\id MRK - Dawawa NT [dww] -Papua New Guinea 2002 (DBL 2014) \h Mak \toc1 Mak \toc2 Mak \toc3 Mk \mt1 Mak \c 1 \s1 Jon tauwai babataito na rauguguyama \r (Mt 3:1-12; Lk 3:1-18; Jn 1:19-28) \p \v 1 Mamaitua Natunama, Yesu Tauwai yawasana varinama verenama umanama yai karena. \v 2 Maika nema peroveta Aisaia ya girugirumina nama, Mamaitua ya riuna, \q1 “Taugu tokare tauwai noyanoya yà riupore dokena da tauna am kedama e sepana. \q1 \v 3 “Banaga dobu kavakavane e yokoyokona, ‘Keda ko kawa vereveredi be ko kawa didimanidi be Bada e veraverauna.’” \m \v 4 Naumeki da Jon dobu kavakavane ya maḡatara be yawai babataito be noḡota viravira ya rarau guguyedina da Mamaitua banaga adi gewagewama sibo ya noḡota poredina. \v 5 Banaga toitoi Juda provins nopone be Jerusalem meagaine matabudi a dobi a naḡona Jon ḡarone. Dabudine taudi adi gewagewama ai maḡataridi be Jon Jodan upane yai babataitodina. \v 6 Jon na garama kamel vuvuḡine voivoienama ya kotekotena. Be musara kopinama kwarikwarinama yai boretaie be na kanima kapau be dobira iwavinama. \v 7 Tauna banaga umanama yai varidina, “Banaga murigue e veraverauna tauna yai rewapana vavasaḡana, nam maika taugu. Taugu nam veregu da yà raudune be na kaḡasumama yà kaiporedi. \v 8 Taugu upakavakavae yàwai babataitomina, be tauna tokare Arua Babaue ei babataitomina.” \s1 Yesu na babataito be na raurubuma \r (Mt 3:13–4:11; Lk 3:21-22; 4:1-13) \p \v 9 Inam raḡandie Yesu Nasaret meagaine Galili provins nopone be ya verauna, da Jon Jodan upane Yesu yai babataitona. \v 10 Raḡanine Yesu upae be ya potipoti tavana, tauna e kitana be mara yai raḡantenaḡe da ya nuaporaḡa be arua ya yovoyovona ḡarone maika kiu gabubu. \v 11 Dabudine bona marae ya riuna, “Tam taugu natuḡomiguma be taugu yàwai nuaverena ḡarome.” \p \v 12 Naumeki da Arua Yesu yai doka nawena dobu kavakavane. \v 13 Be inam dabudine tauna ya miana raḡan matabudi 40 be Seitan Yesu ya raurubuna. Be inam dabudine dobira museridima mate be anea a dobi be a saguna. \s1 Yesu tauwai sagida 4 ya yokoedina \r (Mt 4:12-22; Lk 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Raḡanine Jon dibure a boruboru nawena, murine Yesu ya naḡona Galilima be Mamaitua varinama verenama ya rauguguyena. \v 15 Yesu ya riuna, “Raḡan kaua ya tavana be Mamaitua na waiguyauma kaiteka e tavatavana da Mamaitua na waibadama ei karena. Vutuna aubainama ami gewagewama ko kuvesidi be vari verenama koi sumaḡena.” \p \v 16 Raḡanine Yesu Galilima yawawa dianaḡa ya naḡonaḡo be tauwai sagida rabui ya kitedina, Saemon be tasinama Endru taudi sagide iyana a konekonedina. \v 17 Be Yesu ya riuedina, “Koi muriwatanegu be taugu yài katakataimi da banaga ko konedina.” \v 18 Raḡanine Yesu nama ya riuriuedina, taudi waiḡapa adi sagidama a gosaḡa be tauna ai muriwatanena. \p \v 19 Dabudine tauna ya taunaḡo ḡaubonaḡa be Sebedi natunatunama Jeims tasinama Jon mate wagae ya kitedina, adi sagidama a kawakawa batebatedina. \v 20 Raḡanine Yesu taudi ya kitekitedina, tauna ya yokoedi be taudi tamedima Sebedi be na yarayaragama mate wagae a gosedi be Yesu ai muriwatanena. \s1 Tauḡoma penama kokukokunama \r (Lk 4:31-37) \p \v 21 Yesu be na tauwai muriwatanama a verauna Kapeniam meagaine, be Sabat raḡanine Yesu ya naḡona sinagog nopone be waikatakatai yai karena. \v 22 Dabudine banaga aitauḡa na waikatakataima nama a vaivaiena, taudi a basena, baninama tauna nam maika tarawatu tauwai katakataidi be tauna na waikatakataima rewapana mate. \p \v 23 Dabudine penama tauḡoma kokukokunama ya saḡa sinagog nopone ya yogo be ya riuna, \v 24 “Nasaret Yesumma, tam am noyama aba tauma ḡaromaie? Tam uma dabudine kuya tavana kwa kawa gewagewamai, bo? Taugu è kataiena tam aitau. Tam Mamaitua na Taunoya babauma.” \v 25 Yesu arua gewagewanama ya riutuaḡaie be ya riuna, “Kwai nuatuḡu be tauḡominama kwa dobi pore!” \v 26 Dabudine arua gewagewanama tauḡoma ya kawa gusugusu, ya kawa yogoyogo be ya dobi porena. \p \v 27 Banaga matabudi a base be ai taraviravira be a riuna, “Uma aba kauina? Inam waikatakatai vauna, bo? Rewapana mate tauna arua gewegewedima mate e riuedi be ta vovo teyeteyena.” \v 28 Naumeki da dabudine Yesu varinama ya daberara makaina Galili provinsnama nopone. \s1 Yesu Saemon Pita rawanama yai yawasanina \r (Mt 8:14-15; Lk 4:38-39) \p \v 29 Yesu na tauwai muriwatanama mate be Jeims da Jon sinagog a gose be didimaninama a naḡona Saemon be Endru adi vadae. \v 30 Saemon rawanama sida poyapoya ya paḡo be gunie ya kenakenana. Be raḡanine Yesu ya tavatavana, tauna inam sidanama ai varina. \v 31 Yesu ya naḡo waivinama ḡarone da nimane ya kaididi be ya kawa midisuḡuna. Dabudine poyapoya waivi ya gose be tauna adi kanima soienama yai karena. \s1 Yesu banaga toitoi yai yawasanidi be dobu wainuatuḡune ya moimoiragina \r (Mt 4:23-25; 8:16-17; Lk 4:40-44) \p \v 32 Inam ravine suara ya yovoyovona murine banaga adi banagama sidesidedima be aitauḡa penama kokukokudima a verauḡedina Yesu ḡarone. \v 33 Banaga matabudi meagaie miemienidima vada matakedane ai rawateḡeidina. \v 34 Be Yesu banaga aitauḡa sida tabu be tabu ragaragaudima yai yawasanidi be penama toitoi ya tavu dobiḡedina. Be Yesu penama ya kauedi da nam aba ti giuena, baninama taudi a kataie da Yesu tauna aitau. \p \v 35 Raḡanboiboi kupinaḡa muriḡa da raḡan ya yanana, Yesu ya midisuḡu da vada be meagai ya gosedi be ya naḡona dobu wainuatoitoine dabudine ya moiragina. \v 36 Be Saemon na varoroma ḡesaudima mate a naḡona Yesu wanenama aubainama. \v 37 Be raḡanine Yesu a banabanavina, taudi a riuna, “Banaga matabudi tam ta wanewanemna.” \v 38 Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Tà naḡo wari kedaḡa be uma meagainama diane meagaidima ḡarodiḡa mate yà rauguguyana, baninama taugu vutuna aubainama è yovona.” \v 39 Naumeki da Yesu Galili noponaḡa ya babara naḡo be sinagog nopodiḡa ya rarau guguya be penama ya tavutavu dobiḡedina. \s1 Yesu tauḡoma kito paḡopaḡonama yai yawasanina \r (Mt 8:1-4; Lk 5:12-16) \p \v 40 Tauḡoma kito paḡopaḡonama ya verau Yesu noḡone be doḡae ya raupari da sagu yai baḡe be ya riuna, “Deḡoda tam kwa ḡoena, taugu kwai yawasanigu.” \p \v 41 Dabudine Yesu noponama raunuatoi ya moḡavu be nimanama yai yoyo da tauḡoma ya taukoni be ya riuna, “Naumeki, taugu yà ḡoeḡoena, kwa yawasana!” \v 42 Dabudine sida kito yai raḡantenaḡe da tauḡoma ya gose be tauna ya yawasanana. \v 43 Naumeki da Yesu tauḡoma ya riupore be umanama ya riu vavasaḡena, \v 44 “Kwa kita kaua da uma kauinama nam aitau kwai vari be didimaninama kwa naḡo da pirisi ḡarone kwai maḡatara munaḡem be Mamaitua kwa tipana Mousis na tarawatuma e riuriuna nama. Kwa voie da banaga ta kita da tam kuya yawasana munaḡana.” \v 45 Be yaḡoro tauḡoma ya raukosoḡaiḡai da ya naḡo be Yesu varinama meagai matabuna noponaḡa ya giu gurate be yai daberarina. Vutuna aubainama Yesu meagaie debaḡa nam i naḡona be dobu wainuatuḡutuḡudie ya miamiana. Be yaḡoro banaga deḡo deḡo miemienidima ḡarone a tavatavana. \c 2 \s1 Yesu rewapana ḡarone da gewagewa e noḡota porena \r (Mt 9:1-8; Lk 5:17-26) \p \v 1 Raḡan bisanama a kovikovina murine Yesu ya munaḡana Kapeniamma be banaga varinama a vaie da tauna inam dabudine ya tavana. \v 2 Dabudine banaga toitoi ai rawateḡeidi da nam gabu deḡo i kena rubuna be matakeda noḡonama mate ya moḡavuna. Be Yesu vari verenama ya rauguguyena ḡarodie. \v 3 Dabudine tautauḡoma 4 tauḡoma tuera paḡopaḡonama a kiroḡi tavaitena Yesu ḡarone. \v 4 Be taudi nam teneteneḡina da Yesu ḡarone a verauḡe, baninama patara ya morabana. Vutuna aubainama taudi vada debane gaura a voiena, deḡo Yesu ya midimidie. Naumeki da tauḡoma tuera paḡopaḡonama kebana debane ma ratiratina ai dawe yovoḡena. \v 5 Raḡanine Yesu adi waisumaḡama nama ya kitakitana, tauna tauḡoma tuera paḡopaḡonama ya riuena, “Taukui, am gewagewama è noḡota porena.” \p \v 6 Dabudine aitauḡa tarawatu tauwai katakataidima a miamiana, taudiḡa nopodie ai nuanoḡonoḡota be a riuna, \v 7 “Aba aubainama uma tauḡominama nama e giugiu? Tauna Mamaitua ewai diboḡina. Nam aitau gewagewa e noḡota pore, be Mamaitua taunaḡa.” \v 8 Dabudine Yesu waiḡapa aruine ya kataie da taudi nopodie aba awai nuanoḡonoḡotena be ya riuedina, “Aba aubaina uma kauidima kowai nuanoḡonoḡotedi? \v 9 Deḡo tauna ya tekateka tauḡoma tuera paḡopaḡonama tà riuena, ‘Am gewagewama è noḡota porena,’ bo tà riuna, ‘Kwa midisuḡu, am gunima kwa paḡo be kwa naḡo?’ \v 10 Be yodi yài kataimi be ko kataie da Banaga Natunama dobue rewapana ḡarone da gewagewa e noḡota porena.” Naumeki da Yesu tauḡoma tuera paḡopaḡonama ya riuena, \v 11 “Yà riuriuemna, kwa midisuḡu, am gunima kwa paḡo be kwa naḡo am vadae!” \v 12 Dabudine tauḡoma waiḡapa ya midisuḡu, na gunima ya paḡo be patara matedie be ya naḡona. Uma kauinama banaga matabudi a base be Mamaitua isanama a kaisuḡu be a riuna, “Tauma uma kauinama nam ama kaba kita.” \s1 Yesu Livai ya yokoena \r (Mt 9:9-13; Lk 5:27-32) \p \v 13 Dabudine Yesu ya munaḡana yawawa dosinama diane be patara dosinama ḡarone a verau be waikatakataidima yai karena. \v 14 Raḡanine tauna ya naḡonaḡo da kedae e kitana be Alpias natunama Livai teks tautaminama tauna na kaba noyae ya miamia be Yesu tauna ya riuena, “Kwai muriwatanegu!” Dabudine Livai ya midisuḡu be Yesu yai muriwatanena. \p \v 15 Muriḡa nama Livai na vadae Yesu ya kanikani be teks tautamidi, gewagewa banegidima, be na tauwai muriwatanama mate ai rawateḡeidi be a kanikani tenaḡana. Baninama taudi matabudi Yesu awai muriwatanena. \v 16 Raḡanine tarawatu tauwai katakataidima, taudi vutuna Parisi, nama ta kitana be Yesu gewagewa banegidima be teks tautamidima mate a kanikanina, taudi na tauwai muriwatanama a riuedina, “Aba aubainama tauna umanama banegidima mate ta kanikani?” \v 17 Raḡanine Yesu nama ya vaivaiena, tauna ya riuedina, “Banaga yawayawasanidima taudi nam dogeta tima ḡoeḡoena be banaga sidesidedima taudi dogeta ta ḡoeḡoena. Taugu nam e yovona banaga veredima aubaidi, taugu banaga gewegewedima aubaidima è yovona.” \s1 Widina na waitaravirama \r (Mt 9:14-17; Lk 5:33-39) \p \v 18 Naumeki da Jon na tauwai muriwatanama be Parisi a widiwidina be banaga ḡesaudima a tava Yesu ḡarone be ai taravirena, “Nemanama da Jon na tauwai muriwatanama be Parisi adi tauwai muriwatanama taudi ta widiwidina, be tam am tauwai muriwatanama ibewa?” \p \v 19 Yesu ya paribeedina, “Nemanama da naḡivau tauḡominama na warema ta widina raḡanine yaḡoro tauna taudi mate? Raḡanine naḡivau tauḡominama yaḡoro taudi mate taudi nam tokare ta widina. \v 20 Be raḡan e tavana da naḡivau tauḡominama ḡavoe ta nawena, yodibe inam raḡanine ta widinana. \v 21 Nam aitau gara nuasikanama poranama e paḡo be gara vaunama mate e popo tenaḡe. Deḡoda nama e voiana, gara nuasikanama vaunama tokare gara poranama e sika pore be gaura e moraba guratana. \v 22 Be nam aitau waen vaunama e paḡo be waen koukounama poranama nopone e ḡini. Deḡoda nama e voiana, tokare koukou e nuagoru da waen e nuaḡini be rabuidi ta gewagewana.\f + \fr 2:22 \ft Footnote ko kitana, \xt Luk 5:37\ft nopone.\f* Ibewa! Tauna waen vaunama koukou vaunama nopone e ḡinina.” \s1 Sabat waitaraviraviranama \r (Mt 12:1-8; Lk 6:1-5) \p \v 23 Sabat tenaḡa Yesu be na tauwai muriwatanama mate yaḡoda sipinama nopodiḡa a naḡonaḡona, be na tauwai muriwatanama yaḡoda ragaudima ai karena. \v 24 Be Parisi Yesu a riuena, “Tauma ama tarawatuma e riuriuna da Sabat raḡanine nam nama sibo am tauwai muriwatanama a voia, be taudi ta voivoiana.” \p \v 25 Be Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Taumi Deivid aba ya voivoiena koya sievi bo ibewa? Raḡanine tauna na varoroma mate kani a ḡoe kauena, \v 26 tauna Mamaitua na vadae ya naḡo be buredi Mamaitua waikatainama ya paḡo be ya kanina. Be na varoroma mate ya utedi be a kanina avedi da pirisi taudiḡa sibo a kanikanina, baninama tarawatu e riuriuna nama. Inam raḡandie pirisi adi badama isanama Abiata na raḡanie.” \v 27 Naumeki da Yesu taudi ya riuedina, “Sabat e kenakenana banaga aubainama be nam Sabat banaga ei bade. \v 28 Vutuna aubainama Banaga Natunama yaḡoro Sabat ewai badena.” \c 3 \s1 Yesu Sabat raḡanine yai yawasanana \r (Mt 12:9-14; Lk 6:6-11) \p \v 1 Raḡan ḡesaune Yesu ya naḡo sinagog vadanama nopone be dabudine tauḡoma nimanama tuera poḡopaḡonama ya miamiana. \v 2 Inam dabudi banaga ḡesaudima mate Yesu a kitakita watanina deḡoda tauna Sabat raḡanine banaga sibo i yawasanina, dabudine taudi tokare ai samanina. \v 3 Be Yesu tauḡoma nimanama tuera poḡopaḡonama ya riuena, “Kwa saḡa be banaga matabudi nopodie kwa midi!” \v 4 Dabudine Yesu banaga yai taraviredina, “Aba dà tarawatuma e riuriuedana da tà voie: Sabat raḡanine yaba veredima tà voiedi bo yaba gewegewedima tà voiedi, banaga tài yawasani bo tài guri?” Be taudi nam aba ti riuena. \v 5 Yesu nuanama yai medi da ya kita vireviredina be ya raunuatoi kauedina, baninama taudi adi nopobadoma be adi voia waigewama aubainama. Dabudine Yesu tauḡoma ya riuena, “Nimamma kwai yoyo!” Be tauḡoma nama ya voia be nimanama ya vere munaḡana. \v 6 Dabudine Parisi sinagog a gose pore be a naḡona Herod na damma mate ai rawateḡeidi be Yesu na kasirama tomnama ai karena, da tauna sibo ai gurina. \s1 Banaga patara Yesu ai muriwatanena \r (Mt 12:15-21; Lk 6:17-19) \p \v 7 Yesu be na tauwai muriwatanama mate a naḡona Galili yawawine be dabudine banaga patara ai muriwatanedina. \v 8 Raḡanine ta vaiena be Yesu yaba matabudi ya voivoiedina, banaga toitoi ḡarone a tavana. Taudi Judiaḡa, Jerusalemḡa, Idumeaḡa be Jodan be nuaḡo nevane Taia be Saidon banegidima mate a tavana. \p \v 9 Baninama patara ya morabana aubainama, Yesu na tauwai muriwatanama ya riuedi da waga ḡaubonama ta kawa nonoḡina tauna aubainama, da patara nam tauna ta midi ḡuruvi be ta tauporepore. \v 10 Baninama banaga toitoi yawai yawasanidina, vutuna aubainama banaga sidesidedima toitoi a rarau rubu guratana da sibo Yesu a taukonina. \v 11 Raḡanine aitauḡa arua gewegewedima kokukokudima Yesu a kitakitana, taudi kaḡapakane a raudune be bonedima dosine a riuna, “Tam Mamaitua Natunama.” \v 12 Be taudi ya riu vavasaḡedi da nam sibo aitau a riue da tauna aitau. \s1 Yesu apasol 12 ya vinedina \r (Mt 10:1-4; Lk 6:12-16) \p \v 13 Yesu ya naḡo oya debane be aitauḡa tautauḡomidima ya ḡoeḡoedina, nama ya yokoedina. \v 14 Raḡanine taudi tauna