\id 1TH - Apal Vernacular Bible \ide UTF-8 \rem Drafted by Jekop Sam Nov 2012 \rem Group check completed Jan 2014. Ready for village checking. \rem Village check by Lun, Nalop, Din and Kenny - 30 June- 1 July 2014 \rem Consultant checked 2015 \rem Needs a final check - Oct 2016 – Started 4 Sept 2017 and finished 5 Sept 2017. \rem MW checked the placement of cross-references, but the checking of content is pending 13 April 2019. Finished checking 5 July 2021. Checked against the printed on 7 Oct 2021. \h 1 Tesalonaika \toc1 Polɨ agaŋ manasɨŋ nagadɨ mɨse lɨbavɨla Tesalonaika haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ iguci umi. \toc2 1 Tesalonaika \toc3 1 Te \mt2 Polɨ agaŋ manasɨŋ nagadɨ mɨse lɨbavɨla \mt1 Tesalonaika \mt2 haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasaŋ iguci umi. \c 1 \p \v 1 Polɨ \x - \xo 1.1 \xo*\xt HJL 17.1-13, 2 Te 1.1\xt*\x* agaŋ ciaŋ manasɨŋ hɨvɨ nameŋ lɨbami. Viaŋ Polɨ uami. Sailasɨ hula Timoti hula avi viaŋ hula hɨniavadi uami. Alaŋ ahuata hameŋ hɨnihɨni manasɨŋ nagadɨ nalusaŋ lɨbadalu uami. Lɨbavɨla hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci Tesalonaika haiabɨla hɨnilalaŋ nalusaŋ igumɨli ubali uami. Namɨlaŋ aludɨ Iavaŋ Asɨ hula hɨji humɨgaŋ pam hɨnilalaŋ uami. Aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ Kɨlaisɨ hula avi hɨji humɨgaŋ pam hɨnilalaŋ uami. Asɨ agaŋ nalusaŋ mavɨn hɨnidaci naludɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨbali uami. \s Polɨ agaŋ Tesalonaika haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ Asɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨmi agɨlasaŋ hekɨlɨ hɨjɨŋalami. \p \v 2 Alaŋ \x - \xo 1.2 \xo*\xt Ef 1.15-16, Fl 1.3-4, Kl 1.3-6, 2 Te 1.11\xt*\x* hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan nalusaŋ igahɨlahɨla hameŋ laci hameŋ laci Asɨ dɨ huaci aba abɨlalu uami. Lɨdɨŋ Asɨ naludɨ ahɨliahuiahu saŋ nudɨ abɨlalu uami. \v 3 Alaŋ \x - \xo 1.3 \xo*\xt 1 Ko 13.13, Ga 5.6, Kl 1.3-6, Ib 6.10\xt*\x* aludɨ Iavaŋ Asɨ dɨ huaci aba abɨlalu uami. Naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨlaŋ naludɨ hɨji humɨgaŋ agɨladɨ mɨŋaiahavɨdaci akuaba akuaba sibɨla huaci huaci agɨladɨ vilalaŋ uami. Hameŋ lɨlalaŋ agasaŋ alaŋ Asɨ dɨ huaci aba abɨlalu uami. Limu hɨhɨle agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihɨni vɨsɨvasi igu igu sibɨla vilalaŋ agɨlasaŋ Asɨ dɨ huaci aba abɨlalu uami. Lɨdalaŋ naludɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ hɨniavɨdaci aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ Kɨlaisɨ saŋ migɨla migɨla hɨnilalaŋ uami. Hameŋ lɨlalaŋ agasaŋ alaŋ Asɨ dɨ huaci aba abɨlalu uami. \v 4 Iadɨ \x - \xo 1.4 \xo*\xt Kl 3.12, 2 Te 2.13\xt*\x* isagali imahali me namɨlaŋ uami. Alaŋ igɨlalu uami. Asɨ agaŋ nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalɨ uami. Lɨdɨŋ naludɨ lɨbɨmɨŋɨdaci namɨlaŋ nudɨ hulaŋ iamɨgali laci hɨnilalaŋ uami. \p \v 5 Jisasɨ \x - \xo 1.5 \xo*\xt 1 Ko 2.4-5, 4.20, Kl 2.2, Ib 2.3\xt*\x* dɨ ciaŋ nagadɨ naludɨ hɨvɨ vave sulahɨlu uami. Ciaŋ sulahɨlu agaŋ nɨbu ciaŋ havɨ me ma hɨnilalɨ uami. Ciaŋ agaŋ nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnidaci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ lɨdaci akuaba akuaba agɨlaŋ iahavalɨ uami. Iahavɨdaci namɨlaŋ aludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ haiabɨla sɨbaŋ igahalaŋ uami. La namɨlaŋ hula hɨnihɨni naludɨ ahɨliahuiahu saŋ akuaba akuaba lahɨlu agɨladɨ namɨlaŋ nukeŋ igahalaŋ uami. \p \v 6 Namɨlaŋ \x - \xo 1.6 \xo*\xt HJL 17.1-9, 1 Ko 4.16, 11.1, Fl 3.17, 2 Te 3.9\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ igahɨlɨlalaŋ sadaŋ vɨhɨlɨ mu mu agɨlaŋ naludɨ hɨvɨ iahavɨlalɨ uami. Agadɨ ala namɨlaŋ aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ akuaba akuaba lɨhadami hameŋ laci ala lɨlalaŋ uami. Alaŋ akuaba akuaba lɨlalu hameŋ laci ala namɨlaŋ avi lɨlalaŋ uami. Lɨdalaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ naludɨ hɨji humɨgaŋ agɨladɨ mɨŋaiahɨdaci namɨlaŋ hɨjɨŋalɨlalaŋ uami. \v 7 Akuaba \x - \xo 1.7 \xo*\xt 1 Pi 5.3\xt*\x* akuaba hameŋ agɨladɨ lɨdalaŋ hulaŋ iamɨgali Jisasɨ Kɨlaisɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnihɨni Masedonia fɨli tɨbɨ Akaia fɨli tɨbɨ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ ciaŋ hɨjɨ igahɨlavɨlalɨ uami. Igahɨlahɨla namɨlaŋ lɨlalaŋ hameŋ laci ala lɨbalu aba lɨhavɨlalɨ uami. \v 8 Namɨlaŋ \x - \xo 1.8 \xo*\xt Lom 1.8\xt*\x* aludɨ Hekɨlɨ dɨ ciaŋ sulɨlalaŋ agaŋ nɨbu haiaŋ sagɨliŋ me mu hɨvɨ mu hɨvɨ sɨkasɨkan ci ualɨ uami. Ciaŋ hɨjɨ agadɨ Masedonia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ Akaia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ laci ma igahɨlavalɨ uami. Haiabɨla mu hɨsɨŋ mu hɨsɨŋ agɨlaŋ avi namɨlaŋ Asɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlalaŋ agadɨ ciaŋ hɨjɨ ci igahɨlavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ alaŋ ciaŋ mu mu ma abɨbalu uami. \v 9 Alaŋ \x - \xo 1.9 \xo*\xt HJL 14.14-15, 1 Ko 12.2, Ga 4.8, 1 Te 2.1\xt*\x* naludɨ hɨvɨ ua hɨnihɨni Asɨ dɨ ciaŋ sulɨlalu uami. Sulɨdamɨli namɨlaŋ igahɨlahɨla hɨjɨŋalaŋala akuaba akuaba agɨladɨ lɨdalaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ igavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ ala aludɨ nameŋ abavɨlalɨ uami. Tesalonaika haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ akuaba akuaba lɨhulɨhu lamalama aludɨ asɨ aba abavɨlalɨ agɨladɨ ci valavalɨ aba abavɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ valavala Asɨ amɨŋ amɨŋ agadɨ pɨŋ vehavɨlalɨ aba abavɨlalɨ uami. Asɨ nɨbu hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalɨ agadɨ pɨŋ vehavɨlalɨ aba abavɨlalɨ uami. Veve nudɨ sibɨla vihavɨlalɨ aba abavɨlalɨ uami. \v 10 Asɨ \x - \xo 1.10 \xo*\xt HJL 17.31, 1 Te 4.16, 5.9, Ta 2.13, 2 Pi 3.12\xt*\x* dɨ Ninaŋ agaŋ hɨmɨci Asɨ nudɨ abɨci cɨhu hɨhi iahami aba abavɨlalɨ uami. Ninaŋ agaŋ ala Iaganu dɨ haiabɨla vala cɨhu vebali agasaŋ migɨla migɨla hɨniavɨlalɨ aba abavɨlalɨ uami. Nɨbu vevɨla hulaŋ iamɨgali aludɨ ahɨliahubali agasaŋ migɨla migɨla hɨniavɨlalɨ aba abavɨlalɨ uami. Ahɨliahuci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalu agasaŋ migɨla migɨla hɨniavɨlalɨ aba abavɨlalɨ uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlasaŋ igɨvɨ hɨnihɨni nulɨdɨ sɨbɨlɨ lamɨbali agasaŋ avi migɨla migɨla hɨniavɨlalɨ aba abavɨlalɨ uami. \c 2 \s Polɨ agaŋ Tesalonaika haiabɨla hɨnihɨni sibɨla vimi agasaŋ sulami. \p \v 1 Iadɨ \x - \xo 2.1 \xo*\xt 1 Te 1.5, 1.9\xt*\x* isagali imahali me namɨlaŋ uami. Namɨlaŋ nukeŋ ci igahalaŋ uami. Alaŋ namɨlaŋ hula hɨnihɨni sibɨla vihɨlu agɨlaŋ havɨ ma sɨvɨlavalɨ uami. \v 2 Namɨlaŋ \x - \xo 2.2 \xo*\xt HJL 16.19-24, 17.1-9, Fl 1.30, Kl 2.1\xt*\x* igahɨlahalaŋ uami. Alaŋ naludɨ hɨvɨ ma vemaŋ lɨdɨŋ alaŋ Filipai haiabɨla hɨnihɨlu uami. Hɨnidamɨli aludɨ sɨbɨlɨ iga iga aludɨ hadipɨlɨ sɨbɨlɨ lamavɨdaci avɨha avɨha igahɨlu uami. Agadɨ ala alaŋ naludɨ hɨvɨ umɨli aludɨ Asɨ agaŋ aludɨ iagaŋ lagualɨ uami. Iagaŋ lagudaci alaŋ vɨhɨlɨ akape agɨlasaŋ lɨdalɨda ma vala haŋɨlahɨlu uami. Alaŋ vɨdɨvɨdɨŋ lagulamalama Asɨ dɨ ciaŋ nalusaŋ sulahɨlu uami. \v 3 Namɨlaŋ Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨbalaŋ aba alaŋ naludɨ hɨji mɨŋaihuihu lɨlɨ hɨsɨŋ ciaŋ mu mu agɨladɨ ma sulahɨlu uami. Lɨdɨŋ sɨdaŋ ciaŋ igu igu naludɨ analɨ ciaŋ ma abahɨlu uami. \v 4 Asɨ \x - \xo 2.4 \xo*\xt Jer 11.20, Ga 1.10, 1 Ti 1.11\xt*\x* agaŋ aludɨ igɨdaci aludɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ huaci sɨbaŋ hɨniavɨlalɨ uami. Hɨniavɨdaci nudɨ nukeŋ hɨji lubiahɨlavɨla Jisasɨ dɨ ciaŋ sulasula sibɨla agadɨ alusaŋ igumi uami. Hameŋ sadaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ aludɨ sibɨla agadɨ iga iga hɨjɨŋalavɨbali aba ciaŋ ma sulɨlalu uami. Asɨ nukeŋ aludɨ hɨji humɨgaŋ sibɨla akuaba akuaba agɨladɨ lamalɨhɨlɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nɨbu nukeŋ aludɨ sibɨla agadɨ iga iga hɨjɨŋalɨbali aba vilalu uami. \v 5 Namɨlaŋ \x - \xo 2.5 \xo*\xt HJL 20.33, Lom 1.9, 1 Te 2.10, 2 Pi 2.3\xt*\x* igɨlalaŋ uami. Asɨ avi aludɨ igɨlalɨ uami. Alaŋ naludɨ mɨŋafifi lɨlɨ saŋ analɨ analɨ ciaŋ agɨladɨ nalusaŋ ma sulahɨlu uami. Naludɨ akuaba akuaba agɨlasaŋ mavɨn iga iga ciaŋ huaci huaci agɨladɨ ma sulahɨlu uami. \v 6 Hameŋ \x - \xo 2.6 \xo*\xt Jo 5.41, 5.44, 1 Ko 9.1-6, 2 Ko 11.9, 2 Te 3.8-9\xt*\x* lɨdamɨli namɨlaŋ aludɨ igɨdalaŋ ibi hekɨlɨ daŋ hɨnihɨni saŋ sibɨla agadɨ ma vihɨlu uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ avi aludɨ igavɨdaci ibi hekɨlɨ daŋ hɨnihɨni saŋ ma vihɨlu uami. \v 7 Jisasɨ \x - \xo 2.7 \xo*\xt 1 Ko 2.3, 2 Ko 13.4, 2 Ti 2.24\xt*\x* Kɨlaisɨ agaŋ nudɨ sibɨla vivi saŋ aludɨ lɨbɨmɨŋalɨ uami. Hameŋ sadaŋ alaŋ akuaba akuaba saŋ mavɨn hɨniavɨla uami. Ha namɨlaŋ aludɨ ahɨliahuiahu saŋ naludɨ huaci abavɨlu uami. Agadɨ ala alaŋ namɨlaŋ hula hɨnihɨni simɨ sɨbaŋ hɨnihɨlu uami. Hɨnidamɨli namɨlaŋ ninanadi mumɨŋ cɨki me hɨnidalaŋ alaŋ naludɨ iamɨgagalinalu me nalusaŋ amaŋ igu igu me hɨnihɨlu uami. \v 8 Alaŋ nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihɨlu uami. Hɨnihɨni Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ naludɨ aba aba saŋ hɨjɨŋalahɨlu uami. Alaŋ nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihɨni naludɨ ahɨliahuiahu saŋ lɨlalu uami. Vɨhɨlɨ akuaba akuaba aludɨ hɨvɨ iahavɨlalɨ agɨlasaŋ hɨji ma lamɨlalu uami. \p \v 9 Iadɨ \x - \xo 2.9 \xo*\xt HJL 20.34, 1 Ko 4.11-13, 2 Ko 11.9, 12.15\xt*\x* isagali imahali me namɨlaŋ uami. Namɨlaŋ igɨlalaŋ uami. Alaŋ namɨlaŋ hula hɨnihɨni Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ sulahɨlu uami. Agadɨ ala namɨlaŋ aludɨ ahɨliahuiahu saŋ naludɨ ma abahɨlu uami. Alaŋ hɨfɨlɨ hɨfɨlɨ uaiadi uaiadi anɨm hɨlɨcɨ sibɨla vivi vɨhɨlɨfɨlɨfɨ aludɨ nukeŋ akuaba akuaba agɨladɨ lavahɨlu uami. Hameŋ lɨdɨŋ hɨnihɨni nalusaŋ Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ sulahɨlu uami. \p \v 10 Hulaŋ iamɨgali Jisasɨ Kɨlaisɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlalaŋ namɨlaŋ igɨlalaŋ uami. Asɨ avi igɨlalɨ uami. Alaŋ namɨlaŋ hula hɨnihɨni akuaba akuaba lɨlɨ hɨnihɨlu uami. Alaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlahɨla akuaba akuaba huaci huaci Asɨ igɨdaci huaci sɨlɨvɨ laci hɨniavɨlalɨ agɨladɨ pam lahɨlu uami. La alaŋ akuaba hugɨ ma lamahɨlu uami. \v 11 Namɨlaŋ \x - \xo 2.11 \xo*\xt HJL 20.31\xt*\x* igɨlalaŋ uami. Iagagali agɨlaŋ ninanadi agɨlasaŋ akuaba akuaba lɨhavɨlalɨ hameŋ me lahɨlu uami. \v 12 Alaŋ \x - \xo 2.12 \xo*\xt Fl 1.27, Kl 1.10, 2 Ti 1.9, 1 Pi 5.10\xt*\x* naludɨ hɨji humɨgaŋ agɨladɨ iagaŋ lagulagu saŋ ciaŋ nagɨladɨ nalusaŋ sulahɨlu uami. Akuaba akuaba huaci huaci Asɨ nukeŋ igɨdaci huaci hɨniavɨlalɨ agɨladɨ namɨlaŋ lɨlɨ saŋ haiabɨla lamalama naludɨ abahɨlu uami. Nusaŋ ala Asɨ naludɨ likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni saŋ nɨbu nukeŋ naludɨ abalɨ uami. Lɨci nudɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ heŋ hɨnihɨni nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnibalaŋ uami. \s Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ hɨnihɨni vɨhɨlɨ havavɨhadami agasaŋ abami. \p \v 13 Alaŋ \x - \xo 2.13 \xo*\xt Ga 1.11-12, 4.14, 1 Te 1.2-3, 2 Te 2.13, 2 Pi 3.2\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ hulaŋ iamɨgali Jisasɨ Kɨlaisɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlalaŋ nalusaŋ sulahɨlu uami. Sulɨdamɨli igahɨlahɨla nameŋ ma abahalaŋ uami. Ha hulaŋ dɨ ciaŋ aba ma abahalaŋ uami. Namɨlaŋ igahɨlahɨla nameŋ abahalaŋ uami. Amɨŋ sɨbaŋ aba abahalaŋ uami. Ha Asɨ dɨ ciaŋ aba abahalaŋ uami. Lɨdalaŋ ciaŋ agaŋ naludɨ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ sibɨla vɨdɨvɨdɨŋ vilɨ uami. Vivi hɨnidaci alaŋ nusaŋ ala hameŋ laci hameŋ laci Asɨ dɨ huaci aba abɨlalu uami. \v 14 Iadɨ \x - \xo 2.14 \xo*\xt HJL 17.5, Ib 10.33-34\xt*\x* isagali imahali me namɨlaŋ uami. Avɨli hɨvɨ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ limu hɨhɨle agɨladɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci Judia fɨli tɨbɨ hɨniavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ ala Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali hɨnihɨni Jisasɨ Kɨlaisɨ hula hɨji humɨgaŋ pam hɨniavɨlalɨ uami. Hɨniavɨdaci nulɨdɨ hɨdɨlɨ pam agɨlaŋ nulɨsaŋ vɨhɨlɨ hekɨlɨ hekɨlɨ iguavɨlalɨ uami. Namɨlaŋ avi nɨbɨlaŋ me hɨnilalaŋ uami. Hɨnidalaŋ naludɨ haiabɨla pam hɨsɨŋ agɨlaŋ avi vɨhɨlɨ hekɨlɨ hekɨlɨ agɨladɨ nalusaŋ iguavɨlalɨ uami. \v 15-16 Isɨlaelɨ \x - \xo 2.15-16 \xo*\xt Mt 23.32-33, 24.6, Lu 11.52, HJL 2.23-24, 3.15, 7.52, 9.23, 9.29, 13.45, 13.50, 14.2, 14.5, 14.19, 17.5, 17.13, 18.12-13\xt*\x* hɨdɨlɨ agɨlaŋ ala aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ dɨ ifɨhɨmavɨmi uami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨladɨ ifɨhɨmavɨmi uami. Aludɨ avi lahuavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ hameŋ lɨdɨŋ hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ nagɨli lamavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨlasaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sulavɨmɨdɨ aba aludɨ hɨbɨ hɨnilahavɨlalɨ uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali hɨdɨlɨ mu mu agɨladɨ ahɨliahuci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨmɨdɨ aba hameŋ lɨhavɨlalɨ uami. Hameŋ lɨhavɨdaci nulɨdɨ hugɨ agɨlaŋ iahaiaha hekɨlɨ lɨhavɨdaci Asɨ nulɨsaŋ ma hɨjɨŋalɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nudɨ igɨvɨ agaŋ nulɨdɨ hɨvɨ amɨŋ ci iahɨbali uami. \s Polɨ agaŋ Tesalonaika haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ iga iga saŋ hɨji hekɨlɨ lamadami agasaŋ abami. \p \v 17 Iadɨ \x - \xo 2.17 \xo*\xt 1 Te 3.10\xt*\x* isagali imahali me namɨlaŋ uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ lɨhavɨci alaŋ lɨhalɨha naludɨ vala vehɨlu uami. Vevɨla hɨji nameŋ lamahɨlu uami. Hulaŋ mu agaŋ nudɨ ninanadi agɨladɨ valavɨla ataŋ hɨnilalɨ hameŋ hɨnilalu aba abahɨlu uami. Alaŋ naludɨ mugaŋ lamɨgaŋ ma igɨlalu uami. Agadɨ ala aludɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ namɨlaŋ hula hanɨbuŋ hɨniavadi uami. Hameŋ sadaŋ alaŋ cɨhu uavɨla naludɨ iga iga saŋ hɨbɨ suhɨladalu uami. Alaŋ naludɨ iga iga saŋ hɨji hekɨlɨ sɨbaŋ daŋ hɨnidalu uami. \v 18 Akape tɨbɨ alaŋ naludɨ ua iga iga saŋ hɨbɨ suhɨla suhɨla vɨsɨvasi igu igu hɨnilalu uami. Agadɨ ala Satan agaŋ aludɨ hɨbɨ hɨnilahɨlalɨ uami. \v 19-20 Alaŋ \x - \xo 2.19-20 \xo*\xt 2 Ko 1.13-14, Fl 2.15-16, 4.1, 1 Te 3.13, 2 Te 1.4, CHL 1.7\xt*\x* namɨlaŋ akuaba akuaba sibɨla huaci huaci agɨladɨ vidalaŋ ciaŋ hɨjɨ igahɨlɨlalu agasaŋ naludɨ ibi mɨŋaiahaiaha nalusaŋ hɨjɨŋalɨlalu uami. Hameŋ sadaŋ naludɨ ua iga iga saŋ hɨbɨ suhɨlɨlalu uami. Mufɨli aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ agaŋ cɨhu vebali uami. Hadɨhu viaŋ namɨlaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ lɨlalaŋ agɨlasaŋ igahɨlɨdalɨŋ huaci lɨdaci nalusaŋ hekɨlɨ hɨjɨŋalɨben uami. La naludɨ huaci aba ibi mɨŋaiahaiaha nameŋ abɨben uami. Viaŋ hameŋ agasaŋ ala migɨla migɨla hɨnilan aba abɨben uami. \c 3 \s Polɨ agaŋ Tesalonaika haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ iagaŋ lagulagu saŋ Timoti dɨ abɨci umi. \p \v 1-2 Alaŋ \x - \xo 3.1-2 \xo*\xt HJL 16.1-3, 17.15\xt*\x* nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalu uami. Naludɨ ciaŋ hɨjɨ cɨki avi ma igahɨlahɨlu sadaŋ hɨji nameŋ lamahɨlu uami. Timoti dɨ abɨmɨli naludɨ hɨvɨ udaci alaŋ ahica Atenɨsɨ haiabɨla neŋ hɨnibalu aba abahɨlu uami. Timoti nɨbu aludɨ ima me hɨnilalɨ uami. Asɨ nɨbu hula sibɨla vidaci nɨbu Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ ciaŋ sulɨlalɨ uami. Alaŋ nudɨ abɨmɨli uavɨla naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ vɨdɨvɨdɨŋ igu igu saŋ iagaŋ lagubali uami. \v 3 Namɨlaŋ \x - \xo 3.3 \xo*\xt Ef 3.13, 2 Ti 3.12\xt*\x* vɨhɨlɨ akuaba akuaba avɨha avɨha havɨdalaŋ naludɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamavɨmɨdɨ aba nɨbu naludɨ iagaŋ lagubali uami. Namɨlaŋ nukeŋ ci igɨlalaŋ uami. Asɨ agaŋ aludɨ lɨbɨmɨŋavɨla vɨhɨlɨ hameŋ agɨladɨ havahava saŋ abami uami. \v 4 Alaŋ \x - \xo 3.4 \xo*\xt HJL 14.22, 20.24\xt*\x* namɨlaŋ hula hɨnihɨni naludɨ nameŋ abahɨlu uami. Akuaba akuaba vɨhɨlɨ agɨlaŋ aludɨ hɨvɨ iahavɨbali aba abahɨlu uami. Namɨlaŋ nudɨ sɨhɨvia igahɨlahalaŋ uami. Akuaba akuaba sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ hameŋ agɨlaŋ ci iahavadi uami. \v 5 Viaŋ \x - \xo 3.5 \xo*\xt Fl 2.15-16\xt*\x* hɨji nameŋ lamacin uami. Ilasɨsɨ hɨsɨŋ hulaŋ agaŋ naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ ilasɨsɨ saŋ ciaŋ huaci huaci ci akua abalɨ aba igahɨlacin uami. Lɨci aludɨ sibɨla agɨlaŋ havɨ sɨvɨlavɨmɨdɨ aba igahɨlacin uami. Hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ hameŋ igahɨlahɨla hɨnicin uami. Lavɨla Timoti dɨ abɨlɨŋ naludɨ pɨŋ lɨhalɨha sɨbaŋ ualɨ uami. \s Timoti agaŋ cɨhu vevɨla akuaba akuaba igami agɨlasaŋ sulɨci Polɨ agaŋ igahɨlavɨla hɨjɨŋalami. \p \v 6 Timoti \x - \xo 3.6 \xo*\xt HJL 18.5\xt*\x* agaŋ naludɨ vala aludɨ hɨvɨ cɨhu ci velɨ uami. Nɨbu vevɨla akuaba akuaba sibɨla huaci huaci agɨladɨ vidalaŋ igalɨ agasaŋ aludɨ sulalɨ uami. Namɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnihɨni limu hɨhɨle agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalaŋ agasaŋ sulalɨ uami. Alaŋ namɨlaŋ hula hɨnihɨni akuaba akuaba lahɨlu agɨlasaŋ igahɨlɨlalaŋ uami. Igahɨlahɨla ciaŋ huaci huaci abɨlalaŋ agɨlasaŋ aludɨ sulalɨ uami. Alaŋ naludɨ iga iga saŋ mavɨn hɨnilalu hameŋ laci ala namɨlaŋ avi aludɨ iga iga saŋ mavɨn hɨnilalaŋ uami. Nusaŋ ala nɨbu ve aludɨ sulalɨ uami. \v 7 Iadɨ \x - \xo 3.7 \xo*\xt 2 Te 1.4\xt*\x* isagali imahali me namɨlaŋ uami. Hulaŋ limu hɨhɨle aludɨ sɨbɨlɨ lamavɨdaci hɨnilalu uami. Vɨhɨlɨ havahava hɨnidamɨli namɨlaŋ Asɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hanɨbuŋ hanɨbuŋ hɨnilalaŋ agadɨ ciaŋ hɨjɨ igahɨlahɨlu uami. Naludɨ ciaŋ hɨjɨ agadɨ igahɨlɨmɨli aludɨ iagaŋ lagualɨ uami. \v 8 Alaŋ \x - \xo 3.8 \xo*\xt Fl 4.1\xt*\x* igɨdamɨli namɨlaŋ aludɨ Hekɨlɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnihɨni vɨdɨvɨdɨŋ lagulamɨlalaŋ uami. Lɨdalaŋ alaŋ huaci sɨbaŋ hɨnilalu uami. \v 9 Alaŋ Asɨ dɨ abɨben aba nalusaŋ igahɨlahɨla hekɨlɨ sɨbaŋ hɨjɨŋalɨlalu uami. Hɨjɨŋalaŋala Asɨ dɨ huaci aba abɨlalu uami. Lɨdɨŋ alaŋ Asɨ dɨ hameŋ laci hameŋ laci huaci aba abɨlalu uami. \v 10 Asɨ \x - \xo 3.10 \xo*\xt HJL 26.7, Lom 1.10, Kl 4.12, 2 Ti 1.3\xt*\x* agaŋ alusaŋ hɨbɨ hihɨlɨci alaŋ uavɨla naludɨ iga iga saŋ nudɨ hɨfɨlɨ hɨfɨlɨ uaiadi uaiadi hameŋ laci aba aba hɨnilalu uami. Naludɨ ua igavɨla nalusaŋ ciaŋ sulɨdamɨli naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨlaŋ sɨvɨlavɨmɨdɨ aba nalusaŋ ala Asɨ dɨ aba aba hɨnilalu uami. \s Polɨ agaŋ nulɨdɨ ua iga iga saŋ Asɨ dɨ abami. \p \v 11 Aludɨ \x - \xo 3.11 \xo*\xt 2 Te 2.16\xt*\x* Iavaŋ Asɨ hula aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ hula hɨbɨ hihɨlavɨci alaŋ naludɨ hɨvɨ ubalu aba Asɨ dɨ abɨlalu uami. \v 12 Aludɨ \x - \xo 3.12 \xo*\xt 1 Te 4.9-10, 5.15, 2 Pi 1.7\xt*\x* Hekɨlɨ agaŋ lɨdaci namɨlaŋ naludɨ limu hɨhɨle agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihɨni agaŋ iaha hekɨlɨ lɨm aba Asɨ dɨ abɨlalu uami. Lɨci namɨlaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnibalaŋ aba Asɨ dɨ abɨlalu uami. Hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨlasaŋ avi mavɨn hekɨlɨ hɨnibalaŋ aba Asɨ dɨ abɨlalu uami. Alaŋ nalusaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalu hameŋ laci ala namɨlaŋ avi nulɨsaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnibalaŋ aba Asɨ dɨ abɨlalu uami. \v 13 Hameŋ \x - \xo 3.13 \xo*\xt Sek 14.5, 1 Ko 1.8, Fl 1.10, 2 Te 1.7, 1.10\xt*\x* lɨdalaŋ Asɨ agaŋ naludɨ hɨji mɨŋaiahɨdaci vɨdɨvɨdɨŋ hɨnibalaŋ aba Asɨ dɨ abɨlalu uami. Lɨdalaŋ mufɨli aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ agaŋ nudɨ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hula cɨhu vebali aba Asɨ dɨ abɨlalu uami. Hadɨhu heŋ namɨlaŋ huaci sɨlɨvɨ laci hɨnibalaŋ aba Asɨ dɨ abɨlalu uami. Lɨdalaŋ aludɨ Iavaŋ Asɨ agaŋ igɨci namɨlaŋ hugɨ apalɨ hɨnibalaŋ aba Asɨ dɨ abɨlalu uami. Ha amɨŋ sɨbaŋ uami. \c 4 \s Hɨvɨkalɨ saŋ hɨdavɨmɨdɨ agasaŋ abami. \p \v 1 Iadɨ \x - \xo 4.1 \xo*\xt Fl 1.27, Kl 1.10, 2.6, 1 Te 2.12, 2 Te 3.6\xt*\x* isagali imahali me namɨlaŋ uami. Namɨlaŋ Asɨ dɨ hɨji lubiahɨlahɨla hɨdahɨda saŋ naludɨ ci lamalubihɨlu uami. Alaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ lɨdamɨli Asɨ agaŋ iga iga hɨjɨŋalɨlalɨ agɨlasaŋ avi naludɨ ci lamalubihɨlu uami. Lamalubimɨli namɨlaŋ akuaba akuaba huaci huaci hameŋ lɨlalaŋ agɨlaŋ vana naludɨ hɨvɨ iaha hekɨlɨ lɨhavɨm uami. Namɨlaŋ hameŋ lɨbalaŋ aba alaŋ aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ hula hɨji humɨgaŋ pam hɨnihɨni naludɨ iagaŋ lagulagu saŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ abadalu uami. \p \v 2 Alaŋ aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ dɨ ibi hɨvɨ nalusaŋ ciaŋ mu mu abahɨlu agɨladɨ ci igahɨlahalaŋ uami. \v 3 Asɨ \x - \xo 4.3 \xo*\xt 1 Ko 6.15, 6.18, Ef 5.3, 5.17, 5.26-27, Kl 3.5, 1 Te 5.23, Ib 10.10, 1 Pi 1.16\xt*\x* dɨ hɨji nɨbu nameŋ uami. Namɨlaŋ huaci sɨlɨvɨ laci hɨnihalaŋ uami. Hameŋ lavɨla hɨvɨkalɨ saŋ ma hɨdɨbalaŋ uami. \v 4 Hɨji \x - \xo 4.4 \xo*\xt Lom 6.19, 1 Ko 6.13-15, 6.18\xt*\x* sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ naludɨ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ hɨnihɨni iahavɨlalɨ agɨladɨ ma lubiahɨlɨbalaŋ uami. Lɨdɨŋ namɨlaŋ akuaba akuaba Asɨ igɨdaci huaci sɨlɨvɨ laci hɨniavɨlalɨ agɨladɨ lɨdalaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga iga naludɨ ibi mɨŋaiahavɨbali uami. \v 5 Hɨdɨlɨ \x - \xo 4.5 \xo*\xt Sng 79.6, Ga 4.8, Ef 2.12, 4.17-18, 2 Te 1.8\xt*\x* mu mu agɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ ma igahɨlavɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ hɨvɨkalɨ saŋ hɨdavɨdaci nulɨdɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ iahavɨdaci nɨbɨlaŋ lubiahɨlahɨla lɨhavɨlalɨ uami. Namɨlaŋ nɨbɨlaŋ lɨhavɨlalɨ hameŋ lɨmɨlaŋ uami. \v 6 Namɨlaŋ \x - \xo 4.6 \xo*\xt Wkp 19.11-13, Sng 94.1, 1 Ko 6.8, 2 Te 1.8\xt*\x* naludɨ isagalinalu imahalinalu me agɨladɨ analɨ aba aba nulɨdɨ abinadinɨlu agɨlaŋ hula lusɨŋ sɨbɨlɨ hameŋ agɨladɨ lɨmɨlaŋ uami. Asɨ agaŋ hulaŋ hameŋ agɨlasaŋ vɨhɨlɨ hekɨlɨ igulalɨ agasaŋ vaka naludɨ vɨdɨvɨdɨŋ ci abɨdamɨli igahɨlahalaŋ uami. \v 7 Asɨ \x - \xo 4.7 \xo*\xt 1 Ko 1.2, 2 Te 2.13-14, Ib 12.14, 1 Pi 1.14-16\xt*\x* agaŋ alaŋ akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ hugɨ daŋ hugɨ daŋ hameŋ agɨladɨ lɨlɨ saŋ ma abami uami. Alaŋ huaci sɨlɨvɨ laci hɨnihɨni saŋ abami uami. \v 8 Lavɨla \x - \xo 4.8 \xo*\xt Ese 36.27, 37.14, Lu 10.16, 1 Ko 2.10, 2 Ko 1.22, 1 Jo 3.24\xt*\x*nudɨ Amɨŋ agadɨ abɨci ve namɨlaŋ hula hɨnilalɨ uami. Agadɨ ala hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ ciaŋ nagadɨ igahɨlahɨla abavɨlalɨ uami. Ha hulaŋ dɨ ciaŋ aba abavɨlalɨ uami. Hameŋ aba aba ciaŋ nagadɨ ma lubiahɨlavɨlalɨ uami. Hulaŋ hameŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ huligalavɨlalɨ uami. \s Akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ lɨhavɨdaci iaha vɨdɨvɨdɨŋ lɨhavɨm agasaŋ abami. \p \v 9 Namɨlaŋ \x - \xo 4.9 \xo*\xt Jo 13.34, 15.12, Ib 8.11, 1 Jo 2.20, 2.27, 3.11-13\xt*\x* Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnihɨni saŋ Asɨ agaŋ naludɨ ci lamalubilɨ uami. Hameŋ sadaŋ ciaŋ nagadɨ nalusaŋ cɨhu cɨhu ma lɨbɨben uami. \v 10 Namɨlaŋ \x - \xo 4.10 \xo*\xt 2 Te 3.4\xt*\x* hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci Masedonia fɨli tɨbɨ hɨniavɨlalɨ agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnilalaŋ uami. Agadɨ ala iadɨ isagali imahali me namɨlaŋ uami. Akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ hameŋ laci lɨdalaŋ iaha hekɨlɨ lɨlɨ saŋ naludɨ iagaŋ lagulalu uami. \v 11 Namɨlaŋ \x - \xo 4.11 \xo*\xt Ef 4.28, 2 Te 3.8, 3.12, 1 Pi 4.15\xt*\x* simɨ hɨnihɨni saŋ vɨdɨvɨdɨŋ hɨnihɨni naludɨ nukeŋ sibɨla vihalaŋ uami. Naludɨ nukeŋ human hɨvɨ sibɨla vivi huaci naludɨ nukeŋ ahɨliahubalaŋ uami. Vaka naludɨ abahɨlu hameŋ laci ala lɨhalaŋ uami. \v 12 Namɨlaŋ \x - \xo 4.12 \xo*\xt Lom 13.13, 2 Ko 8.21, Kl 4.5\xt*\x* hameŋ lɨdɨŋ muhɨlɨ havɨlɨ anɨm hɨlɨcɨ akuaba akuaba agɨlasaŋ ma tɨbɨ mɨgɨbalaŋ uami. Lɨdalaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle avɨli hɨvɨ ma mɨŋamɨgu mɨŋaiahavalɨ agɨlaŋ nalusaŋ hɨjɨŋalavɨbali uami. \s Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ cɨhu vevɨla aludɨ likɨlɨbali agasaŋ abami. \p \v 13 Iadɨ \x - \xo 4.13 \xo*\xt Ef 2.12\xt*\x* isagali imahali me namɨlaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle Asɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ ma lamavɨlalɨ agɨlaŋ hulaŋ hɨmavɨlalɨ agɨlasaŋ mavɨn mɨŋamɨŋa ilɨhavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ cɨhu hɨhi iahavɨbali agasaŋ ma igahɨlavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ ilɨhavɨlalɨ uami. Namɨlaŋ nɨbɨlaŋ lɨhavɨlalɨ hameŋ lɨmɨlaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali vaka hɨmavɨmi agɨlasaŋ sɨhɨvia igahɨlɨbalaŋ aba naludɨ abadalu uami. \v 14 Alaŋ \x - \xo 4.14 \xo*\xt Lom 14.9, 1 Ko 15.3-4, 15.12-13, 15.18, 15.23\xt*\x* Jisasɨ hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahami agasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlalu uami. Asɨ agaŋ avi Jisasɨ akuaba akuaba lɨmi agasaŋ igahɨlɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ hulaŋ iamɨgali Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnihɨni hɨmavɨmi agɨladɨ abɨci cɨhu hɨhi iahavɨbali uami. Iahavɨla Jisasɨ hula hudɨmɨda cɨhu vehavɨbali uami. \p \v 15 Alaŋ \x - \xo 4.15-17 \xo*\xt 1 Ko 15.51-52\xt*\x* aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ dɨ ciaŋ agadɨ nalusaŋ nameŋ sulahɨlu uami. Aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ cɨhu vebali heŋ hulaŋ iamɨgali hɨhi hɨnidalu alaŋ hulaŋ iamɨgali hɨmavɨmi agɨladɨ lɨvalavɨla alaŋ mɨse hali ma ubalu aba abahɨlu uami. \v 16 Asɨ \x - \xo 4.16 \xo*\xt Mt 24.30-31, HJL 1.11, 1 Ko 15.23, 15.51-52, 1 Te 1.10, 2 Te 1.7\xt*\x* agaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ abɨdaci nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agaŋ abɨdaci Asɨ dɨ sai bihulɨ agaŋ agalɨbali aba abahɨlu uami. Lɨdaci aludɨ Hekɨlɨ agaŋ Asɨ dɨ haiabɨla agadɨ vala vebali aba abahɨlu uami. Vedaci hulaŋ iamɨgali Jisasɨ Kɨlaisɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnihɨni hɨmavɨmi agɨlaŋ mɨse cɨhu hɨhi iahavɨbali aba abahɨlu uami. \v 17 Hadɨhu \x - \xo 4.17 \xo*\xt Jo 12.26, HJL 1.9, CHL 11.12\xt*\x* heŋ hulaŋ iamɨgali hɨhi hɨnidalu alaŋ nɨbɨlaŋ hula avɨli susu hɨvɨ hudɨmɨda iahubalu aba abahɨlu uami. Iahuavɨla alaŋ ahuata iahua hɨvɨ heŋ aludɨ Hekɨlɨ hula mɨgudɨbɨbalu aba abahɨlu uami. La nɨbu hula huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalu aba abahɨlu uami. \v 18 Hameŋ sadaŋ Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ iagaŋ lagulagu saŋ ciaŋ nagadɨ nulɨsaŋ sulɨhalaŋ uami. \c 5 \s Aludɨ Hekɨlɨ vebali agasaŋ migɨla migɨla hɨnihɨni saŋ abami. \p \v 1-2 Iadɨ \x - \xo 5.1-2 \xo*\xt Mt 24.36, Mt 24.42-44, Lu 12.39, 2 Pi 3.10, CHL 3.3\xt*\x* isagali imahali me namɨlaŋ uami. Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ mɨhiŋ apalɨ vebali uami. Sɨgɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ mɨhiŋ lɨbɨlɨfavɨla hɨfɨlɨ ve sɨgɨlɨ vihavɨlalɨ hameŋ me vebali uami. Ciaŋ hameŋ agadɨ namɨlaŋ nukeŋ sɨhɨvia ci igɨlalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ nalusaŋ cɨhu cɨhu manasɨŋ ma lɨbɨbalu uami. \v 3 Hulaŋ \x - \xo 5.3 \xo*\xt Ese 13.10, Hos 13.13, Mt 24.38-39, Lu 21.34-35, Jo 16.21-22\xt*\x* iamɨgali agɨlaŋ nameŋ abavɨbali uami. Iabi alaŋ huaci sɨbaŋ hɨnibalu aba abavɨbali uami. Vɨhɨlɨ aludɨ hɨvɨ ma iahavɨbali aba abavɨbali uami. Hameŋ aba aba hɨniavɨdaci vɨhɨlɨ agɨlaŋ iahavɨci sɨbɨlɨ lɨhavɨbali uami. Vɨhɨlɨ agɨlaŋ iamɨgali ninanadi huhɨlɨben aba avɨha avɨha igavɨlalɨ hameŋ iahavɨbali uami. Avɨha avɨha hameŋ agadɨ ma lɨvalavɨbali uami. \v 4 Iadɨ \x - \xo 5.4 \xo*\xt Lom 13.12-13, 1 Jo 2.8\xt*\x* isagali imahali me namɨlaŋ uami. Namɨlaŋ hɨfɨlɨ me hɨvɨ ma hɨnilalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ akuaba akuaba mɨhiŋ heŋ iahavɨci igavɨla ma lɨdɨbalaŋ uami. La sɨgɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ lɨbɨlɨfa vehavɨci igavɨla i aba abavɨlalɨ hameŋ me ma lɨbalaŋ uami. \v 5 Namɨlaŋ \x - \xo 5.5 \xo*\xt Lom 13.12, Ef 5.8-9\xt*\x* uaiadi hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali me hɨnihɨni abɨlu hɨvɨ hɨdɨlalaŋ uami. Namɨlaŋ hɨfɨlɨ hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali me ma hɨnilalaŋ uami. Hɨnihɨni abɨlu apalɨ hɨvɨ ma hɨdɨlalaŋ uami. \v 6 Hameŋ \x - \xo 5.6 \xo*\xt Mt 24.42, 25.5, 25.13, 1 Pi 5.8\xt*\x* sadaŋ alaŋ hulaŋ limu hɨhɨle ani hɨniavɨlalɨ hameŋ ani hɨnimagalu uami. Lamɨgaŋ iuala hɨnihɨni hɨji lamɨdamɨli tovedaci igahɨlahɨla hɨnimɨli uami. \v 7 Alaŋ \x - \xo 5.7 \xo*\xt Lu 21.34-36, Lom 13.13, Ef 5.14\xt*\x* igɨlalu uami. Hulaŋ ani hɨsɨvavɨlalɨ agɨlaŋ hɨfɨlɨ hɨvɨ ani hɨsɨvavɨlalɨ uami. Hulaŋ hɨjɨŋalaŋala avɨli vɨdɨvɨdɨŋ nana ula ula livaliva aba aba hɨdavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ hɨfɨlɨ hɨvɨ avɨli vɨdɨvɨdɨŋ nana hɨjɨŋalaŋala ula ula livaliva aba aba hɨdavɨlalɨ uami. \v 8 Agadɨ \x - \xo 5.8 \xo*\xt Ais 59.17, Ef 6.13-17\xt*\x* ala alaŋ abɨlu hɨvɨ hɨnihɨni hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali uami. Alaŋ sɨhɨvia hɨji lamɨmɨli uami. Lɨdɨŋ Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨnihɨni limu hɨhɨle agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnimɨli uami. Akuaba akuaba hameŋ lɨbalu agɨlaŋ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨladɨ hadi hɨlahɨla vɨdɨvɨdɨŋ daŋ me hɨniavɨbali uami. La Asɨ aludɨ ahɨliahuci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalu agasaŋ makamɨŋamɨŋa hɨnimɨli uami. Hɨnidamɨli hɨji hameŋ agaŋ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ mɨlaŋ lɨpɨlɨpɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agɨladɨ hafilamalama hɨdahɨda me hɨnim uami. Lɨdaci alaŋ vɨdɨvɨdɨŋ hɨnihɨni sɨhɨvia sɨbaŋ migɨla migɨla hɨnimɨli uami. \v 9 Asɨ \x - \xo 5.9 \xo*\xt Lom 9.22, 1 Te 1.10, 2 Te 2.13-14, 1 Pi 2.8\xt*\x* agaŋ aludɨ sɨbɨlɨ lamalama saŋ ma lɨbɨmɨŋami uami. Nɨbu aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ Kɨlaisɨ agaŋ aludɨ ahɨliahuci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni saŋ lɨbɨmɨŋami uami. \v 10 Jisasɨ \x - \xo 5.10 \xo*\xt Lom 14.8-9, 2 Ko 5.14-15, 1 Te 4.14\xt*\x* nɨbu aludɨ ahɨliahuiahu saŋ hɨmami uami. Hameŋ sadaŋ alaŋ hɨmɨmɨli nɨbu veci alaŋ nɨbu hula huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalu uami. Ma hɨmɨmaŋ lɨdamɨli avi nɨbu veci alaŋ nɨbu hula huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalu uami. \v 11 Hameŋ \x - \xo 5.11 \xo*\xt Ju 1.20\xt*\x* sadaŋ nulɨdɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ ahɨliahuiahu saŋ hɨbɨŋ hɨbɨŋ iagaŋ lagulagu ciaŋ agɨladɨ pam nulɨsaŋ sulɨhalaŋ uami. Malɨciŋ lɨlalaŋ hameŋ ala lɨhalaŋ uami. \s Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨlaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ pam lɨhavɨm agasaŋ abami. \p \v 12 Iadɨ \x - \xo 5.12 \xo*\xt 1 Ko 16.17-18, Fl 2.29, 1 Ti 5.17, Ib 13.7, 13.17\xt*\x* isagali imahali me namɨlaŋ uami. Alaŋ naludɨ nameŋ lɨlɨ saŋ abadalu uami. Namɨlaŋ hulaŋ naludɨ ahɨliahuiahu saŋ sibɨla hekɨlɨ hekɨlɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihalaŋ uami. Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ nulɨdɨ lɨbɨmɨŋɨci nɨbɨlaŋ naludɨ hali hɨsɨŋ hɨniavɨlalɨ uami. Hɨnihɨni namɨlaŋ akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vilalaŋ agɨladɨ mɨŋahihɨlahihɨla saŋ ciaŋ mu mu agɨladɨ abavɨlalɨ uami. \v 13 Nɨbɨlaŋ sibɨla hameŋ agadɨ vihavɨlalɨ agasaŋ namɨlaŋ nulɨdɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni nulɨdɨ ciaŋ lubiahɨlɨhalaŋ uami. Lɨdɨŋ namɨlaŋ hekɨlɨ hɨjɨŋalaŋala nulɨsaŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnihalaŋ uami. Naludɨ isagalinalu imahalinalu me agɨlaŋ hula humɨgaŋ simɨ hɨnihalaŋ uami. \p \v 14 Iadɨ \x - \xo 5.14 \xo*\xt Ga 5.22, 6.1-2, Kl 3.12, 2 Te 3.6, 3.11, 3.15, Ib 12.12-13\xt*\x* isagali imahali me namɨlaŋ uami. Alaŋ naludɨ hɨji mɨŋaiahaiaha saŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ abadalu uami. Namɨlaŋ hulaŋ iamɨgali ihɨlu lavalava havɨ havɨ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ abɨdalaŋ sibɨla vihavɨm uami. Hulaŋ iamɨgali lɨdavɨlalɨ agɨladɨ nameŋ abɨhalaŋ uami. Namɨlaŋ lɨdɨmɨlaŋ aba abɨhalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali hɨji vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ apalɨ agɨladɨ ahɨliahudalaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ vihavɨm uami. Hɨji vɨdɨvɨdɨŋ vihavɨdaci namɨlaŋ ahuata simɨ hɨnihɨni hɨbɨŋ hɨbɨŋ ahɨliahuiahu hɨnihalaŋ uami. \p \v 15 Hulaŋ \x - \xo 5.15 \xo*\xt Snd 20.22, Mt 5.39, Lom 12.17, 1 Ko 6.7, 1 Pi 3.9\xt*\x* iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ naludɨ sɨbɨlɨ lamavɨci nulɨdɨ hɨbɨŋ sɨbɨlɨ lamɨmɨlaŋ uami. Namɨlaŋ hameŋ laci hameŋ laci hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavalɨ agɨlasaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ pam lɨhalaŋ uami. La hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ avi hameŋ laci lɨhalaŋ uami. \p \v 16 Namɨlaŋ \x - \xo 5.16 \xo*\xt 2 Ko 6.10, Fl 4.4\xt*\x* hameŋ laci hameŋ laci hɨjɨŋalɨhalaŋ uami. \v 17 Lɨdɨŋ \x - \xo 5.17 \xo*\xt Lu 18.1, Ef 6.18, Kl 4.2, 1 Pi 4.7\xt*\x* Asɨ dɨ hameŋ laci hameŋ laci aba aba hɨnihalaŋ uami. \v 18 Naludɨ \x - \xo 5.18 \xo*\xt Ef 5.20, Kl 3.17\xt*\x* akuaba akuaba lɨhavɨbali agadɨ ala namɨlaŋ Asɨ dɨ huaci aba abɨhalaŋ uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali Jisasɨ Kɨlaisɨ hula hɨji humɨgaŋ pam hɨnilalaŋ namɨlaŋ akuaba akuaba hameŋ agɨladɨ lɨlɨ saŋ hɨji lamɨlalɨ uami. \p \v 19 Asɨ \x - \xo 5.19 \xo*\xt Ef 4.30, 1 Ti 4.14, 2 Ti 1.5-6\xt*\x* dɨ Amɨŋ agaŋ akuaba akuaba lɨlɨ saŋ naludɨ abɨdaci namɨlaŋ nudɨ abamɨgɨlɨmɨlaŋ uami. \v 20 Namɨlaŋ \x - \xo 5.20 \xo*\xt 1 Ko 14.1, 14.39\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ nalusaŋ ciaŋ sulɨben aba lɨhavɨdaci nulɨdɨ sɨbɨlɨ igɨmɨlaŋ uami. \v 21-22 Namɨlaŋ \x - \xo 5.21-22 \xo*\xt Jop 1.1, 1.8, 2.3, 1 Ko 2.11, 2.15, Fl 4.8, 1 Jo 4.1\xt*\x* akuaba akuaba ciaŋ mu mu agɨladɨ sɨhɨvia sɨbaŋ lamalɨhɨlalɨhɨla igɨhalaŋ uami. Lɨdɨŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ pam lɨdɨŋ hɨnihalaŋ uami. Akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ valavala ataŋ hɨnihalaŋ uami. \p \v 23 Alaŋ \x - \xo 5.23 \xo*\xt Lom 15.33, 1 Ko 1.8, Fl 4.9, 1 Te 3.13, 2 Te 3.16\xt*\x* Asɨ dɨ nameŋ abɨlalu uami. Asɨ nama lɨdanaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨlalɨ aba abɨlalu uami. Nama lɨdanaŋ nɨbɨlaŋ sɨkasɨkan huaci sɨlɨvɨ laci hɨniavɨm aba abɨlalu uami. Hɨniavɨdaci nama nulɨdɨ hadipɨlɨ agɨladɨ migɨlɨha aba abɨlalu uami. Nulɨdɨ amɨŋ agɨladɨ migɨlɨha aba abɨlalu uami. Hɨji humɨgaŋ agɨladɨ avi migɨlɨha aba abɨlalu uami. Lɨdanaŋ aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ Kɨlaisɨ cɨhu vebali hadɨhu nɨbɨlaŋ hugɨ apalɨ hɨniavɨbali aba abɨlalu uami. \v 24 Lavɨla abami. Asɨ \x - \xo 5.24 \xo*\xt 1 Ko 1.9, 10.13, 2 Te 3.3\xt*\x* agaŋ namɨlaŋ nudɨ pɨŋ veve saŋ abɨlalɨ uami. Nɨbu akuaba akuaba lɨlɨ saŋ abavɨla hameŋ laci ala lɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ nɨbu nalusaŋ akuaba akuaba lɨben aba hameŋ laci ala lɨbali uami. \p \v 25 Iadɨ \x - \xo 5.25 \xo*\xt Kl 4.3, 2 Te 3.1\xt*\x* isagali imahali me namɨlaŋ aludɨ ahɨliahuiahu saŋ Asɨ dɨ abɨhalaŋ uami. \p \v 26 Asɨ \x - \xo 5.26 \xo*\xt Lom 16.16\xt*\x* dɨ hulaŋ iamɨgali alaŋ aludɨ isagali imahali me sɨkasɨkan agɨladɨ iga iga hɨjɨŋalaŋala human lamɨmɨli uami. \p \v 27 Viaŋ aludɨ Hekɨlɨ dɨ ibi hɨvɨ naludɨ vɨdɨvɨdɨŋ abadin uami. Namɨlaŋ naludɨ isagalinalu imahalinalu me sɨkasɨkan agɨladɨ abɨlaŋ ve mɨgudɨba hɨniavɨdaci manasɨŋ nagadɨ mɨŋalavɨla iga iga abɨhalaŋ uami. \p \v 28 Aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ Kɨlaisɨ agaŋ nalusaŋ mavɨn hɨnibali uami.