\id COL Colossians 22-07-98 Yurranydjil Djambarrpuy$nu \ide UTF-8 \h GULUTJAYLIL DHÄWU (COLOSSIANS) \toc3 Colossians \toc2 Gulutjaylil dhäwu \toc1 BOLWUŊ DJORRA' DJUY'YUNAWUY GULUTJAYLIL \mt1 BOLWUŊ DJORRA' DJUY'YUNAWUY GULUTJAYLIL \imt1 Dhuwal nhe dhu ŋurruŋuny nhäma \ip Dhuwandja ŋayi Bolyu djorra' wukirri bala yolŋuw walalaŋ Gulutjaylil wäŋalil ga bukmakkun märr-yuwalkthinyamirriw walalaŋ. Gulutjaynydja ŋunhi wäŋa gan dhärran ŋurruwuŋmirr, ŋunhiliyi galki Yipatjatj wäŋaŋur. Ŋayipiny ŋunhi Bolnydja dhuŋa yan ŋurikiyiny wäŋaw, yurr ŋayi ŋunhi ŋayaŋu-djulŋithirra dhäwuny ŋäma ŋunhi Garraywalaŋumirrinhany yolŋuny walalany balayiny wäŋalil bili walalaŋ ŋunhi märr-nhirrpanminyawuynydja ŋuthanna ḏälthirra. Ga dhäwuny walal ŋunhi manymaktja ŋäma ḏirramuwuŋ yäkuwuŋ Yipaparatjkuŋ ŋunhi ŋayi ga nhina balanyamirriy walalaŋgal ŋunhiliyi. Ga ŋunhi ŋayi ga Bolyu wukirriny dhuwal djorrany' ŋayiny ga Yipaparatjtja nhinan ŋunhiliyin maṉḏan rrambaŋin Bolnha. \ip Ga ŋunhiliyi gan yolŋu walal nhinan Gulutjay wäŋaŋur ŋunhi gan yolŋuny walal malthurr dharrwawnha dhukarrwu ga guyaŋanhawuywu. Ga bitjarr walal gan ŋunhi guyaŋanany gam; Ŋunhi walal dhu ga yuwalkkumany märr-ŋal'yun God-Waŋarrwuny, walal dhu gulyunna wiripuŋurnydja mala djämaŋur ga buku-ŋal'yundja walal dhu ga djiwarr'puywun yolŋuw walalaŋ ga ŋula nhakun ganydjarr-ḏumurrumirriwnha birrimbirrwu malaŋuw. Yurr ŋayiny Bolyuny walalany bitjarra ḻiyamirriyaŋal gam'; ŋunhi Djesu-Christtja ga nhina ŋunhan God-Waŋarrwala djiwarr'ŋura, ga nhä malany ŋunhi bukmak ganydjarr malany dhuwalaŋuwuynydja ŋunhi buku-ḻiw'maramany ŋunhiny nhanukalnha goŋŋur warrpam'nha. Ga yuwalktja walal dhu ga ŋunhi buku-ŋal'yundja nhanŋuwuynha yan Djesu-Christkun yan ga bilin. Ga gali'ŋur 3-ŋurnydja ŋayi ga Bolyu lakaram nhaltjan walal dhu ga Gulutjaywuy yolŋu walal nhina Garraywalaŋumirr yan. \c 1 \p \v 1 Dhuwandja djorra' ŋarrakuŋ Bolwuŋ,\f * \fr 1:1 \fr*\ft Paul\ft*\f* ŋunhi ŋarrany dhuwal djarr'yunawuy nhanukiyinguŋ God-Waŋarrwuŋ, bala ŋayi ŋarrany ŋunhi nhirrparnydja nhakun djuy'yunawuynha nhanŋun Djesu-Christkun. Ga wiripuny dhuwal Dimithiwuŋ\f * \fr 1:1 \fr*\ft Timothy\ft*\f* ŋunhi ŋayiny wäwa'mirriŋu limurruŋ Garraywalaŋumirr, \v 2 ga nhumalaŋ linyu ga dhuwal djuy'yundja Garraywalaŋumirriw ŋunhi nhuma ga nhina dhuwali wäŋaŋur yäkuŋur Gulutjay.\f * \fr 1:2 \fr*\ft Colossae\ft*\f* Ŋarraku bukumirriyanhawuynydja dhuwal märr ŋayi dhu Djesu-Christthuny gurrupanna nhumalaŋ mel-wuyunawuynydja ga mägayany rom. \s1 Bolyu buku-gurrpar God-Waŋarrnha ŋayaŋuynydja buku-gurrpanaray \s2 A prayer of thanks \sr Colossians 1.3-8 \p \v 3 Dhuwal napurr ŋuli ga bukumirriyaman nhumalaŋ bitjanna bili, ŋunhi napurr ŋuli ḻuŋ'maranhamirrnydja, bala napurr ŋuli yan guyaŋan nhumalanhany, bala buku-gurrupanna God-Waŋarrnhany ŋunhi ŋayi bäpa'mirriŋu limurruŋgalaŋaw Garraywu Djesu-Christku. \v 4 Bili ŋanapurr ŋuli ga dhuwal dhäwuny ŋäma yolŋu'-yulŋuwuŋuny nhumalaŋgalaŋawuynydja, ŋunhi nhumany ga mirithirra yan märr-nhirrpanmirrnydja nhanukalnydja Djesu-Christkalnydja, ga djämany nhuma ŋuli ga ŋunhi manymaknha yan mirithirra romdja malany guŋga'yundja marrtji ŋunhi God-Waŋarrwuny yolŋuny walalany, bukmaknha yan, ŋayaŋuynydja märr-ŋamathinyaraynha. \v 5 Yo, ŋunhi walal gan Garraywalaŋumirriy ŋurruŋuny nhumalaŋ dhäwu manymaktja lakaraŋal, ŋunhiyiny walal gan yuwalkuŋala yan lakaraŋalnydja nhumalaŋ dhunupan yan Djesu-Christkalaŋuwuynydja. Ga bitjarra walal gan ŋunhi lakaraŋalnydja nhumalaŋ, ŋunhi nhumany ga dhuwal galkunna yanan dhukarr-nhäman ga ŋurikiny ŋunhi ŋula nhaku mala manymakkuny ŋunhi ga ŋorra manymakŋur djägaŋur ŋunha djiwarr'ŋur. \p \v 6 Dhiyaŋuny bala dhuwal God-Waŋarryuny ga gurrupanna nhanŋuwuynydja ŋayi ŋunhi ŋula nhäny malany manymaktja ŋayaŋuŋurnydja nhanukiyingal ŋayi, ŋurikiwurruŋguny yolŋuw walalaŋ, ŋunhi walal marrtjin ŋäkul ŋunhiyi manymak dhäwu mala, ŋunhili barrkuwatjŋur wäŋaŋur malaŋuŋur walalaŋgiyingal buku-ḻiw'maraŋal. Ga dhuwaliyin nhanŋu ŋunhi ŋayaŋuny God-Waŋarrwuny, balanyayi bili yan nhakun nhuma ŋunhi ŋurruŋu märraŋal nhanukuŋ, balanyamirriy muka yan waluy ŋunhi nhuma yuwalkkuŋala yan märr-dharaŋar märr-ŋamathinyamirrnydja rom ŋunhi ŋayi God-Waŋarryu gurrupar bukmakku yan yolŋuw walalaŋ. \v 7 Bili muka nhumalaŋgal gan ŋunhi Yipaparatjthuny lakaraŋal dhuwalaŋuwuyyiny ŋunhi manymakpuynydja dhäwupuy. Mirithirr ŋarra ga nhanŋu dhuwal Yipaparatjkuny\f * \fr 1:7 \fr*\ft Epaphras\ft*\f* märr-ŋamathirr, bili linyu ŋuli ga ŋunhi rrambaŋi yan djämany nhanŋu Djesu-Christkuny, guŋga'yundja ga nhakun nhumalany bitjandja bili ŋayaŋu-rur'maramany. \v 8 Bitjarr ŋayi ŋunhi Yipaparatjthuny lakaraŋal napurruŋgal, ŋunhi Dhuyu-Birrimbirryun nhumalanhany ganydjarr-gurrupar marŋgikuŋalnydja manapar ŋunhi nhaltjan nhuma dhu