\id GAL Mussau-Emira \h Galaisia \toc3 Gal \toc1 Uru ngai etikirighi Pol ghe pitiela ta aGalaisia ngatoa \toc2 Galaisia \mt2 Uru ngai etikirighi Pol ghe pitiela ta \mt1 aGalaisia ngatoa \imt1 Inangari emuemua \ip Uru ngai etikirighi Pol ghe pitiela ta aGalaisia ngatoa, tau ngalomasaanga atoa la nannaa va aitiutiu ia tale uru ngai Pol ghe pitila. Galaisia kateva provins tale patunganua ateva namuu ia ghaine ita aseasea va Teki, me Pol ghe kasu seela tani atoka ale manga tale aitiutiu eteae unna nikasu. Pol ghe lao sio okae eGalaisia tani tara isaa o ale manga tale aiaaghaluene me aiaakotonna ateae nikasu. \ip Aitiutiu etoa taumattu laghe aiesoaala ta Iesu, aJiu ila, me kinatama niaissa ghe lutula va tau ngeleka atoa la tani aJiu, me auena la rooroo tani saanga. Pol ghe pitila ia oia uru ngai etikirighi tani aulia ngaotu nannaane tale isaa o voto. Ghe apasungaala va ta niaikaaiaa ta Iesu nonga ita saanga, me karika va ita aaimuli usi tee inangari nipaopao kanna Moses. Me tee, ghe apasungaala va, nau ita aiesoaa ta Iesu, malloeana karika va ita rooroo tani ghelei voto akapa ita aloanna, ta ita ghelei voto masina, ita sausi kateva kateva etaita tale niaielousi, tee niaisausi kanna Spirit Manga. \iot Tani kila amuemua \io1 Aitiutiu tale inangari \ior 1:1-5 \ior* \io1 Pol ghe apasungaala va ia apostolo ia \ior 1:6–2:21 \ior* \io1 God easaangita mausi kaluita niaiesoaa, me karika poli ita aimuli usi tee inangari nipaopao \ior 3:1–4:31 \ior* \io1 Karisto egheeleita ita rooroo tani ghelei masina me tee niaisausi kanna ia Spirit Manga \ior 5:1–6:10 \ior* \io1 Airuuruu tale inangari \ior 6:11-18 \ior* \c 1 \p \v 1 Aghi Pol, \w apostolo\w* ieghi karika toa taumattu laghe sungieghila, me karika tee nim teva taumattu ghe suimatoongainaghila, ta Iesu \w Karisto\w* me God Tamaita ia, ia ghe totula Iesu tale nimate. \v 2 Aghi me kapughu tau ngai kkaua ngakapa atoa la tokatoka teeieghi ami pitipiti aatu etaimim tale \w ale manga\w* atoa tale provinsi eteva eGalaisia. \p \v 3 Alooloo sae va maamasinaane me luei ekasukasu ta God Tamaita ia me Vau ngepona ateva Iesu Karisto aue etoka teeiem. \v 4 \x - \xo 1:4 \xt Gal 2:20.\x*Ghe tau mae sio maamauluaane tale kaluita ssavoto tani ghaa oghita tale nau etiulu oia sesaaili ia, nongina aloaloannaane Tamaita ateva ta God. \v 5 Ta ngetana nikkauaa aue etoka nau ekapa atoa, koronnaaili. \s1 Karika mene teva masi kiukiu \p \v 6 Aghe soghieinamla va arovaea ta am ghe kasu vulila God ghe koloamla tale maamasinaane Karisto me ngam aaimuli tee kasina ppae \w masi kiukiu\w*, \v 7 \x - \xo 1:7 \xt Apos 15:1, 24.\x*llo karikaaili va masi kiukiu. Taataraane va katoa taumattu la ghe gheleila nannaaimim ang ghe aisavisavilaala me la tootoonga tani aikolikoliaa masi kiukiuna Karisto. \v 8 \x - \xo 1:8 \xt 1 Ko 16:22.\x*Me arova ami o teva \w ensolo\w* \w ngepona liu|lemma="epona liu"\w* ghele ppooaa masi kiukiu me karika elaolao aitauaa tee llo ami ghe ppooaala etaimim, nikasikiena kanna God aue etoka etana. \v 9 Nongina ngami auliaala me ngamene aauliaa va, arova teva epoppooaa masi kiukiu me karika elaolao aitauaa tee llo ngam ghe ghaala, nikasikiena kanna God aue etoka etana. \p \v 10 \x - \xo 1:10 \xt 1 Tes 2:4.\x*Ia oia see aue eue va masi taumattu ieghi, taumattu ngatoa o God? Arova anim anna tani amasimasi taumattu ngatoa, karika arooroo tani kapuna tau ngai nongonongo anna Karisto. \s1 Kiukiu vaalua God ghe kolola Pol \p \v 11 \x - \xo 1:11 \xt Mat 16:17.