\id ROM - Dawawa NT [dww] -Papua New Guinea 2002 (DBL 2014) \h Rom \toc1 Rom \toc2 Rom \toc3 Rm \mt1 Rom \mt2 adi letama \c 1 \s1 Pol na waikaiwama \p Kapore yau banagama Rom nopone miemienimima, \p \v 1 Taugu Pol, Yesu Keriso na taunoyama, Mamaitua ya yokoegu be ya vinegu da taugu apasol Mamaitua varinama verenama yà rauguguyena. \v 2 Uma varinama verenama inam boni Mamaitua na perovetama ḡarodie ya sauga be na bukama babaunama poranama nopone a girumi be e kenakenana. \v 3 Uma varinama verenama inam natunama dà Badama Yesu Keriso ya giuena. Tauna tubuḡa ḡoma yauwane, tauna Deivid natunama,\f + \fr 1:3 \ft Uma baninama tauna Deivid damnama reresinama nopone ya tubuḡana.\f* be \v 4 Arua Babau yauwane, tauna Mamaitua Natunama wairewapaninama. Nama Mamaitua yai maḡataridana, baninama tauna natunama Arua na rewapanae, gurie ya midisuḡu munaḡana. Tauna vutuna Yesu Keriso, dà Badama. \v 5 Tauna na raukiviveree tauma apasol noyanama kè paḡona, da eteni banegidima matabudi ka riuedi da taudi sibo Bada ai sumaḡe be a voteyeteyena. \p \v 6 Be taumi mate uma damnama nopodie, baninama Mamaitua taumi ya vinemi da taumi Yesu Keriso ḡaroḡaronama. \v 7 Uma letanama yà girugirumina, taumi aitauḡa Rom nopone ḡaromie. Mamaitua taumi yai nuapaḡoemi be ya vinemi da banaga babaumima. Tamadama Mamaitua be Bada Yesu Keriso adi raukivivere be adi subama ḡaromie e kenana. \s1 Pol ya ḡoena da sibo Mamaitua na damma Rom nopone ya vakitedina. \p \v 8 Noḡone taugu yau Mamaituama yài kaiwena Yesu Kerisoe taumi matabumi aubaimima, baninama taumi ami waisumaḡama dobu matabuna banaga ta giugiuena. \v 9-10 Mamaitua tauna vutuna yau matamatama, da raḡan matabuna taumi yau moiragie yà noḡonoḡotimina. Uma Mamaituanama taugu yà noyenoyena nuanuaguma tabutabune, baninama natunama varinama verenama yà rarau guguyena. Be yodi taugu yà moimoiragina da Mamaitua na ḡoane gavogavo i kenana, taugu sibo è vakitemina. \v 11 Taugu è ḡoe guratena da sibo è kitemi da taugu puyo Arue sibo è utemi da taumi sibo koyai rewapana, \v 12 bo deḡoda taumi be taugu dà waisumaḡe sibo tèi kawa duḡu vivirana. \p \v 13 Be yà ḡoeḡoena da taumi sibo koya kataiena da taugu taumi ḡaromie veraunama èwai nuanoḡonoḡotena da taugu sibo è sagumi da ḡaromie banaga ḡesaudima sibo ai sumaḡana, nema eteni banegidima ḡesaudima è sagudi be ai sumaḡana maika. Be taiparapara ya morabana aubainama nam e vakitemina. \v 14-15 Taugu yà ḡoeḡoe kauena da vari verenama taumi Rom ḡaromie yà rauguguyena, baninama inam taugu yau noyama da banaga matabudi sibo ḡarodie è rauguguyana, avedi da taudi eteni bo nam eteni, katakataidi bo nam katakataidi. \s1 Vari verenama na wairewapanama \p \v 16 Be taugu vari verenama aubainama nam aitau tenaḡa ama nainaire bo ama tunitunimayaḡena, baninama inam Mamaitua na rewapanama da aitauḡa tawai sumaḡana ei yawasanidina, noḡone Jius banegidima ḡarodie, be muriḡa dobu ḡesaudima. \v 17 Uma varinama verenama e riuriuedana da nema Mamaitua e vovo kaukauedana da tauna matane dà yawasanama e didimanana. Inam matabuna dà waisumaḡe e voiedina. Baninama girugiruminama porane umanama a girumina, “Didimana baneginama tauna waisumaḡe tokare yawasana e banavina”. \s1 Banaga matabuda dà gewagewama \p \v 18 Mamaitua na medima marae e yovoyovona banaga matabudi aitauḡa Mamaitua nam tima vivivivire be na ḡoanama nam tima voivoiena ḡarodie, be taudi ḡarodie riukaua ta rawarawa koakoana, \v 19 baninama banaga matabudi Mamaitua na voiama matabuna a kataiena, baninama Mamaitua yaba ya voivoiedina tawai maḡataridana da tauna e miamiana. \v 20 Baninama pakane be ya naḡo da yodi avedi da Mamaitua e miamia moisirina be taudi yaḡoro sibo a kataie da tauna e miamiana, baninama yaba matabuna ya voivoiedina, yaḡoro matedie ta kitekitedina. Inam yabedima a kitedi be sibo a kataie da Mamaitua e miamiana, be na rewapanama kenakena nonoḡine yaba matabuna ewai badedina. Vutuna aubainama taudi nam tokare ta gudutaraḡa be teneteneḡina. \p \v 21 Avedi da taudi Mamaitua a kataiena be yaḡoro taudi nam isanama tima kaikai suḡusuḡuna da tauna Mamaitua, be mate nam tima waikaiwena, taudi adi noḡotama ya kovi be nopodima kupi ya moḡavuna. \v 22 Taudi ta riuriuna da taudi kabe nuauyauya banegidi, be ibewa da taudi nopodima bua ya moḡavuna, \v 23 baninama Mamaitua miamia nonoḡinama ma neneḡarina raudunenama a gosepore, be taudi kokoitau a voiedi be a rarau duneedina. Taudi kokoitau a voiedina kitedima maika banaga, kiu, musara be musara daredaredima. Be inam yabedima matabudi waiwaikavedima Mamaitua ai gabu raupunana. \p \v 24 Vutuna aubainama Mamaitua ya miatautauriedi be ya voie da adi gewagewama yai rewapanana be inam gewagewanama taudi ewai badedi da tunidima tawai uta munaḡedi da adi banaga mate yaba waitunimayamayaḡidima ta voivoiedina. \v 25 Taudi Mamaitua na riukauama a gosepore be kaiyovu tawai kawa riukauena, be yaba Mamaitua yawai tubuḡidina ta rarau duneedina, be nam tauwai tubuḡinama tima rarau duneena. Tauna vutuna tà kaisuḡu nonoḡena. Inam riukaua! \p \v 26 Vutuna aubainama Mamaitua adi gewagewae ya goseporedina. Be yodi waiwaivi adi babadama a gosaḡa be a naḡo da adi banagama waiwaividima mate tawai kawa soḡana.\f + \fr 1:26 \ft Uma kauidima inam badara na waidigirima.\f* \v 27 Be inam nama kauinama teneḡine, tautauḡoma adi waiwaivima a gosedi be a naḡo adi banagama tautauḡomidima mate tawai kawa soḡana. Naumeki da taudime tubuḡidie adi kovoḡama a paḡona, adi voia waigewama aubainama. \p \v 28 Naumeki taudi Mamaitua a gosena, vutuna aubainama Mamaitua ya miatautauriedi be ya voie da adi noḡotama gewegewedima yai rewapana, be adi gewagewama taudi ei badedi da tunidima tawai uta munaḡedi be adi banagama mate yaba waitunimayamayaḡidima ta voivoiedina. \v 29 Taudi gewagewa be barabara matedima tabu be tabu tauvoienama banegidima. Taudi nopodima waigogo, gewagewa, waikwina, rauvunuḡa, iḡara, waiwavu kiroḡa, gadoḡai, nopo pikapika, inam yabedima matabudi nopodima ya moḡavuna. Taudi tawai karakarakutu, \v 30 be giu gewegewedie adi banagama tawai giugiuedina, be Mamaitua tautuaḡaienama, be nopodima meditupo, seḡara, be taudi banaga taukita tuaḡaiedima, be taudi yaba gewegewedima nopodie tawai tubuḡidina. Be adi dosima ta rawarawa ḡaiḡaiedina. \v 31 Be taudi nam debedi, taudi nam waisumaḡa banegidi, taudi nam raunuatoi banegidi, be taudi inam biwa taupaḡonama. \v 32 Avedi da taudi Mamaitua na tarawatuma a kataiena, da taudi aitauḡa nama ta voivoiana tokare guri ta kita saḡena. Be yaḡoro nama ta voivoiana. Be banaga ḡesaudima aitauḡa uma yabedima tauvoiedima taudi mate adi banagama a kitedi be tawai aninedina. \c 2 \s1 Mamaitua na etarama \p \v 1 Deḡoda tam banaga ḡesaudima gewagewa ta voivoie be kwa riuriu matai ḡomedina, naumeki tamḡa kwa kawakawa gewagewamna, baninama tam uma yabedima mate kwa voivoiedina. Vutuna aubainama tam nam teneteneḡina da kwa gudutara munaḡem. \v 2 Be tauma kè kataie da Mamaitua uma banegidima, aitauḡa uma yabedima nama ta voivoiedina taudi tokare e kovoḡidina. Be tauna na etarama inam riukaua. \v 3 Yau tura, tam banaga ḡesaudima gewagewa ta voivoie be kwa saḡasaḡaidina, be tam mate uma yabedima kwa voivoiedina. Tam kwa noḡonoḡotina tokare Mamaitua na kovoḡama nam kwa paḡo, bo? \v 4 Tam Mamaitua na kiviverema kuya kitatuaḡai, bo? Mamaitua sibo ya kovoḡimna, be tauna kivinama ya verena aubainama raḡan ewai rauriena da tam am noḡotama kwa vitarena. Vutuna tam nam ku kataie, bo? \p \v 5 Be baninama tam am nopobadoma be nopome nam kuma kuvekuvesana, aubainama Mamaitua na medima ḡarome kwawai potona na medima raḡanine. Inam raḡanine Mamaitua na kovoḡama riuriukauinama ei maḡatarina. \v 6 Tauna banaga tenatenaḡaḡa aba a voivoiedina, ruvane nama tokare e utedina. \v 7 Aitauḡa raḡan matabuna Mamaitua na ḡoanama ta voivoie, be uma kauidima, neneḡara, vivira, be yawasana kenakena nonoḡinama ta wanewanedina, taudi tokare yawasana kenakena nonoḡinama e utedina. \v 8 Be banaga ḡesaudima, taudiḡa adi ḡoanama ta voivoiedina, taudi inam riukaua ta tuaḡaiedi be gewagewa kededima tawai muriwatanedina, taudi tokare medi be kovoḡa ta banavidina. \v 9 Piripiri be nuaboya banaga matabudi, aitauḡa gewagewa ta voivoiedina ḡarodie. Noḡone Jius banegidima ḡarodie, be muriḡa eteni banegidima ḡarodie mate. \v 10 Be ḡesaudima neneḡari, vivira be suba, banaga matabudi, aitauḡa vere ta voivoiedina ḡarodie. Noḡone Jius banegidima ḡarodie, be muriḡa eteni banegidima ḡarodie mate. \v 11 Baninama Mamaitua taudi matabudi ewai nuapaḡoedina aubainama. \p \v 12 Aitauḡa Mousis na tarawatuma nam ḡarodie, be gewagewa ta voiena, taudi mate tokare kovoḡa ta banavidina, avedi da taudi tarawatu nam ḡarodie. Be aitauḡa Mousis na tarawatuma ḡarodie be gewagewa ta voiena, taudi mate tokare kovoḡa ta banavidina, maika tarawatu nopone ya girugirumina nama. \v 13 Baninama Mousis na tarawatuma tauwai beavaienama taudi nam Mamaitua matane didimanidi, ibewa da aitauḡa Mousis na tarawatuma tawai beavaie be ta voivoiena, taudi Mamaitua matane didimanidima. \v 14-15 Avedi da banaga ḡesaudima taudi nam Jius, be Mousis na tarawatuma nam ḡarodie, be yaḡoro tarawatu aba ya riuriuena, nama ta voivoiena. Inam ewai maḡatarana da taudi nopodie tarawatu e kenakenana, baninama Mamaitua nopodie tarawatu ya girumina. Vutuna aubainama adi noḡotama e riuriuedina da deḡo tauna vere be deḡo tauna gewagewa. \v 16 Be uma kovoḡinama tokare e tubuḡana raḡanine, Mamaitua banaga adi noḡotama waimoisiridima, e etaredina Yesu Kerisoe. Yau varima verenama mate nama e riuriuna.\f + \fr 2:16 \ft Vers 16 inam vers 12 e rarau dudutainina.