\id TIT \h TITO \toc1 Tito Carta Pauloba Tito Itea B̸ʌd̶a \toc2 Tito \toc3 Tito \mt1 TITO \mt2 CARTA PAULOBA TITO ITEA B̸ɅD̸A \ip Pauloba naʌ̃ cartada Tito itea b̶ʌsia. Maʌ̃ Titoba Paulod̶eba Jesucritora ĩjãsia (1:4). Mamaʌba ʌ̃taa Paulo ume nĩbabadjia. Paulo naãrã Jerusaleʌ̃naa djabarã bororã ume bed̶ead̶e wãsid̶e Titora edesia (Galata 2:1-3). 2 Corintod̶e 2:12-13d̶e, 7:5-6d̶e bid̶a jara b̶ʌa Titoba djabarã Corintod̶ebemarãa jaradia b̶abadjida. 2 Timoteo 4:10d̶e jara b̶ʌa Titora Dalmacia druad̶aa wãsida. \ip Romane preso b̶ad̶a ẽdrʌd̶acarea Pauloba wayacusa puruza djabarã acʌd̶e wãsia. Tito ume bed̶ea bia Jesucritod̶ebemada Creta morro dromanaa jarad̶e wãsid̶aa (1:5). Ʌ̃cʌrʌba ĩjãped̶ad̶acarea Pauloba Titora mama amesia jaradia b̶amãrẽã. Mãwãnacarea Pauloba naʌ̃ cartara diabuesia Titora idji ume Nicopoli purud̶aa wãmãrẽã (3:12). Tiquicoda wa Artemada diabuesia Tito cacuabari djabarãa jaradia b̶amãrẽã. Poa 63d̶e Pauloba naʌ̃ cartara Corintod̶eba diabuesica b̶ʌa. Djaba Zenaba, Apolo bid̶a Titomaa edesid̶aa (3:13). \ip Pauloba Ãcõrẽa bia b̶ʌad̶a aped̶a b̶ʌsia djabarã wagabadarãda sãwã b̶ead̶ida panʌda (1:1-9) idjab̶a Titoba sewa jaradia b̶ea carea quĩrãcuitaida b̶ʌda (1:10-16). Maʌ̃are b̶ʌsia drõãrãda, djorarãda, cũdrarãda, nezocarã sid̶a sãwã b̶ead̶ida panʌda (2:1-10). Maʌ̃are b̶ʌsia Ãcõrẽba ãdjirã ẽdrʌ edad̶a bẽrã jipa nĩbad̶ida panʌda (2:11d̶eba ab̶a 3:10d̶aa). Jĩrũare b̶ʌsia Titora zemãrẽã (3:12-15). \ip Dji crĩcha dromada 2:15d̶e b̶ʌ́ b̶ʌa: “Jũma maʌ̃gʌra jaradia b̶adua. Carebadua djabarãba maʌ̃ bed̶eara ĩjã od̶amãrẽã. Ãĩ o b̶eara quẽãdua, Ãcõrẽba bʌra b̶ʌd̶a bẽrã mãwã omãrẽã. Djabarãa bʌra idu igarabirãdua.” \c 1 \s1 Pauloba naʌ̃ cartad̶e naãrã b̶ʌd̶a \p \v 1 Mʌ̃ra Pauloa, Ãcõrẽ nezocaa idjab̶a Jesucritoba diabued̶aa. Mʌ̃ra diabuesia Ãcõrẽba edad̶arãba idjida ĩjãnamãrẽã idjab̶a wãrã bed̶ea cawad̶aped̶a Ãcõrẽba quĩrĩã b̶ʌ quĩrãca b̶ead̶amãrẽã. \v 2 Ãdjirãba ewariza Ãcõrẽ ume zocai panani carea jʌ̃ã panʌa. Naʌ̃ ẽjũã oi naẽna Ãcõrẽ sewa ocaba maʌ̃ zocai b̶aira diaida jarasia. \v 3 Maʌ̃be idjia b̶ʌd̶a ewarid̶e mʌ̃a jaradia b̶ʌd̶eba idji bed̶ea Critod̶ebemada ebud̶a cawabisia. Maʌ̃ bed̶eara Ãcõrẽ dadji Ẽdrʌ Edabariba mʌ̃́a jaradiabisia. \p \v 4 Tito, mʌ̃a naʌ̃ cartara bʌ itea b̶ʌbʌrʌa. Dadjia ab̶ari quĩrãca Critora ĩjã panʌ bẽrã bʌra wãrãda mʌ̃ warra quĩrãca b̶ʌa. Mʌ̃a quĩrĩã b̶ʌa dadji Zeza Ãcõrẽba, dadji Boro Jesucrito bid̶a ãdji biad̶eba bʌra careba pananida, necai b̶ai sid̶a dia pananida. \s1 Pauloba Titoa obi jarad̶a \p \v 5 Mʌ̃a bʌra Creta morro dromane amesia ota o b̶ed̶ara jũma omãrẽã. Mʌ̃a jarad̶a quĩrãca djabarã wagabadada puruza b̶ʌcuadua.\f + \fr 1:5 \fq Djabarã wagabada.\ft Griego bed̶ead̶e b̶ʌ́ b̶ʌa “drõãrã.” Cãpũrĩã bed̶ead̶e maʌ̃ba jara b̶ʌa “pastores” o “ancianos.”\f* \v 6 Djabarã wagabarira biẽ́ jarad̶i neẽ́ b̶aida b̶ʌa. Quima ab̶a erob̶aida b̶ʌa. Idji warrarãba Critora ĩjã b̶ead̶ida panʌa idjab̶a jipa nĩbad̶ida panʌa. Mãwãra ẽberãrãba jarad̶aẽ́a cadjirua o panʌda wa cʌwʌrʌ zarea panʌda. \v 7 Djabarã wagabariba Ãcõrẽ trajura obari bẽrã biẽ́ jarad̶i neẽ́ b̶aida b̶ʌa. Idjira cawaara b̶ʌ quĩrãca b̶aiẽ́ b̶ʌa, caicaya b̶aiẽ́ b̶ʌa, beu nĩbaiẽ́ b̶ʌa, jʌwaichia b̶aiẽ́ b̶ʌa idjab̶a parata awua b̶aiẽ́ b̶ʌa. \v 8 Ãtebʌrʌ idji ded̶e jũẽbʌdara jũma bia edaida b̶ʌa, ne jũma biada o quĩrĩã b̶aida b̶ʌa, crĩcha biad̶eba b̶aida b̶ʌa, jipa b̶aida b̶ʌa, Ãcõrẽ itea b̶aida b̶ʌa, idjab̶a idji cacuara jipa erob̶aida b̶ʌa. \v 9 Wãrã bed̶ea idjía jaradiaped̶ad̶ara bio ĩjã b̶aida b̶ʌa. Mãwã idjia wãrã bed̶ea jipa jaradia b̶ʌd̶eba ẽberãrãra poya carebaya biara ĩjãnamãrẽã, idjab̶a wãrã bed̶ea biẽ́ tab̶ʌad̶a abadarãa poya cawabiya ãĩ crĩcha panʌda. \p \v 10 Mʌ̃a mãwã jara b̶ʌa wãrã bed̶ea quĩrĩãnacada, dadji carebaca bed̶ea jaradiabadada, djãrã cũrũgabada sid̶a bara bẽrã. Dadji umaquĩrã cacua wẽãgod̶ida panʌana abadara maʌ̃ ẽberãrãnebemaa. \v 11 Ãdjia jaradiaiẽ́ b̶eada jaradia panʌneba deza ẽberãrã crĩchara jũma ãrĩbadaa. Ab̶abe parata carea jaradiabadaa. Maʌ̃gʌrãa idu jaradiabirãdua. \p \v 12 Cretad̶ebema drõã naẽnabema dji dromaba nãwã jarasia: “Cretad̶ebemarãra sewaid̶a b̶eaa, animarã cadrʌa quĩrãca b̶eaa, ne coya b̶eaa, djuburia b̶eaa.”