\id EPH \ide UTF-8 \h YIPATJATJLIL DHÄWU (EPHESIANS) \toc3 Ephesians \toc2 Yipatjatjlil dhäwu \toc1 DHUWANDJA BOLWUŊ DJORRA' DJUY'YUNAWUY WÄŊA-YIPATJATJPUYWU YOLŊUW WALALAŊ GARRAYWALAŊUMIRRIW \mt1 DHUWANDJA BOLWUŊ DJORRA' DJUY'YUNAWUY WÄŊA-YIPATJATJPUYWU YOLŊUW WALALAŊ GARRAYWALAŊUMIRRIW \imt1 Dhuwal nhe dhu ŋurruŋuny nhäma \ip Dhuwandja djorra' nhanukuŋ Bolwuŋ bala walalaŋ Yipatjatjlil wäŋalil, ga bulu bukmakkun yolŋu walalaŋ bawalamirrilila wäŋalil. Ga wukirriny ŋayi ga dhuwandja djorra' beŋura dharruŋguŋura. \ip Manymak, ga lakaramany ŋayi ga dhuwal ŋayaŋun ŋanya God-Waŋarrnhan bukmakkun yan yolŋuw walalaŋ, beŋur bili yan ŋurruyirr'yunaŋur yorrnha ŋayi dhuwal munatha'nhany wäŋany djäma. \ip Ga dhuwanna nhanŋu ŋunhi ŋayaŋuny gam: Djesu-Christtja ŋunhi dhiŋgaŋal limurruŋgun dhawaṯmaranharaw beŋura ŋunhi dhuwurr-yatjŋura romŋur. Ga bili ŋayi ŋanya ŋunhi God-Waŋarryuny walŋakuŋala rakunyŋurnydja, ga dhiyaŋuny bala ŋayi ga ŋunhi nhinany galkin yanan God-Waŋarrwala ŋunhan djiwarr'ŋura, ŋunhi ŋayi ga ŋayathaman dhuwal munatha'nhany wäŋany nhanukiyingala ŋayi goŋdhuny. Ga ŋunha bala wäŋa ŋunhi yalalaŋumirriy dhu maḻŋ'thurr ŋunhiyiny nhanukiyingalyi yan goŋŋur. \ip Djesu-Christthuny ŋunhi bukmaknhany; Garraywalaŋumirrinhany ga Djuw bäpurrunhany ga Djan'tayilnhany yolŋuny walalany waŋganyguŋala, bukmaknha nhanukala ganydjarrŋur. Waŋgany yan dhuwal Garraynydja ga waŋgany yan dhuwal Dhuyu-Birrimbirrnydja ga waŋgany yan dhuwal God-Waŋarrnydja ŋunhi ŋayi bäpa'mirriŋun bukmakkun yolŋuw walalaŋ. Ga dhiyakiyin gämurruw walalnydja dhu ga ŋunhi Garraywalaŋumirriynydja walal ŋayaŋuny mala walalaŋguwuy dhayuŋanmirra Dhuyu-Birrimbirrwalnydja, märr walalaŋ dhu ŋayaŋuny waŋganydhirra yan, märr walal dhu ga ŋunhi nhinany manymakkuman yan marimiriwyaman bala-räli'yunmirra. Dhiyalnydja ŋayi ga Bolyu marŋgi-gurrupan dhuway'mirriŋunhan mala ga galay'mirriŋuny, ga djamarrkuḻiny' ga ŋäṉḏi'mirriŋuny ga bäpa'mirriŋuny, ga djämamirriny ga buŋgawany walalany, nhaltjan walal dhu ga nhina Garraywalaŋumirr yan. \c 1 \p \v 1 Dhuwandja djorra' wukirriwuy ŋarrakuŋ Bolwuŋ, ŋunhi ŋarrany dhuwal Djesu-Christkuŋ Djuy'yunawuy, yurr ŋayaŋuny dhuwal nhanŋuwuy yan God-Waŋarrwun; ŋayi ŋarrany ŋunhi nhirrparnydja dhipalnydja djämalil. Bala ŋarra ga yurrnha nhakun dhuwal wukirriny dhäwuny' nhumalaŋguny Godkalaŋumirriwnydja yolŋuw walalaŋ ŋunhi nhuma ga nhina dhuwaliyi Yipatjatj\f * \fr 1:1 \fr*\ft Ephesians\ft*\f* wäŋaŋur, ŋurikiwurruŋgun ŋunhi nhuma malthunayŋun mala Djesu-Christku, ga nhinany nhuma ga dhuwali waŋgany-manapanna nhanukalnha. \p \v 2 Ŋarrany ga dhuwal ŋäŋ'thunna, bukumirriyaman ga nhumalaŋ, märr ŋayiny dhu limurruŋ God-Waŋarrnydja Bäpany ga Garraynydja Djesu-Christtja mel-wuyunna nhumalaŋ ŋuriŋin nhanukiyingalnha ŋayi märr-ŋamathinyaraynydja, märr nhumany dhu ga nhina mägayan yan. \s1 God-Waŋarryu Bäpay limurruŋ gurrupar mirithirr manymak yan dhika ŋula nhä malany nhanukalaŋuwurr Djesu-Christkalaŋuwurr \s2 Spiritual blessings in Christ \sr Ephesians 1.3-14 \p \v 3 Go limurr buku-gurrpanna God-Waŋarrnhany, ŋunhi ŋayi Bäpa'mirriŋu limurruŋgalaŋaw Garraywu Djesu-Christku, bili limurruŋ ŋayi ŋunhi gurrupar bukmak nhanŋuwuynydja ŋayi ŋunhi walŋamirrnydja mundhurr mala, ga gämany ŋayi ga limurruny manymakkuman yan, balanyamirriy muka yan waluynydja ŋunhi ŋayi waŋgany-manapara litjalanhany nhanukala Djesu-Christkala. \v 4 Be baman'tja ŋäthilnydja muka yan, ŋunhi yaka muka ŋayi God-Waŋarryu dhuwandja wäŋa munathany'djäma, balanyamirriyyi waluy ŋayi ŋunhi guyaŋanany limurrunhany, bala ŋayi yan gänaŋ'maraŋala limurruny, nhumalany ga ŋarrany, ga bukmaknha ŋunhi wiripuwurruny Godkalaŋumirriny mala; djälnydja ŋayi ŋunhi litjalaŋ ŋali dhu nhanŋuwuynha yan yolŋuny walal ŋuliwitjanna waŋgany-manapanawurrnydja Djesu-Christkalaŋuwurra, gänaŋ'thunna dhu ga yätjkurruŋurnydja, dharrpalnha yan ŋula nhämiriwnha nhanukala gali'ŋurnydja. \p \v 5 Yo, be baman' muka ŋäthil yan, ŋayi ŋunhi God-Waŋarrnydja märr-ŋamathinany limurruŋ mirithin yan, bala ŋayi gan guyaŋanan mirithinan dhukarrwuny djämaw, märr limurrnydja dhu ŋunhi nhanŋuwuynha yan djamarrkuḻiny' ŋulawitjanna ŋunhi Djesu-Christkalaŋuwurra. Bitjarryin ŋayi ŋunhi God-Waŋarryu guyaŋanany ŋäthil yan muka, bili balanyarawyin ŋayi gan ŋunhi djälthinany. \p \v 6 Go limurrnydja yolŋuny walal mirithirra yan wokthundja nhanŋu, goŋmirriyirra manapan nhanukal. Yuwalk muka dhuwal God-Waŋarrnydja latjuny' mirithirrnydja, bili ŋayi gurruparnydja yänan bala nhanŋuwuynydja ŋayi ŋunhi Gäthu'mirriŋunhany marrkapnhan, märr limurrnydja dhu ga nhina walŋan yänan nhanukalnha manapan Djesuwalnha. \v 7 Yo. Yuwalk muka ŋayi dhuwal God-Waŋarrnydja mel-wuyunamirrnydja limurruŋ, ŋunhi ŋayiny yänan buwayakkuŋalnha limurruŋ yätjkurrnydja malany rom ŋuliwitjarrnha nhanukalaŋuwurra Djesu-Christkalaŋuwurrnha maŋgu'-waṉḏinyawurrnydja. \v 8 Mirithirr yan ŋayi ga märr-ŋamathirrnydja limurruŋ, bala ŋayi märryu-dhapinyaynha rarryurra nhanŋuwuynydja ŋayi nhä malany ŋunhi ŋamakurrnydja, bala yan ŋayi walŋakuŋalnha nhakun limurrunhany. \p \v 9 Bili muka ŋayi ŋunhi limurrunhany marŋgi-gurrupar, märr dhu limurrnydja nhäma dharaŋana dhukarrnydja ŋunhi ŋayi nhirrpar ŋäthil baman'. Ŋäthilnydja muka gan ŋunhi ŋorran ŋula bäy djuḻuḻ'yurr; yaka bukmak yolŋu walal marŋgi ŋurikiyi ŋäthilnydja. Yurr dhiyaŋuny bala dhuwal limurr bilin marŋgin, bilin ŋayi God-Waŋarryuny limurruŋgal milkuŋala dhawaṯmaraŋala, bili ŋayi djäl litjalaŋ ŋali dhu ga marŋgithirra ŋurikiyiny ŋunhi ŋayi gan romdja ŋamaŋamayurr nhanukalaŋuwurra Djesu-Christkalaŋuwurra yan. \v 10 Ga dhuwal ŋayi ŋunhi nhirrparnydja gam'. Waluny ŋayi nhirrparyi, ga ŋunhiyiny dhu walu borumŋuny boŋguŋ buniyi, bala ŋayi dhu God-Waŋarryuny ḻuŋ'maraŋun marrtji bukmaknha yan nhäny mala ŋunhi nhanukiyinguŋuny ŋayi djämapuy, waŋgany-manapula dhu marrtji, bukmak ŋunha djiwarr'puy ŋula nhä malany ga dhuwalaŋuwuy munatha'wuy ŋula nhä malany; bukmakthin walal dhu boŋguŋ ŋunhi waŋganydhin, ŋuliwiyakkun ŋunhi nhanukalaŋuwurra Djesu-Christkalaŋuwurra. \p \v 11 Yo. Be muka baman' ŋäthil yan ŋayi guyaŋanany gänaŋ'maraŋalnydja God-Waŋarryu ŋanapurrunhany Djuw bäpurrunhany malany, yurr märr-ḻurrkun'nha, märr dhu napurrnydja nhanŋuwuynha yan malany wäwungunhaminyawuynha ŋuliwitjanna yan waŋgany-manapanminyawurrnydja Djesu-Christkalaŋuwurrnha. Ga bukmak nhä mala ŋunhi ŋayi ŋäthil God-Waŋarryu nhirrpar, ŋunhiyiny mala dhu maḻŋ'thurryi warraŋulthi, bili bukmak yan ŋunhiyi mala dhu ga maḻŋ'thundja God-Waŋarrwalaŋuwurrnha yan djälkurrnydja. \v 12 Ŋunhi ŋayi märraŋalnydja ŋanapurrunhany nhanukiyingalaŋuwurra yan Djesu-Christkalaŋuwurra, bala napurr gan ŋunhi yuṯa'-yuṯaŋumirriynydja dhukarr-nhäŋala nhanŋu, gatjpu'yurra manapar gan nhanŋun Djesu-Christkun bunanharawnha, bala ŋanapurr ga dhuwal wokthundja mirithirra nhanukalnydja God-Waŋarrwalnydja, bili ŋayiny ŋunhi latju' warray dhika mirithirr! \p \v 13 Ga nhumany bili muka ŋäkul ŋunhi yuwalktja dhäwu, ŋunhiyiny dhäwu ŋunhi ga waŋa bitjan gam', “God-Waŋarryuny dhu ŋunhi nhumalanhany walŋakumdhi mulwu'-mulwurnhany yolŋuny walalany ŋuliwitjan Djesuwalaŋuwurrnha,” bala nhumany ŋunhi dhunupan yan märr-nhirrpanminan Djesu-Christkalnydja. Bala ŋayi God-Waŋarryuny nhirrparnha Dhuyu-Birrimbirrnhany ŋayaŋulilnha nhumalaŋgal, nhakun ŋayi ŋunhi dhawu'mirriyaŋalnydja nhumalany ŋäthil yan. Ga ŋunhiyiny nhakun nhuma ŋayaŋuny yiŋarray'yunawuynha nhanukuŋuny God-Waŋarrwuŋuny, lakaramany ga nhumalany bitjanna nhakun nhumany dhuwal biliŋuwuynha gänaŋ'maranhawuynha, nhanŋuwuynha yan God-Waŋarrwun yolŋuny walal. \v 14 Bilin nhakun ŋayi God-Waŋarryuny nhirrparnha Dhuyu-Birrimbirrnhany limurruŋgalnha ŋayaŋulilnydja, ga ŋuriŋiyiny ga maŋutji-lakaram ŋunhi limurrnydja dhu yuwalkkuŋ yan märraŋuny bukmak nhä malany ŋunhi ŋayi limurruny nhanukalaŋumirriny walalany dhawu'-nhirrpar yalalaŋumirriwnha yurr romgurr. Bala limurr dhu ga ŋunhi yänan marrtjiny ŋuriŋiyin märr-yuwalkthinyaraynydja, ga yan bili ga märraŋ limurr dhu yalalaŋumirriynha bukmaktja. Go limurr wokthunna mirithirra nhanŋuny God-Waŋarrwuny, bili ŋayiny ŋunhi latju' warray dhika mirithirr! \s1 Bolwuŋ bukumirriyanhawuy ŋurikiwurruŋ märr-yuwalkthinyamirriw yolŋuw walalaŋ \s2 Paul's prayer for the believers \sr Ephesians 1.15-23 \p \v 15-16 Yo, yuwalk ŋayi dhu ŋunhi God-Waŋarryuny rarryurr limurruŋ mirithiny dhika ŋunhi nhanŋuwuynydja ŋayi manymaktja malany, ga dhiyakiyin ŋayaŋuwnydja ŋarra ŋuli ga ŋunhi bukumirriyamany bitjandja bili nhumalaŋ. Ŋäkul warray ŋarra nhumalany gan bili, ŋunhi nhuma yuwalkkuŋal märr-yuwalkmirriyin Garraywal Djesuwal, ga yuwalkkuŋal yan nhuma gan märr-ŋamathinany God-Waŋarrwalaŋawnydja yolŋuw walalaŋ bukmakku yan. Ga bitjan bili ŋarra ŋuli ga buku-gurrpan God-Waŋarrnhany nhumalaŋ, ga bitjandhi bili ŋarra ŋuli ga wiripuny bukumirriyamdhi nhumalaŋ. \v 17 Yo. Bili muka ŋunhi God-Waŋarrnydja milkunhaminany maḻŋ'maranhaminany ŋanyapinyany ŋayi ŋuliwitjarrnha ŋunhi limurruŋgalaŋuwal Garraywal Djesu-Christkalaŋuwurrnha, ga bulu nhakun ŋayi ŋunhi djeŋarran', latjun' mirithirra dhika Bäpany limurruŋ. Bala ŋarra ga nhakun yurrnha dhuwal ŋäŋ'thundja ŋanya bitjandja bili, märr ŋayi dhu gurrupanna nhanŋuwuynydja ŋayi Dhuyu-Birrimbirrnhany nhumalaŋgala, märr nhumany dhu marŋgithirrnydja yuwalkkum yan, bili ŋayin dhu ŋuriŋiyin maḻŋ'maramany God-Waŋarrnhany nhumalaŋgalnydja, märr nhumany dhu yuwalknha yan marŋgithirr nhanŋuny God-Waŋarrwuny. \v 18 Ga bitjandhi bili yan ŋarra ga ŋäŋ'thundhi ŋanya, märr ŋayi dhu djeŋarra'yamany nhumalaŋ ŋayaŋuny nhanukiyingal ŋayi ŋuriŋi djarraṯawun'thu, märr nhuma dhu yuwalk yan nhämany bala dharaŋana nhaku ŋayi ŋunhi ŋäthilnydja nhumalany yäku-lakaraŋal bala märraŋalnha nhanukiyingalnydja ŋayi. Ga buluny ŋarra ga dhuwal bukumirriyam nhumalaŋ, märr nhuma dhu yuwalknha yan dharaŋandja nhä ŋayi ga ŋunha ŋayatham nhumalaŋ ŋunhi Garraywalaŋumirriwnydja yolŋuw walalaŋ ŋunhi yindiny mirithirrnydja rom dhawu'-nhirrpanawuynydja yurr romgurr, ŋunhayin ŋunhi ŋamakurrnydja nhäny mala ŋunhi nhuma ga dhukarr-nhämany ga gatjpu'yundja märranharawnydja. \v 19-20 Yo, ŋayiny ŋunha bulu warray ganydjarr-ḏumurr, ga ganydjarrnydja nhanŋu mäwilimirr, be bala garrwar. Ga ŋarrany djäl nhuma dhu marŋgithirra ŋunhi ŋayi ga God-Waŋarryuny djäman dhiyaŋuny bala limurruŋgalnydja märr-yuwalkthinyamirriwalnydja walalaŋgal, ŋuriŋi bili yan ganydjarryuny waŋganydhu ŋunhi ŋayi ŋuriŋiyi ganydjarryu rur'maraŋal walŋakuŋal Djesu-Christnha beŋur ŋunhi dhiŋganhaŋur, bala ŋayi roŋanmaraŋala ŋanya balayi djiwarr'lilyi, bala nhirrparnydja ŋanya ŋayi nhanukiyingalnha ŋayi dhunupa'ŋulilnha gali'lilnydja; ga ŋunhayin ŋayi yulŋuny, nhinany ŋayi ga ŋurruŋun. \v 21 Yo, God-Waŋarryu ŋunhi nhirrparnydja ŋanya Djesu-Christnhany ŋurruŋuyaŋalnha ŋunhalnydja djiwarr'ŋurnydja, ŋunhi ŋayiny ga djuḻkmaraman bukmaknhany ŋula wiripuŋunhany ganydjarr-ḏumurruny ŋunhi ga dhiyal yindikunhamirr. Ŋayiny ŋunhi bulu warray ŋurruŋu ŋurikiwurruŋgalnydja buŋgawawal walalaŋgal ŋunhi dhuwalaŋuwuywalnydja munatha'wuywalnydja mala, ga mirithirr warray ŋayiny yindi, djuḻkmaraman muka ŋayi ga Djesuynydja mokuynhany malaŋuny ŋunhi ganydjarr-ḏilkurrunhany, ga be yolnha waŋarrnha malaŋuny, ga wiripuŋuny ŋula yolnha malaŋuny ŋunhi walal ŋuli ga nhina ŋurruḏawalaŋu ŋula nhaku malaŋuw. Yo, ŋayiny ŋunhi yäku bulu warray yindi mirithirr ga garrwar, djuḻkmaraman ŋayi ga ŋunhi ŋula yolnhany yolŋuny dhuwalaŋuwuynhany munatha'wuynhany yäku-ḏumurruny. Bala bukmaknha nhäny mala ŋunhi yäkumirrnydja mala dhu gi buku-nyilŋ'thurrnydja nhanŋuwuynha yan Djesu-Christkun, dhiyaŋuny bala ŋunhi dhiyalnydja munatha'ŋurnydja wäŋaŋur, ga biyakiyi bili dhu ŋunhalnydja ŋunhi yuṯaŋurnydja wäŋaŋur ŋunhi dhu yalalaŋumirriy maḻŋ'thurr. \v 22 Bili God-Waŋarryuny Bäpaynydja ŋula nhäny mala ŋunhi nhirrparnydja bukmak yan nhanukala ḻukulilnydja Djesu-Christkalnha, ga nhinany ŋayi dhu ga ŋunhaliyiny ŋurruŋun yan, nhakun ŋayin ŋunhi ḻiyany bukmakkun ŋula nhakuny malaŋuw, ga bitjarryi bili ŋayi ŋunhi God-Waŋarryu nhirrparyi ŋanya Djesu-Christnhany ŋurruŋuyaŋalyi limurruŋguny yolŋuwnydja walalaŋ Garraywalaŋumirriwnydja. \p \v 23 Bili God-Waŋarrwuny yolŋu mala dhuwal balanya nhakun ŋunhi rumbalnha ŋayi Djesu-Christnha. Ga ŋayipi yan Djesu-Christthu ŋuli marrtji dhaŋaŋgumany limurrunhany rumbalnydja nhanŋuwuy ŋayi ŋuriŋin nhanukiyingalnha ŋayi ganydjarryuny ga märryuny dharrwakurrnha dhukarrkurrnydja, ga bitjandhi limurrnydja ŋuli ŋunhi dhaŋaŋgumdhi nhanŋuny rumbal. \c 2 \s1 God-Waŋarryu ŋunhi djäma dhukarrnydja walŋakunharawnydja limurruŋ Djesuwalaŋuwurr yan dhiŋganhawurr \s2 God made a way to save us from death \sr Ephesians 2.1-10 \p \v 1 Ŋäthilnydja muka nhuma gan ŋunhi nhinan bäyŋu walŋa, bili balanyamirriyyiny nhumalaŋ ŋunhi birrimbirrnydja baḏak dhiŋganhawuy yan, gänaŋ'thurr gan God-Waŋarrwalnydja, bili nhuma gan ŋunhi djämany ŋula nhä malany yan yätjkurr romdja, bäyŋun nhuma ŋanya gan dhäruktja märraŋal God-Waŋarrnhany. \v 2 Ŋunhiyiny nhakun nhuma gan nhinan dhuwalaŋuwuyyu yan munatha'wuyyu romdhu, bili dhäruktja nhuma gan ŋunhi märraŋal balanyamirriyyiny mokuynhan yan, ŋunhiyi mokuynha ŋunhi ŋayi ga nhina ganydjarr yindi mirithirr dhika dhiyal munatha'ŋur wäŋaŋur, yurr garrwarnha. Yo, ŋayiny ŋunhiyiny buŋgawa, ŋurruŋu ŋayi ŋurukuwurruŋ ŋunhi yätjkurruw birrimbirrwu malaŋuw, ga dhiyaŋuny bala baḏak yan ŋayi ga djäma ŋuriŋi yätjkurruynydja Mokuyyuny ŋurikiwurruŋgalaŋuwurrnydja yolŋuwal walalaŋgal ŋunhi walal ŋuli gi yaka dhäruk märraŋ ŋanya God-Waŋarrnha. \v 3 Yurr ŋäthilnydja muka limurr gan bukmak yan nhinan ŋurikalyi Mokuywal yan romdhu, bili nhinan limurr gan ŋunhi limurruŋgiyingal yan djälŋurnydja; ŋunhi nhakun ŋali ŋuli djälthinyany ŋula nhakuny malaŋuw, bala dhunupan ŋali ŋuli djäman yan, ŋurikiyin malthunna litjalaŋgiyingalaŋuwnha ŋali djarrpiw'nha guyaŋanhawuywuny ga djälwuny. Yo, ŋäthilnydja ŋunhi limurr gan nhinan yätjkurruŋur yan muka romŋur, ga dhuwaliyin dhu ŋunhi romnha yätjkurrunhany ŋayiny God-Waŋarryuny dhä-gir'yurr, bala ŋayi dhu buwayakkuŋuny gupaḏalnha yan. Ga yuwalktja limurr balaŋ ŋunhi märranhany ŋunhiyi dhä-gir'yunawuynydja ga ŋaramurrnydja nhanukuŋ God-Waŋarrwuŋ, rrambaŋi limurr ŋuriŋiwurruy wiripuwurruy yolŋuy walal dhuwalaŋuwuyyu ŋunhi dhuwurr-djarrpi'mirriy. \p \v 4-5 Yurr ŋayipiny ŋunhi God-Waŋarrnydja bulu warray mel-wuyunamirr dhika; mirithirr yan ŋayi ga märr-ŋamathirrnydja limurruŋ, ga mel-wuyurrnydja ŋayi ŋunhi limurruŋ balanyamirriy muka yan ŋunhi limurrnydja gan baḏak yan nhinan märr-dhiŋganhawuy yolŋu walal ŋuriŋi limurruŋgiyingal yätjkurruy dhuwurryu, walŋathinyamiriw muka yan walal. Yurr God-Waŋarryuny limurruny ŋunhi yaka warray ganarrthanha ŋayaŋu-dhiŋganhawuynhany; ŋany yänan ŋayiny walŋakuŋalnha limurruny ŋuliwitjarr bili yan ŋunhi ŋayi rur'maraŋalnydja limurrunhan rrambaŋin Djesu-Christnhan beŋurnydja ŋunhi dhiŋganhaŋurnydja. Yo, waŋganydhu yan ŋurruynydja ŋayi limurruny walŋakuŋalnydja, nhanukiyingal ŋayi märr-ŋamathinyaray ga mel-wuyunaray. \v 6 Bala ŋayi nhirrparnydja limurrunhany ŋunhawalnydja djiwarr'lilnydja rrambaŋin yan Djesu-Christnhan, gämurru'ŋun ŋayiny ŋula nhakun malaŋuw, ŋayaŋuny limurruŋ waŋganyŋura Djesu-Christkun. \v 7 Yo, goŋ-djarryurrnydja ŋayi ŋunhi limurruŋ God-Waŋarrnydja, bala yan walŋakuŋalnha limurrunhany ŋuliwitjarryin Djesu-Christkalaŋuwurra, märr dhu dhipuŋurnydja gay'yi dhurrwaraŋur ga yan bili ga yalalaŋumirriynha ŋunhi dhu yuṯan wäŋa maḻŋ'thurr, bukmakthun dhu bawalamirriynha yolŋuynydja walal nhäŋuny dharaŋula God-Waŋarrnhany, ŋunhi nhanŋuny märr-ŋamathinyawuy ga mel-wuyunawuy yindi warray dhika mirithirr. \v 8 Bili ŋayiny ŋunhi yuwalkkuŋal God-Waŋarrnydja limurruŋguny märr-ŋamathinany ga mel-wuyurrnydja, ga ŋunhi limurr märr-nhirrpanminany nhanukalnydja Djesu-Christkalnydja, ga balanyamirriynha ŋayi ŋunhi walŋakuŋalnydja limurrunhany. Yaka ŋayi limurruny walŋakunha ŋula nhaliynydja djämay ŋunhi limurr gan djäma ŋula nhä rom dhuwurr-dhunupany, bäyŋu yan. \v 9 Yaka ŋunhi nhepiny gänany walŋakunhaminya nhokiyingalnydja nhe djämay; ŋunhiny dhuwal God-Waŋarryu yan ŋayipi limurrunhany walŋakuŋal, nhanukiyingal ŋayi mel-wuyunaray romdhu ga limurruŋgalaŋawurr märr-yuwalkthinyawurr. Märr dhu yakan ŋula waŋgany yolŋu waŋa manymak-lakaranhamirr bitjanmirrnydja, “God-Waŋarrnydja