\f* \s1 Mataira ḡavoe be nopoe \p \v 17 Be tam ḡesaumma nemanama? Tam kwa riuriu munaḡem da tam kabe Jius banegim, be kwa noḡonoḡotina da yaba matabuna ḡarome naumeki, baninama tam Mamaitua na tarawatuma ḡarome, be tam kwa seḡaseḡarana da tam Mamaitua tura kaukauinama. \v 18 Tam Mamaitua na ḡoanama kuya kataiena, be tam tarawatu ḡarone katai kuya paḡona da tam teneteneḡinama da sibo didimana kuya voiena. \v 19 Be tam kwa noḡonoḡoti da banaga Arue matapotepotedima adi tauwai kedadokama be aitauḡa kupie miemienidima adi kodamma tam. \v 20 Be mate kwa noḡonoḡoti da tam banaga buebuedima tauboru waididimanidima, be tam seda ḡauḡaubodima adi tauwai katakataima. Inam riukaua, baninama tam Mamaitua na tarawatuma ḡarome aubainama, tam Mamaitua na kataima be na riukauama kuya kataiena. \p \v 21 Inam naumeki, tam banaga ḡesaudima kwawai katakataidina, be aba aubainama tamḡa nam kumawai katakatai munaḡem? Banaga ḡesaudima kwa riuriuedi da nam ta danene, be aba aubainama tam mate kwa danedanene? \v 22 Banaga ḡesaudima kwa riuriuedina da nam adi waiwaivi bo adi tautauḡomama debedie mui ta poraḡa, be aba aubainama tam mate nama kwa voivoia? Tam kokoitau kwa riuriu tuaḡaiedina, be aba aubainama tam mate kokoitau kwa rauduneedi? \v 23 Tam tarawatu kwa seḡaseḡarena, be yaḡoro tam Mamaitua isanama kwa kawakawa gewagewana, baninama na tarawatuma kwawai kati kotovina! \v 24 Banaga matabudi dobu ḡesaudie Mamaitua tawai diboḡina, baninama taumi kami taiye. Girugiruminama poranama nopone e riuriuna maika. \p \v 25 Inam ami vaivaima da kopitom ko voivoiena, inam naumeki, be deḡoda taumi tarawatu ko voteyeteyena inam ya vere kauana. Be deḡoda tarawatu koi kati kotovina, inam vaivainama kopitom nam baniboruboruna. \v 26 Be deḡoda banaga ḡesaudima nam kopitom ti paḡona be yaḡoro tarawatu ta vovo teyeteyena, inam taudi Mamaitua matane maika kopitom banegidima. \v 27 Uma banegidima nam kopitom ti paḡona be yaḡoro tarawatu ta vovo teyeteyena, taudi tokare tam ta saḡaiḡomem, be ta riuemna, “Avedi da tam tarawatu be kopitom kuya paḡona, tam tokare nam kwa yawasana, baninama tam tarawatu tauwai katikotovidima.” \p \v 28 Nam aitau ei rawa-Jius deḡoda tauna Jius adi vaivaima e voivoiena. Be kopitom nam tubuḡe taunaḡa. \v 29 Riukaua Jiusnama matairinama inam nam tubuḡe, ibewa da nopoe. Be kopitom tubuḡe inam kavakavanama, baninama inam tarawatu na noyama. Be deḡoda nopodama kopitom e paḡona inam naumeki, baninama inam Arua na noyama. Inam nama baneginama tauna Mamaitua na kaisuḡusuḡuma e wanewanena, be nam banaga adi kaisuḡusuḡuma ima wanewanena. \c 3 \s1 Mamaitua banaga matabudi e etaredina \p \v 1 Vutuna aubainama Jius be kopitom adi verema aba? \v 2 Adi verema inam a toi kauana, baninama Mamaitua riunama Jius ya ute dokedina. \m \v 3 Be ḡesaudima taudi nam Mamaitua nuanama taupaḡonama banegidi. Tam kwa noḡonoḡotina da Mamaitua inam banegidima nam ei nuapaḡoedi, bo? \v 4 Ibewa ḡoma! Mamaitua na saugama e kaikaididina, avedi da tauda banaga kaikaiyovudama, dà saugama tàwai kati kotovidina. Baninama girugiruminama porane umanama ya riuna, “Banaga ta kita da raḡan matabuna Mamaitua tam am giuma kwa giugiuna matabuna inam didimanine, riukaue.” \p \v 5 Be banaga ḡesaudima ta riuriuna, “Naumeki, deḡoda nama, tauda dà gewagewama ya vere kauana, baninama dà gewagewama kana taiye Mamaitua e tainoḡoti da tauna dà gewagewama e noḡota porena, inam kedane na saugama e kaikaididina. Vutuna aubainama inam nam i verena da Mamaitua sibo ḡarode nuanama yai medi.” \v 6 Ibewa, inam nam nama! Deḡoda nama e tubuḡana, tokare nema Mamaitua dobu matabuna e etara bake? \v 7 Be uma banegidima ta riuriuna, “Tauda dà yawasanama kaikaiyovudie banaga Mamaitua na riukauama ta kaikai suḡuna, tokare aba aubainama Mamaitua sibo e kovoḡida? Inam nam i verena, \v 8 agunai gewagewa tà kaigurate be Mamaitua tà sagu da vere e kaigurate.” Inam banegidima tawai tupakaiyovuna da taugu kabe nama e rarau guguya. Ya verena da taudi tokare kovoḡa ta paḡo. \s1 Nam aitau tenaḡa didimana banegina \p \v 9 Be yodi nemanama? Tauma Jius veremai, nam banaga ḡesaudima maika, bo? Ibewa! Baninama kaite è riuna da Jius be banaga ḡesaudima matabudi gewagewa banegidima. \v 10 Maika girugiruminama porane ya riuriuna nama, \q1 “Nam aitau tenaḡa didimana banegina, \q2 naumeki ibewa ḡoma. \q1 \v 11 Be nam aitau tenaḡa nuauyauya banegina, \q2 be nam aitau tenaḡa Mamaitua na kedama ima wanewanena. \q1 \v 12 Matabudi Mamaitua a mia tautauriena, \q2 be yodi matabudi nam banibiribiridi.” \q1 \v 13 “Taudi gayedima kokoaga gayedima maika be adi giuma kaikaiyovudi be gewegewedima.” “Taudi menedima maika mota sarama.” \q1 \v 14 “Taudi mududie waitaratautau be nopodima nuaḡoraḡora ya moḡavuna.” \q1 \v 15 “Taudi tauwai guri makai banegidima, \q1 \v 16 be adi yawasanae raukivigewagewa be nuaboya ya moḡavuna, \q1 \v 17 be suba kedanama nam ti kataiena.” \q1 \v 18 “Taudi Mamaitua nam tima vivivivirena.” \p \v 19 Yodi tè kataiena da aitauḡa tarawatu ewai badedina taudi sibo tarawatu matabuna a voteyeteyedina. Vutuna aubainama taudi tokare nam ta gudutara be teneteneḡina. Be ibewa da banaga dobu matabuna nopone Mamaitua na etarae tà miamiana. \v 20 Vutuna aubainama aitauḡa tarawatuḡa tawai muriwatanena taudi Mamaitua matane nam didimanidi. Baninama tarawatu nam e voie da tauda didimana tà banavi, ibewa be tarawatu na noyama inam ei kataidana da deḡo tauna gewagewa be deḡo tauna vere. \s1 Didimana inam waisumaḡe \p \v 21 Be yodi didimana kedanama Mamaitua yai maḡatarina inam ḡavoe, be nam tarawatue. Be peroveta be tarawatu uma kedanama vaunama ai matematena. \v 22 Yodi Mamaitua banaga e kawa didimanidina, aitauḡa Yesu Keriso ḡarone tawai sumaḡana, avedi da tauda noḡone banaga vereda bo gewagewadama, \v 23 baninama banaga matabuda gewagewa tè voiena aubainama nam teneteneḡina da Mamaitua ḡarone sibo tè tava. \p \v 24 Vutuna aubainama Mamaitua na raukiviveree ya kawa didimanidana be inam kawa didimaninama ya ute yababedana, nam maesa mate. Nama e voivoiana, baninama Yesu Keriso yai yawasanidana. \v 25 Mamaitua Yesu Keriso ya vine be ya guri da kosininama ya rauḡini da banaga matabuda dà gewagewama e koḡa porena deḡoda tài sumaḡena. Inam kedane Mamaitua yai kataidana da tauna didimaninama, baninama boni tauna banaga adi gewagewae ya kitakita poredina be nam i kovokovoḡidina. Be yodi inam gewegewedima Yesu kosinine yai maesidina. \v 26 Be mate Mamaitua yai kataiedana da tauna didimaninama, baninama yodi raḡanine banaga aitauḡa Yesu tawai sumaḡena, taudi matabudi Mamaitua e kawa didimanidina. \p \v 27 Be yodi teneteneḡinama da sibo tauda tè seḡarana, baninama tè yawasanana aubainama, bo? Ibewa! Baninama yawasana tè paḡona nam dà noyama veredima aubaidi, ibewa da waisumaḡa Yesu Keriso ḡarone yawasana tè paḡona. \v 28 Vutuna aubainama tauma ka riuriuna da banaga yawasana e paḡopaḡona inam waisumaḡe, be nam dà noyama veredima aubaidi. \p \v 29 Mamaitua tauna tenaḡa, Jius be eteni banegidima adi Mamaituama. \v 30 Baninama Mamaitua tenaḡa aubainama, tauna Jius be eteni banegidima e kawa didimanidina, inam waisumeḡinama teneḡine. \v 31 Be yà riuriuna da waisumaḡa inam ya saḡa guratana. Be yodi nemanama, tarawatu nam baniboruboruna, bo? Ibewa, waisumaḡe inam tarawatunama tà vovo teyeteyena. \c 4 \s1 Eibraham na waisumaḡe Mamaitua tauna ya kawa didimanina \p \v 1 Eibraham tauna bonimai tamamaima. Be uma giudima ḡarodie aba tauna ya banavi? \v 2 Deḡoda Eibraham na noyama veredie Mamaitua i kawa didimanina, naumeki da banaga matedie sibo ya seḡarana be nam Mamaitua matane. \v 3 Baninama girugiruminama poranama umanama ya riuna, “Eibraham Mamaitua yai sumaḡena, vutuna aubainama Mamaitua ya kawa didimanina”. \p \v 4 Raḡanine banaga e noyanoyana, tauna na maesama e paḡopaḡona, inam nam tà riuna ‘puyo’. Ibewa da tauna ya noyanoyana maesinama e paḡopaḡona. \v 5 Be Mamaitua ḡarone inam na tabu. Banaga aitau nam ima noyanoyana, be Mamaitua banaga gewegewedima taukawa didimanidima e waisumaḡena, tauna na waisumaḡama aubainama Mamaitua tauna ei yawasanina. \p \v 6 Be Deivid uma giunama teneḡinama ya giuena da nuavere baneginama aitau Mamaitua e kawa didimana yababena, be nam na noyama maesina. \v 7 Tauna umanama ya riuna, \q1 “Nuavere taudi aitauḡa adi voia waigewama ya noḡota poredina \q2 be adi gewagewama ya tauriedina. \q1 \v 8 Be nuavere tauna aitau na gewagewama \q2 tokare Bada nam e noḡota watane”. \p \v 9 Uma giunama Deivid ya giugiuena Jius banegidima aitauḡa kopitom a paḡopaḡona taudiḡa aubaidi bo banaga ḡesaudima kopitom nam ti paḡona mate aubaidi? Aba taugu è riuriuena ko noḡoti! Mamaitua tauna Eibraham na waisumaḡe ya kawa didimanina. \v 10 Be airaḡan Mamaitua Eibraham ya kawa didimani? Noḡone kopitom ya paḡo doke bo muriḡa da kopitom e paḡona, be Eibraham ya kawa didimani? Ibewa! Noḡone Mamaitua Eibraham ya kawa didimani dokena, muriḡa da kopitom ya paḡona. \p \v 11 Be inam kopitomnama ya paḡona, baninama inam yai matairana da tauna noḡone didimana ya paḡona na waisumaḡama aubainama. Tauna muriḡa da kopitom ya paḡona, be noḡone Mamaitua tauna ya kawa didimana dokena. Vutuna aubainama banaga matabudi aitauḡa kopitom nam ti paḡona, be tawai sumaḡana, taudi tamedima inam Eibraham, be Mamaitua inam banegidima ya kawa didimanidina. \v 12 Be tauna inam kopitom banegidima mate tamedima, taudi nam kopitom taunaḡa ti paḡona, ibewa da waisumaḡa mate. Baninama inam waisumeḡinama teneḡinama tamadama Eibraham ḡarone be muriḡa da kopitom ya paḡona. \s1 Mamaitua na saugama waisumaḡe tà paḡona \p \v 13 Mamaitua ya saugana da Eibraham na parate da nokoi ya naḡona natunatunama tokare dobu matabuna tai buderiena. Nama Mamaitua Eibraham ya riuena, baninama Eibraham na waisumaḡama aubainama, be nam tarawatu, ibewa. Tauna na waisumaḡe Mamaitua ya kawa didimani be inam sauginama ya utena. \v 14 Be deḡoda Mamaitua na saugama aitauḡa tarawatu tauvoteyeteyenama i utedina, naumeki da waisumaḡa inam nam baniboruboruna, be na saugama inam kavakavanama. \v 15 Baninama tarawatu e voivoie da Mamaitua nuanama ewai medina tauda dà rawaḡaiḡaima aubainama. Be deḡoda tarawatu nam e kena, tokare nam teneḡinama da tà rawaḡaiḡai. \p \v 16 Uma vutuna