\id ROM - Dobu NT [dob] -Papua New Guinea 1985 (web version -2013) \h LOMA \toc1 Me Loma ꞌIdi Leta Paulo ꞌIꞌetoladina \toc2 Loma \toc3 Lo \mt1 ME LOMA ꞌIDI LETA \mt1 PAULO ꞌIꞌETOLADINA \ip Paulo me Loma ꞌidi leta ꞌiꞌetoladina be ꞌaene tapwalolo ꞌana ꞌautui sida mwalamwalatoni, nate tomota maiboꞌada ꞌida bubuna toꞌumalina ꞌenega ꞌilobwenena be loina toꞌumalina Yaubada ꞌenega taloba, ta esi Yesu ꞌina mwawasa ꞌenega ꞌigieꞌesaseda ga sawesawedaya talulugu ꞌina ꞌebeloina boboꞌana ꞌenaya, taudi me Yudia be ꞌaboꞌada nigeya me Yudia, nigeya ꞌana dumadumamo. ꞌEda ꞌebweuna namo, nate emisa Yesu ꞌena. Nadigega lowaenei Ebelaamo Yaubada ꞌiemisena, ꞌenega Yaubada Ebelaamo nina ꞌiꞌawa palupaluyena. Loina kadekadelina Mosese ꞌenega be ꞌaene ꞌida loegesiyao tada mwalatonidi, ta ꞌeguma Yesu taemise, Yaubada ꞌina Yaluyaluwa Tabuna taꞌewa be ꞌigieꞌesaseda. \ip ꞌUpwa 9 ꞌenega be ꞌupwa 11 ꞌenaya, Yaubada ꞌina loina me Yudia manudi, toꞌase maꞌetamo sida loba, ta leta ꞌana ꞌebe losalowa ꞌena, ꞌaboꞌada Yesu ꞌana toemisao ꞌida bubuna baleꞌuya manuna. \c 1 \s1 Lokagutoki \p \v 1 \x * \xo 1:1 \xt Ga 1:15\x*ꞌAboꞌagu, Yesu Keliso manuna yaetopaisewa, ta Yaubada ꞌiesinuwegu be ꞌina tetela boboꞌana manuna yada etosimana. \v 2 Tetela boboꞌana nina lowaenei Yaubada ꞌiona upaupaena ꞌina palopitao ꞌediya, ga siꞌetoladinaya Buki Tabu ꞌena. \p \v 3 \x * \xo 1:3 \xt 2 Ti 2:8\x*Tetela nina Yaubada natuna Yesu Keliso manuna. Tauna ꞌietomotai Debida ꞌina susu ꞌenega, \v 4 ta muliyega Yaluyaluwa Tabuna ꞌina waiwaiyega Yaubada ꞌida ꞌInapwana nina mwawasega ꞌigietoolo limena, ga ꞌieꞌita apwesena ꞌaene Yesu Yaubada Natuna. \p \v 5 \x * \xo 1:5 \xt Ga 2:7\x*Yesu Keliso tauna ꞌiobobomegu, ga ꞌiesinuwegu be ꞌaene tauna manuna yada etosimana sena yauyauna ꞌediya, be ꞌenega tauna ꞌena sida tagwaledi ta sida emise. \v 6 Ta wate ꞌomi me Loma Yaubada niꞌatu ꞌiobobomemi, ga ꞌiesinuwemi be ꞌomi wate Yesu Keliso ꞌina boda ꞌena wada miyami. \v 7 Ta Yaubada Tamada be ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌidi obobomega wada miya siwalowa. \s1 Paulo nuwanuwana be me Loma ꞌida ayausidi \p \v 8 \x * \xo 1:8 \xt 1 Te 1:8\x*Nugana yalokagutoki Yaubada ꞌenaya Yesu Keliso ꞌana esanega, manuna ꞌimi emisa tetelina ꞌiꞌelelewana sena maiboꞌana ꞌediya. \p \v 9 \x * \xo 1:9 \xt Ep 1:16\x*Yaubada ꞌimwalatonina ꞌaene tuta yauna ꞌigu sidasida ꞌenega yanuwaꞌiꞌisimi. Yaubada tauna ꞌina a street in Rome guinuwa ꞌena yagwaunuwa ꞌaiꞌaila Natuna tetelina ꞌana guguya manuna. \p \v 10 \x * \xo 1:10 \xt Lo 15:23-24\x*ꞌIgu sidasida manumi tuta yauyauna ꞌaene ꞌabo kapekapeyana yawawai be yayausimi, ꞌabo gete Yaubada ꞌina nuwena nadigega. \p \v 11 Manuna nuwanuwagu be yaꞌitami be yada lememi, ta ꞌenega yaluyaluwami sida ewaiwai. \p \v 12 Gete ꞌenega ꞌomi be ꞌaboꞌagu taelemalema, be ꞌenega ꞌomi ꞌimi emisega wada lemegu, ta ꞌaboꞌagu wate ꞌigu emisega yada lememi. \v 13 Tasigwao wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene tuta yauyauna yanuwanuwa sinabwana be mwaꞌadega yada ayausimi, ta nigeya kapekapeyana ꞌeguya, manuna nuwanuwagu ꞌigu ayausa uwana ꞌida apwesa, nadigega ꞌigu ayausa nidi mali senao taudi nigeya me Yudia ꞌediya uwadi niꞌatu siapwesa. \p \v 14 Manuna ꞌilobwenegu be boda maiboꞌadi ꞌediya yada guinuwa, taudi ꞌasa sinabwadi ꞌediya simiyami, be mitawa wate ꞌadi tomiyanao, be tosinasinapuyao, be wate toemwagemwageyao. \p \v 15 ꞌEnega ꞌomi wate me Loma nuwanuwagu sinabwana ꞌemiya Tetela Boboꞌana yada guguyae. \v 16 \x * \xo 1:16 \xt 1 Ko 1:18, 24\x*Tetela nina ꞌana guguya manuna nigeya yada omayamaya, manuna Yaubada ꞌina waiwai ꞌena ꞌimiyami be ꞌenega ꞌabo yaisigedi taudi siemisa ꞌida ꞌetoseyedi, ta nugana ꞌaboꞌama me Yudia ꞌemaya, ta ꞌenega muliyega ꞌomi nigeya me Yudia ꞌemiya. \v 17 \x * \xo 1:17 \xt Lo 3:22; Ib 2:4\x*Onaꞌaiꞌaila, tetela gete ꞌieꞌiteda ꞌaene ꞌida emisa namo ꞌenega Yaubada ꞌida ꞌawa palupaluyeda. Manuna Buki Tabu wate ꞌina simana nadigega, ꞌigwae, \p “Topalupaluyao ꞌidi emisega yawasidi sida loba.” \s1 Tomota ꞌidi bubuna toꞌumalina \p \v 18 \x * \xo 1:18 \xt Kol 3:5-6\x*Ta Yaubada wate galewega ꞌina gamwasowala niꞌatu ꞌieꞌitaena taudi tobubuna geyogeyoi maiboꞌadi ꞌediya, manuna taudi ꞌidi bubuna toꞌumalina ꞌediyega bubuna palupaluna siꞌetoꞌetobode. \p \v 19 \x * \xo 1:19 \xt Sam 19:1\x*Ta Yaubada ꞌana mwalatoi niꞌatu ꞌigieapwesena ꞌediya, ga nuwadi niꞌatu ꞌisabwalena. \v 20 Ta Yaubada tauna nigeya tada ꞌitena, ta esi baleꞌu ꞌana mweluluwaꞌunu ꞌenega ga batuwa ꞌina waiwai miyamiya atayana tamwalamwalatoni, ꞌina mweluluwao ꞌediyega, ga tamwalatonina tauna Yaubada. ꞌEnega tuta nina ꞌieꞌewadi me baleꞌu nigeya ꞌebweu wate ꞌidi ꞌebe onamo. \p \v 21 \x * \xo 1:21 \xt Ep 4:17-18\x*Manuna simwalatonina tauna Yaubada, ta nigeya sida ꞌamayabena be ꞌenaya sida lokagutoki, ta esi sikwanikwani ta sinuwanuwa besobeso, ꞌenega guguyoi ꞌatedi ꞌiloemaedi. \v 22 Ga taudimo siꞌawa sinasinapuyedi, ta esi uwauwadi. \v 23 \x * \xo 1:23 \xt Sam 106:20\x*Manuna Yaubada miyamiya atayana siguitoyasena, ta mali ꞌebe emisao sisaꞌu gelasedi ga ꞌidi tokwalui sibubudi, ꞌadi ꞌita tomota nai manuwa nai yobai nai yobai kawakawalidi nadigega, be tokwalui nidi ꞌediya sibwagobwago. \v 24 ꞌEnega Yaubada ꞌediya ꞌitagwala be ꞌidi yalakwaiyao nidi ꞌatediya simiyami siguinuwedi, be gote ꞌenega maꞌediyao bwaladiyega siloeloelata geyogeyoi bubuna toꞌumalinega. \p \v 25 Gete ꞌenega eꞌita ꞌaiꞌaila Yaubada manuna siguitoyasena ta kabo ꞌenega sisaꞌu gelasena, ga Yaubada ꞌina mwelumweluluwao ꞌediya sibwagobwago, ta Tomweluluwa nina siguitoyasena, tauna ꞌana tupu miyamiya atayana. Eimeni. \p \v 26 ꞌEnega Yaubada ꞌediya ꞌitagwala be ꞌidi yalakwaiyao toꞌumalidi sida guinuwedi, be iine nigeya loelata ꞌana bubuna ꞌaiꞌailega sida tauya, ta mali bubuna toꞌumalina, nate iine be iine maꞌediyao, siguiguinuwa loegesi. \v 27 \x * \xo 1:27 \xt 1 Loi 18:22\x*Meꞌolotodi wate iine maꞌediyao nigeya sida guinuwena, ta ꞌoloto esi maꞌediyao siyaledi sinabwana ꞌenega maꞌediyao loegesi ꞌebe omayamaya siguinuwedi. ꞌEnega bubuna geyogeyoi ꞌana eꞌisa toꞌumalina taudimo bwaladiya silobaloba. \p \v 28 Gote ꞌenega geya nuwadi Yaubada ꞌana mwalatoi, ꞌenega Yaubada ꞌediya ꞌitagwala be nuwanuwa toꞌumalidi ꞌiloemaedi, ꞌenega yage nidi nigeya ꞌilobwelobwenedi ta tuwa tuga siguinuwedi. \p \v 29 ꞌEnega bubuna toꞌumalina maiboꞌana ꞌiloemaedi, nadigega tomatagwegwe be, tobubuna geyogeyoi be, nadigega taudi eꞌipiꞌipi ꞌaledi be, loemwawasa ꞌaledi be, toegewagewana be, toekabokabo be, taudi toeꞌidiꞌidi be, taudi tolomugiyao be, \v 30 toloꞌaegilao, ta wate taudi Yaubada ꞌana talauwalao be, oopaꞌala ꞌaledi be, tonuwatuꞌe nai togagasa be, wate taudi ꞌaina guinuwa toꞌumalidi nuwanuwadi sinabwana, ta wate tamadiyao be sinadiyao nigeya sida ꞌamayabedi. \v 31 Nigeya ꞌebweu wate ꞌidi bubuna boboꞌana, ꞌenega nigeya wate ꞌadi emisamo, ta wate nigeya ꞌebweu oboboma nai ꞌatenuwaꞌoleꞌole ꞌediya ꞌimiyami. \p \v 32 Ta tomota getedi nadigega, taudi niꞌatu Yaubada ꞌina loina simwalamwalatoni ꞌaene ꞌabo yaisigedi nadigega sibubunaꞌesa mwawasa namo tuga ꞌilobwenedi, ta saꞌi tuwa tuga toꞌumalina nina siguiguinuwe, ta ꞌabo gosediyao wate sietotowanedi, ꞌidi guinuwa nidi siꞌawa boboꞌanedi. \c 2 \s1 Yaubada ꞌina bwaꞌomatana \p \v 1 Tasigwao, geyaꞌabo gosemiyao ꞌidi bubuna manuna waloꞌaloꞌaegila, manuna ꞌabo wanuwanuwa manudi ꞌomi wate taumi waloꞌaegilemi, manuna ꞌomi tuga nadigega taudi. \v 2 Ta esi tamwalatonina ꞌaene Yaubada ꞌilobwenena be toguinuwa geyogeyoi nidi ꞌida loinedi. \v 3 Ta gosegwao ꞌomi, ꞌabo mali tomota waloꞌaegiledi wanuwena ꞌaene Yaubada ꞌina bwaꞌomatana geyaꞌabo walobaloba. Nigeya! ꞌIda loinemi wate, manuna bubuna nidi ꞌomi tuga nadigega waguiguinuwedi. \p \v 4 Ta geyaꞌabo Yaubada ꞌina oboboma waꞌawaꞌawa yage besobesoe, manuna ꞌiꞌatenuwa ꞌoleꞌoleyemi, ga manumi ꞌieꞌalamaꞌiꞌitanena, be ꞌaene ꞌimi toꞌumalinega ꞌida giesana ilemi. \p \v 5 Ta ꞌomi wadeba paꞌala wawasae, ꞌenega ꞌabo tuta nina Yaubada ꞌina loina palupaluna ꞌigieapwese, ꞌida loina ꞌaiꞌailimi, \v 6 \x * \xo 2:6 \xt Md 16:27\x*manuna tomota ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌedaya ꞌida eꞌisa tuga toꞌase ꞌida guinuwa nadigega. \p \v 7 Ta ꞌeguma ꞌaida guinuwa boboꞌana ꞌena tuta yauna taeꞌalamaꞌiꞌitana, be nadigega tuga taguiguinuwa be ꞌaene ꞌawaboboꞌana be yawasi ataya tada loba Yaubada ꞌenega, onaꞌaiꞌaila maꞌetamo yawasida miyamiya atayana ꞌida ꞌebwaꞌeda. \v 8 \x * \xo 2:8 \xt 2 Te 1:8\x*Ta saꞌi, ꞌaidi tomota egewagewana ꞌaledi be ꞌeda boboꞌana siguitoyase, ta ꞌeda toꞌumalina simulimuliye, ꞌenega Yaubada ꞌida gamwasowaledi be ꞌida loinedi. \v 9 ꞌEnega taudi guinuwa toꞌumalina ꞌana toguinuwao mwau be ꞌelouya sinabwana sida loba, nugana me Yudia be muliyega sena maiboꞌadi tomoteninao. \v 10 Ta nadigega tuga taudi ꞌidi bubuna boboꞌana, Yaubada nugana me Yudia ꞌadi tupu be ꞌamayaba be ꞌidi gwausowala ꞌida ꞌebwaꞌedi, be muliyega sena maiboꞌadi. \v 11 \x * \xo 2:11 \xt 1 Pi 1:17\x*Manuna Yaubada maiboꞌada ꞌida loineda leleleya. \p \v 12 Ta ꞌina loina ꞌaene mali bodao Mosese ꞌina loina nigeya simwalamwalatoni, tuwa tuga Yaubada ꞌida loinedi ꞌidi toꞌumalinao manudi. Nadigega wate taudi me Yudia Mosese ꞌina loina simwalatonina, be Yaubada ꞌida loinedi ꞌidi toꞌumalinao manudi, Mosese ꞌina loinao ꞌediyega. \p \v 13 \x * \xo 2:13 \xt Md 7:21; Ye 1:22\x*Ta nigeya ꞌaene loina ꞌana nono namo ꞌenega Yaubada ꞌida ꞌawa palupaluyeda, ta esi ꞌina loina ꞌana guinuwa ꞌenega. \v 14 Ta saꞌi, taudi nigeya me Yudia, loina nina Mosese ꞌenega nigeya ꞌediya, ta tuwa tuga taudimo ꞌidi nuwenuwega siguinuwa toꞌase boboꞌana, nate tuga taudimo ꞌidi loina. \v 15 ꞌEnega ꞌidi guinuwa ꞌediyega tamwalamwalatoni ꞌaene ꞌatediya loina boboꞌana ꞌimiyami, ga ꞌenega taudimo ꞌidi bubuna simwalamwalatoni, ꞌaene ꞌaina tuta toꞌumalina, nai ꞌaina tuta boboꞌana. \p \v 16 \x * \xo 2:16 \xt 1 Ko 4:5\x*Nadigega tuga tetela boboꞌana yaguguyaena ꞌemiya, ꞌaene bwaꞌomatana ꞌana tutaya Yaubada Yesu Keliso ꞌida loine, be tauna tomota ꞌidi nuwanuwa kwaikwaiyidi manudi ꞌida ꞌawatoꞌumaliyedi nai ꞌida ꞌawaboboꞌanedi. \s1 Me Yudia manudi \p \v 17 Ta ꞌomi? Taumi watupumi ga wagwae, “ꞌAboꞌama me Yudia, Yaubada ꞌina loina ꞌiꞌebwaꞌema Mosese ꞌenega.” \v 18 ꞌEnega Yaubada ꞌina nuwanuwa niꞌatu wamwalamwalatoni, manuna loina nina niꞌatu ꞌigiesinapumi, bubuna boboꞌana wawasae manuna. \v 19 ꞌEnega taumi waꞌawa tosinasinapuyemi ꞌaene tomata kebokeboyao ꞌadi toanuganao, ta taudi sena guguyoi ꞌana tomiyanao wagiemaedanedi, \v 20 ta toeuwauwa be toemwagemwageyao be gogama ꞌediya waetoeꞌita, ꞌaene ꞌomi Mosese ꞌina loina ꞌenega mwalatoi ꞌaiꞌaila waꞌewena. \p \v 21 ꞌEguma ꞌebweu yaita ꞌoyo tomota ꞌediya ꞌueꞌita, ta mwaꞌadega ꞌoyo? Ta ꞌeguma ꞌediya ꞌugwae, “Geyaꞌabo ꞌuꞌipwaꞌipwala,” ta ꞌoyo, ꞌebweu toꞌipwala. \v 22 Ta wate ꞌabo ꞌediya ꞌugwae, “Geyaꞌabo ꞌuloyaloyawe,” ta ꞌoyo wate ꞌebweu toloyawe. Ta ꞌoyo ꞌugwae, “ꞌAboꞌagu ꞌebe bwagobwago kabokabo yaguitoyasedi,” ta saꞌi, ꞌebe bwagobwago nidi ꞌidi anuwega ꞌuꞌipwaꞌipwala. \p \v 23 ꞌOmi waona gagasa, ga wagwae, “Mosese ꞌina loina ꞌemaya ꞌimiyami,” ta esi loina nina nigeya wamulimuliye, ga ꞌenega ꞌaina tomota ꞌida Yaubada siꞌawa toꞌumaliyena. \v 24 \x * \xo 2:24 \xt Isi 36:22\x*Nadigega Buki Tabu ꞌina simana ꞌigwae, \p “ꞌOmi me Yudia, ꞌimi bubuna manuna, taudi nigeya me Yudia Yaubada siꞌawa toꞌumaliyena.” \p \v 25 Onaꞌaiꞌaila, ꞌomi me Yudia Ebelaamo ꞌina weꞌiweꞌiyaya lodaba\f + \fr 2:25 \fk daba nai lodaba: \ft Nugana 17:10-14 ꞌena Yaubada Ebelaamo ꞌiloinena be ꞌaene tauna be natunao meꞌolotodi be tubunao meꞌolotodi ꞌidi yage bwaladi sida ꞌupwa yauledi, nate weꞌiweꞌiyaya nai ꞌebe ꞌinana sida guinuwe, ta ꞌana mwalatoi taudi Yaubada ꞌina tomotaiyao esiesinuwadi.