\id TIT  
\h Taetas 
\toc3 Tts 
\toc1 Uru ngai etikirighi Pol ghe pitiela ta Taetas 
\toc2 Taetas 
\mt2 Uru ngai etikirighi Pol ghe pitiela ta  
\mt1 Taetas  
\imt1 Inangari emuemua  
\ip Taetas kateva namuu tale ale manga atoa tale patunganua ateva eKrit. Nongina Pol ghe pitipitila ta Timoti, ghe mene piti teela inangari niloeloe ta Taetas tale voto tale ale manga, nongina elda ngatoa me rikina atoa. Me tee, ghe auliaala va Taetas eposo parasi inangari koronna, me ghe aakorokorongana Taetas tale niaiesoaa ghulughuluena tale ale manga, niuungu, me taumattu tale kosa ateva oia.  
\iot Tani kila amuemua  
\io1 Aitiutiu tale inangari \ior 1:1-4 \ior*  
\io1 Namu ngatoa tale ale manga \ior 1:5-9 \ior*  
\io1 Lo atoa la apasunga voto kamena eKrit \ior 1:10-16 \ior*  
\io1 Nitoka manga \ior 2:1-10 \ior*  
\io1 Liue nitoka tani manga \ior 2:11-15 \ior*  
\io1 Vaalua tani toka tee mene katoa taumattu \ior 3:1-11 \ior*  
\io1 Nimasimasi me airuuruu \ior 3:12-15 \ior*  
\c 1  
\p
\v 1 Aghi, Pol, kapuna tau ngai uungu ieghi God, me kapuna \w apostolo\w* ieghi Iesu \w Karisto\w*:  
\p Ghe sungieghila tani laa ghasarasarakana uneira niaikaaiaa kapuna taumattu ngatoa God ghe suitoongainilala, tani apasunga salana koronna, eaapasunga vaalua tani toka tale aaloannaane God.  
\v 2 \x - \xo 1:2 \xt Kol 1:27.\x*Ia oia inangari eteva koronna ia, egheeleita ita aatoka tuutuliita tale maulue ateva tokatoka liu ia. God ghe aulia ngalokoiela etaira tale \w inangari nialokoi\w* emua arau, me auena kosa ateva ghe lutula. Ia karika erooroo tani kamekame.  
\v 3 God, ia tau ngai asaangiita ia, ghe apasunga ngaotula ia oia inangari eteva koronna ia tale nauna tuunga ateva ghe suitoongainiela, me ghe taue mae sio etaghi me ghe aulia ngasarasarakanala etaghi tani ppooainia.   
\p
\v 4 \x - \xo 1:4 \xt 2 Ko 8:23; Gal 2:3; Rom 1:7.\x*Apitipiti atu etam Taetas, io natughu tuungi io elome tale niaikaaiaa italu uunusi. Alooloo sae va maamasinaane me luei kanna God Tamaita ia, me Karisto Iesu, tau ngai asaangiita ia, aue etoka etam.   
\s1 Uunguaa Taetas eKrit  
\p
\v 5 Aghe kasu vuliola eKrit va ughelei kasina voto karika ita ghe ruula, me usui elda ngatoa tale \w ale manga\w*, tale kateva kateva masaliki taatara, nongina aghe auliaa tau aatu sio.  
\v 6 \x - \xo 1:6 \xt 1 Tim 3:2-7; 2 Tim 2:24-26.\x*Elda ngatoa gheeleiaaira etani masinaaili, karika mene righi sesa gheeleiaaira, me vauseniira ekateva nonga, me natuira atoa la nongo usilainila, la rau mene amakatakata me la tau nissakeaa ila.  
\v 7 Ta lo ateva eaitaraa uunguaane God tale ale manga karika mene righi sesa gheeleiaane. Erau mene ue va ia nonga namuu ia, me etau nisessa ia. Erau mene tau niropi sesa manu, me ealona tani aiuvii, erau mene kuruetu tale viliki veu.  