ga märr-ŋamathirr ŋunha ŋunhi wiripuwurruŋ yolŋuw walalaŋ. \s1 Lakaram ga Garraynha, yol ŋayi ga nhaku ŋayi dhiŋgaŋal \s2 The person and the work of Christ \sr Colossians 1.9-23 \p \v 9 Yo, ŋunhi ŋanapurr gan dhäwuny ŋäkul nhumalaŋgalaŋawuynydja, bala ŋanapurr gan yan bukumirriyaŋala nhumalaŋ, märr ŋayi dhu God-Waŋarryuny dhaŋaŋguman nhumalany ŋuriŋiyin nhanukiyingala ŋayi djambatjthun ga dharaŋanamirriynha romdhuny, ŋunhi ŋayipin ŋuli ga Dhuyu-Birrimbirryun gurrupan. \v 10 Ŋuli nhuma dhu ŋunhi märramany ŋunhiyi djambatjthinyamirrnydja rom, ga ŋuriŋiyin nhakun nhuma dhu ga ŋunhi guŋga'yundja ŋunha wiripuwurrunhany yolŋuny walalany dharrwakurra dhukarrkurrnydja, ga ŋulatjandhin romgurr nhuma dhu ga ŋunhi God-Waŋarrwuny buluny nhakun marŋgithirr. \v 11-12 Ga ŋarrany ŋuli ga dhuwal bukumirriyaman God-Waŋarrwalnydja, märr ŋayi dhu nhumalany djämany ḏälkuman ŋuriŋiyi bili yan ganydjarryuny ŋunhi ŋayi ga ŋunhayi ŋayatham, märr nhumany dhu ga dhärra ḏälnha yan, nhirrpanmirra dhu marrtji nhaku malaŋuw bukmakkuny ŋayaŋuynydja dharraḏaynha, ga dhäŋur beŋuryiny bala nhuma dhu ga ŋunhi buku-gurrupandja ŋanya God-Waŋarrnhany ŋayaŋu-djulŋithinyaraynha. Yuwalk muka ŋayi dhu ŋunhi God-Waŋarryuny nhumalaŋ bitjandhiyiny djäma, bili ŋayipi ŋunhi wäwunguŋalnydja ŋula nhäny malany ŋunhi manymaktja ŋayaŋuŋurnydja nhanukal, ga dhunupa yan ŋunhi märranharawnydja nhumalaŋ ŋurikiyiny malaŋuw, ŋayi dhu gurrupandja nhanŋuwuynha ŋayi yolŋunhany walalany. Yo, bilin nhakun nhuma dhuwali nhanŋun yolŋuny walal, nhinan ga nhanukala djarraṯawun'mirriŋura romŋurnydja. \v 13-14 Ŋäthilnydja limurr gan ŋunhi nhinan ŋunhili buku-munha'ŋur yan romŋurnydja, ŋunhi gan yätjkurruy limurruny ŋayathaŋal, yurr ŋayipiny ŋunhi God-Waŋarryuny walŋakuŋala limurruny beŋuryiny ŋunhi buku-munha'ŋurnydja romŋur, bala yan ŋayi nhirrparnydja limurruny ŋunhiwiliyin Gäthu'mirriŋuwala nhanukalaŋuwal romlilnydja, ŋunhi ŋayiny ga God-Waŋarrnydja mirithirra yan märr-ŋamathirr nhanŋu. Ga dhuwaliyin ŋunhi romdja nhanŋu God-Waŋarrwuny, ŋayi ŋunhi litjalanhany dhawaṯmaraŋal, märr ŋali dhu ga yänan nhakun nhinany baḻanydjarratjarran ŋulatjandhin nhanukalaŋuwurra Gäthu'mirriŋuwalaŋuwurra Djesu-Christkalaŋuwurra, bala yan ŋayi bäy-lakaraŋala limurruŋ ŋunhi yätjkurrnydja malany.\fig Delivering a man from hostile powers|src="279COL.tif" size="col" loc="AV" ref="Colossians 01.13"\fig* \p \v 15 Bäyŋu ŋilimurr ŋuli gi dhuwal God-Waŋarrnhany nhäŋu, yurr ŋunhi limurr ŋuli marŋgithirrnydja nhanukalaŋuw Gäthu'mirriŋuwnydja, bala limurr ŋuli dhunupan nhakun marŋgithirra nhanŋuny, bala yan dharaŋana nhäthinya ŋunhi ŋayi God-Waŋarrnydja, bili maṉḏany ŋunhi balanya bili yan dharaŋana yan maṉḏa ŋupanayŋu. Bili ŋayiny ŋunhi Djesuny bulu warray yindi ga ŋurruŋu, djuḻkmaraman ga wiripuŋunhany ŋunhi ŋula nhäny malany ŋunhi ŋayi gan God-Waŋarryu bokmar. \p \v 16 Djämany ŋayi ŋunhi God-Waŋarryuny bukmak yan ŋula nhäny malany ŋunha djiwarr'ŋur ga dhipal munatha'lil yindi ga nyumukuṉiny, yolŋuny ga birrimbirrnha malaŋuny ŋuliwitjarra bili yan nhanukalaŋuwurra yan Djesuwalaŋuwurra. Ga nhä malany limurr ŋuli ga nhäma ga nhä malany nhänhamiriw, ŋayiny Djesuny mirithirra yindi ŋurikiwurruŋgalyiny. Ganydjarrnydja nhanŋu ŋunhi Djesuwnydja bulu dhika barrku mirithirr, djuḻkmaraman ga mokuynhany malaŋuny ŋunhi walal ŋuli ga nhina dhiyal munatha'ŋur, buŋgawayirr walal ŋuli ga, ga ŋurruŋuyirr yolŋuw walalaŋ. Yo, God-Waŋarryu ŋunhi ŋayipi yan ŋamaŋamayurrnydja bukmaktja yan nhä malany, yurr ŋuliwitjarra bili yan, märr ŋayi dhu ŋunhi God-Waŋarryuny milkuman bukmakkala yan, ŋunhi Gäthu'mirriŋunhany nhanŋuwuy ŋayi Djesunhany, ŋunhi ŋayiny yindi warray, ga ganydjarr-ḏumurr. \p \v 17 Ŋayipiny gan ŋunhi Djesu-Christtja walŋa muka yan nhinan yorrnha ŋayi ŋunhi God-Waŋarryu bokmarnydja bukmaktja ŋula nhäny mala. Bili ŋayi gan God-Waŋarr djälthin bukmakku ŋunhi ŋamaŋamayunawuywuny nhanukuŋ walal dhu ga djälku-malthundja nhanŋuwuynha yan Djesuwnha. \p \v 18 Ga bulu nhakun ŋayi Djesu-Christ ŋurruŋu yan buŋgawa ŋunhi Garraywalaŋumirriwnydja malaw, ŋunhi ŋayiny nhakun ḻiyan, gämurru'ŋun balanyan, ga limurrnydja dhuwal Garraywalaŋumirrnydja balanya nhakun rumbalnha nhanŋu. Ga nhanukalaŋuwurr yan limurr ŋuli ga ŋunhi walŋany märram, rumbalyuny nhanukal, bili ŋayipi yan ŋuli ga ŋunhi djägany limurruŋ. Ŋayiny ŋunhi Djesuny maḻamarr Gäthu'mirriŋu God-Waŋarrwu, ŋunhi God-Waŋarryu yan ŋayipi rur'maraŋalnydja ŋanya beŋurnydja ŋunhi dhiŋganhaŋurnydja, ŋurruŋu djuḻkthurrnydja wiripuwurruŋguny ŋunhi Garraywalaŋumirriw, märr ŋayiny dhu Djesuny ŋurruŋuyirra ga buŋgawayirra bukmakkun yan. \p \v 19 Yo God-Waŋarrwuny Gäthu'mirriŋu dhuwal mirithirra yindi ga ŋurruŋu, bili ŋayi God-Waŋarr gan djälthin nhanŋu maṉḏa dhu waŋganyŋur yan gandany