ḡarone a tavatavana, taudi 12 ya vinedi be yai isedina ‘Apasol’, da taudi tauna mate be tauna ya riupore nawedi da ta rauguguyana. \v 15 Be rewapana a paḡo da penama ta tavu dobiḡedina. \v 16 Uma banegidima 12 Yesu ya vinedina inam \li1 Saemon, Yesu yai isana Pita. \li1 \v 17 Jeims, Sebedi natunama be tasinama Jon, taudi yai isedina ‘Boaneges’, inam riunama baninama ‘parere natunatunama’. \li1 \v 18 Endru, \li1 Pilip, \li1 Batolomiu, \li1 Metiu, \li1 Tomas \li1 be Jeims, tauna Alpius natunama, \li1 Tadeas, \li1 Saemon tauna Selot. \li1 \v 19 Be Judas Iskariot, tauna Yesu tauwai karakarakutuenama. \s1 Penama adi guyau be Yesu \r (Mt 12:22-32; Lk 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Dabudine Yesu ya munaḡana vadae, you, yaḡoro patara Yesu ḡarone ai rawateḡeidina, be nam kaisavo deḡo, da sibo Yesu na tauwai muriwatanama mate a mia be a kani. \v 21 Raḡanine na damma uma kauinama nama a vaivaiena, taudi a naḡona Yesu waidokenama aubainama. Baninama taudi a riuna, “Tauna ya buana.” \p \v 22 Be tarawatu tauwai katakataidima ḡesaudima, aitauḡa Jerusalemḡa veraveraudima, a riuna, “Penama adi guyauma Yesu ya kokuna. Tauna vutuna rewapana Yesu e ute be penama ewai dobidina.” \v 23 Vutuna aubainama Yesu ya yokoedi ḡarone be wainasie ya giugiuedina, “Nemanama da Seitan tauname e tavu dobiḡa munaḡe? \v 24 Deḡo dobunama banegidima tai kawa ḡasiḡasi be ta dariḡa munaḡedina, inam dobunama tokare e kawa gewagewa munaḡena. \v 25 Be deḡo damnama tai kawa ḡasiḡasi be ta dariḡa munaḡedina, inam damnama tokare ta kawa gewagewa munaḡedina. \v 26 Be nama teneḡinama, deḡoda Seitan na waiguyauma e dariḡa munaḡena be dam ei tubuḡana, inam damdima tokare nam ta kena nonoḡa, da ta kawa gewagewa munaḡedi be tai kavena. \v 27 Tauḡoma wairewapaninama na vadama nam aitau e gigi da e saḡa be na purapurama e ragaudi, deḡoda noḡone tauḡominama wairewapaninama e pani doke be muriḡa e saḡa da inam tauḡominama na purapurama e ragaudina. \p \v 28 “Yà riuriu kauemina, banaga adi voia waigewa be adi waidiboḡama tokare Mamaitua e noḡota poredina. \v 29 Be deḡoda aitau Arua Babau ḡarone e riuriu viravirana, tokare Mamaitua nam e noḡota pore, baninama tauna gewagewa kenakena nonoḡinama ya voiena.” \v 30 Yesu nama ya riuna, baninama banaga ḡesaudima umanama a riuriuna, “Tauna arua gewagewanama nopone.” \s1 Yesu tinana be tasitasinama \r (Mt 12:36-50; Lk 8:19-21) \p \v 31 Naumeki da Yesu tinana be tasitasinama a tavana. Taudi doḡae a midi kwasa be Yesu a riuwanena. \v 32 Be patara Yesu a miamia kwavivirona, taudi Yesu a riuena, “Kwa kita! Tinam be tasitasimma a tava be gabure ta midimidi be taudi tam ta ḡoeḡoemna.” \v 33 Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Aitau tinagu be aitau tasitasigu?” \v 34 Dabudine banaga Yesu a miamia kwaviviroena ya kitedi be ya riuna, “Ko kita! Umanema tinatinagu be tasitasiguma. \v 35 Aitau da Mamaitua na ḡoanama e voivoiena, tauna vutuna tasigu, nuvugu be tinaguma.” \c 4 \s1 Taukuma wainasinama \r (Mt 13:1-23; Lk 8:4-15) \p \v 1 Yesu Galili yawawinama diane waikatakatai yai kare munaḡena. Be patara dosinama a rawateḡeidina aubainama, tauna topae waga debane ya saḡa be ya miana. Be patara matabudi taudi barabarae upa diane a miana. \v 2 Tauna wainasie yaba toitoi yai katakataidi be ya riuedina, \p \v 3 “Koi beavaia! Raḡan tenaḡa taukuma ya naḡona pesi kumanama aubainama. \v 4 Raḡanine pesi yawai yaraiedina, ḡesaudima keda poune a ravusedina be kiu a tava be a kanidina. \v 5 Be ḡesaudima yeku debedie a ravusedina, dabudine nam doḡa dosina aubainama pesi a gogo makaina, baninama doḡa nam i potopoto guratana. \v 6 Be raḡanine suara ya tavatavana, pesi ya kara gabedi be a pokina, baninama taudi waramidima nam ti yovo guratana. \v 7 Be pesi ḡesaudima gedara nopodie a ravusedi be gedara pesi a gogogona a yavanidina. Vutuna aubainama taudi nam ti banina. \v 8 Be yaḡoro pesi ḡesaudima doḡa verene a gogona. Naumeki da a gogotava, a moraba be a banina, ḡesaudima banidima 30, ḡesaudima 60, bo 100.” \v 9 Dabudine Yesu ya riuna, “Deḡoda beemima ta kenana, koi beavaia!” \p \v 10 Raḡanine Yesu taunaḡa, be banaga aitauḡa tauna a vaivaiena, tauwai muriwatana 12 mate a tava be tauna ai baḡa da tauna na wainasima baninama aba. \v 11 Naumeki da Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Taumi Mamaitua na waiguyauma semosemonama ya utemina. Be banaga ḡesaudima ḡavoe miemienidima, taudi yaba matabudi wainasie yà riuedina: \q1 \v 12 ‘Vutuna aubainama taudi ta kitakitana be nam tima kitakita kauena, \q1 be vaienama ta vaivaiena be nam tima vaivaiena, \q1 vutuna aubainama taudi nam Mamaitua ḡarone tima tavatava be adi gewagewama ima noḡonoḡota poredina.’ \p \v 13 Dabudine Yesu yai taraviredina, “Taumi uma wainasinama nam ko kataie, bo? Be nema wainasi ḡesaudima ko katai bakedi? \v 14 Taukuma Mamaitua riunama ewai yaraiedina. \v 15 Be banaga ḡesaudima maika pesi keda debane ravuravusedima, deḡo Mamaitua riunama ya kumakumae. Raḡanine riu ta vaivaiena, Seitan waiḡapa e tava be Mamaitua riunama nopodie kumakumanama e kaikaiporaḡana. \v 16 Be banaga ḡesaudima maika pesi yeku debedie ravuravusedima. Taudi riu ta vaie be raḡan tenaḡa ma nuaveredi ta paḡopaḡona, \v 17 baninama taudi nam waramidi aubainama taudi nam ta midi gurata. Raḡanine gewagewa bo raukivigewagewa e tavana, baninama Mamaitua riunama aubainama, taudi waiḡapa tai daberaridina. \v 18 Be mate ḡesaudima maika pesi gedara nopodie ravuravusedima, riu ta vaivaiena, \v 19 be dobu yawasanidima nuaboyedi, dobu waiguyaudima be yaba ḡesaudima adi wainuapaḡoma mate ta saḡa be Mamaitua riunama ta yavanidi be nam tima banibanina. \v 20 Be banaga ḡesaudima taudi maika pesi doḡa verene kumakumanama, taudi riu ta vaie, ta paḡopaḡo, ta vovo teyeteyedi, be votedima ḡesaudima 30, ḡesaudima 60 bo 100.” \s1 Kodam wainasinama \r (Lk 8:16-18) \p \v 21 Yesu ya riuedina, “Nam aitau kodam ya saḡe be gurewa dibune bo vatara dibune ya boru. Bo tokare ḡavoe koyai midiri bo ibewa? \v 22 Aba da moimoisirinama tokare e neganegana be aba rupurupunama tokare e maḡatarana. \v 23 Aitauḡa da beemima e kenakenana, koi beavaia kauana! \v 24 Aba yà riuriuemina, koi beavaia kaua!” Mate ya riuedina, “Ruvanama ko rarau ruvena teneḡine nama Mamaitua taumi e ruvemina bo e tausaḡena. \v 25 Aitau uma yabedima kwa katakataiedina, tam tokare Mamaitua debane e taipotodina. Deḡoda aitau uma yabedima nam ku kataiedina, tam tokare avedi da ḡaubonama ḡarome be Mamaitua matabudi e kaiporaḡana.” \s1 Pesi mabine gogogonama wainasinama \p \v 26 Be mate Yesu ya riuedina, “Mamaitua na waiguyauma maika umanama: Tauḡoma pesi na sipie yai yaraiedina. \v 27 Be kupi da suara tauna e kenakena bo e miamia nuababaḡana, be nam ima katakataiena nema pesi ta gogogogo bakona. \v 28 Be doḡa taunaḡa e voie da pesi ta gogo be ta banibanina, noḡone rugudima ta biridina, murine ta rovena, yodibe banidima nopodie ta biridina. \v 29 Raḡanine yaḡoda ta ḡouḡouna, tauḡoma na biriukoma e paḡo be taraḡidima ei karena, baninama dariḡa na raḡanima ya tavana.” \s1 Gaga pesinama wainasinama \r (Mt 13:31-34; Lk 13:18-19) \p \v 30 Yesu yai taravirana, “Mamaitua na waiguyauma nema tà giu bake, bo aba wainasinama tà voie da e kawa didimani? \v 31 Inam maika gaga pesinama, nito ḡominama doḡa nopone ko kumakumana nama.\f + \fr 4:31 \ft Gurik bonane ya riuna: Gaga pesinama. Be inam gaga ḡesau, tauna kai, nam taitai. Inam gaganama pesinama nito ḡominama, nam maika pesi ḡesaudima doḡa nopone tà kumekumedina nama.\f* \v 32 Raḡanine e gogogona, tauna e moraba guratana, nam maika pesi ḡesaudima sipie ta gogogona nama. Be tauna raga yaveyaveḡinama vagurune kiu ḡavoḡa rovorovodima ta verau be ta raunoḡina.” \p \v 33 Yesu wainasi toitoi banaga ḡarodie ya rauguguyena, maika uma wainasinama nama ya giu guratedi da banaga ta kataiedina. \v 34 Tauna nam airaḡan wainasi i gose be ḡarodie i giu ḡomana, be raḡanine na tauwai muriwatanama mate taudiḡa be tauna yaba matabuna ḡarodie ya giu waibatena. \s1 Yesu kaibitibiti ewai badena \r (Mt 8:23-27; Lk 8:22-25) \p \v 35 Inam raḡaninama teneḡine ravie, Yesu na tauwai muriwatanama ya riuedina, “Yawawa tà davu be tà naḡo noaḡo nevane.” \v 36 Naumeki da patara a gosedi be Yesu deḡo wagane ya miamiae dabudine tauwai muriwatana a geru be tauna mate a naḡona. Be waga ḡesaudima dabudi mate. \v 37 Yai raḡantenaḡe da sive bagibaginama ya tava be rabama ya nuayemra da ḡaubonaḡa sibo waga nopone upa ya moḡavuna. \v 38 Be Yesu tauna waga murine, debanama kunuane ya boru be ya kenakenana. Be na tauwai muriwatanama a rawaḡosori be a riuna, “Tauwai katakatai kwa kitakita bo ibewa da kaiteka tà gurina. Tam nam kumawai nuaboyeda, bo?” \p \v 39 Yesu ya midisuḡu da sive ya riutuaḡaie be ya riuna, “Kwai nuatuḡu!” Be rabama ya riuedina, “Ko rautamtamḡota!” Dabudine sive yai nuatuḡu be daumora dosinama ya kenana. \v 40 Naumeki da Yesu na tauwai muriwatanama ya riuedina, “Aba aubainama ko nainaira? Taumi nam ḡaromie waisumaḡa, bo?” \v 41 Taudi a ḡosoridi, a base be adi banagama adi banagama a riuedina, “Uma baneginama aitau? Tauna sive be rabama e riuedi be ta vovo teyeteyena.” \c 5 \s1 Penama tauḡoma a kokuna \r (Mt 8:28-34; Lk 8:26-39) \p \v 1 Yesu na tauwai muriwatanama mate a naḡona Galili yawawinama nuaḡo nevane, Gerasi banegidima adi dobue. \v 2 Raḡanine Yesu wagae ya dobidobina, inam dabudi tauḡoma guri adi gubae miemieninama ya verauna Yesu ḡarone. Inam tauḡominama arua gewagewanama nopone. \v 3 Tauna guri adi gubaḡa ya miamia naḡona. Be nam aitau teneteneḡina da tokare ya vunuḡi be ya rauseini, \v 4 baninama raḡan patapatanama tauna kaḡanama be nimanama seinie a panipanidina, be ya rakerakedina. Be kaḡane irama ya vava kotovidina. Tauna yai rewapana kauana, nam aitau teneteneḡina da ya taiparapara. \v 5 Kupi da suara tauna oya debediḡa be guri adi gubaḡa ya yogo naḡo da sabira ya ragau be ya nigonigo munaḡena. \p \v 6 Tauna madanie be raḡanine Yesu ya kitakitana, tauna ya manini ya naḡo da Yesu noḡone tuapikanama doḡae yai tutumidiri \v 7 be bonanama dosine ya riuna, “Yesu, Mamaitua saḡasaḡa vavasaḡinama natunama! Tam aba ḡarogue kwa ḡoeḡoe? Mamaitua isane yàwai baḡamna, nam kwa kovoḡigu!” \v 8 Tauḡoma nama ya riuna, baninama noḡone Yesu ya riuna da arua gewagewanama uma tauḡominama sibo ya dobi porena. \p \v 9 Dabudine Yesu tauḡoma yai taravirevirena, “Tam isamma nema?” Be tauna ya paribeena, “Taugu isaguma ‘patara’ be kè toi kauana.” \v 10 Be arua gewegewedima yaḡoro Yesu awai baḡana da nam wari dobue sibo ya riupore nawedina. \v 11 Dabudine bawa netarinama dosinama maida oya babane a yabayabana. \v 12 Naumeki da penama Yesu ai baḡana, “Kwa riupore nawemai bawa ḡarodie be kwai aninemai da nopodie ka saḡa.” \v 13 Naumeki da Yesu arua gewegewedima yai aninedi da tauḡoma a dobi pore be a naḡona bawa nopodie. Netari tabutabunama bawa sievinama 2 tausand nama dere boganaḡa a manini yovo be dakie a beku be yawawa nopone a tonedina. \p \v 14 Dabudine tauyosi aitauḡa bawa a raberabedina, a manini ḡoma meagaie be meagai diane, be uma varinama ai daberarina. Dabudine banaga a dobi a naḡona aba ya tubutubuḡana kitanama aubainama. \v 15 Be raḡanine taudi Yesu ḡarone a tavatavana, taudi tauḡoma penama ḡumnama tauna nopone miemienidima a kitana. Tauna yai gara be na noḡotama didimanine ya miamiana. Be taudi matabudi a nairana. \v 16 Taudi aitauḡa nama a kitakitana, banaga a riuedi da tauḡoma penama kokukokunama be bawa mate ḡarodie aba ya tubuḡana. \v 17 Vutuna aubainama taudi Yesu ai baḡa da adi dobuma sibo ya gosena. \p \v 18 Raḡanine Yesu waga nopone ya saḡasaḡana maika, tauḡoma penama a gosegose porena, tauna Yesu yai baḡana da sibo mate a naḡona. \v 19 Be Yesu nam i aninena, be ya riuna, “Kwa naḡo vadae, am damma ḡarodie be bada na raukiviverema be abaḡa ḡarome ya voivoiedina, nama kwa riuedina!” \v 20 Dabudine tauḡoma ya midisuḡu be ya naḡona Dekapolis noponaḡa, be Yesu aba tauna ḡarone ya voivoiena giuedima yai karena. Be banaga aitauḡa nama a vaivaiena, taudi a basena. \s1 Jaeras natunama waivinama be waivi aitau Yesu na garama ya taukoni \r (Mt 9:18-26; Lk 8:40-56) \p \v 21 Yesu wagae yawawa ya davu be ya naḡona noaḡo nevane, dabudi yawawa diane patara dosinama tauna a midi ḡuruvina. Inam dabudine \v 22 sinagog taurabenama tenaḡa isanama Jaeras ya tava da e kitana be Yesu, naumeki da Yesu noḡone tuapikane ya raupari \v 23 be nuanama tabutabune yai baḡe be ya riuna, “Taugu natuguma waivinama ḡaubonama e gurigurina. Yàwai baḡamna da nimamma debane kwa boru da e yawasana be e mianana.” \p \v 24 Naumeki da Yesu tauna mate naḡo ai karena. Be patara mate a naḡo be Yesu a tauporeporena. \v 25 Be dabudine waivi tenaḡa waikosina vutuvutu ya paḡona na modima 12 a kovina. \v 26 Tauna yai nuatoitoi kauana, be na purapurama matabudi dogeta ḡarodie yawai yakaredina deḡo e yawasana kabe da yaḡoro ya kaikai guratena. \v 27 Raḡanine tauna Yesu varinama ya vaivaiena, tauna patara nopodie Yesu na garama ya taukonina, \v 28 baninama tauna ya noḡotina, “Deḡoda taugu Yesu na garama yà taukoni ḡomena, taugu tokare yà yawasanana.” \v 29 Raḡanine tauna Yesu na garama ya tautaukonina, dabudine yai raḡantenaḡe da kosina manimanininama yai kave be tuninama mayanama ya dami da tauna na wainuatoitoie ya yawasanana. \p \v 30 Inam dabudine Yesu mayanama ya dami da rewapana ḡarone ya dobi porena. Naumeki da tauna yai tauvitare patara ḡarodie yai taravira be ya riuna, “Aitau yau garama ya taukonidi?” \v 31 Be na tauwai muriwatanama a paribee da a riuna, “Kwa kita da patara ta midimidi ḡuruvim be ta tatau poreporemna. Be nemanama da kwa riuriuna, ‘Aitau ya taukonigu?’” \v 32 Yesu yaḡoro ya waitau kitakitana da aitau ya voiana sibo ya kitana. \v 33 Dabudine waivi ya katai munaḡe da ḡarone aba ya tubuḡana, vutuna aubainama tauna ḡarone ya verau be naira ma gusuna Yesu kaḡapakane tuapikane ya raupari be yaba matabuna yai maḡataridina. \v 34 Yesu waivi ya riuena, “Moumou, am waisumaḡama yai yawasanimna. Ma nuasubam kwa naḡona, be am wainuatoitoie kwa yawasanana!” \p \v 35 Dabudine Yesu yaḡoro ya giugiu be tautauḡoma ḡesaudima Jaeras tauna sinagog taurabenama na vadae be a tava da Jaeras a riuena, “Natumma waivinama ya gurina. Aba aubainama tauwai katakatai kwa tatai nuaraḡaraḡa?” \v 36 Yesu taudi aba a giugiuedina ya vaia yababedi be tauna Jaeras ya riuena, “Nam am noḡotama e beku be kwai sumaḡa ḡoma!” \v 37 Naumeki da Yesu nam aitau i anine da tauna mate ti naḡo, be tauna Pita, Jeims tasinama Jon taudiḡa mate a naḡona. \p \v 38 Raḡanine taudi sinagog taurabenama na vadae a tavatavana, dabudine Yesu e vaiena be banaga patara ai nuaboya be bonedima ḡavoḡa a ḡabaḡabana ya kitedina. \v 39 Yesu vada nopone ya saḡa be ya riuna, “Aba aubainama kowai nuaboya be ko ḡabaḡaba? Gomana nam i gurina, tauna e kenakena ḡomana.” \v 40 Be taudi Yesu ai kwatekwatevena, vutuna aubainama tauna banegidima ya riupore dobiḡedi be tauna gomana tamana, tinana be na tauwai muriwatanama rabuiteḡa mate a naḡona deḡo gomana ya kenakenae. \p \v 41 Naumeki da Yesu gomana waivinama nimane ya kaididi be Hibru bonane ya riuena, “Talita kum!” Uma riunama baninama inam, ‘Moumou, yà riuriuemna, kwa midisuḡu!’ \v 42 Dabudine gomana waivinama yai raḡantenaḡe da ya midisuḡu be naḡo yai karena. Inam gomeninama na modima 12. Raḡanine uma kauinama nama ya tubutubuḡana, taudi matabudi a base kauena. \v 43 Be Yesu ya riu vavasaḡedi da uma kauinama nam aitau tenaḡa sibo ai vari, be tauna ya riuedi da aiyaba sibo gomana a ute da ya kanina. \c 6 \s1 Yesu Nasaretma a tuaḡaiena \r (Mt 13:53-58; Lk 4:16-30) \p \v 1 Yesu inam dobunama ya gose be ya munaḡana na vadae na meagaie, be na tauwai muriwatanama mate ai muriwatanena. \v 2 Be Sabat ya tavatavana raḡanine, tauna sinagog nopone waikatakatai yai kare be banaga a riuna, “Uma tauḡominama uma kauidima deḡo ya ragaudi? Uma nuauyauyanama deḡo ya paḡo da tauna mataira mate e voivoiedi! \v 3 Tauna kabe Meri natuna tauwai kamda, be Jeims, Jousep, Judas be Saemon tuaḡedi? Be nuvunuvunama mate yodi ḡarode.” Vutuna aubainama taudi a tuaḡaiena. \p \v 4 Be Yesu taudi ya riuedina, “Peroveta dobu ḡesaudie ta vovo teyeteyena, be na meagaima banegidi be na banaga ḡomama be na vadama banegidima ta tuatuaḡaiena.” \v 5 Vutuna aubainama tauna inam dabudi nam aba matairidima i voiedina. Be nimane banaga raubisaḡa sidesidediḡa ya taukonidi be yai yawasanidina. \v 6 Be Yesu ya basedina, baninama taudi adi waisumaḡama ibewa. \s1 Yesu na tauwai muriwatanama 12 ya riuporedina \r (Mt 10:5-15; Lk 9:1-6) \p \v 7 Tauna tauwai muriwatana 12 ya yokoedi be ma turana ma turana ya riuporedina. Be tauna rewapana ya utedi da taudi arua gewegewedima ta tavu dobiḡedina. \p \v 8 Dabudine ya riu vavasaḡedi be ya riuna, “Ami vaḡaie nam aba ko ragaudi, nam kani, nam tana, nam mane bogemie. Be diḡona taunaḡa ko paḡo. \v 9 Be mate kaḡasuma ko kotedina, be nam kwama ḡidoidima mate ko ragaudi!” \v 10 Be mate ya riuedina, “Raḡanine deḡo vadane tai aninemi be ko saḡana, inam dabudine ko miana, naumeki da inam meagainama ko gose porena. \v 11 Be deḡoda banaga nam ta ḡoemi, naumeki da kaḡemima popokaudima ko rawakurukuruvidi, be inam meagainama ko gose porena, da dabudi taudi ta kita be ta kataie da taudime adi wavuma.” \p \v 12 Dabudine taudi a dobi a naḡo be a rauguguyana da banaga adi gewagewama sibo a kuvesidina. \v 13 Be mate banaga ḡarodie penama toitoi a tavu dobiḡedi, be oerie banaga sidesidedima toitoi tunidima a viredi be ai yawasanidina. \s1 Jon tauwai babataito nema ya guri bakona \r (Mt 14:1-12; Lk 9:7-9) \p \v 14 Guyau Herod uma kauinama nama ya vaiena, baninama Yesu a katai vavasaḡe be varinama ya moramorabana. Vutuna aubainama tauna ya riuna, “Jon tauwai babataito ya guri be ya midisuḡu munaḡana. Vutuna aubainama tauna rewapana ya paḡo da uma matairidima e voivoiedina.” \v 15 Be ḡesaudima a riuriuna, “Tauna Elaija.” Be yaḡoro banaga ḡesaudima a noḡonoḡoti da, tauna maika bonideḡo perovetedima nama. \v 16 Raḡanine Herod nama ya vaivaiena, tauna ya riuna, “Tauna inam Jon tauwai babataito, gadonama è tomna be gurie ya midisuḡu munaḡana.” \p \v 17 Be boni Herod tauiḡara ya riuedi da Jon a vunuḡi da seinie a pani be dibure a boruna. Herod nama ya voiana, baninama tauna tuaḡa ḡominama Pilip na waivima isanama Herodias ya naḡina. \v 18 Vutuna aubainama Jon Herod umanama ya riuriuena, “Inam nam i verena da tuaḡama na waivima kwa naḡi!” \v 19 Vutuna aubainama Herodias nuanama yai medina Jon ḡarone da ya ḡoeḡoena sibo yai gurina. Be tauna nam teneteneḡina da nama sibo ya voiana, \v 20 baninama Herod tauna Jon ya naire be ya raberabe kauena, baninama ya kataie da Jon tauna banaga didimanina be tauḡoma babaunama. Be Herod tauna Jon na giuma vaienama ya ḡoeḡoe kauena, avedi da tauna ya tatai nuaraḡaraḡana, be yaḡoro na giuma vaienama ya ḡoeḡoena. \p \v 21 Dabudine Herodias keda ya banavina da Jon ei gurina. Inam raḡanine Herod na kaba tubuḡama soine. Tauna soi ya voiena gabegabeman adi babadama, iḡeiḡeridima adi babadama be Galili babadidima mate aubaidima. \v 22 Dabudine Herodias natunama guguininama ya saḡa da ya bigana, be Herod na warema mate nuedima ya paḡo kauena. Dabudine Guyau Herod gomeninama ya riuena, “Aba kwa ḡoeḡoena kwa paḡo? Taugu aiyaba kwa ḡoeḡoena nama yà utemna.” \v 23 Ya sauga wape be ya riuna, “Aba kwai baḡena yà utemna, avedi da yau waiguyauma be nevanama tokare yà utemna.” \p \v 24 Dabudine gomana waivinama ya dobi ya naḡo be tinanama yai taravire be ya riuna, “Dudua, aiyaba yài baḡe?” Dabudine tinanama ya pribee be ya riuna, “Jon tauwai babataito debanama yà ḡoeḡoena.” \v 25 Inam gomeninama guguininama yai raḡantenaḡe da ya manini ya naḡona guyau ḡarone be na ḡoanama ya riuena. “Taugu yà ḡoeḡoena tam yodi uma dabudi Jon debanama teboe kwa boru be kwa uteguna.” \p \v 26 Be uma giunama guyau ya kawa nuaboya kauena, be tauna nam teneteneḡina da gomana ya rawaḡaiḡaiena, baninama tauna noḡone na warema matedie ya sauga wapana. \v 27 Vutuna aubainama guyau na taubodamama ya giu yaḡe be ya riupore da Jon debanama e verauḡena. Naumeki da taubodama ya naḡo dibure be Jon gadonama ya tom, \v 28 da teboe ya boru be gomana guguininama ya ute da ya kiroḡi be tinanama ya utena. \p \v 29 Raḡanine Jon na tauwai muriwatanama uma giunama a vaivaiena, taudi a verau be tubuḡinama a kiroḡa nawe be a dobona. \s1 Yesu tautauḡoma 5 tausand\f + \fr 6:30 \ft Uma dabudine taudi tautauḡoma taudiḡa a siesievidina.\f* yai kanidina \r (Mt 14:13-21; Lk 9:10-17; Jn 6:1-14) \p \v 30 Apasol Yesu ḡarone a tava munaḡa be yaba matabuna a voivoiedi be awai katakataina tauna ai varina. \v 31 Dabudine banaga toitoi a saḡasaḡa be a yovoyovona, be Yesu na tauwai muriwatanama nam teneteneḡina da sibo a mia be a kani. Vutuna aubainama tauna ya riuedina, “Taumiḡa muriguḡa ko verau gabu wainuatuḡune be raḡan ḡaubonaḡa ko siperena!” \p \v 32 Dabudine taudiḡa wagae a naḡona gabu wainuatuḡutuḡune. \v 33 Be dabudine patara ta kitana be Yesu da na tauwai muriwatanama mate a naḡonaḡona, taudi a kitedi be a kataiedina aubainama taudi meagai matabuna a gosedi da noḡodima a tom be a tava dokana. \v 34 Raḡanine Yesu wagae ya ḡotaḡotana, tauna patara dosinama ya kitedi be ya raunuatoiedina, baninama taudi maika sipu be nam taurabedi. Naumeki da tauna yaba matabuna waikatakataidima yai karena. \p \v 35 Raḡanine ravi ya tavatavana, tauna na tauwai muriwatanama ḡarone a tava be a riuna, “Uma dobu wainuatoitoinama be kaiteka suara e kovikovina. \v 36 Banaga kwa riupore nawedi meagaiḡa be meagai murisairidie be mabidie adi kanima ta gimara be ta kanidi.” \v 37 Be Yesu ya riuedina, “Taumi koi kanidi!” Be tauwai muriwatanama tauna a riuena, “Tam kwa ḡoeḡoena tauma ka naḡo be Denari 200 vutuna ruvanama buredi ka gimara be banaga kai kani bagibagidi, bo?” \p \v 38 Be Yesu na tauwai muriwatanama ya riuedina, “Taumi buredi bisa ḡaromie? Ko naḡo be ko kitedi!” Dabudine a noḡota banavi be tauna a riuena, “Buredi 5 be iyana rabui.” \v 39 Dabudine Yesu na tauwai muriwatanama ya riuedi da banaga ta dariḡedina, naumeki da taudi banaga a dariḡedi be mui gidegidevidima debedie a miana. \v 40 Naumeki da banaga a daridariḡana, dariḡidima nopodie banaga ḡesaudima 100 be ḡesaudima 50-nama a miana. \p \v 41 Dabudine Yesu buredi 5 be iyana rabui ya ragaudi da gunuma yai kita saḡa be Mamaitua yai kaiwe, be buredi ya givedina, yodibe na tauwai muriwatanama ya utedi da taudi a soiedi be banaga a utedina. Be iyana rabui mate ya soiedina. \v 42 Banaga matabudi a kani da a kani siauana. \v 43 Be tauwai muriwatana buredi be iyana kanikani gosedima a tama be posa matabudi 12 ai moḡavudina. \v 44 Tautauḡoma aitauḡa a kanikanina sievidima 5 tausand. \s1 Yesu topa debanaḡa ya naḡonaḡona \r (Mt 14:22-33; Jn 6:15-21) \p \v 45 Naumeki da Yesu waiḡapa na tauwai muriwatanama ya riuedi da waga nopone a saḡa da Yesu a gose be taudi a naḡonaḡo dokana Betsaidama maika, tauna patara ya riuporedina. \v 46 Murine tauna ya naḡona oyae moiragi aubainama. \p \v 47 Raḡanine ravi na parate be waga yawawa poune ya midimidina, be Yesu taunaḡa gerese ya midimidina. \v 48 Tauna e kitana be na tauwai muriwatanama ma nuaboyedi a yareyarena, baninama sive dosinama ya kiroḡidi be a wewewesana. Raḡantomtom suara 3 be 6-nama poudie be Yesu topa debanaḡa ya naḡo be ḡarodie ya tavana. Tauna sibo ḡaubonaḡa yai muridina, \v 49 be taudi a kita be ai noḡotana kabe ḡaḡarua. \v 50 Be bonedima dosine a rasana, baninama taudi a naira kauana. Dabudine Yesu yai raḡantenaḡe be ya riuedina, “Nam nuemima e rovo! Inam taugu. Nam ko naira!” \v 51 Dabudine Yesu ya saḡana waga nopone taudi ḡarodie be sive yai nuatuḡuna. Be taudi a base kauena, \v 52 baninama taudi tautauḡoma 5 tausand awai kanidina na banima nam ti kataiena, be debedima ya buana. \s1 Yesu Genesaretma banaga sidesidedima yai yawasanidina \r (Mt 14:34-36) \p \v 53 Taudi yawawa a davu be a verauna Genesaret geresine a ḡota be ai anikana. \v 54 Raḡanine taudi waga a dobidobi porena, banaga Yesu a kita be a katai ḡomena. \v 55 Taudi Genesaret dobunama matabuna a naḡo popoe be banaga sidesidedima ma ratiratidi a kiroḡa be deḡo deḡo Yesu ya naḡonaḡona nama sida a kirokiroḡa tavaitedina. \v 56 Be Yesu deḡo meagai murisairidiḡa ya naḡonaḡona, nama taudi banaga sidesidedima anikune gabudie a tavatavaitedina. Be taudi Yesu ai baḡa da tauna sibo yai aninedi da na garama isunama sibo a taukonina, be aitauḡa a tautaukonina, taudi a yawasanana. \c 7 \s1 Waikatakatai dosi poredie saḡasaḡanama \r (Mt 15:1-9) \p \v 1 Parisi be tarawatu tauwai katakatai ḡesaudima aitauḡa Jerusalemḡa a tavatavana, matabudi Yesu ḡarone a rawateḡeidi da \v 2 ta kitana be Yesu na tauwai muriwatanama ḡesaudima ma nimamiredi a kanikanina, inam waikatakatai dosi poredie saḡasaḡanama adi tarawatuma nam ti kaiwatanina. \v 3 Parisi be Jius matabudi nam tima kanikani yababana, noḡone nimedima ta koḡedina, adi dosima adi waikatakataima poredie a paḡopaḡona nama. \v 4 Raḡanine anikune gabune be ta tavana, taudi nam ta kani be noḡone nimedima ta raukoḡana. Be taudi tarawatu poredima ḡesaudima toitoi ta kaikai watanedina, maika redu, tebo be gurewa koḡedima. \v 5 Vutuna aubainama Parisi be tarawatu tauwai katakataidima Yesu ai taravirena, “Aba aubainama tam am tauwai muriwatanama uma waikatakatainama dosi poredie ya yovoyovona nam timawai muriwatane, be taudi ma nimamiredi ta kanikanina?” \p \v 6 Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Taumi waikaikaiyovu banegimima. Aisaia tauna na waiperovetae ya riu kauana, tauna umanama ya girugirumina, \q1 ‘Uma banegidima mududiḡa ta riuriuna, ‘Mamaitua’, be nopodima madanie. \q1 \v 7 Taudi nam teneteneḡina da taugu ta rauduneegu, baninama taudi tarawatu banaga a voivoiedina tawai katakataidina, da inam kabe vutudi Mamaitua na tarawatu.’ \m \v 8 Taumi Mamaitua na riuvavasaḡama ḡavoe koya taurie be banaga ḡoma adi waikatakataima ko vovo teyeteyedina.” \v 9 Be ya riuedina, “Taumi koya katai ḡaḡa be Mamaitua na tarawatuma koya varie be taumiḡa ami vaivaie kowai muriwatanedina. \v 10 Baninama Mousis ya riuna, ‘Tamamma be tinamma kwa viviredi!’ be ‘Aitau tamanama bo tinanama e kunukunurena tauna gurie e miana.’ \v 11 Be taumi ko riuriuna, deḡoda banaga yaba ya paḡona maika kani bo yaba ḡesaudima da tamanama bo tinanama sibo ya sagudina, be tauna e riuriuedina, ‘Uma Korban’ - inam riunama baninama: Puyo Mamaitua taunaḡa aubainama. \v 12 Taumi ami waikatakataima kadi taiye tauna nam tamana bo tinanama ima sagusagudina. \v 13 Inam kededie waikatakatai ewai raudavudavuna, banaga ḡesaudima ḡarodie be Mamaitua riunama e kawakawa koakoana. Be yaba ḡesaudima a toi rereḡedina mate ko voivoiedina maika uma taudi.” \s1 Deḡo yabediḡa banaga nopodima tawai mira \r (Mt 15:10-20) \p \v 14 Dabudine Yesu patara ya yoko munaḡedi ḡarone be ya riuedina, “Koi beavaiegu matabumi, be uma yabedima yodi yà giuedina ko noḡotidi! \v 15 Nam aiyaba ḡavoe tokare e saḡa banaga nopone be ei mira, ibewa da aba banaga nopone e dobidobina, inam vutuna taunaḡa ewai mirana.” \v 16 (-)\f + \fr 7:16 \ft Vers 16 inam umanama: Deḡoda beemima ta kenakenana, koi beavaia!\f* \p \v 17 Raḡanine Yesu patara ya gosedi be vada nopone ya saḡasaḡana, tauna na tauwai muriwatanama ai baḡa da uma wainasinama baninama sibo ya giu yaḡedina. \v 18 Be Yesu ya riuedina, “Taumi nam ko kataie, bo? Taumi sibo koya kataie da yaba ḡavoe be banaga nopone e saḡasaḡana tokare nam ei mira. \v 19 Baninama inam nam nuapoune ima yovoyovona, ibewa da kapone da noveḡo e dobidobina.” Uma riunama nama Yesu ewai maḡatarana da kani matabudi anikani. \v 20 Na giuma ya kaiwatani be ya riuna, “Aba banaga nopone e dobidobina, inam vutuna tauna ewai mirana. \v 21 Baninama banaga nopone nuapoune noḡota gewegewedima ta tavatavana, maika badara, danene, vunuḡa, turanama debane mui e porena, \v 22 waigogo be noḡota ḡesaudima gewegewedima tabu be tabu e voivoiedina, maika waikaikaiyovu, kaua waimata warewaredi bo waideba subesubedima, unura, boruwaideḡa, moraba be bua kauidima e voivoiedina. \v 23 Uma kauidima gewegewedima banaga nopone ta tavatavana, taudi vutudi banaga tawai mirana.” \s1 Waivi na waisumaḡama \r (Mt 15:21-28) \p \v 24 Dabudine Yesu inam meagainama ya gose be ya naḡona dobu dosine Taiya meagainama diane. Tauna vada nopone ya saḡa be ya ḡoeḡoena da banaga nam sibo a kataie da tauna inam dabudine, be yaḡoro tauna nam i mia moisirina. \v 25 Gomana waivinama arua gewagewanama kokukokunama tinanama, Yesu varinama ya vaivaiena, yai raḡantenaḡa ya verau Yesu noḡone be tuapikane ya rauparina. \v 26 Waivi tauna eteni Gurik nama be meagai dosinama Ponitia nopone ya tubuḡana Siriama, waivi Yesu yai baḡa da tauna natunama nopone penama sibo ya tavu dobiḡena. \v 27 Be Yesu ya paribee be ya riuna, “Kwa gose da noḡone seda ta kani doka. Nam i verena da seda adi kanima tà paḡo be daḡadaḡasi ḡarodie tà pore nawe.”