\id MAT - Daga NT [dgz] -Papua New Guinea 2005 (DBL 2014) \h MATIU \toc1 Matiu Iesu Keriso oisewa sen \toc2 Matiu \toc3 Mt \mt1 MATIU \mt2 Matiu Iesu Keriso oisewa sen \c 1 \s1 Iesu isimure waiwa \p \v 1 Iesu Keriso ani sibabasi mega anenen onin e taueniwa, ap gapan Eibaraam naewa mega yan ge yan onamuin ene Devit yanen. Devit naewa mega yan ge yan onamuin ene Iesu yanen. \q1 \v 2 Eibaraam orup Aisik baraen, \q1 Aisik orup Diekap baraen, \q1 Diekap orup Diuda tase gwani den semon. \q1 \v 3 Diuda orup Peres ge Sara semon inamu Teima, \q1 Peres orup Esiron baraen, \q1 Esiron orup Ram baraen, \q1 \v 4 Ram orup Aminadap baraen, \q1 Aminadap orup Nason baraen, \q1 Nason orup Salomon baraen, \q1 \v 5 Salomon orup Boas baraen inewa Reap. \q1 Boas orup Obet baraen inewa Rut, \q1 Obet orup Diesi baraen, \q1 \v 6 Diesi Ayop Devit baraen, \q1 Devit Yuraya kwapuraewa naise, \q1 gapan Solomon baraen, \q1 \v 7 Solomon orup Reaboam baraen, \q1 Reaboam orup Abaidia baraen, \q1 Abaidia orup Esa baraen, \q1 \v 8 Esa orup Diosapat baraen, \q1 Diosapat orup Dioram baraen, \q1 Dioram orup Usaya baraen, \q1 \v 9 Usaya orup Diotam baraen, \q1 Diotam orup Eas baraen, \q1 Eas orup Esekaya baraen, \q1 \v 10 Esekaya orup Manasa baraen, \q1 Manasa orup Emon baraen, \q1 Emon orup Diosaya baraen, \q1 \v 11 amba Diosaya orup Diekonaya, \q1 gwani wai den semon. \m Wam ame gapan at Babilon nagirewa tauan at Isurero nagirewa up tamon at muga ewagai sia entan amon. \q1 \v 12 At Babilon nagirewa up tamon amone, \q1 at muga gan wanumune amba sia entan ewagai \q1 onamone, gapan Diekonaya orup Siatiero baraen, \q1 Siatiero orup Serababero baraen, \q1 \v 13 Serababero orup Abiut baraen, \q1 Abiut orup Elayakim baraen, \q1 Elayakim orup Eso baraen, \q1 \v 14 Eso orup Sedok baraen, \q1 Sedok orup Akim baraen, \q1 Akim orup Eliut baraen, \q1 \v 15 Eliut orup Eliesa baraen, \q1 Eliesa orup Matan baraen, \q1 Matan orup Diekap baraen, \q1 \v 16 Diekap orup Diosep baraen. \m Diosep Meri memewa amba Meri Iesu inewa. Amba Iesu Meri potap yanen, me God wa watu eneni Keriso, God om enuni apanewa. \p \v 17 Ap gapan, Eibaraam ani sibabasi mega yan ge yan onamuin ene amba Devit yaneni ameme iragi aonagaet pusi nawan degede (14) amba Devit ani sibababasi mega yan ge yan onamuin ene amba at Babilon nagirewa tauan at Isurero nagirewa up tamon amone ameme iragi aonagaet pusinawan degede (14) amba at Babilon up tamon amone nagirewa ame ani sibabasi mega yan ge yan onamuin ene amba Keriso yaneni ameme iragi aonagaet pusinawan degede (14). \s1 Iesu Keriso yaneni guturewa \p \v 18 Iesu Keriso anenen yaneni guturewa mam, Me inewa Meri apan Diosep ganganasen dere naine mutapen, go namu tobot ya tane gapan, Meri mek anuni Guewa Posewa Woup Seni amun mega gapan bagup tan. \v 19 Diosep me apan kakae tamanawa menan Meri umam ya anupen menan karaua ae veat anun, menan me imup ununke uon ae veat anu taiwandin. \v 20 Go mame anuiwandini, Diosep enok ineni gapan God anea mega da taue anega dien, “Diosep apan Devit ani sibabaseawa, Meri wara naitapen menan pa gega ak, tap ya anu, iwa dim da me potap digumin taniwa ame Guewa Woup Seni amun mega gapan tan. \v 21 Me orup apan baraepi, amba ge yaua Iesu diai, iwa waenapan mega koewa muga anu ae vepen menan taueta.” \v 22 Ayop God nop mega namu wani mame iragi tan tavewa venasen ame God no oise waiwandini apanewa gamup anega wan, \q1 \v 23 Waenoro ini denawa bagup tapi, \q1 amba orup apan baraepi, me yaua Imanuero diain, \m (Imanuero gueguewa ame God den inanup wandia). \p \v 24 Menan, wam ame Diosep enok ine kandae yon wandeni gapan Ayop anea mega anen dieni di tan. Ap menan me waen Meri naisen. \v 25 Go mu dere wainan da ya inane go mondi iniwanumune aiwandin eni orup apan yanen. Amba Diosep orup ame yaua Iesu dien. \c 2 \s1 Buanae batnagine nagirewa Iesu yawapen tauan \p \v 1 Apan Erot ayop tani wamewa Iesu at Diudia pa sewa Betiriem gapan yanen. Iesu yaneni ewap, buanae batnagine nagirewa upi, wam dotouini arige gapan Ierusalem tauan amba singui waenapan inamup anega wayawamon, \v 2 “Diu nagire ayop egawa da mapa yaneni amba? Nu buanae, me paua mega da, wam dotouini gapan yawatoni menan wa taragaset wa onanton.” \v 3 Ayop Erot, amba Ierusalem pa nagirewa den, oit ame anune gapan mu seke tane amba gop anune. \v 4 Ap menan, Ayop Erot pirisi bawarewa ge waenapan iup wadidiamuine nagirewa munan wan tauane. Me singui anega wayawamon, “Mesaya yanat mega at ambe gapan yanapen wane?” \v 5 Mu gare anega wadiane, “At Diuda pa Betiriem gapan yaneta. Iwa God nop mega watagaet waiwandini apanewa ok ap anega sen, \q1 \v 6 Go e, Betiriem nagirewa, at Diuda gapan, \q1 sewa sewa iragi gapan pa sewa ega epara da uon, \q1 go amun ega wandia, \q1 iwa e yaumakayap Ayop da taueta, \q1 me ne waenapan nega, Isurero nagirewa, \q1 kwayup tamota.” \m Mu ayop Erot ap anega wadiane. \p \v 7 Boge ayop Erot buanae batnagine nagirewa karaua venamu wan tauane, iwa wam ansena buanae erewa muga da yawane anupen menan, singui wayawamon. \v 8 Ap anuni amba, ayop Erot buanae batnagine nagirewa Betiriem watu enamoni gapan anega diamon, “Aisen, amba orup ame yoa yambuni tan. Yop tan en me yawanewa menawaet onaen oit wadianegen, amba ne den ange tauap me wa taragasep.” \v 9-10 Erot nop ame wan anune ewap mu di amon, amba buanae wam dotouini gapan sia yawane. Ap menan mu daramumu wan aton aigap da anune. Buanae ame namumup di aiwandin yao nau amuiwanumune amba Iesu ambagan wandeni arewa taueni aigap yonen. \p \v 11 Pa gwanap unum amon, mu orup inewa Meri dere yawamon amba omanimup enun wa taragasene. Boge mu momorap muga watapan amba yan garaet muga muga Iesu wanane. Yan