\id MRK - Koti Bible portions [eko] -Mozambique 2008 (web 2017) \h Maaruku \toc1 Maaruku \toc2 Maaruku \toc3 Maa \mt1 Maaruku \c 1 \s1 Yaahaya Namoosa ontthenkeza Tarikhi \p \v 1 Omwanzo wa hapari zooshapweya za Yinsa Al-Masiihu, Mwaana wa Nluku. \v 2 Yaatikhiwa khwa ohupiri wa napiyu Ezaaya yoori: “Moone, kinlawa kamperekhe omaasho wawo karumeya aka, yoori atthenkeze tarikhi yawo; \v 3 huula enkhuwa enyakulaka n'yaara yoori: ‘Mwitthenkeze tarikhi ya Mbwana na mookolele miphiitelo zawe. \v 4 Aapuwiye Yaahaya namoosa n'yaara, khusala atafusiri monkoni wa woosiwa na othupwiya khwa nswammaha wa twampi. \v 5 Atthu ooshi a nti wa Yudeya na apale a Yeruzaleemu aari ovira ataaka na otukhuru twampi zaya na yo aari wiiya a woosiwa khwa ye mmuttho Yorotaani. \v 6 Kuwo aari owalaazo Yaahaya zaari za shapala za enkamiiya. Ye aarina nzako awe wa shapala na aari ojaka mapalaka na asali ya ntthuttu. \s1 Yaahaya onlawela oshaahiti wa Yinsa \p \v 7 Atafusiraka aari ori: “Paata ya miiyo onta otule ariina oowahi zayita miiyo, oto akinsuhi ofukula mikhoyi za jampali zawe. \v 8 Miiyo kiniwoosani na maati, ila ye onttela owoosani na Rooho Ttakatthiifu. \s1 Woosiwa na ozayiniwa wa Yinsa \p \v 9 Wakathi otthuupule, khuta Yinsa wa Nazareeti ya Kalileya khoosiwa ti Yaahaya mmuttho wa Yorotaani. \v 10 Nasaapiru, eettaka ovuuwa mmaati, khoona pinku efukuwiye na Rooho Ttakatthiifu yeettaka omwiishukhela nkhama jiwa. \v 11 Aphano khuta huula pinkuuni elupaka yoori: “Weeyo o mwanaka wa wuupheta, na wookituvela channu.” \v 12 Nasaapiru, Rooho Ttakatthiifu khunthuula khunlawana n'yaara. \v 13 Nttumpho eekhaliyeemo siikhu arupayiini, eettaka ozayiniwa ti Epiliisi. Ye aari vakatthi wa nyama za ntthuttu, ila malayikha aari ovira anrumeyelaka Yinsa. \s1 Yinsa onrutela Kalileya \p \v 14 Paata ya Yaahaya ofukeliwa, Yinsa khulankha khusala alawa Kalileya, alaleyaka hapari zooshapweya za Nluku, \v 15 alupaka yoori: “Wakathi wafiya, na ofwalume wa Nluku ori kharipu; mwithupwiye na mwikhupali hapari zooshapweya.” \s1 Othawuliwa wa Maaswihaapa \p \v 16 Eettaka olawa alottaka shiini ya ntthatta la Kalileya, khuwoona attwi awiri Simawu na Antere, eeselelaka matthavi aya mpahari, mwaasa yoori aari anamajiya. \v 17 Yinsa khuwooza yoori: “Mwikilotte, kintta wuurettani wiiya anamajiya a atthu.” \v 18 Aphano nasaapiru khulikha matthavi aya khusala anlotta. \v 19 Eettaka olawa etthiipile, khumoona Yaakhumpa, mwaana wa Zepeteewu na ttwiiye Yaahaya ari mmwaatiya alazelaka matthavi aya. \v 20 Khuwaakhuwela, nasaapiru khunlikha papaaya mmwaatiya vamote na anakhaazi awe khusala anlotta Yinsa. \s1 Yinsa onimwiikara sheethwani \p \v 21 Paata ya toole, khulawa Kafwaranaawu. Noofiya saapatu khulawa osomisa nsinakooka. \v 22 Khusala awaatuvela masomi awe, maana aari owaasomisa nkhama ntthu wawiiyana ofwalume na woohiiyi nkhama anamanozela a kano. \v 23 Aphano khuta nsinakooka mphule nlume aashinttiweeyo ti sheethwani. Ye khusala akhuwa araka: \v 24 “Onnitakhelani fweeyo, Yinsa wa Nazareeti? Wata yoori onitapanye? Kajuwa yoori weeyo o Ttakatthiifu wa Nluku!” \v 25 Ila Yinsa khunmaruwela araka: “Onyamale, oleemo mmwiili wa mwinyi otu!” \v 26 Aphano sheethwani khuntatha ntthu otule woohusutivo khusaruwa mmwiili mwawe eettaka onyakula. \v 27 Atthu ooshi khwiiya ooshanka mpakha khufiyelela wuuzelana atthaaporu yoori: “Niini epi zaya? Masomi mapheya antanaaye ofwalume! Mpakha onruma masheethwani yo khunshututela!” \v 28 Hapari epile monkoni wa ye khumwazeyela nasaapiru nti wooshi wa Kalileya. \s1 Owahi wa Yinsa vakatthi wa masheethwani na marati \p \v 29 Wakathi aliiyeemo nsinakooka, khulawa na Yaakhumpa na Yaahaya owawe Simawu na Antere. \v 30 Nkhwewe Simawu eettiye orapalela voolili, yaari onlwaaza hooma, nasaapiru khuuziwa Yinsa. \v 31 Aphano ye khumwaattama, khunkhola nkhono khunlansa, nasaapiru hooma khumwiisha, khwaaza owaarumeyela. \v 32 Weettelaka oripa, paata ya otupweela njuwa, atthu khuwaathuula alwele ooshi na anamasheethwani khumweettisela Yinsa. \v 33 Atthu ooshi a nsitati mphule khukusanyeya vanlako wa nyuupa ethiitile, \v 34 ye khuwaavonisa awaatta aari ohoochiwaaye pi marati a wakhula nanna. Theenya khwiikara masheethwani awaatta. Ye khaari olikha masheethwani apale ottakhula, maana yo aari onjuwa paani Yinsa. \s1 Yinsa onlompa puuro yawiitthaaleyavo \p \v 35 Supuyeene, nalelo ohinache saana, Yinsa khulankha khusaruwa khulawa puuro yawiitthaaleyavo ohali aari olompaawo. \v 36 Simawu na ashirikhaawe khulawa omweekesa. \v 37 Nonsikana, khumuuza yoori: “Atthu ooshi antta oweekesa weeyo!” \v 38 Yinsa khuwaajipu yoori: “Nlaweni ohali okinoko, miti naattamananiyeeyo, yoori kilawe kalaleye, maana tithiito miiyo kiteeliyeeyo.” \v 39 Aphano ye khweettetta Kalileya yooshi eettaka otafusiri nsinakooka na wiikara masheethwani. \v 40 Namaharaja mmote khumwaattama na khunkokhorela khunvekela yoori: “Amana otakha onwahi okitwaharesha!” \v 41 Yinsa ari wawiitaala huruma, khookola nkhono awe khunsapa na khulupa yoori: “Kintakha. Wiiye wootwahareshiwa!” \v 42 Nasaapiru maaharaja apale khwiiya omwiisha na ye khwiiya wootwahareshiwa. \v 43 Elottelanaka Yinsa khuwaaleeza na awaaleezaka woomaruwavo, \v 44 aphano Yinsa khumuuza yoori: “Ohimuuze hatha ntthu, ila olawe, wanvekele haakhimu yoori awoone nkhama wavona, arette twaha etile Munsa arumiyeeyo yoori wiiye oshaahiti. \v 45 Ila mwinyi otule khusala alawa na khwaaza olaleya vitthu epile na omwaza hapari. Mwaasa wa vitthu epile, Yinsa khuhisala awahi theenya weetta nsitati, ila khwiikhala othetekele puuro yawiitthaaleyavo. Khusala ata atthu wakhula phantte oteela okutthanana Yinsa. \c 2 \s1 Ovonisiwa wa namarakala nti wa Kafwaranaawu \p \v 1 Paata ya siikhu vattitthiiru, wakathi Yinsa aaruteliyeeyo theenya Kafwaranaawu, atthu khusiila elupiwaka yoori ye aari owawe. \v 2 Aphano atthu awaatta khweetta ottuukhule, khwa nanna ya haariivo puuro hatha vamilako, na khusala awaatafusirela nttakhuzi la Nluku. \v 3 Khutavo atthu akina antiisiyeeyo ntthu aarina supiyaani, athuuliwe pi alume wane. \v 4 Khuhisala awahi onfiisa aphale aariivo Yinsa mwaasa wa atthu waatta. Elottelanaka khulawa khutamula phantte ya liphala la nyuupa, khuphenyisavo nrepa opule arapaleliyeevo nasupiyaani. \v 5 Ooniyeevo amini etile aariina, Yinsa khumuuza nasupiyaani otule yoori: “Mwanaka, twampi zawo zaswaamihiwa.” \v 6 Eekhaliye attaaphale anamanozela a kano akina na khwaaza wuupuwela: \v 7 “Mwinyi otu onttakhula toowo mwaasa wa niini? Ontta okufuru! Anwahaaye oswaamihi twampi ti paani, woohiiyi Nluku paasi?” \v 8 Yinsa nasaapiru khumweeleya nroho mwawe yoori zaari etthiipo epile yo aari wuupuwelaaye na khuwooza yoori: “Mwaasa aya niini mweeyo muupuwelaka vitthu epo nroho mwenu? \v 9 Etthu yookhweya omuuza nasupiyaani titiivi, omuuza yoori: ‘Twampi zawo zaswaamihiwa’ ama ‘Olankhe othuule nrepa lawo weettette?’ \v 10 Ila yoori mwijuwe yoori Mwaana wa Pinaatamu onaaye owahi wa oswaamihi twampi” khumuuza nasupiyaani \v 11 “Miiyo kiniwuuza: Olankhe, othuule nrepa lawo olawe owawo.” \v 12 Wakathi otthuupule mwinyi otule khulankha ooniwaka pi atthu ooshi, khuthuula nrepa lawe khusaruwa. Yo khwiiya ooshanka na khunttitthimisa Nluku, alupaka yoori: “Khaninoone vitthu nkhama epi!” \s1 Okhuweliwa wa Matewuzhu Leevi \p \v 13 Yinsa khulawa theenya kharipu ya ntthatta. Atthu awaatta khumwaattama na khwaaza owaasomisa. \v 14 Eettaka ovira etthiipile, khumoona Matewuzhu mwaana wa Alufeeyu eekhaliye ariphisaka lumpuru, khumuuza yoori: “Okilotte.” Ye khulankha khunlotta. \p \v 15 Wakathi wa etthu yoojiwa, Yinsa eekhaliye va meeza owawe Leevi. Vamote na anakhiyoni awe, na aarivo anamariphisa lumpuru awaatta na “anatwampi” maana atthu aari onlottaaye aari enkeene. \v 16 Anamanozela a kano apale amafwarizeewu amooniyeevo ajaka na “anatwampi” na anamariphisa lumpuru, khuwoozela anakhiyoni a Yinsa yoori: “Mwaasa aya niini ye ajaka na anamariphisa lumpuru na anatwampi?” \v 17 Asiiliyeevo vitthu epile, Yinsa khuwooza yoori: “Akumi khaninhithajiya tothoro, ila apale anlwaziwaaye. Miiyo akateeliye owaakhuwela anashariya, ila anatwampi.” \s1 Yinsa onuuzeliwa monkoni wa ofuka \p \v 18 Aphano anakhiyoni a Yaahaya na mafwarizeewu eetta ofuka. Atthu akina khunteela Yinsa khusala amuuzela yoori: “Mwaasa aya niini anakhiyoni a Yaahaya na amafwarizeewu ofuka, khi awo ahifukaka?” \v 19 Yinsa khujipu yoori: “Enretteya toovi ofuka anamalaleyiwa harusi, namaposa ari attaapho? Khinwaheya, ari vamote na yo.” \v 20 Ila onteela ofiya siikhu mposi anteelaaye olaziwavo, siikhu zaya epo, anlawa afuke. \v 21 Khina antthaaye yaapa pheeya kuwo yoovutta, maana yaapa etile pheeya enttela ofutthela kuwo yoovutta etepe othaala. \v 22 Khina antthaaye viinyu nttompwiyo ya shapala ya raku, amana aretta, viinyu entta ophutula ttompwiyo, waaza viinyu mpakha ttompwiyo zintta oharipweya. Ila mwitthe viinyu pheeya nttompwiyo ya shapala pheeya. \s1 Mbwana wa saapatu \p \v 23 Saapatu moote, Yinsa eetta ovira nshini wa nshapa la tiriku. Eettaka olawa, anakhiyoni awe khwaaza ovulula phunje zaya. \v 24 Mafwarizeewu khumuuzela Yinsa yoori: “Oniwoona, mwaasa aya niini yo arettaka etthu enkhattaziwaaye orettiwa saapatu?” \v 25 Ye khuwaajipu yoori: “Mweeyo khamwinasome etile arettiyeeyo Daawuuda wakathi ye na ashirikha awe aakholiweeyo ti jala? \v 26 Wakathi wa haakhimu nwulu wa tiini Apiyataari, Daawuuda aaviriye Nnyupa wa Nluku khurafuna phaawu enkhiweeyo Nluku na khuwenkha ashirikhaawe, aariina ruhusa ya orafuna paasi aari anamalokozela a tiini.” \v 27 Aphano khuwooza yoori: “Saapatu yatiisiwa mwaasa wa anaatamu, ama anaatamu mwaasa wa saapatu. \v 28 Etthiipo, Mwaana wa Pinaatamu ti Mbwana hatha na Saapatu.” \c 3 \s1 Mwinyi woorakala nkhono \p \v 1 Yinsa khurutela theenya nsinakooka, nttumphule aarimo mwinyi waarakaliyeeyo nkhono awe. \v 2 Atthu akina aari weekesa nanna ya onlokoveza Yinsa, yoori amoone nkhama aari weettela ovonisa siikhu ya saapatu. \v 3 Yinsa khumuuza mwinyi otule woorakala nkhono yoori: “Olankhe ote vakatthi apha.” \v 4 Aphano Yinsa khuuzela yoori: “Niini entakheliwaaye orettiwa saapatu, oretta yooshapweya ama yootakhala, wuusuru ama wuula?” Ila atthu apale nalelo khwiiya oonyamala. \v 5 Yinsa khusala aweekesa ari wookatipukha na khuhituveliwi mwaasa wa wuuma rooho zaya na khumuuza mwinyi otule yoori: “Wookole nkhono awo.” Ye khookola nkhono awe na khwiiya woovonisiwa. \v 6 Aphano mafwarizeewu apale khulankha na khwaaza owaza shawuri vamote na khuntti ya Herooti eekesaka nanna ya omuula Yinsa. \s1 Yinsa oneekesiwa pi atthu awaatta \p \v 7 Yinsa na anakhiyoni awe, khulawa mpakha ontthatta la Kalileya na nyumani wawe yaari ota khuntti khuluyeene ya nti wa Kalileya. \v 8 Wakathi asiiliyeevo vitthu zooshi aari orettaazo, atthu awaatta aari olankhaaye Yudeya, Yeruzaleemu, Itumeeya, akina akaapu wa muuttho Yorotaani na apale a Tiiro na Sitooni khuta okutthanana ye. \v 9 Mwaasa wa khuntti khuluyeene etile, Yinsa khuwooza anakhiyoni awe yoori antthekezele mwaatiya yoori awerawere ophunyiwa. \v 10 Maana ye awaavonisiye atthu