 5.18 \xo*\xt Mt 26.4, Jo 7.1, 7.19, 7.30, 10.30, 10.33, Fl 2.6\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla Jisasɨ dɨ amɨŋ sɨbaŋ ifɨhɨmuhɨmu saŋ lɨhavɨmi. Sibɨla alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ vimi agasaŋ ifɨhɨmɨbalu aba lɨhavɨmi. Asɨ nɨbu iadɨ Iavaŋ aba abavɨla Asɨ dɨ uvɨsɨjiŋ viben aba lɨmi agasaŋ avi ifɨhɨmɨbalu aba lɨhavɨmi. \s Asɨ dɨ Ninaŋ agaŋ sibɨla vivi hɨsɨŋ ibi daŋ hɨniadami. \p \v 19 Jisasɨ \x - \xo 5.19 \xo*\xt Jo 5.30, 8.28-29, 12.49, 14.10\xt*\x* agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ cɨhu hɨbɨŋ abami. Viaŋ naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Asɨ dɨ Ninaŋ agaŋ nudɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ akuaba akuaba sibɨla ma vilalɨ uami. Nɨbu Iaganu nukeŋ akuaba akuaba sibɨla vilalɨ agadɨ iga iga hameŋ laci ala vilalɨ uami. \v 20 Iaganu \x - \xo 5.20 \xo*\xt Mt 3.17, Jo 3.35, 2 Pi 1.17\xt*\x* agaŋ Ninanu saŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnilalɨ uami. Lɨdɨŋ akuaba akuaba sibɨla vilalɨ agɨladɨ Ninanu dɨ abalamɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ Ninanu saŋ sibɨla hekɨlɨ hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agɨladɨ avi abalamɨdaci iga iga vibali uami. Vivi sibɨla limu hɨhɨle vihadami agɨladɨ lɨvalɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga iga i amɨŋ ala aba abavɨbali aba hameŋ lɨbali uami. \v 21 Hulaŋ \x - \xo 5.21 \xo*\xt Lo 32.39, 1 Sml 2.6, 2 Kin 5.7, Lu 7.14, 8.54, Jo 11.25, 11.43, Lom 4.17, Ef 2.4-5\xt*\x* hɨmavɨdaci Iaganu agaŋ abɨdaci cɨhu hɨhi iahavɨlalɨ uami. Iahaiaha huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨlalɨ uami. Ninanu avi hameŋ ala nudɨ nukeŋ hɨji agadɨ lubiahɨlahɨla hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ lɨbɨmɨŋamɨŋa abɨdaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨlalɨ uami. \v 22 Iaganu \x - \xo 5.22 \xo*\xt Mt 11.27, Jo 3.17, 5.27, 9.39, HJL 10.42, 17.31, 1 Pi 4.5\xt*\x* agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ma lɨbɨmɨgumɨgu abɨbali uami. Lɨbɨmɨgumɨgu aba aba sibɨla agadɨ Ninanu dɨ human hɨvɨ ci lamami uami. \v 23 Hulaŋ \x - \xo 5.23 \xo*\xt Fl 2.10-11, 1 Jo 2.23\xt*\x* iamɨgali agɨlaŋ Ninanu dɨ ibi mɨŋaiahavɨbali aba hameŋ lɨmi uami. Iaganu dɨ ibi mɨŋaiahavɨbali hameŋ ala Ninanu dɨ ibi agadɨ avi mɨŋaiahavɨbali aba hameŋ lɨmi uami. Hulaŋ iamɨgali Ninanu dɨ ibi ma mɨŋaiahavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ Iaganu agaŋ Ninanu dɨ abɨci vemi agadɨ ibi avi ma mɨŋaiahavɨlalɨ uami. \v 24 Viaŋ \x - \xo 5.24 \xo*\xt Jo 3.15-18, 6.40, 8.51, 1 Jo 3.14\xt*\x* naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Hulaŋ iamɨgali iadɨ ciaŋ igahɨlahɨla iadɨ Iavaŋ iadɨ abɨci vemin agasaŋ avi hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. Nulɨdɨ sɨbɨlɨ lamalama saŋ ma abɨbali uami. Nɨbɨlaŋ hɨmahɨma agadɨ ci lɨvalavi uami. Lɨvalavɨla iabi huaci hameŋ laci hameŋ laci ci hɨniavadi uami. \v 25 Viaŋ \x - \xo 5.25 \xo*\xt Jo 5.28, Ef 2.1, 2.4-6, Kl 2.13\xt*\x* naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Asɨ akuaba akuaba lɨben aba li agadɨ mɨhiŋ agaŋ amɨŋ ci iahadi uami. Hulaŋ iamɨgali hɨmavɨmi agɨlaŋ uami. Asɨ dɨ Ninaŋ agaŋ nulɨdɨ abɨdaci nudɨ sugɨ mɨtɨ igahɨlavɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali ciaŋ igahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. \v 26 Huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni agadɨ hɨdɨlɨ nɨbu Iaganu nukeŋ uami. Hameŋ sadaŋ Ninanu saŋ vɨdɨvɨdɨŋ igulalɨ uami. Igudaci nɨbu avi huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni agadɨ hɨdɨlɨ hɨnilalɨ uami. \v 27 Nɨbu \x - \xo 5.27 \xo*\xt Dan 7.13-14, 7.22, Jo 5.22, HJL 10.42, 17.31\xt*\x* Hulaŋ dɨ Ninaŋ uami. Hameŋ sadaŋ nɨbu hulaŋ iamɨgali agɨladɨ lɨbɨmɨgumɨgu aba aba saŋ Iaganu agaŋ nusaŋ ibi ci igumi uami. \v 28 Namɨlaŋ iadɨ ciaŋ agasaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ igahɨlɨmɨlaŋ uami. Asɨ akuaba akuaba lɨlɨ saŋ abɨlalɨ agɨlaŋ amɨŋ ci iahavɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali sudɨ haca hɨvɨ hɨniavadi agɨlaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ sugɨ mɨtɨ igahɨlavɨbali uami. \v 29 Lɨdɨŋ \x - \xo 5.29 \xo*\xt Ais 26.19, Dan 12.2, Mt 16.27, Jo 6.40, HJL 24.15, 1 Ko 15.51-52, 1 Te 4.16\xt*\x* sudɨ haca agɨladɨ valavala iahavɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba sibɨla huaci huaci vihavɨlalɨ agɨlaŋ hɨhi iahavɨla huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ cɨhu hɨhi iahavɨci nulɨdɨ sɨbɨlɨ lamalama saŋ abɨbali uami. \s Hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ Jisasɨ saŋ abavɨmi. \p \v 30 Jisasɨ \x - \xo 5.30 \xo*\xt Mt 26.39, Jo 4.34, 5.19, 6.38-39\xt*\x* nameŋ abami. Viaŋ akuaba akuaba agɨladɨ iadɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ ma lɨlan uami. Iadɨ Iavaŋ dɨ ciaŋ agadɨ igahɨlahɨla naludɨ lusɨŋ agɨladɨ lamalɨhɨlɨlan uami. Viaŋ iadɨ nukeŋ hɨji agadɨ ma lubiahɨlɨlan uami. Iadɨ Iavaŋ dɨ hɨji agadɨ pam lubiahɨlɨlan uami. Nɨbu ala iadɨ abɨci vemin uami. Hameŋ sadaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨlan agaŋ nɨbu sɨlɨvɨ sɨbaŋ uami. \v 31 Viaŋ \x - \xo 5.31 \xo*\xt Jo 8.13-14, CHL 3.14\xt*\x* akuaba akuaba lɨlan agɨlasaŋ ciaŋ sulɨlan uami. Sulɨdalɨŋ namɨlaŋ iadɨ ciaŋ agasaŋ amɨŋ sulɨlalɨ aba ma abɨbalaŋ uami. \v 32 Agadɨ \x - \xo 5.32 \xo*\xt Mt 3.17, Jo 5.36-37, 8.18, 1 Jo 5.6-9\xt*\x* ala iadɨ Iavaŋ agaŋ avi iadɨ sibɨla agasaŋ ala aba aba hɨnilalɨ uami. Viaŋ igɨlan uami. Ciaŋ nɨbu sulɨlalɨ agaŋ nɨbu amɨŋ sɨbaŋ uami. \v 33-34 Asɨ \x - \xo 5.33-34 \xo*\xt Jo 1.19-34, 3.27-30, Ef 2.8-9, Ta 3.4-5\xt*\x* naludɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalaŋ agasaŋ igahɨlahɨla naludɨ abɨlan uami. Viaŋ nukeŋ igɨlɨŋ hulaŋ mu dɨ ciaŋ agaŋ iadɨ ciaŋ agadɨ ahɨliahua vɨdɨvɨdɨŋ ma iguvi uami. Vaka Jon dɨ ciaŋ agadɨ igahɨlahɨla saŋ hulaŋ hɨhɨle agɨladɨ abɨlaŋ nudɨ pɨŋ uavalɨ uami. Uavɨci Jon agaŋ iasaŋ ala ciaŋ agadɨ sulalɨ uami. Ciaŋ nɨbu sulalɨ agaŋ nɨbu amɨŋ sɨbaŋ uami. \v 35 Jon \x - \xo 5.35 \xo*\xt Mt 13.20-21, Mk 6.20, 2 Pi 1.19\xt*\x* nɨbu unɨ abɨlu me hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ abɨlu igulalɨ uami. Lɨdaci naludɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ abɨlu agasaŋ hɨjɨŋalaŋala saŋ lɨhavɨlalɨ uami. Agadɨ ala naludɨ hɨjɨŋalaŋala hɨji agɨlaŋ hutesɨ sɨbaŋ ma hɨniavɨlalɨ uami. \v 36 Iadɨ \x - \xo 5.36 \xo*\xt Jo 3.2, 10.25, 10.38, 14.11, 1 Jo 5.9\xt*\x* Iavaŋ agaŋ sibɨla akape agɨladɨ iasaŋ igumi uami. Iguavɨla sibɨla agɨladɨ vi fɨhala fɨhala saŋ iadɨ abami uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ viaŋ sibɨla vilan agɨladɨ iga iga abavɨlalɨ uami. Iaganu nukeŋ nudɨ abɨci vemi aba abavɨlalɨ uami. Sibɨla hameŋ agɨlaŋ ciaŋ Jon sulalɨ agadɨ lɨvalavɨlalɨ uami. \v 37 Iadɨ \x - \xo 5.37 \xo*\xt Mt 3.17, 17.5, Mk 1.11, Lu 3.22, Jo 5.32, 6.27, 8.18, 1 Ti 1.17, 1 Jo 4.12\xt*\x* Iavaŋ nukeŋ iadɨ abɨci vemin uami. Nɨbu nukeŋ iasaŋ ala haiabɨla iaha abami uami. Agadɨ ala namɨlaŋ nudɨ sugɨ mɨtɨ agadɨ ma sɨbaŋ igahɨlɨlalaŋ uami. Nudɨ mugaŋ lamɨgaŋ agadɨ avi ma igɨlalaŋ uami. \v 38 Iadɨ Iavaŋ iadɨ abɨci vemin agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ iadɨ Iavaŋ dɨ ciaŋ agaŋ avi naludɨ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ ma hɨnilalɨ uami. \v 39 Namɨlaŋ \x - \xo 5.39 \xo*\xt Lo 18.15-18, Lu 16.29, 24.27, 24.44, Jo 5.46, HJL 13.27, 17.11, 2 Ti 3.15, 1 Pi 1.10-11\xt*\x* hɨji nameŋ lamɨlalaŋ uami. Asɨ dɨ ciaŋ nudɨ manasɨŋ hekɨlɨ hɨvɨ hɨnidi agaŋ alaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni saŋ abami aba abɨlalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ Asɨ dɨ ciaŋ akape nudɨ manasɨŋ hekɨlɨ hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ iga iga lametɨhɨlalaŋ uami. Agadɨ ala Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ iasaŋ avi haiabɨla iahaiaha abadami uami. \v 40 Namɨlaŋ \x - \xo 5.40 \xo*\xt Jo 1.11, 3.19\xt*\x* iadɨ pɨŋ veve huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni saŋ valɨlalaŋ uami. \v 41 Viaŋ \x - \xo 5.41 \xo*\xt Jo 5.33-34, 1 Te 2.6\xt*\x* ibi hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agadɨ hulaŋ hɨhɨle agɨladɨ hɨvɨ ma vilan uami. \v 42 Viaŋ naludɨ igɨlan uami. Namɨlaŋ Asɨ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ ma hɨnilalaŋ uami. \v 43 Viaŋ \x - \xo 5.43 \xo*\xt Mt 24.4-5, 24.24\xt*\x* iadɨ Iavaŋ dɨ ibi hɨvɨ vemin uami. Velɨŋ namɨlaŋ iasaŋ ma hɨjɨŋalɨlalaŋ uami. Agadɨ ala hulaŋ mu nudɨ nukeŋ ibi hɨvɨ veci nusaŋ hɨjɨŋalɨlalaŋ uami. \v 44 Namɨlaŋ \x - \xo 5.44 \xo*\xt Jo 12.43, Lom 2.29\xt*\x* naludɨ nukeŋ hɨdɨlɨ pam agɨlaŋ naludɨ ibi mɨŋaiahaiaha saŋ pam lɨlalaŋ uami. Asɨ naludɨ ibi mɨŋaiahaiaha saŋ ma lɨlalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlalaŋ uami. \v 45 Namɨlaŋ \x - \xo 5.45 \xo*\xt Lo 31.26-27, Lom 2.12\xt*\x* hɨji nameŋ lamɨmɨlaŋ uami. Nɨbu nudɨ Iaganu dɨ hɨvɨ uavɨla aludɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨlasaŋ lɨbɨmɨgumɨgu abɨbali aba abɨmɨlaŋ uami. Mosesɨ nɨbu aludɨ ahɨliahubali aba abɨmɨlaŋ uami. Nɨbu naludɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨlasaŋ lɨbɨmɨgumɨgu ciaŋ abɨbali uami. \v 46 Namɨlaŋ \x - \xo 5.46 \xo*\xt HM 3.15, Lo 18.15-18, Jo 1.45, HJL 3.22, 26.22\xt*\x* Mosesɨ dɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨla ha iadɨ ciaŋ agasaŋ avi hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨvalaŋ uami. Mosesɨ agaŋ iasaŋ ala abavɨla ciaŋ manasɨŋ hɨvɨ lɨbami uami. \v 47 Agadɨ \x - \xo 5.47 \xo*\xt Lu 16.31\xt*\x* ala ciaŋ nɨbu lɨbami agasaŋ namɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ iadɨ ciaŋ agasaŋ avi hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨbalaŋ uami. \c 6 \s Jisasɨ agaŋ hulaŋ 5,000 agɨlasaŋ sɨmɨŋ igunami. \r (Matiu 14.13-21 mu Makɨ 6.30-44 mu Lukɨ 9.10-17) \p \v 1 Hameŋ aba fɨhalavɨla Jisasɨ agaŋ Galili idu hekɨlɨ limu heŋ ivoumi. Idu agadɨ ibi mu Taibeliasɨ. \v 2 Jisasɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali akape hɨmuhɨmu daŋ agɨladɨ mɨŋahihɨladami. Lɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ mu sihɨ mu sihɨ abalamadami agɨladɨ igavɨhadami. Iga iga nɨbu hula hɨdavɨhadami. \v 3 Lɨhavɨdaci Jisasɨ agaŋ nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula halu agadɨ iahumitavɨla alɨhaŋ heŋ mɨgahɨniavɨmi. \v 4 Hadɨhu \x - \xo 6.4 \xo*\xt Jo 2.13\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ mikɨ mikɨ lɨmi. Mɨhiŋ hekɨlɨ ha Asɨ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ. \v 5 Mɨgahɨniavɨdaci \x - \xo 6.5 \xo*\xt Mt 14.14, Mk 6.34, Lu 9.12\xt*\x* Jisasɨ agaŋ igoua igave igɨci hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ ve lagulama hɨniavɨmi. Lagulama hɨniavɨdaci Filipɨ dɨ abitɨhami. Alaŋ iabi maci luli abeŋ hɨsɨŋ lavavɨla hulaŋ iamɨgali nagɨlasaŋ igunɨbalu uami. \v 6 Nɨbu Filipɨ dɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ iga iga saŋ nudɨ abitɨhami. Agadɨ ala nɨbu nukeŋ hɨji ci lamami. Viaŋ hameŋ hameŋ lɨben uami. \p \v 7 Lɨci Filipɨ agaŋ abami. Alaŋ maci luli anɨm hɨlɨcɨ 200 hɨvɨ lavɨmɨli hulaŋ iamɨgali hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨlaŋ navɨci maci luli agɨlaŋ tɨbɨ mɨgavɨbali uami. \v 8 Nudɨ hulemɨlɨ mu Edɨlu agaŋ avi nɨbɨlaŋ hula hɨnimi. Nɨbu Saimon Pita dɨ imanu. Nɨbu nameŋ abami. \v 9 Hulemɨlɨ \x - \xo 6.9 \xo*\xt 2 Kin 4.43\xt*\x* cɨki mu agaŋ maci luli human limu fɨhala hameŋ agɨladɨ via hɨnidi uami. Maci agadɨ halɨha cahu bali hɨvɨ vihavalɨ uami. Hehɨlaŋ culɨ culɨ avi ahica sɨbaŋ via hɨnidi uami. Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali akape hɨniavadi uami. Maci luli human limu fɨhala agɨlaŋ tɨbɨ mɨgavɨbali uami. Hehɨlaŋ ahica agɨlaŋ avi tɨbɨ mɨgavɨbali uami. \v 10 Lɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abɨlaŋ mɨgahɨniavɨm uami. Lɨci hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abavɨci humɨsɨ sabɨ sabɨ heŋ mɨgahɨniavɨmi. Mɨgahɨniavɨdaci hulaŋ agɨladɨ laci lugɨlavɨci ua 5,000 iahami. \p \v 11 Mɨgahɨniavɨci Jisasɨ maci luli daŋ hehɨlaŋ culɨ culɨ daŋ vimi. Viavɨla igaiahua iga iga Asɨ dɨ huaci uavɨla mɨŋa cɨkɨ cɨkɨ lavɨla hulaŋ iamɨgali mɨgahɨniavɨmi agɨlasaŋ igumi. Iguci nulɨdɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ vivi navɨmi. \v 12 Navɨci ci lɨci Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. Maci luli cɨkaŋ cɨkaŋ agɨlaŋ hɨniavɨla sɨbɨlɨ lɨhavɨmɨdɨ uami. Viavɨla hihɨla lamɨhalaŋ uami. \v 13 Lɨci maci luli cɨkaŋ cɨkaŋ agɨladɨ cinacina human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ hɨvɨ hudavɨci cinacina agɨlaŋ mɨlavɨmi. \p \v 14 Lɨhavɨci \x - \xo 6.14 \xo*\xt HM 49.10, Lo 18.15-18, Mt 11.2-3, Jo 1.21, 2.11, 4.19, 4.25, 5.46\xt*\x* hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ igavɨla i uavɨla abavɨmi. Amɨŋ sɨbaŋ uavɨmi. Asɨ agaŋ nudɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ nagadɨ ala abɨci fɨli neŋ vemi uavɨmi. \v 15 Lavɨla \x - \xo 6.15 \xo*\xt Mt 14.23, Jo 18.36\xt*\x* nɨbɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨmi. Alaŋ Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvavɨla abɨmɨli aludɨ manɨgali hɨnibali uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ hɨji agadɨ ci igami. Igavɨla nulɨdɨ vala nɨbu hɨtɨŋ halu heŋ iahumi. \s Jisasɨ avɨli sabɨ hɨvɨ lagulagu umi. \r (Matiu 14.22-33 mu Makɨ 6.45-52) \p \v 16-17 Uaiaŋ sijaŋ sijaŋ hɨlɨdaci Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ Galili idu hekɨlɨ caba mɨguavɨla hunɨga hɨvɨ mɨgua mɨgahɨniavɨmi. Mɨgahɨniavɨdaci Jisasɨ nulɨdɨ pɨŋ ma ve iahami. Lɨci nɨbɨlaŋ nudɨ valavɨla idu limu caba ivaveben aba lɨhavɨmi. La Kapelɨneam haiabɨla saŋ vehavɨdaci hɨfɨlɨ lɨmi. \v 18 Lɨci huŋe hekɨlɨ vemi. Huŋe vedaci avɨli agaŋ aibubuŋ hekɨlɨ ifu ifu vemi. \v 19 Aibubuŋ hekɨlɨ ifu ifu vedaci hunɨga matamata vehavɨmi. Ve ataŋ tagɨlaŋ lɨhavɨdaci Jisasɨ idu avɨli agadɨ sabɨ hɨvɨ lagulagu nulɨdɨ sɨvɨ vedaci igavɨmi.\f * \fr 6.19 \fr*\ft Alaŋ \ft*\fq ataŋ tagɨlaŋ \fq*\ft aba abɨlalu agasaŋ nɨbɨlaŋ 5 kilomita ua 6 kilomita uavɨhadami.\ft*\f* Igavɨdaci nulɨdɨ hunɨga agadɨ mikɨ sɨbaŋ heŋ vemi. Lɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ iga iga lɨdavɨmi. \v 20 Lɨdavɨci nulɨdɨ abami. Lɨdɨmɨlaŋ uami. Viaŋ nukeŋ ala ven uami. \v 21 Hameŋ abɨci hɨjɨŋalavɨmi. Hɨjɨŋalavɨla abavɨci hunɨga tulɨ hɨvɨ mɨgua mɨgahɨnimi. Lɨci vevɨla Kapelɨneam haiabɨla lɨhalɨha iahavɨmi. \s Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Jisasɨ dɨ suhɨlavɨmi. \p \v 22 Iaha hɨniavɨci mɨŋalahɨci hulaŋ iamɨgali idu hekɨlɨ limu caba hɨniavɨmi agɨlaŋ nameŋ abavɨmi. Alaŋ amɨli hunɨga mu ma igɨmalamɨlu uavɨmi. Hunɨga pabiŋ sɨbaŋ hɨnidaci igɨmalamɨlu uavɨmi. Hunɨga agadɨ hɨvɨ Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula ma mɨgumalami uavɨmi. Nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ pam hunɨga hɨvɨ mɨguavɨla uavɨmalami uavɨmi. \v 23 Hameŋ \x - \xo 6.23 \xo*\xt Jo 6.11\xt*\x* abavɨdaci hunɨga hɨhɨle Taibeliasɨ haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ vehavɨmi. Nulɨdɨ Hekɨlɨ agaŋ amɨli me hɨvɨ maci luli viavɨla Asɨ dɨ huaci uavɨla iguci navɨmi fipɨ heŋ ala vehavɨmi. \v 24 Vehavɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hɨji nameŋ igahɨlavɨmi. Jisasɨ nɨbu nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula neŋ alaŋ hula ma hɨniavi uavɨmi. Hameŋ abavɨla hunɨga agɨladɨ hɨvɨ mɨguavɨla Jisasɨ dɨ suhɨlɨben aba Kapelɨneam haiabɨla uavɨmi. \s Jisasɨ nɨbu Asɨ dɨ haiabɨla hɨsɨŋ maci me hɨniadami. \p \v 25 Uavɨla hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ idu hekɨlɨ agadɨ limu caba heŋ uavɨmi. Ua iahua Jisasɨ dɨ igavɨla nudɨ nameŋ abavɨmi. Iavaŋ uavɨmi. Nama neŋ abadɨhu vemalamɨnaŋ uavɨmi. \v 26 Lɨhavɨci \x - \xo 6.26 \xo*\xt Jo 6.11-12\xt*\x* abami. Viaŋ naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Namɨlaŋ mu sihɨ mu sihɨ igahalaŋ agasaŋ hɨji ma igahɨlavɨla iadɨ suhɨlɨlaŋ uami. Maci luli nalusaŋ igulɨŋ navɨla humɨgaŋ lagumalamɨlaŋ agasaŋ igahɨlavɨla iadɨ suhɨla suhɨla hɨdɨlaŋ uami. \v 27 Namɨlaŋ \x - \xo 6.27 \xo*\xt Mt 3.17, Lu 3.22, Jo 1.33, 4.14, 6.48-58, HJL 2.22, 2 Pi 1.17\xt*\x* sɨmɨŋ sɨbɨlɨ lɨhavɨlalɨ agɨladɨ vivi saŋ vɨsɨvasi igumɨlaŋ uami. Sɨmɨŋ navɨdaci nulɨdɨ amɨŋ agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨlalɨ agɨladɨ vivi saŋ pam vɨsɨvasi iguhalaŋ uami. Iadɨ Iavaŋ agaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ lɨbɨmɨŋavɨla nusaŋ ibi hekɨlɨ iguci nɨbu sɨmɨŋ hameŋ agɨladɨ nalusaŋ igubali uami. \p \v 28 Lɨci nudɨ abavɨmi. Alaŋ akɨ me lavɨla Asɨ dɨ sibɨla vibalu uavɨmi. \v 29 Hameŋ \x - \xo 6.29 \xo*\xt 1 Jo 3.23\xt*\x* abavɨci Jisasɨ nulɨdɨ hɨbɨŋ nameŋ abami. Asɨ dɨ sibɨla nɨbu nameŋ uami. Namɨlaŋ hulaŋ Asɨ abɨci vemi agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨhalaŋ uami. \p \v 30-31 Lɨci \x - \xo 6.30-31 \xo*\xt CV 16.4, 16.15, Nam 11.7-9, Neh 9.15, Sng 78.24, Mt 12.38, 16.1, Mk 8.11, Jo 2.18, 1 Ko 1.22, 10.3\xt*\x* ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla cɨhu nudɨ hɨbɨŋ abitɨhavɨmi. Nama alusaŋ akuaba sihɨ abalamɨnaŋ igɨmɨli uavɨmi. Abalamɨnaŋ igavɨla nadɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨbalu uavɨmi. Vaka aludɨ iamɨlɨhali agɨlaŋ fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ hɨnihɨni maci mana agɨladɨ navɨhadami uavɨmi. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uavɨmi. Nɨbu maci Asɨ dɨ haiabɨla hɨsɨŋ agadɨ viavɨla hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ iguci navɨmi aba abami uavɨmi. Agadɨ ala akɨ me sihɨ agadɨ abalamɨbanaŋ uavɨmi. \v 32 Lɨhavɨci Jisasɨ cɨhu nulɨdɨ nameŋ abami. Viaŋ naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Maci Asɨ dɨ haiabɨla hɨsɨŋ agadɨ navɨmi ha Mosesɨ ma iguci navɨmi uami. Ha iadɨ Iavaŋ agaŋ maci amɨŋ nudɨ haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ naludɨ iamɨlɨhalinalu agɨlasaŋ iguci navɨmi uami. Nalusaŋ avi igudaci nɨlalaŋ uami. \v 33 Asɨ agaŋ maci nudɨ haiabɨla hɨniavɨlalɨ agɨladɨ igudaci fɨli neŋ mɨgavɨlalɨ uami. Mɨgavɨdaci hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ maci agɨladɨ nana huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨlalɨ uami. \p \v 34 Lɨci \x - \xo 6.34 \xo*\xt Jo 4.14-15, 6.48-58, 7.37\xt*\x* nudɨ abavɨmi. Aludɨ Hekɨlɨ uavɨmi. Maci agadɨ alusaŋ cɨhu tɨbɨ cɨhu tɨbɨ iguha uavɨmi. \v 35 Lɨhavɨci \x - \xo 6.35 \xo*\xt Jo 4.14, 6.48-58\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Viaŋ nukeŋ maci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ me hɨnilan uami. Hulaŋ mu iadɨ pɨŋ vevɨla humɨgaŋ saŋ ma hɨmɨbali uami. Hulaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨla avɨli saŋ avi ma hɨmɨbali uami. \v 36 Viaŋ \x - \xo 6.36 \xo*\xt Jo 6.26, 6.64, 20.29\xt*\x* naludɨ nameŋ abacin uami. Namɨlaŋ iadɨ ci igɨlalaŋ aba abacin uami. Agadɨ ala iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlalaŋ aba abacin uami. \v 37 Iadɨ \x - \xo 6.37 \xo*\xt Mt 11.28, Jo 10.28-29, 17.6-8, 2 Ti 2.19, 1 Jo 2.19\xt*\x* Iavaŋ agaŋ viaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ migɨla migɨla saŋ iadɨ abami uami. Nɨbɨlaŋ ala iadɨ pɨŋ vehavɨbali uami. Hulaŋ iamɨgali aniaba iadɨ pɨŋ vehavɨci uami. Ha viaŋ nulɨdɨ ma lahulɨŋ uavɨbali uami. \v 38-39 Viaŋ \x - \xo 6.38-39 \xo*\xt Mt 26.39, Jo 4.34, 5.30, 10.28-29, 17.12, 18.9\xt*\x* iadɨ nukeŋ hɨji lubiahɨlahɨla hɨdahɨda saŋ ma vemin uami. Viaŋ iadɨ Iavaŋ dɨ hɨji lubiahɨlahɨla saŋ vemin uami. Nɨbu iadɨ abɨci nudɨ haiabɨla valavɨla fɨli neŋ vemin uami. Akuaba akuaba lɨlɨ saŋ iadɨ abami agaŋ nɨbu nameŋ uami. Hulaŋ iamɨgali agɨladɨ migɨla migɨla saŋ abɨci vemin uami. Viaŋ nulɨdɨ migɨla migɨla ma valɨdalɨŋ sɨbɨlɨ lɨhavɨbali uami. Akuaba akuaba fɨli hɨsɨŋ hɨvɨ hɨsɨŋ sɨvɨla sɨvɨla mɨhiŋ heŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abɨdalɨŋ cɨhu hɨhi iahavɨbali uami. \v 40 Iadɨ \x - \xo 6.40 \xo*\xt Jo 3.15, 6.27, 6.47, 6.54, 11.24\xt*\x* Iavaŋ dɨ hɨji nɨbu nameŋ uami. Hulaŋ iamɨgali Ninanu dɨ iga iga nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. Akuaba akuaba fɨli hɨsɨŋ hɨvɨ hɨsɨŋ sɨvɨla sɨvɨla mɨhiŋ heŋ hulaŋ iamɨgali hɨmavɨlalɨ agɨladɨ abɨdalɨŋ cɨhu hɨhi iahavɨbali uami. \p \v 41 Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ igahɨlavɨdaci Jisasɨ agaŋ abami. Viaŋ nukeŋ Asɨ dɨ haiabɨla hɨsɨŋ maci me uami. Lɨci ciaŋ hameŋ abami agasaŋ ciabɨsɨ iahuiahu abavɨmi. \v 42 Hulaŋ \x - \xo 6.42 \xo*\xt Mt 13.55, Mk 6.3, Lu 4.22\xt*\x* nagaŋ Jisasɨ uavɨmi. Josepɨ dɨ ninaŋ uavɨmi. Alaŋ nudɨ numɨgaiaganu dɨ igɨlalu uavɨmi. Agadɨ ala nɨbu nameŋ abi uavɨmi. Viaŋ Asɨ dɨ haiabɨla hɨnia vemin aba abi uavɨmi. Akɨ saŋ hameŋ abi uavɨmi. \p \v 43 Hameŋ aba aba hɨniavɨdaci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ nukeŋ nukeŋ ciabɨsɨ iahumɨlaŋ uami. \v 44 Iadɨ \x - \xo 6.44 \xo*\xt Jo 6.65\xt*\x* Iavaŋ nukeŋ iadɨ abɨci vemin uami. Hulaŋ mu nudɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ iadɨ pɨŋ ma vebali uami. Iadɨ Iavaŋ nukeŋ nudɨ hɨji mɨŋaiaha abɨci iadɨ pɨŋ vebali uami. Veci fɨli hɨsɨŋ hɨvɨ hɨsɨŋ akuaba akuaba sɨvɨla sɨvɨla mɨhiŋ heŋ viaŋ nudɨ abɨlɨŋ cɨhu hɨhi iahɨbali uami. \v 45 Asɨ \x - \xo 6.45 \xo*\xt Ais 54.13, Jer 31.34, Mai 4.2, Ib 8.10\xt*\x* dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ manasɨŋ hɨvɨ nameŋ lɨbavɨmi uami. Asɨ nukeŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ milɨbɨbali aba abavɨmi uami. Hameŋ abavɨmi sadaŋ hulaŋ mu Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ igahɨlahɨla hɨji vilalɨ agaŋ iadɨ pɨŋ velalɨ uami. \p \v 46 La \x - \xo 6.46 \xo*\xt Mt 11.27, Lu 10.22, Jo 1.18\xt*\x* abami. Hulaŋ mu iadɨ Iavaŋ dɨ ma igami uami. Asɨ hula hɨniavɨla vemi agaŋ pam iadɨ Iavaŋ dɨ igami uami. \v 47 Viaŋ \x - \xo 6.47 \xo*\xt Jo 3.15-18, 3.36, 6.40\xt*\x* naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Hulaŋ iamɨgali iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. \v 48 Viaŋ \x - \xo 6.48 \xo*\xt Jo 6.30-35, 6.58\xt*\x* nukeŋ maci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ me hɨnilan uami. \v 49 Vaka aludɨ iamɨlɨhali agɨlaŋ fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ heŋ hɨnihɨni maci mana agɨladɨ navɨhadami uami. Nɨbɨlaŋ ci haba hɨmavɨmi uami. \v 50 Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ maci Asɨ dɨ haiabɨla hɨsɨŋ agadɨ navɨla ma hɨmavɨbali uami. \v 51 Viaŋ \x - \xo 6.51 \xo*\xt Jo 3.13, Ib 10.5, 10.10\xt*\x* maci Asɨ dɨ haiabɨla hɨsɨŋ me hɨnilan uami. Hulaŋ mu maci agadɨ navɨla huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali uami. Maci agadɨ iguben hana iadɨ hɨlɨcɨ me agadɨ hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ igudalɨŋ navɨbali uami. Nana huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. \p \v 52 Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ hɨbɨŋ hɨbɨŋ abavɨmi. Hulaŋ nagaŋ akɨ me lavɨla nudɨ hɨlɨcɨ agadɨ alusaŋ iguci nɨbalu uavɨmi. \v 53 Lɨhavɨci \x - \xo 6.53 \xo*\xt Mt 26.26-28\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Viaŋ naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Namɨlaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ hɨlɨcɨ daŋ nudɨ mɨdɨ agadɨdaŋ ma navɨla uami. Namɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci ma hɨnibalaŋ uami. \v 54 Hulaŋ \x - \xo 6.54 \xo*\xt Jo 4.14, 6.27, 6.40, 6.63\xt*\x* iamɨgali iadɨ hɨlɨcɨ daŋ iadɨ mɨdɨ agadɨdaŋ navɨla uami. Nɨbɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. Fɨli hɨsɨŋ hɨvɨ hɨsɨŋ akuaba akuaba sɨvɨla sɨvɨla mɨhiŋ heŋ nulɨdɨ abɨlɨŋ cɨhu hɨhi iahavɨbali uami. \v 55 Iadɨ hɨlɨcɨ ha sɨmɨŋ amɨŋ nana hɨsɨŋ uami. Iadɨ mɨdɨ hana avi nɨbu amɨŋ nana hɨsɨŋ uami. \v 56 Hulaŋ \x - \xo 6.56 \xo*\xt 1 Jo 3.24, 4.15-16\xt*\x* iamɨgali iadɨ hɨlɨcɨ agadɨdaŋ iadɨ mɨdɨ agadɨdaŋ navɨla uami. Ha nɨbɨlaŋ viaŋ hula hɨji pabiŋ laci hɨniavɨlalɨ uami. Viaŋ avi nɨbɨlaŋ hula hɨji pabiŋ laci hɨnilan uami. \v 57 Iadɨ \x - \xo 6.57 \xo*\xt Jo 15.4-5, 1 Jo 3.24\xt*\x* Iavaŋ agaŋ lɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨlalɨ uami. Nɨbu ala abɨci vemin uami. Iadɨ Iavaŋ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ lɨdaci viaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnilan uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iadɨ hɨlɨcɨ navɨci iadɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ lɨdaci nɨbɨlaŋ avi hameŋ ala huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. \v 58 Maci agaŋ Asɨ dɨ haiabɨla heŋ hɨniavɨla vemi uami. Maci aludɨ iamɨlɨhali agɨlaŋ navɨla haba hɨmavɨmi hameŋ agaŋ hɨma uami. Hulaŋ mu maci Asɨ dɨ haiabɨla hɨsɨŋ agadɨ navɨla uami. Nɨbu huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali uami. \v 59 Jisasɨ agaŋ Kapelɨneam haiabɨla hɨnihɨni Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ heŋ ivo hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ ciaŋ nagadɨ milɨbami. \s Jisasɨ agaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni agasaŋ abami. \p \v 60 Lɨci nudɨ hulemɨlɨ akape agɨlaŋ ciaŋ Jisasɨ abami agadɨ igahɨlavɨla abavɨmi. Alaŋ ciaŋ nama abɨnaŋ agadɨ lubiahɨlahɨla saŋ vɨhɨlɨfadalu uavɨmi. Alaŋ akɨ me lubiahɨlɨbalu uavɨmi. \v 61 Lɨhavɨci Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ ciabɨsɨ iahuavɨmi agadɨ ci igami. Lavɨla nulɨdɨ abami. Ciaŋ agaŋ naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ mɨŋaihuihu li uami. \v 62 La \x - \xo 6.62 \xo*\xt Mk 16.19, Jo 3.13, HJL 1.9-11, Ef 4.8\xt*\x* cɨhu ala abami. Igahɨlɨhalaŋ uami. Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ haiabɨla vaka hɨnia vemi heŋ cɨhu ala ubali uami. \v 63 Asɨ \x - \xo 6.63 \xo*\xt 2 Ko 3.6\xt*\x* dɨ Amɨŋ agaŋ lɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨlalɨ uami. Nulɨdɨ hadipɨlɨ agɨlaŋ nulɨdɨ ma ahɨliahubali uami. Lɨci huaci hameŋ laci hameŋ laci ma hɨniavɨbali uami. Ciaŋ nalusaŋ milɨbin hana Asɨ dɨ Amɨŋ agasaŋ abin uami. Nɨbu lɨdaci namɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalaŋ uami. \v 64 Agadɨ \x - \xo 6.64 \xo*\xt Jo 6.36, 13.11\xt*\x* ala naludɨ hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨlalɨ uami. Jisasɨ hɨdɨlɨ maha sibɨla vimi heŋ hulaŋ nudɨ ilasɨsɨ hɨsɨŋ agadɨ ci igami. Hulaŋ iamɨgali nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨbali agɨladɨ avi ci igami. \v 65 Lavɨla \x - \xo 6.65 \xo*\xt Jo 6.44-45\xt*\x* Jisasɨ agaŋ cɨhu ala abami. Nɨbɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨlalɨ agasaŋ uami. Viaŋ ciaŋ hɨdɨlɨ hameŋ agasaŋ ala naludɨ abɨlan uami. Iadɨ Iavaŋ agaŋ hulaŋ mu agadɨ ma alia aba abɨci uami. Hulaŋ agaŋ iadɨ pɨŋ ma vebali uami. \p \v 66 Jisasɨ agaŋ ciaŋ agadɨ sula fɨhalɨci nudɨ hulemɨlɨ akape agɨlaŋ nudɨ valavɨla uavɨmi. Nɨbu hula cɨhu cɨhu ma hɨdavɨmi. \v 67 Lɨhavɨci Jisasɨ agaŋ nudɨ hulemɨlɨ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ abitɨhami. Namɨlaŋ avi iadɨ vala uben aba lɨdalaŋ uami. \v 68 Lɨci \x - \xo 6.68-69 \xo*\xt Mt 16.16, Mk 8.29, Lu 9.20\xt*\x* Saimon Pita agaŋ cɨhu hɨbɨŋ abami. Aludɨ Hekɨlɨ uami. Alaŋ cɨhu ani dɨ pɨŋ ubalu uami. Nadɨ ciaŋ agaŋ lɨci alaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalu uami. \v 69 Alaŋ \x - \xo 6.69 \xo*\xt Mt 14.33, Mk 1.23-24, Jo 1.49\xt*\x* nasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlalu uami. Lɨdɨŋ hɨji nameŋ lamɨlalu uami. Nɨbu Asɨ dɨ hulaŋ huaci sɨlɨvɨ sɨbaŋ aba abɨlalu uami. \p \v 70 Lɨci Jisasɨ cɨhu hɨbɨŋ abami. Viaŋ nukeŋ hulaŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ naludɨ lɨbɨmɨŋacin uami. Agadɨ ala naludɨ hulaŋ mu agaŋ nɨbu laguŋ uami. \v 71 Jisasɨ hulaŋ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu ahica cɨjɨŋ agɨladɨ lɨbɨmɨŋami. Lɨbɨmɨŋami agɨladɨ hulaŋ mu Judasɨ. Nɨbu ala Jisasɨ dɨ ilasɨben aba lɨmi. Nɨbu Saimon dɨ ninanu. Saimon dɨ ibi mu Isɨkaliotɨ. \c 7 \s Jisasɨ agaŋ mɨhiŋ hekɨlɨ agadɨ igɨben aba umi. \p \v 1 Ciaŋ \x - \xo 7.1 \xo*\xt Jo 5.18\xt*\x* hameŋ agadɨ abɨci ci lɨci Jisasɨ agaŋ Galili fɨli tɨbɨ hɨdadami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ Judia fɨli tɨbɨ hɨniavɨhadami agɨlaŋ nudɨ ifɨhɨmɨben aba lɨhavɨdaci nɨbu Judia fɨli tɨbɨ uu saŋ valami. \v 2 Isɨlaelɨ \x - \xo 7.2 \xo*\xt Wkp 23.34, Lo 16.13\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨlaŋ cavaŋ ulaŋ hɨvɨ hɨnihɨni agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ mikɨ mikɨ lɨmi. \v 3 Lɨci Jisasɨ imahalinu agɨlaŋ nudɨ abavɨmi. Nama haiabɨla nagadɨ valavɨla Judia fɨli tɨbɨ uha uavɨmi. Uavɨla sibɨla mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ vilanaŋ agɨladɨ vidanaŋ nadɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ igavɨm uavɨmi. \v 4 Hulaŋ mu agaŋ hɨji nameŋ agadɨ igahɨlavɨla abɨvi uavɨmi. Iadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igavɨm aba abɨvi uavɨmi. Lavɨla nɨbu sibɨla ma sɨvɨlavɨla vivi uavɨmi. Nama akuaba akuaba lɨben aba hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igasulavɨdaci lɨha uavɨmi. \v 5 Nudɨ \x - \xo 7.5 \xo*\xt Mt 13.55, Mk 3.21, HJL 1.14\xt*\x* imahalinu agɨlaŋ nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨmi sadaŋ hameŋ abavɨmi. \v 6 Lɨhavɨci \x - \xo 7.6 \xo*\xt Jo 2.4, 7.8, 7.30, 8.20\xt*\x* Jisasɨ agaŋ cɨhu nulɨdɨ abami. Iadɨ mɨhiŋ agaŋ vakala uami. Agadɨ ala namɨlaŋ uben aba huaci ubalaŋ uami. \v 7 Hulaŋ \x - \xo 7.7 \xo*\xt Jo 3.19, 15.18-19\xt*\x* iamɨgali fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ naludɨ nagɨli ma lamavɨbali uami. Viaŋ nulɨdɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨlasaŋ abɨdalɨŋ iadɨ pam nagɨli lamavɨlalɨ uami. \v 8 Namɨlaŋ pam mɨhiŋ hekɨlɨ heŋ sɨmɨŋ hekɨlɨ nana saŋ Jelusalem haiabɨla uhalaŋ uami. Viaŋ ma uben uami. Iadɨ uu mɨhiŋ agaŋ nɨbu vakala uami. \v 9 Nɨbu nulɨdɨ hameŋ abavɨla Galili fɨli tɨbɨ heŋ hɨnimi. \p \v 10 Hɨnidaci nudɨ imahalinu agɨlaŋ pam uavɨmi. Uavɨdaci nɨbu hɨniavɨla nɨfɨlɨ cɨki sɨvɨlavɨla sɨvɨ umi. Lɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ ma igavɨmi. \v 11 Isɨlaelɨ \x - \xo 7.11 \xo*\xt Jo 11.56\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ mɨhiŋ hekɨlɨ hɨvɨ nudɨ suhɨla suhɨla abavɨmi. Hulaŋ agaŋ abeŋ hɨnidi uavɨmi. \v 12 Lɨhavɨdaci \x - \xo 7.12 \xo*\xt Mt 21.46, Lu 7.16, Jo 10.19\xt*\x* hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nusaŋ mu ciaŋ mu ciaŋ aba aba ciabɨsɨ iahuavɨmi. Limu hɨhɨle nameŋ abavɨmi. Hulaŋ agaŋ nɨbu hulaŋ huaci uavɨmi. Limu hɨhɨle agɨlaŋ abavɨmi. Hɨma uavɨmi. Nɨbu hulaŋ iamɨgali akape agɨladɨ hɨji mɨŋaihuihu lɨlalɨ uavɨmi. \v 13 Hameŋ \x - \xo 7.13 \xo*\xt Jo 9.22, 12.42, 19.38, 20.19\xt*\x* abavɨmi ala Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlasaŋ lɨdavɨla haiabɨla iaha ma abavɨmi. \p \v 14 Lɨhavɨdaci mɨhiŋ hekɨlɨ alɨhaŋ alɨhaŋ hɨvɨ Jisasɨ agaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ umi. Uavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ milɨbami. \v 15 Milɨbɨdaci \x - \xo 7.15 \xo*\xt Mt 13.53-54, Lu 2.47\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨmi. La hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ igahɨlahɨla abavɨmi. Hulaŋ nagaŋ akɨ me lavɨla hɨji hutesɨ daŋ hɨni uavɨmi. Nɨbu sɨhɨ ciaŋ hɨvɨ ma umi uavɨmi. \v 16 Hameŋ \x - \xo 7.16 \xo*\xt Jo 3.11, 8.28, 12.49, 14.10\xt*\x* abavɨdaci Jisasɨ agaŋ nulɨdɨ abami. Ciaŋ naludɨ milɨbadin nagaŋ iadɨ nukeŋ hɨma uami. Nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ uami. Asɨ agaŋ iadɨ abɨci vemin uami. \v 17 Hulaŋ \x - \xo 7.17 \xo*\xt Jo 8.43\xt*\x* mu Asɨ dɨ hɨji lubiahɨlahɨla saŋ igahɨlavɨla uami. Ha ciaŋ hɨdɨlɨ viaŋ suladin nagadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igɨbali uami. Igavɨla abɨbali uami. Ciaŋ mu nagaŋ Asɨ dɨ hɨvɨ ve aba abɨbali uami. Ciaŋ mu nagaŋ nudɨ nukeŋ hɨji hɨsɨŋ ciaŋ aba abɨbali uami. \v 18 Hulaŋ \x - \xo 7.18 \xo*\xt Jo 5.41, 5.44, 8.50\xt*\x* mu nudɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ ciaŋ abɨlalɨ agaŋ nudɨ nukeŋ ibi mɨŋaiahɨben aba lɨlalɨ uami. Agadɨ ala hulaŋ mu agaŋ hulaŋ mu agadɨ abɨci veve hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ ibi mɨŋaiahavɨla uami. Ha hulaŋ agaŋ nɨbu ciaŋ amɨŋ laci abɨlalɨ uami. Nɨbu analɨ ma abɨlalɨ uami. Lusɨŋ sɨbɨlɨ vivi hɨsɨŋ hɨji agaŋ avi nudɨ hɨvɨ ma hɨnilalɨ uami. \v 19 Vaka \x - \xo 7.19 \xo*\xt CV 24.3, Lo 33.4, Mt 12.14, Mk 3.6, HJL 7.38, 7.53, Lom 2.21-24\xt*\x* Mosesɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ naludɨ iamɨlɨhalinalu agɨlasaŋ igumi uami. Agadɨ ala naludɨ hulaŋ pabiŋ cɨki avi ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ ma lubiahɨlɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ iadɨ ifɨhɨmɨben aba lɨlaŋ uami. \v 20 Lɨci \x - \xo 7.20 \xo*\xt Jo 8.48, 8.52, 10.20\xt*\x* hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hɨbɨŋ nudɨ abavɨmi. Sudɨ sɨbɨlɨ nama hula hɨnidi uavɨmi. Nadɨ ani ifɨhɨmɨben aba li uavɨmi. \v 21 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ cɨhu hɨbɨŋ abami. Alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ viaŋ sibɨla pabiŋ agadɨ vicin uami. Lɨlɨŋ namɨlaŋ hudɨmɨda hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamɨlalaŋ uami. \v 22 Mosesɨ \x - \xo 7.22 \xo*\xt HM 17.9-13, Wkp 12.3\xt*\x* naludɨ iamɨlɨhalinalu agɨladɨ hadi sɨbɨlɨ ihalahalaha saŋ abami uami. Lɨci namɨlaŋ naludɨ ninaŋ agɨladɨ hadi sɨbɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ avi ihalahɨlalaŋ uami. Hadi sɨbɨlɨ ihalahalaha agadɨ Mosesɨ ma abɨci hɨdɨlɨ maha vihavɨmi uami. Mosesɨ ma iahɨmaŋ lɨdaci aludɨ iamɨlɨhali agɨlaŋ hɨdɨlɨ maha hadi sɨbɨlɨ ihalahavɨhadami uami. \v 23 Namɨlaŋ \x - \xo 7.23 \xo*\xt Jo 5.8-10, 5.16\xt*\x* ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ sɨhɨvia lubiahɨlɨbalu aba alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ avi naludɨ ninaŋ agɨladɨ hadi sɨbɨlɨ ihalahɨlalaŋ uami. Agadɨ ala viaŋ hulaŋ mu alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ huaci lamacin agasaŋ namɨlaŋ iasaŋ igɨvɨ hɨnilalaŋ uami. \v 24 Akuaba \x - \xo 7.24 \xo*\xt Wkp 19.15, Lo 1.16-17, Ais 11.3-4, Jo 8.15, Je 2.1\xt*\x* akuaba iga iga naludɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ lamalɨhɨlɨmɨlaŋ uami. Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ sɨhɨvia lubiahɨlahɨla akuaba akuaba agɨladɨ lamalɨhɨlɨhalaŋ uami. \s Asɨ agaŋ hulaŋ nagadɨ ala akua lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi uavɨmi. \p \v 25 Jelusalem \x - \xo 7.25 \xo*\xt Jo 5.18\xt*\x* haiabɨla hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ Jisasɨ dɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla abavɨmi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ hulaŋ nagadɨ ala ifɨhɨmɨbalu aba lɨhavɨlalɨ uavɨmi. \v 26 Agadɨ ala nɨbu vevɨla haiabɨla iahaiaha ciaŋ aba aba hɨdadi uavɨmi. Lɨdaci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ ciaŋ ma abavɨlalɨ uavɨmi. Lɨdɨŋ hɨji nameŋ akua lamavɨlalɨ uavɨmi. Asɨ hulaŋ nagadɨ ala lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi aba abavɨlalɨ uavɨmi. Hameŋ sadaŋ ciaŋ ma abavɨlalɨ uavɨmi. \v 27 Alaŋ \x - \xo 7.27 \xo*\xt Mt 13.55, Mk 6.3, Lu 4.22, Jo 7.41, 9.29\xt*\x* Jisasɨ dɨ haiabɨla agadɨ igɨlalu uavɨmi. Hulaŋ Asɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vebali agaŋ iahɨbali uavɨmi. Iahɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ igavɨbali uavɨmi. Agadɨ ala nɨbu haiabɨla abeba hɨsɨŋ agadɨ ma igavɨbali uavɨmi. \p \v 28 Hameŋ \x - \xo 7.28 \xo*\xt Mt 11.27, Jo 5.32, 5.43, 8.14, 8.26, 8.55\xt*\x* abavɨdaci Jisasɨ agaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ ciaŋ sulami. Sulasula vɨdɨvɨdɨŋ ula ula nameŋ abami. Namɨlaŋ hɨji nameŋ lamɨlalaŋ uami. Alaŋ nudɨ igɨlalu aba abɨlalaŋ uami. Nudɨ haiabɨla agadɨ avi igɨlalu aba abɨlalaŋ uami. Agadɨ ala viaŋ iadɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ ma vemin uami. Asɨ nukeŋ iadɨ abɨci vemin uami. Nɨbu akuaba akuaba lɨlalɨ agaŋ amɨŋ laci iahɨlalɨ uami. Agadɨ ala namɨlaŋ nudɨ ma igɨlalaŋ uami. \v 29 Viaŋ \x - \xo 7.29 \xo*\xt Mt 11.27, Jo 10.15\xt*\x* nɨbu hula hɨniadamin uami. Hɨnidalɨŋ nɨbu iadɨ abɨci vemin uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ nudɨ igɨlan uami. \p \v 30 Ciaŋ \x - \xo 7.30 \xo*\xt Mk 11.18, Lu 19.47, Jo 7.44, 8.20, 8.37, 13.1\xt*\x* hameŋ abɨci lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ nudɨ lamɨben aba lɨhavɨmi. Agadɨ ala nudɨ hɨmahɨma mɨhiŋ agaŋ ma iahɨmaŋ lɨdaci nudɨ ma mɨŋalɨvavɨmi. \v 31 Lɨhavɨci \x - \xo 7.31 \xo*\xt Jo 2.23, 8.30, 10.42, 11.45, 12.10-11, 12.42\xt*\x* hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama abavɨmi. Hulaŋ nagaŋ mu sihɨ mu sihɨ agɨladɨ abalamɨlalɨ uavɨmi. Asɨ agaŋ hulaŋ nagadɨ akua lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi uavɨmi. \s Hɨmi sɨbɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ migɨlavɨhadami agɨlaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ Jisasɨ dɨ lamɨben aba lɨhavɨmi. \p \v 32 Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Jisasɨ akuaba akuaba lɨmi agasaŋ ciabɨsɨ iahuiahu hɨniavɨdaci Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ igahɨlavɨmi. Igahɨlavɨla Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula hɨmi sɨbɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ migɨlavɨhadami agɨladɨ abavɨmi. Namɨlaŋ uavɨla Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvɨhalaŋ uavɨmi. \v 33 Lɨhavɨci \x - \xo 7.33 \xo*\xt Jo 13.33, 16.16\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Viaŋ namɨlaŋ hula hutesɨ sɨbaŋ ma hɨniben uami. Iadɨ abɨci vemin agadɨ pɨŋ cɨhu ala uben uami. \v 34 Ulɨŋ \x - \xo 7.34 \xo*\xt Hos 5.6, Jo 8.21, 13.33, 13.36, 17.24\xt*\x* namɨlaŋ iadɨ suhɨlɨbalaŋ uami. Agadɨ ala iadɨ ma igɨbalaŋ uami. Haiabɨla viaŋ hɨniben heŋ ma vebalaŋ uami. \v 35 Hameŋ abɨci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ nameŋ abavɨmi. Nɨbu abeŋ uci alaŋ nudɨ ma igɨbalu uavɨmi. Aludɨ hɨdɨlɨ pam hɨhɨle Gɨlikɨ ciaŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ hula hɨniavɨlalɨ heŋ akua uu saŋ abi uavɨmi. Uavɨla Gɨlikɨ ciaŋ hɨsɨŋ agɨladɨ pam lamalubibali uavɨmi. \v 36 Akɨ saŋ nameŋ abi uavɨmi. Ulɨŋ namɨlaŋ iadɨ suhɨlɨbalaŋ aba abi uavɨmi. Agadɨ ala iadɨ ma igɨbalaŋ aba abi uavɨmi. Haiabɨla viaŋ hɨniben heŋ ma vebalaŋ aba abi uavɨmi. \s Jisasɨ agaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ avɨli agasaŋ abami. \p \v 37 Lɨhavɨci \x - \xo 7.37 \xo*\xt Wkp 23.36, Ais 55.1, Jo 4.10, 4.14, 6.35, CHL 22.17\xt*\x* mɨhiŋ hekɨlɨ sɨmɨŋ nana hɨniavɨmi agɨladɨ uaiaŋ sijaŋ sɨbaŋ hɨvɨ Jisasɨ agaŋ lagulamavɨla vɨdɨvɨdɨŋ ula ula nameŋ abami. Hulaŋ mu avɨli saŋ hɨmavɨla nɨbu iadɨ pɨŋ vevɨla avɨli nɨbali uami. \v 38 Asɨ \x - \xo 7.38 \xo*\xt Ais 12.3, 58.11, Ese 47.1, Sek 14.8\xt*\x* dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Asɨ agaŋ nameŋ abi aba abami uami. Hulaŋ mu iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨci aba abi aba abami uami. Ha avɨli huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ agaŋ nudɨ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ man avɨli mɨtɨ mɨtɨ iahaiaha hɨnilalɨ me hɨnibali aba abi aba abami uami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ abami hameŋ laci ala lɨbali uami. \v 39 Hadɨhu \x - \xo 7.39 \xo*\xt Ais 44.3, Jol 2.28, Jo 12.16, 16.7, 20.22, HJL 2.4, 2.17, 2.33\xt*\x* Jisasɨ nɨbu ibi hekɨlɨ ma vimi. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ avi ma vemi. Jisasɨ ciaŋ abami ha hulaŋ iamɨgali nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨdaci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ vevɨla nɨbɨlaŋ hula hɨnibali agasaŋ abami. \s Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ latɨha hɨtɨŋ hɨtɨŋ hɨniavɨmi. \p \v 40 Jisasɨ \x - \xo 7.40 \xo*\xt Lo 18.15-18, Jo 1.21, 2.11, 6.14\xt*\x* ciaŋ sulɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ ciaŋ igahɨlavɨmi. Igahɨlavɨla limu hɨhɨle agɨlaŋ abavɨmi. Amɨŋ sɨbaŋ uavɨmi. Asɨ agaŋ nudɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ nagadɨ ala abɨci fɨli neŋ vemi uavɨmi. \v 41 Hameŋ \x - \xo 7.41 \xo*\xt Jo 1.46, 4.29\xt*\x* abavɨdaci limu hɨhɨle agɨlaŋ abavɨmi. Asɨ agaŋ hulaŋ nagadɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi uavɨmi. Agadɨ ala limu hɨhɨle agɨlaŋ abavɨmi. Hɨma uavɨmi. Hulaŋ Asɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vebali agaŋ Galili fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ hɨma uavɨmi. \v 42 Asɨ \x - \xo 7.42 \xo*\xt 2 Sml 7.12, Sng 89.3-4, 132.11, Jer 23.5, Mai 5.2, Mt 2.5-6, Lu 2.4\xt*\x* dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uavɨmi. Hulaŋ Asɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vebali agaŋ aba abami uavɨmi. Nɨbu Devitɨ dɨ iamɨlɨnu hɨnibali aba abami uavɨmi. Nɨbu Betɨlehem haiabɨla vaka Devitɨ hɨniadami heŋ iahɨbali aba abami uavɨmi. \v 43 Lavɨla \x - \xo 7.43 \xo*\xt Jo 9.16\xt*\x* hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Jisasɨ saŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamavɨla latɨha hɨtɨŋ hɨtɨŋ hɨniavɨmi. \v 44 Limu \x - \xo 7.44 \xo*\xt Jo 7.30\xt*\x* hɨhɨle lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ nudɨ lamɨben aba lɨhavɨmi. Agadɨ ala nudɨ ma mɨŋalɨvavɨmi. \s Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨmi. \p \v 45 La \x - \xo 7.45 \xo*\xt Jo 7.32\xt*\x* hɨmi sɨbɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ migɨlavɨhadami agɨlaŋ Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula hɨniavɨmi heŋ vehavɨmi. Vehavɨci nulɨdɨ abitɨhavɨmi. Akɨ lɨci nudɨ ma viavɨla vavelaŋ uavɨmi. \v 46 Hameŋ \x - \xo 7.46 \xo*\xt Mt 7.28-29, Mk 1.22\xt*\x* abavɨci hɨmi sɨbɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ migɨlavɨhadami agɨlaŋ cɨhu hɨbɨŋ abavɨmi. Vaka hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ ciaŋ nɨbu abi hameŋ ma abavɨhadami uavɨmi. \v 47 Lɨhavɨci Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ abavɨmi. Nɨbu naludɨ hɨji agɨladɨ avi ci mɨŋaihuihu li uavɨmi. \v 48 Falisi \x - \xo 7.48 \xo*\xt Jo 12.42\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ mu agaŋ Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lami uavɨmi. Manɨgali mu avi Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lami uavɨmi. \v 49 Hulaŋ iamɨgali ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agadɨ ma igavɨlalɨ agɨlaŋ laci Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ uavɨmi. Hameŋ sadaŋ Asɨ nulɨdɨ sɨbɨlɨ lamɨbali uavɨmi. \p \v 50 Hulaŋ \x - \xo 7.50 \xo*\xt Jo 3.1-2\xt*\x* mu Nikodemusɨ nɨbu vaka Jisasɨ dɨ pɨŋ umi. Nɨbu Falisi hɨdɨlɨ. Nɨbu nameŋ abami. \v 51 Aludɨ \x - \xo 7.51 \xo*\xt Lo 1.16-17, 19.15\xt*\x* ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ nɨbu nameŋ abami uami. Hulaŋ mu dɨ havɨ havɨ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamɨmɨlaŋ aba abami uami. Hameŋ sadaŋ alaŋ hulaŋ mu dɨ ciaŋ hɨdɨlɨ agadɨdaŋ nɨbu akuaba akuaba lɨlalɨ agɨladɨdaŋ sɨhɨvia igavɨla heŋ nudɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨlalu uami. \v 52 Lɨci \x - \xo 7.52 \xo*\xt Jo 7.41-42\xt*\x* nudɨ abavɨmi. Nama avi Galili fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ hulaŋ akua uavɨmi. Ciaŋ Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ hɨvɨ hɨnilalɨ agadɨ suhɨla igɨha uavɨmi. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ mu agaŋ Galili fɨli tɨbɨ heŋ ma iahɨbali uavɨmi. \s \fm *\fm*Hulaŋ agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ iamɨgali agadɨ viavɨla Jisasɨ dɨ pɨŋ uavɨmi. \p \v 53 Hulaŋ akape agɨlaŋ valamɨjiavɨla nulɨdɨ ulaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ hɨvɨ uavɨmi. \c 8 \nb \v 1 Uavɨdaci \x - \xo 8.1 \xo*\xt Lu 21.37\xt*\x* Jisasɨ nɨbu Olivɨ halu iahumi. \v 2 Iahua hɨnici mɨŋalahɨci cɨhu cimɨdaŋ sɨbaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ umi. Ua mɨgahɨnidaci hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ vehavɨci nulɨdɨ milɨbami. \v 3 Milɨbɨdaci Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lamalubilubi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula vehavɨmi. Iamɨgali mu hulaŋ daŋ agaŋ muŋanu dɨ vala ua hulaŋ mu sɨgɨlɨ vimi agadɨ via vavehavɨmi. Vavevɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ alɨhaŋ alɨhaŋ heŋ lamavɨci lagulama hɨnimi. \v 4 Lagulama hɨnidaci Jisasɨ dɨ nameŋ abavɨmi. Iavaŋ uavɨmi. Iamɨgali hulaŋ daŋ nagaŋ nudɨ muŋanu dɨ vala ua hulaŋ mu agadɨ sɨgɨlɨ vidaci igavi uavɨmi. \v 5 Ciaŋ \x - \xo 8.5 \xo*\xt Wkp 20.10, Lo 22.22-24\xt*\x* vɨdɨvɨdɨŋ Mosesɨ lɨbami agaŋ nɨbu nameŋ abami uavɨmi. Iamɨgali hameŋ agɨladɨ iga iga lɨba kum kum agɨladɨ vivi havala havala ifɨhɨmɨhalaŋ aba abami uavɨmi. Nama hameŋ agasaŋ alaŋ nudɨ akɨ lɨlɨ saŋ abɨbanaŋ uavɨmi. \v 6 Alaŋ \x - \xo 8.6 \xo*\xt Mt 22.15\xt*\x* Jisasɨ dɨ ilasɨmɨli ciaŋ mu mu abɨci igahɨlavɨla nudɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbalu aba hameŋ lɨhavɨmi. Agadɨ ala Jisasɨ fɨli mɨgalɨfɨlɨbavɨla nudɨ human cɨjɨŋ hɨvɨ ciaŋ hɨhɨle fɨli hɨvɨ lɨbami. \v 7 Lɨdaci \x - \xo 8.7 \xo*\xt Lo 17.7, Lom 2.1\xt*\x* cɨhu tɨbɨ cɨhu tɨbɨ abitɨhavɨmi. \p Hameŋ lɨhavɨdaci Jisasɨ lagulamavɨla nameŋ abami. Naludɨ hulaŋ mu aniaba agaŋ hugɨ apalɨ hɨniavɨla uami. Ha nɨbu mɨse lɨba kum mu viavɨla iamɨgali agadɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ havalɨbali uami. \v 8 La mɨgalɨfɨlɨba fɨli hɨvɨ ciaŋ cɨhu ala lɨbami. \v 9 Lɨci \x - \xo 8.9 \xo*\xt Mt 22.22\xt*\x* nɨbɨlaŋ sɨkasɨkan ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla vala uavɨmi. Hulaŋ hɨhɨle hadi hadi agɨlaŋ mɨse hali uavɨmi. Limu hɨhɨle agɨlaŋ sɨvɨ uavɨmi. Uavɨdaci Jisasɨ nɨbu hɨtɨŋ vakala hanɨbuŋ mɨgalɨfɨlɨba hɨnimi. Hɨnidaci iamɨgali agaŋ pam Jisasɨ mavɨn hɨbɨ lama hɨnimi heŋ lagulama hɨnimi. \p \v 10 Hɨnidaci Jisasɨ agaŋ iaha lagulama nameŋ abitɨhami. Hulaŋ agɨlaŋ abeŋ uavi uami. Hulaŋ mu nadɨ ciaŋ hɨvɨ lamalama agaŋ ma akua hɨni uami. \v 11 Lɨci \x - \xo 8.11 \xo*\xt Jo 3.17, 5.14\xt*\x* iamɨgali agaŋ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Hulaŋ agɨlaŋ ma hɨniavi uami. Lɨci Jisasɨ abami. Viaŋ avi nadɨ ciaŋ hɨvɨ ma lamɨben uami. Nama uha uami. Uavɨla nama cɨhu cɨhu lusɨŋ sɨbɨlɨ vimɨnaŋ uami.\f * \fr 7.53–8.11 \fr*\ft Hulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nameŋ abavɨlalɨ. Ciaŋ lidɨ ahica agɨladɨ alɨhaŋ hɨnidi agadɨ Jon nukeŋ ma lɨbami uavɨlalɨ. Hulaŋ mu lɨbami uavɨlalɨ.\ft*\f* \s Jisasɨ nɨbu nukeŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abɨlu me hɨniadami. \p \v 12 Jisasɨ \x - \xo 8.12 \xo*\xt Ais 49.6, Mt 5.14, Jo 1.4-9, 3.19, 9.5, 12.46\xt*\x* hulaŋ iamɨgali agɨladɨ cɨhu ala nameŋ abami. Viaŋ hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ abɨlu me uami. Hulaŋ viaŋ hula hɨdɨlalɨ agaŋ nɨbu hɨfɨlɨ me hɨvɨ ma hɨdɨlalɨ uami. Nɨbu huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ abɨlu daŋ hɨnilalɨ uami. \v 13 Lɨci \x - \xo 8.13 \xo*\xt Jo 5.31\xt*\x* Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla Jisasɨ dɨ nameŋ abavɨmi. Nama nadɨ nukeŋ sibɨla akuaba akuaba vilanaŋ agɨlasaŋ aba aba apagaŋ ifu ifu hɨdɨlanaŋ uavɨmi. Hameŋ sadaŋ nadɨ ciaŋ agasaŋ amɨŋ ala aba ma abavɨbali uavɨmi. \v 14 Lɨhavɨci \x - \xo 8.14 \xo*\xt Jo 5.31-32, 7.28-29, 9.29\xt*\x* Jisasɨ cɨhu nulɨdɨ nameŋ abami. Ci igɨlaŋ uami. Viaŋ abeba hɨnia iaha vemin agadɨ namɨlaŋ ma igɨlalaŋ uami. La iaha abeba cɨhu uben agadɨ avi namɨlaŋ ma igɨlalaŋ uami. Agadɨ ala viaŋ nukeŋ igɨlan uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ iadɨ nukeŋ sibɨla akuaba akuaba agɨlasaŋ sulasula hɨdɨlan agaŋ nɨbu amɨŋ sɨbaŋ hɨnilalɨ uami. \v 15 Namɨlaŋ \x - \xo 8.15 \xo*\xt Jo 7.24, 12.47\xt*\x* vaka hɨsɨŋ hɨji humɨgaŋ agɨladɨ lubiahɨlahɨla hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba lɨhavɨlalɨ agɨladɨ lamalɨhɨlɨlalaŋ uami. Agadɨ ala viaŋ hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba lɨhavɨlalɨ agɨladɨ ma lamalɨhɨlɨlan uami. \v 16 Viaŋ \x - \xo 8.16 \xo*\xt Jo 5.30, 8.29\xt*\x* hulaŋ mu akuaba akuaba lɨlalɨ agadɨ lamalɨhɨlɨlan padaŋ ha iadɨ ciaŋ agaŋ nɨbu amɨŋ sɨbaŋ hɨnivi uami. Viaŋ hɨtɨŋ ma lamalɨhɨlɨlan uami. Iadɨ Iavaŋ nukeŋ iadɨ abɨci vemin uami. Nɨbu viaŋ hula lamalɨhɨlɨlalɨ sadaŋ iadɨ ciaŋ agaŋ nɨbu amɨŋ sɨbaŋ hɨnilalɨ uami. \v 17 Mosesɨ \x - \xo 8.17 \xo*\xt Lo 17.6, 19.15, Mt 18.16, 2 Ko 13.1, Ib 10.28\xt*\x* agaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ nalusaŋ lɨbami uami. Ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ nameŋ abami uami. Hulaŋ ahica agɨlaŋ ciaŋ mu pabiŋ hameŋ agadɨ laci sulavɨci aba abami uami. Ha hulaŋ ahica agɨladɨ ciaŋ agaŋ nɨbu amɨŋ sɨbaŋ hɨnilalɨ aba abami uami. \v 18 Viaŋ \x - \xo 8.18 \xo*\xt 1 Jo 5.9\xt*\x* nukeŋ sibɨla akuaba akuaba vilan agɨlasaŋ sulasula hɨdɨlan uami. Iadɨ Iavaŋ nukeŋ iadɨ abɨci vemin uami. Nɨbu avi sibɨla akuaba akuaba viaŋ vilan agɨlasaŋ ciaŋ sulɨlalɨ uami. Alaŋ ahica ciaŋ pam laci sulɨlalu sadaŋ ciaŋ agaŋ nɨbu amɨŋ sɨbaŋ hɨnilalɨ uami. \p \v 19 Lɨci \x - \xo 8.19 \xo*\xt Jo 8.55, 14.7, 16.3\xt*\x* Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ nameŋ abitɨhavɨmi. Iagana abeŋ hɨnidi uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ cɨhu nulɨdɨ nameŋ abami. Namɨlaŋ iadɨ ma igɨlalaŋ sadaŋ iadɨ Iavaŋ dɨ avi ma igɨlalaŋ uami. Namɨlaŋ iadɨ igɨlalaŋ padaŋ ha iadɨ Iavaŋ dɨ avi huaci igɨvalaŋ uami. \p \v 20 Asɨ \x - \xo 8.20 \xo*\xt Jo 7.30\xt*\x* saŋ anɨm hɨlɨcɨ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ hɨbɨn hɨbɨn agaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ hɨniadami. Jisasɨ nɨbu hɨbɨn hɨbɨn mikɨ heŋ ala hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali agɨladɨ milɨbami. Milɨbalɨba sulɨdaci nudɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ ma mɨŋalɨvavɨmi. Nudɨ hɨmahɨma mɨhiŋ agaŋ ma iahami sadaŋ nudɨ ma mɨŋalɨvavɨmi. \s Hulaŋ iamɨgali haiabɨla viaŋ uben heŋ ma uavɨbali uami. \p \v 21 Jisasɨ \x - \xo 8.21 \xo*\xt Jo 7.34-36, 8.24, 13.33\xt*\x* hulaŋ iamɨgali agɨladɨ cɨhu ala abami. Viaŋ ci uadin uami. Ulɨŋ namɨlaŋ iadɨ suhɨlɨbalaŋ uami. Agadɨ ala iadɨ ma igɨbalaŋ uami. Naludɨ hugɨ agɨlaŋ hanɨbuŋ hɨniavɨdaci namɨlaŋ hɨmɨbalaŋ uami. Haiabɨla viaŋ uben heŋ namɨlaŋ ma vebalaŋ uami. \v 22 Lɨci \x - \xo 8.22 \xo*\xt Jo 7.35\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ nameŋ abavɨmi. Akɨ me agasaŋ nameŋ abi uavɨmi. Haiabɨla viaŋ uben heŋ namɨlaŋ ma vebalaŋ aba abi uavɨmi. Nudɨ hadipɨlɨ agadɨ nɨbu nukeŋ akua ifɨhɨmuhɨmu saŋ abi uavɨmi. \v 23 Lɨhavɨci \x - \xo 8.23 \xo*\xt Jo 3.31\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ cɨhu nameŋ abami. Namɨlaŋ fɨli hɨsɨŋ hulaŋ uami. Viaŋ nukeŋ iahua hɨvɨ hɨsɨŋ uami. Namɨlaŋ fɨli neŋ hɨsɨŋ uami. Agadɨ ala viaŋ fɨli neŋ hɨsɨŋ hɨma uami. \v 24 Hameŋ sadaŋ viaŋ naludɨ ci abin uami. Naludɨ hugɨ agɨlaŋ hanɨbuŋ hanɨbuŋ hɨniavɨdaci namɨlaŋ hɨmɨbalaŋ aba abin uami. Viaŋ hameŋ laci hameŋ laci hɨniadamin uami. Iabi avi hameŋ laci hameŋ laci hɨnilan uami. Namɨlaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨmaŋ lɨlaŋ uami. Ha naludɨ hugɨ agɨlaŋ hanɨbuŋ hanɨbuŋ hɨniavɨdaci namɨlaŋ hɨmɨbalaŋ uami. \p \v 25 Lɨci cɨhu Jisasɨ dɨ abitɨhavɨmi. Nama ani uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Viaŋ hɨdɨlɨ maha naludɨ ci abin uami. \v 26 Namɨlaŋ \x - \xo 8.26 \xo*\xt Jo 7.28, 12.49\xt*\x* akuaba akuaba lɨlalaŋ agɨlasaŋ viaŋ huaci abavɨla naludɨ ciaŋ hɨvɨ lamavin uami. Iadɨ abɨci vemin agaŋ nɨbu akuaba akuaba amɨŋ laci lɨlalɨ uami. Nɨbu ala ciaŋ akape abɨdaci igahɨlɨlan agɨladɨ hulaŋ iamɨgali nalusaŋ tɨbi sulɨlan uami. \p \v 27 Jisasɨ nɨbu nudɨ Iaganu saŋ igahɨlahɨla abami. Agadɨ ala Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ hɨdɨlɨ agadɨ ma igavɨmi. \v 28 Hameŋ \x - \xo 8.28 \xo*\xt Jo 3.11, 3.14, 5.19, 5.30, 12.32-33, Lom 1.4-5\xt*\x* sadaŋ nulɨdɨ nameŋ abami. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci hɨmɨbali uami. Hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahɨbali agadɨ igavɨla hɨji lama nameŋ abɨbalaŋ uami. Nɨbu hameŋ laci hameŋ laci hɨniadami aba abɨbalaŋ uami. Iabi avi hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalɨ aba abɨbalaŋ uami. Namɨlaŋ igɨlalaŋ uami. Viaŋ iadɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ akuaba akuaba ma lɨlan uami. Iadɨ Iavaŋ nukeŋ milɨbɨdaci nalusaŋ cɨhu tɨbi sulɨlan uami. \v 29 Iadɨ \x - \xo 8.29 \xo*\xt Jo 8.16, 16.32\xt*\x* Iavaŋ nukeŋ iadɨ abɨci vemin agaŋ nɨbu viaŋ hula hɨnilalɨ uami. Nɨbu iadɨ valɨdaci iavaŋ apalɨ me hɨtɨŋ cɨki ma hɨnilan uami. Akape tɨbɨ nɨbu akuaba akuaba saŋ hɨjɨŋalɨlalɨ agɨladɨ lɨlan sadaŋ nɨbu iadɨ ma valɨlalɨ uami. \v 30 Jisasɨ \x - \xo 8.30 \xo*\xt Jo 7.31\xt*\x* ciaŋ hameŋ sulɨdaci hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ igahɨlahɨla nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmi. \s Ciaŋ amɨŋ agaŋ lɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ huaci laci hɨniavɨbali uami. \p \v 31 Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ limu hɨhɨle Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨci nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ iadɨ ciaŋ agadɨ vɨdɨvɨdɨŋ mɨŋalɨvavɨla ha namɨlaŋ iadɨ hulemɨlɨ sɨbaŋ hɨnibalaŋ uami. \v 32 Hɨnihɨni \x - \xo 8.32 \xo*\xt Lom 6.14, 6.18, 6.22, 8.2, Je 1.25\xt*\x* ciaŋ amɨŋ agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igɨbalaŋ uami. Lɨdalaŋ ciaŋ amɨŋ agaŋ namɨlaŋ hula hɨnibali uami. Hɨnidaci namɨlaŋ manɨgali mu dɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni sibɨla havɨ havɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ me ma hɨnibalaŋ uami. \v 33 Hameŋ \x - \xo 8.33 \xo*\xt Mt 3.9, Lu 3.8\xt*\x* abɨci cɨhu hɨbɨŋ nudɨ nameŋ abavɨmi. Alaŋ Ebɨlam dɨ iamɨlɨhalinu uavɨmi. Alaŋ pabiŋ tɨbɨ avi manɨgali mu agadɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni sibɨla havɨ havɨ ma vilalu uavɨmi. Nama aludɨ akɨ saŋ nameŋ abɨnaŋ uavɨmi. Namɨlaŋ manɨgali mu agadɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni sibɨla havɨ havɨ ma vibalaŋ aba abɨnaŋ uavɨmi. \p \v 34 Lɨhavɨci \x - \xo 8.34 \xo*\xt Lom 6.16, 6.20, 2 Pi 2.19\xt*\x* Jisasɨ cɨhu hɨbɨŋ nulɨdɨ nameŋ abami. Viaŋ naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abin uami. Hulaŋ akape lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavɨdaci nulɨdɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨlaŋ manɨgali me hɨniavɨdaci lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨladɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨlalɨ uami. Hɨnihɨni sibɨla havɨ havɨ vivi lusɨŋ sɨbɨlɨ daŋ hɨniavɨlalɨ uami. \v 35 Manɨgali agadɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni sibɨla havɨ havɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Ulaŋ iaganu hula hameŋ laci hameŋ laci ma hɨniavɨlalɨ uami. Ulaŋ iaganu dɨ ninaŋ agaŋ pam iaganu hula hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalɨ uami. \v 36 Ninaŋ \x - \xo 8.36 \xo*\xt Lom 8.2, Ga 5.1\xt*\x* agaŋ lɨci namɨlaŋ huaci hɨnibalaŋ uami. Lɨdɨŋ manɨgali dɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni sibɨla havɨ havɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ me ma hɨnibalaŋ uami. \v 37 Viaŋ \x - \xo 8.37 \xo*\xt Jo 5.38, 7.19, 8.40\xt*\x* igɨlan uami. Namɨlaŋ Ebɨlam dɨ iamɨlɨhalinu uami. Agadɨ ala iadɨ ciaŋ agaŋ naludɨ hɨvɨ ma hɨnilalɨ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ iadɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ lɨlalaŋ uami. \v 38 Viaŋ \x - \xo 8.38 \xo*\xt Jo 3.32, 5.19, 5.30\xt*\x* akuaba akuaba iadɨ Iavaŋ nukeŋ iadɨ abalamɨlalɨ agɨladɨ nalusaŋ sulɨlan uami. Namɨlaŋ sibɨla akuaba akuaba vilalaŋ ha naludɨ iaganalu abɨdaci igahɨlɨlalaŋ agɨladɨ vilalaŋ uami. \p \v 39 Lɨci \x - \xo 8.39 \xo*\xt Mt 3.9, Lom 2.28, Ga 3.7, 3.29\xt*\x* abavɨmi. Aludɨ iamɨlɨ nɨbu Ebɨlam uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ Ebɨlam dɨ iamɨlɨhalinu padaŋ nɨbu akuaba akuaba lɨhadami hameŋ ala lɨvalaŋ uami. \v 40 Asɨ \x - \xo 8.40 \xo*\xt Jo 8.26, 8.37\xt*\x* agaŋ ciaŋ amɨŋ agadɨ sulɨdaci viaŋ nalusaŋ tɨbi sulɨlan uami. Lɨdalɨŋ iabi cɨhu namɨlaŋ iadɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ lɨlaŋ uami. Ebɨlam nɨbu lusɨŋ sɨbɨlɨ hameŋ agadɨ ma vihadami uami. \v 41 Ha \x - \xo 8.41 \xo*\xt Lo 32.6, Ais 63.16, 64.8\xt*\x* iaganalu lusɨŋ sɨbɨlɨ vilalɨ agadɨ vilalaŋ uami. Lɨci nudɨ abavɨmi. Aludɨ iamɨgagali agɨlaŋ hɨvɨkalɨ saŋ ma hɨdavɨlalɨ uavɨmi. Nɨbɨlaŋ aludɨ huhɨlavɨci alaŋ hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ ninanadi me ma hɨnilalu uavɨmi. Aludɨ Iavaŋ pabiŋ nɨbu Asɨ uavɨmi. \p \v 42 Lɨhavɨci \x - \xo 8.42 \xo*\xt Jo 16.28, 1 Jo 5.1\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ nameŋ abami. Asɨ nɨbu naludɨ iaganalu padaŋ iasaŋ avi mavɨn hekɨlɨ hɨnivalaŋ uami. Viaŋ Asɨ hula hɨniavɨla vemin uami. Viaŋ iadɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ ma vemin uami. Asɨ nukeŋ iadɨ abɨci vemin uami. \v 43 Namɨlaŋ \x - \xo 8.43 \xo*\xt Jo 7.17, Lom 8.7\xt*\x* iadɨ ciaŋ igahɨlahɨla saŋ valɨlalaŋ sadaŋ sɨhɨvia sɨbaŋ ma igahɨlɨlalaŋ uami. \v 44 Namɨlaŋ \x - \xo 8.44 \xo*\xt Mt 13.38, 1 Jo 3.8, Ju 1.6\xt*\x* laguŋ dɨ ninadinu uami. Laguŋ agaŋ naludɨ iaganalu sadaŋ namɨlaŋ nudɨ hɨji agadɨ pam lubiahɨlahɨla saŋ vɨdɨvɨdɨŋ hɨnilalaŋ uami. Asɨ hɨdɨlɨ maha fɨli uaiaŋ susu akuaba akuaba agɨladɨ lamami hadɨhu laguŋ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ifɨhɨmadami uami. La iabi avi hameŋ laci ala lɨlalɨ uami. Nɨbu ciaŋ amɨŋ agadɨ ma lubiahɨlɨlalɨ uami. Ciaŋ amɨŋ agaŋ nɨbu hula ma hɨnilalɨ uami. Nɨbu analɨ ciaŋ aba aba hɨsɨŋ iaganu sɨbaŋ uami. Hameŋ sadaŋ nɨbu analɨ ciaŋ agadɨ pam aba aba hɨdɨlalɨ uami. \v 45 Agadɨ ala viaŋ ciaŋ amɨŋ sɨbaŋ agadɨ sulɨdalɨŋ namɨlaŋ iadɨ ciaŋ amɨŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlalaŋ uami. \v 46 Hameŋ \x - \xo 8.46 \xo*\xt 2 Ko 5.21, 1 Pi 2.22, 1 Jo 3.5\xt*\x* sadaŋ namɨlaŋ nameŋ ma abɨbalaŋ uami. Jisasɨ nɨbu hugɨ daŋ aba ma abɨbalaŋ uami. Viaŋ ciaŋ amɨŋ agadɨ sulɨlan uami. Sulɨdalɨŋ namɨlaŋ iadɨ ciaŋ amɨŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlalaŋ uami. \v 47 Asɨ \x - \xo 8.47 \xo*\xt Jo 10.26-27, 18.37, 1 Jo 4.6\xt*\x* dɨ ninanadi agɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igahɨlavɨlalɨ uami. Namɨlaŋ Asɨ dɨ ninanadi hɨma uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ ma igahɨlɨlalaŋ uami. \s Vaka Ebɨlam ma iahɨmaŋ lɨdaci Jisasɨ agaŋ hɨniadami. \p \v 48 Lɨci \x - \xo 8.48 \xo*\xt Mk 3.21-22, Jo 7.20\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ nameŋ abavɨmi. Alaŋ nasaŋ ala nameŋ abɨlalu uavɨmi. Nɨbu Samalia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ hulaŋ aba abɨlalu uavɨmi. Sudɨ sɨbɨlɨ nudɨ hɨvɨ hɨnilalɨ aba abɨlalu uavɨmi. Hameŋ abɨlalu ha amɨŋ sɨbaŋ abɨlalu uavɨmi. \v 49 Hameŋ abavɨci Jisasɨ nulɨdɨ nameŋ abami. Sudɨ sɨbɨlɨ iadɨ hɨvɨ ma hɨnilalɨ uami. Viaŋ iadɨ Iavaŋ dɨ ibi agadɨ pam mɨŋaiahaiaha hɨdɨlan uami. Lɨdalɨŋ namɨlaŋ iadɨ ibi ma mɨŋaiahɨlalaŋ uami. \v 50 Viaŋ \x - \xo 8.50 \xo*\xt Jo 5.41, 7.18\xt*\x* iadɨ nukeŋ ibi mɨŋaiahaiaha saŋ sibɨla ma vilan uami. Agadɨ ala ciaŋ hihɨla hihɨla hɨsɨŋ agaŋ iadɨ ibi mɨŋaiahɨbali uami. \v 51 Viaŋ \x - \xo 8.51 \xo*\xt Jo 5.24, 6.40, 6.47, 11.26\xt*\x* naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Hulaŋ mu agaŋ iadɨ ciaŋ agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨla lubiahɨlɨlalɨ agaŋ ma sɨbaŋ hɨmɨbali uami. \p \v 52 Lɨci \x - \xo 8.52 \xo*\xt Sek 1.5, Ib 11.13\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ nameŋ abavɨmi. Ebɨlam nɨbu ci hɨmami uavɨmi. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ avi ci hɨmavɨmi uavɨmi. Agadɨ ala nama nameŋ abɨnaŋ uavɨmi. Hulaŋ mu iadɨ ciaŋ agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨla lubiahɨlɨlalɨ agaŋ nɨbu ma sɨbaŋ hɨmɨbali aba abɨnaŋ uavɨmi. Alaŋ nadɨ ci igalu uavɨmi. Sudɨ sɨbɨlɨ agaŋ nadɨ hɨvɨ hɨnidaci hameŋ abɨnaŋ uavɨmi. \v 53 Nama \x - \xo 8.53 \xo*\xt Jo 4.12\xt*\x* Ebɨlam saŋ akɨ me hɨji igahɨladanaŋ uavɨmi. Nama hɨji nameŋ lamadanaŋ uavɨmi. Viaŋ aludɨ iamɨlɨ Ebɨlam dɨ lɨvalavɨla ibi hekɨlɨ daŋ hɨnidin aba abadanaŋ uavɨmi. Ebɨlam ci hɨmami uavɨmi. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ avi ci hɨmavɨmi uavɨmi. Nama akɨ me hulaŋ uavɨmi. \p \v 54 Lɨhavɨci Jisasɨ cɨhu nulɨdɨ nameŋ abami. Viaŋ iadɨ nukeŋ ibi agadɨ mɨŋaiahaiaha hɨdɨlan padaŋ iadɨ ibi agaŋ huaci ma hɨnivi uami. Agadɨ ala iadɨ Iavaŋ nukeŋ iadɨ ibi agadɨ mɨŋaiahɨlalɨ uami. Namɨlaŋ iadɨ Iavaŋ saŋ abɨlalaŋ uami. Nɨbu aludɨ Asɨ aba abɨlalaŋ uami. \v 55 Namɨlaŋ \x - \xo 8.55 \xo*\xt Jo 7.28-29\xt*\x* nudɨ ma igɨlalaŋ uami. Agadɨ ala viaŋ nukeŋ nudɨ igɨlan uami. Viaŋ nudɨ ma igɨlan aba abavɨla ha viaŋ analɨ ciaŋ hɨsɨŋ hulaŋ namɨlaŋ me hɨnivin uami. Agadɨ ala viaŋ nudɨ igɨlan sadaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ sɨhɨvia sɨbaŋ lubiahɨlɨlan uami. \v 56 Naludɨ \x - \xo 8.56 \xo*\xt Lu 10.23-24, Ib 11.13\xt*\x* iamɨlɨnalu Ebɨlam agaŋ iasaŋ hɨji nameŋ lamami uami. Nɨbu iahɨci viaŋ igavɨla hɨjɨŋalɨben aba abami uami. Hɨji hameŋ lamalama hɨnidaci viaŋ iahɨlɨŋ iadɨ igavɨla hekɨlɨ hɨjɨŋalami uami. \v 57 Lɨci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ abami agadɨ igahɨlavɨla nudɨ nameŋ abavɨmi. Ebɨlam nɨbu vakaci hɨmami uavɨmi. Hɨmɨci hualɨ akape uci nama iahamanaŋ uavɨmi. Iaha hɨnidanaŋ nadɨ hualɨ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 50 ma iahi uavɨmi. Hameŋ sadaŋ nama nudɨ ma igamanaŋ uavɨmi. \p \v 58 Lɨhavɨci \x - \xo 8.58 \xo*\xt Ais 43.13, Jo 1.1, Kl 1.17, CHL 1.8\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Viaŋ naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abin uami. Vaka Ebɨlam ma iahɨmaŋ lɨdaci viaŋ nukeŋ hameŋ laci hameŋ laci hɨniadamin uami. Iabi avi hameŋ laci hameŋ laci hɨnilan uami. \v 59 Lɨci \x - \xo 8.59 \xo*\xt Jo 10.31\xt*\x* nɨbɨlaŋ nudɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ lɨba kum kum agɨladɨ likɨlavɨmi. Lɨhavɨdaci Jisasɨ agaŋ hulaŋ lɨkɨla lɨkɨla agɨladɨ hɨvɨ sɨvɨla sɨvɨla uavɨla Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba agadɨ vala umi. \c 9 \s Jisasɨ hulaŋ mu lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agadɨ huaci lamami. \p \v 1 Jisasɨ agaŋ hɨdahɨda uavɨla hulaŋ mu lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agadɨ igami. Nɨbu lamɨgaŋ sɨbɨlɨ hameŋ ala hɨnidaci iamɨnu agaŋ nudɨ huhɨlami. \v 2 Lɨci \x - \xo 9.2 \xo*\xt CV 20.5-6, Ese 18.20, Lu 13.2-4\xt*\x*Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ abitɨhavɨmi. Iavaŋ uavɨmi. Ani agaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavɨci hulaŋ agaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ hameŋ hɨnidaci nudɨ iamɨnu agaŋ huhɨlami uavɨmi. Nɨbu nukeŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ vimi ua numɨgaiaganu agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavɨmi uavɨmi. \p \v 3 Lɨhavɨci \x - \xo 9.3 \xo*\xt Jo 11.4\xt*\x* Jisasɨ cɨhu nulɨdɨ nameŋ abami. Hulaŋ agaŋ nɨbu nukeŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ ma vimi uami. Numɨgaiaganu agɨlaŋ avi lusɨŋ sɨbɨlɨ ma vihavɨmi uami. Nudɨ lamɨgaŋ hameŋ lɨmi agaŋ uami. Ha nɨbu hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igavɨdaci Asɨ dɨ sibɨla agaŋ haiabɨla iahɨbali uami. Iahɨci iga iga heŋ hɨji lamavɨbali uami. \v 4 Iabi \x - \xo 9.4 \xo*\xt Jo 4.34, 5.17, 5.20, 11.9, 12.35, 17.4\xt*\x* uaiaŋ vakala hɨnidaci Asɨ dɨ sibɨla agadɨ vibalu uami. Nɨbu ala iadɨ abɨci vemin uami. Agadɨ ala amɨŋ ci hɨfɨlɨ lɨbali uami. Hulaŋ agɨlaŋ hɨfɨlɨ hɨvɨ akuaba akuaba sibɨla ma vihavɨlalɨ uami. \v 5 Viaŋ \x - \xo 9.5 \xo*\xt Mt 5.14, Jo 1.5, 1.9, 3.19, 8.12, 12.35\xt*\x* fɨli neŋ hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abɨlu me hɨnilan uami. \p \v 6 Jisasɨ \x - \xo 9.6 \xo*\xt Mk 7.33, 8.23\xt*\x* ciaŋ hameŋ agadɨ abavɨla fɨli ibɨlɨ agadɨ hɨvɨ sɨbu lamami. La fɨli ibɨlɨ agadɨdaŋ nudɨ sɨbu agadɨdaŋ eŋalavɨla via hulaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agadɨ lamɨgaŋ hɨvɨ lamavɨla mɨŋepɨhalami. \v 7 Lavɨla \x - \xo 9.7 \xo*\xt 2 Kin 5.10\xt*\x* Jisasɨ nudɨ nameŋ abami. Nama uavɨla nadɨ lamɨgaŋ agadɨ Siloam avɨli sɨmɨ tulɨ heŋ mɨŋahusɨha uami. Siloam ibi agadɨ hɨdɨlɨ nɨbu nameŋ. Nudɨ abɨnaŋ um aba abavɨhadami agasaŋ Ibɨlu ciaŋ hɨvɨ nɨbɨlaŋ Siloam uavɨhadami. Lɨci hulaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agaŋ uavɨla nudɨ lamɨgaŋ agadɨ avɨli hɨvɨ mɨŋahusɨci nudɨ lamɨgaŋ huaci lɨmi. Huaci lɨci akuaba akuaba agɨladɨ heŋ iga iga vemi. \p \v 8 Vaka nɨbu anɨm hɨlɨcɨ igu igu saŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abadami. Lɨdaci nudɨ haiabɨla pam hɨsɨŋ agɨlaŋ nudɨ igavɨhadami. Hulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ avi nudɨ igavɨhadami. Hameŋ sadaŋ nudɨ igavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ abitɨhavɨmi. Akɨ me uavɨmi. Vaka hulaŋ nagaŋ ala akua mɨgahɨnihɨni hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nusaŋ anɨm hɨlɨcɨ igu igu saŋ abadami uavɨmi. \v 9 Lɨhavɨci hɨhɨle abavɨmi. Ha nɨbu ala uavɨmi. Lɨhavɨci hɨhɨle agɨlaŋ abavɨmi. Hɨma uavɨmi. Ha hulaŋ mu uavɨmi. Hulaŋ mu agaŋ avi nɨbu me sɨbaŋ ala uavɨmi. Hameŋ abavɨdaci hulaŋ agaŋ iahavɨla abami. Ha viaŋ nukeŋ ala uami. \p \v 10 Lɨci nudɨ abitɨhavɨmi. Akɨ me lɨci nadɨ lamɨgaŋ agaŋ cɨhu huaci li uavɨmi. \v 11 Lɨhavɨci nulɨdɨ abami. Hulaŋ mu Jisasɨ aba abavɨlalɨ agaŋ fɨli ibɨlɨ agadɨ hɨvɨ sɨbu lamavɨla eŋala viavɨla iadɨ lamɨgaŋ hɨvɨ lamavɨla mɨŋepɨhala nameŋ abi uami. Nama iaha Siloam avɨli sɨmɨ tulɨ heŋ ua nadɨ lamɨgaŋ agadɨ mɨŋahusɨha aba abi uami. Lɨci iaha uavɨla mɨŋahusɨlɨŋ iadɨ lamɨgaŋ agaŋ heŋ huaci li uami. Lɨci akuaba akuaba agɨladɨ huaci igadin uami. \v 12 Lɨci nudɨ abitɨhavɨmi. Hulaŋ agaŋ abeŋ hɨnidi uavɨmi. Lɨhavɨci nulɨdɨ abami. Viaŋ ma igin uami. \p \v 13 Lɨci hulaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ cɨhu huaci lɨmi agadɨ viavɨla Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ hula Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula hɨniavɨmi heŋ via uavɨmi. \v 14 Jisasɨ \x - \xo 9.14 \xo*\xt Lu 13.14\xt*\x* fɨli ibɨlɨ agadɨ hɨvɨ sɨbu lamavɨla eŋala viavɨla hulaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agadɨ lamɨgaŋ hɨvɨ lama mɨŋepɨhalɨci huaci lɨmi ha nɨbu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ hɨvɨ hameŋ lɨmi. \v 15 Lɨci Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ nudɨ abitɨhavɨmi. Nadɨ lamɨgaŋ agaŋ akɨ me lɨci cɨhu huaci li uavɨmi. Lɨhavɨci nulɨdɨ nameŋ abami. Fɨli ibɨlɨ agadɨ hɨvɨ sɨbu lamavɨla eŋala via iadɨ lamɨgaŋ hɨvɨ lama mɨŋepɨhalɨci uavɨla avɨli hɨvɨ mɨŋahusɨlɨŋ huaci li uami. Lɨci akuaba akuaba agɨladɨ huaci sɨbaŋ igadin uami. \p \v 16 Lɨci \x - \xo 9.16 \xo*\xt Jo 3.2, 7.12, 7.43, 9.23, 9.31-33, 10.19\xt*\x* Falisi hɨdɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ Jisasɨ saŋ abavɨmi. Nɨbu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ agadɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ ma lubiahɨlɨlalɨ uavɨmi. Hameŋ sadaŋ alaŋ ci igalu uavɨmi. Asɨ agaŋ hulaŋ agadɨ ma abɨci vemi uavɨmi. Agadɨ ala limu hɨhɨle agɨlaŋ nameŋ abavɨmi. Hulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ daŋ agaŋ mu sihɨ mu sihɨ hameŋ agɨladɨ ma abalamɨvi uavɨmi. La latɨhavɨla mu ciaŋ mu ciaŋ abavɨmi. \v 17 Lavɨla \x - \xo 9.17 \xo*\xt Jo 4.19\xt*\x* hulaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ hɨniadami agadɨ cɨhu ala abitɨhavɨmi. Hulaŋ nadɨ lamɨgaŋ mɨŋahihɨlɨci huaci lɨnaŋ agaŋ nɨbu akɨ me hulaŋ uavɨmi. Lɨhavɨci nulɨdɨ cɨhu abami. Nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ uami. \p \v 18 Hulaŋ agadɨ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ hɨniadami agaŋ cɨhu huaci lɨmi. Agadɨ ala Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨmi. Lavɨla hulaŋ nudɨ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ hɨniavɨla cɨhu huaci lɨmi agadɨ numɨgaiaganu dɨ abavɨci vehavɨmi. \v 19 Vehavɨci nulɨdɨ abitɨhavɨmi. Hulaŋ nana naludɨ ninaŋ uavɨmi. Hulaŋ agaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ hameŋ laci ala hɨnidaci iamɨnu nudɨ huhɨlami uavɨmi. Ahica namɨlaŋ hameŋ abɨlalaŋ uavɨmi. Akɨ me lɨci cɨhu iabi neŋ huaci igasuladi uavɨmi. \v 20 Lɨhavɨci nudɨ numɨgaiaganu agɨlaŋ nulɨdɨ cɨhu nameŋ abavɨmi. Alaŋ igɨlalu uavɨmi. Nɨbu aludɨ nukeŋ ninaŋ uavɨmi. Nɨbu lamɨgaŋ sɨbɨlɨ hameŋ ala iahami uavɨmi. \v 21 Agadɨ ala iabi neŋ nudɨ lamɨgaŋ akuaba me lɨci huaci li agadɨ alaŋ ma igalu uavɨmi. Aniaba agaŋ lɨci nudɨ lamɨgaŋ cɨhu huaci li agadɨ alaŋ ma igɨmaŋ uavɨmi. Namɨlaŋ nukeŋ abitɨhavɨla igɨhalaŋ uavɨmi. Nɨbu hulaŋ hekɨlɨ ci li uavɨmi. Nɨbu nukeŋ abɨci igahɨlɨhalaŋ uavɨmi. \p \v 22 Numɨgaiaganu \x - \xo 9.22 \xo*\xt Jo 7.13, 16.2, 19.38, HJL 5.13\xt*\x* agɨlaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlasaŋ lɨdavɨmi sadaŋ ciaŋ hameŋ abavɨmi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ hɨji pam lamavɨla ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ nameŋ abavɨmi. Hulaŋ iamɨgali nameŋ abavɨmɨdɨ uavɨmi. Asɨ agaŋ Jisasɨ dɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi aba abavɨmɨdɨ uavɨmi. Hameŋ abavɨla nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha saŋ aludɨ aŋam ulaŋ ma ivouavɨbali uavɨmi. \v 23 Hɨdɨlɨ nusaŋ ala hulaŋ agadɨ numɨgaiaganu agɨlaŋ abavɨmi. Nɨbu ci hekɨlɨ li uavɨmi. Namɨlaŋ nukeŋ abitɨhavɨla igɨhalaŋ uavɨmi. \p \v 24 Lɨhavɨci \x - \xo 9.24 \xo*\xt Jos 7.19, 1 Sml 6.5\xt*\x* hulaŋ vaka lamɨgaŋ sɨbɨlɨ hɨniadami agadɨ cɨhu tɨbɨ abavɨci veci abavɨmi. Nama Asɨ dɨ ibi luvɨlavɨla hɨvɨ hekɨlɨ aba abɨha uavɨmi. Lavɨla alusaŋ ciaŋ amɨŋ laci abɨnaŋ igahɨlɨmɨli uavɨmi. Alaŋ ci igalu uavɨmi. Hulaŋ agasaŋ abɨnaŋ agaŋ nɨbu lusɨŋ sɨbɨlɨ vilalɨ uavɨmi. \v 25 Lɨhavɨci abami. Nɨbu lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ ua hulaŋ huaci ua agadɨ viaŋ ma igin uami. Viaŋ nameŋ agadɨ pam igin uami. Vaka viaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ hɨniadamin uami. Agadɨ ala iabi iadɨ lamɨgaŋ ci huaci lɨci igasuladin uami. \p \v 26 Lɨci nudɨ cɨhu ala abitɨhavɨmi. Nɨbu nadɨ akɨ me lavɨla nadɨ lamɨgaŋ agadɨ lɨci huaci lɨnaŋ uavɨmi. \v 27 Lɨhavɨci cɨhu nulɨdɨ abami. Viaŋ naludɨ abin agadɨ namɨlaŋ ma igahɨlɨlaŋ uami. Akɨ saŋ namɨlaŋ iadɨ ciaŋ agadɨ cɨhu cɨhu igahɨlahɨla saŋ lɨlaŋ uami. Namɨlaŋ avi nudɨ hulemɨlɨ akua hɨniben aba lɨlaŋ uami. \p \v 28 Lɨci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ hula Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula hulaŋ agadɨ abacuvacuva ciaŋ abavɨmi. Nama nudɨ hulemɨlɨ hɨnilanaŋ uavɨmi. Alaŋ Mosesɨ dɨ hulemɨlɨ hɨnilalu uavɨmi. \v 29 Alaŋ \x - \xo 9.29 \xo*\xt Jo 8.14\xt*\x* ci igalu uavɨmi. Asɨ agaŋ Mosesɨ dɨ abami uavɨmi. Agadɨ ala hulaŋ agaŋ abeba hɨnia velɨ agadɨ alaŋ ma igalu uavɨmi. \v 30 Lɨhavɨci hulaŋ vaka lamɨgaŋ sɨbɨlɨ hɨniadami agaŋ nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ ciaŋ mu hɨdɨlɨ sɨbaŋ agadɨ abɨlaŋ uami. Hulaŋ iadɨ lamɨgaŋ mɨŋahihɨliemi agasaŋ nameŋ abɨlaŋ uami. Nɨbu abeŋ hɨnia iaha velɨ aba abɨlaŋ uami. \v 31 Alaŋ \x - \xo 9.31 \xo*\xt Jop 35.12, Sng 34.15, 66.18, Snd 15.29, Ais 1.15, Jer 11.11, Mai 3.4, Sek 7.13\xt*\x* igɨlalu uami. Asɨ nɨbu hulaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ ciaŋ ma igahɨlɨlalɨ uami. Hulaŋ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha Asɨ dɨ hɨji lubiahɨlɨlalɨ agadɨ ciaŋ pam igahɨlɨlalɨ uami. \v 32 Vaka sɨbaŋ ciaŋ nameŋ agadɨ ma igahɨladamɨlu uami. Iabi avi ma igahɨlɨlalu uami. Hulaŋ mu lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agadɨ iamɨnu agaŋ nudɨ huhɨlɨci cɨhu hulaŋ mu nudɨ lamɨgaŋ agadɨ huaci lamalɨ aba ma abavɨdaci igahɨlɨlalu uami. Huaci lamɨci cɨhu huaci lavɨla igasulasula hɨdadi aba ma abavɨdaci igahɨlɨlalu uami. \v 33 Asɨ \x - \xo 9.33 \xo*\xt Jo 9.16\xt*\x* agaŋ hulaŋ agadɨ ma abɨci vevɨla uami. Ha nɨbu akuaba akuaba sibɨla hameŋ agɨladɨ ma vivi uami. \p \v 34 Lɨci \x - \xo 9.34 \xo*\xt Sng 51.5, Jo 9.2\xt*\x* Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla nameŋ abavɨmi. Iamɨna nadɨ huhɨlɨci nama lusɨŋ sɨbɨlɨ vivi hɨnilanaŋ sadaŋ nama aludɨ ma lamalubibanaŋ uavɨmi. Hameŋ abavɨla hulaŋ vaka lamɨgaŋ sɨbɨlɨ hɨniadami agadɨ lahuavɨci umi. \s Hulaŋ iamɨgali hɨji vɨdɨvɨdɨŋ apalɨ agɨlaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ me hɨniavɨlalɨ uami. \p \v 35 Hulaŋ \x - \xo 9.35 \xo*\xt Mt 14.33, 16.16, Mk 1.1-2, 1 Jo 5.13\xt*\x* vaka lamɨgaŋ sɨbɨlɨ hɨniadami agadɨ lahuavɨci Jisasɨ agaŋ ciaŋ hɨjɨ agadɨ igahɨlavɨla ua nudɨ suhɨlami. Suhɨla suhɨla hɨda igavɨla nudɨ abami. Nama Hulaŋ dɨ Ninaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨnaŋ ua hɨma uami. \v 36 Lɨci nudɨ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Hulaŋ dɨ Ninaŋ nɨbu ani uami. Iadɨ abɨnaŋ igavɨla nusaŋ huaci hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨben uami. \v 37 Lɨci \x - \xo 9.37 \xo*\xt Jo 4.26\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Nama nudɨ ci igadanaŋ uami. Ha nɨbu ala nama hula ciaŋ suladi uami. \v 38 Lɨci hulaŋ agaŋ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Iabi viaŋ nasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ci lamadin uami. La Jisasɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨben aba nudɨ hɨcɨ mikɨ pɨŋ mɨgalɨfɨlɨbami. \p \v 39 Lɨci \x - \xo 9.39 \xo*\xt Mt 13.11-15, Jo 3.17, 5.22, 8.15-16, 12.47\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Viaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ lamalɨhɨlalɨhɨla saŋ fɨli neŋ vemin uami. Hulaŋ iamɨgali lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agɨlaŋ cɨhu huaci igavɨbali aba vemin uami. Hulaŋ iamɨgali lamɨgaŋ huaci agɨlaŋ akuaba akuaba ma igavɨbali aba vemin uami. \v 40 Lɨci \x - \xo 9.40 \xo*\xt Mt 15.14, 23.26, Lom 2.19-20\xt*\x* Falisi hɨdɨlɨ limu hɨhɨle Jisasɨ dɨ mikɨ pɨŋ mɨgahɨniavɨmi agɨlaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla nudɨ abitɨhavɨmi. Nama nameŋ abɨnaŋ uavɨmi. Falisi hɨdɨlɨ namɨlaŋ naludɨ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ aba abɨnaŋ uavɨmi. \v 41 Lɨhavɨci \x - \xo 9.41 \xo*\xt Jo 15.22-24\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ cɨhu nameŋ abami. Naludɨ lamɨgaŋ agɨlaŋ sɨbɨlɨ hɨniavɨci uami. Ha namɨlaŋ hugɨ apalɨ hɨnivalaŋ uami. Agadɨ ala namɨlaŋ nameŋ abɨlalaŋ uami. Aludɨ lamɨgaŋ huaci sadaŋ alaŋ igasulɨlalu aba abɨlalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ hugɨ daŋ hɨnidalaŋ uami. \c 10 \s Jisasɨ nɨbu sabaŋ sipsipɨ migɨla migɨla hɨsɨŋ hulaŋ huaci sɨbaŋ me hɨniadami. \p \v 1 Jisasɨ cɨhu nameŋ abami. Viaŋ naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ lua hɨbɨ ivu ivu hɨvɨ ma ivouavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ lua agadɨ madɨŋ hɨvɨ havala havala ivouavɨlalɨ uami. Hulaŋ hameŋ agɨlaŋ sɨgɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ uami. Nɨbɨlaŋ ala hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ sɨbɨlɨ lamalama nulɨdɨ akuaba akuaba agɨladɨ vihavɨlalɨ uami. \v 2 Agadɨ ala hulaŋ lua hɨbɨ ivu ivu agadɨ hɨvɨ ivoulalɨ agaŋ uami. Nɨbu sabaŋ sipsipɨ migɨla migɨla hɨsɨŋ hulaŋ uami. \v 3 Hɨbɨ ivu ivu migɨla migɨla hɨsɨŋ hulaŋ agaŋ sabaŋ sipsipɨ migɨla migɨla hɨsɨŋ hulaŋ agasaŋ pam hɨbɨ lavɨlɨdaci ivoulalɨ uami. Ivo ivo ciaŋ abɨdaci nudɨ nukeŋ sabaŋ sipsipɨ agɨlaŋ nudɨ sugɨ mɨtɨ agadɨ igahɨlavɨlalɨ uami. Lɨhavɨdaci nulɨdɨ ibi hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨladɨ luvɨla luvɨla malɨdaci igahɨlahɨla vehavɨlalɨ uami. Vehavɨdaci likɨla likɨla haiabɨla ivavelalɨ uami. \v 4 Ivaveve \x - \xo 10.4 \xo*\xt Jo 10.27\xt*\x* nulɨdɨ malamala hali udaci nudɨ sɨvɨ sɨvɨ uavɨlalɨ uami. Nudɨ sugɨ mɨtɨ agadɨ igahɨlavɨlalɨ sadaŋ malamala udaci nudɨ sɨvɨ sɨvɨ uavɨlalɨ uami. \v 5 Nɨbɨlaŋ mu hulaŋ dɨ sɨvɨ uavakavɨ ma uavɨlalɨ uami. Hulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ malavɨdaci uami. Nɨbɨlaŋ nulɨdɨ sugɨ mɨtɨ ma igahɨlavɨlalɨ sadaŋ haba haŋɨlavɨlalɨ uami. \p \v 6 Jisasɨ \x - \xo 10.6 \xo*\xt Jo 16.25\xt*\x* hɨve lamalama ciaŋ agadɨ sulami. Agadɨ ala nɨbu nulɨsaŋ hɨve lamalama ciaŋ sulami agadɨ hɨdɨlɨ nɨbɨlaŋ ma igavɨmi. \v 7 Hameŋ sadaŋ Jisasɨ nulɨdɨ cɨhu nameŋ abami. Viaŋ naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ hɨbɨ ivu ivu nɨbu viaŋ nukeŋ uami. \v 8 Hulaŋ \x - \xo 10.8 \xo*\xt Jer 23.1-2, Ese 34.2-3\xt*\x* sɨkasɨkan hali vehavɨmi agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ sɨgɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ uami. Nɨbɨlaŋ ala hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ sɨbɨlɨ lamalama nulɨdɨ akuaba akuaba agɨladɨ vihavɨlalɨ uami. Agadɨ ala sabaŋ sipsipɨ agɨlaŋ nulɨdɨ sugɨ mɨtɨ agɨladɨ ma igahɨlavɨlalɨ uami. \v 9 Hɨbɨ \x - \xo 10.9 \xo*\xt Sng 118.20, Jo 14.6, Ef 2.18\xt*\x* ivu ivu nɨbu viaŋ nukeŋ uami. Hulaŋ mu iadɨ pɨŋ vevɨla ivouci uami. Ha Asɨ nudɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali uami. Hɨnihɨni hɨbɨ heŋ ivoubali ivavebali uami. Ivo ivo ivaveve sɨmɨŋ nɨbali uami. \v 10 Sɨgɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ sabaŋ sipsipɨ akuaba akuaba agɨladɨ sɨgɨlɨ vivi saŋ pam lɨhavɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ ifɨhɨmuhɨmu sɨbɨlɨ lamalama saŋ pam lɨhavɨlalɨ uami. Agadɨ ala viaŋ vemin ha iadɨ sabaŋ sipsipɨ me agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali aba vemin uami. Hɨnihɨni Asɨ dɨ akuaba akuaba saŋ ma tɨbɨ mɨgavɨbali agasaŋ vemin uami. \v 11 Viaŋ \x - \xo 10.11 \xo*\xt Sng 23.1, Ais 40.11, Ese 34.11-23, Jo 15.13, Ib 13.20, 1 Pi 2.25, CHL 7.16-17\xt*\x* nukeŋ sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ migɨla migɨla hɨsɨŋ hulaŋ huaci sɨbaŋ uami. Sabaŋ sipsipɨ migɨla migɨla hɨsɨŋ hulaŋ huaci sɨbaŋ agaŋ nulɨdɨ ahɨliahuiahu saŋ hɨmɨbali uami. \v 12 Hulaŋ \x - \xo 10.12 \xo*\xt Sek 11.16-17, HJL 20.29\xt*\x* anɨm hɨlɨcɨ sibɨla vivi saŋ pam lɨlalɨ agaŋ uami. Nɨbu sabaŋ sipsipɨ migɨla migɨla hɨsɨŋ hulaŋ huaci sɨbaŋ ma hɨnilalɨ uami. Nɨbu sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ iaganɨlu hɨma uami. Hameŋ sadaŋ nɨbu sudɨ iŋam agadɨ igavɨla sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ valavɨla haŋɨlɨbali uami. Haŋɨla udaci sudɨ iŋam agaŋ ve iavaiava lahudaci haba haŋɨlavɨbali uami. \v 13 Hulaŋ hameŋ lɨlalɨ agaŋ nɨbu anɨm hɨlɨcɨ vivi saŋ pam lɨlalɨ uami. Nɨbu sabaŋ sipsipɨ agɨlasaŋ hɨji ma lamɨlalɨ uami. \v 14 Viaŋ \x - \xo 10.14 \xo*\xt Jo 10.27, 2 Ti 2.19\xt*\x* nukeŋ sabaŋ sipsipɨ migɨla migɨla hɨsɨŋ hulaŋ huaci sɨbaŋ uami. Viaŋ sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ igɨlan uami. Nɨbɨlaŋ avi iadɨ igavɨlalɨ uami. \v 15 Hameŋ \x - \xo 10.15 \xo*\xt Mt 11.27, Lu 10.22, Jo 15.13, 1 Jo 3.16\xt*\x* laci ala iadɨ Iavaŋ agaŋ iadɨ igɨlalɨ uami. Viaŋ avi nudɨ igɨlan uami. Viaŋ sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ ala ahɨliahuiahu saŋ hɨmɨben uami. \v 16 Iadɨ \x - \xo 10.16 \xo*\xt Ais 56.8, Ese 34.23, 37.22-24, Jo 11.52, Ef 2.14, 1 Pi 2.25\xt*\x* sabaŋ sipsipɨ limu hɨhɨle avi hanɨbuŋ hɨniavadi uami. Nɨbɨlaŋ lua muji neŋ ma hɨniavɨlalɨ uami. Asɨ abɨci nulɨdɨ likɨla vave lua muji neŋ lamɨben uami. La nulɨdɨ malɨdalɨŋ iadɨ sugɨ mɨtɨ agadɨ igahɨlavɨbali uami. La sabaŋ sipsipɨ agɨlaŋ hɨdɨlɨ pabiŋ laci hɨniavɨbali uami. Hɨniavɨdaci nulɨdɨ migɨla migɨla hɨsɨŋ hulaŋ agaŋ avi pabiŋ laci hɨnibali uami. \v 17 Viaŋ \x - \xo 10.17 \xo*\xt Ais 53.7-8, 53.12, Fl 2.8-9, Ib 2.9\xt*\x* cɨhu hɨhi iahaiaha agasaŋ igahɨlavɨla hɨmahɨma saŋ alia aba abɨlɨŋ Asɨ agaŋ iasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalɨ uami. \v 18 Hulaŋ \x - \xo 10.18 \xo*\xt Jo 2.19, 5.26, 6.38-39, 14.31, 19.11, HJL 2.23-24, 2.32\xt*\x* agɨlaŋ nulɨdɨ nukeŋ hɨji agadɨ lubiahɨlavɨla iadɨ havɨ ma ifɨhɨmavɨbali uami. Viaŋ iadɨ nukeŋ hɨji lubiahɨlavɨla alialaŋ aba abɨlɨŋ heŋ iadɨ ifɨhɨmavɨbali uami. Iadɨ Iavaŋ agaŋ viaŋ hameŋ lɨlɨ saŋ abalɨ uami. Viaŋ ibi daŋ sadaŋ hɨmɨben aba hɨmɨben uami. Hɨhi iahɨben aba avi hɨhi iahɨben uami. \v 19 Lɨci \x - \xo 10.19 \xo*\xt Jo 7.43\xt*\x* cɨhu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla latɨha hɨdɨlɨ ahica hɨniavɨmi. \v 20 Hɨnihɨni \x - \xo 10.20 \xo*\xt Jo 7.20, 8.48, 8.52\xt*\x* hulaŋ akape agɨlaŋ nameŋ abavɨmi. Sudɨ sɨbɨlɨ nudɨ hɨvɨ hɨnidaci uavauava ciaŋ agadɨ aba aba hɨdadi uavɨmi. Namɨlaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlɨmɨlaŋ uavɨmi. \v 21 Lɨhavɨci \x - \xo 10.21 \xo*\xt Sng 94.9, 146.8, Jo 9.6-7, 9.32-33\xt*\x* limu hɨhɨle agɨlaŋ abavɨmi. Ciaŋ nagaŋ hulaŋ sudɨ sɨbɨlɨ daŋ agadɨ ciaŋ me hɨma uavɨmi. Sudɨ sɨbɨlɨ daŋ agaŋ hulaŋ iamɨgali lamɨgaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ ma mɨŋahihɨlɨdaci cɨhu huaci lɨhavɨlalɨ uavɨmi. \s Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ nagɨli lamavɨmi. \p \v 22 Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agadɨ hihɨlavɨdaci huaci hɨniadami agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ iahami. Lɨci mɨhiŋ hekɨlɨ agasaŋ igahɨlavɨla Jelusalem haiabɨla heŋ sɨmɨŋ hekɨlɨ hɨlanavɨmi. Avɨli hɨmiŋ hɨvɨ nɨbɨlaŋ hameŋ laci lɨhavɨhadami. \v 23 Mɨhiŋ \x - \xo 10.23 \xo*\xt HJL 3.11, 5.12\xt*\x* hekɨlɨ heŋ ala Jisasɨ agaŋ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ uavɨla ulaŋ matalɨŋ mu hɨvɨ hɨdami. Ulaŋ matalɨŋ agadɨ ibi nɨbu Solomon dɨ ulaŋ matalɨŋ. \v 24 Lɨci \x - \xo 10.24 \xo*\xt Lu 22.67\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ ve nudɨ haŋala huda lagulamavɨla nudɨ nameŋ abitɨhavɨmi. Nama abadɨhu aludɨ sɨhɨvia