\id 1CO - Dobu NT [dob] -Papua New Guinea 1985 (web version -2013) \h 1 KOLINITA \toc1 Me Kolinita ꞌIdi Leta ꞌEbweuna Paulo ꞌIꞌetoladina \toc2 1 Kolinita \toc3 1 Ko \mt1 ME KOLINITA ꞌIDI LETA ꞌEBWEUNA \mt1 PAULO ꞌIꞌETOLADINA \ip Paulo ꞌina gimi sakowasi Kolinita ꞌena tomota yaudi Yesu siemisena, ga ꞌipilisinedi ta ꞌisakowasi ꞌaina sena ꞌediya, ꞌenega bubuna toꞌumalidi siapwesa me Kolinita ꞌidi ekalesiya solanaya. Muliyega Paulo tetelidi ꞌinonona ga ꞌidi leta gete ꞌiꞌetoladina be ꞌaene ꞌigiepaepaludi. ꞌIdi toꞌumalinao getedi: siweyalidi mali boda be mali boda ꞌediya, ta ꞌebweu tai loelata toꞌumalina ꞌiguinuwena, ta sietaetala taudimo, toloina nina matanaya tauna nigeya Yesu ꞌana toemisa, ta ꞌaina tomota ꞌidi gimi yaubadao ꞌadi masula siꞌeꞌai, ta wate Yesu ꞌana tosimanao nigeya siꞌitaꞌiꞌita ꞌaiꞌailidi, ta ꞌInapwana ꞌina ꞌeꞌai tabu nigeya siꞌamaꞌamayabe. \ip Paulo wate ꞌiliꞌamina Yaluyaluwa Tabuna ꞌina eguyai toekalesiyao ꞌediya, taudi ꞌediyega sionaona mali ꞌenanega, be ꞌaidi yage siguinuwedi Yaluyaluwa Tabuna ꞌina waiwaiyega. Leta ꞌana ꞌebe losalowa ꞌena Paulo ꞌiliꞌamina toololimana be ꞌebwayadaita manudi. \c 1 \s1 Lokagutoki \p \v 1-2 \x * \xo 1:1-2 \xt 1 Ko 6:11\x*ꞌAboꞌagu Yaubada ꞌiesinuwegu be ꞌaene Yesu Keliso tetelina ꞌana tosimana, ꞌomi me Kolinita toekalesiyao ꞌimi leta gete tasidai Sositeni ꞌilemegu ga yaꞌetoladinawa, manuna ꞌomi niꞌatu Yesu Keliso ꞌigieꞌesasemi ga ꞌina boda esiesinuwadi ꞌediya waluguma ga wamiyami, taudi wate Yesu Keliso ꞌana esanega maꞌemiyao waꞌawaꞌawanoi, taudi sena maiboꞌana ꞌediyega maꞌedao ꞌida ꞌInapwana ꞌebweuna tuga, tauna Keliso. \v 3 Ta ꞌida ꞌInapwana nina Yesu Keliso be Tamada Yaubada ꞌidi ꞌatenuwaꞌoleꞌole ꞌemiya ꞌenega wada miya gwausowala. \p \v 4-5 \x * \xo 1:4-5 \xt Kol 1:3-4\x*Onaꞌaiꞌaila, Yaubada ꞌiꞌatenuwa ꞌoleꞌoleyemi ga yage yauna boboꞌadi ꞌiꞌebwaꞌemi, nadigega ꞌimi ona boboꞌadi be ꞌimi mwalatoi boboꞌadi Yesu Keliso ꞌenega. ꞌEnega tuta yauyauna manumi yalokagutoki Yaubada ꞌenaya. \v 6 Ta wate yalokalokagutokiyena manuna Keliso nina waꞌawaꞌaiꞌailena ga tetelina waemisena, \v 7 ta wate Yaubada ꞌina ꞌebwaya boboꞌadi maiboꞌadi ꞌemiya simiyami, tuta gete wayamwayamwa ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌina apwesa limanama manuna. \v 8 \x * \xo 1:8 \xt Pi 1:6; 1 Te 3:13\x*Manuna tauna ꞌigiegie paꞌalimi be ꞌana laba ꞌasiyata nina ꞌiila limanama. \p \v 9 \x * \xo 1:9 \xt 1 Yo 1:3\x*Onaꞌaiꞌaila Yaubada ma ꞌana emisa sinabwana, manuna ꞌibwauyemi ga natuna, tauna ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso, maꞌemi waegosigosiyana. \s1 Geyaꞌabo weyala siapweapwesa toekalesiyao ꞌediya \p \v 10 \x * \xo 1:10 \xt Pi 2:2\x*Tasigwao, gete ꞌigu loguguya ꞌemiya ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌana esanega be ꞌaene wanuwanuwa leleleya be waona leleleya, ta esi geyaꞌabo waegewagewana nai waweyaweyalimi. \v 11 \x * \xo 1:11 \xt Gu 18:24-28, 19:1-2\x*Manuna ꞌaidi Kiloe ꞌina bodao niꞌatu sieonegu ꞌimi egewagewana manudi. \v 12 Manuna ꞌaimi wagwae, “ꞌAboꞌama Paulo ꞌina boda,” ta ꞌaimi wagwae, “ꞌAboꞌama Apolosa ꞌina boda,” ta ꞌaimi wagwae, “ꞌAboꞌama Pita ꞌina boda,” ta ꞌaimi wagwae, “ꞌAboꞌama Keliso ꞌina boda.” \p \v 13 Geyaꞌabo Keliso ꞌenega taweyaweyalida, manuna taunamo manumi sigiekelosena ga ꞌana esanega wabapitaiso, ta nigeya ꞌagu esanega. \v 14 \x * \xo 1:14 \xt Gu 18:8\x*ꞌIgu lokagutoki Yaubada ꞌenaya gete, manuna nigeya yaumi yagiegie bapitaisoemi. Nate namo Kilisipo be Geyo. \v 15 ꞌEnega geyaꞌabo waonaona be wagwaegwae, “ꞌAboꞌama Paulo ꞌina boda, manuna Paulo ꞌigiebapitaisoema.” \v 16 \x * \xo 1:16 \xt 1 Ko 16:15\x*Onaꞌaiꞌaila, taudi wate Sitipana ꞌina susu yagiebapitaisoedi. Nai taudi namo. \v 17 \x * \xo 1:17 \xt 1 Ko 2:1-2, 5\x*Manuna ꞌigu guinuwa Keliso ꞌiꞌebwaꞌegu tetela boboꞌana ꞌana loguguya namo manuna, ta nigeya giebapitaiso. Ta wate loguguya nina nigeya ꞌigu sinasinapuyega, ꞌabona nai Keliso ꞌina mwawasa kelose ꞌenaya tetelina yagienenetei. \s1 Keliso ꞌina mwawasa kelose ꞌenaya \p \v 18 \x * \xo 1:18 \xt Lo 1:16\x*Onaꞌaiꞌaila, kelose tetelina taudi yaluyaluwadi mwawamwawasidi siꞌawa kabokaboei, ta esi ꞌaboꞌada taemisena ꞌaene Yaubada ꞌina waiwai tetela nina ꞌena ꞌimiyami, ga ꞌenega ꞌiꞌetoseyeda. \v 19 \x * \xo 1:19 \xt Ais 29:14\x*Gete manuna Buki Tabu ꞌena ꞌisimana, ꞌigwae, \p “Taudi tomwalatoiyao be tosinasinapuyao ꞌidi nuwanuwa yaguitoyasedi be yaloesawalidi.” \p \v 20 ꞌEnega mwaꞌadega taudi tosinasinapuyao? nai taudi toeꞌitao? nai taudi tologuguyao gete tuga baleꞌuya simiyami? Onaꞌaiꞌaila, niꞌatu Yaubada ꞌidi sinasinapuyao ꞌiꞌawa yage besobesoedi. \v 21 Manuna sinasinapu baleꞌu geyaꞌabo saꞌi ꞌenega Yaubada tamwalamwalatoni. \p Ta esi Yaubada ꞌina nuwanuwa, ta ꞌina tetela ꞌana loguguya namo ꞌenega, ꞌana toemisao ꞌaboꞌada ꞌiꞌetoseyeda. Tetela nina me baleꞌu sieyage besobesoena, \v 22 \x * \xo 1:22 \xt Md 12:38; Gu 17:18\x*manuna me Yudia nuwanuwadi ꞌebweu weꞌiweꞌiyaya sida ꞌita, ta taudi nigeya me Yudia sinasinapu siꞌebeꞌebesa, \v 23 ta ꞌaboꞌada esiya tetela nina taloguloguguyae, Keliso ꞌina mwawasa kelose ꞌenaya namo manuna, ga ꞌenega me Yudia siguitoyasena, ta wate mali bodao tetela nina siꞌawa yage besobesoena. \v 24 Ta esi ꞌaboꞌada Yaubada ꞌana toemisao ꞌiesinuweda, boda Yudia be mali boda ꞌediyega, ga Keliso ꞌenega Yaubada ꞌina waiwai ta ꞌina sinasinapu ꞌiꞌebwaꞌeda. \v 25 Manuna toꞌase Yaubada ꞌina guinuwa nenetana nai gidalina, tomota ꞌaboꞌada ꞌida waiwai sinabwadi ꞌiewaiwai sinedi. \p \v 26 \x * \xo 1:26 \xt Md 11:25\x*Ta tasigwao wanuwaꞌiꞌisi ꞌaene taudi Yaubada ꞌiesinuwedi ꞌemiyega yaudi nigeya baleꞌu ꞌana tomwalatoiyao, nai ꞌana toewaiwaiyao, nai ꞌana ꞌinapwanao, \v 27 ta esiya yaudi uwauwadi ꞌiesinuwedi, ga uwauwadi nidi baleꞌu ꞌana tosinasinapuyao sigie omayamayaedi, ta wate baleꞌu ꞌana tonenetao Yaubada ꞌiesinuwediya, ga taudi wate toewaiwaiyao siewaiwai sinedi. \v 28 \x * \xo 1:28 \xt Ye 2:5\x*Ta wate me baleꞌu Yaubada ꞌina guinuwao siꞌawa yage besobesoedi, ta saꞌi Yaubada ꞌina guinuwao ꞌediyega ꞌidi yage maiboꞌana ꞌiꞌausepaledi. \v 29 ꞌEnega nigeya ꞌebweu wate tomota sawesawenaya be ꞌionalaga Yaubada matanaya. \v 30 \x * \xo 1:30 \xt Lo 3:22; Ep 1:7\x*Manuna Yaubada tauna ꞌina guinuwega Yesu Keliso maꞌeda taeꞌebweu, ꞌenega Yaubada ꞌina sinasinapu Yesu nina ꞌisaꞌu balenaya ꞌedaya, manuna Yesu tauna ꞌitaliyaena manuda, ga ꞌenega ꞌigieꞌesaseda, ta ꞌigiepaepaluyeda. \p \v 31 \x * \xo 1:31 \xt Yel 9:24; 2 Ko 10:17\x*Buki Tabu ꞌina simana yage gete manuna ꞌigwae, \p “ꞌAbo yaita nuwanuwana be ꞌilotuputupu, ꞌida ꞌInapwana namo ꞌida tupu.” \c 2 \s1 Paulo ꞌina loguguya \p \v 1 \x * \xo 2:1 \xt 1 Ko 1:17\x*Tasigwao, wanuwaꞌiꞌisi tuta nina lowa Yaubada tetelina yameꞌena ga yasimanena ꞌemiya, nigeya ꞌaene ꞌaboꞌagu tosinasinapu sinabwana, \v 2 ta esi nuwanuwagu be Yesu Keliso namo manuna yada loguguya ꞌemiya, tauna siloemwawasina kelose ꞌenaya. \v 3 ꞌEnega ꞌigu apwesa ꞌemiya ꞌatuwa toneneta, ta ma igu dedela be ma igu ꞌatesaꞌala, \v 4 \x * \xo 2:4 \xt 1 Te 1:5\x*ta wate ꞌigu loguguya ꞌemiya nigeya ona waiwaidi nai mwalatoi ꞌediyega, ta esi Yaluyaluwa Tabuna ꞌina waiwaiyega. \v 5 ꞌEnega ꞌigu loguguya nina wanonona ga waemisena ꞌaene nigeya tomota ꞌidi mwalatoi ꞌenega, ta esi Yaubada ꞌina waiwaiyega. \s1 Mwalatoi ꞌaiꞌaila \p \v 6 Mwalatoi ꞌaiꞌaila Yaubada ꞌenega yasimasimana toemisa paꞌalidi ꞌediya, ta saꞌi baleꞌu gete ꞌana mwalatoi nai toloinao gete tuga ꞌidi mwalatoi sawasawalidi tuga, \v 7 \x * \xo 2:7 \xt Kol 1:26\x*ta esi mwalatoi nina Yaubada ꞌenega lowa kwaikwaiyina, ta gete tuga niꞌatu ꞌigie apwesenama. Manuna muliyega be baleꞌu ꞌimweluluina, nugana nuwanuwana be ꞌida ꞌebe gwausowala nina ꞌida ꞌebwaꞌeda. \v 8 \x * \xo 2:8 \xt Lu 23:34; Gu 13:27\x*Ta baleꞌu gete ꞌana toloinao mwalatoi nina nigeya simwalamwalatoni, ta ꞌeguma nai sida gimi mwalatonina, geyaꞌabo saꞌi ꞌida ꞌInapwana galewega sida loeloemwawasi kelose ꞌenaya. \p \v 9 \x * \xo 2:9 \xt Ais 64:4\x*Ta esi ꞌida gwausowala nina manuna Buki Tabu ꞌina simana ꞌigwae, \p “Geyaꞌabo tagwaegwae Yaubada ꞌana toobobomao ꞌadi lema boboꞌana manudi ꞌigibubuna, \p manuna gete tuga nigeya ꞌebweu wate tomota ꞌiꞌitaꞌita, nai ꞌinonono, be ꞌida nuwa sabwalena lema nina boboꞌana wawasae.” \p \v 10 Ta esi Yaluyaluwa Tabuna ꞌenega Yaubada mwalatoi nina niꞌatu ꞌigieapwesena ꞌedaya, manuna Yaubada Yaluyaluwana yage maiboꞌana ꞌimwalamwalatonidi, ꞌenega Yaubada ꞌina nuwanuwa kwaikwaiyidi wate ꞌimwalatonidi. \v 11 Tada nuwaꞌiꞌisi ꞌaboꞌada tomota, manuna ꞌabo yaita tai ma ina nuwanuwa kwaikwaiyina, tai nina tauna yaluyaluwana ꞌimwalamwalatoni. Nadigega wate Yaubada Yaluyaluwana taunamo ꞌina nuwanuwa ꞌimwalamwalatoni. \v 12 \x * \xo 2:12 \xt Yo 16:13\x*Yaubada yaluyaluwana nigeya me baleꞌu yaluyaluwadi nadigega, ta esi Yaubada yaluyaluwana nina ꞌiꞌebwaꞌeda, ꞌenega tanuwanuwa sabwalena ꞌina obobomao ꞌedaya manudi. \p \v 13 ꞌEnega ꞌida ona nai ꞌida eꞌita nigeya me baleꞌu ꞌidi mwalatoi ꞌenega, ta esi Yaubada yaluyaluwanega, ꞌenega yaisigedi taudi yaluyaluwa nina ꞌediya ꞌimiyami, sawesawediya be ona nidi sinonodi, ta wate simwalatonidi. \v 14 \x * \xo 2:14 \xt 1 Ko 1:18\x*Ta esi ꞌabo nigeya, geyaꞌabo saꞌi simwalamwalatoni, manuna ꞌediya ꞌaene yage kabakabaleya tuga. ꞌEnega nigeya sawesawediya be yage nidi simwalamwalatonidi, manuna Yaubada yaluyaluwana geyaꞌabo ꞌigiegienuwa sabwalenidi. \v 15 Ta esi ꞌaboꞌada yage maiboꞌadi tamwalamwalatonidi, toꞌase boboꞌana ta toꞌase toꞌumalina, ꞌenega nigeya ꞌebweu yaita sawesawenaya be ꞌiꞌawa toꞌumaliyeda. \p \v 16 \x * \xo 2:16 \xt Ais 40:13\x*Onaꞌaiꞌaila, nigeya ꞌebweu yaita Yaubada ꞌina nuwanuwa ꞌimwalamwalatoni be ꞌaene ꞌida eꞌitena, ta ꞌaboꞌada esiya Keliso ꞌina nuwanuwa ꞌenega tanuwanuwa. \c 3 \s1 Yaubada ꞌina topaisewao \p \v 1 \x * \xo 3:1 \xt Ib 5:12-13\x*Ta tasigwao, nigeya kapekapeyana be mwalatoi ꞌaiꞌaila yasimana ꞌemiya, manuna yaluyaluwami nigeya simatumatuwa, ta ꞌimi nuwanuwa maꞌetamo tuga me baleꞌu ꞌidi nuwanuwa nadigega. Manuna ꞌomi waeꞌale tuga Keliso ꞌana emisa ꞌenaya, ꞌatuwa