\id 1PE - Apal Vernacular Bible \ide UTF-8 \rem 1 Peter 1-2 Drafted by Jeffrey Sept 2010. \rem Eegetical checking started in 2010 and completed in June 2012 after the remainder of the book was entered into the computer. \rem Corrected with Jeffrey in Oct 2012 \rem village checked with man July 2014 – Lun, Din, Nalop and Kenny \rem Consultant checked 2015 \rem Needs a final check - Oct 2016 Started 13 Sept 2017 Finished 14 Sept 2017 \rem MW checked placement of cross-references, but content checking is pending 14 April 2019. Finished 9 July 2021. Checked against printed on 8 Oct 2021. \h 1 Pita \toc1 Pita agaŋ manasɨŋ nagadɨ mɨse lɨbavɨla iguci umi. \toc2 1 Pita \toc3 1 Pi \mt1 Pita \mt2 agaŋ manasɨŋ nagadɨ mɨse lɨbavɨla iguci umi. \c 1 \p \v 1 Pita \x - \xo 1.1 \xo*\xt Je 1.1\xt*\x* agaŋ ciaŋ manasɨŋ hɨvɨ nameŋ lɨbami. Viaŋ Pita uami. Jisasɨ Kɨlaisɨ agaŋ viaŋ nudɨ sibɨla vivi saŋ iadɨ lɨbɨmɨŋami uami. Asɨ agaŋ naludɨ lɨbɨmɨŋami uami. Lɨbɨmɨŋɨci nudɨ hulaŋ iamɨgali hɨnilalaŋ uami. La naludɨ nukeŋ fɨli tɨbɨ vala fɨli tɨbɨ mu hɨvɨ mu hɨvɨ uu ihɨlɨŋ hɨnilalaŋ uami. Viaŋ manasɨŋ nagadɨ nalusaŋ ala lɨbavɨla igulɨŋ ubali uami. Ponɨtusɨ fɨli tɨbɨ ua ihɨlɨŋ hɨnilalaŋ nalusaŋ lɨbavɨla igulɨŋ ubali uami. Galesia fɨli tɨbɨ ua ihɨlɨŋ hɨnilalaŋ nalusaŋ lɨbavɨla igulɨŋ ubali uami. Kapadosia fɨli tɨbɨ ua ihɨlɨŋ hɨnilalaŋ nalusaŋ lɨbavɨla igulɨŋ ubali uami. Esia fɨli tɨbɨ ua ihɨlɨŋ hɨnilalaŋ nalusaŋ lɨbavɨla igulɨŋ ubali uami. Bitinia fɨli tɨbɨ ua ihɨlɨŋ hɨnilalaŋ nalusaŋ avi lɨbavɨla igulɨŋ ubali uami. \v 2 Aludɨ \x - \xo 1.2 \xo*\xt Lom 1.7, 8.29, 2 Te 2.13, Ib 10.22, 12.24, 2 Pi 1.2\xt*\x* Iavaŋ Asɨ agaŋ vaka sɨbaŋ naludɨ lɨbɨmɨŋamɨŋa saŋ hɨji lamami uami. Hameŋ sadaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ naludɨ ahɨliahudaci namɨlaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ ciaŋ lubiahɨlɨlalaŋ uami. Lɨdalaŋ Asɨ agaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ mɨdɨ mɨgami agasaŋ igahɨlahɨla naludɨ hugɨ hivɨdaci namɨlaŋ huaci sɨlɨvɨ laci hɨnidalaŋ uami. Asɨ nalusaŋ mavɨn hɨnidaci naludɨ humɨgaŋ simɨ hɨnihɨni agaŋ naludɨ hɨvɨ hɨnihɨni iaha hekɨlɨ lɨbali uami. \s Huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni agaŋ ma sɨvɨlɨbali uami. \p \v 3 Alaŋ \x - \xo 1.3 \xo*\xt 1 Ko 15.20, 2 Ko 1.3, Ef 1.3, Je 1.18\xt*\x* Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahɨmɨli uami. Nɨbu aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ Asɨ uami. Asɨ nɨbu Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ Iaganu uami. Nɨbu alusaŋ mavɨn hɨnihɨni aludɨ huaci lamɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ hɨmɨci nɨbu nudɨ abɨci cɨhu hɨhi iahami uami. Hɨhi iahɨci Asɨ nukeŋ aludɨ lɨci alaŋ sebɨlɨ me iahahɨlu uami. Lavɨla alaŋ vɨdɨvɨdɨŋ hɨnihɨni akuaba akuaba huaci huaci alusaŋ igu igu saŋ abami agɨlasaŋ migɨla migɨla hɨnilalu uami. \v 4 Asɨ \x - \xo 1.4 \xo*\xt Kl 1.3-6, 1.12, 2 Ti 4.8\xt*\x* agaŋ alaŋ nudɨ haiabɨla heŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni saŋ aludɨ ci lɨbɨmɨŋami uami. Huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni agaŋ ma sɨbɨlɨ lɨbali uami. Nɨbu huaci sɨbaŋ sadaŋ nɨbu ma sɨvɨlɨbali uami. Namɨlaŋ ua Asɨ hula nudɨ haiabɨla heŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ agadɨ nɨbu ci hihɨla sɨhuvami uami. \v 5 Namɨlaŋ \x - \xo 1.5 \xo*\xt Jo 10.28-29, 17.11-15, Ju 1.1\xt*\x* Jisasɨ Kɨlaisɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlalaŋ uami. Lɨdalaŋ Asɨ agaŋ hɨji nameŋ lamɨlalɨ uami. Viaŋ iadɨ vɨdɨvɨdɨŋ hɨvɨ nulɨdɨ migɨla migɨla ahɨliahudalɨŋ nɨbɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali aba abɨlalɨ uami. Akuaba akuaba fɨli hɨsɨŋ hɨvɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ haba sɨvɨlavɨbali uami. Mɨhiŋ heŋ ala nɨbu akuaba akuaba lɨlɨ saŋ hɨji lamɨlalɨ agɨlaŋ haiabɨla iahavɨbali uami. \p \v 6 Asɨ \x - \xo 1.6 \xo*\xt Lom 12.12, 2 Ko 4.17, 6.10, Je 1.2, 1 Pi 5.10\xt*\x* akuaba akuaba huaci huaci naludɨ hɨvɨ lɨben aba lɨlalɨ agɨlasaŋ igahɨlahɨla hɨjɨŋalɨlalaŋ uami. Lɨdalaŋ iabi neŋ akuaba akuaba naludɨ ilasɨsɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ iahaiaha nalusaŋ avɨha avɨha iguavɨlalɨ uami. Agadɨ ala avɨha avɨha igɨlalaŋ agɨlaŋ hutesɨ ma hɨniavɨbali uami. \v 7 Asɨ \x - \xo 1.7 \xo*\xt Jop 23.10, Sng 66.10, Snd 17.3, Ais 48.10, Sek 13.9, Mal 3.3, Lom 2.7, 2.10, Je 1.3\xt*\x* agaŋ naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ hɨdɨlɨ iga iga saŋ akuaba akuaba hameŋ agɨladɨ valɨdaci naludɨ hɨvɨ iahavɨlalɨ uami. Alaŋ igɨlalu uami. Lɨba golɨ nɨbu huaci sɨbaŋ uami. Lɨba golɨ agadɨ hɨdɨlɨ iga iga saŋ avɨŋ hɨvɨ hɨlavɨlalɨ uami. Hɨlavɨdaci niŋɨ agɨlaŋ ulɨhalavɨlalɨ uami. Lɨhavɨdaci lɨba golɨ amɨŋ agɨlaŋ huaci sɨbaŋ hɨniavɨlalɨ uami. Agadɨ ala lɨba golɨ nɨbu sɨbɨlɨ lɨlalɨ uami. Aludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨlaŋ lɨba golɨ agadɨ lɨvala lɨvala huaci sɨbaŋ hɨniavɨlalɨ uami. Akuaba akuaba naludɨ ilasɨsɨ hɨsɨŋ agɨlaŋ naludɨ hɨvɨ iahavɨbali uami. Namɨlaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlalaŋ agadɨ hɨdɨlɨ iga iga saŋ iahavɨbali uami. Lɨhavɨdaci akuaba akuaba sɨkasɨkan haba sɨvɨlavɨbali agɨladɨ mɨhiŋ heŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ haiabɨla iahɨci Asɨ agaŋ nalusaŋ hɨjɨŋalɨbali uami. La nalusaŋ ibi hekɨlɨ igubali uami. Lɨci namɨlaŋ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agadɨ hɨvɨ hɨnibalaŋ uami. \v 8 Namɨlaŋ \x - \xo 1.8 \xo*\xt Jo 20.29, 2 Ko 5.7, Ib 11.1, 11.27, 1 Jo 4.20\xt*\x* Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ amɨŋ amɨŋ ma igadamɨlaŋ uami. Agadɨ ala namɨlaŋ nɨbu hula hɨnihɨni saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnidalaŋ uami. Iabi neŋ namɨlaŋ nudɨ ma igɨlalaŋ uami. Agadɨ ala namɨlaŋ nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama nusaŋ hɨjɨŋalɨlalaŋ uami. Hɨjɨŋalaŋala hameŋ agaŋ fɨli hɨsɨŋ hɨjɨŋalaŋala agɨladɨ lɨvalɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ hɨjɨŋalɨlalaŋ agasaŋ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ abɨlalaŋ uami. Abɨdalaŋ hɨjɨŋalaŋala agaŋ naludɨ humɨgaŋ hɨvɨ hekɨlɨ sɨbaŋ hanɨbuŋ hanɨbuŋ hɨnilalɨ uami. \v 9 Namɨlaŋ \x - \xo 1.9 \xo*\xt Lom 6.22\xt*\x* Jisasɨ Kɨlaisɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨdalaŋ Asɨ naludɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnidalaŋ uami. \p \v 10 Iabi \x - \xo 1.10 \xo*\xt Dan 2.44, Hag 2.7, Sek 6.12, Mt 13.16-17, 2 Pi 1.19-21\xt*\x* neŋ Asɨ agaŋ nalusaŋ mavɨn hɨnihɨni akuaba akuaba huaci huaci naludɨ hɨvɨ lɨdaci iahavadi uami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ vaka nusaŋ ala abavɨhadami uami. Lɨdɨŋ ciaŋ hɨdɨlɨ igɨbalu aba vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ hɨnihɨni sɨhɨvia abitɨhatɨha suhɨlavɨhadami uami. Asɨ aludɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnidalu agadɨ ciaŋ hɨdɨlɨ igɨbalu aba suhɨlavɨhadami uami. \v 11 Jisasɨ \x - \xo 1.11 \xo*\xt Sng 22.1-31, Ais 53.1-12, Lu 24.26-27, 1 Pi 3.19, 2 Pi 1.20-21\xt*\x* Kɨlaisɨ dɨ Amɨŋ agaŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ hula hɨniadami uami. Hɨnihɨni nulɨsaŋ hɨji igudaci ciaŋ sulavɨhadami uami. Jisasɨ Kɨlaisɨ avɨha avɨha mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ viavɨla cɨhu ibi hekɨlɨ vibali agasaŋ sulavɨhadami uami. Lɨdɨŋ Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ abitɨhavɨhadami uami. Nama hulaŋ mu lɨbɨmɨŋavɨla aludɨ ahɨliahuiahu saŋ abɨnaŋ vebali agaŋ abadɨhu vebali aba abavɨhadami uami. Nɨbu vebali hadɨhu akɨakɨ agɨlaŋ iahavɨbali aba abavɨhadami uami. \v 12 Lɨhavɨdaci \x - \xo 1.12 \xo*\xt Dan 9.24, Ef 3.10, Ib 11.13, 11.39-40\xt*\x* Asɨ nulɨdɨ nameŋ abami uami. Akuaba akuaba saŋ ciaŋ abɨlalaŋ agɨlaŋ namɨlaŋ nukeŋ hɨnilalaŋ hadɨhu ma iahavɨbali aba abami uami. La Pita cɨhu abami. Asɨ dɨ ciaŋ igalahalaha hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ ciaŋ laci abavɨhadami uami. Asɨ naludɨ ahɨliahuiahu saŋ akuaba akuaba lɨlalɨ agasaŋ ciaŋ laci abavɨhadami uami. Lɨhavɨci iabi Asɨ nudɨ Amɨŋ agadɨ abɨci fɨli neŋ ci mɨgalɨ uami. Mɨgavɨla Asɨ dɨ ciaŋ sulasula hɨsɨŋ hulaŋ agɨlasaŋ hɨji igulalɨ uami. Hɨji igudaci Asɨ akuaba akuaba lɨlalɨ agɨladɨ nalusaŋ sulavɨlalɨ uami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ avi Asɨ akuaba akuaba huaci huaci lɨlalɨ agɨladɨ hɨdɨlɨ iga iga saŋ mavɨn hɨniavɨlalɨ uami. \s Asɨ agaŋ namɨlaŋ huaci sɨlɨvɨ laci hɨnihɨni saŋ abami. \p \v 13 Namɨlaŋ \x - \xo 1.13 \xo*\xt Lu 12.35, Lom 13.13, 1 Ko 1.7, 1 Te 5.6-8\xt*\x* uaiaŋ pabiŋ pabiŋ hɨvɨ naludɨ hɨji humɨgaŋ agɨladɨ mɨŋahihɨlɨhalaŋ uami. Lɨdɨŋ naludɨ hɨdahɨda agɨladɨ avi sɨhɨvia migɨlɨhalaŋ uami. La hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama Asɨ akuaba akuaba huaci huaci naludɨ hɨvɨ lɨlɨ saŋ abami agasaŋ pam migɨla migɨla hɨnihalaŋ uami. Akuaba akuaba huaci huaci agɨlaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ haiabɨla iahɨbali heŋ iahavɨbali uami. \v 14 Namɨlaŋ \x - \xo 1.14 \xo*\xt Lom 12.2, Ef 2.3, 4.17-18, 1 Te 4.5\xt*\x* ninanadi iamiagagalinɨlu dɨ ciaŋ lubiahɨlavɨlalɨ agɨlaŋ me hɨnihalaŋ uami. Vaka namɨlaŋ ma igɨmaŋ lɨdɨŋ akuaba akuaba hɨji humɨgaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ lubiahɨladamɨlaŋ uami. Agadɨ ala iabi akuaba akuaba hɨji humɨgaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ hameŋ agɨladɨ cɨhu cɨhu lubiahɨlɨmɨlaŋ uami. \v 15 Asɨ \x - \xo 1.15 \xo*\xt 2 Ko 7.1, Ib 12.14, 2 Pi 3.11\xt*\x* nɨbu huaci sɨlɨvɨ laci hɨnilalɨ uami. Nɨbu naludɨ abɨdaci nudɨ pɨŋ ci vehalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ huaci sɨlɨvɨ laci hɨnidalaŋ naludɨ hɨdahɨda agɨlaŋ avi huaci sɨlɨvɨ laci hɨniavɨm uami. \v 16 Asɨ \x - \xo 1.16 \xo*\xt Wkp 11.44-45, 19.2, 20.7, Mt 5.48\xt*\x* dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Asɨ agaŋ abi aba abami uami. Viaŋ naludɨ Asɨ aba abi aba abami uami. Viaŋ huaci sɨlɨvɨ laci hɨnilan aba abi aba abami uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ avi huaci sɨlɨvɨ laci hɨnihalaŋ aba abi aba abami uami. \s Asɨ agaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hɨvɨ me naludɨ likɨlami uami. \p \v 17 Namɨlaŋ \x - \xo 1.17 \xo*\xt Lo 10.17, Mt 6.9, HJL 10.34, Lom 2.11, 2 Ko 5.6, 7.1, 2 Ti 4.14, Ib 11.13, 12.28-29, CHL 2.23\xt*\x* Asɨ dɨ abɨben aba nameŋ abɨlalaŋ uami. Nama aludɨ Iavaŋ aba abɨlalaŋ uami. Asɨ nɨbu hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨlihɨli laci lamalɨhɨlɨlalɨ uami. Nɨbu alaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ akuaba akuaba sibɨla vilalu agɨlasaŋ igahɨlahɨla lamalɨhɨlɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ fɨli neŋ hɨnihɨni uaiaŋ pabiŋ pabiŋ hɨvɨ hɨji nameŋ lamɨhalaŋ uami. Alaŋ hulaŋ ihɨlɨŋ hɨnidalu aba abɨhalaŋ uami. Lavɨla Asɨ saŋ lɨdalɨda nudɨ lɨhu hɨvɨ laci hɨnihalaŋ uami. \v 18 Namɨlaŋ \x - \xo 1.18 \xo*\xt Ese 20.18, 1 Ko 6.19-20, 7.23, 1 Pi 4.3\xt*\x* igɨlalaŋ uami. Vaka namɨlaŋ akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ ave iauacagalinalu dɨ hɨvɨ vimalaŋ agɨladɨ lubiahɨladamɨlaŋ uami. Lɨdalaŋ Asɨ agaŋ anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ me agadɨ hɨvɨ naludɨ ci likɨlami uami. Lɨci akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ ci valahalaŋ uami. Nɨbu naludɨ likɨla likɨla saŋ lɨba golɨ lɨba silɨva akuaba akuaba fɨli hɨsɨŋ sɨbɨlɨ lɨhavɨlalɨ agɨladɨ hɨvɨ ma likɨlami uami. \v 19 Nɨbu \x - \xo 1.19 \xo*\xt CV 12.5, Ais 53.7, Jo 1.29, 1.36, HJL 20.28, 1 Ko 5.7, Ib 9.12-14, 1 Pi 1.2, CHL 5.9\xt*\x* Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ mɨdɨ agasaŋ igahɨlavɨla naludɨ likɨlami uami. Nudɨ mɨdɨ agaŋ nɨbu akuaba akuaba anɨm hɨlɨcɨ hekɨlɨ hɨsɨŋ me uami. Jisasɨ Kɨlaisɨ nɨbu sabaŋ sipsipɨ ninaŋ hagɨlu akuaba akuaba fim mukɨmukɨ sɨhasɨha apalɨ me uami. \v 20 Jisasɨ \x - \xo 1.20 \xo*\xt HJL 2.23-24, Ga 4.4, Ef 1.4, 1.10, Kl 1.26, Ta 1.2-3, Ib 9.26\xt*\x* Kɨlaisɨ naludɨ likɨla likɨla saŋ sibɨla agadɨ vimi uami. Asɨ agaŋ fɨli uaiaŋ susu akuaba akuaba agɨladɨ ma lamɨmaŋ lɨdɨŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ sibɨla hameŋ agadɨ vivi saŋ Asɨ nudɨ lɨbɨmɨŋami uami. Iabi fɨli uaiaŋ susu akuaba akuaba sɨvɨla sɨvɨla mɨhiŋ neŋ ci hɨnidalu uami. Lɨdamɨli Jisasɨ Kɨlaisɨ naludɨ ahɨliahuiahu saŋ haiabɨla ci iahami uami. \v 21 Nɨbu \x - \xo 1.21 \xo*\xt Jo 14.6, HJL 2.23-24, 2.33, Lom 4.24, 5.1-2, 10.9, Fl 2.9, Ib 2.9, 1 Pi 3.22\xt*\x* naludɨ ahɨliahudaci namɨlaŋ Asɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlalaŋ uami. Jisasɨ Kɨlaisɨ hɨmɨci ala Asɨ nudɨ abɨci cɨhu hɨhi iahami uami. Iahɨci nudɨ ibi mɨŋaiahami uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ Asɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlalaŋ uami. La nɨbu akuaba akuaba lɨlɨ saŋ abami agasaŋ migɨla migɨla hɨnilalaŋ uami. \s Naludɨ isagali imahali me agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihalaŋ uami. \p \v 22 Namɨlaŋ \x - \xo 1.22 \xo*\xt Jo 13.34, HJL 15.9, Lom 12.9-10, 1 Ti 1.5, 2 Pi 1.7, 1 Jo 3.18\xt*\x* Asɨ dɨ ciaŋ amɨŋ agadɨ lubiahɨlɨlalaŋ uami. Lubiahɨlɨdalaŋ Asɨ naludɨ igɨdaci huaci sɨlɨvɨ laci hɨnilalaŋ uami. Hɨnihɨni Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnilalaŋ uami. Namɨlaŋ vɨsɨvasi igu igu hɨji huaci daŋ hɨnihɨni mavɨn hekɨlɨ hɨnilalaŋ hameŋ laci hɨnihalaŋ uami. \v 23 Namɨlaŋ \x - \xo 1.23 \xo*\xt Jo 1.13, Ib 4.12, Je 1.18, 1 Jo 3.9\xt*\x* hualabɨla hɨsɨŋ sɨmɨŋ sebɨlɨ iahavɨlalɨ me ci iahahalaŋ uami. Sɨmɨŋ uli sɨbɨlɨ lɨhavɨlalɨ agɨladɨ hɨvɨ ma iahahalaŋ uami. Namɨlaŋ sɨmɨŋ uli hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalɨ agadɨ hɨvɨ iahahalaŋ uami. Sɨmɨŋ uli nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ uami. Asɨ dɨ ciaŋ agaŋ nɨbu huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ ciaŋ uami. Nɨbu hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalɨ uami. \v 24 Asɨ \x - \xo 1.24 \xo*\xt Sng 103.15, Ais 51.12, Je 1.10-11\xt*\x* \x - \xo 1.24-25 \xo*\xt Ais 40.6-8\xt*\x* dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Lɨbulɨbu agɨlaŋ husɨhalavɨlalɨ aba abami uami. Lɨhavɨdaci nulɨdɨ fu hajɨŋ agɨlaŋ mɨgalahɨlavɨlalɨ aba abami uami. Hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan fɨli neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ hameŋ laci ala lɨhavɨlalɨ aba abami uami. Nɨbɨlaŋ hutesɨ ma hɨniavɨlalɨ aba abami uami. Nɨbɨlaŋ hɨmavɨdaci nulɨdɨ ibi hekɨlɨ hekɨlɨ akuaba akuaba huaci huaci agɨlaŋ sɨkasɨkan sɨvɨlavɨlalɨ aba abami uami. \v 25 Agadɨ \x - \xo 1.25 \xo*\xt Jo 1.1, 1.14, 1 Jo 1.1-3\xt*\x* ala aludɨ Hekɨlɨ dɨ ciaŋ agaŋ nɨbu hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalɨ aba abami uami. La abami. Nudɨ ciaŋ agadɨ nalusaŋ sulavɨci igahɨlahalaŋ uami. \c 2 \s Aludɨ Hekɨlɨ nɨbu lɨba kum hekɨlɨ huaci sɨbaŋ me hɨnilalɨ agasaŋ abami. \p \v 1 Namɨlaŋ \x - \xo 2.1 \xo*\xt Ef 4.22, 4.25, Kl 3.8, Ib 12.1, Je 1.21\xt*\x* sebɨlɨ me ci iahahalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ valɨhalaŋ uami. Sɨdaŋ ciaŋ igu igu analɨ ciaŋ aba aba agadɨ valɨhalaŋ uami. Alaŋ hulaŋ huaci aba analɨ analɨ aba aba agadɨ valɨhalaŋ uami. Hulaŋ hɨhɨle huaci hɨniavɨdaci namɨlaŋ nulɨdɨ iga iga nulɨsaŋ humɨgaŋ vɨhɨlɨ vivi agadɨ valɨhalaŋ uami. Hulaŋ hɨhɨle dɨ hulɨpɨŋ ciaŋ mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ aba aba agadɨ avi valɨhalaŋ uami. \v 2 Alaŋ \x - \xo 2.2 \xo*\xt Mt 18.3, Mk 10.15, 1 Ko 3.2-3, 14.20, Ef 4.15-16, Ib 5.12-13\xt*\x* igɨlalu uami. Ninanadi mumɨŋ agɨlaŋ amaŋ nana saŋ pam lɨhavɨlalɨ uami. Namɨlaŋ avi amaŋ huaci sɨbaŋ me Asɨ dɨ hɨvɨ hɨnihɨni velalɨ agadɨ vivi saŋ mavɨn hɨnihalaŋ uami. Amaŋ me agadɨ hɨvɨ akuaba akuaba sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ ma hɨniavɨlalɨ uami. Amaŋ me agaŋ naludɨ amɨŋ agɨlasaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igulalɨ uami. Igudaci naludɨ amɨŋ agɨlaŋ ninanadi iaha hekɨlɨ lavɨla vɨdɨvɨdɨŋ lɨhavɨlalɨ agɨlaŋ me hɨniavɨbali uami. Lɨhavɨci Asɨ naludɨ ahɨliahuci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibalaŋ uami. \v 3 Aludɨ \x - \xo 2.3 \xo*\xt Sng 34.8, Ib 6.4-6\xt*\x* Hekɨlɨ agaŋ akuaba akuaba sibɨla naludɨ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ vilalɨ agɨladɨ hɨdɨlɨ ci igɨlalaŋ uami. Aludɨ Hekɨlɨ nɨbu huaci sɨbaŋ uami. \p \v 4 Aludɨ \x - \xo 2.4 \xo*\xt Sng 118.22, Ais 28.16, Mt 21.42, HJL 4.11\xt*\x* Hekɨlɨ nɨbu lɨba kum hekɨlɨ me hɨnilalɨ uami. Lɨba kum hekɨlɨ me agaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ agadɨ hɨdɨlɨ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ nudɨ pɨŋ vehalaŋ uami. Vaka hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ lɨba kum hekɨlɨ me agadɨ iga iga abavɨhadami uami. Lɨba kum hekɨlɨ nagaŋ sɨbɨlɨ aba abavɨhadami uami. Agadɨ ala Asɨ nudɨ igɨci huaci sɨbaŋ hɨnimi sadaŋ nudɨ lɨbɨmɨŋami uami. \v 5 Namɨlaŋ \x - \xo 2.5 \xo*\xt CV 19.6, Ais 61.6, Mal 1.11, Lom 12.1, Ef 2.21-22, Ib 13.15-16, CHL 1.6\xt*\x* avi lɨba kum huaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni hɨsɨŋ agɨlaŋ me hɨnilalaŋ uami. Lɨdalaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ lɨdaci namɨlaŋ nudɨ ulaŋ me hɨnilalaŋ uami. Hɨnidalaŋ Asɨ agaŋ naludɨ lɨbɨmɨŋɨdaci namɨlaŋ nusaŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ hulaŋ hɨnilalaŋ uami. Lɨdalaŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ nalusaŋ hɨji igudaci namɨlaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ akuaba akuaba lɨmi agasaŋ igahɨlahɨla naludɨ hadipɨlɨ agɨladɨ Asɨ saŋ sagalɨ me igulalaŋ uami. Igudalaŋ Asɨ agaŋ sagalɨ me agɨlasaŋ hɨjɨŋalɨlalɨ uami. \p \v 6 Akuaba \x - \xo 2.6 \xo*\xt Ais 28.16, Lom 9.33, Ef 2.20\xt*\x* akuaba hameŋ agɨlasaŋ ala Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ abami uami. Asɨ agaŋ nameŋ abi aba abami uami. Ci igɨlaŋ aba abi aba abami uami. Viaŋ lɨba kum hekɨlɨ me agadɨ Saion haiabɨla heŋ lamɨlɨŋ hɨnilalɨ aba abi aba abami uami. Lɨba kum hekɨlɨ me agaŋ ulaŋ lua madɨŋ agadɨ amɨŋ amɨŋ hava hɨnihɨni saŋ ci lɨbɨmɨŋamin aba abi aba abami uami. Lɨba kum hekɨlɨ me agaŋ nɨbu huaci sɨbaŋ aba abi aba abami uami. Hulaŋ iamɨgali nusaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨlaŋ ma sɨhumahɨlavɨbali aba abi aba abami uami. \v 7 Hameŋ \x - \xo 2.7 \xo*\xt Sng 118.22, Mt 21.42, HJL 4.11\xt*\x* sadaŋ hulaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ namɨlaŋ igɨdalaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ nɨbu lɨba kum hekɨlɨ me hɨnilalɨ uami. Agadɨ ala hulaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ apalɨ agɨlaŋ nudɨ igavɨdaci Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ abami hameŋ ala hɨnilalɨ uami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Ulaŋ sibɨla vivi hɨsɨŋ hulaŋ agɨlaŋ lɨba kum hekɨlɨ agadɨ iga iga nameŋ abavɨlalɨ aba abami uami. Lɨba kum hekɨlɨ nagaŋ sɨbɨlɨ aba abavɨlalɨ aba abami uami. Agadɨ ala Asɨ lɨci lɨba kum hekɨlɨ agaŋ ulaŋ lua madɨŋ agadɨ havavɨla hɨnihɨni ulaŋ agasaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igulalɨ aba abami uami. \v 8 Hɨbɨ \x - \xo 2.8 \xo*\xt Ais 8.14-15, HJL 4.11, Lom 9.22, 9.33, 1 Te 5.9\xt*\x* pɨlɨ nɨbɨlaŋ uu veve hɨdavɨlalɨ heŋ avi hɨnilalɨ aba abami uami. Hɨnidaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ uu hɨcɨ lɨbɨdɨbɨ lalakubɨlakubɨla uavɨlalɨ aba abami uami. Limu hɨhɨle agɨlaŋ lɨba kum hekɨlɨ me agadɨ hɨvɨ lɨdɨdɨhulɨhu mɨgaifavɨlalɨ aba abami uami. La Pita cɨhu abami. Nɨbɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ lulavɨlalɨ sadaŋ hɨcɨ lɨbɨdɨbɨ lalakubɨlakubɨla uavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ akuaba akuaba hameŋ lɨhavɨbali agasaŋ Asɨ vaka ci abami uami. \p \v 9 Agadɨ \x - \xo 2.9 \xo*\xt CV 19.5-6, Lo 4.20, 7.6, 14.2, Ais 9.2, 43.20-21, Jo 17.19, HJL 26.18, Ef 5.8, Kl 1.13, Ta 2.14, 1 Pi 2.5\xt*\x* ala Asɨ agaŋ naludɨ lɨbɨmɨŋɨdaci namɨlaŋ nudɨ nukeŋ hulaŋ iamɨgali hɨnilalaŋ uami. Hɨnihɨni nusaŋ sagalɨ igu igu