\id ROM - Daga NT [dgz] -Papua New Guinea 2005 (DBL 2014) \h ROM \toc1 Pol ok mega Rom nagirewa inamup sen \toc2 Rom \toc3 Ro \mt1 ROM \mt2 Pol ok mega Rom nagirewa inamup sen \c 1 \p \v 1 Ne apan Pol, Iesu Keriso nao mega ayamase tainawa amba God om enunege watu enamot mega dianegeni apanewa da. Ame God venana wan menan Nop Oit Mega Kakaewa wadidiaivin. \v 2 Nop oit kakaewa mame, watagaet God no oise waiwanumune nagirewa gamumup wa agiat nimanen. Nop tavewa ame mu seane. \v 3 Nop Oit Kakaewa ame taueni ame God Otua gutut megawa. God Otua apan iragen yaneni paua mega ame watageta apanewa Devit naewa megawa di. \v 4 Amba yamunewa me God Otua kimani imu pose woup seni apanewa, iwa me boen, Mamewa wan sia inakae yon wanden. Ap gapan Mamewa aro amun mega baware iragen ameme anu awatoni menan Iesu God Otua divin. Me Ayop nuga Iesu Keriso di. \p \v 5 Me tani gamup God anu aipakam nimanegen amba Iesu menan ne Iesu watu enamot mega apanewa da dianegen. Ap menan ne waenapan at at iravi wa upamopen nop mega anu tumase ayamase tapen menan bat nimanegen. \v 6 Amba e, ian Rom nagirewa, den God waenapan mega entan imaepen menan God enan waiwan. \p \v 7 Ne ok ma e, pa sewa Rom nagirewa, inayap siangin. God enan anu gurini gapan God waenapan mega entan imaepen menan diaiwan. Mamanu God Ayop nuga Iesu Keriso dere, garaet wat aipakam imaep amba nonup baigan muga enep. \s1 Pol God inap gaun wan \p \v 8 Namu iragen ame, ne Iesu Keriso nunan tani menan God inap gaun wat anuivin iwa, waenapan at at iravi e Iesu kaimakaet anu tumaseana oisewa anuiwanum. \v 9 Ne God nao mega neneni imuna potana wareni gapan, God Otua Nop Oit Kakaewa opata gapan wadidiamuivin. Ne enan wam wam pot pot mup wainawa ame God yawanegen anuiwan. \p \v 10 Mup nega waina ame ne inayap daio onget anuivin. God anuini gapan ne di ongain. God inap mup ap anega waivin. \v 11 Ne onge yawaet anuingina iwa God garaet wat aipakam nimaneni noa da wadidiaepen gapan wa kim imaet anuivin. \v 12 Guegue ame mam. Nop ame wadidiaepena gapan nu gare gare ta warit nisinait. Iwa anu tumat nega tavewa e yao anui amba gare egawa ne yao anuin. \p \v 13 Evenan wainawa, namu anuyana go endi nop ma sia di anun. Wam aruga inayap onget anuingina go dim dim watananek wandin. Daio nega iwa ameme, Rom nagirewa upinewa wat entan Iesu anu tumat tapen menan anun. Ame at ugupe gapan, Diu uoni nagirewa ame e umayap, ne God nop oit mega waingina menan anu tumasene mini e inayap venaset anuivin. \v 14 God nao mega tat dianegeni menan waenapan iravi ame pa nagirewa, pu nagirewa, anuine nagirewa, bumbawam taine nagirewa iragi wadidiamopen. \v 15 Ap menan e den pa sewa Rom gapan wainiana nagirewa Iesu Nop Oit Mega Kakaewa atonu den wadidiaet anuivin. \s1 Iesu oit mega amunu den \p \v 16 Iesu Nop Oit Mega Kakaewa wapen taina, ta umame den ya waivin iwa nop ame gapan God aro amun mega yavivin. Iwa nop mega ame gamup waenapan iragi, namu nu Diu nagire, amba evi e Diu uoni nagirewa den, God anu tumaset gapan inak ewakewa wat aninampen. \v 17 Ap gapan God nu waenapan tamanawa dianeni yao anuivin. Nu anu tumat nuga gapan inak ewakewa mame waratoni menan anu tumat nuga iragena ame gapan menan nu inak ewakewa ame waraton. Nop mega ok anega seane, \q1 Waenapan da da God inap anu tumasine menan, \q1 me tamanawa nagirewa diamon, amba mu inak wariwanumain. \s1 God ugu gangan mega koewa taintoni gapan \p \v 18 Waenapan God viripe uoni amba me tandayasene gapan God nop mega tavewa toborine menan, God ugu gangan mega kiman gapan inamup tauiwan. \v 19 Nu God guegue mega ewanen yawaton anuivin, mu den yaviwanum, iwa God mek di ewamon go mu ae veane menan ugu gangan mega inamup tauiwan. \v 20 Ere mangan gapan God ire yaoyao mega karauawa amba yaibobot aro amun megawa ge imu pose woup am seni yaunewa aroga yavinton. Guegue mega ameme dim dim wan venat mutane gapan yawaton anuivin. Ap menan koerage taine nagire mu God oare wainewa ame ebo aopan da, wabobora bora da uon. \v 21 Mu God anu kakayasene go inap ayamat ya taiwanum amba God yaua den ao ya wariwanum. Gare mondi anuiwanum menan imumu mum tauen bumbawam taiwanum. \v 22 Mu anega wane, “Nu asigip tatoni nagirewa,” go uon, mu bumbawam nagirewa. \v 23 God wam wam pot pot wande aini apanewa ya wa taragasene go ae vean gare waenapan guewa ugup ugup nanimup kaitane ameme apan guewa o nenip guewa o man guewa o mokare guewa inamup wa taragasiwanum. \p \v 24 Ap menan God ae di vemon. Menan mu imumu koewa dansewa gapan waren di ta amuiwanum. Ap gapan inak koewa aninke dena taiwanum amba inak umame dena gare gare taiwanum. \v 25 God nop oit mega tavewa anune go ae vean amba gare nop eboewa anu tumasen. Amba mu wan dim dim God taniwa ame tambune wa taragasiwanum go wan venat mutane apanewa ya wa taragasiwanum. Go nu God inap usenagaet wa atonasinampen. Ame umap. \p \v 26 Iwa mu ap taiwanumune menan God ae di vemoni gapan mu umam inagewa tat anu taiwanumune. Piup guegue mega ame waen apan men anupi umap di, go waen muk dere ingane wainan gogo mini taine koerage. \v 27 Ap mini sia apan waen men anupi umap di, go apan muk dere gare gare anu gwagwaramene amba ingane wainan gogo mini taine ame koerage. Apan dere dere ap taine go mu umam da ya anuiwanum menan koewa ap taine garewa muga muk wapimu wa koeam wanum. \p \v 28 God guegue mega piupa dim dim tani gapan yawane go mu ya anuiwanum menan me ae vemon amba muk koewa anune gapan taiwanum, ame negin gegerawa ya tata mega taiwanum. \v 29 Koewa ugup ugup potamup bararaeni manega. Agaga taiwanum. Waenapan upi mun ya anuiwanum go anu koeam mumiwanum. Upi ugu gangan mutane guramone borit wan. Engirit wangirit tane waiwanum. Evene wai aopan imu pose naiwanum upi anu baitam mumiwanum. Nuaroro waiwanum. \v 30 Yanao waiwanum. God anu koeamiwanum. Gine namu enkatamene waiwanum. Muk apan apan tane waiwanum, koewa aigap sia tage bat taiwanum. Ine mame nomu ya wariwanum. \p \v 31 Nop tavewa anu waramasiwanum. Dim dim tapen men wa agiat mumane go ya taiwanum. Upi munan ya anu guriwanum munan bagua ya anuiwanum. \v 32 God anega wani, “Waenapan koewa ugup ugup ameme umap taiwanumampina garewa bop.” Me wani mu anun go sia taiwanum. Mugenat koewa taine ame koerage go koerage iragena ame waenapan uruga den taiwanumampina atonamu anuiwanum. \c 2 \s1 God wanene tanepi guegue mam \p \v 1 Oru ma, e waenapan upi enu yawamoyan waiana ame aopan di waiwanin, iwa e ap wanene tamo enu yawamoyan waiana go guegue muga den e di taiwanin menan ek ingane wa koeragam wanin. Menan e da da ap tanewa ame ebo, e inayap wabobora bora da uon. \v 2 Nu iravi asiginup, orup da koewa tapiwa ame garewa God wanene ta itan waneta, ame umap di iwa God wanene tat mega tamana iragen. \v 3 Go e waenapan upi koewa muga munan enu yawamoyan waiana go ek den taiana menan e tap aisepen arok da uon, God wanene tae garewa di eneta. \v 4 God bagu sisi baware inayap anuiwan, koewa ega garewa menan menawaet ya eniwan amba e kakaewa ega tanapen menan amat taiwan. Go gare e God kakaewa mega ame wa koeamiwanin go? Imuya entanepen menan enan bagu sisi anuiwan. E ame anuiwanin go uon? \p \v 5 Go e imuya potaya iragi kaimake wan amba gware den wanumam, koewa ega ae ya viana menan wanene ega itanewa diriga aita se doriwanin amba wanene wamewa gapan God ugu gangan mega arogameta, waenapan mu inamup amba e inayap den. Wam ame gapan God wanene tamanagaet tamota. \v 6 Wam ame gapan, nu daiton daiton garewa nuga nuneta. Nu kakaewa o koewa taitoni omewa gapan gapan garewa di nuneta. \v 7 Waenapan kakaewa pot poraet taine gapan kiman oya oya megawa, viripewa den inak yaibobot warat anune menan God garewa inak yaibobot muneta. \v 8 Go waenapan upi agaga taine amba koerage tapen menan negin tamanawa ae veane menan God garewa ugu gangan mega baware muneta. \v 9 Waenapan da da, Diu nagire amba Diu uoni nagire den, koewa tainanta menan bagu sisi anu tanait, inkae ankae wait. \v 10 Go waenapan da da, Diu nagire amba Diu uoni nagire den, kakaewa tainanta, God nonup megawa ge virip megawa amba oya oya mega den nuneta. \v 11 God wanene ap anega tata iwa me yamap nu iravi gine daiton di, me kakaeven ya tata. \p \v 12 Diu uoni nagirewa, apan Mosis iup namua seni mu inamup ya tauen. Mu koewa taine menan God wanene tamota, wanene ame Mosis iup mega namua gapan da uon iwa iup namua ame mu inamup ya tauen. Go Diu nagirewa koewa taine gapan God Mosis iup mega gamup wanene tamota, iwa iup mu inamup tauen. \v 13 Amba sia Mosis iup mega namua Diu inamup di tauen go waenapan da da iup anune go ya taine God waenapan ame kakaewa ya diamuiwan, go da da anuine tainewa mugenat kakae diamuiwan. \p \v 14 Diu uoni nagirewa Mosis iup seni mu inamup ya tauen go iup ame tavewa mu muk imup di anune taiwanum menan muk iup muga di taiwanunum gosi Mosis iup seni inamup ya tauen. \v 15 Guegue muga kakae taine gapan mu muk ingane ae anuine God iup mega potamup wandini gapan taiwanum. Imumu ap den anuiwanum iwa wam da koerage tapi imumu ingane koerage tat wata. Wam da kakae tapi imumu ingane kakaewa tat wata. \v 16 Ame menan Iesu Keriso Oit Mega Kakaewa wadidiaingina ame wani gapan God ap anega tata. Iesu Keriso nunan tani gapan God anut nuga karauawa kakaewa o koeragewa ame wanene taneta. \s1 Diu nagirewa God nop mega namua muneni go inak ya waran \p \v 17 E Diu nagirewa apan apan tayan anega waiwanin, “Nu Diu nagire di nu