ŋarrakuny ga djälthirr warray, bili ŋarrany ŋuli ga dhuwal djäma manymak yan bitjan bili,” bitjandja. \v 10 Bili ŋayipi muka gan ŋunhi God-Waŋarryu djäma litjalaŋgal ŋayaŋuŋurnydja, nhakun ŋayi gan yolŋukuŋalnydja, yuṯakuŋalnydja limurruny, dhuwalatjarryin bili yan ŋunhi ŋayi waŋgany-manapara limurrunhany Djesu-Christkalnha. Ŋayi limurruny ŋunhi djämany bitjarryiny yuṯakuŋalnydja märr limurr dhu ga djämany ŋamakurrnha yan romdja. Bili ŋayipiny djäl limurruŋ limurr dhu ga marrtji ŋuliwitjandhin bili yan waŋganygurra dhukarrkurrnydja ŋunhi ŋayi rulwaŋdhurr limurruŋ ŋäthil marrtjinyaraw. \s1 Ŋunhiwurrnydja yolŋu walal Djesu-Christkuny waŋganynha bäpurruny \s2 One in Christ \sr Ephesians 2.11-22 \p \v 11-12 Nhumany yolŋu mala ŋunhi nhuma Djan'tayilnydja mala ŋäthilnydja nhuma gan ŋunhi nhinan gänaŋ'thurr muka God-Waŋarrwalnydja, ga yan bili ga walŋakuŋal ŋayi nhumalany nhanukalaŋuwurr Djesu-Christkalaŋuwurr maŋgu'kurr. Ŋuriŋiwurruynydja yolŋuy walal Djuw malaynydja ŋuli ganha nhumalany wakinŋun lakaranha muka nhänha, bili yaka nhuma ŋunhi nhanŋu God-Waŋarrwuny yolŋu walal ŋäthilnydja, ga bäyŋuyi yan nhuma gan gäŋal ŋunhiyi God-Waŋarrwuŋuny gumurrkunhaminyawuynydja rom nhumalaŋgiyingal nhuma rumbalyuny; dhä-barrkuwatj yan nhuma gan nhinan Djesu-Christkalnydja. \p Ŋunhiwurrnha dhuwal Yitjuralnydja yolŋu walal bäpurru nhanŋuwuynydja yan God-Waŋarrwuny mala, ga nhinanany walal gan ŋunhi nhanukiyingalnha yan goŋŋurnydja. Ga nhumany dhuwal, ŋunhi nhuma yakany Djuw bäpurru, nhumany dhuwalawurryiny Djan'tayilnha mala bäpurru, yaka yan nhuma ŋunhi yolŋu'-yulŋu nhanŋuny God-Waŋarrwuny balanyamirriyyiny waluy, bili ŋayi ŋunhi dhawu'-nhirrparnydja waṯaŋuny rom walalaŋguwuy yan waŋganygu Djuw bäpurruw yan, ga bäyŋun nhumalaŋguny dhukarr gan ŋorran balayiny marrtjinyaraw galkithinyaraw God-Waŋarrwalnydja, ga yakan nhuma ganha ŋayaŋu-gatjpu'yunany ŋunhi nhanukalaŋawnydja manymakkuny gurrupanaraw. Nhumany gan ŋunhi nhinan dhiyal munatha'ŋurnydja ŋayaŋu-gatjpu'yunamiriwnha ga Godkalaŋumiriwnha. \v 13 Yo. Ŋäthilnydja nhuma barrku muka mirithirr God-Waŋarrwal, yurr God-Waŋarryuny nhumalany ŋunhi mala-manaparnydja ŋuliwitjarrnha bili yan waŋganygalaŋuwurrnha Djesu-Christkalaŋuwurra. Ga dhiyaŋuny bala nhuma dhuwal galkin yänan God-Waŋarrwalnha, bili ŋuliwitjana ŋunhi Djesu-Christkalaŋuwurra maŋgu'-waṉḏinyawurrnha yan. \p \v 14 Bilin ŋayipin ŋunhi waŋganynha Djesu-Christnha mägayany limurruŋ; ŋayin ŋunhi limurrunhany Djuw malanhany gäŋal ga nhumalany Djan'tayilnhany yolŋuny walalany bala waŋgany-manapara limurruny rrambaŋiyaŋala. Ŋäthilnydja limurr ŋuli ganha ŋunhi yaka muka manymakkunhaminya nhänhaminya, bili limurr gan ŋunhi dhä-barrkuwatj yan nhinanany Djuw mala gäna ga Djan'tayil yolŋu walal gäna. Yurr ŋayipiny ŋunhi Djesu-Christthuny bakmaraŋal ŋunhiyiny barrkuwatjkunhamirrnydja rom ŋulatjarryin ŋunhi nhanukiyingalaŋuwurra ŋayi rumbalkurr burakinyawurr. \p \v 15 Yurr ŋayipiny ŋunhi Djesu-Christthuny buwayakkuŋala ŋunhi ŋäthiliŋunhany Mawtjitjkuny romnha, bala ŋayi ḻapmaraŋalnydja yuṯan dhukarrnydja, märr maṉḏa dhu ŋunhi märrmany' bäpurru waŋganydhirra ga waŋganynha mala nhanukiyingala ŋayi manapar romgurrnydja mägayawurra. \p \v 16 Yo. Balanyamirriynha ŋunhi ŋayi Djesu-Christnha dhiŋgaŋala ŋunhilin dharpaŋura, ŋunhiyiny nhakun ŋayi bumara dhawar'maraŋala ŋunhiyin ŋaramurrnhan romnha, ŋunhi gan ŋuriŋiyi romdhu barrkuwatjkuŋal yolŋu'-yulŋuny, märr ŋunhiyi maṉḏa märrmany' bäpurru, Djuw-ny mala ga Djan'tayilnydja yolŋu walal rrambaŋiyinan waŋganydhinan yanan nhanukala Djesu-Christkala, yuṯathinan malany. Bala ŋayi Djesu-Christthuny gäŋala ŋunhiyi yuṯanhany bäpurruny balan roŋanmaraŋala galkikuŋala God-Waŋarrwalnha. \p \v 17 Yo. Yuwalk yan ŋayi ŋunhi Djesu-Christtja marrtjin räliny, bala ŋayi yan lakaraŋalnha gan mägayamirrnydja dhäwu birrŋ'maraŋala bukmakkala yan yolŋuwalnydja walalaŋgal, ŋurikiwurruŋgal ŋunhi nhuma Djan'tayil bäpurru mala ŋunhi nhuma gan nhinan barrkun yanan nhanukal God-Waŋarrwal, ga napurruŋgal ŋunhi Djuw bäpurruwal, ŋunhi napurr ga dhunukuŋurnha nhanukal nhinan God-Waŋarrwal. \v 18 Bili ŋuliwitjandhin Djesu-Christkalaŋuwurra yan waŋganygalaŋawurra limurrnydja ŋuli ŋunhi marrtjin galkithinany God-Waŋarrwalnydja Bäpawalnydja, bäydhi limurr ŋunhi ŋula yol Djuw mala nhä mak yaka limurr Djuw mala; bukmak yan limurr ŋuli ŋunhi marrtjiny galkithirrnydja God-Waŋarrwalnydja Bäpawalnydja waŋganydhun yänan Birrimbirryuny. \p \v 19 Ga dhiyakiyin ŋunhi ŋurruwnydja nhumany ŋunhiwurrnydja yolŋu walal Djan'tayilnydja\f * \fr 2:19 \fr*\ft Gentiles\ft*\f* mala nhumany dhuwal bäyŋun buluny mulwu'-mulwur. Dhiyaŋuny bala nhuma dhuwal Bäpawnha nhanŋuwuynha yan malany balanyan bili yan yolŋu walal rom-waṯaŋumirra galkipuynha rrambaŋin ŋunhi God-Waŋarrwun yolŋu'-yulŋu, ga bukmaknha nhuma dhuwal nhanŋuwuynha yan gurruṯumirrnydja walal. \v 20 Ga nhumany dhuwal God-Waŋarrwuny yolŋu mala balanya nhakun ŋunhi buṉbun djalkiri-nhirrpanawuynha ŋurikiwurruŋguŋun ŋunhi djuy'yunawuywuŋun walalaŋguŋ ga djawarrkmirriwuŋun walalaŋguŋ, ga ŋayipiny ŋunhi Djesu-Christtja balanyan nhakun yuṯuŋgurrnha ŋunhiŋuwuyyin buṉbupuy. \v 21 Ga ŋayin dhu ga ŋunhi ŋayathamany ŋunhiyiny buṉbunhany, märr ŋayi dhu marrtji ŋunhi ŋuthandja bala manymakthirra ga dharrpalyirra nhanŋuwuynha yan Garraywun. \v 22 Ga nhumany ŋunhi Djan'tayilnydja yolŋu mala ŋunhi nhuma gan nhakun märr-nhirrpanminany nhanukal, bala ŋayiny nhumalany ŋunhi nhirrparnydja waŋgany-manapara ŋurikiwurruŋgala yolŋu'-yulŋuwalnydja, märr nhuma dhu ga rrambaŋin dhärrany manymakkuman dhikan nhanŋuwuynha yan God-Waŋarrwun buṉbuny, ŋunhi ŋayi dhu ga nhinan ŋunhiliyin buṉbuŋurnydja nhumalaŋgala, ŋuliwitjanna ŋunhi nhanukalaŋuwurra Dhuyu-Birrimbirrwalaŋuwurra. \c 3 \s1 God-Waŋarryu Bolnha djuy'yurr dhäwuw lakaranharaw bala Djan'tayilwal yolŋuwal walalaŋgal \s2 God sent Paul as his messenger to the Gentiles \sr Ephesians 3.1-13 \p \v 1 Ga dhiyakiyin ŋunhi ŋurruwnydja ŋarrany ga Bolnydja bukumirriyam mirithirrnydja nhumalaŋguny Djan'tayilwuny yolŋuw walalaŋ. Ŋarrany nhakun dhiyaŋuny bala dhuwanna dharruŋguŋura ga gulŋiyirr, yurr galkarnydja walal ŋarrany ŋunhi bili ŋarrany dhuwal Djesu-Christkun djämamirr, ŋunhiŋuwuynha ŋunhi ŋarra ŋuli ganha lakaranha nhumalaŋ dhäwu Djesu-Christkalaŋuwuy. \v 2 Bili nhuma ŋarrany ŋunhi ŋäkulnydja muka? God-Waŋarrnydja gan mirithin ŋunhi mel-wuyurr ŋarrakuny, bala ŋayi ŋarrany yan märraŋalnydja gänaŋ'maraŋalnha, bala ŋayi gurrupara dhuwaliyiny dhäwu ŋarrakalnha djägalilnydja, märr dhu ga ŋarran lakaramany nhumalaŋguny Djan'tayilwuny yolŋuw walalaŋ. \v 3-4 Ŋäthilnydja ŋunhi, yolŋu'-yulŋuynydja gan guyaŋan yanbi gan God-Waŋarrnydja märr-ŋamathin ŋurukuwurruŋgun bili yan Djuw bäpurruwnha malaw. Yurr ŋarrakalnydja ŋayi maḻŋ'maraŋal dhuwaliyiny ŋunhi dhäwu, ŋunhi ŋäthilnydja gan djuḻuḻ'yurr muka ŋorran: ŋayiny nhumalany dhu walŋakumdhi Djan'tayilnhany yolŋuny walalany, ŋunhiwurrunhany ŋunhi nhuma yaka Djuw mala, ŋuliwitjanna yan waŋganygurra Djesu-Christkalaŋuwurra. Dhuwaliyin ŋayi milkuŋalnydja ŋarrakal, dhawaṯmaraŋala yänan. Bilin ŋarra dhuwaliyiny dhäwu wukirrin dhipalnha djorra'lila, yurr märr ḻurrkun' nhakun. Ga ŋuli nhuma dhu ŋunhi nhämany dhuwaliyiny djorrany' maŋutji-ḻaw'maramany, bala nhuma dhu ŋunhi yänan dharaŋanna yulŋuny, ŋunhi ŋarrany yuwalk warray marŋgi dhiyakiyi dhäwuw Djesu-Christkalaŋaw, ŋunhi ŋayipi God-Waŋarryu Bäpay milkuŋal dhawaṯmaraŋalnydja ŋarrakal. \v 5 Ŋäthilnydja ŋunhi bäyŋu ŋula yol yolŋu waŋgany marŋgi dhiyakiyiny dhäwuw, bili yaka ŋayi God-Waŋarryu ŋunhiyi dhawaṯmaranha milkunha ŋula yolkalnydja. Yurr dhiyaŋuny bala ŋayi bilin dhawaṯmaraŋalnha milkuŋalnha ŋurikiwurruŋgalnha ŋunhi nhanukiyingalaŋuwalnha ŋayi dharrpalwalnha dhäwu-lakaranhamirriwala walalaŋgal, ga djawarrkmirriwala yolŋuwal walalaŋgal. Yurr yuwalktja ŋayi ŋunhi milkuŋalnydja warralkuŋalnydja walalaŋgal, ŋuriŋin ŋunhi nhanukiyingalnha ŋayi Birrimbirryuny. \v 6 Ga dhuwal dhäwuny' gam'. Ŋuliwitjanna Djesu-Christkalaŋuwurra nhumany dhu ŋunhi märramdhi Djan'tayilyuny\f * \fr 3:6 \fr*\ft Gentiles\ft*\f* yolŋuy walal ŋunhi ŋula nhäny mala ŋamakurrnydja