ame agim gwayayame den yananagaetawa amba dagin irinewa amba oma ose tutu denawa. Puraput ame garewa muga baware. \v 12 Entane, ayop Erot ine ya amopen menan tagigirewa God enoga wadiamoni menan negin ugupe gapan ewagai at muga sia amon. \s1 Iesu ine mame den karaua at Idip amon \p \v 13 Mu amone ewap, Ayop God anea mega da Diosep inap enoga taue anega wadien, “Ge ao yona, orup ine dere tambumo, tap aisen, aipa at Idip gapan waniene, ne wadiaepen amba sia onaen iwa ayop Erot orup togurep boepen menan yoa tapen taiwan.” \v 14 Menan Diosep ao yon wande, orup ine dere tambumo mum oap at Idip di amon. \v 15 Mu ap mepe di wanumuin ene Erot bop tan amba sia ewagai onamone. Ma venaseni menan God noa watagaet waiwandini apanewa wani tavewa tauen. Me gamup God anega wan, \q1 Otuna at Idip gapan wa oitapen tau aeta. \s1 Orup otua apanaet gurane \p \v 16 Wam ame Ayop Erot buanae batnagine nagirewa amatamu taiwandin mu negin ugup amone oisewa anuni ugu gangan naen. Menan ita nagire megawa wa oimon orup apan otu kamontua en muga derewa amba gauarapewa den, pa Betiriem amba mainepe den iragi guritamen. Buanae batnagine nagirewa wataget buanae ere venaseni gapan anune menan mu Iesu yaneni wamewa wadiane ayop Erot anuni gapan me orup guritamepen menan en muga om tan. \v 17 Ap gapan, watageta apanewa Dierimaya, God no oise waiwandini tavewa tauen. Me anega wan, \q1 \v 18 Pa sewa Rama gapan unuk da anuivin, \q1 irip turup waiwanum. \q1 Watageta waen Reisero dugup mega naewa, \q1 munan irip waiwan, \q1 amba imua to aramepen menan umap uon, \q1 iwa naewa mega gase borit wane. \s1 Ewagai at Nasaret onamon \p \v 19 Ayop Erot boeni ewap, at Idip gapan, Ayop God anea mega da Diosep enoga die anega wan, \v 20 “Ge ao yona, orup ine dere tambumo amba at Isurero ak, orup togurapen tane nagirewa gaseget borit wane,” ap anega wan. \p \v 21 Menan Diosep yon wande, orup ine dere tambumo, at Isurero di amon. \v 22 Wam ame Erot otua, yaua Akelaus, mamewa uewa ware at Diudia gapan ayop tan. Ap oisewa Diosep anuni menan me at ame aepen tani tap anun. God enoga tagigit manega wadien anun, ‘Mapa ya wainge.’ Ap menan totnage at Galili arige aen. \v 23 Ap mepe tauane, pa sewa bawarewa Nasaret gapan wanumone. Menan God no oise watagaet waiwanumune nagire nop muga tavewa tauapen menan ap mepe om inen. Nop muga ame Iesu menan anega wan, \q1 Waenapan pa Nasaret apanewa diain. \c 3 \s1 Dup iamuiwandini apanewa, Dion, opata waiwandin \p \v 1 En arugataet uon tani ewap, Dion, dup iamuini apanewa, at Diudia pua at kaimewa gapan taue opata anega waiwandin, \v 2 “E inak koewa taiana ae vean, imuya entanen iwa God toemu mega amunewa inayap tauapen taiwan,” ap anega wan. \v 3 Mame gapan, watageta apanewa Aisaya, God nop oit mega waiwandini tavewa manega tauen, ame anega wan, \q1 Apan da pua, at kaimewa gapan, \q1 opata anega waiwandin. \q1 Ayop nuga negin mega wa tarasen, \q1 wat tamanamene amba tauep. \m Ap anega wan. \v 4 Dion wanup mega man kameru etua gume den eniwandin, amba berip mega, man etua paniwandin. Me taba paki ge onaro naiwandin. \v 5 Pa Ierusalem nagirewa amba at Diudia iragi ge kaum Diodan asepa gan mapa gan nagire den Dion ine tauan. \v 6 Mu da da koewa muga vesiwanumune nagirewa kaum Diodan gapan dup iamuiwandin. \p \v 7 Wam ameme anu tumat dugupewa yaua Parisi ge Sadusi nagirewa aruga Dion dup iamopen menan ine tauane go Dion anega diguguramon, “Guegue ega mokare seram naewa umap! E darinaya da enuni gapan tap anu, dup iaet wa, amba God wae wae nemoro mega tawa aisepen taiwanin? \v 8 Koewa ega yamu entanet wane, garewa inak tamanawa gapan yambuni ta aisiwanian. \v 9 Ek mondi anega ya wane, ‘Nu omayan baewa Eibaraam menan God atonunu anuiwan,’ ap ya wane. Wapena anun, e Eibaraam naewa megenat wane ya umap, iwa God Eibaraam naewa mega upi gwat ma wapi di venat mutain. \v 10 Wapena anun, endi mame di oma visiwa, gurini apanewa nugusepen nauase wandia. Oma da da tavewa kakaewa ya iamopi gure ireta. \p \v 11 E koewa ega anu ae veana menan kaum gapan dup iaivin. Go apan da ne evinap oniwan, me God Guewa Woup Seniwa ge oma yamewa merao gapan dup iaiwandata. Me baware, ne uon, me pusi okomewa tambupen menan ne umanap uon. \v 12 Me iman taue oma makewa bongameta, makewa kakaewa ai bongame mek mini siwandata amba pokewa mek mini siwandata. Makewa kakaewa tambu ae dugupa eneta go pokewa yaibobot oma meraovewa gapan uatamep yagimota.” \s1 Dion Iesu dup ieniwa \p \v 13 Amba Iesu at Galili ae ve, Dion dup iapen menan kaum Diodan onen. \v 14 Go Dion anu yave Iesu dup ya iat anuni menan, anega dien, “Ge dimen inanap tauaan? Ne piup apanewa, ge gare dup ianegepo umap.” \v 15 Go Iesu gare wadien, “Wam endiwa menan dup ianegewa umap. Nu ap tata God ayamat mega di tait.” Iesu ap wani, Dion umap wan. \v 16 Menan Dion Iesu dup ien. Dup ieni boge Iesu kaum ae ve kwatata ao dotoueni. Amba kiman ase watapen, boge God Guewa Woup Seniwa nenip bairantan mini kimani visiwandin Iesu wapip wanden. \v 17 Amba nop da kimani anega tauen, “Ma ne otun iragenawa, ne menan anu gurinawa, me gamup ne imuna ae meare tau aen,” nop ap anega kimani tauen. \c 4 \s1 Seitan pusi warup Iesu inap taiwandin \p \v 1 Boge God Guewa Woup Seni Iesu nau pua aen, Seitan pusi warup tayawapen menan. \v 2 Taba uon sinunu in doreni wam ge mum apane dere uon tani ewap me enup aren. \v 3 Seitan, pusi warup taini apanewa, me inap taue anega wan, “Ge God Otua wanigewa, gwat ma diamo taba buredi venat musep na.” \v 4 Go Iesu gare anega wan, “God nop mega ok anega seane, \q1 Waenapan inak muga ibariwa taba naine megenat uon, \q1 go God nop waini gapan inak wariwanum,” \m ap anega wan. \v 5 Boge Seitan sia nau pa sewa Ierusalem dot ae ware God Paewa aigarip aigap iragenawa gapan baraen ap mepe yaoyao yonen. \v 6 Seitan anega dieni, “Ge God Otua wanigewa, map mepe bup ta wa kugunak aipa piupa wanik, iwa God nop mega ok anega seane, \q1 God wap anea mega upi taue, \q1 genan kwayupaga yaentuk ta naugep vitai, \q1 Anea nanimup di warak nauge vise pia bat gimagain, \q1 pusiga agima ya en manamai.” \m \v 7 Seitan ame wani Iesu gare wadien, “Ne ap ya tain, iwa God nop mega ok anega seane, \q1 Ayop gega God irewa yawapen menan ya nanamasewa.” \m \v 8 Sia Seitan Iesu wat naue tunup ideve aigapewa dot ae, boge piup at at iragi toemu kakae guragut muga muga ewasen. \v 9 Ewase Iesu anega dien, “Ge iak poe inanap ta wa taragat nimanegewa, toemu mame iravi genain,” ap anega wan. \v 10 Go Iesu gare anega dien, “Seitan, ae venek, asira ak! God nop mega ok anega seane, \q1 Nu Ayop nuga God megenat wa taragaset, \q1 ayamat mega taivinait.” \m \v 11 Boge Seitan Iesu ae ve aen, amba anea tauan Iesu wat agoasen. \s1 Iesu nao mega erewa at Galili gapan watapen \p \v 12 Wam ame ewap, Ayop Erot ita mega nagirewa Dion, waenapan dup iamuini apanewa, waran gwat nokap baraene. Iesu oit ame anuni gapan, me ewagai at Galili sia aen. \v 13 Me at Galili taueni, me pa sewa mega Nasaret gapan ya wanden go ae ve aen pa sewa da, kaum awan etope, yaua Kaponiam gapan iniwandin. At ame dugup Sebulon ge Naptali arik muga aen. \v 14 Ap venaseni gapan God nop mega watagaet waiwandini apane Aisaya wani tavewa tauen. Aisaya ok anega sen, \q1 \v 15 At Sebulon ge at Naptali, \q1 negin aen awan bawarewa tauiniwa, \q1 kaum Diodan asepa gan, \q1 at Galili ian ugupe aruga wanumuine arewa. \q1 \v 16 Waenapan ameme imu pose mum tauen iniwanumune, \q1 ganat baware yawain. \q1 Bop guewa inamup wandini nagirewa, \q1 ganat inamup taueta. \m Aisaya ok anega sen. \v 17 Wam ame use aeniwa, Iesu opata mega erewa wan, “Koewa ega gapan imuya entan tan, toemu kimaniwa onen mananiwan.” \s1 Wa ewamot venamu erewa waiwandin \p \v 18 Iesu kaum awan Galili etop ap aiwandini, me apan tase gwani dere yawamon, Saimon, yaua dawa Pita, amba me gwaniwa Anduru. Mu ia muga kauma uariwanum, mu meo dawane taine nagirewa. \v 19 Iesu anega wan, “Ewanap onaen, ta ewaepen gapan e waenapan dawane tan.” \v 20 No utap, mu ia muga ae vean amba me ewap amon. \p \v 21 Ap mepe use amonewa, me tase gwani derewa sia yawamon, yaumua Diemis ge Dion, ame apan Sebedi otu waiwa. Mu kabum muga gwanap ia muga nadi waran tata kakayat taiwanunum. Amba Iesu venamu wan. \v 22 Ap gine tutup kabum muga ge mamamua ae vemon amba Iesu ewap amon. \s1 Iesu vek nagirewa wat inakam mumiwandini \p \v 23 Iesu at Galili iravi tau ge tau aen. Diu nagirewa iup anuine paewa gwanap wadidiam wandin. God toemu mega Oise Kakaewa opata gapan waiwandin. Amba waen apan enkana ankana nagirewa amba vek gine ugup ugup iragi wat inakam mumiwandin. \v 24 Me ap taiwandini oisewa, at Siria iragi senare tau aen. Menan waenapan vek muga ugup ugup iragi tambumon me inap tauane. Ame ugu vegaek baware anuine nagirewa, airampu wa guguramoniwa, wam wam gapan vek daram daram taine nagirewa, amba pusi nani itani waniwa, me iragi wat inakam mumen. \v 25 Waenapan arugataet at ugup ugup gapan tauane ewap amuiwanumun. At ugup ugup ame yaumua, at Galili ge at Diudia amba pa sewa yaua Pa Aonagaet, amba pa sewa Ierusalem, amba kaum Diodan asepa gan wanumuinewa. \c 5 \s1 Atonu den wat aipakam warapen \p \v 1 Wam da, Iesu waenapan to iamene yawamo, menan me dot ae tunup nawanep ae wanden. Me wadiamot megawa inewa tauan iamene. \v 2 Amba me opata mega manega wan, \q1 \v 3 “Guewa gapan dai momeni nagirewa, \q1 God wat aipakam mumiwan, \q1 toemu kimaniwa amun megawa iravi mugawa di. \q1 \v 4 God wat aipakam megawa, \q1 irip turup waine nagirewa mugawa, \q1 iwa mu wabibigam mumeta. \q1 \v 5 Imua ae bigaren taine nagirewa, \q1 God wat aipakam megawa wariwanum, \q1 iwa mu piup ma yon borain. \q1 \v 6 Waenapan tamana tapen menan, \q1 imu pose kanda mutane taine nagirewa, \q1 God wat aipakam mega munep umamup tamota. \q1 \v 7 Waenapan munan bagu sisi anuine nagirewa, \q1 God wat aipakam mumeta, God gare munan bagu sisi anuta. \q1 \v 8 Potamu nenengawa nagirewa, \q1 God wat aipakam mega wariwanum, \q1 evi amba mu God yawain. \q1 \v 9 God menan nonup baigan barine nagirewa, \q1 God wat aipakam mega mu inamup, \q1 iwa God otu waiwa diamota. \q1 \v 10 God menan inak tamana taine nagirewa, \q1 wa koeragam mumiwanumune menan, \q1 God wat aipakam mumiwan, \q1 toemu kimaniwa amun megawa iravi mugawa di. \p \v 11 Waenapan nenan nipep diae wa koeragam imaepi nop koewa ugup ugup inayap aopan wapi ame gapan aton anun amba God wat aipakam imaeta. \v 12 Menan daramuya wap, aton tan, iwa kiman gapan garewa ega arita. Ap mini, e umayap, wataget God no oise waiwanumune nagirewa wa koeragam mumane.” \s1 Siuran ge ganat maibewa \p \v 13 Iesu sia anega wan, “Taba siuran den natawa dansewa da di, ap mini sia e piup ma siuran megawa, go siuran dansewa mega ni nen sepiwa, e anenen tane amba dansewa sia wata? Ame umap uon, siuran ame denanu mini ae damagep, waenapan tau gagap amuin. \p \v 14 E piup ma ganat megawa. Sewa baware da awana tune gungunu ya wanumoin go pa iravi aroga yaviwanumain. \v 15 Apan dun mega ire ware karaua unup ninokap ya baraeta. Go dun aroga baraepi ame gapan waenapan pa gwanape iravi ganat muneta. \v 16 Ap umap, ganat ega waenapan inamup ganase wap, ame gapan mu kakaewa ega taianawa yavepi mamaya kimani wandini mu wa taragatain.” \s1 Iup namua tavewa tauen \p \v 17 Iesu sia wan, “Iup namua amba God noa waiwanumune nagire nop muga den, ise wat mutapen menan ya