ian ugupewa uon. God nu evenanua iup mega tumap waninivin. \v 18 God nu dim da tat anuini nu asiginup amba iup mega nuneni gapan kakaewa koewa yan seapen neginewa nu asigip taton. \v 19 Nu imu borat mutane nagirewa negin kakaewa ewamuitoniwa. Nu muma wanumuine nagirewa ganat munitoniwa. \v 20 Bumbam tane waine nagire wa tamanam mumivin, nop ya anuine nagire orup otu mini sia wadidiamuivin. Iup nuga gapan anut ge nop tavewa iragi wanum amun.” E apan apan ap anega tayan waiwanin. \p \v 21 E negin kakaewa waenapan wadidiamuianawa go ek ingane ae wadidia waniampo, ame kakae. Up ya tat diamuiwanin go e up den taiwanin. \v 22 E anega waiwanin, “Wainan gogo ya tane,” ap anega waiwanin go e den sia taiwanin. Waenapan guewa nanimup kaitane inap wa taragasine ame e nia sisi waiwan go guewa ame pa mega tune gwanap aisean up taiwanin. \v 23 E God iup mega kwayup taiwanin wa atonasiwanin go iup ame paina yamasean menan God yaua ae bariwanin. \v 24 Nop mega ok anega seane, \q1 E Diu nagirewa koerage taiana menan, \q1 Diu uoni nagirewa God yaua wa koeragamiwanum. \p \v 25 E God menan etuya tum tayana ame kakae go tavewa mega God iup mega ayamase tane gapan venaseta. Go God iup mega topaisenewa, ame gapan tavewa uon tata, menan etuya tum den ya tapo, iwa ame gapan den tavewa uon. \v 26 Guegue mam, Diu uoni apan da, me etua tum ya tan go God iup mega yambuni ayamase tapiwa ame God yamap me etua tum tani apanewa mini wandeta. \v 27 Ap gapan Diu uoni nagirewa Diu nagirewa wa koeragam mumain, iwa e Diu nagirewa etuya tum tayan amba Mosis God iup mega seni ame inayap wandia go e iup ame topaisiwanin. Diu uoni nagirewa mu etumu tum ya tane go God iup mega ayamase taiwanum, ap menan mu Diu nagirewa wa koeragam mumain. \p \v 28 Menan apan da etua megenat tum tani go imu pose ya entaneni menan me Diu apane iragena da uon di, me etua mondi tum tan, tavewa uon. \v 29 Diu iragen apanewa ame orup da da imu pose den entanen. Menan imu pose gapan etua tum tani paua mega mini venasen iwa imu pose entanen. Ame Guewa Woup Seni nao megawa go waenapan gamumup uon. Iwa naninup tum tata gapan ya venaseta. Iup seni gapan den ya venaseta. Menan apan da imu pose entaneni menan me Diu iragen apanewa di amba waenapan uon go me God inap di wa atonasiwandata. \c 3 \s1 God Diu nagirewa namu diamon go mu ae vean \p \v 1 God Diu nagire amba Diu uoni nagirewa munan anuiwan ap menan Diu nagirewa mu kakae muga da den go uon? Iup mega kwayup tapen men etumu tunepi guegue ame tavewa den go uon? \v 2 Guegue ame tavewa di den menan Diu nagire kakaewa muga wandia. Kakaewa ame mam, God oit mega ian Diu nagirewa inamup namu anu watu enen. \v 3 Go mu upi God nop mega ya waran anu tumasene. Ap koerage tane menan God gare wa agiat mumeni ameme tavewa venaseta go uon? \v 4 Ame venaseta, God di tata iwa nop mega ugup ya entaneta. Waenapan iravi ebo wain go God ebo da ya wata. Wataget Devit God menan ok anega seni, \q1 Nop gega iravi tamana wawa waenapan iravi anu umap wain, \q1 ap gapan enu yawage wapi wamewa gapan, \q1 orup da nop gega ya yamaseta. \m \v 5 Koerage taitoni gapan God kakaewa mega arogamen menan iwa dimen nu sia wanene taniwan? Koewa nuga menan wanene tanepi me koerage tat diat go? Ae, ap anega ya diat. Ame mondi nagirewa guegue ne anu waivin. \v 6 God inap koewa uon. Koevet tapo anenen amba piup nagire koewa nuga men wanene tanepo? \v 7 Waenapan aopan anega dianegepiwa, “Ne ebo waingina gapan God kakaewa mega yawaton menan God yaua ao warivin. Ne koerage ya tapo kakaewa mega ya yawapo. Ap menan God iwa dimen ne apan koerage dianegiwan?” \v 8 Mu aopan anega wane menan ne aigap aopan sia manega wain, “Ane koewa tapen ap gapan kakaewa tautanait.” Nop ameme ebo megenat go waenapan upi ne nop ap wana men wa koeragam nimanegen. God evi amba mu diguguramopi ame kakae. \s1 God yamap apan mek kakae da ya wandia \p \v 9 Anenen? God yamap nu Diu nagirewa kakae amba Diu uoni nagirewa koerage, ap anega waivin go? Ae, ne ap anega ya waivin. Ne namu wadiaena sia waivin Diu amba Diu uoni nagirewa iragi koewa aroewa gauarap waninivin. \v 10 God nop mega ok anega seane, \q1 Waenapan daiton kakaewa da uon, iravi koerage. \q1 \v 11 Apan da daiton God menan ya anu aviwan. \q1 amba apan da daiton God yoa ya taiwan. \q1 \v 12 Waenapan iravi God tandayasen ae ve amon, \q1 negin koewa gapan amuiwanum. \q1 Apan da daiton kakaewa da ya taiwan, \q1 daiton mini da uon di. \q1 \v 13 Nop muga ebo aopan gapan aninke den, \q1 ame waenapan puakewa muga aninke mini, \q1 nomup tauen aewan. \q1 Merimua gan upi aopan wa ewam wanum. \q1 Mokare seram iapa mega mini nomup tauen aewan. \q1 \v 14 Nop mugawa sisi den amba e wayame den waiwanum. \q1 \v 15 Upi menawaet siget muniwamun, \q1 amba upi guramuine borit waiwanum. \q1 \v 16 Ambagan amuinewa, koewa ge bagu sisi ewamup yonen iwan. \q1 \v 17-18 Baigan neginewa mu oare. \q1 Amba mu God viripewa ya taiwanum. \m God nop mega ok anega sean. \p \v 19 Endi nu asiginup di, ame Mosis God oisewa seni tavewa mega anuine nagirewa oit ame ayamase tapen menan sen. Iwa oit ame gapan waenapan iravi koewa muga menan wabobora bora da uon ap me gapan God wanene mega waenapan iragi inamup no aroga di wandia. \v 20 Go orup da iup anu warepi menan God kakaewa ya dieta go iup ame taueni iwa mega nu koewa nuga wat matakamep yao anupen. \s1 God anu tumasitoni gapan kakae dianiwan \p \v 21 Go endi God negin ansena gapan kakaewa dianeni guegue ame ewaniwan. Mosis ge God nop mega watagaet waiwanumune nagirewa den tavewa ame evi tauepi oisewa wane go negin ame Mosis iup namua seni anuton taitoni gapan da uon. Negin ame Mosis ge God nop mega watagaet waiwanumune nagirewa den guegue mega evi tauepi oisewa wane. \v 22 Endi negin tamanawa ame anuton, ameme Iesu Keriso nunan tan anu tumasitoni menan God kakaewa dianiwan. Me yamap waenapan iravi gine daiton di, menan waenapan iravi Iesu anu tumasep kakae diamopen menan anuiwan. \v 23 Nu iragi koerage taintoni menan God kakaewa mega tat dianeni nu ya taivin. \v 24 Go Iesu Keriso koewa nuga gapan wat vetaneni menan God mek atonanu anuni gapan kakaewa garaet dianiwan. \v 25 God koewa nuga anu ae veapen menan Iesu watu enen bop tan deniwa tau visen. Nu anu tumasetawa menan God koewa nuga anun ae veta. Guegue mega kakaewa mame tani gapan to ewaniwan. Watageta, God waenapan koewa muga yawamoni go ya batnagen iwa mek imu pose ae bigaren wande en. \v 26 Go endi koewa nuga batnagini iwa nu anu tumasintoni nagirewa kakae dianepen anuiwan amba ap gamup guegue mega kakaewa Iesu gamup ewanepen menan taiwan. \p \v 27 God ap nunan tani menan nu apan apan ta wait go? Apan apan ta wata umap uon iwa iup anu tatoni menan koewa nuga anu ae ya ven, di wanden go inap anu tumasitoni menan anun ae viwan. \v 28 Menan nop davewa anuintoni manega, waenapan Mosis iup namua seni anu taiwanumampina kakae ya diamuiwan go Iesu anu tumasepi menan kakae diamota. \v 29 God Diu nagire mugenat God mugawa go? Ae, Diu mugenat uon waenapan iragi God mugawa. \v 30 God me daiton di. Diu nagire inap anu tumasepi kakae diamota amba Diu uoni nagirewa inap anu tumasepi kakae den diamota. \v 31 God anu tumasitoni menan Mosis iup seni ae veat waivin go? Ae, uon di. Anu tumasitoni gapan iup namua nop tavewa anuton waivin. \c 4 \s1 Apan Eibaraam God anu tumasen \p \v 1 Apan Eibaraam, nu omayan baewa ibariwa, me asik mega tani dim da? \v 2 Me dim dim kakaewa tani menan God kakae diapo mek apan apan ta wapo go me God yamap apan apan ap ya ta wan. \v 3 God nop mega anega seane, \q1 Eibaraam God anu tumaseni menan God me apan kakaewa dien. \m \v 4 Nop ame guegue mam. Apan da nao da tapi garewa mega warepi ame garewa mega di, garaet uon. \v 5 God koewa taine nagirewa koewa muga anun ae vini apanewa. Menan waenapan da da, mu dim dim nao da kakaewa tapi gapan God koewa muga wat mutapen menan ya anupiwa go gare God inap anu tumasepiwa ap anu tumat gapan God mu kakae diamota. \v 6 Watageta apan Devit, nop ap menan wan. Devit wani tavewa mam, orup da da me kakaewa taini gapan uon, go anu tumat tani gapan God kakae dien. Ap menan orup ame aton baware anuiniwa. \v 7 Devit anega wani, \q1 Waenapan da da koewa muga God anu ae ve, \q1 imu oaraseni menan aton anuiwanum. \q1 \v 8 Aton anuiwanum iwa koewa muga ya batnak mumiwan. \m \v 9 Devit aton ame menan wani nu Diu nagire etunu tum tatoni inanup nugawa megenat go? Ae uon, etumu tum ya tane nagire den. Iwa nu den God nop mega gapan anega waivin, “Apan Eibaraam God anu tumaseni menan God kakae iragen dien.” \v 10 Wam ansena kakae iragen dien? Eibaraam God namu anu tumaseni gapan God kakae iragen dien, ap ewap Eibaraam etua tum tan. \m \v 11 Menan Eibaraam God inap namu anu tumasen, me anu tumaseni menan God Eibaraam apan kakae iragen dien. Ap ewap me etua tum tan, etua tum tani iwa mega ame God anu tumaseni paua mega tan. Eibaraam ap tani menan me anu tumat nuga i apanewa entanen. Diu uoni nagirewa etumu tum ya tane go God anu tumasene menan me kakae diamon. Amba mu iravi Eibaraam omae baewa. \v 12 Ap umap Eibaraam Diu nagire den omae bae mugawa. Diu nagirewa da da etumu tum tanewa amba den Eibaraam God anu tumaseni mini anu tumat taiwanumampina ame mu Eibaraam omae baewa iragena di. \s1 God anu tumasitoni men nunat wa agiat nimaneni warivin \p \v 13 Watageta, God Eibaraam, nu omayan baewa mega den, anega wa agiat mumen, “Ne