ŋunhi God-Waŋarrwuŋuny wäwun'kunhawuy ŋanapurruŋguny Djuw bäpurruwnydja malaw, bili God-Waŋarryuny ŋunhi nhumalanhany Djan'tayilnhany yolŋuny walalany waŋgany-manapara rrambaŋiyaŋala Djuw\f * \fr 3:6 \fr*\ft Jews\ft*\f* bäpurruwala, ga dhiyaŋuny bala limurr dhuwal waŋganynha rumbal. \p \v 7 Yo, God-Waŋarryu ŋarranhany ŋunhi märraŋal, bala yan ŋayi ŋarrany gänaŋ'maraŋala, goŋ-gurruparnydja ŋayi ŋarrakalnydja djägalil dhuwaliyin ŋunhi manymaktja dhäwu, bala ŋayipiyi yan ŋarrany ganydjarr gurruparnydja dhiyakiyi djämawnydja. \v 8 Ga ŋarrapiny dhuwal yaka ŋula yindi mirithirr yolŋu. Yaka ŋarra ŋurruŋu. Ŋarrany dhuwal dhuḏiŋu ŋurukuwurruŋgal yolŋuw walalaŋ ŋunhi Godkalaŋumirriwalnydja mala. Yurr God-Waŋarrnydja gan ŋunhi ŋarrakuny mel-wuyurr warray, bala ŋayi djuy'yurra ŋarranhany nhumalaŋgala Djan'tayilwala yolŋuwal walalaŋgal, ŋunhi ŋarra dhu dhuwal lakaramany nhumalaŋgal dhuwandja ŋunhi manymaktja dhäwu, ŋunhi ga Djesu-Christthuny nhumalaŋ ŋayatham ŋula nhäny mala bulun dhika latjun' mirithirra, ŋunhiyiny mala ŋunhi dhu bäyŋun dhä-dhawar'yun. \v 9 Ŋäthilnydja dhuwaliyi dhäwu gan ŋorran dharrpal muka yan djuḻuḻ'yurr, bäyŋu ŋula waŋgany yolŋu marŋgi dhiyakiyi dhäwuw, God-Waŋarr yan ŋayipi waŋgany marŋginy, ŋunhiyin ŋunhi ŋayi bokmanayŋun. Yurr djuy'yurrnydja ŋayi ŋunhi God-Waŋarryuny ŋarranhan dhiyakiyiny gämurruw' lakaranharawnydja, ŋarra dhu lakaraman marrtji dhawaṯmaraman yolŋuwalnha walalaŋgal bukmakkalnha yan, nhaltjan ŋayi ga God-Waŋarryu guyaŋa, ga nhaltjan ŋayi dhu ŋunhi walŋakum walalany. \v 10 Bili nhanŋuny ŋunhi God-Waŋarrwuny ŋayaŋu ŋayi dhu nhakun milkuman nhanŋuwuy ŋayi ḻiya-djambatjtja guyaŋanhawuy ŋunhi ŋutu-ḏälnydja bukmakkun yan walalaŋguny ŋurikiwurruŋguny ŋunhi ganydjarr-ḏilkurrumirriwnydja waŋarrwu malaŋuw ga birrimbirrwu malaŋuw buŋgawamirriwnydja, ŋunhi walal ŋuli ga nhina garramat be bala djiwarr'ŋur. Ga nhämany walal dhu ŋunhi waŋgany manapanawuynha yan maṉḏanhany Djuw-bäpurrunhany ga Djan'tayilnhany yolŋuny walalany waŋganynha yan malany Garraywalaŋumirra yolŋuny walal. \v 11 Yo. God-Waŋarryu ŋunhi djäma dhuwaliyiny, bili baman' ŋäthil yan ŋayi gan ŋunhi guyaŋanany bitjarryiny. Ŋayi djuy'yurrnydja Garraynhan Djesu-Christnhan, ga nhanukalaŋuwurrnydja Djesuwalaŋuwurrnydja God-Waŋarrwuny guyaŋanhawuy maḻŋ'thurrnydja yuwalknha yänan. \v 12 Ga yuwalktja limurr dhuwal waŋganyŋura Djesu-Christnha, ŋunhi ŋali ŋuli märr-nhirrpanmirrnydja nhanukal. Yo, ŋunhi limurr ŋuli ga dhärrany nhakun galkin yänan gumurrŋura nhanukal God-Waŋarrwala, bala ŋali dhu nhakun marrtjiny galkithirrnydja nhanukal God-Waŋarrwalnydja marrparaŋnha, ŋula nhämiriwnha yänan, barrarinyamiriwnha. \v 13 Yaka nhumany gi warwuyurr ŋarrakuny galŋa-miḏikinyaraw dhipalnydja ŋunhi dharruŋgulilnydja. Nhumany mukthurr gi yan nhini, bäydhi ŋunhi ŋarrany dhu ga galŋa-miḏikirr, bili ŋarrakalaŋuwurr muka djämakurrnydja nhumany dhu ŋunhi gärrin manymaklilnydja romlil djeŋarra'mirrililnydja. \s1 Djesu-Christkuŋuny dhuwal märr-ŋamathinyawuy yolŋu'-yulŋuwnydja bulu warray yindi \s2 Christ's love for people is very great \sr Ephesians 3.14-21 \p \v 14 Yo. Ŋunhi ŋarra ŋuli guyaŋany nhanŋu God-Waŋarrwuny djambatja guyaŋanhawuy ga nhä malany nhanŋu ŋunhi ḻiya-ŋamaŋamayunminyawuynydja bukmaktja yan. Ga dhiyakiyin ŋunhi ŋurruwnydja ŋarra ga dhuwal buku-nyilŋ'thundja Bäpawalnydja bukumirriyamany ga nhumalaŋ. \v 15 Bili ŋayipin ŋunhi God-Waŋarrnha waŋganynha Bäpa'mirriŋuny limurruŋ bukmakkun yan bäpurruwnydja. Ŋayi muka ŋunhi djämany limurruny bala gurrupara walŋany bukmakkala yan limurruŋgal, waŋga'-waŋganygal yan bäpurrulil malaŋulil, bäydhi limurr ga ŋunhi nhina ŋula wanhaminy wäŋaŋur bawalamirriŋurnydja, dhiyal munatha'ŋur, nhä mak ŋunha djiwarr'ŋur. \v 16 God-Waŋarrnydja dhuwal mirithirr warray ŋutu' ḏäl, ga djeŋarra', ga bulu ŋayi wetj-ḏumurr, ŋayathamany ŋayi ŋuli ga ŋunhi nhanukiyingal ŋayi goŋdhuny bukmak yan dhika ŋula nhä malany ŋunhi. Ga yurrnha ŋarra ŋuli ga dhuwal bitjandja nhumalaŋ bukumirriyamany, ŋunhi ŋayi nhakun dhu nhumalany God-Waŋarryun ŋayaŋu-ḏälkumany ŋuriŋin nhanukiyingalnha ŋayi ganydjarryuny, ŋuliwitjanna ŋunhi nhanukiyingalaŋuwurra ŋayi Dhuyu-Birrimbirrwalaŋuwurra. \p \v 17 Ŋarrany dhuwal djäl nhuma dhu yuwalkkum yan märr-nhirrpanmirrnydja nhanukal, märr ŋayiny dhu ga Djesu-Christtja nhina muka dhiyaliyi nhumalaŋgalnydja ŋayaŋuŋur. Ŋarrany ŋuli ga dhuwal bukumirriyamany nhumalaŋ mirithirr yan, märr nhumany dhu ga dhärrany ḏälnha yan nhanukalnydja märr-ŋamathinyaŋur God-Waŋarrwalnydja, bitjan nhakun ŋuli ga ŋunhi dharpa yuṯuŋgurrmirr dhärra ḏäl yan, ṉiṉ'thun ŋuli ga ŋunhal munatha'ŋur djinawa'. \p \v 18 Ga dhiyaki ŋarra ŋuli ga ŋunhi ŋayaŋuwnydja ŋäŋ'thun, märr nhumany dhu bukmaknha yan ŋunhi God-Waŋarrwuny yolŋu walal rrambaŋin marŋgithirrnydja Djesu-Christkalaŋawnydja märr-ŋamathinyawuywuny, märr nhuma dhu yuwalkkuman yan dharaŋandja ŋunhiyiny nhanŋuny märr-ŋamathinyawuy yindi warray dhika mirithirr, be bala garrwar, djuḻkmaram ga ŋunha garrwarnhany, ga ŋunha bala ḏandjanhany, ga nhä ŋunhiyi djakany', birrnha barrkun mirithirra. \p \v 19 Yo, nhanŋuny märr-ŋamathinyawuy Djesu-Christkuny bulu warray yindi ga dhawar'yunamiriwnha; bäyŋu dhu ŋula yol yolŋu marŋgithirrnydja nhanukalaŋawnydja märr-ŋamathinyawuywu bukmakkuny yan. Yurr ŋarrany dhuwal djäl nhuma dhu ga marŋgithirrnydja yuwalkkum yan dhuwalin ŋunhi ŋayaŋun nhumalaŋ, märr dhu ŋunhiyiny ŋayaŋuny nhumalaŋ dhaŋaŋdhirra mirithirra ŋuriŋiyin God-Waŋarrwalnha walŋaynydja bukmakthun yan. \p \v 20 Go limurrnydja wokthunna nhanŋu God-Waŋarrwuny, bili ŋayiny dhuwal ganydjarr-ḏumurr warray, bulu ga djuḻkmaram, ga ŋuriŋiyin ganydjarryu nhanukalnydja, ŋayi ŋuli ga djämany limurruŋgalaŋuwurrnha. Limurruŋguny dhuwal guyaŋanhawuy ḏämbu-gurriri yan, nyumukuṉiny' mirithirr, ga ŋäŋ'thundja limurr ŋuli ga ŋanya nyumukuṉiny'kuyi yan. Yurr God-Waŋarryuny dhu gurrupan yindi warray mirithirr ŋunhiŋuwuynydja ŋunhi, ŋunhi limurr dhu ŋula nhakuny ŋanya ŋäŋ'thun, ga djämany ŋayi dhu ga ŋunhi yindiyi yan mirithirr, djuḻkmaram ŋayi dhu ŋunhi limurruŋguny guyaŋanhawuy, ŋuriŋi bili yan ganydjarryuny waŋganydhu God-Waŋarrwal ŋunhi ŋayi ŋuli ga djäma ŋayaŋuwurr limurruŋgalaŋuwurr. \p \v 21 Yo, ŋayiny ŋunhi God-Waŋarrnydja yuwalk yan ŋamakurr dhika, ga djeŋarra' ŋayi mirithirr, ga nhinany ŋayi ga dhuwanna limurruŋgala ŋayaŋuŋurnydja Garraywalaŋumirriwala yolŋu'-yulŋuwalnydja, bala limurrnydja dhu wokthunna yan ŋurikiny ŋunhi nhanukalaŋawnydja djeŋarraw', latjuwny'tja ŋurikiny. Ga bitjandhi bili dhu ŋunhi bukmakthuny yolŋuy walal nhämayi ŋunhiyiny djeŋarra' nhanŋuny God-Waŋarrwuny nhanukalalaŋuwurrnha Djesu-Christkalaŋuwurra. \p Go limurrnydja märr-yiŋgathirra, wokthunna manapan nhanŋu, bitjanna bili dhu yan wiyinŋumirra. Yo, yuwalk muka. \c 4 \s1 Djesu-Christku Rumbal \s2 The Body of Christ \sr Ephesians 4.1-16 \p \v 1 Yo. Ŋäthil yan muka ŋayi ŋunhi God-Waŋarrnydja wäthurrnydja nhumalaŋ, bala ŋayi dhukarrnydja gurruparnha nhumalaŋ nhinanharawnydja ŋamathanharawnha yan. Ga yurrnha nhakun ŋarrany nhumalaŋ ga dhuwal dhäruktja ḏälnydja waŋa, märr nhuma dhu ga marrtjin yan dhuwaltjandhin ŋunhi dhukarrkurr bitjanna bili, ga nhinan nhuma dhu ga ŋamathaman yan ga ḏarrtjalknha ŋula nhämiriwnha. Yo. Ŋarrapiny dhuwal dharruŋguŋur ga gärri bili ŋarra dhuwal nhanŋuwuy yan Garraywu djämamirrnydja, ga wukirriny ŋarra ga dhuwal nhumalaŋ dhipuŋura ŋunhi djinawa'ŋura dharruŋguŋura. \v 2 Bitjanna nhuma dhu ga dhuwali nhinany gam'. Nyilŋ'maranhamirra nhumalanhawuynhany nhuma, yakan yindikunhamirrnydja walal gi; mukthurra gi nhininy marimiriwyaŋun, yakan bondiny maḏakarritjthi; yan biyak bulnhan marrtji bala guŋga'yurrnydja. Biyakun bili gi märr-ŋamathinyamirrnydja walal bala-räli'yunmirra yan, bäydhi nhanŋu ŋunhi guyaŋanhawuy gänany, ŋula wiripuŋuyirrnydja ga nhokalnydja. \v 3 God-Waŋarrwalnydja Dhuyu-Birrimbirryu ŋunhi bili muka nhumalany waŋgany-manaparnydja. Gatjuy nhumany gurruṯumirriyin walal borrmuŋuyin wiripuwurruŋguny bukmakkun yan Garraywalaŋumirriwnydja mala. Nhininy walal gi waŋganyŋura yanan mägayamirriŋura romŋurnydja ŋunhi ŋayi ŋuli ga ŋuriŋiyiny romdhu ḻuŋ'maraman