\id PHP Philippians Djambarrpuy$nu Yurranydjil 7-10-98; 5-11-99 \ide UTF-8 \h BILIPAYLIL DHÄWU (PHILIPPIANS) \toc3 Philippians \toc2 Bilipaylil dhäwu \toc1 BOLWUŊ DJORRA' DJUY'YUNAWUY BILIPAYLIL \mt1 BOLWUŊ DJORRA' DJUY'YUNAWUY BILIPAYLIL \imt1 Dhuwal nhe dhu ŋurruŋuny nhäma \ip Dhuwal wiripuny nhanukuŋ Bolwuŋ djorra' beŋur ŋayi gan wukirri dharruŋguŋur, yan ŋayi gan buku-wurrpar Garraywu malthunamirriny walalany balayi Bilipaylil wäŋalil ŋunhi walal ŋanya gan mundhurryu-wurrupan girri' malany ga bukumirriyaŋal walal gan nhanŋu. Ga ŋayipiny ga ŋunhi gatjpu'yurr walal balaŋ ŋanya dhawaṯmaranhan dharruŋguŋurnydja, ga bulu ŋayi guyaŋan ŋayi balaŋ bäynha ŋunhi dhiŋganhan. \ip Ga dhiyalnydja ŋayi ga Bolyu yan marŋgi-wurrupan walalany, ŋunhi walalnydja dhu bitjandhi bili yan ga ŋayaŋu-miḏikirr ŋuli walal dhu märr-nhirrpanmirr Djesuwalnydja, bitjan yan bili nhakun ŋayi Djesu dhaŋga-ḏirryurr, ga ŋayipiny Bolnydja gan dhaŋga-ḏirryurr nhinan ŋunhiliyi dharruŋguŋurnydja, ŋunhi ŋayi gan wukirriny dhuwal djorrany' walalaŋ. \ip Ga mari gan walalaŋ ŋunhiliyi Garraywalaŋumirriw yolŋuw walalaŋ ŋorran, bili wiripuwurruy gan yolŋuy walal ŋunhiliyi malaŋur lakaraŋal yanbi dhu ga ŋunhi yolŋuynydja walal ŋunhiliyiny malaŋur dhäruktja-märram Mawtjitjkalaŋuwnha Romgu, ga ŋuli bäyŋuny ŋayiny dhu God-Waŋarryuny walalany yakan walŋakum. Ga ŋayiny ŋunhi Bolnydja yakan ŋula ŋayaŋu-galkunminya, yanan ŋayi lakaraŋala ḻiyamirriyaŋala walalany, ŋunhi ŋayiny God-Waŋarryuny walalany walŋakuŋal, bili walal ŋunhi märr-nhirrpanmin nhanukal Djesu-Christkal, yaka ŋuriŋiyiny romdhu ŋunhi walal gan malthurr ŋäthiliŋuw mala romgu. \ip Ga bäy warray ŋayi gan ŋunhi Bol dhaŋga-ḏirryurrnydja, yurr ŋayi gan ŋunhi wukirriny ŋayaŋu-djulŋithinyaraynha. Ga guyaŋanhamirr ŋayi ga bitjanmirr ŋunhi ŋayi dhuwal Garraywu yan yolŋuny, ga bäydhi ŋayi dhu ŋunhi dhiŋgam bili ŋayi ga ŋunhi marrtjin balan Garraywala. Ga bitjandhi bili ŋayi ga guyaŋa ŋunhiwurruny yolŋuny walalany ŋunhi walal gan ŋayaŋu-ŋamathaŋal ŋanya ŋunhiliyi Bilipay wäŋaŋur, ŋunhi ŋayipiny gan nhakun mirithinan galŋa-djulŋithin. Dhiyaŋuny djorray' ŋayi ga Bolyu ḻiyamirriyam Garraywalaŋumirrinhan yolŋuny walalany walal dhu dhayuŋanna nhäny mala bukmaknha nhanukala Garraywala (gali'ŋur 2.5-11). Ga bulu ŋayi ga lakaram limurruŋ ŋunhi limurr dhu yuwalkkumany yan marŋgithirr nhanŋu Djesuwnydja ŋunhi ŋayiny Garray ŋunhiyin ŋunhi ŋurruŋuny mirithirrnydja gämurru' walŋawnydja limurruŋgalaŋaw (gali'ŋur 3.7-11). \c 1 \p \v 1 Dhuwandja djorra' ŋarrakuŋ Bolwuŋ,\f * \fr 1:1 \fr*\ft Paul\ft*\f* ga wiripuny dhuwal Dimithiwuŋ\f * \fr 1:1 \fr*\ft Timothy\ft*\f* ŋunhi linyuny dhuwal djämamirr maṉḏa Djesu-Christku. Dhuwandja djorra' nhumalaŋ bukmakku God-Waŋarrwalaŋumirriw yolŋuw walalaŋ, ŋunhi nhuma ga nhina dhuwaliyi wäŋaŋur Bilipay,\f * \fr 1:1 \fr*\ft Philippi\ft*\f* ga märr-yuwalkthirr nhuma ga Djesu-Christku. Ga nhumalaŋ dhuwal wiripuny ŋunhi nhuma waṉa-nhirrpanawuy guŋga'yunamirr mala. \v 2 Ŋarraku bukumirriyanhawuynydja dhuwal, märr ŋayi dhu God-Waŋarryuny Bäpaynydja ga Garrayyu Djesu-Christthuny gurrupanna nhumalaŋ mel-wuyunawuynydja ga mägayamirrnydja rom. \s1 Bolwu bukumirriyanhawuy Garraywalaŋumirriw yolŋu'-yulŋuw bala Bilipaylil wäŋalil \s2 Pauls prayer for the church in Philippi \sr Philippians 1.3-11 \p \v 3 Ga bitjanna bili ŋarra ŋuli ga ŋunhi guyaŋany nhumalany. Ŋarrany ŋuli ga ŋunhi mirithirra yan buku-gurrpan God-Waŋarrnhany, ŋanyanhany ŋunhiyiny ŋunhi ŋarra ŋuli ga buku-ŋal'yun nhanŋu. \v 4 Ga ŋunhi ŋarra ŋuli ga bukumirriyamany nhumalaŋ, ga ŋoynydja ŋarraku ŋuli ga ŋunhi djulŋithirr. \v 5 Bili ŋarra ŋuli ga dhuwal guyaŋan yan, ŋunhi limurr gan djäma rrambaŋi beŋur bili yan ŋurruyirr'yunaŋur, ŋunhi nhuma ŋurruŋuny ŋäkul manymaktja dhäwu, bala yan nhuma gan märr-yuwalkthinan. Ga dhiyaŋuny bala nhuma ga dhuwal ḻatjuwarr'maraman dhuwaliyiny mala ŋunhi manymaktja dhäwu. \v 6 Ŋayipi gan ŋunhi God-Waŋarryu muka nhumalany guŋga'yurrnydja ŋurruyirr'yunarawnydja nhanukalaŋawnydja djämaw, ga yuwalk yan ŋayi dhu nhuna ŋunhi guŋga'yundja ŋunhiyiny nhanŋuny djäma, ga yan bili ga dhä-dhawar'yunamirriynha, ŋunhi ŋayi dhu Djesu-Christ roŋiyin. \p \v 7 Ga yakan ŋarra dhu momany ŋunhiyiny mala, bili nhumany dhuwal mirithirr yan marrkapnha ŋarrakalnydja. Nhumany ŋarrany gan ŋunhi bukmakthu yan guŋga'yurrnydja, dhuwaliyiny djäma, ŋunhi ŋayi God-Waŋarryu ŋarrany gurrupar, ŋunhi ŋarrany dhuwal yan banydji dharruŋguŋur. Bilin nhumany nhakun dhuwal marŋgin ŋunhi nhaku ŋarrany walal galkar dharruŋgulil, ŋunhiyiny bili ŋarrany bäyŋun gulyunna manymakŋurnydja dhäwuŋur lakaranhaŋur yolŋu'-yulŋuwalnydja. Ga baḏak yan dhuwal dhiyaŋ bala bäyŋu yan ŋarra gulyun. \v 