gogama gidalidi nadigega. \v 2 ꞌEnega nigeya sawesawemiya be masula yaꞌebwaꞌemi, ta susu namo ꞌenega yaeꞌenimi, manuna lowaenei ga batuwa nigeya sawesawemiya masula waꞌaꞌani. \v 3 Onaꞌaiꞌaila, ꞌimi bubuna maꞌetamo tuga me baleꞌu nadigega, manuna ꞌetamo waegewagewana be waeꞌipiꞌipi tuga, \v 4 ta ꞌaimi wagwae, “ꞌAboꞌama Paulo ꞌina boda.” Ta ꞌaimi wate wagwae, “ꞌAboꞌama Apolosa ꞌina boda.” ꞌImi ona getedi ꞌatuwa me baleꞌu ꞌidi ona. \p \v 5 Mwaꞌadega ga ꞌaboꞌagu be Apolosa manuma waegewagewana? ꞌAboꞌama topaisewa tuga ꞌInapwana manuna. ꞌInapwana nina ꞌima paisewa ꞌiꞌebwaꞌemaya dumadumadi be dumadumadi ꞌaguinuwedi, ga ꞌenega ꞌomi Keliso waemisena. \v 6 \x * \xo 3:6 \xt Gu 18:4, 11, 27-28\x*ꞌAboꞌagu ꞌigu paisewa toasowa tuga, ta Apolosa toꞌitaꞌiꞌita, ta Yaubada saꞌi tauna ꞌina waiwaiyega masula ꞌisusaila. \v 7 ꞌEnega Yaubada taunamo tada tupu, ta ꞌaboꞌama geyaꞌabo. Manuna ꞌaboꞌama toasowa be toꞌitaꞌiꞌita. \v 8 ꞌEnega maꞌetamo ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌama maisa ꞌada loba, nadigega ꞌima etapewa ꞌana sinabwa. \v 9 \x * \xo 3:9 \xt Ep 2:20\x*Gete tuga Yaubada maꞌema ꞌina bagulaya ꞌapaipaisewa, ta ꞌina bagula nina nate ꞌomi tomotai, ta wate ꞌomi Yaubada ꞌina anuwa. \p \v 10 Manuna Yaubada nina ꞌiꞌatenuwa ꞌoleꞌoleyegu, ga ꞌiesinuwegu ꞌaene ꞌina toꞌabi anuwa, ꞌenega ꞌola yasaꞌu ꞌaiꞌailidi be ꞌenega ꞌaidi wate topaisewao ꞌola nidi ꞌediya sida ꞌabi, ta ꞌilobwenedi be sida ꞌabi ꞌaiꞌaila. \p \v 11 \x * \xo 3:11 \xt 1 Pi 2:6\x*ꞌIda ꞌola nina ꞌimiyami, tauna Yesu Keliso, ꞌenega nigeya sawesawenaya be mali ꞌola tada etoolo, \v 12 ta esi ꞌola nina etaninaya ꞌida mwadale tasaꞌudi. ꞌAina tomota ꞌidi mwadale boboꞌadi simeꞌemeꞌedi, nadigega gewana nai sagumo nai kasikasi, ta ꞌaidi ꞌidi mwadale nenetadi simeꞌemeꞌedi, nadigega keipoki nai malakwa nai mulumulu. \v 13 \x * \xo 3:13 \xt 1 Ko 4:5\x*ꞌEnega maꞌetamo bwaꞌomatana ꞌana ꞌasiyata ꞌenaya, ꞌida ꞌInapwana ꞌidi anuwao nidi ꞌidadadi be ꞌida toodi, nai boboꞌadi nai toꞌumalidi. \p \v 14 Be ꞌenega taudi siꞌabi boboꞌana ꞌadi pali sida ꞌewa, \v 15 ta taudi ꞌidi ꞌabi toꞌumalina ꞌidi anuwa nidi ꞌigabu yauledi, ta tomota daisidimo ꞌiꞌetoseyedi, ta geyaꞌabo saꞌi ꞌebweu wate ꞌidi gwegwe ꞌitupwatupwa. \p \v 16 \x * \xo 3:16 \xt 1 Ko 6:19\x*ꞌEnega wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene ꞌaboꞌada Yaubada ꞌina Anuwa Tabu, manuna Yaubada Yaluyaluwana ꞌedaya ꞌimiyami. \v 17 ꞌEnega ꞌabo yaisigedi Yaubada ꞌina anuwa nina sigietoꞌumaliye, Yaubada wate ꞌida gietoꞌumaliyedi, manuna ꞌina anuwa ꞌesaꞌesasena ta taudi sigietoꞌumaliyena, ta ꞌina anuwa nina ꞌaboꞌada. \p \v 18 Geyaꞌabo yaita ꞌoyo tauyo ꞌukaboeyo ꞌaene ꞌoyo ꞌebweu tosinasinapu, manuna ꞌabo baleꞌu gete ꞌana sinasinapu namo ꞌumwalamwalatoni, ꞌilobweneyo be mwalatoi nina ꞌuguitoyase, be ꞌenega mwalatoi ꞌaiꞌaila Yaubada ꞌenega ꞌuloba. \v 19 \x * \xo 3:19 \xt Yob 5:13\x*Manuna sinasinapu gete baleꞌu ꞌenega ꞌatuwa euwauwa Yaubada matanaya. Manuna Buki Tabu ꞌena ꞌina simana gete nadigega ꞌigwae, \p “Yaubada tosinasinapuyao ꞌiꞌonedi, be siesilae taudi ꞌidi gomanega.” \p \v 20 \x * \xo 3:20 \xt Sam 94:11\x*Ta wate ꞌigwae, \p “ꞌInapwana nina tosinasinapuyao ꞌimwalamwalatonidi ꞌaene sinuwanuwa besobeso.” \p \v 21 ꞌEnega geyaꞌabo waonaona gagasa ꞌimi toanuganao nidi baleꞌuya manudi, manuna Keliso yage maiboꞌadi niꞌatu ꞌiꞌebwaꞌemi, \v 22 nadigega ꞌaboꞌagu be Apolosa ta Pita watei, ꞌisaꞌuma ꞌami tolemao, ta baleꞌu wate maiboꞌana ꞌiꞌebwaꞌemi, ta wate yawasimi be ꞌimi mwawasa, ta wate yage maiboꞌana tuta gete ꞌenaya ta tuta simeema ꞌediya ꞌiꞌebwaꞌemi, \v 23 manuna ꞌomi Keliso ꞌina tomotaiyao, be Keliso nina Yaubada ꞌenega. \c 4 \s1 Keliso ꞌana tosimanao ꞌidi miyamwau manuna \p \v 1 Ta esi ꞌaboꞌama Keliso ꞌina toguinuwao, manuna tetela nina Yaubada ꞌenega lowa kwaikwaiyina ta gete tuga niꞌatu ꞌasimasimane ꞌemiya. \v 2 ꞌIma paisewa nina ꞌena ꞌilobwenena be ꞌada paisewa boboꞌana. \v 3 ꞌIgu paisewa gete manuna, ꞌabo waꞌawa boboꞌanegu nai waꞌawa toꞌumaliyegu, ꞌimi nuwanuwa nidi nai mali tomota ꞌidi nuwanuwa manugu, nigeya yage sinabwana ꞌeguya. \v 4 Ta wate ꞌaboꞌagu ꞌigu nuwena ꞌaene ꞌigu paisewa nina boboꞌana, ta esi nigeya yamwalamwalatoni ꞌaiꞌaili, nai boboꞌana nai toꞌumalina. Yaubada namo ꞌimwalamwalatoni. \p \v 5 ꞌEnega gete tuga geyaꞌabo ꞌebweu yaita gosenao ꞌediya ꞌiesiesinuwa ꞌaene boboꞌadi nai toꞌumalidi, manuna maꞌetamo ꞌida ꞌInapwana ꞌimama be taunamo ꞌiloineda. Ta ꞌina loina nina palupaluna, manuna ꞌida nuwanuwa toꞌumalidi ꞌatedega Yaubada ꞌida gieapwesedi be ꞌida loineda, ta ꞌida nuwanuwa boboꞌadi wate ꞌida gieapwesedi, be manudi ꞌida ꞌawaboboꞌaneda. \p \v 6 ꞌEbeꞌita gete ꞌaboꞌagu be Apolosa ꞌemega wada ꞌita, be ꞌenega ꞌedaꞌeda boboꞌana geyaꞌabo wapilipilisine, nai geyaꞌabo waonaona gagasa ꞌimi toanuganao manudi, ꞌaene ꞌebweu ꞌimi toanugana gosenao ꞌiboboꞌana sinedi. \v 7 ꞌEnega geyaꞌabo wanuwanuwatuꞌe be ꞌaene gosemiyao waboboꞌana sinedi, manuna toꞌase boboꞌana ꞌemiya simiyami, maiboꞌana Yaubada ꞌenega walobena, ꞌenega geyaꞌabo waonaona gagasa. \p \v 8 \x * \xo 4:8 \xt Et 3:17\x*ꞌAna ꞌita nigeya boboꞌana manuna waonaona ꞌaene niꞌatu waewaiwai, ga yage maiboꞌana sawesawemiya, ꞌenega waelisowema. Onaꞌaiꞌaila, nuwanuwagu be wada ewaiwai be tapwalolo ꞌenega wada eesaesa, be ꞌenega ꞌomi be ꞌaboꞌama tada eleleleya. \p \v 9 Ta esi gete tuga ꞌana ꞌita ꞌatuwa Yaubada ꞌana tosimanao ꞌaboꞌama miyamwau ꞌiꞌebwaꞌema, ꞌatuwa taudi yoniyonidi sabi loemwawasidi, ga ꞌenega aniloseyao be tomotaiyao be yage maiboꞌadi siduneduneyema, \v 10 ta ꞌama ꞌita ꞌatuwa uwauwama Keliso manuna, ta saꞌi ꞌomi ꞌami ꞌita ꞌatuwa taudi Keliso ꞌana tosinasinapuyao, manuna ꞌaboꞌama nenetama ta ꞌomi waiwaimi, be ma ꞌami ꞌamayaba, ta ꞌaboꞌama saꞌi ma ima omayamaya. \v 11 \x * \xo 4:11 \xt 2 Ko 11:23-27\x*Tuta yauyauna ma ꞌama botana be ma ꞌama tonaꞌa yapasa, be nigeya ꞌama ꞌoamamo, be nigeya ꞌima anuwamo wate, ꞌenega ꞌama ꞌita ꞌatuwa ꞌamiyamiya nanaewa. \p \v 12 \x * \xo 4:12 \xt Gu 18:3; Lu 6:28\x*Tauma nimamega ꞌapaipaisewa, ta ꞌabo yaisigedi siꞌawa toꞌumaliyema ona obobomega ꞌaeꞌisadi, ta wate ꞌeguma sigieꞌelouyaema ꞌaꞌalamaꞌiꞌita tuga. \v 13 Ta wate ꞌabo sigamwasowalema ma ima nuwaboboꞌana, ꞌaegosigosiyanedi. Onaꞌaiꞌaila, ꞌaboꞌama ꞌatuwa sumwana, ꞌenega tomota siguiguitoyasema. \p \v 14 Ona gete yaꞌetoladinawa nigeya sabi gieomayamayaemi, ta esiya sabi giepaepalumi ꞌatuwa natuꞌaiꞌailigwao ꞌomi. \v 15 Onaꞌaiꞌaila ꞌami toeꞌitao yau wawasae, Keliso ꞌina ꞌedaꞌeda manuna, ta tebweugumo tuga tamami, manuna tetela boboꞌana ꞌana loguguya ꞌenega yameꞌemi Yesu Keliso ꞌenaya. \v 16 \x * \xo 4:16 \xt Pi 3:17\x*ꞌEnega natugwao, yasida ꞌemiya be waetotowanegu. \p \v 17 \x * \xo 4:17 \xt Pi 2:22\x*ꞌEnega natugu Timoti yaetunenawa be ꞌigu emisa Keliso ꞌena manuna ꞌida simana ꞌemiya, nadigega toekalesiyao yaeꞌitedi ꞌasa maiboꞌadi ꞌediya, be ꞌenega geyaꞌabo wanuwanuwa pupule. Timoti nina yaobobomena ta yaemisena, manuna ꞌInapwana ꞌina guinuwa ꞌenaya ꞌietapewa wawasae, ga gete tuga ꞌiweewai ꞌemiya. \p \v 18 Ta esi ꞌaidi ꞌemiyega sinuwena ꞌaene ꞌaboꞌagu geyaꞌabo yaweewa, ꞌenega sinuwanuwatuꞌe be sigagasa. \v 19 Nigeya! Ta esi ꞌabo ꞌida ꞌInapwana ꞌitatagwala, maꞌetamo yalomanini be yawawa ꞌemiya, be taudi togagasa nidi yatoodi, nigeya ꞌaene ꞌidi onao namo ꞌediyega, ta ꞌidi guinuwao wate yaꞌitadi, waiwaidi nai nenetadi. \v 20 \x * \xo 4:20 \xt 1 Ko 2:4\x*Manuna Yaubada ꞌina ꞌebeloina solanaya ꞌina tomotai nigeya siona namo, ta esi ꞌina waiwaiyega sipaipaisewa. \p \v 21 ꞌEnega mwaꞌadega ꞌimi nuwanuwa? Ma igu loina paꞌalina yawawai, nai ma igu oboboma be ma igu bubuna nuwanega yawawa? Taumi waesinuwa. \c 5 \s1 Me Kolinita ꞌidi loegesi \p \v 1 ꞌImi toꞌumalina yanonona manuna ꞌebweu tai ꞌemiyega tamana mwanena maꞌiyana siloegesi. Loegesi nate toꞌumali wawasae. Taudi tomiya apwesa sena yauyauna ꞌediya nigeya nadigega sida bubunaꞌesa. \v 2 ꞌEnega geyaꞌabo wanuwanuwatuꞌe, ta esi bubuna gete manuna wada dedoi, be tai nina toꞌumalina ꞌimi boda ꞌenega wada ꞌausepale. \p \v 3 Gete tuga ꞌaboꞌagu yamiya ꞌedasolaya, ta esi ꞌigu nuwanuwa ꞌemiya ꞌimiyami, ꞌatuwa nadigega ꞌaboꞌagu maꞌemi, ꞌenega totoꞌumalina nina ꞌana loina ꞌemiya yasimanenawa, nate ꞌida ꞌInapwana Yesu ꞌana esanega. \p \v 4 \x * \xo 5:4 \xt 1 Ti 1:20\x*ꞌAna loina nina gete nadigega, deliegogona waguinuwe ꞌida ꞌInapwana Yesu ꞌana esanega, ta ꞌigu nuwanuwa wate maꞌemi, be ꞌInapwana Yesu ꞌina waiwaiyega, \v 5 totoꞌumalina nina waꞌebwayae Seitani ꞌenaya be ꞌaene bwalana ꞌigietoꞌumaliye, be ꞌenega maꞌetamo ꞌida ꞌInapwana ꞌina ꞌasiyata ꞌenaya tai nina yaluyaluwana ꞌiꞌetoseye. \p \v 6 Ta geyaꞌabo wanuwanuwatuꞌe, ta esi wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene ꞌabo toꞌumalina gidalina ꞌemiya ꞌimiyami, ꞌiabe maiboꞌami ꞌigietoꞌumaliyemi. \v 7 \x * \xo 5:7 \xt Sia 12:21; Yo 1:29\x*ꞌEnega toꞌumalina nina ꞌemiyega waꞌausepale be waeboda boboꞌana, manuna Keliso ꞌina mwawasega ꞌigieꞌesasemi. Ta Keliso nina tauna ꞌatuwa ꞌida Ataona masulina bawena, manuna niꞌatu manuda siloemwawasina. \v 8 \x * \xo 5:8 \xt Sia 12:15\x*ꞌEnega ꞌida sagali nina tada guinuwe, nigeya ma ida bubuna kadekadelina ta toꞌumalina ꞌediyega, ta esi ma ida bubuna boboꞌana ta palupaluna ꞌediyega. \p \v 9 Lowa ꞌimi leta ꞌebweu ꞌena yasimana ꞌaene geyaꞌabo totoꞌumalidi maꞌemiyao waegosigosiyana, \v 10 ta esi nigeya yaloiloina be ꞌaene toloyaweyao be tomatagwegweyao be toꞌipwalao be tolonabwasuwao waeꞌidiꞌidiyedi, manuna baleꞌu gete ꞌenaya taudi nadigega yau wawasae, ꞌenega nigeya sawesawedaya taebesinedi. \p \v 11 \x * \xo 5:11 \xt Ep 5:3, 7\x*Ta esi ꞌigu loina ꞌemiya gete tuga be ꞌabo yaita ꞌiekalesiya ta ꞌiloyawe, nai ꞌilomatagwegwe, nai ꞌilonabwasuwa, nai ꞌiꞌenapaꞌala, nai bwasi waiwai ꞌinumanuma, nai ꞌiꞌipwala, geyaꞌabo waegosigosiyane nai maꞌemi waꞌeꞌai. \p \v 12 Ta ꞌaboꞌagu ꞌigu ꞌebeloina toekalesiyao dimo ꞌediya, ta geyaꞌabo mali bodao ꞌediya. \v 13 Manuna taudi maꞌetamo Yaubada ꞌiloinedi, ta esi toloyawe nina ꞌebweu ꞌimi boda, ꞌenega ꞌilobwenena be waloine, be ꞌemiyega wapaꞌi. \c 6 \s1 