\v 8 Me ia o taumattu ngateva eaikoloa taumattu me eaitarainila nau la lao tanganuena. Me eailousiaa saa voto masina, me enanna ngamasina, me eghulughuluena, me \w eraarangisana|lemma="raarangisana"\w*, me eaitaraa nannaane me gheeleiaane.  
\v 9 Eposo parasi inangari koronna, nongina ami ghe apasungaala me erooroo tani aisausiaa mene katoa tale koronna niapasunga, me erooroo tani kiso lo atoa la sessa tee inangari koronna.   
\p
\v 10 \x - \xo 1:10 \xt 1 Tim 4:7.\x*Poli aue eoroieili taumattu ngatoa aue la tau nissakeaa me tau ni-nim sama ila me tau nikamekame ila, tani ila o lo atoa la aasarasarakana uunguaa ni-isoiso.  
\v 11 \x - \xo 1:11 \xt 1 Pita 5:2; 2 Tim 3:5-6.\x*Uauliaa etaira va karika la mene apasunga, poli ngila ghe gheleila katoa taumattu me tee natuira atoa tale kateva kateva ale, ngila ghe oghi vulula inangari koronna, laghe nim gheelei isaa o niapasunga tani ghaa uneira viliki veu.  
\v 12 Kateva taumattu eKrit la ghe kolokoloa va \w propete\w* ia ghe uela va, “Taumattu nge Krit atoa, tau nikamekame ila. Ila nongina sesa ghaata kkena atoa, mangoona ila, me tau ninamanama ila.”  
\v 13 \x - \xo 1:13 \xt 2 Tim 4:2.\x*Isaa o inangari koronna. Liuna avalua o me uppooaa inangari sarasarakana etaira, me aue la roo tani sarasarakana tale uneira niaikaaiaa.  
\v 14 \x - \xo 1:14 \xt 1 Tim 4:7.\x*Me la rau mene tau lao nannaaira tale kaluira kiukiu marripana \w aJiu|lemma="Jiu"\w* etoa, me inangari lo atoa la liuliu viliira tale inangari koronna la poppooa ngasarasarakana.  
\v 15 Lo atoa urunguitaniira raarangisana, voto akapa etaira raarangisana, me ta lo atoa urunguitaniira karika raarangisana me karika la aikaaiaa, karika righi voto etaira raarangisana, tale isaa akapa ninannaa karika la kilakila eaa sesa me eaa masina.  
\v 16 \x - \xo 1:16 \xt 1 Jon 1:6; 2:4.\x*La ue va la kilakila God, me gheeleiaaira eaapasunga va karika la kilakilaia, ila mauuna ila, karika la roo tani nongo usilaa, me karika muenna ila tani ghelei niuungu masina.   
\c 2  
\s1 Inangari tani apasunga tale asease taumattu  
\p
\v 1 Me io uapasunga voto koronna elaolao aitauaa tee koronna niapasunga.  
\v 2 Uauliaa ta taita namu ngatoa va la aitaraa tokatokaaira, me uunguaaira, me aippooaaira, me la nanna ngamasina. La tani ghulughuluena tale uneira niaikaaiaa, me niaielousi, me la tingina akorokorongana eghaa nau eruu.   
\p
\v 3 \x - \xo 2:3 \xt 1 Tim 3:11.\x*Me tale ia nonga o salana atikirighi, uapasunga ta vause namu ngatoa, tani apasunga va la oneoneaa God. La rau mene kasu see tani ghelei saasakiaa ta mene katoa tale inangariira, me la rau mene toka aloanna tani toka ropiropi sesa manu, ta la apasunga ta katoa saa voto masina.  