dhä-manapanna waŋganyguman. \v 4 Bili nhumany dhuwal God-Waŋarrwu warray yolŋu walal waŋganynha rumbalnydja, bili dhuwaliyin ŋunhi Dhuyu-Birrimbirrnydja God-Waŋarrwuny nhinan ga nhumalaŋgalnha bukmakkal yan waŋga'-waŋganygala. Ga ŋayaŋu-gatjpu'yunawuynydja dhuwal nhumalaŋ waŋganynha yan, ŋurikiny ŋunhi ŋula nhakuny malaŋuw ŋamakurruwnydja, ga balanyarawyi muka ŋayaŋuwnydja ŋayi ŋunhi God-Waŋarryuny ŋäthilnydja yäku-lakaraŋalnydja nhumalanhany. \v 5 Waŋgany yan ŋunha Garraynydja limurruŋ bukmakku, ŋayipi Djesu, ga waŋganygalyi nhuma ŋuli ga ŋunhi märr-nhirrpanmirrnydja, nhanukiyingal yan Djesu-Christkal, ga ŋunhi nhuma ŋuli ga ḻiya-ḻupthundja waŋganygalaŋuwurr yan yäkukurrnydja Djesuwalaŋuwurr. \v 6 Ga waŋganydhi yan ŋunhi God-Waŋarrnydja, Bäpany ŋayi ŋunhi limurruŋ bukmakku yan, barrkuwatjku bäpurruwnydja, ga ŋurruŋuny ŋayi ŋunhi bukmakku yan yolŋuwnydja walalaŋ; djämany ŋayi ŋuli ga dhuwal bukmakkalaŋuwurryi yan, ga nhinany ŋayi ŋuli ga bukmakkal yan. \p \v 7 Yo. Yuwalk yan ŋayi gan ŋunhi Djesu-Christtja märr-ŋamathinany limurruŋ bukmakkuny, bala ŋayi yan wetjthuny gurruparnydja ŋula nhäny malany ŋamakurrnydja limurruŋgala waŋga'-waŋganygala, yurr mundhurrnydja malany ŋunhi gäna'-ganan barrku-barrkuwatjnha ŋayi ŋunhi Djesu-Christthuny gurruparnydja nhanukiyingal ŋayi guyaŋanharaynydja. \v 8 Ŋunha ŋäthiliŋuynydja ga djorray' lakaram bitjan gam', \q1 “Ŋayi\x - \xo 4:8 \xo*\xt Psalm 68.18\xt*\x* ŋunhi marrtjin ŋäthilnydja balany garrwarlilnydja wäŋalil, \q2 ga djaw'yurrnydja ŋayi gäŋalnydja balany ŋunhiwurrunhan yolŋunhany walalany ḏapmaranhawuynhan, ŋunhi ŋayi ŋäthil walalany märraŋal nhanukiyingallilyaŋal ŋayi. \q1 Ga dhäŋur beŋuryiny ŋayi gurrupara nhäny mala ŋamakurrnydja mundhurrnydja malany nhanukalaŋuwalnha yolŋuwalnydja walalaŋgal.” \p \v 9 Nhä dhuwandja mayali', ŋunhi ŋayi ŋäthilnydja marrtjin balany garrwarlilnydja wäŋalil? Dhuwanna ŋunhiyiny mayali' gam'. Ŋurruŋuny ŋathil ŋayi marrtjin räli yarrupthurr dhipal ŋoylil wäŋalil munatha'lil. \v 10 Yo, ŋunhi ŋayi ŋäthilnydja marrtjin räli muka yarrupthurr dhipal munatha'lil wäŋalil, ga dhäŋur beŋuryiny bala ŋayi marrtjinan roŋiyinan balayi djiwarr'lilyi, yurr ŋunhi bili yan yolŋuny waŋgany dharaŋana, ga nhinany ŋayi ga ŋunhiyiny garrwarnha mirithirra ben bala, ŋunhiliyin wäŋaŋurnydja ŋunhi ga nhanukal djarraṯawun'thuny warrpam'nha yan ŋayathamany. \p \v 11 Ga dhäŋur beŋuryiny ŋunhi ŋayi Djesu marrtjinany bala djiwarr'lilnydja, bala ŋayi gurrupara ŋunhi nhäny mala ŋamakurrnydja mundhurrnydja malany nhanukiyingalaŋuwala ŋayi yolŋuwalnydja walalaŋgal, märr limurrnydja dhu ga djämany bitjanna bili yan ŋuriŋiyiny mundhurryu mala nhanŋuwuynha yan. Yo wiripuwurrunhany ŋayi gänaŋ'maraŋal djuy'yunarawnha, märr walal dhu ga lakaraman dhäwun, ŋuthanmaraman dhu marrtji ŋunhi Garraywun rumbal, ga wiripuwurrunhany ŋayi nhirrpar djawarrkmirra mala, märr walal dhu ga lakaraman dhawaṯmaraman yanan ŋunhiny dhäwu God-Waŋarrwuŋun ŋayaŋupuynydja lakaranhawuy, ga wiripuwurrunhany ŋayi yolŋuny walalany waṉa-nhirrpar, walal dhu ga marrtjin ḻiw'maraman wäŋalila ga wäŋalila, dhäwun' dhu marrtji lakaram Djesuwalaŋuwuynha bukmakkala yan yolŋuwalnydja walalaŋgal; ga wiripuwurrunhany ŋayi nhirrpar djägamirra mala, walal dhu ga djägan Garraywalaŋumirriwnha yolŋuw walalaŋ, ga wiripuwurrunhany yolŋuny walalany ŋayi gänaŋ'maraŋal marŋgikunhamirrinhan mala, märr walal dhu ga Garraywalaŋumirrinhan yolŋuny mala marŋgikum nhanŋuwuynha yan God-Waŋarrwun ga dhärukkun nhanukalaŋaw. \v 12 Ga bitjarryi bili ŋayi ŋunhi gurruparyi nhanŋuwuy ŋayi ganydjarrnydja ga djämany mala, märr dhu ga ŋunhi bukmaknha yan Godkalaŋumirrnydja yolŋu walal djämany nhanŋu ga ŋuthandja marrtji bala ŋamathaman yan, ga balanyarayyin dhu ŋunhi Djesu-Christkuny rumbalnydja marrtji ŋuthandja ḏälthirra. \v 13 Yo. Bala limurr dhu ga nhakun ŋunhi märr-yuwalkthirrnydja waŋganydhun yan märr-nhirrpanminyaraynydja, ga marŋgithirrnydja limurr dhu marrtji waŋganygurryi yan rrambaŋin ŋunhi nhanŋuny God-Waŋarrwuny Gäthu'mirriŋuw. Ga märr-nhirrpanminyawuynydja limurruŋ dhu ŋunhi bitjandhi bili ḏälthirryi, bala limurr dhu marrtji ŋunhi ŋuthandja nhanukalnha romŋurnydja, dharaŋanan yan nhakun ŋayipin Djesu-Christnha waŋganynha limurr dhu rrambaŋin. \p \v 14 Ga dhäŋur beŋuryiny ga bäyŋun limurr dhu ga buluny nhina balanyany ḻiya nhakun ŋunhi yothuny, ḻiya-dhumuktja yan ŋurikiny Godkalaŋawnydja romgu. Ŋuli limurr dhu ga nhina balanyany nhakun yothuny yan ḻiya, ŋunhiny limurr balanyan nhakun ŋunhi dharpa ḏamba, ŋunhi ŋuli ga watay ga ḏowuy gäma bala-räli galwaŋ'maram, wakwakthun ŋuli ga. Ŋuli limurr balanya nhakun yothuny ḻiya, ŋayi dhu mak ŋula yolthuny yolŋuy lakaram ŋula nhä bawalamirra dhäwu, yan nhakun ŋayi dhu ga mayali'-gäman limurrunhan, bala limurrnydja dhu mak ŋurikiyiny märr-yuwalkthirra yan. Ga ŋunhiyiny yakan ŋamakurr. \v 15 Bitjan bili limurr dhu ga ŋunhi lakaranhamirrnydja bala-räli'yunmirrnydja yuwalk yan dhäwuny', märr-ŋamathinyaray dhärukthuny. Ŋunhi limurr dhu ga nhakun bitjandhiny djäma waŋganygurrnydja, ŋunhiyiny nhakun limurr dhu Djesu-Christkuny Rumbal ŋuthandja ḏälthirra ga yindithirra, balanya bili yan dharaŋana nhakun ŋayipin Djesu-Christnha, ŋunhi ŋayiny ḻiya limurruŋ. \p \v 16 Yo. Ŋayipin ŋunhi Djesu-Christthun waŋganyguŋalnydja limurruny, ga Rumbalnydja limurr dhuwal waŋganynha, yurr barrkuwatjnha wakany' mala, ga bäyŋu ŋula nhä waŋgany waka' beŋuryi rumbalŋur winya'yurr. Yo, ŋayipiny nhakun ŋunha muḻkurrnha limurruŋ. Ga ŋuli dhu ŋuriŋiwurruyyi waŋga'-waŋganydhu yan limurr djämany ga ŋamathamany, ga yakany dhu ga ŋula yol waŋgany yolŋu mäŋaŋayun, ŋunhiyiny nhakun dhu Rumbalnydja Garraywuny dhärran ga ḏälnha yan, ga buŋgaṯthunna, ga bitjandhin dhu marrtji ŋunhi ŋuthandja bala, bili limurruwuynydja dhu marrtji ŋuthanmaranhamirryi muka ŋuriŋiyiny ŋunhi märr-ŋamathinyaminyaraynydja. \s1 Garraywalaŋumirrnydja yolŋu walal yanbi dhu ga ŋunhi nhina wiripuŋuŋura dhukarrŋurnydja yuṯaŋura \s2 Christians should live in a new and different way \sr Ephesians 4.17-32 \p \v 17 Ga dhuwalaŋuwuyyin ŋarra ga dhuwal lakaramany nhumalaŋ Garraywalaŋuwurr yan yäkukurrnydja, raypirri'yunna manapan ŋarra ga nhumalany. Yaka bulu gi nhini biyak nhakun ŋunhi wiripuwurr yolŋu walal, ŋunhi walal yaka marŋgi God-Waŋarrwu, bili guyaŋanhawuynydja ŋunhi walalaŋ ŋula nhän, waŋaran yänan dhäparŋ'nha. \v 18 Yakan walal marŋgi ŋurikiny ŋunhi yuwalkkuny, ga nhinany walal ŋuli ga ŋunhi buku-munhaŋur yan, märrnydja dhiŋganhawuynha, barrkun God-Waŋarrwalnydja walŋamirriŋurnydja dhukarrŋur. Yakan walal marŋgi Godkalaŋawnydja romgu, bili walalaŋguny ŋunhi ŋayaŋu ḏälnha. \v 19 Bitjanna bili walal ŋuli ga ŋunhi wanaŋirrnydja ŋurikin bili yan djarrpiw'nha romguny, ga yätjkurruwnha, ŋunhi ŋuli ga ŋuriŋiyiny romdhu gora-gurrupanna yolŋunhan walalany, yurr bäyŋu walal gi goriny walalaŋgiyingalnydja walal ŋuriŋiyi yätjkurruynydja romdhu; mirithirra yätjkurra yan walal ŋuli ga ŋunhi romdja djäma, ga yakan walal ŋuli gi ḏaḏawmaranhamirrnydja walalanhawuynhany walal yätjkurruŋurnydja. \p \v 20 Yurr nhumany gan ŋunhi yaka marŋgithinya nhanŋuny Djesu-Christkuny balanyarayyiny guyaŋanharay nhumalaŋgal. Bäyŋun yan. \v 21 Ŋäkul warray nhuma ŋunhi dhäwuny' Djesu-Christkalaŋawuynydja, bala nhuma malthurra nhakun nhanŋu, ga yurrnha nhuma ŋunhi marŋgithinany ŋunhi ŋayiny Djesuny yuwalk warray yan ŋayipiny. \v 22 Yakan gi buluny nhini biyakuny nhakun ŋunhi ŋäthil nhe gan nhinan; gatjuy gänaŋ'maranhamirra nhunapinya nhe beŋuryiny ŋunhi romŋur. Yakan gi buluny nhini biyakiyiny ŋuriŋiyiny bili yan dhukarryu, bili ŋuriŋiyiny ga ŋoy-ŋapu'yunamirriynydja romdhu nhumalany mayali'-gäman, balan ga ŋunhiyiny mel-warryun nhumalany dhiŋganhamirrilila. \v 23 Bilyurra walal biyakun, märr nhumalany dhu God-Waŋarryuny ŋayaŋuny ga muḻkurrnydja guyaŋanhawuynydja nhumalaŋ yuṯakuman warrpam'nha. \v 24 Yo, ga nhirrpulnydja yuṯan walŋany nhuŋuwuy nhe, märr nheny dhu ŋunhi yuṯan yolŋuny, märr-ḏarrtjalknha yan, gänaŋ'thunna dhu ga yätjkurruŋurnydja, bitjanna bili yan nhakun ŋayipin God-Waŋarrnha. \p \v 25 Bilin ḏaḏawyurra nyäḻ'yunaŋurnydja, yakan nhe dhu ga buluny