Etala manuna \p \v 1 ꞌEbweu wate yage ꞌebe omayamaya ꞌemiya ꞌimiyami, nate ꞌimi etala ꞌediya toloinao nigeya totapwalolo ꞌediya watautauya, ta esiya ꞌilobwenemi toekalesiyao ꞌediya watatauya. \p \v 2 Wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene ꞌaboꞌada Yesu ꞌana toemisao maꞌetamo yage maiboꞌana tada loinedi, ꞌenega sawesawemiya be yage gidalidi etala ꞌediya wada loinedi. \v 3 Maꞌetamo galewaya aniloseyao wate tada loinedi, ꞌenega gete tuga sawesawedaya be guinuwa baleꞌuya taloinedi. \p \v 4 ꞌEnega geyaꞌabo watautauya toloinao taudi nigeya siekaekalesiya ꞌediya. \v 5 Nate yage ꞌebe omayamaya. ꞌEnega ꞌabo yaita ꞌemiyega nuwanuwana be gosiyana maꞌiyana sietala, ꞌilobwenedi be ꞌebweu tomwalatoi boda ekalesiya ꞌenega siꞌebesa, be tauna etala nina manuna ꞌida loina. \v 6 Ta esi ꞌomi ꞌimi guinuwa nigeya palupaludi, manuna taudi nigeya Keliso ꞌana toemisao matadiya waetaetala. \p \v 7 \x * \xo 6:7 \xt Md 5:39-40; 1 Te 5:15\x*ꞌOmi toekalesiyao ꞌabo waetala, ꞌana ꞌita nigeya boboꞌana, ta ꞌeguma mwau ꞌemiya siapweapwesa, ꞌilobwenemi be ꞌami tokaboyao nidi waeꞌalamaꞌiꞌitanedi ta geyaꞌabo waetaetalaedi. \v 8 Ta esiya ꞌomi toekalesiyao tasimiyao niꞌatu wakaboedi ta ꞌediyega waꞌipwala. \v 9 \x * \xo 6:9 \xt Ep 5:5; Et 22:15\x*ꞌEnega ꞌimi bubuna nadigega manuna geyaꞌabo Yaubada ꞌina ꞌebeloina ꞌena walugulugu, manuna totoꞌumalidi maiboꞌadi Yaubada ꞌiꞌetobodedi, nadigega tolonabwasuwao be toloyaweyao be loelata nina waine dimo maꞌediyao siguiguinuwe be tai dimo maꞌediyao siguiguinuwe, \v 10 be toꞌipwalao be tolomatagwegweyao be tonuma bwasi waiwai be toloꞌaegilao be tokaboyao. \p \v 11 \x * \xo 6:11 \xt Ta 3:3-7\x*Manuna ꞌaimi lowa wabubuna nadigega, ta esi gete tuga Yaubada niꞌatu ꞌiꞌutumi ga waꞌesasemi, manuna ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌana esanega, ta Yaluyaluwa Tabuna ꞌina guinuwega, niꞌatu ꞌigiepaepalumi. \s1 Loelata manuna \p \v 12 ꞌEbweu ona yanonona, manuna ꞌaina tomota sigwae, “Bubuna maiboꞌana kapekapeyana ꞌeguya.” Onaꞌaiꞌaila sawesawedaya yage maiboꞌana taguinuwedi, ta nate namo ꞌaina bubuna nigeya sida lemeda, manuna ma idi waiwai be sawesawenaya siyonida. \p \v 13 \x * \xo 6:13 \xt 1 Te 4:3-4\x*Wada nuwaꞌiꞌisi masula manuna. Onaꞌaiꞌaila, masula gamwada manuna, ta wate gamwada masula manuna, ta esi maꞌetamo masula be gamwada Yaubada ꞌida loesawalidi. Ta bwalada Yaubada ꞌiꞌebwaꞌeda nigeya loelata manuna, ta tauna esiya manuna, be tauna ꞌaboꞌada manuda, \v 14 \x * \xo 6:14 \xt Lo 8:11; 2 Ko 4:14\x*be wate tauna ꞌina waiwaiyega mwawasega ꞌida gietoolo limada, nadigega ꞌida ꞌInapwana Yesu mwawasega ꞌigietoolo limena. \p \v 15 \x * \xo 6:15 \xt 1 Ko 12:27\x*Ooda nate Keliso welawelaꞌanao, ꞌenega geyaꞌabo yaita ꞌoyo tosogala maꞌiyayo wabubuna geyogeyoi. \v 16 \x * \xo 6:16 \xt Nug 2:24\x*Manuna ꞌabo yaita tai tosogala maꞌiyana siloegesi nate niꞌatu sieꞌebweu, nadigega Buki Tabu ꞌisimana tubwe gete manuna, ꞌigwae, “Siteluwa sieꞌebweu, ꞌatuwa tuga oodi ꞌebweuna.” \v 17 Ta esi ꞌabo ꞌida ꞌInapwana maꞌiyayo waeꞌebweu yaluyaluwami wate sieꞌebweu. \p \v 18 ꞌEnega ꞌilobwenemi be loelata waguitoyase, manuna loelata nigeya nadigega mali bubuna toꞌumalidi. Onaꞌaiꞌaila, mali bubuna toꞌumalidi nigeya ooda sida gietoꞌumaliyedi, ta loelata esi ooda ꞌigiegie toꞌumaliyedi. \p \v 19 \x * \xo 6:19 \xt 1 Ko 3:16\x*ꞌEnega wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene ooda Yaluyaluwa Tabuna ꞌina anuwa, manuna Yaluyaluwa Tabuna nina Yaubada ꞌenega ꞌimai ga soladaya ꞌimiyami, ꞌenega geyaꞌabo tauda taloiloineda, ta esi Yaubada ꞌida loineda. \v 20 \x * \xo 6:20 \xt 1 Pi 1:18-19\x*Manuna niꞌatu ꞌiemaisida, ꞌenega ꞌilobweneda be ooda ꞌediyega ꞌana esana tada giesinabwa. \c 7 \s1 Ai manuna \p \v 1 Nuwanuwa nina ai manuna niꞌatu ꞌigu leta ꞌenaya wasimanena, ꞌenega ꞌaboꞌagu yaeonami ꞌaene boboꞌana tuga ꞌabo meꞌolotodi geyaꞌabo siaiai. \v 2 Ta esi nigeya sawesawemiya be maiboꞌami nadigega waguiguinuwaꞌesa, manuna yau wawasae taudi weweloedi siguiguinuwa besobeso. ꞌEnega nai ꞌilobwenemi waꞌeloai be ꞌenega ꞌebweuna ꞌebweuna mamwanena, be geyaꞌabo guinuwa besobeso ꞌisinasinabwa ꞌemiya. \p \v 3 Be ꞌenega meꞌolotomi mwanemiyao ꞌidi nuwanuwa wada muliyedi. Wate nadigega ꞌomi mewainemi mwanemiyao ꞌidi nuwanuwa wada muliyedi. \v 4 Manuna ꞌabo waine ꞌiai, nigeya sawesawenaya be tauna oona ꞌiloine, ta esiya mwanenana meꞌolotona ꞌiloina. Wate tai, nigeya sawesawenaya be tauna oona ꞌiloine ta esiya mwanena mewainena ꞌida loine. \p \v 5 Ta wate geyaꞌabo waꞌenoꞌeno dumaduma mwanemiyao ꞌediyega. Nate namo ꞌabo siteluwa ꞌemiyega ꞌidi nuwanuwa leleleya be ꞌasiyata nigeya yauna ꞌediya sida sidasida Yaubada ꞌenaya be muliyega wate sida ꞌenoluwa limana, ta geyaꞌabo wamiyamiya dumaduma wawasae, ꞌabona nai yalakwaiyao ꞌemiya siapwesa be ꞌediyega Seitani ꞌitoo be ꞌimi ai ꞌigietoꞌumaliyedi. \p \v 6 ꞌAbo nuwanuwami be waaai, boboꞌana, ta geyaꞌabo yaloiloinemi ꞌaene maiboꞌami wada ai, \v 7 manuna nuwanuwagu be ꞌaene geyaꞌabo waaiai, nadigega ꞌaboꞌagu nigeya yaaiai, ta saꞌi maiboꞌada ꞌida miya dumadumadi Yaubada niꞌatu ꞌiꞌebwaꞌeda, be ꞌaima ꞌamiyamiya weweloe ta ma ima gwausowala, ta ꞌaimi waaai. \p \v 8 ꞌEnega ꞌomi weweloemi be kwabulao ꞌami emataluwa gete, ꞌabo nigeya waaiai, nai boboꞌana be nadigega tuga wada miyami, ꞌaboꞌagu nadigega. \v 9 \x * \xo 7:9 \xt 1 Ti 5:14\x*Ta ꞌabo nuwanuwami be waaai, boboꞌana, wada ai tuga, be ꞌenega geyaꞌabo yalakwaiya ꞌigiegie toꞌumaliyemi. \p \v 10 Ta ꞌomi toai ꞌInapwana ꞌina loina yasimana ꞌemiya ꞌaene geyaꞌabo wasaꞌisaꞌila. \v 11 Ta ꞌabo yaita waine mwanena lowa ꞌisaꞌilena ꞌina ꞌeda ꞌeluwa boboꞌadi simiyami, nate ꞌabo waine nina tebweuna ꞌimiyami be geyaꞌabo ꞌiaiai limana, ta boboꞌana wate ꞌabo ꞌiila limana mwanena ꞌenaya. Ta tai mwanediyao geyaꞌabo sisaꞌisaꞌiledi. \p \v 12 Gete wate ꞌaina nuwanuwa ꞌaboꞌagu ꞌeguyega, ta nigeya ꞌInapwana ꞌina loinega, nate ꞌabo yaita ꞌoyo meꞌolotoyo mwaneyo nigeya ꞌiemiemisa Yaubada ꞌenaya, ta ꞌina nuwanuwa nadigega be maꞌiyayo wamiyami tuga, geyaꞌabo ꞌusaꞌisaꞌile. \v 13 Wate nadigega ꞌabo ꞌebweu waine ꞌoyo mwaneyo nigeya ꞌiemiemisa Yaubada ꞌenaya, ta nuwanuwana be maꞌiyayo wamiyami tuga, geyaꞌabo ꞌusaꞌisaꞌile. \p \v 14 ꞌAbo yaita tai nai waine ꞌabo mwanena nigeya ꞌiemiemisa Yaubada ꞌenaya, ta esi maꞌiyana tuga simiyami, ꞌiabe toemisa nina mwanena ꞌigieboboꞌane, ta ꞌenega natudiyao sena ꞌesasena ꞌena simimiya. Ta ꞌabo sisaꞌila, ꞌiabe natudiyao simiya toꞌumali. \v 15 \x * \xo 7:15 \xt Lo 12:18\x*Ta ꞌabo yaita ꞌoyo mwaneyo nigeya Yaubada ꞌena ꞌiemiemisa ta nuwanuwana be ꞌisaꞌileyo, ꞌuda gisine ta geyaꞌabo ꞌuegagale. Manuna Yaubada nuwanuwana be wamiya siwalowa, ta geya nuwana egewagewana. \v 16 \x * \xo 7:16 \xt 1 Pi 3:1-2\x*ꞌOyo tai nai waine ꞌetamo mwaꞌadega, mwaneyo ꞌugiesana ileꞌese, ꞌabo ꞌugiyai? \p ꞌIyaugwa! Nigeya tamwalamwalatoni, aga?” \s1 ꞌIda ꞌebemiya be ꞌida ꞌebe paisewa Yaubada ꞌiloiloinedi \p \v 17 \x * \xo 7:17 \xt 1 Ko 7:24\x*ꞌIda paisewa Yaubada niꞌatu ꞌieguyaiyena ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌedaya, ꞌenega ꞌebe paisewa nidi ꞌediya tada miyami. Gete nadigega ꞌigu loina toekalesiyao sena maiboꞌana ꞌediya. \p \v 18 ꞌAbo yaita ꞌoyo goma Yudia ta me Yudia ꞌida weꞌiweꞌiyaya lowa sidabena\f + \fr 7:18 \fk daba nai lodaba: \ft Nugana 17:10-14 ꞌena Yaubada Ebelaamo ꞌiloinena be ꞌaene tauna be natunao meꞌolotodi be tubunao meꞌolotodi ꞌidi yage bwaladi sida ꞌupwa yauledi, nate weꞌiweꞌiyaya nai ꞌebe ꞌinana sida guinuwe, ta ꞌana mwalatoi taudi Yaubada ꞌina tomotaiyao esiesinuwadi.\f* bwalamuya ga muliyega Yesu Keliso ꞌena ꞌuemisa, geyaꞌabo ꞌunuwanuwa mwau me Yudia ꞌida weꞌiweꞌiyaya nina manuna. Ta wate ꞌabo nigeya weꞌiweꞌiyaya nina ꞌemuya, geyaꞌabo ꞌulodalodaba, \v 19 \x * \xo 7:19 \xt Ga 5:6\x*manuna lodaba nigeya yage sinabwana, ta yage sinabwana esiya Yaubada ꞌina loinao ꞌadi ematamatana. \v 20 Geyaꞌabo ꞌimi miya nai ꞌimi paisewa baleꞌuya manudi wanuwanuwa mwau, be ꞌaene nuwanuwami wasaꞌugelasa. \v 21 ꞌAbo yaita ꞌoyo ꞌebweu tai sinabwana manuna ꞌuguiguinuwa tuta nina ꞌuekalesiya, geyaꞌabo ꞌunuwanuwa mwau ꞌimu paisewa daita nina manuna, ta esi ꞌeguma ꞌimu taubada nina maꞌetamo ꞌitagwaleyo be ꞌuila ꞌimu ꞌasaya, boboꞌana ꞌuda ila tuga. \v 22 Onaꞌaiꞌaila, topaisewao baleꞌuya ꞌabo Keliso ꞌena siemisa, Yaubada sawesawenaya ꞌidi toꞌumalinao ꞌediyega ꞌiliꞌamidi, ta wate tai sinabwadi ꞌabo Keliso ꞌena siemisa, sida etoꞌaliꞌei tauna manuna. \v 23 Manuna Keliso nina ꞌiemaisida ga ꞌaboꞌada ꞌina bodao. ꞌEnega geyaꞌabo watagwatagwalemi mali taubadao ꞌediya. \p \v 24 ꞌEnega gosegwao, geyaꞌabo ꞌimi ꞌebemiya nina waguiguitoyasedi. ꞌAbo toꞌase ꞌimi ꞌebemiya tuta nina Yaubada ꞌibwauyemi ga waekalesiya, ꞌebemiya nidi tuga ꞌediya wada miyami, Yaubada maꞌemi. \s1 Taudi gomagweineyao be kwabulao ꞌadi loina \p \v 25 Nigeya ꞌebweu wate loina Yaubada ꞌiꞌebwaꞌebwaꞌegu gomagweineyao taudi nigeya siaiai manudi, ta esi ꞌiobobomegu ga nuwanuwa palupaluna ꞌiꞌebwaꞌegu yage gete manuna. \v 26 ꞌEnega tuta ꞌebe esilae gete ꞌenaya ꞌida ꞌebemiya gete tuga ꞌena tada miyami. \v 27 Ta ꞌabo yaita ꞌoyo ꞌuaiya, mamwaneyo wada miyami tuga. Ta ꞌabo yaita ꞌoyo nigeya ꞌuaiai, geyaꞌabo wate waine ꞌuꞌebeꞌebese. \v 28 Ta ꞌabo yaisigedi niꞌatu siai nate nigeya loegesi, ta esi aiai nidi ꞌidi paisewa sinabwana, ꞌenega nuwanuwagu be yagie kapekapeyanemi. \p \v 29 Manuna tuta mwauna baleꞌuya niꞌatu ꞌiloselabena, ꞌenega ꞌomi aiai nimi ꞌilobwenemi be wabubuna nadigega taudi nigeya siaiai. \v 30 Ta ꞌomi todedoi wada bubuna nadigega taudi nigeya sidedoi, ta wate ꞌomi togwausowala wada bubuna nadigega tonuwamwau. Nadigega wate ꞌomi toegimwane wada bubuna nadigega gomagomabesodi, \v 31 \x * \xo 7:31 \xt 1 Yo 2:17\x*be wate geyaꞌabo baleꞌu gete yagenao manudi wanuwanuwa wawasae, manuna tuta gidalina be sisasawala be baleꞌu gete ꞌigugumwala. \p \v 32 ꞌEnega nuwanuwagu be geyaꞌabo yage baleꞌu manudi wanuwanuwa wawasae, ta esi wada bubuna nadigega taudi nigeya siaiai. Manuna taudi nigeya siaiai Yaubada ꞌina guinuwa namo manuna sinuwanuwa