tauan, ap ya anu nimanegene. Go nop muga tavewa mega tauapen menan tauan. \v 18 Ne tave di wadiaivin, wam da piup ge kiman aiwandan uon tata go namu God iup mega iravi, semu otu koentu den, aiwandan tavewa mega iragi taitamep amba uon tata. \p \v 19 Ap menan orup ansena iup namua semu otu koentu to paise yone ae evene wai iup namua to paitapen wadiamopi, mu toemu kimaniwa gwanap nutu uoni nagirewa diamoin, go mu da da iup namua ayamase ta amba waenapan iup mame wadiamopi mu toemu kimaniwa gwanap mu bawarewa nagirewa diamoin. \v 20 Ne ma kaimakaet wadiaivin. E God menan inak tamana taiana ame Parisi nagirewa ge iup wadidiaine nagirewa tat muga garawasepiwa e toemu kimaniwa tauai go e ya tanewa e ya tauai.” \s1 Gari gangan ge baigan nopewa \p \v 21 Iesu sia wadidiamon, “Waenapan watageta nagirewa wane guturewa e anuyan. Ame mam, \q1 Apan da ya togura boep. \q1 Go waenapan da togurep boepiwa, \q1 me ware wanene paewa gapan tauain. \m Watagaet ap anega wane. \v 22 Go ne sia aigap wadiaivin, e da da evenae wai inamup gari gangan anunewa, ap gapan wanene tae itan enapen tain. Sia, evenae da kaimakaet nipep anega dianewa, ‘Ge dantaga uon di!’ Ap gapan kansoro nagirewa namumup wanene taepen menan yonai. Amba waenapan da bumbawam nagirewa diamonewa, ap gapan oma merao arewa aisepen taiwanin. \p \v 23 Ap menan, God Paewa gwanap, puraput sine watarewa gapan, puraput gega yan tapen anua go evenaga da inap ta koeragamean ap me anua, \v 24 menan puraput gega God ya wana, ap mepe ae ve, go evenaga baigane ta amba sia onak, yan garaet gegawa God wan. \p \v 25 Evenaga da koewa gega menan wanene tagepen anupi, menawaet ni gwane ae amupen, wat nauge wanene paewa tauepi tawa. Negina wa nengamene uon tap. O uon wandepiwa, wanene i apanewa nanip bat gimageta amba wanene i apane punip nagirewa nanimup bat gimagain, mu waregep gwat nokap bat gimagain. \v 26 Tave di waivin, ge ya tau agai, wanene garewa mega iragi taitamewa amba tau agai,” ap anega wan. \s1 Togane tapatap \p \v 27 Iesu sia wadiamon, “Waenapan watageta nagirewa wane guturewa e anuyan. Ame, \q1 Togane tapatap ya tane. \m Wataget ap anega wan. \v 28 Go ne nop ewakewa wadiaivin, orup da waen yave, imua gapan wainan gogo den tat anupiwa ame gaset wainan gogo waen ame den tan. \v 29 Menan yamaga nutup nauge aep koewa tawa, ae ma warup aipa uat ena aep. Etuga semua da wakaumawa ame kakae di, iwa ap ya tawa ge tawaga uruga oma meravewa gapan uat enagain. \v 30 Amba naniga nutup wat nauge ae koewa tapiwa, to ketnak aipa uat! Naniga ame wakaumeawa ame kakae iwa ap ya tawa ge tawaga uruga oma meravewa gapan uat enagain.” \s1 Waenewa tandayase ae vepi nopewa \p \v 31 Iesu sia wadiamon, “Watageta nagirewa anega wane, \q1 Apan ansena da waen mega ae veat anupi, \q1 waenewa ae vea vea ogewa waenewa se wanep. \m Ap anega wan. \v 32 Go ne endi aigap sia wadiaivin, apan ansena da waenewa union ae ya veta, go waenewa apan dawa den aeni menan ae vepiwa, ame umap. Go waenewa union ae vepiwa memewa ta pariseni gapan waen ame apan dawa naiseni togane tapatap di tata, amba naiseni apanewa ap anega den sia di.” Ap anega wan. \s1 Wa agi taine nopewa \p \v 33 Iesu sia wadidiamon, “Watageta nagirewa anega wane, e den anuyan, \q1 Agi ega ya to paitane, go Ayop inap agi wayana, \q1 wat natan om gapan taiwanian. \m Watageta mu ap wane. \v 34 Go ne ewake wadidiaivin, evenae wai munat wa agiat mumane nop ega tavewa mu anupen menan tanop ya tone. Kiman amun mega gapan den tanop ya tone iwa kiman God wandini arewa. \v 35 Amba piup amun mega gapan den tanop ya tone iwa piup mame, God pusiwa amuini arewa. Pa sewa Ierusalem, God wandini arewa, amun mega gapan den ya tone iwa pa sewa ame Ayop bawarewa God pa megawa. \v 36 Amba iaya gapan tanop ya tone iwa ap tane iaya gumewa daiton da pomponu go pumpuni ya entan tata, ap menan iwa dimen iaya gapan tanop toi. \v 37 Menan agi tavewa wandepiwa, tave di wapen, amba agi tave uon wandepiwa ame uon di wapen. Ame use aigapewa da sia wawa, ame Seitan arok wana taueta.” \s1 Koewa garewa ya tapen tantanewa \p \v 38 Iesu sia wadiamon, “Watageta nagirewa anega wane, e anuyan. \q1 Apan da evene yame make warupepi, \q1 gare yone evenewa yame make warupep. \q1 Evene no done to bunaepi, \q1 gare yone evenewa no done to bunaep. \m Mu ap anega wan. \v 39 Go ne sia aigap wadiaivin, waenapan da inagap koewa tapi garewa ya tane. Orup da nawanegap togepi gare ya ta go nawanega yamu entane sia togep. \v 40 Amba apan da enu yawage wa wanup gega aigape warupe, wanup gauarape menan den wapiwa, goandage ya anu den sia wan. \v 41 Apan da wandap aepen anuni, ge ik mega yongotu ago ta aget wapi go ge wandap wat ak. \v 42 Apan ansena inagap mup wapi di wan amba puraput gega mondi wariwandan evi sia genat wapi goandage ya wa.” Ap anega wan. \s1 Anavi munan anu gurinampen \p \v 43 Iesu sia wadidiamon, “Watageta nagirewa anega wane anuyan, \q1 Pa maineyape nagire munan anu guran, \q1 amba anavi ega tandayat muman. \m Watageta nagirewa ap anega wan. \v 44 Go ne sia aigap wadiaivin anavi ega munan anu guran. Amba ta koeragam imaine nagirewa munan God inap mup wan. \v 45 Ame tanewa, e Mamaya kimaniwa otu waiwa. Iwa me wapi wam mega kakaewa koewa nagirewa dere aigamup ganase waiwandata, amba ugin watu enep tamanawa taine ge gegerawa taine nagirewa aigamup visiwandata. \v 46 Waenapan imumu potamu inayap warepi ame e gare mugenat munan anu guranewa, ap gapan God wat aipakam mega ya warai. Iwa koewa taine nagirewa mu den ap anega di, mu evene wai den muk gare gare baigan taiwanum. \v 47 Amba evenak waigawa mugenat gaunamu tawa, piup gueguewa taine om daiton di taiana, aigapewa da uon. Iwa ya anu