ŋupanayŋu yan nhakun ŋayipi God-Waŋarr. \p \v 20 Ga nhanukalaŋuwurra ŋunhi Gäthu'mirriŋuwalaŋuwurra ŋayi God-Waŋarryuny gumurrkuŋala bukmaknhany yolŋuny walalany nhanukiyingallilyaŋalnydja ŋayi. Ga djämany ŋayi ŋunhi burrmiḏiny rom nhanukalaŋuwurra Gäthu'mirriŋuwalaŋuwurra maŋgu'wurr ŋunhi ŋayi gan gorruŋala ŋunhiliyin dharpaŋur mälakmaranhawuyŋura, bala ŋayi roŋanmaraŋala bukmaknha yan nhäny mala dhuwal munatha'ŋur ga ŋunha djiwarr'ŋur nhanukiyingallilyaŋalanydja ŋayi. \p \v 21 Ŋäthilnydja nhuma ŋunhi ḏiltji-gurrupar muka nhanŋuny God-Waŋarrwuny, yaka yan nhuma nhanŋu marŋgi, bili nhumalaŋguŋ ŋunhi guyaŋanhawuynydja ga djämapuynydja yätjkurra yan mirithirra. \v 22 Yurr dhiyaŋuny bala ŋayi God-Waŋarryuny nhumalany bilin galkikuŋala. Yo bitjarryin ŋayi ŋunhi djämany, ŋunhi ŋayi djuy'yurr nhanŋuwuy ŋayi Gäthu'mirriŋunhan, bala ŋayi yolŋukunhaminan bala yan dhiŋgaŋala. Märr limurrnydja dhu ŋunhi gärriny balany ŋunhi dhunukulilnydja nhanukal God-Waŋarrwalnydja dharrpalnha ga rum'rumdhunamiriwnha, ga ŋula nhämiriwnha. \p \v 23 Yurr nhumalaŋguny dhu ga dhuwaliyi märr-nhirrpanminyawuy dhärra ḏälnha yan nhanukalnydja Garraywalnydja, bitjanna nhakun ŋuli ga ŋunhi dharpa yuṯuŋgurrmirr dhärra yan, ṉiṉ'thun ŋuli ga ŋunha munatha'lil djinawa'lil. Yo nhumany ga dhuwal galkunna yanan dhukarr-nhäman ŋurikin ŋunhi manymakkun romguny ŋunhi dhu maḻŋ'thurr nhumalaŋ yalalaŋumirriy ŋunhal djiwarr'ŋur. Dhuwaliyin ŋunhi manymaktja dhäwu ŋunhi nhuma marrtjin ŋurruŋu ŋäkul, ga yakan walal dhipuŋuryiny dhäwuŋur ḏaḏawyurr wo ŋula yolthuny nhumalany dhu baḏuwaḏuyun. Djesu-Christkuny dhuwal djämamirrnydja mala bilin ḻatjuwarr'yurra bawalamirrilila wäŋalil, dhäwuwnha lakaranharaw manymakkun, ga ŋarra wiripuny muka Bolyu\f * \fr 1:23 \fr*\ft Paul\ft*\f* ga dhäwu lakaramdhi bitjandhi bili yan. \s1 Lakaram ga Bolwu djäma, ŋunhi nhaltjarr ŋayi gan Garraywu djäma \s2 Paul's service to the church \sr Colossians 1.24—2.5 \p \v 24 Dhiyaŋuny bala ŋarrany ga dhuwal marrtji ŋayaŋu-miḏikinyamirriwurra romgurrnydja, yurr nhumalaŋ ŋayaŋuwnydja. Yurr ŋayaŋuny ŋarraku dhuwal ga djulŋithirra, bäydhi ŋunhi ŋarra ga dhuwal marrtji marikurrnydja dhaḻakarrwurr. Bili ŋarrapiny dhuwal marŋgi ŋunhi baḏak yan ga dhuwal mariny mala ŋorra limurruŋguny Djesu-Christkalaŋumirriwnydja yolŋuw walalaŋ dhiyalnydja munatha'ŋurnydja, märr nhanŋu dhu limurruŋgalaŋaw Djesu-Christkuny rumbal ŋunhi bäythinyawuynydja gana'yirr muka djämawnydja nhanukalaŋaw. Ga dhiyakiyin ŋunhi märrwuny ŋarrany ga dhuwal marrtji dhuwalatjandhiny marikurrnydja. \v 25 God-Waŋarryu ŋunhi ŋayipi ŋarranhany djarr'yurr dhiyakuny ŋunhi djämaw, ga bulu ŋayi dhäruk-gurrupanminany ŋarrakal dhäwuwny'tja lakaranharaw bukmakkuyi yan, märr ŋarrany dhu yakan ŋula dharrpan dhäwuny nhumalaŋgalaŋaŋur, märr ŋayi dhu God-Waŋarryuny yuwalk yan dhaŋaŋgumany nhumalany ŋuriŋiyiny ŋunhi nhanukiyingalnydja ŋayi manymakthu. \v 26 Beŋur bili yan ŋurruyirr'yunaŋur ŋayi gan God-Waŋarryu ŋayathaŋalnydja ŋunhiyi romdja nhanŋuwuy ŋayi dharrpalkuŋalnydja bukmakkal yan yolŋuwalnydja walalaŋgal. Yurr dhiyaŋuny bala ŋayi lakaraŋala nhumalaŋ dhawaṯmaraŋala ŋunhi nhanukiyingalaŋuwala yolŋuwalnydja walalaŋgal bukmakkala yan. \v 27 Ga ŋunhiyiny dharrpalnydja rom God-Waŋarrwuny, mirithirra ŋayi ŋunhi mel-wiḏi'mirra dhika ga latjun', ŋunhi ŋayi ga God-Waŋarrnydja djälthirra bukmakkuny yolŋuw walalaŋ marŋgithinyarawnha ŋurikiyiny, ga nhinanharaw ŋunhiwiliyin ŋunhi nhanukala romlilnydja. Ga dhuwaliyi nhanŋu ŋunhi ŋayaŋuny, ŋunhi ŋayi gan ḻiya-ŋamaŋamayunminany ŋäthilnydja lakaranharaw yan ŋurikiyiny dharrpalwuny nhanukiyingalaŋaw ŋayi, märr dhu ŋunhi nhanŋuwuynydja yolŋu walal marŋgin ga nhina. Ga dhuwanna ŋunhi nhanŋu dharrpalnydja rom gam', Djesu-Christtja yuwalknha yan bilin ga nhinan dhuwaliyin ŋayaŋuŋura nhumalaŋgala. Ga ŋuruŋiyiny ga maŋutji-lakaraman ŋunhi ŋayipiny dhu God-Waŋarryuny gurrupanna yan nhumalaŋguny ŋunhi ŋula nhäny malany manymaktja ga mäwilimirrnydja rom. Ga märr-yuwalk yan ŋayi dhu ŋunhiyi maḻŋ'thurrnydja djämapuynydja nhanukuŋ God-Waŋarrwuŋuny. \p \v 28 Bala ŋanapurr ga dhuwal yorrnha nhakun dhäwuny lakaram Djesu-Christkalaŋawuynydja bukmakkun yan nhumalaŋ, God-Waŋarrwal yan djambatjthuny guyaŋanharay napurr dhu ga marŋgikumany, raypirri'yundja marrtji nhumalany, ga djägakumany yolŋunhany walalany ŋunhi nhaku ŋayi ga God-Waŋarr djälthirr. Märr walalnydja dhu ŋunhi yolŋuny walal ŋayaŋumirr muka nhanukalaŋumirr Djesu-Christkalaŋumirrnydja, ŋunhi walal dhu dhärriny nhanukal gumurrŋurnydja God-Waŋarrwalnydja yalalaŋumirriynydja. \v 29 Ŋunhi ŋarra ŋuli ga nhakun djämany ŋunhiyiny mala, ga marrtjiny ŋarra ŋuli ga ŋunhi gumurr-ḏälkurra ga marikurra dhaḻakarrwurrnydja, yurr ŋarrany ŋuli marrtji mukthunna bala yan djämany. Ga