aubainama aitauḡa tawai sumaḡana, Mamaitua ei yawasanidina. Inam kauine Mamaitua yawasana e uteute yababedana. Be Eibraham natunatunama matabudi riukaua da Mamaitua na saugama ta paḡona, nam tarawatu tauwai muriwatanenama taudiḡa, ibewa da aitauḡa tawai sumaḡana maika tamadama Eibraham, taudi mate sauga ta paḡona. \v 17 Girugiruminama porane umanama ya riuna: “Taugu è voiem da tam dam toitoi tamedima.” \m Vutuna aubainama Eibraham tauna matabuda Tamadama Mamaitua matane, baninama tauna Mamaitua yawai sumaḡena. Mamaitua tauna yai rewapana kauana. Tauna banaga guriguridima ei yawasanidina, be tauna yaba nam adi kaba tubuḡa, be mudune e vatodi da ta maḡamaḡatarana. \p \v 18 Eibraham yai sumaḡa be ya noḡotadidina, avedi da nam sibo ya tubuḡa, be yaḡoro nama ya tubuḡana. Da tauna dam toitoi tamedima, maika Mamaitua ya riuriuena nama, “Am damma tokare ta toina, maika kipora.” \m \v 19 Eibraham ya kataie da tauna ḡaubonaḡa sibo ya gurina, baninama tauna kaite na modima 100 a kovina. Be na visarama Sera yai kaikaipoki be kaiteka yai rawa dosina. Be yaḡoro Eibraham Mamaitua na saugama yai sumaḡena da tokare na visarama Sera ei natunana, \v 20 be tauna Mamaitua na saugama nam i noḡota bekubekuena. Ibewa da na waisumaḡama yaḡoro yai rewapana kauana, baninama tauna Mamaitua ya kaikai suḡuna. \v 21 Be Eibraham ya katai kauena da Mamaitua aba ya sausaugena tokare teneteneḡinama da e voiena. \v 22 Baninama Eibraham na waisumaḡedidima Mamaitua ḡarone ya boruna, vutuna aubainama Mamaitua Eibraham ya kawa didimanina. \p \v 23 Uma giudima, “Mamaitua Eibraham ya kawakawa didimanina nam taunaḡa aubainama ti girumina”, \v 24 ibewa da tauda mate. Baninama Mamaitua dà badama Yesu, guriguridima nopodie, be ya kawa midisuḡu munaḡena. Deḡoda tài sumaḡena, tauda mate e kawa didimanidana. \v 25 Yesu tauna dà gewagewama aubaidima ai gurina. Be tauna gurie ya midisuḡu munaḡa da tauda e kawa didimanidana, Mamaitua ḡarone. \c 5 \s1 Mamaitua be tauda poude suba e kenakenana \p \v 1 Yodi Bada Yesu Keriso dà waisumaḡe tauda ya kawa didimanidana, vutuna aubainama yodi tauda be Mamaitua poude suba e kenakenana. \v 2 Dà waisumaḡama aubainama Yesu Kerisoe tè verau be inam raukiviverenama Mamaitua ḡarone tè paḡona. Be yodi ma mosarida tàwai rabana da Mamaitua neneḡarinama e utedana. \p \v 3 Nam inam vutunaḡa, be mate tài nuaverena dà wainuatoitoie, baninama tè kataiena da wainuatoitoi e voie da tokare tauda tà kaiguratena. \v 4 Be kaigurata e voie da tokare tauda tài rewapana kauana. Be rewapana e voie da waisumaḡedidi e tubuḡana. \v 5 Be uma waisumaḡedidinama aubainama tokare nam tài nuaboya, baninama Mamaitua na wainuapaḡoma Arua Babaue nopode ya ḡini porena, baninama tauna Arua Babau ya utedana. \p \v 6 Raḡanine tauda yaḡoro gewagewae tè miamiana, tauda inam Mamaitua na ḡaviama. Be raḡan boruborune Keriso ya gurina aubaidama. \v 7 Banaga deḡoda tokare turanama tenaḡa verenama aubainama e gurina. \v 8 Be Mamaitua na wainuapaḡoma ḡarode yai maḡatarina, inam tauda yaḡoro gewagewae be Yesu aubaidama ya gurina. \v 9 Tauna kosinine tauda ya kawa didimanidana Mamaitua ḡarone. Vutuna aubainama yodi tè katai kauena da Mamaitua na medie Yesu tokare ei yawasanidana. \v 10 Raḡanine tauda yaḡoro Mamaitua na ḡaviama, be natunama Yesu na gurie ya voie da tauda Mamaitua mate yai rawateḡei munaḡedana. Be natunama Yesu na yawasanama e voie da tauda yawasana dosinama tà paḡona, baninama yodi tauda Mamaitua na banagama aubainama. \v 11 Be nam inam yabediḡa, be mate tài nuaverena Mamaitua ḡarone, baninama tauna Yesu Kerisoe tauda yodi Mamaitua tèi turanena. \s1 Adam be Keriso \p \v 12 Gewagewa dobue ya verauna, inam banaga tenaḡa kana taiye be uma gewagewane guri dobue ya verauna. Uma kauine guri banaga matabudi ḡarodie ya verauna, baninama matabudi gewagewa a voiena. \v 13 Gewagewa dobue ya kenakena be muriḡa tarawatu ya dobina. Be Mamaitua gewagewa ya kita poredina, inam raḡandie tarawatu nam i kenakenana. \v 14 Be yaḡoro Adam na raḡanie be ya naḡo da Mousis na raḡanie guri banaga yawai badedina. Avedi da aitauḡa tarawatu nam ti kati kotovina, Adam tarawatu yai kati kotovina maika. Adam tauna banaga muriḡa e verauna yawai matairena. \v 15 Be taudi rabui adi yawasanama nam teḡenidi, baninama Mamaitua na puyoma nam maika Adam na gewagewama nama. Inam baneginama Adam na gewagewae banaga toitoi a gurina. Be Yesu Keriso tauna Mamaitua na raukiviveree noḡotaporaḡa ya verauḡena banaga toitoi ḡarodie. \v 16 Mamaitua na puyoma be Adam na gewagewama nam tai ruvaruva be teneteneḡina. Baninama Mamaitua na puyoe banaga toitoi ya kawa didimanidina, avedi da taudi gewagewa toitoi a voiedina. Be Adam na gewagewae banaga toitoi ta gurigurina. \v 17 Uma baneginama tenaḡa Adam na gewagewae, guri banaga matabudi yai badedina. Be banaga matabudi aitauḡa Mamaitua ḡarone noḡotaporaḡa puyonama dosinama tai anine be ta paḡona, taudi tokare Yesu Keriso mate yawasana tai badedina. \p \v 18 Vutuna aubainama Adam gewagewa tenaḡa ya voiena aubainama, banaga matabudi a gurina, be Yesu didimana tenaḡa ya voiena aubainama, banaga matabudi Mamaitua ya kawa didimanidina da yawasana tà banavina. \v 19 Be kauinama teneḡine Adam na rawaḡaiḡaima aubainama, banaga matabudi gewagewa ya ragaudina, be Yesu na voteyateyama aubainama banaga toitoi Mamaitua e kawakawa didimanidina. \p \v 20 Mamaitua tarawatu ya utedana, baninama dà gewagewama na morabama ei maḡatarina. Be deḡoda gewagewa e morabana, naumeki da Mamaitua na raukiviverema e moraba vavasaḡana. \v 21 Vutuna aubainama gewagewa gurie ewai badana, be teneḡinama yodi Mamaitua na raukiviverema didimanae ewai badana, be yawasana kenakena nonoḡinama tà paḡona Yesu Kerisoe, tauna dà badama. \c 6 \s1 Tauwai sumaḡa be gewagewa \p \v 1 Be yodi nema tà voia bako? Gewagewa tà kaigurate be Mamaitua na raukiviverema e moraba, bo? \v 2 Ibewa ḡoma! Tauda gewagewae tè guri be yodi nemanama gewagewae tà mia bako? \v 3 Ko noḡonoḡoti bo ibewa da tauda aitauḡa Yesu Kerisoe tè babataitona, tauda yodi matabuda tè babataitona Yesu Keriso na gurima nopone. \v 4 Vutuna aubainama babataitoe tauda Yesu mate a dobodana. Be tauna gurie ya midisuḡu munaḡana Mamaitua na rewapanama neneḡarine. Be inam rewapaninama teneḡine tauda mate, yawasana vaune tà mianana. \p \v 5 Tauna na gurie tauda tauna mate tenaḡa. Vutuna aubainama na kaba midisuḡue tauda tauna mate tenaḡa. \v 6 Baninama tè kataiena da tubuḡidama poranama Yesu mate a tuparatu tenaḡena. Vutuna aubainama tubuḡidama gewagewa tauwai nuapaḡoenama yodi na rewapanama ya kovina, be tauda nam gewagewa ḡarone tài yaraga munaḡa, \v 7 baninama aitau da e gurina, gewagewa nam tauna e taukoni munaḡe. \v 8 Be tauda tè kataiena da tauda Keriso mate tè gurina aubainama, Keriso mate tokare tà miana. \v 9 Be mate tè kataie da Keriso ya midisuḡu munaḡana, tokare nam e guri munaḡa, baninama guri nam na rewapanama Yesu ḡarone ima kenakenana. \v 10 Be Yesu tauna raḡan tenaḡa kava ya gurigurina, gewagewa na rewapanama yai kovina. Be yodi tauna na yawasanama Mamaitua na yawasanae e miamiana. \v 11 Vutuna aubainama taumi mate ko noḡotimi da taumi gewagewae koya gurina, be Yesu Kerisoe ami yawasanama Mamaitua na yawasanae ko miana. \p \v 12 Vutuna aubainama nam gewagewa koi anine da tubuḡimima ei bade. Uma tubuḡinama tokare e gurina. Nam gewagewa taumi e sorumi da taumi tubuḡa na ḡoanama gewegewedima koi muriwatanedi. \v 13 Nam tunimima aiyabinama koi anine da gewagewa ta voiedi. Be ibewa da ko ute munaḡemina Mamaitua ḡarone, baninama taumi gurie be koya naḡona yawasanae. Vutuna aubainama yodi tunimima matabuna Mamaitua ko ute be koi anine da tunimima vutuna vere ta voiedina. \v 14 Naumeki da yodi gewagewa nam ei bademi, baninama taumi nam tarawatu na waibadae koma miamiana, ibewa da taumi Mamaitua na raukiviverema na waibadae ko miamiana. \s1 Tauda yodi nam gewagewa ei yarageda \p \v 15 Be yodi aba tà voie? Tauda Mamaitua na raukiviverema na waibadae tà miamiana, be nam tarawatu na waibadae tama miamiana. Vutuna aubainama yodi gewagewa tà voie, bo? Ibewa ḡoma! \v 16 Koya kataie bo ibewa da taumi aitau ko voteyeteyena taumi inam tauna na taunoyama? Vutuna aubainama deḡoda taumi gewagewa na taunoyama, taumi tokare ko gurina. Be deḡoda taumi Mamaitua ko voteyeteyena, taumi tokare Mamaitua na taunoyama be tauna ei yawasanimina. \v 17 Taumi raḡan tenaḡa gewagewa yawai yaragemina, be Mamaitua tài kaiwena da yodi nuemima tabutabunama koya vitaredi be riukaua waikatakatainama yai katakataimi be taumi ko vovo teyeteyedina. \v 18 Taumi gewagewae be Bada ya kaiporemi da yodi riukaua na yarayaragama. \p \v 19 Taumi ami noḡotama vovo gwaḡegwaḡedima aubainama, yau giuma teketekedie yà giugiuna da taumi ko kataiena. Boni tunimima koyai utaedi da mira be gewagewa dosidima ḡarodie awai yaragana. Inam nama yodi tunimima koi utaedi da yaba didimanidima ḡarodie tai yaragana yawasana babaunama aubainama. \p \v 20 Taumi gewagewa ḡarodie koyawai yaragana raḡandie, taumi didimana nam ko noḡonoḡotidina. \v 21 Inam yabedima koya voivoiedina yodi kowai kawa tunimayaḡedina, damodie aba koya banavi? Nam aiyaba da naumeki guri! \v 22 Be yodi taumi gewagewae be Bada ya kaiporemina da taumi yodi Mamaitua na taunoyama. Vutuna aubainama yodi taumi teneteneḡinama da Mamaitua na ḡoanama ko voiedina, yodibe taumi tokare koi rawa babau be damone taumi yawasana kenakena nonoḡinama ko paḡona. \v 23 Baninama dà gewagewama na maesama inam guri, be Mamaitua na puyoma inam yawasana kenakena nonoḡinama, dà Badama Yesu Kerisoe. \c 7 \s1 Raḡanine banaga e gurina tarawatu na rewapanama nam ḡarone ima kenakenana \p \v 1 Yau bana, tarawatu ko noḡoti. Banaga e miamiana, inam raḡanine tarawatu tauna banaga ewai badena. \v 2 Inam maika waivi wainaḡinama. Raḡanine tauḡoma yawayawasaninama e miamiana, inam raḡanine waivi nam teneteneḡina da na tauḡomama e gose. Be deḡoda na tauḡomama