\f* bwalamiya ꞌimiyami. Ta ꞌabo Mosese ꞌina loinao wamuliyedi, lodaba nina yage boboꞌana ꞌemiya, ta esi ꞌeguma loina nidi nigeya wamulimuliya ꞌaiꞌailidi lodaba ꞌemiya ꞌieyage besobeso. \p \v 26 Ta esi taudi nigeya me Yudia Ebelaamo ꞌina lodaba nigeya bwaladiya ꞌimiyami, ta ꞌabo loina nidi siꞌamayabedi taudi nadigega tuga lodaba nina ꞌediya ꞌimiyami. \p \v 27 ꞌEnega ꞌomi me Yudia ꞌetamo taudi nigeya me Yudia sida bwaꞌomatami, manuna Mosese ꞌina loinao be Ebelaamo ꞌina lodaba nina ꞌemiya simiyami, ta nigeya loina nidi wamulimuliyedi, ta saꞌi taudi nigeya me Yudia ꞌanabwaꞌayoi nigeya Ebelaamo ꞌina lodaba bwaladiya, ta esiya Mosese ꞌina loinao simuliyedi. \p \v 28-29 \x * \xo 2:28-29 \xt Kol 2:11\x*Ta goma Yudia ꞌaiꞌaila ꞌaene lodaba nina nigeya yage apweapwesana bwaladiya, ta esi yage kwaikwaiyina ꞌatediya, Yaubada Yaluyaluwana ꞌenega, ta nigeya tomota ꞌediyega. ꞌEnega taudi ꞌabo tomota nigeya siꞌawaꞌawa boboꞌanedi, Yaubada esi ꞌida ꞌawaboboꞌanedi. \c 3 \p \v 1 ꞌEnega ꞌabo nadigega, toꞌase sana ꞌana boboꞌana ꞌaboꞌada boda nida sieeseda me Yudia? Ta wate toꞌase ꞌana boboꞌana ꞌabo Ebelaamo ꞌina weꞌiweꞌiyaya bwaladaya silodabena? \v 2 Onaꞌaiꞌaila, yage boboꞌadi yaudi ꞌedaya simiyami. Ta yage nugana nate Yaubada ꞌina ona ꞌedaya ꞌisaꞌuna. \p \v 3 \x * \xo 3:3 \xt 2 Ti 2:13\x*Ta mwaꞌadega, ꞌabo ꞌaidi niꞌatu Yaubada siguitoyasena, wanuwena ꞌaene Yaubada wate ꞌida guitoyaseda aga? \v 4 \x * \xo 3:4 \xt Sam 51:4\x*Nigeya saꞌi. Onaꞌaiꞌaila, ꞌabo tomota maiboꞌada kabokaboda, ta Yaubada tebweuna palupaluna, ga tauna manuna Buki Tabu ꞌisimana, ꞌigwae, “ꞌImu ona ꞌenega sida ꞌawa palupaluyeyo be ꞌenega ꞌimu etala ꞌenaya ꞌuda ewaiwai.” \v 5 ꞌEnega ꞌeguma ꞌida bubuna toꞌumalina ꞌenega Yaubada ꞌina bubuna boboꞌana ꞌigie apwesena, nai tada gwae, “Geyaꞌabo Yaubada ꞌiloiloineda ꞌida bubuna toꞌumalina manuna,” aga? (Onaꞌaiꞌaila, gete yaona besobeso ꞌatuwa nadigega ꞌaina tomota ꞌidi ona.) \v 6 Ta wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene Yaubada toloina palupaluna, ꞌenega bwaꞌomatana ꞌana tutaya me baleꞌu maiboꞌada loina palupalu ꞌenega ꞌida loineda. \v 7-8 ꞌEnega ꞌaina toekabokaboyao manugu sigwae, “ꞌImu loguguya ꞌena ꞌugwae ꞌaene ꞌigu kabo ꞌenega Yaubada ꞌina bubuna palupaluna ꞌigie apwesena tomota ꞌediya ga Yaubada situpuna, ꞌenega geyaꞌabo Yaubada ꞌiꞌawaꞌawa toꞌumaliyegu. ꞌEnega ꞌaboꞌama sawesawenaya yage toꞌumalina ꞌaguinuwe be ꞌenega yage boboꞌana ꞌida apwesa.” Taudi tomota nidi siona besobeso ꞌeguya ga ꞌilobwenena be Yaubada ꞌida loinedi. \s1 Nigeya ꞌebweu ꞌina bubuna boboꞌana \p \v 9 \x * \xo 3:9 \xt Lo 3:23\x*ꞌEnega ꞌaboꞌada me Yudia mwaꞌadega ꞌida miya taudi nigeya me Yudia ꞌidi miya ꞌiboboꞌana sinena? Nigeya! Manuna niꞌatu yaeꞌiteda ꞌaene maiboꞌada totoꞌumalida. \v 10 \x * \xo 3:10 \xt Sam 14:1-3\x*Nadigega Buki Tabu ꞌina simana ꞌigwae, \p “Nigeya ꞌebweu yaita ꞌina bubuna palupaluna. \p \v 11 Ta nigeya wate ꞌebweu yaita Yaubada ꞌida mwalatonina, nai nuwanuwana be ꞌida mwalatoni. Nigeya saꞌi! \p \v 12 Onaꞌaiꞌaila, tomota maiboꞌadi niꞌatu sitauya gesi ga ꞌeda toꞌumalina ꞌena siapwesa. Nigeya ꞌebweu wate yaita ꞌina bubuna boboꞌana.” \p \v 13 \x * \xo 3:13 \xt Sam 5:9, 140:3\x*“Ta ꞌawadi ꞌatuwa ꞌebweu ꞌaliꞌali ꞌegeꞌegegena, be ꞌawadiyega yage toꞌumali wawasae ta kabokabodi siapweapwesama,” \p “Ta wate ꞌidi onao nadigega mwata bolausao ꞌediyega tomota siloemwawasidi.” \p \v 14 \x * \xo 3:14 \xt Sam 10:7\x*“Ta onaupaupa toꞌumalidi ꞌawadiyega tuta yauyauna siapweapwesa.” \p \v 15 \x * \xo 3:15 \xt Ona 1:16\x*“Onaꞌaiꞌaila, tomota ꞌadi loemwawasa nuwadi ꞌiꞌewena. \p \v 16 Ta ꞌabo to sena ꞌena sitautauya, ꞌiabe yage maiboꞌana sigie toꞌumaliyedi. \p \v 17 Nigeya ꞌebweu wate guguya nai egosigosiyana ꞌediya ꞌimiyami.” \p \v 18 \x * \xo 3:18 \xt Sam 36:1\x*“Ta wate nigeya Yaubada ꞌana matauta ꞌediya ꞌimiyami.” \p \v 19 Ta niꞌatu tamwalatonina ꞌaene Mosese ꞌina loinao nate me Yudia ꞌada loina, be ꞌenega geyaꞌabo yaita ꞌionaona limana tuta nina Yaubada ꞌina bwaꞌomatana ꞌena, manuna maiboꞌada totoꞌumalida. \p \v 20 \x * \xo 3:20 \xt Ga 2:16; Lo 7:7\x*Yaubada ꞌina ꞌawapalupalu nigeya Mosese ꞌina loinao ꞌadi ematamatana ꞌenega tada lobena, manuna loina ꞌina guinuwa nate ꞌida toꞌumalinao ꞌisimasimana apwesedi. \s1 ꞌAbo Yesu taemisena Yaubada ꞌida ꞌawa palupaluyeda \p \v 21 ꞌEnega gete tuga Yaubada ꞌada ꞌawapalupalu ꞌigieapwesena, ꞌaene nigeya loina ꞌenega, ta esi mali ꞌeda ꞌenega. Ta ꞌeda nina niꞌatu Mosese ꞌina loina be palopitao sisimanena, \v 22 \x * \xo 3:22 \xt Lo 1:17, 3:9\x*ꞌaene Yaubada maiboꞌada ꞌida ꞌawa palupaluyeda Yesu Keliso ꞌana emisa ꞌenega, be geyaꞌabo ꞌebweu wate weyala ꞌida miyami ꞌaboꞌada me Yudia be taudi nigeya me Yudia gamwagamwanidaya. \p \v 23 Manuna maiboꞌada totoꞌumalida, ga tamiya ꞌedasola Yaubada ꞌina maedana ꞌenega, \v 24 \x * \xo 3:24 \xt Ep 2:8\x*ta esi Yaubada ꞌiꞌatenuwa ꞌoleꞌoleyeda ta ꞌiobobomeda, ga Yesu Keliso ꞌenega ꞌiliꞌamida ꞌida loegesiyao ꞌediyega, ꞌenega Yaubada ꞌiꞌawa palupaluyeda. \v 25 \x * \xo 3:25 \xt 1 Yo 4:10\x*Onaꞌaiꞌaila, Yaubada natuna ꞌitagwalena be ꞌaene ꞌina mwawasega ꞌida ꞌauꞌewa limada Yaubada ꞌenaya be maꞌeda tada egosigosiyana, nate ꞌabo Yesu taemise. Gete ꞌenega Yaubada ꞌina bubuna boboꞌana ꞌieꞌiteda, manuna lowaenei ꞌida bubuna toꞌumalina manudi nigeya ꞌieꞌieꞌisa, ta esi ꞌieꞌalamaꞌiꞌitana ga ꞌana laba Yesu Keliso ꞌietunenama ꞌedaya. \p \v 26 ꞌEnega gete tuga ꞌina bubuna palupaluna ꞌieꞌieꞌitada ꞌaene tauna palupaluna, manuna Yesu ꞌana toemisao ꞌiꞌawa palupaluyeda. \v 27 ꞌEnega mwaꞌadega, ꞌilobweneda taonatuꞌe yage gete manuna? Nigeya saꞌi! Manuna ꞌida emisa namo ꞌenega ꞌiꞌawa palupaluyeda, ta nigeya loina ꞌana ematamatana ꞌenega. \v 28 \x * \xo 3:28 \xt Ga 2:16\x*ꞌEnega nuwanuwa gete ꞌana bwagila ꞌaene tomota ꞌida emisega Yaubada sawesawenaya be ꞌiꞌawa palupaluyeda ta nigeya loina ꞌana ematamatana ꞌenega. \v 29 \x * \xo 3:29 \xt Lo 10:12\x*Ta ꞌaene Yaubada me Yudia dimo ꞌidi Yaubada, be ꞌaene nigeya sena maiboꞌadi watei? Nigeya! Sena maiboꞌadi be ꞌaboꞌada wate ꞌida Yaubada, \v 30 ꞌebweuna namo tuga. Tauna ꞌaboꞌada me Yudia ꞌida ꞌawa palupaluyeda ꞌida emisa ꞌenega, be taudi nigeya me Yudia wate ꞌidi emisa ꞌenega ꞌiꞌawa palupaluyedi. \v 31 ꞌEnega mwaꞌadega ꞌaene gete ꞌana mwalatoi be loina taguitoyase ta emisa tagiyai aga? Nigeya! Ta esi ꞌilobweneda loina taꞌamayabe, be ꞌedaya ꞌida sinabwa. \c 4 \s1 Ebelaamo ꞌida ꞌebeꞌita \p \v 1 ꞌEnega mwaꞌadega Ebelaamo manuna tada onaꞌesa? Onaꞌaiꞌaila, Ebelaamo tauna gimitubuda, be tauna tuga nadigega ꞌaboꞌada. \p \v 2 Ebelaamo tauna yage yaudi boboꞌadi ꞌiguinuwedi, ꞌenega sawesawenaya be ꞌina guinuwa boboꞌadi manudi ꞌida onatuꞌe, ta nigeya sawesawenaya be ꞌionatuꞌe Yaubada matanaya, manuna Ebelaamo ꞌina emisa namo manuna Yaubada Ebelaamo nina ꞌiꞌawa palupaluyena, ta nigeya ꞌina guinuwa boboꞌadi manudi. \v 3 \x * \xo 4:3 \xt Nug 15:6; Ga 3:6\x*Nadigega Buki Tabu ꞌigwae, \p “Ebelaamo Yaubada ꞌiemisena, ga ꞌina emisa manuna ꞌawapalupalu ꞌilobena Yaubada ꞌenega.” \p \v 4 Nadigega ꞌabo tai ꞌipaisewa be ꞌana maisa ꞌiꞌewa, nate nigeya oboboma ta esi ꞌina paisewa uwana. \p \v 5 Ta esi tanuwanuwa ꞌabo yaita nigeya tauna ꞌina guinuwao ꞌediyega ꞌiemisa be ꞌaene ꞌina toꞌumalinao ꞌida kweudi, ta esi Yaubada ꞌiemisena tauna ꞌina emisa ꞌenega Yaubada ꞌida ꞌawa palupaluye. \v 6 Ta lowaenei niꞌatu Debida ꞌisimanedi taudi Yaubada ꞌiꞌawa boboꞌanedi nigeya ꞌidi guinuwa ꞌenega, ta esi ꞌidi emisega, ꞌidi gwausowala manudi ꞌisimana apwesena, ꞌigwae, \p \v 7 \x * \xo 4:7 \xt Sam 32:1-2\x*“Togwausowala ꞌaiꞌaila taudi ꞌabo Yaubada ꞌidi toꞌumalinao maiboꞌadi ꞌinuwataudi ta ꞌikweudi, \v 8 be geyaꞌabo wate ꞌiꞌawaꞌawa totoꞌumaliyedi.” \p \v 9 Ta gwausowala nina manuna Debida ꞌionaupaupa, mwaꞌadega ꞌaene ꞌaboꞌada me Yudia damo, lodaba taꞌewena, manuda? Nigeya! Ta wate taudi nigeya me Yudia maꞌedao. Manuna niꞌatu Buki Tabu ꞌisimana ꞌaene, \p “Ebelaamo ꞌina emisa ꞌenega Yaubada ꞌiꞌawa boboꞌanena.” \p \v 10 Ta Yaubada Ebelaamo ꞌiꞌawa palupaluyena tuta nina ꞌetamo nigeya lodaba bwalanaya ꞌiꞌewaꞌewa. \v 11 Ta lodaba nina ꞌatuwa weꞌiweꞌiyaya ꞌebweu ꞌieꞌiteda ꞌaene Ebelaamo ꞌina emisega ꞌawapalupalu ꞌilobena Yaubada ꞌenega, ga muliyega lodaba ꞌiꞌewena. ꞌEnega taudi nigeya lodaba siꞌewaꞌewa ta esi siemisa, ꞌidi emisega Yaubada ꞌida ꞌawapalupaluyedi, be taudi Ebelaamo natuꞌaiꞌailinao. \v 12 Ta ꞌaboꞌada wate Ebelaamo tamadai, ꞌabo lodaba taꞌewena, be nigeya ꞌaene lodaba tuga manuna, ta ꞌida emisa esiya, nadigega tuga lowa Ebelaamo ꞌina emisa ꞌenega, tuta nina nigeya lodaba ꞌiꞌewaꞌewa. \s1 Ebelaamo ꞌina emisega onaupaupa boboꞌana ꞌilobena \p \v 13 Ta Yaubada Ebelaamo ꞌiona upaupaena be ma ina susuyao baleꞌu maiboꞌana sida loine. Ta ꞌina onaupaupa gete nigeya ꞌaene ꞌina ematamatana loina manuna ꞌenega, ta esi ꞌina emisega, ga ꞌenega Yaubada ꞌiꞌawa palupaluyena. \v 14 \x * \xo 4:14 \xt Ga 3:18\x*Onaꞌaiꞌaila, Yaubada ꞌina oboboma ꞌedaya nigeya ꞌaene loina ꞌana ematamatana ꞌenega, ta esi ꞌina onaupaupa ꞌedaya ꞌana emisa manuna. ꞌEnega ꞌabo taona ꞌaene Yaubada ꞌiobobomeda loina ꞌana ematamatana ꞌenega, nate niꞌatu emisa tasinalina, ta wate Yaubada ꞌina onaupaupa taeyage besobesoena. \p \v 15 \x * \xo 4:15 \xt Lo 5:13\x*Manuna loina ꞌenega Yaubada ꞌina gamwasowala ꞌedaya ꞌiapwesa, manuna loina nina taleꞌoena. Ta esi ꞌeguma Mosese ꞌina loinao geyaꞌabo ꞌisaꞌusaꞌudi, geyaꞌabo wate taetotoꞌumalina. \v 16 Gete ꞌenega tada mwalatoni ꞌaene emisa namo ꞌenega onaupaupa boboꞌana taloba, nate Yaubada ꞌina oboboma tuga, ta nigeya ꞌida guinuwa ꞌana eꞌisa ꞌenega. Ta onaupaupa nina Ebelaamo tubunao maiboꞌada niꞌatu talobena, ta nigeya ꞌaene loina ꞌadi toematamatanao dimo, ta esi taudi ꞌidi emisa nadigega Ebelaamo ꞌina emisa leleleya talobaloba, manuna Ebelaamo nina tauna tuga nadigega maiboꞌada tamada. \v 17 \x * \xo 4:17 \xt Nug 17:5\x*Nadigega Buki Tabu ꞌena ꞌigwae, \p “Niꞌatu yaeesemu ꞌaene ꞌoyo sena yauyaudi tamadiya.” \p Be ꞌenega onaupaupa nina Yaubada Ebelaamo ꞌiꞌebwaꞌenaya ꞌiemisena Yaubada matanaya. Tauna Yaubada nina tomwawasa ꞌadi togietoolo limana, ta wate toꞌase nigeya siapweapwesa, ꞌiona be siapwesa. \p \v 18 \x * \xo 4:18 \xt Nug 15:5\x*Ta Ebelaamo onaupaupa nina ꞌaene tauna sena yaudi tamadi ꞌinuwayaina sinabwana be ꞌaene ꞌetamo ꞌida apwesa. ꞌAnabwaꞌayoi ꞌaina yage mwaudi ꞌilobedi, ta tuga ꞌieꞌalamaꞌiꞌitana manuna Yaubada ꞌieonena, \p “ꞌEtamo tubumwao yaudi sida apwesa.” \p \v 19 \x * \xo 4:19 \xt Nug 17:17\x*Onaꞌaiꞌaila, Ebelaamo niꞌatu ꞌana yakwala selabenaya be analedi ꞌiloba ga niꞌatu oona maiboꞌana sineneta, ta wate mwanena Sela megamegagalina, ta tuwa tuga Ebelaamo nigeya manudi ꞌinuwanuwa, ta esi ꞌina emisa ꞌena ꞌituila sinabwana. \v 20 Ta ꞌina emisa nina nigeya ꞌipilipilisine ta esi Yaubada ꞌina onaupaupa ꞌenaya ꞌigiyaiꞌiꞌisina, ga ꞌina emisega ꞌiewaiwai ga Ebelaamo Yaubada ꞌitupuna. \v 21 Manuna niꞌatu ꞌiemisa ꞌaiꞌaila ꞌaene Yaubada ꞌina onaupaupa nina sawesawenaya be ꞌiguinuwe. \v 22 \x * \xo 4:22 \xt Nug 15:6\x*ꞌEnega Ebelaamo ꞌina emisa gete manuna Yaubada ꞌiꞌawa palupaluyena. \v 23 \x * \xo 4:23 \xt Lo 15:4\x*Ta ꞌawapalupalu nina Buki Tabu ꞌena nigeya Ebelaamo namo manuna, \v 24 ta ꞌaboꞌada wate manuda siꞌetoladina ꞌabo ma ida emisa Yaubada ꞌenaya, tauna ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso mwawasega ꞌigietoolo limena. \v 25 \x * \xo 4:25 \xt Ais 53:5\x*Ta ꞌaboꞌada ꞌida toꞌumalina manuna Yesu ꞌimwawasa, ga mwawasega Yaubada ꞌigietoolo limena be gete ꞌenega ꞌigieꞌesaseda ga ꞌiꞌawa palupaluyeda. \c 5 \s1 Yaubada ꞌiꞌawa boboꞌaneda ꞌenega tamiya boboꞌana \p \v 1 \x * \xo 5:1 \xt Lo 3:24\x*ꞌEnega gete tugai ꞌida emisega niꞌatu Yaubada ꞌiꞌawa palupaluyeda ga Yaubada maꞌedai taegosigosiyana, ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌenega. \p \v 2 Manuna Yesu ꞌilemeda ga Yaubada ꞌina oboboma ꞌiapwesa ꞌedaya ga ꞌena tamiya boboꞌana. ꞌEnega tada nuwayai ma ida gwausowala Yaubada ꞌina esaesa ꞌetamo ꞌiꞌebwaꞌeda manuna. \p \v 3 \x * \xo 5:3 \xt Ye 1:2-3\x*Ta wate tada gwausowala tuta ꞌelouya ꞌediya, manuna ꞌelouya nidi ꞌediya, ꞌeguma taeꞌalamaꞌiꞌitana, \v 4 ꞌiabe ꞌediyega ꞌida bubuna sida palupalu. Gote ꞌenega tanuwayaina ꞌaene maꞌetamo Yaubada ꞌida obobomeda. \p \v 5 Nuwayaina nina gete nigeya ꞌebweu wate nuwamwau ꞌena ꞌimiyami, manuna Yaubada Yaluyaluwana ꞌitagwalena ꞌedaya, be ꞌenega ꞌina oboboma sinabwa wawasae ꞌenega ꞌateda ꞌiloemaedi. \v 6 Manuna Keliso ꞌina tuta ꞌilobena ga ꞌimwawasa, ta esi ꞌaboꞌada ꞌetamo ꞌida nenetao simiyami, ga Keliso nina ꞌimwawasa ꞌida toꞌumalinao manudi. \v 7 ꞌAboꞌada tomota nigeya tuta yauna tatagwatagwaleda be tamwamwawasa gosedao palupaludi manudi, ta nai puꞌepuꞌedimo sida pasima be ꞌaene simwamwawasa toboboꞌadi manudi, \v 8 \x * \xo 5:8 \xt Yo 3:16; 1 Yo 4:10\x*ta ꞌaboꞌada ꞌetamo totoꞌumalida ga Yaubada ꞌina oboboma ꞌieꞌitaena ꞌedaya, nate Keliso manuda ꞌimwawasa, \v 9 \x * \xo 5:9 \xt Ep 1:7\x*ga lalanega ꞌigieꞌesaseda, ta wate sawesawenaya be ꞌiꞌetoseyeda Yaubada ꞌina gamwasowala ꞌenega. \v 10 \x * \xo 5:10 \xt Kol 1:22\x*Onaꞌaiꞌaila, lowa Yaubada taetalauwalena ta gete tuga Natuna ꞌina mwawasa ꞌenega niꞌatu maꞌeda taeꞌebweu, be Natunana yawasina manuna ꞌiꞌetoseye ꞌaiꞌailida. \v 11 Ta ꞌebweu yage boboꞌana ꞌimiyami, nate Yaubada maꞌeda tagwaugwausowala, manuna ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso tauna ꞌimeꞌeda ga Yaubada maꞌedai taegosigosiyana limana. \s1 Adama be Keliso ꞌidi guinuwa nigeya sieleleleya \p \v 12 \x * \xo 5:12 \xt Nug 3:6; Lo 6:23\x*Ta lowaenei bubuna toꞌumalina ꞌimai baleꞌuya ꞌebweu tai ꞌenega, ta bubuna toꞌumalina nina mwawasa ꞌimeꞌena, ꞌenega mwawasa ꞌisusaila tomota maiboꞌada ꞌedaya, manuna maiboꞌada tabubuna toꞌumalina. \p \v 13 Ta lowaenei Mosese ꞌina loinao nigeya baleꞌuya simiyami ta toꞌumalina ꞌimiyami, ta esi Yaubada nigeya tomota ꞌiꞌawaꞌawa toꞌumaliyedi manuna nigeya ꞌebweu wate loina ꞌediya. \p \v 14 \x * \xo 5:14 \xt 1 Ko 15:21-22\x*Onaꞌaiꞌaila, Adama ꞌina tutega ga Mosese ꞌina tuta ꞌenaya mwawasa ꞌiewaiwai wawasae tomota maiboꞌadi ꞌediya. Adama ꞌina toꞌumalina Yaubada ꞌina loina ꞌileꞌoena, ta ꞌaidi ꞌidi toꞌumalinao dumadumadi, nigeya nadigega Adama, ta tuwa tuga simwawasa. Ta Adama nina tauna tuga ꞌebeꞌita tai nina mulinega ꞌimeema manuna, tauna Yesu Keliso. \p \v 15 Manuna lowa Adama ꞌina toꞌumalina ꞌenega mwawasa ꞌigieapwesena tomota yauyaudi ꞌediya, ga muliyega Yaubada ꞌina ꞌatenuwaꞌoleꞌole ꞌenega ꞌina oboboma ꞌigieapwesena tomota yauyaudi ꞌediya, nate tai ꞌeluwena ꞌenega, tauna Yesu Keliso. Ta yage ꞌeluwa nidi nigeya sieleleleya, manuna toꞌumalina mwawasa ꞌigieapwesena tomota yauyaudi ꞌediya, ta esi ꞌebwayadaita ꞌiewaiwai sinena. \v 16 Manuna ꞌebweu tai ꞌina toꞌumalina ꞌenega tomota yaudi sietotoꞌumalina ga Yaubada ꞌiꞌawa toꞌumaliyedi, ta esi ꞌina ꞌebwayadaita boboꞌana ꞌenega tomota yaudi ꞌidi toꞌumalina ꞌinuwataudi ga ꞌiꞌawa boboꞌanedi. \p \v 17 Onaꞌaiꞌaila, tai ꞌebweuna namo ꞌina toꞌumalina ꞌenega mwawasa ꞌiapwesa ga tomota maiboꞌadi ꞌigie toꞌumaliyedi. Ta esi tai ꞌeluwena ꞌina guinuwa waiwai wawasae, tauna Yesu Keliso, Yaubada ꞌina oboboma ꞌiꞌebwaya daitena tomota yaudi manudi, be ꞌenega yaisigedi sitagwaledi ꞌenaya ꞌiꞌawa boboꞌanedi, be yawasidi boboꞌana ꞌenega siloba. \p \v 18 \x * \xo 5:18 \xt 1 Ko 15:22\x*ꞌEnega tamwalamwalatoni ꞌaene ꞌebweu tai ꞌina toꞌumalina ꞌenega tomota maiboꞌadi sitoꞌumalina. Nadigega tuga ꞌebweu tai ꞌina guinuwa palupaluna manuna tomota maiboꞌada ꞌiꞌetoliꞌamida, be yawasida ꞌiꞌebwaꞌeda. \p \v 19 Nadigega wate ꞌebweu tai ꞌina loinaleꞌoa ꞌenega tomota maiboꞌadi sitoꞌumalina, ta wate ꞌebweu tai ꞌina tagwalega tomota yaudi ꞌigieꞌesasedi. \v 20 Onaꞌaiꞌaila, tuta nina Mosese ꞌina loina ꞌiapwesa, toꞌumalina sisinabwa, ta esi Yaubada ꞌina ꞌebwayadaita ꞌisinabwa wawasae. \v 21 \x * \xo 5:21 \xt Lo 6:23\x*ꞌEnega tamwalatonina ꞌaene toꞌumalina uwana nate mwawasa ꞌiewaiwai tomota ꞌediya, ta Yaubada ꞌina ꞌebwayadaita uwana ꞌiewaiwai wawasae, nate miya boboꞌana be yawasi ataya, ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌenega. \c 6 \s1 ꞌAboꞌada be Keliso taeleleleya \p \v 1 Mwaꞌadega? Toꞌase ꞌilobwenena, nai ꞌida toꞌumalina ꞌena tabubuna ataya be ꞌaene Yaubada ꞌina ꞌebwayadaita ꞌedaya ꞌida sinabwa? \v 2 Nigeya saꞌi! Manuna bubuna toꞌumalina niꞌatu ꞌedega ꞌigumwala, ꞌenega nigeya sawesawenaya be ꞌedaya wate ꞌida miyami. \p \v 3 Ta wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene ꞌeguma to tuta ꞌena tabapitaiso Yesu Keliso ꞌana esanega, Yesu nina ꞌina mwawasa ꞌenaya tauna maꞌedai taeleleleya, \v 4 \x * \xo 6:4 \xt Kol 2:12\x*manuna ꞌina bapitaiso ꞌenega, ꞌatuwa nadigega ꞌaboꞌada be Yesu Keliso ꞌida mwawasa, be ꞌida saꞌuꞌaliꞌali, ta ꞌida toololimana wate nadigega leleleya. Manuna Keliso nina Tamana ꞌina waiwaiyega ꞌitoolo limana, ꞌaboꞌada nadigega ꞌigietoolo limeda ga yawasida auwauna talobena. \b \p \v 5 Manuna ꞌabo ꞌina mwawasa nina ꞌaboꞌada nadigega tamwawasa, ꞌiabe wate tatoolo limana nadigega tauna mwawasega ꞌitoolo limana. \v 6 \x * \xo 6:6 \xt Ga 2:19-20\x*Ta wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene ꞌida bubuna kadekadelina niꞌatu kelose ꞌenaya ꞌiloemwawasina, be ꞌaene tauda ꞌida loina ꞌigugumwala, be ꞌenega geyaꞌabo wate bubuna toꞌumalina ꞌina loina ꞌena tamiyami, \v 7 manuna ꞌabo to tuta ꞌena tamwamwawasa, geyaꞌabo wate toꞌumalina ꞌina loina ꞌedaya ꞌimiyami. \v 8 Ta ꞌabo tanuwena ꞌaene Keliso maꞌeda tamwawasaya, tada emisa ꞌaene maꞌedai mayawasida tamiya ataya. \v 9 \x * \xo 6:9 \xt Et 1:18\x*Manuna tamwalatonina Keliso niꞌatu mwawasega ꞌitoolo limana be geyaꞌabo wate ꞌimwawamwawasa limana, manuna mwawasa niꞌatu ꞌiewaiwai sinena. \v 10 \x * \xo 6:10 \xt 1 Pi 3:18\x*Keliso nina maꞌebweuna ꞌimwawasa ꞌida toꞌumalina manuna, ga gete tuga mayawasina ꞌimiyami Yaubada ꞌenaya. \p \v 11 \x * \xo 6:11 \xt 1 Pi 2:24\x*ꞌOmi wate nadigega wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene Yesu Keliso maꞌedai tamwawasaya, ꞌenega bubuna toꞌumalina ꞌedega ꞌilosaꞌu, ꞌenega Yesu Keliso maꞌedai Yaubada ꞌena mayawasida tamiyami. \v 12 ꞌEnega gete tuga geyaꞌabo toꞌumalina bwalami ꞌiloiloinedi be ꞌaene ꞌimi yalakwaiyao wamulimuliyedi. Geyaꞌabo saꞌi! \v 13 \x * \xo 6:13 \xt Lo 12:1\x*Ta wate geyaꞌabo ꞌebweu welawelaꞌami watagwatagwale guinuwa toꞌumalina manudi, ta esi Yaubada ꞌena wada tagwalemi manuna mwawasega ꞌigietoolo limemi, ga batuwa mayawasimi, be ꞌenega welawelaꞌami maiboꞌadi watagwaledi Yaubada ꞌina guinuwa palupaluna manuna. \v 14 ꞌEnega gete tugai toꞌumalina geyaꞌabo ꞌiloiloinemi, manuna Yaubada ꞌina ꞌatenuwaꞌoleꞌole ꞌena wamiyami, ta nigeya Mosese ꞌina loina ꞌena. \s1 Bubuna palupaluna ꞌana toguinuwao \p \v 15 \x * \xo 6:15 \xt Lo 6:1\x*ꞌEnega mwaꞌadega tada bubunaꞌesa? Lowa loinao taleꞌoedi ta Yaubada ꞌida toꞌumalinao ꞌinuwataudi, mwaꞌadega sawesawenaya be toꞌumalina tuga ꞌena tamiyami? Nigeya ꞌaiꞌaila! \v 16 \x * \xo 6:16 \xt Yo 8:34\x*Ta wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene ꞌabo yaita ꞌina loina ꞌena watagwalemi, tauna ꞌenana wamuliye. ꞌAbo toꞌumalina wamuliye mwawasa waloba, ta ꞌabo emisa wamuliye bubuna boboꞌana waloba. \p \v 17-18 \x * \xo 6:17-18 \xt Yo 8:36\x*Ta onaꞌaiꞌaila, ꞌomi lowa bubuna toꞌumalina ꞌana toguinuwao, ta esi tetela boboꞌana wanononaya ga ꞌatemi watagwaledi ꞌenaya, ga ꞌenega ꞌimi toꞌumalina ꞌigumwala. Ta Yesu ꞌiliꞌamimi be ꞌaene ꞌomi bubuna palupaluna ꞌana toguinuwao, ꞌenega tada lokagutoki sinabwana Yaubada ꞌenaya, yage gete manudi. \p \v 19 Baleꞌu yagenao ꞌediyega yaeꞌitemi, manuna nuwami nigeya ꞌisabwasabwalena ꞌaiꞌaila. Lowa welawelaꞌami watagwaledi be ꞌaene sida bubuna toꞌumalina, be wate ꞌaene ꞌimi guinuwa toꞌumalina ꞌida sinabwa ꞌaiꞌaila, ꞌenega gete tuga welawelaꞌami wada tagwaledi be sida bubuna palupaluna, be wate ꞌimi guinuwa ꞌida boboꞌana ꞌaiꞌaila. \p \v 20 Manuna lowa ꞌomi toꞌumalina ꞌana toguinuwao, ta nigeya bubuna palupaluna ꞌana toguinuwao, \v 21 \x * \xo 6:21 \xt Lo 7:5\x*ꞌenega gete tuga ꞌimi toꞌumalina nidi manudi waomayamaya. Manuna nigeya ꞌebweu wate eꞌisa boboꞌana ꞌediyega walobaloba, ta esi ꞌana eꞌisa nina mwawasa. \v 22 Ta gete tuga toꞌumalina nina ꞌina loina ꞌenega niꞌatu wagumwala, ga ꞌomi batuwa Yaubada ꞌina toguinuwao, be ꞌenega eꞌisa boboꞌana waloba, nate bubuna boboꞌana be wate yawasi ataya. \v 23 \x * \xo 6:23 \xt Lo 5:12, 15\x*Manuna toꞌumalina ꞌana eꞌisa mwawasa, ta esi Yaubada ꞌina oboboma ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌenega, nate yawasida ataya. \c 7 \s1 Ai ꞌenega ꞌiloesawaꞌiꞌi \p \v 1 Gosegwao, niꞌatu Mosese ꞌina loina wamwalamwalatoni tai yawasina ꞌina tauya manuna. Tuta nina ꞌabo tai ꞌimwamwawasa, geyaꞌabo wate ꞌina loina ꞌimiyami. \p \v 2 ꞌEnega ꞌebeꞌita ꞌebweu gete tada ꞌita ai manuna. Manuna Mosese ꞌina loina ꞌena ꞌigwae ꞌaene waine mamwanena sida miyami ꞌana laba mwawasa, ta esi tuta nina ꞌabo mwanena ꞌimwamwawasa geyaꞌabo wate loina ꞌenega ꞌilobaloba. \v 3 Ta ꞌabo waine nina mwanena ꞌimiyami be mali tai ꞌiai, nate niꞌatu ꞌiloelata. Ta esi ꞌeguma mwanenana ꞌimwamwawasa be mali tai ꞌiai nate nigeya loelata, manuna gimi