sinabwana, ta nuwanuwadi be ꞌInapwana sida giegwausowali. \p \v 33 Ta taudi aiai nidi baleꞌu yagenao nuwanuwadi be ꞌaene ꞌediyega mwanediyao sigiegwausowalidi. \v 34 ꞌEnega nigeya kapekapeyana be ꞌeda ꞌeluwa nidi ꞌediyega sitautauya. \p Ta wate gomagweineyao be iine taudi nigeya siaiai, sawesawediya be Yaubada manuna sinuwanuwa sinabwana, be ꞌenega bwaladi ta yaluyaluwadi sida gieꞌesasedi, ta esi aiai nidi sinuwanuwa yage baleꞌu manudi be ꞌaene ꞌediyega mwanediyao sigiegwausowalidi. \p \v 35 ꞌIgu simana gete ꞌenega nigeya ai yaꞌetoꞌetobode, ta esi sabi lememi, be Yaubada ꞌina guinuwa ꞌediya wada guinuwa ꞌaiꞌaila, ta geyaꞌabo mali yage manudi wanuwanuwa. \p \v 36 ꞌAbo yaita tai natuna gomagweinena ꞌiegagale be geyaꞌabo ꞌiaiai, ta esi ꞌabo natunana ꞌinuwamwau, manuna niꞌatu ꞌiewaine ta nuwanuwana be ꞌebweu tai maꞌiyana siai, tamana ꞌida tagwala tuga ꞌidi ai manuna, manuna ai nigeya yage toꞌumalina. \p \v 37 Ta esi ꞌabo tai ꞌinuwapaꞌali be ꞌaene natunana geyaꞌabo ꞌiaiai ta ꞌabo natunana sawesawenaya be ꞌiꞌalamaꞌiꞌitana be geyaꞌabo ꞌiaiai, ta wate ꞌabo nigeya yaita ꞌediyega ꞌinuwanuwa mwau ꞌetoboda gete manuna, nate boboꞌana wawasae, ꞌabo gomagweine nina geyaꞌabo ꞌiaiai. \v 38 ꞌEnega ꞌabo yaita ꞌina gomagweine ꞌitagwale be ꞌiai nate boboꞌana, ta ꞌabo ꞌiegagale nate boboꞌana wawasae. \p \v 39 \x * \xo 7:39 \xt 2 Ko 6:14\x*Ta ꞌabo yaita waine aiai nina niꞌatu mwanena maꞌiyana sieꞌebweu ta ꞌabo tai ꞌimwawasa, waine nina sawesawenaya be ꞌiai limana. Nate namo ꞌilobwenena be Yaubada ꞌina tai ꞌebweuna maꞌiyana siai. \v 40 Ta esi yanuwena ꞌaene ꞌabo waine nina tebweuna ꞌimiyami, be geyaꞌabo ꞌiaiai limana, nate boboꞌana wawasae. Ta nai Yaubada Yaluyaluwana ꞌina nuwanuwa gete nadigega. \c 8 \s1 Masula nina tomota siꞌebwaꞌebwaya ꞌebe bwagobwago kabokaboyao ꞌediya \p \v 1 ꞌEbweu wate enaida ꞌigu leta ꞌenaya niꞌatu wasimanenaya, nate masula nidi tomota siꞌebwaꞌebwaya ꞌidi ꞌebe bwagobwago gulewa nai kaiwe ꞌediya. Yage nidi ꞌidi kabo wamwalamwalatoni, ta saꞌi geyaꞌabo wanuwanuwatuꞌe ꞌimi sinasinapu nina manuna, ta ꞌilobwenemi be gosedao maiboꞌadi ꞌatemiyega wada obobomedi, manuna oboboma yage sinabwana, ta mwalatoi esi nigeya yage sinabwana. \p \v 2 ꞌEnega ꞌabo tanuwena ꞌaene ꞌaboꞌada tosinasinapu, nate nigeya tasinasinapu ꞌaiꞌaila, \v 3 \x * \xo 8:3 \xt Yo 14:23\x*ta esiya ꞌabo Yaubada taobobome, ꞌaboꞌada Yaubada ꞌimwalatonida ꞌaene boboꞌada. \p \v 4 ꞌEnega mwaꞌadega masula nina tomota siꞌebwaꞌebwaya ꞌidi ꞌebe emisa kabokaboyao ꞌediya? ꞌEbe bwagobwago kabokaboyao getedi nigeya ꞌebe emisa ꞌaiꞌaila, manuna Yaubada namo tebweuna ꞌimiyami, ta mali ꞌebe emisao yage besobeso tuga. \p \v 5 Ta tomota yaudi sinuwena ꞌaene ꞌebe emisao nai yaubadao yaudi galewaya ta baleꞌuya simiyami. \v 6 \x * \xo 8:6 \xt Ep 4:6; Yo 1:3\x*Ta ꞌaboꞌada Yaubada taemise ꞌaene Tamada nina, ta tebweuna namo, ga yage maiboꞌadi ꞌibubudi, ta wate ꞌaboꞌada ꞌibubuda, tauna manuna. Ta wate ꞌida ꞌInapwana taemisena ꞌaene tebweuna namo, Yesu Keliso, ta Keliso nina ꞌenega ꞌaboꞌada Yaubada ꞌibubuda, ta wate yage maiboꞌadi ꞌibubudi. \p \v 7 ꞌAboꞌada ꞌida emisa paꞌalina, ta saꞌi ꞌaina toekalesiyao ꞌidi emisao nenetadi, manuna sienuwanaluwa ꞌaene mali ꞌebe bwagobwago wate ꞌebe emisa ꞌaiꞌaila, ꞌenega ꞌabo tomota nidi ꞌebe emisa kabokaboyao ꞌadi masula siꞌaꞌani ꞌiabe simatauta ꞌediya. \p \v 8 Ta esi wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene nigeya masula ꞌenega Yaubada ꞌida gieboboꞌaneda, manuna nigeya ꞌebweu wate masula yaluyaluwada ꞌida gieboboꞌanedi, nai ꞌida gietoꞌumaliyedi. \v 9 \x * \xo 8:9 \xt Lo 14:13-15\x*ꞌEnega masula maiboꞌana sawesawenaya be taꞌenidi ta esi wada nuwaꞌiꞌisi be geyaꞌabo ꞌami masula ꞌetoꞌetobodana ꞌediyega toekalesiyao nenetadi wagiegie beꞌuyedi. \p \v 10 Manuna ꞌabo yaita ꞌoyo ma imu mwalatoi ꞌumwalamwalatoni ꞌaene mali ꞌebe emisao nidi yage besobeso, ta nigeya ꞌebweu ꞌidi waiwaimo, ꞌenega ꞌabo ꞌadi masula ꞌetoꞌetobodana ꞌuꞌaꞌani, be tasiyo ꞌebweuna ma ina emisa nenetana ꞌiꞌitayo, ꞌiabe tauna wate ꞌiꞌaꞌani, ta esi ma ina matauta. \v 11 Onaꞌaiꞌaila, ꞌoyo ma imu mwalatoi, ta esi ꞌimu mwalatoi ꞌenega maꞌetamo tasimuna nenetana ꞌugietoꞌumaliye. ꞌEnega wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene Keliso ꞌimwawasa tasimina nenetana sabi ꞌetoseyena. \v 12 ꞌEnega ꞌabo tasimina nenetana wagiebeꞌuye, nate ꞌimi loegesi Keliso ꞌenaya. \p \v 13 \x * \xo 8:13 \xt Lo 14:21\x*Ta ꞌaboꞌagu saꞌi geya nuwagu be ꞌebweu tasidai yagiebeꞌuye, ꞌenega masula nidi yaguitoyasa ꞌaiꞌailidi, be geyaꞌabo yalotolotoodi, ꞌabona nai ꞌediyega tasidao yagie beꞌuyedi. \c 9 \s1 Keliso ꞌana tosimanao ꞌidi bubuna \p \v 1 \x * \xo 9:1 \xt Gu 26:16\x*Geyaꞌabo tomota sitootoo be siloinegu, nai silomulomugiyegu, ta esi wanuwaꞌiꞌisi ꞌaene ꞌaboꞌagu ꞌInapwana Yesu ꞌina toguinuwa ꞌebweu, ga ꞌInapwana nina niꞌatu yaꞌitena, ga tetelina wate ꞌemiya yasimanena, ga waemisena, \v 2 \x * \xo 9:2 \xt 2 Ko 3:2-3\x*ꞌenega wamwalatonigu ꞌaboꞌagu Yesu ꞌana tosimana ꞌaiꞌaila. Ta ꞌaina tomota silomugiyegu ꞌaboꞌagu nigeya Yesu ꞌana tosimana. Ta nigeya! ꞌOmi wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaboꞌagu ꞌigu loguguyega ꞌida ꞌInapwana ꞌenaya ꞌimi emisa wasaꞌuna. \p \v 3 ꞌEnega gete nadigega yada onaꞌesa ꞌagu tolomugiyao ꞌediya, \v 4 ꞌaene ꞌaboꞌagu Keliso ꞌana tosimana ꞌaiꞌailao nadigega. Manuna taudi ꞌadi masula be ꞌadi bwasi waꞌebwaꞌebwaꞌedi, ꞌenega ꞌilobwenena be ꞌaboꞌagu wate nadigega wada ꞌebwaꞌegu. \v 5 Ta wate taudi tosimanao nidi be ꞌida ꞌInapwana Yesu tasinao be Pita wate, ꞌidi sakowasi ꞌediya mwanediyao siꞌauꞌewedi ta waꞌitaꞌiꞌisidi, ꞌenega ꞌaboꞌagu wate ꞌabo yada ai be mamwanegu ꞌada sakosakowasi, ꞌilobwenena be maꞌiyagu wada ꞌitaꞌiꞌisima. \p \v 6 Ta ꞌaboꞌagu be Banaba nigeya saꞌi ꞌemaya nadigega wada guinuwaꞌesa, manuna ꞌaboꞌama tauma ꞌaꞌitaꞌiꞌisima ꞌima guinuwa ꞌana maisa ꞌediyega. \p \v 7 ꞌEbweu enaida yada enaidemi be wada nuwanuwa manuna. Enaida nina gete: Tolosaiyao mane ꞌenega ꞌadi ꞌitaꞌiꞌita silobalobadi? Gabemani ꞌediyega, nai taudimo tuga ꞌediyega? Wate ꞌebweu ꞌigu enaida: ꞌAbo tai oine ꞌiasoi, ta sesoi ꞌana tutaya, mwaꞌadega ꞌiabe uwana ꞌiꞌaꞌani nai nigeya? ꞌEbweu wate ꞌigu enaida: Mwaꞌadega ꞌabo tai ma ina baweyao ꞌiꞌitaꞌiꞌisidimo tuga ta nigeya ꞌebweu ꞌida ununa ꞌina sagali manuna, toꞌase ꞌina ꞌitaꞌiꞌita ꞌana boboꞌana? \p \v 8 ꞌEbeꞌita getedi ꞌida ꞌasega, \v 9 \x * \xo 9:9 \xt 2 Loi 25:4; 1 Ti 5:18\x*ta Mosese ꞌina loina maꞌiyana sieleleleya, ꞌigwae, “ꞌAbo bulumakau witi solanaya ꞌipaipaisewa, ꞌilobwenena be witi nidi ꞌediyega ꞌida ꞌeꞌai.” Yaubada nigeya ꞌinuwanuwa sinabwana bulumakau manudi, \v 10 ta esi ꞌionaona ꞌina topaisewao ꞌaboꞌada manuda. ꞌEnega loina gete ꞌisaꞌuna be ꞌada emisa be ꞌaene ꞌima paisewa ꞌediyega ꞌama masula ꞌada loba, nadigega taudi todauna be wate tosesoi siemiemisa be masula nidi ꞌidi bagulega sida ꞌeꞌai. \p \v 11 \x * \xo 9:11 \xt Lo 15:27\x*ꞌAboꞌama wate nadigega yaluyaluwami ꞌadi masula niꞌatu ꞌadaunina ꞌemiya, ꞌenega ꞌilobwenemi be bwalama ꞌadi masula waꞌebwaꞌema. \v 12 Manuna mali tosimanao waeꞌenidi, ꞌenega ꞌilobwenemi be wada eꞌenima wate, ta tuwa tuga ꞌaꞌalamaꞌiꞌitana sinabwana, manuna ꞌabona nai ꞌaoopaꞌala ꞌemiya be Keliso tetelina wasinali. \p \v 13 \x * \xo 9:13 \xt 2 Loi 18:1-3\x*Ta wate Anuwa Tabu ꞌana topaisewao wada nuwaꞌiꞌisidi. Taudi tomota ꞌidi ꞌebwayadaitao ꞌediyega ꞌadi masula silobaloba, ta wate totaliyao ꞌadi masula manuna yobai nidi ꞌebe taliya ꞌenaya siunuunudi ꞌediyega siꞌewaꞌewadi. \v 14 \x * \xo 9:14 \xt Md 10:10; Ga 6:6\x*Yaubada ꞌina loina gete nadigega be ꞌaene Yesu Keliso tetelina ꞌana tosimanao ꞌadi masula sida lobadi ꞌidi paisewao ꞌediyega. \p \v 15 Ta esi nigeya yaeonami be waeꞌenigu, ta wate geyaꞌabo ꞌimi leta gete yaꞌetoꞌetoladi be ꞌaene waeꞌenigu. Geyaꞌabo yaonaona masula manuna. ꞌAbo botanega yamwamwawasa, gete boboꞌana, manuna geya nuwagu be ꞌami masula yaꞌewadi. \v 16 ꞌIgu paisewa gete tetela boboꞌana ꞌana simana manuna, ta nigeya ꞌaene paisewa gete ꞌenega ꞌagu tupu yada loba, manuna gete ꞌigu paisewa tuga, ga ꞌilobwenegu be yada guinuwa. Ta ꞌeguma yaguitoyasa ꞌiabe mwau sinabwana ꞌeguya ꞌiapwesa. \p \v 17 Yaubada ꞌagu loina gete ꞌisaꞌuna ꞌigu paisewa manuna ta nigeya ꞌaboꞌagu taugu ꞌigu nuwenuwega, ꞌenega geyaꞌabo maisa yaꞌewaꞌewa paisewa nina manuna. \v 18 Nate namo yagwausowala tuga manuna tetela boboꞌana ꞌemiya yaꞌebwayadaita, ta esi geyaꞌabo yanuwanuwa eꞌisa manuna. \v 19 Ta wate geyaꞌabo tomota ꞌagu loina sisaꞌusaꞌu, ta esi tomota yauyaudi manudi yaguiguinuwa be yada ꞌetoseyedi. \v 20 ꞌEnega yabubuna me Yudia ꞌidi bubuna nadigega be ꞌenega ꞌaene me Yudia yada lemedi, ta taudi Mosese ꞌina loina simuliyena, ꞌabo maꞌegwao ꞌamiyami yabubuna taudi nadigega be ꞌaene yalemedi, ta esi ꞌateguyega geyaꞌabo loina nina ꞌenaya yatagwatagwala. \v 21 Ta wate taudi Mosese ꞌina loina nigeya simwalamwalatoni, ꞌeguma maꞌegwao ꞌamiyami, yabubuna taudi nadigega be ꞌaene yalemedi, ta esi geyaꞌabo ꞌagu loina Keliso ꞌenega yaleꞌoaleꞌoa. \v 22 Ta wate ꞌabo taudi ꞌidi emisa nenetana maꞌegwao ꞌamiyami, yabubuna taudi nadigega be ꞌaene yalemedi. ꞌEnega tomota maiboꞌadi maꞌegwao manudi yatoo waiwai be yapanaitedi be ꞌenega ꞌaidi ꞌediyega ꞌetoseyana sida loba Keliso ꞌenega. \v 23 ꞌIgu paisewa gete tetela boboꞌana manuna, be ꞌaene ꞌomi maꞌegwao ꞌetoseyana tada loba tetela nina ꞌenega. \p \v 24 \x * \xo 9:24 \xt Pi 3:14\x*Ta wada nuwaꞌiꞌisi ꞌabo epili ꞌenaya maiboꞌadi siepiepili, ta esi ꞌebweuna namo ꞌediyega ꞌinugana, ꞌenega ꞌilobweneda be tatoo waiwai be tada nugana. \p \v 25 \x * \xo 9:25 \xt Ye 1:12\x*Ta yaisigedi taudi baleꞌuya sitoo waiwai, ta sieꞌalamaꞌiꞌitana ꞌidi toona ꞌenega, be ꞌaene pali sawasawalina sida loba, ta esi ꞌaboꞌada tatoo waiwai be pali miyamiya atayana galewega tada loba. \p \v 26 Gete manuna yapili waiwai, nai yaetapewa waiwai, ta geyaꞌabo yaetaetapewa besobeso. \v 27 ꞌEnega bwalagu yaloina paꞌalena be ꞌenega geyaꞌabo yada bubuna besobeso, ꞌabona nai ꞌigu loguguya mali tomota ꞌediya mulinaya ꞌaboꞌagu yabebeꞌu. \c 10 \s1 