hɨsɨŋ hulaŋ hɨnilalaŋ uami. Nɨbu naludɨ manɨgali uami. Namɨlaŋ Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali huaci sɨlɨvɨ laci hɨnilalaŋ uami. Asɨ agaŋ akuaba akuaba huaci huaci naludɨ hɨvɨ lɨlalɨ agɨlasaŋ namɨlaŋ sulɨbalaŋ aba naludɨ lɨbɨmɨŋɨci nudɨ nukeŋ sɨbaŋ hɨnilalaŋ uami. Namɨlaŋ hɨfɨlɨ me hɨvɨ hɨnidalaŋ agadɨ valavɨla nudɨ abɨlu heŋ ivaveve saŋ abalɨ uami. Naludɨ hameŋ lalɨ agasaŋ sulɨbalaŋ aba naludɨ lɨbɨmɨŋalɨ uami. Abɨlu agaŋ nɨbu huaci sɨbaŋ uami. \v 10 Vaka \x - \xo 2.10 \xo*\xt Hos 1.9-10, 2.23, Lom 9.25\xt*\x* namɨlaŋ hulaŋ iamɨgali ibi apalɨ hɨniadamɨlaŋ uami. Agadɨ ala iabi namɨlaŋ Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali hɨnilalaŋ uami. Vaka Asɨ nalusaŋ mavɨn ma hɨniadami sadaŋ naludɨ ma huaci lamadami uami. Agadɨ ala iabi nalusaŋ mavɨn hɨnihɨni naludɨ huaci lamɨlalɨ uami. \s Alaŋ Asɨ dɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ me hɨnimɨli uami. \p \v 11 Iadɨ \x - \xo 2.11 \xo*\xt 1 Sto 29.15, Sng 39.12, Lom 13.14, Ga 5.17, 5.24, Ib 11.13, Je 4.1\xt*\x* nagɨlihali huaci huaci namɨlaŋ uami. Namɨlaŋ fɨli neŋ hulaŋ haiabɨla mu hɨsɨŋ agaŋ ihɨlɨŋ vevɨla hɨnihɨni me hɨnilalaŋ uami. Viaŋ naludɨ mavɨn ciaŋ ciaŋ abadin uami. Namɨlaŋ akuaba akuaba hɨji humɨgaŋ vaka hɨsɨŋ agɨladɨ huligalɨhalaŋ uami. Nɨbɨlaŋ naludɨ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ hɨnihɨni naludɨ amɨŋ agɨlaŋ hula sagaŋ me lɨbavɨlalɨ uami. \v 12 Hulaŋ \x - \xo 2.12 \xo*\xt Mt 5.16, Lom 12.17, 2 Ko 8.21, Fl 2.15-16, Ta 2.8\xt*\x* avɨli hɨvɨ ma mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨlalɨ agɨlaŋ analɨ aba aba naludɨ nameŋ abavɨbali uami. Namɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hɨsɨŋ aba abavɨbali uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ nɨbɨlaŋ hula hɨnihɨni huaci sɨlɨvɨ sɨbaŋ hɨnihalaŋ uami. Lɨdalaŋ Asɨ hulaŋ iamɨgali ciaŋ hɨvɨ lamalama saŋ vebali agadɨ mɨhiŋ agaŋ iahɨbali uami. Mɨhiŋ agaŋ iahɨci akuaba akuaba sibɨla huaci huaci namɨlaŋ vibalaŋ agɨlasaŋ nɨbɨlaŋ hɨji lamavɨbali uami. Lavɨla Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahavɨbali uami. \p \v 13 Namɨlaŋ \x - \xo 2.13 \xo*\xt Mt 22.21, Lom 13.1, Ta 3.1\xt*\x* aludɨ Hekɨlɨ saŋ igahɨlahɨla manɨgali mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ sɨkasɨkan agɨladɨ ciaŋ lubiahɨlɨhalaŋ uami. Manɨgali fɨli tɨbɨ mu mu migɨlɨlalɨ agaŋ nɨbu hali hɨsɨŋ hɨnilalɨ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni nudɨ ciaŋ agadɨ lubiahɨlɨhalaŋ uami. \v 14 Lɨdɨŋ huban agɨladɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni nulɨdɨ ciaŋ agɨladɨ avi lubiahɨlɨhalaŋ uami. Manɨgali fɨli tɨbɨ mu mu migɨlɨlalɨ agaŋ ala huban agɨladɨ lɨbɨmɨŋɨdaci hɨniavɨlalɨ uami. Hulaŋ akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ cɨhu hɨbɨŋ sɨbɨlɨ lamalama saŋ lɨbɨmɨŋɨdaci hɨniavɨlalɨ uami. Hulaŋ akuaba akuaba sibɨla huaci huaci vihavɨlalɨ agɨladɨ ibi mɨŋaiahaiaha saŋ lɨbɨmɨŋɨdaci hɨniavɨlalɨ uami. \v 15 Asɨ \x - \xo 2.15 \xo*\xt Ta 2.8, 1 Pi 2.12, 3.16\xt*\x* agaŋ hɨji nameŋ lamɨlalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨlalɨ agɨlaŋ manɨgali agɨladɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni akuaba akuaba sibɨla huaci huaci agɨladɨ pam vihavɨm aba abɨlalɨ uami. Vihavɨdaci hulaŋ hɨji huaci apalɨ hɨnihɨni ciaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ abavɨlalɨ agɨlaŋ cɨhu cɨhu nulɨdɨ ma abavɨbali aba abɨlalɨ uami. \v 16 Namɨlaŋ \x - \xo 2.16 \xo*\xt 1 Ko 7.22, Ga 5.1, 5.13\xt*\x* hulaŋ nulɨdɨ nukeŋ sibɨla vivi hɨdavɨlalɨ agɨlaŋ me hɨdɨhalaŋ uami. Hɨdahɨda hɨji nameŋ lamɨmɨlaŋ uami. Alaŋ aludɨ nukeŋ sibɨla vivi hɨdɨlalu sadaŋ akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ huaci vibalu aba abɨmɨlaŋ uami. Namɨlaŋ Asɨ dɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ me hɨdɨhalaŋ uami. \v 17 Namɨlaŋ \x - \xo 2.17 \xo*\xt Snd 24.21, Mt 22.21, Lom 12.10, Fl 2.3, Ib 13.1, 1 Pi 1.22\xt*\x* hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ ibi mɨŋaiahɨhalaŋ uami. Lɨdɨŋ hulaŋ iamɨgali Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihalaŋ uami. Namɨlaŋ Asɨ saŋ lɨdalɨda nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihalaŋ uami. Lɨdɨŋ manɨgali fɨli tɨbɨ migɨlɨlalɨ agadɨ ibi mɨŋaiahɨhalaŋ uami. \s Namɨlaŋ akuaba akuaba sibɨla huaci huaci Jisasɨ Kɨlaisɨ vimi hameŋ ala vivi avɨha avɨha igɨhalaŋ uami. \p \v 18 Sibɨla \x - \xo 2.18 \xo*\xt Ef 6.5, Kl 3.22, 1 Ti 6.1\xt*\x* hɨsɨŋ hulemɨlɨ namɨlaŋ naludɨ manɨgali agɨlasaŋ lɨdalɨda nulɨdɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni nulɨdɨ ciaŋ agɨladɨ sɨhɨvia lubiahɨlɨhalaŋ uami. Manɨgali huaci agɨlaŋ nalusaŋ ciaŋ simɨ abavɨlalɨ agɨladɨ lɨhu hɨvɨ pam hɨnihɨni saŋ ma abin uami. Manɨgali ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ abavɨlalɨ agɨladɨ lɨhu hɨvɨ avi hɨnihɨni saŋ abin uami. \v 19 Hɨnihɨni Asɨ saŋ igahɨlahɨla sibɨla huaci huaci vidalaŋ nalusaŋ avɨha avɨha vana havɨ havɨ iguavɨm uami. Lɨhavɨdaci Asɨ nalusaŋ hɨjɨŋalɨbali uami. \v 20 Agadɨ \x - \xo 2.20 \xo*\xt 1 Pi 3.14, 3.17, 4.14-15\xt*\x* ala namɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ vilaŋ naludɨ ifavɨci avɨha avɨha viavɨla uami. Ha namɨlaŋ akuaba ma vibalaŋ uami. Namɨlaŋ akuaba akuaba sibɨla huaci huaci vidalaŋ naludɨ ifavɨdaci Asɨ nalusaŋ hɨjɨŋalɨbali uami. \p \v 21 Jisasɨ \x - \xo 2.21 \xo*\xt Mt 16.24, Jo 13.15, HJL 14.22, 1 Pi 3.18, 1 Jo 2.6\xt*\x* Kɨlaisɨ naludɨ ahɨliahuiahu saŋ avɨha avɨha igami uami. Lɨci namɨlaŋ akuaba akuaba sibɨla nɨbu vimi hameŋ vivi saŋ Asɨ naludɨ abami uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ akuaba akuaba Jisasɨ lɨmi hameŋ lɨhalaŋ uami. \v 22 Jisasɨ \x - \xo 2.22 \xo*\xt Ais 53.9, Jo 8.46, 2 Ko 5.21, Ib 4.15\xt*\x* akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ ma vimi uami. Sɨdaŋ ciaŋ igu igu analɨ ciaŋ avi ma abami uami. \v 23 Nudɨ \x - \xo 2.23 \xo*\xt Ais 53.7, Mt 27.39-40, Jo 8.48-49, Ib 12.3, 1 Pi 3.9\xt*\x* ciaŋ sɨbɨlɨ abavɨdaci nɨbu cɨhu hɨbɨŋ nulɨdɨ ciaŋ sɨbɨlɨ ma abami uami. Nɨbu avɨha avɨha igami agasaŋ hɨbɨŋ nulɨdɨ sɨbɨlɨ lamalama saŋ ma abami uami. Nɨbu nudɨ nukeŋ sɨkasɨkan Asɨ dɨ human hɨvɨ lamami uami. Asɨ nɨbu ciaŋ hihɨla hihɨla hɨsɨŋ hɨnihɨni akuaba akuaba sɨhɨvia lamalɨhɨlɨlalɨ uami. \v 24 Jisasɨ \x - \xo 2.24 \xo*\xt Ais 53.5, Lom 6.1-2, 6.11, 7.6, Ib 9.28\xt*\x* Kɨlaisɨ agaŋ aludɨ hugɨ agɨladɨ nudɨ nukeŋ hadipɨlɨ hɨvɨ havami uami. Havɨci kɨlɨ cɨkaŋ hɨlihua lamalama agadɨ hɨvɨ nudɨ lama henaŋ hɨvɨ ifavɨci uci mɨŋaiaha lalɨlamavɨmi uami. Alaŋ fɨli neŋ hɨnihɨni akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ sɨkasɨkan