mwanena niꞌatu ꞌina loina ꞌenega ꞌigumwala. \p \v 4 \x * \xo 7:4 \xt Ga 2:19\x*Eꞌita gete ꞌilobwene ꞌaiꞌailimi, manuna gete tuga ꞌomi niꞌatu Mosese ꞌina loinega wagumwala, manuna Keliso oona maꞌemi wamwawasa ga wate maꞌemi mwawasega watoolo limana. Totoolo limana nina tauna ꞌida ꞌInapwana auwauna, be ꞌenega maꞌedai Yaubada ꞌina guinuwa ꞌena tada gwaunuwa ꞌaiꞌaila. \p \v 5 \x * \xo 7:5 \xt Lo 6:21\x*Manuna ꞌaboꞌada lowa tabubuna me baleꞌu nadigega, ꞌanabwaꞌayoi Mosese ꞌina loina ꞌedaya ꞌimiyami, ta tuwa tuga ꞌida yalakwaiyao siewaiwai ga welawelaꞌada maiboꞌana sibubuna toꞌumalina, ꞌenega ꞌana eꞌisa taloba, mwawasa. \p \v 6 \x * \xo 7:6 \xt Lo 8:2\x*Ta esi gete tuga loina nina niꞌatu ꞌedaya ꞌigumwala, manuna lowa loina nina ꞌenega ꞌatuwa ꞌiyonida ga tamwawasa Keliso maꞌeda, ꞌenega Keliso nina ꞌada yona ꞌiliꞌamina ga gete tuga sawesawedaya be taguinuwa ꞌaiꞌaila, manuna Yaubada Yaluyaluwana ꞌina waiwai ꞌedaya ꞌimiyami, ta esi Mosese ꞌina loina nina ꞌetoꞌetoladina nigeya ꞌina waiwaimo be ꞌigie palupaluyeda. \s1 ꞌIda toꞌumalina manuna \p \v 7 \x * \xo 7:7 \xt Sia 20:17\x*ꞌEnega mwaꞌadega taonaꞌesa Mosese ꞌina loina manuna? ꞌAene ꞌina loina nidi toꞌumalidi, aga? Nigeya! Ta esi ꞌeguma loina nidi geyaꞌabo siapweapwesa, geyaꞌabo wate toꞌumalina siapweapwesa. Nadigega ꞌabo nigeya ꞌebweu loina ꞌina simana nadigega ꞌigwae, “Geyaꞌabo matagwegwe,” geyaꞌabo wate yamwalamwalatoni toꞌase matagwegwe. \v 8 Loina gete ꞌenega ꞌigu toꞌumalina ꞌigiewaiwaiye, be yamatagwegwe yage yauna manudi, ꞌenega ꞌabo nigeya loina, geyaꞌabo wate toꞌumalina. \p \v 9 ꞌAboꞌagu wate nadigega lowa mayawasigu yamiyami, nigeya ꞌebweu wate loina ꞌeguya ꞌimiyami, ta tuta nina loina ꞌiapwesama ga toꞌumalina ꞌeguya ꞌiewaiwai, \v 10 ga ꞌenega loina nina ꞌiloemwawasigu, manuna loina boboꞌana, yawasida manuna, ta esi ꞌaboꞌagu loina nina nigeya yamulimuliya ꞌaiꞌaili. \v 11 Manuna toꞌumalina nina ꞌikaboegu ga loina ꞌenega ꞌiloemwawasigu. \p \v 12 \x * \xo 7:12 \xt 1 Ti 1:8\x*Ta loina nina tamwalatonina ꞌaene ꞌesasena, ta wate ꞌetobodao maiboꞌadi ꞌesasedi ta palupaludi, ta wate maiboꞌadi boboꞌadi. \v 13 Ta mwaꞌadega sana loina nina boboꞌana ta ꞌiloemwawasigu? Onaꞌaiꞌaila, nigeya sawesawenaya be yage boboꞌana ꞌiloemwawasida, ta esi toꞌumalina ꞌateguya loina boboꞌana ꞌieyowena ga ꞌenega ꞌiloemwawasigu, ꞌenega tamwalatonina ꞌaene bubuna toꞌumali ꞌaiꞌailina ꞌatedaya ꞌimiyami, ta loina ꞌenega tamwalamwalatoni ꞌaene toꞌumali wawasaena. \s1 Yaluyaluwada be bwalada ꞌidi guinuwa \p \v 14 Mosese ꞌina loina nina niꞌatu tamwalatonina ꞌaene Yaubada Yaluyaluwana ꞌenega ꞌimai, ta esi ꞌaboꞌagu ꞌigu bubuna baleꞌu, ꞌenega yaetoguinuwa toꞌumalina ꞌenaya. \v 15 Ta saꞌi nigeya yasinasinapuna toꞌase ꞌalena yage nidi yaguiguinuwedi, manuna toꞌase geya nuwagu ꞌiabe yaguinuwei, ta saꞌi toꞌase nuwanuwagu nigeya yada guinuwena. \v 16 Ta onaꞌaiꞌaila, Mosese ꞌina loina nidi niꞌatu yaꞌawa boboꞌanedi, manuna toꞌumalina nina yaguiguinuwei nigeya ꞌilobwelobwenegu, \v 17 manuna nigeya ꞌaboꞌagu ꞌeguyega ta esi lotoona toꞌumalina ꞌateguyega. \v 18 Yamwalatonina nigeya ꞌebweu wate bubuna boboꞌana bwalaguya ꞌimiyami, manuna bubuna boboꞌana nuwanuwagu ta esi nigeya sawesaweguya be yaguinuwe. \v 19 Ta onaꞌaiꞌaila, nuwanuwagu be yabubuna boboꞌana ta saꞌi nigeya nadigega yada bubunaꞌesa, manuna toꞌumalina nina geya nuwagu ta yaguiguinuwei. \v 20 Gete ꞌenega tamwalatonina toꞌumalina nina yaguinuwena nigeya ꞌeguyega, ta esi lotoona toꞌumalina ꞌateguyega. \v 21 Yage getedi niꞌatu sieꞌita ꞌaiꞌailigu ꞌaene toꞌase boboꞌana nuwanuwagu be yaguinuwe, ꞌiabe toꞌumalina tuga yada guinuwe. \v 22 Manuna yage gete yalobena ꞌaene yaluyaluwagu nuwanuwana be Yaubada ꞌina loina yaguinuwe, \v 23 \x * \xo 7:23 \xt Ga 5:17; Ye 4:1\x*ta esi mali loinao ꞌediyega welawelaꞌagwao siloinegu. Tuta yauna lotoona toꞌumalina ꞌateguya ꞌiewaiwai wawasae be ꞌigu nuwanuwa boboꞌana ꞌigieneneta, ꞌenega bwalagu ꞌiguiguinuwa toꞌumalina. \p \v 24 Nuwaꞌoleꞌolegu saꞌi! Manuna nigeya ꞌebweu yaita sawesawenaya be bwalagu ꞌina guinuwa toꞌumalina ꞌenega ꞌida ꞌetoseyegu. \v 25 \x * \xo 7:25 \xt 1 Ko 15:57\x*Ta esi yalokagutoki Yaubada ꞌenaya, manuna ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌenega ꞌiꞌetoseyegu. ꞌEnega ꞌigu miya gete nadigega ꞌaboꞌagu ꞌateguya yatagwala ꞌaiꞌaila Yaubada ꞌina loina ꞌenaya, ta saꞌi bwalagu nuwanuwana loina toꞌumalina. \c 8 \s1 Yaubada yaluyaluwana yawasida ꞌaiꞌaila ꞌalena \p \v 1 ꞌEnega ꞌeguma Yesu Keliso maꞌedai, nigeya sawesawenaya be Yaubada ꞌina ona mwauna ꞌedaya ꞌisaꞌu. \p \v 2 Yesu Keliso maꞌedai, ꞌenega Yaubada yaluyaluwanega toꞌumalina be mwawasa ꞌidi loina ꞌediyega ꞌiliꞌamida, ga yawasi auwauna talobena. \v 3 \x * \xo 8:3 \xt Ga 5:16\x*Liꞌama gete Mosese ꞌina loina nigeya sawesawenaya, manuna bubuna tomota nenetana, ta esi Yaubada ꞌiguinuwena, manuna natu ꞌaiꞌailina ꞌitagwalena ga ꞌimai baleꞌuya ga ꞌaboꞌada totoꞌumalida bwalada ꞌiꞌotena, ga ꞌida toꞌumalina manuna ꞌitaliya ga toꞌumalina nina ꞌiewaiwai sinena, \v 4 be gote ꞌenega Yaubada Yaluyaluwanega loina boboꞌana tamuliyedi, ta geyaꞌabo bubuna tomota ꞌenega. \v 5-6 \x * \xo 8:5-6 \xt Ga 6:8\x*Manuna ꞌabo yaisigedi bubuna tomota simulimuliyedi taudimo manudi sinuwanuwa, be ꞌenega ꞌadi eꞌisa mwawasa siloba, ta yaisigedi ꞌabo Yaluyaluwa Tabuna simuliye, taudi Yaubada ꞌina nuwanuwa siguiguinuwe, ꞌenega ꞌadi eꞌisa gwausowala be miya boboꞌana sida loba. \p \v 7 Ta ꞌabo bubuna tomota tamuliye, nate niꞌatu Yaubada taetaetalauwale, ꞌenega nigeya sawesawedaya be Yaubada ꞌina loina tamuliye, \v 8 ꞌenega nigeya sawesawenaya ꞌigwausowala manuda. \v 9 \x * \xo 8:9 \xt 1 Ko 3:16\x*Ta esi ꞌomi Yaubada yaluyaluwana ꞌiloiloinemi, manuna ꞌemiya ꞌimiyami, be ꞌenega taumimo ꞌimi nuwanuwa nigeya ꞌiloiloinemi. Manuna ꞌabo yaita nigeya Keliso yaluyaluwana ꞌena ꞌimiyami, tauna nigeya Keliso ꞌina boda. \p \v 10 Ta onaꞌaiꞌaila, ooda mwawamwawasidi bubuna toꞌumalinega, ta esi ꞌabo Keliso ꞌedaya ꞌimiyami, yaluyaluwada geyaꞌabo simwawamwawasa, ta esi mayawasida ꞌida miya boboꞌana, manuna niꞌatu ꞌigiepaepaluyeda. \p \v 11 Ta Yaubada Yaluyaluwanana ꞌenega Yesu mwawasega ꞌigietoolo limena, ꞌabo ꞌemiya ꞌimiyami, Yaubada ꞌiabe wate Yaluyaluwana nina ꞌenega oomi mwawamwawasidi ꞌediya yawasi auwauna ꞌida ꞌebwaꞌemi. \v 12 ꞌEnega gosegwao, nigeya ꞌilobwelobweneda be ꞌida bubuna tomotai tamuliye, \v 13 \x * \xo 8:13 \xt Ga 6:8\x*ꞌabona nai tamwamwawasa. Ta esi ꞌeguma bubuna tomotai taguitoyase be Yaubada Yaluyaluwana tamuliye, ꞌiabe Yaluyaluwanana ꞌenega ꞌida bubuna tomotai nina taloemwawasi, be ꞌenega yawasida boboꞌana taloba, \v 14 ta wate Yaubada ꞌiꞌawa natuneda ꞌabo Yaluyaluwana tamuliye. \p \v 15 \x * \xo 8:15 \xt 2 Ti 1:7; Ga 4:6\x*ꞌEnega Yaubada nigeya tamatamataute, manuna niꞌatu ꞌiꞌawa natuneda ga ꞌaboꞌada nigeya nadigega ꞌina topaisewao tuga, ta esi ꞌaboꞌada ma ida ꞌatepatu taꞌawatamane, tagwae, “Aba!\f + \fr 8:15 \fk Aba: \ft Ona gete me Yudia ꞌenadi, ꞌana mwalatoi, Tamagu.\f* Tamagu!” \p \v 16 \x * \xo 8:16 \xt 1 Yo 4:13\x*Be wate yaluyaluwanana ꞌenega yaluyaluwada mwalatoi ꞌiꞌebwaꞌedi, be ꞌenega tamwalamwalatoni ꞌaene ꞌaboꞌada Yaubada natunao. \p \v 17 \x * \xo 8:17 \xt Ga 4:7; Et 21:7\x*Be ꞌenega oboboma nidi natuna Yesu Keliso manuna ꞌisaꞌu bubuna, ꞌiabe Yesu maꞌedai oboboma nina leleleya taloba Yaubada ꞌenega. Manuna ꞌabo Keliso maꞌedai ꞌelouya taloba, maꞌetamo wate maꞌeda ꞌida esaesa talobai. \p \v 18 \x * \xo 8:18 \xt 2 Ko 4:17\x*Ta ꞌelouyao gete tuga talobalobadi yanuwena ꞌaene nigeya yage sinabwana, manuna miya boboꞌana nidi maꞌetamo talobadi, boboꞌana wawasae, \v 19 manuna Yaubada ꞌina mwelumweluluwao maiboꞌadi siyamwayamwa be nuwanuwadi sinabwana be ꞌaene natunao nida ꞌida gieapweseda be sida ꞌitada. \p \v 20 \x * \xo 8:20 \xt Nug 3:17-19\x*Ta Yaubada ꞌina mwelumweluluwao nigeya toꞌumalidi, ta esi ꞌiloinedi be gete tuga sida eyage besobeso, ta esi mwelumweluluwa nidi ma idi emisa, \v 21 \x * \xo 8:21 \xt Et 21:1\x*manuna ꞌetamo Yaubada ꞌigieauwaudi be geyaꞌabo sidaudaula, ta esi ꞌidi miya boboꞌana ꞌida ꞌebwaꞌedi, nadigega ꞌaboꞌada natunao nida. \p \v 22 Onaꞌaiꞌaila, Yaubada ꞌina mwelumweluluwao nidi tuta maiboꞌana ꞌidi ꞌelouyao ꞌediyega sisidasida, nadigega waine ꞌina ꞌelouya enatuna ꞌenaya. \v 23 \x * \xo 8:23 \xt 2 Ko 5:2-4\x*Ta ꞌaboꞌada niꞌatu Yaluyaluwa Tabuna lotoona boboꞌana gidalina tuga ꞌiꞌebwaꞌeda be muliyega miya boboꞌana taloba ꞌaiꞌaili, ꞌenega gete tuga ma ida ꞌelouya tasidasida ta tayamwayamwa, be ꞌenega to tuta ꞌena ooda ꞌida gieauwau, be ꞌida ꞌawanatuna ꞌaiꞌaileda. \p \v 24 Onaꞌaiꞌaila, ꞌetoseyana gete emisega talobaloba, manuna gete tuga ooda nigeya ꞌadi gieauwau talobaloba, ꞌenega ma ida emisa tada yamwayamwana ꞌana laba ꞌida emisa nina uwana taloba, be ꞌenega ꞌida emisa ꞌida losaꞌu. \b \p \v 25 Ta ꞌabo ꞌida emisa uwana nigeya talobaloba, tuwa tuga ma ida ꞌalamaꞌiꞌita tada yamwayamwa ꞌana laba talobai. \p \v 26 Yaluyaluwa Tabuna wate ꞌida neneta ꞌediyega ꞌilemelemeda, manuna ꞌida ꞌawanoi ꞌediya nigeya tamwalamwalatoni mwaꞌadega tasidasidaꞌesa, ta esi Yaluyaluwa Tabuna manuda ꞌietaetapewa, ta ma ꞌenana ꞌisida waiwai Yaubada ꞌenaya. \v 27 \x * \xo 8:27 \xt Sam 139:1\x*Yaubada tauna ꞌida nuwanuwa ꞌimwalamwalatoni, ta wate Yaluyaluwana ꞌina nuwanuwa ꞌimwalamwalatoni, manuna Yaluyaluwanana Yaubada ꞌina tomotaiyao nida manuda ꞌiꞌawaꞌawanoi, manuna Yaubada be yaluyaluwana maꞌiyana ꞌidi nuwanuwa ꞌebweuna. \v 28 \x * \xo 8:28 \xt Ep 1:11\x*Gete ꞌenega tamwalatonina ꞌaene ꞌabo Yaubada taobobome ꞌiabe toꞌase be toꞌase talobaloba maiboꞌana ꞌigiepaepaludi, manuna tauna ꞌina nuwanuwa nadigega ga ꞌibwauyeda. \v 29 \x * \xo 8:29 \xt 1 Yo 3:2\x*ꞌEnega yaisigedi ꞌaboꞌada ꞌibwauyeda niꞌatu ꞌiona upaupaeda be ꞌaene natunao, ꞌaboꞌada tuga nadigega Natunana, ꞌenega tauna ꞌada tomatuwa, ta ꞌaboꞌada ꞌana pwedeuyao. \v 30 \x * \xo 8:30 \xt 2 Te 2:13-14\x*Yaubada nina ꞌiesinuweda, ꞌenega ꞌibwauyeda, ga ꞌiꞌawa palupaluyeda, ta wate ꞌida ꞌebemi esaesa ꞌiꞌebwaꞌeda. \s1 Yaubada ꞌina oboboma \p \v 31 Onaꞌaiꞌaila, Yaubada ꞌina oboboma manuna geyaꞌabo tagwaegwae, manuna ꞌabo Yaubada maꞌedai ꞌilemeda, nigeya yaita sawesawenaya ꞌilosaiyeda, nai ꞌigie toꞌumaliyeda. \v 32 Manuna Yaubada natu ꞌaiꞌailina nigeya ꞌiegagale, ta esi maiboꞌada manuda ꞌitagwalena ga ꞌiꞌebwaꞌeda, ꞌenega yage maiboꞌana wate ꞌiabe ꞌedaya ꞌida ꞌebwaya daisida. \p \v 33 ꞌEnega nigeya sawesawenaya be ꞌebweu yaita ꞌieꞌewada, manuna Yaubada nina niꞌatu ꞌiesinuweda ga ꞌiꞌawa palupaluyeda. \v 34 \x * \xo 8:34 \xt 1 Yo 2:1; Ib 7:25\x*Ga wate nigeya sawesawenaya be ꞌebweu yaita ꞌina ona mwauna ꞌedaya ꞌisaꞌu, manuna Yesu Keliso niꞌatu manuda ꞌimwawasa ga mwawasega ꞌitoolo limana, ꞌenega gete tuga Yaubada ꞌatainaya ꞌimiyami, ta manuda ꞌisidasida. \p \v 35 \x * \xo 8:35 \xt 2 Ko 4:8-11\x*ꞌEnega nigeya ꞌebweu to yage sawesawenaya be Keliso ꞌina oboboma ꞌedega ꞌiabodebodedi, nadigega taudi mwau nidi talobadi, ꞌelouya be, wasegigi