8 Ga mirithirra yan ŋarra ga dhuwal guyaŋany, ŋunhi ŋarra dhu nhumalaŋgal mala-manapandhi. God-Waŋarrnydja marŋgi dhiyak, ŋunhi ŋarrany ga dhuwal yuwalk yan lakaramany. Ga ŋayi marŋgi, ŋunhi ŋarra ga märr-ŋamathirr nhumalaŋ bitjan yan bili nhakun ŋayi Djesu-Christ ga märr-ŋamathirr nhumalaŋ. \p \v 9-10 Ga bitjan bili ŋarra ŋuli ga dhuwal bukumirriyamany, märr nhuma dhu ga ŋunhi mirithirra yan märr-ŋamathinyamirrnydja walal bala-räliyunmirra, bulu ga bulu yan nhuma dhu ga ŋunhi marŋgithirr dhunapaw' yan ḻiya-ŋamaŋamayunminyarawnydja ŋurikiny ŋunhi, ŋunhi nhaltjanna nhuma dhu ga nhina. Ŋuli nhuma dhu ŋunhi nhakun marŋgithirr ŋurikiyiny, ŋunhiyiny nhakun nhuŋu dhu walŋany ḏarrtjalknha yan, ga dhunupan ŋuriŋiyiny waluy ŋunhi dhu Djesu-Christtja roŋiyi. \v 11 Nhumany dhu gi ŋunhi biyakun bili yan ḻay-ḻayyurrnydja djämaynydja manymakthun yan, guŋga'yunamirriynha, märr dhu ga ŋunhi balanyarayiny djämay ŋanyanhan Garraynhan yäku yindikum, bala dhu ga ŋunhi yolŋuny walal wokthundja, ga märr-maŋmaŋthundja nhanŋuwuynha yan. \s1 Nhaltjarr ŋayi gan Bolyu nhäŋal walŋamirriny romnha ga dhiŋganhamirriny \s2 What life means to Paul \sr Philippians 1.12-30 \p \v 12 Marrkapmirr walal wäwa ga yapa, djälthirrnydja ŋarra ga dhuwal, märr nhumany dhu marŋgi, ŋunhi dhuwandja dhäwu manymaktja bilin ḻatjuwarr'yunna, ŋuliwitjarr muka yan, ŋunhi nhä ŋarraku dhiyaliyi maḻŋ'thurr. \v 13 Walalnydja ŋunhi Rawumbuynydja\f * \fr 1:13 \fr*\ft Rome\ft*\f* miriŋu mala, ga bulu wiripuwurrnydja yolŋu'-yulŋu, bilin walal marŋgin ŋunhi ŋarrany ga dhuwal dharruŋguŋura gulŋiyirr, bili ŋarra gan ŋunhi djämany nhanŋu muka Djesu-Christku djämany mala. \v 14 Ga märr dharrwaynha ŋuli ga ŋunhi märr-yuwalkthinyamirriynydja walal nhämany ŋarrany dhipalnydja ŋunhi dharruŋgulilnydja, bala walal ŋuli ga yan ŋoy-ḏälthirra, ga lakaramany walal ŋuli ga ŋunhi dhäwuny märr-barrarimiriwyun wiripuŋuwnydja yolŋuw ŋunhi nhaku ŋayi ga God-Waŋarr walalaŋ djälthirr marŋgithinyaraw. \p \v 15 Ga yuwalknha ŋunhi yulŋuny, ŋunhi wiripuwurruynydja dhuwurr-yätjmirriynydja yolŋuy walal ŋuli ga lakaram, wiripuwurruŋgalnydja yolŋuwal walalaŋgal, dhäwuny nhanukalaŋuwuynydja Djesu-Christkalaŋuwuynydja, bili yan walal ŋuli ga ŋunhi maŋutji-ḏiy'yunna ga märr-yuḻkthunna yan limurrunhan. Yurr wiripuwurruynydja ŋuli ga ŋunhi bitjandhiyi djäma, bili walal ga ŋunhi yuwalk yan djälthirr limurruŋ guŋga'yunaraw. \v 16 Walalnydja ga ŋunhi yuwalknha yan märr-ŋamathirr Djesu-Christkuny, ga marŋgi walal ŋunhi ŋarrany ga dhuwal dharruŋguŋura gulŋiyirr, bili ŋarrapiny ga dhuwal djälthirr ŋarra dhu ga dhärra yan dhiyakiyiny ŋunhi manymakkuny dhäwuw nhanukalaŋawnydja Djesu-Christkalaŋuwnydja. \v 17 Yurr ŋunhiwurrnydja yolŋu walal, ŋunhi walal ŋuli ga maŋutji-ḏiy'yun limurruny, ŋunhiwurryiny ŋuli gi ŋunhi yakan nhakun goŋ-ŋayathanmirr nhanŋuny Djesu-Christkuny. Walalanydja ŋunhi djäl walal dhu ga mari yan djäma ŋarraku, ŋunhi nhakun ŋarrany ga dhuwal baḏak gärri dharruŋguŋur, \v 18 yurr bäydhi mak. Ga manymakdhi bili ŋunhi, bili yolŋuny walal marrtji dhuwal baḏak yan lakaranhamirr Djesu-Christkalaŋuwuynydja. Ga ŋunhi nhakun wiripuwurruynydja yolŋuy walal ŋuli ga bilin lakaraman Djesu-Christkalaŋuwuynydja, ga ŋarrapiny ŋuli ga ŋunhi mirithirra nhakun ŋayaŋu-ŋamathirrnydja. Ga ŋarrany dhu ga dhuwal bitjanna bili yan ŋayaŋu-ŋamathirrnydja, \v 19 bili ŋarrany marŋgi ŋunhi nhuma ga dhuwaliyi bukumirriyaman ŋarrakuny, ga dhiyaŋun dhu ga ŋunhi ŋarranhany guŋga'yun Djesu-Christkalnha Dhuyu Birrimbirryuny. Ŋarrany marŋgi ŋunhi ŋarrany dhu boŋguŋ dhawaṯthurr yan. \v 20 Ŋarrapiny gi dhuwal yakan djälthi ŋunhi djämaw bawalamirriwnydja, ŋunhi dhu ga ŋanyanhany Djesu-Christnhany yäku yätjkurruyam, ga yuwalk yan ŋarra ga dhuwal ŋayaŋu-gatjpu'yundja ŋarra dhu yakayi yan bitjandhiyiny ga gori-gurrupandja ŋanya. \p \v 21-22 Yo ga ŋuli ŋarra dhu ga ŋunhi walŋany yan marrtji nhä mak ŋarrany walal dhu ŋunhi bumany rakunygumany, yurr ŋarra ga dhuwal djälthirrnydja ŋarra dhu ga dhärrany ḏälnha yan ga barrarinyamiriwnha nhanŋuwuynha yan Djesu-Christkalaŋuwnha yäkuwnydja. Ga ŋuli ŋarra dhu ga ŋunhi walŋany yan marrtji, ŋunhiyiny manymakdhi bili, märr ŋarrany dhu nhakun buluyi dhayuŋanmirr ŋarranhawuynhany ŋarra dhiyakuny djämaw. \v 23 Ga gumurr-ḏälnha dhuwal ŋarraku mala-djarr'yunarawnydja. Nhaltjan dhika ŋarra dhu yulŋuny? Bili ŋarrapiny ga dhuwal djälthirr dhiŋganharawnha, märr ŋarrany dhu marrtjin nhanukalnha Djesu-Christkalnha. Dhuwaliyin ŋarrakal ŋunhi mirithirrnydja manymak. \v 24-25 Yurr ŋarra marŋgi ŋunhi nhuma ga bukmak yan baḏak djälthirrnydja ŋarraku. Ga marŋgi ŋarra ŋunhi ŋarrany dhu ga dhuwal märr wiyin yan walŋany nhina, guŋga'yunarawnydja, ḏälkunharawnydja