\f + \fr 1:12 \fq Drõã naẽnabema dji droma.\ft Griego bed̶ead̶e b̶ʌ́ b̶ʌa “Ãcõrẽneba bed̶eabari.”\f* \v 13-14 Maʌ̃ba jarad̶ara wãrãa. Maʌ̃ carea maʌ̃ ẽberãrãra quẽã b̶adua wãrã bed̶eada ĩjãnamãrẽã, judiorãba drõã naẽna nẽbʌrʌbadara igarad̶amãrẽã, idjab̶a wãrã bed̶ea ĩjãnacaba jaradia panʌda ĩjãrãnamãrẽã. \p \v 15 Ãcõrẽ quĩrãpita bia b̶eamaarã ne jũmada Ãcõrẽ quĩrãpita bia b̶ʌa. Baribʌrʌ Ãcõrẽ ĩjãẽ́ b̶eamaarã ni cãrẽ sid̶a bia b̶ʌẽ́a. Ãdji crĩchara, ãdji so sid̶a cadjiruaba jũma ãrĩ b̶eaa. \v 16 Ãdjia jarabadaa Ãcõrẽra cawa panʌda, baribʌrʌ ãdjia o panʌneba unubibadaa idjira igara panʌda. Ãdjirãra cʌwʌrʌ zarea b̶eaa idjab̶a ne bia od̶i carea b̶ead̶acaa. Ãdjia obadara Ãcõrẽba quĩrĩãcaa. \c 2 \s1 Pauloba Titoa jaradiabid̶a \p \v 1 Baribʌrʌ bʌabʌrʌ wãrã bed̶eara jipa jaradia b̶aida b̶ʌa. \v 2 Drõãrãa jaradiadua ãdji cacuara jipa erob̶ead̶amãrẽã, quĩrãipa b̶ead̶amãrẽã, crĩcha biad̶eba nĩbad̶amãrẽã, Critora bio ĩjã b̶ead̶amãrẽã, wãrã quĩrĩãneba b̶ead̶amãrẽã, idjab̶a jũma droad̶amãrẽã. \v 3 Idjab̶a djorarãa jaradiadua Ãcõrẽ quĩrãpita jipa b̶ead̶amãrẽã, nẽbʌra orãnamãrẽã idjab̶a beu nĩbarãnamãrẽã. Ãtebʌrʌ ne jũma biada jaradiad̶ida panʌa. \v 4-5 Ãdjirãba awẽrãrãa jaradiad̶ida panʌa ãdji quimara, ãdji warrarã sid̶a quĩrĩãnamãrẽã, crĩcha biad̶eba jipa nĩbad̶amãrẽã, wẽrã biada b̶ead̶amãrẽã, ãdji dera bia wagad̶amãrẽã, sobia b̶ead̶amãrẽã, idjab̶a ãdji quimaba jara b̶ʌra ĩjã od̶amãrẽã. Mãwãra ni ab̶aʌba Ãcõrẽ bed̶eara biẽ́ jarad̶aẽ́a. \p \v 6 Cũdrarãa jaradiadua crĩcha biad̶eba jipa nĩbad̶amãrẽã. \v 7 Jũma bia o b̶ʌd̶eba jũmarãa unubi b̶adua sãwã nĩbad̶ida panʌda. Crĩcha biad̶eba jipa jaradia b̶adua. \v 8 Wãrã bed̶eada jaradia b̶adua ni ab̶aʌba bʌra biẽ́ jararãnamãrẽã. Mãwã jaradia b̶aibʌrʌ, bʌ ume dji quĩrũra