piup iragi enain,” ap anega wan. Eibaraam Mosis iup namua seni anu wareni menan ya wa agiat mumen go me God anu tumaseni gapan kakae dieni menan wa agiat mumen. \v 14 Da da Mosis iup mega namua megenat anun warane nagirewa God kakae diamopo ame gapan God anu tumat taine nagirewa mu anu tumat muga tavewa uon iwa iup ayamase tane megenat gapan mu inak warane amba agi mega den pokaet. \v 15 Mosis iup seni gapan koewa nuga menan God ugu gangan mega yawaton anuivin. Go iup da mu inamup ya taueni menan waenapan iup da paina ya yamatain. \p \v 16 Ap menan God wa agiat megawa ame nu agi mega anu tumat tatoni menan garaet nuniwan. Da da iup ayamase taine nagirewa mu inamup menan ya tauen. Go da da Eibaraam God anu tumaseni mini taine nagirewa inamup tauen iwa mu Eibaraam omae baewa. \v 17 God Eibaraam menan wani ok anega sean, \q1 Ne anega diagain, waenapan aruga omae baewa ame ge. \m God namu Eibaraam wa agiaseni amba Eibaraam God agi mega anu tumaseni. God wapi borit wane nagirewa inak muse sia yon wanumoin. Dim dim da ya wandini me wani gapan venase tau aewan. God nuga aro amun mega ap anega. \v 18 Watagaet da, God Eibaraam anega wa agiasen, “Ge naewa gega evi aruga tata.” Eibaraam orup baraepen menan anuiwandin. Waenewa, Sera, aeta toguren menan bagup ya tan go Eibaraam orup menan gop ya anun go di anu nau iwandin. Ap anuiwandini menan Eibaraam waenapan aruga omae baewa muga entanen. \v 19 Wam ame gapan Eibaraam en mega apane nani yamunaet (100) umap aeta di, orup barae barae ya umap. Waenewa, Sera den aeta ton, orup wara wara wamewa uon tan. Dere aeta guramon go orup baraepen menan God inap anu tumat tane. \v 20 Orup da barat wa agiaseni Eibaraam gego da ya anun. Anu tumat mega eparae den gapan God wa atonasiwandin. \v 21 God aro amun mega aritawa menan Eibaraam wa agiaseni nopewa kaimakaet di anu tumasen. \v 22 Me God ap anega anu tumaseni menan God Eibaraam apan kakae iragena dien. \v 23 Wataget ok anega seane, \q1 God apan kakae iragen dien. \m Ap seane Eibaraam menan megenat ya seane. \v 24 Go nunan den ok ame sean. Ayop nuga Iesu bop tan God wan inakae sia yon wandeni ameme nu anu tumaseta gapan nu den kakaewa nagirewa dianeta. \v 25 Iesu koewa nuga menan tone boen amba God nu kakaewa nagirewa dianepen menan inakae sia yon wanden. \c 5 \s1 Iesu menan God inap baigan taivin \p \v 1 God anu tumasetoni menan me nu kakae dianen menan Ayop nuga Iesu Keriso nunan tani gamup nu God den baigan taivin. \v 2 Menan endi Keriso naune aen God garaet wat aipakam nimaneni gapan tumap waninivin. Nu gop ya anuivin go aton aigap anuivin iwa nu wam da amba God oya oya mega nu den warait. \v 3 ugu vegaek bagu sisi ugup ugup anu tanata den aton anuivin. Iwa ugu vegaek ame gapan nu wat ayamet anu tumat nuga to kimeta. \v 4 Ame wat ayameta gapan God nu inanup aton anuta ap gapan anu dao nuga kai wareta. \v 5 Anu dao mame gapan nu tap gop da ya anuivin iwa Guewa Woup Seniwa gamup God baigan megawa potanup wagemen no dotouen. \p \v 6 Wataget amba, nu koewa tat God tandayasinton menan mek anuni wamewa gapan Keriso taue nu koewa nagirewa nunan boen. \v 7 Guegue da mam. Apan kakaewa menan garewa orup da bop tapen tapiwa ame kaimake den. Amba sia evenanu kakaewa menan garewa nu da bop tapen tata ame den umap uon. \v 8 Go nu koewa taivintoni go gare, God Keriso watu enen nunan bop tan, iwa God nunan anu gurini menan. \v 9 Keriso nunan boeni gapan deniwa tau viseni menan God yamap nu kakae waninan. Go ap megenat uon go da sia God ugu gangan mega ya yawapen menan Keriso namunu boren. \v 10 Wataget God anavi mega waineton go Otua nunan boeni gapan God evenan tanen. Evenan taneni menan endi aigap sia Iesu ao yon wandini gapan nu den inak ewakewa warivin. \v 11 Go inak megenat ya nunen, Ayop nuga Iesu Keriso menan God inap aton anuivin iwa me endi evenan tanen. \s1 Bop Adam gapan tauen go inak Iesu gamup tauiwan \p \v 12 Adam koewa tani gapan koewa piup ma tauen. Koewa ame bop den ware tauen. Waenapan eviwa uruga koewa den taintoni menan Adam bop ere me tani ame nu uruga inanup tauen. \v 13 Waenapan erewa koewa tanau onam wanumune amba apan Mosis God iup mega sen. Menan namu iup ya seni wamewa gapan waenapan koewa muga God ya batnagen, iwa iup evi amba tauen. \v 14 Adam wam mega onin e Mosis wam mega taueni gapan bop aroewa den wandeni gan waenapan borit waiwanumun. Waenapan eviwa Adam koewa tani mini ya tane go mu den mondi borit waiwanumun. \p \v 15-16 Apan namu iragen Adam amba evi taueni apane ame Iesu. Adam koewa tani garewa ugup, amba God Iesu gamup garaet nuneni garewa ugup sia. Go Iesu gamup God garaet nunen. Menan Adam koewa tani garewa waenapan aruga borit waiwanum. Go God garaet nuneni apan daiton ame Iesu Keriso. Me gamup God garaet aigap iragen nuneni gapan nu waenapan aruga inak warivin. Adam me orup daiton, amba koewa daiton tani menan waenapan aruga God wanene gapan taue borit wain iwa mu koewa diamon. Nu aruga koewa nuga arugataet taivinton go God Iesu gamup garaet nuneni gapan nu kakaewa nagirewa dianen. \v 17 Apan daiton Adam koewa tani garewa bop piup iragi ta ewanen. Me apan daiton megenat go garewa mega waenapan iravi warivin. Go apan dawa, Iesu Keriso tani, garewa aigap iragen. Iwa Iesu, apan daiton megenat, nunan bop tani menan God nu kakaewa nagirewa dianen, amba garaet aigap sia ame nu Iesu aro amun mega den warat waninait. \p \v 18 Ap menan, apan daiton koewa tani menan God waenapan iravi koerage diamon. Ap umap apan dawa kakae tani menan God waenapan iravi kakae dianen amba inak nuniwandat anun. \v 19 Apan daiton, Adam, God noa ya anu tani menan waenapan aruga koewa taiwanum. Ap umap apan dawa, Iesu, God noa anu tani menan God waenapan aruga kakae dianiwan. \p \v 20 Koewa nuga aruga yao anupen menan Mosis iup namua sen. Koewa nuga baware iragen go God garaet wat aipakam aigap sia nuneni gapan koewa nuga wat musen. \v 21 Wataget waenapan koewa taiwanumune gapan borit wan go endi God nunan garaet tani gapan nu inak kakaewa ta aninait. Ayop nuga Iesu Keriso nunan tani menan inak yaibobot wanin aninain. \c 6 \s1 Keriso gamup koewa aro amun mega inanup uon tan \p \v 1 Ap watoni menan nu aigap anenen wait? Nu inanup God garaet mega aigap sia baware tapen menan nu koewa aigap aigap tainait go? \v 2 Ae, uon iragen. Koewa aroewa inanupe wat musen uon tan menan ap anega ya tait. \v 3 E asigiap, nu Keriso gamup dup iatoni gapan Iesu Keriso den intum taton. Amba sia anu tumat dupewa ame gapan nu me bop mega den intum taton. \v 4 Guegue ame mam, Dup iatoni gapan Iesu boen urata tune nu den urata tunen. Ap umap sia, Mamanu God amun oya oya bawarewa mega gapan Keriso inakae sia yon wandeni, nu den inak nitaton, ame gapan inak ewake waraton waninan. \p \v 5 Menan nu Iesu den daiton intum ta bop tatoni mini, nu me inakae sia yon wandeni mini nu den inak nitat sia yon wanineton. \v 6 Nu mame di anuivin. Wataget koewa aroewa inanup baware, menan nu imunu koerage namua ame uon tapen menan Keriso den korosi gapan togurane boen, menan endi koewa aroewa inap ayamat ya taivin. \v 7 Guegue ame apan da boepi mini, boepi wamewa gapan koewa aroewa me inap den uon tata. \p \v 8 Nu Keriso den intum ta borit watoni menan evi amba me den inat waninait, ame nu anu tumasivin. \v 9 Menan nu asiginup Keriso boen God wani inakae yon wandeni amba sia ya boeta. Bop amunewa yamup sia ya wandeta. \v 10 Guegue ame apan boepi mini, Iesu boeni wamewa gapan koewa amunewa ap gapan den boen amba endi me sia inakae yon wandeni God den intum tan wandiwan. \v 11 Ap umap e manega anupen, e Keriso den intum ta borit wayana menan koewa amunewa inayap den uon tan amba endi e God den waniwanin iwa Iesu gamup e me inap aisean. \p \v 12 Etuya imuya dim dim koewa tat anuine, e imuya ya warep tanda anu iwa korosi gapan koewa aroewa gase boen. \v 13 Menan etuya imuya semua da den koewa tat anupiwa tanda wan kwayup tan. Gare God anuni ap taiwanian. E borit wane inak sia warane nagire mini etuya imuya iragi God nao mega kakaewa taiwanian. \v 14 Mosis iup seni gapan ya waniaisi God nunan garaet tani gapan waniaisi menan koewa inayap aro tapen tapi tanda anun. \s1 Koewa ae vean kakaevet taiwanian \p \v 15 Endi anenen wait? Mosis iup namua seni gapan ya waninait iwa nu God garaet megawa gapan inivin, menan nu koewa tainait go? Ae, uon di. \v 16 E anuiwanin apan da anega wapi, “Onaen, wapena tan.” Ap wapi men tanewa me ayop egawa, e ago megawa. Ap umap e koewa ago megawa mini tanewa e garewa borit wai go God nop mega anu tane garewa ame kakaewa nagirewa diaeta. \v 17 God inap gaun wapen! Iwa wataget koewa inayap aro taiwandin anu taiwanian go endi nop tavewa wadidiaene gapan anuyan atonu den taiwanin. \v 18 God tani gapan koewa aroewa vetaeni amba endi God nao mega kakaewa di taiwanian. \p \v 19 Ne endi piup gueguewa gapan wadidiaivin iwa kiman gueguewa e oare ya anu kakayatai. Wataget eyao taine mini taiwanian umam noa den taiwanian guegue kakaewa oare go endi imuya woup sepen menan ek etuya kwayup tan guegue kakaewa ta aisiwanian. \p \v 20 Koewa nanam imaeni gapan tayana menan guegue kakaewa e oare ya taiwanian. \v 21 Koewa ame tayana menan endi umam anuiwanin iwa garewa mega bop di. \v 22 Endi God wani menan koewa gapan vetaen amba God menan nao taiwanian. Menan endi e God menan waniwanian amba maup mega ame inak yaibobot. \v 23 Koewa taitoni garewa ame bop di go