nhumalaŋ ga ŋayaŋu-djulŋithinyarawnydja nhanŋuny Djesu Christkuny, ŋunhi nhumany dhu ga malthundja nhanŋuwuynha yanan. \v 26 Ŋuli ŋarra dhu ga ŋunhi walŋany yan nhina, bala nhumany dhu ga ŋunhi bulun dhika märr-wiḏi'yundja nhanukalnydja Djesu-Christkalnydja, ŋunhi limurr dhu buluyi nhakun gumurr-bunanhamirr. \p \v 27 Ga buluny nhakun ŋayi ŋunhi ŋurruŋuny mirithirrnydja gämurru', dhuwanna gam, ŋunhi nhumany dhu ga nhinany walŋaynydja manymakthun yan, märr dhu ga ŋunhi yolŋuynydja walal manymak-lakaraman ŋunhany ŋunhi manymaktja dhäwu Djesu-Christkalaŋuwuynydja. Ga ŋuli nhakun nhuma dhu ga ŋunhi bitjandhiny djäma, ga ŋunhiny yakan warwu yalalaŋumirriwnydja, nhalayak limurr dhu ŋunhi bunanhamirr nhä mak bäyŋun, bili ŋarrany dhu ga ŋunhi ŋäman dhäwuny nhumalaŋgalaŋuwuynydja, ŋunhi dhuwal nhumany bukmakthuny ŋuli ga bitjandhiyin bili guyaŋany waŋganygurra yan. Märr ŋarrany dhu marŋgi ŋunhi nhuma ga dhuwaliyi rrambaŋi ganydjarr-warryundja ga djämany guŋga'yundja ŋunha wiripuwurrunhany yolŋuny märr-yuwalkthinyarawnydja ŋurukuny ŋunhi manymakkuny dhäwuw. \p \v 28 Ŋoynydja walal ḏälthin ŋunhi nhokal dhu miriŋuynydja walal nhuna ḻiw'maramany dhärra. Ga ŋuli walal nhuna dhu ga ŋunhi dhipaliyiny djämalil nhäma ga ŋoy-ḏälthinyalilnydja, bala walalaŋgalnydja dhu ŋunhi buḻarryunna, ŋunhi dhu God-Waŋarryuny walalanhany dhä-gir'yurr yan. Ga bitjandhi bili ŋayi dhu ŋunhi milkumdhi nhokalnydja, ŋunhi nheny dhu boŋguŋ yan walŋathi. God-Waŋarryuny dhu ŋunhi biyakiyiny djäma yan, ga maḻŋ'thurr yan ŋayi dhu. \v 29 Yo, ŋayi gan muka ŋunhi God-Waŋarryu nhuna bitjarryiny waṉa-gäŋal, märr nheny dhu ga ŋunhi balanyayiny mala maḻŋ'maram manymaktja malany. Ŋayi ŋunhi bitjarryiny nhä mala djäma nhumalaŋ, märr nhumany dhu ga ŋunhi märr-yuwalkmirriyirra nhanŋuny Djesu-Christkuny, ga bitjarryi bili nhe gan ŋunhi märr-miḏikinany nhanŋuwuyyi yan. \v 30 Ga bili muka nhuma gan ŋunhi ŋarranhany nhäŋal dhaŋga-ḏirryunawuynydja, ga baḏak yan nhuma ga dhuwal mariny mala ŋäma ŋarrakalaŋuwuy. Ga dhiyaŋuny bala nhumany dhu ga ŋunhi bitjandhi bili yan waŋganygurryi dhaŋga-ḏirryundja. \c 2 \s1 Nhininy gi ŋayaŋuynydja nyilŋ'maranhaminyaraynha bitjarr nhakun ŋayi gan Djesu-Christ nyilŋ'maranhamin \s2 Live humbly as Christ was humble \sr Philippians 2.1-11 \p \v 1 Yo, yuwalk muka ŋunhi Djesu-Christthuny ga dhuwal bilin nhumalany guŋga'yunna, ga bilin nhakun nhumany ga dhuwaliyi galŋa-djulŋithirra nhinany, bili ŋayiny ga ŋunha märr-ŋamathirra yan nhumalaŋguny. Ga walŋaŋurnydja nhumalaŋgal ga dhuwaliyi ŋunhi God-Waŋarrwuny Dhuyu-Birrimbirrnydja bilin djäman. Ga wiripuny ŋayi ga waŋgany-manapanna nhumalany, märr nhumany dhu ga ŋunhi ŋayaŋu-wuyunmirra nhumalaŋguwuynydja nhuma. \v 2 Gatjuy nhumany ŋarranhany yuwalkkuŋun yan ŋayaŋu-ŋamathaŋuny, dhuwalatjanna ŋunhi, ŋunhi nhuma dhu ga yoranhamirra walal nhumalaŋguwuynydja nhuma, ga yuwalkkuŋun yan walal gi märr-ŋamathinyamirrnydja. Ga guyaŋiny walal marrtji ŋula nhäny mala waŋganygurra yan, bitjan nhakun ŋuli ga ŋunhi waŋganydhun yolŋuy guyaŋa, yakan dharrway. \v 3 Ga yakan maŋutji-ḏiy'yurrnydja ŋunha ŋunhi wiripuŋunhany yolŋuny walalany. Ga yakan gi ḻanydjatmaranhamirrnydja nhunapinya nhe. Ga bäyŋun nhe dhu ga ŋunhi garrwarkunhamirrnydja. Biyakun nhäŋu ŋunhi wiripuwurrunhany yolŋuny walalany ŋurruŋu-djuḻkmaraŋun nhokiyingalnydja nhe. \v 4 Ga djägany walalaŋ gi mirithi yan biyak nhakun nhe ŋuli ga ŋunhi nhuŋuwuy nhe djäga, \v 5 ga guyaŋiny gi biyakun nhakun ŋuli ga ŋunhi ŋayin Djesu-Christthun guyaŋa. \q1 \v 6 Djesu-Christnha ŋunhi yuwalktja yan God-Waŋarr. \q2 Yurr yaka ŋayi gan ŋunhi guyaŋan rrambaŋiwnydja nhinanharaw bitjarr nhakun ŋayiny ga God-Waŋarrnydja nhina. \q1 \v 7 Ŋayiny ŋunhi ŋanyapinya ŋayi yolŋukunhaminan balanya nhakun dhuwal limurrnha. \q2 Bukmaknha ŋayi ŋunhi ŋula nhäny mala ganarrthaŋala, ŋunhi ŋanya gan ŋuriŋi malaŋuy ŋal'maraŋal garrwarkuŋal. \q2 Ga nhinanany ŋayi gan balanyan nhakun ŋunhi wakinŋun yolŋu. \q1 \v 8 Ga yaka ŋayi gan Christtja ŋanyapinya ŋayi ŋula garrwarkunhaminyany God-Waŋarrnhan yan ŋayi ŋunhi waŋganynhan dhäruktja märraŋal, \q2 bala yan ŋayi dhiŋgaŋalnha ŋunhiliyin dharpaŋur mälakmaranhawuyŋura. \q1 \v 9 Ga dhäŋur beŋuryiny, bala ŋanya ŋayi yan God-Waŋarryuny nhirrparnydja Christnhany ŋurruŋuyaŋalnha. \q2 Bala ŋayi God-Waŋarryuny rälimirriyaŋalnha yolŋunhany walalany märr walalnydja dhu ga ŋunhi mirithirrnydja wokthundja buluny dhika nhanŋuwuynha yan waŋganygun. \q1 \v 10 Ga yalalaŋumirriynydja bukmaktja dhu ŋunhi yolŋu walal bun'kumu-djipthurrnydja gi nhanukalnha Djesuwalnha. \q2 Bukmak ŋunha ŋunhi djiwarr'ŋur, ga bukmak dhuwal ŋunhi munatha'ŋur, ga bukmak dhika ŋunhi ḏandjaŋur munatha'ŋur. \q1 \v 