\f + \fr 7:27 \ft ‘Seda’ inam Israel banegidima, be ‘daḡadaḡasi’ inam eteni banegidima.\f* \v 28 Waivi ya paribee be ya riuna, “Bada! Be yaḡoro daḡadaḡasi vatara dibune miemienidima seda adi kanima kurekuredima tokare mate ta kanidina.” \v 29 Dabudine Yesu waivi ya riuena, “Nama kuya giuna aubainama, yodi tam kwa munaḡa am vadae, be dabudine tokare kwa kita da penama natumma waivinama ya dobi porena.” \v 30 Naumeki da waivi ya munaḡa vadae da e kitana be penama gomana waivinama ya dobi pore be gomeninama tauna na kaba kenae ya kenakenana ya kitana. \s1 Yesu gumgum beanama potapotanama yai yawasanina \p \v 31 Dabudine Yesu Taiama be Saidonḡa ya dobi ya naḡona Dekapolis nopone Galili yawawinama paratine. \v 32 Dabudine banaga ḡesaudima tauḡoma beanama potapotanama be nam giugiuna a verauḡena Yesu ḡarone be ai baḡa da nimanama sibo tauḡoma tunine ya boruna. \v 33 Naumeki da patara nopodie be Yesu tauḡominama taunaḡa yai doka dobiḡe ḡavoe be nimarakurakunama tauḡoma beane ya sivudi, da nimanama kavisone yai vira be tauḡoma menanama ya taukonina. \v 34 Naumeki da Yesu gunume yai kita saḡa da yavutu bagibaginama ya taupore, be tauḡoma ya riuena, “Epata!” Inam riunama baninama ‘Kwa nuaporaḡa’. \v 35 Inam raḡanine tauḡoma beanama ya raunuaḡari be mudune ya giu yaḡana. \p \v 36 Be Yesu banaga ya riu vavasaḡedi da nam aitau tenaḡa ta riue, be ya riuriu nonoḡedina, be taudi yaḡoro a giugiu watanena. \v 37 Be taudi aitauḡa a vaivaiena a base kaue be a riuna, “Tauna yaba matabuna ya voia kauedina. Tauna e voie da avedi beapotapotanama be ei beavaiana, be avedi gumgum be e giuna.” \c 8 \s1 Yesu banaga 4 tausand yai kanidi \r (Mt 15:32-39) \p \v 1 Nam dauna inam raḡanine, patara ḡesaunama dosinama mate ai rawateḡeidina. Be dabudine nam aiyaba i kenakenana da taudi sibo a kani, dabudine Yesu na tauwai muriwatanama ya yokoedi ḡarone be ya riuna, \v 2 “Taugu uma banegidima è raunuatoiedina, baninama raḡan rabuiteḡa nopodie taudi taugu mate, be yodi nam aiyaba da ta kani. \v 3 Be deḡoda taudi ma kaniguridi yà riuporedina, tokare kedae ta raugurerena. Baninama banaga ḡesaudima madanie be a verauna.” \p \v 4 Dabudine na tauwai muriwatanama a paribee be a riuna, “Uma mutuyua dobunama. Deḡo kani tà paḡo be uma banegidima tài kani bagibagidi?” \v 5 Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Taumi ḡaromie buredi bisa?” Be taudi a riuna, “Buredi 7.” \v 6 Naumeki da Yesu patara ya riuedi da doḡae a miana. Be dabudine tauna buredi matabudi 7 ya ragaudi, Mamaitua yai kaiwe, ya givedi be na tauwai muriwatanama ya utedi da taudi sibo a soiedina patara ḡarodie, be taudi nama a voiena. \v 7 Be taudi iyana ḡauḡaubodima bisaḡa mate a ragaudina. Be Yesu inam iyenidima aubaidima yai kaiwa be na tauwai muriwatanama ya riuedi da uma taudi mate ta soiedina. \p \v 8-9 Dabudine banaga sievinama 4 tausand nama a kani da a kani siauana. Naumeki da na tauwai muriwatanama kani kanikani gosedima posa matabudi 7 ai moḡavudina. Be dabudine Yesu banaga ya riuriupore nawedina, \v 10 tauna waiḡapa na tauwai muriwatanama mate wagae a saḡa be a naḡona Dalmatia distrik nopone. \s1 Parisi mataira ai baḡena \r (Mt 16:1-4) \p \v 11 Be Parisi ḡesaudima a tava Yesu ḡarone be waitaravirevirenama ai karena. Taudi a ḡoeḡoena sibo Yesu a raurubuna, vutuna aubainama mara matairinama ai baḡe da sibo ya voie be dabudi a kita be a kataie da Yesu tauna Mamaitua ḡaronama. \v 12 Dabudine Yesu yavutu bagibaginama ya taupore be ya riuna, “Aba aubainama yodi raḡaninama banegidima mataira tawai baḡedi? Ibewa! Yà riuriu kauemina da nam tokare mataira uma banegidima ḡarodie e tubutubuḡa.” \v 13 Naumeki da tauna ya gose poredi da waga nopone ya saḡa munaḡa be yawawa a davu da noaḡo nevane a naḡona. \s1 Tauwai muriwatana Yesu aba ya giugiuena nam ti kataiena \r (Mt 16:5-12) \p \v 14 Tauwai muriwatana nuedima ya koana, buredi toitoi kabe ti ragaragau da tenaḡa kavakava a paḡona ḡarodie wagae. \v 15 Dabudine Yesu nuedima ya boru be ya riuedina, “Parisi be Herod adi waikaikaiyovuma maika yist. Koi kita kauana!” \v 16 Naumeki da tauwai muriwatana uma kauinama ai giu vivivire be a riuna, “Tauna nama ya riuna, baninama tauda ḡarode nam buredi.” \v 17 Yesu ya kataiedi da taudi aba a giugiuena, vutuna aubainama tauna yai taraviredi, “Aba aubainama ko riuriuna da taumi ḡaromie nam buredi? Taumi yaḡoro nam ko kita be ko kataie, bo? Taumi koya nuababaḡa, bo? \v 18 Taumi matemima e kenakenana be nam komawai kita, beemima e kenakenana be nam komawai beavaia, bo? Be ko noḡonoḡoti bo ibewa \v 19 da raḡanine taugu buredidima matabudi 5 è givedina banaga 5 tausand aubaidima, be kani kanikani gosedima posedima moḡamoḡavudima bisa koya ragau?” Be tauwai muriwatana a paribee be a riuna, “Matabudi 12.” \v 20 “Raḡanine taugu buredidima matabudi 7 è givedina banaga 4 tausand aubaidima be kani kanikani gosedima posedima moḡamoḡavudima bisa koya ragau?” Be taudi a paribee be a riuna, “Matabudi 7.” \v 21 Be Yesu na tauwai muriwatanama ya riuedina, “Taumi yaḡoro nam koma katakataie, bo?” \s1 Yesu tauḡoma matapotapotanama yai yawasanina \r (Mt 9:27-31; 20:29-34; Lk 18:35-43) \p \v 22 Raḡanine taudi Betsaidama a tavatavana banaga ḡesaudima tauḡoma matapotapotanama ai doka verauḡe Yesu ḡarone be ai baḡana da sibo ya taukonina. \v 23 Naumeki da tauna tauḡoma matapotapotanama nimane ya kaididi da meagai a dobi pore be ḡavoe a naḡona. Dabudine Yesu tauḡoma matanama ya kavisodi be nimanama tauḡoma matane ya sivudi da yai taravire be ya riuna, “Aba kwa kitakita bo ibewa?” \v 24 Be tauna ya tausuḡu be ya riuna, “Taugu banaga yà kitekitedina be kitedima maika kai kabe ti naḡonaḡo.” \v 25 Naumeki da Yesu nimanama tauḡoma matane ya sivu munaḡedina. Dabudine tauḡoma matanama ya vere be yai kita munaḡana, be yaba matabudi ya kita kauedina. \v 26 Be Yesu tauḡoma ya riupore da ya naḡona na vadae be ya riuna, “Nam meagai banegidima kwa riuedi da aba ya tubuḡana.” \s1 Pita Yesu yai maḡatarina \r (Mt 16:13-20; Lk 9:18-21) \p \v 27 Yesu be na tauwai muriwatanama mate Seseria-Pilipai diane meagaidiḡa nama a naḡona. Da kedae be yai taraviredi da ya riuna, “Banaga ta riuriu da taugu aitau?” \v 28 Be taudi a paribeena, “Banaga ḡesaudima ta riuriuna da tam kabe Jon tauwai babataito, be ḡesaudima ta riuriuna da tam kabe peroveta Elaija, be ḡesaudima ta riuriu da tam kabe boni perovetedima.” \v 29 Be tauna ya riuedina, “Be taumi nemanama ko noḡonoḡoti bake da taugu aitau?” Be Pita ya paribeena, “Tam Keriso, vutuna Mamaitua ya sausaugena ya riupore yovoḡena.” \v 30 Dabudine Yesu na tauwai muriwatanama ya riu vavasaḡedi da nam aitau tenaḡa tai vari. \s1 Yesu na wainuatoitoi be nema e guri bakona ya giuedina \r (Mt 16:21-28; Lk 9:22-27) \p \v 31 Dabudine Yesu na tauwai muriwatanama waikatakataidima yai kare be ya riuedina, “Banaga Natunama tokare ei nuatoitoina yaba toitoi ḡarodie be babada dosidima, Parisi adi babadama be tarawatu tauwai katakataidima, taudi matabudi ta tuaḡaie be tai gurina. Be raḡan wairabuiteḡane tauna tokare e midisuḡu munaḡana.” \v 32 Tauna uma kauidima ya giu kauedina, vutuna aubainama Pita Yesu yai doka nawe ḡavoe be riutuaḡaienama yai karena. \v 33 Be raḡanine Yesu yai tauvitare da na tauwai muriwatanama ya kitedi be Pita ya riutuaḡaie be ya riuna, “Seitan! Murigue kwa naḡo, tam am noḡotama nam Mamaitua ḡarone tima yovoyovona be banaga ḡomae.” \p \v 34 Naumeki da Yesu na tauwai muriwatanama be patara ya yokoedi ḡarone be ya riuedina, “Aitau waimuriwataneguma e ḡoena, naumeki da na ḡoanama matabuna e gosedi, be na korosima e kiroḡi da ei muriwataneguna. \v 35 Baninama deḡoda aitau tame am yawasanama kwa kaididi be kwa raberabena, tokare am yawasanama kwa kawa gewagewana, be tam aitau am yawasanama kuyai utaena taugu be vari verenama kama taiye, tam tokare am yawasanama kwa banavina. \v 36 Be deḡoda aitau dobu yabedima matabudi e ragaragaudi be raḡanine e gurina, inam yabedima nema tauna ta sagu bake da tauna yawasana kenakena nonoḡinama e paḡo? \v 37 Bo aba banaga ei utae da na yawasanama e paḡo munaḡe? \v 38 Deḡoda banaga aitau taugu be riuguma giuenama e tunitunimayaḡena, uma kimtinama nam waisumeḡidi be gewagewa tauvoiedima nopodie, naumeki da tokare, raḡanine Banaga Natunama Tamanama neneḡarine be anea babau mate ta verauna, tauna mate e tuaḡaiena, baninama noḡone ya tunimayaḡeguna aubainama.” \c 9 \pc \v 1 Be Yesu na giuma ya kaiwatani da ya riuna, “Taugu yà riuriu kauemina da taumi ḡesaumima yodi uma dabudi ko midimidina, tokare nam ko guri naumeki da Mamaitua na waiguyauma rewapana mate e verauna ko kitana.” \s1 Yesu kitanama ya boru vitarena \r (Mt 17:1-13; Lk 9:28-36) \p \v 2 Raḡan 6 a kovikovina murine Yesu Pita, Jeims be Jon yai dokedi be a naḡona oya daudaunama debane, taudiḡa dabudine a tavana. Be dabudine taudi noḡodie matedie Yesu kitanama ya boru vitarena. \v 3 Be na garama a rawarawa keyekeyemidi be a ḡavora da a ḡavora kauana, nam aitau dobue teneteneḡina da nama e kawa ḡavori. \v 4 Dabudine tauwai muriwatana rabuiteḡa noḡodie be Elaija da Mousis a maḡatara be Yesu mate awai giuna. \p \v 5 Be Pita ya riuna, “Tauwai katakatai, ya vere kaua da tauda mate uma dabudi. Be agunai tauma kape rabuiteḡa ka keridi, da tenaḡa tam aubaimma, tenaḡa Mousis aubaina be tenaḡa Elaija aubainama.” \v 6 Pita nama ya riuna, baninama tauna na banagama rabui mate a naira kauana, be Pita nam i kataie da aba sibo ya giue, vutuna aubainama ya giu yabayababana. \p \v 7 Dabudine giyou ya dobi be ya ruputawedina. Be inam giyounama nopone bona ya yovo be ya riuna, “Uma tauna taugu natuḡomiguma, tauna vutuna taugu nuaguma e paḡopaḡona, koi beavaie!” \v 8 Taudi ai raḡantenaḡe da aitau kitakita be nam aitau tenaḡa ti kitana, be ḡarodie Yesu taunaḡa. \v 9 Raḡanine taudi oya debane be a yovoyovona raḡanine, Yesu na tauwai muriwatanama ya riu vavasaḡedi da matedie aba a kitakitana nam aitau tenaḡa tai vari, naumeki da Banaga Natunama gurie e midisuḡu munaḡana. \v 10 Taudi inam giudima a nuevidi be taudiḡa ai giu vivivira da, gurie midimidisuḡunama na banima aba. \p \v 11 Be taudi Yesu ai taravirena, “Aba aubainama tarawatu tauwai katakataidima ta riuriuna da, Elaija tokare e tava doka?” \v 12 Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Inam riukaua, Elaija tauna tokare e tava dokana, be tauna tokare yaba matabudi e kawa didimanidina. Be you, aba aubainama girugiruminama porane e riuriuna da Banaga Natunama tokare ei nuatoitoi kaua be ta tuaḡaiena? \v 13 Be yà riuriuemina da Elaija maiḡone ya tavana, be aba banaga a noḡonoḡotina, nama ḡarone a voiena, maika girugiruminama porane ya riuriuena nama.” \s1 Penama gomana tauḡominama ya kokuna \r (Mt 17:14-21; Lk 9:37-43) \p \v 14 Raḡanine taudi a dobidobi munaḡana, tauwai muriwatana ḡidoidima mate ai rawateḡeidi be ta kitana be patara dosinama a midi ḡuruvidi be tarawatu tauwai katakataidima mate awai saḡasaḡana. \v 15 Dabudine banaga matabudi Yesu a kitakitana, taudi a ḡosoridi da a manini ḡarone a naḡo be ai kaiwena. \v 16 Be Yesu yai taraviredi be ya riuna, “Taumi aba aubainama taudi mate kowai saḡasaḡa?” \v 17 Naumeki da tauḡoma tenaḡa patara poune ya paribee be ya riuna, “Tauwai katakatai, taugu natuguma è verauḡena ḡarome. Tauna penama ya koku be ya kaue da nam ima giugiuna. \v 18 Kana raḡanie penama gomana e vunuvunuḡina raḡanine, tauna gomana doḡae ewai bekuna. Be tauna kasampuropuro gayane ta dobidobina, da mokanama e gidedi be tuninama ta badobadona. Be taugu am tauwai muriwatanama èi baḡedina da sibo peneminama a tavu dobiḡena, be taudi nam teneteneḡina.” \p \v 19 Be Yesu ya riuedina, “Taumi kimta nam waisumeḡimi! Taugu taumi mate tà mia ḡaḡa be ami vitama yà kiroḡa ḡaḡae? Gomana ko verauḡe ḡarogue.” \v 20 Naumeki da gomana a verauḡena Yesu ḡarone. Be raḡanine penama Yesu ya kitakitana, tauna yai raḡantenaḡe da gomana ya kawa kokeri be doḡae yai bekuna. Dabudine gomana yai kunukunuvira be gayane kasampuropuro a tavatavana. \p \v 21 Be Yesu gomana tamanama yai taravirena, “Raḡan bisa tauna umanama ya voia?” Be gomana tamanama Yesu ya paribee be ya riuna, “Raḡanine tauna ḡaubone da yodi. \v 22 Be penama raḡan matabuna gomana kai matane bo upae yawai bekuna waigurinama aubainama. Be deḡoda tam teneteneḡinama aba kwa voiena, naumeki da kwa raunuatoiemai da kwa sagumai!” \v 23 Be Yesu ya riuna, “Aba aubainama kuya riuna, ‘Deḡoda tam teneteneḡina’? Tauna aitau ewai sumaḡana, ḡarone yaba matabuna teneteneḡinama.” \v 24 Naumeki da gomeninama tamanama yai raḡantenaḡe da bonanama dosine ya riuna, “Taugu nam amawai sumaḡa kauana, be kwa kaisagugu da yài sumaḡa guratana.” \p \v 25 Raḡanine Yesu e kitana be patara ya moramorabana, vutuna aubainama tauna penama ya riutuaḡai be ya riuna, “Penama beapotapota be gumgum penemima, yà riuriu vavasaḡem da gomana kwa dobi pore be nam nopone kwa saḡa munaḡa!” \v 26 Dabudine penama gomana ya kawa yogoyogo, ya kawa kokeri gurate be gomana ya dobi porena. Be gomeninama kitanama maika guri kabe i kenakena. Vutuna aubainama banaga ḡesaudima a riuna, “Tauna ya gurina!” \v 27 Naumeki da Yesu gomana nimane ya kaididi da ya soruwai midisuḡu be ya midina. \p \v 28 Raḡanine Yesu vada nopone ya saḡasaḡana murine, be na tauwai muriwatanama taudiḡa ai taravire be a riuna, “Aba aubainama tauma penama nam ke tavu dobiḡe?” \v 29 Be Yesu ya paribeedi da ya riuna, “Nam aiyabae tokare uma peneminama nama e tavu dobiḡe, ibewa da moiragi\f + \fr 9:29 \ft Giruma ḡesaudima a riuna: Moiragi be widina\f* taunaḡa.” \s1 Yesu nema ya guri bakona ya giu munaḡena \r (Mt 17:22-23; Lk 9:43-45) \p \v 30 Naumeki da Yesu na tauwai muriwatanama mate inam dobunama a gose pore be Galili noponaḡa a naḡona. Be Yesu nam i ḡoeḡoena da aitau tenaḡa sibo ya kataiedi da taudi aikedae, \v 31 baninama tauna na tauwai muriwatanama yawai katakataidina. Be ya riuedina, “Banaga Natunama tokare ta boru dobiḡena banaga nimedie. Taudi