be, botana be, egomabeso be, esilae be, mwawasa be, \v 36 \x * \xo 8:36 \xt Sam 44:22\x*manuna Buki Tabu ꞌena onaupaupa ꞌebweu ꞌigwae, \p “ꞌAsiyata ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌediya ꞌimu guinuwa manuna ꞌebe mwawasa ꞌena ꞌatootoolo, ꞌatuwa nadigega sagali bawenao sabi loemwawasidi.” \p \v 37 Ta esi yage maiboꞌadi getedi ꞌediyega taewaiwai, manuna Yesu ꞌina oboboma be ꞌina lema ꞌedaya sinabwa wawasae. \v 38 \x * \xo 8:38 \xt Yo 10:38\x*Niꞌatu yamwalatoi ꞌaiꞌailina ꞌaene nigeya ꞌebweu to yage sawesawenaya be Yaubada ꞌina oboboma ꞌedega ꞌiꞌewa yauledi, ꞌabo mayawasida nai mwawamwawasida, ta wate aniloseyao nai Taumudumudulele magosenao ꞌidi guinuwao ꞌediyega, tuta gete ꞌenaya nai tuta ꞌimeemai ꞌediya, \v 39 nai toloinao galewaya nai baleꞌuya ꞌidi waiwaiyega. Manuna nigeya ꞌebweu yaita sawesawenaya Yaubada ꞌina oboboma nina, ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌenega, ꞌida ꞌewayaule ꞌedega. \c 9 \s1 Yaubada ꞌina tomotaiyao me Isileli manudi \p \v 1-2 Yasimana palupalu ꞌemiya ꞌaene ꞌigu susuyao me Isileli manudi nuwagu ꞌimwau wawasae, ꞌenega tuta yauna ꞌategu ꞌiuyauya manudi. ꞌIgu simana gete Keliso be Yaluyaluwa Tabuna simwalamwalatoni ꞌaene ona ꞌaiꞌaila. \v 3 Ta yanuwanuwa sinabwana ꞌigu susu nidi manudi be ꞌaene Yaubada ꞌina oboboma nina ꞌiꞌebwaꞌegu, nate Yesu Keliso, ꞌaene ꞌeguyega ꞌida ꞌewa be ꞌigu bodao nidi ꞌida ꞌebwaꞌedi, ta ꞌaboꞌagu yada miyaila Keliso ꞌenega, taudi manudi. \p \v 4 Ta onaꞌaiꞌaila, ꞌigu bodao nidi Yaubada lowa niꞌatu ꞌiꞌawa natunedi, ga wate ꞌina esaesa be ꞌina onaupaupa be ꞌina loina boboꞌadi ꞌiꞌebwaꞌedi, ta wate tapwalolo be yage boboꞌadi manudi ꞌionaupaupa \v 5 \x * \xo 9:5 \xt Md 1:1-2; Yo 1:1\x*gimi ꞌinapwanao ꞌediya, taudi nadigega Ebelaamo be, Aisake be, Yekobe be, ga muliyega ꞌidi boda nina ꞌenega Keliso ꞌiapwesa. Be yage gete manudi Yaubada tauna Toloetana sana tada tupuna tuta maiboꞌana ꞌediya. Eimeni. \p \v 6 Yaubada ꞌina ona getedi geyaꞌabo manudi tanuwanuwa ꞌaene ona ꞌeetete, ta esi ona getedi ꞌadi ꞌaiꞌaila siapwesa taudi me Isileli ꞌaiꞌaila ꞌediya, taudi Yaubada ꞌina bodao esiesinuwadimo, ta esi nigeya me Isileli maiboꞌadi ꞌediya. \v 7 \x * \xo 9:7 \xt Nug 21:12\x*Ta onaꞌaiꞌaila, nigeya ꞌaene Ebelaamo ꞌina susuyao maiboꞌana Yaubada ꞌiꞌawa natunedi, manuna Yaubada niꞌatu Ebelaamo ꞌieonena, ꞌigwae, “ꞌImu susuyao Aisake natunao ꞌediyega,” ta esi nigeya Aisake tasina ꞌenega. \v 8 Ona gete ꞌana mwalatoi niꞌatu ꞌieꞌita ꞌaiꞌailida ꞌaene Yaubada natunao nigeya Ebelaamo ꞌina susu ꞌenega, ta esi taudi Yaubada ꞌiona upaupaedi. \v 9 \x * \xo 9:9 \xt Nug 18:14\x*Manuna lowa Yaubada Ebelaamo ꞌena ꞌionaupaupa, ꞌigwae, \p “Maꞌetamo tuta yaesinuwena ꞌena, yailama be natuyo meꞌolotona yaꞌebwaꞌeyo, mwaneyo Sela ꞌenega.” \p \v 10 Ga wate nadigega tubumai nina Aisake ꞌietai ga Libeka ꞌiaina, ga natunao didiluwaluwa gamwanaya, \v 11-12 \x * \xo 9:11-12 \xt Nug 25:21, 23\x*ta muliyega be Libeka ꞌienatuna, Yaubada ꞌieonena, ꞌigwae, “ꞌAbo natumwao ꞌuenatunedi, megwamana ꞌida etoloina tomatuwa ꞌena.” Taudi Yekobe be Iso. Gete ꞌenega tamwalatoi ꞌaiꞌailina ꞌaene gogama nidi nigeya ꞌidi guinuwa boboꞌana nai toꞌumalina ꞌediyega ꞌiesiesinuwedi, ta esi tauna ꞌina onaupaupa ꞌenega, manuna Yaubada nigeya tomota ꞌidi guinuwega ꞌida esinuwedi, ta esi taunamo ꞌina nuwenuwega. \v 13 \x * \xo 9:13 \xt Mal 1:2-3\x*Nadigega wate Yaubada ꞌisimana Buki Tabu ꞌenaya, ꞌigwae, \p “Yekobe yaesinuwena ga yaobobomena, ta esi Iso yaguitoyasena.” \p \v 14 ꞌEnega mwaꞌadega tada onaꞌesa Yaubada ꞌina guinuwa gete manuna, ꞌaene nigeya palupaluna, aga? Nigeya! \v 15 \x * \xo 9:15 \xt Sia 33:19\x*Manuna Mosese ꞌina loina ꞌenaya, Yaubada ꞌigwae, \p “ꞌAbo yaita nuwanuwagu be yaobobome yada obobome tuga, ta wate ꞌabo yaita yaꞌatenuwa ꞌoleꞌoleye, yada leme tuga.” \p \v 16 \x * \xo 9:16 \xt Ta 3:5; Ep 3:9\x*Gete ꞌenega ꞌieꞌiteda ꞌaene Yaubada ꞌina oboboma nigeya ꞌida apwesa daita, tomota ꞌida nuwanuwao nai ꞌida guinuwao ꞌediyega, ta esi tauna tuga ꞌina ꞌatenuwa ꞌoleꞌoleyega. \p \v 17 \x * \xo 9:17 \xt Sia 9:16\x*Ta gete wate ꞌebweu ꞌebeꞌita Pelo ꞌenega, manuna lowa Yaubada ꞌina ona Pelo nina manuna, ꞌigwae, \p “Niꞌatu ꞌebeloina yaꞌebwaꞌemu be ꞌaene ꞌuda losaiyegu be ꞌenega ꞌigu waiwai ꞌuda ꞌita, be gote ꞌenega ꞌagu esana ꞌida sinabwa baleꞌu maiboꞌana ꞌena.” \p \v 18 ꞌEnega onaꞌaiꞌaila, ꞌabo Yaubada nuwanuwana be yaita ꞌiobobome ꞌida obobome tuga, ta ꞌabo yaita nuwanuwana be ꞌigie debapaꞌali, ꞌiabe ꞌida debapaꞌala. \s1 Yaubada ꞌina gamwasowala be ꞌina ꞌatenuwaꞌoleꞌole \p \v 19 Nai ꞌaimi yage gete manuna wanuwanuwa, ꞌaene ꞌeguma maiboꞌada ꞌida bubuna nina Yaubada ꞌina nuwenuwega, toꞌase sana manuna ꞌieꞌewada? \v 20 \x * \xo 9:20 \xt Ais 45:9\x*Gosegwao, ꞌaboꞌada geyaꞌabo Yaubada gete nadigega taloꞌaloꞌaegile, ꞌatuwa nadigega ꞌule ꞌana toꞌabi, ꞌebweu tuta tai nina ꞌulena ꞌiꞌabidi, ga ꞌebweu ꞌule toꞌabi ꞌieonena, ꞌigwae, “Toꞌase ꞌalena nigeya ꞌuꞌabiꞌabigu gosiyagu nadigega?” \v 21 \x * \xo 9:21 \xt Yel 18:6\x*Ta saꞌi toꞌabi ꞌulena tauna ꞌina guinuwa ꞌida loine, ꞌabo nuwanuwana be bwaꞌa ꞌebweuna ꞌenega ꞌule ꞌeluwa ꞌiꞌabidi, ꞌebweuna ꞌana ꞌita kausala, ta ꞌebweu nigeya. \p \v 22 Yaubada wate nadigega ꞌina guinuwa tauna ꞌiloina, manuna tuta yauna totoꞌumalidi ꞌediya ꞌieꞌalamaꞌiꞌitana sinabwana, be ꞌenega ꞌidi toꞌumalinao geyaꞌabo ꞌida eꞌieꞌisadi, ta saꞌi nigeya sida ematamatana, ꞌenega ꞌinuwena ꞌaene ꞌilobwenena be ꞌida loinedi, be ꞌenega ꞌina gamwasowala be ꞌina waiwai sida ꞌita. \v 23 Ta wate nuwanuwana be ꞌina esaesao nidi lowa ꞌigibubudi ꞌaboꞌada ꞌiobobomeda manuda, be ꞌaene ꞌida eꞌitada. \v 24 ꞌEnega boda ꞌeluwa ꞌediyega ꞌibwauyeda, me Yudia ꞌemega, ta ꞌomi nigeya me Yudia ꞌemiyega. \v 25 \x * \xo 9:25 \xt Osi 2:23\x*Nadigega palopita Osia ꞌina buki ꞌena ꞌisimanena, ꞌigwae, \p “Tomota nidi taudi nigeya ꞌigu bodao yada bwauyedima be ꞌigu boda ꞌena sida lugu, manuna lowa nigeya ꞌigu oboboma ꞌena simiyami, ta gete tugai yaobobomedi. \v 26 \x * \xo 9:26 \xt Osi 1:10\x*Lowa Yaubada ꞌieonedi, ꞌigwae, ‘ꞌOmi nigeya ꞌigu bodao, maꞌetamo ona nina ꞌida saꞌugelasa be taudi sida eesedi, ‘Yaubada miyamiya atayana natunao.’” \p \v 27 \x * \xo 9:27 \xt Ais 10:22-23\x*Aisea wate nadigega me Isileli manudi ꞌisimana, ꞌigwae, \p “Maꞌetamo Isileli bodanao sida susaila ꞌatuwa kaukau leꞌawaya, ta esi ꞌediyega ꞌiabe puꞌepuꞌedimo Yaubada ꞌiꞌetoseyedi. \v 28 Manuna Yaubada nuwanuwana be me baleꞌu maiboꞌadi ꞌida loina maniniyedi.” \p \v 29 \x * \xo 9:29 \xt Ais 1:9\x*Nadigega wate Aisea ꞌina simana ꞌigwae, \p “Yaubada Toewaiwai sana, ꞌenega ꞌeguma nigeya ꞌedega ꞌina bodao puꞌepuꞌedi \p ꞌiꞌateꞌatenuwa ꞌoleꞌoleyedi, ꞌiabe maiboꞌada ꞌipeꞌuda, nadigega Sodoma be Gomola maiboꞌadi ꞌiloemwawasidi.” \s1 Me Isileli nigeya siemiemisa \p \v 30 Gete ꞌenega tamwalamwalatoni ꞌaene taudi nigeya me Yudia nigeya sitootoo be ꞌaene Yaubada ꞌida ꞌawapalupaluyedi, ta esi ꞌidi emisa tuga ꞌenega ꞌawapalupalu silobena. \v 31 Ta esi me Isileli nidi sitootoo be loina ꞌana muliya ꞌenega Yaubada ꞌida ꞌawapalupaluyedi, ta saꞌi sitooyogena. \p \v 32 Taudi situila ꞌidi guinuwa ꞌenaya, ta nigeya ꞌidi emisa ꞌena, be ꞌaene Yaubada ꞌida ꞌawapalupaluyedi. Nate ꞌidi loegesi be ꞌatuwa nadigega gulewa ꞌenaya sieseesetupedi. \v 33 \x * \xo 9:33 \xt Ais 8:14, 28:16; 1 Pi 2:6, 8\x*Buki Tabu ꞌena ꞌebe esetupe gete manuna ꞌisimanena, ꞌigwae, \p “Waꞌitaꞌiꞌisimi manuna gulewa nina ꞌiabe Sayoni ꞌena yasaꞌui, be tomota yaudi ꞌena siesetupedi be sibebeꞌu, ta ꞌabo yaisigedi tauna gulewa nina siemisei, geyaꞌabo wate omayamaya silobaloba.” \c 10 \p \v 1 Ta gosegwao, onaꞌaiꞌaila ꞌigu bodao nidi manudi yanuwanuwa sinabwana be ꞌaene ꞌetoseyana sida loba, ꞌenega tuta yauna manudi yasidasida waiwai Yaubada ꞌena. \p \v 2 Yamwalatonidi ꞌaene Yaubada manuna sietapewa sinabwana, ta esi nigeya ꞌana ꞌeda ꞌaiꞌaila ꞌenega sitautauya. \v 3 \x * \xo 10:3 \xt Lo 9:31-32\x*ꞌEda nina siemwagemwageyena, ꞌenega taudimo ꞌidi nuwanuwa simuliyena, be ꞌenega Yaubada ꞌida ꞌawapalupaluyedi, ta saꞌi sitooyogena, manuna Yaubada ꞌina nuwanuwa nina ꞌadi ꞌawapalupalu manuna nigeya siemiemise. \v 4 Manuna niꞌatu Keliso ꞌena Mosese ꞌina loina ꞌilosalowa, ga gete tugai tauna ꞌina loina ꞌieꞌalena, ꞌenega ꞌabo yaita Keliso ꞌiemise ꞌiabe ꞌana ꞌawapalupalu ꞌida loba Yaubada ꞌenega. \s1 Yaubada ꞌina ꞌetoseyana tomota maiboꞌada manuda \p \v 5 Gete nadigega Mosese ꞌionaꞌesa ꞌada ꞌawapalupalu manuna, ga ꞌiꞌetoladina, ꞌigwae, “ꞌAbo yaita loina maiboꞌana ꞌimuliyedi, yawasina boboꞌana ꞌiloba, gete tuga be tuta simeema ꞌediya.” \v 6 Ta gete tuga ꞌaboꞌada ꞌida emisa ꞌaene Yaubada tauna ꞌiabe ꞌigieꞌesaseda, manuna yage gete manuna Buki Tabu ꞌina simana ꞌena ꞌigwae, “Geyaꞌabo ꞌebweu yaita ꞌemiyega ꞌida nuwanuwa be ꞌida gwae, ‘Yaita ꞌiabe ꞌituꞌe galewaya?’ ꞌana mwalatoi ꞌaene ‘Yaita Keliso ꞌiꞌauꞌewenama?’ \v 7 Ta wate geyaꞌabo yaita ꞌemiyega ꞌinuwanuwa be ꞌigwae, ‘Yaita ꞌida mwaꞌuta baleꞌu ꞌubuninaya?’ ꞌana mwalatoi ꞌaene ‘Yaita Yesu mwawasega ꞌigietoolo limenama?’ ” \v 8 \x * \xo 10:8 \xt 2 Loi 30:14\x*Ta esi Buki Tabu ꞌina simana palupaluna ꞌigwae, “Ona nina niꞌatu selabemiya ꞌimiyami nate ꞌawamiya ta wate ꞌatemiya.” \p Ona gete emisa manuna, ꞌenega ꞌemiya ꞌaloguloguguya, \v 9 be ꞌenega Yaubada ꞌida ꞌetoseyeda ꞌabo ꞌawadega tatagwala, tagwae, “ꞌIgu ꞌInapwana tauna Yesu”, be ꞌatedega taemisa ꞌaene Yaubada Yesu mwawasega ꞌigietoolo limena. \p \v 10 Manuna ꞌatedega Yaubada taemisena ga ꞌenega ꞌigieꞌesaseda, ꞌenega taetosimana manuna, ga ꞌiꞌetoseyeda, \v 11 \x * \xo 10:11 \xt Ais 28:16\x*nadigega Buki Tabu ꞌisimana, ꞌigwae, \p “ꞌAbo yaisigedi siemisa, geyaꞌabo omayamaya silobaloba,” \p \v 12 \x * \xo 10:12 \xt Kol 3:11; Ga 3:28\x*Gete ꞌenega nigeya ꞌebweu weyala ꞌedaya ꞌimiyami, ꞌaboꞌama me Yudia be ꞌomi nigeya me Yudia gamwagamwanidaya, manuna maiboꞌada tauna ꞌida ꞌInapwana, ꞌenega ꞌabo taꞌawanoi ꞌenaya tauna ꞌina esaesa ꞌida ꞌebwaꞌeda. \v 13 \x * \xo 10:13 \xt Ioe 2:32\x*Manuna ꞌabo yaita ꞌInapwana nina ꞌenaya ꞌisidasida, ꞌida ꞌetoseye tuga. \v 14 Ta onaꞌaiꞌaila, tomota nigeya sawesawenaya be ꞌetoseyana manuna sisisida ꞌenaya, ꞌabo nigeya siemiemise. Nigeya siemiemise manuna nigeya ꞌInapwana ꞌina ona sida nonona. Ta nigeya sinoono manuna nigeya ꞌidi tologuguyamo. \v 15 \x * \xo 10:15 \xt Ais 52:7\x*Ta ꞌabo ꞌInapwana tologuguyao ꞌietunedi, be sitatauya ꞌediya, ꞌiabe Yesu tetelina sinono, be siemise, be ꞌenega ꞌabo ꞌana esanega sisidasida, ꞌida ꞌetoseyedi. Manuna niꞌatu Buki Tabu ꞌena nadigega ꞌisimanaꞌesa, ꞌigwae, \p “Tologuguya nidi taudi tetela boboꞌana simeꞌena ꞌedaya, manudi tada gwausowala.” \p \v 16 \x * \xo 10:16 \xt Ais 53:1\x*Ta esi tomota maiboꞌadi nigeya siemiemisedi, manuna niꞌatu Aisea ꞌisimana manudi, ꞌigwae, \p “ꞌInapwana ye, ꞌimu ona gete manuna nigeya siemiemisegu.” \p \v 17 Ta ꞌeguma Keliso manuna taloguguya, ꞌiabe tomota ꞌaidi sinono be siemisa. \v 18 \x * \xo 10:18 \xt Sam 19:4\x*Ga mwaꞌadega me Yudia