11 Ga bukmaknha dhu gi ŋunhi märr-yiŋgathiny ga wokthurrnydja nhanŋuwuynha yan God-Waŋarrwun. \q2 Ga bukmak yan dhu gi ŋunhi waŋiny yatjurrnydja biyakun gam', “Djesu-Christtja dhuwal Garray!” \s1 Dhäruktja gi märraŋ God-Waŋarrnhan yan ga ŋayaŋuwnydja gi malthurr nhanŋuwuynha \s2 God is working in you so that you can obey him \sr Philippians 2.12-18 \p \v 12 Yo, marrkapmirr ḻundu walal ŋarraku, nhumany ŋuli ŋunhi djäman bala yan, ŋunhi ŋula nhäny mala, ŋunhi ŋarra gan lakaraŋal nhumalaŋ balanyamirriy ŋunhi ŋarra gan nhinan dhiyaliyi mala-manapar nhumalaŋgal. Ga dhuwandja ŋarrany ga dhuwanna nhina barrkun nhumalaŋgalaŋaŋur. Ga nhumany yanbi dhu ga ŋunhi bulun dhika mirithirra yan nhäny mala djäma, ŋunhi ŋarra gan lakaraŋal nhumaŋgal. Ga birrka'yurrnydja walal mirithin yan ḻarruŋuny bala yan maḻŋ'maraŋun, ŋunhi nhä ŋarra gan ŋunhi yuwalktja nhumalaŋgal mayaliny' lakaraŋal. Ga ŋunhiyi ŋarra gan ŋunhi lakaraŋalnydja, ŋunhi nhaltjanna nhuma dhu walŋathirr. Ŋuli balaŋ nhumany marŋgi, ŋunhi dhu boŋguŋ nhalayak maḻŋ'thurr ŋurikiwurruŋguny yolŋuw walalaŋ, ŋunhi walal yakaŋuwuynydja bilyunawuy ga walŋathinyawuy, nhumany balaŋ marrtji ŋunhi gäna yan barrariynydja nhumalaŋgiyingal marrmarryurr walalaŋgalnydja waṉaŋur. \v 13 Ga ŋarra marŋgi ŋunhi God-Waŋarryuny ga bilin djäman nhumalaŋgalaŋuwurr walŋakurrnydja. Ga guŋga'yunna ŋayi ŋuli marrtji nhumalany, märr nhumany dhu ŋanya dhäruktja märraman yän. Ga guŋga'yun ŋayi ŋuli marrtji nhumalany, märr nhumany dhu djäl-ŋamathirr muka nhanŋuny dhärukku-märranharaw. \p \v 14 Ŋuli nhuma dhu ga ŋunhi ŋula nhäny mala djäma, yakan marrtji walal ŋurru-ḏuŋ'thurrnydja, ga ŋarrtjunmirrnydja, dhä-ŋurrkanhamirrnydja. \v 15 Bala nhumany dhu ŋunhi nhanŋuwuynha yan God-Waŋarrwun djamarrkuḻiny', dhuwurr-dhunupan ga ŋula nhämiriwnha yan ḏarrtjalknha dhika. Nhinany nhuma ga dhuwaliyi yolŋuwalnydja walalaŋgal dhuwurr-yätjmirriwal yan malaŋurnydja. Yurr bäyŋun nhumany dhu ga ŋunhi djäma ŋula nhäny mala, ŋuli dhu ga ŋunhi walalnydja nhumalaŋ rom-ŋurrkamany ga yaka'yundja. Lakaraŋun gi yan ŋunhi manymaktja dhäwu yolŋuwalnydja walalaŋgal, ŋurikiwurruŋgalnydja ŋunhi walal ŋuli gi yaka märr-yuwalkthi Christku. Ŋuli nhuma dhu marrtji ŋunhi bitjandhiyiny djäma, nhumany dhu ŋunhi bitjanna nhakun ŋuli ga ŋunhi baḏayala' nhära djeŋarra'yirr, yolŋuwnha walalaŋ nhänharaw, \v 16 bala ŋarrany dhu ŋunhi mirithin yan wokthurrnydja, ga märr-ŋurr'yurrnydja nhumalaŋgal balanyamirriynydja waluy, ŋunhi ŋayi dhu boŋguŋ Djesu-Christtja roŋiyi. Ga marŋgithin yan ŋarra dhu, ŋunhi ŋarrany gan nhakun yindiny djäma, yaka yan ŋula bawalany. \p \v 17 Ŋuli nhuma dhu ga ŋunhi bitjandja bili märr-yuwalkthirr nhanŋuwuynydja Garraywuny yan, ga djäma marrtji ŋunhi nhanukalnydja djämay malaŋuy, ŋunhi nhe dhu ga bitjandhiyiny djäma, ŋunhiny nhakun nhe ga nhunapinyan nhe mundhurr gurrupanmirr nhanukalnha. Ga ŋuli dhu ŋunhi ŋarrakuwuynydja nhakun maŋgu' waṉḏi, ŋunhiyiny dhu nhakun waŋgany manapula ŋunhiwiliyin mundhurrlil. Ŋuli dhu boŋguŋ ŋunhi biyakiyiny maḻŋ'thurr, ŋarrany dhu boŋguŋ ŋunhi mirithin yan ŋayaŋu-ŋamathiny, bili ŋunhiny dhu boŋguŋ ŋunhi ŋula nhäny mala manymaktja mirithirrnydja maḻŋ'thurr nhumalaŋgun. \v 18 Ga ŋunhi dhu ŋarrakuny ŋula nhä mala maḻŋ'thun, ŋaliny yanbi dhu ga ŋunhi rrambaŋin ŋoy-djulŋithirrnydja. \s1 Bolyu djuy'yurr märrmany' ḏirramuny maṉḏany dhäwumirriny yäkuny Dimithiny ga Yiparudatjnha \s2 Timothy and Epaphroditus \sr Philippians 2.19-30 \p \v 19 Ga djäl ŋarra dhuwal ŋarra dhu dhäwuny ŋäman nhumalaŋgalaŋuwuynydja, märr muka dhu ŋarranhany ŋuriŋiyiny dhäwuy djäl-ŋamatham. Ga ŋayaŋu-gatjpu'yundja ŋarra ga dhuwal, märr ŋayi dhu Garraynydja ŋarrakal waŋan nhanŋuny Dimithiwnydja\f * \fr 2:19 \fr*\ft Timothy\ft*\f* djuy'yunaraw dhipaliyiny nhumalaŋgalnydja. \v 20 Bäyŋun nhumalaŋ gi nhini dhiyaliyi waŋgany ŋula yol djägamirrnydja, ŋunhi ŋayi balanyayiny yolŋu nhakun dhuwal Dimithiny. \v 21 Ga wiripuwurruynydja ŋuli ga dhiyal guyaŋa ŋunhin bili yan, ŋunhi nhä malany walalaŋgal ŋurruŋu ŋayaŋuŋur, ŋunhi walal ŋuli ga ŋurruŋuyam, ga yakan nhakun ŋunhiyiny nhä mala ŋunhi nhanukuŋuny Djesu-Christkuŋuny ŋurruŋu limurruŋ. \v 22 Yurr nhumany dhuwaliyi bili marŋgi ŋunhi nhäthinya ŋayi ŋunhiyiny yolŋu Dimithiny. Ŋayiny gan ŋunhi djäma ŋarrakal muka, ga balanyan ŋayi ŋunhi yolŋuny nhakun ŋayi ŋunhi ŋarrakun gäthu'mirriŋuny, ḻatjuwarr'maraŋal ŋayi gan lakaraŋal ŋunhiyi manymak mala dhäwu. \v 23 Ŋarrany ga dhuwal gatjpu'yunna, ŋarra dhu boŋguŋ djuy'yurra ŋanya nhumalaŋgala, yurr ŋurruŋuny ŋathil ŋarra dhu bulnha nhäma maḻŋ'maram, nhalayak dhu boŋguŋ ŋunhi ŋarrakuny maḻŋ'thurr. \v 24 Ŋarrapiny ga dhuwal dhäkay-ŋäma, ŋunhi yuwalk yan ŋayi dhu Garrayyuny ŋarrany