God yan garaet mega ame inak yaibobot iwa ayop nuga Iesu Keriso den wainitoni menan. \c 7 \s1 Mosis iup mega aroewa Iesu boeni gapan uon tan \p \v 1 Waenapan negawa, e iup gueguewa asigiap. Ame apan da kasiga wandini gapan iup menan taiwandata. Go me bop tapi gapan iup ame menan da sia ya tata, bop gapan iup aroewa uon di tan. \v 2 Guegue da mam. Waen memewa inaka wandepi iup aroewa wandini gapan memewa ae ya veta. Go memewa boepi iup ame ya wataneta. \v 3 Ap menan memewa inaka wandepi, go waen ame apan dawa den inepi waenapan anega digurain, “Ge wainan gogo taingi.” Go memewa boepi ap anega ya diain. Apan da ugup sia naisepi iup ya wataneta ame wainan gogo da uon. \p \v 4 Waenapan negawa, ne guegue gat wana e ap umap. Mosis iup seni ame namua bawarewa egawa, go Keriso boeni e den me intum tayan borit wayana menan iup ame ya watanaiwan. Amba endi e Keriso megawa, me inaka ao yon wandeni mini e inak warayan, God anuni nao kakaevet ta aisiwaniampen menan. \v 5 Wataget etunu imunu koewa ugup ugup tat anutoni iwa Mosis iup mega baraeni gapan nanam nimanen. Menan nu dim dim da tatoni ame garewa bop megenat inanup tauen. \v 6 Go endi God iup ame gapan vetanen iwa nu Iesu den intum tat borit waton menan iup aroewa nu inanup uon tan. Ap menan nu iup namua ok nanimu gapan seane ya taivin go inak ewakewa Guewa nuneni gapan taivin. \s1 Mosis iup mega gamup nu koewa nuga to ewanen \p \v 7 Mosis iup mega menan anenen wait? Nop ame koerage go? Ae, koerage uon. Iup ya wandepo koewa nega ya anupo. Iup anega wani, “Evenaga puraput mega ya wawa baguga ya kandaep.” Ap ya wapo koewa ap me ne ya anupo. \v 8 Iup anega watananegeni go koewa taue namunap yoneni evenana puraput mega di warat anun. Iup ya wandepo koewa waenapan inamup aro ya tapo. \p \v 9 Wataget ne Mosis iup mega ya anuna gapan ne inak waran wanigen. Go iup anu kakayasena wamewa gapan koewa nega sia yon wande aro tani ne God yamap bonigasen. \v 10 Mosis iup mega inak nenapen wan go ne inak ya waran go God yamap bop tan. \v 11 Iup ame koewa ya tapen dianegeni gapan koewa taue namunap yone aopan ewanegen menan ne God yamap bonigasen. \p \v 12 Ap menan God dianeni noa amba Mosis iup namua seni den, dere dere kakae di, koerage da uon. \v 13 Iup ame kakae go iwa dimen ap gapan ne bop warivin, menan kakaewa gamup bop taueni go? Ae, uon di. Koewa nega namunap yonen iup kakaewa watananegeni go ne koewa di taingina menan ne God yamap bonigasen. Koewa nuga koerage di nu ap anu kakayasepen menan iup wa ewanen. Wa ewaneni gapan nu endi koewa nuga omewa baware iragen di anuton. \s1 Imunup tat mega yaunewa dere, \s1 piup megawa amba kiman megawa \p \v 14 Nu anuivin God Guewa wadieni gapan Mosis iup namua sen. Go ne apan piup gapan yanana menan wam da bonigatain menan koewa aroewa ne inanap baware di. \v 15 Ne guegue nega anu waramasivin. Tat anuna ya taivin ya tat anuna taivin. \v 16 Ne ya tat anuina tapena guegue ame iup namua Mosis seni iwa mega ne den umap waivin. \v 17 Ap menan ya tat anuna tapena guegue koewa ame ne inak nega ewakewa gapan da uon go koewa potanap wandini taiwan. \p \v 18 Imuna potana gapan kakaewa da ya wandia. Kakaewa tat anuivin go tapen taingina aro ne inanap uon. \v 19 Ne kakaewa tat anuna ya taivin koeragewa ya tat anuna di taivin. \v 20 Ap menan ya tat anuna tapena guegue koerage ame ne inak nega ewakewa gapan da uon go koewa potanap wandini taiwan. \p \v 21 Tat yaunewa da potanap wandini anuivin, ne kakaewa tat anuivin go koewa inanap yoniwan. \v 22 Ne bumagan makewa gapan God iup mega atonua baware anuivin. \v 23 Go ne etuna gapan tat yaunewa da ugup taiwandin anuivin. Menan bumagan makewa ge etuna dere anan wariwanum. Go koewa tat yaunewa ne potanap wanden nao warini gapan ne koewa anun taivin. \v 24 Akae, ne bagu sisi anuivin. Etuna bop neginewa wat naunegen aeni menan da wat inakam nimanegeta? \v 25 Ayop nuga Iesu Keriso wat inakam nimanegeta. Nenan tani gapan God inap gaun waivin. \p Gat wana guegue mam. Bumagan makewa gapan God iup mega kwayup taivin go etuna gapan koewa yaunewa taivin. \c 8 \s1 God Guewa potanup wandini menan inak warivin \p \v 1 Nu Iesu Keriso den waninanta God ya wa koeam nimaneta. \v 2 Iwa Iesu Keriso den waninanta God Guewa waini gapan inak ewakewa warivinait ap gapan God nu bop ge koewa aroewa gapan vetanen. \v 3 Imunu ge etunu aro da uon, amba Mosis iup seni wa tamanam nimanet anun go nop ame umap ya tan menan God yone nunan tan. Koewa nuga enu yave wapen menan Otua iragenawa watu enen. Me apan kakaewa go nu umanup apan entanen amba koewa nuga garewa wareni uon di tan. \v 4 God ame tani iwa mega Mosis iup namua seni ame om gapan gapan tamana di tainampen menan tan. Nu etunua koewa aroewa gapan tainampen umap uon go Guewa Woup Seni aroewa gapan iup dim da wani ame tainampen. \p \v 5 Waenapan da da etumu megenat menan anu tapi ap gapan etumu naumo amoin, amba waenapan da da God Guewa megenat menan anu tapi, God Guewa naumo aeta. \v 6 Menan etumu naumo amopiwa ame tavewa bop taueta go Guewa naumo aepiwa ame tavewa inak ge nonup taueta. \v 7 Ap menan waenapan da da etumu megenat menan anu tapiwa God anavi megawa. Iwa God iup mega ya anune taiwanum. Amba sia etumu aroewa gapan iup mega anu tapen menan umap uon. \v 8 Waenapan etumu megenat menan anu tapiwa God atonamu ya anuta. \p \v 9 E etuya megenat menan pot pot ya taiwanin. Gare e God Guewa potayap wandini menan, pot pot taiwanin. Waenapan da da Keriso Guewa potamup ya wandepi mu Keriso mega uon. \v 10 Koewa taiana menan etuya boeta go Keriso e potayap wandini menan God Guewa e inak egawa di amba God kakaewa nagirewa diaiwan menan imuya inak wariwan. \v 11 Iesu boen amba God wani gapan sia inakae yon wanden. God Guewa ap umap sia e potayap wandini menan etuya boeta go God aroewa gapan e sia inak itai. \p \v 12 Ap menan, evenan wainawa, God nunan tani garewa di tat anuivin go etunu megenat menan ya tainait. \v 13 Iwa etuya megenat menan tanewa e borit wai. Go God Guewa aro mega gapan etuya koewa mega ae toguranewa, ap gapan e inak warai. \v 14 God Guewa da da nauyae aiwandapina e God otu waiwa di. \v 15 Ame gapan God Guewa mega eneni menan e ago nagire mini uon go God otu wai entan imaen, menan tap ya anui. E God otu waiwa tayana menan endi God Guewa aroewa gapan God inap anega wai, “O maman, mamanawa!” \v 16 God Guewa nu guanu den intum tani gapan nu God otu waiwa tamana di dianiwanum. \v 17 Nu otu waiwa menan God waenapan mega garaet munat wani den nuneta. Amba sia dim da Keriso wanat wani nu den warait. Keriso ugu vegaek bagu sisi anu tanini ap umap nu anu tanata Iesu oya oya mega nu den warait. \s1 God at mega kakaewa gapan nu den waninait \p \v 18 Ne manega anuivin nu endi ugu vegaek bagu sisi anu tanitoni kamontu, go God kakae guragut mega ugup ugup evi ewanepi ame baware iragen. \v 19 God wan dim dim iragi wan venat mutane evi nu God otu waiwa wat arogam nimanepi wamewa menan amunugaet amat taiwanum. \v 20 God wan dim dim iragi wan venat mutane ame puak mutapen diamon. Mu ya puak mutat anun go God mek anuni gapan puak musiwanum. Go wam eviwa ya puak musepi wamewa menan amat taiwanum. \v 21 Wam ame gapan sia ya di puak mutain go God wat vetamoni gapan nu God otu waiwa oya oya nuga den intum ta wanumoin. \v 22 Nu anuivin wataget God wan dim dim iravi wan venat mutane onin e endi den waen orup vegewa anuine mini mu vek ame den anune, anu sisimene inkae ankae waiwanum. \p \v 23 Wan dim dim ame mugenat bagu sisi ya wariwanum go nu God Guewa namu waritoni nagirewa den imunu gapan anu sisimeton inkae ankae waivin. Me otu waiwa dianeni tavewa yawapen men amase taivin. Wam ame gapan imunu etunu kakae ewakewa entan nimaneta. \v 24 God wat inakam nimanepen tani tavewa ya yawaton go anu dao nuga gapan gego da ya anuton. Waenapan dim dim men anuine yavepiwa ame anu dao gapan uon iwa mu gase yawan. \v 25 Go anu dao gapan dim dim da ya yavitoni amase tainanta ame yaentuk mantuk amat taivinait. \p \v 26 Ap mini nu imunu aro uon menan God Guewa wat agoat nimaniwan. God inap mup anenen wawa yaunewa nu oare menan God Guewa potanup wandini nunan God inap mup waiwan. Nop nuga anu kakayat kakayat mini ya waiwan go me bumagap iragen karaua bagu sisi nuga menan waiwandini nu ya anuivin. \v 27 God imunu yaven anuini apanewa menan Guewa potanup wandini anuni den anuiwan. Iwa God dim da menan anuini gapan Guewa waenapan mega nunan mup waiwan. \p \v 28 Nu God men anu gurintoni mek anuni gapan gangan nimaneni nagirewa, dim dim kakaewa koewa iravi inanup tauepi ap gapan wat aipakam nimaniwan. \v 29 Wataget di God waenapan mega namu anu nimaneni gapan nu Otua Iesu umap entan nimanepen menan ganganat nimanen. God nu anu tumasintoni nagirewa Iesu umap tanen go me Otua Iesu namu yonet anun. \v 30 Namu iragen nu ganganat nimaneni, evi amba nunan wan. Nunan wani amba nu kakaewa nagirewa dianen. Kakaewa nagirewa dianeni amba oya oya mega den nunen. \s1 Iesu tani menan God nunan anuiwan \p \v 31 Namu watoni mini tavewa mega anenen wait? God tantananu di yonepi da mananeta? Ae, da uon di. \v 32 God Otua men goandage ya anun inanup garaet di watu en nunen. Ap nuneni menan dim dim kakae guragut iravi den garaet nuniwandata. \v 33 Amba sia God waenapan mega om enumoni menan da diguguramota? Ae, da uon di iwa God nu kakaewa nagirewa dianen. \v 34 Da enu yawane wata? Uon, iwa Iesu Keriso nunan