nidi niꞌatu ꞌina ona sinononaya, nai nigeya? Na, niꞌatu sinonona, manuna niꞌatu Buki Tabu ꞌena ꞌisimana, ꞌigwae, \p “ꞌIdi loguguya niꞌatu sena maiboꞌadi sinonona manuna baleꞌu maiboꞌana ꞌenaya ona nina ꞌiꞌelelewana.” \p \v 19 \x * \xo 10:19 \xt 2 Loi 32:21\x*Ta mwaꞌadega? Ona gete manuna me Isileli sinuwa sabwalenaya? O, niꞌatu simwalamwalatoni, manuna Yaubada ꞌina ona lowa Mosese ꞌena ꞌisimanena, ꞌigwae, \p “ꞌOmi me Isileli, ꞌiabe ꞌigu guinuwa ꞌenega mali tomota mwagemwagedi waeꞌipiꞌipiyedi, ta wate ꞌiabe wagamwasowaledi, manuna taudi ꞌaene nigeya ꞌigu boda ꞌaiꞌailao.” \p \v 20 \x * \xo 10:20 \xt Ais 65:1\x*Ga Aisea nina wate Yaubada ꞌina ona manuna ꞌiona waiwai, ꞌigwae, \p “Tomotai nidi, taudi nigeya siꞌebeꞌebesegu, nai nigeya sienaenaidegu, niꞌatu ꞌediya yaapwesa.” \p \v 21 \x * \xo 10:21 \xt Ais 65:2\x*Ta wate ꞌina ona paꞌalina me Isileli manudi ꞌigwae, \p “Tuta maiboꞌana ꞌediya yabwaubwau be ꞌaene sida mai ꞌeguya, ta esi siguitoyasegu, manuna taudi tuga adelidi tologwautoyasa.” \c 11 \s1 Me Isileli puꞌepuꞌedimo sida miya boboꞌana \p \v 1 \x * \xo 11:1 \xt Pi 3:5\x*Ta mwaꞌadega, onaꞌaiꞌaila Yaubada ꞌina tomotaiyao me Isileli ꞌieꞌidiꞌidiyediya? Nigeya! Manuna ꞌaboꞌagu ꞌebweu goma Isileli susu Beniamina ꞌenega, ta ꞌima susu sinabwana ꞌana esana Ebelaamo. \v 2 ꞌEnega yamwalatonina ꞌaene ꞌaboꞌama Yaubada ꞌina tomotaiyao nima ꞌigimi esinuwema be ꞌina bodao, ꞌenega geyaꞌabo ꞌieꞌidiꞌidiyema. Lowaenei Ilaitiya me Isileli ꞌilomugiyedi Yaubada ꞌena, ta ꞌina ona nina Buki Tabu ꞌena ꞌigwae, \v 3 \x * \xo 11:3 \xt 1 Kin 19:10, 14\x*“ꞌInapwana, niꞌatu ꞌimu palopitao maiboꞌadi siloemwawasidi ga wate ꞌimu ꞌebe taliya sigie toꞌumaliyena, ga ꞌaboꞌagu namo gete yatupwa, ta gete tuga wate nuwanuwadi be ꞌaene sida loemwawasigu.” \p \v 4 \x * \xo 11:4 \xt 1 Kin 19:18\x*Ga Yaubada ꞌigwae, “Nigeya ꞌaene tebweuyo ꞌumiyami, ta esi ꞌigu bodao site sebeni tausani wate simiyami, taudi Baala ꞌenega yaabodebodedi, ga nigeya ꞌena sida bwagobwago.” \p \v 5 Wate nadigega gete tuga Yaubada niꞌatu ꞌina bodao me Yudia mamo puꞌepuꞌema ꞌina obobomega ꞌiesinuwema, be ꞌaboꞌama gete ꞌatupwa ga ꞌamiyami. \v 6 ꞌEtoseyana gete ꞌalobena nigeya ꞌaene ꞌima guinuwao ꞌediyega, ta esi Yaubada ꞌina oboboma ꞌenega, manuna ꞌabo oboboma ma ꞌana eꞌisa nate nigeya oboboma ꞌaiꞌaila. \v 7 Gete ꞌalena ꞌenega me Isileli maiboꞌadi ꞌetoseyana nina siꞌebesa yogenena, ta esi ꞌaboꞌama puꞌepuꞌemamo Yaubada ꞌina bodao esiesinuwama ꞌetoseyana nina ꞌalobena, manuna me Isileli nidi maiboꞌadi debadeba paꞌalidi, ga nigeya silobaloba. \p \v 8 \x * \xo 11:8 \xt 2 Loi 29:4\x*Ga Buki Tabu wate nadigega ꞌisimana, ꞌigwae, \p “Lowaenei ga batuwa Yaubada ꞌigie nuwaowanedi, ꞌenega matadi ꞌigiekebodi ta wate tenadi ꞌigietunidi. \p \v 9 \x * \xo 11:9 \xt Sam 69:22-23\x*Ga Debida wate nadigega ꞌina simana ꞌigwae, \p “ꞌIlobwenedi be ꞌidi sagaliyao ꞌediya ꞌadi loina sida loba, \p be nadigega sikwa ꞌediyega siꞌonadi, \p ta wate ꞌatuwa saꞌe ꞌediya sibebeꞌu. \p \v 10 Ta wate ꞌilobwenedi be sida mata kebokebo be geyaꞌabo toꞌase siꞌitaꞌita, \p ta wate tuta yauna ꞌadi ꞌaaꞌaala ꞌediyega gwaudi sida kopu ataya.” \s1 Taudi nigeya me Yudia ꞌadi ꞌetoseyana manuna \p \v 11 \x * \xo 11:11 \xt Gu 13:46\x*ꞌEnega taudi me Yudia nidi siesetupedi, mwaꞌadega ꞌadi loina? ꞌAene niꞌatu sibeꞌu ataya be geyaꞌabo sitoolo limana, aga? Nigeya! Maꞌetamo sida toololimana. ꞌEnega wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene ꞌomi nigeya me Yudia ꞌetoseyana walobena be me Isileli nidi sida eꞌipiꞌipiyemi. \v 12 Ta ꞌomi nigeya me Yudia ꞌetoseyana boboꞌana walobena manuna taudi me Yudia niꞌatu sibeꞌu, ta esi ꞌeguma sitoolo limana nate ꞌebe gwausowala sinabwana maiboꞌada ꞌedaya. \p \v 13 ꞌIgu ona gete ꞌomi nigeya me Yudia manumi. Manuna ꞌaboꞌagu Yesu Keliso ꞌebweu ꞌana tosimana sena apwesa ꞌediya ta ꞌigu paisewa gete manuna yaonatuꞌe, \v 14 be ꞌenega me Yudia, ꞌomi nigeya me Yudia sida eꞌipiꞌipiyemi, be ꞌidi eꞌipiꞌipi nina ꞌenega ꞌida giesana iledi, be ꞌetoseyana siloba Yaubada ꞌenega. \v 15 Ta onaꞌaiꞌaila, Yaubada me Yudia ꞌiguitoyasedi be ꞌaene ꞌomi nigeya me Yudia Yaubada ꞌiegosigosiyanemi, be ꞌenega to tuta ꞌena ꞌabo me Yudia nidi sisanaila, yage boboꞌana ꞌida apwesa, be ꞌana ꞌita ꞌatuwa nadigega taudi mwawasega sitoolo limana. \p \v 16 Ta tubudina Ebelaamo, tauna Yaubada ꞌina tai, ꞌenega taudi wate Yaubada ꞌina tomotaiyao. ꞌEnega ꞌebeꞌita gete ꞌebweu yada ꞌebwaꞌemi: ꞌAbo mweya waꞌita be boboꞌana, nate niꞌatu wasinapuna ꞌaene maꞌetamo sesoi boboꞌana. Nadigega wate ꞌabo kaiwe ꞌalena waꞌita boboꞌana, niꞌatu wasinapuna ꞌaene nalinao wate boboꞌadi, \v 17 ga taudi me Yudia nidi ꞌatuwa nadigega Yaubada ꞌina kaiwe, manuna nalinao ꞌaidi ꞌilasedi ga ꞌomi ꞌemiyega ꞌielopaꞌeludiya, manuna ꞌomi mali kaiwe nalinao ta esi ꞌiꞌewemi ga ꞌina kaiwe ꞌena ꞌitubwemi, ꞌenega ꞌina kaiwe nina ꞌana bwasiyega wanumanuma, nate Yaubada ꞌina oboboma tuta yauna walobaloba. \v 18 Ta esi oboboma nina ꞌemiya geyaꞌabo manuna wanuwanuwatuꞌe, manuna nali nigeya sawesawenaya be ꞌale ꞌiloine, ta esi ꞌale ꞌilobwenena be nali ꞌiloinedi. \p \v 19 Manuna ꞌabo wanuwatuꞌe be wagwae, “Yaubada ꞌina kaiwe nalinao niꞌatu ꞌilasedi ga ꞌaboꞌama ꞌemega ꞌilopaꞌeludi. \v 20 Nate onaꞌaiꞌaila. Ta esi wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene naliyao nidi ꞌilasedi, manuna nigeya siemiemise, ta esi ꞌomi ꞌimi emisa ꞌenega yawasimi boboꞌana walobena. ꞌEnega ꞌilobwenemi be Yaubada wada mataute ta geyaꞌabo wanuwanuwatuꞌe, \v 21 ꞌabona nai Yaubada ꞌina kaiwe nali ꞌaiꞌailinao niꞌatu ꞌilasedi ꞌediyega ꞌomi ꞌida elopaꞌeluyemi, ta wate ꞌomi ꞌida lasa yaulemi. \p \v 22 \x * \xo 11:22 \xt Ib 3:14\x*Eꞌita gete ꞌieꞌiteda ꞌaene Yaubada ꞌina oboboma be ꞌina loina paꞌalina taꞌitalobena, manuna tobeꞌu ꞌediya loina paꞌalina ꞌisaꞌudi, ta esi ꞌomi ꞌiobobomemi, ta ꞌabo ꞌina oboboma waebesinei, ꞌomi wate ꞌida lasa yaulemi. \v 23 Ta ꞌabo me Yudia nidi sinuwaꞌebuni be siemisa lima, ꞌiabe Yaubada ꞌida tubwelimadi, manuna Yaubada sawesawenaya be nadigega ꞌida guinuwa. \v 24 Ta ꞌomi nigeya me Yudia wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene lowa ꞌomi mali kaiwe nalinao, ga nigeya Yaubada ꞌina kaiwe nalinao ꞌena wamiyami, ta esi ꞌina guinuwa ꞌebe nuwaowana sinabwana ꞌemiya ꞌiguinuwena, manuna ꞌina kaiwe ꞌena ꞌitubwemi, ꞌenega me Yudia nidi, taudi Yaubada ꞌina kaiwe nali ꞌaiꞌailinao, nadigega Yaubada sawesawenaya be ꞌitubwe limadi ꞌina kaiwe nina ꞌenaya. \s1 Me Isileli ꞌadi ꞌetoseyana \p \v 25 Gosegwao, nuwanuwagu be ꞌebweu yage kwaikwaiyina me Isileli manudi yada simana apwese ꞌemiya be ꞌaene geyaꞌabo wanuwanuwatuꞌe, ta esi yage gete wada mwalamwalatoni ꞌaene maꞌetamo me Isileli ma idi debapaꞌala sida miyami ꞌana laba ꞌomi nigeya me Yudia esiesinuwami maiboꞌami ꞌetoseyana waꞌewa, \v 26 \x * \xo 11:26 \xt Ais 59:20-21\x*be ꞌenega me Isileli maiboꞌadi ꞌetoseyana siloba. Manuna Buki Tabu ꞌena ꞌisimana ꞌigwae, \p “Toꞌetoseyana nina goma Sayoni ꞌida apwesa be Yekobe ꞌina susuyao ꞌidi toꞌumalina ꞌediyega ꞌida ꞌewayaule. \v 27 Be tuta nina ꞌabo ꞌidi toꞌumalina yaꞌewayaule, ꞌiabe onaupaupa boboꞌana yaꞌebwaꞌedi.” \p \v 28 Ta onaꞌaiꞌaila, gete tuga me Yudia Yaubada sietalauwalena, manuna ꞌina tetela boboꞌana siguitoyasena, ꞌenega ꞌomi nigeya me Yudia ꞌetoseyana walobena, ta esi wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene me Isileli nidi Yaubada ꞌiobobomedi, manuna lowaenei tubudiyao Yaubada ꞌiesinuwedi ꞌaene ꞌina bodao, \v 29 ꞌenega nigeya sawesawenaya be ꞌina bubuna be ꞌina esinuwa, nai ꞌina oboboma ꞌediyega ꞌisaꞌugelasa. \v 30 Ta ꞌomi nigeya me Yudia lowa Yaubada nigeya wamulimuliyena, ta gete tuga Yaubada ꞌina ꞌatenuwaꞌoleꞌole walobena, manuna me Isileli Yaubada siguitoyasena. \v 31 Wate nadigega taudi maꞌetamo Yaubada ꞌina ꞌatenuwaꞌoleꞌole sida loba, nadigega ꞌomi tuta gete walobena, \v 32 manuna tologwautoyasa maiboꞌada gete nadigega Yaubada ꞌibubunaꞌeseda be ꞌaene ꞌina ꞌatenuwaꞌoleꞌole ꞌida eꞌitada. \p \v 33 Yaubada ꞌina loina be ꞌina mwalatoi sinabwa wawasae manudi geyaꞌabo tagwaegwae, ta ꞌaboꞌada nigeya ꞌebweu yaita sawesawenaya be Yaubada ꞌina nuwanuwa be ꞌina guinuwao ꞌisinapudi. \v 34 \x * \xo 11:34 \xt Ais 40:13; Yob 41:11\x*Onaꞌaiꞌaila, ꞌina mwalatoi sinabwa wawasae, ꞌenega nigeya sawesawedaya be taatao be ꞌaene taeꞌita ꞌenaya ꞌebweu to yage nai manuna. \v 35 Ta wate nigeya sawesawedaya be ꞌana lowaga tasaꞌu be ꞌaene ꞌedaya ꞌida yotula limana. \v 36 \x * \xo 11:36 \xt 1 Ko 8:6\x*Manuna tauna yage maiboꞌana ꞌadi tobubu, ga tauna wate ꞌina waiwaiyega yage maiboꞌana tauna manuna ꞌibubudi. ꞌEnega Yaubada nina tada tupu atae. Eimeni. \c 12 \s1 Ooda maiboꞌana Yaubada ꞌena tada tagwalena \p \v 1 \x * \xo 12:1 \xt Lo 6:13\x*Tasigwao, wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene Yaubada ꞌina ꞌatenuwaꞌoleꞌole ꞌedaya sinabwa wawasae, ꞌenega gete ꞌigu loguguya ꞌemiya be ꞌaene tuta mayawasimi wada taliyaemi Yaubada ꞌenaya, manuna Yaubada nuwanuwana be oomi maiboꞌana wada tagwaledi ꞌina guinuwa ꞌenaya. Gete tapwalolo ꞌaiꞌaila Yaubada matanaya ꞌabo nadigega waguinuwaꞌesa. \p \v 2 \x * \xo 12:2 \xt Ep 4:22-24, 5:17\x*Ta geyaꞌabo bubuna baleꞌu ꞌediya watagwatagwalemi, ta esi oomi maiboꞌana wada tagwaledi Yaubada ꞌenaya, be ꞌenega Yaubada ꞌimi nuwanuwao ꞌida gieauwaudi, be tauna ꞌina nuwena boboꞌadi, be gwaugwausowalidi, ta palupaludi wada mwalatonidi. \p \v 3 \x * \xo 12:3 \xt Ep 4:7\x*ꞌAboꞌagu Yaubada ꞌenega ꞌatenuwaꞌoleꞌole yalobena, ꞌenega ꞌilobwenegu wate yada loguguya ꞌemiya be ꞌaene geyaꞌabo wanuwanuwatuꞌe, ta esi ma imi mwalatoi wada nuwanuwa ꞌaiꞌaila, manuna ꞌida emisa maiboꞌana talobena Yaubada ꞌina eguyai ꞌenega. \p \v 4 \x * \xo 12:4 \xt 1 Ko 12:12\x*Ta ooda ꞌebweuna namo tuga, ta esi welawelaꞌadao ꞌidi guinuwao dumadumadi be dumadumadi. \v 5 Ta ꞌaboꞌada wate nadigega Yesu Keliso welawelaꞌanao, ta ꞌidi guinuwa dumadumadi, ta esi maiboꞌada Keliso ꞌena taeboda ꞌebweuna, ta taelemalema. \p \v 6 \x * \xo 12:6 \xt 1 Ko 12:7-10; 1 Pi 4:10-11\x*ꞌEbweuna ꞌebweuna ꞌaboꞌada ꞌida mwalatoi be ꞌida waiwai Yaubada ꞌiꞌebwaꞌeda, ta wate ꞌaidi ꞌadi egueguyai dumadumana ꞌiꞌebwaꞌedi. Manuna ꞌabo yaita ꞌemiyega ma ina emisa be wate ma ina mwalatoi guguya manuna, niꞌatu ꞌana lobwene ꞌaiꞌaila be nadigega ꞌida guinuwa. \v 7 Ta ꞌabo yaita ꞌietolema, ꞌina guinuwa ꞌida guinuwa tuga. Ta ꞌabo yaita eꞌita ꞌimwalamwalatoni, nadigega ꞌida eꞌita tuga. \v 8 Ta ꞌabo yaita etaetapewana be gosenao tuta yauna ꞌigiewaiwaiyedi, nadigega ꞌida guinuwaꞌesa. Ta ꞌabo yaita tuta yauna ꞌiꞌebwaꞌebwaya daita, ma ina ꞌatetagwala ꞌida guinuwa nadigega. Ta ꞌabo toanuganao paisewa ꞌilobwenedi, sida paisewa tuga. Ta wate ꞌabo yaita ꞌina ꞌatenuwa ꞌoleꞌoleyega gosenao ꞌilemelemedi, ma ina gwausowala ꞌida guinuwa. \s1 Oboboma ꞌedaꞌeda ꞌaiꞌaila \p \v 9 \x * \xo 12:9 \xt 1 Pi 1:22\x*Wada oboboma ꞌaiꞌaila ta toꞌumalina wada guitoyase, ta esi bubuna boboꞌana wada giyai. \v 10 Gosemiyao wada oboboma