ŋurru-warryurrnydja, ŋunhi limurr dhu boŋguŋ dhuwal bunanhamirr yan. \p \v 25 Dhuwal ŋarra ga nhakun guyaŋany ŋarra dhu roŋanmaramdhi ŋanya djuy'yun ŋarrakuwuynydja ŋarra ḻundu'mirriŋuny Yiparudatjnhany\f * \fr 2:25 \fr*\ft Epaphroditus\ft*\f* nhumalaŋgala, bili ŋayiny dhuwal balanyayi bili yan malthunamirryi ga miriŋu nhanŋu Garraywu, yurr djämamirrnydja ŋayi dhuwal balanya yan bili nhakun dhuwal ŋarra. Nhumany ŋunhi ŋäthilnydja djuy'yurr ŋanya räliny, ŋarraku muka djägaw. \v 26 Yurr dhiyaŋuny bala ŋayi ga ŋunha mirithirra yan djälthirrnydja, ŋayi dhu buluyi nhumalany nhäŋu. Ga warwuyundja ŋayi ga ŋunha, bili wiripuwurruynydja yolŋuy walal lakaram nhumalaŋgal, ŋunhi ŋayi rerrikthun. \v 27 Ga yuwalk ŋunhi yulŋuny, ŋunhi ŋayi rerrikthundja mirithirr yan galki balaŋ ŋayi ŋunhi dhiŋganhan. Yurr God-Waŋarr ŋunhi ŋayipi mel-wuyundja nhanŋu, bala yan walŋakuman ŋanya, bitjan yan bili nhakun ŋayi ŋarraku mel-wuyun. Bili ŋunhi balaŋ ŋayi Yiparudatjtja dhiŋganha, ŋarrapiny balaŋ nhanŋu ŋunhi mirithinyan yan warwuyuna. \p \v 28 Ga djälthirrnydja ŋarra ga dhuwal mirithirra yan, ŋarra dhu ŋanya djuy'yunna nhumalaŋgala. Bala nhumany dhu ŋunhi ŋayaŋu-djulŋithirra nhämany ŋanya, märr ŋarrany dhu ga yakan nhakun buluny warwuyun. \v 29 Yaka walal moŋuny gumurr-ŋamathinyarawnydja nhanŋu. Nhumany yanbi dhu ga ŋunhi gumurr-ŋamathinyawurr yan märram ŋunhi ŋula yolnhany yolŋuny ŋunhi ŋayi Garraywuny djämamirr.\fig Receiving a traveler with joy|src="274PHP.tif" size="col" loc="AV" ref="Philippians 2.29"\fig* \v 30 Ga djämany ŋayi gan ŋunhi Yiparudatjthuny ŋayaŋuynydja-djulŋithinyaray nhanŋuny Djesu-Christkuny, galki balaŋ ŋayi ŋunhi dhiŋganhan muka, ga marŋgi ŋayi dhiyakiyi, ŋunhi nhä nhanŋu dhu dhiyaliyi djämaŋur maḻŋ'thun, ŋunhi ŋarra ŋanya gan djäma gurrupar, bili nhumany gan ŋunhi maŋutji-ḏälthinan ŋarrakuny guŋga'yunaraw. \c 3 \s1 Ŋunhi limurr dhu märr-yuwalkthirr nhanŋuny Djesu-Christkuny dhuwaliyin ŋunhi yuwalktja dhuwurr-dhunupany rom, ga mundhurrnha ŋayi ŋunhi yulŋuny God-Waŋarrwuŋun gurrupanawuy \s2 True righteousness is God's gift through Christ \sr Philippians 3.1-11 \p \v 1 Yo. Marrkapmirr walal wäwa ga yapa walal, biyakun walal gi galŋa-djulŋithin nhininy, bili nhumany dhuwal nhanŋun Garraywun yan yolŋuny walal. Ga yaka ŋarra gi dhuwal märr-djawaryurrnydja ŋuriŋiyiny dhäwuy malaŋuy lakaranharay, ŋunhi nhä ŋarra gan nhumalaŋ ŋäthil gurrupar. Ga yuwalktja dhu ŋayi ŋunhi mirithirra nhumalanhany nhakun guŋga'yun ŋuriŋiyiny dhäwuy malaŋuy. \v 2 Ga djägan walal gi balanyarawyiny yolŋuw walalaŋ rom-yätjkurruwnydja, balanyanyarawnydja ŋayaŋuw nhakun wärraŋdhinyarawnydja mala, bili yätjkurra walalnydja ŋunhi mirithirra. Djälthirrnydja walal ga ŋunhi, walal dhu yaka yan waŋa nhumalany ḏarrtjalkkunhaminyarawnydja. Bili yuwalktja walal ŋunhi yakany ŋayaŋu-ḏarrtjalk. Limurrnha yanbi dhuwal yuwalktja ŋayaŋu-ḏarrtjalktja, bili Dhuyu Birrimbirryun ŋuli marrtji ŋunhi limurruŋguny buku-ŋal'yunawuy waṉa-gäma. \v 3 Bili limurr dhuwal yuwalktja ŋayaŋu-mimbumirr, yaka walal. Ga dhiyaŋiyin nhakun limurrnydja ga ŋunhi märr-ŋurr'yun, bili limurrnydja ŋuli ga buku-ŋal'yun nhanŋu God-Waŋarrwu ŋuriŋiyi nhanukal warray Birrimbirryu, ga nhinany limurr ŋuli ga ŋunhi ŋoy-djulŋithirra, bili limurruŋ ga walŋany nhakun dhä-manapanna nhanukala Djesu-Christkala. Yakan limurrnydja dhu ga buluny märr-nhirrpanmirr ŋurikiny ŋunhi warraŋulpuywuny romgu malaŋuw limurruŋgiyingalaw. \v 4 Ŋarra balaŋ gi ŋunhi yuwalktja garrwarkunhamirr, ŋunhi ŋula nhaliynydja malaŋuy djämay, ŋuli balaŋ ŋarra djälthiny balanyarawyiny. Yurr yaka ŋarra djäl ŋarra dhu bitjandhiyi. Wiripuwurrnydja ŋuli ga dhuwal yolŋu walal wokthunmirr walalaŋguwuy walal, yurr ŋarraku warray dhuwal dhunupany, ŋunhi dhu ga ŋarrany wokthunmirr ŋarrakuwuynydja ŋarra. \v 5 Ŋarrany ḏarrtjalkkunhawuy märraŋal warray, ŋunhi ŋarrany yothu yan yalŋgi. Ga dhawal-guyaŋanany ŋarra dhuwal ŋunhiliyi bili yarraṯaŋurnydja Yitjuralpuyŋuwal\f * \fr 3:5 \fr*\ft Israel\ft*\f* yan yolŋuwalnydja walalaŋgal. Ga malaŋurnydja ŋarra dhuwal Bindjamangal.