\x*Aghanna, kapughu etoa, va am kila va masi kiukiu apoppooaa karika va nim kiukiu taumattu ngatoa laghe gheleila, \v 12 me karika aghe ghaala ta nim teva taumattu, me karika toa laghe apasungaala etaghi, ta Iesu Karisto ghe apasungaala isaa o voto etaghi. \v 13 \x - \xo 1:13 \xt Apos 8:3.\x*Ngam ghe nongola gheeleiaaghi tale nau too ang ghe lao sio tani usilaa gheeleiaaira \w aJiu|lemma="Jiu"\w* etoa. Aghe uviuvi saasakiaa alena ale manga ateva God me aghe anna tani turungia. \v 14 \x - \xo 1:14 \xt Apos 22:3.\x*Ngaghe muumuennaaili me kilakilaaili vaalua tani aimuli tee kakkauaaimami aJiu etoa. Gheeleiaaghi ghe laulau lo atoa aneimami ninamanama isaa aitauaa me aghe sarasarakanaaili tani aimuli tee gheeleiaaira tuvuimami etoa. \v 15 \x - \xo 1:15 \xt Ais 49:1; Gal 2:7.\x*Me nau Goto ateva, ghe suitoongainaghila nau aghe lutula me ghe koloaghila poli maamasinaane, ghe masimasila \v 16 tani apasunga Natuna etaghi me aue appooainia ta lo atoa karika aJiu ila. Isaa o voto karika aghe kolomila teva taumattu, \v 17 me karika aghe sae teela eJerusalem tani kolomi lo atoa tee taumattu laghe apostolo akasinala etaghi. Karika, ta gharovaeaa nonga ta aghe ssola eArabia vara me aghe mene lao sio eDamaskas. \p \v 18 \x - \xo 1:18 \xt Apos 9:26-27.\x*Vara kotoluae ninamanama ghe ruula me aghe saela eJerusalem tani kila amasina Pita\f + \fr 1:18 \fq Pita \ft Pol ghe pitila va \+tl Kepas\+tl*. Tale inangari nge Aramaik, Kepas malloeana va atu. Tale inangari nge Grik, Pita tee malloeana va atu.\f* me aghe toka teeiela kasangaulu ghalima (15) nau. \v 19 Karika aghe mene tarala teva apostolo nim Jeimis nonga, tue me nenga ilalua me Vau eteva. \v 20 Aghaaulia ngakoronna etaimim tale taataraane God va voto apitipiti aatu etaimim karika va kamena. \v 21 \x - \xo 1:21 \xt Apos 9:30.\x*Emulina aghe lao sio tale provinsi elua eSiria me eSilisia. \v 22 Oroieili ale manga eJiudia laghe aaimuli tee Karisto karika laghe tara poila mataghi. \v 23 Laghe nim nongonongo kiukiu va, “Taumattu ngateva ghe tuuturungita, nau ghaine ange poppooaa niaikaaia ngateva emua arau ghe anna tani turungia.” \v 24 Me laghe tau saela God poli mausighi. \c 2 \s1 Mene katoa apostolo laghe masimasiaala Pol \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xt Apos 15:2.\x*Kasangaulu ghaatiae (14) ninamanama ghe ruula me angalua me Banabas angalu ghe mene saela eJerusalem, me aghe kolo teela Taetas tani kasu teeiengalua. \v 2 Aghe saela poli aghe aaimuli tee voto aghe tarala. Aghe sou eisuliaala lo atoa marova namuu ila, me aghe auliaala etaira \w masi kiukiu\w* aghe poppooaa ta taumattu ngeleka atoa. Aghe gheelei llo va voto aghe gheleila me voto ghaine agheelei oia ghe rau nim peisaane. \v 3 Arongo ta Taetas aGriki ia ghe usieghila, me karika poi laghe asarasarakanala tani ue va la isoia. \v 4 \x - \xo 2:4 \xt Gal 1:7; 5:1, 13.\x*Voto ateva o ghe lutula poli katoa taumattu tau nikamekame ila laghe sosso ainao tani tara rungainamami tale masi nitoka ngami ghe ghaala ta \w Karisto\w* Iesu. Me laghe anna tani gheleiemami va ami, ami nongina tau ngai uungu eteva euungu me karika etokatoka tale aloaloannaane. \v 5 Karika poi ami ghe annaala tani nongo usilainila, poli ami anna va koronna voto tale masi kiukiu etani toka etaimim. \p \v 6 Me lo atoa namuu ila me matarane ila, karika laghe auliaa saoaala righi inangariira tale voto aghe auliaala. (Saa taumattu ila, karika aghannainila; God karika egheelei niaisakei tale voto eleka tale taumattu.) \v 7 \x - \xo 2:7 \xt Apos 22:21.\x*Tale isaa o voto, laghe tara kilala va aghi God ghe tau mae sio ia oia niuungu eteva tani ppooaa tale taumattu ngeleka atoa nongina Pita ta \w aJiu|lemma="Jiu"\w* etoa. \v 8 Nongina God euungu ta Pita tale uunguaane va \w apostolo\w* ia ta aJiu etoa, God tee euungu etaghi tale uunguaaghi va apostolo ieghi ta taumattu ngeleka atoa. \v 9 Jeimis, Pita\f + \fr 2:9 \fq Pita \ft Tale inangari nge Grik, \fqa Kepas. \ft Me tee tale vesi 11 me 14.