tai guri be raḡan rabuiteḡa murine tauna e midisuḡu munaḡa.” \v 32 Dabudine na tauwai muriwatanama nam ti kataiena da uma giunama baninama aba, be taudi waitaravirevirenama a nairena uma giunama aubainama. \s1 Aitau ya saḡa gurata \r (Mt 18:1-5; Lk 9:46-48) \p \v 33 Naumeki da taudi Kapeniamma a tava da vada nopone a saḡa a mia be Yesu na tauwai muriwatanama ya riuedina, “Taumi kedae aba koyawai saḡasaḡae?” \v 34 Be taudi ai nuatuḡutuḡuna, baninama kedae taudi awai saḡasaḡana da aitau poudie ya saḡa gurata. \v 35 Dabudine tauna ya mia yovo da na tauwai muriwatanama 12 ya yokoedi be ya riuedina, “Deḡoda aitau moraba e ḡoena, naumeki e kaue da e ḡaubo be banaga matabudi adi taunoyama e tubuḡana.” \v 36 Dabudine tauna gomana ḡaubonama nimane ya kaididi be na tauwai muriwatanama poudie yai midirina. Be gomeninama yai yaubabe, be ya riuedina, \v 37 “Aitau seda umanama maika kitedima tenaḡa isague ewai turanena, tauna taugu ewai turaneguna, be aitau taugu ewai turaneguna, tauna tauriuporeguma ewai turanena.” \s1 Aitau nam dà ḡavia tauna ḡarodama \r (Lk 9:49-50) \p \v 38 Jon ya riuna, “Tauwai katakatai, tauma tauḡoma tenaḡa kè kitana isame penama ya tavutavu dobiḡedi be tauma kè riutuaḡaiena, baninama tauna nam tauda mate tama noyanoya tenaḡana.” \v 39 Be Yesu ya riuna, “Nam ko riutuaḡaie! Baninama aitau da isague mataira e voivoiedina, tauna nam teneḡina da mainokomḡo raḡandie isaguma e kawa gewagewa, \v 40 baninama banaga aitau nam imawai ḡaviedana, tauna inam tauda turadama. \v 41 Taugu yà riuriu kauemina, deḡoda aitau isague upa e uteutemina, baninama taumi Keriso ḡaronama, tauna teneteneḡinama na maesama tokare e paḡona. \s1 Raurubue dà gewagewama e tubutubuḡana \r (Mt 18:6-9; Lk 17:1-2) \p \v 42 “Be deḡoda aitau uma sededima tenaḡa ewai sumaḡegu be e kaue da gewagewa e voiena, ya verena da tauna yeku dosinama gadone ta pani be egasie ta pore nawena. \v 43 Deḡoda nimamma e kauem da gewagewa kwa voiena, naumeki da kwa douraka pore! Ya verena da nimamma tenaḡa mate yawasana nopone kwa saḡa be nam nimamma rabui mate da gienae kwa naḡo, dabudine kai karakarata watanine. \v 44 (-)\f + \fr 9:44 \ft (Vers 44 inam banaga muriḡa baibol nopone a boru saḡena, noḡone nam i kenakenana. Vers 44 inam umanama: Inam dabudine motamota taudi ta kanikanidina nam ta guri, be kai e karakaratidina nam e guri.)\f* \v 45 Be deḡoda kaḡamma e kauem da gewagewa kwa voiena, naumeki da kwa douraka pore. Ya verena da kaḡamma tenaḡa mate yawasana nopone kwa saḡana be nam kaḡamma rabui mate da gienae ta pore nawem. \v 46 (-)\f + \fr 9:46 \ft (Vers 46 inam banaga muriḡa baibol nopone a boru saḡena, noḡone nam i kenakenana. Vers 46 inam umanama: Inam dabudine motamota taudi ta kanikanidina nam ta guri, be kai e karakaratidina nam e guri.)\f* \v 47 Deḡoda matamma e kauem da gewagewa kwa voiena, naumeki da kwa kaipore. Ya verena da matamma tenaḡa kwa kunavai be Mamaitua na waiguyauma nopone kwa saḡana, be nam matamma rabui mate da gienae ta pore nawemna. \v 48 Inam dabudine motamota taudi ta kanikanidina nam ta guri, be kai e karakaratidina nam e guri. \v 49 Be nama kai karakaratidima banaga matabudi tunidie ta yaraiedina. \p \v 50 “Buta inam yaba verenama, be deḡoda buta dininama e gewagewana, nema kwa voia bake da e dini munaḡa? Buta ko paḡo nopomie be ami banagama mate subae ko miana.” \c 10 \s1 Waigosaḡa waitaraviranama \r (Mt 19:1-12; Lk 16:18) \p \v 1 Naumeki da Yesu inam dobunama ya gose pore be ya naḡona Judia provinsnama nopone be upa Jodan ya davuna. Dabudine patara ḡarone a tava munaḡa be yai katakataidina tauna na vaivaie nama. \p \v 2 Be Parisi ḡesaudima Yesu ḡarone a tava be tauna raurubuna aubainama ai taravirena, “Kwa riuemai, tarawatu ewai anina bo ibewa da tauḡoma na waivima e riupore?” \v 3 Be Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Mousis na tarawatuma nopone nema ya riu bakemi?” \v 4 Be taudi a riuna, “Mousis yai anina da tauḡoma waigosaḡa pepanama e girumi be waivi e riuporena.” \v 5 Dabudine Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Mousis inam tarawatunama ya girumina, baninama taumi noḡota poraḡa ḡarone debemima ya bado kauana. \v 6 Be pakane Mamaitua yaba matabuna yawai tubuḡidina raḡanine, tauna tauḡoma be waivi ya voiedina. \v 7 Vutuna aubainama tauḡoma tamanama be tinanama e gosedi be na waivima mate tai rawateḡeidina \v 8 da taudi tubuḡa tenaḡa ta tubuḡana. Vutuna aubainama taudi yodi nam tubuḡa rabui, ibewa da tenaḡa. \v 9 Naumeki da aba Mamaitua yawai rawateḡeidina nam aitau ei yamonedi!” \p \v 10 Raḡanine taudi a munaḡa vadae a tava be na tauwai muriwatanama uma giunama aubainama Yesu ai taravirena. \v 11 Be Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Ai tauḡoma na waivima e gose be waivi ḡesaunama e naḡina, tauna na waivima debane mui e poreporena. \v 12 Be kauinama teneḡinama, deḡoda ai waivi na tauḡomama e gose be tauḡoma ḡesaunama e naḡina, tauna na tauḡomama debane mui e poreporena.” \s1 Yesu be seda \r (Mt 19:13-15; Lk 18:15-17) \p \v 13 Banaga ḡesaudima seda ḡauḡaubodima Yesu ḡarone a verauḡedi da tauna sibo ya taukonidina, be na tauwai muriwatanama inam banegidima a riutuaḡaiedina. \v 14 Be raḡanine Yesu nama ya kitakitana, tauna nuanama yai medi be na tauwai muriwatanama ya riuedina, “Seda ḡauḡaubodima ko gosedi da ḡarogue ta verau be nam ko riutuaḡaiedi, baninama Mamaitua na waiguyauma inam banaga maika uma sededima nama aubaidima. \v 15 Taugu yà riuriu kauemina da aitau nam Mamaitua na waiguyauma i paḡona, maika gomana ḡaubonama nama, tauna tokare nam waiguyaunama nopone e saḡa.” \v 16 Naumeki da Yesu seda ya tikedi da nimanama debedie ya sivudi be yai aiainidina. \s1 Waiguyau tauḡominama \r (Mt 19:16-30; Lk 18:18-30) \p \v 17 Dabudine Yesu na naḡoma yai kare munaḡe be tauḡoma tenaḡa ya manini tava da Yesu noḡone be tuapikane ya raupari be yai taravirena, “Tauwai katakatai veremma, aba yà voie be yawasana kenakena nonoḡinama yà paḡo?” \v 18 Be Yesu ya riuena, “Aba aubainama kwawai isaguna veregu? Nam aitau verena be Mamaitua taunaḡa. \v 19 Tam tarawatu poranama girugiruminama kuya kataiedina, Nam kwa vunuḡa! Nam am visarama bo am tauḡomama debane mui kwa pore! Nam kwa danene! Nam kwa kaiyovu! Nam kwa uta gigibu! Tamamma be tinamma kwa viviredi!” \m \v 20 Dabudine tauḡominama ya riuna, “Tauwai katakatai, taugu ḡaubogue da yodi uma tarawatudima matabudi è voteyeteyedina.” \p \v 21 Yesu tauḡominama ya kita da nuanama ya paḡo be ya riuna, “Yaba tenaḡa sibo kuya voiena. Kwa naḡo be yaba matabudi ḡarome kwa raugimaredi be inam manedima banaga waikaruwaḡewaḡedima kwa utedi, be tam tokare marae kwai guyauna. Yodibe kwa verau be kwai muriwatanegu!” \v 22 Be raḡanine uma riunama ya vaivaiena tauḡominama yai nuaboya be ma nuaboyana ya naḡona, baninama tauna yai purapura kauana. \p \v 23 Yesu yai kita kwaviviro be na tauwai muriwatanama ya riuedina, “Waiguyau banegidima ḡarodie ya piripiri kaua da tokare Mamaitua na waiguyauma nopone ta saḡa.” \v 24 Tauwai muriwatana uma riunama nama a vaivaiena, taudi a ḡosoridina. Be Yesu ya riu munaḡana, “Seda, Mamaitua na waiguyauma nopone saḡanama ya piripiri kauana. \v 25 Kamel ya bagibagi kauana da seyau gavogavone e sonaḡa, be maika nama waiguyau baneginama ya bagibagi da ya bagibagi kauana da Mamaitua na waiguyauma nopone e saḡa.” \v 26 Dabudine tauwai muriwatana a ḡosori kauedi be adi noḡotama ya kovina. Be adi banagama adi banagama a riuedina, “Yodi aitau tokare e yawasana?” \v 27 Yesu na tauwai muriwatanama ya kita dididi, ya paribeedi be ya riuna, “Banaga ḡarone nam teneteneḡina be Mamaitua ḡarone tauna teneteneḡinama da waiguyau banegidima e voiedi da tokare Mamaitua na waiguyauma nopone ta saḡana.” \p \v 28 Dabudine Pita ya riuna, “Be tauma yaba matabudi kè gosa poraḡa be tam kèi muriwatanemna!” \v 29 Be Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Taugu yà riuriu kauemina, aitau na vadama bo tuatuaḡanama, bo novunovunama, bo tinana, bo tamana, bo seda, bo sipi e gosedina taugu isague be vari verenama aubainama, \v 30 tauna yaba veredima toitoi yodi raḡanine e banavidina. Tauna tokare na vadama, tuatuaḡanama, novunovunama, tinatinanama, na sedama, be na sipima ta toi vavasaḡa, 100 be ei murina. Be raukivigewagewa mate be raḡan e tavana, tauna tokare yawasana kenakena nonoḡinama e paḡona. \v 31 Be toitoi yodi ta dokadokana tokare ta murina, be aitauḡa yodi ta murimurina tokare ta dokana.” \s1 Yesu nema e guri bakona raḡan wairabuiteḡanama ya giu munaḡena \r (Mt 20:17-19; Lk 18:31-34) \p \v 32 Yesu na tauwai muriwatanama mate taudi kedaḡa a saḡa a naḡonaḡona Jerusalemma, Yesu ya dokadokana be na tauwai muriwatanama muriḡa a saḡasaḡana nuedima ya karatina, be banaga aitauḡa awai muriwatanedina taudi a naira kauana. Dabudine Yesu na tauwai muriwatanama 12 yai doka nawedi ḡavoe be ya riuedina da tauna ḡarone abaḡa ta tubuḡana, \v 33 “Koi beavaia! Tauda tà saḡa tà naḡona Jerusalemma, dabudine Banaga Natunama tokare ta boru dobiḡena pirisi adi babadama be tarawatu tauwai katakataidima ḡarodie, taudi tokare ta etare be eteni banegidima nimedie ta boru nawena waigurinama aubainama. \v 34 Be taudi tokare tai varavara, ta kaviso, ta kwapu be tai gurina. Be raḡan wairabuiteḡane tauna tokare e midisuḡu munaḡana.” \s1 Jeims be Jon adi waibaḡama \r (Mt 20:20-28) \p \v 35 Naumeki da Sebedi natunama Jeims be Jon Yesu ḡarone a tava be a riuna, “Tauwai katakatai, tauma ka ḡoeḡoena aubaimaima yaba tenaḡa kwa voiena.” \v 36 Be Yesu ya riuna, “Aba ko ḡoeḡoena aubaimima yà voie?” \v 37 Taudi a paribee be a riuna, “Am waiguyauma na raḡanie kwai aninemai da tenaḡa kasaume e mia be tenaḡa senime.” \p \v 38 Be Yesu ya riuedina, “Taumi nam ko kataiena aba kowai baḡena. Taumi teneteneḡina da taugu ḡoraḡoranama yà tegona nama ko tego bo babataitonama\f + \fr 10:38 \ft Uma babataitonama inam Yesu ya gurigurina ya giuena.\f* yà paḡona nama ko paḡo, bo?” \v 39 Taudi a paribee be a riuna, “Tauma teneteneḡinama!” Dabudine Yesu ya riuedina, “Taumi tokare ḡoraḡoranama ko tegona be yà babataitona nama tokare ko babataitona. \v 40 Be kasaugue be senigue mieninama, inam tokare nam taugu yài anina. Inam gabunama taudi aitauḡa vinevinedima aubaidima Mamaitua ya vokaukauena.” \p \v 41 Raḡanine tauwai muriwatana ḡesaudima 10-nama a vaivaiena, taudi nuedima yai medina Jeims be Jon ḡarodie. \v 42 Vutuna aubainama taudi matabudi Yesu ya yokoedi ḡarone be ya riuedina, “Taumi koya kataiena da eteni banegidima adi babadama eteni ḡarodie tawai badabadana. Be babadidima ai rewapana vavasaḡana aubainama da taudi matabudi tawai badedina. \v 43 Uma kauinama nama taumi ḡaromie nam e tubuḡa! Be deḡoda aitau tenaḡa nopomie moraba e ḡoena, naumeki tauna e kaue da matabumi ami taunoyama e tubuḡana. \v 44 Be aitau saḡa gurata e ḡoena, naumeki da ei taunoyana ḡaromie. \v 45 Baninama avedi da Banaga Natunama ya verauna nam banaga tauna aubainama ta noya, be tauna taudi aubaidima e noyana, be na yawasanama ei utae da banaga toitoi e kuvesidina.” \s1 Yesu Batimeus matapotapotanama yai yawasanina \r (Mt 20:29-34; Lk 18:35-43) \p \v 46 Naumeki da Yesu be na tauwai muriwatanama a tavana Jerikoma. Dabudine taudi be patara dosinama meagainama a gose be tauḡoma matapotapotanama isanama Batimeus keda diane ya mia be ya kiḡikiḡina, tauna inam Timias natunama. \v 47 Raḡanine tauna e vaiena be Nasaret Yesunama, tauna ya yoko be ya riuna, “Yesu, Deivid natunama kwa raunuatoiegu!” \v 48 Banaga toitoi a riupasakare be a riutuaḡaiena da sibo yai nuatuḡuna. Be dabudine tauna ya yoko gurata be ya riuna, “Deivid natunama kwa raunuatoiegu!” \v 49 Dabudine Yesu ya midi kwasa be ya riuna, “Ko riue be e verau!” Naumeki da taudi tauḡoma matapotapotanama a yokoe be a riuena, “Nam kwai nuaboya! Kwa midisuḡu! Tauna e yokoyokoemna.” \v 50 Dabudine tauḡoma ya midisuḡu, na garama ya gose pore be ya verauna Yesu ḡarone. \v 51 Yesu tauḡoma yai taravire be ya riuna, “Aba kwa ḡoeḡoena aubaimma yà voie?” Dabudine tauḡoma matapotapotanama ya riuna, “Tauwai katakatai, taugu yà ḡoeḡoena yài kitana.” \v 52 Dabudine Yesu ya riuna, “Kwa naḡo, am waisumaḡama yai yawasanimna.” Naumeki be yai raḡantenaḡe da matanama yai kita munaḡa be Yesu yai muriwatanena kedaḡa. \c 11 \s1 Yesu Jerusalemma ya saḡana \r (Mt 21:1-11; Lk 19:28-40; Jn 12:12-19) \p \v 1 Raḡanine Jerusalem diane a tavatavana, taudi a verauna Betpage be Beteni meagaidie oya isanama ‘Olip’ yauwane. Dabudine Yesu na tauwai muriwatanama rabui ya riupore nawe dokedi \v 2 be ya riuedina, “Ko naḡona noḡomie meagaine, be raḡanine meagaine ko saḡasaḡana, dabudine ko kitana donki natunama a nigorina. Inam nam aitau i geru rubuena. Ko kuvesi be ko verauḡena uma! \v 3 Be deḡoda aitau ei taraviremina, ‘Aba aubainama umanama ko voivoie?’ da ko riuena, ‘Bada e ḡoeḡoena, raḡan ḡaubonaḡa be ka verauḡa munaḡena.’” \p \v 4 Naumeki da taudi a naḡona, kedae be vada noḡone donki natunama nigonigorinama a kitana. Raḡanine taudi a kuvekuvesina, \v 5 banaga ḡesaudima inam dabudine midimididima taudi ai taraviredina, “Aba aubainama donki natunama ko kuvekuvesi?” \v 6 Be taudi Yesu ya riuriuedina nama a paribeedina, vutuna aubainama taudi ai aninedi be a naḡona. \v 7 Taudi donki natunama Yesu ḡarone a tavaite be adi garama donki natunama debane a yesidi be Yesu debane ya miana. \v 8 Banaga toitoi adi garama a yesiyesidina maika banaga ḡesaudima kairugurugu wapue a taraḡa a tavaitedi be kedaḡa a yesidina. \v 9 Banaga aitauḡa a dokadokana be aitauḡa Yesu murine a saḡasaḡana a yogo be a riuna, “Hosana! Waiaiaininama, tauna vutuna Bada isane e veraverauna! \v 10 Mamaitua, tauma tamamaima guyau Deivid na waiguyauma e veraverauna kwai aiaini! Mamaitua ka kaisuḡum!” \p \v 11 Naumeki da Yesu Jerusalem nopone ya saḡa be ya naḡona tempol nopone, dabudine yaba matabudi ya kita rovodina, be kaiteka ravi aubainama, tauna na tauwai muriwatanama 12 mate a dobi a naḡona Betenima. \s1 Yesu damaya ya riutuaḡaie da nam e vota \r (Mt 21:18-19) \p \v 12 Pomainama taudi Beteni a gose be a munamunaḡana, be Yesu kani ya karatina. \v 13 Dabudine tauna ei kita naḡona be damaya ya kitana, ya kinikini. Naumeki da tauna ya naḡona kitanama aubainama deḡoda banidima tima kenakena. Be raḡanine damaya pakane e tavana be damayinama nam i banina be rugukavanaḡa ya kitana. Baninama damaya nam yodi na iri kaua da damayinama sibo ya bani. \v 14 Naumeki da Yesu damayinama ya riutuaḡaie be ya riuna, “Tam damayimma nam airaḡan kwa bani munaḡa!” Dabudine nama ya riuriuna na tauwai muriwatanama a vaiena. \s1 Yesu taukune tempol nopone ya tavu dobiḡedina \r (Mt 21:12-17; Lk 19:45-48; Jn 2:13-22) \p \v 15 Raḡanine taudi Jerusalemma a tavatavana, tauna tempol nopone ya saḡa be banaga aitauḡa a kunekune be a gimagimarana ya tavu dobiḡedina. Tauna mane taurabedima adi vatarama yai tauviredi be aitauḡa kiu gabubu taurau gimaredima adi kaba miama mate yai tauviredina, \v 16 be nam aitau tenaḡa i anine da na taragaima e kiroḡa be tempol noponaḡa e naḡo. \v 17 Taudi yai katakataidi be dabudine ya riuedina, “Giruma porane Mamaitua ya riuna, ‘Taugu yau tempolma tai isana moiragi kana vadama dobu matabuna aubaidima.’ \m Be taumi koya voie da kabe ‘taudanedanene adi gabu.’” \p \v 18 Naumeki da pirisi adi babadama be tarawatu tauwai katakataidima uma kauinama a vaiena, vutuna aubainama taudi keda a wanewanena da nema sibo Yesu ai guri bakena, be taudi a nairena, baninama patara matabudi na waikatakataima a basebasena. \v 19 Naumeki da ravi ya tava be Yesu na tauwai muriwatanama mate meagainama a dobi pore be a naḡona. \s1 Waikatakatai damaya ḡarone \r (Mt 21:20-22) \p \v 20 Pomainama raḡanboiboi taudi a naḡonaḡona maika, kedae damaya waramine da damone matabuna ya pokina a kitana. \v 21 Dabudine aba ya tubutubuḡana Pita ya noḡoti be Yesu ya riuena, “Tauwai katakatai, damaya kuya riuriutuaḡaiena kwa kita, ya pokina!” \v 22 Naumeki da Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Koi sumaḡa Mamaitua ḡarone! \v 23 Yà riuriu kauemina deḡoda aitau uma oyanama e riuena, ‘Kwa midisuḡu be kwa pore nawem egasie!’ Be tauna nopone nam e noḡota bekubeku be ei sumaḡa da aba ya riuriuena e tubuḡana, tokare teneteneḡinama aubainama e tubuḡana. \v 24 Vutuna aubainama yà riuemina aba moiragie koi baḡena, koi sumaḡa da taumi kaite koya paḡo. Da inam tokare taumi ḡaromima. \p \v 25 Raḡanine ko midi da ko moiragi be ko noḡoti da aitau aba ḡaromie ya voia waigewana, naumeki da ko noḡota porena, yodibe tamemima marae tokare taumi mate ami gewagewama e noḡota porena.” \v 26 (-)\f + \fr 11:26 \ft (Giruma ḡesaudima vers 26 baibol nopone a boru saḡena. Vers 26 inam umanama: Deḡoda taumi ami banagama adi gewagewama nam ko noḡota pore, naumeki da Mamaitua marae nam ami gewagewama e noḡota pore. (\xt Metiu 6:15\ft ko kitana))\f* \s1 Yesu na waibadama waitaraviranama \r (Mt 21:23-27; Lk 20:1-8) \p \v 27 Yesu na tauwai muriwatanama mate Jerusalemma a tava munaḡa be raḡanine tauna tempol noponaḡa ya naḡonaḡona, dabudine pirisi adi babadama, tarawatu tauwai katakataidima be babada ḡesaudima Yesu ḡarone a tava, \v 28 da ai taravire be a riuna, “Tam aba waibadane umanama yabedima kwa voivoiedi? Bo aitau uma waibadanama ya utem?” \p \v 29 Dabudine Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Taugu yau waitaravirama tenaḡa yài taraviremi da ko paribeegu be muriḡa da taugu yà riuemi da taugu aba waibadane uma yabedima yà voivoiedi. \v 30 Ko riuegu! Jon deḡo dabudi waibada ya paḡo da yawai babataito, Mamaitua ḡarone bo banaga ḡarodie?” \p \v 31 Dabudine taudiḡa ai saḡasaḡa be a riuna, “Nema tà riu bako? Deḡoda tà riuna Mamaitua ḡarone, tauna tokare umanama ei taraviredana, ‘Be aba aubainama da taumi Jon nam koi sumaḡe?’ \v 32 Be deḡoda tauda tà riuna ‘banage’ taudi banaga a nairedina, baninama banaga matabudi a noḡonoḡotina da Jon tauna peroveta.” \v 33 Vutuna aubainama taudi Yesu a paribee be a riuna, “Tauma nam ke kataiena.” Dabudine Yesu ya riuedina, “Taugu mate nam yà riuemi da taugu aba waibadane uma yabedima yà voivoiedi.” \c 12 \s1 Gureipi sipinama taurabenama wainasinama \r (Mt 21:33-46; Lk 20:9-19) \p \v 1 Naumeki da Yesu wainasie banaga umanama ya riuedina, “Tauḡoma tenaḡa gureipi sipinama ya voie be ya gana kukuna. Naumeki da waen anibuyonama domnama ya keri be kweyaḡa vadanama mate ya kerina. Yodibe gureipi sipinama tausipi ḡesaudima nimedie ya boru da a raberabe be tauna vaḡaie ya naḡona. \v 2 Raḡanine gureipi taminama na raḡaninama ya tavatavana, tauna na taunoyama ya riupore nawena sipi taurabenama ḡarodie da na dariḡama sibo ya paḡona. \v 3 Be taudi a vunuḡi, a riḡa be nimakavakavanama a riupore nawena. \v 4 Naumeki da taupaka na taunoyama ḡesaunama ya riupore nawena ḡarodie, dabudine sipi taurabenama inam tauḡominama debanama a riḡa be a kaue da a kawa tunimayaḡina. \v 5 Be taupaka yaḡoro na taunoyama ḡesaunama ya riupore, be sipi taurabenama inam tauna a katigabana. Be taupaka banaga ḡesaudima mate toitoi ya riuporedi be ḡidoidima a riḡedi, be ḡidoidima a kati gabedina. \v 6 Be yodi tenaḡa kavakava a taugosena. Be inam tauna, taupaka natunama tauḡominama, tauna vutuna ewai nuapaḡoena. Naumeki da na damone tauna natunama ya riupore be ya riuna, ‘Yà noḡonoḡotina da taudi tokare natuguma ta vivirena!’ \v 7 Be sipi taurabenama taudiḡa ai giu vivivira be a riuna, ‘Uma tauna tokare tamanama na buderima e paḡona, vutuna aubainama tài guri be buderinama tài buderie!’ \v 8 Naumeki da taudi a vunuḡi be ai guri da gureipi sipinama nopone, be a pore dobiḡena.” \p \v 9 Dabudine Yesu yai taraviredi be ya riuna, “Sipi taupakinama tokare e verau be aba e voie? Tauna tokare e verau be sipi taurabedima ei guridi be gureipi sipinama banaga ḡesaudima e utedina. \v 10 Taumi riuwai noḡota poranama nopone girugiruminama koya sievi bo ibewa, da \q1 ‘Vada taukerinama yekue vada a kerikeri be yeku tenaḡa a pore kaiyatina, baninama inam yekunama taudi nam ti ḡoena. \q1 Be Mamaitua yekunama poreporenama ya paḡo be ya voie da na vadama e kerikerina yasinama ya tubuḡana. \q1 \v 11 Be inam kauinama Bada ya voie da uma kauinama anikitanama ḡarode ya vere kauana.’” \p \v 12 Dabudine pirisi adi babadama, Jius babadidima be tarawatu tauwai katakataidima a ḡoeḡoena da Yesu sibo a vunuḡina, baninama mayedima a paḡo da Yesu taudi yawai nasiedina. Be taudi patara a nairedina, vutuna aubainama tauna a gose be a naḡo porena. \s1 Teks tautaminama wainasinama \r (Mt 22:15-22; Lk 20:20-26) \p \v 13 Muriḡanama taudi Parisi be Herod na tauwai muriwatanama ḡesaudima mate a riupore nawedi Yesu ḡarone be waitaravirae Yesu a raurubu be a vaia kaue da Yesu aba sibo ya vato waigewana. \v 14 Taudi Yesu ḡarone a tava be a riuna, “Tauwai katakatai, tauma kè kataie da tam riukaue kwa giugiu. Am giue tam nam banaga kuma nainairedina, baninama tam banaga nam kuma siesievidi da taudi nema maika kitedi, be Mamaitua na ḡoanama riukaue kwai katakataidina. Kwa riuemai, inam naumeki bo ibewa da tauma Sisa ḡarone kai teks bo avedi? Tauma kai maesa bo ibewa?” \v 15 Be dabudine Yesu adi noḡotama kaikaiyovudima ya kataie be ya riuna, “Aba aubainama taumi ko rarau rubugu? Sirinnama ko verauḡe be yà kita!” \v 16 Naumeki da Sirin a paḡo verauḡe ḡarone be Yesu yai taraviredina, “Aitau noḡona be isanama Sirin bogane ta kenakena?” Be a paribee be a riuna, “Uma Sisa noḡonama.” \v 17 Be Yesu ya riuedina, “Naumeki da Sisa ḡaronama Sisa ko ute, be Mamaitua ḡaronama Mamaitua ko ute!” Be dabudine taudi Yesu a basena. \s1 Gurie be midimidisuḡu muneḡinama waitaraviranama \r (Mt 22:23-33; Lk 20:27-40) \p \v 18 Jius nopodie dam ḡaubonama isanama Sadisi, a riuriuna da banaga e guri be nam e midisuḡu munaḡa, taudi a verau Yesu ḡarone, ai taravire be a riuna, \v 19 “Tauwai katakatai, Mousis uma tarawatunama aubaimaima ya girumina, deḡoda banaga tauḡominama ya guri be na visarama e gose porena nam waisedasedana, naumeki da tasinama bo tuaḡanama sibo kaiyababinama ya naḡi be seda sibo yai tubuḡana tuaḡanama gurigurinama aubainama. \p \v 20 “Naumeki da tautauḡoma 7 a tubuḡana tina tenaḡa ḡarone, be tauḡoma tautuaḡa waivi ya naḡi da nam ti natunatuna be tauḡominama ya gurina. \v 21 Be tauḡoma wairabuinama inam kaiyababinama ya naḡina, be tauna mate seda nam i tikedi be ya gurina, kauinama teneḡinama tauḡoma wairabuiteḡanama ḡarone ya tubuḡana. \v 22 Naumeki da tautauḡoma 7 kauinama namaḡa nam ti natunatuna da a guri rovona. Naumeki da a gurigurina damone inam waivinama ya guri ḡavutana. \v 23 Be raḡanine midisuḡu munaḡa na raḡanie uma waivinama tautauḡoma 7 a naḡinaḡina, be inam waivinama tokare aitau na waivi?” \p \v 24 Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Taumi koya riu waigewana, baninama taumi girugiruminama porane nam ko katai kauena be Mamaitua na rewapanama mate nam ko kataiena. \v 25 Raḡanine guri ta midisuḡu munaḡa, be taudi tokare maika anea marae be tokare nam tai naḡi. \v 26 Be yodi guri kawakawa midisuḡunama na giuma taumi Mousis na bukama koya sievi bo ibewa? Deḡo ya riuna gedara rageragetinama nopone Mamaitua Mousis ya riuena umanama, ‘Taugu inam Eibraham, Aisik be Jeikob adi Mamaituama’. \v 27 Mamaitua, nam banaga guriguridima adi Mamaitua, be tauna banaga yawayawasanidima adi Mamaituama. Taumi naumeki koya bua kauana.” \s1 Riuvavasaḡa dosinama \r (Mt 22:34-40; Lk 10:25-28) \p \v 28 Tarawatu tauwai katakataidima tenaḡa dabudine mate adi giuma yawai beavaiena. Dabudine tauna e vaiena be Yesu na giuma didimanine Sadisi adi giuma ya pariparibeedina. Vutuna aubainama tauna Yesu yai taravire be ya riuna, “Riuvavasaḡa matabudi namaḡa, be deḡo tauna ya saḡa vavasaḡa?” \v 29 Yesu ya paribee be ya riuna, “Riuvavasaḡa dosinama tenaḡa inam umanama, ‘Israel koi beavaia! Bada da Mamaituama, tauna taunaḡa Bada. \v 30 Bada Mamaitua nuanuamma e paḡo, nuanuamma tabutabune, aruimma tabutabune, am noḡotama tabutabune be am rewapanama tabutabune.’ \v 31 Be riuvavasaḡa dosinama aniwai rabuinama inam umanama, ‘Turamma nuanuamma e paḡona maika tam kwa ḡoeḡoe munaḡemna nama.’ Nam deḡo aba riuvavasaḡidima ti saḡa vavasaḡana maika uma taudi.” \p \v 32 Tarawatu tauwai katakatainama Yesu ya riuena, “Inam riukaua tauwai katakatai, kuya riuna maika da Bada taunaḡa Mamaitua be nam deḡo mamaitua ḡesaudi, ibewa da tauna, taunaḡa. \v 33 Be banaga nuanama tabutabune, na noḡotama tabutabune, be na rewapanama tabutabune Mamaitua ei nuapaḡoe, be turanama ei nuapaḡoena maika tauname ewai nuapaḡo munaḡena nama. Uma riudima riuvavasaḡa rabui dosidima tà voteyeteyedina, taudi nam maika musara be puyo ḡesaudima tà gabudi be Mamaitua tà uteutena nama.” \v 34 Raḡanine Yesu ya kataie da tauna na paribeama ya vere kauana, aubainama tauna tarawatu tauwai katakatainama ya riuena, “Tam kaiteka Mamaitua na waiguyauma diane kwa tavatavana.” Inam dabudine nam aitau Yesu waitaravira munaḡenama i ḡoena, baninama taudi a nairana. \s1 Keriso aitau natuna? \r (Mt 22:41-46; Lk 20:41-44) \p \v 35 Raḡanine Yesu tempol nopone yawai katakataina maika, tauna yai taravira be ya riuna, “Nemanama da tarawatu tauwai katakataidima ta riuriuna da Keriso tauna Deivid natunama? \v 36 Be Arua Babau Deivid nopone ya yovo be tauna ḡominama umanama ya riuena, \q1 ‘Mamaitua yau Badama ya riuena, \q1 Kasaugue kwa miana naumeki da taugu am ḡaviama kaḡamma dibudie yà biridina’. \m \v 37 Deivid ḡominama Keriso yawai isana: Bada! Be yodi nemanama da Keriso tauna Deivid natuna?” Dabudine patara dosinama ma nuaveredi Yesu awai beavaiena. \s1 Yesu banaga nuedima ya boru da tarawatu tauwai katakataidima ḡarodie tai kita kauana \r (Mt 23:1-36; Lk 20:45-47) \p \v 38 Be raḡanine Yesu yawai katakataidi be ya riuna, “Koi kita kauana tarawatu tauwai katakataidima ḡarodie! Taudi ta ḡoeḡoena gara veredima ta kotedi be debaḡa ta rauguyaguyau naḡona be banaga taudi tai kaiwedina vivira mate. \v 39 Be taudi sinagog nopodie be soi nopodie gabu verediḡa be gabu dosidiḡa ta ragaragaudina. \v 40 Be taudi kaiyababa waikaruwaḡewaḡedima adi vadama be adi purapurama ta kwayekwayedina be moiragi daudaudima kaikaiyovudima ta voivoiedina. Taudi tokare kovoḡa dosinama ta banavina.” \s1 Kaiyababa na puyoma \r (Lk 21:1-4) \p \v 41 Yesu tempol nopone mane adi kaba boruma diane ya mia be patara mane a boruboruna ya kitekitedina. Be banaga waimanedima toitoi a saḡa be mane toitoi a biribiridina. \v 42 Be kaiyababa waikaruwaḡawaḡanama ya saḡa be mane dubedima ḡauḡaubodima rabui ya biridina, inam peni tenaḡa na ruvama. \v 43 Yesu na tauwai muriwatanama ya yokoedi da ḡarone be ya riuedina, “Yà riuriu kauemina da uma kayababinama waikaruwaḡawaḡanama tauna puyo ya moraba kauana mane tanane ya suvekina, nam maika banaga ḡesaudima nama. \v 44 Baninama banaga ḡesaudima mane ai maure be ragisidima a saḡa be a rarau puyoedi. Be kaiyababa waikaruwaḡawaḡanama, tauna na manema ḡaubonama sibo na kanima ya gimerina be ya raupuyoena.” \c 13 \s1 Yesu tempol kawa gewagewanama be raḡan damonama adi matairama ya giuedina \r (Mt 24:1-14; Lk 21:5-6) \p \v 1 Raḡanine Yesu tempol ya gosegosena, na tauwai muriwatanama tenaḡa ya riuna, “Tauwai katakatai, kwa kita! Vada yekue kerikeridima kitedima a vere ḡaḡa.” \v 2 Be Yesu ya paribee be ya riuna, “Uma vadedima dosidima ko kitekitedina. Nam ai yeku tenaḡa dabudine tokare na gabue e kena. Matabudi tokare ta rawadabuririḡidina.” \p \v 3 Yesu oya Olip debane ya mia be tempol yauwanine yawai kitanaḡo be Pita, Jeims, Jon be Endru moisirie be ḡarone a tava da Yesu ai taravire be a riuna, \v 4 “Kwa riuemai, uma kauidima aba raḡanine ta tubuḡa be abaḡa matairidima ta tubuḡa be ka kitedi da uma kauidima ta tubutubuḡana?” \v 5 Be Yesu ya riuna, “Koi kita kaua da nam aitau ei kedadoka waigewemi. \v 6 Banaga toitoi tokare isague ta tava be ta riuna, ‘Taugu vutuna Keriso!’ Be taudi tokare banaga toitoi tai kedadoka waigewedina. \v 7 Be raḡanine iḡara guguridima maida ko vaie be madanie varidima ko vaiedina, nam koi nuaboya! Uma kauidima nama tokare ta tubuḡana, be nam ko noḡoti da inam raḡan damona, ibewa! \v 8 Dobu da dobu tai kawa ḡasiḡasina, be waiguyau turanama waiguyau mate tai kawa ḡasiḡasina. Be dobu matabuna yoyo be meiḡara tai verau tatena. Uma kauidima matabudi ta tubuḡana maika gomana kaevounama e tubutubuḡana tunimuyanama nama, inam tepa pakanama. \r (Mt 10:17-22) \p \v 9 “Taumiḡa ko kita kauemina. Taumi tokare tapanimina etara aubainama, taumi tokare sinagog nopodie ta riḡemina, taumi tokare babada dosidima be guyaguyau noḡodie ko midi be isague vari verenama ko riuedina. \v 10 Muriḡa da raḡan damonama e tavana, be noḡone vari verenama ta rauguguyena dobu matabuna banaga ḡarodie. \v 11 Raḡanine ta panimi be etara aubainama ta nawemina, nam koi nuaboya dokadoka da nema sibo koya giu bako. Raḡanine inam raḡaninama e tavana giu aba da e uteutemina ko giuena, baninama giu aba da ko giuena inam nam nuemie tokare ko giu, ibewa da Arua Babau e giuna. \p \v 12 “Tautauḡoma tasitasidi bo tuatuaḡedima ta biri dobiḡedi da tai guridina, be seda tametamedima kauinama teneḡinama adi sedama ḡarodie ta kauena, be seda nama adi dosima mate tai kawa ḡasiḡasi be tai guridina. \v 13 Be banaga matabudi ta tuaḡaiemina, baninama taumi taugu kowai sumaḡeguna aubainama. Be aitau e midi bagibagi be e raudamoena, tauna tokare e yawasanana. \s1 Yaba gewagewanama waimatatuaḡainama e tubuḡa \r (Mt 24:15-28; Lk 21:20-24) \p \v 14 “Tausiava, uma giunama baninama ko katai kauena: Taumi tokare ko kita da gewagewa waimatawarawara vavasaḡinama deḡo nam sibo ya midi, be tokare e midina. Be taudi aitauḡa Judiama miemienidima oyae sibo a naḡona. \v 15 Be aitau da na vadama debane, be nam tauna teneteneḡina da tokare e dobi e naḡo na vadama nopone be na purapurama e ragaudi. \v 16 Be nam aitau sipie be e munaḡa vadae na garama ragaudima aubaina. \v 17 Inam raḡandie waiwaivi bogebogedi be waitatau vaudima ḡarodie e gewagewa kauana. \v 18 Mamaitua ḡarone ko moiragi da uma kauidima nam bodubodue\f + \fr 13:18 \ft Gurik baibol nopone nam ‘bodubodu’ ima kenakenana. Be ‘winter’ e kenakenana, inam nam maika bodubodu be inam tururu ya moraba kauana, tokare teneteneḡinama ei gurimna.\f* ta tubuḡa, \v 19 baninama nuaboya inam raḡandie ta tubuḡana e gewagewa vavasaḡana, nam maika Mamaitua dobu pakane yawai tubuḡie nama i tubuḡa rubuna, naumeki da yodi raḡandie ta tubuḡana. Tokare uma kauinama nama nam e tubuḡa munaḡa. \v 20 Be deḡoda Bada inam raḡandima nam sibo i taitupodi, tokare nam aitau tenaḡa ya yawasana. Be baninama tauna na banagama vinevinedima kadi taiye, tauna uma raḡandima ya taitupodina. \p \v 21 “Be inam raḡandie deḡoda aitau e riuemina, Keriso umanema! Bo noanema! Nam koi sumaḡe! \v 22 Baninama Keriso kaikaiyovudi be peroveta kaikaiyovudima tokare ta maḡatara be mataira be anibasa kauidima ta voiedina, be deḡoda Mamaitua na vinevinema banegidima mate tai kedadoka waigewedina. \v 23 Vutuna aubainama ko kita kaua, yaba matabuna è riu wainonoḡimina, muriḡa da inam raḡandima ta tavana. \s1 Yesu na kaba yovoma raḡaninama \r (Mt 24:29-31; Lk 21:25-28) \p \v 24 “Be inam nuaboyedima raḡandima muridie, \q1 suara ei kupi, be nawaravi tokare nam e yana munaḡa. \q1 \v 25 Be kipora gunume ta kuruva be gunuma rewapanidima matabudi e gusu waidaberaridina. \p \v 26 Be dabudine Banaga Natunama ta kitana giyou nopone e maḡatara be e yovona ma rewapanina be neneḡarinama dosinama mate. \v 27 Dabudine tauna na aneama e riuporaḡa da dobu kawa susunama 4, be dabudine Mamaitua na banagama vinevinedima ta rawateḡeteḡeidina dobu isudie da isudie be gunuma isudie da isudie. \r (Mt 24:32-44; Lk 21:29-33) \p \v 28 “Naumeki ko gose da damaya kainama ei katakataimi! Raḡanine damaya ragedima ta kini be rugudima ta gidagidavana, inam raḡanine ko kataie da inam bodubodu raḡaninama maida e tavatavana. \v 29 Uma kauinama teneḡinama nama, raḡanine taumi uma kauidima gewegewedima ko kitedi be ta tubutubuḡana, dabudine taumi ko kataie da Bada na kaba verauma raḡaninama kaiteka maida. \v 30 Taugu yà riuriu kauemina, da uma kimtinama nam ei kave naumeki da uma kauidima tokare matabudi ta tubuḡa dokana. \v 31 Mara be dobu tokare tai kavena be taugu riuguma nam airaḡan tai kave. \s1 Bada na kaba verauma raḡaninama nam aitau i kataiena \p \v 32 “Nam aitau tenaḡa raḡan be awa i kataie rubuna da airaḡan inam raḡaninama e tava. Nam ai anea marae bo Natunama tauḡominama, be ibewa Tamaguma taunaḡa ya kataiena. \v 33 Be koi kita kaua be koi neneḡana, baninama nam ko kataiena da airaḡan inam raḡaninama e tava. \v 34 Inam maika tauḡoma na taunoyama ya gosedi da na vadama a raberabe be tauna ya naḡo poredina vaḡai aubainama. Tauna na taunoyama tenaḡaḡa adi noyama ya utedina, be matakeda taurabenama ya riue da ei neneḡana kauana. \v 35 Vutuna aubainama taumi raḡan matabuna koi neneḡana, baninama taumi vada taupakinama na kaba verauma nam ko kataiena da airaḡan e verau munaḡa, deḡoda ravie bo nubautuae bo raḡantomtom kamkam ta riuriue nama bo raḡanboiboi suara e tavatavana raḡanine! \v 36 Baninama deḡoda ei raḡantenaḡe be e tavana, nam ko kenakena be e kitemi. \v 37 Taugu aba yà riuriuemina, nama banaga matabudi yà riuriuedina, koi neneḡana!” \c 14 \s1 Yesu kana kasirama a tomtomna \r (Mt 26:1-5; Lk 22:1-2) \p \v 1 Raḡan rabui muridie, da sibo Naḡopore be Buredi-Nam-Sasasanina soinama, be pirisi adi babada be tarawatu tauwai katakataidima taudi keda a wanewanena, be semoe Yesu kana kasirama a tomtomna da sibo a vunuḡi be ai gurina. \v 2 Be taudi a riuna, “Nam soi nopone be nama tà voia, deḡoda banaga tokare kada iḡarama ta suruena.” \s1 Waivi upa ḡabuḡabunama Yesu debane ya ḡinina \r (Mt 26:6-13; Jn 12:1-8) \p \v 3 Yesu tauna Betenima, tauḡoma isanama Saemon Kito, tauna na vadae Yesu ya miamiana. Dabudine Yesu ya kanikani be waivi upa ḡabuḡabunama maesinama dosinama duginama ya kiroḡi be ya tavana. Inam upanama yaba isanama Nad a voiena. Naumeki da waivi dugi vikinama ya kaipore be upa ḡabuḡabunama Yesu debane ya ḡinina. \v 4 Dabudine banaga ḡesaudima nama a kitakitana, taudi adi banagama adi banagama a riuedina, “Aba aubainama upa ḡabuḡabunama ewai yakare? \v 5 Inam sibo a raugimare da mane Denari 300 be mainokoiḡo nama sibo a paḡo, be manenama banaga waikaruwaḡewaḡedima sibo a utedina.” Be taudi bonedima bagibagine waivi a riu virevirena. \p \v 6 Be Yesu ya riuna, “Ko gosepore! Aba aubainama ko kawakawa nuaboya? Tauna kaua verenama ya voiena ḡarogue. \v 7 Taumi raḡan ya toi kauana banaga waikaruwaḡewaḡedima mate ko miana, kana raḡanie ko ḡoeḡoena, nama ko sagudina. Be taugu nam uma dabudi taumi mate tà mia nonoḡa. \v 8 Tauna aba verenama ya noḡonoḡotina nama, yodi ya voiena aubaiguma. Tauna upa ḡabuḡabunama tunigue ya ḡini wainonoḡina waikokoagiguma aubainama. \v 9 Taugu yà riuriu kauemina, deḡo deḡo dobu matabuna vari verenama ta rarau guguyena, be uma waivinama aba ya voivoiena noḡotinama tokare mate ta giu watanena.” \s1 Judas tauna Yesu ḡavia ḡarodie ya boru nawena \r (Mt 26:14-16; Lk 22:3-6) \p \v 10 Be dabudine Judas Iskariot tauna tenaḡa tauwai muriwatana 12 nopodie, be tauna ya dobi ya naḡo pirisi adi babadama ḡarodie da Yesu sibo nimedie ya boru nawena. \v 11 Taudi nuedima ya vere kauana da Judas aba e vatona ta vaiena, be taudi a sauga da mane tauna ta utena. Vutuna aubainama Judas keda ya wanewanena da Yesu sibo taudi nimedie ya boru nawena. \s1 Yesu na tauwai muriwatanama mate Naḡopore soinama a kanina \r (Mt 26:17-25; Lk 22:7-14, 21-23; Jn 13:21-30) \p \v 12 Naumeki da Buredi-Nam-Sasasanina soinama raḡaninama yawai karena. Inam raḡanine sipu natunatudima Naḡopore soinama aubainama a vunuvunuḡana, be tauwai muriwatana Yesu ai taravire be a riuna, “Deḡo dabudi kwa ḡoeḡoemaina ka naḡo be Naḡopore soinama ka vokaukaue tam aubaimma da kwa kani?” \p \v 13 Naumeki da na tauwai muriwatanama rabui ya riuporedi be umanama ya riuedina, “Ko naḡo meagai nopone be tauḡoma upa duginama e kirokiroḡina ko banavina, tauna vutuna koi muriwatane \v 14 da deḡo vadanama nopone e saḡana. Inam dabudine vada taupakinama umanama ko riuena, ‘Tauwai katakatai umanama ya riuna: Deḡo gabunama taugu ware yau gabu da taugu be yau tauwai muriwatanama mate dabudi Naḡopore soinama ka kani?’ \v 15 Be tauna vada nopone vatavatara rabui, be debane vatarine dabudine gabu dosinama yaba matabudi kawakawa nonoḡidima ei kataimina, be inam dabudine aubaidama ko vokaukauana.” \v 16 Naumeki da tauwai muriwatana a naḡona, raḡanine taudi meagaie a tavatavana yaba matabuna Yesu ya riuriuedina nama a banavidina, dabudine taudi Naḡopore soinama a vokaukauena. \p \v 17 Naumeki da ravi ya tavatavana, Yesu na tauwai muriwatanama 12 mate a tavana. \v 18 Be raḡanine taudi vatara debane a kanikani be Yesu ya riuedina, “Taugu yà riuriu kauemina, aitau tenaḡa poumie tokare taugu e boru dobiḡeguna. Tauna aitau taugu mate ka kanikanina, tauna vutuna.” \v 19 Dabudine tauwai muriwatana nuedima yai poya be tenatenaḡaḡa Yesu ai taravirena, “Bada, taugu teika?” \v 20 Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Taumi 12 nopomie, aitau tenaḡa na buredima taugu mate teboe kai gayo tenaḡedina, tauna vutuna. \v 21 Be girugiruminama poranama e riuriuna maika nama tokare Banaga Natunama e gurina, be ya gewagewa kauana tauna baneginama ḡarone aitau Banaga Natunama e boru dobiḡena! Ya verena da inam baneginama avedi sibo ya tubuḡa!” \s1 Bada na soima (Turiya) \r (Mt 26:26-30; Lk 22:14-20; 1Ko 11:23-25) \p \v 22 Naumeki da taudi a kanikanina maika, Yesu buredi tenaḡa ya paḡo be moiragie yai kaiwana, ya giva da na tauwai muriwatanama ya utedi be ya riuna, “Ko paḡo! Uma tauna taugu tubuḡiguma.” \v 23 Naumeki da Yesu keyaka ya paḡo Mamaitua ḡarone yai kaiwa, be na tauwai muriwatanama ya utedi da keyekine a rautegona. \v 24 Be Yesu ya riuna, “Uma tauna taugu kosiniguma e rauḡinina waianina vaunama aubainama. Yodibe Mamaitua banaga ei yawasanidina. \v 25 Taugu yà riuriu kauemina da taugu tokare nam waen yà tego munaḡe, naumeki da Mamaitua na waiguyauma nopone waen tegonama yài kare munaḡena.” \v 26 Naumeki da taudi kaisuḡu sarenama a sare be a naḡona oya olipma. \s1 Yesu ya riuna da tokare Pita tauna e boviena \r (Mt 26:31-35; Lk 22:31-34; Jn 13:36-38) \p \v 27 Yesu ya riuedina, “Taumi matabumi tokare ko gosegu be koi naḡo teḡateḡana, baninama girugiruminama porane ya riuna da, \q1 ‘Mamaitua tokare tauyosi ei guri, be sipu matabudi tai daberaridina.’ \m \v 28 Be raḡanine gurie be yà midisuḡu munaḡana, taugu tokare yà naḡo dokana Galilima, be muriḡa taumi.” \v 29 Pita ya riuna, “Avedi da ḡesaudima tokare ta gosemna, be taugu tokare nam yà gosem.” \v 30 Dabudine Yesu Pita ya riuena, “Taugu yà riuriu kauemna da manaka kupine muriḡa da kamkam raḡan aniwai rabuinama e riuna, be tam tokare raḡan rabuiteḡa kwa bovieguna da tam nam taugu ku kataieguna.” \v 31 Be Pita bonanama bagibagine ya riuna, “Taugu tokare nam yà boviem, teneteneḡinama deḡoda tam mate tà gurina!” Be tauwai muriwatanama ḡesaudima mate giunama teneḡinama nama a giuna. \s1 Yesu Getsemenima ya moimoiragina \r (Mt 26:36-46; Lk 22:39-46) \p \v 32 Naumeki da Yesu na tauwai muriwatanama mate a naḡo dobu isanama Getsemenima a tava be tauna ya riuedina, “Uma dabudi ko miamia be taugu yà naḡo yà moiragina.” \v 33 Tauna na tauwai muriwatanama rabuiteḡa Pita, Jeims be Jon yai dokedina. Dabudine tauna nuanama yai poya be nuaboya noponama ya kukutomna, \v 34 be taudi ya riuedina, “Nuaboya nopogue ya moraba kaua da ḡaubonaḡa èi guriguna. Be taumi uma dabudi ko mia be ko taibanabanagigu be kowai neneḡana!” \v 35 Naumeki da tauna ya taunaḡo ḡaubonaḡa da moiragi aubainama ya beku yovo doḡae be ya moiragina, deḡoda teneteneḡina bo ibewa da tauna nam sibo ḡoraḡoranama e veraverauna nopone ya naḡo. \v 36 Dabudine tauna ya moiragi be ya riuna, “Mamai, Tamaguma, yaba matabuna tam ḡarome teneteneḡinama. Be ḡoraḡoranama uma yà siguena ḡarogue kwa kaipore! Naumeki da nam taugu yau ḡoanama yà voie be am ḡoanama nama e tubuḡana!” \p \v 37 Dabudine tauna ya munaḡa na tauwai muriwatanama ḡarodie, da e kitana be taudi a kenakenana. Naumeki da Yesu Pita ya riuena, “Saemon, tam kwa kenakena, bo? Tam nam tokare kuya mia da suara rovanama tenaḡa, bo?” \v 38 Be tauna taudi ya riuedina, “Koi neneḡana be ko moiragi da nam raurubue ko beku! Arua e ḡoeḡoena, be tubuḡa e vovo gwaḡagwaḡana.” \p \v 39 Naumeki da Yesu ya munaḡa be moiraginama teneḡinama ya moiragina. \v 40 Raḡanine tauna na tauwai muriwatanama ḡarodie ya tava munaḡa da e kitana be taudi yaḡoro a kenakenana, baninama taudi yaḡoro matedima ya guri kauana. Be taudi nam ti kataiena da aba sibo Yesu ḡarone a vato. \p \v 41 Be raḡan aniwai rabuiteḡane tauna ya tava munaḡa be ya riuedina, “Taumi yaḡoro ko kenakena be ko sipesipere, bo? Naumeki koya kenana! Raḡaninama kaiteka ya tavana, ko kita, Banaga Natunama a boru dobiḡena gewagewa banegidima nimedie. \v 42 Ko midisuḡu be tà naḡo, tauboru dobiḡeguma kaiteka umanema ya tavana.” \s1 Banaga Yesu a panina \r (Mt 26:47-56; Lk 22:47-53; Jn 18:3-12) \p \v 43 Dabudine Yesu yaḡoro ya giugiu be Judas tauna tenaḡa tauwai muriwatana matabudi 12 nopodie, be ya tavana. Dabudine banaga patara ḡesaudima mate nimedie kwatikwati be kwapu mate, taudi pirisi adi babadama, tarawatu tauwai katakataidima be babada dosidosidima a riuporedina. \v 44 Be tauborudobiḡa patara umanama ya riuedi da tauna tokare waimatarara aba e voiena, “Deḡo baneginama yàwai suruvena, tauna vutuna ami ḡoanama, tauna ko pani be koi doka nawena!” \p \v 45 Raḡanine Judas ya tavatavana, tauna waiḡapa didimaninama ya saḡa, ya naḡona Yesu ḡarone be ya riuna, “Tauwai katakatai!” da yai suruvena. \v 46 Dabudine taudi Yesu a vunuḡi be a kaididi guratena. \v 47 Dabudine banaga tenaḡa diedie ya midimidina, na kwatikwatima ya kaisuḡu be pirisi adi badama na taunoyama beanama yai miarakana. \p \v 48 Dabudine Yesu ya riuedina, “Taumi kwapu be kwatikwati mate koya tavana taugu ko vunuḡigu, maika kabe banaga taudanedanene, bo? \v 49 Taugu raḡan matabuna taumi mate tempol nopone èwai katakataina, be taumi nam taugu ko vunuḡiguna. Be girugiruminama porane e riuriuna naumeki da nama e tubuḡana.” \p \v 50 Dabudine tauwai muriwatana matabudi Yesu a gosepore be a naḡona. \v 51 Be inam raḡanine tauḡoma yaraginama tenaḡa nam aba ḡesaunama i kotena, be gara ḡavoḡavorinama ya kote be Yesu yawai muriwatanena. Raḡanine taudi tauna a kaikaididina, \v 52 tauna na garama ya gosaḡa be ma kavakavana naira ya manini be ya naḡona. \s1 Yesu tauwai tarapiri babadidima ḡarodie \r (Mt 26:57-68; Lk 22:54-55, 63-71; Jn 18:13-14, 19-24) \p \v 53 Naumeki da Yesu ai doka nawena pirisi saḡasaḡa vavasaḡinama na vadae, be dabudine pirisi adi babadama, tauwai tarapiri babadidima be tarawatu tauwai katakataidima matabudi ai rawateḡeidina. \v 54 Be Pita Yesu yawai muriwatane be muriḡa ya veraverauna, naumeki da ya saḡa ya naḡona anikaba etara gabuna pirisi saḡasaḡa vavasaḡinama na vadae. Dabudine tauna taubodama mate kai diane a mia be yawai kaimaririna. \p \v 55 Be pirisi adi babadama be waibabada matabudi riukaua a wanewanena da nema sibo Yesu ai gurina, be nam aitau ḡarone riukaua ti banavina. \v 56 Baninama banaga toitoi kaiyovue Yesu na kauama a giugiuena, be adi giuma matabudi nam teneḡidi. \v 57 Be mate dabudine banaga ḡesaudima a midisuḡu be kaiyovue Yesu na kauama umanama a giuena, \v 58 “Tauma kè vaiena umanama ya riuna, ‘Taugu tokare uma tempolnama banaga nimedie a kerikerina yà katiweina, be raḡan rabuiteḡa nopodie natabu yà keri munaḡena, nam maika banaga nimedie a kerikerina nama.’” \v 59 Be yaḡoro adi giuma matabudi nam teneḡidi. \p \v 60 Naumeki da pirisi saḡasaḡa vavasaḡinama banaga noḡodie ya midisuḡu be Yesu yai taravirena, “Tam uma banegidima adi giuma ta saḡesaḡedina ḡarome nam am paribea, bo?” \v 61 Be Yesu naumeki da yai nuatuḡu be nam aba i giuena. \p Dabudine pirisi saḡasaḡa vavasaḡinama Yesu yai taravira munaḡena, “Tam Keriso, Mamaitua Natuna, bo?” \v 62 Dabudine Yesu ya paribeedi be ya riuna, “Taugu vutuna! Be taumi matabumi tokare Banaga Natunama Mamaitua wairewapana vavasaḡinama nimanama kasaune e mia be marae ma giyouna e veraverauna ko kitana.” \v 63 Naumeki da pirisi saḡasaḡa vavasaḡinama na garama ya sikedi\f + \fr 14:63 \ft Jius adi vaivaie gara sikasikanama, inam nuaboya be medi adi matairama, maika tauda boni dosi poredima a mogumogurana.