guŋga'yunawuynydja ŋarra ŋuli ga märram ganydjarrnydja, ŋunhiyi bili yan nhanukuŋ Djesu-Christkuŋ gurrupanawuynydja, ga ŋunhiyiny ganydjarr, ŋuli maḻŋ'thundja ŋunhan ŋunhi wiripuwurruŋgala yolŋuwalnydja walalaŋgal ŋarrakalaŋuwurrnydja guŋga'yunawurr, ŋuriŋiyin ŋarranhany ŋuli ga ŋunhi ŋayaŋu ḏälkum. \c 2 \p \v 1-2 Dhuwandja ŋarra ga lakaraman nhumalaŋ ŋunhi nhaltjarr ŋarra gan djäma yindi nhumalaŋ, ga ŋurikiwurruŋ yolŋuw walalaŋ wäŋa Layaditjiyawuywu\f * \fr 2:1-2 \fr*\ft Laodicea\ft*\f* walalaŋ, ŋayaŋuynydja ḏapmaranharay, märr ŋunhi balanya nhakun ŋarrany, walalnydja dhu ŋunhi bäyŋun barrarirr ŋula nhakuny malaŋuw barrari-wapthunamirriwnydja romgu, märr walalnydja dhu bitjandhiyi bili milkunhamirr walalaŋguwuynydja märr-ŋamathinyawuy bala-räli'yunmirr yan, nhakun dhuwal ŋarra ga walalaŋ djäma, märr walal dhu ga nhämany ŋamathaman ga barrku-ḏakthunna, bala walal dhu ŋunhi dhunupan yan marŋgithirra, ŋunhi nhaltjan ŋayi ga God-Waŋarryu walalaŋ djäma. Manymaknha nhakun ŋunhiyiny mirithirra ŋunhi nhe dhu yuwalkkumany marŋgithirr dharaŋandja manapan. Yo, bala walal dhu maḻŋ'maraman ŋunhiyiny God-Waŋarrwuny yuwalknhany dharrpalnha, ŋunhi gan ŋayipin ŋayathaŋal yolŋuwalnydja walalaŋgal marŋgithinyaŋur. \v 3 Waŋganygurra yanbi limurr dhu ŋunhi yuwalktja marŋgithirr God-Waŋarrwalaŋuwnydja romgu ga dhukarrwu nhanukiyingalaŋuwurra yan Djesu-Christkalaŋuwurra, ŋunhi limurr ganha bäyŋu ŋäthil dharaŋana ga maḻŋ'maranha. \v 4 Ga wiripuny dhuwal yolŋu walal ŋunhi walal ŋuli ga nyäḻ'yunna dhäwu lakaram, ga waṉa-gämany walal ŋuli ga djarrpi'kuman. Nhumany yakan yan walalaŋ märr-yuwalkmirriyi, bäydhi walal dhu ga ŋunhi yuwalkkumany dhäwu nhumalaŋ lakaram. \v 5 Ŋarrany ga dhuwal barrkun nhina nhumalaŋgalaŋaŋur, yurr ŋarra ga dhuwal nhumalany guyaŋa yulŋuny, ga dhuwal ŋarra ga nhumalaŋ galŋa-djulŋithirr yulŋuny ŋunhi nhumalaŋ dhuwali märr-nhirrpanminyawuynydja Djesu-Christkalnydja ḏälnha mirithirra. \s1 Djesu-Christthun ŋuli ga ŋunhi ŋayipin yuwalktja walŋa gurrupan \s2 Christ brings real life \sr Colossians 2.6-19 \p \v 6 Ŋayathulnydja gi baṯ-biyakun yan Djesu-Christnhany. Yo, bitjandhiyin nhe dhu ga ŋunhi nhinany, bili nhakun nhe ŋunhi bilin märraŋala ŋanya Garraykuŋala nhokiyingala nhe ŋayaŋuynydja muŋbunuŋala. \v 7 Ga biyak bili yan gi marrtjiny galkithiny nhanukal Garraywalnydja, ga dhäruktja ŋanya gi biyakiyi bili yan märraŋdhi, märr-nhirrpanmirra manapul nhanukal marrtji bala. Yo, bili muka nhe ŋunhi ŋäkulnydja, ŋunhi nhaltjan nhe dhu ga ŋunhi nhina, bala yan djämamirriyaŋun. Ga buku-gurrpulnydja ŋanya God-Waŋarrnhany biyak bili yan ŋunhiŋuwuynydja ŋunhi nhä malany manymak ŋayi gan djäma nhumalaŋ. \p \v 8 Gatjuy dharraḏayin yan, walal balaŋ bäynha nhumalany mayali' gäŋu ŋuriŋin ŋunhi walalaŋgiyingala walal guyaŋanharaynydja munatha'wuyyun marŋgi-gurrupanawuyyu, ŋuriŋin ŋunhi dhärukthuny waŋaraynha dharaŋanamiriwyun, ŋunhi gan ŋunhiyi marŋgithinyawuy marrtjin beŋur ŋunhi yolŋuwal walalaŋgal ga wakinŋuwal birrimbirrwal ganydjarryu munatha'wuywal, ga yakan nhanukuŋuny Djesu-Christkuŋuny. \p \v 9 Ŋayipin yan ŋunhi Djesu-Christnha yuwalktja yolŋu, balanyany bili yan dharaŋanany nhakun God-Waŋarrnydja yan. Ga nhä malany ŋunhi bukmak yan God-Waŋarrwuny rom, ŋayin ga ŋayatham. \v 10 Ga ŋunhi nhakun nhuŋu walŋany dhambay-manapar Garraywalnydja, bala ŋayi God-Waŋarryuny gurrupara nhuŋu ŋunhi yuwalktja walŋa. Djesu-Christ dhuwal buluny dhika ganydjarr yindiny, djuḻkmaraman ŋayi ga ŋunhi wiripunhany mala birrimbirrnha ŋunhi limurr ŋuli ga yolŋuy walal märryu-ŋayatham. \v 11 Yo, ŋunhi ŋayi nhuna God-Waŋarryu dhambay-manaparnydja Djesu-Christkalnydja, ŋunhiyiny nhakun ŋayi ḏarrtjalkkuŋala ŋunhan ŋunhi ŋayaŋun nhuŋu, gänaŋ'maraŋala yätjkurruŋura, yaka ḏarrtjalkkunhawuy yolŋuwuŋuny djämapuy. God-Waŋarryu dhuwal nhunanhany ḏarrtjalkkuŋal, balanyamirriy muka yan ŋunhi ŋayi nhuna dhawaṯmaraŋala beŋuryin ŋunhi ganydjarrŋur yätjkurruwala, ŋunhi ŋayi gan nhinan dhiyaliyi ŋayaŋuŋur nhokal djinawa'. \v 12 Ŋunhiyiny ŋayi ŋunhi God-Waŋarryu bitjarra djäma gam', nhakun nhuma ŋunhi rrambaŋin dhiŋgaŋalnydja Garraynha, ga rrambaŋiyi yan ŋayi ŋunhi nhumalany rur'maraŋalnydja dhiŋganhaŋurnydja. Ŋunhi nhe buku-ḻuptja märraŋal ŋuriŋiyin ga ŋunhi maŋutji-lakaramany, ŋunhi walal nhuna djurrkuḏupmaraŋal balan gapulila, ga buluyi nhuna walal dhawaṯmaraŋal. \v 13 Ŋäthilnydja nhe ŋunhi yolŋu dhiŋganhawuy muka, bili yaka yan nhakun nhe ŋunhi waŋganydja dhuwurr-yätjkurrnydja, ŋany barrkun nhe mirithirra Godkalaŋumirriwalnydja yolŋu'-yulŋuwal, yätjkurra yan mirithirra, bäyŋu yan nhe marŋgi ŋurikiny ŋunhi romgu, ŋunhi ŋayi gurrupar Mawtjitjkal.