awaatta, khwa nanna ya apale aari olwaaziwaaye aari ofiyelelaaye osukhumana yoori apatthe onsapa. \v 11 Theenya masheethwani, amana amoona eetta onkokhorela omaasho wawe na onyakula araka: “Weeyo o Mwaana wa Nluku.” \v 12 Ila ye aari owenkha oruma wookhomaala yoori ahinlupe paani yaya. \s1 Othawuliwa wa maaswihaapa khumi na awiri \p \v 13 Yinsa khuwela vakulu na khuwaakhuwela apale aari owaatakhaaye, apo aya khuta aphale aariivo. \v 14 Khuwaathawula khumi na awiri na khuwenkha nzina la maaswihaapa yoori eeye vamote na-ye na yoori ye awaarume olaleya, \v 15 na eeyane owahi wa wiikara masheethwani. \v 16 Apa pi apale khumi na awiri awathawuliyeeyo aari witthiwaaye yoori: Simawu, otule amwinkhiyeeyo nzina la Pheeturu; \v 17 Tiyaaku, mwaana wa Zepeteewu, na Yaahaya ttwiiye, atthaapo aatthajiweeyo nzina la Buneerije, liriina maana a “Aana a Ottitthima”; \v 18 Antere, Filiipe, Barutulumeewu, Matewuzhu, Tome, Tiyaaku, mwaana wa Alufeeyu, Tadeewu, Simawu Zelooti; \v 19 na Yuuda Eshikariyoote, otule ankholisiyeeyo Yinsa. \s1 Okufuru wa anamanozela a kano \p \v 20 Aphano, ye khulawa owawe, khukusanyeya opheya khuntti khuluyeene, khwa nanna ye na anakhiyoni awe aari woojelaavo oja. \v 21 Wakathi ajamaaze asiiliyeevo vitthu epile, khulankha khusala alawa onthuulawo, maana aari olupa yoori: “Ye eetta ovevereya.” \v 22 Anamanozela a kano aalankhiyeeyo Yeruzaleemu aari olupa yoori: “Ye ti wooshinttiwa ti Epiliisi! Mfwalume wa masheethwani ti othuuto aniweekaranaaye masheethwani.” \v 23 Aphano Yinsa khuwaakhuwela khusala awaanozela nkatthi wa milikaniso yoori: “Nanna-ni Epiliisi antakhaaye omwiikara Epiliisi? \v 24 Amana ofwalume mmote ojaawanya, khunwahi ojishintta otthuuporu. \v 25 Ama nyuupa amana ejaawanya, theenya khinwahi wiikhala ethiitoru. \v 26 Na Sheethwani nkhama ontta ojuumanana, na amana aawanyeya, khanlawa owahi wiiyavo na wafiya mwiisho wawe. \v 27 Weekhweele khina anwahaaye ovira nnyupa wa ntthu wookhomaala na khuthuula maali zawe aheetteeni onfuka khapula. Toowo ti anwahaaye omwiiyela nnyupa mwawe. \p \v 28 “Miiyo kiniwuuzani khweele yoori: Twampi zooshi na okufuru wooshi wa anaatamu onlawa waswaamihiwe, \v 29 ila otule ankufurwelaaye Rooho Ttakatthiifu, khana nswammaha mileele, maana ona twampi ya mileele.” \v 30 Yinsa aalupiye mattakhuzi apa mwaasa wa yo aari olupa yoori: “Ona sheethwani.” \v 31 Elottelanaka, mamaawe na attwiize Yinsa khuta. Khwiiya vaje na khuruma okhuweliwa Yinsa. \v 32 Aarivo atthu awaatta eekhaliyeeyo aphale aariivo, na khuuziwa yoori: “Mamaawo na attwiizo ari vaje apho antta oweekesa.” \v 33 Yinsa khuuzela yoori: “Maama ti tuuvi, wala ttwiiyaku ti tuuvi?” \v 34 Aphano khuweekesa apale eekhaliyeeyo aphale aariivo na khuwooza yoori: “Apha owaapho maama na attwiizaku! \v 35 Otule anrettaaye matakhelo a Nluku, ti eeyiye ttwiiyaku, nlupwaaka na maama.” \c 4 \s1 Nlikaniso wa Namazala \p \v 1 Yinsa khurutela osomisa kharipu ya ntthatta. Khutavo atthu awaatta aphale aariivo, khusala ahithajiya weetta nkalawa na eekhale nttumpho. Kalawa yaari mpahari, atthu ooshi khwiikhala nshini wa pahari. \v 2 Ye aari owaasomisa vitthu zawaatta nkatthi wa nlikaniso, asomisaka khuri: \v 3 “Mwisiile! Namalima khulawa ozala. \v 4 Wakathi aari ozalaavo peewu, phantte kiina khukwela nshini wa tarikhi anyannyi khuta khuja. \v 5 Kiina khukwela vahali aariivo mawe, vahali laarivo nttophe vattitthiiru; nasaapiru khoottha, maana nttophe ntthile khaleechiye. \v 6 Aphano noopuwa njuwa khulukuza; maana khazaarina mitathaari, khuuma. \v 7 Peewu kinoko khukwela vanyiiwa, khuwula vamote na nyiiwa, khurapeliwa pi nyiiwa, khwa nanna zahawahiyeeyo wiima mishumo. \v 8 Kiina khukwela vanshaka wooshapweya, khoottha, khuwula na khwiima mishumo zooshwapweya, talaathiini, siithiini na mpakha miiya wakhula mmote. \v 9 Yinsa khwiishela alupaka yoori: “Otule ariina mashiilo, ti asiile!” \s1 Otaphuleliwa wa nlikaniso \p \v 10 Wakathi ye aari otthwe, anakhiyoni apale khumi na awiri na akinoko aari kharipu ya attaaphale khumuuzela monkoni wa nlikaniso. \v 11 Ye khuwooza yoori: “Mweeyo mwenkhiwa ojuwa kano za ofwalume wa Nluku, ila apale ari oje, zooshi anuuzaniwa nlikaniso, \v 12 yoori ‘hatha nkhama oona ahijuwe, hatha nkhama asiila ehiweeleye yoori ahizukulise rooho zaya aswaamihiwa!’” \v 13 Aphano Yinsa khuwoozela yoori: “Mweeyo khuniweeleyani nlikaniso opu, nanna-ni onteela oweeleyani epi mikina? \v 14 Namazala onzala nttakhuzi. \v 15 Atthu akina ari nkhama peewu eriiye nshini wa tarikhi, nhali lizaliweemo nttakhuzi. Paata ya osiila, Epiliisi onta, khulazavo nttakhuzi ntthile nroho mwawe. \v 16 Akina, ari nkhama peewu ezaliweeyo vahali wawiiyavo mawe, ansiilaaye nttakhuzi nasaapiru khupwekherela na furaha. \v 17 Ila paata ya wakathi vattitthiiru, atthu aya apo anlawa akatthale hapari maana kharetteeni wiiya nchina laya, amana ziwaapattha tafwawuthi ama lupattha mwaasa wa mattakhuzi apale antta wanswi. \v 18 Theenya akina anlattanana na peewu ezaliweeyo vakatthi wa mwiiwa. Apo ansiila hapari, \v 19 ila, amana ziwaapuwelelaka tafwawuthi za olumwenku opu, tuvela za maali na otakha nkina, vitthu zaya epo enshawa nttakhuzi na epo zaya khaziniimisa mishumo. \v 20 Awaapho theenya atthu akina, anlikananaaye peewu ezaliweeyo nti wooshapweya. Apo aya ansiila nttakhuzi khukhupalela na khuttheerisa talaathiini, siithiini na mpakha miiya khwa etile aazaliyeeyo.” \s1 Nlikaniso wa likhompe \p \v 21 Ye khuwooza yoori: “Paani ankhozaaye khantteya yawe khuttha n'yuuku ama nlivuku? Olikha toowo khampweha vahali wawooneyavo? \v 22 Maana khayiivo hatha etthu moote ya siiri, ehinttelaaye wiiya payana na khayiivo moote yoovithiwa ehinttelaaye ovitthuliwa. \v 23 Nkhama ntthu onaaye mashiilo oosiila, asiile!” \v 24 Aphano, khuwooza yoori: “Phoole na epile mwinsiilaaye. Na mphimo otthuupo mwinttelaaye owaaphimela azeenu, mwinttela ophimeliwa otthuupo, na theenya mwinkeene mwinlawa mweekezeliwe. \v 25 Otule ariina, onlawa eekezeliwe; ila otule ahina hatha etile vattitthiiru ariinaaye ontta onyakanyiwa.” \s1 Nlikaniso wa Peewu \p \v 26 Ye khurutela olupa yoori: “Ofwalume wa Nluku ori nkhama ntthu anzalaaye peewu yawe vathi. \v 27 Hatha nkhama eetta olankha, ama hatha nkhama eetta olala, yo zinoottha na zinwula, ye woohijuwi nanna erettikhaniyeeyo. \v 28 Otthuupo oniima mishumo zaya: yamwanzo nyaani, elottelanaka ntathi, mwiisho, phunje zawiitaala va ntathi. \v 29 Amana peewu ekhomaala, ntthu onttela othuula eesu, maana wafiya wakathi wa wuurula.” \s1 Nlikaniso wa phunje ya samuli \p \v 30 Yinsa khurutela olupa theenya yoori: “Ofwalume wa Nluku onlattanana niini? Nlikaniso-ni ninttelaaye orumeyela yoori nithoonyeze? \v 31 Ori nkhama phunje ya samuli, etile yiiyiye phunje yootepa opushuwa vathi apha. \v 32 Ila, paata ya ozala, zintta owula channu, zayita mathapa ooshi.” \v 33 Khwa milikaniso zooshi zoolattana, Yinsa aari owooza monkoni wa nttakhuzi, nanna aari owahaaye oweeleya. \v 34 Khaari owooza hatha etthu ahirumeyeleeni nlikaniso, ila amana eeya na anakhiyoni awe paasi, eetta owoozaka zooshi. \s1 Yinsa onnyamaza pheevo \p \v 35 Siikhu etile, weettelaka oripa, Yinsa khuwooza anakhiyoni awe yoori: “Nlaweni kaapu kiina.” \v 36 Paata ya osusa khuntti etile, yo khupakhira nkalawa mphule aariimo Yinsa. Na kalawa kiina zeetta owaaperekha. \v 37 Khwaaza ovuma pheevo yookhomaala, na mawipi khusala apiya kalawa yaya khwa nanna aari wiitaalaamo maati. \v 38 Yinsa aarettiye eettaka olala sheezi aphiteeziye nsaawu. Aphano anakhiyoni awe khunlansa na khumuuza yoori: “Mwaaliimu, khinuujali fweeyo nifwaka?” \v 39 Yinsa khulankha khunyamaza pheevo na khuuza pahari yoori: “Otthe nreke! Onyamale!” Pheevo khunyamala na zooshi khwiiya zawiitthaala. \v 40 Aphano khuwoozela anakhiyoni awe yoori: “Mwaasa aya niini moovaka toowo? Nalelo khamwina amini?” \v 41 Anakhiyoni apale ari awoova channu, khusala oozana yoori: “Ti paani otu aya, anshututeliwaaye ti pheevo na pahari?” \c 5 \s1 Ovonisiwa wa namasheethwani \p \v 1 Yo khulokha pahari, khufiya Jerazeenu. \v 2 Wakathi Yinsa apakhuwiyeevo nkalawa, mwinyi mmote aariina sheethwani khusaruwa nvilalo khuta attaaphale. \v 3 Mwinyi aya oto aari wiikhala nvilalo, khina mmote aari owahaaye onkhola, hatha ari ntthentte. \v 4 Maana swaafu zawaatta aari wiiya ntthentte moolu awe na makhono awe, ila ye eetta opwechaka tthentte yaya na ovuja zuuma zaari otthiwaaye mmoolu mwawe. Khaarivo ntthu wookhomaala aari owahaaye onshintta. \v 5 Osikhu na nthana ye aari weettettaka nvilalo na nnyaako na ojishija na mawe. \v 6 Wakathi amooniyeevo Yinsa ari peetiwene, khutthira khulawa khukokhora omaasho wawe. \v 7 Khukhuwa na huula yawe yooshi araka: “Onikitakhelani miiyo, Yinsa mwaana wa Nluku Nwulu? Kinuuvekela khwa Nluku yoori ohikoopopise!” \v 8 Maana Yinsa aamuuziye yoori: “Oleemo mmwiili wa mwinyi otu, sheethwani.” \v 9 Aphano Yinsa khumuuzela yoori: “Nzina lawo enriwa paani?” Khujipu yoori: “Nzina laka enriwa khuntti, maana niri awaatta.” \v 10 Khusala anvekela wonkhanyarelavo yoori ahiwaarume olaamo mmuti mwaya mphule. \v 11 Liphanko liwululene la kuluwe laari oshukisiwaaye kharipu ya mwaako. \v 12 Masheethwani apale khusala anvekela Yinsa yoori: “Onirume yoori neette nkuluwe mphule.” \v 13 Yinsa khwinkha ruhusa masheethwani apale, khusaruwa khweetta nkuluwe. Liphanko laarina thamani ya alufu piiri za kuluwe, khwaaza otthira zilankhaka omwaako ziishukhelaka mpahari, zooshi khuzama khufwa. \v 14 Apale aari oshukaaye kuluwe zaya epile, khutthira khulawa olupa vitthu epile zaarettikhaniyeeyo waaza nsitati mpakha mmashapa, atthu khulankha olawa woona epile zaarettikhaniyeeyo. \v 15 Wakathi amwaattamiyeeyo Yinsa, khumoona mwinyi otule aamwitaliyeeyo masheethwani awaatta, eekhaliye awaliye saana na atthiiyemu akhili zawe, atthu apale khwiiya awoova. \v 16 Apale aari attaaphale, khuwooza atthu zooshi epile zanrettikhaneliyeeyo mwinyi otule aariina masheethwani, na theenya khulupa monkoni wa kuluwe. \v 17 Aphano atthu apale khusala anvekela Yinsa yoori aleemo mmuti mwaya mphule. \v 18 Wakathi Yinsa aari owelaaye nkalawa, mwinyi otule aariina masheethwani khunvekela Yinsa yoori anlikhe alawe na ye. \v 19 Yinsa khuhinkhupaleli, ila khumuuza yoori: “Olawe owawo wawuuze ajamaazo zooshi epile Mbwana ooretteliyeeyo na tthakaraka awooneliyeeyo.” \v 20 Aphano, mwinyi otule khulawa na khwaaza olupa nti wa Tekapoliishi etile Yinsa anretteliyeeyo. Atthu ooshi khwiiya ooshanka. \s1 Owahi wa Yinsa monkoni wa marati na ofwa \p \v 21 Yinsa khupakhira theenya nkalawa alokhelaka kaapu kiina, khuntti khuluyeene khuta khwiitaala aphale aariivo Yinsa nshini wa nttima. \v 22 Aphano khuta attaaphale namalokozela mmote wa nsinakooka aari wiitthiwaaye Yaayiru, amooniyeevo Yinsa, khukokhora nshini wa moolu awe. \v 23 Khunvekela wookhanyarelavo yoori: “Mwanaka wankha onsaleela ofwa! Safwatali ote, wanttheele makhono yoori eeye woovona na eeye haayi. \v 24 Yinsa khusala alawa vamote na-ye, khuntti khuluyeene khusala enlotta na omphunya. \p \v 25 Attaaphale, aarivo muukha aariina nyaakha khumi