\f* me Jon, nau laghe tara kilala maamasinaane God ghe tau mae sio etaghi, la taatara sae etaira va namuu ila, laghe ssuuaala nimaira muenna tani sighaa etaingalua me Banabas. Laghe mae sio nonga tale kateva nonga ninannaa va ami lao ta taumattu ngeleka atoa me ila ta aJiu etoa. \v 10 \x - \xo 2:10 \xt Apos 11:29-30.\x*Kateva nonga voto laghe kolomiemamila etana, va ami rau mene ruu tani sausi lo atoa karika tue peipeina ila. Lo ateva o voto aghe annaaili tani gheleia, poli emua arau aghe gheeleia. \s1 Pol ghe tam masimasiaala Pita \p \v 11 Nau Pita ghe sio mae eAntiok aghe sama anamuu teeiela ta mataira taumattu ngatoa poli llo ghe gheelei karika masina. \v 12 \x - \xo 2:12 \xt Apos 11:3.\x*Auena Jeimis ghe suu katoa taumattu tani sio, Pita ghe namanama akasina tee taumattu ngeleka atoa me nau laghe rekatala, ghe kasu vulilala me ghe ruula tani usi taumattu ngeleka atoa poli ghe maamatauta lo atoa taumattu ila elome ta lo atoa isoiso ila. \v 13 AJiu ekapa atoa laghe usila nannaane kamena, liuna avalua o me Banabas tee ghe usila voto kamena laghe gheelei. \p \v 14 Nau eteva aghe tarala va karika laghe kasukasu eghulughuluena nongina koronna voto tale masi kiukiu, aghe uela ta Pita emua ta mataira akapa va, “Io aJiu io me utokatoka nongina taumattu ngeleka ateva, karika va nongina aJiu eteva. Vaalua me uasarasarakana va taumattu ngeleka atoa la aJiu? \p \v 15 “Italua italu ghe lutula va aJiu italua karika nongina lo atoa la ue va taumattu ngeleka atoa tau ssavoto ila. \v 16 \x - \xo 2:16 \xt Apos 15:10-11; Rom 3:20-28; Gal 3:11.\x*Ita kilakila va taumattu karika eghulughuluena nau eaaimuli tee inangari nipaopao ta tale niaikaaiaa nonga ateva ta Iesu Karisto. Liuna avalua o me ita tee ita atoka aikaaiaaita ta Karisto ateva Iesu, tani ghulughuluena tale niaiesoaa ta Karisto, karika va tani aimuli tee inangari nipaopao. Poli tani aimuli tee inangari nipaopao, karika teva erooroo tani ghulughuluena. \p \v 17 “Nau ita paepae salana tani ghulughuluena ta God tale niaikaaiaa ta Karisto, aue ita pae aotu va sesa gheegheleiaaita. Vaalua, ia o Karisto egheegheleita va ita ghelei ssavoto? Karika poi! \v 18 Arova amene atulu voto aghe rrutila, voto o eaapasunga va karika aghaaimuli tee inangari nipaopao. \v 19 Me mausi inangari nipaopao me aghe matela tale inangari nipaopao me aue amaulue ta God. \v 20 \x - \xo 2:20 \xt Gal 1:4.\x*Aghi aghe mate teela Karisto tale \w aikotoo\w*, karika va aghi va atokatoka nau ghaine ta Karisto etokatoka etaghi. Maulue ateva ghaine atokatoka etana, atokatoka tale niaikaaiaa tale Natuna ateva God, ghe ailousieinaghila me ghe tau mae sio maamauluaane etaghi. \v 21 Karika aghanna tani velu maamasinaane God me arova ita rooroo tani ghaa nighulughuluena mausi inangari nipaopao, karika righi malloeane matemateaane Karisto.” \c 3 \s1 Niaikaaiaa o tani aimuli tee inangari nipaopao \p \v 1 Alokapakapa am aGalaisia ngatoa! See ghe ghelei esavisavilaala nannaaimim? Tale nongonongoaaimim nonginaaili va am ghe tara amasinaailiila matemateaane Iesu \w Karisto\w* tale \w aikotoo\w*. \v 2 Aghanna tani kolomiem tale kateva nonga voto: Vaalua am ghe ghaala Spiriti eteva, nau am ghe aimuli teela inangari nipaopao, o poli am ghe aiesoaala tale voto am ghe nongola? \v 3 Ngam alokapakapaaili va? Am ghe tiuaala tani kasu tale Spiriti eteva me ngam anna tani ruu tale aloaloannaa taumattu ngatoa tale kosa ateva, va? \v 4 Voto maateaili am ghe ghaala tale maamauluaaimim, ang ghe nim peisaanela? Karika aghanna va ghe nim peisaane. \v 5 Am anna va God ghe tau aatu sio Spiriti eteva me ghe gheleila mirikol elome etaimim nau am ghe aimuli teela inangari nipaopao o poli am ghe aiesoaala voto am ghe nongola? \p \v 6 \x - \xo 3:6 \xt Aitiutiu 15:6.