Bwagobwago mali ꞌebe emisao ꞌediya \p \v 1 \x * \xo 10:1 \xt Sia 13:21, 14:22-29\x*Gosegwao tubudao wada nuwaꞌiꞌisidi ꞌaene lowaenei tuta nina sena mwatui daitaya sitautauya, ta pwana ꞌenega Yaubada ꞌianuganedi, ga wate ola solanaya ꞌidi ꞌeda ꞌiguinuwena ga ꞌenega siabala mali esenaya. \v 2 ꞌEnega pwana be ola ꞌediyega ꞌidi bapitaiso silobena ꞌaene Mosese ꞌana tomuliyao, \v 3-4 \x * \xo 10:3-4 \xt Sia 16:35\x*\x * \xo 10:3-4 \xt Sia 17:6\x*ta wate ꞌadi masula be ꞌadi bwasi maiboꞌana galewega silobena yaluyaluwadi manuna, ta ꞌadi bwasi siꞌewaꞌewa gulewa ꞌebweu ꞌenega, ta gulewa nina galewega maꞌedi sitautauya, ꞌana esana Keliso. \v 5 \x * \xo 10:5 \xt Num 14:26-30; Ib 3:17\x*Ta esi Yaubada nigeya ꞌigwaugwausowala tubudao nidi manudi, ꞌenega mitawa nina ꞌenaya yaudi simwawasa, ga kokowadi nada siebesinedi. \p \v 6 Ta taudi ꞌebeꞌita ꞌedaya be ꞌaene geyaꞌabo toꞌumalina manuna tanuwanuwa, \v 7 \x * \xo 10:7 \xt Sia 32:6\x*ta wate geyaꞌabo tabwagobwago mali ꞌebe emisao ꞌediya, nadigega taudi mitawaya siguinuwena. Buki Tabu ꞌena taudi manudi ꞌisimana, ꞌigwae, “Tomota nidi simiyatowa ga siꞌeꞌai ta sinumanuma, ga muliyega sitoolo ga siguinuwa besobeso.” \v 8 \x * \xo 10:8 \xt Num 25:1-2\x*Ta wate siloeloelata, ꞌenega ꞌasiyata ꞌebweuna ꞌenaya site tuweniti tili tausani ꞌediyega Yaubada ꞌiloemwawasidi. Gete ꞌebeꞌita ꞌedaya be ꞌaene geyaꞌabo taloeloelata. \p \v 9 \x * \xo 10:9 \xt Num 21:5-6\x*Ta wate Yaubada ꞌana ꞌoataꞌoata sisaꞌuna ga mwata ꞌenega ꞌiloemwawasidi. Getei ꞌieꞌiteda ꞌaene geyaꞌabo ꞌaboꞌada wate nadigega taguiguinuwaꞌesa. \v 10 \x * \xo 10:10 \xt Num 16:41, 49\x*Ta wate Yaubada silomugiyena, ga ꞌenega ꞌebweu anilose ꞌietunenama ga ꞌigietoꞌumaliyedi ꞌidi lomugi nidi manuna. ꞌEbeꞌita gete ꞌedaya be ꞌaene geyaꞌabo talomulomugi. \v 11 \x * \xo 10:11 \xt Lo 15:4\x*ꞌEbeꞌita nidi getedi maiboꞌadi Buki Tabu ꞌena siꞌetoladidi be ꞌaene gete tuga ꞌaboꞌada ꞌepata auwauda eꞌisa nidi mwaudi tada nuwaꞌiꞌisidi, be geyaꞌabo loegesi nidi taguiguinuwedi. \p \v 12 ꞌEnega ꞌabo yaita ꞌoyo ꞌunuwena ꞌaene ma imu waiwai ꞌutootoolo, ꞌuda ꞌitaꞌiꞌisiyo be geyaꞌabo ꞌuneeneta, \v 13 \x * \xo 10:13 \xt Ib 4:15\x*manuna ꞌebe toona nidi ꞌediyega Seitani ꞌitootoomi, maiboꞌada wate ꞌitootooda nadigega, ta esi Yaubada ꞌina loina ꞌisaꞌuna be geyaꞌabo Seitani ꞌitootoo wawasaeda, ta ꞌabo taꞌalamaꞌiꞌita ꞌiabe ꞌeda boboꞌana ꞌieꞌitada be ꞌenega ꞌebe toona nidi taewaiwai sinedi. \p \v 14 Gosegwao, nuwanuwagu sinabwana be mali ꞌebe emisao waguitoyasedi. \v 15 ꞌOmi ma imi mwalatoi, ꞌenega ꞌigu ona gete manuna wada nuwanuwa sinabwana. \v 16 \x * \xo 10:16 \xt Md 26:26-28; Lo 12:5\x*Manuna ꞌeguma sakalameni manuna talokagutoki Yaubada ꞌenaya be tanunuma, nate Keliso lalanega ꞌigieboboꞌaneda be Keliso maꞌeda taeꞌebweuna. Nadigega beledi, ꞌabo tagitomwa be taꞌaꞌani, beledi nina ꞌenega Keliso maꞌeda taeꞌebweuna, manuna tauna oona taeꞌani. \p \v 17 Beledi nina ꞌebweuna ꞌenega maiboꞌada taꞌeꞌai, ꞌenega Keliso oona ꞌenaya taeboda ꞌebweuna. \v 18 Nadigega tuga me Isileli yauyaudi ꞌidi taliyao siunudi Yaubada manuna ga siꞌenidi, ꞌenega Yaubada maꞌedi sieboda ꞌebweuna. \p \v 19 \x * \xo 10:19 \xt 1 Ko 8:4\x*Onaꞌaiꞌaila, masula nidi taudi tomiya apwesa siꞌebwaꞌebwaya mali ꞌebe emisao ꞌediya, ta wate ꞌidi ꞌebe emisao nidi, nai kaiwe nai gulewa, yage besobeso tuga, ta nigeya ꞌidi waiwaimo. \v 20 Ta wate guinuwa nidi taudi tomiya apwesa yage nidi manudi siguiguinuwa, nigeya Yaubada manuna sinuwanuwa, ta esi Taumudumudulele magosenao manudi. ꞌEnega geya nuwagu be mali ꞌebe emisao manudi waguiguinuwa, ꞌabona nai Taumudumudulele gosenao maꞌemiyao waeboda ꞌebweuna. \p \v 21 \x * \xo 10:21 \xt 2 Ko 6:15-16\x*Nigeya ꞌana ꞌita boboꞌana ꞌeguma ꞌInapwana ꞌana keiga ꞌenega wanumanuma be ꞌina ꞌebe ꞌeꞌai ꞌenega waꞌeꞌai ta wate Taumudumudulele ꞌina guinuwa waguiguinuwedi, \v 22 manuna ꞌInapwana ꞌatena wagiegie dededoni. ꞌInapwana nina Toewaiwai sana, ꞌenega geyaꞌabo tagiegie gamwasowali, ꞌabona nai ꞌipeꞌuda. \s1 Masula nidi mali ꞌebe emisao manudi. \p \v 23 Yage maiboꞌadi sawesawedaya be taguinuwedi, ta ꞌaina yage geyaꞌabo silemelemeda. \v 24 \x * \xo 10:24 \xt Lo 15:12\x*ꞌEnega ꞌilobweneda be guinuwa nidi taguinuwedi gosedao ꞌadi lema manuna, ta esi geyaꞌabo ꞌaboꞌada tauda ꞌada lema manuna. \v 25 \x * \xo 10:25 \xt 1 Ko 8:4-13\x*ꞌEnega ꞌabo yobai esiyona mali tomota ꞌediyega wagimwane, geyaꞌabo waenaenaida esiyo nina manuna, ta esi wada ꞌani tuga, be geyaꞌabo wanuwanuwa toꞌumalina toꞌase lowa masula nina ꞌena siguinuwena. \v 26 \x * \xo 10:26 \xt Sam 24:1\x*Manuna baleꞌu maiboꞌana ta wate yage maiboꞌana baleꞌuya Yaubada ꞌina ꞌebe loinao. \p \v 27 Ta ꞌabo tomiya apwesa ꞌebweu ꞌibwauyeyo be ꞌutatauya ꞌina anuwaya be ꞌamu masula ꞌisaꞌu manuyo, tuga ꞌuꞌaꞌani, ta geyaꞌabo ꞌuenaida toꞌase lowa ꞌiguinuwena masula nina ꞌenaya, be ꞌenega geyaꞌabo wanuwanuwa mwau manuna. \v 28 Ta esi ꞌabo yaita ꞌisimana masula nina manuna be ꞌemiya ꞌigwae, “Taudi ꞌidi guinuwa Taumudumudulele manuna masula nate ꞌenega siguinuwena,” geyaꞌabo masula nina ꞌuꞌeꞌani, ꞌabona nai tauna tosimana nina ꞌinuwamwau, nai ꞌimatauta, ꞌenega ꞌoyo wate ꞌuda nuwamwau, \v 29 nigeya tauyo ꞌimu matauta ꞌenega, manuna ꞌoyo nigeya Taumudumudulele ꞌumatamataute, ta esi tosimana nina ꞌina matautega. \p Ta ꞌaina tomota sigwae, “Geyaꞌabo ꞌagu loina wasaꞌusaꞌu taudi toneneta ꞌidi nuwanuwa manuna, \v 30 ta wate geyaꞌabo taudi silomulomugiyegu. ꞌAgu masula nina manuna niꞌatu yalokagutoki Yaubada ꞌenaya, ta nigeya ꞌebweu wate ꞌana toꞌumalina ꞌeguya ꞌimiyami.” \p \v 31 \x * \xo 10:31 \xt Kol 3:17\x*Taudi ꞌidi ona ꞌana eꞌisa gete, ꞌaene ꞌilobweneda be ꞌida guinuwa maiboꞌana, nai ꞌida ꞌeꞌai, nai ꞌida numa, nai toꞌase wate, ꞌediyega Yaubada ꞌana esana tagie sinabwa. \v 32 \x * \xo 10:32 \xt Lo 14:13\x*ꞌEnega geyaꞌabo mali tomota wagiegie nuwamwauyedi, nai me Yudia, nai taudi nigeya me Yudia, nai Yaubada ꞌina toekalesiyao, \v 33 \x * \xo 10:33 \xt 1 Ko 9:20-22\x*nadigega ꞌaboꞌagu yatootoo be ꞌaene geyaꞌabo taugu ꞌigu nuwenuwega yaguiguinuwa, ta esi toꞌase tomota ꞌidi nuwanuwa nadigega yada guinuwe tuga, be sida gwausowala, be ꞌenega ꞌadi ꞌetoseyana sida loba Yaubada ꞌenega. \c 11 \p \v 1 ꞌIlobwenemi be ꞌigu bubuna gete waetotowane, nadigega ꞌaboꞌagu Keliso ꞌina bubuna yaetotowanena. \s1 Iine ꞌidi iyala tapwalolo ꞌenaya \p \v 2 Kagutoki gosegwao, manuna eꞌitao nidi yaꞌebwaꞌemi niꞌatu wanuwaꞌiꞌisidi ta wagiyaidi. \v 3 ꞌEnega nuwanuwagu be wada mwalatoni ꞌaene Keliso meꞌolotoda ꞌida ꞌInapwana, ta esi iine ꞌidi ꞌinapwanao nate mwanediyao, ta Keliso ꞌina ꞌInapwana Yaubada. \p \v 4 ꞌAbo tai ma ꞌana peyaula ꞌisidasida nai ꞌiloguloguguya nate ꞌebe omayamaya ꞌina ꞌInapwana Keliso ꞌenaya. \p \v 5 Ta ꞌeguma waine madeba daisina ꞌisidasida nai ꞌiloguloguguya, nate wate ꞌebe omayamaya ꞌina ꞌinapwana, tauna mwanena, ꞌenaya. Onaꞌaiꞌaina, ꞌana ꞌita toꞌumalina nadigega ꞌabo ꞌuyaꞌuyana maiboꞌana kolikolina. \v 6 Manuna ꞌabo waine geyaꞌabo debana ꞌiꞌauꞌaukabobo, ꞌuyaꞌuyana wada ꞌupwa be ꞌiomayamaya debana kolikolina manuna, ꞌenega ꞌida ꞌaukabobo be ꞌana ꞌita boboꞌana tapwalolo ꞌenaya. \p \v 7 \x * \xo 11:7 \xt Nug 1:26-27\x*Tapwalolo solanaya tai nigeya sawesawenaya be debana ꞌiꞌaubwasa, manuna tai ꞌana ꞌita Yaubada nadigega, ta wate ꞌana tupu Yaubada ꞌana tupu nadigega, ta waine ꞌana tupu tai ꞌana tupu nadigega. \v 8 \x * \xo 11:8 \xt Nug 2:21-23\x*Manuna nigeya gimitai waine ꞌenega ꞌiapweapwesa, ta esi waine tai ꞌenega ꞌiapwesama. \v 9 \x * \xo 11:9 \xt Nug 2:18\x*Ta wate Yaubada tai nigeya waine manuna ꞌimwelumwelului, ta esi waine tai manuna ꞌimweluluina. \v 10 ꞌEnega iine ꞌilobwenedi be debadi siꞌaukabobodi tapwalolo ꞌana tuta ꞌenaya, be iine nidi ꞌidi ematamatana mwanediyao ꞌediya aniloseyao sida ꞌita. \p \v 11 Ta esi ꞌabo ꞌInapwana ꞌina ꞌeda tamulimuliye nigeya sawesawenaya be waine tebweuna ꞌiloiloina nai tai tebweuna ꞌiloiloina, \v 12 manuna waine tai ꞌenega ꞌiapwesa ta tai waine ꞌenega ꞌitubuwa, ta maiboꞌada Yaubada ꞌenega taapwesa. \p \v 13 ꞌEnega wada nuwaꞌiꞌisi, ꞌabo waine madeba daisina ꞌisidasida Yaubada ꞌenaya, mwaꞌadega ꞌana ꞌita, boboꞌana nai toꞌumalina? Toꞌumalina aga? \p \v 14 Maiboꞌada baleꞌuya tamiyami, ꞌabo tai taꞌita ꞌuyaꞌuyana dudulana, ꞌana ꞌita waine nadigega, nate ꞌebe omayamaya, \v 15 ta ꞌabo iine ꞌuyaꞌuyadi dudulana nate ꞌadi ꞌebe tupu, be wate debadi ꞌana ꞌebe ꞌaubwasa. \p \v 16 ꞌAda loina gete nadigega, ta nigeya ꞌebweu wate mali loina toekalesiyao maiboꞌada ꞌedaya, ꞌenega geyaꞌabo ꞌebweu yaita loina gete manuna ꞌionaonaila. \s1 ꞌInapwana ꞌina ꞌeꞌai tabu manuna. \p \v 17 ꞌEbweu wate ꞌimi bubuna manuna nigeya yagwaugwausowala, nate nigeya boboꞌana, \v 18 \x * \xo 11:18 \xt 1 Ko 1:10-12\x*manuna ꞌaina tomota sieonegu ꞌaene ꞌimi deliegogona ꞌediya waweyaweyalimi mali boda be mali boda ꞌediya, ꞌenega tupwana ꞌidi ona yaemisena. \v 19 Ta ꞌimi eweyaweyala ꞌana boboꞌana nate ꞌaene yaisigedi taudi toekalesiya ꞌaiꞌailao taꞌinanadi. \p \v 20 Ta wate ꞌimi deliegogona ꞌediya ꞌabo ꞌinapwana ꞌina ꞌeꞌai tabu waeꞌani ꞌana ꞌita nigeya boboꞌana, \v 21 manuna ꞌaimi taumi ꞌami masula waꞌeꞌai, ta ꞌaidi gosemiyao ma ꞌadi botana, ta wate ꞌaimi waꞌeꞌai be wanumanuma sinabwana ꞌenega waekaekabaleya. \v 22 ꞌEnega ꞌilobwenemi be taumi ꞌimi anuwa ꞌediya waꞌeꞌai be wanuma, ta geyaꞌabo Yaubada ꞌana tapwalolo wagiegie toꞌumaliye, ta wate taudi gomagomabesodi wagiegie omayamayaedi. Gete manuna geyaꞌabo yatuputupumi. \p \v 23 ꞌIda ꞌInapwana Yesu ꞌina ꞌeꞌai ꞌana mwalatoi niꞌatu ꞌieꞌitegu ga ꞌaboꞌagu yaeꞌitemi, nate boiboi nina Yudasa ꞌisipupuyena, Yesu nina beledi ꞌiꞌewena, \v 24 ta ꞌilokagutoki Yaubada ꞌenaya ga ꞌigitomwena, ta ꞌigwae, “Gete oogu ꞌomi ꞌami ꞌetoseyana manuna. ꞌEnega gete nadigega wada guinuwaꞌesa ꞌagu ꞌebe nuwaꞌiꞌita manuna.” \v 25 \x * \xo 11:25 \xt Ib 9:18-20\x*ꞌEnega siꞌeꞌai ga ꞌigumwala, ta keiga wate Yesu ꞌiꞌewena, ta ꞌigwae, “Keiga gete loina auwauna manuna, ta loina nina auwauna lalaguyega yagie apwesenama. ꞌEnega maꞌetamo ꞌabo to tuta ꞌediya wanumai wada nuwaꞌiꞌisigu.” \p \v 26 ꞌEnega