\f * \fr 2:13 \fr*\ft Moses\ft*\f* Yurr dhiyaŋuny bala nhe dhuwal walŋan, rrambaŋin nhuman Garraynha. Yo, yuwalk muka ŋayi ŋunhi God-Waŋarryu bäy-lakaraŋalnydja limurruŋ yätjkurrnydja mala. Balanyan dhuwal limurrnydja, nhakun yolŋuy ŋuli djorra' märram bala ŋayi ŋuli marrtji wukirrin bukmak yan nhämunha' ŋayi gan dhukarrarrayurr, ga ŋunhiŋuwuyyin mala ŋayi dhu ŋunhi buku-roŋanmaramany bukmakpuynha yan. Ŋunhiyiny nhakun ŋayi God-Waŋarryuny bäy-lakaraŋala limurruŋ. \p \v 14 Ŋunhiyiny ŋayi bitjarrnha nhakun ŋayi ŋunhi djorrany' märraŋal bala ŋayi dhuḻ'yurra balayin dharpalila mälakmaranhawuylila. \v 15 Bilin ŋayi ŋunhiliyiny dharpaŋur mälakmaranhawuyŋurnydja Garrayyu djuḻkmaraŋala rom mala yätjkurrnydja, ga dhiŋganhamirrnydja, bala yan ŋayi ŋunhi ganydjarrnydja walalany yätjkurrunhany birrimbirrnha malany ŋunhi mokuynhany ga be buŋgawany mala ganydjarr-ḏilkurruny dhuwalaŋuwuynha ŋunhi munatha'wuynhany mala gombuŋala warrpam'thurra yan, ga yuwalknha yan walalnydja ŋunhi ganydjarrmiriwnha mala. \p \v 16 Wiripuny ŋuli ga yolŋuy walal lakaram nhumalaŋ bitjanna; Bäyŋu nhe dhu dhuwandja gay'yi ḻuka, ga ŋunhany bala, ga gatjuy ŋunhi dharrpalnydja walu mala gänaŋ'maraŋun, ga ŋula nhä ŋunhi buŋgul mala nhuma dhu ga djäma, ga wiripuny waŋganynha yan walu gänaŋ'maraŋ dharrpalkuŋ. Dhuwaliyiny mala ŋunhi rom nhokiyingala guyaŋanharaw, wanha nhe dhu malthun dhiyakiyi malaŋuw romgu wo yakan yan. \v 17 Ga ŋunhiny yolŋu mala, ŋunhi walal nhumalaŋ ŋuli ga lakaram balanyayiny mala dhäwu, ŋunhiyiny yan wuŋuḻi dhuwalaŋuwuy munatha'wuy, yurr ŋayipi warray ŋunhi yuwalktja Djesu-Christ yan ŋunhi ŋayi Maŋutji-dhunupayanhawuynha. \p \v 18 Wiripuny ŋuli ga ŋunhi yolŋuy walal lakaram nhumalaŋgal yanbi nhumany dhu gi ŋunhi bäyŋun yalalaŋumirriynydja mundhurr märraŋ, ŋunhi nhuma ŋuli ga galkun ŋurikiyi märranharaw, bili yaka yanbi nhe ŋuli gi ŋunhi mirithiny bukumirriyaŋ, ga bäyŋu nhe ŋuli gi märr-ŋal'yurr Godkalaŋuw dhäwu-gänhamirriw walalaŋ. Ga lakaramany walal ŋuli ga ŋunhi dhäwuny nhumalaŋguny bitjandhiyin, bili walalnydja gan ŋunhi ŋäthilnydja balanyayi mala maḻŋ'maraŋal. Nhumany dhu bäyŋun ga walalaŋguny märr-yuwalkthirr, bili dhäwuny mala walal gan ŋunhi lakaraŋalnydja walalaŋgiyinguŋun nyäḻ'puynha guyaŋanhawuynydja mala. \p \v 19 Bili walalnydja ŋunhiwurryiny yolŋu walal biliŋuwuynha gänaŋ'maranhaminyawuynha Garraywalnydja, bäyŋun walal ŋanya gi buluny märr-yuwalkthi, yurr ŋayipi yan ŋunhi waŋgany ŋurruŋuny Godkalaŋumirriwnydja yolŋuw bukmakku yan, balanya nhakun ŋunhi dhuwal muḻkurrnydja waŋganynha yan bukmakkuny rumbalwu. Bili ŋayipi yan ŋunhi Garray muḻkurrnydja Godkalaŋumirriwnydja yolŋuw walalaŋ, bala ŋuli ŋunhi märr-nhirrpanminyawuynydja ḏälthirra ŋulatjandhiny, ŋunhi nhaku ŋayipi ga God-Waŋarr walalaŋ djälthirr. Ga biliŋuwuynha limurrnydja dhuwal waŋgany-manapanminyawuynha yolŋuny walal, galkiwatjnha yan mirithirra, balanyan bili yan nhakun dhuwal rumbalŋur limurruŋgal marrtji mam'thu-mam'thun wiripun ga wiripun wakany' mala. \s1 Djesu-Christthun ŋuli ga ŋunhi yuṯany walŋa ŋayatham \s2 Christ brings new life \sr Colossians 2.20—3.17 \p \v 20 Ŋäthilnydja nhuma gan ŋunhi nhinan ŋurikiwurruŋgalyi goŋŋur wakinŋumirriwal birrimbirrwal munatha'wuywal walalaŋgal, ga ŋayathaŋalnydja walal nhumalany gan ŋunhi baṯ-bitjarra yan rambuŋala. Yurr ŋayiny ŋunhi Djesu-Christtja dhiŋgaŋal, ŋunhiyiny nhakun nhuman rrambaŋin dhiŋgaŋalnydja, ga yakan walal nhuŋu ŋunhi buluny buŋgawa ŋunhiyiny mala wakinŋumirrnydja birrimbirr ŋunhi dhuwalaŋuwuynydja munatha'wuynydja. Ga nhakun nheny ŋuli ga ŋunhi bitjandhiyiny nhina munatha'wuywalnydja yan romdhu? Nhakun nheny ŋuli ga ŋunhi yolŋuwnydja walalaŋ buthuru-bitjun, ŋunhi walal ŋuli ga waŋany bitjandja gam', \v 21 “Yaka dhuwandja nhuŋu ŋayathanharaw, ga yaka dhuwandja ḻuki,” wo “Yaka dhuwandja bala ŋayathul.” \v 22 Ga balanyayin walalaŋguŋ ŋunhi rom-nhirrpanawuynydja nyäḻnha, ŋunhi yaka wiyin'tja bala ŋayi dhu ŋunhi buwayakthirra, bäyŋun ŋayi dhu ga ŋunhiyi rom ŋorra wiyinŋumirr, bili nhä mala limurr ŋuli ŋunhi djämany wo ḻukany limurr ŋuli ŋula nhä mala, bala ŋuli ŋunhiyiny nhä mala dhawar'yunna yan. \v 23 Ŋurruŋuny limurr gan ŋunhi ŋäkul balanyayi mala muka dhäwu, ga rom walal gan ŋunhi lakaraŋal limurruŋgal, yanbi ŋunhiyiny mala yuwalknha, bili limurr gan ŋunhi bitjarra guyaŋanany gam', “Ŋarrany dhu ga dhuwal nyilŋ'maranhamirra ŋarranhawuynhany ŋarra ŋurukuwurruŋguny ŋunhi dhäwu-gänhamirriwnydja yolŋuw walalaŋ, ga mirithirra yan ŋarra dhu ga dhuwal bukumirriyamany.” Ga ŋuli nhe ŋuli ga ŋunhi dhar'thar-gurrupanmirr balanyarawyiny malaŋuw djämaw, bala nhe dhu ga ŋunhi gulkurun nhakun gulmaranhamirrnydja nhunapinya nhe balanyaŋuryiny malaŋuŋur djälŋur. \c 3 \p \v 1 Ŋunhi ŋayi God-Waŋarryu rur'maraŋalnydja ŋanya Djesu-Christnhany dhiŋganhaŋurnydja, ŋunhiyiny ŋayi bitjarr djämany gam', nhakun ŋayi nhunanhany bitjarryi bili rur'maraŋalyi balanyamirriy