nyäḻ'yun lakaram, yan nhuma dhu ga lakaramany yuwalknha yan wiripuwurruŋgalnydja, bili limurrnydja dhuwal waŋgany-manapanawuynha, rrambaŋin limurr dhuwal Djesu-Christnha, waŋganynha yänan rumbalnydja. \v 26 Ŋuli nhuma dhu ŋula ŋoy-dhärrany ŋula nhaliynydja, yaka gi djäma yätjkurrnydja ŋula nhäny, ga yaka gi ŋaramurryi wiyin-märraŋuny; gatjuy gulyurr ŋathil beŋur ŋunhi ŋaramurryinyaŋurnydja romŋur, bala yurrnha marrtjiny ŋorranhalilnydja ŋuriŋiyiny munhay. \v 27 Yo, yakan nhuma dhu ga ŋunhi ŋayatham ŋaramurrnydja baṯ-bitjandja nhumalaŋgiyingal nhuma ŋayaŋuynydja, bili ŋaramurryuny dhu dhuwal, nhakun ŋali dhu ŋunhiyiny ḻapmaraman dhurrwaran nhanŋun ŋurikiyin ŋunhi buŋgawawnha Mokuywu gulŋiyinyarawnha. Yaka ŋula waŋgany dhaḻakarr gurrupul nhanŋu Mokuywuny gulŋiyinyaraw nhokiyingal nhe ŋayaŋuynydja. \v 28 Ŋuli nheny ŋula yol yolŋu ŋäthilnydja manaŋa-ḏumurrnydja muka, yurr dhiyaŋuny bala yakan buluny manaŋi djaw'yurr ŋula yolkuny yolŋuw. Biyakun djäman goŋdhun nhokiyingal nhe, märr nhe dhu ga ŋula märram nhuŋuwuynydja nhe gana' nhokiyingal nhe djämaynydja yuwalkkunharay yan, ga wiripuny mala nhe dhu gurrupan ŋurukuwurruŋgun ŋunhi ŋurruwuykmirriwnha. \v 29 Yaka waŋi ŋula nhäny waŋganydja dhäruk yätjkurrnydja. Biyak bili gi waŋiny ŋamakurr yan dhäruktja, märr dhu balanyarayyiny dhärukthu guŋga'yun muka wiripuwurrunhany yolŋuny walalany, märr walal dhu ŋunhiwurrnydja ŋunhi walal dhu ŋäma nhuna waŋanhawuy, walalnydja dhu marrparaŋdhirra ŋuriŋiyiny dhärukthuny nhokal. \v 30 Bili God-Waŋarrwuny ŋunhi Birrimbirr ḏarrtjalk warray, gänaŋ'thunna ga beŋuryiny yätjkurruŋurnydja. Yo. Ga yaka ŋanya ŋayaŋu-wutthurrnydja nhokiyingalnydja nhe dhärukthuny ga ŋula nhaliynydja malaŋuy djämay ga guyaŋanharay, bili ŋayiny dhuwaliyiny Dhuyu-Birrimbirrnydja balanya nhakun God-Waŋarrwuŋun baldhurr', yiŋarray'nha nhirrpanawuynha dhuwal ŋayaŋuŋurnydja litjalaŋgal, lakaraman ga litjalanhany ŋunhi ŋaliny dhuwal nhanŋuwuy yan God-Waŋarrwu. Yo, God-Waŋarryuny ŋunhi nhirrpar nhanŋuwuynydja ŋayi Dhuyu-Birrimbirrnhany dhipalin nhokalnha ŋayaŋulil, ŋäthilmirriyaman ŋayi ga nhuna ŋurikiyin waluw ŋunhi ŋayi dhu boŋguŋ Djesuny marrtjin roŋiyin rälin. \p \v 31 Yo, biyakun ŋaŋ'ŋaŋ'thurra, djalkthurra bukmaknha ŋula nhäny mala ŋunhi yätjkurrnydja rom. Yakan gi buluny ŋaramurryi, ga yakan gi buluny walal maŋutji-nyaḻyunmirr bala-räli'yunmirrnydja. Yaka nyinyaŋdhurr ŋula yolkuny yolŋuw, ga bäyŋu nhuma dhu ga yay'yayyundja, ŋarrtjunmirrnydja gupa-waŋanhamirrnydja. \v 32 Yänan biyakun ŋayaŋu-wuyunmirra gi nhumalaŋguwuy nhuma; mirithin gi biyakuny märr-ŋamathinyamirrnydja nhumalaŋguwuy nhuma. Ga ŋunhi dhu ŋula yolthu nhumalany ŋayaŋu-miḏikumandja, nhumany dhu yänan bäy-lakaraman nhanŋu, bala yan ḏämbu-dhumukthin, biyakun nhakun ŋayi God-Waŋarryu nhuŋu bäy-lakaraŋal yätjkurruwuy, bala buwayakkuŋala ŋuliwitjarra Djesu-Christkalaŋuwurra. \c 5 \s1 Nhumany dhu ga nhina ŋayaŋu-ḏarrtjalknha yänan ŋunhiliny ŋunhi baḏayala'mirriŋura romŋur \s2 You must live in the light \sr Ephesians 5.1-20 \p \v 1 Yo. Nhumany dhuwal bilin marrkapmirra God-Waŋarrwun nhanŋuwuynha djamarrkuḻi', ŋayiny ga ŋunha märr-ŋamathirra nhumalaŋ mirithirra. Yänan biyakun nhininy walal gi dhuwurr-ŋamakurrnha, biyakun nhakun ŋayipi God-Waŋarrnha yan, Bäpa'mirriŋun nhumalaŋ. \v 2 Nhuma dhu ga guyaŋany ga waŋany ga djämany dhukarryuny märr-ŋamathinyaraynha yan, bitjan nhakun ŋuli ga ŋayipi Djesu-Christ märr-ŋamathirr ŋilimurruŋ. Yo. Mirithin warray ŋayiny gan ŋunhi limurrunhany märryu-ḏapmaraŋal, bala ŋayi yan gurrupanminany ŋanyapinyan ŋayi walŋany, limurrunhan walŋakuŋal. Yurr ŋayi ŋunhi Djesu-Christtja walŋany gurrupanmin ŋanyapinyany ŋayi nhanukala God-Waŋarrwala, ga ŋunhiyiny nhakun buŋgan bäwny'tja latjuny' dhikan rur'yurra balan God-Waŋarrwala. Bala yan ŋayipiny God-Waŋarrnydja ŋoy-ḻayyurra ŋunhi ŋuriŋiny Djesu-Christkalnydja walŋa-gurrupanminyaray. \p \v 3 Yuwalknha nhumany dhuwal God-Waŋarrwun yan yolŋuny walal. Bäyŋu yan nhuma dhu djäma marrambany', ga ŋula nhäny mala djäl-ḏumurruyinyamirrnydja rom, ga wanaŋa-ḏumurruyinyamirrnydja. Ga yaka walal gi waŋanhamirrnydja ŋunhiŋuwuynydja ŋunhi yätjkurruwuynydja ŋula nhäpuynydja malaŋuwuy. Dhuwaliyiny mala ŋunhi yaka yanbi dhunupa ŋurikiwurruŋguny yolŋuw walalaŋ ŋunhi Godkalaŋumirriwnydja. \v 4 Ga yaka gi waŋi biyak yätjkurrnydja dhäruk, biṉdharr'yurrnydja, ga yaka waŋi wakalkurrnydja ŋunhi ŋula nhäpuynydja mala dharrpalpuynydja; ga yaka gi waŋi dhärukthu waŋaraynydja. Biyak bili waŋiny gi ŋamakurr yan dhäruktja, ga buku-gurrpulnydja gi ŋanyapinyan yan God-Waŋarrnhan. \v 5 Bilin nhakun nhuma marŋgin, ŋunhi dhuwurr-yätjmirrnydja yolŋu walal yakan dhu gulŋiyi God-Waŋarrwalnydja wäŋalil ga romlil ga märraŋuny ŋunhi dhawu'-nhirrpanawuynydja rom. Walalnydja dhu ŋunhi yarrkthurra bala yan, gänaŋ'thurra walal dhu God-Waŋarrwalnydja ŋunhiwurrnydja marramba'mirrnydja yolŋu walal, ga wurraŋatjarra'mirrnydja yolŋu'-yulŋu, ga rom-bakmaranhamirrnydja, ga wanaŋa-ḏilkurrnydja yolŋu walal, ŋunhi walalnydja ŋuli ga waŋarrkum rrupiyany muka ga ŋula nhä malany. Ga bukmak ŋunhiwurryi, yaka walal boŋguŋ yan gärriny nhanukalnydja muka wäŋalil Djesu-Christkalnydja ga märraŋuny ŋunhi dhawu'-nhirrpanawuynydja rom, bäyŋun yan. \p \v 6 Wiripuwurruynydja ŋuli ga ŋunhi yolŋu'-yulŋuy lakaram nhumalaŋ nyäḻ'yunna, yänan nhakun nhumalany walal ga birrka'yunna mayali'-gäman, yanbi ŋunhiyiny manymaknha ŋunhi nhuma ŋuli ga yätjkurrnydja djäma, balanya nhakun dhuwal marrambany', ga wanaŋa-ḏumurruyinyamirrnydja, ga ŋula nhä malany ŋunhi rom-bakmaranhamirr rom. Yakan nhumany buthuru-bitjurr walalaŋguny dhärukku ŋurikiwurruŋguny mayali'-gänhamirriwnydja walalaŋ, bili God-Waŋarrnydja ŋuli ga ŋaramurryirr yätjkurruwnydja ŋurikiyiny romgu; yuwalk yan ŋayi dhu dhä-gir'yurrnydja walalany ŋunhiwurrunhany yolŋuny mala ŋunhi walal ŋuli gi yaka dhäruk ŋanya märraŋ, ga ḏiltji-gurrupanmirr walal ŋuli ga nhanukalaŋaw romgu. \v 7 Yo. Nhumany dhu ga bäyŋun mala-manapan balanyawurruŋgalyiny yolŋuwal walalaŋgal. \v 8 Bili ŋäthilnydja nhuma gan ŋunhi nhinan buku-munha'ŋur yan muka, ga dhiyaŋuny bala nhuma ga dhuwal nhina baḏayala'ŋura, galkin yänan Garraywalnha. Gatjuy biyakun bili gi yan nhininy manymakkuŋun, bili nhumany dhuwal yolŋu walal djarraṯawun'puynha, yakan ŋula buku-munha'wuy. \v 9 Ŋunhi ŋuli ga dharpa ŋuthan ŋunhal waluŋurnydja, baḏayala'mirriŋurnydja, bala ŋayi ŋuli ŋunhiyiny dharpa ŋuthandja marrtji manymakthirra, borummirriyirra, burumun'tja latjun' dhika, djilyilnha. Ga ŋuli ŋayi dhu ga yolŋu nhina God-Waŋarrwalnydja yan romŋur baḏayala'mirriŋurnydja, ga ŋunhiyiny dhu ga yolŋu nhina ŋamakurrnha yan, yuwalknha yan rom-dhunupan, balanyan nhakun ŋunhiyin dharpa borum-manymakmirra. \v 10 Gatjuy walal, mirithin birrka'yurrnydja ḻarruŋun manapul ŋurikiyin ŋula nhakuny malaŋuw manymakkuny, ŋunhi nhaku ŋayi ga Garray djälthirr nhuŋu djämaw, bala djäman yan dhunupan ŋunhiyiny mala, ŋayaŋu-ŋamathaŋun ŋanyan Garraynhan. \v 11 Yaka nhumany waŋgany-manapul ŋurikiwurruŋgalnydja yolŋuwal walalaŋgal ŋunhi walal ga nhina buku-munhaŋur yan; walalaŋguny ŋunhi guyaŋanhawuy ga djäma ŋula nhän nhäŋiniŋ'nha, waŋaran. Yaka gi nhini walalaŋgalnydja romŋur; nheny dhu ga nhina märr-dhunupan yan, bala nhuma dhu yuwalkkuman lakaramany dhawaṯmaraman ŋunhi yätjkurrunhany romnha walalaŋguny. \v 12 Yaka nhuma dhu marrtji lakaranhamirr ŋunhiŋuwuynydja ŋunhi munhapuynydja rombuy, ŋunhi walal ŋuli ga yolŋu'-yulŋuy djäma gayul ŋunhiliyi buku-munha'ŋur, bili ŋunhiyiny rom mala walal ŋuli ga ŋunhi djäma mirithirra yätjkurra gora-gurrupanamirra. \v 13 Ŋunhiyiny dhuwal dhu boŋguŋ buku-munha'nhany wäŋany bukmaknha warrpam'thurra djeŋarra'yaŋun, bala bukmakthi yan ŋunhi nhäny mala dhu marrtji maḻŋ'thurra warraŋulthin. \v 14 Yo. Ŋunhi ŋayi boŋguŋ God-Waŋarrwuny baḏayala' djeŋarra'yiny, bala ŋayiny dhu boŋguŋ ŋunhi ŋula nhäny mala bukmaknha yänan dhawaṯthurrnydja. Ŋula yolthu gan yolŋuy wukirri dhuwandja dhäruk gam', \q1 “Biyakun bira'yurra nheny ŋunhi yakurr-ḏumurrnydja yolŋu, \q2 rur'yunna nhe dhu beŋurnydja ŋunhi dhiŋganhaŋurnydja, \q1 bala ŋayiny dhu nhuna Djesu-Christthuny