beledi nina ꞌana ꞌeꞌai be keiga nina ꞌana numa ꞌediyega ꞌInapwana ꞌina mwawasa manuna taeꞌitae tuta maiboꞌana, be ꞌana laba ꞌiila limanama. \p \v 27 Ta ꞌabo yaita masula nina ꞌiꞌeꞌai besobeso nai ꞌInapwana ꞌina keiga nina ꞌenega ꞌinuma besobeso, tai nina nate ꞌina toꞌumalina, manuna ꞌida ꞌInapwana bwalana be lalana ꞌediya ꞌiguinuwa besobeso. \v 28 \x * \xo 11:28 \xt 2 Ko 13:5\x*ꞌEnega ꞌabo nuwanuwada be ꞌInapwana ꞌina ꞌeꞌai taꞌaꞌani, nugana ꞌida bubuna manuna tada nuwanuwa, be wate tada giepaepaluda, be muliyega masula nina taꞌaꞌani, ta wate keiga nina ꞌenega tanunuma. \v 29 Manuna ꞌeguma yaita ꞌiꞌeꞌai besobeso nai ꞌinuma besobeso, ta nigeya ꞌinuwanuwa Keliso bwalana manuna, maꞌetamo ꞌana loina ꞌida loba. \v 30 Gete ꞌalena ꞌenega ꞌami leꞌoasao be ꞌimi nenetao tupwana yaudi siapweapwesa ꞌemiya, ta wate ꞌaina ꞌami bodao niꞌatu sikwaiya. \p \v 31 ꞌEnega ꞌilobweneda be ꞌida bubuna tauda tada gieboboꞌanedi, ꞌabona nai Yaubada ꞌida loineda. \v 32 \x * \xo 11:32 \xt Ib 12:5-6\x*Ta esi ꞌabo tuta gete ꞌenaya Yaubada ꞌiloineda, nate ꞌigiepaepaluda, be ꞌenega maꞌetamo bwaꞌomatana ꞌenaya geyaꞌabo me baleꞌu maꞌedao ꞌiloiloineda. \p \v 33 Gosegwao, ꞌabo tuta nina ꞌInapwana ꞌina ꞌeꞌai waꞌaꞌani, gosemiyao wada yamwadi be siꞌeꞌai nugana, be muliyega ꞌomi. \v 34 Ta ꞌabo yaita ꞌibotanaya, ꞌina anuwaya nada ꞌida ꞌeꞌai nugana, be ꞌenega geyaꞌabo ꞌiꞌeꞌai sinabwana tapwalolo solanaya, ꞌabona nai Yaubada ꞌigamwasowalemi ꞌimi tapwalolo ꞌana ꞌita toꞌumalina manuna. \p Nate namo, loina gete manuna. Ta esi ꞌaina ꞌami loina wate simiyami, ꞌenega ꞌabo tuta nina yawawai ꞌemiya, loina nidi yada giepaepaludi ꞌemiya. \c 12 \s1 Yaubada ꞌina eguyai yaluyaluwada manudi \p \v 1 Gosegwao, nuwanuwagu be Yaubada ꞌina eguyai yaluyaluwada manudi yaliꞌami be wada mwalatoni. \v 2 Manuna lowa sena guguyoi ꞌena wamiyami ta mali ꞌebe bwagobwagoyao ꞌediya watagwatagwalemi, taudi nigeya sawesawenaya be siona, ta sikabokaboemi. \v 3 Ta esi gete tuga ꞌabo yaisigedi ꞌomi Yaubada Yaluyaluwana ꞌemiya ꞌimiyami, geyaꞌabo Yesu waloꞌaloꞌaegile, ta esi wada ꞌawaꞌInapwane, manuna nigeya ꞌebweu yaita sawesawenaya be Yesu ꞌiꞌawaꞌInapwane ꞌabo nigeya Yaluyaluwa Tabuna ꞌena ꞌimiyami. \p \v 4 Yaluyaluwa Tabuna nina ꞌebweuna namo, ta esi ꞌina eguyai ꞌedaya dumadumana be dumadumana. \v 5 ꞌIda ꞌInapwana nina wate ꞌebweuna namo, ta esi ꞌina paisewa taguiguinuwedi dumadumana be dumadumana, \v 6 ta ꞌaledi ꞌebweuna namo tuga, nate Yaubada, manuna tauna yage maiboꞌadi ꞌadi guinuwao ꞌigieapwesedi. \p \v 7 \x * \xo 12:7 \xt 1 Ko 14:26\x*Ta Yaluyaluwa Tabuna ꞌina eguyai ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌedaya nate maiboꞌada ꞌada lema manuna, \v 8 ta esi dumadumadi, manuna tomota ꞌebweuna ꞌana egueguyai mwalatoi, be ꞌebweuna sinasinapu, \v 9 be ꞌebweuna emisa, be ꞌebweuna gileꞌoasa, \v 10 be ꞌebweuna yage ꞌebe nuwaowana ꞌana guinuwa, be ꞌebweuna loguguya, be ꞌebweuna mali yaluyaluwao ꞌadi ꞌinana ꞌaene boboꞌana nai toꞌumalina, be ꞌebweuna wate mali ꞌenana sawesawenaya be ꞌediyega ꞌioona, be ꞌebweuna wate ꞌenana nidi ꞌana gibui. \v 11 Egueguyai getedi yaluyaluwa Tabuna tauna ꞌiesinuwa, ga ꞌieguyai ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌedaya, ta ꞌiꞌebwaꞌeda be nadigega tada guinuwaꞌesa. \s1 Oona ꞌebweuna ta welawelaꞌanao yaudi \p \v 12 \x * \xo 12:12 \xt Lo 12:4-5\x*ꞌAboꞌada ꞌatuwa oo ꞌebweuna manuna tamwalatonina ꞌaene oo ꞌebweuna, ta welawelaꞌanao yaudi. Oo nina nate Keliso ta welawelaꞌanao nidi ꞌaboꞌada. \v 13 \x * \xo 12:13 \xt Ga 3:28\x*Manuna maiboꞌada niꞌatu tabapitaiso, yaluyaluwa ꞌebweuna ꞌenega, ga niꞌatu taeboda ꞌebweuna. ꞌAboꞌama me Yudia be ꞌomi mali senao ꞌediyega, be tomiya mwau be tomiya boboꞌana, ta niꞌatu maiboꞌada taeboda ꞌebweuna Yaluyaluwa Tabuna nina ꞌedaya ꞌimiyami ꞌenega. \p \v 14 Onaꞌaiꞌaila, oo welawelaꞌanao nigeya ꞌebweuna ta esi yaudi ta dumadumadi. \v 15 ꞌEnega ꞌabo ꞌae ꞌigwae, “ꞌAboꞌagu nigeya oo ꞌina boda ꞌena yamiyami, manuna ꞌaboꞌagu nigeya nima,” ꞌina ona nina getei nigeya ona ꞌaiꞌaila. \p \v 16 Wate nadigega ꞌabo tena ꞌigwae, “ꞌAboꞌagu nigeya oo ꞌina boda, manuna ꞌaboꞌagu tena, ta nigeya mata,” tena ꞌina ona getei nigeya ona ꞌaiꞌaila, \v 17 manuna ꞌabo mata daisinamo, nigeya kapekapeyana be ꞌida nono, ta wate ꞌabo tena daisinamo nigeya kapekapeyana be maina ꞌimui, \v 18 ta Yaubada gete nadigega ꞌinuwena ga welawelaꞌao maiboꞌadi ꞌidi guinuwa ꞌiꞌebwaꞌedi. \p \v 19 Manuna ꞌabo welawelaꞌa ꞌebweuna namo, nate nigeya oo maiboꞌana. \v 20 ꞌEnega oo ꞌebweuna namo ꞌibubuna ta esi welawelaꞌanao yaudi. \p \v 21 ꞌEnega nigeya sawesawenaya be mata ꞌioona nima ꞌenaya, be ꞌigwae, “Geya nuwagu ꞌoyo.” Ta wate nigeya sawesawenaya be deba ꞌioona ꞌae ꞌenaya, be ꞌigwae, “Geya nuwagu ꞌoyo.” \v 22 Ta ꞌaidi wate ooda welawelaꞌanao ꞌadi ꞌita ꞌatuwa nenetadi, ta esi ꞌidi paisewa sinabwana ooda ꞌana lema manuna. \v 23 ꞌAina wate welawelaꞌadao, geyaꞌabo tatuputupudi nai manudi taomayamaya, ta esi taꞌitaꞌiꞌisidi be taꞌaubwasadi, \v 24 ta nigeya welawelaꞌadao maiboꞌadi ꞌadi ꞌitaꞌiꞌita nadigega. Manuna Yaubada ooda ꞌimweluluina be ꞌaene welawelaꞌanao nidi taudi nigeya ꞌadi tupumo tada ꞌitaꞌiꞌisi ꞌaiꞌailidi. \p \v 25 Be ꞌenega geyaꞌabo weyala ꞌiapweapwesa ooda welawelaꞌanao ꞌediyega. Ta esi maiboꞌadi sida eleleleya be maiboꞌadi sida elemalema ꞌida guinuwao ꞌediyega, \v 26 manuna ꞌabo welawelaꞌada ꞌebweuna ꞌiuuya ooda wate maiboꞌana siꞌelouya. Wate ꞌabo welawelaꞌada ꞌebweuna ma ina gwausowala ooda wate maiboꞌana sigwausowala. \v 27 \x * \xo 12:27 \xt Lo 12:5\x*ꞌEnega ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌaboꞌada Keliso welawelaꞌanao, \v 28 \x * \xo 12:28 \xt Ep 4:11-12\x*manuna ꞌida guinuwao ekalesiya solanaya dumadumadi be dumadumadi, Yaubada ꞌieguyaiyedi ꞌedaya, nugana taudi Keliso ꞌana tosimanao, be muliyega Yaubada ꞌina ona ꞌana tologuguyao, muliyega toeꞌitao, be yage ꞌebe nuwaowana ꞌadi toguinuwao, be togileꞌoasao, be tolemao, be toanuganao, be taudi mali ꞌenanao ꞌadi toonao. \p \v 29 Manuna nigeya sawesawenaya be maiboꞌada paisewa ꞌebweuna tuga ꞌena taetoguinuwa Keliso manuna, nai taetosimana, nai taloguguya, nai taeꞌita, nai yage ꞌebe nuwaowana tagieapwesedi, \v 30 nai togileꞌoasa, nai mali ꞌenana ꞌenega taona, nai mali ꞌenana be mali ꞌenana tagibui. \v 31 \x * \xo 12:31 \xt 1 Ko 14:1\x*Guinuwa getedi maiboꞌadi Yaubada ꞌieguyaiyena ꞌedaya, ꞌenega ꞌilobwenemi be wada nuwanuwa egueguyai boboꞌadi manudi, be wate ꞌeda boboꞌaiꞌailina yada eꞌitami, nate oboboma. \c 13 \s1 Oboboma \p \v 1 ꞌEguma ꞌigu onao boboꞌadi, ꞌatuwa tologuguyao be aniloseyao ꞌidi ona, ta ꞌabo oboboma nigeya ꞌateguya ꞌimiyami, ꞌigu loguguya nidi yage besobeso, ꞌatuwa sinaa siunuunu besobeso, nai yoguli simuꞌemuꞌe besobeso. \p \v 2 Ta wate ꞌeguma ꞌaboꞌagu Yaubada ꞌina tosimana, be ma igu sinasinapu sinabwana baleꞌu be galewa manudi, nai ꞌeguma yaemisa ꞌaiꞌaila Yaubada ꞌenaya be ꞌenega yaona ꞌoya ꞌediya, kapekapeyana sitatauya mali senaya, ta ꞌabo nigeya oboboma ꞌateguya, ꞌaboꞌagu tuga tai besobeso. \p \v 3 Ta ꞌeguma ꞌigu gwegwe maiboꞌana yaeguyaiye tomota ꞌediya, be bwalagu wate yatagwale be sigabu ꞌidi taliya manuna, ta ꞌeguma nigeya oboboma ꞌateguya ꞌimiyami, ꞌigu paisewa nidi uwadi geyaꞌabo yalobaloba. \p \v 4 \x * \xo 13:4 \xt Lo 13:10\x*Onaꞌaiꞌaila, oboboma yage sinabwana, manuna ꞌeguma oboboma ꞌatedaya ꞌimiyami, sawesawedaya be taeꞌalamaꞌiꞌitana be tomota taꞌatenuwa ꞌoleꞌoleyedi, ta geyaꞌabo taeꞌipiꞌipiyedi. Ta geyaꞌabo wate tanuwanuwatuꞌe nai tagagasa, \v 5 ta esiya gosedao taꞌamayabedi, be geyaꞌabo gamwasowala nai etalauwala ꞌedega siꞌitaꞌita. \v 6 \x * \xo 13:6 \xt Lo 12:9\x*ꞌEnega geyaꞌabo bubuna toꞌumalina manuna tagwaugwausowala, ta esi bubuna palupaluna manuna tada gwausowala. \p \v 7 \x * \xo 13:7 \xt 1 Pi 4:8\x*ꞌEguma oboboma ꞌatedaya ꞌimiyami, yage maiboꞌana sawesawedaya, be tada emisa ataya ma ida nuwayaina ꞌada lema Yaubada ꞌenega maꞌetamo manuna, be tuta maiboꞌana tada toolopaꞌala. \p \v 8 ꞌEnega oboboma geyaꞌabo ꞌigumwagumwala, ta esi taudi Yaubada ꞌana tosimanao maꞌetamo ꞌidi onao sigugumwala. Nadigega taudi mali ꞌenana be mali ꞌenana ꞌediyega sionaona, maꞌetamo ꞌenadina ꞌigugumwala. \v 9 Manuna gete tuga ꞌida sinasinapu tupwana namo tuga, ꞌenega ꞌida guguya tupwana namo wate, \v 10 ta tuta ꞌimeemai ꞌediya sinasinapu auwauna maiboꞌana ꞌiapwesama, be sinasinapu kadekadelina tanuwa pupule. \p \v 11 Nadigega ꞌaboꞌagu lowaenei gwama tuga, ta esi gete tuga niꞌatu yaetai ga gogama ꞌidi onao be ꞌidi guinuwao be ꞌidi nuwanuwao niꞌatu ꞌeguyega sigumwala. \v 12 \x * \xo 13:12 \xt 1 Yo 3:2\x*Gete tugai ꞌida mwalatoi nigeya sinabwana, ꞌatuwa maꞌamaꞌayau nadigega, nai kunuwadawada nadigega, ta esi maꞌetamo be ꞌenega ꞌana ꞌaiꞌaila ꞌida apwesa ꞌedaya. Ta ꞌaboꞌagu sinasinapu tupwana namo yamwalamwalatoni, ta maꞌetamo esiya maiboꞌana yamwalatoni, nadigega gete tuga Yaubada ꞌimwalatoi ꞌaiꞌailigu. \p \v 13 Yage sinabwadi ꞌetoi simiya ataya, nate emisa, be nuwayaina, be oboboma, ta maiboꞌadi ꞌediyega oboboma ꞌisinabwa sinedi. \c 14 \s1 Mali ꞌenana ꞌadi toonao manudi \p \v 1 \x * \xo 14:1 \xt 1 Ko 12:31, 14:39\x*ꞌEnega ꞌilobweneda be tatoo waiwai be tada eobooboboma ꞌaiꞌaila, ta wate tada toowaiwai be Yaubada Yaluyaluwana ꞌina egueguyai ꞌedaya tada lobadi, ta esi egueguyai ꞌebweuna boboꞌana wawasae, nate loguguya Yaubada ꞌina ona manuna. \p \v 2 Ta ꞌebweu wate egueguyai nina tomota ꞌediya, nate mali ꞌenanao ꞌadi tala manudi. ꞌAbo mali ꞌenana ꞌediyega taonaona, nate saꞌi Yaubada namo ꞌenaya taonaona, ta nigeya tomota ꞌediya, ꞌenega ona nidi ꞌadi mwalatoi tomota ꞌediya kwanikwanina, be gete Yaluyaluwa Tabuna ꞌina waiwaiyega mwalatoi kwaikwaiyina taonaonaedi, ꞌenega tomota nigeya sida nuwasabwalena. \v 3 Ta ꞌeguma taloguguya tomota ꞌediya, be ꞌida ona ꞌenega sinuwa sabwalena, nate ꞌadi lema, ꞌatepatu be gwausowala manudi. \v 4 Ta ꞌabo yaita mali ꞌenana ꞌenega ꞌionaona, nate taunamo tuga ꞌilemelemei, ta esiya ꞌabo tologuguyao sioona toekalesiyao ꞌenadiyega nate maiboꞌadi ꞌadi lema. \p \v 5 ꞌAboꞌagu nuwanuwagu be