e gurina, inam raḡanine tauna wainaḡi tarawatunama e dobidobi porena. \v 3 Vutuna aubainama deḡoda na tauḡomama yawayawasaninama e miamia be waivi tauḡoma ḡesaunama e naḡina, tauna na badama debane mui e poreporena. Be deḡoda na tauḡomama e guri be waivi tauḡoma ḡesaunama e naḡina, inam naumeki. \p \v 4 Yau bana, uma kauinama teneḡinama taumi mate ḡaromie. Taumi Keriso mate koya guri tenaḡana! Vutuna aubainama tarawatu na rewapanama ḡaromie nam ima kenakenana. Keriso gurie be ya midisuḡu munaḡana, be taumi yodi tauna ḡaroḡaronama, da taumi ko votana Mamaitua aubainama. \v 5 Raḡanine tauda tubuḡa yawai dokedana noḡota gewegewedima dà yawasanae a noyanoyana. Uma noḡotidima gewegewedima tarawatue a maḡatarana. Vutuna aubainama tauda boni dà votavotama guri a tubutubuḡana. \v 6 Baninama tauda Yesu mate tè gurina aubainama, tauda yodi tarawatu na rewapanae be Yesu ya kuvesidana. Vutuna aubainama yodi keda vaunama Arue tà noyana, be nam keda poranama tarawatu a girugirumina tà noye. \s1 Tarawatu be gewagewa \p \v 7 Yodi aba tà giue? Tarawatu taunaḡa inam gewagewa, bo? Ibewa ḡoma! Taugu tokare nam sibo gewagewa e kataie, ibewa da tarawatu ewai maḡatarana. Baninama taugu tokare waikwina nam e kataie, deḡoda tarawatu nam sibo i riuna, “Nam kwai kwina!” \v 8 Gewagewa na kedama tarawatue ya banavi be ya voie da nopogue waikwina noḡotidima ta tavatavana da tarawatu yàwai kati kotovina. Baninama deḡoda tarawatu nam sibo i kenakena, tokare gewagewa na rewapanama yai kavena maika banaga gurigurinama. \p \v 9 Raḡanine taugu ḡaubogue taugu tarawatu nam e kataiena, taugu ma nuaveregu yawasanae è miamiana. Be muriḡa tarawatu è paḡopaḡona raḡanine, gewagewa ya naḡo midisuḡu be yau yawasanae ya saḡana. \v 10 Dabudine è kataie da taugu è gurina. Tarawatu kabe yawasana i uteutegu da tauna guri ya uteguna. \v 11 Gewagewa na kedama tarawatue ya banavina, vutuna aubainama ya kaiyovuegu be inam tarawatune yai guriguna. \v 12 Be tarawatu taunaḡa inam babaunama. Be uma riuvavasaḡinama, “Nam kwai kwina” tauna mate babaunama, didimana be vere. \p \v 13 Naumeki, deḡoda tarawatu inam yaba verenama, inam yabanama verenama ya voie da taugu e guri, bo? Ibewa ḡoma! Gewagewa uma tarawatunama verenama ya paḡo be tarawatune yai guriguna. Be tarawatue yodi tà kitakitana da gewagewa inam naumeki gewagewa vavasaḡinama. \s1 Gewagewa banaga ewai badedina \p \v 14 Tauda tè kataiena da tarawatu inam Mamaitua ḡarone be ya yovona. Be tauda banaga tarawatu waimuriwatanenama tè gwaḡana aubainama, gewagewa tauda ewai badedana. \v 15 Be yaba barebaredima yà voivoiedina, taugu nam e kataiena da aba aubainama yà voivoiedi. Taugu yaba veredima è ḡoeḡoedina sibo è voiedina, be yabedima nam ama voivoiedina. Be taugu yaba yau kaba tuaḡaiedima, vutudi taugu yà voivoiedina. \v 16 Be deḡoda yaba barebaredima nam ama ḡoeḡoedina, be taugu yà voivoiedina, inam taugu yàwai aninana da tarawatu inam riukaua. \v 17 Vutuna aubainama nam taugu inam yabedima barebaredima ama voivoiedina, ibewa da gewagewa nopogue e kenakenana, tauna vutuna e voivoiedina. \p \v 18 Baninama è kataie da nopogue nam aba verenama ima kenakenana. Nopogue ḡoana riukaua da e kenakenana da vere sibo è voiena, be nam rewapana ḡarogue da yà voie. \v 19 Baninama yaba yà voivoiedina, taudi nam yau ḡoana da sibo è voiedi. Be yaba voiedima nam yau kaba ḡoedi, inam yabedima yaḡoro da yà voivoiedina. \v 20 Be deḡoda yaba yà tuatuaḡaiedina, be yaḡoro yà voivoiedina, inam kauidima tawai kataigu da nam taugu inam yabedima ama voivoiedina, be ibewa da gewagewa nopogue e kenakenana, tauna vutuna e voivoiedina. \p \v 21 Dobudine è kita da raḡan matabuna inam umanama e tubutubuḡana: Raḡanine è raurubu da kabe vere è voivoie, da gewagewaḡa è voivoiena. \v 22 Naumeki nopogue Mamaitua na tarawatuma yà ḡoeḡoe kauena, \v 23 be Mamaitua na tarawatuma nopogue e kenakenana. Be taugu è banavi da tarawatu ḡesaunama tunigue yai rewapana vavasaḡa be e panipaniguna, be Mamaitua na tararawatuma ewai ḡaviena. \v 24 O kapore, wainuatoitoiguma! Aitau e kaisagugu, be tubuḡa uma gurigurinama yà gose pore? \v 25 Baninama nopogue taugu Mamaitua na tarawatuma yà vovo teyeteyena, be tunigue taugu gewagewa na tarawatuma yà vovo teyeteyena. Be Mamaitua yài kaiwena, baninama taune dà Badama Yesu Kerisoe ya kuvesiguna. \c 8 \s1 Yawasana vaunama Arua Babaue \p \v 1 Vutuna aubainama taudi aitauḡa Yesu Kerisoe ta miamiana, taudi tokare nam kovoḡa ta banavi. \v 2 Baninama tarawatu Arua Babaue vutuna yawasana Yesu Kerisoe ya uteguna da gewagewa be guri adi tarawatue ya kuvesiguna. \v 3 Tarawatu nam teneteneḡina da sibo yai yawasanida, baninama tauda tarawatu waimuriwatanenama ḡarone tè gwaḡa kauana. Vutuna aubainama Mamaitua Natunama ya riupore yovoḡe be tubuḡa ya utena maika, tauda tubuḡidama gewagewa tauvoienama. Be Mamaitua Yesu tubuḡa ya utena, be inam tubuḡine tauda dà gewagewama kovoḡinama ya paḡona, be yodi ḡarode gewagewa na rewapanama ya kovina. \v 4 Vutuna aubainama deḡoda tauda Arua Babau na ḡoane tà miana, be nam tubuḡa na ḡoane, inam raḡanine tauda teneḡinama da Mamaitua na tarawatuma tà voteyeteyena. \p \v 5 Be taudi aitauḡa tubuḡa na ḡoane ta miamiana, taudi adi noḡotama matabuna tubuḡa na ḡoane e kenakenana. Be taudi aitauḡa Arua Babau na ḡoane ta miamiana, taudi adi noḡotama matabuna Arua Babau na ḡoane e kenakenana. \v 6 Deḡoda tubuḡa na ḡoanama tà noḡota guratena, damonama guri tà banavina. Be deḡoda Arua Babau na ḡoanama tà noḡota guratena, damonama yawasana be suba tà banavidina. \v 7 Nama ta tubutubuḡana, baninama tubuḡa na wainua noḡonoḡotama inam Mamaitua na ḡaviama, be deḡoda tauda tubuḡa na wainua noḡonoḡotama tài muriwatanena, tauda tokare Mamaitua na tarawatuma nam tà voteyeteye. Be nam tokare tà voie be teneḡina. \v 8 Taudi aitauḡa tubuḡa na ḡoane ta miamiana, taudi nam Mamaitua timawai nuaverena. \p \v 9 Be taumi nam tubuḡa na waibadae koma miamiana. Ibewa! Deḡoda Mamaitua Aruinama nopomie, naumeki da taumi Arua Babau na waibadae ko miana. Be deḡoda aitau Keriso Aruinama nam tauna nopone e mia, naumeki da tauna nam Keriso ḡarona. \v 10 Be deḡoda Keriso nopomie, tubuḡimima ya gurina be Arua Babaue yawasana ko paḡona, baninama Mamaitua ya kawa didimanimina. \v 11 Mamaitua Aruinama Yesu gurie be ya kawa midisuḡu munaḡena. Deḡoda inam Aruinama nopomie e miana, naumeki da tokare tauna vutuna, taumi tubuḡimima guriguridima mate e kawa midisuḡudina. Baninama tauna Aruinama nopomie e miamiana. \p \v 12 Vutuna aubainama yau bana, tubuḡa na ḡoanama nam na noyama aba ḡarode ima kenakenana. \v 13 Baninama deḡoda taumi tubuḡa na ḡoanama koi muriwatana nonoḡena, taumi tokare ko gurina. Be deḡoda Arua Babaue tubuḡa na ḡoanama gewegewedima koi guridina, taumi tokare yawasana ko banavina. \v 14 Baninama taudi aitauḡa Mamaitua Aruinama ewai dokedina, taudi vutudi Mamaitua natunatunama. \p \v 15 Be Mamaitua Arua Babau ya utemina inam nam e voiemi da taumi taunoya yababa da sibo ko nainaira. Ibewa! Be tauna Arua Babau ya utemina e voiemi da taumi Mamaitua natunatunama. Vutuna aubainama taumi yodi Mamaitua ḡarone ko riuna, “Mamai”!\f + \fr 8:15 \ft Aramaic bonane ‘Abba’ inam ‘Mamai’.\f* \v 16 Mamaitua Aruinama tauda aruidama e riuriuena da tauda riukaua Mamaitua natunatunama. \v 17 Yodi tauda Mamaitua natunatunama, vutuna aubainama tauda tokare Keriso mate Mamaitua na buderima tà paḡona. Deḡoda tauna na wainuatoitoie tauda mate tài nuatoitoi saguna, tokare Mamaitua neneḡarine Keriso mate tà mia tenaḡana. \s1 Raḡan muriḡa na yawasanama \p \v 18 Taugu yà kitakitana da wainuatoitoi yodi tà banabanavidina taudi yawasana tokare e veraverauna ḡarode e tavana, nam mate tài ruvaruva be teneteneḡina, ibewa. \v 19 (-) \p \v 20-21 Mamaitua yaba matabuna yawai tubuḡidina ta guriguri be ta bovabova yababana, vutuna aubainama ma nuaboyedi ta miamiana. Be inam nam taudi adi ḡoana, be tauwai tubuḡidima na ḡoane nama. Be yaḡoro nopodima ewai noḡotana da raḡanine Mamaitua na damma neneḡarine ta saḡana, taudi mate neneḡara ta paḡo da guri be bova adi raḡanima e kovina. (v 19) Vutuna aubainama, yaba matabuna Mamaitua yawai tubuḡidina, taudi tawai raba be keda ta kitakitana da uma yawasaninama saḡasaḡa vavasaḡinama Mamaitua na sedama e utedina, dobue yaba matabuna matedie. \v 22 Tauda tè kataiena da pakane da yodi yaba matabuna ta yakeyakeina maika waivi raḡanine ewai tikana tunimuyanama nama. \v 23 Be nam yabedima taudiḡa, be tauda mate, avedi da puyo Arua Babau tè paḡona, be yaḡoro tà yakeyakei be tàwai rabana da Bada ei kawa natuneda be tubuḡidama ei yawasanidina. \v 24 Raḡanine Bada yai yawasanidana tauda tà noḡonoḡotina, da tokare tà naḡona marae. Be tauda deḡoda sibo kaite marae tè naḡona, yodi nam tama noḡonoḡotina da sibo marae tè naḡo. Baninama nam aitau yaba kaite ya paḡo be yodi ima ḡoeḡoena e paḡo munaḡe. \v 25 Be yodi yaḡoro mara nam te kitana, vutuna aubainama tauda nuatauḡa tàwai rabana da marae tà naḡona. \p \v 26 Be mate Arua Babau dà vogwaḡagwaḡae e sagusagudana. Baninama tauda nam moiragi kaua te kataiena, vutuna aubainama Arua Babau Mamaitua ḡarone aubaidama moiragie giu e vatovatodina, baninama tauda nam teneteneḡina da tà vatodi. \v 27 Arua Babau tauda aubaidama e moimoiragina Mamaitua na ḡoanama ruvane. Be aba Arua Babau Mamaitua e riuena, tauna kaite ya kataiena, baninama Mamaitua banaga babaudama nopodama ya katai kauena. \v 28 Tauda tè kataie da banaga aitauḡa Mamaitua tawai nuapaḡoena, taudi ḡarodie yawasana matabudi veredima, be piripiri ta tubutubuḡana inam vere taudi aubaidima. Uma banegidima taudi vutudi Mamaitua bonimai ya vinedina na ḡoanama ruvane. \v 29 Be banaga aitauḡa Mamaitua ya vinevinedina, taudi ya voiedina maika natuḡominama Yesu, be Yesu tauna tautuaḡa. \v 30 Be aitauḡa Mamaitua ya vinevinedina, taudi ya yokoedina da sibo a verauna tauna ḡarone. Be aitauḡa tauna ya yokoyokoedina, taudi ya kawa didimanidina. Be aitauḡa tauna ya kawakawa didimanidina, taudi yawasana verenama marae ya utedina. \s1 Mamaitua na wainuapaḡoe nam aba tokare e dariḡeda \p \v 31 Yodi aba tà giue? Deḡoda Mamaitua tauda muride e midimidina, aitau tokare ei ḡavieda? \v 32 Avedi da natuḡominama be nam i rabe kwasena, be yaḡoro yai utaena tauda matabuda aubaidama. Be teneḡine nama tauna na raukiviveree yaba matabudi e uteutedana. \p \v 33-34 Vutuna aubainama nam aitau teneteneḡina da ei wavuda, baninama Mamaitua kaite ya kawa didimanidana. Be mate Yesu Keriso vutuna ya guri be ya midisuḡu munaḡana, tauna Mamaitua kasaune e mia be aubaidama e moimoiragina. \p \v 35 Be yodi Keriso na wainuapaḡoe nam aba tokare e dariḡeda. Nam nuaboya, nam naira, nam raukivigewagewa, nam meiḡara, nam waikaruwaḡawaḡa, nam iḡara. \v 36 Girugiruminama porane ya girugirumina nama, “Tam kamtaie raḡan matabuna tauma raukivigewagewa ka banabanavidina, be ta vunuvunuḡimaina maika musara.”