\x*Am annaa Abraham: “Ghe atokala tuutulina ta God, liuna avalua o me ghe aseala va ia ghulughuluena ia.” \v 7 Am tani kila amasina va lo atoa la ghaiesoaa, natuna ila Abraham. \v 8 \x - \xo 3:8 \xt Aitiutiu 12:3; Rom 4:3, 16.\x*Uru ngai Manga ateva ghe tara amuemua alokoila va God aue eghelei eghulughuluena taumattu ngeleka atoa tale uneira niaikaaiaa. Me ghe aulia ngakasinala \w masi kiukiu\w* ta Abraham va, “Aue ararimangali ekapaaili etoa aue la ghaa \w niarangise\w* ta ngetam.” \v 9 Liuna avalua o me lo atoa la ghaaiesoaa, la ghaaghaa niarangise ateva tee Abraham, ia tau niaikaaiaa ia. \p \v 10 \x - \xo 3:10 \xt Diut 27:26.\x*Lo atoa la ghannaa va la ghaimuli tee inangari nipaopao tani ghulughuluena ta matane God, la tokatoka tale nikasikiena, poli laghe pitila va, “Nikasikiena ta lo akapa atoa karika la gheelei voto akapa pitipiti tale vuku nipaopao ateva.” \v 11 \x - \xo 3:11 \xt Abak 2:4; Gal 2:16.\x*Masalikeaili tani tara va karika teva erooroo tani ghulughuluena ta taataraane God mausi inangari nipaopao, poli, “Lo atoa la ghaaiesoaa, God aue easela va ghulughuluena ila, me aue la maulue.” \v 12 \x - \xo 3:12 \xt Lev 18:5; Rom 8:3.\x*Tani aimuli tee inangari nipaopao karika elaolao aitauaa tee uunguaa niaikaaiaa. Tale mene kasina salana, “Lo ateva taumattu eghelei isaa o voto, aue etoka tale llo egheelei.” \v 13 \x - \xo 3:13 \xt Rom 8:3; Diut 21:23.\x*Karisto ghe ghaa oghitala tale nikasikiena tale inangari nipaopao nau ia ghe ghaala liuita tale nikasikiena, poli laghe pitila tale Uru ngai Manga va, “Nikasikiena ta lo ateva esae vukala tale ai eteae.” \v 14 Ghe ghaa oghitala liuna avalua o me tale uunguaane Karisto ateva Iesu, niarangise ateva ta Abraham aue elao tee ta taumattu ngeleka atoa. Mausina avalua o me tale niaikaaiaa aue ita ghaa Spirit Manga ateva God ghe aulieiniela tale \w inangari nialokoi\w*. \s1 Inangari nipaopao me inangari nialokoi \p \v 15 Kapughu etoa, aghaimatoonga kateva inangari niaimatoonga tale maamauluaaita. Karika teva erooroo tani ue va vulla o emene saoaa sae righi nannaane tale inangari niaippooa ngaitauaa taumattu ngatoa laghe nim gheleila. Mausina avalua o me, \v 16 \x - \xo 3:16 \xt Aitiutiu 12:7.\x*inangari nialokoi God ghe auliaala ta Abraham me tuvuna, Uru ngai Manga ateva etam ue va “ta tuvuna atoa” (malloeana va oroi taumattu) ta eue va, “ta tuvuna ateva.” Malloeana va kateva nonga taumattu, Karisto ta ngetana. \v 17 \x - \xo 3:17 \xt Eks 12:40.\x*Malloeana voto aghanna tani auliaa isaa avalua toko, va God ghe gheleila \w inangari niaippooa ngaitauaa\w* tee Abraham, me isaa o inangari nipaopao, vara ghaata ai me kotolungauluae (430) ninamanama ghe lange sio me God ghe mene tau lao sio, karika eghaaghaa velu isaa o inangari niaippooa ngaitauaa, me inangari nialokoi. \v 18 \x - \xo 3:18 \xt Rom 4:14.\x*Poli arova ita ghaaghaa niarangise kanna God, poli ita aimuli tee inangari nipaopao, tale isaa o salana karika ita ghaaghaa isaa o voto mausi inangari nialokoi. Poli nim maamasinaane God me ghe tau lao sio ta Abraham tale inangari nialokoi. \p \v 19 \x - \xo 3:19 \xt Rom 5:20; Apos 7:38.