tumasine nagirewa mu ap anega di, evene wai den muk gare gare taiwanum. \v 48 Ap menan kakaevet tan, e Mamaya kimaniwa kakaevet taini mini.” \c 6 \s1 Kayakayawan nagirewa munan anupen \p \v 1 Iesu sia wadidiamon, “E God menan kakaewa tanewa waenapan yawaepen menan ya tane, iwa waenapan yawaepen menan tanewa, Mamaya kimaniwa garewa da ya eneta. \v 2 Guegue ame mam. Kayakayawan taine nagirewa puraput munapen tanewa, pum upunan opata gapan upine ya wadiamone, ame da wa da ta taine nagirewa ap mini ya tane. Mu yaumu ao warapen menan iup anuine paewa ge negin gagap ap anega taiwanum. Ne tave di wadiaivin, mu garewa mugawa uruga piupa gase warane. \v 3 Go wam ame kayakayawan nagirewa wan dim dim da munanewa, evenae wai oit ame den ya anupen menan tan. \v 4 Ap menan taiana oisewa karaua wandep amba Mamaya kimaniwa imuya yaviniwa garewa ega aroga eneta.” \s1 God inap mup wapen noa \p \v 5 Iesu sia wadidiamon, “Amba wam ame God inap mup tapen tanewa, da wa da ta taine nagirewa mini ya tane! Mu atonu den iup anuine paewa gwanap, pa pa nambaya den, waenapan yawamopen menan apan apane den aopan aopan mup taiwanum. Ne tave di waivin, mu garewa muga uruga di warane. \v 6 Go wam ame mup tapen tanewa, pa ega ega gwanap unuk aisen tonan boran, amba Mamaya ya yavianawa inap mup wan. Me mup ega karaua imuya potaya gapan waiana ame yavini gapan garewa eneta. \v 7 Amba wam ame e God inap mup tapen tanewa, ya anu tumasine nagirewa mini mup memo mawagamen ya waiwanian. Mu aopan anega anune, ‘Nu nononga wata God nuga anuta.’ \v 8 E ap umap ya tane, iwa Mamaya imuya asigip tan ap menan mup ega me imua namu anun amba evi waiwanin. \v 9 Ap menan mup manega wan, \q1 Mamanua kimani, yauga ao warat genan ayamat taivinain. \q1 \v 10 Toemu gega amunewa inanup tauiwandan. \q1 Kimani anuan taiana mini piup gapan ta nuningan. \q1 \v 11 Taba nuga wam wam nuningawa endi den nun. \q1 \v 12 Koewa inanup taine anuton ae vivin menan, \q1 koewa nuga anu ae ve. \q1 \v 13 Dim dim da pusinup ya warup naune age. \q1 Koewa Taini Apanewa ya mananepen menan ise wataningan. \p \v 14 Wam ame waenapan da koewa inagap tapi, ge koewa mega anu ae veawa, ge Mamaga kimaniwa koewa gega anu ae veta. \v 15 Go waenapan da koewa muga anu ae ya veawa, ge Mamaga kimaniwa koewa gega anu ae ya veta.” \s1 Sinunu ina ina \p \v 16 Iesu sia wadiamon, “Wam ame God menan, sinunu in dorawa, da wa da ta taine nagirewa mini ya ta ameme yawaget gegawa nawanega gaip ya top, ginak namuk ya tam davep, da wa da ta taine nagirewa mini ya ta. Nop nega mondi uon anun di waivin. Da wa da ta taine nagirewa garewa mugawa uruga piup gapan gase waran. \v 17 Go wam ame sinunu in dorawa, ginak namuk bigi wat amba onaro iagap den wat. \v 18 Ame menan waenapan iragi ge sinunu in doringianawa ya yavep, go Mamaga da ya yavinewa megenat yawagep, dim da karaua taingianawa garewa gega me di geneta.” \s1 Garewa nuga nuga kimaniwa \p \v 19 Iesu sia wadiamon, “Piupa ek ingane enan kwan puraput diri gagap ya se dorane, ap mepe wan dim dim puakaeta amba denip eneta, koe tata, amba ap mepe den up nagirewa benak unum amo up tain. \v 20 Go God menan anuiwaniampina garewa ega aupa kimani diri gagap se dorane. Ao mepe wan dim dim ya puakaeta amba denip ya eneta, koe ya tata, amba ap mepe up nagirewa benak unum amo up ya tain. \v 21 Kwan puraput ega wandini arewa, imuya ap mepe wandeta.” \s1 Wapinu ganase waini noa \p \v 22 Iesu sia wadiamon, “Yamaya ame etuya dun megawa. E yamaya kakae wandepiwa, e etuya uruga ganat bararaeta. \v 23 Go e yamaya koerage tapiwa, e etuya uruga sisip tau aeta. Boge e ganat inayapewa ame sisip tau aeta. Ap menan ganat ega sisip wandepiwa, sisip ame sisip aigap iragenawa, uni gware den.” \s1 God ge piup kaikoro mega nopewa \p \v 24 Iesu sia wadiamon, “Amba nao apane da aritawa mega dere wanumopiwa, ame gauaramup nao ya taiwandata iwa aritawa mega dawa imua waren amba dawa imua ya wat kakayasen. Da noa wareta, amba da tandayaseta. God ge moni dere dere om daiton tambu tapen umap uon, daiton warai dawa wakaumai.” \p \v 25 Menan Iesu wadiamot mega anega wadiamon, “Ap menan ne wadiaepena anun, inak ega menan gop ya yagiai wandan. Inak ega warapen menan taba ge kaum ambagan tam na na amba etuya okomewa ambagan tam ena ena ap menan gopewa ya anune. Iwa inak wariana ame ibariwa, go taba ame gauarap. Amba sia etuya ame ibariwa go etuya okomewa ame gauarap. \v 26 Nenip guegue muga yao anun. Taba naewa ya veriwanum, den daupam tane dugupa ya eniwanum go God kimaniwa taba muga muniwan. Amba God anu gurat mega inanup ame aigap amba den me anu gurat mega nenip inamup ame gauarap, ap menan gop ya yagiep taiwanian. \p \v 27 E da da inak ega ya wakaumepen menan gop anuiwaniampina ame kakae uon. Gop ap anunewa, pia nonongantuk sia ya waniai. \v 28 Amba dim menan gan gorogot gope anuiwanin? Rarema yanine ame ase anun. Mu nao ya taiwanum amba wapimu menan ya anuiwanum. \v 29 Go wapena anun. Ayop Solomon kakae guragut mega arugataet go me en wanup kakaewa rarema ame enini umap da ya eniwandin. Rarema mega ame aigap iragen. \v 30 Ap den sia, God unawat ame kwayupe tainiwa go wam konintu da i apane dayup taue to baraep kurat wapi amba ireta. Menan God unawat kwayup taini apanewa enan den taiwan. Ap menan sisi kwayup aigap di ta eneta. Kaiwan, e God inap otu da anu tumasiana nagirewa. \p \v 31 Menan e gop anu anega ya wane, ‘Nu taba dim da nait?’ o ‘kaum amba nait?’ o ‘gan gorogot dim da panait?’ \v 32 God tandayasine nagirewa wan dim dim mame iragi nanamu amuiwanum, amba wan dim dim ame munan anuiana, e Mamaya kimaniwa me asik tan. \v 33 Go namu, God toemu mega ge inak tamanawa megawa, yoa tan, amba wan dim dim mame iragi amba den sia eneta. \v 34 Ap menan imanawa gope endi ya anune. Tauepi amba itan mega anun. Endiwa mega endi anun amba imana megawa mek mini imana amba anun.” Iesu ap anega wan. \c 7 \s1 Waenapan wanene ya tamo tamo noa \p \v 1 Iesu sia wadiamon, “Waenapan wanene uniunion ya tamone, ap tane, God iman gare wanene taeta. \v 2 Menan wanene upine tamoa, God gare ap umap wanene taeta, amba om enua, om ame sia enueta. \v 3 Iwa dimen evenae wai koewa muga otu kamontu, kaiko umap, yamamupe toborini yawayan waiwanin? Go koewa ega ek mini den, kaiko baware oma ni koni mini, yamayap toborini ek ingane ya yawayan waiwanin? \v 4 Amba ge kaiko evenaga yamap wandini warupapen menan anega diai, ‘Enda, kaiko yamagap warupapen taian.’ Go baware yamagap toborini ya yavingi? Ame iwa dimen ap anega taingi? \v 5 Ge da wa da ta taiana apanewa. Koewa gega baware oma nikoni mini yamagape namu warup, yangut ta kakayase, amba evenaga kaiko yamape amba warup. \p \v 6 God nop mega kakaewa da waenapan koeragewa ya munane, iwa mu okoi mini entan ewagai sia arayain. Ap umap sia God nop oit mega kakaewa da waenapan koeragewa ya munane iwa mu tuan mini pusip am kukutnage sia entane age getao semu semu se aeta.” \s1 God yoa ta anun \p \v 7 Iesu sia wadiamon, “Mup gapan God wayawane me gare eneta. Amba imutuan anune gare me ewaeta. Amba sia tonan mega ken ken tone gare enan watapeta. \v 8 Iwa waenapan da da God inap pot pot mup waiwanumampina ame garewa di warain. Dim da yoa taiwanumampina ame tautanain. Amba tonan mega ken ken toiwanumampina ame munan watapeta. \v 9 Ap mini sia, e ansena da otu waia taba buredi menan mup wapi e gare agim munai go? Ae, ap anega uon. \v 10 Amba mu meo menan mup wapi e gare mokare munai? Ae, ap anega uon. \v 11 Ap menan e koevet iragen go otu waiawa kakaewa garaet munapen asigiap di, go e taiana otu kamontu. Iwa Mamanu God kimaniwa garaet kakaewa aigap tainiwa, ap menan da da God inap mup wainewa me kakae guragut yan aiman ta muniwan. \v 12 Menan waenapan e inayap dim dim da tat anuianawa, e mu inamup, ap umap sia tan. Iwa apan Mosis iup namua seni amba God noa waiwanumune nagire wane guegue muga ameme di.” \s1 Tonan noa pepetawa ge kampon kamponawa \p \v 13 Iesu sia wadiamon, “God tuni tonanewa kampon kamponawa ame unuk aisen. Iwa negin pepetawa amba sensenawa, negin ame aeniwa, merao arewa tauen, amba waenapan arugataet negin ap amuiwanum. \v 14 Go inak neginewa ame kaimake den amba tonan otu koentu gapan tauiniwa, ame tau aeni inak arewa tauen, amba waenapan agiap mugenat negin ame taniwanum.” \s1 Waenapan tat muga gapan nu yavivin \p \v 15 Iesu sia wadidiamon, “God oit mega tave uoni waine nagirewa munan agun anun. Mu baigan mane sip umap inayap tauain, go mu potamup anan okoie wasipen mini. \v 16 Ganongae tavewa mokot ya ieta. Amba ipuni tavewa baip ya ieta. Menan oma tavewa iamuini ame ire yao anuiana mini, e waenapan iramu muga mu tat muga gapan yao anuianawa. \v 17 Ame umap, oma kakaewa iragi tave iamuini kakaevet, go oma koewa tave iamuini koevet. \v 18 Ap umap oma kakaewa, tavewa koevet ya iamota, amba oma koeragewa tavewa kakae ya iamota. \v 19 Oma da da tavewa kakaewa ya iamopi i apane gure ireta. \v 20 Menan God oit mega tave uoni waine nagirewa tat muga muga gapan iramu yao kakayatait.” \s1 God waenapan upi watanamota \p \v 21 Iesu sia wadiamon, “Orup da da, ‘Ayop nega, Ayop nega’ ap anega dianegepi, mu uruga toemu kimaniwa ya unum amoin, go da da Mamana kimaniwa ayamase tainewa, mugenat at ap me tauain. \v 22 Wanene uiwa wamewa gapan, waenapan arugataet inanap anega wain, ‘Ayop nega, Ayop nega, amun gega gapan God oisewa wadidiamuinton amba airampu wa oimoton tau amon amba kiman paua baware ge kiman yo paua mega ugup ugup tainton.’ \v 23 Go ne aroga di diamoin, ‘E ne asiginap uon. E asira aisen, e koewa taiana nagirewa!’” \s1 I guine denawa ge i guine uoniwa pa tumone noa \p \v 24 Iesu sia wadiamon, “Ap menan da da nop nega ma iragi anu waren tayao wareyao gapan barainiwa, ame gapan i guine dena pa mega bonawan aigap tuni umap. \v 25 Ugin visen, ningoe tauen amba taik tawak taue pa ame naseni go ya beuren, iwa sewa mega bonawan gapan di ene kakayasen. \v 26 Go da da nop nega anu waren go tayao wareyao gapan ya barainiwa, ame i guine uoni apanewa pa mega upun gapan tuni umap. \v 27 Ugin visen, ningoe tauen amba taik tawak taue pa ame naseni amba unuke den beure geare orare enun.” Iesu ap anega wan. \p \v 28 Wam ame wan dim dim mame iragi Iesu waitameni, to iam baware ame anuiwanumune imumu yon wanden wa taragasene. \v 29 Iwa me wadidiamoni oisewa ame iup wadidiamuine apanewa mini da uon, go aroe amunu den wadidiamuini apane da mini. \c 8 \s1 Iesu vek bo’o apanewa wat inakamen \p \v 1 Wam ame, Iesu tunup arigewa gapan aoma vise taueni, waenapan to iam baware da me ewap amon. \v 2 Apan daiton da vek bo’o wareni taue me namup omanip enu amba anega wan, “Ayop, gek anua gapan, tanege ne kakae tap.” \v 3 Iesu naniwa endimase amba apan wareni, anega dien, “Ne anuivin, kakae ta!” No utap vek bo’o gamupewa siran taran amone me inakaen. \v 4 Boge Iesu apan anega dien, “Endi inak mame inagap tana oisewa waenapan da ya wadiamo noga botakamian. Amba tamana age pirisi ine taua vek gega uon tani yavep. Yavepi watageta apane Mosis vek mame inak warepi gaunewa garaet God inap wanapen diagepi, ge wan. Garaet ame wanawa, ap gapan waenapan yawage anuin, ame vek gega uon tan.” \s1 Ita yamewa ago megawa wat inakamen \p \v 5 Wam da, Iesu pa Kaponiam aen. Pa Kaponiam unugeniwa, ita yame apanewa da, mainap taue ago wanapen menan singui anega tayaven, \v 6 “Ayop, ne nao nega apanewa pa gapan etua in wanden