perad̶ia. Ãdjia ni maãrĩ bid̶a dadjirãra poya biẽ́ jarad̶aẽ́a. \p \v 9 Nezocarãa jaradiadua ãdji boroba jara b̶ʌra jũma ĩjã od̶amãrẽã. Ne jũmada bia od̶ida panʌa ãdji boroba bia unumãrẽã. Ãdji boroba jarabʌrʌra daucha panuniẽ́ panʌa. \v 10 Ãdji borod̶eda drʌad̶iẽ́ panʌa, ãtebʌrʌ unubid̶ida panʌa ãdjia ne jũmada jipa o panʌda. Mãwãra ẽberãrãba cawad̶ia Ãcõrẽ dadji Ẽdrʌ Edabari bed̶eara bio bia b̶ʌda. \p \v 11 Ãcõrẽba jũmarãa unubisia idji biad̶eba ẽberãrãra ẽdrʌ edabarida. \v 12 Maʌ̃gʌba dadjirãa cawabi b̶ʌa ne jũma cadjiruara, naʌ̃ ẽjũãnebemarãba quĩrĩãbada sid̶a igarad̶ida panʌda. Idjab̶a cawabi b̶ʌa dadjirã naʌ̃ ẽjũãne panʌne crĩcha biad̶eba jipa nĩbad̶ida panʌda Ãcõrẽba quĩrĩã b̶ʌ quĩrãca. \v 13 Dadjirã bia panani ewari jʌ̃ã panʌmisa mãwã pananida panʌa. Maʌ̃ ewarid̶e dadjirã Ẽdrʌ Edabari Jesucritora zeya. Maʌ̃ne idji quĩrãwãrẽãra ununia. Idjira dadjirã Ãcõrẽ dji dromaa. \v 14 Dadjirã carea Jesucritoba ara idjida idu beabisia ne jũma cadjiruad̶ebemada ẽdrʌ edai carea. Dadjirãra ara idji itea bia b̶ʌsia idji puruda b̶ead̶amãrẽã idjab̶a ne jũma biada o quĩrĩã pananamãrẽã. \p \v 15 Jũma maʌ̃gʌra jaradia b̶adua. Carebadua djabarãba maʌ̃ bed̶eara ĩjã od̶amãrẽã. Ãĩ o b̶eara quẽãdua, Ãcõrẽba bʌra b̶ʌd̶a bẽrã mãwã omãrẽã. Djabarãa bʌra idu igarabirãdua. \c 3 \s1 Ãcõrẽba idji biad̶eba dadjirã ẽdrʌ edad̶a \p \v 1 Djabarãa quĩrãnebabidua naʌ̃ ẽjũãnebema bororã jʌwaed̶a pananamãrẽã. Ãdjia jarabʌdara ĩjã od̶ida panʌa idjab̶a ne jũma biada od̶i carea b̶ead̶ida panʌa. \v 2 Djabarãa jaradua: ni ab̶aʌd̶ebemada biẽ́ bed̶ead̶iẽ́ panʌa, caicaya b̶ead̶iẽ́ panʌa, ãtebʌrʌ sobia b̶ead̶ida panʌa, jũmarã ume aduá b̶ead̶ida panʌa. \p \v 3 Wãrãda naẽna dadjirã bid̶a crĩcha biada neẽ́ panasid̶aa, Ãcõrẽra ĩjãnaẽ́ panasid̶aa, ãĩ crĩcha panasid̶aa. Dadjia cadjirua o awua b̶eara, b̶ʌsrid̶a o quĩrĩã b̶ea sid̶a nezoca quĩrãca jũma obadjid̶aa. Baridua cadjiruad̶e nĩbabadjid̶aa, djãrãba erob̶ʌ carea sod̶e biẽ́ panebadjid̶aa, djãrãba dadjirãra