maiboꞌami mali ꞌenana ꞌediyega wada onaona. Ta wate nuwanuwagu sinabwana be wada loguguya, manuna tologuguyao ꞌidi guinuwa yage sinabwana, ta ona mali ꞌenanao ꞌediyega nigeya yage sinabwana, ta esi ꞌabo ꞌebweu togibui ꞌimiyami be ona nidi tauna ꞌigibunidi, nate yage boboꞌana toekalesiyao ꞌadi lema manuna. \p \v 6 ꞌEnega gosegwao wada nuwaꞌiꞌisi ꞌabo yawawai ꞌemiya, be mali ꞌenana ꞌenega yaonaona ꞌemiya, nai geyaꞌabo lema ꞌenega walobaloba. Ta esi ꞌabo yawawai ꞌemiya be lotoona auwauna nai mwalatoi nai loguguya nai eꞌita yaꞌebwaꞌemi, gete ꞌebe lema ꞌemiya. \p \v 7 Nadigega ꞌabo sinaa nai pate tomota siunu besobesodi, nigeya sawesawenaya be siwali boboꞌana. \p \v 8 Ta wate ꞌabo yaita yoguli ꞌimuꞌemuꞌe besobeso, gwane ꞌana mwalatoi nigeya sana tamwalamwalatoni, nai losaiya manuna, nai to yage ꞌana bwau manuna. \p \v 9 ꞌAboꞌada wate nadigega, ꞌabo nigeya taonaona palupalu ꞌiabe geyaꞌabo wate tomota ꞌida ona nidi sinuwanuwa sabwalenidi, manuna ꞌida ona nidi ꞌatuwa galala besobeso. \p \v 10 Ta onaꞌaiꞌaila, baleꞌuya ꞌenana yau wawasae simiyami, ga sena ꞌebweuna ꞌebweuna toniꞌasao taudi ꞌenadi simwalamwalatonidi. \p \v 11 ꞌEnega ꞌabo mali senao ꞌenadi nigeya yamwalamwalatoni, ꞌaboꞌagu ꞌatuwa ꞌowaga yaemwagemwage, ꞌenega nigeya sawesaweguya be ꞌenadi yamwalatonidi. Ta taudi wate nigeya sawesawediya be ꞌigu ona simwalatoni. \p \v 12 \x * \xo 14:12 \xt Ep 4:12\x*Kagutoki gosegwao, niꞌatu nuwanuwami be Yaubada Yaluyaluwana ꞌina egueguyai ꞌemiya wada ꞌewadi, ꞌenega ꞌilobwenemi be wada too be ꞌami egueguyai nidi ꞌediyega toekalesiya wada giewaiwaiyedi. \p \v 13 ꞌEnega ꞌabo yaita ꞌemiyega mali ꞌenana ꞌediyega ꞌionaona, ꞌilobwenena be ꞌida sidasida Yaubada ꞌenaya be mwalatoi ꞌida loba, be ꞌenega ꞌina ona ꞌida gibui. \p \v 14 Manuna ꞌabo mali ꞌenana ꞌenega yasidasida, ꞌenana nina ꞌana mwalatoi nigeya yamwalamwalatoni, manuna yaluyaluwagu namo ꞌisidasida, ta esi ꞌigu onao nidi nigeya yamwalamwalatonidi, toꞌase manudi yaonaona. \v 15 \x * \xo 14:15 \xt Ep 5:19\x*Ta ꞌilobwenegu be ma igu mwalatoi be wate yaluyaluwaguyega yada sidasida, ta yada wali tuputupu Yaubada ꞌenaya yaluyaluwaguyega ta wate ma igu mwalatoi. \v 16 ꞌAbo yaita ꞌoyo yaluyaluwayo namo ꞌenega ꞌulotuputupu, mali ꞌenanega, ta nigeya ꞌumwalamwalatoni, be gosemwao wate nigeya sinuwanuwa sabwalena, ꞌenega taudi geyaꞌabo siloeimeni. \v 17 Lotuputupu nina boboꞌana, ta esi gosedao nigeya ꞌida lemedi. \p \v 18 ꞌEnega yalokagutoki Yaubada ꞌenaya manuna mali ꞌenana ꞌediyega yaonaona wawasae, \v 19 ta esi tapwalolo ꞌenaya, nuwanuwagu be ona nina yamwalatonina ꞌenega yada simana kukupana tuga, be tomota yada eꞌitadi. Ta geya nuwagu be mali ꞌenanao ꞌediyega tapwalolo ꞌenaya yaonaona wawasae, manuna ona nidi tomota nigeya simwalamwalatoni. \p \v 20 \x * \xo 14:20 \xt Lo 16:19\x*Gosegwao, geyaꞌabo ꞌimi nuwanuwa gogama nadigega, ta esi wada nuwanuwa tai sinabwadi nadigega. Ta geyaꞌabo guinuwa toꞌumalina manudi wanuwanuwa be ꞌaene wamwalatonidi. \p \v 21 \x * \xo 14:21 \xt Ais 8:11-12\x*Manuna Buki Tabu solanaya Yaubada ꞌina loina ꞌebweuna ꞌimiyami, ꞌigwae, \p “ ‘ꞌOwagao maꞌetamo simamai be mali ꞌenanao ꞌediyega ꞌigu bodao ꞌediya ꞌigu ona sida simanedi, ta esi geyaꞌabo saꞌi ꞌigu onao nidi simulimuliyedi,’ Yaubada ꞌina ona gete nadigega.” \p \v 22 Manuna mali ꞌenanao nidi dumadumadi ꞌediyega taonaona, nate weꞌiweꞌiyaya nigeya taudi toemisao manudi ta esiya taudi nigeya siemiemisa manudi. Ta Yaubada ꞌina ona ꞌana etosimana nate lema toemisao dimo manudi. \v 23 ꞌEnega ꞌaboꞌada toekalesiyao ꞌabo tapwalolo manuna tadeli egogonama be mali ꞌenanao ꞌediyega taonaona, be ꞌaidi taudi nigeya Yesu ꞌana toemisao silulugu be ꞌenada kwanikwanidi sinonodi, nai sida nuwanuwa ꞌaene taekabaleya, aga? \v 24 \x * \xo 14:24 \xt Yo 16:8\x*Ta ꞌeguma maiboꞌada Yaubada ꞌina ona taguguyae be ꞌaidi taudi nigeya Yesu ꞌana toemisao siluguma be guguya nidi ꞌenadiyega sinonodi, sida sinuwaꞌebuni be siꞌawaꞌaiꞌaila, \v 25 be ꞌenega ꞌidi yalakwaiya manudi sida nuwamwau ma idi omayamaya, ta Yaubada matanaya sida beꞌu sanamwaꞌuta be ꞌenaya sida bwagobwago be siꞌawaꞌaiꞌaile, be ꞌenega sida gwae, “Onaꞌaiꞌaila, Yaubada maꞌemi wamiyami.” \s1 Lotapwalolo ꞌana ꞌeda \p \v 26 Gosegwao, ꞌabo tapwalolo manuna walulugu, ꞌebweu tai wali ꞌida alalagasi, ꞌebweuna ꞌida eꞌita, ꞌebweuna lotoona auwauna ꞌida simana apwese, be ꞌebweuna mali ꞌenana ꞌenega ꞌida ona, be ꞌebweuna ona nina ꞌida gibuni, be ꞌenega guinuwa nidi ꞌediyega boda sida lemedi. \v 27 Ta ꞌabo mali ꞌenanao ꞌadi toonao simiyami, boboꞌana ꞌabo site luwa nai site toi, ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌediyega sioona. Ta wate togibuiyao sida miyami be ona nidi sida gibunidi. \p \v 28 Ta ꞌabo ꞌenana nidi nigeya ꞌadi togibunimo, geyaꞌabo ꞌebweu yaita mali ꞌenana ꞌenega ꞌionaona apwesa lotapwalolo ꞌana tutaya, ta esi taunamo ꞌenaya ta wate Yaubada ꞌenaya ꞌida ona. \p \v 29 \x * \xo 14:29 \xt 1 Te 5:20-21\x*Ta wate tologuguyao ꞌeluwa nai ꞌetoi sida ona, be ꞌenega maiboꞌami ꞌidi ona nidi wada nonodi, be manudi wada nuwanuwa. \v 30 Ta ꞌabo ꞌebweuna tai tapwalolo solanaya ꞌimiyami be mwalatoi auwauna ꞌiloba, ꞌida toolo be yage nina ꞌida simana apwese, be tologuguya nina ꞌida ꞌalaenono. \v 31 Ta maiboꞌami sawesawemiya be ꞌebweuna ꞌebweuna nuwanuwa boboꞌana ꞌediyega wada loguguyae, be wada giepaꞌalimi. \v 32 Ta tologuguyao yaluyaluwadi taudimo siloiloinedi, \v 33 manuna Yaubada ꞌiloiloina palupaluyeda ta nigeya ꞌikwanikwaniyeda, ꞌenega ma ida gwausowala tada lotapwalolo. \p \v 34 \x * \xo 14:34 \xt 1 Ti 2:11\x*Ta iine ꞌomi, ꞌilobwenemi be tapwalolo ꞌenaya waꞌalaenono tuga be ona wanonodi. Manuna Buki Tabu ꞌenaya Mosese ꞌina loina iine manudi gete nadigega, ta wate nadigega loina toekalesiyao manudi sena maiboꞌana ꞌediya. \v 35 Ta ꞌabo iine nuwanuwadi be toꞌase sida mwalatoni, sawesawediya be ꞌidi anuwaya mwanediyao sida enaidedi be taudi sieꞌitadi. Manuna ꞌabo iine siona tapwalolo ꞌenaya, ꞌebe omayamaya ꞌedaya. \v 36 Ta geyaꞌabo wanuwanuwatuꞌe ꞌaene taumimo ꞌemiya Yaubada ꞌina ona ꞌiapweapwesa, nai taumimo ꞌemiya ꞌimiyami. \p \v 37 Ta wate ꞌabo yaita ꞌinuwena ꞌaene tauna Yaubada Yaluyaluwana ꞌenaya ga ꞌina mwalatoi ꞌiꞌebwaꞌena, nugana ꞌida gimimwalatoni ꞌaene ꞌigu ona leta gete ꞌenaya yaetunenawa, nate Yaubada ꞌina loina ꞌemiya. \v 38 Ta ꞌabo yaita ona nidi geya nuwana, tuwa tuga ꞌina emwagemwage nina ꞌenaya ꞌida miyami. \v 39 ꞌEnega gosegwao, ꞌilobwenemi be watoo waiwai be Yaubada ꞌina ona wada simana apwese, ta mali ꞌenana ꞌadi onao manudi geyaꞌabo waꞌetoꞌetobode tapwalolo ꞌenaya. \v 40 \x * \xo 14:40 \xt 1 Ko 14:32-33\x*Ta wate yage maiboꞌadi palupaludi ta boboꞌadi ꞌimi tapwalolo ꞌediya wada guinuwedi. \c 15 \s1 Keliso ꞌina toololimana manuna \p \v 1-2 Gosegwao, tetela nina niꞌatu yasimanena ꞌemiya, wanuwaꞌiꞌisi ꞌaene lowa ꞌatemi watagwalena tetela nina ꞌenaya, ga ꞌigiepaꞌalimi be ꞌenega ꞌami ꞌetoseyana ꞌena waloba, ꞌabo tetela nina wagiyaiꞌiꞌisi. Ta ꞌabo nigeya wada giyaiꞌiꞌisina, ꞌimi emisao nidi yage besobeso. \p \v 3 \x * \xo 15:3 \xt Ais 53:8-9\x*Tetela gete ꞌalena yaꞌita lobena ꞌenega yasimanena ꞌemiya ꞌaene Keliso ꞌida toꞌumalinao manudi ꞌimwawasa, nadigega Buki Tabu ꞌina simana, \v 4 \x * \xo 15:4 \xt Gu 2:24-32; Lu 24:46\x*ga sisaꞌu ꞌaliꞌaliyena ta ꞌasiyata ꞌetonina ꞌenaya ꞌitoolo limana, nadigega wate Buki Tabu ꞌisimana. \p \v 5 \x * \xo 15:5 \xt Lu 24:33-34, 36\x*ꞌItoolo limana ga Pita ꞌiꞌitena ta wate ꞌana tosimanao site tuwelo siꞌitena. \v 6 ꞌEbweu tuta ꞌenaya gosedao wate site paibi analedi siꞌitena. Boda nidi ꞌediyega yaudi gete tuga simiyami, ta ꞌaidi sikwaiya. \p \v 7 Yemesa wate ꞌiꞌitena, ga wate Keliso ꞌana tosimanao maiboꞌadi siꞌitena. \v 8 \x * \xo 15:8 \xt Gu 9:3-6\x*Ga ꞌebe losalowa ꞌaboꞌagu wate yaꞌitena, ta esi ꞌaboꞌagu ꞌigu tubuwa ꞌebe nuwaowana, nigeya nadigega taudi ꞌidi tuta silobena ga situbuwa. \v 9 \x * \xo 15:9 \xt Gu 8:3\x*Ta wate ꞌaboꞌagu tai toꞌumaligu. Manuna Yaubada ꞌana toemisao yagieꞌelouyaedi ꞌenega Keliso ꞌana tosimanao maiboꞌadi siboboꞌana sinegu. \v 10 \x * \xo 15:10 \xt 2 Ko 3:5, 11:23\x*Ta esi Yaubada ꞌiꞌatenuwa ꞌoleꞌoleyegu ga ꞌilemegu. ꞌEnega nigeya ꞌilemalema daidaitegu, manuna niꞌatu yaemisa ꞌaiꞌailena ga tosimanao maiboꞌadi ꞌidi paisewa yapilisinena, nigeya taugu ꞌigu waiwaiyega, ta Yaubada esiya ꞌina oboboma ꞌeguya ꞌenega. \p \v 11 ꞌEnega tosimanao nidi ꞌemiya niꞌatu siloguguya, ta ꞌaboꞌagu wate niꞌatu ꞌemiya yaloguguya, ga niꞌatu Keliso waemisena. \s1 Toolo limana manuna \p \v 12 ꞌIma loguguya ꞌemiya ꞌasimanena ꞌaene Keliso mwawasega ꞌitoolo limana, ga waemisena. Ta toꞌase manuna ga ꞌaimi waona ꞌaene tomota nigeya sawesawediya be mwawasega sitoolo limana? \p \v 13 Manuna ꞌabo tomota geyaꞌabo mwawasega sitootoolo limana, Keliso wate mwawasega geyaꞌabo ꞌitootoolo limana, \v 14 ꞌenega ꞌima loguguya nidi tuga yage besobeso, manuna Keliso waemisa yogenena. \v 15 \x * \xo 15:15 \xt Gu 4:33\x*Ta wate ꞌaboꞌama Yaubada ꞌana tosimanao ꞌakaboemi ꞌima onao nidi ꞌediyega, manuna ꞌagwae, “Yaubada Keliso mwawasega ꞌigietoolo limena,” ta saꞌi tomwawasa nidi nigeya sida toolo limana. \v 16 ꞌEnega Keliso wate geyaꞌabo ꞌitootoolo limana. \v 17 Ga Keliso nina wate waemisa yogenena, ga ꞌenega ꞌimi toꞌumalinao ꞌetamo tuga ꞌemiya simiyami. \v 18 Ta nai wate ꞌana mwalatoi ꞌaene gosedao nidi taudi lowa Keliso siemisena ga niꞌatu simwawasa, gete tuga taudi mwaꞌo nai simiyami? \v 19 Ta wate ꞌaboꞌada Keliso ꞌana toemisao nuwaꞌoleꞌoleda saꞌi, ꞌabo Keliso ꞌina lema ꞌedaya tuta gete baleꞌuya namo manuna, ta nigeya tuta ꞌimeema ꞌida mwawasa mulinaya manuna. \p \v 20 \x * \xo 15:20 \xt 1 Te 4:14\x*Ta ꞌana palupaluna esiya nate Keliso mwawasega ꞌigimitoolo limana, ga muliyega tokwaiyao maiboꞌadi. \p \v 21 \x * \xo 15:21 \xt Lo 5:12, 18\x*Manuna tai ꞌebweuna namo ꞌenega mwawasa ꞌiapwesama baleꞌuya, nate Adama, ga wate nadigega tai ꞌebweuna ꞌina guinuwega toololimana ꞌigieapwesena. \v 22 ꞌEnega niꞌatu tamwalatonina ꞌaene Adama ꞌina toꞌumalina ꞌenega maiboꞌada mwawasa ꞌedaya ꞌiapwesa, ta