\x*O saa uunguaane inangari nipaopao? God ghe nim alokoi saoaala mausi ssavoto, me laghe toitoi tuvuna ateva elutu inangari nialokoi ghe auliaala va aue emae. Inangari nipaopao ghe tiuaala nau \w ensolo\w* atoa laghe tau lao sio ta taumattu ngateva etiitingina elome etaita me God. \v 20 Taumattu ngateva elome karika eaimatoonga nonga kativilau pai, me God nim ie nonga kateva nonga ia. \p \v 21 \x - \xo 3:21 \xt Rom 8:2-4.\x*Vaalua? Inangari nipaopao karika elaolao aitauaa tee inangari nialokoi kanna God? Karika me karika! Poli arova isaa o inangari nipaopao ita ghe ghaala erooroo tani tau mae maulue, tani ghulughuluena tee aue ghele mae tale inangari nipaopao. \v 22 Me poli Uru ngai Manga ateva eue va kosa akapa ateva etokatoka tale voto sesa nonginaaili ale mata voovoo ateva, liuna avalua o me voto God ghe auliaala tale inangari nialokoi, God etautau lao ta lo atoa la ghaaiesoaa ta Iesu Karisto. \p \v 23 \x - \xo 3:23 \xt Gal 4:3.\x*Auena niaikaaiaa ghe mae, ami ghe tokatoka tale ale mata voovoo tale uunguaa inangari nipaopao ghe kavati rungainamamila lomosina ta niaikaaiaa ghe kauerekatila. \v 24 \x - \xo 3:24 \xt Rom 10:4.\x*Mausina avalua o me inangari nipaopao God ghe atokala tani aitarainamami lomosina ta Karisto emae tani ghelei eghulughuluenaiemami poli niaikaaiaa. \v 25 Niaikaaiaa ang ghe mae sio isaa oia nau karika inangari nipaopao emene aaitarainamami. \s1 Natuna atoa God \p \v 26 \x - \xo 3:26 \xt Jon 1:12.\x*Am akapaaili natuna iem God poli aikaaiaaimim ta Karisto Iesu. \v 27 \x - \xo 3:27 \xt Rom 6:3.\x*Poli am akapaaili am ghe ghaala niaasuu ta Karisto, ngam ghe asae atokaiela etaimim nongina ita aasae ghinna. \v 28 \x - \xo 3:28 \xt Rom 10:12.\x*Am akapaaili ang ghe kateva nonga iemla ta Iesu Karisto: karika teva \w aJiu|lemma="Jiu"\w* o aGrik, me karika toa tau ngai uungu me lo atoa la tokatoka tale aloannaaira, me karika toa vause me taita. \v 29 \x - \xo 3:29 \xt Rom 4:13.\x*Poli am ta Karisto, am natuna am Abraham, me voto inangari nialokoi eaauliaa kaluimim. \c 4 \p \v 1 Llo aghaauliaa isaa avalua toko va, aliki eteva aue eghaa peina tamane me nau aliki taita ia, enim tokatoka nongina tau ngai uungu etoa kapuna ila tamane, arongona ta voto akapa peina. \v 2 Nau aliki ia etokatoka ta nimaira lo atoa la ghaaitarainia me lo atoa la loeloea lomosina ta elaa ghaa nau tamane esuisuitoongaa. \v 3 \x - \xo 4:3 \xt Kol 2:20.\x*Ita tee ita avalua o nau aliki ita, raroai etoa la aitaraa kosa ateva oia la gheegheleita va ita nim tau ngai uungu ita. \v 4 \x - \xo 4:4 \xt Jon 1:14; Rom 1:3.\x*Me vara nau God ghe suila ghe rekatala, me ghe suula Natuna ateva, ghe lutula tale vause ateva, me ghe usilaala inangari nipaopao, \v 5 tani ghaa oghi lo atoa inangari nipaopao ghe aitoieinilala me aue natuna ita God. \v 6 \x - \xo 4:6 \xt Rom 8:15-17.\x*Poli natuna am God, ia esuusuu kapuna Spiriti eteva Natuna, tani mae tale urunguitaniita me Spiriti eteva ekolokolo tani ue va, “\tl Abba\tl*, Tamaghi.” \v 7 Liuna avalua o me io karika va nim tau ngai uungu io ta natuna io. Me poli natuna io, ghe gheleiola va aue ughaa \w niarangise\w* God ghe auliaala tale \w inangari nialokoi\w*. \s1 Pol ghe nannangaili aGalaisia ngatoa \p \v 8 Emua arau nau am ghe tam kila God, tau ngai uungu iem tale goto atoa karika koronna ila. \v 9 Me ia oia ngam ghe kilala God, o aroo tani ue va God ang ghe kilaiemla. Vaalua me ngam mene oghioghi tani lao ta raroai etoa karika sarasarakana ila me karika masina ila, me am aloanna tani mene nim tau ngai uungu? \v 10 \x - \xo 4:10 \xt Rom 14:5; Kol 2:16.