bili yan waluy. Ga dhiyaŋuny bala ŋayiny Djesu-Christtja ga nhina ŋurruŋun, ŋunhan djiwarr'ŋura God-Waŋarrwal dhunupa'ŋuŋura gali'ŋurnydja. \v 2 Biyak bili marrtji guyaŋiny ŋunhayin ŋunhi ŋula nhäny mala ŋunhi djiwarr'ŋura marrtji ŋorra, ga yakan gi mirithiny guyaŋi ŋula nhä mala ŋunhi dhuwandja banydji munatha'ŋurnydja marrtji ŋorra. \v 3 Yo yuwalk ŋayi ŋunhi Djesu-Christtja dhiŋgaŋal, ga ŋäthiliŋuny ŋunhi nhe dhiŋgaŋalyi, ga dhiyaŋuny bala nhuŋu walŋa yuṯan. Yaka yan dhuwal waŋgany ŋula yol yolŋu marŋgi ŋurikiyiny ŋunhi yuṯawnydja walŋaw, nhäthinya ŋayi ŋunhi, bili bäyŋu gi ŋula yolthuny yolŋuy nhäŋu ŋanya Djesu-Christnhany, ŋunhi ŋayiny ŋunhayi God-Waŋarrwal. \v 4 Ga ŋunhayiny yuṯany walŋa nheny yanbi dhu marŋgithirra, bala märr-ŋamathirra nhanŋu Djesu-Christkuny. Ga ŋunhi walal dhu boŋguŋ yolŋu'-yulŋuy buluyi ŋanya nhäŋu dhiyalnydja munatha'ŋurnydja, ga nhäŋuny walal dhu ŋunhi limurrunhany nhanukala, rrambaŋin limurra dhu gi Djesu-Christnha nhininy, ŋunhalnydja God-Waŋarrwalnydja djeŋarra'mirriŋurnydja romŋur. \p \v 5 Ga yakan gi buluny dhukarrwu malthurr ŋurikiyiny ŋunhi ŋäthiliŋuwnydja djälwu nhuŋuwuy nhe, ga yakan gi buluny marramba'yi, ga ŋoy-ŋapu'yurr gi ŋula nhakuny malaŋuw yätjkurruwnydja. Yo, ga guyaŋanhany nhe ŋuli ganha ŋunhi ŋula nhäny mala yätjkurra mirithirra milnyaŋ'mirra, ga bitjanan bili nhe ŋuli ganha ŋunhi guyaŋanhany marramban' yan, ga ŋula nhän mala yätjkurra yan. Ga bulu bulu nhe ŋuli ganha ŋunhi djälthinya ŋula nhakuny malaŋuw, ŋunhiyiny nhakun nhe ŋuli ga waŋarrkumany ŋunhiyin bili mala, bala nhe ŋuli ga buku-ŋal'yundja ŋurikiyin yan malaŋuw. \v 6 God-Waŋarrnydja dhu boŋguŋ ŋunhi ŋaramurryin ŋurikiwurruŋguny ŋunhi walal ŋanya ŋuli gi yaka dhäruk märraŋ. \v 7 Yo, nheny ŋuli ganha ŋunhi bitjanayi muka djäma ŋunhi ŋula nhäny mala bitjana muka bili. \v 8 Yurr dhiyaŋuny bala nhe dhu gulyunna, balanyaŋuryiny malaŋuŋur djälŋur ga wiripuŋur wiripuŋur, ga wiripuny nhe ŋuli ga djälthirr ŋayi dhu ga ŋula yol yolŋu nhokuŋ dhaŋga-ḏirryuna yan. Ga yaka gi waŋi yätjkurr matha yolŋu'-yulŋuw, biṉdharr'yurrnydja gi. \v 9-10 Yakan nyäḻ'yunmirrnydja lakaranhamirr, bili balanyayi muka nhe ŋunhi ŋäthiliŋuny, bitjarryin nhe gan ŋunhi ŋäthilnydja djäma. Ga yakan gi buluny gupa-roŋiyi ŋurikiyiny ŋäthiliŋuwnydja. Nheny dhuwal bilin yuṯan yolŋu. God-Waŋarr ŋunha ŋamaŋamayunamirrnydja ŋurikiyiny yuṯawnydja walŋaw nhokalaŋaw, ga djämany ŋayi ŋuli nhuna bulu, ga bulu, bitjanna bili yan nhakun ŋunha ŋayipin, märr nheny dhu galkithirra nhanukalnydja mirithirra. \v 11 Ŋunhi ŋayi ŋuli God-Waŋarryu djäma Djuw\f * \fr 3:11 \fr*\ft Jews\ft*\f* malanhany, ga wiripunhany bäpurruny yuṯakumany, ŋunhiny maṉḏa bäyŋun buluny barrkuwatj. Ŋunhi ŋayi ŋuli ḏarrtjalkkunhawuynhany walalany ga yakany ḏarrtjalkkunhawuynha waŋganygumany yuṯakumany, ga bäyŋun walal ŋunhi buluny nhakun barrkuwatj, waŋganyŋura yan walal ŋunhi yulŋuny. Ga ŋunhi ŋayi ŋuli bitjandhiny djäma, wakinŋunhany yolŋuny, ga maḏakarritjnhany mari-ḏilkurrunhany yolŋuny, ga ḏapmaranhawuynhany yolŋuny, ga bäyŋuyi yan ŋunhi walalnydja ŋunhiwurryiny barrkuwatj wiripuŋuwalnydja yolŋuwal, ŋurikalnydja baḻanydjarratjarrawalnydja yolŋuwal walalaŋgal. Djämany ŋayi gan ŋunhi Djesu-Christthuny bitjarryin bili dharaŋanan yan bukmakkalnydja walŋaŋur, ga ŋunhiyin ŋunhi djäman nhanŋu mirithirrnydja ŋurruŋu. \p \v 12 Nheny dhuwal ŋurikiwurruŋgala malaŋur Godkalaŋumirriwal yolŋuwal walalaŋgal. God-Waŋarryuny nhuna ŋunhi djarr'yurr, märr nheny dhu nhanŋuwuynha yan, bili ŋayi gan nhuŋu ŋunhi märr-ŋamathin. Nheny biyakun ŋayaŋu-yal'yurra ga mel-wuyurra, ga yakan gi buŋgawa-lakaranhamirrnydja, nyilŋ'maranhamirra nhunapinya nhe, ga gurrum'thurr biyak, ga yakan bondiny maḏakarritjthi wiripuŋuwnydja yolŋuw. \v 13 Nheny nhunapinyany nhe ŋoy-dharraḏakunhamirra wiripuŋuwnydja yolŋuw, ŋunhi ŋayi nhuna dhu ŋoy-marimirriyamany, yanan biyakun bäy-lakaraŋun. Bäy-lakaranhamirrnydja walal bala-räli'yunmirra, bitjarr nhakun ŋayi Garrayyu bäy-lakaraŋal nhuŋu. \v 14 Ga buluny ŋunhi ŋurruŋuny mirithirrnydja rom dhuwanna gam', Märr-ŋamathinyamirrnydja walal gi bala räli'yunmirra yan. Ŋunhi ŋuli ga yolŋuny walal nhakun märr-ŋamathinyamirr, bala walal ŋuli ga ŋunhi djämany ŋula nhäny mala rrambaŋin yan waŋganyŋura. \p \v 15 God-Waŋarryuny nhuna ŋunhi djäma waŋga'-waŋganynha yan, yurr wakany' nhe beŋuryi bili yan Djesu-Christkalaŋumirriwal yolŋuwalnydja walalaŋgal, ga märraŋalnydja ŋayi ŋunhi nhuna, nhuma dhu ga nhinany mägayan yan. Ga ŋuli nhe guyaŋan nhe dhu djäma ŋula nhä, nhäŋuny ŋathil ŋanya Djesu-Christnha märr ŋayi dhu nhuna waṉa-gämany, märr nhuŋu dhu ŋayaŋuny dharraḏayirra. Ga yaka meṉguŋuny buku-wurrpanarawnydja nhanŋu. \v 16 Ga manymak nhakun nhuma gan ŋunhi ŋäkul dhäwuny mala nhanukalaŋuwuynydja