\f + \fr 8:36 \ft Gurik bonane ya riuna ‘sipu’, be nam ‘musara’.\f* \v 37 Be avedi da nuaboya tà banabanavidina, be yaḡoro tà vaisuba vavasaḡedina Yesu Kerisoe, tauna vutuna ewai nuapaḡoedana. \p \v 38 Baninama taugu è katai kauena da Mamaitua na wainuapaḡoe nam aba tokare e dariḡeda, nam guri, nam yawasana, nam anea, nam penama, nam yaba yodi ta tubutubuḡana bo tokare ta tubuḡana, nam aba rewapanidi, \v 39 nam arua gunume bo dobue, nam aba Mamaitua yawai tubuḡidina, nam aba tokare Mamaitua na wainuapaḡoe e dariḡeda, ibewa! Yesu Kerisoe Mamaitua yai kataidana da tauna ewai nuapaḡoedana. \c 9 \s1 Mamaitua be Israel banegidima \p \v 1 Taugu Yesu Keriso matane yà riuriu kauana, be nam ama kaikaiyovuna. Arua Babau nopogue nama e riuriueguna. \v 2-3 Israel banegidima nam adi waisumaḡa, vutuna aubainama taugu nopogue èi nuaboya da èi nuaboya kauana, be è noḡoti da Mamaitua taugu sibo ya raukivi gewegewegu be taudi sibo yai yawasanidina. \v 4 Baninama taudi Mamaitua ya vinedina da tauna natunatunama be taudi neneḡarinama a kita be na saugama ḡarodie ya boruna. Taudi Mousis na tarawatuma a paḡo be tempol nopone ta tapataparorona, be Mamaitua ya riuedina da tokare ei yawasanidina. \v 5 Be taudi ḡarodie dede pakanama banegidima,\f + \fr 9:5 \ft Dede pakanama banegidima inam: Eibraham, Aisik be Jeikob.\f* be inam damne Yesu Keriso ya tubuḡana, tauna vutuna Mamaitua, be raḡan matabuna ta kaikai suḡu nonoḡena! Inam riukaua. \s1 Aitauḡa Mamaitua na damma nopone? \p \v 6 Taugu yà riuriuna da Mamaitua na saugama nam i kavena. Israel banegidima nam matabudi Mamaitua na dam. \v 7 Avedi da taudi Eibraham natunatunama, yaḡoro nam matabudi Mamaitua na seda, ibewa. Mamaitua Eibraham umanama ya riuena, “Aisik na dame taugu tokare am sedama è sausaugemna yà utemna.” \v 8 Inam baninama umanama: Avedi da taudi Eibraham natunatuḡominama, yaḡoro taudi nam Mamaitua natunatuna, be aitauḡa Mamaitua na saugama tauwai sumaḡenama, taudi inam riukaua Mamaitua natunatunama. \v 9 Mamaitua na saugama Eibraham ḡarone inam umanama ya riuna, “Taugu yau raḡanima è boruborue taugu yà yovo munaḡana, yodibe Sera gomana tauḡominama tokare e tikana.” \p \v 10 Be teneḡinama nama Rebeka ḡarone. Rebeka na sedama tautauḡomidima tamedima tenaḡa Aisik, tauda mate tamadama. \v 11-12 Be Rebeka muriḡa da seda raḡaraḡa e tikedi da yawasana veredi bo gewegewedima ta voiedina, be noḡone Mamaitua Rebeka umanama ya riuena: “Gomana tautuaḡa tokare tasinama ḡarone ei taunoyana.” Mamaitua nama ya riuna, inam tauda sibo tè kataie da Mamaitua na ḡoane banaga e vinevinedina, be nam adi noyama debane. \v 13 Vutuna aubainama girugiruminama porane umanama ya riuna, “Jeikob nuaguma e paḡopaḡona be Iso è tuaḡaiena.” \p \v 14 Be yodi nema tà riu bako? Mamaitua nam didimana banegina, bo? \v 15 Mamaitua Mousis umanama ya riuena, \q1 “Taugu yau raunuatoima banaga yà ḡoeḡoena nama yà raunuatoiena, \q2 be yau raukiviverema banaga yà ḡoeḡoena nama ḡarone yà raukivi verena.” \m \v 16 Vutuna aubainama banaga yawasana ta paḡona, be nam adi ḡoane bo adi noyama veredima aubaidi, ibewa, be Mamaitua taunaḡa e ḡoeḡoena nama e raukivi verena ḡarodie. \m \v 17 Be guyau Pero ḡarone ko kita. Mamaitua tauna ḡarone ya riuna umanama, “Taugu è voiem da guyau kuya tubuḡana, inam taugu yau rewapanama ḡarome yai maḡatari da dobu matabuna ta kita be isaguma ta kaisuḡuna.” \v 18 Vutuna aubainama Mamaitua na raukiviverema banaga e ḡoeḡoena, nama ḡarone e raukiviverena. Be mate Mamaitua e ḡoeḡoena nama, banaga noponama e kawa badona. \p \v 19 Be tokare banaga ḡesaumima umanama ko riueguna, “Deḡoda Mamaitua na yawasanama nama, aba aubainama tauna e riuriuna da tauma gewagewa banagimai? Tauda nam teneteneḡina da na ḡoanama tài ḡake.” \p \v 20 Tam am rewapanama aba da Mamaitua e giugiu be kwa riuute munaḡe? “Gurewa nam tokare aitau tauvoienama e riuena: Aba aubainama umanama kitaguma kuya voiegu?” \v 21 Gurewa tauvoienama doḡa teneḡinama e paḡo be na ḡoane nama gurewa verenama be kamai guregurewa e voivoiedina. \v 22 Be inam kauinama teneḡinama nama. Mamaitua guyau Pero be Ijipt banegidima ya vinedi da ḡarodie na medima be na rewapanama ei maḡatarina. Be avedi da Mamaitua ya vinedina da taudi sibo a gurina, be tauna yaḡoro mareḡa ewai rauriedina. \v 23 Be banaga ḡesaudima ya vinedina da taudi neneḡarinama maumaurinama tokare a paḡona. Vutuna aubainama Mamaitua na raukiviverema be na rewapanama taudi ḡarodie yai maḡatarina. \v 24 Be inam banegidima inam tauda, tauna Jius be eteni nopodie ya vinedana. \p \v 25 Maika Mamaitua peroveta Osea ya riuriuena nama, \q1 “Taugu tokare eteni banegidima yà vinedi \q2 be yà voiedi da taudi yau banagama. \q1 Be taudi nuaguma ta paḡona, \q2 avedi da yodi nuaguma nam tima paḡopaḡona.” \m \v 26 Be mate Osea ya riuena, \q1 “Deḡo è riuedina, ‘Taumi nam taugu yau banaga’, \q2 yodi tokare yà riuedina, ‘Taumi Mamaitua miamia nonoḡinama natunatunama.’” \m \v 27 Be peroveta Aisaia Israel aubaina ya riuna umanama, \q1 “Avedi da Israel banegidima sievidima maika gimori gerese, \q2 be raubisaḡa tokare ei yawasanidina. \q1 \v 28 Baninama Mamaitua na ogama ya tarataraḡina nama, \q2 tokare e voia makaie be e voia rovona.” \m \v 29 Inam maika Aisaia kaite ya vatona, \q1 “Deḡoda Bada wairewapana vavasaḡinama banaga raubisaḡa sibo nam i gosedi, \q2 tauda tokare Sodom be Gomora banegidima tè ruvedi be tè guri rovona.”\f + \fr 9:29 \ft Sodom be Gomora adi gututuma ko sievidina. (\xt Genesis 19:1-29\ft )\f* \s1 Israel banegidima nam waisumaḡa ḡarodie \p \v 30 Be yodi tà kita da eteni banegidima avedi da didimana nam ti wanewanena, be yaḡoro Mamaitua adi waisumaḡe ya kawa didimanidina. \v 31 Be Israel banegidima taudi didimana nam ti banavina, baninama taudi didimana tarawatue a wanewanena aubainama. \v 32 Aba aubainama didimana nam ti banavi? Baninama taudi a noḡoti da adi noyama veredie kabe didimana ta banavi, be nam waisumaḡe. Taudi yeku\f + \fr 9:32 \ft ‘Yeku’ inam Yesu Keriso.\f* adi kaba saḡaivitarema a saḡai vitarena. \v 33 Ya girugirumina nama: \q1 “Ko kitana, taugu Saionma yeku yà boruboruna, \q2 be vutuna banaga e voiedi da ta saḡai vitare be ta bekuna. \q1 Be aitau uma yekunama ewai sumaḡena, \q2 tauna tokare nam tunimayaḡe e mia.” \c 10 \p \v 1 Yau bana, taugu nuaguma e ḡoeḡoe kaue be Mamaitua yàwai baḡana da tauna sibo Israel banegidima yai yawasanidina. \v 2 Taugu è kataiena da taudi ta rarau rubu guratana da Mamaitua sibo a tainuaverena, be tauna anitai nuaverenama na kedama, nam ti katai kauena. \v 3 Taudi Mamaitua na didimana kedanama a riutuaḡaie, be taudi adi noḡotama nama na ruvae didimana kedanama a wanewanena. \v 4 Be taudi nam ti kataiena da Keriso ya voie da tarawatu na raḡanima ya kovina. Be aitau da Keriso ewai sumaḡena, tauna tokare didimana e banavina. \p \v 5 Mousis didimana tarawatue umanama ya giuedina, “Aitauḡa uma kauidima yà giugiuedina e voiedina, tauna tokare ḡarodie yawasana e banavina.” \v 6 Be didimana waisumaḡe inam umanama ya giuedina, “Nam nopomie ko riuna, ‘Aitau e saḡa e naḡo marae be Keriso e yovoḡe?’” \v 7 Bo “Aitau e yovo e naḡo guriguridima adi gabue be Keriso e saḡe?” Ibewa! \v 8 Inam kauidie nam tokare yawasana ko banavidi. Be you, didimana waisumaḡe umanama ya giuedina, “Yawasana riunama inam ḡaromie; mudumie be nopomie.” Inam riunama vutuna waisumaḡa riunama tauma ka rarau guguyena. \p \v 9 Inam giudima banidima umanama, Deḡoda tam mudume kwa riuna, “Yesu tauna Bada” be nopome kwai sumaḡa da Mamaitua Keriso gurie be ya kawa midisuḡu munaḡena, tam tokare yawasana kenakena nonoḡinama kwa banavina. \v 10 Baninama dà waisumaḡe tokare Mamaitua e kawa didimanidana, be deḡoda mudude Yesu Keriso tà giuena, tauda tokare Mamaitua ei yawasanidana. \v 11 Vutuna aubainama girugiruminama umanama ya riuna, “Aitau tauna ḡarone ewai sumaḡana, tauna tokare nam tunimayaḡe e mia.” \v 12 Yodi uma giunama mayanama maika banaga matabuda, tauda Jius be eteni banegidima matabuda e riuriuedana, baninama Bada tauna tenaḡa, be banaga matabuna ewai badedina, be vere dosidima aitauḡa tauna ḡarone sagu tawai baḡena e uteutedina, \v 13 baninama girugiruminama nama ya riuna, “Aitauḡa Bada ḡarone yawasana tawai baḡena, taudi tokare ei yawasanidina.” \p \v 14 Be nema taudi sagu tai baḡe bake, deḡoda taudi Bada nam tai sumaḡe? Be nema Bada tai sumaḡa bake, deḡoda varinama nam ta vaie? Be nema vari verenama ta vaia bake, deḡoda nam aitau ḡarodie e rauguguya? \v 15 Be nema taudi ta rauguguya bako, deḡoda Keriso taurauguguya nam e riuporaḡa? Girugiruminama umanama ya riuna: “Banaga tawai nuavere kauana raḡanine taurauguguya ta verau be vari verena be suba giunama ta rarau guguyena.” \p \v 16 Be nam Israel banegidima matabudi vari verenama ti paḡona. Inam maika peroveta Aisaia ya riuriuna nama: “Bada, nam banaga toitoi ama giuma ti sumaḡena.” \v 17 Be yaḡoro Keriso banaga ya riuporedina rauguguya aubainama be adi rauguguyae banaga