\v 4 Liuna avalua o me ila o vause namu ngatoa la apasunga ta llo vause aviri laghe laila, tani ailousia taitaniira atoa me natuira atoa,  
\v 5 \x - \xo 2:5 \xt Ips 5:22.\x*me la nanna ngamasina, me la \w raarangisana\w*, me tani masi vause tani aitaraa paa ngale, me tani aisausiaa, me tani oneoneaa taitaniira atoa, me aue karika teva eppooaa saasakiaa tale inangarina ateva God.   
\p
\v 6 Me tale ia nonga o salana atikirighi, uapasunga tee tale llo taita aviri laghe laila, tani nanna ngamasina  
\v 7 \x - \xo 2:7 \xt 1 Tim 4:12.\x*tale voto akapa. Me io uapasunga nonga masi voto. Urau mene \w usimaghalua\w* nau uaapasunga, me uapasunga tale masi ninannaa me nioneoneaa,  
\v 8 \x - \xo 2:8 \xt 1 Pita 2:15.\x*me utani apasunga nonga koronna tana inangari, me karika teva aue eauliulieinio. Arova ughelei evalua o, tau ngai ssateem atoa karika aue la ghauliaa teeio righi voto, me aue la palata.   
\p
\v 9 \x - \xo 2:9 \xt 1 Tim 6:1.\x*Uapasunga ta tau ngai uungu etoa karika la tokatoka tale aloannaaira va la nongo usilaa kapuira namu ngatoa tale isaa akapa voto. Me la tau lao nannaaira me sarasarakaniaaira tani ghelei voto erooroo tani ghelei emasimasi kapuira namu ngatoa, me la rau mene ssakeainila.  
\v 10 La tani apasunga va la rooroo tani atoka tuutuliira etaira tale isaa akapaaili voto la gheelei me karika la ainao peiira, me aue la oneoneaa inangarina God tau ngai asaangita ia.   
\s1 God eaalona akapa  //  taumattu ngatoa  //  tani saanga  
\p
\v 11 Poli maamasinaane God ang ghe kauerekatila, eaasaangi taumattu ngakapa atoa.  
\v 12 \x - \xo 2:12 \xt 1 Jon 2:16.\x*Eaapasunga etaita tani ue va “karika” tale voto karika ita oneoneaa God etana me sesa voto kosa ateva ealoanna, me ita nanna ngamasina, ita ghulughuluena, me ita oneoneaa God tale tokatokaaita tale nau etiulu oia,  
\v 13 nau ita toitoi esarasarakanaaili masi nau eteva nau kapuita Goto ateva me tau ngai asaangiita ateva Iesu \w Karisto\w* emae tale sarasarakaniaane me mallangina ateva.  
\v 14 \x - \xo 2:14 \xt Gal 1:4; Eks 19:5; Diut 7:6; Esik 37:23; 1 Pita 2:9.\x*Ghe taue mae sio etaita tani ghaa oghita tale isaa akapa sesa voto me tani ghelei eraarangisana taumattu va etani kapunaaili ila me la ghannaaili tani ghelei masi niuungu.   
\p
\v 15 \x - \xo 2:15 \xt 1 Tim 4:12.\x*Me isaa toko voto utani apasunga. Uaippooaa teeila tani asarasarakanaila me ukisoila tale inangari matuutuliena. Urau mene tau velu teva va etara aloio sio euu.   
\c 3  
\s1 Tani ghelei voto masina  
\p
\v 1 \x - \xo 3:1 \xt Rom 13:1-7; 1 Pita 2:13-14.\x*Umene auliaa ta tau ngaiesoa ngatoa va la oneoneaa lo atoa la muemueinila me matuutuliena ila me la tani nongo usilainila me la ghaimonomonosiaa tani ghelei masi niuungu,  
\v 2 me tani rau mene ppooaa saasakiaa tee kateva, me tani rau mene aikiso, me tani nnaa mene kateva, me tani siuaa nannaaira tale isaa akapa taumattu.   