quĩrãmabadjid̶aa, idjab̶a dadjirãba djãrãda quĩrãmabadjid̶aa. \v 4 Baribʌrʌ dadjirã Ẽdrʌ Edabari Ãcõrẽba idji biada, idji quĩrĩã sid̶a jũmarãa cawabisia. \v 5 Maʌ̃ba dadjirãra ẽdrʌ edasia. Dadjia bia oped̶ad̶a carea ẽdrʌ edaẽ́ basía, ãtebʌrʌ idji quĩrã djuburiad̶eba ẽdrʌ edasia. Dadjirã cadjiruara sʌgʌsia djiwid̶i tod̶a quĩrãca b̶ead̶amãrẽã idjab̶a Ãcõrẽ Jaureba dadjirãa zocai b̶ai djiwid̶ida diasia. \v 6 Dadji Ẽdrʌ Edabari Jesucritod̶eba Ãcõrẽba idji Jaurera dadjirãa wãgaẽ́ diasia. \v 7 Ãcõrẽba idji biad̶eba dadjirãra jipa unu b̶ʌ bẽrã ewariza idji ume zocai panania. Maʌ̃da jʌ̃ã panʌa. \p \v 8 Maʌ̃ bed̶eara wãrã araa. Mʌ̃a quĩrĩã b̶ʌa bʌa maʌ̃gʌra bio jaradia b̶aida Ãcõrẽ ĩjã b̶eaba ne jũma biada o wãnamãrẽã. Maʌ̃ bed̶eara bio bia b̶ʌa. Jũmarãda carebabaria. \v 9 Baribʌrʌ baridua bed̶ea siriẽ́ b̶ʌ carea caicayarãdua. Ãcõrẽba Moisea diad̶a ley carea bid̶a caicayarãdua. Idjab̶a dadji drõã naẽnabemarã trʌ̃ jaradiabadara igaradua. Jũma maʌ̃gʌra biẽ́ b̶ʌ bẽrã carebacaa. \p \v 10 Ab̶aʌba djabarãda ijarabibʌrʌ, idjira quẽãdua waa mãwã orãmãrẽã. Idjia ĩjãẽ́bʌrʌ, wayacusa quẽãdua. Maʌ̃ne wad̶ibid̶a ĩjãẽ́bʌrʌ, idji ume b̶arãdua. \v 11 Bʌa bio cawa b̶ʌa maʌ̃ ẽberãba wãrã bed̶eara igaraped̶a biẽ́ o b̶ʌda. Cadjirua o b̶ʌd̶eba unubi b̶ʌa ara idjida Ãcõrẽ quĩrãpita bed̶ead̶e b̶ʌda. \s1 Naʌ̃ cartad̶e Pauloba jĩrũare b̶ʌd̶a \p \v 12 Mʌ̃a djaba Artemada wa djaba Tiquicoda bʌmaa wãbiya. Jãma jũẽnacarea isabe Nicopoli purud̶aa mʌ̃ acʌd̶e zedua. Mʌ̃a za uru cue jara mama b̶aida crĩcha b̶ʌa. \v 13 Ẽberãare bed̶eabari Zenada, Apolo sid̶a bʌmaʌba wãbʌdad̶e ne jũmaneba carebadua bia wãnamãrẽã. \v 14 Dadjirã dji Crito ĩjã b̶eaba biada o cawa wãnida panʌa ne neẽ́ qued̶ea carebad̶i carea. Mãwãra ara dadji quĩrĩãbe b̶ead̶aẽ́a. \p \v 15 Jũma mʌ̃ ume duanʌba quĩrĩã panʌa bʌra bia b̶aida. Dai quĩrĩã panʌ Crito ĩjã b̶eaa jaradua daiba quĩrĩã panʌda ãdjirãra bia duananida. Mʌ̃a quĩrĩã b̶ʌa Ãcõrẽba idji biad̶eba jũma bãrãra careba b̶aida.