ta vaie, be tai sumaḡana. \p \v 18 Be Jius banegidima nemanama? Taudi vari verenama nam ti vaie, bo? Ibewa da taudi kaite a vaiena. Baninama girugiruminama porane ya riuna umanama: \q1 “Taudi a rarau guguyana varinama dobu matabuna yai moḡavuna, \q2 be dobu damodie mate.” \m \v 19 Bo agunai Jius banegidima a vaiena be baninama nam ti katai kaue, bo? Ibewa, taudi a kataiena. Uma kauinama vutuna aubainama Mamaitua Mousis umanama ya riuena: \q1 “Avedi da eteni banegidima buebuedima taudi nam Jius, be tokare yà vinedina. \q2 Yodibe taumi tokare ko unuredi be ko mediedina.” \m \v 20 Be Aisaia mate umanama ya riuna: \q1 “Aitauḡa taudi nam ti wanewaneguna, \q2 taudi ḡarodie è maḡatara be a banaviguna.” \m \v 21 Be Israel banegidima aubaidima umanama ya riuna: \q1 “Raḡan daudaunama taugu aubaimima èwai rabana da sibo ḡarogue koya tavana, \q2 be taumi nam ko tavana, baninama taumi banaga beapotepotemi be raraukosoḡaiḡaimima.” \c 11 \s1 Israel banegidima tautaugosedima \p \v 1 Be yodi nemanama? Mamaitua na banagama ya tuaḡaiedi, bo? Ibewa! Taugu mate Israel banegiguma, Eibraham natunama, be Bendiman na damma nopone. \p \v 2 Mamaitua na banagama boni ya vinevinedina nam i tuaḡaiedina, ibewa! Elaija na gututuma ko noḡoti, raḡanine tauna Mamaitua ḡarone ya riubona badobadona Israel banegidima kadi taiye. \v 3 Tauna umanama ya riuna: “Bada, taudi am perovetama matabudi ai guri rovodi be am oltama a katiweidina. Be yodi tauguḡa yà miamiana, be taudi ta ḡoeḡoe da taugu mate tai guriguna.” \p \v 4 Be Bada umanama ya paribeena: “Taugu banaga 7 tausand aubaiguma è taugosaḡana, baninama taudi nam kokoitau Bal ḡarone ti raudunena.” \p \v 5 Be yodi uma raḡanine kauinama teneḡinama nama. Mamaitua na raukiviveree banaga tautaugosedima ya vinedina. \v 6 Tauna na raukiviveree ya vinedina be nam adi noyama debane. Be deḡoda adi noyama debane i vinedina, agunai raukivivere nam baniboruboruna. \p \v 7 Be yodi tà kita, Israel taudi didimana a wanewane guratena be nam ti banavina. Be Mamaitua na vinevinema banegidima taudiḡa didimana a banavina, be Israel banegidima ḡesaudima Mamaitua ya kawa nopobadodina \v 8 maika girugirumina porane ya riuriuna nama: \q1 “Mamaitua arua gewagewanama ya utedi, \q2 be uma aruinama taudi ya kawa debabuedi \q1 be ya voiedi da matedie nam timawai kita \q2 be beedie nam timawai beavaiana naumeki da yodi.” \m \v 9 Be Deivid umanama ya riuna: \q1 “Taudi adi puyoma soidima sibo ya tikona munaḡedi, \q2 be a saḡai vitaredina, baninama inam adi kovoḡama. \q1 \v 10 Taudi sibo arue matedima ai kupikupi da taudi nam sibo ai kita, \q2 be raḡan matabuna sibo ḡayawa a kwarina.” \s1 Eteni banegimima taumi nam ko rauguyaguyau \p \v 11 Yodi yài taravira munaḡemina. Mamaitua na banagama ya tuaḡai vavasaḡedi, bo? Ibewa! Israel banegidima Mamaitua a mia tautauriena, aubainama Mamaitua eteni banegidima ei yawasanidina da Israel banegidima sibo a unurana eteni banegidima ḡarodie. \v 12 Be uma ko noḡoti, Israel banegidima taudi Yesu Keriso a tuaḡaiena, aubainama eteni banegidima dobu matabuna yawasana a banavina, Israel banegidima matabudi Yesu tawai sumaḡena raḡanine, eteni banegidima tokare waiaiaina dosinama ta paḡona. \p \v 13 Be taumi aitauḡa nam Jius, taumi yodi yà riuemina: Taugu ei nuaverena da Mamaitua ya riuporeguna taumi eteni banegimima ḡaromie da vari verenama yà rauguguyena. \v 14 Be uma kauine Jius banegidima nuedima ei medi be taudi mate tai sumaḡana. \v 15 Be yodi ko kita da, raḡanine Mamaitua Jius banegidima ya riuriu tuaḡaiedina, inam raḡanine dobu matabuna adi gewagewama ya noḡota poredina, be raḡanine Mamaitua Jius banegidima ei anina munaḡedina, aba tokare e tubuḡa? Inam raḡanine banaga guriguridima ta midisuḡu munaḡana. \v 16 Baninama deḡoda Mamaitua Jius adi dedema pakanama banegidima yai aninedina, naumeki da taudi adi sedama mate Mamaitua tokare ei aninedina. Inam kauinama teneḡinama maika kai olip. Deḡoda kai olip waraminama yai aninena, naumeki da kai ragedima mate tokare ei aninedina. \p \v 17 Be yodi raḡandie Mamaitua uma kainama ragedima ḡesaudima ya kotovidina, be taumi avedi da dobira olipnama, be ya ragaumi da olip ragedima ya kotokotovidina kividie ya pani wairatumina. Be yodi taumi olip waraminama bodinama na rewapanae taumi ko gogogogona. \v 18 Vutuna aubainama olip ragedima midimididima noḡodie nam ko seḡara! Be ko noḡoti da warama nam na yasima taumi. Taumi ami yasima inam warama. \p \v 19 Be agunai taumi umanama ko riuna, “Mamaitua kai olip ragedima ḡesaudima ya kotovidina, kividie tauma e pani wairatumaina aubainama.” \v 20 Inam riukaua, be ko noḡoti da taudi nam tiwai sumaḡana aubainama Mamaitua ya kotovidina, be taumi Keriso kowai sumaḡena aubainama Mamaitua taumi ya pani wairatumina. Vutuna aubainama nam noḡodie ko seḡara, avedi! Be taumi sibo koya nairana, \v 21 baninama deḡoda Mamaitua kai ragedima veredima i kotovidina, taumi mate tokare ya kotovimina, deḡoda taumi nam koi sumaḡana. \p \v 22 Be yodi tauda Mamaitua na raukiviverema be na raukivigewagewama tà kitana. Tauna na raukivigewagewama taudi aitauḡa nam Mamaitua tima vovo teyeteyena ḡarodie, be deḡoda raḡan matabuna koi sumaḡena, na raukiviverema taumi ḡaromie e kenana, be deḡoda ibewa, taumi mate e kotova poremina. \v 23 Be deḡoda Jius banegidima waisumaḡa tai kare munaḡena, taudi tokare Mamaitua e pani wairatu munaḡedina, baninama na rewapanama e kenakenana da nama e voiana. \p \v 24 Be avedi da taumi dobira olipnama, be yaḡoro Mamaitua ya paḡomi da olip verenama bogane ya pani wairatumina. Vutuna aubainama tauna tokare teneteneḡinama da olip verenama ragedima ya kotokotova poredina, kividie e pani wairatu munaḡedina. \s1 Mamaitua tokare Israel banegidima ei yawasanidina \p \v 25 Yau bana, uma inam riukaua semosemonama yà riuriuemina da taumi ko kataie be nam ko kawa saḡe munaḡemi Israel banegidima noḡodie. Inam riukaua da Mamaitua Jius banegidima ḡesaudima ya kawa nopobadodi da nam ti sumaḡana. Inam kauinama nama Mamaitua ya voie da eteni banegidima sievinama ya noḡonoḡotina paratine nama ei yawasanidina, \v 26 yodibe Israel banegidima mate ei yawasanidina maika girugiruminama poranama ya riuriuna nama: \q1 “Tauwai yawasana Jerusalemḡa e verau \q2 be e voie da Jeikob na damma Mamaitua tai nuapaḡo munaḡena. \q1 \v 27 Be taugu waianina yà uteutedina raḡanine, \q2 adi gewagewama yà noḡota poredina.” \p \v 28 Yodi taudi vari verenama a tuaḡaiena, vutuna aubainama taumi eteni banegimima yawasana ko paḡona, be Jius taudi Mamaitua na ḡaviama. Baninama Mamaitua Jius adi dedema pakanama banegidima ya vinedina, taudi kadi taiye Jius banegidima yaḡoro tauna na banagama, \v 29 baninama Mamaitua na giu be na puyoma nam airaḡan nuanama e vitaredi be e kaiporaḡa munaḡedi. \v 30 Taumi noḡone eteni banegimima, taumi Mamaitua koya rawarawa ḡaiḡaiena. Be yodi taumi Mamaitua na raunuatoima koya paḡona, baninama Jius banegidima Mamaitua a rawaḡaiḡaiena aubainama. \v 31 Be tokare taudi mate Mamaitua na raunuatoima ta paḡona, avedi da taudi yodi ta rawarawa ḡaiḡaiena, baninama Mamaitua na raunuatoima taumi ḡaromie aubainama. \v 32 Be yodi tà kita da banaga matabuna adi rawaḡaiḡaie Mamaitua ya panidina, inam kedane tokare matabudi Mamaitua na raunuatoima ta paḡona. \s1 Pol Mamaitua e kaikai suḡusuḡuna \p \v 33 O kapore! Aba kam Mamaituama tam kuya vere ḡaḡa kè banavim. Am nuauyauyama be am kataima ya saḡa vavasaḡa be ya yovo guratana. Tauda nam teneteneḡina da Mamaitua na yawasana be na kovoḡama tà kataiedi. \v 34 “Aitau Mamaitua na noḡotama ya kataie? Be aitau teneteneḡina da Mamaitua e raukure?” \v 35 Bo “Aitau aba Mamaitua ya ute da yodi Mamaitua tauna ei maesi munaḡe?” \v 36 Yaba matabuna taune da ta tubutubuḡana, be tauna na rewapanae ta kenakenana. Tauna tà kaisuḡusuḡu nonoḡena. Inam riukaua! \c 12 \s1 Dà yawasanama sibo Mamaitua tè utena \p \v 1 Yau bana, yodi Mamaitua na raunuatoie yà riuriu vavasaḡemina da tubuḡimima Mamaitua ko utena. Be raḡanine tubuḡimima Mamaitua ko uteutena, inam vutuna puyo babau yawayawasaninama. Dabudine Mamaitua ei nuaverena, baninama uma kauinama inam riukaua taparoronama, Arua Babau nama e ḡoeḡoena. \v 2 Be nam dobu banegidima adi vaivaie ko mia, avedi! Be Mamaitua koi baḡa da ami noḡotama e vitaredi be taumi ami yawasanama e rawavaudina. Yodibe taumi tokare teneteneḡinama da Mamaitua na ḡoana be na verema ko kataiedina. Be Mamaitua na ḡoanama inam ya vere vavasaḡana. \p \v 3 Taugu Mamaitua na apasolma, vutuna aubainama yà riuriu vavasaḡemina: Nam ko noḡota munaḡemi da taumi koya saḡa guratana, ibewa da Mamaitua taumi tenatenaḡaḡa ami waisumaḡama ya uteutemina, na ruvae nama ko noḡota munaḡemina. \v 4 Tauda tubuḡidama tenaḡa be ragaragadama toitoi, be raga tenaḡaḡa adi noyama tabu be tabu. \v 5 Be uma kauinama teneḡine tauda toitoi be tubuḡa tenaḡa Yesu Kerisoe, be taune tauda matabuda tèi rawa teḡeidana. \p \v 6 Be matabuda dà noyama tabu be tabu, Bada puyo tabu be tabu ya uteutedana na ruvae nama. Aitauḡa da tauwai peroveta, naumeki da tai perovetana adi waisumaḡama ruvane. \v 7 Aitauḡa da tauwai sagu, naumeki da tai saguna, be aitauḡa da tauwai katakatai, naumeki da tai katakataina, \v 8 be aitauḡa da taurauduḡu, naumeki da ta rauduḡuna, be aitauḡa da taupaipairu, naumeki da riukaue ta pairuna, be aitauḡa da tauwai bada, naumeki da nuedima tabutabune tai kedadoka kauana. Be aitauḡa da taurau nuatoi, naumeki da ma nuaveredi banaga ta sagudina. \s1 Kuristen na yawasanama \p \v 9 Ami wainuapaḡoma ami banagama ḡarodie nam kaiyovue. Yaba gewegewedima ko tuaḡaiedi be yaba veredima ko kaidididina. \v 10 Nuemima tabutabune ami banagama mate koi nuapaḡo be koi kawa vivira munaḡa! \v 11 Be nam airaḡan matemima e gayawa, be raḡan matabuna nuemima tabutabune Bada aubainama ko noya! \p \v 12 Ko noḡoti da raḡan tenaḡa taumi tokare ko naḡona marae, vutuna aubainama koi nuavere! Be piripiri raḡandie ko