Djesu-Christkalaŋuwuynydja, yurr waŋan ŋayi dhu ga nhumalaŋgal ŋayaŋulila. Marŋgikunhamirrnydja walal marrtji mirithi yan, ga latjukunhamirr. Manikaynydja walal gi ḏar'ṯaryurrnydja walŋamirra ga ŋunhin dharrpalnha nhanukalaŋuwuynha. Ŋuli nhe dhu ŋunhi manikaynydja ḏar'ṯaryun God-Waŋarrwalnydja, ḏar'ṯaryurrnydja ŋayaŋuynydja buku-wurrpanaraynha, bukmakpuy yan ŋunhi ŋula nhäpuynydja malaŋuwuy, ŋunhi nhä mala ŋayi gan nhuŋu djäma. \v 17 Biyak bili ŋanya gi Garraynhany Djesunhany ŋurruŋukuŋ yan ŋunhi ŋula wanhawiyakuny malaŋukurr djämakurr, ŋunhi limurr dhu ga buku-wurrpandja God-Waŋarrnhany nhanŋu. \s1 Gurrum'thurr yan marrtji bala djägany nhumalaŋguwuy nhuma \s2 Care for one another \sr Colossians 3.18—4.6 \p \v 18 Nhe miyalk ŋunhi nhe wäŋamirr, dhuway'mirriŋunhany nhuŋuwuy nhe dhu ga dhäruk märram, bili dhuwaliyin ŋunhi yuwalktja dhukarr Garraywalaŋumirriwnydja miyalkkurruwurruŋ, bitjanna yanbi nhe dhu ga ŋunhi nhinany. \p \v 19 Ga nhe ḏirramu ŋunhi nhe wäŋamirr, märr-ŋamathi gi nhokiyingalaŋaw nhe miyalkkuny, ga yaka ŋanya gi dhar'thar-gurrupulnydja ŋula nhakuny malaŋuw djämaw. \p \v 20 Nheny djamarrkuḻi', dhärukkuny gi märr-yuwalkmirriyi nhokiyingalaŋaw nhe ŋäṉḏi'mirriŋuwnydja ga bäpa'mirriŋuwnydja, bitjandhi yanbi dhu ga ŋunhi Garraywalaŋumirrnydja djamarrkuḻi' nhina, bili ŋuriŋiyiny romdhu nhe dhu ga ŋunhi märr-ŋamatham God-Waŋarrnhan. \p \v 21 Ga nhuma ŋunhiwurr ŋunhi nhuma djamarrkuḻi'mirr mala, yaka gi biyakuny bili yan rom-nyamir'yurrnydja walalany, djamarrkuḻi'nhany nhuŋuwuy nhe, ŋunhi ŋula nhäpuynydja mala yätjkurruwuynydja djämapuy, walal balaŋ bäynha yalalaŋumirrnydja yakan gi djälthi ŋula nhakuny malaŋuw djämaw. \p \v 22 Ga nhe ŋunhi nhe djämamirr yolŋu, biyak bili gi märr-yuwalkmirriyi ŋunha ŋunhi buŋgawa'mirriŋunhany nhuŋuwuy nhe, ŋunhi nhaltjan ŋayi nhuna dhu ga waŋa ŋula nhaku malaŋuw djämaw. Biyak bili yan gi märr-ŋamathaŋ walalany, yaka yan balanyamirriynydja, ŋunhi ŋayi dhu ga nhämany nhuna ŋuriŋiyi buŋgawa'mirriŋuy nhokal, yuwalkkuŋ walalaŋ gi djämany ŋayaŋuynydja manymakthu yan, märr nheny dhu ga ŋunhiyiny märr-ŋamathamany Garraynhan. \v 23-24 Nhä mala djäma nhokal goŋŋur marrtji ŋorra ŋunhi nhe ga djäma, djämany gi manymakkuŋ yan. Djäma gi, ga guyaŋiny gi biyakun nhakun nhe ga ŋunhiny Garraywun djämany, bala ŋayiny dhu nhuna mundhurr-gurrupanna ŋunhiŋuwuyyiny djämapuy, ŋunhi ŋayi ŋäthilmirriyaŋal nhuŋu ga yolku bukmakku yolŋuw.\fig Working with all your heart doing house hold tasks|src="AV-282COL.tif" size="col" loc="AV" ref="Colossians 03.23"\fig* \v 25 God-Waŋarrwalnydja dhuwal limurr maŋutjiŋur bäyŋun barrkuwatj. Ga dhä-gir'yurrnydja ŋayi dhu ŋunhi bukmaknha yan yolŋunhany walalany ŋunhiŋuwuynydja ŋunhi nhä walal marrtjin djäma yätjkurr, ga ŋunhi bili yan dhu ŋunhi walalaŋguny buku-roŋiyi. \c 4 \p \v 1-2 Nhuma buŋgawa mala, ŋamathaŋ ga yuwalkkuŋ yan marrtji djägany nhokiyingalaŋaw ḏapmaranhawuywuny djämamirriw mala, ga biyakun guyaŋiny ŋunhi nhuŋuny ga buŋgawa'mirriŋu nhinadhi ŋunha djiwarr'ŋurnydja, ga nhäma ŋayi ga nhuna. Biyak bili yan gi bukumirriyaŋuny. Ga ŋunhi nhe dhu ga bukumirriyamany, ŋunhiyiny nhakun nhe dhu ga guyaŋany ŋunhiny nhe ga waŋany God-Waŋarrwala, ga buku-gurrpulnydja ŋanya gi ŋunhi bukmakpuynha yan ŋula nhäpuynydja mala ŋunhi nhä mala ŋayi gan nhuŋu djäma. \v 3 Ga wiripuny gi bukumirriyaŋ, märr ŋayi dhu dhukarr-buma limurruŋ marrtjinyaraw, ŋuruk dhärukku nhanukalaŋuw lakaranharaw, märr limurr dhu ga walalaŋgal lakaraman ŋunhi God-Waŋarrwuny dharrpalnydja guyaŋanhawuy nhanukalaŋuwuynydja Djesu-Christkalaŋuwuynydja, bili dhiyakiyin gämurruw' ŋarra ga dhuwal gulŋiyirr dharruŋguŋurnydja. \v 4 Nhumany dhu ga ŋunhi bukumirriyaman yan, märr ŋarrany dhu yanan marrtji lakaraman warraŋulkuman yolŋuwalnydja walalaŋgal ŋunhiyiny mala dhäwu, ŋunhi nhä mala ŋarra dhu ga lakaram walalaŋgal, bili dhuwaliyin ŋunhi mirithirrnydja manymak. \v 5 Ga ŋuli nhuma dhu ga ŋunhi mala-manapandja wiripuwurruŋgalnydja yolŋu'-yulŋuwal ŋunhi walal yakany Garraywalaŋumirr mala, nhinany nhuma dhu ga walalaŋgal gakal ŋamathirra ga gaḏamandhin, gurrum'thurra biyak djägany marrtji walalaŋ, märr ŋuliwitjandhin romgurr nhuma dhu ga ŋunhi walalany rälimirriyamany nhumalaŋgiyingalnydja nhuma ga nhanukal Garraywal. \v 6 Ga waŋany nhuma dhu ga ŋunhi manymakkum yan, djäl-gurrupan muka ŋunha wiripuwurrunhany, ga ŋuli walal dhu ŋunhi ŋäŋ'thundja nhumalany dhäwuwnydja ga nhumany dhu walalaŋ ŋunhi dhunupan yan buku-ḏaw'maraman. \s1 Dhawar'yunamirra dhäwu \s2 Final greetings \sr Colossians 4.7-18 \p \v 7 Yo marrkapmirr walal, nhuma Garraywalaŋumirr mala, Ditjikatjthun\f * \fr 4:7 \fr*\ft Tychicus\ft*\f* dhu ŋunhi lakaramany nhumalaŋ dhäwuny ŋarrakalaŋuwuynydja. Ga mirithirryi yan ŋarra ga dhuwal nhanŋuny märr-ŋamathirr