djarraṯawun'mirriyaman, ḻiw'maraman dhika, \q2 ŋuriŋin nhanukiyingalnha ŋayi baḏayalayny'tja.” \p \v 15 Djägany nhumalaŋguwuy nhuma gi ŋamathaŋ yan, ga nhinany nhuma dhu ga ŋunhi gurrum'nha. Yaka gi nhini wawuny, biyakuny nhakun ŋunhiwurr yolŋu walal dhuŋamirr. Ga guyaŋany nhuma dhu ga dhunupan yänan, ga nhinany nhuma dhu ga ḻiyany gaḏamannha. \v 16 Biyakun bili djämany gi walu-ŋupulnydja nhanŋuwuynha yan God-Waŋarrwun; yaka gi ŋunhi walunhany gäŋu wawuny djämamiriwyaŋuny, bili baḏak yan dhuwal dharrwa mirithirr dhuwurr-yätjkurrnydja mala ga nhina ga yindithirra marrtji dhiyalnydja wäŋaŋur munatha'ŋurnydja. \v 17 Yaka walal gi nhini dhuŋany, ḻiya-dhumukthiny. Yan biyak ḻarruŋuny gi mirithi yan ṉiṉ'thurr nhokiyingal nhe ḻiyaynydja, bitjan nhakun ŋunhi munatha' nhe dhu ga yaw'yun ḏandjakum; biyakiyin gi Godkalaŋawnydja märrwu ḻarruŋ, bala marrtjin gi ŋuliwiyakthin bili yan waŋganygurra dhukarrkurrnydja. \p \v 18 Yakan gi leŋu ŋänitjiyny'tja, bili ŋuriŋiyi nhuna dhu ga mel-warryunna balan bitjanna yätjkurrulila, baḏuwaḏuyunna nhuna dhu ga, bala buwayakkuman nhuŋu rumbalnha. Ŋany biyakun bili gi nhininy dhaŋaŋdja nhanukalnha yan Dhuyu-Birrimbirryun. \v 19 Ga waŋanhamirrnydja nhuma dhu ga ŋunhi bala-räli'yunmirra ŋuriŋin bili yan God-Waŋarrwala dhärukthuny. Bitjanna bili nhuma dhu ga ŋunhi ḏar'ṯaryunna God-Waŋarrwalnydja, ŋunhiyin walŋamirra manikaynydja mala dhiyaŋiyi nhumalaŋgiyingal nhuma ŋayaŋuynydja; wokthurrnydja walal gi Garraywuny manikaykurra, ḏar'ṯaryurrnydja gi märr-yiŋgathiny biyakun bili yan walu-ŋupula ga munhamandhin. \v 20 Biyakun bili gi buku-gurrpulnydja ŋanyapinyan yan God-Waŋarrnhan Bäpanhan; buku-gurrpulnydja ŋanya gi bukmakku yan ŋunhi ŋula nhakuny malaŋuw, yäkukurrnydja Garraywalaŋuwurra Djesu-Christkalaŋuwurra yan. \s1 Dhuwandja ga lakaram dhuway'mirriŋuwalaŋuwuy ga miyalk nhanŋu \s2 Husbands and wives \sr Ephesians 5.21-33 \p \v 21 Yo. Nheny dhu ga ŋunhi bäyŋun nhakun wiripuwurruŋguny ŋurruŋu-djuḻkthun; nhumany dhu ŋathil yan nyilŋ'maranhamirr nhumalanhawuynhany nhuma, bala nhuma dhu ga ŋunhi nhakun dhäruk-märranhamirrnydja walal bala-räli'yunmirrnydja yuwalkkunhamirra yan, bili nhakun nhuma ŋuli dhuwal märr-ŋal'yundja nhanŋun Djesu-Christkun. \p \v 22 Ga nhe miyalktja, märr-nhirrpanmirrnydja gi yuwalkkuŋun yan nhokiyingalaŋuw nhe dhuway'mirriŋuwnydja. Märr-ŋal'yurrnydja gi nhanŋuwuy yan, bala dhäruktja ŋanya gi märraŋun, biyak bili yan nhakun nhe ŋuli ga ŋunhi dhäruk märram ŋanya Garraynha. \v 23 Bili ŋayi ŋunhi dhuway'mirriŋuny nhuŋu, ḻiyan ŋayi ŋunhi nhuŋu, balanya nhakun ŋayipi Djesu-Christtja ḻiyan Godkalaŋumirriwnha yolŋuw walalaŋ. Bili God-Waŋarrwuny ŋunhi mala balanyan nhakun rumbalnha nhanŋu Djesu-Christkun dhiyal munatha'ŋurnydja, ga ŋayipiny ŋunhi Djesu-Christtja Walŋakunhamirra ŋurikiyin rumbalwun. \v 24 Ga dhiyakiyi ŋunhi gämurruwny'tja God-Waŋarrwuny yolŋu walal dhu ga märr-ŋal'yundja Djesu-Christkun yan, bala walal dhu ga dhäruktja ŋanya märraman yan. Ga biyakthi bili yan nheny miyalktja märr-ŋal'yurryi gi dhuway'mirriŋuwnydja nhokiyingalaŋaw nhe. \p \v 25 Manymak. Ga dhuwandja dhäwu nhumalaŋgun ḏirramuwurruŋguny muka. Nheny dhuway'mirriŋuny, märr-ŋamathiny gi ga märryuny gi ŋayathul yuwalkkuŋ yan nhuŋuwuy nhe miyalknhany, biyak yan bili nhakun ŋayi Djesu-Christthu ga märryu-ḏapmaram nhanukalaŋumirriny yolŋuny walalany. Mirithin yan ŋayi gan ŋunhi märr-ŋamathinany ŋurikiwurruŋguny nhanukiyingalaŋawnydja yolŋuw walalaŋ, bala yan ŋayi ŋunhi walŋany gurrupanminan ŋanyapinyany ŋayi, märr limurrnydja dhu ga nhina walŋan yan. \v 26 Yo. Ŋayi muka ŋunhi limurrunhany dharrpalkuŋal, ŋuriŋin ŋunhi God-Waŋarrwalnha dhärukthuny. Yo rurrwuyurrnydja ŋayi limurruny ŋuriŋiyiny gapuynydja bala nhirrparnydja gänaŋ'maraŋala yan, \v 27 märr dhu ga ŋunhi nhanŋuwuynydja yolŋu mala dhärra manymaknha dhikan, ḏarrtjalknha yänan ŋula nhämiriwnha, biliŋuwuynha girri'-ŋamathinyawuynha ŋamaŋamayunminyawuynha nhanŋuwuynha yan Djesu-Christkun ŋunhi ŋayi dhu bunan, bala märraman dhu limurrunhany, märr dhu limurrnydja waŋgany-manapanmirra Djesu-Christkala gupaḏalnha yan wiyinŋumirra. Bili nhanŋuny dhu ŋunhi God-Waŋarrwuny yolŋu mala balanyan nhakun ŋunhi wäwun'mirra miyalk Djesu-Christkun. \v 28 Yo, mirithirr yan ŋayiny dhu ga dhuway'mirriŋuny märr-ŋamathirrnydja ŋurikiny ŋunhi nhanukiyingalaŋawnydja ŋayi miyalkkuny, ga märryuny dhu ga ŋayi ŋanya ḏapmaram yuwalkkum yan. Ga djäga ŋayi dhu ga yuwalkkum yan dhika nhanŋu, nhakun ŋayi dhu ga ŋunhiyiny gungaman ŋanya, bitjan nhakun ŋayi ŋuli ga djäga nhanŋuwuy ŋayi rumbalwu. \p \v 29 Nhä ŋuli ŋunhi ḏirramuny, nyinyaŋdhun muka nhanŋuwuynydja ŋayi rumbalwu? Bäyŋu warray. Ŋunhi ŋayiny ŋuli ga djäga muka nhanŋuwuynydja ŋayi bitjan bili yan manymakkum, ga ŋathay muka ŋayi ŋuli ga ŋunhi ŋuthanmaranhamirrnydja ḏälkunhamirrnydja ŋanyapinya ŋayi rumbalnydja, bitjan yan bili nhakun ŋayi ŋuli ga ŋunhi Djesu-Christ djäga nhanukiyingalaŋuw ŋayi yolŋuw walalaŋ. \v 30 Bili ŋaliny dhuwal nhanukalaŋumirrnydja yolŋu walal, balanyan nhakun rumbalnydja ŋali dhuwal nhanŋuwuy yan Garraywun. \p \v 31 Yo, djorrayny'tja ga dhuwal lakaram bitjan, “Ŋunhi ŋayi dhu ḏirramuy miyalknhany märram, ŋunhiyiny maṉḏa nhakun dhu märrmany' rumbal waŋganydhirra. Dhiyakiyi muka ŋurruwnydja ŋayi dhu ŋunhi ḏirramuynydja ganan nhanŋuwuynydja ŋayi ŋäṉḏi'mirriŋunhany ga bäpa'mirriŋunhany, bala ŋayi dhu waŋgany-manapandja nhanukiyingalaŋuwalnha ŋayi miyalkkala, märr maṉḏa dhu ga waŋganyŋura yan nhinany bitjanna bili yan wiyinŋumirra.” Yo. Bitjandhiyin ŋayi ga ŋunhi djorrany' waŋa. \p \v 32 Ga dhiyaŋiyiny ga nhakun ŋunhi dhärukthu lakaram ḏirramunhan ga miyalknha nhanŋu. Yurr ŋarrapiny ŋuli ga dhuwal dharaŋan ŋunhi monitjtja dhäruk djinawa'wuynydja; bili ŋuriŋiyiny ga lakaram Djesu-Christnhan ga nhanŋun malany, lakaraman ga bitjanna ŋunhi ŋayiny Djesu-Christtja ga limurrnydja waŋganynha yan. \v 33 Yurr wiripuny ga ŋunhi warraŋulkurrnydja mayaliy' lakaram ḏirramuny ga miyalknha nhanŋu. Nhuma dhuway'mirriŋu walal waŋga'-waŋgany, märr-ŋamathiny gi yuwalkkuŋ muka nhumalaŋgalaŋaw miyalkkurruwurruŋguny, ga märryuny-ḏapmaraŋ gi walalany biyak nhakun nhe ŋuli ga märryu-ŋayathanhamirr nhunapinya nhe. Ga nhuma ŋunhi bawalamirr miyalkkurruwurr, nhumany dhu ga märr-ŋal'yundja yuwalkkum yan nhumalaŋgalaŋuw dhuway'mirriŋuwnydja walalaŋ. \c 6 \s1 Dhuwandja ga lakaram djamarrkuḻi'nhan ga ŋäṉḏi'mirriŋuny ga bäpa'mirriŋunhan mala \s2 Children and parents \sr Ephesians 6.1-4 \p \v 1-2 Nhumany dhu ga ŋunhi djamarrkuḻiyny'tja dhäruktja märram muka ŋäṉḏi'mirriŋunhany ga bäpa'mirriŋunhany nhumalaŋguwuy nhuma, bili nhumany dhuwal nhanŋuwuyyi yan djamarrkuḻi' Garraywu. Dhunupa nhuŋu ŋunhi dhärukkuny märranharaw maṉḏaŋ, bili ŋayipi ŋunhi ŋäthil yan God-Waŋarryu romdja rulwaŋdhurr bitjarr gam', “Märr-ŋal'yurr gi nhokiyingalaŋuwal nhe ŋäṉḏi'mirriŋuwal ga bäpa'mirriŋuwal.” Ga bitjarryi bili ŋayi wäwun'tja nhirrpar, ga dhuwal ŋunhi wäwun'-nhirrpanawuynydja dhäruk gam', \v 3 “Ŋuli nhuma dhu ga dhäruktja märram maṉḏany, nhumany dhu ga nhina ŋamathaman yan, wiyinŋumirra dhiyalnydja wäŋaŋur.” \p \v 4 Ga nhuma bäpa'mirriŋu walal, dhunupa muka ŋunhi nhumalaŋ raypirri'yunarawnydja, nhuma dhu ga waŋany gulmaramany nhumalaŋguwuy nhuma gäthu'mirriŋunhany walalany, yurr yaka walalaŋ ŋula mirithiny gumurr-ḏälnydja rom nhirrpul, märr walalaŋgal dhu yaka muka ŋula nhäny ŋal'yun bala dhu walalany barrkukuman. Yan gi raypirri'yurrnydja nhepi, gulmaraŋuny ga marŋgikuŋuny gi walalany yuwalkkuŋ yan ga dhunupaw dhukarrwuny, märr walal dhu marrtji ŋuthan muka dhuwalatjandja ŋunhi Garraywalaŋuwurra romgurrnydja. \s1 Dhuwandja ga lakaram ŋunhiyin buŋgawanhan yolŋuny ga djämamirriny nhanŋu \s2 Slaves and masters \sr Ephesians 6.5-9 \p \v 5 Ga nhumany ŋunhiwurrnydja ŋunhi nhuma ŋula yolkuŋ ḏapmaranhawuy djämamirr mala, dhäruktja nhuma dhu ga märram ŋunhi bili yan nhumalaŋguwuy nhuma buŋgawa'mirriŋuny. Märr-nhirrpanmirrnydja gi nhanukiyingal yan, ga djämany gi nhanŋu yuwalkkuŋ yan nhokiyingal nhe ŋayaŋuynydja, romdhuny barrarinyaray ga rum'rumdhunaray, bili ŋunhiyiny nhakun nhe dhu ga bitjandhiyiny djäma, ŋunhiny nhakun nhe dhu ga dhäruktja