valavɨla Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlahɨla saŋ hameŋ lɨmi uami. Nudɨ ifu ifu sɨbɨlɨ lamavɨmi sadaŋ namɨlaŋ cɨhu huaci hɨnilalaŋ uami. \p \v 25 Vaka \x - \xo 2.25 \xo*\xt Ais 53.6, Ese 34.5-6, 34.23, Mt 9.36, Jo 10.14, Ib 13.20\xt*\x* namɨlaŋ sɨkasɨkan sabaŋ sipsipɨ mu abɨla mu abɨla hɨdavɨlalɨ hameŋ hɨniadamɨlaŋ uami. Agadɨ ala iabi namɨlaŋ sabaŋ sipsipɨ migɨla migɨla hɨsɨŋ hulaŋ me agadɨ pɨŋ ci vehalaŋ uami. Nɨbu naludɨ amɨŋ agɨladɨ sɨhɨvia sɨbaŋ migɨlɨlalɨ uami. \c 3 \s Muŋabi agɨlaŋ akuaba akuaba sibɨla huaci huaci vihavɨm agasaŋ abami. \p \v 1-2 Iamɨgali \x - \xo 3.1-2 \xo*\xt 1 Ko 7.14-16, Ef 5.22, Kl 3.18, Ta 2.5\xt*\x* hulaŋ daŋ namɨlaŋ muŋanadinalu dɨ lɨhu hɨvɨ pam hɨnihalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali alaŋ manɨgali dɨ lɨhu hɨvɨ hɨnilalu hameŋ laci ala muŋanadinalu dɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihalaŋ uami. Iamɨgali hɨhɨle naludɨ muŋanadinalu agɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ ma lubiahɨlavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ akuaba akuaba sibɨla huaci huaci vilalaŋ agɨladɨ igavɨbali uami. Namɨlaŋ nulɨdɨ akuaba akuaba ciaŋ ma abɨbalaŋ uami. Agadɨ ala namɨlaŋ akuaba akuaba sibɨla huaci huaci vivi nulɨdɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni huaci sɨlɨvɨ laci hɨnibalaŋ agadɨ igavɨbali uami. Iga iga nɨbɨlaŋ avi lusɨŋ sɨbɨlɨ valavala Asɨ dɨ ciaŋ lubiahɨlavɨbali uami. \v 3 Namɨlaŋ \x - \xo 3.3 \xo*\xt 1 Ti 2.9, Ta 2.3\xt*\x* naludɨ hadipɨlɨ huaci hɨnihɨni saŋ akuaba akuaba lɨmɨlaŋ uami. Hali mɨnɨ agɨladɨ hɨvɨ hajɨŋ lamɨmɨlaŋ uami. Lɨba golɨ hajɨŋ lamɨmɨlaŋ uami. Hadi hɨlahɨla hutesɨ huaci huaci agɨladɨ avi lamɨmɨlaŋ uami. \v 4 Asɨ \x - \xo 3.4 \xo*\xt Sng 45.13, Lom 7.22, 2 Ko 4.16\xt*\x* igɨdaci hajɨŋ hameŋ agɨlaŋ huaci ma hɨniavɨlalɨ uami. Iamɨgali nulɨdɨ nukeŋ ibi ma mɨŋaiahaiaha agaŋ uami. Simɨ hɨnihɨni agaŋ uami. Nɨbɨlaŋ hajɨŋ huaci huaci me hɨniavɨlalɨ uami. Nɨbɨlaŋ hɨji humɨgaŋ hɨvɨ hɨnihɨni ma sɨbɨlɨ lɨhavɨlalɨ uami. Asɨ hameŋ agɨladɨ igɨdaci nɨbɨlaŋ huaci sɨbaŋ hɨniavɨlalɨ uami. \v 5-6 Vaka Sela agaŋ hameŋ laci ala lɨhadami uami. Nɨbu muŋanu Ebɨlam dɨ ciaŋ lubiahɨlahɨla nudɨ hulaŋ hekɨlɨ aba abadami uami. Iamɨgali Asɨ dɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨhadami agɨlaŋ avi hameŋ laci ala lɨhavɨhadami uami. Lɨdɨŋ Asɨ akuaba akuaba lɨlɨ saŋ ciaŋ mɨguavɨla abami agasaŋ migɨla migɨla hɨniavɨhadami uami. Nɨbɨlaŋ akuaba akuaba hameŋ lɨlɨ hajɨŋ me lamavɨhadami uami. Lɨdɨŋ muŋanadinɨlu dɨ lɨhu hɨvɨ pam hɨnihɨni nulɨdɨ ibi mɨŋaiahavɨhadami uami. Namɨlaŋ sibɨla huaci huaci agɨladɨ vivi akuaba akuaba saŋ lɨdɨmɨlaŋ uami. Hameŋ lavɨla namɨlaŋ Sela dɨ iamɨlɨhali me hɨnibalaŋ uami. \p \v 7 Hulaŋ \x - \xo 3.7 \xo*\xt 1 Ko 7.3, 12.23, Ef 5.25, Kl 3.19, 1 Te 4.4\xt*\x* namɨlaŋ iamɨgali sabiavɨla hɨji huaci lubiahɨlahɨla abinadinalu hula sɨhɨvia hɨnihalaŋ uami. Iamɨgali agɨladɨ hadipɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ hɨma uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ nulɨsaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ pam lɨhalaŋ uami. Lɨdɨŋ hɨji nameŋ lamɨhalaŋ uami. Iamɨgali avi huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨbali aba abɨhalaŋ uami. Namɨlaŋ akuaba akuaba hameŋ lɨdɨŋ Asɨ dɨ abɨdalaŋ nɨbu huaci igahɨlɨbali uami. Akuaba akuaba agɨlaŋ naludɨ hɨji agɨladɨ ma mɨŋaihuihu lɨhavɨbali uami. \s Namɨlaŋ hulaŋ hɨhɨle agɨlasaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ pam lɨhalaŋ uami. \p \v 8 Iabi \x - \xo 3.8 \xo*\xt Lom 12.10, Fl 3.16, Kl 3.12, 1 Te 5.15, 1 Pi 2.17\xt*\x* viaŋ sijaŋ ciaŋ nameŋ abadin uami. Namɨlaŋ sɨkasɨkan hɨji pam laci hɨnihɨni hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ hɨji lamɨhalaŋ uami. Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali hɨhɨle agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ sɨbaŋ hɨnihalaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ huaci lamalama saŋ igahɨlɨhalaŋ uami. Hameŋ lɨdɨŋ naludɨ nukeŋ ibi agɨladɨ mɨŋaiahɨmɨlaŋ uami. \v 9 Hulaŋ \x - \xo 3.9 \xo*\xt Mt 25.34, Lom 12.14, 1 Te 5.15\xt*\x* hɨhɨle naludɨ sɨbɨlɨ lamavɨci uami. Namɨlaŋ hɨbɨŋ nulɨdɨ sɨbɨlɨ lamɨmɨlaŋ uami. Naludɨ ciaŋ sɨbɨlɨ abavɨci uami. Namɨlaŋ hɨbɨŋ nulɨdɨ ciaŋ sɨbɨlɨ abɨmɨlaŋ uami. Asɨ nulɨdɨ huaci lamalama saŋ pam Asɨ dɨ abɨhalaŋ uami. Namɨlaŋ hameŋ lɨlɨ saŋ Asɨ naludɨ abalɨ uami. Namɨlaŋ hameŋ lɨlaŋ Asɨ naludɨ huaci lamɨbali uami. \p \v 10 Alaŋ \x - \xo 3.10 \xo*\xt Je 1.26, 1 Pi 2.1, 2.22\xt*\x* \x - \xo 3.10-12 \xo*\xt Sng 34.12-16\xt*\x* igɨlalu uami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Mufɨli akuaba akuaba huaci huaci agɨlaŋ iahavɨbali aba abami uami. Hulaŋ hɨhɨle nulɨdɨ hɨhi hɨnihɨni agɨlaŋ huaci laci hɨnihɨni saŋ lɨhavɨlalɨ aba abami uami. Lɨdɨŋ akuaba akuaba hameŋ agɨladɨ iga iga saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavɨlalɨ aba abami uami. Hulaŋ hɨji hameŋ lamavɨlalɨ agɨlaŋ aba abami uami. Nɨbɨlaŋ ciaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ abavɨmɨdɨ aba abami uami. Sɨdaŋ ciaŋ igu igu analɨ ciaŋ avi abavɨmɨdɨ aba abami uami. \v 11 Nɨbɨlaŋ \x - \xo 3.11 \xo*\xt Ais 1.16-17, Lom 12.18, Ib 12.14\xt*\x* akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ valavɨm aba abami uami. Valavala akuaba akuaba sibɨla huaci huaci laci vihavɨm aba abami uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlaŋ hula humɨgaŋ simɨ hɨnihɨni saŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ hɨniavɨm aba abami uami. Lɨdɨŋ hɨji hameŋ agɨladɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ lubiahɨlavɨm aba abami uami. \v 12 Aludɨ \x - \xo 3.12 \xo*\xt Jo 9.31\xt*\x* Hekɨlɨ agaŋ hulaŋ nudɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlavɨlalɨ agɨladɨ sɨhɨvia sɨbaŋ migɨlɨlalɨ aba abami uami. Lɨdaci nɨbɨlaŋ nudɨ abavɨdaci nulɨdɨ ciaŋ igahɨlahɨla saŋ hɨji makamɨŋamɨŋa hɨnilalɨ aba abami uami. Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨladɨ valɨlalɨ aba abami uami. \s Namɨlaŋ akuaba akuaba sibɨla huaci huaci vivi avɨha avɨha igɨbalaŋ uami. \p \v 13 Namɨlaŋ \x - \xo 3.13 \xo*\xt Snd 16.7, Lom 8.28\xt*\x* akuaba akuaba sibɨla huaci huaci vivi saŋ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ hɨnilabɨla uami. Hulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ naludɨ ma sɨbɨlɨ lamavɨbali uami. \v 14 Agadɨ \x - \xo 3.14 \xo*\xt Jer 1.8, Mt 5.10, Je 1.12, 1 Pi 2.20, 4.14\xt*\x* \x - \xo 3.14-15 \xo*\xt Ais 8.12-13\xt*\x* ala namɨlaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlɨdalaŋ naludɨ sɨbɨlɨ lamavɨdaci avɨha avɨha igavɨla uami. Ha namɨlaŋ hɨjɨŋalɨhalaŋ uami. Namɨlaŋ lɨdalɨda saŋ naludɨ mɨŋa hagɨlu hagɨlu ciaŋ abavɨdaci nulɨsaŋ lɨdɨmɨlaŋ uami. Hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ avi lamɨmɨlaŋ uami. \v 15 Naludɨ \x - \xo 3.15 \xo*\xt HJL 4.8-12, Kl 4.6, 2 Ti 2.25\xt*\x* hɨji humɨgaŋ hɨvɨ hɨji nameŋ lamɨhalaŋ uami. Jisasɨ Kɨlaisɨ nɨbu pam aludɨ Hekɨlɨ aba abɨhalaŋ uami. La nudɨ ibi mɨŋaiahɨhalaŋ uami. Namɨlaŋ akuaba akuaba huaci huaci vivi saŋ migɨla migɨla hɨnilalaŋ agadɨ hɨdɨlɨ iga iga saŋ abitɨhavɨci uami. Namɨlaŋ sɨhɨvia hɨji lamalama hɨbɨŋ nulɨsaŋ ciaŋ huaci laci aba aba saŋ hihɨla hihɨla hɨnihalaŋ uami. \v 16 Nulɨdɨ \x - \xo 3.16 \xo*\xt Ta 2.8, Ib 13.18, 1 Pi 2.12\xt*\x* lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni ciaŋ simɨ laci abɨhalaŋ uami. Lɨdɨŋ sibɨla huaci huaci laci vidalaŋ naludɨ hɨji agɨlaŋ ma hugɨ hugɨ lɨhavɨbali uami. Lɨhavɨdaci Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ hɨji lubiahɨlahɨla akuaba akuaba sibɨla huaci huaci laci vihalaŋ uami. Vidalaŋ naludɨ abacuvacuva ciaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ abavɨlalɨ agɨlaŋ sɨhumahɨlavɨbali uami. \v 17 Alaŋ \x - \xo 3.17 \xo*\xt 1 Pi 2.20\xt*\x* akuaba akuaba sibɨla huaci huaci vidamɨli aludɨ sɨbɨlɨ lamavɨdaci avɨha avɨha igɨlalu uami. Asɨ nukeŋ alaŋ avɨha avɨha hameŋ iga iga saŋ hɨji lamɨci avɨha avɨha iga iga agaŋ nɨbu huaci sɨbaŋ uami. Agadɨ ala alaŋ akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vivi avɨha avɨha iga iga agaŋ nɨbu sɨbɨlɨ uami. \s Naludɨ ahɨliahuiahu saŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahami uami. \p \v 18 Jisasɨ \x - \xo 3.18 \xo*\xt Lom 5.6, 6.10, 8.11, 2 Ko 13.4, Ef 2.18, Kl 1.21-22\xt*\x* Kɨlaisɨ saŋ hɨji lamɨhalaŋ uami. Nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨladami uami. Agadɨ ala hulaŋ iamɨgali Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia ma lubiahɨlavɨlalɨ agɨladɨ uvɨsɨjiŋ viavɨla hɨmami uami. Naludɨ likɨla via Asɨ dɨ pɨŋ uu saŋ hɨmami uami. Nɨbu pabiŋ tɨbɨ sɨbaŋ hɨmami uami. Cɨhu cɨhu ma hɨmɨbali uami. Nɨbu fɨli neŋ iahavɨla hulaŋ sɨbaŋ hɨnimi uami. Hɨnidaci nudɨ ifɨhɨmavɨmi uami. Agadɨ ala Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ abɨci cɨhu hɨhi iahami uami. \v 19 Hulaŋ \x - \xo 3.19-20 \xo*\xt HM 6.1–7.24, 8.18, Ib 11.7, 2 Pi 2.5\xt*\x* iamɨgali vaka hɨmavɨmi agɨladɨ amɨŋ agɨlaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ me hɨniavɨhadami uami. Hɨniavɨdaci Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ lɨci Jisasɨ Kɨlaisɨ agaŋ sudɨ fɨli haiabɨla uavɨla nulɨsaŋ ciaŋ sulami uami. \v 20 Nɨbɨlaŋ Noa hɨniadami hadɨhu Asɨ dɨ ciaŋ lulavɨhadami uami. Hameŋ sadaŋ nulɨdɨ amɨŋ agɨlaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ me hɨniavɨhadami uami. Noa hɨniadami hadɨhu lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ hekɨlɨ sɨbaŋ iahavɨmi uami. Agadɨ ala Asɨ hɨbɨŋ nulɨdɨ lɨhalɨha ma sɨbɨlɨ lamami uami. Noa hunɨga hekɨlɨ vidaci nusaŋ makamɨŋa hɨnimi uami. Hɨnidaci hunɨga hekɨlɨ agadɨ vi fɨhalɨci heŋ nulɨdɨ sɨbɨlɨ lamami uami. Sɨbɨlɨ lamɨben aba lɨdaci hunɨga hekɨlɨ heŋ hulaŋ iamɨgali akape ma ivouavɨmi uami. Human limu fɨhala human limu ahica pam cɨjɨŋ agɨlaŋ laci ivouavɨmi uami. Ivoua hunɨga hekɨlɨ heŋ hɨniavɨdaci avɨli hekɨlɨ agaŋ hunɨga hekɨlɨ agadɨ mɨŋavuhala iaha via umi uami. Asɨ nulɨdɨ ahɨliahuci hunɨga hekɨlɨ heŋ huaci hɨniavɨmi uami. \v 21 Hameŋ \x - \xo 3.21 \xo*\xt Lom 10.10, Ef 5.26, Ta 3.5, Ib 10.22\xt*\x* laci ala iabi avɨli hɨvɨ naludɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨlalɨ uami. Mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨdaci Asɨ naludɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalaŋ uami. Avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahaiaha ha hadipɨlɨ niŋɨ agadɨ mɨŋahusahusa hɨsɨŋ hɨma uami. Ha Asɨ igɨdaci namɨlaŋ hɨji hugɨ hugɨ apalɨ hɨnihɨni saŋ ciaŋ mɨgulalaŋ uami. Naludɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni saŋ Asɨ agaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ abɨci cɨhu hɨhi iahami uami. \v 22 La \x - \xo 3.22 \xo*\xt Sng 110.1, Mt 22.44, Lom 8.34, 8.38-39, 1 Ko 15.24, Ef 1.20-21\xt*\x* Asɨ dɨ haiabɨla ci umi uami. Uavɨla iabi Asɨ dɨ human sɨmi kɨlikɨli hɨvɨ hɨnidi uami. Hɨnidaci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agɨlaŋ nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavadi uami. Fɨli hali akuaba akuaba ibi daŋ agɨlaŋ nudɨ lɨhu hɨvɨ pam hɨniavadi uami. Akuaba akuaba mu mu vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agɨlaŋ avi nudɨ lɨhu hɨvɨ pam hɨniavadi uami. \c 4 \s Akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vaka hɨsɨŋ agɨladɨ valɨhalaŋ uami. \p \v 1 Jisasɨ \x - \xo 4.1 \xo*\xt Lom 6.1-2, 6.7, Ga 5.24, Kl 3.3-5\xt*\x* Kɨlaisɨ nudɨ hadipɨlɨ hɨvɨ avɨha avɨha igami uami. Namɨlaŋ nɨbu lɨmi agasaŋ igahɨlahɨla vɨdɨvɨdɨŋ lagulamalama saŋ nameŋ hɨji lamɨhalaŋ uami. Hulaŋ nudɨ hadipɨlɨ hɨvɨ avɨha avɨha igavɨla ha lusɨŋ sɨbɨlɨ valɨbali aba abɨhalaŋ uami. \v 2 La \x - \xo 4.2 \xo*\xt Jo 1.13, Lom 6.11, 2 Ko 5.14-15, Ga 2.19-20, 1 Jo 2.16\xt*\x* nɨbu hɨhi hɨnihɨni akuaba akuaba hɨji humɨgaŋ vaka hɨsɨŋ agɨladɨ ma lubiahɨlɨbali aba abɨhalaŋ uami. Nɨbu Asɨ dɨ hɨji pam lubiahɨlɨbali aba abɨhalaŋ uami. \v 3 Vaka \x - \xo 4.3 \xo*\xt HJL 17.30, Ef 2.2-3, 4.17, Ta 3.3\xt*\x* namɨlaŋ hɨji humɨgaŋ vaka hɨsɨŋ agadɨ hɨvɨ hɨdadamɨlaŋ uami. Hɨdahɨda akuaba akuaba lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ vihadamɨlaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ ma mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨmaŋ agɨlaŋ lusɨŋ sɨbɨlɨ hameŋ agɨladɨ vivi saŋ mavɨn hɨniavɨlalɨ agɨladɨ vihadamɨlaŋ uami. Lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ nameŋ uami. Hulaŋ agɨlaŋ hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ me hɨdahɨda agaŋ uami. Iamɨgali agɨlaŋ hɨbɨ pɨlɨ hɨsɨŋ me hɨdahɨda agaŋ uami. Akuaba akuaba sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlasaŋ hɨji humɨgaŋ iahaiaha agaŋ uami. Avɨli vɨdɨvɨdɨŋ nana uavauava iahuiahu agaŋ uami. Hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle hula hafala hafala uavauava sɨhɨ iahaiaha agaŋ uami. Avɨli vɨdɨvɨdɨŋ akape nana lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vivi agaŋ uami. Asɨ dɨ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lulalula agaŋ uami. Kɨlɨ akuaba akuaba lɨhulɨhu lamalama aludɨ asɨ aba abavɨlalɨ agaŋ uami. \v 4 Iabi \x - \xo 4.4 \xo*\xt HJL 13.45, 18.6, 1 Pi 3.16\xt*\x* neŋ namɨlaŋ hulaŋ avɨli hɨvɨ ma mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨmaŋ agɨlaŋ hula pam lamalama lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ hameŋ agɨladɨ ma vilalaŋ uami. Hameŋ lɨdalaŋ nɨbɨlaŋ iga iga i aba abavɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ naludɨ abacuvavɨlalɨ uami. \v 5 Agadɨ \x - \xo 4.5 \xo*\xt HJL 10.42, 17.31, Je 5.9\xt*\x* ala mufɨli nɨbɨlaŋ nukeŋ ciaŋ hihɨla hihɨla hɨsɨŋ agadɨ pɨŋ uavɨbali uami. La akuaba akuaba lɨhavɨlalɨ agɨladɨ hɨdɨlɨ sulavɨbali uami. Ciaŋ hihɨla hihɨla hɨsɨŋ agaŋ hulaŋ hɨhi hɨniavadi agɨladɨdaŋ hulaŋ haba hɨmavɨmi agɨladɨdaŋ lamalɨhɨlalɨhɨla ciaŋ hihɨlɨbali uami. Nɨbu hameŋ lɨlɨ saŋ ci hihɨlavɨla migɨla migɨla hɨnidi uami. \v 6 Nusaŋ \x - \xo 4.6 \xo*\xt Lom 8.10, 1 Ko 5.5\xt*\x* ala igahɨlavɨla hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ Jisasɨ dɨ ciaŋ agadɨ vivi uu sulavɨdaci igahɨlavɨlalɨ uami. Igahɨlahɨla Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama hɨmavɨdaci hulaŋ sɨbɨlɨ agɨlaŋ nulɨdɨ lamalɨhɨlalɨhɨla sɨbɨlɨ igavɨlalɨ uami. Agadɨ ala Asɨ nulɨdɨ lamalɨhɨlalɨhɨla ahɨliahudaci nulɨdɨ amɨŋ agɨlaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨlalɨ uami. \s Namɨlaŋ akuaba akuaba sibɨla huaci huaci pam vihalaŋ uami. \p \v 7 Akuaba \x - \xo 4.7 \xo*\xt Mt 24.13-14, Lu 21.34, Lom 13.11-12, 1 Ko 10.11, Fl 4.5, Kl 4.2, 2 Pi 3.9, 1 Jo 2.18\xt*\x* akuaba sɨkasɨkan haba sɨvɨlavɨbali agɨladɨ mɨhiŋ agaŋ ci mikɨ mikɨ ladi uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ hɨji sɨhɨvia lamɨhalaŋ uami. La akuaba akuaba sibɨla vilalaŋ agɨladɨ sɨhɨvia migɨlɨhalaŋ uami. Hameŋ lɨdɨŋ namɨlaŋ huaci Asɨ dɨ aba aba hɨnibalaŋ uami. \v 8 Hulaŋ \x - \xo 4.8 \xo*\xt Snd 10.12, 1 Ko 13.7, Kl 3.14, Ib 13.1, Je 5.20, 1 Pi 1.22\xt*\x* iamɨgali limu hɨhɨle saŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihɨni agaŋ akuaba akuaba sibɨla mu mu agɨladɨ lɨvalɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨlasaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨnihalaŋ uami. Hameŋ lavɨla hulaŋ hɨhɨle namɨlaŋ hula hugɨ daŋ hɨniavɨlalɨ agɨladɨ nameŋ abɨbalaŋ uami. Alaŋ namɨlaŋ hula ciaŋ apalɨ aba abɨbalaŋ uami. \v 9 Hulaŋ \x - \xo 4.9 \xo*\xt 2 Ko 9.7, Fl 2.14, Fm 1.14, Ib 13.2\xt*\x* iamɨgali mu haiabɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ ve namɨlaŋ hula hɨniavɨdaci namɨlaŋ nulɨdɨ sɨhɨvia sakɨlɨhalaŋ uami. Nulɨdɨ sakɨla sakɨla humɨgaŋ vɨhɨlɨ vivi ciabɨsɨ iahumɨlaŋ uami. \v 10 Asɨ \x - \xo 4.10 \xo*\xt Lom 12.6-8, 1 Ko 4.1-2, 4.7\xt*\x* nalusaŋ mavɨn hɨniavɨla sibɨla mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ nalusaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ igualɨ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ Asɨ dɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ huaci huaci hɨnihalaŋ uami. Hɨnihɨni Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ sibɨla hɨtɨŋ hɨtɨŋ igualɨ agɨladɨ vihalaŋ uami. \v 11 Hulaŋ \x - \xo 4.11 \xo*\xt 1 Ko 3.10, 10.31, Ef 5.20, 1 Pi 5.11, CHL 1.6\xt*\x* mu Asɨ dɨ ciaŋ sulasula sibɨla agadɨ viavɨla uami. Nɨbu Asɨ dɨ ciaŋ huaci sɨlɨvɨ sɨbaŋ agadɨ sulam uami. Hulaŋ mu limu hɨhɨle agɨladɨ ahɨliahuiahu sibɨla agadɨ viavɨla uami. Nɨbu sibɨla hameŋ agadɨ vim uami. Nɨbu sibɨla hameŋ agadɨ ala vivi saŋ Asɨ nusaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igulalɨ uami. Hameŋ lɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ iga iga Jisasɨ Kɨlaisɨ saŋ igahɨlahɨla Asɨ dɨ ibi mɨŋaiahaiaha abavɨbali uami. Asɨ nɨbu vɨdɨvɨdɨŋ daŋ aba abavɨbali uami. Nɨbu abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali aba abavɨbali uami. Ha amɨŋ sɨbaŋ uami. \s Jisasɨ Kɨlaisɨ avɨha avɨha havami hameŋ ala havahava hɨjɨŋalɨhalaŋ uami. \p \v 12 Iadɨ \x - \xo 4.12 \xo*\xt 1 Ko 3.13, 1 Pi 1.6-7\xt*\x* nagɨlihali huaci huaci namɨlaŋ uami. Akuaba vɨhɨlɨ mu naludɨ ilasɨsɨ hɨsɨŋ agaŋ naludɨ hɨvɨ avɨŋ me lɨhuadi uami. Agadɨ ala namɨlaŋ i aba abavɨla hɨji nameŋ lamɨmɨlaŋ uami. Akuaba mu hɨdɨlɨ sɨbaŋ agaŋ aludɨ hɨvɨ iahadi aba abɨmɨlaŋ uami. \v 13 Ha \x - \xo 4.13 \xo*\xt HJL 5.41, Lom 8.17, 2 Ko 1.7, 2 Ti 2.12, Je 1.2, 1 Pi 1.5-6, CHL 1.9\xt*\x* avɨha avɨha Jisasɨ Kɨlaisɨ igami hameŋ agadɨ ala igadalaŋ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ hɨjɨŋalɨhalaŋ uami. Lɨdɨŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agaŋ haiabɨla iahɨbali heŋ namɨlaŋ hekɨlɨ sɨbaŋ hɨjɨŋalaŋala hɨnibalaŋ uami. \v 14 Namɨlaŋ \x - \xo 4.14 \xo*\xt Sng 89.50-51, Mt 5.11, 2 Ko 12.10, Je 1.12, 1 Pi 2.20\xt*\x* Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ hulemɨlɨ hɨnilalaŋ agasaŋ naludɨ ciaŋ sɨbɨlɨ abavɨdaci hɨjɨŋalaŋala hɨji nameŋ lamɨhalaŋ uami. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ alaŋ hula hɨnilalɨ aba abɨhalaŋ uami. Nɨbu abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ aba abɨhalaŋ uami. \v 15 La \x - \xo 4.15 \xo*\xt 1 Te 4.11, 1 Ti 5.11-14, 1 Pi 2.20\xt*\x* namɨlaŋ sɨhɨvia migɨlɨhalaŋ uami. Hulaŋ ifɨhɨmɨmɨlaŋ uami. Akuaba akuaba sɨgɨlɨ vimɨlaŋ uami. Lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vimɨlaŋ uami. Hulaŋ mu dɨ sibɨla agadɨ mɨŋaihuihu lɨmɨlaŋ uami. Namɨlaŋ akuaba akuaba hameŋ agɨladɨ lɨlaŋ nalusaŋ avɨha avɨha iguavɨbali uami. \v 16 Agadɨ \x - \xo 4.16 \xo*\xt HJL 11.26, Fl 1.20\xt*\x* ala hulaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ hulemɨlɨ hɨnilalɨ agasaŋ avɨha avɨha viavɨla nɨbu sɨhumahɨlɨmɨdɨ uami. Nɨbu hɨjɨŋalaŋala Asɨ dɨ ibi mɨŋaiaham uami. Mɨŋaiahaiaha hɨji nameŋ lamam uami. Viaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ dɨ hulemɨlɨ hɨnilan agasaŋ hameŋ lɨhavi aba abam uami. \p \v 17 Alaŋ \x - \xo 4.17 \xo*\xt Jer 25.29, Mal 3.5, Lu 10.12-14, 23.31, 2 Te 1.8\xt*\x* Asɨ dɨ nukeŋ hulaŋ iamɨgali hɨnilalu uami. Nɨbu hɨdɨlɨ maha aludɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨbali agaŋ ci iahi uami. Hɨdɨlɨ maha aludɨ mɨse ciaŋ hɨvɨ lamɨbali uami. Lavɨla cɨhu nudɨ ciaŋ lulavɨlalɨ agɨladɨ sɨhɨvia sɨbaŋ ciaŋ hɨvɨ lamɨci vɨhɨlɨ hekɨlɨ igavɨbali uami. \v 18 Asɨ \x - \xo 4.18 \xo*\xt Snd 11.31, Lu 23.31\xt*\x* dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Hulaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sɨhɨvia lubiahɨlɨlalɨ agaŋ vɨhɨlɨfɨlɨfɨ hɨnidaci Asɨ nudɨ ahɨliahuci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibali aba abami uami. Agadɨ ala hulaŋ Asɨ dɨ huligalavɨla lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vilalɨ agadɨ ma sɨbaŋ ahɨliahubali aba abami uami. \v 19 Hameŋ \x - \xo 4.19 \xo*\xt Sng 31.5, Lu 23.46, 2 Ti 1.12\xt*\x* sadaŋ hulaŋ hɨhɨle Asɨ dɨ hɨji lubiahɨlahɨla avɨha avɨha vihavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Nɨbɨlaŋ nulɨdɨ hɨji humɨgaŋ hadipɨlɨ sɨkasɨkan Asɨ dɨ human hɨvɨ lamalama