vataradidi be ko moiragi nonoḡa! \v 13 Mamaitua na banagama waikaruwaḡewaḡedima ko sagudi! Be deḡoda vaḡavaḡai be ya tavana, ko rabe kauena! \p \v 14 Aitauḡa da ta raraukivi gewegewemina, naumeki da taudi aubaidima ko moiragi be Bada ei aiainidi! Taumi banaga koi aiainidina be nam koi taratautauedi! \v 15 Deḡoda aitauḡa tawai nuaverena, naumeki da taumi mate koi nuaverena, be deḡoda aitauḡa ta ḡabaḡabana, naumeki da taumi taudi mate ko ḡabana. \v 16 Taumi subae ko mia be nam ko rauguyaguyau, be nam ko kawa saḡe munaḡemi! Kamai banabanaga mate koi turaturanana. Be nam ko noḡoti da taumi banaga katakataimi! \p \v 17 Gewagewa nam gewagewae koi maesi. Be ko kita kaua da banaga matabudi matedie taumi didimanae ko miana. \v 18 Ko raurubu da banaga matabudi mate subae ko miana. \v 19 Yau bana, nam biwa ko paḡo, be ko gose da Mamaitua taunaḡa e raubiwana, baninama girugiruminama poranama ya riuna umanama, \q1 “Bada ya riuna, ‘Taugu taurau biwa be taugu tokare ami biwama yà paḡona’. \q1 \v 20 Deḡoda am ḡaviama kani e karatina, naumeki da kani kwa utena \q2 be deḡoda nuanama e raukasakasana, naumeki da upa kwa ute! \q1 Deḡoda am ḡaviama ḡarone nama kwa voiana, \q2 debane upa kwa ḡini pore be tauna e tunimayaḡana.” \m \v 21 Gewagewa nam tam e vaisubam, be tam veree gewagewa kwa vaisubana! \c 13 \s1 Gabeman ko voteyeteyedi \p \v 1 Banaga matabuna sibo gabeman a voteyeteyena, baninama gabeman matabudi adi rewapanama inam Mamaitua ya utedina. \v 2 Vutuna aubainama aitau gabeman ḡarodie e paripari viravirana, tauna Mamaitua ḡarone mate e paripari viravirana, tauna tokare kovoḡa e banavina. \v 3 Tam deḡoda vere kwa voivoiena, inam raḡanine tam tokare nam pirisiman kwa nairedina. Be deḡoda gewagewa kwa voiena, inam raḡanine tam tokare pirisiman kwa nairedina. Vutuna aubainama tam deḡoda naira kwa tuaḡaiena, naumeki da vere kwa voie be taudi tokare tam isamma ta kawa saḡena. \v 4 Baninama Mamaitua gabeman ya riuporedina da taudi tam ta sagumna aubainama, be deḡoda tam gewagewa kwa voiena, inam raḡanine taudi kwa nairedina, baninama Mamaitua rewapana ya utedina da taudi tam tokare ta kovoḡimna. \v 5 Vutuna aubainama gabeman aba ta riuriuena, naumeki da kwa voiena, inam raḡanine am noḡotama tokare verenama e kenana. Be mate tam tokare nam kovoḡa kwa banavi. \p \v 6 Raḡan matabuna gabeman ta noyanoyana Mamaitua aubainama, vutuna aubainama taumi teks koi maesidina. \v 7 Nama banaga matabudi adi kauama ko utedina. Deḡoda teks sibo koyai maesidina, naumeki da koi maesina, be aitauḡa sibo koya voteyeteyedina, naumeki da ko voteyeteyedina, be aitauḡa sibo koya viviredina, naumeki da ko viviredina. \s1 Wainuapaḡo na riuvavasaḡama \p \v 8 Nam aitau na maesama ko rabe kwase. Be raḡan matabuna umanama koi nuapaḡo vivirana. Baninama deḡoda banaga ḡesaudima koi nuapaḡoedina, inam vutuna taumi tarawatu ko vovo teyeteyena. \v 9-10 Be inam raḡanine tokare nam aba gewagewanama taudi ḡarodie ko voie. Maika riuvavasaḡa e riuriuna nama, “Nam turamma debane mui kwa pore, be nam kwa rauvunuḡa, nam na purapurama kwa danenedi, nam kwai kwina”. Be riu vavasaḡa ḡesaudima mate, matabudi a rawateḡeidina giu tenaḡa nopone, be giunama inam umanama: “Turamma turamma nuamma e paḡona, maika tamḡa kwawai nuapaḡo munaḡemna nama” Vutuna aubainama deḡoda banaga ḡesaudima ḡarodie koi nuapaḡona, inam vutuna taumi tarawatu ko vovo teyeteyena. \s1 Yanae ko miana \p \v 11 Naumeki da nama ko voiana, be yodi raḡandima kitedima ko katai kauedina. Baninama Bada na raḡanima kaiteka e tavatavana, nam maika boni raḡandie tauda waisumaḡa tèwai karee nama. Vutuna aubainama matemima e kaya. \v 12 Kupi ḡaubonaḡa e kovina, be raḡan kaiteka e tomtomna. Vutuna aubainama kupi na voiama tà gosedi, be yana na madama tà ragaudina. \v 13 Tauda matabuda didimanae tà miana, maika banaga suare e miamiana nama. Tauda nam kaua gewegewedima soidima tà voiedi, nam tà tego bua, nam tài soḡa yabayababa, nam tà iḡara yabayababa, bo tà unura. \v 14 Inam yabedima avedi, be Yesu Keriso na ḡoane nama ko miana. Be nam gewagewa ko wanewanedi da tubuḡimima na ḡoanama kededima gewegewedima ko voiedi, avedi! \c 14 \s1 Banaga adi waisumaḡama gwaḡegwaḡedi be wairewapanidima \p \v 1 Aitauḡa da ami waisumaḡama wairewapanidima taumi ami banagama ḡesaudima adi waisumaḡama vogwaḡegwaḡedima sibo koya kaisagudina. Be nam adi wainua noḡonoḡotama debedie koi kawa riuriu! \v 2 Banaga aitauḡa adi waisumaḡama wairewapanidima, taudi nam ai kani tima widiwidinena, ibewa da taudi kani matabuna ta kanikani yabayababedina. Be banaga ḡesaudima aitauḡa adi waisumaḡama vogwaḡegwaḡedima, taudi nam musara tima kanikanina.\f + \fr 14:2 \ft Banaga aitau adi waisumaḡama vogwaḡegwaḡedima, taudi nam musara ti kanikanina, baninama taudi nam ti katai kauena deḡoda inam musara veredi bo boita a puyopuyodina museridi. Be aitauḡa adi waisumaḡama wairewapanidima, taudi musara a kanikani yabayababedina. Be uma kauinama teneḡinama vers 5 nopone, dabudine nam musara be raḡan vinevinedima.\f* \v 3 Vutuna aubainama aitau da kani kanikani yabayababinama, tauna banaga musara tautuaḡaienama, nam sibo ya kita tuaḡaie. Be aitau da nam musara taukanina, tauna banaga kanikani yabayababinama nam sibo ya etare, baninama taudi adi waisumaḡama ruvane Bada yai aninedina. \v 4 Tam aitau da Bada na taunoyama kwa etaredi? Tam nam dobudi am noyama aba ima kenakenana. Taudi Bada na taunoyama aubainama taunaḡa ya kataiedina, da taudi a beku bo ibewa. Be taudi tokare nam ta beku, baninama taudi Bada na rewapanae ta midimidina. \p \v 5 Banaga adi waisumaḡama gwaḡegwaḡedima taudi raḡan dosidima vinevinedima ta viviviviredina. Be banaga ḡesaudima ta noḡonoḡotina da raḡan dosidi be raḡan ḡoma matabudi teneteneḡidima. Be banaga tenatenaḡaḡa nuane ei nuanoḡonoḡota da deḡo tauna ḡarone ya vere. \v 6 Aitau da raḡan dosidima vinevinedima e viviviviredina, naumeki da tauna nama e voiena, Bada isanama anikaisuḡunama aubainama. Be aitau nam kani matabudi ima kanikanidina, bo aitau da kani matabudi e kanikanidina, naumeki da matabudi nama ta voiana Bada isanama anikaisuḡunama aubainama, baninama noḡone taudi ta moiragi be ta kanikanina aubainama. \v 7 Tauda nam aitau mabide tama miamia bo mabide tama gurigurina, \v 8 ibewa da tauda tà miamia bo tà gurigurina, inam matabuna Bada aubainama, baninama tauda inam tauna ḡaroḡaronama. \v 9 Vutuna aubainama Keriso ya guri be ya midisuḡu munaḡana, da banaga yawayawasanidi be guriguridima, matabudi ewai badedina. \p \v 10 Be yodi tam aba aubainama turamma kwa etare? Bo aba aubainama turamma kwa kitakita tuaḡaie? Tauda matabuda tokare Mamaitua noḡone tà midi, be taunaḡa tauda tenatenaḡaḡa e etaredana, \v 11 maika girugiruminama porane Mamaitua ya riuriuna nama: \q1 “Taugu Mamaitua miamia nonoḡiguma, be yà riuriu kauemina \q2 da tokare banaga matabudi kaḡapakague tuapikedima tai tutumidiridi da ta rauduneegu \q1 be matabudi mududie tai maḡatarigu be ta riuna: ‘Tam riukaua Mamaitua.’” \m \v 12 Be yodi tà kita da tauda tenatenaḡaḡa tokare dà kauama matabudi Mamaitua noḡone tai maḡataridina. \v 13 Vutuna aubainama nam turamma turamma kwa etare, avedi! Be kwa kita da nam anibeku kauidie turamma kwa voie da na waisumaḡe e beku. \m \v 14 Bada Yesu ya riuegu be è katai kauena da nam aba kaninama Mamaitua matane i miramirana. Be deḡoda aitau e noḡoti da aba kaninama ya miramirana, naumeki da tauna ḡarone uma kaninama ya miramira kauana. \v 15 Be deḡoda am kani yabayababama aubainama turamma kwai nuaboyana, inam kauine tam nam turamma kumawai nuapaḡoena. Nam am kani yabayababama aubainama turamma kwa voie da na waisumaḡe e beku. Baninama Yesu ya gurina tauna mate aubainama. \v 16 Be raḡanine am ḡoanama nama uma yabedima kwa voivoiedina, kwa kita da am banagama nam tai giugiuem. \p \v 17 Mamaitua na waiguyaue kani be tego inam nam baniboruboruna. Ibewa da didimana, suba be mosari Arua Babaue, inam vutudi yaba dosidima. \v 18 Be deḡoda uma kauidie Keriso ḡarone koi taunoyana, inam vutuna Mamaitua ewai aninemina, be banaga ta viviremina. \v 19 Tauda vutuna aubainama tà raurubu gurata da suba yabedima tà voiedi be yaba ḡesaudima mate tà voiedi da, dà waisumaḡama tài rewapanana. \p \v 20 Nam kani kadi taiye Mamaitua na noyama ko kawa gewegewedi! Kani matabudi inam veredima be deḡoda yaba tenaḡa kuya kanikani be turamma kuya voie da na waisumaḡe ya bekuna, inam tam gewagewa kuya voiena. \v 21 Vutuna aubainama deḡoda tam musara kuya kanikani bo bia\f + \fr 14:21 \ft Gurik bonane inam “waen”.