na miwiri eettaka ohoowa mwaasa wa omwiittikha taamu. \v 26 Ye ahoowiye channu khwa oweekesa anamavonisa na khuharipu nzurukhu awe wooshi aariina, olikha ovona khusala eetta wootepa. \v 27 Asiiliyeevo ovuwa wa Yinsa, khuta nyuma wawe vahali wawaattiwavo na khusapa ajapi yawe. \v 28 Maana aari wuupuwela yoori: “Miiyo kisaparu paasi ajapi yawe, kintta ovona.” \v 29 Nasaapiru yeetta olikha wiittikha taamu etile na muukha otule khoona yoori mmwiili mwawe aari wootaphuliwa ohoowa opule. \v 30 Wakathi otthuupule, Yinsa khoona yoori wansaruwa owahi, khuzukuluwa khweekesa khuntti etile khuuzela yoori: “Paani asapiyeeyo ajapi yaka?” \v 31 Anakhiyoni awe khujipu yoori: “Woonaka khuntti khuluyeene eti ekusanyeyiyeeyo, khusala wuuzela yoori: ‘Paani akisapiyeeyo?’” \v 32 Ila Yinsa nalelo khusala eekesaka vakatthi wa khuntti etile yoori amoone otule aarettiyeeyo etthu yaya etile. \v 33 Aphano muukha otule, ajuwiyeevo etthu yaarettikhaniyeeyo, khumwaattama khukokhora nshini wa moolu awe eettaka othukumela mwaasa wa woova, khulupa haakhi yooshi. \v 34 Yinsa khumuuza yoori: “Mwanaka, amini yawo yoovonisa. Olawe na heeri, na wiiye wootaphuliwa ohoowa wawo.” \p \v 35 Nalelo Yinsa eettaka ottakhula, khutavo atthu a owawe Yaayiru, namalokozela wa nsinakooka khumuuza yoori: “Mwanawo afwa. Khinihithajiya onwuti theenya Mwaaliimu!” \v 36 Yinsa khumuuza namalokozela wa nsinakooka mphule yoori: “Ohoove; okhupali paasi.” \v 37 Na khuhinlikhi hatha ntthu onlotta, woohiiyi Pheeturu, Tiyaaku na Yaahaya ttwiiye Tiyaaku. \v 38 Wakathi afiiyeevo owawe namalokozela wa nsinakooka, Yinsa khoona tafwawuthi na atthu eettaka olila na ojiliza na huula ya onyakula. \v 39 Yinsa khuvira nnyupa na khuuzela yoori: “Tafwawuthi yaya eti ti-ya niini na mwinjilizelani? Mwaana khafweeni, ontta olala.” \v 40 Ila ooshi khwaaza ontheya Yinsa. Ye khurumisa yoori aleemo ooshi, khunthuula papaawe na mamaawe mwaana na anakhiyoni awe apale aariina na khulawa aphale aariivo mwaana. \v 41 Khunkhola nkhono awe khuri: “Talitha cumi!” liriina maana a “Mwanankha, miiyo kinuuruma yoori olankhe!” \v 42 Nasaapiru mwanankha otule, aariina hirimu ya nyaakha khumi na miwiri, khulankha na khwaaza weettetta. Ooshi aariivo khwiiya ooshanka. \v 43 Ila Yinsa khuwooza woosileyavo yoori: Ahiiyevo hatha ntthu anttelaaye ojuwa, na khuruma winkhiwa etthu-yoojiwa. \c 6 \s1 Napiyu mmote wootarawiwa \p \v 1 Yinsa khulaawo okhule waya, khweetta sitati ya owawe, anakhiyoni awe khusala amperekha. \v 2 Noofiya saapatu, khwaaza osomisa nsinakooka, awaatta aari onsiilaaye khwiiya ooshanka, alupaka yoori: “Zininlankha vayi vitthu zaya epi?” ‘Ojuwani opu enkhiweeyo? Na onretta toovi minjuza? \v 3 Khahiyo kalapinteero otu, mwaana wa Mariyamu, ttwiiye Tiyaaku, Yuusufu, Yuuda na Simawu! Alupuwe khari nttumphu!” Khwiiya awiiphiriwa ti Yinsa. \v 4 Yinsa khuwooza yoori: “Mmuti mwawe, vakatthi wa ajamaaze na vaje vawe pi attaapho napiyu ahinshitahiwaavo.” \v 5 Ye khawahiye oretta minjuza Nazareeti, woohiiyi owaavonisa alwele akina khwa owaattheela makhono. \v 6 Khwiiya wooshanka mwaasa wa othowawo amini okhule waya. Yinsa khuvira asomisaka miti zaattameliyeeyo ottuukhule. \s1 Yinsa oniwaaruma anakhiyoni awe khumi na awiri \p \v 7 Khuwaakhuwela anakhiyoni awe apale khumi na awiri, khuwaaruma awiri khwa awiri na khuwenkha owahi wa wiikara masheethwani. \v 8 Khuwaaruma yoori: “Mwihithuule hatha etthu, yohiiyi pakhora, khamwaarina ya othuula etthu-yoojiwa wala kaapiyaka wa safwari na nzurukhu. \v 9 Mwiwale jampali, ila mwihithuule nkhumi wa phiiri. \v 10 Amana mwifiya nyuupa moote, mwiiye attaapho mpakha siikhu mwinttelaaye olaavo. \v 11 Na miti mikinoko amana zihuupwekhereleni na khuhuusiilini, mwitathe lifufu la mmoolu mwenu mwilaakamo, nkhama oshaahiti vakatthi vaya.” \v 12 Yo khulawa na khulaleya atthu yoori athupwiye. \v 13 Yo aari wiikara masheethwani awaatta na owaavaaza mafuttha mmwishwa mwaya na owaavonisa alwele awaatta. \s1 Ofwa wa Yaahaya Namoosa \p \v 14 Mfwalume Herooti khusiila elupiwaka hapari epile, maana nzina la Yinsa laajuwiwe saaneene. Atthu akina khwaaza olupa yoori: “Yaahaya Namoosa eetta osisimuwa muufwa! Tiito zinrettikhanaaye minjuza zootikinisa khwa ye.” \v 15 Akina aari olupa yoori: “Ye ti Aliyaasi.” Akinoko khusala olupa araka: “Ye napiyu, nkhama manapiyu apale a raku.” \v 16 Ila Herooti wakathi asiiliyeevo vitthu epile, khuri: “Yaahaya, mwinyi kinshijiyeeyo, asisimuwa muufwa!” \v 17 Maana Herooti aarumiye yoori akholiwe Yaahaya, afukeliwe nkalapooso, mwaasa wa Herootiiya, muukha wa Filiipe ttwiiye, othuuto anraliyeeyo. \v 18 Mwaasa wa Yaahaya aari omuuza Herooti yoori: “Khahi halaali weeyo onrala muukha wa ttwiiyo.” \v 19 Herotiiya aarina katapu khwa Yaahaya, khusala atakha omuula, ila khuhisala awahi oretta, \v 20 mwaasa Herooti aari omoova Yaahaya na aari omwiinanela, maana aari ojuwa yoori ye mwinyi wa shariya na ttakatthiifu. Amana ansiilaka, eetta oshanka; khwa etthiipo waari ontuvela onsiila. \v 21 Omwiisho Herotiiya khupattha kiphenyo siikhu ya oretta mwaakha Herooti. Khuretta njampo Herooti na anamalokozela awe awulu, attunkhulu a anajanka na ooshi apale eeyiye afwalume a nti wa Kalileya. \v 22 Wakathi mwaana wa Herotiiya aviriyeeyo khwiina, khuntuvela Herooti na apale awaakharipushiyeeyo. Mfwalume khumuuza mwanankha otule yoori: “Okivekele wakhula etile ontakhaaye kintta owinkha”. \v 23 Khumwaahiti khwa olapha yoori: “Wakhula onikivekelaaye, kintta owinkha, mpakha phantte ya ofwalume aka.” \v 24 Mwaana otule khusaruwa khumuuza mamaawe yoori: “Kiveke niini?” Mamaawe khunjipu yoori: “Oveke eeshwa ya Yaahaya Namoosa.” \v 25 Nasaapiru mwanankha otule khwaakuva khulawa wa mfwalume khuveka yoori: “Kintakha mwikinkhe nasaapi eeshwa ya Yaahaya Namoosa mparathu.” \v 26 Mfwalume khwiiya woohuzunikha channu, ila mwaasa wa olapha opule aalaphiyeeyo na wa apale awaakharipushiyeeyo, khuhiwahi okatthala etile avekeliweeyo ti mwanankha otule. \v 27 Nasaapiru khunruma najanka khumuuza ontiisela eeshwa ya Yaahaya Namoosa. Ye khulawa okalapooso, khushija eeshwa ya Yaahaya Namoosa. \v 28 Khuttha mparathu khumwinkha mwanankha otule na ye khumwinkha mamaawe. \v 29 Noosiila hapari epile anakhiyoni a Yaahaya namoosa, khuta khuthuula mwiili awe khulawa khuzikha. \s1 Yinsa oniwaajisa alume alufu thaanu \p \v 30 Maaswihaapa khurutela aphale aariivo Yinsa khumuuza zooshi arettiyeezo na asomisiyeeyo. \v 31 Aarivo atthu awaatta aari otaaye na olaavo, paata ya Yinsa na anakhiyoni awe woona yoori khaarina kiphenyo ya oja. Ye khuwooza yoori: “Mwite nilawe puuro yawiitthaleya navumule vattitthiiru.” \v 32 Aphano yo khulawa nkalawa mpakha puuro yawiitthaliye. \v 33 Atthu awaatta khuwoona alawaka paata ya owaajuwa. Atthu a miti zooshi za ottuukhule, khutthira khufiyawo yo ahinafiye. \v 34 Eeshukhaka nkalawa Yinsa, khoona khuntti khuluyeene ya atthu, khuwoonela huruma, maana aari nkhama pwittipwitthi zoohiina makhampuzi. Aphano khwaaza owaasomisa vitthu zawaatta. \v 35 Weettelaka oripa, anakhiyoni awe khunsusela khumuuza yoori: “Puuro eti ti yawitthaaleya, na waripa. \v 36 Owaamwaze atthu apa yoori alawe mmashapa na miti epile naattamiyeeyo yoori oozanye etthu yoojiwa aje.” \v 37 Ila ye khuwaajipu yoori: “Mwiwenkhe mweeyo ena etthu yoojiwa.” Yo khumuuza yoori: “Atthu apa yoori aje, ninhithajiya miiya piiri za nzurukhu wa feeta!” \v 38 Yinsa khuuzela yoori: “Mwina phaawu kavi? Mwilawe moone.” Anakhiyoni apale khulawa khoona khujipu yoori: “Ninaaye phaawu thaanu na swi piiri.” \v 39 Aphano, Yinsa khuwaaruma yoori ooshi eekhale, khuntti khwa khuntti va nyaani piishi \v 40 Khuretta etthiipo khwaawanyeya khwa khuntti ya miiya na khuntti ya hamusiini. \v 41 Athuuliyeevo phaawu epile thaanu na swi piiri khweekesa pinkuuni khuparikhiya. Nawiisha khumeya phaawu epile khuwenkha anakhiyoni awe yoori awaawanyeze atthu apale. Theenya khuwaawanyeza swi epile piiri ooshi aya. \v 42 Ooshi khuja khurupala, \v 43 na anakhiyoni khulokotthela khwiitaala khelenke khumi na piiri za nyeenye za phaawu na za swi. \v 44 Atthu aajiyeeyo aari alufu thaanu alume ene. \s1 Yinsa oneettetta vatulu wa maati \p \v 45 Elottelanaka, Yinsa khuwaaruma anakhiyoni awe yoori awele nkalawa alokoze Betezayiita phantte ya kaapu ya ntthatta, wakathi ye asaliyeeyo aleezananaka atthu. \v 46 Paata ya oleezanana, khuwela vakulu yoori alompe. \v 47 Weettelaka oripa, kalawa yaari vakatthi wa pahari na Yinsa aari otthwe vathi. \v 48 Ye khuwoona anakhiyoni awe afutthaka kaafi woovelavelavo, maana eetta wiinyula pheevo. Lifwajiri, Yinsa khulawa aphale aariivo eettettaka vatulu wa pahari, khusala asaleela owaavikana. \v 49 Wakathi amooniyeevo eettettaka vatulu wa pahari, khusala amoona nkhama nshitapehe, aphano khusala anyakula. \v 50 Maana ooshi aamoniyeeyo aari oosuthuwa. Ila Yinsa nasaapiru khuwooza yoori: “Mwiminyale! Ti miiyo! Mwihoove!” \v 51 Aphano Yinsa khuwela nkalawa khwiiya vamote na anakhiyoni awe, na pheevo khunyamala, na yo khwiiya ooshanka, \v 52 maana khazaaweleyiye minjuza za phaawu. Rooho zaya zaari zookhomaala. \s1 Yinsa oniwaavonisa alwele a Jenezare \p \v 53 Paata ya olokha pahari, khufiya Jenezare, ottuukho khufukelela kalawa yaya. \v 54 Wakathi apakhuwiyeevo atthu khunjuwa Yinsa. \v 55 Yo aari ovira azukulelaka nti wooshi opule, na owaathuula alwele aya va nrepa awaalawanaka ohali aari osiilaawo yoori Yinsa ori ottuukho. \v 56 Wakhula vahali aari weettaawo, mmamuti, nsitati ama mmashapa, aari othuuliwaka alwele na olawaniwa mparasa. Noovekeliwa yoori nenkawu awahi osapa nshaka la ajapi yawe; maana ooshi apale aari osapaaye aari wiiya oovona. \c 7 \s1 Yinsa vakatthi wa zowera za Eyahuuti \p \v 1 Mafwarizeewu na akina anamanozela a kano alankhiye Yeruzaleemu khukusanyeya na Yinsa. \v 2 Khusala awoona anakhiyoni awe akina eettaka oja na makhono aharaamu, enlupaaye yoori khanaweeni. \v 3 Mafwarizeewu na mayaahuuti ooshi khanja ahinaweeni wotwahareshiwavo, alottelaka zowera za attunkhulu a tiini. \v 4 Amana aruti oparasa, khannja ahaazeeni woosa makhono aya khapula. Anthokorela masomi makina a waatta, nkhama woosa pilawuri, mirinki, zoopo za malaatha na moolili. \v 5 Aphano mafwarizeewu na anamanozela a kano khumuuzela Yinsa yoori: “Mwaasa aya niini anakhiyoni awo ahilottelaka zowera za attunkhulu a tiini, khusala aja ahinaweeni?’” \v 6 Ye khuwaajipu yoori: “Manaafikhi! Ezaaya ahupiri saaneene monkoni weenu mweeyo nkhama etthiipo yaatikhiweeyo yoori: ‘Atthu apa anikishitahi na malimi, ila rooho zaya ziri peetiwene na miiyo. \v 7 Anikaaputu mahala na ansomisa mwentto wa oruma wa eenaatamu. \v 8 Mweeyo mwintarawu mirumo za Nluku na khusala mwilottela zowera za enaatamu. \v 9 Yinsa khwiishelana awoozaka yoori: “Mweeyo mwineekesa yoori mwitthe othetekele mirumo za Nluku mwaasa wa oshututela masomi enu! \v 10 Maana Munsa alupa yoori: ‘Onshitahi papaawo na mamaawo,’ na ‘antakhaaye onlaani papaawe na mamaawe ona ya ohukhumweliwa ofwa.’ \v 11 Ila mweeyo mwinkhupalela yoori amana ntthu amuuza papaawe ama mamaawe yoori: Wakhula etthu kiniwinkhaanini miiyo zaakha ya omwinkha Nluku,’ \v 12 khwa nanna eto mwiwerawere ojikhanyarela omwaawuni papeenu na mameenu. \v 13 Toowo mweeyo khamwinttha fwayita nttakhuzi la Nluku, khwa opatilana zowera zinlankhaaye wa paapa khwa aana aya. Na mwinretta vitthu zawaatta nkhama etthiipi. \p \v 14 Yinsa khuwaakharipusha theenya atthu apale khuwooza yoori: “Mwikisiileze mooshi na eweeleyeni epi saana yoori: \v 15 khina etthu moote ya oje wa pinaatamu enraaye nonvira khunttha oharaamu, ila epile zininlankhaaye nroho mwawe ti eninharamushaaye. \v 16 Nkhama ntthu onaaye mashiilo oosiila ti asiile! \v 17 Paata ya owaalikha atthu apale olawa owaya, anakhiyoni khunvekela yoori awooze maana a nlikaniso aya opule. \v 18 Yinsa khuwoozela yoori: ‘Kiri na mweeyo khiniweeleyani? Yoori khina etthu moote eninviraaye pinaatamu eninharamushaaye? \v 19 Maana khineetta nroho mwawe, ila mwiijohojoho mwawe, nawiisha khwiitthiwamo.” Khwa etthiipo mattakhuzi apale, Yinsa khutukhuru ottha wiiya halaali vitthu zoojiwa zooshi. \v 20 Khurutela olupa yoori: “Etile eninsaruwaaye pinaatamu ti eninharamushaaye. \v 21 Maana nrooho ti, enlakhaamo zawuupuweliwa zootakhala, oshawi akhapa, wiiya, wuula, \v 22 oraruwa, okhwiririwa,vitthu zootakhala, ohata, oralana woohiiyi wa halaali, nrima, waapa, ojoona na ololo. \v 23 Zootakhala zooshi zinlankha nroho wa ntthu na piitthiipo zininharamushaaye pinaatamu.” \s1 Waamini wa muukha mmote weeletto \p \v 24 Yinsa khulaawo okhule waya khulawa phantte ya Tiiro na Sitooni, khweetta nyuupa yaya eto na khaatakhiye ojuwiwa ti ntthu, ila khuhiwahi ojittha sirini. \v 25 Ila nasaapiru muukha mmote, aarina mwanawe wa nnatti ariina sheethwani, asiiliyeevo monkoni wa ye, khuta khukokhora nshini wa moolu a Yinsa. \v 26 Muukha otule aari nkereeka ya siiro-fineesiya aavokoliweewo, khusala anvekela Yinsa yoori amwikare sheethwani otule aari mmwiili wa mwanawe. \v 27 Ila Yinsa khumuuza yoori: “Owaalikhe khapula aana aje arupale. Khahi yoolotteya othuula phaawu ya aana khuwenkha anapwa.” \v 28 Muukha otule khujipu yoori: “Khweele, Mbwana aka, ila hatha anapwa, annja tathela vathi wa meeza eniwaakwaayo asimaana. \v 29 Aphano ye khumuuza yoori: “Mwaasa wa nanna ojipwiyeezo, weeyo, etta; sheethwani ansaruwa mwanawo.” \v 30 Muukha otule khurutela owawe na khunsikana mwanawe arapaleliye voolili, sheethwani otule anlikhiye. \s1 Yinsa oninvonisa ntthu woohittakhuli na woohisiili \p \v 31 Elottelanaka, Yinsa khulankha mmuti mphule wa Tiiro na khulokha Sitooni mpakha ntthatta la Kalileya nti wa Tekapoliishi. \v 32 Aphano khutiiseliwa mwinyi mmote woohisiili na wookukuma, khunvekela yoori anttheele makhono ye. \v 33 Yinsa khunlazavo vakatthi wa atthu apale awaatta na khunttha zaala omashiilo wawe. Elottelanaka khutthema na khusapa nlimi la mwinyi aya otule. \v 34 Aphano khweekesa otulu, khwiittha phuumu na khumuuza mwinyi otule yoori: “Efata” enlupaaye yoori: “Ofunule.” \v 35 Wakathi otthuupule mashiilo a mwinyi otule khufunuwa na nlimi lawe khuveya, ye khwaaza ottakhula woohiina tafwawuthi. \v 36 Yinsa khuwooza yoori ahimuuze hatha ntthu. Ila olikha toowo, khwa nanna aari owaakhattazaavo, yo aari otepa olaleya. \v 37 Atthu ooshi aari osiilaaye aari wiiya ootikinisiwa channu na khusala alupa yoori: “Ye onretta vitthu zooshi saana, mpakha oniwaattakhulisa apale ohittakhuli na owaasiilisa ananhisiili.” \c 8 \s1 Yinsa oniwaajisa alume alufu nne \p \v 1 Ziviriyeevo siikhu vattitthiiru, atthu akina awaatta khukusanyeya vamote na Yinsa. Mwaasa wa atthu apale khaarina etthu yoojiwa, khuwaakhuwela anakhiyoni awe khuwooza yoori: \v 2 “Kiniwoonela huruma atthu apa, maana ana siikhu ttatthu ari vamote na miiyo na khana hatha etthu yoojiwa. \v 3 Amana miiyo kiwooza olawa owaya najala zaya, yo antta okwa ntarikhi maana akina alankha peetiwene. \v 4 Anakhiyoni awe khujipu yoori: “Vayi khwa puuro eti niriiyo ya wiitthaleya ntthu anwahaaye opattha phaawu zoofiyela oja atthu apa?” \v 5 Yinsa khuuzela yoori: “Mweeyo mwina phaawu kavi?” Yo khujipu yoori: “Sapa.” \v 6 Ye khuwaaruma atthu apale yoori eekhale vathi. Elottelanaka khuthuula phaawu epile sapa, khunshukhurwela Nluku, khumeya khuwenkha anakhiyoni awe yoori awawanyele atthu apale. Yo khuretta etthiipile, \v 7 Aarina theenya swi kiina ttiitthittiitthi, khuthuula, khuparikhiya na khuwooza anakhiyoni awe yoori awawanyele atthu apale. \v 8 Atthu apale khuja mpakha orupala. Na khukusanya nyeenye zaasaliiyeeyo khwiitaala khelenke sapa. \v 9 Aarivo thamani ya atthu alufu nne, khuleezanana. \v 10 Nasaapiru khweetta mmwaatiya na anakhiyoni awe khusala alawa nti wa Talimanuuta. \s1 Mafwarizeewu anveka alama moote \p \v 11 Mafwarizeewu khuta na khwaaza omuuzela Yinsa yoori amoone, na khunvekela alama ya pinkuuni. \v 12 Ye khusisimira nkatthi-nkatthi na khuri: “Mwaasa aya niini khapila eti evekaka alama moote ya minjuza? Miiyo kinhakikhi yoori hatha alama moote khanlawa winkhiwa.” \v 13 Aphano khuwaalikha apale aya, khurutela nkalawa khusala alawa phantte kiina. \s1 Othowelelisana wa mafwarizeewu \p \v 14 Anakhiyoni apale eettiye osahawu othuula phaawu, aarina phaawu moote paasi nkalawa. \v 15 Yinsa khuwooza yoori: “Mwijeekesele na mwiiyane phoole na fwaramento za mafwarizeewu na ya Herooti.” \v 16 Yo khusala akheetisana araka: “Mwaasa aya woohiina phaawu.” \v 17 Yinsa ajuwiyeevo yoori antta okheetisana, khuwoozela yoori: “Mwaasa aya niini mwinkhetisanaka monkoni wa ohiina phaawu? Nalelo khiniweeleyani wala khamwinsiila? Rooho zenu mweetta wuumisa? \v 18 Mweeyo mwinaaye maasho ila Khamwinoona, mwinaaye mashiilo ila khamwinsiila, hatha khamwinfikhiri? \v 19 Wakathi opule kaameyiyeeyo phaawu khuwenkha atthu apale alufu thaanu, khelenke kavi za nyeenye zasaliyeeyo?” Anakhiyoni apale khujipu yoori: “Khumi na piiri.” \v 20 Khi wakathi opule kaameyiyeeyo phaawu sapa yoori kiwenkhe atthu apale alufu nne, zaasaliye khelenke kavi za nyeenye mwaakhupeliyeeyo? Anakhiyoni khujipu yoori sapa. \v 21 Ye khuwooza yoori: “Mweeyo nalelo khiniweeleyani?” \s1 Ovonisiwa wa ntthu woohooni nti wa Betezayiita. \p \v 22 Aphano yo khufiya Betezayiita, atthu akina ottuukhule khuntanela Yinsa ntthu woohooni, khusala anvekela yoori ansape. \v 23 Ye khunthuula ntthu otule khunlawana othetekele wa mmuti mphule, khulawa khutthemela mmaasho na khunttheela makhono. Yinsa khumuuzela yoori: “Weeyo onwahi woona etthu?” \v 24 Ntthu otule khweekesa otulu khuri: “Kiniwoona atthu anumpuwa nkhama miitthi enttaaye weettetta. \v 25 Theenya, Yinsa khunttheela makhono ntthu otule na khufinikha maasho awe. Aphano maasho awe khufunuwa na khurutela woona zooshi saaneene. \v 26 Yinsa khunruma olawa owawe amuuzaka yoori: “Ohivire mmuti.” \s1 Otukhuru wa Pheeturu \p \v 27 Yinsa na anakhiyoni awe khulawa nti waattamananiyeeyo Sezareeya ya Filiipe. Ntarikhi eettaka olawa, khusala awoozela yoori: “Atthu anri miiyo ki paani?” \v 28 Yo khunjipu yoori: “Akina anri weeyo o Yaahaya Namoosa, akina anri o Aliyaasi, akinoko aya anri weeyo ommote wa manapiyu.” \v 29 Yinsa khuwoozela yoori: “Khi mweeyo? Mwinri miiyo ki paani?” Pheeturu khujipu yoori: “Weeyo o Al-Masiihu!” \v 30 Yinsa khuwaaruma yoori ahimuuze hatha ntthu monkoni wawe ye. \s1 Yinsa onlupa ofwa na osisimuwa wawe \p \v 31 Aphano ye khusala owaasomisa araka: Mwaana wa Pinaatamu aarina ya ohoochiwa pi vitthu zawaatta na okatthaliwa pi mahaakhimu a tiini na attunkhulu a tiini, anamanozela a kano na ooliwe, ila siikhu ya ttaatthu asisimuwe. \v 32 Ye khulupa woosileyavo monkoni aya opo. Aphano Pheeturu khunkhuwelela othetekele khusala anshowera. \v 33 Yinsa khurutela aphale aariivo anakhiyoni awe khusala aweekesa na khunshowera Pheeturu yoori: “Osale nyuma waka, Sheethwani! Weeyo khunuupuwela vitthu za Nluku, ila vitthu za eenaatamu. \v 34 Aphano khuwaakhuwela atthu na anakhiyoni awe khuwooza yoori: “Nkhama ntthu ontakha okilotta, ajikatthale mweenyewe, athuule nsalapa awe akilotte. \v 35 Maana otule antakhaaye wuusuru ohaayi awe ontta omwaashikha, ila otule onimwaashikhaaye ohaayi awe, mwaasa wa miiyo na mwaasa wa hapari zooshapweya ontta wuusurukha. \v 36 Ena fwayita-ni ntthu oshintta olumwenku wooshi, mwiisho waya khumwaashikha nafusi yawe? \v 37 Ama niini ntthu anwahaaye opatili na nafusi yawe? \v 38 Amana ntthu apatthiwa haaya khwa miiyo na mattakhuzi aka khwa khapila epi zoovonya na za twampi, Mwaana wa Pinaatamu onteela opatthiwa haaya khwa otu aya wakathi anttelaaye ota nsiifwa wa Papaawe na malayikha ttakatthiifu.” \c 9 \p \v 1 Khusala alupa theenya yoori: “Kiniwuuzani khweele yoori: Khwa apa ariiye apha, akina khanfwa ahooneeni ofwalume wa Nluku otakha na owahi.” \s1 Yinsa, Munsa na Eliyaasi \p \v 2 Ziviriyeevo siikhu sitha, Yinsa khunthuula Pheeturu, Tiyaaku na Yaahaya paasi, khuwaalawana vamwaako woolepa woohiivo hatha ntthu nkina. Attaaphale Yinsa khwiiya woozukulisiwa ettaka omoona. \v 3 Kuwo zawe khwiiya zoottakattha nkhama etthu yawaara ameenaatho ahinwahaaye ofula khuttakatthisa nkhama toowo. \v 4 Khuwaapuwelela Aliyaasi na Munsa, khusala attakhulana Yinsa. \v 5 Aphano Pheeturu khumuuza Yinsa yoori: “Mwaaliimu ti yooshapweya wiikhala attaapha. Nintta ojeka heema ttatthu, moote yawo, moote ya Munsa na kiina ya Aliyaasi.” \v 6 Pheeturu khaari ojuwa etthu yoolupa, maana yo aari wa woova. \v 7 Elottelanaka khupuwa liwiku khuwaakhutela, na khusiileya huula yaari oraaye: “Otu Mwanaka wompheta waka; mwinsiileze”. \v 8 Nasaapiru, wakathi eekesiyeeyo nkerekhere, khuhimooni hatha ntthu nkina theenya woohiiyi Yinsa. \v 9 Eettaka wiishukha vamwaako aphale, Yinsa khuwooza yoori ahimuuze hatha ntthu etile oniyeeyo, mpakha Mwaana wa Pinaatamu asisimuwe muufwa. \v 10 Mwaasa opule khuthokorela atthaaporu paasi, khusalana okeetisana maana a “osisimuwa muufwa”. \v 11 Khumuuzela yoori: “Mwaasa wa niini, anamanozela a kano alupaka wiiya yoohithajiya Aliyaasi ota khapula?” \v 12 Yinsa khuwaajipu yoori: “Khweele Aliyaasi ona ya ota khapula, amana ata onrutisela opheeya vitthu zooshi. Khi mwaasa aya niini yaatikhiwaka yoori Mwaana wa Pinaatamu ona ya ohoowa channu, okatthaliwa na otarawiwa? \v 13 Ila, miiyo kiniwuuzani yoori Aliyaasi ata, yo khunrettela zooshi aatakhiyeeyo nkhama zaatikhiweezo monkoni wa ye”. \s1 Ovonisiwa wa shapu aariina sheethwani \p \v 14 Wakathi afiyeevo aphale aariivo anakhiyoni apale akina, khoona khuntti khuluyeene ewaazukuleliye apale na anamanozela a kano eettaka okheetisana na anakhiyoni. \v 15 Atthu apale paata ya omoona Yinsa, khwiiya ooshanka khutthirela khunchelisa. \v 16 Yinsa khuwoozela yoori: “Mwinkhetisana niini?” \v 17 Mwinyi mmote aari vakatthi wa khuntti etile khujipu yoori: “Mwaaliimu, miiyo kootisela mwanaka ariina sheethwani aninkhattazaaye ottakhula. \v 18 Wakhula vahali aninsikanaavo, ontta onkwisela vathi. Khusala alaza maphovu na owina meeno, na wookowa. Kawaavekela anakhiyoni awo yoori amwiikare sheethwani aya oto, ila yo khuhinkhitiri. \v 19 Aphano Yinsa khujipu yoori: “Oo, atthu oohaamini, mpakha lini kiiyaka vamote na mweeyo? Mpakha lini kuuvilelakani? Mwikitiisele shapu oto.” \v 20 Aphano yo