sibɨla huaci huaci laci vihavɨm uami. Asɨ nukeŋ aludɨ lamami sadaŋ aludɨ sɨhɨvia sɨbaŋ hameŋ laci hameŋ laci migɨlɨlalɨ uami. \c 5 \s Hali hɨsɨŋ agɨlaŋ Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ sɨhɨvia migɨlavɨm uami. \p \v 1 Hulaŋ \x - \xo 5.1 \xo*\xt HJL 1.8, 1.22, Lom 8.17-18\xt*\x* iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavalɨ agɨladɨ hali hɨsɨŋ namɨlaŋ uami. Viaŋ avi hali hɨsɨŋ namɨlaŋ me ala hɨnilan uami. Viaŋ nukeŋ igɨdalɨŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ avɨha avɨha igami uami. Mufɨli nudɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agaŋ haiabɨla iahɨbali uami. Hadɨhu viaŋ namɨlaŋ hula alaŋ ahuata akuaba akuaba huaci huaci Asɨ alusaŋ igu igu saŋ abami agɨladɨ vibalu uami. Hameŋ sadaŋ hali hɨsɨŋ namɨlaŋ sibɨla nameŋ agɨladɨ vibalaŋ aba naludɨ hɨji mɨŋaiahaiaha saŋ abadin uami. \v 2 Asɨ \x - \xo 5.2 \xo*\xt Jo 10.11-13, 21.15-17, HJL 20.28, 1 Ko 9.17, 1 Ti 3.3, 3.8, Ta 1.7, 1.10-11, Fm 1.14\xt*\x* dɨ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ sɨhɨvia migɨlɨhalaŋ uami. Nɨbɨlaŋ sabaŋ sipsipɨ me hɨnihɨni naludɨ human hɨvɨ hɨniavɨlalɨ uami. Namɨlaŋ sibɨla hameŋ vivi saŋ hɨjɨŋalɨhalaŋ uami. Asɨ agaŋ namɨlaŋ sibɨla hameŋ vivi saŋ mavɨn hɨnilalɨ uami. Hulaŋ hɨhɨle agɨlaŋ laci naludɨ lɨbɨsɨlɨvavɨdaci vimɨlaŋ uami. Akuaba akuaba hɨbɨŋ vivi saŋ laci sibɨla vimɨlaŋ uami. Namɨlaŋ sibɨla hameŋ agɨladɨ vivi saŋ amɨŋ sɨbaŋ mavɨn hɨnihɨni vihalaŋ uami. \v 3 Asɨ \x - \xo 5.3 \xo*\xt 2 Ko 1.24, Fl 3.17, 1 Ti 4.12, Ta 2.7\xt*\x* agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ naludɨ human hɨvɨ lamalɨ uami. Namɨlaŋ hulaŋ hekɨlɨ hekɨlɨ me hɨnihɨni nulɨdɨ sɨbɨlɨ igɨmɨlaŋ uami. Sɨbɨlɨ iga iga lɨdalaŋ nɨbɨlaŋ hulemɨlɨ cɨki cɨki me hɨniavɨmɨdɨ uami. Namɨlaŋ akuaba akuaba sibɨla huaci huaci vidalaŋ naludɨ iga iga lubiahɨlavɨbali uami. \v 4 Namɨlaŋ \x - \xo 5.4 \xo*\xt 1 Ko 9.25, 2 Ti 4.8, Ib 13.20, 1 Pi 1.4\xt*\x* hameŋ lɨlaŋ sabaŋ sipsipɨ migɨla migɨla hɨsɨŋ agɨladɨ manɨgali agaŋ haiabɨla iahɨbali hadɨhu akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ nalusaŋ igubali uami. Akuaba akuaba agɨlaŋ ma sɨbɨlɨ lɨhavɨlalɨ uami. Huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨniavɨlalɨ uami. \s Namɨlaŋ Asɨ dɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihalaŋ uami. \p \v 5 Hulaŋ \x - \xo 5.5 \xo*\xt Snd 3.34, Ais 57.15, Ef 5.21, Fl 2.3, Je 4.6\xt*\x* mɨnibɨlɨ namɨlaŋ hali hɨsɨŋ agɨladɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihalaŋ uami. Namɨlaŋ sɨkasɨkan Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle agɨladɨ lɨhu hɨvɨ avi hɨnihalaŋ uami. Asɨ dɨ manasɨŋ hekɨlɨ agaŋ nameŋ abami uami. Asɨ agaŋ hulaŋ nulɨdɨ nukeŋ ibi mɨŋaiahavɨlalɨ agɨladɨ lɨdaci nɨbɨlaŋ ibi apalɨ hɨniavɨlalɨ aba abami uami. Hulaŋ nulɨdɨ nukeŋ ibi ma mɨŋaiahavɨlalɨ agɨlasaŋ mavɨn hɨnilalɨ aba abami uami. \v 6 Hameŋ \x - \xo 5.6 \xo*\xt Mt 23.12, Lu 14.11, 18.14, Je 4.10\xt*\x* sadaŋ namɨlaŋ naludɨ nukeŋ ibi mɨŋaiahɨlalaŋ agadɨ valavɨla Asɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ agadɨ lɨhu hɨvɨ pam hɨnihalaŋ uami. Lɨdalaŋ mɨhiŋ nɨbu nukeŋ lamami heŋ nɨbu lɨci namɨlaŋ ibi hekɨlɨ daŋ hɨnibalaŋ uami. \v 7 Asɨ \x - \xo 5.7 \xo*\xt Sng 37.5, 55.22, Mt 6.25-30, Fl 4.6\xt*\x* nalusaŋ mavɨn hɨnihɨni naludɨ migɨlɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamalama hɨnimɨlaŋ uami. Namɨlaŋ akuaba akuaba saŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamɨlalaŋ agɨlasaŋ Asɨ dɨ abɨhalaŋ uami. \p \v 8 Namɨlaŋ \x - \xo 5.8 \xo*\xt Lu 22.31, 1 Te 5.6, CHL 12.12\xt*\x* lamɨgaŋ iuala hɨnihɨni hɨji lamɨdalaŋ tovedaci migɨla migɨla hɨnihalaŋ uami. Laguŋ agaŋ naludɨ nagɨli lamalama hɨdɨlalɨ uami. Nɨbu idɨhuŋ laion me hɨnihɨni vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ agalɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ hulaŋ iamɨgali agɨladɨ iavaiava nɨben aba suhɨlɨlalɨ uami. \v 9 Namɨlaŋ \x - \xo 5.9 \xo*\xt HJL 14.22, Ef 6.11-13, 2 Ti 3.12, Je 4.7\xt*\x* igɨlalaŋ uami. Asɨ dɨ hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle fɨli tɨbɨ mu hɨvɨ mu hɨvɨ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ avɨha avɨha namɨlaŋ igɨlalaŋ hameŋ ala igavɨlalɨ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamalama vɨdɨvɨdɨŋ lagulamɨhalaŋ uami. Laguŋ dɨ hɨji lubiahɨlɨmɨlaŋ uami. \v 10 Mavɨn \x - \xo 5.10 \xo*\xt 2 Ko 4.17, 1 Te 2.12, 2 Te 2.17, 1 Ti 6.12, Ib 13.21, 1 Pi 1.6\xt*\x* hɨnihɨni agadɨ hɨdɨlɨ nɨbu Asɨ uami. Alaŋ nudɨ pɨŋ veve saŋ nɨbu aludɨ abɨlalɨ uami. Vevɨla Jisasɨ Kɨlaisɨ hula hɨji humɨgaŋ pam hɨnihɨni saŋ abɨlalɨ uami. Nudɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ heŋ nɨbu hula hɨnihɨni saŋ abɨlalɨ uami. Nudɨ abɨlu hekɨlɨ vɨdɨvɨdɨŋ daŋ agaŋ huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalɨ uami. Hameŋ sadaŋ namɨlaŋ avɨha avɨha hutesɨ ma iga iga hɨnibalaŋ uami. Mufɨli nɨbu nukeŋ naludɨ huaci lamɨbali uami. La naludɨ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ agɨladɨ lɨdaci vɨdɨvɨdɨŋ lɨhavɨbali uami. Lɨhavɨdaci namɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ hameŋ laci hameŋ laci lagulamɨbalaŋ uami. \v 11 Nɨbu pam vɨdɨvɨdɨŋ hekɨlɨ daŋ hameŋ laci hameŋ laci hɨnilalɨ uami. Ha amɨŋ sɨbaŋ uami. \s Manasɨŋ nagadɨ sijaŋ sijaŋ ciaŋ \p \v 12 Viaŋ \x - \xo 5.12 \xo*\xt HJL 15.22-23, 15.40, 2 Ko 1.19, 1 Te 1.1, Ib 13.22, 2 Pi 1.12\xt*\x* nalusaŋ sijaŋ sijaŋ ciaŋ cɨki nagadɨ Sailasɨ dɨ abɨdalɨŋ manasɨŋ hɨvɨ lɨbadi uami. Viaŋ igɨdalɨŋ nɨbu aludɨ isaima me sɨbaŋ hɨnilalɨ uami. Nɨbu viaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨlan hameŋ ala lamɨlalɨ uami. Asɨ alusaŋ amɨŋ sɨbaŋ mavɨn hɨnilalɨ agadɨ viaŋ nukeŋ ci igacin uami. Hameŋ agasaŋ igahɨlahɨla naludɨ iagaŋ lagulagu saŋ haiabɨla iahaiaha abɨdalɨŋ ciaŋ cɨki agadɨ manasɨŋ nagadɨ hɨvɨ lɨbadi uami. Namɨlaŋ vɨdɨvɨdɨŋ lagulamɨhalaŋ uami. \p \v 13 Makɨ \x - \xo 5.13 \xo*\xt HJL 12.12, 12.25, 13.13, 15.37-39, Kl 4.10, 2 Ti 4.11, Fm 1.24\xt*\x* agaŋ iadɨ ninaŋ me hɨnilalɨ uami. Nɨbu nalusaŋ lamuli uami. Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci Babilon haiabɨla neŋ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ avi nalusaŋ lamulavi uami. Asɨ agaŋ naludɨdaŋ nulɨdɨdaŋ lɨbɨmɨŋalɨ uami. \v 14 Asɨ \x - \xo 5.14 \xo*\xt Lom 16.16, 1 Ko 16.20, Ef 6.23\xt*\x* dɨ hulaŋ iamɨgali alaŋ aludɨ isagali imahali me agɨladɨ iga iga hɨjɨŋalaŋala human lamɨmɨli uami. Hameŋ lɨdamɨli nameŋ abavɨbali uami. Nɨbɨlaŋ alusaŋ amɨŋ sɨbaŋ mavɨn hekɨlɨ hɨniavi aba abavɨbali uami. Namɨlaŋ Jisasɨ Kɨlaisɨ hula hɨji humɨgaŋ pam hɨnilalaŋ sadaŋ naludɨ humɨgaŋ agɨlaŋ simɨ hɨniavɨbali uami.