boen sia inakae yon wande God mainewa nutup gapan wandia. Ap mepe God inap nunan yaumakap yonen mup waiwan. \v 35 Orup ansena da Keriso baigan mega gapan nau nugut nimaneta? Ae, uon di. Itan wamewa o bagu sisi wamewa o Iesu men waenapan anu koeragam nimanepi wamewa o enup wamewa o kayakayawan ta waninetoni wamewa o anan wamewa o bop wamewa ameme inanup tauepi Keriso baigan nunan ya anuiwandata go? Ae uon, baigan nunan anuiwandata. \v 36 Menan nu God inap manega wait, ame ok namu seane oitanu anega wan, \q1 Genan nu wam wam pot pot bop mananepen taiwan, \q1 waenapan man enune gurine mini enu guranet anuiwanum. \m Ok ap anega sean. \v 37 Itan ugup ugup ameme inanup tauepi Keriso gamup iragi garao mumivin. \v 38-39 Ne mame di anuivin. Nu Ayop nuga Iesu Keriso nunan tani menan God nunan baigan anuiwandin dim dim da ya nau nugut nimanet. Bop o inak o anea o airampu o aro kimaniwa da o dim dim wam endiwa eviwa den o dim dim kimaniwa o piupawa ameme iravi God Iesu Keriso ayop nugawa gamup baigan nuneni da ya nau nugut nimaneta. \c 9 \s1 God Diu nagirewa anu om enumon \p \v 1-2 Bagu sisi nega baware wam wam bumagana tuk wapen taiwan ya bigariwan. Ne Keriso megawa, tave di waivin ebo ya waivin. Nek imuna nega den tave di waiwan, God Guewa Woup Seniwa imuna kwayup taini menan ne aopan ya waivin. \v 3 Bagu sisi nega iwa mega ame Diu nagirewa, nu denip daitonawa, go mu Keriso tandayasine menan, munan baita da ya anuivin. Mu God wanene mega ya tautanapen menan anuivin, garewa ne apan koerage dianegepo amba ap menan ne Keriso den intum ya tapo ame ne aton di anupo. \v 4 God mu om enumon otu waiwa diamon, amba me oya oya mega to ewamon, kakae guragut mega munat wa agiat mumen. Nop mega namua Mosis iup seni den munen. God inap wa taragasepen guegue wa ewamon. \v 5 Watageta God anu tumat ta kakayasene nagirewa, mu Diu nagirewa omae baewa. Keriso den, Diu denip daitonawa entanen amba nu inak nunapen menan piup gapan tauen. Ap menan God yaua ao warat, me waenapan iravi Ayop mugawa, kaewa kaewa yaibobot wande aiwandata, ame umap! \p \v 6 God Diu nagire waenapan mega tapen menan wa agiat mumeni agi ameme uon ya tat waivin iwa denimu gapan mu Diu nagirewa di go upi Diu iragena da uon iwa God agi megawa ya anu tumasen. \v 7 Ap umap sia Diu nagirewa upi apan Eibaraam naewa iragena da uon. Iwa God Eibaraam anega wadien, “Otuga eviwa Aisik gamup naewa ame gapan batnagingain, go otua namu yaneni, Isimero, gamup ame uon.” God anega wan. \v 8 Nop ame gueguewa mam, Eibaraam otu waiwa mek anuni gapan seni, God otu waiwa ya diamon. Go Eibaraam otu waiwa da da God wa agiaseni gamup seni God otu waiwa diamon. \v 9 God Eibaraam orup wanat wa agiaseni manega wan, “En daiton uon tap amba sia ongain ap wamewa gapan waenaga Sera orup apan baraeta.” Anega wan. \p \v 10 Guegue da sia mam. Eibaraam otua ame nu omayan baewa Aisik, me waenewa Rebeka, dere inane amba waen bagup tan orup apan dere naturup sen. \v 11-12 Orup dere di go God mek anuni gapan orup daiton namu om enuni noa ya topakisepen menan inewa anega wadien, “Tasewa yone gwaniwa agoe tata, menan me gauarap wandeta.” God anega wani wamewa orup dere ame, mu inamu potap wanumune, da ya yanen, da kakaewa o koewa da ya tan. Menan God orup daiton ame wam eviwa menan namu om enun. Orup ame dim dim mek tapi menan om ya enun, go God mek anuni gapan om enun. \v 13 Nop tase gwani menan ok anega sean, \q1 Ne Diekap menan anu guran go me tasewa, Iso, ne anu koeamen. \m \v 14 God ap anega wani menan nu anenen wait? Me Iso anu koeamet wani menan God koerage diait? Ae, koerage uon. \v 15 Iwa me Mosis anega wadien, \q1 Ne waenapan munan baguna anupena di anuin, \q1 munan bagu sisi anupena di anuin. \m \v 16 Ap menan nuk anuton taitoni gapan ya venasiwan go God bagu sisi inanup anuini gapan venasiwan. \v 17 Watagaet God, Idip ayopewa, Pero dieni ok anega sean, \q1 Ne iwa dim men at mame ayope bat gimagen? \q1 Ge gamugap waenapan ne aro nega yawain, \q1 at gapan at at iragi ne epara nega yao anuin, \m God anega Pero dien. \v 18 Ap menan God mek anuni gapan waenapan upi bagu sisi inamup anuiwan upi nop mega ya anupen men me wani gapan mu imumu gware wan. \s1 God inanup bagu sisi ge ugu gangan anuiwan \p \v 19 God mek anun taini menan e da da anega wadianegai, “Iwa dimen sia enu yawanen waiwan? God mek anuni di tata, da wataneta?” \v 20 Wane ne gare anega wadiain, “E aro da di go, anen amba God inap nipep waiwanin?” Unup taine nagirewa unup muga yone anega ya diamota, “Iwa dimen manega tanegean, ne tanda?” \v 21 Unup taini apanewa motok nanip wandepi gapan semu wadume barip gapan megenat danamepen unupewa tap, semu dawa pot poraet danamepen unupewa tap, mek anut mega di taiwan, iwa motok megawa di. \p \v 22 God guegue unup taine nagire ap mini sia. Koerage taine nagirewa mu koewa muga menan, God amun aro mega amba ugu gangan mega, dere ewanepen menan mu gut koeam mumepi wanene tamopen anun, go gare me yaentuk mantuk wande en. \v 23 Amba yamunewa ame bagu sisi nunan anuiwan amba me oya oya mega baware ewanepen menan anun, nu koerage tainton nagirewa go at mega kakaewa kimaniwa anepen menan wat tamanam nimanen. \v 24 Menan nu waenapan megawa, Diu nagire nugenat uon go Diu uoni nagirewa nimakamup den, nunan wan tauaton. \v 25 God Diu uoni nagirewa munan wani apan Osea ok anega sen, \q1 Namu mu waenapan negawa uon go evi mu den waenapan nega amba diamoin. \q1 Namu munan ya anu gurina nagirewa go endi munan den anu gurivin. \q1 \v 26 Wataget ok anega seane, E waenapan negawa uon, \q1 waenapan ap anega waiwanumune, \q1 go endi God wande bobot apanewa otun wai diamuiwan. \m Osea ok ap anega sen. \v 27 Den apan Aisaya at Isurero nagire munan anega wan, \q1 Mu arugataet puiman gerase umap wanum am, \q1 go God otu dere megenat wat inakam mumeta. \q1 \v 28 Iwa Ayop nuga God piup nagirewa koewa muga garewa, \q1 menawaet kaimake den munapen taiwan. \m \v 29 God evi tapi noa Aisaya namu anu anega wan, \q1 Ayop nuga baware iragena God naewa nuga upi kwayup ya tanepo, \q1 nu pa Sodom ge Gomora gut koeam mumeni mini gut koeam nimanepo. \m Aisaya ap anega wan. \s1 At Isurero nagirewa Iesu oit mega ya anu tumasen \p \v 30 Endi nu anen wait? Diu uoni nagirewa God kakae diamopen menan yop ya ta anun go God inap anu tumasene menan God mu kakae diamon. \v 31 Go Diu nagirewa, God iup mega mu inamup taueni menan, iup ame gamup God kakae diamopen menan yop taiwanumun go inak ame ya tautanane. \v 32 Iwa dimen ya tautanane? Iwa mu tat muga kakaewa gapan, God kakaewa nagirewa diamot anune, go anu tumat neginewa tandayasen. Ap menan God agim bawarewa ae baraeni, negina wandeni menan sintanamon geamon. \v 33 God nop mega gapan agim ame menan ok manega sean, \q1 Wapena anun, ne pa sewa Ierusalem gapan, \q1 agim da waenapan sintanamopen men barain. \q1 Inap tauepi sintanamota. \q1 Go orup da me inap anu tumat taiwandapinawa, \q1 gare tap gop da ya anuin. \c 10 \p \v 1 Evenan wainawa, ne waenapan nega Diu nagirewa munan baguna anuivin, mu inak ewakewa warapen menan God inap mup waivin. \v 2 Mu God menan amunugaet anune taine, ame tave di, ne den yawamona amba ap oisewa aroga waivin go mu God tavewa mega ya anu awane gapan taiwanum. \v 3 God waenapan kakaewa nagirewa diamopi neginewa mu oare, gare mu muk negin dawa tun amone. Ap menan God anu tumase kakaewa diamo diamo neginewa mu tandayasene. \v 4 Negin ame mam, Keriso taueni wamewa gapan Mosis iup namua seni uon tan, menan endi da da God inap anu tumasepi me kakae diamota. \s1 God waenapan iravi wat inakam mumet anun \p \v 5 Mosis nu iup ayamase tainton gapan God kakaewa nagirewa dianepen menan ok anega sen, \q1 Waenapan da da God iup mega ayamase tapiwa, \q1 ap gapan inak warain. \m \v 6 Go God waenapan da da God anu tumasepi gapan me kakae diat anupi menan anega wan, \q1 Orup da manega ya wap, “Keriso ta warit nimanepen menan, \q1 orup da kiman dot ae Keriso wat vit onep.” Ap anega ya wap. \q1 \v 7 Den manega ya wap, “Orup da piup gwanap vise, \q1 borit waine nagire arewa gapan, \q1 Keriso ae ma wat dorep.” Ap anega den ya wa. \p \v 8 Go ok seane tavewa iragena ame mam, \q1 God nop mega wandap uon, inayap konintu di, \q1 ame noyap imuyap di wandia. \m God nop mega ameme, God inap anu tumasepen menan opata gapan wadidiaetoni. \v 9 Menan e noya gapan, anega wanewa, “Iesu me Ayop nugawa,” amba e imuya gapan anu tumat den anega wanewa, “God wani gapan Iesu Keriso sia inakae yon wanden,” ap gapan God wat inakam imaeta. \v 10 Menan bumaganu makewa gapan God anu tumasinanta, gare me nu kakaewa nagirewa dianeta. Amba nonu gapan anega wata, “Iesu me nu Ayop nugawa di,” ap gapan nu wat inakam nimaneta. \v 11 God nop mega ok anega seane, \q1 Waenapan da da me anu tumasepiwa, \q1 me inap tap gop da ya anuin. \m \v 12 Nop mame seane, Diu ge Diu uoni nagirewa munan seane, iwa waenapan iravi God yamap daiton di. Amba me nu Ayop nugawa God daiton di. Da da God menan mup wapiwa, gare me wat aipakam baware iragen muneta. \v 13 God nop mega ok anega seane, \m Waenapan da da God inap ago menan mup wapi, God inak ewakewa mumeta. \p \v 14 Waenapan God ya anu tumasene menan anenen amba ago menan God inap mup wain? Amba God oit mega kakaewa den ya anune menan, mu anenen amba anu tumat tain? Amba orup da opata gapan wadiamopen menan ya wandepiwa mu anenen amba God oit mega kakaewa anuin? \v 15 O