khuntiisa. Wakathi sheethwani amooniyeevo Yinsa, nasaapiru khuntothela mwaana otule ozoromowa woohusutivo khukwela vathi, khwaaza ojuupurusha alazaka maphovu. \v 21 Yinsa khumuuzela paapa wa mwaana otule yoori: “Zamwaaza lini epi?” Papaawe mwaana khujipu yoori: “Thanku avokoliwe. \v 22 Swaafu zawaatta, sheethwani oto, ontta onkwisela vamoottho na mmaati yoori amuule. Ila nkhama onwahi oretta etthu, noonele huruma onaawuni.” \v 23 “Onwahi?” Alupaka Yinsa. “Zooshi zinwaheya khwa otule ankhupalaaye.” \v 24 Nasaapiru paapa wa mwaana otule khunyakula araka: “Kinkhupali; okaawuni muuhikhupali mwaka!” \v 25 Wakathi Yinsa ooniyeevo yoori khuntti khuluyeene yeettaka okusanyeya, khunsukisa sheethwani araka: “Sheethwani woohittakhuli na ohisiili, miiyo kinuuruma yoori onlikhe na ohinrutele theenya.” \v 26 Sheethwani khunyakula, khunsakhinya woohusutivo khusaruwa, shapu khwiiya nkhama ntthu woofwa, khufiyelela atthu akina olupa yoori: “Afwa.” \v 27 Ila Yinsa khunkhola nkhono awe khunlansa, na khwiiya wa weemela. \v 28 Paata ya Yinsa orutela owawe, anakhiyoni awe khumuuzela othetekele yoori: “Mwaasa aya niini nahaakhitireliyeeyo omwiikara?” \v 29 Ye khuwaajipu yoori: “Eto oniikareya khwa lompa na ofuka paasi.” \s1 Yinsa onlupa theenya ofwa wawe na osisimuwa wawe \p \v 30 Yo khulaawo okhule aariiwo na khulokhela Kalileya. Yinsa khaatakhiye atthu ojuwa ohali aariiwo, \v 31 maana eetta owaasomisa anakhiyoni awe na awoozaka yoori: “Mwaana wa Pinaatamu onsaleela winkheleliwa mmakhono wa anaatamu. Yo anlawa amuule, ila siikhu ya ttaatthu onlawa asisimuwe.” \v 32 Ila yo khayaaweleyiye etthu aari otakhaaye olupa na eetta woova omuuzela. \s1 Nwulu muufwalume wa pinkuuni \p \v 33 Khufiya Kafwaranaawu. Ari owawe, ye khuwoozela anakhiyoni awe yoori: “Ntarikhi mwaari okheetisana niini?” \v 34 Ila yo khuhilupi hatha etthu, maana aari onyakulisana yoori anjuwe paani eeyiyeeyo nwulweene channu vakathi vaya. \v 35 Eekhaliyeevo, Yinsa khuwaakhuwela apale khumi na awiri khuwooza yoori: “Nkhama ntthu ontakha wiiya wa mwanzo, ona ya wiiya wawiishela na eeye karumeya wa ooshi.” \v 36 Khunthuula mwaana mmote khunttha vakatthi vaya, khunkholela nkhono awe na khuwooza yoori: \v 37 “Wakhula otule animpwekherelaaye nsimaana nkhama otu, khwa nzina laka, onikipwekherela miiyo, na otule anikipwekherelaaye khanikipwekherela miiyo, ila onimpwekherela otule akiperekhiyeeyo. \s1 Otule ahiniiphiriwaaye ti fweeyo ori khwa fweeyo \p \v 38 Yaahaya khunkhuwela Yinsa khumuuza yoori: “Mwaaliimu, namoona mwinyi mmote eekaraka masheethwani khwa nzina lawo, fweeyo khunlikhisa mwaasa woohiiyi wa khuntti yeetthu.” \v 39 Yinsa khumuuza yoori: “Mwihinkhattaze, maana khina anrettaaye minjuza khwa nzina laka, elottelanaka khukittakhula wootakhalavo. \v 40 Maana otule ahiniiphiriwaaye ti fweeyo, ori khwa fweeyo. \v 41 Nakatalikha, kiniwuuzani khweele yoori: Otule aniwinkhaanini maati oonywa, koopho moote khwa nzina laka, mwaasa wa mweeyo wiiya atthu a Al-Masiihu, weekhweele khinteela omwaashikha phakari yawe. \s1 Okwiselana ntwampi \p \v 42 “Amana ntthu ankwisa mmote wa apa attiitthi akikhupaliyeeyo miiyo, afwataali weeseleliwa mpahari afukeliwe liwe liwululene mmwisiko. \v 43 Na nkhono awo amana wuukosisa, oshije. Afwataali weetta muuhaayi ori woorakala, ehiiyeeni wiiyana makhono awo mawiri khweetta motthooni, ohali oriiwo moottho ohinzimaaye. \v 44 [Ottuukho nyunku yaya ehinfwaaye wala moottho aya ohinzimaaye.] \v 45 Na muulu awo amana wuuthowelelisa, oshije. Afwataali weetta muuhaayi ori woorakala, ehiiyeeni wiiyana moolu mawiri khweetta motthooni, \v 46 [ottuukho nyunku yaya ehinfwaaye na moottho aya ohinzimaaye.] \v 47 Na amana liisho lawo limote luuthowelelisa, olazemo. Afwataali weetta muufwalume wa Nluku na liisho limote paasi ehiiyeeni wiiyana oomawiri ila khweeseleliwa motthooni, \v 48 ottuukho nyunku yaya ehinifwaaye na moottho aya ohinzimaaye. \v 49 Maana wakhula mmote onlawa alukaniwe moottho. \v 50 Mwiinyu pi wooshapweya; ila mwiinyu aya amana olikha onyuunya, wala khunrutiseleya! Mwiiye mwiinyu mweeyo ena, na mwiikhale na heeri mmote na nzeenu.” \c 10 \s1 Monkoni wa waashana \p \v 1 Aphano Yinsa khulaavo aphale vaya khusala alawa nti wa Yudeya na phantte kiina ya Yorotaani. Theenya khuntti moote khuta aphale aariivo. Nkhama etthiipo aazowereliyeezo khusala awaasomisa. \v 2 Mafwarizeewu akina khunsusela yoori amweeze amuuzelaka yoori: “Halaali nlume omwaasha muukha awe?” \v 3 Ye khuwaajipu yoori: “Munsa aruma niini?” \v 4 Yo khulupa yoori: “Munsa aninkha ruhusa ya waatikha talakha khumwiikara.” \v 5 Yinsa awaajipwaka khuri: Mwaasa wa wuuma rooho, tiito ye oolikheliyeeni oruma opo aatikhiyeeyo. \v 6 Ila Nluku omwanzo amumpa nlume na muukha. \v 7 Mwaasa wa ethiito, nlume oninlikha papaawe na mamaawe khujikusanya na muukhaawe, \v 8 na oowiiri anretteya wiiya mwiili mmote paasi. Toowo, yo khaniiya awiri, ila oniiya mwiili mmote. \v 9 Nakatalikha, etile Nluku akusanyiyeeyo, ahiiyevo anvalulaaye.” \v 10 Wakathi Yinsa ari owawe, anakhiyoni awe khumuuzela theenya monkoni wa mattakhuzi atthaapale. \v 11 Ye khuwaajipu yoori: “Wakhula otule animwaashaaye muukhaawe na khunrala muukha nkina, ontta oraruwa. \v 12 Muukha naye amana antthira mannawe khuraliwa ti nlume nkina, ontta oraruwa”. \s1 Yinsa na asimaana \p \v 13 Atthu akina aari owaatana asimaana yoori asapiwe ti Yinsa, ila anakhiyoni awe eetta owaashoweraka. \v 14 Yinsa paata ya woona vitthu epile, khuhintuveli na khuwooza yoori: “Mwiwaalikhe asimaana akiteele miiyo, mwihiwaakhattaze; maana ofwalume wa Nluku pi waya. \v 15 Kiniwuuzani khweele yoori: Otule ahimpwekherelaaye ofwalume wa Nluku nkhama nsimaana, khanteela weettamo. \v 16 Elottelanaka, khuwaathuula asimaana, khuwaattheela makhono na khuwaaparikhiya. \s1 Shapu thajiri \p \v 17 Wakathi Yinsa aari weettelaaye osaruwa, mwinyi mmote khutthira amweettelaka khulawa khunkokhorela na khumuuzela yoori: “Mwaaliimu woosaana, kiretteniini yoori kipatthe ohaayi wa mileele?” \v 18 Yinsa khunjipu yoori: “Mwaasa aya niini okiitthaka woosaana? Khaavo woosaana, woohiiyi mmote paasi Nluku. \v 19 Weeyo onjuwa oruma onraaye: ‘Ohuule, ohiraruwe, ohiiye, Ohilupe oshaahiti woovonyeya, ohinhate ntthu na onshitahi papaawo na mamaawo.’” \v 20 Mwinyi otule khulupa yoori: “Mwaaliimu, zooshi epo kinshututela thanku oshaapu aka.” \v 21 Yinsa khumweekesa na khumpheta. Khumuuza yoori: “Enuusaleela etthu moote. Olawe woozanyise vitthu zawo zooshi, nzurukhu aya owenkhe asikhini na weeyo ontta wiiyana njuju pinkuuni; nawiisha ote okilotte.” \v 22 Paata ya mattakhuzi apale, shapu otule khwiiya woottettheya khulaavo ari woohuzunikha, maana aarina maali zawaatta. \p \v 23 Yinsa khweekesa nkerekhere khuwooza anakhiyoni awe yoori: “Nanna enlipaazo thaajiri weetta muufwalume wa Nluku.” \v 24 Anakhiyoni awe khwiiya ooshanka khwa mattakhuzi apale. Ila Yinsa khurutela olupa theenya yoori: “Aanaaka, nanna enlipaazo weetta muufwalume wa Nluku! \v 25 Eniiya yookhweya Enkamiiya ovira valiphotto la sikano, zayita thajiri weetta muufwalume wa Nluku.” \v 26 Anakhiyoni awe khwiiya ooshanka, khusala oozelana mmote na nzaawe yoori: “Nkhama pi toowo, paani anttelaaye wuusurukha?” \v 27 Yinsa khuweekesa khuwooza yoori: “Khwa pinaatamu khinwaheya, ila Nluku wala; khwa Nluku vitthu zooshi zinwaheya.” \v 28 Aphano Pheeturu khwaaza omuuza yoori: “Fweeyo nalikha zooshi yoori nuulotte.” \v 29 Yinsa khujipu araka: “Kiniwuuzani khweele yoori: khaavo anlikhaaye vaje vawe, ttwiiye, nlupuwe, mamaawe, papaawe, aana awe ama mashapa awe, mwaasa wa miiyo na hapari zooshapweya, \v 30 ahipwekheraaye venkivene ohaayi otthuupu, swaafu miiya theenya ya manyupa, attwi, alupu, maama, paapa, aana ama mashapa na olupatthiwa. Mwiisho waya ohaayi wa mileele. \v 31 Awaatta eeyiye amwanzo, anttela wiishela; na awiishela anttela wiiya amwanzo.” \s1 Yinsa onrutela olupa ofwa wawe na osisimuwa wawe \p \v 32 Yo eetta owelela Yeruzaleemu, Yinsa khuwaalokoza. Anakhiyoni khwiiya onshanka, na apale aari onlottaaye khwiiya awoova. Theenya Yinsa khuwaakhuwela apale khumi na awiri na khuwooza vitthu zaari weettelaaye onrettikhanela araka: \v 33 “Moone, fweeyo ninwelela Yeruzaleemu, mwaana wa pinaatamu onlawa enkheleliwe mahaakhimu a tiini na anamanozela a kano. Yo anttela onhukhumwela ofwa na omwinkhelela mmakhono wa amalapo, \v 34 anttela onveyisa, ontthemela, onjapha na amuule. Paata ya siikhu ya ttatthu asisimuwe.” \s1 Oveka wa Tiyaaku na Yaahaya \p \v 35 Aphano Tiyaaku na Yaahaya, aana a Zepeteewu, khumwaattama Yinsa khumuuza yoori: “Mwaaliimu, nintakha yoori oninkhe etthu ninttelaaye wuuvekela.” \v 36 Yinsa khuwoozela yoori: “Mwintakha yoori kuuretteleni niini?” \v 37 Khujipu yoori: “Oninkhe ruhusa yoori khwa nsiifwa mwawo, fweeyo neekhale mmote nkhono nlume mmote nkhono nkha.” \v 38 Ila Yinsa khuwooza yoori: “Khamwinjuwa etthu mwinvekaaye. Mwinwahi mweeyo onywela koopho etile kinyweliyeeyo ama opwekherela woosiwa opu khoosiweeyo miiyo?” \v 39 Yo Khujipu yoori: “Ninwahi.” Yinsa khuwooza yoori: “Mweeyo mwinlawa mwanywele koopho kinyweliyeeyo na mwinlawa moosiwe nkhama khoosiweeyo miiyo; \v 40 ila phantte eto ya wiikhala nkhono nlume aka ama nkhono nkha khahi miiyo kininkhaaye. Maana puuro yaya eto ti ya apale oothokoreliwa.” \v 41 Noosiila vitthu epile, apale khumi khwiiya ookasirikha khwa Yaahaya na Tiyaaku. \v 42 Ila Yinsa khuwaakhuwela khwiiya vamote naye, khuwooza yoori: “Mweeyo mwinjuwa yoori apale aninkhiwaaye ofwalume wa olokozela khapila anshintta na owahi ariinaaye. \v 43 Ila vakatthi venu mweeyo ehiiye toowo. Otule antakhaaye wiiya nttunkhulu vakatthi venu mweeyo ona ya wiiya othuuto anrumeyaaye; \v 44 otule antakhaaye wiiya wa mwanzo vakatthi venu eeye namarumeya enu mooshi mweeyo. \v 45 Maana Mwaana wa pinaatamu khateleeni orumeyeliwa, ila orumeya na winkha ohaayi awe khwa owaakaphula atthu awaatta. \s1 Ovonisiwa wa ntthu woohooni wa Yeriko \p \v 46 Khweetta Yeriko. Wakathi Yinsa na anakhiyoni awe vamote na khuntti khuluyeene yaari olankhaaye Yeriko Baritimeewu woohooni mwaana wa Timeewu nazimola eettiye wiikhala kharipu ya tarikhi. \v 47 Noosiila yoori Yinsa wa Nazareeti ontta ovira, khwaaza okhuwa araka: “Yinsa, mwaana wa Daawuuda, koonele huruma!” \v 48 Atthu awaatta khusala anshowera yoori eeye woonyamala, ila ye khusala akhanyarela araka: “Mwaana wa Daawuuda, koonele huruma!” \v 49 Yinsa khweemela khuri: “Mwinkhuwele.” Khukhuweliwa otule woohooni khumuuza yoori: “Ofurahi, olankhe, Ye ontta wuukhuwela!” \v 50 Khweesela ajapi yawe toole, khwiirukha khweemela khulawa aphale aariivo Yinsa. \v 51 Yinsa khumuuzela yoori: “Ontakha yoori miiyo kuurettele niini?” Mwinyi otule woohooni khujipu yoori: “Mwaaliimu, miiyo kintakha woona!” \v 52 Yinsa khumuuza yoori: “Olawe! Amini yawo yawuusuru.” Nasaapiru khwaaza woona na khusala anlotta Yinsa ntarikhi mphule. \c 11 \s1 Yinsa onvira na oshintta Yeruzaleemu \p \v 1 Wakathi aattameliyeevo Yeruzaleemu, khufiya Betifwaaje na Betaaniya, kharipu ya mwaako wa oluveera, Yinsa khuwaaruma anakhiyoni awe awiri, \v 2 khuwooza yoori: “Mwilawe mmuti mpho mwaattameliyeemo, mwifiyaka mwininsikana mwaana wa puuru afukiwe ahinaweliweke ti hatha ntthu. Mwinfukule mwintiise. \v 3 Amana apuwa ntthu awuuzelani yoori: ‘Mwaasa niini mwirettaka vitthu epo?’ Mwinjipu yoori: ‘Mbwana ontta onhithajiya na oninrutisa nasaapi.’” \v 4 Yo khulawa khunsikana mwaana wa puuru afukeleliwe, vanlako nwulu wa ntarikhi ya vaje, anfukulaka. \v 5 Atthu aari attaaphale khuwoozela araka: “Eto mwinrettaaye niini ya onfukula mwaana wa puuru oto?” \v 6 Anakhiyoni apale khujipu etthiipile Yinsa awooziyeeyo, na ye khuwaalikha olawana. \v 7 Khuntiisela mwaana wa puuru otule Yinsa, khutthaavo kuwo zawe na khuwela. \v 8 Atthu awaatta khusala attattikha kuwo zaya ntarikhi na akina khusala atthaamo virapi aashijiyeeyo ntthuttu. \v 9 Apale aalokoziyeeyo na apale aari onlottaaye khusala anyakula araka: “Hosaana!” Wooparikhiyiwa ti otule antaaye khwa nzina la Mbwana!” \v 10 Wooparikhiyiwa saana ofwalume ontaaye wa papeetthu Daawuuda!” Hosaana pinkuuni!” \v 11 Yinsa khufiya Yeruzaleemu na khulawa mpakha nnyupa woosifwiwamo. Khoona zooshi na wiiya waaripiye, khulawa Betaaniya na anakhiyoni awe apale khumi na awiri. \s1 Yinsa ontwaharesha nyuupa yoosifwiwamo \p \v 12 Mmeesho mwaya, wakathi aari olankhaaye Betaaniya, Yinsa khunkhola jala. \v 13 Ari peetiwene, khoona muutthi wa mfikeera wooripelela mathapa, khulawa woona nkhama aari osikanamo nshumo. Wakathi aattameliyeeyo, khuhisikanimo hatha etthu, woohiiyi mathapa, maana khawaari wakathi wa wiima fiiku. \v 14 Aphano khuuza mfikeera opule yoori: “Khina anttelaaye oja theenya mishumo khwa weeyo.” Anakhiyoni awe khusiila alupaka mattakhuzi apale. \v 15 Yinsa khufiya Yeruzaleemu, khuvira nnyupa woosifwiwamo na khwaaza oweekara apale aari wuuzanyisaaye na apale aari wuuzanyaaye. Khupwalula khukulu za anamapatilisa nzurukhu na za apale aari wuuzanyisaaye jiwa. \v 16 Khaari ontakhela ntthu oviranamo etthu yawuuzanyisa nnyupa woosifwiwamo. \v 17 Khusala asomisa araka: “Khayaatikhiweeni yoori: ‘Nyuupa yaka enttela wiiya nyuupa yoolompiwamo khwa atthu ooshi ila mweeyo mwarettisa wiiya likurakuza la manantarawu.”’ \v 18 Mahaakhimu a tiini na anamanozela a kano khusiila mattakhuzi apale na khwaaza weekesa nanna ya omuula, maana eetta omoova, mwaasa wa khuntti khuluyeene yaari oshankisiwa pi masomi awe. \v 19 Weettelaka oripa, yo khulaamo nsitati mphule. \s1 Mfikeera wa wuuma \p \v 20 Mmeesho mwaya supuyeene, khoona mfikeera opule ori wawuuma mpakha na mitathaari zaya. \v 21 Pheeturu khuupuwela na khumuuza Yinsa yoori: “Mwaaliimu! Woone mfikeera opule waalaaniyeeyo wooma.” \v 22 Yinsa khunjipu yoori: “Wiiyane amini khwa Nluku. \v 23 Miiyo kiniwuuzani khweele yoori, wakhula otule anttelaaye wuuza mwaako opu yoori: ‘Okhuleyevo apha waajeeselele mpahari,’ na khuhiina hatha nshikili nroho mwawo, ila khukhupalela yoori enrettikhana etile olupiyeeyo, entta oretteya. \v 24 Apho, miiyo kiniwuuza yoori, zooshi weeyo onvekaazo khwa lompa, khukhupalela yoori apwekherela, onteela opattha. \v 25 Na amana olompaka, khwiiyana nzaawo okosiyeeyo, onswaamihi, yoori naye Paapa wa pinkuuni oswaamihi twampi zawo. \v 26 Ila mweeyo amana mwihiswaamihi, na mweeyo Paapa wa pinkuuni khanswaamihi twampi zenu. \s1 Ofwalume wa Yinsa na woosa wa Yaahaya \p \v 27 Khufiya theenya Yeruzaleemu, wakathi Yinsa aari oviraaye nnyupa woosifwiwamo, khususeliwa ti mahaakhimu a tiini, anamanozela a kano na attunkhulu a tiini, \v 28 khusala amuuzela yoori: “Vitthu epi, onrettana ofwalume waani? Paani awinkhiyeeyo ofwalume wa orettana?” \v 29 Yinsa khujipu yoori: “Miiyo kintakha kiwuuzele, amana okijipu, kintta owuuza ofwalume kinrettanaaye vitthu epi. \v 30 Nkakuuze, woosa wa Yaahaya waari wa pinkuuni ama waari wa anaatamu?” \v 31 Yo khusala anyakulisana araka: “Amana niri ‘ti-ya pinkuuni,’ ontta onuuzela yoori: ‘Aphano mwaasa aya niini mwihinkhupalelaka?’ \v 32 Ila nihijilipisane olupa yoori waari wa atthu!” Maana yo aari owoova atthu, weekhweele atthu aari ookhupali yoori Yaahaya aari napiyu. \v 33 Aphano khunjipu Yinsa araka: “Khanijuweeni.” Yinsa zwaamu yawe khujipu yoori: “Hatha vattitthiiru, miiyo akiniwuuzani owahi kinrettanaaye vitthu epi.” \c 12 \s1 Nlikaniso wa anamalima \p \v 1 Aphano Yinsa khwaaza ottakhula na milikaniso yoori: “Mwinyi mmote khuzala miitthi za wuuva, khujekelela khwiiya nkatthi, khuthipa kulaathayini yoori asala atthaamo wuuva na khujeka korofwa. Paata ya toole khurentteriwa anamalima ye khusaafiri. \v 2 Wakathi wa wuurula, khunruma karumeya awe khwa anamalima yoori enkhiwe phantte ya mishumo za wuuva. \v 3 Ila yo khunkhola khumpiya na khumwiikara woohimwinkhi etthu. \v 4 Aphano khumperekha karumeya awe nkina yo khunvonya khunwozola veeshwa, na khunttukhana. \v 5 Khumperekha theenya nkina khumuula. Khuwaaperekha theenya awaatta akina; khupiiwa na akina khuuliiwa. \v 6 Aari osala mmote yoori amperekhe, mwanawe wompheta wawe. Mwiisho waya khumperekha na khuri: ‘Otu mwanaka antta onshitahi.’ \v 7 Ila anamalima apale khuuzana yoori: ‘Otu ti namarithi. Nlaweni nimuule, nirithi fweeyo.’ \v 8 Aphano khunkhola mwaana otule, khumuula khumweeselela oje wa nshapa. \v 9 Yinsa khuuzela yoori: “Mweenyewe nshapa onttela owaarettela niini? Ye ontta ota awoole anamalima apale nshapa laya awenkhe anamalima akina. \v 10 Khamwinasome etthu enlupaaye zawaatikhiwa ttakatthiifu? ‘Liwe anamajeka akatthaliyeeyo, nttho laya laretteya wiiya liwe linkhomaazaaye! \v 11 Eto enlankha wa Mbwana na ti yootikinisa khwa fweeyo.’” \v 12 Aphano khwaaza weekesa nanna ya onkhola, maana eettiye ojuwa yoori nlikaniso opule aalupiyeeyo waari owaalupa yo. Ila eetta owoova atthu, attaaphale khunlikha khusala alawa safwari yaya. \s1 Oriphiwa lumpuru \p \v 13 Paata ya toole, khurumiwa mafwarizeewu akina na attunkhulu akina a khuntti ya Herooti olawa ottakhulana Yinsa eekesaka yoori ansikanane nttakhuzi loovonyeya. \v 14 Wakathi afiyeevo aphale aariivo Yinsa khulupa yoori: “Mwaaliimu, ninjuwa yoori o weekhweele na khunjilikha oshawurisiwa ti ntthu. Maana khuniwaaphuka atthu khwa nanna ariizo, ila onsomisa wawaamineyavo tarikhi ya Nluku. Nkanuuze: Halaali onripha lumpuru Seezari ama wala? \v 15 Ila Yinsa khumweeleya onaafikhi waya khuwoozela yoori: “Mwaasa aya niini mweeyo mwikootootaka? Mwikitiisele nzurukhu yoori moone.” \v 16 Yo khutana nzurukhu opule, ye khuwoozela yoori: “Ratarato eti na waatikha opu pi waani?” Khujipuza yoori: “Seezari.” \v 17 Aphano Yinsa khuri: “Mwimwinkhe Seezari etile yiiyiye ya Seezari, na ya Nluku etile yiiyiye ya Nluku.” Khwiiya onshankela. \s1 Osisimuwa khweele \p \v 18 Masatukhi akina, apale anlupaaye yoori khawiivo osisimuwa, khuta aphale aariivo Yinsa khulupa yoori: \v 19 “Mwaaliimu, Munsa anilikhela zawaatikhiwa yoori, amana afwa ttwi na khunlikha muukhaawe ahinvokoleleeni aana, alooziwe ttwiiye yoori epuwe peewu khwa zwaamu ya ttwiiye. \v 20 Moone, aarivo attwi sapa, otu wa mwanzo khuloola na khufwa ahiwaalikheeni hatha aana. \v 21 Waphiiri khulooziwa muukha otule aafweliweeyo ti mannawe na ye khufwa, woohinlikhi mwaana; na wattaatthu khwiiya etthiipo. \v 22 Etthiipile oosaapa khuhiwaalikhi hatha aana. Mwiisho waya muukha otule na ye khufwa. \v 23 Wakathi woosisimuwa, khwa ooshi apa sapa anttelaaye wiiya muukhawe tuuvi? Maana ooshi anrala!” \v 24 Yinsa khuwaajipu yoori: “Mweeyo mwattettekhiwa, maana khamwinjuwa zawaatikhiwa ttakatthiifu wala owahi wa Nluku! \v 25 Pi toono, wakathi woosisimuwa muufwa, khamwinlawa oloola, wala olooziwa, ila mwinttela wiiya nkhama malayikha a pinkuuni. \v 26 Mweeyo khamwina some nkithaapu ya Munsa etthu yaatikhiweeyo monkoni wa osisimuwa? Wakathi aari ottakhulaaye va muutthi opule waari okholelaaye, yaatikhiwa yoori Nluku aamuuziye Munsa yoori: “Miiyo ki Nluku wa Eburahiima, wa Esiyaakha na wa Yaakhumpa.” \v 27 Moone, Nluku khahiyo wa ananfwa, ila Nluku wa atthu haayi. Mwattettekheya venkivene. \s1 Oruma nwulu \p \v 28 Namanozela wa kano mmote noowasiila akheetisanaka khunsusela, ajuwiyeevo yoori ajipu saana, khumuuzela yoori: “Khi oruma wamwanzo khwa zooshi pi puuvi?” \v 29 Yinsa khujipu yoori: “Oruma wamwanzo khwa zooshi pi opu: Osiileze, Ezirayiilu, Mbwana Nluku eetthu ti eeyiye Mbwana otthwe paasi. \v 30 Omphete paasi Mbwana Nluku awo khwa rooho yawo yooshi na nafusi yawo yooshi na akhili zawo zooshi na kuvu zawo zooshi. \v 31 Waphiiri pi opu: ‘Omphete nzaawo nkhama etthiipo onjiphetaazo omweenyewe. “Khawiivo nrumo nkina nwulu nkhama opu.’ \v 32 Namanozela wa kano otule khuri: “Kemaani, Mwaaliimu, walupa na haakhi yoori ye mmote paasi, na khaavo nkina woohiiyi ye, \v 33 na omphete na rooho yawo yooshi na akhili zawo na kuvu zawo zooshi na omphete nzaawo nkhama etthiipo onjiphetaazo ti yooziti zaakha yoolukuziwa na twaha. \v 34 Yinsa amooniyeevo yoori ajipu waakhilivo, khumuuza yoori: “Weeyo khuri peetiwene na ofwalume wa Nluku.” Elottelanaka, khuhiivo hatha mmote aari omuuzelaaye. \s1 Al-Masiihu Mbwana wa Daawuuda \p \v 35 Yinsa eettaka osomisa nnyupa ya Nluku, khuwoozela yoori: “Anlupa toovi anamanozela kano yoori Al-Masiihu mwaana wa Daawuuda? \v 36 Daawuuda aya alupa khwa Rooho Ttakatthiifu yoori: ‘Mbwana amuuza Mbwana aka yoori wiikhale nkhono nlume aka, mpakha miiyo kiwaatthe maatuwi awo vathi wa moolu awo.’ \v 37 Daawuuda aya onimwiittha yoori ‘Mbwana’. Toovi anttelaaye wiiya mwaanawe?” Khuntti khuluyeene yaari osiileza wootuveliwavo. \v 38 Yinsa eettaka owaasomisa, aari owooza yoori: “Phoole na anamanozela kano. Yo oniwaatuvela weettetta awaliye ajapi zoolepa na opwekherela mwacheliwa vaparasa, \v 39 owaatuvela wiikhala wiilokozi nsinakooka na puuro zooshitahiwa mmajampo, \v 40 atthaapo antapanya mmanyupa ananfweliwa pi amannazaya na ojihakikhi khwa oretta lompa zoolepa; apa aya anttela ohoowa khwa ophukiwa woolwaazavo!” \p \v 41 Yinsa eekhaliye waattamela puuro etile eninkhiwaavo zaakha, aari woona nanna khuntti etile yaari otthaamo nzurukhu n'yoopo ya zaakha. Mathaajiri awaatta aari otthaamo wawaatta. \v 42 Khumoona muukha namafweliwa ti mannawe mmote wa masikhini, atthaakamo ttoosu piiri. \v 43 Yinsa khuwaakhuwela anakhiyoni awe khusala awooza yoori: “Kiniwuuzani khweele yoori namafweliwa otu ti mannawe atthaamo n'yoopo wa zaakha zayita akina aya. \v 44 Maana ooshi enkha tathela, ila otu na osikhini awe enkha wooshi aari ororomelaaye. \c 13 \s1 Yinsa onlupa opwechiwa wa Nyuupa Yoosifwiwamo \p \v 1 Wakathi Yinsa aari osaruwaavo nnyupa yoosifwiwamo, nakhiyoni awe mmote khumuuza yoori: “Mwaaliimu nkoona! Maweni mawulweene toono na manyupa ooshapweyisana toono!” \v 2 Yinsa khunjipu yoori: “Woona manyupa mawulumawulu apa? Khalinlawa liwe wiiya vatulu wa liwe nzaaya lihinttelaaye opwechiwa.” \s1 Alama ya mwiisho wa wakathi \p \v 3 Yinsa aarettiye eekhaliye vamwaako Oluveera omaasho wa nyuupa yoosifwiwamo, Pheeturu, Yaakhumpa, Yaahaya na Antere khumuuzela othetekele yoori: \v 4 “Onuuze, wakathi-ni enttelaaye orettikhana vitthu zaya epo, na enttela wiiyavo alama-ni yoothoonyeza yoori zooshi zasaleela orettikhana?” \v 5 Yinsa khuwooza yoori: “Phoole yoori mwihihatiwe ti hatha ntthu. \v 6 Maana awaatta anta khwa nzina laka alupaka yoori: ‘Miiyo ki Al-Masiihu!’ na aniwaahata atthu awaatta. \v 7 Amana mwisiila viittha ama hapari za viittha, mwihoove maana epo ena zoorettikhana, ila nalelo kinttela wiiya mwiisho. \v 8 Khapila moote enlawa yoomanane khapila kiina, na ofwalume onlawa woomanane ofwalume nkina. Zinlawa zeeyevo visikinyaatthi khwa phantte zoofwarikhana na jala. Epo zaya yaazo ya vitthu za olwaaza. \v 9 Mweeyo mwiiyane phoole, maana mwinlawa mwenkheleliwe wa anamaphuka na mwinlawa mwajaphiwe mmasinakooka, na mwilawaniwe wa misatoro na wa afwalume, mwaasa wa miiyo, yoori mwiiye mashaahiti. \v 10 Ila enihithajiya olaleyiwa hapari zooshapweya khapula khwa khapila zooshi. \v 11 Amana mwithuuliwa olawa ofukiwa na ophukiwa, mwihishukulikhe etthu yoolupa, ila ethiito mwinttelaaye winkhiwa wakathi aya otthuupo mwilupe ethiito, maana khahiyo mweeyo mwinttakhulaaye, ila Rooho Ttakatthiifu. \v 12 Ttwi mmote onlawa anleve ttwiiye yoori ooliwe, na paapa onleva mwanawe. Aana anlawa awaazukuluwele apapa zaya awoole. \v 13 Atthu ooshi anttela owiinani mwaasa wa miiyo. Ila otule anttelaaye ovilela mpakha mwiisho, ontta wuusurukha. \s1 Ohoowa nwulweene \p \v 14 Amana moona okufuru wa woopisa wa pala nhali woohifwayi wiiyamo (ansomaaye ti emweeleye), aphano apale anttelaaye wiiya Yudeya atthirele omwaako. \v 15 Otule anttelaaye wiiya vatulu wa nyuupa ahiishukhevo yoori alawe owawe, wala ahivire othuula etthu ya nnyupa mwawe. \v 16 Otule aniiyaaye ntthuttu ahirutele onti yoori athuule juupa yawe. \v 17 Ootakhaliwa aakha apale anttelaaye osikaniwa ari awiimittha ama eettaka waamwisa! \v 18 Mwinvekele Nluku yoori vitthu zaya epo ehirettikhane mwiita. \v 19 Maana, siikhu zaya epo onttela wiiyavo ohoowa ohineeyekevo thanku Nluku ompe olumwenku, na khunteela opuwa nkina nkhama opo. \v 20 Eriwaka Nluku khaafupheyisiye siikhu zaya epo, khaavo aari weettelaaye wiiya haayi, ila mwaasa wa apale awathawuliyeeyo, afupheyisa siikhu zaya epo. \v 21 Aphano, amana ntthu awuuzani yoori: ‘Al-Masiihu otu ariiye apha!’ ama ‘Moone, otule ari okhule!’ mwihikhupali. \v 22 Maana anlawa apuwe Al-Masiihu oojipanka na manapiyu oojipanka anttelaaye othoonyeza alama na vitthu zootikinisa yoori kusapi awahi owaattettekha ananthawuliwa. \v 23 Mweeyo mwiiyane phoole! Miiyo kiniwuuzani zooshi epo zihinarettikhane. \s1 Ota wa mwaana wa pinaatamu \p \v 24 Ila siikhu zaya epo, paata ya pala eto ya ohoowa, njuwa linttela oriipa na mweezi onttela olikha waara. \v 25 Matthottowa akhwe pinkuuni na kuvu ziriiye pinkuuni zinttela osakhinyeya. \v 26 Aphano, mwinttela omoona Mwaana wa Pinaatamu mmawiku na owahi nwulweene na siifwa. \v 27 Ye onttela oruma malayikha awe khwa phantte nne zooshi za nkerekhere wa olumwenku mpakha nkerekhere ya pinkuuni yoori awaakusanye ananthawuliwa awe. \s1 Nsomo wa mfikeera \p \v 28 “Mwijinozele nlikaniso wa nfikeera. Amana virapi zaya zinyoowela na mathapa khwaaza ophutuwela enthoonyeza yoori mwiita ontta waattamela. \v 29 Etthiipo theenya mweeyo, amana moona vitthu epo zeettaka orettikhana, mwijuwe yoori ye ori kharipu ya va milako. \v 30 Miiyo kiniwuuzani khweele yoori khapila eti kinvira vitthu epi zihirettikhaneeni. \v 31 Pinku na vathi zooshi zinteela ovira, ila mattakhuzi aka khanviraru. \v 32 Ila monkoni wa siikhu ama wakathi khina anjuwaaye; wala malayikha pinkuuni wala Mwaana, woohiiyi Paapa. \v 33 Phoole, mwiiye woojeekesela, maana khamwinjuwa ofiya wa wakathi aya opo. \v 34 Eri nkhama ntthu anlikhaaye nyuupa yawe khuretta safwari ya peetiwene; ila ahinalawe, khuwaalikhela ofwalume, akarumeya awe wakhula mmote sharuthi yawe, khunruma namweekesela yoori asale aweekeselaka. \v 35 Tiito, mwijeekesele, maana mweeyo khamwinjuwa wakathi mweenyewe nyuupa anttelaaye oruti; enttela wiiya njuwa looveva, osikhu layili, lifwajiri ama supu. \v 36 Amana ye ata woohileezi, ti ahiwaasikane eettaka olala. \v 37 Epile kiniwuuzaanini, kiniwuuzani mooshi: ‘Mwijeekesele!’” \c 14 \s1 Shawuri za omuula Yinsa \p \v 1 Zaari osaleela siikhu piiri paasi yoori efiye siikhu ya Paashikowa na siikhu ya Njampo la Phaawu Zoohiina Fwaramento. Mahaakhimu a tiini na anamanozela a kano aari weekesa nanna ya onkhola Yinsa sirini yoori amuule. \v 2 Yo aari olupa yoori: “Khanininkhola vanjampo yoori nihipuwise nzuuzu vakatthi wa atthu.” \s1 Yinsa onvaaziwa mafuttha Betaaniya \p \v 3 Yinsa ari Betaaniya, eekhaliye vameeza owawe mwinyi mmote anitthiwaaye Simawu namaharaja, khutawo muukha aataniyeeyo suupha ya mafuttha oonukhela awaatta nzurukhu. Khupwecha suupha etile khumwiitthela Yinsa veeswa vawe. \v 4 Apale aari attaaphale khwiiya ookatipukha khusala oozana atthaaporu yoori: “Aharipwela-ni mafuttha apale. \v 5 Maana aari owahi wuuzanyisa miiya ttatthu za nzurukhu wa paratha, aari weettelaaye winkhiwa asikhini.” Yo khunshowera muukha otule. \v 6 Ila Yinsa khuwaalikhisa araka: “Mwinlikhe muukha otu khwa heeri, Mwanvelaveliselani? Ye akirettela miiyo etthu yooshapweya. \v 7 Maana asikhini mwina mweeyo mileele, na mwinwahi owaawuni mwitakharu. Ila miiyo akinteela wiiya vamote na mweeyo mileele. \v 8 Ye aretta etile awahiyeeyo. Avaaza mafuttha oonukhela mwiili aka raku zeene, atthenkezaka ozikhiwa waka. \v 9 Kiniwuuzani khweele yoori: wakhula vahali lintafusiriwaavo nttakhuzi la Nluku khwa olumwenku wooshi, epi arettiyeeyo muukha otu, zeettaka olupiwa noofikhiriwa ye.” \s1 Yuuda oninzinkula Yinsa \p \v 10 Aphano Yuuda Eshikariyoote, mmote wa apale khumi na awiri, khulawa wa mahaakhimu a tiini khwa shawuri za onzinkula Yinsa. \v 11 Yo wakathi ansiliyeevo khwiiya oofurahi na khumwaahiti Yuuda omwinkha nzurukhu. Khwa wakathi aya opo Yuuda aari weekesa kiphenyo saana yoori anzinkule. \s1 Yinsa onja njampo la paashikowa \p \v 12 Siikhu ya mwanzo ya Njampo la Phaawu Yoohiina Fwaramento, wakathi waazoweriweeyo orettiwa twaha pwittipwitthi yoojeliwa paashikowa, anakhiyoni a Yinsa khumuuzela yoori: “Ontakha yoori neette vayi nootthenkesele etthu yoojiwa ya paashikowa?” \v 13 Yinsa khuwaaruma anakhiyoni awe awiri khuwooza yoori: “Mwilawe mpakha ositati, ottuukho mwinlawa mwansikane mwinyi athuuliye yuuku ya maati. Mwinlotte othuuto, \v 14 mwimuuze mweenyewe nyuupa ethiito anttelaaye oviramo yoori ‘Mwaaliimu ontta wuuzela: Orivayi nsana aka wa omaka-vo, kinttelaaye onja-vo paashikowa na anakhiyoni aka?’ \v 15 Aphano ye ontta wuunozani mweeyo khwa nyuupa ya vatulu nsana nwulweene na zooshi mwinihithajiyaaye. Mwitthenkeze attaapho njampo letthu.” \v 16 Anakhiyoni apale awiri khulawa mpakha ositati, khusikana zooshi nkhama etthiipile Yinsa aalupiyeezo na khuntthekeza paashikowa. \v 17 Wakathi oripiyeevo, Yinsa khuta na anakhiyoni awe apale khumi na awiri. \v 18 Ari vameeza eettaka oja Yinsa khuri: “Weekhweele kiniwuuzani yoori mmote wa mweeyo anjaaye na miiyo onkizinkula.” \v 19 Ooshi khwiiya oohuzunikha na khwaaza wuuzela wakhula mmote khwa zwaamu yawe yoori: “Talili khahiyo miiyo?” \v 20 Yinsa khujipu yoori: “Mmote wa khumi na awiri anjanaaye miiyo parathu moote. \v 21 Mwaana wa Pinaatamu onlawa afwe, nkhama etthiipo yaatikhiweeyo monkoni wa ye. Ila wootakhaliwa ti otule anttelaaye onzinkula Mwaana wa Pinaatamu! Afwataali ahivokoliweeni!” \s1 Njampo la mwiili na taamu ya Mbwana \p \v 22 Eettaka oja, Yinsa khuthuula phaawu, khuparikhiya, khumeya, khuwenkha anakhiyoni awe na khuwooza yoori: “Mwithuule; opu mwiili aka.” \v 23 Elottelanaka, khuthuula jiikira, khushukhurwela, khuwenkha anakhiyoni awe na ooshi khunywa. \v 24 Khuwooza yoori: “Eti ti taamu yaka ya wahati yiitthiweeyo khwa zwaamu ya atthu ooshi. \v 25 Miiyo kiniwuuzani khweele yoori akinteela onywa theenya nshumo wa nrayi wa wuuva, mpakha siikhu kinttelaaye onywa theenya na mweeyo muufwalume wa Nluku.” \v 26 Paata ya yo wiipa liipo, khulankha khusala alawa omwaako Oluveera. \s1 Yinsa oninchimulela Pheeturu \p \v 27 Aphano Yinsa khuwooza yoori: “Mooshi mweeyo mwinlawa mwakanswi. Maana yaatikhiwa yoori: ‘Kininvulalisa nshuki aya, na pwittipwitthi zaya zinttela omwazeya.’ \v 28 Ila paata ya osisimuwa waka, kinttela olokoza Kalileya.” \v 29 Aphano Pheeturu khutukhuru araka: “Hatha nkhama ooshi eetta wuutthira, miiyo akinuutthira. \v 30 Yinsa khunjipu yoori: “Weekhweele kiniwuuza yoori leelo osikhu otthuupu, likukhuwi lihineekhe swaafu piiri, onteela okikhana swaafu ttatthu.” \v 31 Ila Pheeturu khusala akhanyarela channu araka: “Hatha nkhama kintakha wuuliwa vamote na weeyo, akinteela wuukhana.” Ooshi khulupa etthiipo. \s1 Yinsa nwoorotha wa Yetemaani \p \v 32 Aphano khulankha khulawa puuro eniitthiwaaye Yetemaani, khuwooza anakhiyoni awe yoori: “Mwiikhale apha, miiyo kinttela olompa.” \v 33 Khunthuula Pheeturu, Tiyaaku na Yaahaya khwaaza oshukulikha, othunkuwikha na ohuzunikha. \v 34 Yinsa khuwooza yoori: “Nafusi yaka ti ya ohuzunikha venkivene woosaleela ofwa; mwisale apha na mwijeekesele.” \v 35 Yinsa khuwaasusa vattitthiiru khukokhora na khusala alompa yoori nkhama enwaheya aattuwananisiwe wakathi opu wa ohoowa. \v 36 Aari olupa toono: Oo Paapa zooshi khwa weeyo zinwaheya. Okaattuwananise miiyo jiikira eti ya ohoowa. Ila ehirettikhane khwa matakhelo aka, ila khwa matakhelo awo. \v 37 Apho khurutela aphale aariivo anakhiyoni awe, khuwaasikana eettaka olala. Khumuuza Pheeturu yoori: “Simawu, ontta olala? Khuwaheeni ojeekesela nenkawu wakathi mmote? \v 38 Mwijeekesele na mwilompe, yoori mwihikwele muuzayiniwa; rooho ti yookhomaala, ila mwiili pi woottettheya.” \v 39 Yinsa khuwaasusa opheya khusala alompa, arutelaka mattakhuzi mamoteru. \v 40 Wakathi arutiyeevo khuwaasikana eettaka olala theenya, mwaasa maasho aya eetta owaalemela; khaari ojuwa etthu yoojipu. \v 41 Khuta swaafu ya ttaatthu khuwooza yoori: “Nalelo mwintta olala na ovumula? Zafiyela! Wafiya wakathi wa Mwaana wa Pinaatamu winkheleliwa mmakhono wa anatwampi. \v 42 Mwilankhe, nilawe! Mwimoone namazinkula ori kharipu. \s1 Ofukeliwa wa Yinsa \p \v 43 Yinsa nalelo eettaka ottakhula, khusala ata Yuuda mmote wa anakhiyoni apale khumi na awiri. Aari ota na atthu awaatta athuuliye phanka na kolomontto, aarumiweeyo ti mahaakhimu a tiini, anamanozela a kano na attunkhulu a tiini. \v 44 Namazinkula aawooziye alama araka: “Otule kinttelaaye ompatikha, ti othuuto; mwinkhole mwinthuule saana.” \v 45 Wakathi afiyeevo, ye khumwaattama khumuuza yoori: “Mwaaliimu!” na khumpatikha. \v 46 Atthu apale khunkhola Yinsa na khunkholelela. \v 47 Aphano mmote wa anakhiyoni awe aariina kharipu, khufuttha phanka khunvavela khushija nshiilo la karumeya wa haakhimu nwulu wa tiini. \v 48 Yinsa khuwooza yoori: “Mwakiteela na phanka na mikokontto yoori mwikikhole nkhama nantarawu? \v 49 Siikhu zooshi kaari vamote na mweeyo kisomisaka Nnyupa Woosifwiwamo, khuhikikholi; ila zooshi epi zaariye yoori emarisele zawaatikhiwa ti manapiyu. \v 50 Anakhiyoni awe ooshi khumwanswi na khutthira. \v 51 Ila shapu mmote, aajifinikhiyeeyo nkhumi woolakala paasi aari onlottaaye Yinsa. Yo khunkhola, \v 52 ila khuvula nkhumi opule, khutthira waazu. \s1 