märram ŋanyanhan Djesu-Christnhan. \v 6 Yaka gi djäma yolŋuwnydja walalaŋ yan maŋutjiwnydja nhänharaw ga wokthunarawnydja, bala wiripuŋuynydja waluy ḏaḏawyurra djämaŋurnydja. Bili nheny dhuwal ḏapmaranhawuy djämamirr nhanŋu muka Christku, bala yurrnha nhakun nhe dhu ga ŋunhi mirithirrnydja nhakun djäma bukmakthuny yan nhokal ŋayaŋuynydja, ŋunhi bili yan djämany mala ŋunhi nhaku ŋayi ga God-Waŋarr nhuŋu djälthirr djämaw. \v 7 Biyak bili marrtji djämany bala yuwalkkuŋ yan, bili balanyarawyi muka ŋayipiny God-Waŋarrnydja djäl, nhe dhu ga djäma nhokiyingalaŋaw nhe munatha'wuywuny buŋgawa'mirriŋuw galŋa-djulŋithirr yan goŋmirriyirr manapan, bili yuwalktja nhe ga ŋunhi djämany nhanŋuwuy yan Garraywu, yaka ŋula yolkuny yolŋuw. \v 8 Guyaŋi ŋathil dhuwal biyak gam'. Ŋunhi nhe dhu ga djäma ŋula nhä ŋamathamany, ŋayiny dhu nhuna ŋunhi Garrayyuny gurrupanna buku-bakmaraman ŋamakurrnydja, balanya bili yan ŋunhi yaŋara'-bakmaranhawuynydja dharaŋana nhakun ŋunhiyi nhe ŋuli ga djäma, bäydhi nhe ŋunhi yolŋu djämamirr ŋula yolkuŋuny ḏapmaranhawuy, ga bäydhi nhe yolŋu djämamirr ŋunhi nhe yakany ḏapmaranhawuy. \p \v 9 Ga nhumany ŋunhi buŋgaway walal, ŋayathulnydja walal gi ŋayaŋuynydja manymakthu dhuwaliyiny djämamirrinhany mala nhumalaŋguwuy nhuma, gäŋuny marrtji walalany biyak bulnha gurrum'thhurr manymakkuŋ yan, ga yaka walalany yänayiny barrari-gurrupul dhärukthu maḏakarritjthuny. Biyak walalany nhäŋuny ga guyaŋiny ŋunhi nhumalaŋ waŋgany yan ŋayipi buŋgawany ŋunhiyi ŋunhi ŋayi ga nhina ŋunha djiwarr'ŋur. Ga yalalan ŋayi dhu boŋguŋ marrtji nhäŋuny limurruny mala-djarr'yurrnydja rrambaŋikuŋun. \s1 Gatjuy dhaṯthunmirrnydja nhunapinya nhe ŋuriŋiyin God-Waŋarrwalnha girriyny'tja maripuyyun \s2 Put on the whole armour of God \sr Ephesians 6.10-20 \p \v 10 Yo, dhuwandja ŋunhi dhäruk dhurrwara-ḏaw'yunna ga. Biyakun gi dhärriny wuṉḏaŋarrnha yan Garraywalnha; ŋayin nhuna dhu marrtji ganydjarrnydja gurrupan ŋuriŋin nhanukiyingalnha ŋayi ganydjarryuny, bili ŋayiny ŋunhi bulu warray dhika ganydjarr-yindi. \v 11 Ŋayiny ŋuli ga ŋunhi buŋgawany Mokuy dhärrany nhuŋu bitjanna bili yan ŋayan'mirra, djälthirr ŋayi nhuŋu ŋuli ga bilmaranharawnha balan bitjanna, ga bulu ŋayi ga ŋunhi djälthirr nhuŋu wutthunarawnha dhuṉu-wapmaranharawnha, galkirrinyamaranharawnha nhuŋu. Gatjuy märraŋun ŋunhiyiny maripuynydja girri' malany ŋunhi ŋayi God-Waŋarryu gurrupar nhokal, bala dhaṯthunmirra nhunapinya nhe biyakun bukmakthun yan ŋuriŋiyiny mala, ga dhärriny ḻuku-burrpurryurra wuṉḏaŋarryin, ga bäyŋun nhakun ŋayiny dhu Mokuyyuny nhunany buluny galkirrinyamaram. \v 12 Bili yaka limurr gi dhuwal ŋunhiwurrnydja bunhamirr yolŋuny walal balanyany nhakun ŋunhi rumbalmirrnydja mala ga gulaŋmirrnydja mala; yuwalktja limurr ga dhuwal bunhamirrnydja ŋunhiwurrnha ŋunhi waŋarrnha mala ga ganydjarrnha mala dhuwal ŋunhi buku-munha'wuynha ga ŋunhiwurrnha birrimbirr mala ŋunhi yätjkurra mirithirra ga ŋunhi walal ŋuli ga nhina dhika buku-ḻiw'maram buŋgawathirr. \p \v 13 Gatjuy dhiyaŋuny bala märraŋun ŋunhi God-Waŋarrwuŋuny maripuynydja girri', bala dhaṯthunmirra nhunapinyany nhe, märr nhe dhu ga dhärrany ḏälnha yan girri'-ŋamathinyawuynha, ŋunhi ŋayi dhu ŋula nhä yätjkurrnydja marrtji bunharawnydja nhuŋu ga baḏuwaḏuyunarawnydja. Ŋuli nhe dhu ga ŋunhi dhärra dhaṯthunminyawuynydja yan ŋäthilmirriyanhawuynydja, nheny dhu nhanŋu ḏiltji-ḏuwaṯthunna, djuḻkmaraman dhu ŋanyanhany. Ga ŋunhi yalalaŋumirrnydja bäy dhu mariny dhawar'yundja, nheny dhu ga ŋunhi baḏaknha yan dhärra wuṉḏaŋarrnha. \v 14 Yo. Dhärriny gi girri'-ŋamathin yan biyakun bili, ŋuriŋiny ŋunhi God-Waŋarrwalnydja girriy' galmunhamirriynydja. \p Gatjuy dhaṯthunmirra nhunapinya nhe ŋuriŋiny yuwalkthuny, yuwalkkuŋ yan, biyak nhakun nhe ŋuli ŋunhi garrpinmirr ḏälkunhamirr gandarr biralyu. \p Ga biyakiyi bili yan gumurrnydja gunganhamirryi nhunapinya nhe ŋuriŋin nhanukalnha God-Waŋarrwalnha romdhuny dhunupaynha, märr nhepiny dhu rom-dhunupayirra. \v 15 Dhärriny gi dhapathuŋ'-ḏälmirra yan, girri'-ŋamathirra nhe dhu ga nhakun ŋunhiyiny marrtjinyarawnha ŋurukun ŋunhi dhukarrwu dhirrkthirrkkun, lakaranharawnha manymakkun dhäwuwny'tja mägayamirriwnha. \p \v 16 Ga biyak bili yan gi märr-yuwalkthi God-Waŋarrnhany yuwalkkuŋ yan, bili märr-nhirrpanminyawuynydja dhuwali nhuŋu balanya nhakun ŋunhi gunganhaminyawuynha girrin' nhuŋu ga watjarr'mirra. Bili ŋuriŋiyi nhokal märr-nhirrpanminyaraynha nhe dhu marrtji ŋunhi bulŋuyukumany ŋunhiyiny ŋunhi bunarra'nhany ŋurru-gurthamirrinhany malaŋuny bukmakkuman yan, ŋunhi ŋayi ŋuli ga ŋuriŋiyi yätjkurruy birrimbirryu nhokal djalkthun. \p \v 17 Biyak bili gi yan guyaŋiny, ḏämbu-wiḻ'maranhamirrnydja nhunapinya nhe, nhaltjan ŋayi ŋuli ga ŋunhi God-Waŋarryu walŋakum nhuna ga gungam ŋula nhäŋurnydja yätjkurruŋurnydja malaŋuŋur, bili dhuwaliyiny nhakun balanyayiny guyaŋanhawuy balanya nhakun ŋunhi muḻkurrpuynha girri' gunganhaminyawuynha.\fig Roman soldiers|src="LB00198C.tif" size="col" loc="LB" ref="Ephesians 06.14-17"\fig* \p Yo, ga marŋgithiny gi biyakun Godkalaŋawnydja dhärukku, bili God-Waŋarrwuny dhäruk dhuwal balanya nhakun ŋunhi djinbulknha mandjawak, ŋunhi ŋayi ŋuli Dhuyu-Birrimbirryu nhirrpan nhokal goŋlil. \p \v 18 Biyakun bili bukumirriyaŋun gi God-Waŋarrwalnydja, ŋäŋ'thurrnydja ŋanya gi guŋga'yunarawnydja nhuŋuwuy nhe, yurr bukumirriyaŋuny gi ŋuriŋi bili yan Dhuyu-Birrimbirryuny waŋganydhu. Nhininy gi bira'yurra yan, ga yaka djawaryurr gandarrŋurnydja bala ḏaḏawyurra. Ga biyakthi bili gi bukumirriyaŋdhi ŋurukuwurruŋguny ŋunhi wiripuwurruŋguny God-Waŋarrwalaŋumirriw malaw. \p \v 19 Ga ŋarrakuwuynydja nhuma dhu ga bukumirriyamdhi, ŋäŋ'thun ŋanya Garraynha, märr ŋayi dhu gurrupan ŋarraku dhäruk waŋanharaw, märr ŋarra dhu marrtji lakaramany dhawaṯmaramany bala God-Waŋarrwu yan dhäruktja barrarinyamiriwnha ga ŋula nhämiriwnha. Yakan dhu ga buluny manymak dhäwu ŋorra djuḻuḻ'yunawuynydja. \v 20 Ŋunhi walal ŋarrany galkarnydja dhipalnydja ŋunhi dharruŋgulilnydja, bala walal ŋarrany ŋunhi garrpirnydja ḏälkuŋalnha yänan rranhdhiŋdhuny, bili ŋarrany ŋuli ganha ŋunhi dhäwuny' lakaranha Djesuwalaŋuwuynha yan, ŋunhi bili yan dhäwuny' ŋunhi ŋayi ŋarrany God-Waŋarryu djuy'yurr lakaranharaw ŋurikiyi dhäwuw. Yurr nhumany dhu ga bukumirriyaman ŋarraku, märr ŋarra dhu ga bitjana bili yan lakaramany dhuwaliyi dhäwuny' barrarinyamiriwnha yan, bili ŋayi ŋarrany ŋunhi God-Waŋarryu djuy'yurr dhiyakiyi muka dhäwuwny'tja lakaranharawnydja, dhunupawnha yänan dhawaṯmaranharawnydja. \s1 Dhuwandja dhawar'yunna marrtji dhäwuny' \s2 Final greetings \sr Ephesians 6.21-24 \p \v 21 Ga djuy'yundja ŋarra dhu dhuwal Ditjikatjnhan\f * \fr 6:21 \fr*\ft Tychicus\ft*\f* nhumalaŋgalnydja, ŋunhi ŋayi limurruŋ marrkapmirr wäwa'mirriŋu, märr dhu ŋayin nhumalaŋguny lakaram ŋarranhany, nhaltjan ŋarra ga dhuwal nhina dhiyal, ga nhä ŋarra ŋuli ga djäma; ŋayin nhumalaŋ dhu ŋunhi lakaramany bukmakpuy yan ŋarranhany, bili ŋayin ŋuli ga ŋunhi yuwalkkumany djäma Garraywuny. \v 22 Dhiyakiyi ŋarra dhu ŋunhi ŋanya djuy'yundja nhumalaŋgalnydja, märr nhuma dhu marŋgithirra ŋanapurruŋ, nhaltjan ga God-Waŋarryu guŋga'yun ŋanapurruny, märr nhumalaŋ dhu ŋayaŋuny dhiyaŋ dhäwuyny'tja marrparaŋguman.\fig Jesus' hand pierced by nail on cross|src="HK00322C.tif" size="col" loc="HK" ref="Ephesians 6.23"\fig* \v 23 Ŋarrany nhumalaŋ ga dhuwal bukumirriyaman Garraywalaŋumirriwnydja yolŋu'-yulŋuw, ŋäŋ'thunna ga ŋarra God-Waŋarrnhan Bäpanhan ga Garraynhan Djesu-Christnhan, märr nhumany dhu ga ŋunhi nhinany ŋayaŋu-yal'yunan yan, marimiriwnha ŋula nhämiriwnha, märr-ŋamathinyamirra nhuma dhu ga bala-räli'yunmirra yan, ga märr-nhirrpanmirrnydja nhuma dhu ga ŋunhi nhanukiyingalnha yan Djesu-Christkala waŋganygalnha. \v 24 Ŋarrany nhumalaŋ ga dhuwal bukumirriyaman ŋunhi ŋayiny dhu God-Waŋarrnydja nhumalaŋ mel-wuyunna nhanukiyingalnha ŋayi märr-ŋamathinyaraynydja. Ŋarra ga dhuwal bitjandhiny bukumirriyamany bukmakkun yan nhumalaŋ, ŋunhi nhuma ga märr-ŋamathirrnydja nhanŋu Garraywuny Djesu-Christkuny, ŋuriŋi bili yan märr-ŋamathinyaraynydja ŋunhi dhu ga dhärran yan bitjanna bili wiyinŋumirra. \p Ga dhuwaliyin nhumalaŋ dhäwuny'.