opata waine nagirewa ya watu enamopi menan mu anenen amba opata wain? Amba sia God nop mega ok anega seane, \q1 Nu atonu den opata waine nagirewa waupamoit, \q1 iwa oit muga kakae iragen wadianepen tauane. \m Ok ap anega sean. \v 16 Opata waine nagirewa tauane go orup upi nop muga ya waran. Watageta apane Aisaya ap umap sia wan, \q1 O God, waenapan otu dere megenat nop nuga anu tumat tane, \q1 go upi ya di anu warane. \m Ap anega wan. \v 17 Ap menan Keriso oisewa orup da opata gapan waini menan orup dawa darinap anun. Keriso oisewa darinap anuni menan me anu tumat mega yane kai waren. \p \v 18 Endi ne singui nega mam. At Isurero nagirewa oit ame darinamu gapan anune go uon? Mu di anuiwanum iwa God nop mega ok anega seane, \q1 Nop muga at at iragi senare tau aen. \q1 Nop muga piup iravi bararaen. \m \v 19 Singui nega da sia mam. At Isurero nagirewa nop ame darinamup tauen, go mu ya anu awan go? Mu di anu awan. Mosis God noa ok anega sen, \q1 E nop nega ya warayan menan, \q1 ian ugupe nagirewa nop ame wadiamoin, \q1 amba e anu koeam mumai, \q1 iwa ne mu danam mumana menan. \q1 Ian ugupe ame anu waramasine nagirewa, \q1 go nop nega anune menan e uguya gangan naeta. \m Mosis ap anega sen. \v 20 Den apan Aisaya God oisewa kaimakaet anega wan, \q1 Nenan yop ya tane nagirewa ne tananegene. \q1 Nenan ya anu wane go inamup venat nigasen. \m \v 21 Go Isurero nagirewa munan anega wan, \q1 Ne wam wam pot pot waupamot anuivin, \q1 go nop nega ya anune amba tandayasene taiwanum. \c 11 \s1 Diu nagire otu dere mugenat God anu tumasen \p \v 1 Endi singui nega da sia. God waenapan mega Diu at Isurero nagirewa ae vemon tandayat mumen go uon? Ae uon. Ne Pol den at Isurero apanewa. Omayan baewa watageta apanewa Eibaraam dugup nega yaua Bendiman. \v 2 Wataget iragen God waenapan mega Diu nagirewa om enumoni onin en, endi den ae ya vemon. Watageta apane Elaidia God inap noyam wani God nop mega gapan seane batnagean go uon? Wam ame gapan Elaidia God inap at Isurero nagirewa anega diguguramon, \q1 \v 3 Ayop negawa, nop gega waiwanumune nagirewa, \q1 Isurero nagire guramone borit wan. \q1 Man genan guraton iritoni watarewa aruga mu benagen. \q1 Ne negenat apan gegawa wanik angin, \q1 go mu tonegep bonigaset anune taiwanum. \m \v 4 Elaidia ap wani go God gare wadien, \q1 Gegenat ya wanik agi. \q1 Ne waenapan nega upi 7000 wanum am. \q1 Mu god eboewa da yaua Beiro inap ya wa taragasiwanum. \q1 Waenapan nega ame kwayup tamuivin. \m Ap anega wan. \v 5 Wam endiwa den God mek anuni gapan waenapan mega otu dere om enumon. \v 6 Dim dim kakaewa tatoni gapan ya om enuneni go me garaet nunat anuni menan om enunen. Iwa nu kakaewa taintoni menan om enunepo ame gapan garaet mega tavewa uon tapo. \p \v 7 Menan endi anenen? At Isurero nagirewa God mu kakae diamopen neginewa yop tane go ya tautanane. Go waenapan otu dere mugenat God om enumo kakaewa nagirewa diamon. Upinewa iravi imumu kaimake wan God tandayasen. \v 8 Nop mega gapan ian ame Diu nagirewa munan ok anega seane, \q1 God wani gapan mu imu pose di toboboram oniwandin. \q1 Watagaet amba onin e endi den mu yamamu den, \q1 go ya yaviwanum, darinamu den go ya anuiwanum. \m \v 9 Apan Devit anavi mega munan anega wan, \q1 God men barip tuguine, tavewa uon menan, \q1 barip ame inak muga enekum muk ingane ukum umiwanum, \q1 ame koewa muga garewa ap me gapan warain. \q1 \v 10 Yamamu mum tauep imumup ya anupen anuivin. \q1 God itan onemup sep bembenimu sep tap wapen taiwandata. \m Devit ap anega diguguramon. \v 11 Apan ap waiwanumune menan ne singui sia wain. Diu nagirewa ame gapan sintanamon geamone sia yon wanumoin go? E, sia yon wanumoin. Go God tandayasine menan God Diu uoni nagirewa munan anu wat inakam mumen. Me ap tani iwa Diu nagirewa mu inamup anu koeam mumapen menan. \v 12 Diu nagirewa God tandayase kayakayawan mini tane menan waenapan ugupe puraput nagirewa mini entan mumen. Diu nagirewa God inap anu tumat uoni menan God Diu uoni nagirewa wat aipakam mumen. Ame aton baware go wam evi amba Diu nagirewa God anu tumasep om muga tauepiwa, God wat aipakam mega aigap venaseta! \s1 Ian ugupe nagirewa Diu nagirewa garamu waran \p \v 13 Endi e Diu uoni nagirewa inayap waivin. Ne Diu apanewa, Iesu ne Diu uoni nagirewa inamup watu enanegen, menan ne umam da uon atonu den Iesu nop mega e inayap wadiaivin. \v 14 Ne oit wadidiaepena gapan ne dugup nega Diu nagirewa upi anu koeam imaepi gapan God anu tumatain go ne oare? Go ne ap anega anuivin. \v 15 Diu nagirewa God tandayasene menan God gare ian ugupe nagirewa evenan tamon. Menan wam evi da amba, Diu nagirewa entan taue God evenan sia tapi ame gueguewa borit wane nagirewa sia yon wanumuine mini venaseta! \v 16 Guegue da sia mam. Waenapan taba buredi semu megenat da God wanane menan ame buredi iravi God megawa di. Oma visiwa God wananewa ame oma naniwa iravi den megawa di. \p \v 17 God oma egagawa naniwa paitamo ae se, amba oma puawa naniwa paise taue uap enanasen. Oma puawa naniwa guegue ame e Diu uoni nagirewa. God oma egagawa gapan enat imaini menan wam ame gapan oma egagawa aro ge inak mega gapan waniwanin. \v 18 Ap menan oma egagawa naniwa paitamoni mini e waenapan ame ya anu koeam mumane. Anenen menan apan apan taiwanin? E oma visiwa uon e naniwa megenat. Visiwa naniwa aro waniwan naniwa visiwa aro ya waniwan. \p \v 19 E anega waiwanin, “Garewa nu enanat nimanepen menan God oma egagawa naniwa upi paitamon.” \v 20 Ap waiana tavewa di. Mu God ya anu tumasene menan paitamon go e God inap anu tumasiana menan garewa waniaisi. Go ap menan apan apan ya tane, God tawa anun. \v 21 Iwa God oma egagawa ame naniwa paitamoni, ame oma iragenawa di go God ap tapen menan bagu sisi ya anun, ap menan e oma puawa naniwa paitaepen menan di tata. Menan God tawa anun. \p \v 22 God ap taiwandini gapan nunan bagu sisi anuiniwa amba me ugu gangan mega den yao anuit. Me ugu gangan mega Diu ya anu tumasine nagirewa inamup go bagu sisi mega inayap anuiwan, ap menan anu tumat ega me inap ae ya veane, me inayap ugu gangan anu amba e den wa paitaepi tawa menan. \p \v 23 Wam da Diu nagirewa sia entan God anu tumasepiwa God oma naniwa uap sia enanat mumeta iwa God enanat mumapen ame aroe me inap wandia. \v 24 E ian ugupe nagirewa oma puawa naniwa mini. Naniwa paitamo oma egagawa enanasepi ame kaimake den iwa ame piup guegue mega uon go God megenat mek di tata. Go Diu nagire oma egagawa naniwa mini wataget paitamoni oma ap me gapan sia enanasepiwa ame kaimake uon iwa oma ame ibari iragena di. \s1 God waenapan iragi munan bagu sisi anuiwan \p \v 25 Waenapan negawa, nop karauawa da wadiaet anuivin, iwa e anut bawarewa nagire anu apan apan tane tawa menan. At Isurero nagire God tandayasene yaugai ap anega ya wanumoin. Ian ugupe nagirewa God anu tumasepi om muga tauepi gapan Diu nagire God inap sia entane anu tumatain. \v 26 Ap tapi at Isurero nagire iragi God inak ewakewa muneta. God wani ok anega sean, \q1 Inak ewakewa munini apanewa pa sewa Ierusalem gapan taueta. \q1 Tauepi watageta apane Diekap naewa mega koewa taine, \q1 ame iravi wat museta. \m \v 27 God sia anega wani, \q1 Koewa muga wat mutapena gapan, \q1 ewakewa wa agiat mumana noa wadiamoin. \m Ap anega wan. \v 28 Diu nagirewa Iesu Nop Oit Mega Kakaewa tandayasene menan mu God anavi mega tan. Ame e kakaewa ega menan tane, iwa garewa e me di. Go God Diu nagire om enumoni menan watageta Diu nagirewa omae baewa wa agiat mumeni menan endi Diu nagirewa God evenan tamon. \v 29 Evenan tamoni iwa God dim da watageta om enumoni o wat aipakameni ame endi ugup ya di tata. \m \v 30 Go e ian ugupe nagirewa wataget God noa ya warayan go endi enan bagu sisi anuiwan, iwa Diu nagire God tandayasene menan amba garewa ame e me di. \v 31 Ap umap sia God bagu sisi e enan anuni menan Diu nagirewa God nop mega ya wariwanum, go evi amba God bagu sisi muman sia anuta. \v 32 God garaet bagu sisi waenapan iravi nunan anupen menan nop mega tandayasinampen menan imunu toboren. \s1 God inap gaun baware wainampen \p \v 33 God kakae guragut megawa arita iragen di! Anut mega aigap iragen dim dim iragi anuiwan. Anut megawa nu umanup uon di amba guegue mega kakae karauawa da anuitameta? \v 34 Nop mega gapan ok anega seane, \q1 God anuni da anuiwan? Me anu waramasepo, \q1 da miniwa wa ewasepo? \q1 \v 35 Da garewa warapen men, namu wanen? Ae, uon. \m \v 36 Iwa God wani dim dim iravi venat nitaton. Wani gapan nu iravi waineton amba endi me menan waninivin. Yaua usenagaet ao warivinan. Ame umap. \c 12 \s1 God yamap guegue manega tat \p \v 1 Evenan wainawa, God pot pot bagu sisi nunan anuini menan, ne wapena anun. Imunu etunu kabaniwa God inap yan tan, watageta man guran God yamap iriwanumune mini. Ap tane gapan God imua inayapaet di wareta amba me anuini gapan nao mega kaimakaet taiwanian. Mame wa taragat tave iragena God inap di taiwanian. \v 2 Piup guegue mega ya ta aisiwaniane go gare God wapi gapan imuya entanep guegue ewakewa ame gapan ta aisiwanian. Ap tane God anuini e den anui. Ame anut mega kakaewa ame anuiwaniampinawa ame God atonuya anuta. \p \v 3 God garaet wat aipakam nimanegeni gapan wadiaivin. Ek ek ingane bawarewa da ya anune go gare ayamat di ta aisiwanian. God anu tumat ega om ega ugup ugup eneni gapan ek ek ingane ae yawan anun. \v 4 Etunu daiton daiton go semua mega arugataet wat nat tonat tan amba nao muga ugup ugup. \v 5 Etunu