Ditjikatjkuny, bili bäyŋun ŋayiny ŋuli gi ŋunhi ḏuŋḏuŋdhi. Ga linyu muka ŋuli ga ŋunhi djämany nhanŋuny Garraywuny rrambaŋi yan. \v 8 Djälthirr ŋarra ga, ŋarra dhu ŋayaŋu-ŋamathaman ga galŋa-djulŋithinyamaraman manapan nhumalany, ga dhuwal ŋarra ga djuy'yunna ŋanya, märr ŋayi dhu buni nhumalaŋ dhiyaliyi ga lakaraŋ ŋayi dhu boŋguŋ napurruŋgalaŋawuy dhäwu, ŋunhi nhaltjan ŋanapurr ga dhuwal nhina. \v 9 Ga waŋgany yolŋu ŋunhi ŋayi nhumalaŋgal nhakun malaŋur yäku Wanitjimitj\f * \fr 4:9 \fr*\ft Onesimus\ft*\f* dhu marrtjiyi malthun nhanŋu, ga bitjandhi bili ŋarra ga dhuwal märr-ŋamathirryi nhanŋuny Wanitjimitjkuny. Bili ŋayiny dhuwal balanyayi bili Garraywu yan malthunamirr, ga bäyŋu ŋayi ŋuli gulyurr malthunaŋur nhanukal Garraywalnydja. Maṉḏa dhu lakaraŋuny nhumalaŋ Ditjikatjthun ga Wanitjimitjthun, ŋunhi nhä mala ga dhuwal manymak dhiyal nhakun maḻŋ'thun. \p \v 10 Ga ŋayi dhuwal Yaritakatj\f * \fr 4:10 \fr*\ft Aristarchus\ft*\f* dhäruk djuy'yunmin nhumalaŋ, yän nhakun ŋayi ga djuy'yun nhanŋuwuy ŋayi märr-ŋamathinyawuy. Ŋayiny dhuwal, linyu ga rrambaŋi gulŋiyirr dharruŋguŋur. Ga ŋayi ga dhuwal Mäkthu\f * \fr 4:10 \fr*\ft Mark\ft*\f* bitjandhi bili yan djuy'yundhi nhanŋuwuy ŋayi märr-ŋamathinyawuy nhumalaŋ, ŋunhi ŋayiny galkipuynha gurruṯumirr Bänabatjkun.\f * \fr 4:10 \fr*\ft Barnabas\ft*\f* Bili muka nhumalany ŋunhi waŋa, nhuma dhu boŋguŋ gumurr-ŋamathi nhanŋuny Bänabatjkuny ŋunhi ŋayi dhu buniny nhumalaŋ. \v 11 Ga dhuwandja nhanukuŋun Djatjuwawuŋun\f * \fr 4:11 \fr*\ft Joshua (Jesus); Justus\ft*\f* nhumalaŋ dhäruk ŋunhi ŋayiny bitjarryi bili yan djuy'yurryi nhanŋuwuynydja ŋayi märr-ŋamathinyawuy nhumalaŋ. Djatjuwany dhuwal yolŋu ŋunhi walal ŋanya ŋuli ga wiripuny yäku lakaram Djatjatj.* Yo dhuwalawurryiny ŋunhi ḻurrkun'tja yolŋu walal Djuw\f * \fr 4:11 \fr*\ft Jews\ft*\f* malan, ŋunhi walal Garraywun Djesu-Christkun märr-yuwalkthin. Dhiyaŋuwurruyin ga ŋunhi yolŋuy walal napurrnydja djäma rrambaŋiny God-Waŋarrwuny rom malany, ga walal nhakun ŋarrany ga dhuwal mirithirr yan guŋga'yundja. \p \v 12 Ga Yipaparatjthuny\f * \fr 4:12 \fr*\ft Epaphras\ft*\f* ga bitjandhi bili yan djuy'yundhi nhanŋuwuy ŋayi märr-ŋamathinyawuy, bili ŋayi muka ŋunhi wiripuny yolŋu nhumalaŋgal malaŋur, ŋunhi ŋayi gan djäma Djesu-Christku. Yipaparatjtja ŋuli ga dhuwal bitjanna bili yan mirithirra bukumirriyamany nhumalaŋ. Ŋayin ŋuli ga ŋunhi ŋäŋ'thun God-Waŋarrnhany nhumalaŋ, märr ŋayiny dhu guŋga'yunna nhumalany, märr nhumany dhu yuwalkkuman yan malthun Garraywuny, bitjan bili yan ŋunhi nhaltjarr walal gan ŋäkul ga märr-yuwalkmirriyin Christkalaŋawuy, ga djämany walal ga ŋunhi, ŋunhi bili yan ŋunhi nhaltjarr ŋayi gan God-Waŋarr walalaŋ djälthin djämaw. Ga nhumany yanbi dhu ŋunhi bäyŋun gulyundja, ŋuli nhuma dhu ga ŋunhi marrtji gumurr-ḏälkurrnydja romgurr. \v 13 Ga ŋarra ŋuli ga nhakun nhämayi ŋarrakiyingalnydja ŋarra maŋutjiy, ŋunhi ŋayi ŋuli ga bitjandhiyi bili yan djämayi nhumalaŋgalaŋuwurrnydja dhiyaliyiny wäŋaŋur Layaditjiyany\f * \fr 4:13 \fr*\ft Laodicea\ft*\f* ga Yarayapulitjtja.\f * \fr 4:13 \fr*\ft Hierapolis\ft*\f* \p \v 14 Ga maṉḏa ga dhuwal Lukthu\f * \fr 4:14 \fr*\ft Luke\ft*\f* ga Dematjthu\f * \fr 4:14 \fr*\ft Demas\ft*\f* djuy'yun maṉḏaŋguwuy märr-ŋamathinyawuy nhumalaŋ. Luktja dhuwal limurruŋ marrŋgitj, ga märr-ŋamathirrnydja napurr ŋuli ga nhanŋu dhuwal mirithirr yan. \p \v 15 Yo, ga lakaraŋ yapaw walalaŋ ga wäwaw walalaŋ ŋunhi Garraywalaŋumirriw walalaŋ ŋunhayi wäŋaŋur Layaditjiya,\f * \fr 4:15 \fr*\ft Laodicea\ft*\f* ŋunhi napurr walalany ga guyaŋayi manymakkum yan, ga biyakiyi bili lakaraŋ Nim'pawalnydja\f * \fr 4:15 \fr*\ft Nympha\ft*\f* ga ŋunhi wiripuwurruŋgal Garraywalaŋumirriwal malaŋuwal, ŋunhi walal ŋuli ga ḻuŋ'maranhamirr nhanukal wäŋaŋur. \p \v 16 Ga dhurrwaraŋur dhipuŋurnydja ŋunhi nhuma dhu nhämany dhuwal djorrany', ga ŋayi dhu ŋula yolthu waŋganydhu yolŋuy bitjandhi bili yan maŋutji-ḻaw'maram ŋunhalnydja ŋunhi buṉbuŋurnydja ŋunhal Layaditjiyany,\f * \fr 4:16 \fr*\ft Laodicea\ft*\f* ga biyakiyi bili walal maŋutji-ḻaw'maraŋ ŋunhiyiny djorra', ŋunhi dhu Garraywal malthunamirriy mala gäma beŋur Layaditjiyaŋurnydja nhumalaŋgal. \p \v 17 Ga waŋganynha bulu; lakaraŋ ŋarrany dhäruk Yätjipatjkalnydja;\f * \fr 4:17 \fr*\ft Archippus\ft*\f* Djämany nhe dhu ŋunhi yuwalkkum yan dhawar'maram ŋunhiny ŋunhi ŋayi Garrayyu nhokal goŋ-gurrupar djämaw. \p \v 18 Dhuwandja ŋarra ga wukirriny ŋarrapi yan; Dhuwal ŋarra ga dhäruk djuy'yunmirra nhumalaŋ, ŋarra Bolyu\f * \fr 4:18 \fr*\ft Paul\ft*\f* djuy'yun ŋarra ga märr-ŋamathinyawuy nhumalaŋ. Yaka yan walal meṉguŋuny ŋunhi ŋarrany dhuwal dharruŋguŋura ga gulŋiyirr. Ga ŋarra ga bukumirriyam nhumalaŋ, märr ŋayi dhu God-Waŋarryuny nhumalany guŋga'yundja dharrwakurra dhukarrkurrnydja.