\x*Am aimuli tee asease nau etoa me ulana atoa me mene kasina ase nivelu eitauaa me ninamanama. \v 11 Amaamatautu tani nnaa va niuungu aghe gheleila etaimim, erau nim peisaane nonga. \p \v 12 Akolokolo tauem, kapughu etoa, va am ghelei nongina aghi, poli aghi aghe nonginala am. Karika am ghe gheleila righi voto sesa ta ngetaghi. \v 13 Am kilakila va poli mausi isiki eteva me aghe ppooa ngakasinala \w masi kiukiu\w* etaimim. \v 14 Arongo ta isikinna aghi, me aneghi isiki ghe gheelei nitootoonga me maate etaimim me karika am ghe maamangoo me uessainaghi. Am ghe ghaaieghila nongina va kapuna \w ensolo\w* ieghi God, me nonginaaili va aghi va \w Karisto\w* Iesu ta ngetaghi. \v 15 Aghaaiesoaa va arova nongina va am ghe rooroo tani valiki velu mataimim me am ghe tau mae aue am ghe rooroo tani ghelei. Isaa o nimasimasi eaa ang ghe lao sio? \v 16 Vaalua me isaa oia poli ngaghaauliaa voto koronna etaimim me ngam sessa teeieghi? \p \v 17 Ila o taumattu ngatoa la ghannaaili tani ghaaiem va am lao aitauaa teeila me karika righi masi voto aue elutu. Llo la nim anna va am masau etaimami me aue am aloannaailiila. \v 18 Masina tani nnangaili tani ghelei masi voto ta mene katoa. Am elei evalua o nau ekapa atoa, karika va nau atokatoka teeiem nonga. \v 19 Masi natughu etoa, poli am me amene mammarikana nonginaaili vause ateva ange moomolenaa aliki eteva lomosina ta am nongina Karisto. \v 20 Aghannaaili va arova ghaine nonga aghele toka teeiem me aghele aikolikoliaa samasamaaghi poli aghannangailiiem. \s1 Eiga me Seraa \p \v 21 Am auliaa etaghi, lo atoa am anna tani usilaa inangari nipaopao, va vaalua me karika am kilakila voto inangari nipaopao eaauliaa. \v 22 \x - \xo 4:22 \xt Aitiutiu 16:15; 21:2.\x*Laghe piti elokoila va Abraham natuna taita alua. Kateva natuna ia vause ateva tau ngai uungu ia, me kateva ta vausenna tunga ateva. \v 23 \x - \xo 4:23 \xt Rom 9:7-9.\x*Lo ateva taita ghe lutula tale vause ateva tau ngai uungu ia, karika etokatoka tale aloannaane, ghe lutula poli nannaaira taumattu nonga, me vausenna tunga ateva, natuna taita ateva ghe lutula poli inangari nialokoi. \p \v 24 Isaa o voto eaapasunga etaita va vause alua lalu aimatoonga ghalua nimae aitauaa. Tale \w inangari niaippooa ngaitauaa\w* kateva tale motouru eteva eSaenae, me ghe alutula aliki aue la nim tau ngai uungu, Eiga etana. \v 25 Eiga eaaimatoonga motouru eteva eSaenae isaa eArabia me eaaimatoonga tee eJerusalem nau ghaine, poli ia me natuna atoa nim tau ngai uungu ila. \v 26 \x - \xo 4:26 \xt Hib 12:22; Aotu 21:2, 10.\x*Me lo ateva eJerusalem ia \w epona liu\w* me etokatoka tale aloaloannaane, ia kinaita ia. \v 27 \x - \xo 4:27 \xt Ais 54:1.\x*Poli Uru ngai Manga ateva eue va, \q1 “Umasimasi, vause ateva kina ngere io, \q2 me utam kakkaai aliki; \q1 uaore tale nimasimasi, \q2 io lo ateva ughe tam aateateaa mammarikanaane nimolena ngateae; \q1 poli ase vause ateva o kina ngere ia aue oroi natuna \q2 elau lo ateva vause taitanna ateva.” \p \v 28 \x - \xo 4:28 \xt Aitiutiu 15:4-5; Rom 9:7.\x*Am, kapughu etoa, am nongina Aisiki, aliki tale inangari nialokoi iem. \v 29 \x - \xo 4:29 \xt Aitiutiu 21:9-10; Jon 8:35.\x*Tale isaa o nau, lo ateva aliki taita ghe lutula poli nannaaira taumattu ngatoa ghe gheelei voto sesa tale lo ateva aliki ghe lutula tale sarasarakaniaane Spiriti eteva. Nim nongina ghaine. \v 30 Me sa ateva Uru ngai Manga ateva eaaulieinia? Eue va, “Suu vella lo ateva vause tau ngai uungu ia karika etokatoka tale aloannaane me natuna ateva. Poli natuna ateva karika poi aue eghaa peina aliki eteva natuna ia lo ateva vausenna tuungi ia.” \v 31 Liuna avalua o me, kapughu etoa, ita karika va natuna ita vause ateva tau ngai uungu ia karika etokatoka tale aloannaane, ta natuna ita lo ateva vausenna tuungia. \c 5 \s1 Tani toka tale