\f * \fr 3:5 \fr*\ft Benjamin\ft*\f* Yuwalk yan ŋarra dhuwal Yeburuny\f * \fr 3:5 \fr*\ft Hebrew\ft*\f* yolŋu. Ŋunhi ŋarra gan ŋäthilnydja nhinan ŋunhi Baratjiny\f * \fr 3:5 \fr*\ft Pharisees\ft*\f* yan yolŋu, ŋarrany gan ŋunhi mirithinan yan goŋ-ŋayathanminany malthunarawnydja ŋurikiyiny ŋunhi Mawtjitjkalaŋawnydja\f * \fr 3:5 \fr*\ft Moses\ft*\f* romgu. \p \v 6 Ga mirithinany ŋarra gan ŋunhi marin yan djäma Garraywalaŋumirriwnydja yolŋuw walalaŋ. Bili ŋarra gan ŋunhi ŋurikiyin romgun mirithinany malthurr. Ga nhaltjarr ŋayi gan ŋunhi rom waŋan barraŋga'yurr yolŋuw walalaŋ djämaw, ŋarrany gan ŋunhiyi mala djäma yan. Bala yanbi ŋarra gan ŋunhi balanyarayiny malaŋuy djämay ŋayaŋu-ŋamathaŋalnydja God-Waŋarrnhan, ŋunhi ŋarra gan nhakun bitjarryiny nhä mala djäma. \p \v 7 Yurr ŋayiny ŋunhi Djesu-Christthuny milkuŋala ŋarrakal, ŋunhin nhä malany ŋunhi ŋarra gan ŋäthil ŋurruŋuyaŋal ŋarrakiyingal ŋarra ŋayaŋuy, ŋunhiyiny nhäŋiniŋ'nha mala. \v 8 Dhiyaŋuny bala ŋarra ga dhuwal nhanŋuwuynha yan djälthirr marŋgithinyaraw, bäyŋun ŋarrakal wiripuny mala ŋurruŋu walŋaŋur. Dhiyaŋuny bala ŋayin ŋunhi ŋarrakuny Djesu-Christnha yan. Bilin ŋarra dhuwal ḏiltjin gurrupar wiripuŋuwnydja malaŋuw romgu. Ŋunhiyiny rom mala ŋarrakalnydja dhiyaŋuny bala nhakun ŋula nhän barrpan', bili waŋganynha yan ŋunhi ŋarrakalnydja ŋurruŋu, ŋunhi mirithirra yan ŋarra ga dhuwal djälthirrnydja marŋgithinyarawnydja nhanŋun Djesu-Christkun. \v 9 Ŋarrany marŋgin ŋunhi ŋarrany dhuwal gurruṯumirra nhanŋuny God-Waŋarrwuny. Ga God-Waŋarryuny dhu dhuwal yaka yanbi ŋarranhany galkikum märram nhanukiyingallilyam ŋayi, ŋunhi ŋarra dhu ga mirithirrnydja malthun ŋurikiyiny ŋunhi ŋäthiliŋuwnydja romgu Mawtjitjkalaŋuwnydja.\f * \fr 3:9 \fr*\ft Moses\ft*\f* Ŋayiny ŋarrany ŋunhi gurruṯumirriyaŋalnydja märraŋal waŋganydhun yan gämurruyny'tja dhiyaŋun, ŋunhi ŋarrany märr-yuwalkmirriyinan nhanŋun Djesu-Christkun, bäyŋun ŋula wiripuŋuynydja romdhu. \v 10 Dhiyakun bili yan ŋarrany djäl, waŋganygun yan; ŋunhi ŋarrany ga ŋayiny Djesu-Christtja ŋayaŋumirra maṉḏa linyalaŋguwuynydja linyu, balanya nhakun galkipuynha gurruṯumirr maṉḏa. Ga wiripuny ŋarra ga dhuwal djälthirr ŋarra dhu ga dhäkay-ŋäman nhanukuŋ ŋunhiyiny ganydjarr, ŋunhi ŋayi God-Waŋarryu rur'maraŋal ŋanya Djesu-Christnhany beŋur dhiŋganhaŋur. Ga wiripuny ŋarra ga djälthirr ŋarra dhu ga djäma nhanŋuwuynha yan Djesu-Christkun, bäydhi ŋunhi marikurrnydja dhaḻakarrwurr. Ga rakunydhirr ŋarra dhu, nhakun ŋayi dhiŋgaŋal. \v 11 Bili ŋarrany ga dhuwal gatjpu'yunna ŋurikiyiny waluw, ŋunhi ŋayi dhu God-Waŋarryu ŋarranhany muka rur'maraŋ beŋur ŋunhi dhiŋganhaŋurnydja. \s1 Baḏak yan gi waṉḏi yulŋuny ga yan bili-i-i ga märraŋ yan nhe dhu ŋunhala bala yalalaŋumirriynha \s2 Running toward the goal \sr Philippians 3.12—4.1 \p \v 12 Bäyŋu yan dhuwal ŋarra djämany dhawar'maraŋ, ŋunhi nhaku ŋayi ga God-Waŋarr ŋarraku djälthirr djämaw, dhiyaŋuny bala walŋay ŋunhi ŋarra ga dhuwal nhina. Ga yaka yan ŋarra dhuwal yuwalktja nhakun dhuwurr-dhunupany, Djesu-Christthu ŋunhi ŋayipi ŋarrakuny ŋayaŋu ŋayathaŋal, märraŋalnydja ŋayi nhanukiyingallilyaŋalnydja ŋayi. Ga ŋurikiyin ŋunhi gämurruw' ŋarra ga dhuwal baḏaktja waṉḏirr, ŋurikiyin mundhurrwu märranharaw. \v 13 Wäwa ga yapa walal, yaka ŋarra gi dhuwal lakaranhamirr yanbi ŋarrany dhuwal bilin waṉḏinyaŋur ḏaḏawyuna. Baḏak yan muka ŋarra ga dhuwal ganydjarr-warryun yulŋuny, ŋurikiyiny märranharaw, ŋunhi nhä ga ŋunha bala ŋorra ŋarraku yalalaŋumirriw. Bala ŋarra ŋuli ŋunhi yätjkurrnydja mala ŋarrakuwuy guyaŋanhawuynydja ga djämapuynydja djalkthunna dhuḏi'maraman. \v 14 Waṉḏirrnydja ŋarra ga dhuwal ŋupandja ŋunhan ŋunhi dhawar'yunamirra, märr ŋayi dhu God-Waŋarrnydja wäthurr muka ŋarraku ŋunhawalnydja djiwarr'lilnydja. Ŋunhiyin ŋunhi ŋayi dhu boŋguŋ God-Waŋarryu ŋarrany gurrupulnydja, ŋunhi nhä ŋayi dhawu'-nhirrpar ŋarrany, bili ŋuriŋiyi bili yan gämurruyny'tja ŋunhi nhaltjarr ŋayi Djesu-Christthu djäma ŋarraku.\fig Racing for the price|src="275PHP.tif" size="col" loc="AV" ref="Philippians 03.14"\fig* \v 15 Biyakun walal gi guyaŋiny nhakun dhuwal ŋarra ŋuli ga guyaŋa, bili bukmak muka limurr gan ŋunhi dhärranany wiyinŋumirra Garraywalnydja. Guyaŋanhawuynydja limurruŋ dhuwal yakan yothuthinyany dhiyakuny ŋunhi walŋawnydja limurruŋgalaŋaw goli-nhirrpanaraw. Ga ŋuli nhuma dhu ga ŋunhi yakany bitjandhi guyaŋa, ŋayiny dhu ŋunhi God-Waŋarryuny nhumalany nhäman bala mala-djarr'yunna. \v 16 Yurr limurrnydja dhu ga baḏak yan marrtji ŋuliwitjandhi bili yan dhukarrkurrnydja ŋunhi limurr ga dhuwal marrtji. \p \v 17 Wäwa ga yapa walal ŋarraku, ŋarrany dhuwal djäl nhumalaŋ djämawnydja, ŋurikiyi bili yan ŋunhi nhaltjan ŋarra ŋuli ga djäma. Ga bulu ŋarra ga djälthirr nhumalaŋ, nhuma dhu ga bitjandhi bili marŋgithirryi wiripuwurruŋgalnydja yolŋuwal walalaŋgal, bitjan yan bili nhakun nhä mala limurr ŋuli marrtji djäma. \v 18-19 Dharrwamirra ŋarra nhumalaŋgal gan ŋunhi lakaraŋalnydja, ŋunhi dharrwaynydja yolŋuy walal ŋuli ga djäma nhanŋu Djesu-Christkuny ŋayaŋuynydja ḻikandhu-ŋurrkanharaynha, ga miriŋun walal ŋunhi nhanŋu yulŋuny. Bili yaka walal ŋuli gi ŋunhi yuwalkkuŋuny dharaŋul dhäwuny ŋurikiwuyyiny dharpawuy mälakmaranhawuynydja. Bala nheny yanbi dhu ga ŋunhi nhinany biŋgan' yan balanyarawyiny yolŋuw walalaŋ. Dhiyaŋuny bala ŋarrany ga dhuwal