ꞌaiꞌailedi be wada ꞌamayabedi, \v 11 \x * \xo 12:11 \xt Kol 3:23\x*ta geyaꞌabo Yaubada ꞌina guinuwa ꞌena waloogwautoyasa, ta esi ma imi ꞌatetagwala wada guinuwa. \p \v 12 \x * \xo 12:12 \xt 1 Te 5:16-18\x*Ta wanuwayai ꞌaene maꞌetamo Yaubada ꞌina lema ꞌiapwesa ꞌedaya be manuna wada gwausowala, ꞌenega ꞌimi miyamwau ꞌediya wada sidasida Yaubada ꞌenaya ma imi ꞌalamaꞌiꞌitana. \v 13 Ta ꞌabo tasimiyao mwau ꞌediya ꞌiapwesa, ꞌimi gwegweyega wada lemedi, be wada bwauyedi ꞌimi anuwaya. \v 14 \x * \xo 12:14 \xt Md 5:44; Lu 23:34\x*Ta ꞌabo yaisigedi siguitoyasemi geyaꞌabo wabaꞌebaꞌedi, ta esi wada onaobobomedi. \p \v 15 Ta ꞌabo togwausowalao waꞌitadi, maꞌemiyao wada egwausowala. Wate nadigega ꞌabo todedoi waꞌitadi, maꞌemiyao wada dedoi, \v 16 \x * \xo 12:16 \xt Lo 14:19; Pi 2:2-3\x*be ꞌenega maiboꞌami wada eoboobobomemi. Ta geyaꞌabo wanuwanuwatuꞌe nai watootoo be waetoloina, ta esi taudi nigeya ꞌadi esanamo wada egosigosiyanedi. \v 17 \x * \xo 12:17 \xt 1 Te 5:15\x*Ta ꞌabo yaisigedi sietalauwalemi, geyaꞌabo bubuna toꞌumalina ꞌenega waeꞌieꞌisa ꞌediya, ta esi wada eꞌisadi bubuna nidi tomota maiboꞌadi siꞌawa boboꞌanedi ꞌediyega. \v 18 Ta wate wada toowaiwai be bubuna boboꞌana ꞌenega miya siwalowa manuna wada eꞌita tomota maiboꞌadi ꞌediya. \v 19 \x * \xo 12:19 \xt 2 Loi 32:35; 2 Te 1:6-7\x*Ta geyaꞌabo totoꞌumalidi ꞌediya waetoetoloina be ꞌaene ꞌidi toꞌumalinao waeꞌisadi, manuna yage getedi Yaubada tauna ꞌana toloina, manuna Buki Tabu ꞌena niꞌatu ꞌisimana, ꞌigwae, \p “Tebweugu tomota ꞌidi toꞌumalina manuna yada loina”. \p Gete nadigega ꞌida ꞌInapwana ꞌina ona. \v 20 Ta ꞌabo ꞌami talauwalao sibobotana, masula wada ꞌebwaꞌedi, nai ꞌabo tonaꞌadi ꞌiyayapasa, bwasi wada ꞌebwaꞌedi, be ꞌenega ꞌidi toꞌumalinao nidi ꞌediyega siomayamaya be sida nuwaꞌebuni. \p \v 21 ꞌEnega geyaꞌabo toꞌumalina watagwatagwale be ꞌemiya ꞌiewaiwai, ta ꞌomi esi wada ewaiwaisine ꞌimi bubuna boboꞌana ꞌediyega. \c 13 \s1 Toloinao tada ꞌamayabedi \p \v 1 \x * \xo 13:1 \xt Ta 3:1\x*Maiboꞌada ꞌilobweneda be ꞌida toloinao tada ꞌamayabedi, manuna ꞌidi ꞌebe toolo nina Yaubada ꞌiꞌebwaꞌedi. Manuna ꞌabo ꞌidi ꞌebe toolo nina nigeya Yaubada ꞌenega, nigeya sawesawediya be ꞌedaya sietoloina. \v 2 ꞌEnega ꞌabo yaita toloinao nidi ꞌisinalidi, niꞌatu nate Yaubada ꞌina guinuwa ꞌisinalina, ꞌenega eꞌisa toꞌumalina ꞌida loba. \p \v 3 \x * \xo 13:3 \xt 1 Pi 2:13-14\x*Ta toloinao nidi nigeya ꞌidi paisewa be ꞌaene toboboꞌadi ꞌediya sigiematauta, ta esi totoꞌumalidi ꞌediya. ꞌEnega ꞌeguma geya nuwami be toloinao wada matautedi, ꞌilobwenena wada bubuna palupaluna, be ꞌenega toloinao nidi sida ꞌawaboboꞌanemi. \v 4 Manuna taudi Yaubada ꞌina toguinuwao ꞌiaseyedi sabi lememi. Ta ꞌeguma wabubuna toꞌumalina, ꞌiabe wamatauta, manuna taudi toloinao be siloinemi. Manuna niꞌatu Yaubada ꞌidi ꞌebe toolo ꞌiꞌebwaꞌedi be ꞌaene loina sida saꞌu totoꞌumalidi ꞌediya. \p \v 5 ꞌEnega ꞌilobwenena be toloinao tada ꞌamayabedi, ꞌabo loina tamatautena, ta wate ꞌabo bubuna boboꞌana nuwanuwada. \v 6 Wate ꞌilobwenena be ꞌida takisi tada ꞌebwaꞌedi, manuna taudi Yaubada ꞌiesinuwedi ga ꞌida boboꞌana manuna sipaipaisewa. \v 7 \x * \xo 13:7 \xt Md 22:21\x*ꞌEnega takisi maiboꞌadi ꞌediya tada tagwala be ꞌana toꞌewao ꞌediya tada takisi, ta wate toloinao nidi be ꞌinapwanao tada ꞌamayabedi, be manudi tada gwausowala. \s1 Oboboma \p \v 8 \x * \xo 13:8 \xt Md 22:39-40\x*ꞌAmi lowagao wada yotuli egumwalidi, ta ꞌami lowaga eobooboboma nigeya sawesawenaya be wayotuli egumwali, manuna ꞌabo gosedao taobobomedi, loinao maiboꞌadi niꞌatu taguiguinuwedi, \v 9 \x * \xo 13:9 \xt Sia 20:13-17\x*loina nidi nadigega geyaꞌabo loelata be, geyaꞌabo loemwawasa be, geyaꞌabo ꞌipwala be, geyaꞌabo matagwegwe be, ta wate loinao ꞌaidi simiyami, ta esi loina nidi ꞌadi bwagila gete nadigega ꞌigwae, \p “Gosemwao ꞌuda obobomedi nadigega tauyo ꞌamu oboboma.” \p \v 10 \x * \xo 13:10 \xt 1 Ko 13:5\x*Ta ꞌabo loina gete ꞌumuliyena, Mosese ꞌina loinao maiboꞌadi niꞌatu ꞌuguinuwedi, manuna ꞌabo yaita oboboma ꞌatenaya ꞌimiyami, geyaꞌabo wate gosenao ꞌigiegie toꞌumaliyedi. \p \v 11 ꞌEnega gete tugai ꞌilobwene ꞌaiꞌailimi be nadigega wada guinuwaꞌesa, manuna tuta ꞌiabe ꞌigugumwala. Yesu niꞌatu waemisena, ꞌenega geyaꞌabo waꞌenoꞌeno, ta esi wada yaweyawe, manuna tuta gidalina namo ꞌena be ꞌada Toꞌetoseyana nina ꞌiapwesama. \v 12 \x * \xo 13:12 \xt Ep 6:11\x*Ta onaꞌaiꞌaila, niꞌatu be tomwa ꞌiulisi, ꞌenega gete tuga guguyoi ꞌana guinuwa tapilisine be maedana ꞌana guinuwa taguinuwe. \v 13 \x * \xo 13:13 \xt Ep 5:18\x*ꞌEnega tada ꞌitaꞌiꞌisida be geyaꞌabo bwasi waiwaidi tanumanumadi be taekaekabaleya, be geyaꞌabo taloeloelata, ta wate geyaꞌabo taegewagewana be talosalosaiya. \v 14 \x * \xo 13:14 \xt Ga 5:16\x*Ta esi ꞌilobweneda be ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌina bubunega tada bubuna, be geyaꞌabo bubuna baleꞌu manuna tanuwanuwa. \c 14 \s1 Loꞌaegila manuna \p \v 1 \x * \xo 14:1 \xt Lo 15:7\x*Ta ꞌaina tomota ꞌidi emisa nenetadi, nigeya waiwaidi, ꞌenega ꞌilobwenena be ꞌediya tada tagwala be maꞌedao taeboda ꞌebweuna, ta geyaꞌabo maꞌedao taegewagewana. \v 2 Manuna ꞌidi nuwanuwa nigeya palupaluna, be ꞌenega ꞌaidi tomota sigwae, “Masula maiboꞌana ꞌilobweneda be taꞌenidi,” ta ꞌaidi ꞌidi emisa nenetadi sigwae, “Yobai esiyona geyaꞌabo taeꞌani.” \p \v 3 ꞌIlobwenena be taudi yobai esiyona sieꞌani geyaꞌabo gosediyao siloꞌaloꞌaegiledi, taudi nigeya yobai esiyona sida ꞌenina, be esiyo ꞌana toedidigula nidi geyaꞌabo wate gosediyao taudi esiyo sieꞌani siloꞌaloꞌaegiledi, manuna Yaubada niꞌatu ꞌiesinuwedi be ꞌaene natunao, \v 4 \x * \xo 14:4 \xt Md 7:1\x*ta wate tauna ꞌina toguinuwao, ꞌenega tauna tuga ꞌadi toꞌitaꞌiꞌita, ta ꞌoyo nigeya. Manuna tauna ꞌina ꞌebeloina be ꞌiꞌawa boboꞌanedi nai nigeya, ta wate sawesawenaya be ꞌida giewaiwaiyedi, be ꞌenega geyaꞌabo neneta silobaloba. \p \v 5 ꞌAina tomota wate nadigega ꞌidi nuwanuwa, ꞌaene ꞌaina ꞌasiyata dimo ꞌasiyata sinabwadi, ta esi ꞌaina gosediyao ꞌidi nuwanuwa ꞌaene ꞌasiyata maiboꞌana leleleya tuga. ꞌAbo yage getedi nadigega talobadi, ꞌilobweneda be ꞌebweuna ꞌebweuna taudamo, ꞌabo toꞌase tamwalatonina ꞌaene boboꞌana, tada muliye, \v 6 manuna ꞌabo yaita ꞌasiyata ꞌaina ꞌinuwedi ꞌaene ꞌasiyata sinabwadi, nate tauna saꞌi ꞌina nuwanuwa be ꞌaene gote ꞌenega Yaubada ꞌiꞌamayabe. Wate nadigega ꞌabo yaita masula maiboꞌana ꞌieꞌenidi, nate tauna saꞌi ꞌina nuwanuwa be ꞌenega Yaubada ꞌiꞌamayabe, ꞌenega masula nidi manudi ꞌilokagutoki Yaubada ꞌenaya. Wate nadigega ꞌabo yaita ꞌaina masula ꞌediyega ꞌiedidigula, tauna saꞌi wate ꞌina nuwanuwa be ꞌenega Yaubada ꞌiꞌamayabe ma ina lokagutoki. \p \v 7 \x * \xo 14:7 \xt 1 Te 5:10; Pi 1:21\x*Ga onaꞌaiꞌaila, nigeya sawesawedaya be tauda taloineda, nai wate yawasida be ꞌida mwawasa manudi taloine. \v 8 ꞌIda ꞌInapwana tauna yawasida maiboꞌana be ꞌida mwawasa ꞌadi toloina. \v 9 Gete ꞌalena ꞌenega Keliso ꞌimwawasa ga ꞌitoolo limana, be ꞌenega ꞌaene tomwawasao be ꞌaboꞌada mayawasida maiboꞌada ꞌedaya ꞌida etoloina. \p \v 10 \x * \xo 14:10 \xt Gu 17:31; 2 Ko 5:10\x*ꞌEnega wanuwaꞌiꞌisi be geyaꞌabo tasimiyao waloꞌaloꞌaegiledi, manuna ꞌetamo maiboꞌada Yaubada matanaya tatoolo be ꞌenega tauna ꞌida loineda, \v 11 \x * \xo 14:11 \xt Ais 45:23; Pi 2:10-11\x*nadigega Buki Tabu ꞌina simana ꞌigwae, \p “Onaꞌaiꞌaila, ꞌaboꞌagu miyamiya atayagu, ꞌenega tomota maiboꞌadi mataguya sibwabwago, ta wate sida ꞌawaꞌinapwanegu.” \p \v 12 \x * \xo 14:12 \xt 1 Pi 4:5\x*Manuna ꞌaboꞌada ꞌebweuna ꞌebweuna tauda ꞌida bubuna tada simanedi Yaubada ꞌenaya. \s1 Geyaꞌabo gosedao tagiegie nenetadi \p \v 13 ꞌEnega gosedao geyaꞌabo taꞌawaꞌawa toꞌumaliyedi, ta esi tauda ꞌida bubuna be ꞌida guinuwao tada ꞌitaꞌiꞌisidi, be ꞌenega geyaꞌabo ꞌebweu gosedai tagiegiebeꞌuye ꞌidi edidigula ꞌediyega. \p \v 14 \x * \xo 14:14 \xt Gu 10:15\x*Ta onaꞌaiꞌaila, ꞌida ꞌInapwana Yesu niꞌatu ꞌigienuwa sabwalenigu ga yamwalatonina ꞌaene nigeya ꞌebweu masula ꞌetoꞌetobodana ꞌimiyami, ta esi ꞌabo ꞌebweu tomota ꞌinuwena ꞌaene ꞌaina masula ꞌetoꞌetobodadi, ꞌetoboda nidi tauna tuga manuna. \v 15 \x * \xo 14:15 \xt 1 Ko 8:11-12\x*Nai ꞌabo ꞌaidi gosedao sinuwanuwa ꞌaene esiyo yage ꞌetoꞌetobodana, be ꞌabo esiyo nina ꞌuꞌeꞌani ꞌiabe tomotai nidi sinuwanuwamwau. Ta esi ꞌuda nuwaꞌiꞌisi ꞌaene tomotai nidi manudi Keliso ꞌimwawasa, ꞌenega geyaꞌabo yage nina ꞌetoꞌetobodana matadiya ꞌuꞌeꞌani ꞌabona nai ꞌugienenetadi. \p \v 16 Ta ꞌeꞌai nina ꞌemuya ꞌaene boboꞌana, ta esi mali tomota ꞌediya nigeya, be ꞌabo siꞌitayo ꞌuꞌeꞌai ꞌiabe siꞌawa toꞌumaliyeyo. \v 17 Ta esi wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene Yaubada ꞌina ꞌebeloina nigeya masula be bwasi manudi, ta esi bubuna boboꞌana be nuwasiwalowa be gwausowala, Yaluyaluwa Tabuna ꞌenega, manudi. \v 18 Be ꞌabo bubuna nidi gete ꞌediyega Keliso ꞌina guinuwa taguiguinuwe, ꞌiabe Yaubada manuda ꞌigwausowala, ta wate tomota siꞌawa boboꞌaneda. \p \v 19 \x * \xo 14:19 \xt Lo 12:18\x*ꞌEnega ꞌilobweneda be ꞌida ꞌebe masi nuwasiwalowa, be ꞌenega ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌenaya tada elemalema. \v 20 Ta esi geyaꞌabo ꞌami ꞌeꞌai ꞌenega Yaubada ꞌina guinuwa wagiegie toꞌumaliye, manuna masula maiboꞌadi boboꞌadi, ta ꞌabo ꞌaina masula ꞌediyega gosedai tagiebeꞌuye, masula nina geyaꞌabo wate taeꞌani. \v 21 \x * \xo 14:21 \xt 1 Ko 8:13\x*ꞌEnega gete tugai ꞌilobweneda be yage nidi manudi gosedao siedidigula, esiyo nai oine, geyaꞌabo tagitogitoodi, ꞌabona nai tagiebeꞌuyedi. \p \v 22 Niꞌatu ꞌimi guinuwao waemisedi ꞌaene boboꞌadi Yaubada matanaya, ta esi ꞌabo geyaꞌabo gosemiyao wagiegie beꞌuyedi nate ꞌebe gwausowala sinabwana ꞌemiya. \v 23 Ta wate ꞌabo ma ida enuwanaluwa masula nidi taꞌaꞌani, nate niꞌatu taloegesi Yaubada matanaya, manuna nigeya taemiemisa. Ga niꞌatu tamwalamwalatoni ꞌaene ꞌabo toꞌase taguinuwe, ta nigeya ma ida emisa, nate loegesi. \c 15 \s1 Taudi ꞌidi emisa nenetadi tada lemedi \p \v 1 Yaisigedi ꞌaboꞌada ꞌida emisa waiwaina, ꞌilobweneda be gosedao taudi ꞌidi emisa nenetadi tada lemedi, ta geyaꞌabo taudamo manuda tanuwanuwa. \v 2 \x * \xo 15:2 \xt Lo 14:19; 1 Ko 10:24\x*ꞌEnega ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌilobweneda be gosedao tada lemedi be ꞌenega ꞌidi emisa ꞌida sinabwa. \v 3 \x * \xo 15:3 \xt Sam 69:9\x*Manuna Keliso wate nadigega nigeya taunamo manuna ꞌinuwanuwa, ta esi ꞌana mwau nidi niꞌatu Buki Tabu ꞌena ꞌisimanena, ꞌigwae, \p “Tomotai nidi taudi siꞌawaꞌawa toꞌumaliyemuya, ꞌaboꞌagu wate ꞌeguya ona nidi siꞌinanedi.” \p \v 4 \x * \xo 15:4 \xt 1 Ko 10:11; 2 Ti 3:16-17\x*Ta wate ꞌaina ꞌebeꞌitao yaudi Buki Tabu ꞌena simiyami Yaubada ꞌina lemao manudi, ta ꞌabo ꞌebeꞌita nidi taemisedi, tada eꞌalamaꞌiꞌitana ma ida nuwayaina be ꞌaene maꞌetamo ꞌetoseyana tada loba. \p \v 5 ꞌEnega tanuwaꞌiꞌisi ꞌaene Yaubada tauna ꞌalamaꞌiꞌita be giepaꞌala ꞌalena, ꞌenega tauna sawesawenaya be ꞌigiepaꞌalida be tada nuwanuwa ꞌebweuna, nadigega Yesu Keliso ꞌina nuwanuwa, \v 6 be ꞌenega maiboꞌada