amba koevet wat yapiwan.” \v 7 Iesu gare wadien, “Ne ongep amba wat inakamain.” \v 8 Wani go ita yame apanewa gare anega wan, “Ayop negawa, ne wan menan pa nega tauapan taingi, go ya taua iwa ne koerage. Go nop gega amunu den megenat wawa nao nega taini apanewa inakaeta. \v 9 Iwa ne, ayop nega den, apan upinewa epara muga gauarap waingina apanewa amba den ita nagire upi gauaranapewa nona wariwanum. Da ak diapena di aeta. Da onak diapena di oneta. Da nao ma ta diapena di tata. Ap menan ge wawa, ne nao nega tainiwa di inakaeta.” \p \v 10 Wam ame Iesu nop ap anuni, me no kap wan, to entaneni boge waenapan aruga evip onamone nagirewa anega diamoni, “Ne wapena anun, anu tumat nimanegeni apane ma miniwa da at Isurero gapan ya yawan! \v 11 Sia wapena anun, Diu uon ian ugupe nagirewa aruga at at iragi wam dotoueni amba wam geareni taue toemu kimaniwa gapan wanumoin. Omayan baewa Eibaraam ge Aisik ge Diekap taba tanam nain. \v 12 Toemu kimaniwa dugup megawa ame e Diu nagirewa di, go upi ya anu tumasiwaniana menan God sisipu aipa uat imaeta. At ame gapan irip wa asi kitonak wanumain.” \p \v 13 Iesu nop ame wani ita yame apanewa inap sia wadien, “Ge ak. Anu tumat nimanegeana menan ap umap nao gega taini apanewa inakaeta,” ap anega wan. Wam airase ame Iesu wani omewa gapan nao mega apanewa inakaen. \s1 Iesu waenapan aruga wat inakam mumen \p \v 14 Wam ame Iesu Pita paewa unuk aeni, ap mepe, Saimon Pita tapunewa vek ato itanigaet tan, parata eragi gagap iniwandin yaven. \v 15 Iesu naniwa wareni gapan boge vek amun ame torot wan. Menan Pita tapunewa ao yone Iesu taba mega tunu wanen. \v 16 Amba wam augariwandiniwa, airampu waramoni nagirewa aruga tambumon me inap tauane. Iesu nop mega amunugaet waiwandini gapan airampu up oimon tau amon amba vek ugup ugup nagirewa iravi wat inakam mumen. \v 17 Mame tani gapan God noa wataget waiwandini apane Aisaya nop anenen wani tavewa tauen. Aisaya anega wani, \q1 Me megenat vek ato enkana angkana nugawa me wa pakisen. \s1 Iesu wa ewamot mega tata gueguewa \p \v 18 Amba Iesu waenapan arugataet enpanane yawamoni menan me wadiamot megawa kaum awan asepa gan amopen diamon. \v 19 Boge ap mepe iup wadidiamuini apane da Iesu ine taue anega wadien, “Wadianiana apanewa, ne ge ewagap ongep ap at at agingawa den yona ivingat anuivin.” \v 20 Iesu gare anega wan, “Ewatap piup nokap wande wande arewa den amba nenip dugup muga oma onep den wandia, go Kimani Vitana Apanewa wagat wanige iana bare bare arewa da uon, menan ne evinap ongepen menan kaimake den.” \p \v 21 Wadiamot mega da me inap anega dien, “Ayop negawa, namu angep mamana boepi tup amba ongain.” \v 22 Go Iesu gare wadien, “Mamaga etua ae ve evinap onak. Ya anu tumat taine nagirewa vemone mu bonigawa di tumop.” \s1 Iesu wan taik ge puiman ketaewa bigaren \p \v 23 Boge Iesu kabum gwanap dotouen wadiamot mega den amon. \v 24 Amba taik aritavet da aroe den awan gagap tauen, kaum namara ao yon wanden kabum gwanewa no dotouepen tan. Go Iesu aup iniwandin. \v 25 Ap menan, watu enamot nagirewa amon Iesu wa kandasen anega wan, “Ayop, nu nonan napen taiwan!” \v 26 Wane me gare wadiamon, “E anu tumat ega ne inanap otu kamontu. Iwa dimen tawa taiwanin?” Boge Iesu kaimakaet ase diamo wani gapan taik ge kaum doak ame tom wa ae bigaren. \v 27 Mu ap yawane tarage singui anega wane, “Akae, apan ma dime dena da? Me wani taik ge kaum nop mega anune wariwanum,” ap anega wan. \s1 Apan dere airampu waramoni wat inakam mumen \p \v 28 Wam ame asepa gan kaum eto yamunewa at yaua Gadara tauane. Apan dere ameme waenapan borit waine kaimewa sine arewa gapan me inap tauane. Mu anan taiwanumune menan, waenapan da negin ame ya amuiwanumun. \v 29 Iesu ine tauane nop baware anega wan, “Iesu, God otua, nu inanup dim da tat anu tauaan? Evi amba ta koeragam nimanewa oisewa anutoni go endi namu ta koeragam nimanai?” Ap anega wane. \v 30 Mu mainamup tuan arugataet, taba naiwanumune yawamon. \v 31 Airampu Iesu inap kayawantuk anega wane, “Ge up oine tau anetawa, watu enane tuan potamup unuget.” \v 32 Iesu gare anega wan, “A, umap, tau aisen!” Iesu anega wani gapan, airampu apan ae vean tau amon tuan potap unumon. Unumone tuan togana serarat vitan kauma geamon none namon. \v 33 Tuan kwayup taine nagire yawamone tap serarat amon, pa sewa bawarewa tauan, oit mame iragi wadidiamone, apan dere airampu waramone oitamu den wan. \v 34 Boge pa sewa bawarewa uruga Iesu yawapen tauane. Amba wam ame Iesu yawane, mu kaimakaet anega diane, “Enda, ge at nuga ae ve ak.” \c 9 \s1 Iesu pusi nani itani wani apanewa wat inakamen \p \v 1 Iesu kabum gagap dotoue, kaum gamu to ketnage ase pa mega tauen. \v 2 Amba apan upi, pusi nani itani wani apanewa da eragia baraen waran tauan. Amba Iesu mu anu tumat muga me inap aritavet tane yaveni menan Iesu vek apanewa inap anega wan, “Apan negawa, ne koewa gega anun ae viangin.” \p \v 3 Mame gapan, iup wadidiamuine nagirewa upi muk ingane anega wane, “Apan ambe da tauen, nop God mini ta wat wan taiwan?” \v 4 Singui muga, Iesu imua anuni menan gare wayawamon, “Iwa dimen imuya potaya gapan anu koeam nimanek wanin? \v 5 Ne nop daitonawa wana vek apanewa koewa mega anu ae viangin, o nop derewa ame manega wapena, ao yone aep, kaimake dena ansenawa? \v 6 Go e asigip taepen menan, Kimani Vitana Apanewa piupa waenapan koewa muga anu ae vepen menan aro amun warana ame endi to ewayain.” Amba Iesu vek apanewa sia anega dien, “Ne endi diagiangin, ao yon eragi gega wat pa ak!” \v 7 Wani boge no utap, ao yon wande eragi mega ware, boge pa mega aen. \v 8 Ame gapan to iamene nagirewa mame yawane, potamu tap bararaen, amba God wa atonasen, iwa aro amun ma miniwa, God waenapan