lakaraman, ŋunhiyi bili yan dhäruktja. Gatjuy biyakun walal gi nhininy bira'yurra. Dhuwal ŋarraku maŋutjiny milkarrimirriyinan, ŋunhi ŋarra marrtji dhuwal dhäruktja mala wukirri. Bili ŋunhiwurryiny dhu yolŋu wala marrtji balan ŋunhi dhiŋganhamirrilila wäŋalilnydja. Bili walal ŋuli ga ŋunhi märr-ŋal'yundja ga guḻungun yan walalaŋgiyingalaŋaw. Ga wiripuny walal ŋuli ga ŋunhi yindi lakaranhamirra walalaŋgiyingalaŋuwuynha walal djämapuynydja yätjkurruwuynha, ŋunhiŋuwuynha ŋunhi nyinyaŋmirriwuynha. Ga guyaŋany walal ŋuli ga ŋunhi nhä malany dhuwalaŋuwuynha yan munatha'wuynha. \p \v 20 Yurr limurrnydja dhuwal Garraywalaŋumirrnydja yolŋu mala rom-waṯaŋumirr ŋurukun djiwarr'puywun wäŋaw. Ga dhukarr-nhäman limurr ga dhuwal gatjpu'yunna manapan ŋurikin waluwnydja, ŋunhi ŋayi dhu Garraynydja limurruŋ roŋiyin rälin beŋurnydja djiwarr'ŋurnydja. Ga limurruŋgal Garrayyu Djesu-Christthuny \v 21 ga dhuwal ganydjarrnydja ŋayatham yindi warray mirithirr mäwilimirr, ŋunhi warrpam'kun yan ŋula nhakuny malaŋuw. Ga dhuwandja mala ŋunhi limurruŋ märr-ŋay'ŋay'mirrnydja rumbal, djambiny dhu biyakun nhakun nhanŋuwuynha yan ŋunhaŋuwuynha djiwarr'puynha rumbal bulun dhika latjun mirithirra! \c 4 \p \v 1 Yo Marrkapmirr walal, ŋarrany ga dhuwal nhumalaŋ mirithirr yan märr-ŋamathirrnydja, ga yuwalk yan ŋarra ga dhuwal djälthirr mala-manapanarawnydja nhumalaŋgal. Ga mirithirra yan ŋarra ga dhuwal märr-ŋurr'yundja nhumalaŋgal. Ga ŋunhi nhakun ŋarra ŋuli guyaŋany nhumalany bala ŋarra ŋuli yan dhunupan nhakun galŋa-djulŋithirra. Gatjuy biyakun bili yan walal gi nhininy märr-nhirrpanminyaraynha yan Garraywalnydja, ŋunhi nhä ŋarra gan ŋäthil lakaraŋal nhumalaŋgal. \s1 Bitjan yanbi nhuma dhu ga ŋunhi yuwalktja nhina \s2 This is how you should live \sr Philippians 4.2-9 \p \v 2 Yuwawdiya\f * \fr 4:2 \fr*\ft Euodia\ft*\f* ga Djin'tika,\f * \fr 4:2 \fr*\ft Syntyche\ft*\f* nhumany dhuwaliyiny ŋunhi yolŋu maṉḏa nhanŋuwuy yan Garraywun. Wäy, buku-djulŋi maṉḏa ḏaḏawyurra maṉḏa ŋarrtjunminyaŋurnydja, biyakun maṉḏa marrtji rrambaŋin guyaŋiny bili nhumany dhuwaliyi yapa'manydji Garraywalnydja romŋur. \v 3 Ga nheny dhuwaliyiny yolŋu Djitjkitjtja,\f * \fr 4:3 \fr*\ft Syzygus\ft*\f* ŋunhi nheny dhuwal yolŋu, djäma waŋganymirra maṉḏa dhuwal ŋaliny, buku-djulŋi gatjuy guŋga'yurra dhuwaliyiny ŋunhi märrma'nhany miyalknha maṉḏany. Maṉḏany gan ŋunhi dhiyaŋiyiny miyalkthu maṉḏa djämany napurr muka rrambaŋi, ga wiripuny Giḻimitthu,\f * \fr 4:3 \fr*\ft Clement\ft*\f* ga bulu nhakun wiripuwurruy mala yolŋu'-yulŋuy. Ga lakaraŋalnydja maṉḏa gan ŋunhi manymaknha yan dhäwuny mala yolŋuwalnydja walalaŋgal wäŋakurrnydja malaŋuwurr. Ga ŋayipiny nhakun ŋunha God-Waŋarryuny bilin walalany yäkuny wukirrin walŋamirrililnydja djorra'lil. \p \v 4 Biyakun bili yan gi ŋoy-djulŋithin Garraywalnydja. Ga buluyi ŋarra dhu dhuwal waŋa. Gatjuy ŋoy-djulŋithin walal gi yan. \v 5 Biyak bili yan gi wiripuwurrunhany yolŋuny walalany nhäŋu ŋamathaŋdhi yan ga ŋayaŋuynydja-wuyunaraynha. Bili ŋayiny dhu ŋunhi Garraynydja galki bunan. \v 6 Yakan gi warwuyurrnydja ŋula nhakuny malaŋuw. Yanan gi biyakun bukumirriyaŋun ŋula nhakuny malaŋuw bukmakkun yan. Ŋuli nhe ga ŋunhi ŋula nhakuny malaŋuw djälthirr nheny dhu ŋäŋ'thundja God-Waŋarrnhan, ga yakan meṉguŋuny buku-gurrpanarawnydja nhanŋu.\fig Men praying to God|src="277php.tif" size="col" loc="AV" ref="Philippians 04.06"\fig* \v 7 Bala ŋayiny dhu ŋunhi God-Waŋarryuny galkandja nhokal ŋayaŋulilnydja ŋunhin mägayan romdja, ŋunhi dhu bäyŋun wiripuŋuynydja ŋula yolŋuy dhuwurr-ŋupan rom lakaram. God-Waŋarryun dhu ŋunhi ŋayipin nhuŋu bitjandhiny djäma, galmumany marrtji nhuŋu ŋayaŋunhany ga guyaŋanhawuynhany rrambaŋiyamany marrtji Garraywalnydja Djesu-Christkalnydja. \p \v 8 Bitjanna ŋarra ga dhuwal waŋany, wäwa walal ga yapa walal, nhumany dhu ga ŋunhi yanbi ḻiyalilnydja galkan nhumalaŋgiyingal nhuma manymaknha yan guyaŋanhawuynydja mala dhuwanna mala ŋunhi gam', yuwalk, ga ḏarrtjalk, ga dhunupa, ga dhuyu, ga märr-yolŋumirr ŋayaŋu, ga manymaknha yan. Yakan gulyurr guyaŋanhaŋur manymakŋurnydja mala, ga yuwalkŋurnydja ŋunhi mirithirrnydja, märr dhu ga ŋunhi yolŋuny walal nhuŋuny yuwalknha yan wokthundja yuwalkpuynha yan djämapuynydja. \v 9 Nhumany dhuwal bili muka marŋgi, ŋunhi nhä ŋarra gan nhumalany marŋgikuŋal. Ga bilin nhumany gan ŋunhi ŋäkula ŋarrany ŋunhi nhaltjarr ŋarra gan waŋan, ga bili nhuma ŋarrany gan nhäŋal, ŋunhi nhä ŋarra gan djäma. Ŋuli nhuma dhu ga ŋunhi ŋarrakuwuynydja yan malthun, bala ŋayi dhu ŋunhi God-Waŋarrnydja ŋunhi ŋayi ŋurruŋu mägayamirriw romgu dhu galkithirra nhumalaŋgalnydja. \s1 Bolyu buku-gurrpar yolŋuny walalany mundhurrwuy gurrupanawuy \s2 Paul gives thanks for the