mini nu waenapan aruga go Keriso gamup nu etunu daiton tan. Nu ugup ugup Keriso etua semu semu megawa ame enat wanat taneni gapan nu daiton taton. \p \v 6 God mek anuni garaet ugup ugup da da nuneni gapan wara ta aninait. God menan nop oit mega opata gapan waenapan wadidiamopen garaet nuneni menan nu anu tumat nuga gapan waenapan God menan nop oit mega opata gapan wadidiamoit. \v 7 Waenapan wat agoat mumat dianeni wat agoat mumait. Anut ya warine nagirewa wadidiamot dianeni wadidiamoit. \v 8 Tap gego anuine nagire imumu to aram mumat dianeni to aramait. Dim dim nuneni yan ta munat dianeni yan di ta munait. Ayop dianeni ayop nave kaimakaet tait. Kayakayawan taine nagire bagu sisi munan anut dianeni ame aton den di anuit, aro ugup ugup garaet nuneni ap gapan taivinait. \s1 Nuk gare gare anu nisinait \p \v 9 Baigan gare gare nenenga iragen taiwanian. Koewa iravi tandayasen ae vean amba kakaewa iravi anu waran. \v 10 E Keriso dugup mega daitona menan gare gare anu guriwanian. Ayamat gare gare tane atonu den taiwanian. \v 11 Imuya wat kakayasepi gapan nao kaimakaet taiwanian, endao wandao den ya tane. Ayop nuga Iesu wadiaeni ame tane, imuya potaya eparae den taiwanian. \v 12 God inap anu dao taiana gapan aton anuiwanian. Itan bagu sisi wamewa tauepi yaentuk mantuk di wanien. Wam wam pot pot God inap mup waiwanian. \v 13 Iesu dugup mega nagirewa da da wan dim dim inamup uoni ame wan dim dim ega upi yan se munan. Daio nagire pa ega ega gapan waupamon. \p \v 14 Waenapan ta kokoeragam imaepi gare wat aipakam muman ya anu koeam mumane. \v 15 Waenapan aton tapi e den aton tan. Irip wapi e den irip wan. \v 16 Iravi kwayup gare gare taiwanian. Apan apan ya ta waiwanian go ek ingane ae wat otutamen ap gapan waenapan iragi ayamase taiwanian. Egenat asigip tat ya anune. \p \v 17 Waenapan ta koeragam imaepi garewa koewa inamup ya tane. Waenapan guegue kakaewa anuine ap me di taiwanian. \v 18 Ek manega anun. E waenapan iragi baigane den waniepen menan nonup neginewa yowa taiwanian. \v 19 Evenan wainawa, waenapan ta koeragam imaepi garewa koewa inamup ya tane go ae veane garewa God nemoro amba tamop. Me wani ok anega seane, \q1 Ne koewa tane garewa munapena apanewa. \q1 Ne Ayop di, anega waivin, koewa muga garewa, \q1 omewa gapan gapan di munain. \m \v 20 God wani manega tan. Anavi ega enup aramopi taba munan. Megamu pakat musepi kaum munan. Ap anega wat agoat mumanewa anavi ega potamup umame den oma mini yagimota. \v 21 Koewa da ya garawat imaep. Gare kakaewa tan koewa garao muman. \c 13 \s1 At iravi namu yoyo nagirewa iup baraene gapan waninait \p \v 1 At iravi namu yoyo nagirewa iup muga ayamase taine iwa mu God umap waini gapan taiwanum. Namu yoyo nagirewa God semoni gapan aro amun wariwanum. \v 2 Menan da da mu nop muga tandayasepiwa ame God iup megawa den tandayasiwanum menan evi amba wanene tamota. \v 3 Kakaewa taine nagirewa namu yoyo nagirewa iup muga inap tawa da uon, go koewa taine nagirewa mugenat wanene inamup tauepi tawa. E namu yoyo tamu ya anupen anunewa menan kakaewa taiwanian amba mu e atonuya anuin. \v 4 Iwa e kakaewa ega menan God at iravi namu yoyo nagirewa munan wani menan God mu ayop mugawa di. Go e koewa tanewa, mu tamu di anun iwa ita gaut muga mondi ya tambuiwanum nop muga amunu den. \p God ugu gangan mega koewa nagirewa munapen menan at iravi namu yoyo nagirewa munan wani menan God mu ayop mugawa di. \v 5 Ap menan nop muga di anuiwanian. God ugu gangan mega ya yawapen menan ap megenat ya anu tane go imuya ingane koerage ya anupen menan den nop muga anun. \p \v 6 Anut ap umap daiton den mu moni ega bongam bongam taiwanumun, God mu diamoni menan, muk anuine gapan uon. \v 7 Ap menan at iravi namu yoyo nagirewa dim dim muga munan. Moni bongamepen men wapi, ame sean. Ayamat men anupi ayamat tan. Yaumu wabawaramet anupi ao wabawaramen. \s1 Evenan wainu inamup gare gare ago tainan \p \v 8 E waenapan da da garewa muga iravi munitamen, yogup da inayap ya wandep. E garewa daiton megenat tapen wandia, ame gare gare anu gurinampen. Ap tane gapan Mosis iup mega iragi ayamase taiwaniai. \v 9 Mosis ok anega seni, \q1 Wainan gogo ya ta. \q1 Apan da ya to boep. \q1 Dim dim up ya ta. \q1 Evenaga puraput mega yawawa baguga ya kandaep. \m Nop ame upi den wani guegue muga daiton mam. Ek enan anu guriana ap umap pa mainenupe nagire munan den anu guriwanian. \v 10 Nu pa mainenupe nagire munan anu gurinanta gapan koewa da mu inamup ya tait. Menan nu waenapan munan anu gurinanta gapan Mosis iup namua seni iragi ayamase taivin. \p \v 11 Inak ap me gapan wanien, aup wamewa uon tan, kandae itan. Iwa Iesu Keriso sia tauapen wamewa konintu taiwan, e namu anu tumasiwaniana wamewa gapan otu da wandap wanden go endi konintu taiwan. \v 12 Mum uon tapen taiwan woup konintu seapen taiwan. Mum guegue mega ae veait woup ganat mega namunup aroe den warat. \v 13 Nu woup gapan wainitoni nagire mini kakaewa megenat ta aninain. Kaum kaimake dena baware ya napen amba barip tat wainan gogo ise ase ya tapen o koewa umam noa ya ta wapen o anan ge anu koeam ya tapen. \v 14 Go gare Ayop nuga Iesu Keriso amun mega waran tumban amu ae yonan. Imuya ge etuya dansewa piup guegue mega tat anuiana ae vean. \c 14 \s1 Gare gare enu yawagen ya ta wane \p \v 1 Waenapan anu tumat muga kwekwerawa inayap tauepi waupamon go muk imua ugup ugup anune den notatae ya wane. \v 2 Upi God anu tumasene men imumu aro tan tandae uon man taba ugup ugup naiwanum. Go upi anu tumat muga kwekwerawa menan taba upi denip ieni da ya nain go taba daragawa megenat naiwanum. \v 3 Man taba ugup ugup naine nagirewa man virip vine ya anu koeam mumep. Den man virip vine nagirewa ugup ugup naine nagire ya anu koeam mumep iwa God iravi waupamon. \v 4 Mu ayop mugawa da di, ame God, go e mu ayop muga uon, menan iwa dimen e enu yawamoyan waiwanin? Mu umap go umap uon ame ayop muga di wapo. Amba ame gapan tap gop da uon iwa Ayop muga God kwayup tamuiwandini menan evi amba mu kakaevet di wanumoin. \p \v 5 Guegue da sia mam. Waenapan upi anune wam da God yamap bawarewa go wam da me yamap bawarewa da uon. Go upi anune wam iragi God yamap gine daiton. Go nu daiton daiton gego gapan ise ase ya tait, go anu kakayaset anut daiton gapan wat nat yonait. \v 6 Waenapan upi Ayop nuga God ayamase tapen menan wam da da inap bawarewa anun. Upi God ayamase tapen menan man taba ugup ugup naiwanum. Iwa taba ame God ta muneni menan God inap gaun wane amba naiwanum. Go waenapan upi God ayamase tapen menan taba upi virip taiwanum. Ya naine menan God inap gaun wane. \v 7 Nuk nugenat ya inivin nuk nugenat ya borit waivin. \v 8 Ininanta God men inivin borit wata God men borit waivin. Ap menan nu ininanta o borit wata nu God megawa di. \v 9 Keriso boeni amba sia inakae yon wanden iwa me kabaniwa nagirewa ge borit wane nagirewa Ayop muga watarewa warapen menan. \p \v 10 Menan e da da taba virip taiana, iwa dimen e Iesu men dugup daitona nagirewa enu yawamoyan waiwanin? Amba e taba ugup ugup naiana iwa dimen menan anu koeam mumiwanin? Nu iravi evi amba God namup yonait guegue nuga taitoni gapan gapan wanene taneta. \v 11 Nop mega ok anega seane, \q1 Ne ayop apanewa kaimakaet tamana di waivin? \q1 Mu iragi ayamat tanegepen menan namunap omanimup enuin. \q1 Iravi imumup gapan ne God di aroga dianegain. \p \v 12 God ame wani menan nu wam da amba nu dim dim da ugup ugup inak nuga gapan taitoni oisewa iravi God inap wadiait, da ya waboborait. \s1 Taitoni yawanene gapan negin tamana amop \p \v 13 Menan wataget nu gare gare enu yawagen ta watoni sia ya ta wapen. Go gare nu evenan wainu pusimup upat gegera ya amopen menan kwayup tamopen. \v 14 Ne Ayop Iesu den intum taan menan asigip tan, ame taba da koerage uon go waenapan koerage anune menan mu imumu gapan taba ame koerage anuiwanum. \v 15 E taba da nayana menan orup da taba ame virip vine yawae bagu sisi anupi menan e ebo taiwanin iwa me menan ya anuiwanin. Ap menan e taba nane gapan orup da ya to koeragamene, iwa Keriso me menan den boen. \v 16 Taba ame koerage uon, go e guegue ega waenapan yamamup koerage diaepi tawa menan yambuni wanien, taba ame ya nane. \v 17 God toemu mega nu inanup taueni iwa mega bawarewa ame taba go kaum napen menan uon go Guewa Woup Seniwa aton ge nonup ge guegue kakaewa nunapen menan. God toemu mega ibariwa ap me. \v 18 Ame Keriso nao mega kakaevet tanewa, God atonaya anuiwandata amba waenapan den guegue ega yawane menan aton anuiwanumain. \v 19 Ap menan nu guegue ge tat nuga iravi gare gare wat kaimagamet nonup tau aepen menan tayavinain. \p \v 20 Taba naitoni go virip veatoni gapan God potanup tat anuini ya ta koeragamait. Taba iravi di napen go waenapan upi nu taba natoni yawane menan negin gegera amopiwa ame koerage. \v 21 Negin kakaewa mam. Nu man o kaum kaimake dena yamamup ya napen guegue ugup ugup yamamup ya tapen anu tumasine nagirewa sintanamopi tawa. \v 22 Man taba ugup ugup naiana guegue ugup ugup taiana menan ae anune waenapan ya wadiamone, egenat God den anuiwanian. Waenapan da da ugup ugup tane go muk ingane kakae wapi mu aton aigap anuin, iwa koewa sisiwa inamup uon. \v 23 Go taba da gego den naiwanumampina ap gapan God wa koeragam mumiwan iwa anu tumat gapan ya taiwanum. Dim da God ya anu tumaset gapan tata ame inanup koerage. \c 15 \s1 Waenapan atonamu anun go ek atonuya ya anune \p \v 1 Nu Iesu inap aroe den anu