nuwanuwa ꞌebweuna ꞌenega Yaubada tada tupu, tauna ꞌida Yaubada, ta wate ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso tamana. \s1 Tetela boboꞌana gete ꞌomi nigeya me Yudia ꞌemiya \p \v 7 ꞌEnega gosemiyao ꞌebweuna ꞌebweuna wada bwauyedi ꞌimi egosigosiyanao ꞌediya, nadigega Yesu Keliso ꞌaboꞌada ꞌiegosigosiyaneda, be ꞌimi egosigosiyana boboꞌana ꞌenega Yaubada ꞌana tupu ꞌida sinabwa. \p \v 8 \x * \xo 15:8 \xt Gu 3:25-26\x*Ta wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene Keliso wate me Yudia ꞌediya ꞌietoguinuwa, be ꞌenega Yaubada ꞌina onaupaupa nina gimi ꞌinapwanao ꞌediya ꞌana ꞌaiꞌaila ꞌida apwesa, \v 9 \x * \xo 15:9 \xt Sam 18:49\x*ta wate ꞌaene taudi nigeya me Yudia sena yauyaudi ꞌediya simiyami, Yaubada sida tupu ꞌina ꞌatenuwaꞌoleꞌole ꞌediya manuna. Manuna ꞌebweu ꞌetoladi Buki Tabu ꞌena ꞌigwae, \p “Gete ꞌalena ꞌenega sena yauyaudi maꞌegwao ꞌada tupuyo, ta wate ꞌamu esana manuna ꞌada wali tuputupu ꞌemuya.” \p \v 10 \x * \xo 15:10 \xt 2 Loi 32:43\x*Ta wate ꞌigwae, \p “Sena maiboꞌana ꞌediya wamiyamiya, Yaubada ꞌina tomotaiyao maꞌemiyao wada egwausowala.” \p \v 11 \x * \xo 15:11 \xt Sam 117:1\x*Ta wate ꞌigwae, \p “ꞌOmi nigeya me Yudia, ꞌInapwana nina wada tupu, ta wate maiboꞌami wada ꞌawaboboꞌane.” \p \v 12 \x * \xo 15:12 \xt Ais 11:10\x*Wate nadigega Aisea ꞌina buki ꞌena ꞌigwae, \p “ꞌIabe Desi ꞌina boda ꞌenega ꞌebweu tai ꞌimama be sena maiboꞌana ꞌediya ꞌietoloina, be taudi nigeya me Yudia sida emise ꞌaene tauna ꞌida ꞌetoseyedi.” \p \v 13 \x * \xo 15:13 \xt Lo 14:17\x*Ta onaꞌaiꞌaila, Yaubada namo ma ꞌana emisa, manuna taunamo ꞌenega lema boboꞌadi talobalobadi, ꞌenega nuwanuwagu be ma imi gwausowala wada emisa ꞌaene ꞌimi miya sida boboꞌana, ta wate Yaluyaluwa Tabuna ꞌina waiwaiyega ꞌimi emisao nidi ꞌida giesinabwa ꞌaiꞌailidi. \s1 Paulo ꞌina loguguya manuna \p \v 14 Gosegwao, niꞌatu yamwalatoi ꞌaiꞌailimi ꞌaene ꞌomi tomota boboꞌami ta sinasinapumi, ꞌenega sawesawemiya be ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌenaya wada eꞌita. \v 15 \x * \xo 15:15 \xt Lo 1:5\x*Ta ma igu ꞌatepatu ꞌimi leta gete yaꞌetoladinawa be ꞌenega ꞌaina yage wada nuwaꞌiꞌisidi, manuna ꞌigu paisewa gete Yaubada ꞌiꞌebwaꞌegu, \v 16 be ꞌaene Yesu Keliso manuna yada etosimana ꞌomi nigeya me Yudia ꞌemiya. ꞌIgu paisewa gete ꞌena ꞌatuwa nadigega taliya yaguiguinuwe be ꞌenega Yesu tetelina wada nono, be muliyega yada ꞌebwayaemi Yaubada ꞌenaya, manuna Yaluyaluwa Tabuna niꞌatu ꞌigieꞌesasemi ga Yaubada manumi ꞌigwausowala sinabwana. \p \v 17 Onaꞌaiꞌaila, ma igu gwausowala Yaubada ꞌina guinuwa yaguiguinuwe, manuna Yesu Keliso maꞌiyagu ꞌapaipaisewa. \p \v 18 \x * \xo 15:18 \xt 2 Ko 3:5; Gu 19:11-12\x*ꞌEnega ꞌaboꞌagu namo ꞌigu paisewa manudi gete tuga yasimasimanedi ꞌemiya, ta nigeya wate mali tomota ꞌidi paisewa manudi. Ta yasimana palupalu ꞌemiya ꞌigu loguguyao sena apwesaya ꞌediya sinonodi, ga simuliyedi, manuna Yesu Keliso ꞌina waiwai ꞌeguya ꞌimiyami, \v 19 ta wate ꞌigu guinuwao waiwaidi ta ꞌebe nuwaowana siꞌitedi, manuna Yaluyaluwa Tabuna ꞌina waiwaiyega Keliso tetelina yaguguya sakowasiyena Yelusalemega ga ꞌana laba yamai Ililikami ꞌenaya. \p \v 20 \x * \xo 15:20 \xt 2 Ko 10:15-16\x*Manuna nuwanuwagu be sena auwaudi namo ꞌediya yada gimi loguguya, taudi sena nidi nigeya Keliso tetelina sinoono, manuna geya nuwagu be mali tologuguyao ꞌidi guinuwa yaloeposeyane. \v 21 \x * \xo 15:21 \xt Ais 52:15\x*Manuna Buki Tabu ꞌina simana ꞌigwae, \p “Yaisigedi taudi Toꞌetoseyana nina tetelina nigeya sida nonona, ꞌiabe sinono, be tauna manuna sida nuwasabwalena.” \s1 Paulo nuwanuwana me Loma ꞌida ayausidi \p \v 22-23 \x * \xo 15:22-23 \xt Gu 19:21\x*Gete ꞌalena ꞌenega nigeya yada ayausimi. Ta onaꞌaiꞌaila, yakwala yau wawasae ꞌediya nuwanuwagu be yayausimi, ta saꞌi nigeya sawesaweguya. Ta niꞌatu gete ꞌigu paisewao nidi niꞌatu yalosalonidi, \v 24 ꞌenega nai gete tuga yada gimiyausimi, be tupwana maꞌemiya tada egwausowala, be muliyega waegelugu be yatatauya Sipeini. \p \v 25 Ta esi muliyega be yawawa ꞌemiya, nuwanuwagu be nugana yatatauya Yelusalema be toekalesiyao ꞌadi lema, nate me Esia ꞌidi ꞌebwayadaita, yada ꞌebwaꞌedi. \p \v 26 \x * \xo 15:26 \xt 2 Ko 8:1-2, 9:2\x*Manuna me Masidonia be me Gilisi nidi nuwanuwadi be ꞌidi ꞌebwayadaita nina yada ꞌebwaya toekalesiyao gomagomabesodi Yelusalema ꞌenaya ꞌediya, \v 27 manuna taudimo gete nadigega ꞌidi nuwanuwa. Onaꞌaiꞌaila, ꞌilobwenena be me Yelusalema ꞌadi lema sida loba me Esia ꞌediyega, manuna nugana me Yelusalema ꞌediyega Keliso tetelina me Esia nidi sinonona, yaluyaluwadi ꞌadi lema manuna, ꞌenega taudi saꞌi baleꞌu gwegwenao siꞌebwaꞌebwaya me Yelusalema ꞌediya. \p \v 28 ꞌEnega gete namo ꞌigu paisewa nina yada losaloni, nate ꞌebwayadaita nina gete me Yelusalema yada ꞌebwaꞌedi, be muliyega yawawa ꞌemiya be yayausimi, be ꞌenega ꞌemiyega yada gelu limana be yatatauya Sipeini ꞌena. \v 29 \x * \xo 15:29 \xt Lo 1:11\x*Ta yanuwayaina ꞌaene ꞌigu ayausa ꞌemiya boboꞌana, manuna Keliso ꞌina oboboma sinabwana ꞌeguya ꞌimiyami, ꞌenega ꞌiabe taegwausowala leleleya. \p \v 30 \x * \xo 15:30 \xt Kol 4:3; 2 Te 3:1-2\x*Gosegwao, ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌana esanega ta Yaluyaluwa Tabuna ꞌina obobomega, ꞌemiya yasidasida waiwai be ꞌomi maꞌegwao Yaubada ꞌena tada sidasida, \v 31 taudi Yesu ꞌana toguitoyasao Yudia ꞌenaya manudi, be ꞌenega geyaꞌabo sigiegie toꞌumaliyegu, be wate toekalesiyao nidi gomagomabesodi Yelusalema ꞌenaya manudi, be ꞌaene ꞌebwayadaita getei yatautauye manuna sida gwausowala, ta geyaꞌabo sida guiguitoyase, \v 32 be ꞌenega ꞌabo Yaubada ꞌina nuwena gete nadigega, ꞌiabe ma igu gwausowala yawawa ꞌemiya, be nada tupwana ꞌemiya yaeyawaiꞌata. \p \v 33 Yaubada maꞌemi, tauna nuwasiwalowa ꞌalena. Eimeni. \c 16 \s1 Paulo ꞌina ona oboboma \p \v 1 Yada emataluwemi nuudai Pibe manuna, tauna ꞌasa Kenikilia ꞌidi ekalesiya ꞌenaya ꞌilemelemedi, \v 2 ta tuta nina ꞌabo ꞌiwawai ꞌemiya, nuwanuwagu be ꞌimi anuwaya wada bwauye, ꞌInapwana ꞌana esanega, manuna ꞌedaꞌeda gete nadigega Yaubada ꞌina tomotaiyao ꞌilobwenedi, be Pibe nina wada leme ꞌabo ꞌaina yage ꞌediyega ꞌikukupa, manuna tauna wate nadigega toekalesiyao yaudi ꞌiobobomedi, ta wate ꞌaboꞌagu nadigega ꞌilemegu. \p \v 3 \x * \xo 16:3 \xt Gu 18:2, 26\x*Ta wate ꞌigu oboboma Pilisila be Akuila ꞌediya wada simane, taudi lowa maꞌegwao Yesu Keliso manuna ꞌaetoguinuwa, \v 4 ta wate yawasidi sitagwalena manugu tuta ꞌebe esilae ꞌediya. ꞌEnega manudi yalokagutoki sinabwana, ta nigeya ꞌaene taugumo ꞌigu lokagutoki, ta wate toekalesiyao sena apwesao ꞌediyega. \p \v 5 \x * \xo 16:5 \xt 1 Ko 16:19\x*Ta wate ꞌigu oboboma wada simane taudi toekalesiyao nidi sidelideli egogona Akuila nina ꞌina anuwaya ꞌediya. \p Ta ꞌigu oboboma wate wasimane gosiyagu Epinito ꞌenaya, tauna Yesu Keliso ꞌana togimi emisa Esia ꞌina ꞌebe loinao ꞌenega. \p \v 6 Ta wate ꞌigu oboboma Meli ꞌenaya, tauna ꞌietapewa sinabwana manumi. \p \v 7 ꞌIgu oboboma wate gosegwao Anidaloniko be Dunia ꞌediya, taudi me Yudia lowa maꞌegwao deliya ꞌamiyami, siteluwa nidi ma ꞌadi ꞌamayaba Yesu ꞌana tosimanao ꞌediyega, manuna taudi togimi ekalesiya, ta muliyega ꞌaboꞌagu. \p \v 8 Ta wate ꞌigu oboboma gosiya ꞌaiꞌailigu Amipilia ꞌenaya, tauna ꞌida ꞌInapwana ꞌana toemisa ꞌebweu. \p \v 9 Ta wate ꞌigu oboboma Ulibano ꞌenaya, tauna maꞌeda Keliso manuna tapaipaisewa. Ta wate ꞌigu oboboma gosiyagu Sitakisi ꞌenaya. \p \v 10 Ta wate ꞌigu oboboma Apeli ꞌenaya, tauna Keliso ꞌana toemisa ꞌaiꞌaila. Ta Alisitobulo ma ina buꞌunao ꞌigu oboboma wate ꞌediya, \v 11 be wate Elodiani tauna goma Yudia, ta wate ꞌInapwana ꞌina bodao taudi Nakiso ꞌina anuwaya simiyami. \p \v 12 ꞌIgu oboboma wate Yesu ꞌina toguinuwao taudi Talipina be Taliposa ꞌediya. Ta wate gosiyagu Pelisi ꞌenaya, tauna ꞌida ꞌInapwana manuna ꞌietapewa sinabwana. \p \v 13 \x * \xo 16:13 \xt Mk 15:21\x*Ta wate Lupuso ꞌenaya, tauna toguinuwa boboꞌana ꞌInapwana manuna, be sinana wate ꞌenaya, tauna ꞌiobobomegu ꞌatuwa ꞌaboꞌagu natuꞌaiꞌailina. \p \v 14 ꞌIgu oboboma wate Asinikilito be Pilegoni be Elimi be Pataloba be Elimasi, be toekalesiyao nidi maꞌediyao wate ꞌediya. \p \v 15 ꞌIgu oboboma wate Pilologo be Dulia ꞌediya, ta wate tai nina Neliusa ma nuuna ꞌediya, be Olimipasi, be Yaubada ꞌina tomotaiyao boda nidi maꞌediyao ꞌediya. \v 16 \x * \xo 16:16 \xt 1 Ko 16:20; 1 Pi 5:14\x*ꞌEnega ꞌebweuna ꞌebweuna gosemiyao egosigosiyana ꞌaiꞌailega wada enimalotuna. \p Ta wate toekalesiyao maiboꞌadi sena yauyauna ꞌediyega, ꞌidi oboboma ꞌomi toekalesiyao Loma ꞌenaya ꞌemiya. \s1 Paulo ꞌina emataluwa ꞌana ꞌebe losalowa \p \v 17 \x * \xo 16:17 \xt Ta 3:9-10\x*Tasigwao, gete ꞌigu sida waiwai ꞌemiya be ꞌaene wada ꞌitaꞌitaꞌiꞌisimi taudi toweyalao ꞌediyega, manuna eꞌita nina lowa waꞌewenaya taudi geya nuwadi, ꞌenega siꞌawaꞌawa toꞌumaliyena, ta wate tomota ꞌidi emisa sigiegie nenetadi. \v 18 \x * \xo 16:18 \xt Pi 3:19; 2 Pi 2:3\x*ꞌAbo yaisigedi taudi ꞌidi guinuwa gete nadigega, taudi nigeya ꞌida ꞌInapwana Keliso manuna sida guinuwa, ta esi taudimo ꞌidi nuwanuwao tuga siguiguinuwedi, manuna ꞌidi ona dibidibi ꞌediyega tomota taudi nigeya paꞌalidi sikabokaboedi, ta silisilisi iledi. \p \v 19 \x * \xo 16:19 \xt Lo 1:8\x*Ta ꞌomi niꞌatu tomota maiboꞌadi simwalatonimi ꞌaene tetela boboꞌana ꞌana toematamatanao, ꞌenega manumi yagwausowala sinabwana. Ta wate nuwanuwagu be bubuna boboꞌadi maiboꞌadi wada mwalatoi ꞌaiꞌailidi, ta bubuna toꞌumalidi waguitoyasedi. \p \v 20 Onaꞌaiꞌaila, Yaubada tauna nuwasiwalowa ꞌalena, be sawesawenaya Seitani ꞌida ꞌausepale maniniye ꞌemiyega. ꞌEnega ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌina oboboma ꞌemiya ꞌida miyami. \p \v 21 \x * \xo 16:21 \xt Gu 16:1-2\x*Gete Timoti maꞌiyagu ꞌima oboboma ꞌiweewa, Timoti tauna maꞌiyagu ꞌapaipaisewa, ta wate ꞌaidi gosemao me Yudia ꞌediyega, taudi Lukio be Yesoni be Sosipateli. \p \v 22 ꞌAboꞌagu Telitiyasi leta gete yaꞌetoladina Paulo manuna, ꞌigu oboboma ꞌemiya ꞌida ꞌInapwana ꞌana esanega. \v 23 \x * \xo 16:23 \xt 1 Ko 1:14\x*Ta wate tai nina ꞌina anuwaya ꞌamiyami, ꞌana esana Geyo, ꞌina oboboma ꞌemiya, anuwa getei toekalesiyao ꞌidi ꞌebe deliegogona. Ta wate Elasito, tauna ꞌasa gete sinabwana ꞌana mani ꞌana toꞌitaꞌiꞌita, be tasidai Kwatasi, site luwa nidi ꞌidi oboboma ꞌemiya. \v 24 (-) \p \v 25 \x * \xo 16:25 \xt Kol 1:25-26\x*ꞌEnega gete tuga Yaubada tada tupuna, manuna tauna sawesawenaya be ꞌigiepaꞌalimi, ꞌaboꞌagu ꞌigu loguguya ꞌenega, nate Yesu Keliso tetelina ꞌenega. Tetela gete gimi tutaya kwaikwaiyina, \v 26 ta esi gete tuga niꞌatu ꞌigieapwesena ꞌedaya palopitao ꞌidi ꞌetoladiyao ꞌediyega, ta wate Yaubada miyamiya atayana ꞌiloina be ꞌaene sena maiboꞌana tomotediyao tetela gete sida mwalatoni, be ꞌenega sida emisa be sida muliye. \b \p \v 27 \x * \xo 16:27 \xt 1 Ti 1:17\x*Yaubada tauna tebweuna Tosinasinapu ꞌaiꞌaila, ꞌenega Yesu Keliso ꞌana esanega tada tupuna, tuta maiboꞌana ꞌediya. Eimeni. \cls ꞌAboꞌagu Paulo.