\f* be ya riuna, “Tauma yodi nam matamata ḡesaudima kama ḡoeḡoedina! \v 64 Yodi tauna na waidiboḡama koya vaiena. Be nema kowai noḡota bako?” Be taudi matabudi ai anine da Yesu sibo gurie a boruna. \v 65 Dabudine banaga ḡesaudima Yesu a kaviso be matanama a suma da a riḡa be a riuna, “Yodi kwai peroveta kabe aitau ya riḡam?” Naumeki da taubodama Yesu ai doka nawe be a raunevaneva kauna. \s1 Pita Yesu ya boviena \r (Mt 26:69-75; Lk 22:56-62; Jn 18:15-18, 25-27) \p \v 66 Pita tauna yaḡoro anikaba etara gabunama dibune ya miamiana, be pirisi saḡasaḡa vavasaḡinama na taunoyama waivinama tenaḡa ḡarone ya tavana. \v 67 Raḡanine waivinama Pita e kitana be yawai kaimaririna, tauna Pita ya kitadidi be ya riuna, “Tam mate Nasaret Yesunama mate koya naḡonaḡona.” \v 68 Be Pita ya bovie be ya riuna, “Taugu nam e kataiena tam aba kwa giugiue.” Be tauna matakedae be ya dobina doḡae. \v 69 Raḡanine taunoyanama waivinama ya kitakitana, taudi aitauḡa dabudi midimididima ya riu munaḡedina, “Tauna mate Yesu na tauwai muriwatanama!” \v 70 Be Pita ya bovi munaḡana, dabudine aitauḡa diedie midimididima Pita a riuena, “Inam riukaua, tam mate turedima, baninama tam mate Galili banagimma.” \v 71 Be Pita taudi ḡarodie ya sauga wapa be ya riuna, “Taugu yà riuriu kauana! Deḡoda taugu ama kaiyovu, naumeki da Mamaitua sibo ya kovoḡigu. Taumi aba tauḡominama ko giugiue, taugu nam e kataiena!” \p \v 72 Naumeki da yai raḡantenaḡe da kamkam raḡan aniwai rabuinama ya riuna. Dabudine Yesu nema ya giugiu bakona Pita ya noḡotina: “Muriḡa da kamkam raḡan aniwai rabuinama e riuna be tam tokare raḡan rabuiteḡa kwa boviegu da tam taugu nam ku kataieguna.” Dabudine Pita yai nuaboya kaua be ya ḡaba guratana. \c 15 \s1 Yesu Paelat ḡarone a verauḡena \r (Mt 27:1-2, 11-14; Lk 23:1-5; Jn 18:28-38) \p \v 1 Naumeki da raḡanboiboi kupinaḡa, pirisi adi babadama, tauwai tarapiri babadidima mate, tarawatu tauwai katakataidima be waibabada matabudi ai rawateḡeidi be ai giu da aba ta voiena. Dabudine Yesu a pani be ai doka nawena Paelat ḡarone. \v 2 Naumeki da Paelat Yesu yai taravire be ya riuna, “Tam Jius adi guyau, bo?” Be tauna ya riuna, “Ee! Vutuna kuya vatona.” \v 3 Dabudine pirisi adi babadama yaba matabuna ḡarone Yesu ai wavuna. \v 4 Vutuna aubainama Paelat umanama Yesu yai taravirena, “Tam nam aba tokare kwa paribeedi, bo? Kuya vaie da yaba matabuna ḡarone tawai wavumna.” \v 5 Be yaḡoro Yesu nam aba giunama tenaḡa maika i vato rubuna. Vutuna aubainama Paelat ya basena. \s1 Paelat ya riuna da Yesu tai gurina \r (Mt 27:15-26; Lk 23:13-25; Jn 18:39-40; 19:1, 16) \p \v 6 Be Naḡopore soinama modi matabuna nopodie Paelat tauna na vaivaima da banaga dibure miemienidima tenaḡa nama e kaikaiporena, deḡo baneginama ta ḡoeḡoena nama. \v 7 Be inam raḡanine tauḡoma isanama Barabas be banaga medimedidima ḡesaudima iḡara nopone a rauvunuḡana mate dibure a miamiana. \v 8 Naumeki da patara a rawateḡeidi be Paelat ai baḡana da noḡone tauna nema ya voivoia bakona, nama sibo taudi aubaidima ya voiana. \v 9 Be Paelat taudi yai taraviredi be ya riuna, “Taumi ko ḡoeḡoena Jius guyaunama taumi aubaimima yà kaipore, bo?” \v 10 Be Paelat ya katai kauena da pirisi adi babadama Yesu a verauḡena tauna ḡarone, baninama taudi a unurana. \v 11 Dabudine pirisi adi babadama patara a kawa nuaḡoreḡoredi be Paelat ai baḡana da Barabas sibo ya kaiporena, be nam Yesu. \p \v 12 Naumeki da Paelat patara yai taravira munaḡedi be ya riuna, “Uma tauna kowai isana Jius guyaunama, yodi nema yà bake?” \v 13 Taudi a rasa be a riuna, “Kwa tuparatu!” \v 14 Be Paelat ya riuna, “Aba aubaina? Tauna aba gewagewanama ya voie?” Be taudi matabudi a rasa gurata be a riuna, “Kwa tuparatu!” \v 15 Naumeki da Paelat patara adi nuasubama aubainama Barabas ya kaiporena, be Yesu kwapue a riḡa be taudi nimedie ya boruna tuparatunama aubainama. \s1 Tauiḡara Yesu ai kwatekwatevena \r (Mt 27:27-31; Jn 19:2-3) \p \v 16 Naumeki da tauiḡara Yesu ai doka saḡena vadae, deḡo Paelat na kaba miae be tauiḡara ḡesaudima a riuedi da a rawateḡeidina. \v 17 Dabudine taudi gara gatugatunama Yesu ai kotena, be gedara a pipini be pinounama Yesu debane ai kunuboboena. \v 18 Be taudi Yesu waivaravarae ai kaiwe be a riuna, “Ebom, Jius guyauma!” \v 19 Naumeki da taudi kwapue Yesu debanama a riḡa yabayababe, a kaviso, tuapikedie a raupari be a rauduneena. \v 20 Raḡanine taudi ai kwatekwateve ya kovikovina, taudi gara gatugatunama a kaipore, be tauna na garaḡomama ai kote munaḡena. Dabudine taudi ai doka dobiḡa nawena tuparatunama aubainama. \s1 Yesu korosie a tuparatuna \r (Mt 27:32-34; Lk 23:26-43; Jn 19:17-27) \p \v 21 Be kedae tauḡoma tenaḡa isanama Saemon, tauna na sipie be ya saḡasaḡana a banavina. Dabudine tauiḡaiḡara inam tauḡominama a segeri da Yesu na korosima e kiroḡina. Saemon tauna Sairin tauḡominama, tauna inam Alexanda be Rupas tamedima. \v 22 Naumeki da patara Yesu ai doka nawena gabu isanama ‘Golgota’, inam riunama baninama ‘debagarere’. \v 23 Dabudine taudi a ḡoeḡoena da waen be bunama muya anibosonama isanama ‘Maera’ mate wairawateḡeinama Yesu sibo ai tegona, be tauna nam i tegona. \v 24 Naumeki da tauiḡara Yesu korosie a tuparatu be na garama ai kasiedina,\f + \fr 15:24 \ft Inam nam maika kasiḡoma.\f* be aitau kasie yawai rewapanana, tauna na ḡoanama garanama nama ya paḡopaḡona. \p \v 25 Be raḡanboiboi suara rovanama 9-okorokinama Yesu a tuparatuna. \v 26 Dabudine Yesu debane kai ḡaubonama bogane a giruma da aba aubainama Yesu a tuparatu. Taudi umanama a girumana \qc \sc Jius adi guyauma!\sc* \p \v 27 Inam dabudine taudi taudanedanene rabui mate a tuparatudina, tenaḡa Yesu kasaune be tenaḡa senine. \v 28 (-)\f + \fr 15:28 \ft (Giruma ḡesaudima vers 28 baibol nopone a boru saḡena. Vers 28 inam umanama: Dabudine riuwai noḡota poranama girugiruminama nama ya maḡatarana: Banaga Yesu a voiena maika kabe tarawatu tauwai kati kotovidima.)\f* \p \v 29 Be banaga ḡesaudima noḡodiḡa a saḡasaḡa be a yovoyovona, taudi debedima a kwadiedi da Yesu ai diboḡi be a riuna, “Iyo! Tam godekai kuya riuna, ‘Tempol kwa katiwei be raḡan rabuiteḡa nopodie kwa keri munaḡena.’ \v 30 Yodi korosie kwa dobi be kwai yawasana munaḡem!” \v 31 Inam kauinama teneḡine pirisi adi babadama be tarawatu tauwai katakataidima Yesu ai kwatekwateve be adi banagama adi banagama a riuedina, “Tauna banaga ḡesaudima yawai yawasanidina be yodi tauna nam tokare ei yawasana munaḡe! \v 32 Yodi Keriso, Israel guyaunama, tà kita korosi bogane e dobi be tài sumaḡe!” Be taudi aitauḡa taudanedanene rabui Yesu mate a tupatuparatudina, taudi mate Yesu ai diboḡina. \s1 Yesu ya gurina \r (Mt 27:45-56; Lk 23:44-49; Jn 19:28-30) \p \v 33 Dabudine suaratopu, be dobu yai kupikupina, naumeki da ravi. \v 34 Be ravie 3-okoroki Yesu bonanama dosine umanama ya riuna, “\it Eli, Eli, lema sabaktani?\it*” Uma giunama baninama inam umanama, “Yau Mamaituama, yau Mamaituama, aba aubainama kuya gose poregu?” \v 35 Be banaga ḡesaudima dabudine diane a midimidina nama a vaie be a riuna, “Koi beavaia! Tauna Elaija e yokoyokoena!” \v 36 Be dabudine tauḡoma tenaḡa anitaiyo ya paḡo, be ya manini, ya saḡa ya naḡo da waen ḡoraḡorane yai sonom da kai isune ya pani be Yesu sibo yai tegona, be dabudine a riuna, “Nakarua! Deḡoda Elaija e yovoyovona Yesu korosie be e dobiḡena tà kitana.” \p \v 37 Naumeki da Yesu bonanama dosine ya riuriuna, naumeki da ya gurina. \v 38 Be gara tempol nopone matakedae waisaurinama ya nuasika poraḡa da ma nevana a kenana. \v 39 Be raḡanine tauiḡara adi badama dabudine Yesu noḡone ya midimidina, tauna Yesu bonanama ya vaie be ya kita da Yesu nema ya guri bakona, dabudine tauna ya riuna, “Riukaua, uma tauḡominama naumeki da tauna Mamaitua Natunama!” \p \v 40 Be dabudine waiwaivi ḡesaudima mate, taudi madanie be awai kitana, be taudi nopodie Meri Megdalin, Meri Jeims ḡaubonama be Joses tinedima be Salome. \v 41 Raḡanine Yesu tauna Galilima ya miamiana, uma waiwaividima matabudi Yesu awai muriwatane be tauna na ḡoanama nama a sagusaguna. Be waiwaivi toitoi ḡesaudima Yesu mate Jerusalemma a saḡasaḡana, taudi mate dabudine. \s1 Yesu waikokoaginama \r (Mt 27:57-61; Lk 23:50-56; Jn 19:38-42) \p \v 42-43 Naumeki da ravi ya tavatava be Jousep tauna Arimatia tauḡominama ya tavana tauwai tarapiri nopodie, tauna mate tenaḡa be a vivivivirena. Tauna Mamaitua na waiguyauma ya veraverauna ya raberabena. Be inam raḡanine Sabat na vokaukauama raḡaninama, be pomai inam Sabat na raḡanima. Vutuna aubainama Jousep ma raudebatorana ya naḡona Paelat ḡarone be yai baḡana Yesu tubuḡinama aubainama. \v 44 Be Paelat nama ya vaie be ya base da Yesu tauna kaite ya gurina. Vutuna aubainama Paelat tauiḡara adi badama ya yokoe be yai taravirena, deḡoda Yesu kaite ya guri bo ibewa. \v 45 Be raḡanine Paelat tauiḡara adi badama na giuma ya vaie ya kovikovina, Jousep ya riuporena da tauna Yesu tubuḡinama e paḡona. \v 46 Naumeki da Jousep gara ḡavoḡavoridima ya gimara, yodibe Yesu tubuḡinama korosie ya kiroḡa dobiḡe be gara ḡavoḡavoridie ya sumana. Naumeki da guba yeku nopone voivoienama, dabudine Yesu yai kenana. Yodibe Jousep yeku yai raurie be guba matakedanama yai kenatomna. \v 47 Meri Megdalin be Meri Jousep tinanama taudi Jousep deḡo Yesu tubuḡinama yai kenana a kitana. \c 16 \s1 Yesu ya midisuḡu munaḡana \r (Mt 28:1-8; Lk 24:1-12; Jn 20:1-10) \p \v 1 Naumeki da Sabat ya kovi be murine, Meri Megdalin, Salome, be Meri, Jeims tinanama, taudi bunama a gimarana Yesu tubuḡine ḡininama aubainama. \p \v 2 Pomainama Sande raḡanboiboi suara ya tavatavana nama, taudi a naḡona kokoagae. \v 3 Be kedae taudi adi banagama adi banagama mate ai giu vivivira be a riuna, “Aitau tokare yeku kokoaga matakedane e taurie aubaidama?” \v 4 Raḡanine taudi a tausuḡudi da ta kitana be yekunama dosinama kaite ya raunuariana. \v 5 Raḡanine taudi kokoaga nopone a saḡasaḡana, kasaudima yauwanine tauḡoma yaraginama gara ḡavoḡavorinama ya kote be ya miamiana, a kita be a nairana. \v 6 Dabudine tauḡoma ya riuna, “Nam ko naira! Taugu è kataiena taumi Nasaret Yesunama a tupatuparatuna ko wanewanena. Tauna nam uma dabudi, tauna ya midisuḡu munaḡana! Ko kita, umanema awai kenana gabunama. \v 7 Yodi ko naḡo be na tauwai muriwatanama be Pita mate uma varinama ko riuedina: Bada Yesu kaite ya doka be e naḡonaḡona Galilima, dabudine taumi tokare ko kitana, noḡone ya riuriuemina nama.” \v 8 Naumeki da waiwaivi kokoaga a dobi pore be a base be ma nuagusugusudi a manini be a naḡona. Taudi nam aitau ḡarone aba ti giuena, baninama taudi a naira kauana. \s1 Yesu ya maḡatarana\f + \fr 16:9 \ft Giruma ḡesaudima nopodie vers 9-20 nam tima kenakenana.\f* \r (Mt 28:9-19; Lk 24:13-43; Jn 20:13-29; 21:1-23) \p \v 9 Raḡanine Sande raḡanboiboi Yesu gurie be ya midimidisuḡu munaḡana, tauna Meri Megdalin ḡarone penama matabudi 7 ya tavu dobiḡedina, tauna vutuna ḡarone ya maḡatara dokana. \v 10 Naumeki da inam waivinama ya munaḡa be na banagama, aitauḡa ai nuaboya be a ḡabaḡabana ya riuedina. \v 11 Dabudine taudi ta vaiena be Meri ya riuna da Yesu ya yawasana munaḡana, be tauna ya kitana, be yaḡoro taudi nam ti sumaḡena. \p \v 12 Be uma kauinama murine, tauwai muriwatana rabui kedaḡa a naḡonaḡo be Yesu kitanama ya boru vitare be ḡarodie ya maḡatarana. \v 13 Dabudine taudi a munaḡa be adi banagama a riuedina, be taudi yaḡoro nam ti sumaḡana. \p \v 14 Muriḡanama tauwai muriwatana matabudi 11 a kanikani be Yesu ḡarodie ya maḡatarana. Tauna ya ḡasiedina, baninama taudi nam nopodie waisumaḡa. Taudi adi nopobadoma aubainama banaga ḡesaudima Yesu ya midisuḡu munaḡana a giugiuena, be taudi yaḡoro nam ti sumaḡedina. \s1 Yesu tauwai muriwatana noya ya utedi be ya riuporedina dobu matabuna \r (Mt 28:18-20; Lk 24:44-49) \p \v 15 Dabudine Yesu taudi umanama ya riuedina, “Ko naḡo dobu matabuna nopodiḡa be riu verenama ko rauguguyena banaga ḡarodie! \v 16 Be aitau ei sumaḡa be e babataitona, tauna tokare e yawasanana. Be aitau nam ei sumaḡa, Mamaitua tokare tauna e kovoḡina. \v 17 Tauwai sumaḡa taudi tokare rewapana è utedi da mataira ta voiedina. Taudi tokare isague penama ta tavu dobiḡedi, be bona vaudima tabu be tabu ta giuedina. \v 18 Deḡoda taudi mota gewegewedima nimedie ta ragaudi bo aniwai guri upedima ta tegodina, taudi tokare nam nema ta bako. Be nimedima banaga sidesidedima tunidie ta biridina, inam banegidima tokare ta yawasanana.” \s1 Mamaitua Yesu e nawena marae \r (Lk 24:50-53; Ap 1:9-11) \p \v 19 Dabudine Bada Yesu na tauwai muriwatanama mate a giugiu kovina murine, Mamaitua Yesu ya nawena marae be Mamaitua kasaunama yauwane ya miana. \v 20 Naumeki da tauwai muriwatana dobu matabuna a naḡo be a rauguguyana, be Bada tauna taudi mate a noyanoya be mataira a voivoiedina. Be banaga taudi a kitedi da taudi adi rauguguyama naumeki riukaua.