aloannaane Karisto \p \v 1 Poli ita rau mene tau ngai uungu, poli \w Karisto\w* ghe gheleitala va ita toka tale aloaloannaaita. Am tingina akorokorongana me am rau mene tau veluem va am mene nim tau ngai uungu. \p \v 2 Am nongo inangarighi! Aghi Pol aghaauliaa etaimim va arova am tau veluem me la isoiem, karika aue righi uunguaane Karisto etaimim. \v 3 Amene aaulia ngamasalikaa ta lo atoa am anna tani tau veluem va la isoiem, va am tani aimuli tee isaa akapaaili inangari nipaopao. \v 4 Am lo atoa am anna tani aimuli tee inangari nipaopao me am ghulughuluena, tale isaa o salana eaapasunga va Karisto karika ia etaimim me ngam ghe kasu vulila maamasinaane. \v 5 Me tale Spiriti eteva, tale niaikaaiaa ita toitoi rerrekana nighulughuluena ita atoka tuutuliita etana. \v 6 \x - \xo 5:6 \xt 1 Ko 7:19; Gal 6:15.\x*Ta Karisto Iesu ni-isoiso ateae me nitam isoiso ateae karika righi uunguaairarua, ta niaikaaiaa nonga ateva eaapasungainia tale uunguaa niaielousi. \p \v 7 Am ghe iilou emasina tale niaikarati eteae, me see ghe ilou rungainamla me ghe gheleiemla va am rau mene nongo usilaa llo koronna? \v 8 Ia o ase ninanna ngateva etam kasukasu ta lo ateva ekolokoloam. \v 9 \x - \xo 5:9 \xt 1 Ko 5:6.\x*Pisike ia tuku isti erighi erooroo tani ghelei verete akapa ateva erranga. \v 10 \x - \xo 5:10 \xt Gal 1:7; 2 Ko 11:15.\x*Aghaatoka tuutulighi ta Vau ngepona ateva va karika aue am mene tiu ppae. See ia lo ateva egheelei esavisavilaa nannaaimim aue eghaa aipolipoli sesa. \v 11 Kapughu etoa, arova ngamene poppooaa uunguaa ni-isoiso, vaalua me la mene gheelei teeieghi voto karika masina? Tale ia o salana atikirighi, inangari \w aikotoo\w* ateva karika aue emene sesa nongonongoaane. \v 12 Me ila o lo atoa la ghelei saasakiaa nannaaimim, aghanna va karika va laghele mene isoila nonga ta la ghele kaati teeila. \s1 Maulue ateva tale Spirit \p \v 13 \x - \xo 5:13 \xt 1 Pita 2:16.\x*Am, kapughu etoa, God ghe koloamla va am toka tale aloannaaimim. Am rau mene nnaa va poli am tokatoka tale aaloaloannaaimim va am ghelei voto tale nannaaira taumattu tale kosa ateva oia. Am aisausiaa kateva kateva tale niaielousi. \v 14 \x - \xo 5:14 \xt Lev 19:18; Rom 13:9.\x*Isaa akapaaili inangari nipaopao egheelei roorooaa nonga tale kateva ninannaa eue va, “Uaielousiaa taumattu ngateva kalakalangina ia etam, nongina uaaielousieinio.” \v 15 Am paniem! Arova am toka aikiso me am aaiuuvieinam, aue am aiturungia ngakapaiem. \p \v 16 Liuna avalua o me aue va, am toka tale uunguaa Spiriti me karika aue am usilaa nannaaimim tani ghelei sesa niuungu. \v 17 \x - \xo 5:17 \xt Rom 7:15-23.\x*Poli nannaaita ateva, eanna voto Spiriti eteva etam aaloanna, me Spiriti eteva, eanna voto nannaaita ateva etam aaloanna. Karika lalu rooroo tani mae aitauaa, liuna avalua o me karika am rooroo tani ghelei voto am anna tani ghelei. \v 18 Arova Spiriti eteva ekaakatulainiem, karika am uusilaa inangari nipaopao. \p \v 19 \x - \xo 5:19 \xt 1 Ko 6:9-10.\x*Uunguaa sesa ninannaa masalike avalua toko va: niailai salosaloaa see, me voto karika \w raarangisana\w*, me tani nim anna tani ghelei sesa voto, \v 20 me tani kkauaa tootoo goto, me uunguaa nialaala, me tani sessai, me nitam niaighui, ninannaa saasakiaa, me tau nitoka sessai, me tani nnainio nonga, me niaitiuii poli ase ninannaa, \v 21 me nissaii, me tani toka nannaa saasakiaa tee kateva, me tani ropi sesa manu, me nivelu eitauaa tani ropi me ghelei ssavoto, me mene kasina asease voto sesa. Aghaauliaa kieimim nongina aghe aulia ngakasinala etaimim, va lo atoa la tokatoka avalua o, karika aue la kupi sso tale \w ararimangalina ateva God\w*. \p \v 22 Me uene Spiriti eteva tale niaielousi, nimasimasi, me luei, me karika nisessai parasi, me nighelei masi voto ta mene kateva, me niparruu, me tani kaarasi tani ghelei emasina niuungu, \v 23 me uunguaa tani siuaa ninannaa, me tani ghelei nannaam enna ngamasina. Karika righi inangari nipaopao egheelei runga isaa o ase voto. \v 24 \x - \xo 5:24 \xt Rom 6:6; Kol 3:5.