abɨnaŋ ciaŋ hɨdɨlɨ igɨbalu uavɨmi. Nama ani amɨŋ uavɨmi. Asɨ agaŋ nadɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemanaŋ lɨci uavɨmi. Ha nama aludɨ sɨhɨvia haiabɨla iaha abɨnaŋ igahɨlɨmɨli uavɨmi. \p \v 25 Lɨhavɨci \x - \xo 10.25 \xo*\xt Jo 3.2, 4.26, 5.36, 10.38\xt*\x* cɨhu Jisasɨ nulɨdɨ abami. Viaŋ naludɨ ci abɨlan uami. Abɨdalɨŋ namɨlaŋ iadɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlalaŋ uami. Viaŋ iadɨ Iavaŋ dɨ ibi hɨvɨ sibɨla vilan uami. Namɨlaŋ igɨdalaŋ naludɨ hɨji tovebali aba sibɨla hameŋ agɨladɨ vilan uami. \v 26 Agadɨ \x - \xo 10.26 \xo*\xt Jo 6.64, 8.45-47, 1 Jo 4.6\xt*\x* ala namɨlaŋ iadɨ sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ hɨdɨlɨ agaŋ me ma hɨnilalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlalaŋ uami. \v 27 Viaŋ \x - \xo 10.27 \xo*\xt Jo 8.47, 10.3-4, 10.14\xt*\x* iadɨ sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ igɨlan uami. Iadɨ sabaŋ sipsipɨ agɨlaŋ avi iadɨ sugɨ mɨtɨ agadɨ igahɨlavɨlalɨ sadaŋ nulɨdɨ malɨdalɨŋ iadɨ sɨvɨ sɨvɨ vehavɨlalɨ uami. \v 28 Viaŋ \x - \xo 10.28 \xo*\xt Jo 3.16, 6.37-39, 17.11-12, 18.9\xt*\x* lɨlɨŋ nɨbɨlaŋ ma sɨbaŋ sɨbɨlɨ lɨhavɨbali uami. Nɨbɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. Viaŋ migɨlɨdalɨŋ hulaŋ mu vɨdɨvɨdɨŋ aba aba nulɨdɨ ma mɨŋamagɨlamagɨla viouavɨbali uami. \v 29 Viaŋ \x - \xo 10.29 \xo*\xt Jo 14.28, 17.2, 17.6\xt*\x* nulɨdɨ migɨla migɨla saŋ Asɨ agaŋ iadɨ human hɨvɨ nulɨdɨ lamalɨ uami. Asɨ nɨbu pam ibi hekɨlɨ daŋ sadaŋ nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ akuaba akuaba agɨladɨ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ lɨvalɨlalɨ uami. Nɨbu migɨlɨdaci hulaŋ mu vɨdɨvɨdɨŋ aba aba nulɨdɨ ma mɨŋamagɨla vioubali uami. \v 30 Viaŋ \x - \xo 10.30 \xo*\xt Jo 17.11, 17.22\xt*\x* iadɨ Iavaŋ hula hɨji pabiŋ laci hɨniadamɨlu uami. Iabi avi hɨji pabiŋ laci hɨnilalu uami. \p \v 31 Lɨci \x - \xo 10.31 \xo*\xt Jo 8.59\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla lɨba kum kum agɨladɨ likɨlavɨla nudɨ ifɨhɨmɨbalu aba lɨhavɨmi. \v 32 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ nameŋ abami. Viaŋ iadɨ Iavaŋ dɨ sibɨla huaci huaci akape agɨladɨ nalusaŋ abalamɨlan uami. Namɨlaŋ akɨ sibɨla agasaŋ abavɨla iadɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ lɨba kum kum agɨladɨ vivi havalɨben aba lɨdalaŋ uami. \p \v 33 Lɨci \x - \xo 10.33 \xo*\xt Wkp 24.16, Mt 26.65, Jo 5.18\xt*\x* cɨhu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ hɨbɨŋ nudɨ nameŋ abavɨmi. Alaŋ nadɨ sibɨla huaci agasaŋ ma abavɨla ifɨhɨmɨben aba ladalu uavɨmi. Asɨ dɨ abacuvɨnaŋ agasaŋ lavɨla lɨba kum kum agɨladɨ vivi nadɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ havalɨbalu aba ladalu uavɨmi. Nama hulaŋ sɨbaŋ uavɨmi. Agadɨ ala nama nameŋ abɨnaŋ uavɨmi. Viaŋ nukeŋ Asɨ aba abɨnaŋ uavɨmi. \p \v 34 Lɨhavɨci \x - \xo 10.34 \xo*\xt Sng 82.6\xt*\x* cɨhu Jisasɨ hɨbɨŋ nameŋ abami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Asɨ agaŋ nameŋ abi aba abami uami. Viaŋ nukeŋ abin aba abi aba abami uami. Namɨlaŋ avi Asɨ aba abin aba abi aba abami uami. \v 35 Vaka \x - \xo 10.35 \xo*\xt Mt 5.18\xt*\x* Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ ciaŋ nameŋ abami uami. Namɨlaŋ Asɨ aba abami uami. La abami. Asɨ dɨ ciaŋ nudɨ nukeŋ manasɨŋ hekɨlɨ hɨvɨ hɨnidi agaŋ ma sɨvɨlɨbali uami. \v 36 Iadɨ \x - \xo 10.36 \xo*\xt Jo 3.17, 5.17-18, 6.27, 9.35-37\xt*\x* Iavaŋ nukeŋ iadɨ lɨbɨmɨŋavɨla abɨci fɨli neŋ vemin uami. Vevɨla hɨnihɨni nameŋ abɨlan uami. Viaŋ Asɨ dɨ Ninaŋ aba abɨlan uami. Abɨdalɨŋ iadɨ nameŋ abɨlalaŋ uami. Nama Asɨ dɨ uvɨsɨjiŋ agadɨ vivi saŋ lɨlanaŋ aba abɨlalaŋ uami. \v 37 Viaŋ iadɨ Iavaŋ dɨ sibɨla agadɨ ma vilan lɨci ha namɨlaŋ iadɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨmɨlaŋ uami. \v 38 Agadɨ \x - \xo 10.38 \xo*\xt Jo 14.10-11\xt*\x* ala viaŋ Asɨ dɨ sibɨla agadɨ vilan uami. Vidalɨŋ ala namɨlaŋ iadɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlalaŋ uami. Iadɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨmaŋ lavɨla uami. Ha sibɨla akuaba akuaba viaŋ vilan agɨlasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨhalaŋ uami. Namɨlaŋ hɨdɨlɨ igavɨla ha hɨji nameŋ lamɨhalaŋ uami. Nudɨ Iaganu nɨbu hula hɨji pam lamɨlalɨ aba abɨhalaŋ uami. Nɨbu avi Iaganu hula hɨji pam laci lamɨlalɨ aba abɨhalaŋ uami. \p \v 39 Lɨci \x - \xo 10.39 \xo*\xt Lu 4.30, Jo 8.59\xt*\x* nɨbɨlaŋ Jisasɨ dɨ cɨhu ala mɨŋalɨvɨbalu aba lɨhavɨdaci nulɨdɨ valavɨla umi. \v 40 Uavɨla \x - \xo 10.40 \xo*\xt Jo 1.28\xt*\x* cɨhu Jolɨdan avɨli limu ivouavɨla Jon hɨdɨlɨ maha avɨli hɨvɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahadami agadɨ fipɨ heŋ hɨnimi. \v 41 Heŋ hɨnidaci hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ nudɨ pɨŋ uu abavɨhadami. Amɨŋ ala uavɨhadami. Vaka Jon agaŋ mu sihɨ mu sihɨ hameŋ agɨladɨ ma abalamɨdaci igadamɨlu uavɨhadami. Agadɨ ala Jon hulaŋ nagasaŋ ala abami uavɨhadami. Akuaba akuaba lɨbali agɨlasaŋ abami agɨlaŋ hameŋ laci ala iahavadi uavɨhadami. \v 42 Lɨhavɨdaci \x - \xo 10.42 \xo*\xt Jo 7.31\xt*\x* Jisasɨ heŋ hɨniadami. Hɨnidaci hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmi. \c 11 \s Lasalusɨ hɨmami agadɨ ciaŋ \p \v 1-2 Hulaŋ \x - \xo 11.1-2 \xo*\xt Mt 26.7, Mk 14.3, Lu 10.38-39, Jo 12.3\xt*\x* mu agaŋ hɨmuhɨmu daŋ hɨnimi. Nudɨ ibi Lasalusɨ. Nudɨ nanadinu humɨgaŋ pam ahica agɨladɨ ibi mu Malia. Mu Mata. Nɨbɨlaŋ Betani haiabɨla hɨsɨŋ. Malia agaŋ ala sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci daŋ agadɨ hɨvɨ nudɨ Hekɨlɨ Jisasɨ dɨ hɨcɨ sa agadɨ mɨŋepɨhalami. Mɨŋepɨhalavɨla cɨhu nudɨ nukeŋ hali mɨnɨ hutesɨ hutesɨ agɨladɨ hɨvɨ mɨŋahusɨci subɨlami. \v 3 Malia \x - \xo 11.3 \xo*\xt Jo 11.36\xt*\x* hula Mata hula hulaŋ mu agaŋ uavɨla Jisasɨ dɨ aba aba saŋ abavɨmi. Nama uavɨla nameŋ abɨha uavɨmi. Malia hula Mata hula nameŋ abavi aba abɨha uavɨmi. Aludɨ Hekɨlɨ aba abavi aba abɨha uavɨmi. Hulaŋ nusaŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnilanaŋ agaŋ nɨbu hɨmuhɨmu daŋ hɨnidi aba abavi aba abɨha uavɨmi. \v 4 Lɨhavɨci \x - \xo 11.4 \xo*\xt Jo 9.3, 11.40\xt*\x* Jisasɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla nameŋ abami. Hɨmuhɨmu hameŋ agaŋ lɨci hulaŋ ma hɨmavɨlalɨ uami. Hɨmuhɨmu agaŋ ala lɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Asɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ igavɨla nudɨ ibi mɨŋaiahavɨbali uami. Lɨhavɨci nudɨ Ninaŋ agaŋ avi ibi hekɨlɨ vibali uami. \p \v 5 Jisasɨ nɨbu Mata saŋ Malia saŋ Lasalusɨ saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniadami. \v 6 La nɨbu Lasalusɨ hɨmuhɨmu daŋ hɨnimi agadɨ ciaŋ hɨjɨ igahɨlavɨla haiabɨla hɨnimi heŋ ahica hɨfɨlɨ hɨnimi. \v 7 La cɨhu anihuliŋ me hɨvɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. Velaŋ cɨhu Judia fɨli tɨbɨ umɨli uami. \v 8 Lɨci \x - \xo 11.8 \xo*\xt Jo 8.59\xt*\x* nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ nudɨ nameŋ abavɨmi. Iavaŋ uavɨmi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ nadɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ lɨba kum kum agɨladɨ vivi havalɨben aba lɨhavadi uavɨmi. Hameŋ sadaŋ nama Judia fɨli tɨbɨ umɨnaŋ sɨbaŋ uavɨmi. \v 9 Lɨhavɨci \x - \xo 11.9 \xo*\xt Jo 9.4-5\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abami. Cimɨdaŋ hɨnia via ua hɨfɨlɨdaŋ lɨlalɨ ha uaiaŋ pabiŋ uami.\f * \fr 11.9 \fr*\ft Alaŋ cimɨdaŋ hɨnia via ua hɨfɨlɨdaŋ lɨlalɨ agasaŋ \ft*\fq uaiaŋ pabiŋ \fq*\ft ulalu. Havaŋ ciaŋ hɨvɨ 12 aua uavɨlalɨ.\ft*\f* Hulaŋ uaiadi hɨvɨ hɨdɨlalɨ agaŋ nɨbu hɨcɨ ma lɨbɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ ma lalakubɨlakubɨla ulalɨ uami. Uaiaŋ agaŋ abɨlu havalɨdaci iga iga hɨdɨlalɨ sadaŋ huaci laci hɨdɨlalɨ uami. \v 10 Agadɨ \x - \xo 11.10 \xo*\xt Jo 12.35, 1 Jo 2.11\xt*\x* ala hulaŋ hɨfɨlɨ hɨvɨ hɨdɨlalɨ agaŋ nɨbu hɨcɨ lɨbɨdɨbɨ lalakubɨlakubɨla ulalɨ uami. Abɨlu apalɨ sadaŋ hɨcɨ lɨbɨdɨbɨ lalakubɨlakubɨla ulalɨ uami. \p \v 11 Jisasɨ \x - \xo 11.11 \xo*\xt Mt 9.24\xt*\x* hameŋ abavɨla hɨnimita nulɨdɨ cɨhu ala abami. Aludɨ nagɨli huaci sɨbaŋ Lasalusɨ agaŋ ani hɨsɨvavɨla hɨnidi uami. Agadɨ ala viaŋ uavɨla nudɨ mɨŋaiualɨlɨŋ cɨhu iahɨbali uami. \v 12 Lɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla nameŋ abavɨmi. Aludɨ Hekɨlɨ uavɨmi. Nɨbu havɨ hɨmuhɨmu hɨmavɨla ani hɨsɨvavɨla ha nudɨ hɨmuhɨmu agaŋ sɨvɨlɨci nɨbu cɨhu huaci lɨbali uavɨmi. \v 13 Jisasɨ nɨbu Lasalusɨ hɨmami agasaŋ abami. Agadɨ ala nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨmi. Lasalusɨ hɨmuhɨmu hɨmavɨla ani hɨsɨvadi agasaŋ abadi uavɨmi. \v 14 Lɨhavɨci Jisasɨ haiabɨla iaha nulɨdɨ nameŋ abami. Lasalusɨ ci hɨmalɨ uami. \v 15 Viaŋ nɨbu hula ma hɨnimaŋ lɨdalɨŋ hɨmalɨ agasaŋ hɨjɨŋalin uami. Viaŋ uavɨla akuaba akuaba lɨlɨŋ namɨlaŋ igavɨla iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨbalaŋ aba hɨjɨŋalin uami. Nudɨ pɨŋ umɨli uami. \p \v 16 Jisasɨ \x - \xo 11.16 \xo*\xt Mk 14.31\xt*\x* abɨci ci lɨci Tomasɨ nudɨ ibi mu Didimusɨ agaŋ Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨladɨ nameŋ abami. Velaŋ alaŋ avi uavɨla nɨbu hula ahuata hameŋ hɨmɨmɨli uami. \s Hɨmavɨla cɨhu hɨhi iaha huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni agaŋ nɨbu viaŋ nukeŋ uami. \p \v 17 Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula uavɨla Betani haiabɨla ua iahuavɨmi. Ua iahuavɨla Lasalusɨ dɨ ciheŋ me hɨvɨ haca mava hudavɨmi agadɨ ciaŋ igahɨlavɨmi. \v 18 Betani \x - \xo 11.18 \xo*\xt Mt 21.17\xt*\x* haiabɨla agaŋ nɨbu Jelusalem haiabɨla mikɨ hɨniadami. Agadɨ ala ataŋ tagɨlaŋ daŋ hɨniadami.\f * \fr 11.18 \fr*\fq Ataŋ tagɨlaŋ daŋ \fq*\ft ha nɨbu 3 kilomita.\ft*\f* \v 19 Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ akape agɨlaŋ Lasalusɨ hɨmami agasaŋ igahɨlavɨla vehavɨmi. Lasalusɨ dɨ nanadinu ahica humɨgaŋ pam agɨladɨ mavɨn ifɨmɨgubalu aba vehavɨmi. Ve nɨbɨlaŋ hula hɨniavɨmi. Nudɨ nanadinu humɨgaŋ pam agɨladɨ ibi mu Mata. Mu Malia. \v 20 Hɨniavɨdaci Jisasɨ agaŋ ve haiabɨla nɨbɨlaŋ hɨniavɨmi heŋ iahami. Lɨci Mata agaŋ nudɨ ciaŋ hɨjɨ igahɨlami. Igahɨlavɨla Malia uleŋ muji hɨnidaci nudɨ vala uavɨla Jisasɨ dɨ igami. \v 21 Igavɨla \x - \xo 11.21 \xo*\xt Jo 11.32\xt*\x* nameŋ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Nama alaŋ hula neŋ hɨninaŋ iadɨ amu ma hɨmɨvi uami. \v 22 Agadɨ \x - \xo 11.22 \xo*\xt Jo 9.31\xt*\x* ala viaŋ nadɨ ci igin uami. Iabi nama Asɨ dɨ akuaba akuaba lɨlɨ saŋ abɨnaŋ hameŋ laci ala lɨbali uami. \p \v 23 Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Nadɨ amuna cɨhu hɨhi iahɨbali uami. \v 24 Lɨci \x - \xo 11.24 \xo*\xt Lu 14.14, Jo 5.29\xt*\x* Mata nudɨ abami. Viaŋ ci igin uami. Fɨli hɨsɨŋ hɨvɨ hɨsɨŋ akuaba akuaba sɨvɨla sɨvɨla mɨhiŋ agaŋ iahɨci hulaŋ iamɨgali hɨmavɨlalɨ agɨlaŋ cɨhu hɨhi iahavɨbali uami. Mɨhiŋ heŋ ala nɨbu avi hɨhi iahɨbali uami. \v 25 Lɨci \x - \xo 11.25 \xo*\xt Jo 6.35, Kl 3.4, 1 Jo 1.1-2, 5.10\xt*\x* nudɨ abami. Hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahaiaha agadɨ hɨdɨlɨ viaŋ nukeŋ uami. Huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni agadɨ hɨdɨlɨ avi viaŋ nukeŋ ala uami. Hulaŋ iamɨgali iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama hɨnihɨni hɨmavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ cɨhu hɨhi iahavɨla huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. \v 26 Hulaŋ \x - \xo 11.26 \xo*\xt Jo 8.51\xt*\x* iamɨgali hɨhi hɨnihɨni iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨlaŋ hɨmavɨci nulɨdɨ amɨŋ agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. Nama hameŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨnaŋ ua hɨma uami. \p \v 27 Lɨci \x - \xo 11.27 \xo*\xt Mt 16.16, Jo 4.42, 6.14, 6.69\xt*\x* Mata Jisasɨ dɨ nameŋ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Ha nama amɨŋ abɨnaŋ uami. Nama Asɨ dɨ Ninaŋ uami. Viaŋ nasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamin uami. Asɨ nadɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemanaŋ uami. Nama nusaŋ ala fɨli neŋ vemanaŋ uami. \s Jisasɨ agaŋ Lasalusɨ saŋ mavɨn lɨdaci ilɨhami. \p \v 28 Mata hameŋ abavɨla ua imanu Malia dɨ ulɨci vemi. Veci nudɨ nɨfɨlɨ cɨki heŋ abami. Aludɨ iavaŋ vevɨla hɨnihɨni nasaŋ aba aba hɨnidi uami. \v 29 Lɨci \x - \xo 11.29 \xo*\xt Jo 11.20\xt*\x* Malia ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla lɨhalɨha iaha Jisasɨ dɨ igɨben aba umi. \v 30 Ua igɨci Jisasɨ agaŋ fipɨ nɨbu hɨnidaci Mata nudɨ igami heŋ ala hɨnimi. \v 31 Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ Malia dɨ mavɨn ifɨmɨguben aba uleŋ muji hɨniavɨmi. Hɨnia igavɨci Malia agaŋ iaha lɨhalɨha sɨbaŋ haiabɨla ivavedaci nɨbɨlaŋ avi iaha nudɨ sɨvɨ ivavehavɨmi. Nɨbu sudɨ savu abɨla heŋ ilɨhɨben aba akua uadi aba nudɨ sɨvɨ uavɨmi. \p \v 32 Malia \x - \xo 11.32 \xo*\xt Jo 11.21\xt*\x* Jisasɨ hɨnimi heŋ ua iahuavɨla nudɨ igami. Igavɨla Jisasɨ dɨ hɨcɨ mikɨ pɨŋ heŋ nudɨ hali agadɨ fɨli hɨvɨ lɨbɨlɨva nameŋ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Nama alaŋ hula neŋ hɨninaŋ iadɨ amu ma hɨmɨvi uami. \v 33 Malia ilɨhɨdaci Jisasɨ igami. Lɨci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ Malia hula vehavɨmi agɨlaŋ avi nɨbu hula ahuata hameŋ ilɨhavɨmi. Ilɨhavɨdaci Jisasɨ avi nudɨ mavɨn lɨdaci ilɨhɨben aba lɨmi. \v 34 La nulɨdɨ abami. Nudɨ valɨ agadɨ abeŋ mavahalaŋ uami. Lɨci nudɨ abavɨmi. Aludɨ Hekɨlɨ uavɨmi. Ve uavɨla igɨha uavɨmi. \v 35 Lɨhavɨci \x - \xo 11.35 \xo*\xt Lu 19.41\xt*\x* ua igavɨla ilɨhami. \v 36 Lɨci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ igavɨla abavɨmi. Igɨhalaŋ uavɨmi. Nɨbu nusaŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnilalɨ uavɨmi. \v 37 Lɨhavɨci \x - \xo 11.37 \xo*\xt Jo 9.6\xt*\x* nulɨdɨ hulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ abavɨmi. Nɨbu hulaŋ lamɨgaŋ sɨbɨlɨ agadɨ huaci lamɨci igasulalɨ uavɨmi. Agadɨ ala akɨ saŋ hulaŋ nagadɨ avi ma ahɨliahumaŋ lɨci hɨmalɨ uavɨmi. \s Jisasɨ Lasalusɨ dɨ abɨci cɨhu hɨhi iahami. \p \v 38 Lɨhavɨci \x - \xo 11.38 \xo*\xt Mt 27.60-61\xt*\x* Jisasɨ mavɨn mɨŋamɨŋa lɨba haca Lasalusɨ dɨ mava hudavɨmi heŋ umi. Ua igɨci lɨba kum hekɨlɨ mɨŋalitapalavɨci ua sudɨ haca agadɨ ifɨsɨjia hɨnimi. \v 39 Hɨnidaci Jisasɨ abami. Lɨba kum hekɨlɨ agadɨ mɨŋalitapalɨlaŋ caba um uami. Lɨci Lasalusɨ dɨ nadinu humɨgaŋ pam Mata agaŋ Jisasɨ dɨ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Nudɨ ciheŋ mavavalɨ uami. Hameŋ sadaŋ hɨsi sɨbɨlɨ agaŋ iahɨbali uami. \v 40 Lɨci \x - \xo 11.40 \xo*\xt Jo 11.4, 11.23-26\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Atɨ sebɨlɨ nadɨ ci abin uami. Nama hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨniavɨla ha nama Asɨ dɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agadɨ igɨbanaŋ aba abin uami. \v 41 Lɨci lɨba kum hekɨlɨ agadɨ mɨŋalitapalavɨci umi. Lɨhavɨci Jisasɨ igaiahua igavɨla abami. Iavaŋ uami. Viaŋ nadɨ abɨlɨŋ ci igahɨlɨnaŋ sadaŋ nadɨ abadin uami. Nama huaci aba abadin uami. \v 42 Viaŋ akuaba \x - \xo 11.42 \xo*\xt Jo 12.30\xt*\x* akuaba saŋ nadɨ abɨdalɨŋ igahɨlɨlanaŋ uami. Agadɨ ala viaŋ hulaŋ iamɨgali neŋ hɨniavadi agɨlaŋ igahɨlavɨbali aba nadɨ abadin uami. Abɨdalɨŋ igahɨlavɨla iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨla nameŋ abavɨbali aba abadin uami. Asɨ nukeŋ nudɨ abɨci vemi aba abavɨbali aba abadin uami. \p \v 43 Jisasɨ agaŋ Asɨ dɨ hameŋ abavɨla Lasalusɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ ulavɨla abami. Lasalusɨ uami. Nama iaha ivaveha uami. \v 44 Lɨci Lasalusɨ agaŋ sudɨ haca agadɨ vala ivavemi. Havɨlɨ hutesɨ hutesɨ hɨvɨ nudɨ hɨcɨ human hadipɨlɨ sɨkasɨkan haha hubɨhaha via ivoua mɨŋamɨga lamavɨmi agɨladɨdaŋ ivavemi. Havɨlɨ mu nudɨ hali hɨvɨ hahavɨmi agaŋ avi hameŋ ala hɨnidaci ivavemi. Ivaveci Jisasɨ agaŋ nulɨdɨ abami. Havɨlɨ agɨladɨ mɨŋahivɨlaŋ hɨdam uami.\fig Lasalusɨ agaŋ sudɨ haca agadɨ vala ivavemi.|alt="Lazarus leaves the tomb" src="WA03869b.jpg" size="col" copy="GW" ref="11.44"\fig* \s Manɨgali agɨlaŋ Jisasɨ dɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ ciaŋ mɨguavɨmi. \r (Matiu 26.1-5 mu Makɨ 14.1-2 mu Lukɨ 22.1-2) \p \v 45 Isɨlaelɨ \x - \xo 11.45 \xo*\xt Jo 4.48, 7.31\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ akape agɨlaŋ ve Malia hula hɨnihɨni Lasalusɨ saŋ mavɨn lɨdaci nusaŋ mavɨn mɨŋamɨŋa hɨniavɨmi. Nɨbɨlaŋ ala Jisasɨ Lasalusɨ dɨ abɨci cɨhu hɨhi iahami agadɨ igavɨmi. Igavɨla nulɨdɨ hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmi. \v 46 Agadɨ \x - \xo 11.46 \xo*\xt Lu 16.31\xt*\x* ala nulɨdɨ hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ Falisi hɨdɨlɨ agɨladɨ pɨŋ uavɨla nulɨdɨ abavɨmi. Jisasɨ agaŋ Lasalusɨ dɨ abɨci cɨhu hɨhi iahi uavɨmi. \v 47 Lɨhavɨci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula hulaŋ cihu tɨbaŋ daŋ agɨladɨ abavɨci ve mɨgudɨbavɨmi. Mɨgudɨbavɨci nulɨdɨ nameŋ abavɨmi. Hulaŋ agaŋ mu sihɨ mu sihɨ agɨladɨ abalamɨlalɨ uavɨmi. Alaŋ nudɨ akɨ lɨbalu uavɨmi. \v 48 Alaŋ nudɨ valɨmɨli hɨnihɨni sibɨla hameŋ agadɨ vidaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga iga nusaŋ pam hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨbali uavɨmi. Lɨhavɨdaci Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ ve Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agadɨdaŋ aludɨ hɨdɨlɨ pam agɨladɨdaŋ sɨbɨlɨ lamavɨbali uavɨmi. \p \v 49 Nulɨdɨ hulaŋ mu Kaiafasɨ. Hualɨ heŋ nɨbu Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ hɨniadami. Nɨbu nulɨdɨ nameŋ abami. Namɨlaŋ hɨji apalɨ sɨbaŋ uami. \v 50 Namɨlaŋ \x - \xo 11.50 \xo*\xt Jo 18.14\xt*\x* igɨlalaŋ uami. Hulaŋ pabiŋ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ uvɨsɨjiŋ viavɨla hɨmɨci ha huaci uami. Aludɨ hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ pam agɨlaŋ sɨkasɨkan sɨbɨlɨ lɨhavɨmɨdɨ uami. \p \v 51 Ciaŋ \x - \xo 11.51 \xo*\xt HM 50.20\xt*\x* agadɨ Kaiafasɨ nudɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ ma abami. Hualɨ heŋ laci ala nɨbu Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ hɨnihɨni Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ me hɨniavɨla ciaŋ agadɨ abami. Jisasɨ hɨmavɨla Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ uvɨsɨjiŋ vibali agasaŋ abami. \v 52 Jisasɨ \x - \xo 11.52 \xo*\xt Ais 49.6, Jo 10.16, 17.21, Ef 2.14-17, 1 Jo 2.2\xt*\x* nɨbu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlasaŋ pam igahɨlavɨla nulɨdɨ uvɨsɨjiŋ vivi saŋ ma hɨmɨben aba lɨmi. Nɨbu Asɨ dɨ ninanadi sɨkasɨkan abeba abeba hɨniavɨlalɨ agɨladɨ mɨgudɨbɨci hɨdɨlɨ pabiŋ laci hɨnihɨni saŋ igahɨlavɨla hɨmɨben aba lɨmi. \p \v 53 La \x - \xo 11.53 \xo*\xt Jo 5.18\xt*\x* mɨhiŋ heŋ laci ala hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ ciaŋ mɨguavɨmi. \v 54 Hameŋ \x - \xo 11.54 \xo*\xt 2 Sto 13.19, Jo 4.1-4, 7.1\xt*\x* sadaŋ Jisasɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ hɨniavɨmi heŋ haiabɨla iahaiaha ma hɨdami. Lavɨla nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula haiabɨla agadɨ vala uavɨla Efɨlaim haiabɨla hɨniavɨmi. Efɨlaim haiabɨla agaŋ fɨli tɨbɨ kɨlɨ humɨsɨ akuaba akuaba apalɨ agadɨ mikɨ heŋ hɨniadami. \p \v 55 Asɨ \x - \xo 11.55 \xo*\xt 2 Sto 30.17, Jo 2.13, 5.1, 6.4, HJL 21.26\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ nɨbu ci mikɨ lɨmi. Lɨci hulaŋ iamɨgali akape haiabɨla mu hɨvɨ mu hɨvɨ hɨniavɨhadami agɨlaŋ Jelusalem haiabɨla heŋ uavɨmi. Asɨ igɨdaci alaŋ huaci sɨlɨvɨ laci hɨnibalu aba nusaŋ igahɨlavɨla ahuata hameŋ Jelusalem haiabɨla uavɨmi. \v 56 Uavɨla \x - \xo 11.56 \xo*\xt Jo 7.11\xt*\x* Jisasɨ dɨ igɨbalu aba suhɨlavɨmi. Suhɨla suhɨla lua muji heŋ ivouavɨla Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ agadɨ madɨŋ heŋ lagulama hɨnihɨni nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ nameŋ abavɨmi. Namɨlaŋ akɨ me hɨji lamɨlaŋ uavɨmi. Asɨ dɨ sɨhɨ iahaiaha mɨhiŋ hekɨlɨ nagadɨ nɨbu ve igɨbali ua hɨma uavɨmi. \v 57 Lɨhavɨdaci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ nameŋ abavɨmi. Aniaba namɨlaŋ Jisasɨ abeba hɨnidaci igɨlaŋ agadɨ ve aludɨ abɨlaŋ igɨmɨli uavɨmi. Lɨlaŋ ua nudɨ vave lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamɨbalu uavɨmi. \c 12 \s Malia sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci daŋ agadɨ Jisasɨ dɨ hɨcɨ sa hɨvɨ mɨŋamɨjimɨji mɨŋepɨhalami. \r (Matiu 26.6-13 mu Makɨ 14.3-9) \p \v 1 Asɨ \x - \xo 12.1 \xo*\xt Jo 11.1-2, 11.43\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ iahɨben aba lɨmi. Mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ kalɨpiŋ me hɨvɨ iahɨben aba lɨdaci Jisasɨ agaŋ Betani haiabɨla umi. Lasalusɨ dɨ haiabɨla Betani. Jisasɨ agaŋ Lasalusɨ dɨ ala abɨci cɨhu hɨhi iahami. \v 2 Jisasɨ \x - \xo 12.2 \xo*\xt Lu 10.40\xt*\x* ua iahua hɨnidaci nusaŋ sɨmɨŋ hɨlanavɨmi. Hɨlanavɨci ci lɨci Mata agaŋ sɨmɨŋ lulami. Lɨdaci Lasalusɨ agaŋ uavɨla Jisasɨ hula hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ hula mɨgahɨniavɨmi heŋ mɨgahɨnimi. Mɨgahɨnihɨni sɨmɨŋ navɨmi. \v 3 Lɨhavɨdaci \x - \xo 12.3 \xo*\xt Lu 7.37-38, 10.38-39, Jo 11.1-2\xt*\x* Malia agaŋ sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci daŋ sɨbɨ hɨlɨcɨ hɨvɨ hɨnimi agadɨ via vavemi. Vavevɨla Jisasɨ dɨ hɨcɨ sa hɨvɨ mɨŋamɨjimɨji mɨŋepɨhalami. Mɨŋepɨhalavɨla cɨhu nudɨ nukeŋ hali mɨnɨ hutesɨ hutesɨ hɨvɨ mɨŋahusɨci subɨlami. Lɨdaci uleŋ muji heŋ hɨsi huaci huaci sɨbaŋ iahami. Sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci daŋ agadɨ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hɨvɨ lavami. \v 4-6 Hɨsi \x - \xo 12.4-6 \xo*\xt Mt 19.21, Jo 13.29, 18.2-3\xt*\x* huaci agaŋ iahɨdaci Judasɨ Isɨkaliotɨ agaŋ hɨsi huaci agadɨ igavɨla abami. Sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci daŋ agadɨ mutɨŋ hɨvɨ lamɨmɨli hulaŋ hɨhɨle anɨm hɨlɨcɨ 300 hɨvɨ huaci lavavɨvi uami. Lavavɨci anɨm hɨlɨcɨ agɨladɨ hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba apalɨ agɨlasaŋ huaci iguvɨlu uami. Nɨbu hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba apalɨ agɨlasaŋ igahɨlavɨla ma abami. Nɨbu hulaŋ sɨgɨlɨ hɨsɨŋ sadaŋ hameŋ abami. Nɨbu nulɨdɨ anɨm hɨlɨcɨ hɨbɨn hɨbɨn hɨvɨ hɨniadami agadɨ migɨla migɨla hɨnihɨni sɨgɨlɨ vivi hɨniadami. Nɨbu Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agadɨ ala nudɨ ilasɨben aba lɨmi.\fig Malia mu Betani haiabɨla hɨsɨŋ agaŋ Jisasɨ dɨ hɨcɨ sa hɨvɨ mɨŋamɨjimɨji mɨŋepɨhalami.|alt="Washing Jesus’ feet" src="WA03839b.jpg" size="col" copy="Wade" ref="12.3"\fig* \p \v 7 Lɨci \x - \xo 12.7 \xo*\xt Jo 19.40\xt*\x* Jisasɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla nameŋ abami. Valɨha uami. Mufɨli viaŋ hɨmɨlɨŋ sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci daŋ agadɨ viavɨla iadɨ valɨ agadɨ hɨvɨ mɨŋepɨhalavɨbali uami. Mɨŋepɨhalavɨla sudɨ haca hɨvɨ lamavɨbali uami. Nɨbu nusaŋ ala igahɨlavɨla sɨdaŋ avɨli hɨsi huaci daŋ agadɨ lavalɨ uami. \v 8 Hulaŋ \x - \xo 12.8 \xo*\xt Lo 15.11, Mt 26.11, Mk 14.7\xt*\x* iamɨgali akuaba akuaba apalɨ agɨlaŋ namɨlaŋ hula vaka hɨniavɨhadami uami. Mufɨli mufɨli avi namɨlaŋ hula hɨniavɨbali uami. Agadɨ ala viaŋ namɨlaŋ hula fɨli neŋ hutesɨ ma hɨniben uami. \s Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ Lasalusɨ dɨ ifɨhɨmɨbalu aba lɨhavɨmi. \p \v 9 Isɨlaelɨ \x - \xo 12.9 \xo*\xt Jo 11.43-44\xt*\x* hɨdɨlɨ hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨmi. Jisasɨ nɨbu Betani haiabɨla hɨnidi uavɨmi. La nudɨ igɨben aba uavɨmi. Jisasɨ dɨ pam iga iga saŋ ma uavɨmi. Jisasɨ agaŋ Lasalusɨ dɨ abɨci hɨhi iahami agasaŋ Lasalusɨ dɨ avi igɨbalu aba uavɨmi. \v 10-11 Ua \x - \xo 12.10-11 \xo*\xt Jo 11.45, 12.18\xt*\x* igavɨla Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmi. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨladɨ valavala Jisasɨ saŋ pam lɨhavɨmi. Lɨhavɨdaci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ Jisasɨ dɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ ciaŋ mɨguavɨmi hameŋ laci ala Lasalusɨ dɨ avi ifɨhɨmuhɨmu saŋ ciaŋ mɨguavɨmi. \s Jisasɨ agaŋ manɨgali me hɨnihɨni Jelusalem haiabɨla ivoumi. \r (Matiu 21.1-11 mu Makɨ 11.1-11 mu Lukɨ 19.28-40) \p \v 12 Jisasɨ agaŋ Betani haiabɨla hɨniavɨla Lasalusɨ dɨ ulaŋ hɨvɨ sɨmɨŋ navɨmi. Navɨla hɨnici mɨŋalahɨci Jelusalem haiabɨla saŋ umi. Hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ Jelusalem haiabɨla hɨniavɨmi. Sɨmɨŋ nana hɨsɨŋ mɨhiŋ hekɨlɨ agadɨ igɨbalu aba hɨniavɨmi. Hɨniavɨla Jisasɨ Jelusalem haiabɨla vebali agadɨ ciaŋ hɨjɨ igahɨlavɨmi. \v 13 Igahɨlavɨci \x - \xo 12.13 \xo*\xt Sng 118.25-26, Mt 27.42, Jo 1.49\xt*\x* Jisasɨ ve mikɨ mikɨ lɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ himaŋ himaŋ asɨŋ me agɨladɨ ihalahalaha vihavɨmi. Viavɨla mɨŋalɨva mɨŋasese lɨdɨŋ uavɨla hɨbɨ cina igavɨmi. Igavɨla vɨdɨvɨdɨŋ ula ula abavɨmi. Asɨ saŋ hɨjɨŋalɨmɨli uavɨmi. Manɨgali agaŋ nɨbu aludɨ Hekɨlɨ dɨ ibi hɨvɨ vedi uavɨmi. Asɨ nudɨ huaci lamɨlalɨ uavɨmi. Nɨbu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali uavɨmi. \p \v 14 Jisasɨ agaŋ sabaŋ donɨki ninaŋ hagɨlu hekɨlɨ agadɨ hulɨ sabɨ hɨvɨ iahua mɨgahɨnia vedaci akuaba akuaba hameŋ agɨladɨ lɨhavɨmi. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami. \v 15 Hulaŋ \x - \xo 12.15 \xo*\xt Sek 9.9\xt*\x* iamɨgali Saion haiabɨla hɨsɨŋ namɨlaŋ lɨdɨmɨlaŋ uami.\f * \fr 12.15 \fr*\ft Jelusalem haiabɨla agaŋ Saion halu heŋ ala hɨniadami. Hameŋ sadaŋ abavɨhadami. \ft*\fq Saion haiabɨla \fq*\ft uavɨhadami.\ft*\f* Ci igɨlaŋ uami. Naludɨ manɨgali agaŋ sabaŋ donɨki ninaŋ hagɨlu hekɨlɨ agadɨ hulɨ sabɨ hɨvɨ mɨgahɨnia vedi uami. \v 16 Hadɨhu \x - \xo 12.16 \xo*\xt Lu 18.34, Jo 2.22, 7.39, 14.26\xt*\x* nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ hɨdɨlɨ agadɨ ma igahɨlavɨmi. Agadɨ ala husivɨ Asɨ agaŋ Jisasɨ saŋ ibi hekɨlɨ iguci heŋ igavɨmi. Igavɨla Jisasɨ dɨ akuaba akuaba lɨhavɨmi agasaŋ igahɨlavɨmi. Lavɨla abavɨmi. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ Jisasɨ saŋ ala abami uavɨmi. \p \v 17 Hulaŋ \x - \xo 12.17 \xo*\xt Jo 11.43-44\xt*\x* iamɨgali agɨlaŋ Jisasɨ akuaba akuaba lɨmi agasaŋ aba aba hɨniavɨmi. Nɨbɨlaŋ ala Jisasɨ hula hɨniavɨdaci nɨbu Lasalusɨ dɨ abɨci hɨhi iahavɨla lɨba haca agadɨ valavɨla ivavemi. \v 18 Nɨbɨlaŋ abavɨdaci hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ abalamami agadɨ ciaŋ hɨjɨ igahɨlavɨmi. Igahɨlavɨla ua nudɨ hɨbɨ cina igavɨmi. \v 19 Lɨhavɨdaci \x - \xo 12.19 \xo*\xt Jo 11.48\xt*\x* Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ igavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ nameŋ aba aba hɨniavɨmi. Ci igɨlaŋ uavɨmi. Alaŋ nulɨdɨ abamɨgɨlɨbalu ala nɨbɨlaŋ ma igahɨlavɨbali uavɨmi. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nudɨ ciaŋ pam lubiahɨlavɨlalɨ uavɨmi. \s Gɨlikɨ ciaŋ hɨsɨŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ Jisasɨ dɨ igɨben aba vehavɨmi. \p \v 20 Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨben aba sɨmɨŋ nana hɨsɨŋ mɨhiŋ hekɨlɨ hɨvɨ Jelusalem haiabɨla heŋ uavɨla hɨniavɨmi. Lɨhavɨdaci Gɨlikɨ ciaŋ hɨsɨŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ avi ua nɨbɨlaŋ hula hɨniavɨmi. \v 21 Hɨniavɨla \x - \xo 12.21 \xo*\xt Lu 19.1-3, 23.8, Jo 1.44\xt*\x* hulaŋ iamɨgali Gɨlikɨ ciaŋ hɨsɨŋ agɨlaŋ Filipɨ dɨ pɨŋ uavɨmi. Filipɨ nɨbu Betɨsaida haiabɨla hɨsɨŋ. Nudɨ haiabɨla agaŋ Galili fɨli tɨbɨ heŋ hɨniadami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ uavɨla nudɨ abavɨmi. Manɨgali uavɨmi. Alaŋ Jisasɨ dɨ igɨben aba velu uavɨmi. \v 22 Hameŋ abavɨci Filipɨ agaŋ uavɨla Edɨlu dɨ abami. Abavɨla ahica uavɨla Jisasɨ dɨ abavɨmi. \v 23 Abavɨci \x - \xo 12.23 \xo*\xt Jo 13.31-32, 17.1\xt*\x* cɨhu hulaŋ ahica agɨladɨ nameŋ abami. Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ ibi hekɨlɨ daŋ hɨnibali agadɨ mɨhiŋ agaŋ ci mikɨ ladi uami. \v 24 Viaŋ \x - \xo 12.24 \xo*\xt 1 Ko 15.36\xt*\x* naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ agaŋ ma culɨ culɨ lɨci uami. Ha nudɨ ma huliavɨlalɨ uami. Lɨhavɨci nɨbu pam hɨniavɨla havɨ sɨvɨlɨlalɨ uami. Agadɨ ala halɨha cahu uitɨ hɨlɨcɨ agaŋ culɨ culɨ lɨci huliavɨlalɨ agaŋ halaŋ iaha hekɨlɨ lavɨla hɨlɨcɨ akape lamɨlalɨ uami. \v 25 Hulaŋ \x - \xo 12.25 \xo*\xt Mt 10.39, 16.25, Mk 8.35, Lu 9.24, 17.33\xt*\x* mu nudɨ hadipɨlɨ hɨhi hɨnihɨni agasaŋ pam mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnici uami. Nudɨ amɨŋ agaŋ huaci ma hɨnibali uami. Agadɨ ala hulaŋ mu fɨli neŋ hɨnihɨni nudɨ hadipɨlɨ agadɨ vana sɨbɨlɨ lɨm aba abɨci uami. Ha nudɨ amɨŋ agaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali uami. \v 26 Lavɨla \x - \xo 12.26 \xo*\xt Jo 14.3, 17.24, 1 Te 4.17\xt*\x* abami. Hulaŋ mu iadɨ sibɨla vilalɨ agaŋ iadɨ ciaŋ agadɨ lubiahɨlam uami. Lubiahɨlavɨla viaŋ abeba ua hɨnidalɨŋ nɨbu avi viaŋ hula ua hɨnibali uami. Lɨci iadɨ Iavaŋ agaŋ nusaŋ ibi hekɨlɨ igubali uami. \s Kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci hɨmɨbali agasaŋ abami. \p \v 27 Jisasɨ \x - \xo 12.27 \xo*\xt Sng 6.3, 42.5, Mt 26.38, Lu 12.50, 22.53, Jo 18.37\xt*\x* agaŋ abami. Viaŋ akɨ me abɨben aba hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ igahɨlahɨla hɨnidin uami. Viaŋ nameŋ ma akua abɨben uami. Iavaŋ aba ma abɨben uami. Vɨhɨlɨ agadɨ valɨnaŋ iadɨ hɨvɨ iahɨmɨdɨ aba ma abɨben uami. Nameŋ akua abɨben uami. Vɨhɨlɨ agaŋ vana iadɨ hɨvɨ iaham aba abɨben uami. Viaŋ vɨhɨlɨ hameŋ agadɨ ala iga iga saŋ vemin aba abɨben uami. \v 28 Iavaŋ \x - \xo 12.28 \xo*\xt Mt 3.17\xt*\x* nama hameŋ lavɨla ibi hekɨlɨ daŋ hɨnibanaŋ aba abɨben uami. Lɨci Asɨ agaŋ nudɨ nukeŋ haiabɨla heŋ hɨniavɨla abami. Viaŋ nukeŋ akuaba akuaba lɨdɨŋ ibi hekɨlɨ daŋ hɨnilan uami. Viaŋ cɨhu akuaba akuaba hameŋ agɨladɨ lavɨla ibi hekɨlɨ daŋ hɨniben uami. \v 29 Lɨdaci \x - \xo 12.29 \xo*\xt HJL 23.9\xt*\x* hulaŋ iamɨgali mikɨ lagulama hɨniavɨmi agɨlaŋ igahɨlavɨla abavɨmi. Avɨli lɨbɨlami uavɨmi. Lɨhavɨci limu hɨhɨle agɨlaŋ abavɨmi. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ Jisasɨ dɨ abi uavɨmi. \p \v 30 Lɨhavɨci \x - \xo 12.30 \xo*\xt Jo 11.42\xt*\x* Jisasɨ abami. Ciaŋ abi agaŋ iadɨ ahɨliahuiahu saŋ ma abi uami. Ha naludɨ ahɨliahuci hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama saŋ abi uami. \v 31 Asɨ \x - \xo 12.31 \xo*\xt Mt 12.29, Lu 10.18, Jo 9.39, 14.30, 16.11, HJL 26.18, Ef 2.2\xt*\x* agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ amɨŋ ci ciaŋ hɨvɨ lamɨbali uami. Lavɨla manɨgali fɨli nagadɨ migɨlɨlalɨ agadɨ avi lahuci ubali uami. \v 32-33 Lavɨla \x - \xo 12.32-33 \xo*\xt Jo 3.14, 8.28, 18.32, Lom 5.18, Ib 2.9\xt*\x* hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nudɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ akuaba akuaba me lɨhavɨbali agasaŋ nameŋ abami. Nɨbɨlaŋ kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ iadɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahɨben uami. La viaŋ lɨdalɨŋ hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ iasaŋ pam hɨji lamavɨbali uami. \p \v 34 Lɨci \x - \xo 12.34 \xo*\xt Sng 89.4, 89.36, 110.4, Ais 9.7, 53.8, Ese 37.25, Dan 2.44, 7.14, Mai 4.7\xt*\x* hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ cɨhu hɨbɨŋ abavɨmi. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abɨdaci igahɨlɨlalu uavɨmi. Hulaŋ Asɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vebali agaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali aba abɨdaci igahɨlɨlalu uavɨmi. Akɨ saŋ nameŋ abɨnaŋ uavɨmi. Asɨ abɨci nɨbɨlaŋ kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci hɨmɨbali aba abɨnaŋ uavɨmi. Hulaŋ dɨ Ninaŋ nɨbu ani uavɨmi. \p \v 35 Hameŋ \x - \xo 12.35 \xo*\xt Jer 13.16, Jo 1.9, 7.33, 8.12, 11.10, Ef 5.8, 1 Jo 2.10-11\xt*\x* abavɨci Jisasɨ cɨhu nulɨdɨ abami. Abɨlu me agaŋ namɨlaŋ hula hutesɨ ma hɨnibali uami. Iabi namɨlaŋ abɨlu me hɨvɨ hɨnidalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ abɨlu hɨvɨ hɨdɨlalaŋ hameŋ laci ala abɨlu me hɨvɨ hɨnihalaŋ uami. Hɨfɨlɨ me agaŋ naludɨ lalɨgumɨdɨ uami. Hulaŋ hɨfɨlɨ hɨvɨ hɨdahɨda me hɨdavɨla nɨbu hɨbɨ pɨlɨ agadɨ ma igɨvi uami. Ha nɨbu uavakavɨ uu veve hɨdɨvi uami. \v 36 Iabi \x - \xo 12.36 \xo*\xt Ef 5.8\xt*\x* abɨlu me agaŋ namɨlaŋ hula hɨnidi uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ abɨlu me agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨhalaŋ uami. La namɨlaŋ abɨlu hɨsɨŋ ninanadi me hɨnibalaŋ uami. \s Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨmi. \p Jisasɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hula ciaŋ sula fɨhala nulɨdɨ vala uavɨla hɨtɨŋ sɨvɨlavɨla hɨnimi. \v 37 Nɨbu \x - \xo 12.37 \xo*\xt Jo 2.11\xt*\x* mu sihɨ mu sihɨ abalamɨdaci igavɨmi agadɨ ala nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨmi. \v 38 Asɨ \x - \xo 12.38 \xo*\xt Ais 53.1, Lom 10.16\xt*\x* dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ Aisaia agaŋ nameŋ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ ciaŋ sulɨlalu agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨlalɨ uami. Nama vɨdɨvɨdɨŋ abalamɨdanaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ nasaŋ ma igahɨlavɨlalɨ uami. Lɨci Aisaia abami agaŋ hameŋ laci ala lɨmi. \p \v 39 Nɨbɨlaŋ Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨmi. Aisaia agaŋ ciaŋ mu avi lɨbami. Asɨ agaŋ nameŋ abami uami. \v 40 Viaŋ \x - \xo 12.40 \xo*\xt Ais 6.9-10, Mt 13.14-15\xt*\x* lɨdalɨŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ ci sɨjiavalɨ aba abami uami. Nulɨdɨ lamɨgaŋ agɨlaŋ hɨfɨlɨ me hɨniavɨlalɨ aba abami uami. Nɨbɨlaŋ hameŋ ma lavɨla aba abami uami. Ha akuaba akuaba agɨladɨ igavɨvi aba abami uami. Lavɨla hɨji huaci viavɨla lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ valavɨla iadɨ pɨŋ vehavɨvi aba abami uami. Vehavɨci nulɨdɨ huaci lamavin aba abami uami. \v 41 Aisaia \x - \xo 12.41 \xo*\xt Ais 6.1\xt*\x* agaŋ Jisasɨ dɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agadɨ igadami. Hameŋ sadaŋ nusaŋ ala abami. \p \v 42 Manɨgali \x - \xo 12.42 \xo*\xt Jo 7.48, 9.22\xt*\x* akape agɨlaŋ Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmi. Agadɨ ala Falisi hɨdɨlɨ agɨlasaŋ lɨdavɨmi. Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ nameŋ abavɨmi. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Jisasɨ saŋ nameŋ abavɨmɨdɨ uavɨmi. Asɨ agaŋ nudɨ ala lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi aba abavɨmɨdɨ uavɨmi. Hameŋ abavɨla nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha saŋ aludɨ aŋam ulaŋ hɨvɨ ma ivouavɨbali uavɨmi. Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hameŋ abavɨci manɨgali akape agɨlaŋ lɨdavɨla nulɨdɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨlasaŋ haiabɨla iaha ma abavɨmi. \v 43 Nɨbɨlaŋ \x - \xo 12.43 \xo*\xt Jo 5.44\xt*\x* hɨji nameŋ lamavɨmi. Hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ aludɨ ibi mɨŋaiahavɨbali uavɨmi. Asɨ nulɨdɨ ibi agɨladɨ mɨŋaiahɨbali agasaŋ ma igahɨlavɨmi. \s Jisasɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamalama saŋ abami. \p \v 44 Jisasɨ \x - \xo 12.44 \xo*\xt Mt 10.40, Mk 9.37\xt*\x* vɨdɨvɨdɨŋ ulavɨla abami. Hulaŋ iamɨgali iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Iasaŋ pam hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨlalɨ uami. Ha iadɨ Iavaŋ iadɨ abɨci vemin agasaŋ avi hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ uami. \v 45 Hulaŋ \x - \xo 12.45 \xo*\xt Jo 14.9\xt*\x* iamɨgali iadɨ igavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Ha iadɨ Iavaŋ iadɨ abɨci vemin agadɨ avi igavɨlalɨ uami. \v 46 Viaŋ \x - \xo 12.46 \xo*\xt Jo 3.19, 8.12, 9.5, 9.39, 12.35\xt*\x* fɨli neŋ abɨlu me hɨnihɨni saŋ vemin uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨla nɨbɨlaŋ cɨhu hɨfɨlɨ me hɨvɨ ma hɨniavɨbali aba vemin uami. \v 47 Hulaŋ \x - \xo 12.47 \xo*\xt Jo 3.17, 5.45, 8.15, 8.26\xt*\x* iamɨgali iadɨ ciaŋ igahɨlavɨla ma lubiahɨlavɨci uami. Viaŋ nulɨdɨ ciaŋ hɨvɨ ma lamɨben uami. Viaŋ hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamalama saŋ ma vemin uami. Hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ahɨliahulɨŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali aba vemin uami. \v 48 Hulaŋ \x - \xo 12.48 \xo*\xt Lo 18.19, Mk 16.16, Lu 10.16, Ib 4.12\xt*\x* iamɨgali iadɨ huligalavɨla iadɨ ciaŋ agadɨ ma lubiahɨlavɨci uami. Nulɨdɨ ciaŋ hɨvɨ lamalama hɨsɨŋ agaŋ hanɨbuŋ hɨnidi uami. Ciaŋ nulɨdɨ abamin agaŋ ala nulɨdɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbali uami. Fɨli hɨsɨŋ hɨvɨ hɨsɨŋ akuaba akuaba sɨvɨla sɨvɨla mɨhiŋ heŋ ciaŋ agaŋ nukeŋ nulɨdɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbali uami. \v 49 Iadɨ \x - \xo 12.49 \xo*\xt Lo 18.18, Jo 8.38, 14.10\xt*\x* nukeŋ hɨji hɨvɨ ma abin uami. Iadɨ Iavaŋ nukeŋ iadɨ abɨci vemin uami. Nɨbu nukeŋ nudɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ iasaŋ igumi uami. Lɨci viaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ pam sulɨlan uami. \v 50 Viaŋ \x - \xo 12.50 \xo*\xt Jo 8.26-28\xt*\x* igɨlan uami. Iadɨ Iavaŋ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ lɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨlalɨ uami. Viaŋ iadɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ ciaŋ ma sulɨlan uami. Iadɨ Iavaŋ nukeŋ iadɨ abɨdaci nudɨ ciaŋ agadɨ pam sulɨlan uami. \c 13 \s Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ hɨcɨ husahusa umi. \p \v 1 Asɨ \x - \xo 13.1 \xo*\xt Mt 26.2, Jo 7.30, 12.23, 15.13, 17.1, 17.11, Fl 2.8, 1 Jo 3.16\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agasaŋ hɨlanɨbalu aba igahɨlahɨla hɨniavɨmi. Agadɨ ala sabaŋ sipsipɨ agɨladɨ ma ifɨhɨmavɨmi. Amɨli me hɨvɨ ifɨhɨmɨbalu aba valavɨci hɨniavɨmi. Hɨniavɨdaci Jisasɨ agaŋ hɨji nameŋ lamami. Viaŋ fɨli nagadɨ vala iadɨ Iavaŋ dɨ pɨŋ uu mɨhiŋ agaŋ ci mikɨ mikɨ ladi uami. Viaŋ iadɨ hulemɨlɨ fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hameŋ laci hameŋ laci hɨnilan uami. Hɨnia via ua hɨmɨben uami. \p \v 2 Laguŋ \x - \xo 13.2 \xo*\xt Lu 22.3, Jo 13.27\xt*\x* agaŋ Saimon Isɨkaliotɨ dɨ ninaŋ Judasɨ saŋ hɨji igumi. Lɨci Jisasɨ dɨ ilasɨben aba lɨmi. Lɨdaci hɨniavɨci hɨfɨlɨ lɨci sɨmɨŋ navɨmi. \v 3 Sɨmɨŋ \x - \xo 13.3 \xo*\xt Mt 28.18, Jo 3.35, 16.28, HJL 2.36, 1 Ko 15.27, Ib 2.6-8\xt*\x* nana Jisasɨ hɨji nameŋ lamami. Iadɨ Iavaŋ agaŋ viaŋ akuaba akuaba agɨladɨ migɨla migɨla saŋ abami uami. Lavɨla iadɨ abɨci vemin uami. Agadɨ ala Asɨ dɨ pɨŋ cɨhu uben uami. \v 4 Hɨji \x - \xo 13.4 \xo*\xt Lu 22.27, Fl 2.7-8\xt*\x* hameŋ lamavɨla Jisasɨ agaŋ sɨmɨŋ nana hɨnimi agadɨ valavɨla iaha lagulamami. Lagulamavɨla nudɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ sabɨ hɨsɨŋ agadɨ mɨŋahubɨlami. Mɨŋahubɨlavɨla havɨlɨ cɨhɨvɨ daŋ agadɨ viavɨla lavi iahuiahu heŋ lɨbɨhahami. \v 5 Lɨbɨhahavɨla avɨli via hunaŋ mɨsɨn heŋ mɨŋamɨjici mɨgumi. Mɨŋamɨjici mɨguci nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ hɨcɨ husahusa havɨlɨ cɨhɨvɨ daŋ lɨbɨhahami agadɨ fɨdɨm hɨvɨ mɨŋasubɨlasubɨla hɨdami. \v 6 Mɨŋasubɨlasubɨla \x - \xo 13.6 \xo*\xt Mt 3.14\xt*\x* hɨdahɨda ua Saimon Pita hɨnimi heŋ umi. Uci Pita agaŋ nudɨ abitɨhami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Nama iadɨ hɨcɨ husɨben aba lɨnaŋ uami. \v 7 Lɨci abami. Akuaba akuaba iabi viaŋ ladin agadɨ nama hɨdɨlɨ ma igadanaŋ uami. Agadɨ ala mufɨli igɨbanaŋ uami. \v 8 Lɨci \x - \xo 13.8 \xo*\xt 1 Ko 6.11, Ef 5.26-27, Ta 3.4-5, Ib 10.22\xt*\x* Pita nudɨ abami. Iadɨ hɨcɨ husɨmɨnaŋ sɨbaŋ uami. Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Viaŋ nadɨ hɨcɨ ma husɨlɨŋ nama viaŋ hula ma hɨnibanaŋ uami. \v 9 Lɨci Saimon Pita agaŋ nudɨ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Hameŋ lɨci iadɨ hɨcɨ agadɨ pam husɨmɨnaŋ uami. Iadɨ human agɨladɨdaŋ iadɨ hali agadɨdaŋ avi husɨha uami. \v 10 Lɨci \x - \xo 13.10 \xo*\xt Jo 6.64, 6.70-71, 15.3\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Hulaŋ avɨli ci si agaŋ cɨhu sɨmɨdɨ uami. Nɨbu avɨli ci si sadaŋ hɨcɨ pam husam uami. Namɨlaŋ niŋɨ apalɨ hɨnidalaŋ uami. Agadɨ ala naludɨ hulaŋ mu agaŋ pam niŋɨ daŋ hɨnidi uami. \v 11 Jisasɨ nɨbu hulaŋ mu agaŋ nudɨ ilasɨben aba lɨmi agadɨ ci igami. Hameŋ sadaŋ nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ niŋɨ apalɨ hɨnidalaŋ uami. Agadɨ ala naludɨ hulaŋ mu agaŋ pam niŋɨ daŋ hɨnidi uami. \p \v 12 La \x - \xo 13.12-15 \xo*\xt Lu 22.27\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ hɨcɨ husahusa hɨdami. Husa fɨhalavɨla nudɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ agadɨ via lamavɨla ua mɨgahɨnimi. Mɨgahɨnia nulɨdɨ abitɨhami. Viaŋ naludɨ akuaba akuaba lin agadɨ hɨdɨlɨ ci igɨlaŋ ua hɨma uami. \v 13-14 Namɨlaŋ \x - \xo 13.13-14 \xo*\xt Mt 20.28, 23.8-10, Lu 6.46, 22.27, Lom 12.10, 1 Ko 8.6, 12.3, Ga 6.1-2, Fl 2.10-11, 1 Pi 5.5\xt*\x* iadɨ nameŋ abɨlalaŋ uami. Aludɨ manasɨŋ sihɨ hɨsɨŋ aba abɨlalaŋ uami. Aludɨ Hekɨlɨ aba abɨlalaŋ uami. Ha namɨlaŋ amɨŋ abɨlalaŋ uami. Viaŋ naludɨ manasɨŋ sihɨ hɨsɨŋ uami. Viaŋ naludɨ Hekɨlɨ uami. Agadɨ ala viaŋ naludɨ hɨcɨ husahusa uin uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ nukeŋ nukeŋ avi naludɨ hɨcɨ husɨhalaŋ uami. \v 15 Viaŋ \x - \xo 13.15 \xo*\xt Mt 11.29, Fl 2.5, Kl 3.13, 1 Pi 2.21, 1 Jo 2.6\xt*\x* akuaba akuaba lin agadɨ namɨlaŋ avi hameŋ laci ala lɨhalaŋ uami. \v 16 Viaŋ \x - \xo 13.16 \xo*\xt Mt 10.24, Lu 6.40, Jo 15.20\xt*\x* naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agaŋ nudɨ manɨgali agadɨ ma lɨvalɨlalɨ uami. Hulaŋ sibɨla saŋ ulalɨ agaŋ uami. Nɨbu hulaŋ nudɨ abɨci ulalɨ agadɨ ma lɨvalɨlalɨ uami. \v 17 Namɨlaŋ \x - \xo 13.17 \xo*\xt Mt 7.24-25, Je 1.25\xt*\x* viaŋ akuaba akuaba lin agadɨ hɨdɨlɨ ci igɨlaŋ uami. Namɨlaŋ sɨhɨvia sɨbaŋ lubiahɨlavɨla uami. Ha namɨlaŋ huaci hɨjɨŋalɨbalaŋ uami. \v 18 Viaŋ \x - \xo 13.18 \xo*\xt Sng 41.9\xt*\x* ciaŋ nagadɨ hulaŋ hudɨmɨda nalusaŋ ma abin uami. Viaŋ naludɨ ci igin uami. Viaŋ nukeŋ naludɨ lɨbɨmɨŋacin uami. Agadɨ ala Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Hulaŋ viaŋ hula sɨmɨŋ nana hɨdɨlalɨ agaŋ iadɨ nagɨli lamɨbali aba abami uami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ abami agaŋ hameŋ laci ala lɨbali uami. \v 19 Akuaba \x - \xo 13.19 \xo*\xt Jo 14.29, 16.4\xt*\x* akuaba agɨlaŋ ma iahɨmaŋ lɨhavɨdaci naludɨ ci abin uami. Hameŋ sadaŋ akuaba akuaba iahavɨci igavɨla hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨla nameŋ abɨbalaŋ uami. Nɨbu hameŋ laci hɨniadami aba abɨbalaŋ uami. Iabi avi hameŋ laci hɨnilalɨ aba abɨbalaŋ uami. \v 20 Viaŋ \x - \xo 13.20 \xo*\xt Mt 10.40, 25.40, Mk 9.37, Lu 9.48, 10.16\xt*\x* naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Hulaŋ viaŋ abɨdalɨŋ ulalɨ agasaŋ hɨjɨŋalɨlalɨ agaŋ iasaŋ avi hɨjɨŋalɨlalɨ uami. Hulaŋ iasaŋ hɨjɨŋalɨlalɨ agaŋ Asɨ iadɨ abɨci vemin agasaŋ avi hɨjɨŋalɨlalɨ uami. \s Judasɨ agaŋ Jisasɨ dɨ ilasɨbali agasaŋ abami. \r (Matiu 26.20-25 mu Makɨ 14.17-21 mu Lukɨ 22.21-23) \p \v 21 Jisasɨ \x - \xo 13.21 \xo*\xt Mt 26.21, Mk 14.17-18, Lu 22.21, Jo 12.27, HJL 1.16-17, 1 Jo 2.19\xt*\x* hameŋ aba fɨhalavɨla cɨhu hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamavɨla abami. Viaŋ naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Naludɨ hulaŋ mu agaŋ iadɨ ilasavɨla hulaŋ sɨbɨlɨ agɨladɨ human hɨvɨ lamɨbali uami. \v 22 Hameŋ abɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ ani saŋ abi uavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ hɨbɨŋ hɨbɨŋ igasulavɨmi. \v 23 Jisasɨ \x - \xo 13.23 \xo*\xt Jo 19.26, 20.2, 21.7, 21.20, 21.24\xt*\x* nudɨ hulemɨlɨ mu agasaŋ pam mavɨn hekɨlɨ hɨniadami agaŋ nɨbu nudɨ mikɨ sɨbaŋ mɨgahɨnimi. \v 24 Lɨci Saimon Pita agaŋ hali hɨvɨ abami. Nama nudɨ abitɨhɨha uami. Ciaŋ abi ha ani saŋ abi uami. \v 25 Lɨci nɨbu nudɨ hali agadɨ Jisasɨ dɨ apagaŋ heŋ lamɨci uci abitɨhami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Ani saŋ abɨnaŋ uami. \v 26 Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Maci nagadɨ viavɨla avɨli mɨsɨ hɨvɨ lɨbɨvisa igulɨŋ nɨci igavɨla abɨbalaŋ uami. Hulaŋ nagasaŋ ala abi aba abɨbalaŋ uami. La maci viavɨla avɨli mɨsɨ hɨvɨ lɨbɨvisavɨla Judasɨ saŋ igumi. Judasɨ nɨbu Saimon dɨ ninaŋ. Saimon dɨ ibi mu Isɨkaliotɨ. \p \v 27 Lɨci \x - \xo 13.27 \xo*\xt Lu 22.3, Jo 6.70, 13.2\xt*\x* Judasɨ agaŋ maci agadɨ nami. Nɨdaci Satan agaŋ nusaŋ hɨji igumi. Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Nama akuaba akuaba lɨben aba lɨvɨheha uami. \v 28 Hameŋ abɨdaci nudɨ hulemɨlɨ nɨbu hula mɨgahɨniavɨmi agɨlaŋ igahɨlavɨmi. Agadɨ ala nɨbɨlaŋ ciaŋ hɨdɨlɨ agadɨ ma igavɨmi. \v 29 Judasɨ \x - \xo 13.29 \xo*\xt Jo 12.4-6\xt*\x* nɨbu anɨm hɨlɨcɨ hɨbɨn hɨbɨn agadɨ migɨladami. Hameŋ sadaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨmi. Jisasɨ nudɨ nameŋ akua abi uavɨmi. Mɨhiŋ hekɨlɨ agasaŋ sɨmɨŋ lavɨben aba lavɨha aba abi uavɨmi. Limu hɨhɨle hɨji nameŋ lamavɨmi. Jisasɨ agaŋ nudɨ nameŋ akua abi uavɨmi. Hulaŋ iamɨgali akuaba akuaba apalɨ agɨlasaŋ anɨm hɨlɨcɨ iguha aba abi uavɨmi. \v 30 Sɨmɨŋ nana hɨniavɨdaci hɨfɨlɨ hekɨlɨ lɨmi. Navɨci ci lɨci Judasɨ agaŋ haiabɨla ivavevɨla umi. \s Jisasɨ agaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sebɨlɨ agadɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨlasaŋ sulami. \p \v 31 Judasɨ \x - \xo 13.31 \xo*\xt Jo 12.23, 14.13, 1 Pi 4.11\xt*\x* agaŋ haiabɨla ivavedaci Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨladɨ abami. Iabi Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ nɨbu ibi daŋ hɨnilalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ Hulaŋ dɨ Ninaŋ agadɨ ibi mɨŋaiahavɨdaci Asɨ agaŋ ibi hekɨlɨ daŋ hɨnilalɨ uami. \v 32 Ninanu \x - \xo 13.32 \xo*\xt Jo 17.5\xt*\x* dɨ ibi hɨvɨ ibi hekɨlɨ viavɨla nɨbu nukeŋ avi Ninanu saŋ ibi hekɨlɨ igubali uami. Nɨbu lɨhalɨha hameŋ lɨbali uami. \v 33 Iadɨ \x - \xo 13.33 \xo*\xt Jo 7.34\xt*\x* ninanadi me hɨnilalaŋ namɨlaŋ uami. Viaŋ namɨlaŋ hula hutesɨ sɨbaŋ ma hɨniben uami. Vala ulɨŋ namɨlaŋ iadɨ suhɨlɨbalaŋ uami. Agadɨ ala iadɨ ma igɨbalaŋ uami. Vaka Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ abamin hameŋ ala iabi naludɨ avi abadin uami. Haiabɨla viaŋ uben heŋ namɨlaŋ ma vebalaŋ uami. \v 34 Ciaŋ \x - \xo 13.34 \xo*\xt Wkp 19.18, Jo 15.12, 15.17, 1 Pi 1.22, 1 Jo 2.7-8, 3.23, 4.21, 2 Jo 1.5\xt*\x* vɨdɨvɨdɨŋ sebɨlɨ agadɨ nalusaŋ iguadin uami. Namɨlaŋ nukeŋ nukeŋ hɨbɨŋ hɨbɨŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihalaŋ uami. Viaŋ nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilan hameŋ ala namɨlaŋ nukeŋ nukeŋ hɨbɨŋ hɨbɨŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihalaŋ uami. \v 35 Namɨlaŋ \x - \xo 13.35 \xo*\xt 1 Jo 2.5, 4.20\xt*\x* hɨbɨŋ hɨbɨŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnidalaŋ hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlaŋ iga iga abavɨbali uami. Nɨbɨlaŋ Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ aba abavɨbali uami. \s Pita nama viaŋ nudɨ ma igɨlan aba abɨbanaŋ uami. \r (Matiu 26.31-35 mu Makɨ 14.27-31 mu Lukɨ 22.31-34) \p \v 36 Saimon \x - \xo 13.36 \xo*\xt Jo 7.34, 21.18-19, 2 Pi 1.13-14\xt*\x* Pita agaŋ Jisasɨ dɨ abitɨhami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Nama abeŋ ubanaŋ uami. Lɨci Jisasɨ cɨhu hɨbɨŋ nudɨ abami. Viaŋ abeba uben aba lin heŋ nama iabi ma vebanaŋ uami. Agadɨ ala mufɨli vebanaŋ uami. \v 37 Lɨci \x - \xo 13.37 \xo*\xt Mt 26.33-35, Mk 14.29-31, Lu 22.33-34\xt*\x* Pita nudɨ abitɨhami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Akɨ lɨci viaŋ iabi nama hula ma uben uami. Viaŋ nadɨ ahɨliahuiahu saŋ huaci hɨmɨben uami. \v 38 Lɨci Jisasɨ nudɨ cɨhu hɨbɨŋ abami. Nama iadɨ ahɨliahua hɨmahɨma saŋ abɨnaŋ ala uami. Viaŋ nadɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Iabi hɨfɨlɨ akakala agaŋ ma agalɨdaci ahica pam tɨbɨ nameŋ abɨbanaŋ uami. Viaŋ nudɨ ma igɨlan aba abɨbanaŋ uami. \c 14 \s Hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ pɨŋ uu hɨbɨ nɨbu Jisasɨ pam. \p \v 1 La \x - \xo 14.1 \xo*\xt Jo 14.27, 16.33\xt*\x* cɨhu nameŋ abami. Namɨlaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamɨmɨlaŋ uami. Asɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama iasaŋ avi hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨhalaŋ uami. \v 2 Iadɨ \x - \xo 14.2 \xo*\xt Jo 13.33, 13.36\xt*\x* Iavaŋ dɨ ulaŋ agaŋ nɨbu uvɨ akape uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ nalusaŋ ulaŋ uvɨ hihɨla hihɨla saŋ uben uami. Ulaŋ uvɨ akuaba akuaba hameŋ agɨlaŋ apalɨ lɨci viaŋ naludɨ ma abavin uami. \v 3 Viaŋ \x - \xo 14.3 \xo*\xt Jo 12.26, 17.24, HJL 1.11, 1 Te 4.17\xt*\x* uavɨla ulaŋ uvɨ haiabɨla akuaba akuaba agɨladɨ sɨhuvɨben uami. Sɨhuvavɨla cɨhu ve naludɨ via uavɨla alaŋ ahuata hɨnibalu uami. Haiabɨla viaŋ hɨniben heŋ namɨlaŋ avi viaŋ hula hɨnibalaŋ uami. \v 4 Haiabɨla viaŋ uben aba ladin agadɨ hɨbɨ namɨlaŋ igɨlalaŋ uami. \p \v 5 Lɨci Tomasɨ agaŋ nudɨ abami. Aludɨ Hekɨlɨ uami. Nama abeba uben aba lɨdanaŋ agadɨ alaŋ ma igadalu uami. Alaŋ akɨ me lavɨla hɨbɨ agadɨ igavɨlu uami. \v 6 Lɨci \x - \xo 14.6 \xo*\xt Jo 1.4, 1.17, 8.19, 8.32, 10.9, 11.25, Lom 5.1-2, Ib 9.8, 10.20\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Viaŋ nukeŋ hɨbɨ uami. Viaŋ nukeŋ ciaŋ amɨŋ agadɨ hɨdɨlɨ uami. Viaŋ nukeŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni agadɨ hɨdɨlɨ uami. Hameŋ sadaŋ hulaŋ mu lusɨŋ sɨbɨlɨ valavɨla Asɨ dɨ pɨŋ veben aba hɨbɨ mu hɨvɨ ma vebali uami. Hɨbɨ pabiŋ nɨbu viaŋ laci ala uami. \v 7 Namɨlaŋ \x - \xo 14.7 \xo*\xt Jo 8.19\xt*\x* iadɨ sɨhɨvia igɨlalaŋ padaŋ iadɨ Iavaŋ dɨ avi sɨhɨvia igɨvalaŋ uami. Namɨlaŋ nudɨ ci igɨlalaŋ uami. Agadɨ ala iabi neŋ namɨlaŋ hɨdɨlɨ maha sɨhɨvia sɨbaŋ igɨbalaŋ uami. \p \v 8 Lɨci Filipɨ agaŋ Jisasɨ dɨ cɨhu abami. Aludɨ Hekɨlɨ uami. Nama alusaŋ Iagana dɨ abalamɨnaŋ igavɨla nadɨ cɨhu cɨhu ma abitɨhɨbalu uami. \v 9 Lɨci \x - \xo 14.9 \xo*\xt Jo 12.45, Kl 1.15, Ib 1.3\xt*\x* Jisasɨ abami. Filipɨ uami. Viaŋ namɨlaŋ hula hutesɨ hɨnilan uami. Agadɨ ala namɨlaŋ iadɨ sɨhɨvia ma igɨlalaŋ uami. Hulaŋ mu iadɨ igɨlalɨ agaŋ nɨbu iadɨ Iavaŋ dɨ avi igɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nama akɨ saŋ nameŋ abɨnaŋ uami. Nadɨ Iagana dɨ alusaŋ abalamɨha aba abɨnaŋ uami. \v 10 Viaŋ \x - \xo 14.10 \xo*\xt Jo 7.16, 8.28, 10.38, 12.49, 14.24, 17.21-23\xt*\x* iadɨ Iavaŋ hula hɨji pam hɨnilan agasaŋ nama hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlanaŋ uami. Iadɨ Iavaŋ agaŋ viaŋ hula hɨji pam hɨnilalɨ agasaŋ avi hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨlanaŋ uami. Viaŋ iadɨ nukeŋ hɨji lubiahɨlahɨla ma sulɨlan uami. Iadɨ Iavaŋ nɨbu viaŋ hula hɨnihɨni nudɨ nukeŋ sibɨla agɨladɨ vilalɨ uami. \v 11 Namɨlaŋ \x - \xo 14.11 \xo*\xt Jo 5.36, 10.38, 14.20\xt*\x* ciaŋ hameŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama nameŋ abɨhalaŋ uami. Jisasɨ nɨbu Iaganu hula hɨji pam hɨnilalɨ aba abɨhalaŋ uami. Iaganu avi Jisasɨ hula hɨji pam hɨnilalɨ aba abɨhalaŋ uami. Namɨlaŋ hɨji hameŋ ma lamavɨla uami. Ha viaŋ sibɨla mu mu vilan agɨlasaŋ igahɨlahɨla iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨhalaŋ uami. \v 12 Viaŋ \x - \xo 14.12 \xo*\xt Mt 21.21, Mk 16.16-20, Lu 10.17\xt*\x* naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Hulaŋ mu iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨla nɨbu avi viaŋ sibɨla mu mu vilan hameŋ laci ala vibali uami. Viaŋ iadɨ Iavaŋ dɨ pɨŋ uadin uami. Hameŋ sadaŋ hulaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlalɨ agaŋ nɨbu sibɨla hekɨlɨ hekɨlɨ vibali uami. Vidaci sibɨla nɨbu vibali agɨlaŋ sibɨla viaŋ vilan agɨladɨ lɨvalavɨbali uami. \v 13 Namɨlaŋ \x - \xo 14.13 \xo*\xt Mt 7.7, Lu 11.9, Jo 15.7, 15.16, Je 1.5, 1 Jo 3.22\xt*\x* akuaba akuaba saŋ iadɨ ibi hɨvɨ abitɨhɨlaŋ viaŋ nalusaŋ iguben uami. Hameŋ lɨdalɨŋ hulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ iadɨ iga iga abavɨbali uami. Iaganu nɨbu ibi hekɨlɨ daŋ aba abavɨbali uami. \v 14 Akuaba akuaba lɨlɨ saŋ iadɨ ibi hɨvɨ abitɨhɨlaŋ viaŋ hameŋ laci lɨben uami. \s Jisasɨ agaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agadɨ abɨci mɨgɨbali agasaŋ abami. \p \v 15 La \x - \xo 14.15 \xo*\xt Jo 14.21-23, 15.10, 15.14, 1 Jo 5.3\xt*\x* Jisasɨ cɨhu ala abami. Namɨlaŋ viaŋ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨla uami. Ha iadɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ sɨhɨvia sɨbaŋ lubiahɨlɨbalaŋ uami. \v 16 Viaŋ \x - \xo 14.16 \xo*\xt Jo 14.26, 15.26, 16.7, Lom 8.15, 8.26-27\xt*\x* iadɨ Iavaŋ dɨ abɨlɨŋ naludɨ ahɨliahuiahu hɨsɨŋ agadɨ abɨci vebali uami. Vevɨla namɨlaŋ hula hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali uami. Hɨnihɨni naludɨ ahɨliahuiahu Asɨ dɨ abɨbali uami. \v 17 Naludɨ \x - \xo 14.17 \xo*\xt Mt 10.20, Jo 16.13, Lom 8.26-27, 1 Ko 2.14, 1 Jo 2.27, 4.6\xt*\x* ahɨliahuiahu hɨsɨŋ nɨbu Asɨ dɨ Amɨŋ uami. Nɨbu ciaŋ amɨŋ laci abɨlalɨ uami. Lɨdaci hulaŋ iamɨgali fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ nusaŋ ma hɨjɨŋalavɨlalɨ uami. Hadipɨlɨ hɨsɨŋ lamɨgaŋ hɨvɨ nudɨ ma igavɨlalɨ uami. Nɨbu akuaba akuaba sibɨla vilalɨ agɨladɨ avi ma igavɨlalɨ uami. Agadɨ ala namɨlaŋ nɨbu akuaba akuaba sibɨla vilalɨ agɨladɨ igɨlalaŋ uami. Nɨbu namɨlaŋ hula ci hɨnidi uami. Namɨlaŋ hula hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali uami. \v 18 Viaŋ \x - \xo 14.18 \xo*\xt Mt 28.20, Jo 14.3, 14.28\xt*\x* naludɨ valɨlɨŋ mavacɨŋ me ma hɨnibalaŋ uami. Viaŋ cɨhu vevɨla namɨlaŋ hula hɨniben uami. \v 19 Hulaŋ \x - \xo 14.19 \xo*\xt Jo 16.16, 1 Ko 15.20\xt*\x* iamɨgali fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ malɨciŋ iadɨ igavadi uami. Hɨnimitavɨla iadɨ ma igavɨbali uami. Agadɨ ala namɨlaŋ iadɨ cɨhu igɨbalaŋ uami. Viaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnilan sadaŋ namɨlaŋ avi viaŋ hula huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalaŋ uami. \v 20 Hadɨhu \x - \xo 14.20 \xo*\xt Jo 10.38, 14.10, 17.21-26\xt*\x* namɨlaŋ sɨhɨvia igɨbalaŋ uami. Viaŋ iadɨ Iavaŋ hula hɨji pam hɨnidalɨŋ namɨlaŋ avi viaŋ hula hɨji pam hɨnibalaŋ uami. Lɨdalaŋ viaŋ avi namɨlaŋ hula hɨji pam laci hɨniben uami. \v 21 Hulaŋ \x - \xo 14.21 \xo*\xt Jo 14.15, 14.23, 15.10, 16.27, 1 Jo 2.5, 5.3\xt*\x* mu iadɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ igahɨla sɨhɨvia sɨbaŋ lubiahɨlavɨla uami. Ha nɨbu viaŋ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnibali uami. Hulaŋ mu viaŋ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnici iadɨ Iavaŋ avi nusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnibali uami. Lɨci viaŋ avi hulaŋ agasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨla nudɨ pɨŋ haiabɨla iahɨlɨŋ iadɨ igɨbali uami. \p \v 22 Jisasɨ \x - \xo 14.22 \xo*\xt HJL 10.41-42\xt*\x* hameŋ abɨci Judasɨ agaŋ nudɨ abitɨhami. Judasɨ nɨbu Judasɨ Isɨkaliotɨ hɨma. Nɨbu Judasɨ mu. Nɨbu Jisasɨ dɨ abitɨhami. Aludɨ Hekɨlɨ uami. Nama aludɨ pam haiabɨla iaha abɨbanaŋ uami. Akɨ saŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ haiabɨla iaha ma abɨbanaŋ uami. \v 23 Lɨci \x - \xo 14.23 \xo*\xt Mt 18.19-20, Jo 14.15, 2 Ko 6.16, Ef 3.17, 1 Jo 2.24, CHL 3.20\xt*\x* Jisasɨ cɨhu hɨbɨŋ abami. Hulaŋ mu viaŋ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨla iadɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ lubiahɨlɨci uami. Ha iadɨ Iavaŋ agaŋ nusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnibali uami. Lɨci alaŋ ahica hulaŋ agadɨ pɨŋ ua nɨbu hula hɨnibalu uami. \v 24 Hulaŋ \x - \xo 14.24 \xo*\xt Jo 5.19, 5.38, 7.16, 12.49\xt*\x* mu agaŋ viaŋ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ ma hɨnilalɨ agaŋ nɨbu iadɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ ma lubiahɨlɨlalɨ uami. Ciaŋ sulɨdalɨŋ igahɨlɨlaŋ agaŋ nɨbu iadɨ nukeŋ ciaŋ hɨma uami. Iadɨ Iavaŋ dɨ ciaŋ agadɨ sulin uami. Nɨbu ala iadɨ abɨci vemin uami. \v 25 Viaŋ namɨlaŋ hula hɨnihɨni akuaba akuaba hameŋ agɨlasaŋ naludɨ abacin uami. \v 26 Agadɨ \x - \xo 14.26 \xo*\xt Lu 24.49, Jo 14.16, 15.26, 16.13, 1 Jo 2.20, 2.27\xt*\x* ala naludɨ ahɨliahuiahu Asɨ dɨ aba aba hɨsɨŋ nɨbu Asɨ dɨ Amɨŋ uami. Iadɨ Iavaŋ agaŋ iadɨ ibi hɨvɨ nudɨ abɨci vebali uami. Ve namɨlaŋ hula hɨnihɨni akuaba akuaba agɨlasaŋ naludɨ sɨhɨvia sɨbaŋ lamalubibali uami. Lɨdɨŋ naludɨ hɨji mɨŋaiahɨdaci akuaba akuaba ciaŋ nalusaŋ sulacin agɨlasaŋ hɨji lamɨbalaŋ uami. \v 27 Viaŋ \x - \xo 14.27 \xo*\xt Jo 14.1, 16.33, Fl 4.7, Kl 3.15\xt*\x* naludɨ vala uben aba naludɨ lɨlɨŋ naludɨ humɨgaŋ simɨ hɨniavɨbali uami. Viaŋ lɨlɨŋ naludɨ humɨgaŋ simɨ hɨniavɨbali agaŋ nɨbu hulaŋ iamɨgali fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ lɨhavɨdaci naludɨ humɨgaŋ simɨ hɨniavɨlalɨ hameŋ hɨma uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ lɨdalɨda hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamalama hɨnimɨlaŋ uami. \v 28 Viaŋ \x - \xo 14.28 \xo*\xt Lu 24.51, Jo 14.3, 14.12, 14.18, 16.28, 20.17, Fl 2.6\xt*\x* iadɨ Iavaŋ dɨ pɨŋ uben uami. Iadɨ Iavaŋ nɨbu ibi hekɨlɨ daŋ hɨnilalɨ uami. Viaŋ nɨbu me ibi hekɨlɨ daŋ hɨma uami. Viaŋ nalusaŋ ciaŋ nameŋ agadɨ sulɨdalɨŋ ci igahɨlahalaŋ uami. Viaŋ naludɨ vala uu saŋ abacin uami. Uavɨla cɨhu veve saŋ abacin uami. La abami. Namɨlaŋ viaŋ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨla ha iadɨ Iavaŋ dɨ pɨŋ uben agasaŋ hɨjɨŋalɨvalaŋ uami. \v 29 Akuaba \x - \xo 14.29 \xo*\xt Jo 13.19, 16.4\xt*\x* akuaba agɨlaŋ ma iahɨmaŋ lɨhavɨdaci viaŋ naludɨ ci abacin uami. Hameŋ sadaŋ mufɨli akuaba akuaba agɨlaŋ iahavɨdaci iga iga iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama abɨbalaŋ uami. Ha amɨŋ ala aba abɨbalaŋ uami. \v 30 Manɨgali \x - \xo 14.30 \xo*\xt Jo 12.31, 16.11, Ef 2.2\xt*\x* fɨli nagadɨ migɨlɨlalɨ agaŋ nɨbu ci vedi uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ namɨlaŋ hula ciaŋ mu mu ma abɨben uami. Nɨbu iadɨ akuaba akuaba lɨben aba igahɨlahɨla hɨnidi uami. Agadɨ ala nudɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ iadɨ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ ma lɨvalɨbali uami. \v 31 Iadɨ \x - \xo 14.31 \xo*\xt Mt 26.46, Jo 10.18, 12.49, Fl 2.8, Ib 5.8\xt*\x* Iavaŋ akuaba akuaba lɨlɨ saŋ abɨdaci viaŋ nudɨ ciaŋ agadɨ lubiahɨlɨlan uami. Lubiahɨlahɨla hɨji nameŋ lamɨlan uami. Viaŋ akuaba akuaba agɨladɨ lɨdalɨŋ hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ iga iga abavɨbali aba abɨlan uami. Nɨbu nudɨ Iaganu hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalɨ aba abavɨbali aba abɨlan uami. La nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. Namɨlaŋ iahɨlaŋ fipɨ nagadɨ valavɨla umɨli uami. \c 15 \s Jisasɨ nɨbu lɨmɨn uain pɨlɨ me hɨnilalɨ. \p \v 1 Jisasɨ nameŋ abami. Viaŋ nukeŋ lɨmɨn uain agadɨ pɨlɨ amɨŋ me hɨnilan uami. Iadɨ Iavaŋ nɨbu lɨmɨn uain hualabɨla agadɨ iaganu me hɨnilalɨ uami. \v 2 Iadɨ \x - \xo 15.2 \xo*\xt Mt 3.10, 15.13\xt*\x* makaŋ me agɨlaŋ amɨŋ ma lamavɨci iadɨ Iavaŋ agaŋ nulɨdɨ ihalahalaha havalɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ makaŋ amɨŋ lamavɨlalɨ agɨladɨ asɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ makaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ ihalahalaha havala havala abɨlavɨcilalɨ uami. Abɨlavɨcidaci asɨŋ huaci huaci iahaiaha makaŋ ataŋ ataŋ hɨnihɨni amɨŋ akape lamavɨlalɨ uami. \v 3 Namɨlaŋ \x - \xo 15.3 \xo*\xt Jo 13.10, 17.17, Ef 5.26-27, 1 Pi 1.22\xt*\x* ci huaci lɨlaŋ uami. Ciaŋ nalusaŋ sulɨlan agaŋ lɨdaci namɨlaŋ ci huaci lɨlaŋ uami. \v 4 Namɨlaŋ \x - \xo 15.4 \xo*\xt Jo 6.56, Kl 1.23, 1 Jo 2.6\xt*\x* viaŋ hula hɨji pam hɨnihalaŋ uami. Hɨnidalaŋ viaŋ avi namɨlaŋ hula hɨji pam hɨniben uami. Lɨmɨn uain makaŋ agɨlaŋ ma lɨbɨlɨva hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ amɨŋ ma lamavɨlalɨ uami. Namɨlaŋ avi viaŋ hula hɨji pam ma hɨniavɨla uami. Ha sibɨla huaci ma vibalaŋ uami. \v 5 Viaŋ \x - \xo 15.5 \xo*\xt Hos 14.8, Jo 15.16, 2 Ko 3.5, Fl 1.11, 4.13\xt*\x* nukeŋ lɨmɨn uain pɨlɨ me uami. Namɨlaŋ lɨmɨn uain agadɨ makaŋ makaŋ me uami. Hulaŋ mu viaŋ hula hɨji pam hɨnidaci viaŋ nɨbu hula hɨji pam hɨnidalɨŋ nɨbu sibɨla huaci huaci agɨladɨ vibali uami. Agadɨ ala namɨlaŋ iadɨ valavɨla namɨlaŋ naludɨ nukeŋ vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ akuaba akuaba sibɨla huaci huaci ma vibalaŋ uami. \v 6 Hualɨ \x - \xo 15.6 \xo*\xt Mt 3.10, 7.19, 13.42\xt*\x* iaganu agaŋ lɨmɨn uain makaŋ ihalahɨci hɨmukɨmu lɨhavɨdaci nulɨdɨ mɨgudɨba avɨŋ hɨvɨ havalɨdaci mɨgumɨgu lɨhuavɨlalɨ uami. Hulaŋ mu viaŋ hula hɨji pam ma hɨnici uami. Mufɨli nudɨ hameŋ laci ala lɨhavɨbali uami. \v 7 Namɨlaŋ \x - \xo 15.7 \xo*\xt Mt 7.7, Jo 14.13-14, 15.16, 16.23\xt*\x* viaŋ hula hɨji pam hɨnidalaŋ iadɨ ciaŋ agaŋ naludɨ hɨvɨ hɨnibali uami. Hɨnidaci namɨlaŋ akuaba akuaba lɨlɨ saŋ mavɨn hɨniavɨla iadɨ abɨlaŋ akuaba akuaba agɨlaŋ hameŋ laci iahavɨbali uami. \v 8 Namɨlaŋ \x - \xo 15.8 \xo*\xt Mt 5.16, Jo 8.31, Fl 1.11\xt*\x* iadɨ hulemɨlɨ hɨnihalaŋ uami. Hɨnihɨni sibɨla akape agɨladɨ vihalaŋ uami. Vidalaŋ naludɨ sibɨla agɨlaŋ lɨmɨn uain agɨlaŋ amɨŋ akape lamavɨlalɨ hameŋ hɨniavɨbali uami. Namɨlaŋ sibɨla hameŋ agɨladɨ vidalaŋ iadɨ Iavaŋ agaŋ ibi hekɨlɨ vibali uami. \v 9 Iadɨ Iavaŋ agaŋ iasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalɨ uami. Hameŋ laci ala viaŋ avi nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilan uami. Namɨlaŋ viaŋ hula hɨji pam hɨnihalaŋ uami. Hɨnidalaŋ viaŋ nalusaŋ hameŋ laci hameŋ laci mavɨn hekɨlɨ hɨniben uami. \v 10 Namɨlaŋ \x - \xo 15.10 \xo*\xt Jo 14.15, 14.21-23, 1 Jo 2.5\xt*\x* iadɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lubiahɨlavɨla viaŋ hula hɨji pam hɨnibalaŋ uami. Hɨnidalaŋ viaŋ nalusaŋ hameŋ laci hameŋ laci mavɨn hekɨlɨ hɨniben uami. Viaŋ avi iadɨ Iavaŋ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lubiahɨlɨlan uami. Lubiahɨlahɨla nɨbu hula hɨji pam hɨnidalɨŋ nɨbu iasaŋ mavɨn hekɨlɨ hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalɨ uami. \v 11 Viaŋ \x - \xo 15.11 \xo*\xt Jo 16.24, 17.13, 1 Jo 1.4\xt*\x* hɨjɨŋalaŋala hɨnilan hameŋ laci ala hɨjɨŋalɨbalaŋ uami. Viaŋ nukeŋ lɨdalɨŋ namɨlaŋ hɨjɨŋalaŋala hɨnibalaŋ uami. Naludɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ hameŋ laci hameŋ laci hɨjɨŋalaŋala hɨniavɨbali aba viaŋ nalusaŋ ciaŋ nagɨladɨ abin uami. \v 12 Iadɨ \x - \xo 15.12 \xo*\xt Jo 13.34, 15.17, 1 Te 4.9, 1 Pi 4.8, 1 Jo 3.11, 3.23, 4.21, 2 Jo 1.5\xt*\x* ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ nɨbu nameŋ uami. Namɨlaŋ nukeŋ nukeŋ hɨbɨŋ hɨbɨŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihalaŋ uami. Viaŋ nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilan hameŋ laci ala nalusaŋ nukeŋ nukeŋ avi mavɨn hekɨlɨ hɨnihalaŋ uami. \v 13 Naludɨ \x - \xo 15.13 \xo*\xt Jo 10.11, Lom 5.7-8, Ef 5.2, 1 Jo 3.16\xt*\x* hulaŋ mu agaŋ nagɨlihalinu huaci huaci agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨla nulɨdɨ ahɨliahuiahu saŋ hɨmɨvi uami. Lɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igavɨla abavɨvi uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ havɨ havɨ mavɨn hɨniavɨlalɨ aba abavɨvi uami. Nɨbu nudɨ nagɨlihalinu huaci huaci agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨla hɨmi aba abavɨvi uami. \v 14 Viaŋ \x - \xo 15.14 \xo*\xt Mt 12.50, Jo 14.15, 14.23\xt*\x* naludɨ akuaba akuaba lɨlɨ saŋ vɨdɨvɨdɨŋ abɨlɨŋ iadɨ ciaŋ lubiahɨla sibɨla viavɨla uami. Ha namɨlaŋ iadɨ nagɨlihali huaci huaci hɨnibalaŋ uami. \v 15 Sibɨla \x - \xo 15.15 \xo*\xt Jo 17.26, HJL 20.26-27\xt*\x* hɨsɨŋ hulaŋ agaŋ nudɨ manɨgali agaŋ akuaba akuaba lɨlalɨ agadɨ nɨbu sɨhɨvia ma igɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ naludɨ nameŋ ma abɨben uami. Namɨlaŋ iadɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ aba ma abɨben uami. Ciaŋ mu mu iadɨ Iavaŋ abɨdaci igahɨlɨlan agɨladɨ naludɨ ci abacin uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ iadɨ nagɨlihali huaci huaci hɨnibalaŋ uami. \v 16 Viaŋ \x - \xo 15.16 \xo*\xt Mt 28.19, Mk 16.15, Jo 6.70, 14.13, 1 Jo 4.10, 4.19\xt*\x* namɨlaŋ hula hɨnihɨni saŋ iadɨ ma lɨbɨmɨŋahalaŋ uami. Namɨlaŋ iadɨ nagɨlihali huaci huaci hɨnihɨni sibɨla vivi saŋ naludɨ lɨbɨmɨŋacin uami. Lɨbɨmɨŋɨlɨŋ namɨlaŋ ua sibɨla mu mu agɨladɨ vidalaŋ naludɨ sibɨla agɨlaŋ hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ iadɨ ibi hɨvɨ akuaba akuaba vivi saŋ iadɨ Iavaŋ dɨ abɨlaŋ nɨbu nalusaŋ igubali uami. \v 17 Viaŋ \x - \xo 15.17 \xo*\xt Jo 13.34\xt*\x* nalusaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ nameŋ agadɨ abadin uami. Namɨlaŋ nukeŋ nukeŋ hɨbɨŋ hɨbɨŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihalaŋ uami. \s Hulaŋ iamɨgali fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨladɨ nagɨli lamavɨbali agasaŋ abami. \p \v 18 La \x - \xo 15.18 \xo*\xt Mt 10.22, 1 Jo 3.1, 3.13\xt*\x* Jisasɨ agaŋ cɨhu abami. Hulaŋ iamɨgali fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ naludɨ nagɨli lamavɨci hɨji nameŋ lamɨhalaŋ uami. Nɨbɨlaŋ Jisasɨ dɨ avi nagɨli lamavalɨ aba abɨhalaŋ uami. \v 19 Namɨlaŋ \x - \xo 15.19 \xo*\xt Jo 17.14, 1 Jo 4.5\xt*\x* hulaŋ iamɨgali fɨli hɨsɨŋ me hɨnilabɨla hulaŋ iamɨgali fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨvi uami. Nɨbɨlaŋ alaŋ nukeŋ me aba abavɨvi uami. La nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨniavɨvi uami. Agadɨ ala namɨlaŋ fɨli hɨsɨŋ hulaŋ hɨma uami. Namɨlaŋ fɨli hɨsɨŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ valɨbalaŋ aba viaŋ naludɨ ci lɨbɨmɨŋacin uami. Hameŋ sadaŋ hulaŋ iamɨgali fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ naludɨ nagɨli lamavɨlalɨ uami. \v 20 Ciaŋ \x - \xo 15.20 \xo*\xt Ese 3.7, Mt 10.24, Lu 6.40, Jo 13.16\xt*\x* nameŋ nalusaŋ sulacin agasaŋ hɨji lamɨhalaŋ uami. Sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agaŋ nudɨ manɨgali agadɨ ma lɨvalɨlalɨ aba abacin uami. La abami. Iadɨ sɨbɨlɨ lamavɨlalɨ hameŋ ala naludɨ avi sɨbɨlɨ lamavɨbali uami. Nɨbɨlaŋ iadɨ ciaŋ agadɨ igahɨlahɨla lubiahɨlavɨlalɨ hameŋ ala naludɨ ciaŋ agadɨ avi igahɨlahɨla lubiahɨlavɨbali uami. \v 21 Iadɨ \x - \xo 15.21 \xo*\xt Mt 5.11, 10.22, 24.9, Mk 13.13, Jo 16.3\xt*\x* Iavaŋ nukeŋ iadɨ abɨci vemin uami. Agadɨ ala nɨbɨlaŋ nudɨ ma igavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ iasaŋ igahɨlahɨla sibɨla agadɨ vidalaŋ hulaŋ iamɨgali fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ vivi naludɨ sɨbɨlɨ lamavɨbali uami. \v 22 Viaŋ \x - \xo 15.22 \xo*\xt Jo 9.41, Lom 1.20, Je 4.17\xt*\x* nulɨdɨ pɨŋ vevɨla ciaŋ nagadɨ nulɨsaŋ ci sulacin uami. Viaŋ hameŋ ma lɨlɨŋ nulɨdɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨlasaŋ nɨbɨlaŋ hugɨ apalɨ hɨniavɨvi uami. Agadɨ ala viaŋ ciaŋ sulɨdalɨŋ nɨbɨlaŋ ci igahɨlavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nameŋ abavɨmɨdɨ uami. Alaŋ hugɨ apalɨ aba abavɨmɨdɨ uami. \v 23 Hulaŋ \x - \xo 15.23 \xo*\xt Lu 10.16, 1 Jo 2.23\xt*\x* mu iadɨ nagɨli lamɨlalɨ agaŋ nɨbu iadɨ Iavaŋ dɨ avi nagɨli lamɨlalɨ uami. \v 24 Viaŋ \x - \xo 15.24 \xo*\xt Jo 3.2, 7.31, 9.32, 9.41, 14.11\xt*\x* nɨbɨlaŋ hula hɨnihɨni sibɨla vɨdɨvɨdɨŋ daŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ vicin uami. Vaka hulaŋ hɨhɨle sibɨla hameŋ agɨladɨ ma vihavɨhadami uami. Vidalɨŋ ma igavalɨ padaŋ uami. Ha nulɨdɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ agɨlasaŋ nɨbɨlaŋ hugɨ apalɨ hɨniavɨvi uami. Agadɨ ala viaŋ sibɨla vilan agɨladɨ ci igavalɨ sadaŋ nɨbɨlaŋ hugɨ daŋ hɨniavɨlalɨ uami. Hɨnihɨni iadɨ nagɨli lamalama iadɨ Iavaŋ dɨ avi nagɨli lamavɨlalɨ uami. \v 25 Asɨ \x - \xo 15.25 \xo*\xt Sng 35.19, 69.4\xt*\x* dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Asɨ agaŋ abi aba abami uami. Hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iadɨ havɨ havɨ nagɨli lamavɨlalɨ aba abi aba abami uami. Lɨci hameŋ laci ala lɨhavɨlalɨ uami. \v 26 Asɨ \x - \xo 15.26 \xo*\xt Lu 24.49, Jo 14.26, 16.7, 16.13, HJL 2.33, 1 Jo 5.6\xt*\x* dɨ Amɨŋ naludɨ ahɨliahuiahu Asɨ dɨ aba aba hɨsɨŋ agaŋ Asɨ hula hɨnidi uami. Viaŋ uavɨla Asɨ dɨ abɨlɨŋ nudɨ Amɨŋ agaŋ mɨgɨbali uami. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ nɨbu Asɨ hula hɨniavɨla vebali uami. Vevɨla ciaŋ amɨŋ laci abɨbali uami. Nɨbu akuaba akuaba sibɨla huaci huaci vilan agɨladɨ haiabɨla lamalama abɨbali uami. \v 27 Viaŋ \x - \xo 15.27 \xo*\xt Lu 1.2, 24.48, HJL 1.8, 1.21-22, 1 Pi 5.1, 2 Pi 1.16\xt*\x* vaka hɨdɨlɨ maha sibɨla vicin heŋ namɨlaŋ avi viaŋ hula hɨniahalaŋ uami. Hameŋ laci hameŋ laci hɨnia ve iabi avi viaŋ hula hɨnidalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ ciaŋ nagadɨ huaci sulɨbalaŋ uami. \c 16 \p \v 1 Viaŋ \x - \xo 16.1 \xo*\xt Mt 11.6, 24.10, 26.31\xt*\x* namɨlaŋ naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ valavala saŋ valin uami. Hameŋ sadaŋ ciaŋ nagadɨ nalusaŋ abadin uami. \v 2 Isɨlaelɨ \x - \xo 16.2 \xo*\xt Mt 24.9, Lu 6.22, Jo 9.22, HJL 8.1-2, 26.9-11\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ naludɨ nameŋ abavɨbali uami. Namɨlaŋ alaŋ hula Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha saŋ aludɨ aŋam ulaŋ hɨvɨ ma ivoubalaŋ aba abavɨbali uami. Lɨdɨŋ naludɨ ifɨhɨmuhɨmu hɨji nameŋ lamavɨbali uami. Ha Asɨ dɨ sibɨla ala vidalu aba abavɨbali uami. \v 3 Nɨbɨlaŋ \x - \xo 16.3 \xo*\xt Jo 15.21, Lom 10.2, 1 Ko 2.7-8, 1 Ti 1.13\xt*\x* iadɨ Iavaŋ akuaba akuaba lɨlalɨ agɨladɨ ma igavɨlalɨ sadaŋ viaŋ akuaba akuaba lɨlan agɨladɨ avi ma igavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nɨbɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hameŋ agɨladɨ lɨhavɨbali uami. \v 4 Akuaba \x - \xo 16.4 \xo*\xt Jo 13.19, 14.29\xt*\x* akuaba iahavɨbali agɨlasaŋ viaŋ naludɨ ci abacin uami. Mufɨli hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ naludɨ sɨbɨlɨ lamɨben aba lɨhavɨdaci uami. Namɨlaŋ cɨhu ciaŋ viaŋ abadin agasaŋ hɨji lamɨbalaŋ uami. \s Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ sibɨla vibali agasaŋ Jisasɨ abami. \p Jisasɨ cɨhu abami. Vaka viaŋ nukeŋ namɨlaŋ hula hɨnihɨni hɨdɨlɨ maha akuaba akuaba sibɨla agɨladɨ vicin uami. Hameŋ sadaŋ naludɨ akuaba akuaba lɨhavɨbali agɨlasaŋ ma abacin uami. \v 5 Agadɨ \x - \xo 16.5 \xo*\xt Jo 7.33, 13.3, 13.36, 14.28, 16.10, 16.16\xt*\x* ala iabi iadɨ Iavaŋ agaŋ iadɨ abɨci vemin heŋ cɨhu uben aba ladin uami. Lɨdalɨŋ naludɨ hulaŋ mu avi iadɨ ma abitɨhi uami. Nama abeŋ uadanaŋ aba ma abi uami. \v 6 Viaŋ \x - \xo 16.6 \xo*\xt Jo 14.1, 16.21-22\xt*\x* ciaŋ nagadɨ abin agasaŋ namɨlaŋ mavɨn mɨŋamɨŋa ma hɨjɨŋaladalaŋ uami. \v 7 Agadɨ \x - \xo 16.7 \xo*\xt Jo 14.16, 14.26, 15.26, HJL 2.33, Ef 4.8\xt*\x* ala viaŋ ciaŋ amɨŋ agadɨ naludɨ abadin uami. Viaŋ naludɨ ahɨliahuiahu saŋ naludɨ valavɨla uben uami. Viaŋ ma ulɨŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ naludɨ pɨŋ ma vebali uami. Nɨbu ala naludɨ ahɨliahuiahu Asɨ dɨ abɨlalɨ uami. Agadɨ ala viaŋ uavɨla nudɨ abɨlɨŋ naludɨ pɨŋ vebali uami. \v 8 Nɨbu vevɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlasaŋ lɨbɨmɨgumɨgu abɨbali uami. Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨhɨvia lubiahɨlahɨla saŋ abɨbali uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbali agasaŋ abɨbali uami. \v 9 Hulaŋ \x - \xo 16.9 \xo*\xt Jo 3.18, 15.22, HJL 2.22-37\xt*\x* iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ nulɨdɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlasaŋ lɨbɨmɨgumɨgu abɨbali uami. \v 10 Viaŋ \x - \xo 16.10 \xo*\xt Jo 3.14, HJL 2.32, 5.31, Lom 4.25\xt*\x* iadɨ Iavaŋ dɨ hɨvɨ ulɨŋ namɨlaŋ iadɨ ma igɨbalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ vevɨla viaŋ Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨhɨvia lubiahɨlɨlan agasaŋ naludɨ abɨbali uami. \v 11 Asɨ \x - \xo 16.11 \xo*\xt Jo 12.31, HJL 26.18, Ef 2.2, Kl 2.15, Ib 2.14-15\xt*\x* agaŋ manɨgali fɨli nagadɨ migɨlɨlalɨ agadɨ sɨbɨlɨ lamalama saŋ abami agaŋ nɨbu hameŋ laci lɨbali uami. Hameŋ sadaŋ Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbali agasaŋ avi abɨbali uami. \p \v 12 Viaŋ \x - \xo 16.12 \xo*\xt Mk 4.33, 1 Ko 3.1-3, Ib 5.12\xt*\x* ciaŋ mu mu naludɨ aba aba agaŋ hanɨbuŋ uami. Agadɨ ala iabi naludɨ abɨlɨŋ naludɨ hɨji humɨgaŋ agaŋ huaci ma hɨnibali uami. \v 13 Mufɨli \x - \xo 16.13 \xo*\xt Jo 14.17, 14.26, 15.26, 1 Jo 2.20, 2.27\xt*\x* Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ vevɨla nalusaŋ hɨji huaci igudaci namɨlaŋ ciaŋ amɨŋ agɨladɨ igahɨlɨbalaŋ uami. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ ciaŋ amɨŋ laci abɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nɨbu nudɨ nukeŋ hɨji ma lubiahɨlahɨla abɨbali uami. Asɨ nukeŋ abɨdaci igahɨlɨlalɨ agadɨ pam abɨbali uami. Akuaba akuaba mufɨli iahavɨbali agɨlasaŋ avi naludɨ abɨbali uami. \v 14 Nɨbu iadɨ ciaŋ agadɨ vivi naludɨ abɨbali uami. Hameŋ lɨdɨŋ iadɨ ibi hekɨlɨ agadɨ haiabɨla lamɨbali uami. \v 15 Iadɨ \x - \xo 16.15 \xo*\xt Mt 11.27, Jo 3.35, 17.10\xt*\x* Iavaŋ dɨ akuaba akuaba agɨlaŋ ha iadɨ uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ naludɨ nameŋ abin uami. Nɨbu iadɨ ciaŋ agadɨ vivi naludɨ abɨbali aba abin uami. \s Iabi namɨlaŋ mavɨn mɨŋamɨŋa hɨnidalaŋ agadɨ ala mufɨli cɨhu hɨjɨŋalɨbalaŋ uami. \p \v 16 Jisasɨ \x - \xo 16.16 \xo*\xt Jo 7.33, 14.19, 16.10\xt*\x* cɨhu abami. Namɨlaŋ amɨŋ ci iadɨ ma igɨbalaŋ uami. La hɨnimitavɨla cɨhu iadɨ igɨbalaŋ uami. \v 17 Lɨci nudɨ hulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ abavɨmi. Namɨlaŋ amɨŋ ci iadɨ ma igɨbalaŋ aba abi uavɨmi. Ha akɨ agasaŋ abi uavɨmi. La hɨnimitavɨla cɨhu iadɨ igɨbalaŋ aba abi uavɨmi. La cɨhu nameŋ abi uavɨmi. Ciaŋ agadɨ hɨdɨlɨ nɨbu nameŋ aba abi uavɨmi. Viaŋ iadɨ Iavaŋ dɨ pɨŋ uadin aba abi uavɨmi. \v 18 La abavɨmi. Amɨŋ ci aba abi ha akɨakɨ agasaŋ abi uavɨmi. Alaŋ ciaŋ abi agadɨ hɨdɨlɨ ma igɨlalu uavɨmi. \p \v 19 Lɨhavɨdaci Jisasɨ agaŋ nudɨ abitɨhɨben aba lɨhavɨmi agadɨ ci igami sadaŋ nulɨdɨ abami. Ciaŋ viaŋ abin agadɨ hɨdɨlɨ saŋ namɨlaŋ nukeŋ nukeŋ hɨbɨŋ hɨbɨŋ aba aba hɨnidalaŋ uami. Viaŋ nameŋ abin uami. Amɨŋ ci namɨlaŋ iadɨ ma igɨbalaŋ aba abin uami. La hɨnimitavɨla cɨhu iadɨ igɨbalaŋ aba abin uami. \v 20 Viaŋ naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Namɨlaŋ mavɨn mɨŋamɨŋa ilɨhiŋ hekɨlɨ ilɨhɨbalaŋ uami. Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ hɨjɨŋalavɨbali uami. Namɨlaŋ mavɨn mɨŋamɨŋa ma hɨjɨŋalɨbalaŋ uami. Agadɨ ala mufɨli naludɨ mavɨn mɨŋamɨŋa hɨji agaŋ sɨvɨlɨci namɨlaŋ cɨhu hɨjɨŋalɨbalaŋ uami. \v 21-22 La \x - \xo 16.21-22 \xo*\xt Ais 26.17-18, 66.14, Lu 24.41, 24.52, Jo 14.1, HJL 2.46, 1 Pi 1.8\xt*\x* Jisasɨ agaŋ nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ mavɨn mɨŋamɨŋa ma hɨjɨŋalavɨbali agasaŋ hɨve lama nameŋ abami. Iamɨgali mu humɨgaŋ daŋ hɨniavɨla ninaŋ huhɨla huhɨla mɨhiŋ agaŋ iahɨci nɨbu avɨha avɨha igɨbali uami. Hameŋ sadaŋ mavɨn mɨŋamɨŋa ma hɨjɨŋalɨbali uami. Agadɨ ala ninaŋ huhɨlɨci ci lɨci ninaŋ huhɨla huhɨla saŋ avɨha avɨha igɨbali agasaŋ ma igahɨlɨbali uami. Nɨbu ninaŋ mumɨŋ iahɨbali agasaŋ hɨjɨŋalaŋala hɨnibali uami. Hameŋ ala namɨlaŋ avi iabi mavɨn mɨŋamɨŋa ma hɨjɨŋaladalaŋ uami. Viaŋ cɨhu vevɨla naludɨ igɨben heŋ namɨlaŋ cɨhu hɨjɨŋalɨbalaŋ uami. Hɨjɨŋalaŋala hɨnidalaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ naludɨ ma abamɨgɨlavɨbali uami. \v 23 Hadɨhu \x - \xo 16.23 \xo*\xt Mt 7.7, Jo 14.13, 15.16\xt*\x* heŋ namɨlaŋ hɨji huaci saŋ tɨbɨ mɨgamɨga iadɨ ma abitɨhɨbalaŋ uami. Viaŋ naludɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Namɨlaŋ akuaba akuaba vivi saŋ iadɨ ibi hɨvɨ iadɨ Iavaŋ dɨ abɨlaŋ nɨbu nalusaŋ igubali uami. \v 24 Vaka \x - \xo 16.24 \xo*\xt Jo 15.11\xt*\x* akuaba akuaba vivi saŋ namɨlaŋ iadɨ ibi hɨvɨ Asɨ dɨ ma abitɨhɨlalaŋ uami. Agadɨ ala iabi akuaba akuaba vivi saŋ iadɨ ibi hɨvɨ nudɨ abitɨhɨhalaŋ uami. Abitɨhɨdalaŋ nalusaŋ akuaba akuaba igudaci vivi namɨlaŋ hameŋ laci hameŋ laci hɨjɨŋalaŋala hɨnibalaŋ uami. \s Jisasɨ agaŋ fɨli hɨsɨŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ ci lɨvalami. \p \v 25 Jisasɨ \x - \xo 16.25 \xo*\xt Jo 10.6\xt*\x* agaŋ nulɨdɨ cɨhu ala abami. Viaŋ naludɨ vaka hɨve lamalama ciaŋ abacin uami. Mufɨli naludɨ hɨve lamalama ciaŋ ma abɨben uami. Viaŋ haiabɨla iahaiaha iadɨ Iavaŋ akuaba akuaba lɨlalɨ agasaŋ abɨben uami. \v 26 Hadɨhu heŋ Asɨ dɨ abɨbalu aba iadɨ ibi hɨvɨ nudɨ abitɨhatɨha abɨbalaŋ uami. Viaŋ nameŋ ma abɨben uami. Viaŋ nukeŋ naludɨ ahɨliahuiahu saŋ Asɨ dɨ abitɨhɨben aba ma abɨben uami. \v 27 Viaŋ \x - \xo 16.27 \xo*\xt Jo 14.21-23\xt*\x* Asɨ hula hɨniavɨla vemin agasaŋ namɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama viaŋ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnilalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ Asɨ agaŋ nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnilalɨ uami. \v 28 Vaka viaŋ iadɨ Iavaŋ hula hɨniavɨla nudɨ valavɨla fɨli neŋ vemin uami. La cɨhu fɨli nagadɨ valavɨla iadɨ Iavaŋ dɨ pɨŋ uben aba ladin uami. \p \v 29 Lɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ nudɨ abavɨmi. Iabi hɨve lamalama ciaŋ ma abɨnaŋ uavɨmi. Aludɨ haiabɨla iahaiaha abadanaŋ uavɨmi. \v 30 Alaŋ \x - \xo 16.30 \xo*\xt Jo 2.24-25, 16.27, 17.8, 21.17\xt*\x* ci igalu uavɨmi. Nama akuaba akuaba sɨkasɨkan agɨladɨ igɨlanaŋ uavɨmi. Hulaŋ iamɨgali aludɨ hɨji humɨgaŋ agɨladɨ avi igɨlanaŋ uavɨmi. Hulaŋ mu agaŋ nadɨ vakala abitɨhɨben aba lɨdaci nama mɨse nudɨ hɨji agadɨ igɨlanaŋ uavɨmi. Hameŋ sadaŋ nama nadɨ Iagana hula hɨniavɨla vemanaŋ agasaŋ alaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlalu uavɨmi. \p \v 31 Lɨhavɨci Jisasɨ agaŋ cɨhu nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ iabi laci iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamadalaŋ uami. \v 32 Ci \x - \xo 16.32 \xo*\xt Mt 26.31, 26.56, Mk 14.27, Jo 8.29, 20.10\xt*\x* igɨlaŋ uami. Naludɨ amɨŋ ci lahuavɨdaci naludɨ haiabɨla hɨtɨŋ hɨtɨŋ ubalaŋ uami. Akuaba akuaba agɨlaŋ amɨŋ ci iahavadi uami. Iahavɨci namɨlaŋ iadɨ valɨlaŋ viaŋ hɨtɨŋ cɨki hɨniben uami. Agadɨ ala iadɨ Iavaŋ agaŋ viaŋ hula hɨnilalɨ uami. Hameŋ sadaŋ viaŋ hɨtɨŋ cɨki ma hɨniben uami. \v 33 Viaŋ \x - \xo 16.33 \xo*\xt Jo 14.27, Lom 5.1, 8.37, Ef 2.14, 2 Ti 3.12, 1 Jo 4.4, 5.4\xt*\x* hɨji nameŋ lamacin uami. Namɨlaŋ viaŋ hula hɨji pam hɨnidalaŋ naludɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨbali aba abacin uami. Hameŋ sadaŋ haiabɨla iahaiaha ciaŋ nagadɨ naludɨ abadin uami. Namɨlaŋ fɨli neŋ hɨnidalaŋ vɨhɨlɨ akape naludɨ hɨvɨ iahavɨbali uami. Agadɨ ala namɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ hɨnihalaŋ uami. Viaŋ fɨli hɨsɨŋ vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ ci lɨvalin uami. \c 17 \s Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ Asɨ dɨ abami. \p \v 1 Jisasɨ \x - \xo 17.1 \xo*\xt Jo 11.41, 12.23, 13.32\xt*\x* agaŋ nudɨ hulemɨlɨ agɨlasaŋ ciaŋ sula fɨhalavɨla Asɨ dɨ hɨvɨ igaiahua iga iga nameŋ abami. Iavaŋ uami. Iadɨ mɨhiŋ agaŋ ci iahi uami. Viaŋ nadɨ Ninana uami. Nama ala lɨnaŋ viaŋ ibi hekɨlɨ daŋ hɨniben uami. Ibi hekɨlɨ daŋ hɨnihɨni nadɨ vɨdɨvɨdɨŋ akuaba akuaba agɨladɨ abalamɨdalɨŋ nama avi ibi hekɨlɨ daŋ hɨnibanaŋ uami. \v 2 Nama \x - \xo 17.2 \xo*\xt Dan 7.14, Mt 11.27, Jo 6.37, 1 Ko 15.25-27, Fl 2.10-11, Ib 2.6-8\xt*\x* lɨnaŋ viaŋ ibi daŋ hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ migɨlɨlan uami. Hulaŋ iamɨgali viaŋ nulɨdɨ migɨla migɨla saŋ iadɨ human hɨvɨ lamamanaŋ agɨlaŋ laci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali uami. \v 3 Hulaŋ \x - \xo 17.3 \xo*\xt Ais 53.11, Jo 5.36-37, 1 Ko 8.4, 1 Te 1.9, 1 Jo 5.20\xt*\x* iamɨgali huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ nadɨ igavɨla abavɨbali uami. Asɨ nɨbu pabiŋ sɨbaŋ aba abavɨbali uami. Nɨbu laci ala Asɨ amɨŋ sɨbaŋ aba abavɨbali uami. Nɨbu ala Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ abɨci vemi aba abavɨbali uami. \v 4 Viaŋ \x - \xo 17.4 \xo*\xt Jo 4.34, 13.31, 14.13, 14.31\xt*\x* akuaba akuaba sibɨla agɨladɨ vivi saŋ iadɨ abamanaŋ agɨladɨ vivi vevɨla ci fɨhalin uami. Sibɨla vivi hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ nadɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agasaŋ abɨlan uami. \v 5 Iavaŋ \x - \xo 17.5 \xo*\xt Jo 1.1-2, 17.24, Fl 2.6, Kl 1.15-17, Ib 1.3, 1.10\xt*\x* uami. Fɨli uaiaŋ susu akuaba akuaba agɨlaŋ ma iahɨmaŋ lɨhavɨdaci viaŋ nama hula hɨnihɨni abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨniadamin uami. La iabi nama lɨnaŋ viaŋ cɨhu abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnihɨni nama hula hɨniben uami. \v 6 Nadɨ \x - \xo 17.6 \xo*\xt Sng 22.22, Jo 6.37-39, 10.29\xt*\x* hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ migɨla migɨla saŋ iadɨ abamanaŋ uami. Lɨnaŋ viaŋ nadɨ ibi agasaŋ nulɨdɨ sulasula hɨdɨlan agadɨ ci fɨhalin uami. Nɨbɨlaŋ hulaŋ iamɨgali nadɨ uami. Agadɨ ala nama iadɨ abɨnaŋ viaŋ nulɨdɨ migɨlɨlan uami. Lɨdalɨŋ nɨbɨlaŋ nadɨ ciaŋ agadɨ pam lubiahɨlavɨlalɨ uami. \v 7 Hameŋ lɨlanaŋ agɨladɨ iga iga abavɨlalɨ uami. Asɨ nukeŋ akuaba akuaba agɨladɨ nusaŋ igulalɨ aba abavɨlalɨ uami. \v 8 Ciaŋ \x - \xo 17.8 \xo*\xt Jo 8.28, 12.49, 14.10, 16.27, 16.30\xt*\x* mu mu iadɨ abamanaŋ agɨladɨ viaŋ nulɨdɨ abɨlan uami. Abɨdalɨŋ sɨhɨvia sɨbaŋ igahɨlahɨla nameŋ abavɨlalɨ uami. Nɨbu Asɨ hula hɨnia vemi aba abavɨlalɨ uami. Hameŋ aba aba iadɨ abɨnaŋ vemin agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ uami. \v 9 Viaŋ \x - \xo 17.9 \xo*\xt Jo 6.37, 6.44, 1 Jo 5.19\xt*\x* nulɨdɨ ahɨliahuiahu saŋ nadɨ abadin uami. Hulaŋ iamɨgali nadɨ sadaŋ nadɨ abadin uami. Nulɨdɨ migɨla migɨla saŋ iadɨ abamanaŋ agɨladɨ ahɨliahubanaŋ aba nadɨ abadin uami. Hulaŋ iamɨgali fɨli hɨsɨŋ agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ ma abadin uami. \v 10 Hulaŋ \x - \xo 17.10 \xo*\xt Jo 16.15\xt*\x* iamɨgali hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ sɨkasɨkan ha ahica aludɨ uami. Iadɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ sibɨla vihavɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga iga abavɨlalɨ uami. Jisasɨ nɨbu ibi hekɨlɨ daŋ aba abavɨlalɨ uami. \v 11 Iabi \x - \xo 17.11 \xo*\xt Jo 10.30, 13.1, 17.21, 1 Pi 1.5, Ju 1.1\xt*\x* viaŋ nadɨ pɨŋ uben aba ladin uami. Viaŋ fɨli neŋ ma hɨniben uami. Nɨbɨlaŋ fɨli neŋ hɨniavɨbali uami. Iavaŋ nama huaci sɨbaŋ uami. Alaŋ ahica hɨji pam laci hɨnilalu hameŋ ala nɨbɨlaŋ avi hudɨmɨda hɨji pam laci hɨniavɨbali aba nadɨ abadin uami. Nama ibi hekɨlɨ daŋ sadaŋ nulɨdɨ migɨla migɨla saŋ nadɨ abadin uami. Akuaba akuaba migɨla migɨla hɨsɨŋ ibi agadɨ iasaŋ ci igumanaŋ uami. \v 12 Viaŋ \x - \xo 17.12 \xo*\xt Sng 41.9, 109.8, Jo 6.38-39, 13.18, 18.9, HJL 1.18-20, Ib 2.13, 1 Jo 2.19\xt*\x* nɨbɨlaŋ hula hɨnihɨni nulɨdɨdaŋ akuaba akuaba agɨladɨdaŋ migɨla migɨla saŋ ibi igumanaŋ sadaŋ viaŋ nulɨdɨ migɨlɨlan uami. Viaŋ nulɨdɨ sɨhɨvia migɨlɨdalɨŋ nulɨdɨ hulaŋ mu avi ma sɨbɨlɨ lɨmaŋ uami. Iadɨ hulemɨlɨ mu avɨŋ hɨvɨ ubali agaŋ nɨbu pam sɨbɨlɨ lɨbali uami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ hulaŋ pabiŋ avɨŋ hɨvɨ uu saŋ abami agaŋ hameŋ laci ala lɨbali uami. \v 13 Iabi \x - \xo 17.13 \xo*\xt Jo 15.11\xt*\x* viaŋ nadɨ pɨŋ uben aba ladin uami. Viaŋ fɨli neŋ hɨnihɨni ciaŋ hameŋ agɨladɨ ci abacin uami. Nɨbɨlaŋ viaŋ me hameŋ laci hameŋ laci hɨjɨŋalaŋala hɨniavɨbali aba abacin uami. \v 14 Viaŋ \x - \xo 17.14 \xo*\xt Jo 8.23, 15.18-19, 17.16, 1 Jo 3.13\xt*\x* fɨli neŋ hɨsɨŋ hɨma uami. Nɨbɨlaŋ avi fɨli neŋ hɨsɨŋ hɨma uami. Hameŋ sadaŋ nadɨ ciaŋ agadɨ iadɨ hulemɨlɨ agɨlasaŋ sulɨdalɨŋ fɨli hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ nulɨdɨ nagɨli lamavɨlalɨ uami. \v 15 Nɨbɨlaŋ \x - \xo 17.15 \xo*\xt Mt 6.13, Ga 1.4, 2 Te 3.3, 1 Jo 5.18\xt*\x* fɨli nagadɨ vala uu saŋ nadɨ ma abadin uami. Nama nulɨdɨ migɨlɨdanaŋ laguŋ agaŋ nulɨdɨ ma sɨbɨlɨ lamɨbali agasaŋ abadin uami. \v 16 Viaŋ nukeŋ hulaŋ fɨli neŋ hɨsɨŋ hɨma uami. Nɨbɨlaŋ avi fɨli neŋ hɨsɨŋ hɨma uami. \v 17 Nadɨ \x - \xo 17.17 \xo*\xt Sng 119.142\xt*\x* ciaŋ agaŋ nɨbu analɨ hɨma uami. Nama lɨdanaŋ nadɨ ciaŋ amɨŋ agaŋ hulaŋ agɨladɨ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ sibɨla vim uami. Vidaci nɨbɨlaŋ nadɨ nukeŋ hulaŋ hɨniavɨbali uami. \v 18 Vaka \x - \xo 17.18 \xo*\xt Jo 20.21\xt*\x* nama iadɨ abɨnaŋ vevɨla hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ hula hɨnimin uami. Viaŋ avi hameŋ laci ala hulaŋ nagɨladɨ abɨlɨŋ uavɨla hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ hula hɨniavɨbali uami. \v 19 Viaŋ \x - \xo 17.19 \xo*\xt 1 Ko 1.2, 1.30, 1 Te 4.7, Ib 10.10\xt*\x* nulɨsaŋ igahɨlavɨla nadɨ ciaŋ amɨŋ agadɨ lubiahɨlahɨla nadɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ amɨŋ sɨbaŋ hɨnilan uami. Nɨbɨlaŋ avi nadɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ hɨniavɨbali aba akuaba akuaba hameŋ agɨladɨ lɨlan uami. \v 20 Viaŋ nulɨdɨ pam ahɨliahuiahu saŋ ma abadin uami. Hulaŋ iamɨgali nulɨdɨ ciaŋ igahɨlahɨla iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨbali agɨladɨ avi ahɨliahuiahu saŋ abadin uami. \v 21 Alaŋ \x - \xo 17.21 \xo*\xt Jo 10.16, 10.38, 17.11, Lom 12.5, Ga 3.28\xt*\x* ahica hɨji pam laci hɨnilalu hameŋ ala nɨbɨlaŋ avi hɨji pam laci hɨnihɨni saŋ nadɨ abadin uami. Nɨbɨlaŋ alaŋ hula hɨji pam laci hɨniavɨdaci hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ nulɨdɨ iga iga hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama nameŋ abavɨbali uami. Asɨ agaŋ Jisasɨ dɨ abɨci vemi aba abavɨbali uami. Nɨbɨlaŋ hameŋ aba aba saŋ nadɨ abadin uami. \v 22 Nama \x - \xo 17.22 \xo*\xt Jo 14.20, HJL 4.32, 1 Jo 1.3, 3.24\xt*\x* iasaŋ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ igumanaŋ agadɨ nulɨsaŋ ci iguacin uami. Alaŋ ahica hɨji pam laci hɨnilalu hameŋ ala nɨbɨlaŋ avi hɨji pam laci hɨniavɨbali aba ci iguacin uami. \v 23 Viaŋ \x - \xo 17.23 \xo*\xt Kl 3.14\xt*\x* nɨbɨlaŋ hula hɨji pam laci hɨnilan uami. Lɨdalɨŋ nama viaŋ hula hɨji pam laci hɨnilanaŋ uami. Hameŋ laci ala nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ avi hɨji pam laci hɨniavɨm aba abadin uami. Lɨhavɨdaci hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ iga iga abavɨbali uami. Asɨ nukeŋ Jisasɨ dɨ abɨci vemi aba abavɨbali uami. Asɨ Jisasɨ saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalɨ hameŋ ala Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlasaŋ avi mavɨn hekɨlɨ hɨnilalɨ aba abavɨbali uami. Hameŋ agasaŋ viaŋ nadɨ abadin uami. \v 24 Iavaŋ \x - \xo 17.24 \xo*\xt Jo 12.26, 17.5, 1 Te 4.17\xt*\x* uami. Hulaŋ iamɨgali nagɨladɨ migɨla migɨla saŋ iadɨ abamanaŋ uami. Hameŋ sadaŋ haiabɨla viaŋ hɨniben heŋ nɨbɨlaŋ avi viaŋ hula hɨniavɨbali agasaŋ igahɨlin uami. Fɨli uaiaŋ susu akuaba akuaba ma iahɨmaŋ lɨhavɨdaci nama iasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨla abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agadɨ igumanaŋ uami. Iadɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agadɨ igavɨbali agasaŋ igahɨlin uami. \v 25 Iavaŋ \x - \xo 17.25 \xo*\xt Jo 8.55, 15.21, 16.3, 16.27\xt*\x* uami. Nama akuaba akuaba huaci laci agɨladɨ lɨlanaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ nagɨlaŋ nadɨ ma igavɨlalɨ uami. Viaŋ pam nadɨ igɨlan uami. Iadɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ avi iadɨ iga iga abavɨlalɨ uami. Asɨ agaŋ Jisasɨ dɨ abɨci vemi aba abavɨlalɨ uami. \v 26 Viaŋ \x - \xo 17.26 \xo*\xt Jo 15.9, 15.15, 17.6\xt*\x* nadɨ ibi agasaŋ aba aba hɨniadamin uami. Iabi avi vakala vakala aba aba hɨniben uami. Nama iasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilanaŋ hameŋ ala nɨbɨlaŋ avi limu hɨhɨle agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨm aba nadɨ ibi agasaŋ nulɨdɨ aba aba hɨnilan uami. Viaŋ avi nɨbɨlaŋ hula hɨji pam laci hɨniben aba nadɨ ibi agasaŋ nulɨdɨ aba aba hɨnilan uami. \c 18 \s Judasɨ agaŋ Jisasɨ dɨ ilasami. \r (Matiu 26.47-56 mu Makɨ 14.43-50 mu Lukɨ 22.47-53) \p \v 1 Jisasɨ \x - \xo 18.1 \xo*\xt 2 Sml 15.23, Mt 26.36, Mk 14.32, Lu 22.39\xt*\x* agaŋ Asɨ dɨ abɨci ci lɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula Kidɨlon avɨli limu ivouavɨmi. Hualabɨla mu avɨli agadɨ limu heŋ hɨniadami. Ivouavɨla Jisasɨ nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula hualabɨla heŋ ala ua iahuavɨmi. \v 2-3 Jisasɨ \x - \xo 18.2-3 \xo*\xt Mt 26.47, Mk 14.43, Lu 21.37, 22.39, 22.47, Jo 7.45, HJL 1.16-17\xt*\x* agaŋ nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula akape tɨbɨ hualabɨla heŋ mɨgudɨbavɨhadami agadɨ Judasɨ igadami. Hameŋ sadaŋ nɨbu Jisasɨ dɨ ilasɨben aba Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨladɨ likɨlami. Hɨmi sɨbɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ migɨlavɨhadami agɨladɨ avi likɨlami. Likɨlavɨla ahuata hameŋ uavɨmi. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula Falisi hɨdɨlɨ agɨlaŋ hula hɨmi sɨbɨlɨ agɨladɨ abavɨci Judasɨ hula uavɨmi. Nɨbɨlaŋ akuaba akuaba sagaŋ hɨsɨŋ agɨladɨ viavɨla unɨ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨladɨ mɨŋalɨvalɨva uavɨmi. \v 4 Lɨhavɨci Jisasɨ agaŋ nudɨ akuaba akuaba lɨben aba lɨhavɨmi agɨladɨ ci igami. La nulɨdɨ mikɨ pɨŋ vevɨla nulɨdɨ abitɨhami. Namɨlaŋ ani dɨ suhɨladalaŋ uami. \v 5 Lɨci nudɨ abavɨmi. Alaŋ Jisasɨ Nasaletɨ haiabɨla hɨsɨŋ agadɨ suhɨladalu uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Viaŋ nan hɨnidin uami. Judasɨ agaŋ nudɨ ilasɨben aba uavɨla nɨbɨlaŋ hula lagulamami. \v 6 Lɨci Jisasɨ agaŋ viaŋ nan hɨnidin aba abami agadɨ igahɨlavɨmi. La i uavɨla hulɨpɨŋ hɨvɨ faca faca vevɨla lalɨfa fɨli hɨvɨ mɨgalahɨlavɨmi. \p \v 7 Lɨhavɨci Jisasɨ agaŋ nulɨdɨ cɨhu ala abitɨhami. Namɨlaŋ ani dɨ suhɨladalaŋ uami. Lɨci nudɨ cɨhu abavɨmi. Jisasɨ Nasaletɨ haiabɨla hɨsɨŋ agadɨ suhɨladalu uavɨmi. \v 8 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Viaŋ naludɨ ci abin uami. Na viaŋ ala aba abin uami. Namɨlaŋ iadɨ suhɨlɨlaŋ lɨci iadɨ hulemɨlɨ agɨladɨ valɨlaŋ uavɨm uami. \v 9 Vaka \x - \xo 18.9 \xo*\xt Jo 17.12\xt*\x* nɨbu ciaŋ nameŋ abami. Iadɨ hulemɨlɨ mu avi ma sɨbɨlɨ lɨbali uami. Ciaŋ hameŋ abami agaŋ hameŋ laci ala lɨmi. \p \v 10 Saimon \x - \xo 18.10 \xo*\xt Mt 26.51, Mk 14.47, Lu 22.38, 22.49-50\xt*\x* Pita agaŋ nɨbu puia hutesɨ mu viavɨla ve hɨnimi. La puia hutesɨ agadɨ mɨŋahubɨla vimi. Viavɨla Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ dɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agadɨ hɨji asɨŋ human sɨmi kɨlikɨli agadɨ ihalahami. Ihalahɨci fɨli mɨgaifami. Sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agadɨ ibi nɨbu Malɨkusɨ. \v 11 Lɨci \x - \xo 18.11 \xo*\xt Mt 20.22, 26.39, 26.42, Mk 14.35-36, Lu 22.42-44\xt*\x* Jisasɨ agaŋ Pita dɨ abami. Puia hutesɨ agadɨ nudɨ vaŋ hɨvɨ cɨhu hudɨha uami. Iadɨ Iavaŋ agaŋ viaŋ akuaba akuaba vɨhɨlɨ hameŋ agɨladɨ igavɨla hɨmahɨma saŋ iadɨ abɨci nudɨ ciaŋ agadɨ lubiahɨlavɨla hameŋ laci ala lɨben uami. \s Jisasɨ dɨ viavɨla Anasɨ dɨ pɨŋ uavɨmi. \p \v 12 Lɨci sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula nulɨdɨ sagaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agaŋ hula Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvavɨla lɨmɨn hɨvɨ hahavɨmi. Hɨmi sɨbɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ migɨlavɨhadami agɨlaŋ avi ahuata hameŋ lɨmɨn hɨvɨ nudɨ hahavɨmi. \v 13 La \x - \xo 18.13 \xo*\xt Mt 26.57, Lu 3.2\xt*\x* Anasɨ dɨ pɨŋ via uavɨmi. Kaiafasɨ dɨ abiaganu nɨbu Anasɨ. Kaiafasɨ nɨbu hualɨ heŋ ala Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ hɨniadami. \v 14 Nɨbu \x - \xo 18.14 \xo*\xt Jo 11.49-50\xt*\x* ala Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ nameŋ abami. Hulaŋ pabiŋ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ uvɨsɨjiŋ viavɨla hɨmɨci ha huaci uami. \s Pita agaŋ Jisasɨ dɨ ibi mɨŋasɨvɨlami. \r (Matiu 26.69-70 mu Makɨ 14.66-68 mu Lukɨ 22.55-57) \p \v 15 Saimon \x - \xo 18.15 \xo*\xt Mt 26.58, Mk 14.54, Lu 22.54, Jo 20.3, 21.20, HJL 3.1\xt*\x* Pita hula Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ mu agaŋ hula nudɨ sɨvɨ uavɨmi. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ agaŋ Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ mu agadɨ igadami. Hameŋ sadaŋ Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agadɨ abɨci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ agadɨ ulaŋ lua caba hɨbɨ ivu ivu heŋ umi. Uavɨla Jisasɨ dɨ sɨvɨ ivoumi. \v 16 Agadɨ \x - \xo 18.16 \xo*\xt Mt 26.69, Mk 14.66, Lu 22.54\xt*\x* ala Pita agaŋ lua agadɨ madɨŋ haiabɨla hɨbɨ ivu ivu heŋ lagulama hɨnimi. Lagulama hɨnidaci Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ ivouavɨla hɨnimi agaŋ vevɨla iamɨgali hɨbɨ ivu ivu migɨladami agadɨ abami. Lɨci alia uci Pita lua muji heŋ ivoumi. Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ agaŋ Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ mu agadɨ igadami sadaŋ hameŋ lɨmi. \v 17 Ivoudaci iamɨgali lua hɨbɨ ivu ivu agadɨ migɨladami agaŋ Pita dɨ abami. Nama avi Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ akua uami. Lɨci Pita abami. Viaŋ nudɨ hulemɨlɨ hɨma uami. \v 18 Hɨmi sɨbɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ migɨlavɨhadami agɨlaŋ hula sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula avɨŋ mahɨlavɨla hɨniavɨmi. Nulɨdɨ vumɨli lɨci avɨŋ caba lagulama sujisuji hɨniavɨmi. Pita avi nɨbɨlaŋ hula avɨŋ caba heŋ lagulama avɨŋ sujisuji hɨnimi. \s Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ agaŋ Jisasɨ dɨ ciaŋ hɨvɨ lamami. \r (Matiu 26.59-66 mu Makɨ 14.55-64 mu Lukɨ 22.66-71) \p \v 19 Hɨnidaci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ agaŋ Jisasɨ dɨ abitɨhami. Nadɨ hulemɨlɨ ani ani uami. Nama hulaŋ iamɨgali agɨladɨ akɨakɨ ciaŋ agɨladɨ milɨbɨlanaŋ uami. \v 20 Lɨci \x - \xo 18.20 \xo*\xt Mt 26.55, Lu 4.14-15, Jo 7.14, 7.26-28\xt*\x* Jisasɨ agaŋ cɨhu hɨbɨŋ abami. Viaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ sɨvɨla sɨvɨla ciaŋ nɨfɨlɨ cɨki ma milɨbɨlan uami. Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ caba heŋ mɨgudɨbavɨdaci heŋ milɨbɨlan uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ aŋam ulaŋ mu hɨvɨ mu hɨvɨ avi hɨdahɨda milɨbɨlan uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ heŋ ala akape tɨbɨ mɨgudɨbalɨba hɨniavɨdaci nulɨdɨ milɨbɨlan uami. Viaŋ ciaŋ mu cɨki avi sɨvɨlavɨla nɨfɨlɨ cɨki hulaŋ mu dɨ ma milɨbɨlan uami. \v 21 Nama iadɨ akɨ saŋ abitɨhɨnaŋ uami. Viaŋ ciaŋ sulɨdalɨŋ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iadɨ ciaŋ igahɨlavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nulɨdɨ abitɨhɨnaŋ nɨbɨlaŋ nadɨ abavɨbali uami. \p \v 22 Jisasɨ \x - \xo 18.22 \xo*\xt Jer 20.2, HJL 23.2\xt*\x* hameŋ abɨci hɨmi sɨbɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ migɨlavɨhadami agɨlaŋ igahɨlavɨmi. La nulɨdɨ hulaŋ mu Jisasɨ dɨ mikɨ hɨnimi agaŋ nudɨ mɨhum agadɨ ifavɨla abami. Nama Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ agadɨ akɨ saŋ ciaŋ hameŋ agadɨ abɨnaŋ uami. \v 23 Lɨci Jisasɨ cɨhu hɨbɨŋ nudɨ abami. Nama igɨdanaŋ viaŋ ciaŋ sɨbɨlɨ abɨlan lɨci uami. Ha nama huaci iadɨ ciaŋ sɨbɨlɨ agɨladɨ haiabɨla iaha abɨbanaŋ uami. Viaŋ ciaŋ huaci huaci agɨladɨ laci abin lɨci uami. Ha nama iadɨ akɨ saŋ havɨ havɨ ifɨnaŋ uami. \v 24 Lɨci Anasɨ agaŋ abɨci lɨmɨn Jisasɨ dɨ hahavɨmi agaŋ hameŋ hɨnidaci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ mu agadɨ pɨŋ via uavɨmi. Nudɨ ibi Kaiafasɨ. \s Pita agaŋ viaŋ Jisasɨ dɨ ma igɨlan uami. \r (Matiu 26.71-75 mu Makɨ 14.69-72 mu Lukɨ 22.58-62) \p \v 25 Saimon \x - \xo 18.25 \xo*\xt Mt 26.69-71, Mk 14.69, Lu 22.58\xt*\x* Pita agaŋ lagulama hɨnihɨni avɨŋ sujisuji hɨnidaci hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nudɨ abitɨhavɨmi. Nama avi nudɨ hulemɨlɨ akua uavɨmi. Lɨhavɨci nulɨdɨ abami. Viaŋ hɨma uami. Viaŋ nudɨ hulemɨlɨ hɨma uami. \p \v 26 Hɨfɨlɨ \x - \xo 18.26 \xo*\xt Jo 18.10\xt*\x* heŋ Pita agaŋ Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ agadɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ hɨji asɨŋ agadɨ ihalahɨci mɨgami. Sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ hɨdɨlɨ pam agaŋ avi Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali hekɨlɨ agadɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ hɨniadami. Nɨbu ala Pita dɨ abami. Nama avi nɨbu hula hualabɨla hɨnidalaŋ igacin uami. \v 27 Lɨci \x - \xo 18.27 \xo*\xt Mt 26.74, Mk 14.72, Lu 22.60, Jo 13.38\xt*\x* Pita cɨhu ala abami. Hɨma sɨbaŋ uami. Hameŋ abɨdaci akakala agaŋ agalami. \s Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvavɨla Pailatɨ dɨ pɨŋ via uavɨmi. \r (Matiu 27.1-2 mu Matiu 27.11-14 mu Makɨ 15.1-5 mu Lukɨ 23.1-5) \p \v 28 La \x - \xo 18.28 \xo*\xt Mt 27.2, Mk 15.1, Lu 23.1, HJL 3.13, 10.28\xt*\x* cimɨdaŋ sɨbaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ mɨŋalɨvavɨla Kaiafasɨ dɨ ulaŋ agadɨ valavɨla huban dɨ ulaŋ heŋ via uavɨmi. Via uavɨla nɨbɨlaŋ nukeŋ huban dɨ ulaŋ heŋ ma ivouavɨmi. Asɨ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ hɨvɨ sɨmɨŋ navɨbali agasaŋ igahɨlavɨla ma ivouavɨmi. Ivoumɨli Asɨ agaŋ aludɨ igɨci alaŋ hɨbuŋ daŋ hɨnimagalu aba haiabɨla hɨniavɨmi. Hɨbuŋ daŋ hɨniavɨla sɨmɨŋ ma nɨbalu aba haiabɨla hɨniavɨmi. \v 29 Haiabɨla lagulama hɨniavɨdaci Pailatɨ agaŋ ivavevɨla nulɨdɨ abitɨhami. Hulaŋ nagaŋ nɨbu akɨ vɨhɨlɨ daŋ sadaŋ nudɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbalaŋ uami. \v 30 Lɨci nudɨ abavɨmi. Nɨbu lusɨŋ sɨbɨlɨ vilalɨ sadaŋ nadɨ pɨŋ vavelu uavɨmi. \p \v 31 Lɨhavɨci \x - \xo 18.31 \xo*\xt Jo 19.6-7, HJL 18.15\xt*\x* Pailatɨ agaŋ nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ nudɨ via uavɨla naludɨ nukeŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ lubiahɨlavɨla nudɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨhalaŋ uami. Lɨci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ abavɨmi. Alaŋ nudɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ igahɨlalu uavɨmi. Agadɨ ala alaŋ Lom haiabɨla hɨsɨŋ naludɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lɨhu hɨvɨ hɨnilalu uavɨmi. Hɨnidamɨli alaŋ nukeŋ hulaŋ iamɨgali ifɨhɨmuhɨmu saŋ abamɨgɨlɨlalaŋ uavɨmi. Hameŋ sadaŋ alaŋ nudɨ ma ifɨhɨmɨbalu uavɨmi. \v 32 Vaka \x - \xo 18.32 \xo*\xt Mt 20.19, Jo 3.14, 12.32-33\xt*\x* Jisasɨ agaŋ hulaŋ limu hɨhɨle nudɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ akuaba akuaba me lɨhavɨbali agasaŋ abami. Lɨci akuaba akuaba nɨbu abami agaŋ hameŋ laci ala lɨmi. \p \v 33 Lavɨla \x - \xo 18.33 \xo*\xt Mt 27.11\xt*\x* Pailatɨ agaŋ cɨhu huban dɨ ulaŋ hɨvɨ ivoumi. La abɨci Jisasɨ dɨ cɨhu via ivouavɨci nudɨ abitɨhami. Nama Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali uami. \v 34 Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Nama nukeŋ nadɨ hɨji hɨvɨ igahɨlavɨla abɨnaŋ ua hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ abavɨci igahɨlavɨla iadɨ hameŋ abɨnaŋ uami. \v 35 Lɨci \x - \xo 18.35 \xo*\xt Jo 1.11\xt*\x* cɨhu Pailatɨ agaŋ Jisasɨ dɨ abami. Viaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ hɨma uami. Nadɨ hɨdɨlɨ pam agɨlaŋ hula naludɨ Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula nadɨ vavehavi uami. Nama akɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ vilanaŋ agasaŋ nadɨ vavehavi uami. \p \v 36 Lɨci \x - \xo 18.36 \xo*\xt Dan 2.44, 7.14, 1 Ti 6.13\xt*\x* Jisasɨ cɨhu abami. Hulaŋ fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ viaŋ manɨgali hɨnihɨni akuaba akuaba migɨla migɨla saŋ ma abavɨmi uami. Hulaŋ fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ iadɨ abavɨci manɨgali hɨnihɨni akuaba akuaba migɨlɨlan padaŋ uami. Ha iadɨ sibɨla hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ iadɨ ahɨliahua hɨbɨŋ sagaŋ lɨbavɨvi uami. Lɨhavɨci hulaŋ agɨlaŋ iadɨ viavɨla Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ human hɨvɨ ma lamavɨvi uami. Hulaŋ fɨli hɨsɨŋ agɨlaŋ iadɨ ma abavɨci hɨnihɨni akuaba akuaba agɨladɨ migɨlɨlan uami. \v 37 Lɨci \x - \xo 18.37 \xo*\xt Jo 8.47, 1 Ti 6.13, 1 Jo 3.19, 4.6\xt*\x* Pailatɨ agaŋ Jisasɨ dɨ abami. Nama manɨgali hɨninaŋ uami. Lɨci cɨhu Jisasɨ nudɨ abami. Nama nukeŋ iadɨ nameŋ ci abɨnaŋ uami. Nama manɨgali aba abɨnaŋ uami. Viaŋ fɨli neŋ sibɨla pabiŋ laci vivi saŋ iadɨ iamɨga huhɨlami uami. Ciaŋ amɨŋ agadɨ hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ sulɨdalɨŋ igahɨlavɨbali aba fɨli neŋ vemin uami. Hulaŋ iamɨgali ciaŋ amɨŋ igahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ iadɨ ciaŋ agadɨ lubiahɨlavɨbali uami. \v 38 Lɨci \x - \xo 18.38 \xo*\xt Mt 27.24, Lu 23.4\xt*\x* Pailatɨ agaŋ abitɨhami. Akɨakɨ ciaŋ agaŋ nɨbu amɨŋ uami. \s Pailatɨ agaŋ kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci hɨmahɨma saŋ abami. \r (Matiu 27.15-31 mu Makɨ 15.6-20 mu Lukɨ 23.13-25) \p Ciaŋ abɨci ci lɨci haiabɨla ivavevɨla Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ abami. Viaŋ nudɨ hugɨ ma igin uami. \v 39 Asɨ \x - \xo 18.39 \xo*\xt Mt 27.15, Mk 15.6, Lu 23.16-17\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ naludɨ iamɨlɨhalinalu agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ nɨbu iabi uami. Viaŋ mɨhiŋ hekɨlɨ nagadɨ hɨvɨ lɨlan agadɨ namɨlaŋ igɨlalaŋ uami. Mɨhiŋ hekɨlɨ nagadɨ hɨvɨ hualɨ pabiŋ pabiŋ hulaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ hulaŋ pabiŋ lɨdɨŋ pabiŋ lɨdɨŋ valɨdalɨŋ havɨ uavɨlalɨ uami. Namɨlaŋ alia ulaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ naludɨ manɨgali nagadɨ valɨlɨŋ naludɨ pɨŋ ubali uami. \v 40 Lɨci \x - \xo 18.40 \xo*\xt Lu 23.19, HJL 3.14\xt*\x* nɨbɨlaŋ cɨhu ala ula ula abavɨmi. Ha hɨma uavɨmi. Balabasɨ dɨ valɨnaŋ vem uavɨmi. Balabasɨ nɨbu hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ sɨbɨlɨ lamalama nulɨdɨ akuaba akuaba agɨladɨ vihadami. \c 19 \p \v 1 Lɨhavɨci \x - \xo 19.1 \xo*\xt Mt 20.19, Mk 15.15, Lu 18.33\xt*\x* Pailatɨ agaŋ abɨci Jisasɨ dɨ vɨgɨlavɨmi. \v 2 Lavɨla \x - \xo 19.2 \xo*\xt Lu 23.11\xt*\x* sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ lɨmɨn mu henaŋ henaŋ daŋ agadɨ viavɨla hakɨ ifavɨci manɨgali dɨ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ me hɨnici nudɨ hali hɨvɨ lamavɨmi. La hadi hɨlahɨla hutesɨ mu mɨdɨ cɨbɨŋ agadɨ viavɨla nudɨ hadipɨlɨ hɨvɨ ahuala lamavɨmi. \v 3 La \x - \xo 19.3 \xo*\xt Jo 18.22\xt*\x* nudɨ mikɨ pɨŋ uu nudɨ abavɨmi. Uaiaŋ hekɨlɨ uavɨmi. Nama Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali uavɨmi. Lɨdɨŋ nudɨ mɨhum agadɨ akape tɨbɨ ifavɨmi. \p \v 4 Lɨhavɨci \x - \xo 19.4 \xo*\xt Jo 18.38, 19.6\xt*\x* Pailatɨ agaŋ cɨhu ivavevɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abami. Namɨlaŋ igasulɨdalaŋ viaŋ abɨlɨŋ nudɨ havɨ viavɨla ivavehavɨbali uami. Lɨhavɨci namɨlaŋ igavɨla abɨbalaŋ uami. Pailatɨ agaŋ igɨci nɨbu hugɨ apalɨ hɨni aba abɨbalaŋ uami. \v 5 La abɨci Jisasɨ dɨ vavehavɨmi. Lɨmɨn henaŋ henaŋ daŋ agadɨ hɨvɨ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ me vihavɨmi agadɨ nudɨ hali hɨvɨ lamavɨci hɨnimi. Hadi hɨlahɨla hutesɨ mɨdɨ cɨbɨŋ agadɨ avi nudɨ hɨvɨ lamavɨci hɨnimi. Hɨnidaci Pailatɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abami. Hulaŋ nagadɨ igɨhalaŋ uami. \p \v 6 Lɨci \x - \xo 19.6 \xo*\xt Jo 18.31, HJL 3.13\xt*\x* Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ hula hɨmi sɨbɨlɨ Asɨ dɨ aŋam ulaŋ hekɨlɨ migɨlavɨhadami agɨlaŋ hula nudɨ igavɨla ula ula abavɨmi. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ nudɨ lama henaŋ hɨvɨ ifɨlaŋ uci hɨmam uavɨmi. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ nudɨ lama henaŋ hɨvɨ ifɨlaŋ uci hɨmam uavɨmi. Lɨhavɨci Pailatɨ agaŋ nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ nukeŋ nudɨ via uavɨla kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ nudɨ lama henaŋ hɨvɨ ifɨlaŋ uci hɨmam uami. Viaŋ nudɨ akuaba hugɨ ma sɨbaŋ igin uami. \v 7 Lɨci \x - \xo 19.7 \xo*\xt Wkp 24.16, Mt 26.65, Jo 5.18\xt*\x* Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ nudɨ abavɨmi. Hulaŋ agaŋ nameŋ abɨlalɨ uavɨmi. Viaŋ Asɨ dɨ Ninaŋ aba abɨlalɨ uavɨmi. Hameŋ sadaŋ vana hɨmam uavɨmi. Aludɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ mu agaŋ nameŋ abami uavɨmi. Hulaŋ hameŋ abavɨlalɨ agɨladɨ vana ifɨhɨmavɨm aba abami uavɨmi. \p \v 8 Lɨhavɨci Pailatɨ agaŋ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla Jisasɨ dɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ abɨben aba hekɨlɨ lɨdami. \v 9 La \x - \xo 19.9 \xo*\xt Ais 53.7, Mt 26.62-63, 27.12-14, Lu 23.9\xt*\x* huban dɨ ulaŋ ivouavɨla Jisasɨ dɨ cɨhu abitɨhami. Nama abeŋ hɨsɨŋ uami. Lɨci Jisasɨ agaŋ cɨhu hɨbɨŋ nudɨ ma abami. \v 10 Lɨci Pailatɨ abami. Akɨ saŋ viaŋ hula ciaŋ ma abɨnaŋ uami. Viaŋ ibi daŋ uami. Viaŋ abɨlɨŋ nama huaci havɨ ubanaŋ uami. Viaŋ abɨlɨŋ nadɨ via uavɨla kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci hɨmɨbanaŋ uami. Viaŋ hulaŋ ibi daŋ hɨnilan agadɨ nama ma akua igɨlanaŋ uami. \p \v 11 Lɨci \x - \xo 19.11 \xo*\xt Lu 22.53, Jo 7.30, 10.18, HJL 2.23-24, Lom 13.1\xt*\x* Jisasɨ cɨhu nudɨ abami. Asɨ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ agaŋ nasaŋ ibi iguci nama iadɨ sɨbɨlɨ lamɨbanaŋ uami. Aniaba hulaŋ agaŋ iadɨ ciaŋ hɨvɨ lamavɨla vave nadɨ human hɨvɨ lamiemi agaŋ nɨbu hugɨ hekɨlɨ daŋ hɨnidi uami. Nudɨ hugɨ agaŋ nadɨ hugɨ agadɨ lɨvali uami. \v 12 Pailatɨ \x - \xo 19.12 \xo*\xt Lu 23.2, HJL 17.6-7\xt*\x* agaŋ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla akɨ lavɨla nudɨ valɨlɨŋ havɨ ubali aba ciaŋ hɨbɨ suhɨlami. Lɨdaci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ ula ula abavɨmi. Nama nudɨ valɨnaŋ havɨ uci nama Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agadɨ nagɨli huaci ma hɨnibanaŋ uavɨmi. Hulaŋ nudɨ nukeŋ hɨji lubiahɨlahɨla manɨgali me hɨnihɨni akuaba akuaba lɨlɨ saŋ abɨlalɨ agaŋ uavɨmi. Nɨbu Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agadɨ nagɨli lamɨlalɨ uavɨmi. \p \v 13 Pailatɨ agaŋ ciaŋ hameŋ agadɨ igahɨlavɨla abɨci Jisasɨ dɨ via haiabɨla ivavehavɨmi. Ivavehavɨci Pailatɨ agaŋ ciaŋ hihɨla hihɨla hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ hɨvɨ mɨgahɨnimi. Vaka lɨba kum kum agɨladɨ vivi lamalama ifɨhapuhapu ibilavɨci uci fipɨ huaci sɨbaŋ hɨniadami. Lɨci fipɨ heŋ ala mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ hɨvɨ mɨgahɨnimi. Fipɨ agasaŋ Ibɨlu ciaŋ hɨvɨ Gabata uavɨhadami. \v 14 Uaiaŋ \x - \xo 19.14 \xo*\xt Mt 27.62\xt*\x* Jisasɨ dɨ akuaba akuaba lɨhavɨmi agadɨ hɨvɨ ala sɨmɨŋ akuaba akuaba sɨhuvavɨhadami. Asɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agasaŋ igahɨlahɨla nana saŋ sɨmɨŋ sɨhuvavɨhadami. La uaiaŋ huva hɨvɨ Pailatɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ abami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ naludɨ manɨgali agadɨ igɨhalaŋ uami. \v 15 Lɨci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ ula ula abavɨmi. Nudɨ ifɨhɨmɨhalaŋ uavɨmi. Nudɨ ifɨhɨmɨhalaŋ uavɨmi. Nudɨ via ua kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ lama henaŋ hɨvɨ ifɨlaŋ uci hɨmam uavɨmi. Lɨhavɨci Pailatɨ agaŋ nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ naludɨ manɨgali nagadɨ via ua kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ nudɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci hɨmahɨma saŋ iadɨ abɨlaŋ uami. Hameŋ abɨci Asɨ saŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ abavɨmi. Manɨgali mu agaŋ aludɨ ma migɨlɨlalɨ uavɨmi. Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agaŋ pam aludɨ migɨlɨlalɨ uavɨmi. \v 16 Lɨhavɨci \x - \xo 19.16 \xo*\xt Mt 27.26, 27.31, Mk 15.15, Lu 23.24\xt*\x* Pailatɨ agaŋ Jisasɨ dɨ via kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci hɨmahɨma saŋ abɨci nudɨ via uavɨmi. \s Kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci mɨŋaiaha lalɨlamavɨmi. \r (Matiu 27.32-44 mu Makɨ 15.21-32 mu Lukɨ 23.26-43) \p \v 17 La \x - \xo 19.17 \xo*\xt Mt 27.31-33, Mk 15.21-22, Lu 23.26, 23.33\xt*\x* Jisasɨ dɨ viavɨla haiabɨla hekɨlɨ agadɨ valavɨla fipɨ mu heŋ uben aba lɨhavɨmi. Fipɨ agadɨ ibi Hali henaŋ fipɨ. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lama ifɨci uu hɨsɨŋ agadɨ nusaŋ nukeŋ iguavɨci havami. Havɨci ahuata hameŋ Hali henaŋ fipɨ heŋ uavɨmi. Hali henaŋ fipɨ agasaŋ Ibɨlu ciaŋ hɨvɨ Golɨgota uavɨhadami. \v 18 Fipɨ heŋ ala hulaŋ ahica agɨladɨ vivi kɨlɨ cɨkaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ hɨlihuhu lamalama agɨladɨ hɨvɨ nulɨdɨ lamalama henaŋ hɨvɨ ifavɨci udaci mɨŋaiahaiaha lalɨlamavɨmi. Ahica agɨladɨ alɨhaŋ alɨhaŋ heŋ kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci mɨŋaiaha lalɨlamavɨmi. \p \v 19 Lɨhavɨci \x - \xo 19.19 \xo*\xt Mt 27.37, Mk 15.26, Lu 23.38\xt*\x* Pailatɨ agaŋ abɨci ciaŋ mu kɨlɨ cɨkaŋ hɨvɨ lɨbavɨmi. La kɨlɨ cɨkaŋ agadɨ viavɨla iahua kɨlɨ fɨdɨm Jisasɨ hali lamɨci iahumi heŋ lama ifavɨci umi. Ciaŋ agaŋ nɨbu nameŋ abami. Jisasɨ Nasaletɨ haiabɨla hɨsɨŋ agaŋ nɨbu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali uami. \v 20 Pailatɨ agaŋ ciaŋ sɨbaŋ ahica pam hɨvɨ lɨbalɨba saŋ abami. Mu Ibɨlu ciaŋ hɨvɨ lɨbalɨba saŋ abami. Mu Lom haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lɨbalɨba saŋ abami. Mu Gɨlikɨ ciaŋ hɨvɨ lɨbalɨba saŋ abami. Haiabɨla hekɨlɨ agadɨ mikɨ heŋ kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci mɨŋaiaha lalɨlamavɨmi. Lɨhavɨci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ uu veve igaiahua iga iga ciaŋ agadɨ igavɨmi. \v 21 Lɨhavɨdaci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agɨlaŋ Pailatɨ dɨ abavɨmi. Nɨbu Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali aba lɨbɨmɨnaŋ uavɨmi. Ciaŋ nameŋ agadɨ lɨbɨha uavɨmi. Viaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ manɨgali aba abɨlalɨ aba lɨbɨha uavɨmi. \v 22 Lɨhavɨci cɨhu Pailatɨ agaŋ nulɨdɨ abami. Ha ci uami. Ciaŋ viaŋ abɨlɨŋ lɨbavi agaŋ vana hameŋ laci ala hɨnim uami. \p \v 23 Sagaŋ \x - \xo 19.23 \xo*\xt Mt 27.35, Mk 15.24, Lu 23.34\xt*\x* hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci mɨŋaiaha lalɨlamavɨmi. Lalɨlamavɨci hɨnidaci nudɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ hutesɨ agɨladɨ labɨlavɨla limu ahica limu ahica mɨguŋ lamavɨmi. La nudɨ hadi hɨlahɨla mu agadɨ avi vihavɨmi. Hadi hɨlahɨla agadɨ havɨlɨ tɨbɨ tɨbɨ hɨvɨ ma lamalama hɨcavɨmi. Havɨlɨ pabiŋ hɨvɨ laci vihavɨmi. \v 24 Hameŋ \x - \xo 19.24 \xo*\xt Sng 22.18\xt*\x* sadaŋ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ abavɨmi. Hadi hɨlahɨla nagadɨ mɨŋacɨkɨlɨmagalu uavɨmi. Kɨlɨ hɨlɨcɨ salaŋ iahumɨli uavɨmi. Lɨmɨli aniaba agaŋ lɨvalavɨla uavɨmi. Ha nɨbu pam vim uavɨmi. \p Hameŋ lɨhavɨmi agasaŋ Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami. Hulaŋ Asɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vebali agaŋ abi uami. Iadɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ hutesɨ hɨhɨle agɨladɨ labɨlavɨla hɨtɨŋ hɨtɨŋ vihavalɨ aba abi uami. La cɨhu iadɨ hadi hɨlahɨla agasaŋ ani agaŋ vibali aba kɨlɨ hɨlɨcɨ salaŋ iahuavalɨ aba abi uami. Lɨci sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ Jisasɨ dɨ hadi hɨlahɨla akuaba akuaba agɨladɨ vivi saŋ hameŋ laci ala lɨhavɨmi. \p \v 25 Jisasɨ \x - \xo 19.25 \xo*\xt Mt 27.55-56, Mk 15.40, Lu 23.49, 24.18\xt*\x* iamɨnu hula iamɨnu dɨ imanu agaŋ hula vehavɨmi. Malia mu Kɨlopasɨ dɨ abinu. Malia mu Makɨdala haiabɨla hɨsɨŋ. Nɨbɨlaŋ ahuata hameŋ vehavɨmi. Vevɨla kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci mɨŋaiaha lalɨlamavɨmi heŋ lagulama igasulasula hɨniavɨmi. \v 26 Hɨniavɨdaci \x - \xo 19.26 \xo*\xt Jo 2.4, 13.23, 21.7, 21.20\xt*\x* Jisasɨ nudɨ iamɨnu dɨdaŋ hulemɨlɨ mu nusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniadami agadɨdaŋ igami. Lavɨla iamɨnu dɨ abami. Iam uami. Iadɨ hulemɨlɨ nagaŋ nɨbu nadɨ ninaŋ me sɨbaŋ hɨnim uami. \v 27 La cɨhu nudɨ hulemɨlɨ agadɨ abami. Iadɨ iamɨga nagaŋ nadɨ iamɨna me sɨbaŋ hɨnim uami. Hameŋ abɨci Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agaŋ hɨdɨlɨ maha Malia dɨ viavɨla nudɨ ulaŋ heŋ umi. Via uavɨla nudɨ sakɨladami. \s Jisasɨ hɨmami. \r (Matiu 27.45-56 mu Makɨ 15.33-41 mu Lukɨ 23.44-49) \p \v 28 Jisasɨ \x - \xo 19.28 \xo*\xt Sng 22.15, 69.21\xt*\x* agaŋ akuaba akuaba sibɨla fɨhalɨben aba lɨmi agadɨ nɨbu nukeŋ ci igami. La Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ abami agadɨ lubiahɨlavɨla nameŋ abami. Iadɨ avɨli mɨdaŋ ladi uami. \v 29 Lɨci \x - \xo 19.29 \xo*\xt Mt 27.48\xt*\x* fɨli sɨji lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ hitaŋ daŋ nulɨdɨ mikɨ hɨnimi agadɨ igavɨmi. Igavɨla lalabaŋ me agadɨ viavɨla hisopɨ makaŋ suhan lɨmɨ me agadɨ hɨvɨ hahavɨmi. Hahavɨla lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ sɨji heŋ lɨbɨvisavɨmi. Lɨbɨvisavɨla mɨŋaiahua Jisasɨ dɨ sɨbɨsaŋ hɨvɨ lamavɨmi. \v 30 Lɨhavɨci \x - \xo 19.30 \xo*\xt Jo 17.4\xt*\x* Jisasɨ agaŋ lɨmɨn uain agɨladɨ amɨŋ agɨladɨ mɨtɨ hitaŋ daŋ agadɨ naigavɨla abami. Sibɨla iadɨ agadɨ ci fɨhalin uami. Hameŋ abavɨla hali lɨbuhɨlavɨla heŋ hɨmami. \s Sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ mu agaŋ Jisasɨ dɨ madɨŋ agadɨ iamɨlami. \p \v 31 Alusɨsɨ \x - \xo 19.31 \xo*\xt Lo 21.22-23, Mk 15.42-43, Jo 19.42\xt*\x* mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ amɨli me hɨvɨ iahɨbali aba iabi me hɨvɨ akuaba akuaba sɨhuvavɨhadami. Alusɨsɨ mɨhiŋ agaŋ nɨbu mɨhiŋ hekɨlɨ sadaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlaŋ nameŋ abavɨhadami. Kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agɨladɨ hɨvɨ hulaŋ agɨladɨ lamalama henaŋ hɨvɨ ifavɨdaci uavɨdaci mɨŋaiahaiaha lalɨlamavɨbali agɨladɨ valavɨdaci hɨniavɨmɨdɨ uavɨhadami. Hameŋ sadaŋ hulaŋ kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agɨladɨ hɨvɨ nulɨdɨ lamalama henaŋ hɨvɨ ifavɨdaci uavɨdaci mɨŋaiahaiaha lalɨlamavɨmi agɨladɨ hɨcɨ makaŋ ifɨlɨfɨlɨfɨ saŋ Pailatɨ dɨ abavɨmi. Ifɨlɨfavɨdaci hɨmavɨdaci nulɨdɨ valɨ agɨladɨ viovio lɨba haca hɨvɨ lamalama saŋ abavɨmi. \v 32 Lɨhavɨci Pailatɨ agaŋ alialaŋ uci sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ uavɨla hulaŋ ahica Jisasɨ dɨ limu caba limu caba hɨniavɨmi agɨladɨ hɨcɨ ifɨlɨfavɨmi. \v 33 La Jisasɨ dɨ hɨcɨ avi ifɨlɨfɨbalu aba ve igavɨci nɨbu ci hɨmami. Lɨci nudɨ hɨcɨ ma ifɨlɨfavɨmi. \v 34 Lavɨla \x - \xo 19.34 \xo*\xt 1 Jo 5.6-8\xt*\x* sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ mu agaŋ hɨsalɨ viavɨla Jisasɨ dɨ madɨŋ agadɨ iamɨlami. Iamɨlɨci mɨdɨ daŋ avɨli daŋ lɨhalɨha sɨbaŋ mɨjia mɨgami. \v 35 Mɨjia \x - \xo 19.35 \xo*\xt Jo 21.24\xt*\x* mɨgɨdaci hulaŋ mu igami agaŋ manasɨŋ hekɨlɨ nagadɨ hɨvɨ lɨbami. Akuaba akuaba igamin agɨlasaŋ haiabɨla iaha nalusaŋ lɨbin uami. Ciaŋ nɨbu amɨŋ sɨbaŋ sadaŋ nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨhalaŋ uami. \v 36-37 Asɨ \x - \xo 19.36-37 \xo*\xt CV 12.46, Nam 9.11-12, Sng 22.16-17, 34.20, Sek 12.10, CHL 1.7\xt*\x* dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami. Nudɨ henaŋ agɨladɨ ma ifɨlɨfavɨbali uami. Ciaŋ mu avi Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ hɨvɨ hɨniadami agaŋ nɨbu nameŋ abami. Hulaŋ hɨhɨle hɨsalɨ hɨvɨ hulaŋ mu agadɨ iamɨlavɨmi agɨlaŋ nudɨ igavɨdaci hɨsalɨ sɨha daŋ hɨnibali uami. Lɨci Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ abami hameŋ laci ala lɨhavɨmi. \s Jisasɨ dɨ valɨ agadɨ lɨba haca hɨvɨ via ivoua lamavɨmi. \r (Matiu 27.57-61 mu Makɨ 15.42-47 mu Lukɨ 23.50-56) \p \v 38 Jisasɨ \x - \xo 19.38 \xo*\xt Mt 27.57-58, Mk 15.42-43, Lu 23.50-51, Jo 7.13, 9.22\xt*\x* hɨmɨci Josepɨ Alimatea haiabɨla hɨsɨŋ agaŋ Jisasɨ dɨ valɨ agadɨ vivi saŋ Pailatɨ dɨ abitɨhami. Josepɨ nɨbu Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ hɨniadami. Nɨbu Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamadami agadɨ ala Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ limu hɨhɨle agɨlasaŋ lɨdalɨda haiabɨla iahaiaha ma abadami. Viaŋ Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ aba ma abadami. Lɨci Pailatɨ agaŋ alia uci Jisasɨ dɨ valɨ kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ nudɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci mɨŋaiaha lalɨlamavɨci hɨnimi agadɨ mɨŋamɨga lamavɨla vimi. \v 39 Vidaci \x - \xo 19.39 \xo*\xt Jo 3.1-2, 7.50\xt*\x* Nikodemusɨ agaŋ Jisasɨ dɨ valɨ agadɨ igɨben aba vemi. Vaka nɨbu ala hɨfɨlɨ vevɨla Jisasɨ dɨ igami. Nɨbu cihu savu me mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ eŋalavɨmi agadɨ vavemi. Cihu savu me mu agadɨ ibi mea uavɨhadami. Nudɨdaŋ cihu savu me mu hɨsi huaci daŋ agadɨdaŋ eŋalavɨmi agadɨ vavemi. Cihu savu me akuaba akuaba eŋalavɨmi agadɨ vɨhɨlɨ lamavɨla lugɨlavɨci ua 30 kilogɨlam iahami.\f * \fr 19.39 \fr*\fq 30 kilogɨlam \fq*\ft agaŋ vɨhɨlɨ hekɨlɨ.\ft*\f* \v 40 Josepɨ \x - \xo 19.40 \xo*\xt HJL 5.5-6\xt*\x* agaŋ Nikodemusɨ hula Jisasɨ dɨ valɨ agadɨ vihavɨmi. La cihu savu me hɨsi huaci daŋ agɨladɨ Jisasɨ dɨ valɨ agadɨ hɨvɨ mɨŋepɨhalavɨmi. Lavɨla nudɨ valɨ agadɨ havɨlɨ mila hutesɨ hutesɨ agɨladɨ hɨvɨ hahavɨmi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ hulaŋ valɨ agɨladɨ hameŋ laci lɨhavɨhadami. \p \v 41 Sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ Jisasɨ dɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci mɨŋaiaha lalɨlamavɨmi agadɨ mikɨ heŋ hualabɨla mu hɨniadami. Hualabɨla heŋ ala lɨba haca mu sebɨlɨ sɨbaŋ agaŋ hɨnimi. Lɨba haca muji heŋ hulaŋ valɨ mu ma lamavɨhadami. \v 42 Uaiaŋ \x - \xo 19.42 \xo*\xt Ais 53.9, Jo 19.31\xt*\x* heŋ ala Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ agasaŋ sɨmɨŋ akuaba akuaba agɨladɨ sɨhuvavɨhadami. Alusɨsɨ mɨhiŋ agasaŋ igahɨlavɨla lɨba haca nulɨdɨ mikɨ hɨnimi heŋ Jisasɨ dɨ valɨ agadɨ via ivoua lamavɨmi. \c 20 \s Jisasɨ cɨhu hɨhi iahami. \r (Matiu 28.1-8 mu Makɨ 16.1-8 mu Lukɨ 24.1-12) \p \v 1 Isɨlaelɨ \x - \xo 20.1 \xo*\xt Mt 28.1, Mk 16.1-2, Lu 24.1\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ agadɨ hɨvɨ hɨniavɨci mɨŋalahɨci Malia Makɨdala haiabɨla hɨsɨŋ agaŋ cimɨdaŋ hɨfɨlɨ Jisasɨ dɨ valɨ lɨba haca hɨvɨ via ivoua mɨŋamɨga lamavɨmi agadɨ igɨben aba umi. Uavɨla igɨci lɨba kum hekɨlɨ haca ifɨsɨjiavɨmi agadɨ mɨŋalitapalavɨci ua haca caba hɨvɨ hɨnimi. \v 2 Lɨci \x - \xo 20.2 \xo*\xt Jo 13.23, 19.26, 21.7, 21.20, 21.24\xt*\x* cɨhu haŋɨla haŋɨla vevɨla hulemɨlɨ mu Jisasɨ nusaŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨniadami agadɨdaŋ Saimon Pita dɨdaŋ abami. Aludɨ Hekɨlɨ dɨ valɨ agadɨ ci via uaviemi uami. Via uavɨla nudɨ abeba lamaviemi agadɨ alaŋ ma igalu uami. \p \v 3 Lɨci hulemɨlɨ mu Jisasɨ nusaŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨniadami agaŋ hula Pita hula ulaŋ hɨniavɨmi agadɨ valavɨla lɨba haca Jisasɨ dɨ valɨ lamavɨmi heŋ uavɨmi. \v 4 Ahica haŋɨla haŋɨla uavɨmi agadɨ ala hulemɨlɨ mu Jisasɨ nusaŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨniadami agaŋ Pita dɨ lɨvalami. La nɨbu mɨse lɨba haca Jisasɨ dɨ valɨ lamavɨmi heŋ uavɨla iahami. \v 5 La \x - \xo 20.5 \xo*\xt Jo 19.40\xt*\x* mɨgalɨfavɨla lɨba haca muji agadɨ iga ivoua igami. Iga ivoua havɨlɨ mila hutesɨ hutesɨ Jisasɨ dɨ valɨ hahavɨmi agɨladɨ pam igami. Lavɨla nɨbu nukeŋ lɨba haca muji heŋ ma ivoumi. \v 6 Lɨci Saimon Pita nudɨ sɨvɨ vevɨla nɨbu lɨba haca Jisasɨ dɨ valɨ lamavɨmi muji heŋ ivoumi. Ivouavɨla havɨlɨ mila hutesɨ hutesɨ agɨladɨ pam igami. \v 7 Havɨlɨ \x - \xo 20.7 \xo*\xt Jo 11.44\xt*\x* mu nudɨ hali hɨvɨ hahavɨmi agadɨ avi igami. Havɨlɨ agaŋ nɨbu havɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ hula pam ma hɨniavɨmi. Nudɨ mɨŋahupɨhalavɨla hɨtɨŋ lamɨci hɨnimi. \v 8 Lɨci Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ nɨbu mɨse lɨba haca Jisasɨ dɨ valɨ agadɨ lamavɨmi heŋ ua iahumi agaŋ avi ivouavɨla igami. Lavɨla akuaba akuaba igami agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamami. \v 9 Asɨ \x - \xo 20.9 \xo*\xt Sng 16.10, HJL 2.25-31, 13.34-35\xt*\x* dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami. Asɨ abɨci Jisasɨ hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahɨbali uami. Agadɨ ala hadɨhu heŋ Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨladɨ hɨji ma tovemi. \v 10 Lɨci Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ ahica agɨlaŋ cɨhu ala nudɨ hulemɨlɨ hɨhɨle hɨniavɨmi heŋ vehavɨmi. \s Malia Makɨdala haiabɨla hɨsɨŋ agaŋ Jisasɨ dɨ igami. \r (Matiu 28.9-10 mu Makɨ 16.9-11) \p \v 11 Malia \x - \xo 20.11 \xo*\xt Mk 16.5\xt*\x* agaŋ lɨba haca Jisasɨ dɨ valɨ lamavɨmi mikɨ heŋ lagulama ilɨha ilɨha hɨnimi. Ilɨha ilɨha mɨgalɨfavɨla lɨba haca Jisasɨ dɨ valɨ lamavɨmi agadɨ muji heŋ iga ivoua igami. \v 12 La Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ ahica agɨladɨ igami. Igɨci nulɨdɨ hadi hɨlahɨla agɨlaŋ mila sɨbaŋ hɨniavɨmi. Hulaŋ limu hɨhɨle Jisasɨ dɨ valɨ via ivoua lamavɨmi agadɨ vɨsam heŋ mɨgahɨniavɨdaci igami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ mu agaŋ Jisasɨ dɨ valɨ lamavɨci hali hɨnimi agadɨ vɨsam heŋ mɨgahɨnimi. Mu agaŋ hɨcɨ hɨnimi agadɨ vɨsam heŋ mɨgahɨnimi. \v 13 La Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ ahica agɨlaŋ iamɨgali agadɨ abitɨhavɨmi. Iamɨgali nama akɨ saŋ ilɨhadanaŋ uavɨmi. Lɨhavɨci nulɨdɨ nameŋ abami. Iadɨ Hekɨlɨ dɨ valɨ agadɨ abeba via ua lamaviemi agadɨ viaŋ ma igin uami. \v 14 Hameŋ \x - \xo 20.14 \xo*\xt Mt 28.9, Mk 16.9, Lu 24.16, 24.31, Jo 21.4\xt*\x* abavɨla limu cimɨla igɨci Jisasɨ agaŋ heŋ ala lagulama hɨnimi. Lɨci Malia agaŋ Jisasɨ dɨ igami. Agadɨ ala hɨji nameŋ ma lamami. Na Jisasɨ nukeŋ aba ma abami. \p \v 15 Lɨci Jisasɨ agaŋ Malia dɨ abami. Nama akɨ saŋ ilɨhadanaŋ uami. Nama ani dɨ suhɨladanaŋ uami. Lɨci Malia agaŋ hɨji nameŋ lamami. Hulaŋ nagaŋ nɨbu hualɨ nagadɨ akua migɨla migɨla akuaba akuaba sibɨla vilalɨ uami. La nudɨ nameŋ abami. Hulaŋ hekɨlɨ uami. Nama nudɨ valɨ via uavɨla mu abɨla hɨvɨ lamiemɨnaŋ lɨci uami. Ha iadɨ abɨnaŋ uavɨla nudɨ valɨ agadɨ cɨhu vaveben uami. \v 16 Lɨci Jisasɨ agaŋ nudɨ abami. Malia uami. Lɨci Malia agaŋ limu cimɨlavɨla Ibɨlu ciaŋ hɨvɨ Jisasɨ dɨ abami. Labonai uami. Manasɨŋ sihɨ hɨsɨŋ aba abavɨhadami agasaŋ Ibɨlu ciaŋ hɨvɨ Labonai uavɨhadami. \v 17 Lɨci \x - \xo 20.17 \xo*\xt Sng 22.22, Mt 28.10, Lom 8.29, Ef 1.17, Ib 2.11-12\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Viaŋ iadɨ Iavaŋ dɨ pɨŋ ma umaŋ uami. Hameŋ sadaŋ nama iadɨ hadipɨlɨ mɨŋalɨvɨmɨnaŋ uami. Nama uavɨla iadɨ hulemɨlɨ agɨladɨ nameŋ abɨha uami. Jisasɨ agaŋ nameŋ abi aba abɨha uami. Viaŋ Asɨ dɨ hɨvɨ iahuben aba abi aba abɨha uami. Nɨbu iadɨ Iavaŋ aba abi aba abɨha uami. Nɨbu naludɨ Iavaŋ aba abi aba abɨha uami. Nɨbu iadɨ Asɨ aba abi aba abɨha uami. Nɨbu naludɨ Asɨ aba abi aba abɨha uami. \p \v 18 Lɨci Malia Makɨdala haiabɨla hɨsɨŋ agaŋ vevɨla Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨladɨ abami. Viaŋ aludɨ Hekɨlɨ dɨ ci igin uami. La akuaba akuaba ciaŋ Jisasɨ nudɨ abami agɨladɨ nulɨsaŋ tɨbi sulami. \s Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ nudɨ igavɨmi. \r (Matiu 28.16-20 mu Makɨ 16.14-18 mu Lukɨ 24.36-49) \p \v 19 Isɨlaelɨ \x - \xo 20.19 \xo*\xt Mk 16.14, Lu 24.36, Jo 19.38, 1 Ko 15.5\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ agaŋ ci lɨci amɨli me hɨvɨ uaiaŋ mɨgua sijaŋ sijaŋ hɨlɨdaci Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ ulaŋ agadɨ hɨbɨ agɨladɨ sɨkasɨkan lɨbɨhahavɨla uleŋ muji hɨvɨ hɨniavɨmi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨlasaŋ lɨdavɨla ulaŋ nɨbɨlaŋ hɨniavɨmi agadɨ hɨbɨ sɨkasɨkan agɨladɨ lɨbavɨmi. Lɨbavɨla hɨniavɨdaci Jisasɨ agaŋ nudɨ hulemɨlɨ hɨniavɨmi alɨhaŋ alɨhaŋ heŋ lagulamami. Lavɨla nulɨdɨ abami. Naludɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨm uami. \v 20 Hameŋ \x - \xo 20.20 \xo*\xt Jo 16.21-22, 19.34, 1 Jo 1.1\xt*\x* abavɨla nudɨ human ahica agɨladɨdaŋ madɨŋ agadɨdaŋ abalamami. Lɨci igavɨla nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ nusaŋ hɨjɨŋalavɨmi. \v 21 Lɨhavɨci \x - \xo 20.21 \xo*\xt Mt 28.18-19, Jo 17.18, 2 Ti 2.2, Ib 3.1\xt*\x* Jisasɨ cɨhu nulɨdɨ abami. Naludɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨm uami. Iadɨ Iavaŋ nukeŋ iadɨ abɨci vemin uami. Hameŋ laci ala naludɨ abɨlɨŋ namɨlaŋ avi mu haiabɨla mu haiabɨla hɨdahɨda ciaŋ sulɨbalaŋ uami. \v 22 Hameŋ abavɨla nulɨdɨ hɨvɨ huŋe mahɨla iguci uci abami. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ namɨlaŋ hula hɨnibali uami. \v 23 Namɨlaŋ \x - \xo 20.23 \xo*\xt Mt 16.19, 18.18\xt*\x* hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ hugɨ hivɨlaŋ nɨbɨlaŋ hugɨ apalɨ hɨniavɨbali uami. Namɨlaŋ nulɨdɨ hugɨ ma hivɨlaŋ nɨbɨlaŋ hugɨ daŋ hɨniavɨbali uami. \s Tomasɨ agaŋ Jisasɨ dɨ igami. \p \v 24 Jisasɨ \x - \xo 20.24 \xo*\xt Jo 11.16, 14.5, 21.2\xt*\x* agaŋ nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ hɨvɨ iahami heŋ nudɨ hulemɨlɨ mu agaŋ nɨbɨlaŋ hula ma hɨnimi. Nudɨ ibi Tomasɨ. Nudɨ ibi mu Didimusɨ. \v 25 Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ nudɨ abavɨmi. Alaŋ aludɨ Hekɨlɨ dɨ ci igalu uavɨmi. Lɨhavɨci Tomasɨ agaŋ nulɨdɨ abami. Viaŋ iadɨ lamɨgaŋ hɨvɨ henaŋ nudɨ human hɨvɨ ifavɨci ualɨ agadɨ hɨbɨ ma igavɨla uami. Henaŋ hɨbɨ heŋ iadɨ human cɨjɨŋ ma lamɨlɨŋ ivouci uami. Iadɨ human sɨkasɨkan nudɨ madɨŋ hɨsalɨ hɨbɨ heŋ ma lamɨlɨŋ ivouci uami. Ha naludɨ ciaŋ agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamɨben uami. \p \v 26 La hɨniavɨdaci uaiaŋ human limu fɨhala uci alusɨsɨ mɨhiŋ mu agaŋ iahami. Iahɨci alusɨsɨ mɨhiŋ heŋ hɨniavɨmi. Hɨniavɨci mɨŋalahɨci Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ uleŋ muji heŋ cɨhu hɨniavɨmi. Tomasɨ avi nɨbɨlaŋ hula hɨnimi. Hɨbɨ ivu ivu agɨladɨ vɨdɨvɨdɨŋ lɨbavɨla hɨniavɨdaci Jisasɨ agaŋ nulɨdɨ alɨhaŋ alɨhaŋ heŋ iaha lagulama hɨnimi. Lavɨla nulɨdɨ abami. Naludɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨm uami. \v 27 La \x - \xo 20.27 \xo*\xt 1 Jo 1.1\xt*\x* Tomasɨ dɨ abami. Nama iadɨ human nagɨladɨ igɨha uami. Igavɨla nadɨ human cɨjɨŋ agadɨ henaŋ hɨbɨ neŋ lamɨnaŋ ivoum uami. Nadɨ human agadɨ sɨkasɨkan iadɨ madɨŋ neŋ lamɨnaŋ ivoum uami. Nama hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ daŋ hɨnimɨnaŋ uami. Nama hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨha uami. \v 28 Lɨci Tomasɨ nudɨ abami. Nama iadɨ Hekɨlɨ uami. Nama iadɨ Asɨ uami.\fig Nadɨ human agadɨ sɨkasɨkan iadɨ madɨŋ neŋ lamɨnaŋ ivoum uami.|alt="Thomas" src="Gw134.jpg" size="col" copy="GW" ref="20.27"\fig* \p \v 29 Lɨci \x - \xo 20.29 \xo*\xt 2 Ko 5.7, 1 Pi 1.8\xt*\x* Jisasɨ nudɨ abami. Nama iadɨ amɨŋ igavɨla hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨnaŋ uami. Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali iadɨ ma igavɨla hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨlaŋ nɨbɨlaŋ hekɨlɨ hɨjɨŋalavɨbali uami. \s Manasɨŋ nagadɨ ciaŋ hɨdɨlɨ \p \v 30 Jisasɨ \x - \xo 20.30 \xo*\xt Jo 21.25\xt*\x* agaŋ mu sihɨ mu sihɨ agɨladɨ abalamɨdaci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ igavɨhadami. Agadɨ ala hulaŋ manasɨŋ nagadɨ lɨbami agaŋ mu sihɨ mu sihɨ abalamami agɨladɨ sɨkasɨkan ma lɨba fɨhalami. \v 31 Nɨbu \x - \xo 20.31 \xo*\xt Lu 1.4, Jo 3.15-16, 5.24, Lom 1.17, 1 Pi 1.8-9, 1 Jo 5.13\xt*\x* hɨji nameŋ lamami. Asɨ agaŋ Jisasɨ dɨ lɨbɨmɨŋavɨla hulaŋ iamɨgali ahɨliahuiahu saŋ abɨci vemi agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨm uami. Lavɨla ciaŋ nagadɨ manasɨŋ hɨvɨ lɨbami. Jisasɨ nɨbu Asɨ dɨ Ninaŋ. Hulaŋ iamɨgali nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali. \c 21 \s Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ Galili idu hekɨlɨ heŋ hɨniavɨla nudɨ cɨhu igavɨmi. \p \v 1 Uaiaŋ akape tagɨlaŋ daŋ uci Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ Galili idu hekɨlɨ heŋ hɨdavɨdaci nɨbu nulɨdɨ pɨŋ iahami. Idu agadɨ ibi mu Taibeliasɨ uavɨhadami. \v 2 Nudɨ \x - \xo 21.2 \xo*\xt Mt 4.21, Jo 1.45-51, 20.24\xt*\x* hulemɨlɨ hafalavɨla hɨniavɨmi agɨladɨ ibi nameŋ. Mu Saimon Pita. Mu Tomasɨ. Nudɨ ibi mu Didimusɨ. Mu Natanielɨ. Nɨbu Kana haiabɨla Galili fɨli tɨbɨ hɨniadami heŋ hɨsɨŋ. Mu Sebedi dɨ ninaŋ ahica. Nɨbɨlaŋ ahuata hameŋ hɨniavɨmi. Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ ahica agɨlaŋ avi nɨbɨlaŋ hula hɨniavɨmi. \v 3 Hɨniavɨdaci \x - \xo 21.3 \xo*\xt Lu 5.5\xt*\x* Saimon Pita agaŋ nulɨdɨ abami. Viaŋ hehɨlaŋ saŋ uadin uami. Lɨci nudɨ abavɨmi. Alaŋ avi nama hula ubalu uavɨmi. La uavɨla hunɨga hɨvɨ mɨgua mɨgahɨniavɨla uavɨmi. Ua hɨdavɨdaci hɨfɨlɨ lɨmi. Lɨci hɨfɨlɨ heŋ hɨdavɨla hehɨlaŋ pabiŋ cɨki avi ma sɨbaŋ vihavɨmi. \p \v 4 Uaiaŋ \x - \xo 21.4 \xo*\xt Jo 20.14\xt*\x* iaha vedaci Jisasɨ agaŋ idu caba heŋ lagulama hɨnidaci igavɨmi. Agadɨ ala nɨbu Jisasɨ aba ma abavɨmi. \v 5 Lɨhavɨci \x - \xo 21.5 \xo*\xt Lu 24.41\xt*\x* Jisasɨ nulɨdɨ abitɨhami. Iadɨ ninadi me namɨlaŋ uami. Hehɨlaŋ viemɨlaŋ ua hɨma uami. Lɨci abavɨmi. Hɨma uavɨmi. \v 6 Lɨhavɨci \x - \xo 21.6 \xo*\xt Lu 5.4-7\xt*\x* nulɨdɨ abami. Naludɨ mɨkɨdiŋ agadɨ viavɨla hunɨga human sɨmi kɨlikɨli heŋ lamɨlaŋ mɨgum uami. Mɨguci hehɨlaŋ vibalaŋ uami. Hameŋ abɨci mɨkɨdiŋ agadɨ lamavɨci mɨguci mɨkɨdiŋ agaŋ hehɨlaŋ akape mɨŋami. Mɨŋɨci mɨkɨdiŋ agadɨ mɨŋamagɨla mɨŋaiahɨben aba lɨhavɨci hɨma lɨmi. \p \v 7 Lɨhavɨdaci \x - \xo 21.7 \xo*\xt Mt 14.29, Jo 13.23, 20.2\xt*\x* hulemɨlɨ mu Jisasɨ nusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniadami agaŋ Pita dɨ abami. Hulaŋ adana aludɨ Hekɨlɨ uami. Lɨci Saimon Pita agaŋ igahɨlavɨla nudɨ muhɨlɨ havɨlɨ hiva lamami agadɨ cɨhu viavɨla lɨbami. Lɨbavɨla avɨli hɨvɨ havala mɨgua malamala ve idu caba heŋ iahumi. \v 8 Idu caba agaŋ ataŋ sɨbaŋ ma hɨnimi. Idu alɨhaŋ hɨnia malavɨla vemi ha nɨbu 100 mita hameŋ hɨvɨ hɨnia malamala vemi. Lɨdaci Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ limu hɨhɨle hunɨga hɨvɨ hɨniavɨmi agɨlaŋ mɨkɨdiŋ agadɨ hehɨlaŋ daŋ magɨla magɨla vavehavɨmi. \v 9 Vavehavɨci idu caba heŋ itɨlamami. Lɨci avɨŋ lɨhulɨhu hɨnimi agadɨ igavɨmi. Hehɨlaŋ mu avɨŋ heŋ lɨhulɨhu hɨnidaci igavɨmi. Maci luli avi avɨŋ caba heŋ hɨnimi. \v 10 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Hehɨlaŋ malɨciŋ vilaŋ agɨladɨ limu hɨhɨle vavehalaŋ uami. \v 11 Lɨci \x - \xo 21.11 \xo*\xt Lu 5.6\xt*\x* Saimon Pita agaŋ hunɨga hɨvɨ mɨguavɨla mɨkɨdiŋ agadɨ magɨlɨci idu caba hɨvɨ vemi. La igavɨci hehɨlaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ akape sɨbaŋ hɨniavɨmi. Lɨhavɨci hehɨlaŋ agɨladɨ lugɨlavɨci ua 153 iahami. Agadɨ ala hehɨlaŋ agɨlaŋ mɨkɨdiŋ agadɨ ma hɨnilahavɨmi. \p \v 12 Lɨhavɨci Jisasɨ nulɨdɨ abami. Namɨlaŋ vevɨla maci daŋ hehɨlaŋ daŋ nɨhalaŋ uami. Lɨci nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ haiabɨla iaha sɨhɨvia abitɨhɨben aba lɨhavɨmi. Nama ani aba abɨben aba lɨhavɨmi. Agadɨ ala nusaŋ lɨdavɨla ma abitɨhavɨmi. Nɨbɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨmi. Hana aludɨ Hekɨlɨ uavɨmi. \v 13 La \x - \xo 21.13 \xo*\xt Jo 6.11, HJL 10.41\xt*\x* igasulavɨdaci Jisasɨ agaŋ avɨŋ caba uavɨla maci luli daŋ hehɨlaŋ daŋ viavɨla nudɨ hulemɨlɨ agɨlasaŋ iguci navɨmi. \p \v 14 Jisasɨ \x - \xo 21.14 \xo*\xt Jo 20.19, 20.26\xt*\x* hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahavɨla nudɨ hulemɨlɨ agɨladɨ pɨŋ ahica tɨbɨ iahami. Lavɨla hadɨhu cɨhu tɨbɨ iahami. Lɨci nulɨdɨ pɨŋ iahami agɨladɨ lugɨlavɨci ua ahica pam tɨbɨ iahami. \s Jisasɨ agaŋ nudɨ sabaŋ sipsipɨ me agɨladɨ migɨla migɨla saŋ Pita dɨ abami. \p \v 15 Jisasɨ \x - \xo 21.15 \xo*\xt Mt 26.33, Jo 1.42\xt*\x* agaŋ nudɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ hula sɨmɨŋ navɨmi. Na fɨhala Saimon Pita dɨ abitɨhami. Jon dɨ ninaŋ Saimon uami. Nama viaŋ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilanaŋ ua hɨma uami. Nama mavɨn hekɨlɨ hɨnilanaŋ agaŋ hulaŋ limu hɨhɨle mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ lɨvalɨlalɨ akua uami. Lɨci Pita agaŋ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Ha amɨŋ abɨnaŋ uami. Nama igɨlanaŋ uami. Viaŋ nama hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnilan uami. Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Iadɨ sabaŋ sipsipɨ ninaŋ me agɨlasaŋ sɨmɨŋ igunɨha uami. \p \v 16 La \x - \xo 21.16 \xo*\xt HJL 20.28, Ib 13.20, 1 Pi 2.25\xt*\x* nudɨ cɨhu tɨbɨ abitɨhami. Jon dɨ ninaŋ Saimon uami. Nama viaŋ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilanaŋ ua hɨma uami. Lɨci Pita nudɨ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Ha amɨŋ abɨnaŋ uami. Nama igɨlanaŋ uami. Viaŋ nama hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnilan uami. Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Nama iadɨ sabaŋ sipsipɨ me agɨladɨ migɨlɨha uami. \p \v 17 La \x - \xo 21.17 \xo*\xt Jo 13.38, 16.30\xt*\x* nudɨ cɨhu tɨbɨ abitɨhami. Jon dɨ ninaŋ Saimon uami. Nama viaŋ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnilanaŋ ua hɨma uami. Jisasɨ agaŋ cɨhu tɨbɨ nameŋ abɨci nama viaŋ hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnilanaŋ uci Pita agaŋ nudɨ ciaŋ agasaŋ mavɨn mɨŋamɨŋa ma hɨjɨŋalami. Lavɨla Jisasɨ dɨ nameŋ abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Nama akuaba akuaba sɨkasɨkan agɨladɨ igɨlanaŋ uami. Nama igɨlanaŋ uami. Viaŋ nama hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnilan uami. Lɨci Jisasɨ nudɨ abami. Iadɨ sabaŋ sipsipɨ me agɨlasaŋ sɨmɨŋ igunɨha uami. \v 18 Viaŋ \x - \xo 21.18 \xo*\xt Jo 13.36, HJL 12.3-4\xt*\x* nadɨ amɨŋ sɨbaŋ abadin uami. Nama hulaŋ mɨnibɨlɨ hɨnihɨni lavi lɨbɨhahavɨla abeba uben aba nadɨ nukeŋ hɨji hɨvɨ ulanaŋ uami. Agadɨ ala nama hadi hadi lavɨla human mɨŋaiahɨnaŋ hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nadɨ lavi lɨbɨhahavɨbali uami. Lɨbɨhahavɨla haiabɨla nama uu saŋ valɨlanaŋ heŋ via uavɨbali uami. \v 19 Hulaŋ \x - \xo 21.19 \xo*\xt Mt 16.24-25, Mk 1.17, Jo 13.36, 2 Pi 1.13-14\xt*\x* limu hɨhɨle Pita dɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ akuaba akuaba me lɨhavɨbali agasaŋ abami. Hameŋ lɨhavɨci hɨmɨci hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ igavɨla nusaŋ ala Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahavɨbali agasaŋ avi abami. La Pita dɨ nameŋ abami. Iadɨ ciaŋ agadɨ sɨhɨvia lubiahɨlɨha uami. \s Jisasɨ agaŋ nudɨ hulemɨlɨ mu agasaŋ pam mavɨn hekɨlɨ hɨniadami. \p \v 20 Pita \x - \xo 21.20 \xo*\xt Jo 13.23-25, 20.2\xt*\x* agaŋ limu cimɨlavɨla hulemɨlɨ mu Jisasɨ nusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniadami agadɨ igami. Igɨdaci nulɨdɨ sɨvɨ vemi. Hulaŋ nɨbu ala sɨmɨŋ hudɨmɨda nana hɨniavɨmi hadɨhu nudɨ hali agadɨ Jisasɨ dɨ apagaŋ heŋ lamɨci uci abitɨhami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Akɨ hulaŋ agaŋ nadɨ ilasɨbali uami. \v 21 Pita agaŋ hulaŋ nulɨdɨ sɨvɨ vemi agadɨ igavɨla Jisasɨ dɨ abitɨhami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Hulaŋ mu nagadɨ avi akɨ lɨhavɨci hɨmɨbali uami. \v 22 Lɨci \x - \xo 21.22 \xo*\xt Mt 16.27-28, 25.31, 1 Ko 4.5, CHL 22.7, 22.20\xt*\x* Jisasɨ abami. Ha nadɨ sibɨla hɨma uami. Nama iadɨ ciaŋ agadɨ sɨhɨvia lubiahɨlɨha uami. Viaŋ iadɨ nukeŋ hɨji lubiahɨlɨben uami. Hulaŋ nagaŋ hɨmɨbavɨla hɨmɨbali uami. Hɨhi hɨnibavɨla hɨhi hɨnidaci viaŋ cɨhu veben uami. \p \v 23 Jisasɨ hameŋ abɨci hulaŋ limu hɨhɨle Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨhadami agɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨmi. Hulemɨlɨ mu Jisasɨ nusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalɨ agaŋ ma hɨmɨbali uavɨmi. Lɨhavɨci ciaŋ hɨjɨ agaŋ haiabɨla mu hɨvɨ mu hɨvɨ umi. Agadɨ ala Jisasɨ hameŋ ma abami. Nɨbu nameŋ abami. Ha nadɨ sibɨla hɨma uami. Viaŋ iadɨ nukeŋ hɨji lubiahɨlɨben uami. Hulaŋ nagaŋ hɨmɨbavɨla hɨmɨbali uami. Hɨhi hɨnibavɨla hɨhi hɨnidaci viaŋ cɨhu veben uami. \p \v 24 Hulemɨlɨ \x - \xo 21.24 \xo*\xt Jo 19.35, 3 Jo 1.12\xt*\x* mu Jisasɨ nusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniadami agaŋ akuaba akuaba igadami agɨladɨ hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ ciaŋ suladami. La ciaŋ agɨladɨ manasɨŋ hɨvɨ lɨbami. Ciaŋ lɨbami agaŋ nɨbu amɨŋ. \v 25 Jisasɨ \x - \xo 21.25 \xo*\xt Jo 20.30\xt*\x* akuaba akuaba sibɨla mu mu avi vimi. Agadɨ ala nɨbɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨmi. Alaŋ ciaŋ nagɨladɨ manasɨŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ hɨvɨ lɨbɨmɨli hɨniavɨdaci uavɨmi. Aludɨ fɨli nagaŋ manasɨŋ agɨladɨ lamalama hɨsɨŋ fipɨ agaŋ apalɨ lɨbali uavɨmi. Hameŋ hɨji igahɨlavɨla ma lɨba fɨhalavɨmi.