tumasitoni nagirewa aro umap uoni nagire kawanem muga den warapen. Nu aton nugawa menan ya anupen \v 2 go gare Iesu dugup mega nagirewa mu kakaewa muga menan tapen. Ame gapan mu anu tumat muga, God inap wabawaramain. \v 3 Iwa Keriso mek atonu ya anun. Ame God Iesu oisewa wani ok anega sean, \q1 Waenapan nipep diagene nipep ame onenap baraen. \m Ap anega sean. \v 4 God nop mega wataget ok seane nu wadidianepen menan sean. God nop mega ago mega gapan nu yaentuk mantuk waninait amba imunu den wat kaimagameta ap gapan nu anu dao nuga baware tata. \v 5 Yaentuk mantuk amba imuya wat kaimagamet ibariwa ame God aro eneni gapan tauen, amba God ago enep Iesu Keriso guegue tani mini e den imuya daiton tap gare gare bibigat itan wanienepen menan mup waivin. \v 6 Imuya daiton ame gapan God ame Ayop nuga Iesu Keriso Mamewa den ao wariwaniai. \s1 Ian ugupe nagirewa anu tumasene \p \v 7 God yaua ao warapen menan Keriso waupaeni mini e gare gare wa waup isiwanian. \v 8 Wataget iragen God omayan baewa wa agiat mumeni menan nop mega tavewa ewamopen menan Keriso watu enen Diu nagirewa ta warit mumen. \v 9 Ap tani gapan God ta warit mega Diu uoni nagirewa inamup taueni menan ian ugupe nagirewa den God munan bagu sisi anuni menan God wa atonasiwanum. Nop mega ok anega sean, \q1 Ne Diu apanewa da, ian ugupe nagire nimakamup, \q1 wa atonat gimagivin. \q1 Yauga ao warapen menan wak waivin. \m \v 10 Sia God nop mega ok anega seane, \q1 E Diu uoni nagirewa, God waenapan mega den, \q1 God inap aton di anun. \m \v 11 Sia anega seane, \q1 Ian ugupe nagirewa iragi Ayop nuga God wa atonasen. \q1 Waenapan iragi God wa atonasen. \m Ok anega sean. \v 12 Amba apan Aisaya den anega sen, \q1 Devit mamewa Diesi naewa da taueta. \q1 Tauepi ian ugupe nagirewa ayop muga tata. \q1 Mu ayop muga ame inap anu dave, tumap wanumoin. \m \v 13 God nuga anu dao mega gapan e imuya potaya aton ge nonup no dotouep amba anu tumat ega gamup, Guewa Woup Seni aroewa gapan, anu dao ega kai warep waniwanian. \s1 Pol ok mame seni iwa \p \v 14 Evenan wainawa, ne enan manega anuivin. Guegue kakaevet taiwanian dim dim iravi anu kakayat wanian gare gare wawa isiwanian. \v 15 Go ok nega ma gapan nop ugup ugup e sia anu awapen menan. Ne epara ta sean iwa God nenan anuni menan nao mame nenen. \v 16 Nao nega ame Iesu Keriso menan Diu uoni nagirewa wat agoat imaivin. God Nop Oit Mega Kakaewa Diu uoni nagirewa wadiamopena gapan mu imumu potamu yan ta Guewa Woup Seni aroewa gapan pirisi apanewa mini ne God inap wanapen taivin. \p \v 17 Ne Iesu Keriso den intum tana menan ne dim da God wadianegeni gapan gapan taingina ame God yamap umap di anuivin. \v 18 Nek tana oisewa ya wain go Keriso aro neneni gapan taingina epara tap oisewa ame aroga wadiamoin. Ame Diu uon ian ugupe nagirewa God nop mega anu warapen menan wan taingin. \v 19 Nop mega anu tapen menan yo paua kimaniwa ugup ugup taingina amba God Guewa Woup Seniwa amunewa gapan wadidiamuingin. Ap menan ne pa Ierusalem gapan namu at at iragi Keriso Oit Mega Kakaewa iravi wadidiamuin ena amba at nonongawa Ilirikum den tauan wadiamon. \v 20 Ne men anuna mam. Keriso Oit Mega Kakaewa, at at ugup ugup God No Oise Kakaewa ya anune nagirewa inamup ange wadidiamot anun. At upi Iesu oisewa namu anune arewa ya angain iwa ibarip aigap sia wadiamopena tawa. \v 21 God nop mega ok anega seane, \q1 God oit mega ya anune nagire anuin. \q1 Ya anune nagire anupi gapan anu awain. \s1 Pol pa Rom aet anun \p \v 22 Inayap wam aruga daio onget anuna go at ugup ugup wadidiamuingina gapan wam wakauman. \v 23-24 Go endi nao nega at at ame gapan uon tan. En aruga yawaet anuingina menan endi inayap onget anuivin. At Sipein angepena yaumakape pa sewa Rom nagire den yawaet anuivin. Wam otu da inayap atonu den daio waineta amba watu enanegene serarat ange at Sipein tauap. \v 25 Go namu God waenapan mega pa Ierusalem gapan moni garaet munapen men angewan. \v 26 Iesu dugup mega nagire at Masedonia ge at Guris gapanawa, muk anune gapan God waenapan mega kayakayawan taine pa Ierusalem nagirewa wat agoat mume moni munat anun. \v 27 Muk anune gapan moni upi garaet munat anun. Iesu Diu nagirewa inamup namu venasen, ap menan Diu nagire gamup Diu uoni nagirewa God wat aipakam mega warane. Menan gare endi Diu uoni nagirewa moni bongamen Diu nagire wa agoat mumepiwa ame tamana di. \v 28 Yan muga ame bongam nenane pa Ierusalem nagire munap amba at Sipein angain. Pa yaumakap e Rom nagirewa inayap daio wanigain amba asepa at Sipein angain. \v 29 Inayap tauapena wamewa gapan ne asiginap Keriso wat aipakam mega baware e inayap taueta. \p \v 30 Waenapan negawa, Ayop nuga Iesu Keriso nunan tani den God Guewa nunan anuini menan wapena anun. Nek nenan God inap mup waingina e den kaimakaet nenan mup waiwanian. \v 31 At Diudia angepena ase mepe Iesu ya anu tumasine nagire ya tonegepen menan God inap mup wan. God waenapan mega pa Ierusalem gapan wat agoat mumapena mu aton anupen ame menan e den mup waiwanian. \v 32 Ap ewap God anupi gapan ne atonu den inayap onge tautanaepen, imunu gare gare veturep amba use sia angain. \v 33 God nonup nuga ibariwa inayap wandep. Ame umap. \c 16 \s1 Pol gaun wadiamon \p \v 1 Iesu dugup mega pa Senkiria wat ago waene dikon muga yaua, Pibi waen ame kakae di, inayap tauepi waupapen men wadiaivin. \v 2 Me Iesu megawa menan inayap tauepi God waenapan mega taine mini me waupapen anuivin. Me waenapan aruga ne den ta warit nimanen menan dim dim inayap mup wapi ta warisen. \p \v 3 Iesu Keriso menan tananegene nao taitoni apan Akwila waene Pirisela dere gaun inamup waian. \v 4 Mu bop tawa ya anun amba wat agoat nimanegene menan, negenat uon Iesu Diu uoni dugup mega iravi inamup gaun anuiwanum. \v 5 Iesu dugup megawa pa muga gwanap iamene wanumuine nagirewa den inamup gaun waian. \p Den evenana apan Epaenetas inap gaun waian. Me at Eisia gapan namu iragen Iesu inap anu tumasen. \v 6 Waen Meri enan nao kaimakaet tani waene inap gaun waivin. \v 7 Apan Andironaekas ge apan Diunias inamup gaun waian. Mu namu Iesu anu tumasene amba ne evi anu tumasen. Nu yampo Diu nagirewa, gwat nokap tanamo wanigena. Iesu watu enamot mega nagirewa yaumakamup apan dere ameme bawarewa di. \p \v 8 Den apan Ampiliatas inap gaun waian. Me den Iesu anu tumaseni menan evenan nega kakaewa. \v 9 Nao daitonawa Keriso menan apan Obanas inap gaun waian evenana apan Sitekis den. \v 10 Keriso menan nao umapaet taini apanewa Apelis gaun inap waian. Apan Aristobulas pa mega nagire den inamup gaun waivin. \v 11 Apan Erodion nu dere Diu apanewa inap gaun waian. Apan Narasisas pa mega gapan den wanumuine nagirewa upi Iesu anu tumasene ame mu inamup gaun waian. \p \v 12 Ayop nuga Iesu nao mega taine waen dere ame Taraipina ge Taraiposa gaun inamup waian. Evenana waen Posis, Ayop nuga Iesu menan nao baware taini waenewa inap gaun waivin. \v 13 Ayop nuga Iesu dugup mega nimakamup apan bawarewa Rupas gaun inap den. Me inewa den ne inan dian inap gaun waivin. \v 14 Apan upi Asinkiritas ge Piligon ge Omes ge Patorobas ge Omes Iesu dugup mega tanamo wanumuine den gaun inamup waivin. \v 15 Apan Pilologas ge waen Diulia ge apan Nareas domarewa den ge apan Olimpas God waenapan mega iragi tautanamone wanumuine nagire den gaun inamup waivin. \v 16 E Iesu inap dugup mega daitona taiana menan gaun ua gare gare ton. Keriso dugup megawa iragi gaun inayap waiwanum. \s1 Pol nop uiwa wadiamon \p \v 17 Evenan wainawa, wadidiaepena anun. Waenapan da da nop muga gapan gego anu bambamase imuya dere tapi munan tamu agun anun. Namu nop tavewa wadidiaingina anu tumasean go mu tauan ugup wane menan ae vemon. \v 18 Waenapan ap miniwa Ayop nuga Keriso nao mega ya taiwanum muk kakaewa muga menan taiwanum. Nop monamon muga aopan aopan wa waenapan kakaewa i wababayan mumapen menan taiwanunum. \p \v 19 E Ayop nuga Iesu Keriso nop mega anuyan taiana nagirewa waenapan yawaene anune menan ne aton anuivin. Go guegue kakaewa e anu awapen menan guegue koeragewa ae veapen menan anuivin. \v 20 Ap taiana gapan God nonup nuga ibariwa iman konintu Seitan ware pusia gauarap bare i am gotonageta. \p Ayop nuga Iesu garaet wat aipakam imaep. \p \v 21 Nao tanan taina apane Timoti gaun inayap waiwan. Apan Lusias ge Dieson ge Sosipata, ne mu den Diu nagirewa, gaun muga inayap waiwanum. \p \v 22 Den ne apan Totias Pol menan ok mame sina apanewa nu Keriso nunan tani menan gaun inayap waivin. \p \v 23 Ne Pol apan Gaias pa mega tauan dere initoni apanewa gaun inayap waiwan. Iesu dugup megawa nagire apan ame pa mega gwanap iam iam taiwanum. Pa sewa baware moni kwayup taini apanewa Erastas ge dugup nuga apan Kwatas gaun inayap waiwanum. \v 24 Ayop nuga Iesu Keriso e iravi garaet wat aipakam imaep. Ame umap. \s1 Pol God wa atonasen \p \v 25 Endi God yaua ao warat. Nop Oit Mega Kakaewa ame Iesu Keriso oisewa. Nop oit ame wataget karaua wanden oniwandin eni amba aroga tauen. Oit ame opata gapan wadidiaingina menan e anu tumaseana ap gapan God wat agoat imaiwandapina gapan kaimakaet ta aisiwanian. \v 26 Nop karauawa ameme God nop mega wataget waiwanumune nagirewa ok seane gapan wat arogamen. Amba God yaibobot apanewa kaimakaet wani gapan me anu tumase ayamase tapen menan waenapan at at iravi wadidiamoni taiwanum. \v 27 Me megenat God di, me megenat dim dim iravi anuitamiwan. Iesu Keriso nunan tani menan wam wam God yaua ao warinain. Ame umap.