Yinsa vakatthi wa Mashawuriiya \p \v 53 Khunthuula Yinsa khunlawana wa haakhimu nwulu wa tiini na khuthukumana mahaakhimu a tiini ooshi, attunkhulu a tiini na anamanozela a kano. \v 54 Pheeturu khusala awaalotta ari peetiwene mpakha nlikokoro wa haakhimu nwulu wa tiini, na khulawa khwiikhala na anamarumeyela, ootthaka moottho. \v 55 Mahaakhimu a tiini na Mashawuriiya ooshi aari weekesa onsikanana Yinsa paathuli moote yoori anhukhumwele ofwa, ila khuhinsikanani hatha moote. \v 56 Maana awaatta aari olawela oshaahiti woovonyeya khwa Yinsa, ila tukhuru zaya khazaari sawasawa. \v 57 Aphano khulankha atthu akina na onlupeza vitthu zoovonyeya. \v 58 “Fweeyo nansiila alupaka yoori: ‘Kimpwecha Nyuupa eti Yoosifwiwamo yoojekiwa pi makhono a anaatamu, na siikhu ttatthu kijeke kiina, yoohijekiwi pi makhono eenaatamu.’” \v 59 Ila hatha nkhama piitthiipo, mattakhuzi aya khaari wiiya sawasawa. \v 60 Khulankha haakhimu nwulu wa tiini khumuuzela Yinsa yoori: “Khunjipu mattakhuzi apa onlokoveziwaaye?” \v 61 Ila Yinsa khwiiya woonyamala, khuhijipu hatha etthu. Haakhimu nwulu wa tiini khurutela omuuzela theenya yoori: “Weeyo o Al-Masiihu, mwaana wa Nluku Wooparikhiyiwa?” \v 62 Yinsa khujipu yoori: “Miiyo ki othuuto, na mwinlawa mwamoone Mwaana wa Pinaatamu eekhaliye nkhono nlume wa Nluku wa owahi zooshi, na ataaka mmawiku a pinkuuni.” \v 63 Aphano haakhimu nwulu wa tiini khuvarula kuwo zawe na khuri: “Khi ninrettanna oshaahiti nkina! \v 64 Mweeyo mwasiila okufuru wawe. Mwinuupuwela niini?” Atthu ooshi anri onsuhi wuuliwa. \v 65 Aphano akina khwaaza ontthemela khunfinikha omaasho wawe khusala ampwakula na amuuzela yoori: “Ti paani oopiyeeyo? Onlupe!” Anamweekesela khunkhola na khumpwakula. \s1 Pheeturu oninkhana Yinsa \p \v 66 Pheeturu aarettiye ari vathi nlikokoro wa nyuupa etile wakathi atiyeeyo njaazi wa haakhimu nwulu wa tiini. \v 67 Amooniyeevo Pheeturu eettaka woottha moottho khuri: “Weeyo waari na Yinsa wa Nazareeti.” \v 68 Ila Pheeturu khukhana araka: “Akininjuwa, na wala akinsiila etthu onlupaaye.” Khusaruwela nlako wa nlikokoro. \v 69 Wakathi njaazi otule amooniyeevo theenya, khuwooza apale aariina attaaphale yoori: “Otu mmote wa atthaapo.” \v 70 Ila khukhana theenya. Oviriyeevo wakathi vattitthiiru, apale aariina atthaapale theenya khumuuza Pheeturu yoori: “Weekhweele, weeyo o mmoteru na atthaapo, maana onkalileya. \v 71 Ye khwaaza onlaani na olapha yoori: “Akininjuwa pinaatamu aya oto oninlupaaye.” \v 72 Nasaapiru likukhuwi khwiikha swaafu ya phiiri. Pheeturu khuupuwela mattakhuzi Yinsa amuuziyeeyo yoori: “Likukhuwi lihineekhe swaafu piiri, onikikhana swaafu ttatthu.” Khulaavo aphale vaya khusala alila. \c 15 \s1 Yinsa ari wa Pilaatu \b \p \v 1 Supuyeene, khukusanyeya Mahaakhimu a tiini, attunkhulu a tiini, anamanozela a kano na Mashawuriiya ooshi, khunfuka Yinsa khunthuula khumwinkha Pilaatu. \v 2 Pilaatu khumuuzela yoori: “Weeyo o mfwalume wa mayaahuuti?” Ye khujipu yoori: “Weeyo ti onlupaaye.” \v 3 Mahaakhimu a tiini khunlokoveza vitthu zawaatta Yinsa. \v 4 Pilaatu khurutela omuuzela theenya yoori: “Weeyo khunjipu? Nkoona vitthu kavi anuulokovezaaye.” \v 5 Ila Yinsa khuhijipu hatha etthu Pilaatu khwiiya wooshanka. \s1 Yinsa ahukhumweliwa ofwa \p \v 6 Yaari zowera yaya, wakathi wa Njampo la Paashikowa, Pilaatu onfukulela napherezu mmote, otule aari ovekiwaaye ti atthu. \v 7 Mwinyi mmote anitthiwaaye Baraba aafukeliwe vamote na anamakhijili mwaasa wa omuula ntthu wakathi wa nzuzu. \v 8 Khuntti ya atthu etile khuta na khunvekela Pilaatu yoori arette etile awaazoweziyeeyo owaarettela. \v 9 Aphano Pilaatu khuwoozela yoori “Mweeyo mwintakha yoori kinfukulele mfwalume wa mayaahuuti?” \v 10 Maana ye aari ojuwa saaneene, yoori mahaakhimu a tiini anleviye Yinsa mwaasa wa nrima. \v 11 Ila mahaakhimu a tiini awaakhanyareliye atthu apale yoori anvekele Pilaatu aaze onfukulela Baraba khwa otakha waya. \v 12 Pilaatu khuwoozela theenya yoori: “Kinrettele niini mwinyi otu mweeyo mwinimwiitthaaye mfwalume wa mayaahuuti?” \v 13 Yo khunyakula araka: “Akhomeliwe!” \v 14 Ila Pilaatu khuwoozela yoori: “Niini arettiyeeyo yootakhala?” Ila yo khusala atepa onyakula araka: “Akhomeliwe!” \v 15 Pilaatu eekesaka otuvelisa khuntti etile ya atthu, khunfukulela Baraba na khuruma ojaphiwa Yinsa na olawa okhomeliwa. \s1 Anajanka aninveyisa Yinsa \p \v 16 Anajanka khunthuula Yinsa, khunlawana nlikokoro wa nyuupa khuulu ya nsatoro khukusanya khuntti khuluyeene ya anajanka. \v 17 Khunwalisa juupa yookhuttuwa, khuvaasha khaara ya miiwa khunwalisa mmwishwa. \v 18 Khusala anchelisa araka: “Wiiye haayi, mfwalume wa mayaahuuti!” \v 19 Khusala ampiya veeshwa vawe na nthala na ontthemela, akokhoraka na omwaaputu. \s1 Okhomeliwa wa Yinsa \p \v 20 Paata ya onttukhana, anajanka apale khunvula kuwo yookhuttuwa khunwalisa kuwo za wiiya zawe. Aphano khunsarulela vaje yoori alawe ankhomele. \v 21 Khukutthanana mwinyi mmote wa Sireene aari wiitthiwaaye Simawu, papaawe Alishantere na Ruufu, aari olankhaaye omashapa. Khunkhanyarela othuula nsalapa wa Yinsa. \v 22 Yo khunthuula Yinsa khunlawana puuro eniitthiwaaye Kolokoota, eriina maana a puuro ya likurakuza la eeshwa. \v 23 Khusala atakha omwinkha viinyu yoophakanyaniwa mafuttha oonukhela, ila ye khuhinywi. \v 24 Aphano khunkhomela na khwaawanyana kuwo zawe khwa weekesa nasipu yoori ajuwe wakhula ntthu phantte ari weettelaaye osalana. \v 25 Aakhomelaniwe wakathi wa saa-ttaatthu, supu. \v 26 Pi etthiipo yaatikhiweeyo khwa olokoveziwa wawe yoori: MFWALUME WA MAYAAHUUTI. \v 27 Vamote na ye aakhomeliwe manantarawu awiri, mmote nkhono nlume, nkina nkhono nkha, \v 28 [na khurettikhana epile zawaatikhiwa zaalupiyeeyo yoori: “Ye aatthanttiwe nkhama namatapanya.”] \p \v 29 Apale aari oviraaye attaaphale, eetta onttukhana na osakhinya viishwa zaya araka: “Haya, weeyo ompwechaaye Nyuupa Yoosifwiwamo, khwa siikhu ttatthu khujeka. \v 30 Wiishukhe vansalapa apho na ojuusuru omweenyewe!” \v 31 Khwa nanna etthiipile, mahaakhimu a tiini na anamanozela a kano khusala alupa atthaaporu anveyisa yoori: “Awoosuru akina, ila khanwahi ojuusuru mweenyewe. \v 32 Wiishukhe vansalapa apho O Al-Masiihu, mfwalume wa Ezirayiilu, wiishukhe yoori niwoone na nuukhupali.” Apale aakhomeliweeyo, na yo eetta onttukhana theenya. \s1 Ofwa wa Yinsa \p \v 33 Yaapuwiye yiiza olumwenku wooshi, waaza atuhuri mpakha alaasiri. \v 34 Payina ya alaasiri, Yinsa khukhuwa na huula ya onyakula, araka: “Elooyi, Elooyi, Lama sabatani?” Eto ena maana ya “Nluku aka, Nluku aka, mwaasa aya niini okanswaka? \v 35 Wakathi atthu apale aari attaaphale asiiliyeevo mattakhuzi apale, khulupa yoori: “Mwisiile, oninkhuwela Aliyaasi!” \v 36 Mmote aari attaaphale khutthira khulawa khunaanisa shiponja na vinaakiri, khupweha va muutthi na khumwinkha Yinsa yoori anywe na khuri: “Mwinlikhe, nimoone nkhama Aliyaasi onta anlazevo aphale vaya. \v 37 Ila Yinsa khunyakula channu khwiittha phuumu. \v 38 Phazira ya Nnyupa Woosifwiwamo khuvaruwa khwaawanyeya phantte piiri, waaza vatulu mpakha vathi. \v 39 Wakathi namalokozela wa anajanka aariiye omaasho wa Yinsa, ooniyeevo nanna afwiyeeyo, khuri: “Wekhweele mwinyi otu aari Mwaana wa Nluku!” \p \v 40 Aakha akina aari oretta eettaka woona vitthu epile zaari orettikhanaaye ari peetiwene. Khwa atthaapo aarivo Mariyamu Mataleena, Mariyamu mamaawe Tiyaaku, nsimaana wa Yuusufu, na Salome. \v 41 Aakha aya apo amperekhiye Yinsa na omwaawuni wakathi ariiyo Kalileya. Owaalikha apo aya, aarivo aakha akina awaatta aalawaniyeeyo Yeruzaleemu. \s1 Ozikhiwa wa Yinsa \p \v 42 Njuwa leettelaka otupweela, mwaasa wa wiiya siikhu ya otthenkeza Saapatu, \v 43 Yuusufu wa Arimateeya, mwinyi wa fwayita na aari oretta phantte ya Mashawuriiya, oto naye aari oweja ota wa ofwalume wa Nluku, khulawa woominyalavo wa Pilaatu na khuveka mwiili wa Yinsa. \v 44 Pilaatu khwiiya wooshanka noosiila yoori Yinsa afwa. Khunkhuwela namalokozela wa anajanka khumuuzela nkhama Yinsa afwa. \v 45 Wakathi ooziweevo ti namalokozela wa anajanka, khumwinkha mwiili wa Yinsa Yuusufu. \v 46 Aphano Yuusufu khuuzanya kuwo yoolakala yoopeepheya, khwiishusha mwiili wa Yinsa vansalapa aphale, khumputaputela va kuwo etile yoolakala na khunttha nkhapuri yaathipiweeyo va mwaako. Nawiisha, khutthaavo liwe vanlako vaya. \v 47 Mariyamu Mataleena na Mariyamu mamaawe Yuusufu, aarettiye eettaka woona na khoona mwiili wa Yinsa vahali waatthiiweevo. \c 16 \s1 Osisimuwa wa Yinsa \p \v 1 Paata ya ovirisa Saapatu, Mariyamu Mataleena, Salome na Mariyamu mamaawe Tiyaaku, khuuzanya mafuttha oonukhela yoori eetthele mwiili wa Yinsa. \v 2 Siikhu ya mwanzo ya sumana supuyeene, njuwa leettelaka opuwa, aakha apale khulawa okhapuri. \v 3 Ntarikhi khusala oozelana yoori: “Paani anttelaaye onilazelavo liwe lifukaniweeyo nlako wa khapuri?” \v 4 Maana liwe laya laari liwululene. Ila noofiya okhule, khoona liri loolaziwavo. \v 5 Aviriyeevo nkhapuri mphule, khumoona shaapu awaliye kuwo zoolakala eekhaliye nkhono nlume, na khwiiya awoova. \v 6 Khuwooza yoori: “Mwihoove, mweeyo mwinimweekesa Yinsa wa Nazareeti, aakhomeliweeyo. Ye asisimuwa! Khaamo mphu, moone puuro aattattikheliwevo. \v 7 Mwilawe na mwawooze anakhiyoni awe na Pheeturu yoori: ‘Ye alokoza eettaka Kalileya.’ Ottuukho mweeyo mwinlawa mwamoone, nkhama etthiipo awuuziyeenini.” \v 8 Eettaka othukumela na osuthuwa, aakha apale khulaawo na khutthiramu nkhapuri mphule. Na khuhimuuzi hatha ntthu, maana aari awoova. \s1 Yinsa onimpuwelela Mariyamu Mataleena \p \v 9 Wakathi Yinsa asisimuwiyeevo lifwajiri la siikhu ya mwanzo ya sumana, khumpuwelela omwanzo ene Mariyamu Mataleena, otule eekariweeyo mmwiili mwawe masheethwani sapa. \v 10 Ye khulawa owooza ashirikha awe Yinsa, maana yo aari oohuzunikha na olila. \v 11 Wakathi asiiliyeevo yoori Yinsa ori haayi na ampuweleliye Mariyamu Mataleena yo khuhikhupali. \s1 Yinsa oniwaapuwelela anakhiyoni awiri \p \v 12 Paata ya vitthu epile, Yinsa khujithoonyeza khwa wuuso nkina vakatthi wa anakhiyoni awe awiri alottaka tarikhi ya omashapa. \v 13 Yo khuruti khuta khuwooza mattakhuzi apale azaaya; ila theenya apale khuhikhupali. \v 14 Omwiisho waya Yinsa khuwaapuwelela apale khumi na mmote, wakathi aariiyo vameeza, na khuwaashowera mwaasa woohikhupali na wuuma rooho zaya, maana khawaasileziye apale aamoniyeeyo wakathi asisimuwiyeevo. \v 15 Khuwooza yoori: “Mwilawe olumwenku wooshi mwawalaleyele atthu ooshi hapari zooshapweya. \v 16 Otule ankhupalelaaye na khoosiwa ontta wuusurukha, ila otule ahinkhupalelaaye oniiyana paathuli. \v 17 Alama epi enttela owaalokoza apale anikikhupalaaye miiyo: khwa nzina laka aniikara masheethwani, anlawa attakhule luuka pheeya, \v 18 ankhola nyookha na onywa amali ya wuula, ila khuhiwaaretti hatha etthu na owaattheela atthu makhono khuvona.” \s1 Yinsa oneetta pinkuuni \p \v 19 Paata ya owooza mattakhuzi apale, Mbwana Yinsa khuweziwa pinkuuni khwiikhala nkhono nlume wa Nluku. \v 20 Aphano anakhiyoni apale khulankha khulawa olaleya phantte zooshi, Mbwana aari owaawuni ahakikhaka mattakhuzi aya na alama zaari owaalottaaye.