\x*Lo atoa kapuna ila Iesu Karisto, ngeila ghe uvi ematela ninannaa sesa me gheeleiaaira me aloaloannaaira tale aikotoo. \v 25 Poli ita tokatoka tale Spiriti, ita kasu tee Spiriti eteva. \v 26 \x - \xo 5:26 \xt Plp 2:3.\x*Ita rau mene saeaa nannaaita me tani ghelei esessai kateva me tani nannaa saasakiaa tee mene kateva. \c 6 \s1 Tani sausi mene kateva \p \v 1 \x - \xo 6:1 \xt Mat 18:15.\x*Kapughu etoa, arova lo ateva ange kupi ssola tale ssavoto, lo atoa am aimuli tee Spiriti eteva am sama amasinaaili teeia tani ghaa oghia me emene oghi mae. Me utani taatara ta io tee urau sso tale nitootoonga va ukatuu. \v 2 \x - \xo 6:2 \xt Rom 15:1.\x*Am sausi tani sau voto maateaili tale mene kateva maamauluaane me tale isaa o voto, am rooroo tani ghelei ekapa voto tale inangari nimae aitauaa kanna \w Karisto\w*. \v 3 Poli arova teva eannaa va ia iaaili, nau eteva ia nim lao ia, ia enim kamekamea. \v 4 Kateva kateva etoongi voto egheelei me emasimasieinia. Erau mene tootoonga tani toongi gheeleiaane ta mene kateva taumattu. \v 5 \x - \xo 6:5 \xt Rom 14:12.\x*Poli kateva kateva esau voto maate tale gheegheleiaane. \p \v 6 \x - \xo 6:6 \xt 1 Ko 9:11, 14.\x*Lo ateva eghaaghaa masi voto tale inangarina ateva God, eparruu lo ateva eapasunga voto etana tale righi masi peina. \p \v 7 \x - \xo 6:7 \xt Rom 8:13.\x*Am rau mene aikameainam poli karika am rooroo tani kame tee God. Taumattu emukemuke voto epasapasa. \v 8 Lo ateva epasapasa voto sesa tale maamauluaane tani amasimasi nannaane sesa, tale isaa o voto sesa aue emuke voto sesaaili. Lo ateva epasapasa voto masina tani amasimasi Spiriti eteva, aue emuke maulue ateva tokatoka liu ia tale Spiriti eteva. \v 9 Karika ita mene sio asoasoaa tani ghelei voto masina, poli aue kateva masi nau aue ita muke masi voto, arova ita tam mangoo. \v 10 Liuna avalua o me nau ita roo tani ghelei voto masina tale taumattu ngakapa atoa, ita ghelei tee lao ta lo atoa ila elome ta llo taumattu eaiesoaa. \s1 Airuuruu tale inangarina Pol \p \v 11 Am tara mata nginangari aghe piti enamuula! \p \v 12 Lo atoa la nim annaa va taumattu ngatoa la tara eeleiaaira la tani aakorokoronganaiem va la isoiem. La gheelei voto o poli karika la aloanna va taumattu ngatoa la ghelei saasakiaa etaira mausi \w aikotoo\w* ateva ta Karisto. \v 13 Lo tee atoa isoiso ila, karika la aimuli tee inangari nipaopao, me la nim anna va la isoiem me la ghaasake tani ghelei arariira mausi voto la gheelei tale vilikiimim. \v 14 Me ta ngetaghi, karika poi arooroo tani aasakeainaghi, aghaasakeaa nonga aikotoo ateva ta Vau eteva Iesu Karisto. Poli ta ngetana me kosa ateva ang ghe matela tale maamauluaaghi me aghi tale kosa ateva. \v 15 \x - \xo 6:15 \xt Gal 5:6; 2 Ko 5:17.\x*Karika righi uunguaa ni-isoiso ateae me nitam iso ateae. Tani lutu aouna nonga koronna ia. \v 16 Lo akapa atoa la aimuli tee llo aghe auliaala aue la ghaa luei me masi nialousiusi, tee me lo atoa Israeli kapuna ila God. \p \v 17 \x - \xo 6:17 \xt 2 Ko 4:10.\x*Karika teva emene tau mae maate etaghi, poli asausau tauramoramo eaapasunga va aghi tau ngai uungu ieghi ta Iesu. \v 18 Alooloo sae va maamasinaane ateva Vau eteva Iesu Karisto aue etoka tee lo ateva spiriti etaimim, kapughu etoa. Koronnaaili.