gifts \sr Philippians 4.10-20 \p \v 10 Ŋarrany dhuwal marŋgin, ŋunhi nhumany ŋarrany ga dhuwal bukmakthun yan guyaŋany dhiyaŋuny bala. Ga dhiyaŋiyiny malaŋuy ŋarranhany ga ŋunhi mirithirra ŋoy-djulŋithinyamaramany, bili ŋunhiyiny ŋunhi walŋa ŋunhi Garrayyun ŋuli ga ŋunhi ŋayipin gurrupandja, ŋunhiyiny nhakun mirithirra manymak ŋarrakalnydja. Ga yuwalknha nhumany gan ŋunhi bitjarryiny guyaŋan ŋarranhany, yurr bäyŋun nhakun ga ŋunhi ŋula dhukarrnydja ŋorran milkunharawnydja gakal'wuny nhumalaŋgalaŋaw nhuma. \v 11 Yaka ŋarra ga dhuwal rom-nyamir'yundja nhumalany, bili ŋarra gan dhuwal ŋula bäyŋuny gana' ŋayathanha guŋga'yunawuy nhumalaŋguŋ. Bili ŋarrany gan dhuwal marŋgithin ŋarrakiyingal ŋarra marŋgithinyaray, ga ganan' ŋarra dhuwal ŋunhi nhä malany ŋarra ga dhuwal nhakun ŋayatham. \v 12 Marŋgi ŋarra dhuwal nhäthinya ŋunhi ŋurruwuykthinyamirrnydja rom, ga marŋgi ŋarra dhuwal ḻukunydja'thinyamirriwnydja romgu. Nhinanany ŋarra gan dhuwal wiyinŋumirra ŋunhi ŋula wanhawitjarrnydja malaŋuwurr romgurr. Ga marŋgi ŋarra dhuwal nhaltjan ŋarra dhu ga marrya' nhina, nhä mak ŋarra dhu ga maranhu nhina. Ga marŋgiyi ŋarra dhuwal nhaltjan ŋarra dhu ga ŋunhi ŋayatham ḻurrkun' ga dharrwany ŋunhi ŋula nhä malany, ŋunhi nhaku ŋarra ga yuwalk nhakun djälthirr dhiyak walŋaw ŋarrakuwuy. \v 13 Djesu-Christthun ŋuli ga ŋunhi ganydjarrnydja ŋarrakuny gurrupan bawalamirriwnydja nhinanharaw. \p \v 14 Ga wiripuny ŋarra ga buku-wurrpan nhumalany, ŋunhi nhuma ŋarrany gan guŋga'yurr, balanyamirriy ŋunhi ŋarra gan marilil malaŋulil gärrin. \v 15 Wäwa ga yapa walal, ŋunhi nhuma ga nhina dhuwaliyi Bilipay.\f * \fr 4:15 \fr*\ft Philippi\ft*\f* Ŋunhi ŋarra nhakun ŋurruyirr'yurrnydja dhäwu manymaktja gan lakaraŋal nhumalaŋgal dhiyaliyiny makarrŋur wäŋaŋur yäkuŋur Matjataniyany,\f * \fr 4:15 \fr*\ft Macedonia\ft*\f* ga nhumany gan ŋunhi nhumapin yan Garraywalaŋumirriynha yolŋuy walal guŋga'yurrnydja ŋarranhany. Mak nhuma ga dhuwaliyi baḏak yan guyaŋa, ŋunhi guŋga'yunawuynydja nhumalanhawuynhany nhuma. Ga dhurrwaraŋur beŋuryiny, bala ŋarra yan ganarrthaŋalnha Matjataniyany wäŋa. Ga nhumapiyi yan gan ŋunhi Garraywalaŋumirriy yolŋuy walal ŋarrannhany guŋga'yurr ŋunhi djämakurrnydja malaŋuwurr. Ga nhumapiyi ŋarrany marrtjin ŋunhi guŋga'yurr, ŋunhi ŋarra marrtjin marililnydja malaŋulil gulŋiyin, ga nhumapiyi yan gan ŋunhi ŋoy-djulŋithinany manymakthuny djämay mala ŋarrakal. \v 16 Ga balanyamirriy ŋunhi ŋarra gan nhinan ŋunhal wäŋaŋur yäkuŋur Dhatjalunikany,\f * \fr 4:16 \fr*\ft Thessalonica\ft*\f* nhumany ŋunhi waŋganymirrnydja ŋarranhany guŋga'yurr mirithinan yan dhika. \v 17 Yaka ŋarra gi dhuwal waŋi nhumalany, nhuma dhu ŋarrany ŋula nhäny mala manymaktja gurrupan. Yurr djälthirrnydja ŋarra ga dhuwal, nhuma dhu ga nhumapiny ŋula nhä mala manymak ŋayathamdhi. Ŋuli nhuma dhu ga ŋunhi gurrupan wiripuwurrunhany, ŋunhi ŋula nhä malany manymak nhumalaŋguwuynydja, bala nhumany dhu ŋunhi bitjandhi bili yan märramdhi ŋula nhä malany manymak. \v 18 God-Waŋarryuny gan ŋarrakuny buku-roŋanmaraŋal gurrupar nhä malany warrpam' ŋunhiŋuwuynydja ŋunhi nhä mala ŋarra gan gurrupar. Bulun gan ŋayiny bukulil ŋal'maraŋal ŋarrakuny. Nhinany ŋarra ga dhuwal ŋayaŋuny manygarran ŋuriŋiyiny malaŋuy mundhurryu, ŋunhi nhuma gan goŋ-gurrupar Yiparudatjkal\f * \fr 4:18 \fr*\ft Epaphroditus\ft*\f* ŋarraku. Ga mundhurrnydja mala ŋunhi latjun' mirithirra dhika balanyan nhakun buŋgan bäw'nha mala. Ŋunhiyin ŋunhi mundhurr mala dhunupany mundhurr gurrupanarawnydja, ŋunhi dhu ga ŋayaŋu-ŋamatham God-Waŋarrnhan balanyarayyiny malaŋuy. \v 19 Ga bukumirriyam yan ŋarra ŋuli ga dhuwal God-Waŋarrwalnydja, märr ŋayiny dhu gurrupula yan nhumalany ŋunhiŋuwuyyiny mundhurrwuy-gurrupanawuy, ŋunhi nhakun limurr dhu gi bukmakthun märraŋ galumanyaŋdja rom nhanukalaŋuwurra Djesu-Christkalaŋuwurra. \v 20 Ga djälnydja ŋarra dhuwal, walal dhu ga yolŋuny walal wokthundja God-Waŋarrwuny, bitjanna bili yan dhu wiyinŋumirra. Yo! Yuwalk muka! \s1 Dhawar'yunamirra Dhäruk \s2 Final Greetings \sr Philippians 4.21-23 \p \v 21 Yo, dhuwal ŋarra ga djuy'yunna ŋarrakuwuy ŋarra märr-ŋamathinyawuynydja bukmakku yan God-Waŋarrwalaŋumirriwnydja yolŋuw walalaŋ Djesu-Christkalaŋawurra. \p \v 22 Ga dhuwal ŋanapurr ga bukmakthu Garraywal malthunamirriy walal, ga ŋarrapi nhakun märr-ŋamathinyawuynydja nhumalaŋ djuy'yun. Ga wiripuny dhuwal ŋurikiwurruŋguŋ yolŋuwuŋ walalaŋ, ŋunhi walal djämamirr mala ŋurikiyi ŋurruŋuw buŋgawaw wäŋa Rawumbuywu.\f * \fr 4:22 \fr*\ft Rome\ft*\f* \v 23 Bukumirriyamany ŋarra ŋuli ga dhuwal, märr ŋayiny dhu Djesu-Christtja nhumalaŋ mel-wuyunna, ga gurrupandja ŋayi dhu nhumalany nhä malany manymaknha yan dhiyakuny bala walŋaw nhinanharaw.