saꞌi Keliso ꞌenega yawasida ataya talobena. \p \v 23 \x * \xo 15:23 \xt 1 Te 4:16\x*Ta yawasi ataya ꞌina tauya gete nadigega, nugana Keliso ꞌitoolo limana be maꞌetamo tuta nina ꞌiila limanama ꞌaboꞌada yaisigedi ꞌina bodao, wate tatoolo limana, \v 24 \x * \xo 15:24 \xt Md 22:44; Et 20:14\x*be muliyega Keliso nina toloinao maiboꞌadi ꞌiewaiwai sinedi be welabanao be yaluyaluwa toꞌumalidi maiboꞌadi ꞌiewaiwai sinedi, be tuta ꞌana ꞌebe losalowa ꞌenaya Keliso ꞌina loina ꞌida ꞌebwaya Tamana ꞌenaya. \v 25 Manuna Keliso nina ꞌiabe ma ina waiwai be ꞌida loiloina ꞌana laba ꞌana talauwalao maiboꞌadi ꞌiewaiwai sinedi, \v 26 ta ꞌebe losalowa mwawasa ꞌida ewaiwaisine be ꞌida gumwala. \p \v 27 \x * \xo 15:27 \xt Sam 8:6\x*Manuna Yaubada loina maiboꞌana Keliso ꞌiꞌebwaꞌena. Nate namo Keliso geyaꞌabo Toꞌebwaya nina ꞌiloiloine. \v 28 ꞌEnega maꞌetamo tuta nina Keliso yage maiboꞌadi ꞌiloinedi, tauna ꞌitatagwala Tamana ꞌina loina ꞌena, manuna Tamanana Keliso ꞌina loina maiboꞌana ꞌana toꞌebwaya, ꞌenega Yaubada nina ꞌida ꞌetoloetana sana. \p \v 29 Ta ꞌabo tomwawasao geyaꞌabo sitootoolo limana, toꞌase manuna tomota sibapitaiso tomwawasao nidi manudi? \v 30 \x * \xo 15:30 \xt 2 Ko 4:10-11, 11:26\x*Ta wate mwaꞌadega ꞌaboꞌagu? ꞌAbo geyaꞌabo mwawasega yatootoolo limana, toꞌase manuna ꞌebe esilae ꞌena tuta yauyauna yapaipaisewa Keliso manuna? \p \v 31 Onaꞌaiꞌaila, ꞌasiyata ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌediya ꞌatuwa yamwawamwawasa, ta esi ma igu gwausowala ꞌomi ꞌimi toolopaꞌala manuna, ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌenaya. \p \v 32 \x * \xo 15:32 \xt Lu 12:19-20\x*Ta wate lowa Epeso ꞌenaya tomota gamwagamwasowalidi bomitawa ꞌatuwa silosaiyegu, ta esi losaiya nina nigeya ꞌana boboꞌanamo ꞌeguya ꞌabo nigeya mwawasega yatootoolo limana. ꞌEnega ꞌaina tomota sigwae ꞌaene ꞌilobweneda be tuta gete baleꞌuya tada egwausowala ꞌida ꞌeꞌai be ꞌida numa ꞌediyega, manuna ꞌiabe mwawasa ꞌana tutaya geyaꞌabo ꞌebweu wate toꞌase talobaloba. \p \v 33 Ta esi ona nidi nate kabo tuga, ꞌenega geyaꞌabo ꞌediyega sikabokaboemi, ꞌabona nai ꞌidi bubuna toꞌumalina waetotowanedi. \v 34 \x * \xo 15:34 \xt Lu 15:17-18\x*Nai ꞌaimi Yaubada waemwagemwageyena. Gete ꞌebe omayamaya ꞌemiya, ꞌenega ꞌilobwenemi be wada sinasinapu, be ꞌenega ꞌimi bubuna toꞌumalina wada losaꞌudi. \s1 Bwala auwaudi \p \v 35 Ta ꞌaimi nigeya wanuwanuwa sabwalena toolo limana manuna, ꞌenega wagwae, “Tokwaiya nidi to bwala ꞌenega sitoolo limana?” \v 36 ꞌEnega ꞌilobwenemi be wada sinasinapu ꞌaene ꞌeguma atuna taasoi be ꞌitatabwa maꞌetamo atu nina ꞌidadaula. \v 37 Wamwalatonina ꞌaene ꞌeguma pesapesa nai ꞌebweu atuna taasoi, bwala nina ꞌenega ꞌitatabwa, nigeya gimi atuna ꞌana ꞌita nadigega, ta esi dumadumana, \v 38 \x * \xo 15:38 \xt Nug 1:11\x*manuna toloina tauna Yaubada, ga kaiwe be pwatula ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌadi ꞌita ꞌina nuwanuwa nadigega, ga ꞌisaꞌudi. \p \v 39 Ta wate bwala Yaubada ꞌiloinena, tomota bwalada dumadumana, yobai bwaladi dumadumana, manuwa bwaladi dumadumana, ta iyana saꞌi wate bwaladi dumadumana. \v 40 Be wate me galewa bwaladi dumadumana, ta me baleꞌu bwalada dumadumana, ta wate ꞌadi ꞌebe tupu dumadumana ꞌaboꞌada ꞌedega. \v 41 Ta wate sinala ꞌana tupu dumadumana, ta nawalae ꞌana tupu dumadumana, be kwadimao wate ꞌadi tupu dumadumadi. \p \v 42 ꞌIda toolo limana wate nadigega, bwalada daudaulidi sisaꞌusaꞌu ꞌaliꞌaliyedi, be maꞌetamo ꞌeguma tatoolo limana bwalada geyaꞌabo sidaudaula. \v 43 \x * \xo 15:43 \xt Pi 3:20-21\x*Onaꞌaiꞌaila, bwalada ꞌebe omayamaya ta nenetadi sisaꞌusaꞌu ꞌaliꞌaliyedi ta bwalada galewega tatoolo limana, ta bwala nidi ma ꞌadi tupu ta ma idi waiwai, \v 44 manuna bwala baleꞌu sisaꞌusaꞌu ꞌaliꞌaliyedi ta bwala galewa sitootoolo limana, manuna bwala baleꞌu dumadumana ta bwala galewa dumadumana. \v 45 \x * \xo 15:45 \xt Nug 2:7; Yo 6:63\x*Buki Tabu ꞌina simana wate nadigega ꞌigwae, “Tai nuganuganina, Adama, bwalana mayawasina,” ta tai ꞌeluwena yaluyaluwana ꞌenega tomota yawasida ꞌiꞌebwaꞌeda. \p \v 46 Tai yaluyaluwana nigeya ꞌiapwesa nugana, ta esi bwalana ꞌiapwesa nugana be yaluyaluwana muliyega. \v 47 \x * \xo 15:47 \xt Yo 3:31\x*Manuna gimitai Yaubada ꞌimweluluina baleꞌu ꞌenega, ta tai ꞌeluwena galewega ꞌimwaꞌutama. \v 48-49 Maiboꞌada baleꞌuya tamiyami, ꞌada ꞌita me baleꞌu nadigega, be wate bwalada auwaudi galewega taꞌewadi, ꞌadi ꞌita Keliso bwalana auwauna nadigega. \p \v 50 \x * \xo 15:50 \xt Yo 3:5-6\x*Gosegwao wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene bwala baleꞌu nigeya sawesawenaya be galewaya silulugu, manuna bwala baleꞌu daudaulina ta bwala galewa geyaꞌabo ꞌidaudaula. \v 51 \x * \xo 15:51 \xt 1 Te 4:15-17; Et 11:15\x*Ta wate mwalatoi auwauna yaeꞌitami ꞌaene geyaꞌabo toekalesiyao maiboꞌada tamwawamwawasa, ta esi ꞌaida maꞌetamo mayawasida tamiyami be Yaubada bwalada ꞌida saꞌugelasedi. \v 52 Manuna tuta ꞌana ꞌebe losalowa ꞌenaya yoguli ꞌida muꞌe sinabwana be Yaubada bwalada ꞌida saꞌugelasa maniniyedi, be wate tokwaiyao mabwala auwaudi sida toolo limana, ta ꞌaboꞌada mayawasida bwalada wate ꞌisaꞌu gelasedi. \v 53 \x * \xo 15:53 \xt 2 Ko 5:4\x*Manuna Yaubada sawesawenaya bwala daudaulidi ta mwawamwawasidi ꞌisaꞌu gelasedi, be sieauwau ta miyamiya atayadi. \v 54 \x * \xo 15:54 \xt Ais 25:8\x*Be ꞌetamo tuta gote ꞌenaya Buki Tabu ꞌana ꞌawaꞌaiꞌaila ꞌida apwesa, nate ꞌigwae, \p “ꞌIda ewaiwai ꞌaiꞌaila be mwawasa ꞌigugumwala. \p \v 55 \x * \xo 15:55 \xt Osi 13:14\x*Manuna geyaꞌabo mwawasa ꞌiewaiwai, ta esi mwawasa ꞌina toꞌumalina ꞌedaya ꞌigugumwala.” \p \v 56 \x * \xo 15:56 \xt Lo 6:23\x*Mwawasa ꞌina waiwai ꞌiapwesama bubuna toꞌumalina ꞌenega, ta bubuna toꞌumalina Mosese ꞌina loinao ꞌediyega tamwalamwalatoni, \v 57 \x * \xo 15:57 \xt Lo 7:24-25\x*ta ꞌida ꞌInapwana Yesu Keliso ꞌiꞌetoseyeda be toꞌumalina ꞌenega taewaiwai, ꞌenega Yaubada ꞌena talokagutoki sinabwana. \p \v 58 \x * \xo 15:58 \xt Pi 1:27; Ga 6:9\x*Ta wate gosegwao yalokagutoki sinabwana ꞌemiya, be yaloguguyami be wada toolo paꞌala, be tuta yauyauna wada etapewa ꞌInapwana ꞌina paisewa ꞌenaya, manuna maꞌetamo ꞌInapwana ꞌina paisewa nina ꞌenega uwana tada loba. \c 16 \s1 ꞌEbwayadaita manuna \p \v 1 \x * \xo 16:1 \xt 2 Ko 8:1-7\x*Ta ꞌebweu wate yage, ꞌebwayadaita Yaubada ꞌina tomotaiyao Yelusalema ꞌenaya ꞌadi lema manuna. Lowa me Galetia ꞌidi ꞌebwayadaita manuna yaeonedi, ꞌenega ꞌomi wate nadigega wada guinuwaꞌesa, \v 2 nate Sabate ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌediya ꞌimi ꞌebwayadaita maiboꞌana wasaꞌusaꞌu. ꞌEguma ꞌimi mani sinabwana ꞌebwayadaita sinabwana, ta ꞌeguma ꞌimi mani gidalina ꞌimi ꞌebwayadaita gidalina wate, be tuta nina yawawai, niꞌatu ꞌimi ꞌebwayadaita nina ꞌimiyami. \p \v 3 ꞌEnega tuta nina yawawai ꞌemiya ꞌaidi gosemiyao wada esinuwedi be ꞌimi ꞌebwayadaita nina sitauye Yelusalema ꞌenaya, be wate me Yelusalema nidi ꞌidi leta yada ꞌetoladi be ꞌebwayadaita nina maꞌiyana sida tauyedi. \v 4 ꞌEguma nuwanuwami, ꞌaboꞌagu wate taudi maꞌegwao ꞌatatauya Yelusalema. \p \v 5 \x * \xo 16:5 \xt Lo 15:23-24\x*Gete tuga nuwanuwagu be yatatauya Masidonia be muliyega yawawa ꞌemiya, \v 6 be nada yaeyawaiꞌata be tupwana yamiyaꞌamana nai ꞌana laba gogai ꞌana tuta ꞌigugumwala, be ꞌenega waegelugu be to sena ꞌena nuwanuwagu yatatauya. \v 7 Manuna geya nuwagu tuta kukupana namo maꞌemi tada miyami, ta ꞌabo Yaubada ꞌitatagwala, ꞌenega tuta tupwana dudulana maꞌemi nada tada miyami. \p \v 8 Gete tuga Epeso ꞌenaya yamiyami ꞌana laba Ataona Sagalina ꞌigugumwala be muliyega yawawai. \v 9 \x * \xo 16:9 \xt Gu 19:1-2, 8-10\x*Manuna ꞌasa gete ꞌenaya sawesawenaya be Yesu ꞌina paisewa sinabwana yada guinuwe, ꞌanabwaꞌayoi ꞌagu talauwalao yaudi simiyami. \p \v 10 \x * \xo 16:10 \xt 1 Ko 4:17\x*Ta Timoti wate ꞌabo ꞌiwawa ꞌemiya wada bwauye ꞌimi anuwaya be waoboboma ꞌaiꞌaili, manuna tauna ꞌida ꞌInapwana manuna ꞌipaipaisewa, ꞌaboꞌagu tuga nadigega. \v 11 \x * \xo 16:11 \xt 1 Ti 4:12\x*Ta geyaꞌabo yaita Timoti nina ꞌieꞌidiꞌidiye, ta tuta nina ꞌiilama ꞌeguya wada leme be ma ina gwausowala ꞌida ila limanama, manuna tauna ta ꞌaidi wate gosedao yayamwayamwadi. \p \v 12 \x * \xo 16:12 \xt 1 Ko 3:6\x*Apolosa wate tauna tasidai ꞌebweuna, ta lowa Apolosa nina yasidena be ꞌaene gosedao maꞌenao siwawa ꞌemiya, ga ꞌiguitoyasa, ta ꞌaene ꞌeguma to tuta ꞌena boboꞌana ꞌiwawai. \s1 Ona ꞌana ꞌebe losalowa \p \v 13 \x * \xo 16:13 \xt Ep 6:10\x*Gosegwao waꞌitaꞌiꞌisimi, be ma imi emisa ꞌaiꞌaila wada toolopaꞌala be wada ewaiwai, \v 14 be wate ꞌimi guinuwao maiboꞌana ꞌediya wada eobooboboma. \p \v 15 \x * \xo 16:15 \xt 1 Ko 1:16\x*Sitipana ꞌina bodao wamwalatonidi ꞌaene taudi Keliso ꞌana togimi emisao sena Akaya ꞌenaya, ta niꞌatu sitagwaledi Yaubada ꞌina tomotaiyao ꞌadi lema manuna, \v 16 \x * \xo 16:16 \xt 1 Te 5:12\x*ꞌenega yaemataluwemi be ꞌidi onao wada muliyedi, be yaisigedi wate maꞌediyao Keliso manuna sipaipaisewa taudi wate wada muliyedi. \p \v 17 Tuta gete yagwausowala sinabwana manuna Sitipana be Potuneto be Akeiko niꞌatu simaiya, ga taudi ꞌatuwa ꞌomi ꞌami lopaꞌeluyao niꞌatu sigiegie gwausowaligu, \v 18 \x * \xo 16:18 \xt Pilim 1:7\x*nadigega ꞌomi lowa wate sigie gwausowalimi, ꞌenega gete tuga ꞌada lotoona boboꞌana wawasae. Gete manuna tomotai nidi ma ꞌadi ꞌamayaba sinabwana, ta ꞌaidi wate taudi nadigega. \p \v 19 \x * \xo 16:19 \xt Lo 16:3-5\x*Toekalesiyao maiboꞌadi sena Esia ꞌenega ꞌidi lokagutoki ꞌiweewai ꞌemiya. Ta wate Akuila be Pilisila, be wate toekalesiyao taudi ꞌidi anuwaya silotalotapwalolo ꞌida ꞌInapwana ꞌana esanega, ꞌidi oboboma ꞌemiya. \v 20 Toekalesiyao maiboꞌadi wate ꞌidi oboboma ꞌemiya. Gosemiyao obobomega waꞌatubwailidi. \p \v 21 Gete ꞌigu lokagutoki ꞌemiya taugu nimaguyega yaꞌetoladina. \v 22 \x * \xo 16:22 \xt Et 22:20\x*ꞌAbo yaita nigeya ꞌInapwana ꞌioboobobomei ꞌida miya mwau. ꞌInapwana ye, nuwanuwagu be ꞌuda mai. \v 23 ꞌIda ꞌInapwana Yesu nina ꞌina oboboma ꞌemiya ꞌida miyami. \v 24 Ta wate ꞌigu oboboma Yesu Keliso ꞌana esanega ꞌiweewai maiboꞌami ꞌemiya. \cls ꞌAboꞌagu Paulo.