\p
\v 3 \x - \xo 3:3 \xt 1 Ko 6:9-11; Ips 2:1-2; 5:8.\x*Poli ita tee tale nau too ang ghe lao sio, alokapakapa ita me karika ita ghe nongonongo usilaa me laghe kametala me ita ghe nim uungu tale ase niateateaa sarasarakanaaili me ase nimasimasi. Ita ghe tokatoka tale ninannaa tani ghelei saasakiaa kateva me tani sessaita ta lo atoa peiira me uunguaaira me ita karika. Laghe sessa teeita me ita, ita ghe sessa tee mene katoa.  
\v 4 Me nau masi aisausiaane me aielousiaane God tau ngai asaangiita ia ghe kauerekatila,  
\v 5 \x - \xo 3:5 \xt 2 Tim 1:9; Ips 5:26; Hib 10:22.\x*ghe asaangitala. Karika va tale voto ghulughuluena ita ghe gheelei ta poli aalousiusiaane, ghe asaangitala tale nisuusuu tale nilutu aouna me nighelei aouna kanna Spirit Manga ateva.  
\v 6 \x - \xo 3:6 \xt Apos 2:17-18.\x*Poli Iesu \w Karisto\w* ghe matela etaita tani asaangita, God ghe tau sio mae Spirit Manga ateva etaita, me karika ghe ghaa oghiela.  
\v 7 Me nau God ghe ghelei eghulughuluenaitala poli maamasinaane, ita, ita rooroo va ita ghaa voto ita taatara lao etana tale maulue ateva tokatoka liu ia.  
\v 8 Ita aatoka tuutuliita tale isaa oia inangari. Me aghanna va utani aulia ngakorokorongana isaa oia voto me lo atoa la ghaaiesoaa ta God, la ainanganangaa tani taula lao tani ghelei masi niuungu. Isaa o voto masinaaili me esausi taumattu ngakapa atoa.   
\p
\v 9 \x - \xo 3:9 \xt 2 Tim 2:14, 16.\x*Me uakekkelio tale nisama alokapakapanna me kiukiuira me tuvura atoa me niaisoa me niaikiso tale inangari tale uunguaa inangari nipaopao. Poli isaa o voto karika aue esausi taumattu, me nim kamena.  
\v 10 \x - \xo 3:10 \xt Mat 18:15-17.\x*Uauliaa kiena lo ateva taumattu eaatoka apolapola taumattu. Uauliaa katengaata etana, vara me umene auliaa ghaluene etana. Nau uruu, urau mene ghelei mene righi llo etana.  
\v 11 Aue ukilaaili va ia o ase taumattu ngateva sesa ia me tau ssavoto ia me gheeleiaane eaapasunga aotu va sesa taumattu ia.   
\s1 Airuuruu tale inangari  
\p
\v 12 \x - \xo 3:12 \xt Ips 6:21-22; Kol 4:7-8.\x*Nau eteva asuu aatu Atemas o Tikikus etam, utootoonga ngakapa ase salana tani mae taraieghi eNikopolis, poli aghanna tani toka oia eNikopolis nau nikkaili me kuukuu eteva.  
\v 13 \x - \xo 3:13 \xt Apos 18:24; 1 Ko 3:5-6.\x*Ughelei saa llo voto urooroo tani ghelei tani sausi Senas loeaa ia me Apolos tale kasukasuaairarua me karika lalu mene tukuna tale voto lalu aanna.  
\v 14 \x - \xo 3:14 \xt Ips 4:28.\x*Me tee, kapuita taumattu ngatoa la tani ghaa alomasaanga tani taula lao tani ghelei masi niuungu, me aue la rooroo tani tau lao voto ta lo atoa la aloanna niaisausi, me la rau nim mene toka me karika la ghelei righi voto.   
\p
\v 15 Ila akapa lo atoa la tokatoka teeieghi la suu atu sio masimasiaaira etam. Am amasimasi lo atoa la ghailousieinamami tale niaikaaiaa.  
\p Alooloo sae va maamasinaane etoka akapa etaimim.