\f* kuya tegotego, bo aiyaba ḡesaudima kuya voivoiedi, be inam yabedie turamma na waisumaḡama vogwaḡagwaḡanama kuya voie da ya bekuna, ya verena da uma kauidima nam kwa voiedi. \v 22 Deḡoda uma kauidie am waisumaḡama ewai rewapana kauana, naumeki da tam be Mamaitua taumiḡa ḡaromie e kena kwasana. Ya verena da uma kauidie tam nam kwa noḡota bekubeku, baninama tam kuya kataiena da uma kauidima matabudi inam naumeki. \v 23 Be tam deḡoda uma kauidie kwa noḡota bekubekuna, tokare Mamaitua e etaremna, baninama tam nam waisumaḡe uma yabedima kuma kanikanidina. Yaba matabuna nam waisumaḡe kwa voiedi, inam taudi gewagewa. \c 15 \p \v 1 Tauda aitauḡa dà waisumaḡama wairewapaninama, naumeki da aitauḡa adi waisumaḡama gwaḡegwaḡedima sibo tè sagudina, be nam taudaḡa tà sagusagu munaḡeda. \v 2 Be tauda tenatenaḡaḡa sibo dà banagama tè sagudi da adi waisumaḡe sibo ai rewapanana. \v 3 Baninama Keriso nam taunaḡa i sagu munaḡena, ibewa da girugiruminama porane umanama ya riuna: “Banaga tam a kunuremna be inam kunurinama taugu mate a kunureguna.” \v 4 Riuwai noḡota matabudi boni a girugirumidina, inam taudi waikatakataidama aubainama, da e duḡuda be waisumaḡe tài rewapanana da tokare tà naḡona marae. \p \v 5 Mamaitua, vutuna e duḡuduḡumi be e sagusagumina da ami waisumaḡe piripiri matabudi ko dami poredina, tauna ya voiemi da taumi nuemima tenaḡa Keriso koi muriwatanena. \v 6 Yodibe taumi tokare teneteneḡinama da Mamaitua isanama ko kaisuḡusuḡu tenaḡena. Vutuna tauna dà Badama Yesu Keriso Tamanama. \p \v 7 Taumi ami banabanagama koi aninedina, maika Keriso taumi yai aninemina. Uma kauine nama taumi tokare Mamaitua isanama ko kaikai suḡusuḡuna. \v 8 Ko noḡoti da Yesu Keriso ya yovo be ewai maḡatarana da Mamaitua na saugama Jius adi dedema pakanama banegidima ḡarodie inam riukaua. Be inam kauine nama Jius banegidima e sagusagudina. \v 9 Be mate tauna ya yovona da eteni banegidima ei yawasanidina, da taudi sibo Mamaitua isanama a kaisuḡusuḡuna na raukiviverema aubainama, maika girugiruminama porane umanama ya riuna: \q1 “Vutuna aubainama taugu eteni banegidima noḡodie isamma yà kaisuḡuna. \q2 Be taugu yà sarena isamma anikaisuḡunama aubainama.” \m \v 10 Be mate ya riuna, \q1 “Taumi eteni banegimima matabumi \q2 tauna na banagama mate ko mosari tenaḡana.” \m \v 11 Be mate ya riu munaḡana, \q1 “Taumi eteni banegimima matabumi Bada isanama ko kaisuḡu, \q2 be matabumi isanama anikaisuḡunama saredima ko saredina.” \m \v 12 Be peroveta Aisaia ya riuna, \q1 “Guyau vaunama Jese na dame e tubuḡana, be tauna tokare banaga matabudi ei badedi, \q2 be eteni banegidima matabudi tauna tai sumaḡena.” \m \v 13 Vutuna aubainama taugu yà moimoiragina taumi aubaimima da taumi Bada koi sumaḡe, be Mamaitua tauna mosari be suba nopomima ei moḡavuna. Be dabudine Arua Babau na rewapanama mate nopomima ei moḡavuna. Be taumi ko kataie da tokare Mamaitua neneḡarinama e utemina. \s1 Pol uma letanama ya girugirumina, ya giuena \p \v 14 Yau bana, taugu è katai kauena da taumi banaga veremima be uma giudima koya katakatai kauedina be taumi teneteneḡinama tokare ami banagama mate koi kawa raukuravivirana. \v 15 Taugu uma letanama ma raudebatoragu è girumina taumi ḡaromie, da uma yabedima yà riuwainoḡotimina aubainama. Taugu nama è voiana, baninama Mamaitua na raukiviveree \v 16 taugu Yesu Keriso na taunoyama. Taugu maika pirisi, baninama eteni banegidima ḡarodie Mamaitua varinama verenama yà rauguguyena, be taugu yà ḡoeḡoena da eteni banegidima yà verauḡedina Mamaitua ḡarone maika puyo, nama Mamaitua e ḡoeḡoena. Be Arua Babau e voiedi da taudi Mamaitua na banagama ta tubuḡana. \v 17 Taugu Mamaitua na taunoyama, be nuaguma ya verena da Yesu Keriso ya riuporeguna, vari verenama yà rauguguyena aubainama. \v 18-19 Be yodi taugu nam yaba ḡesaudima ama giugiuemina, be abaḡa Keriso ya voivoiedina, vutudiḡa yà giuedina: Arua na rewapanae taugu mataira be voia dosidima è voiedina, be inam kauine Bada Yesu rewapana ya uteguna da eteni banegidima yài katakataidi da taudi Mamaitua ta voteyeteyena. Be taugu Jerusalemma Keriso varinama rauguguyenama èi karena, naumeki da Ilirikumma è tavana. \p \v 20 Taugu raḡan matabuna yà ḡoeḡoena da vari verenama yà rauguguyena banaga aitauḡa Yesu Keriso nam ti katakataiena ḡarodie. Be aitauḡa Yesu Keriso varinama a vaivaiena, taudi ḡarodie nam yà naḡo, baninama taugu nam banaga na tuatuama yawai midiri dokena nonoḡinama debane vada yà keri. \v 21 Taugu yà voiena maika girugiruminama porane ya riuriuna nama, \q1 “Taudi aitauḡa rauguguya nam ti vaivaiena, taudi tokare ta vaie be ta kitana. \q2 Be aitauḡa da nam varinama ti vaivaiena, taudi tokare ta kataiena.” \m \v 22 Vutuna noḡotine raḡan toitoi verau è raurubuena da sibo ḡaromie è verauna, be nam teneteneḡina. \s1 Pol Rom naḡonama e ḡoeḡoena \p \v 23 Be yodi uma dobudine yau noyama ya kovina. Suara da suara taugu è ḡoeḡoena da taumi sibo è kitemina, \v 24 vutuna aubainama yodi taugu yàwai ogana da yà kitemina Spein naḡonama raḡanine. Be raḡanine taugu ḡaromie yà tavana, dabudine taugu taumi mate tài nuavere be tà miana raḡan ḡaubonaḡa. Be muriḡa taugu yà ḡoeḡoena taumi ko sagugu da Speinma yà naḡona. \p \v 25 Be yodi taugu yà naḡonaḡona Jerusalemma, Mamaitua na banagama kaisagudima aubainama. \v 26 Baninama Masedonia be Akaiama tauwai sumaḡa banegidima ma nuaveredi mane a uteguna da taugu Jerusalemma tauwai sumaḡa ḡesaudima waikaruwaḡewaḡedima sibo è utedina. \v 27 Taudi riukaua, ma nuaveredi mane a uteguna. Be taugu yà noḡonoḡotina da inam naumeki nama a voiana, baninama eteni banegidima taudi varinama verenama Jius ḡarodie a paḡona, vutuna aubainama naumeki da tubuḡe sibo a sagudina. \v 28 Be raḡanine Jerusalemma tauwai sumaḡa waikaruwaḡewaḡedima mane ya utedi e kovikovina murine, taugu yau vaḡaima yài karena Spein aubainama. Be inam raḡanine taugu yà vakitemina. \v 29 Taugu è kataiena da raḡanine ḡaromie yà veraverauna, Keriso waiaiaina dosinama e uteguna taumi aubaimima. \p \v 30 Yau bana, Bada Yesu Keriso isane be Arua na wainuapaḡoe taugu yàwai baḡa vavasaḡemina da yau pirpirie ko sagugu da Mamaitua ḡarone aubaiguma ko moiragina. \v 31 Ko moiragi da Mamaitua e midi ḡaḡarigu da Judia banegidima gewegewedima nam sibo a vunuḡigu. Be mate ko moiragi da yau noyama Jerusalem nopone tauwai suamaḡa sibo ai aninena. \v 32 Yodibe Mamaitua na ḡoane taugu ma nuaveregu yà tavana taumi ḡaromie da yà sipere, be taumi mate tài nuavere tenaḡana. \v 33 Mamaitua, suba tauvoienama taumi matabumi ḡaromie. Inam riukaua. \c 16 \s1 Pol na waikaiwama \p \v 1 Taugu nuvudama Fibi ḡaromie yàwai maḡatarina. Tauna Senkiria ekalesia adi taunoyama waivinama. \v 2 Be yàwai baḡemina da tauna ko rabe kauena, nema Bada na taunoyama ḡesaudima ko raberabe kauedina nama. Baninama tauna banaga toitoi e sagusagu kauedina be taugu mate. \p \v 3 Yau banagama Prisila be Akwila\f + \fr 16:3 \ft ‘Prisila’ tauna waivi, be na badama ‘Akwila’.\f* ko riuedina yàwai kaiwedina, taudi Yesu Keriso na noyae taukaisaguguma. \v 4 Be mate taudi adi yawasanama a tuaḡaiedi be ai uta munaḡedi da ai sasaranana, saguguma aubainama. Be inam kauinama aubainama taugu yàwai kaiwa vavasaḡedina, nam tauguḡa be eteni nopodie ekalesia matabudi mate kawai kaiwedina uma kauinama aubainama. \v 5 Be ekalesia Prisila be Akwila adi vadae tawai rawateḡeidina mate yàwai kaiwedina. \p Be tura yaḡaguma Epainetas mate ko riuena yàwai kaiwena, tauna vutuna Eisia provinsnama nopone yai Kuristen dokana. \v 6 Meri ko riuena yàwai kaiwena, tauna vutuna aubaimima ya noya guratana. \v 7 Andronikus be Junias ko riuedina yàwai kaiwedina. Taudi rabui taugu yau damma nopone be dibure a biri tenaḡemaina. Apasol matabudi taudi rabui a vivivivira kauedina, taudi Keriso ai sumaḡa dokena, muridie taugu èi sumaḡana. \v 8 Ampliatas ko riuena yàwai kaiwena, baninama Bada na wainuapaḡoe tauna turaguma. \v 9 Urbanus ko riuena yàwai kaiwena, tauna Yesu Keriso na noyae taukaisagumaima. Be tura yaḡaguma Stakis mate, ko riuena yàwai kaiwena. \p \v 10 Apeles ko riuena yàwai kaiwena, tauna na waisumaḡama Kerisoe a kita da yai rewapana kauana. Be Aristobulus na vadama banegidima mate ko riuedina da yàwai kaiwedina. \v 11 Herodion ko riuena yàwai kaiwena, tauna yau damma nopone. Be Nasisus na vadama banegidima mate ko riuedina yàwai kaiwedina, taudi matabudi Bada tauwai sumaḡenama. \v 12 Tiripina be Tiriposa ko riuedina yàwai kaiwedina, inam waiwaividima rabui taudi Bada ḡarone ta noyanoya guratana. Be turaguma Parisi mate ko riuena yàwai kaiwena, inam waivinama mate Bada ḡarone ya noya guratana. \v 13 Rupas ko riuena yàwai kaiwena, tauna Bada ya vinena, be tinanama mate ko riuena yàwai kaiwena, baninama tauna ya rabeguna maika kabe tinaḡomigu. \p \v 14 Asinkiritas, Pelegon, Hemes, Patorobas ko riuedina matabudi yàwai kaiwedina. Be Hemes na banagama ḡesaudima ḡarone, mate ko riuedina da yàwai kaiwedina. \v 15 Pilogolus, Julia, Nereus be nuvunama mate, be Olimpas be tauwai sumaḡa matabudi tauna ḡarone, ko riuedina da matabudi yàwai kaiwedina. \v 16 Be Keriso na ekalesiama matabudi adi waikaiwama taumi ḡaromie. Be wainuapaḡoe koi kaiwa vivirana waisuruva mate. \s1 Pol na giuma damonama \p \v 17 Yau bana, yà riuriu vavasaḡemina da ko kita kauana, banaga aitauḡa ekalesia taudariḡedima, nam koi turanedi. Baninama aba waikatakatainama koya paḡopaḡona, inam banegidima ami waisumaḡe tokare ta kawa gewegewemina. \v 18 Inam banegidima taudi nam Yesu Keriso na noyama tima voivoiena, be taudiḡa ta sagusagu munaḡedina. Adi giu yaḡayaḡae be adi gwayae taudi banaga adi noḡotama vogwaḡegwaḡedima tawai kedadoka waigewedina. \v 19 Banaga matabudi a vaiemi da taumi matabumi Bada ko vovo teyeteyena. Vutuna aubainama nuaguma ya vere kauana. Be taugu yà ḡoeḡoena da taumi raḡan matabuna vere adi kedama ko katai kauedina. Be gewagewa kedane nam ko naḡo. \v 20 Raḡan ḡaubonaḡa Mamaitua suba tauvoienama tauna e voiemi da Seitan kaḡemie e vapisana. Be dà Badama Yesu na raukiviverema ḡaromie e kenana. \p \v 21 Timoti Yesu Keriso na noyae taukaisaguguma, tauna ewai kaiwemina. Be yau damma banegidima Lusias, Jeson be Sosipata, taudi mate tawai kaiwemina. \p \v 22 Taugu Tertius, vutuna Pol aba e giugiuena yà girugirumina, Bada isane yàwai kaiwemina. \p \v 23 Be Gaiyas mate ewai kaiwemina, tauna na vadae taugu be ekalesia kawai rawateḡeimaina. Be Erastas tauna uma meagaine mane taurabenama, be turadama Kwatius, taudi mate tawai kaiwemina. \v 24 Bada Yesu Keriso na raukiviverema matabumi ḡaromie e kenana. Inam riukaua!\f + \fr 16:24 \ft Gurik baibol ḡesaudine uma versnama 24 nam ima kenakenana.\f* \s1 Bada isanama tà kaisuḡuna \p \v 25 Taugu yodi vari verenama ḡaromie è rauguguyena, aubainama Mamaitua nimane yà biribirimina, da tauna vutuna e rabe kauemi be e voiemi da ami waisumaḡe koi rewapanana Bada isane. Inam Mamaitua na ogama taumi eteni ḡaromie da yawasana ko paḡona. Pakane boni uma kauinama semosemonama. \v 26 Be yodi Mamaitua ya riu vavasaḡana da inam varinama verenama dobu matabuna tà rauguguyena da banaga matabudi Keriso tai sumaḡe be ta voteyeteyena. Peroveta nama a girumina. \v 27 Mamaitua taunaḡa nuauyauya baneginama. Tauna Yesu Kerisoe yaba matabudi ya voiedina. Vutuna aubainama tauda isanama tà kaisuḡusuḡu nonoḡena. Inam riukaua.