muneni menan. \s1 Iesu Matiu wa upen \p \v 9 Ap mepe Iesu ap use aiwandini, me apan da yaua Matiu yaven, me moni bogamine paewa gwanap ae wanden. Iesu me anega wadien, “Evinap onak.” Boge Matiu ao yon wande me ewap aen. \p \v 10 Amba Iesu wa ewamot mega den Matiu pa mega gapan taba naiwanumune. Ap mepe moni bongamine ge koewa taine nagirewa tauan den tanam wanumone. \v 11 Parisi nagirewa upi mame yawane menan, Iesu wa ewamot mega singui tayawamon, “Iwa dimen wadiaet egawa moni bongamine amba koewa taine nagirewa den tanamon taba naiwan?” \v 12 Iesu nop muga anuni gare anega wan, “Vek nagirewa nuat apanewa menan anu guriwanum go kakaewa nagirewa nuat apanewa menan ya anuiwanumun. \v 13 Go aisen anuan sese tan, God wani tavewa anu kakayasen. God anega wan, \q1 Man toyan nenan iriana menan ne ya anuivin go \q1 Imuya potaya waenapan inamup warapen menan anuivin.” \m Iesu God nop mega semu ame wani sia wadiamon, “Menan ne muk ingane kakaewa anune nagirewa munan ya tauan, go koewa taine nagirewa imu posewa ge inak muga entan tapen menan tauan.” \s1 Sinunu ina ina noa \p \v 14 Wam da apan Dion, waenapan dup iamuini apanewa, wa ewamot megawa Iesu ine tauan singui wayawan, “Iwa dimen nu amba Parisi nagirewa den, God menan pot pot sinunu in dorivin amba God inap mup waivin. Go wadiamot gegawa God menan sinunu in ya doriwanum?” \v 15 Iesu gare anega wan, “Naine mutat i apanewa barip mega gapan wandepiwa me evene waiwa sinunu in ya dorain, iwa aton anuiwanum. Go wam evi da tauepiwa, naine mutat i apanewa waseam wat nau amopiwa, wam ame gapan sinunu in dorain, bagu sisi anupi menan.” Ame wani tavewa naine mutat i apanewa Iesu me di. \v 16 Amba iup namua ge iup ewakewa guegue mega wadiamopen menan Iesu maibe gapan manega wan, “Waenapan wanup namua bebep wapi nadi warapen men semu ewakewa ya wabenagep. Wabenagepi ewakewa den koe tata amba wanup gine daiton uon, da vevera da kaimake den menan bebep baware wata. \p \v 17 Guegue da sia mam. Apan da kaum wain ewakewa man etu namua kaum menan taginamene gwanap ya wa damagep. Damagepi kaum mek tutut wapi etua tuk wata amba kaum wa damagep etua den koe tata! Menan kaum wain ewakewa man etua ewakewa gapan damagep, ap tata dere dere kakaevet di wanumoin.” Iesu ap anega wadiamon. \s1 Iesu waen dere wat inakam mumen \p \v 18 Me nop mame waiwandini newap, Diu nagire ayop muga da ine taue amba namup omanip enu anega wan, “Ne orana gaset boen. Go age naniga aigap barae, me inakaep.” \v 19 Wani boge Iesu yone apan evip aen, wadiamot megawa den amon. \p \v 20 Waen da en aonagaet pusinawan dere vek ewatop taiwandin. Iesu ap aiwandini gapan waen ame garivi taue wanup mega ginewa inasen. \v 21 Waen mek ingane anega anuni, ‘Ne wanup mega gine otu da megenat inatapenawa, ne inak warain,’ ap anega anun. \v 22 Inaseni Iesu to entane waen yave anega wadien, “Orana, gop ya anu. Anu tumat nimanegeana menan inak wariagi.” Amba wam koni otu ame gapan waen ame inakaen. \p \v 23 Ap ewap Iesu Diu nagire ayop muga ame pa mega unugeni viriko upuniwanumun, amba to iam baware ame nop gede gede waiwanumune yawamon. \v 24 Me anega diamon, “Ae vean tau aisen. Orup waen ma bop ya tan go aup iniwan.” Ap wani menan waenapan verea kaura tan top wane. \v 25 To iam baware ame wa oimon nambae vitane ewap, Iesu orup waen ine ae nanip waren, boge ao yon wanden. \v 26 Mame tani oisewa wasenamene at gine ame senare tau aen. \s1 Apan dere yame borat mutane wat inakam mumen \p \v 27 Iesu at ame ae ve, ap use aiwandini, apan dere yame borat mutanewa me ewap amon, ven anega kaimakaet waiwanumun, “Apan Devit naewa, nunan baguk sisi anu.” \v 28 Iesu ae pa gwanap unuk aeni gapan, mu inap tauan, amba Iesu singui anega tayawamon, “Ne amun nega gapan wat inakam imaepen men anu tumat nimanek wanin go?” Mu gare wane, “E, Ayop nugawa nu ap menan di anuivin.” \v 29 Boge me yamamu inase amba anega wan, “Yamaya yangut tat anu tumat tayana menan e inak itai.” \v 30 Me ap wani gapan mu yamamu kakae sia tan yawan. Amba Iesu tagigit kaimakaet anega diamon, “Orup da mame asik tapi tawa agun yao anun.” \v 31 Go mu tau amonewa, me oisewa at ame iragi wa sesenamene. \s1 Apan no boraseni wat inakamen \p \v 32 Mu tau amuiwanumune newap, apan da nop ya waini iwa airampu potap wandeni menan waran Iesu ine tauan. \v 33 Iesu airampu ame wa oisen tau aeni, boge apan ame nop wan. Menan to iam baware ame tarage anega wane, “Manegawa anenen? Nu ma miniwa namu at Isurero gapan da ya yawaton.” \v 34 Go Parisi nagirewa nipep anega wane, “Airampu bawarewa mugawa Seitan amun mega Iesu waneni gapan Iesu airampu upi wa oimuiwandin tauane amuiwanum.” \s1 Iesu waenapan munan bagu sisi anun \p \v 35 Iesu pa sewa bawarewa amba otu koentua iragi tau ge tau aen, iup anuine paewa gwanap kiman toemu mega Oise Kakaewa wadidiam wandin amba vek ato engkana angkana nagirewa gine ugup ugup wat inakam mumiwandin. \v 36 Me waenapan arugataet yawamoni imu pose munan anu guren. Gop anune iwa mu ago muga uon, ame man sip kwayup taini mini kwayup tamuini apane da uon, nutumu uon amba itan bagu sisi wariwanumun. \v 37 Boge me wadiamot mega anega wadiamon, “Yawan. Maup inin geraget taiwan go daupam taine nagirewa otu agiap da. \v 38 Ap menan maup Ayopewa inap mup wan amba me daupam tata nagirewa watu enamop, bongamepen amop.” Iesu ap anega wan. \c 10 \s1 Iesu wa ewamot mega dere dere watu enamon \p \v 1 Iesu wadiamot mega aonagaet pusinawan dere munan wan tauane, amba aro amun mega vek nagirewa wat inakam mumapen amba airampu wa oimopen menan munen. \v 2 Watu enamot mega nagirewa yaumua mam. \p Namu iragen Saimon (yaua dawa Pita), amba gwaniwa Anduru amba Diemis ge gwaniwa Dion, mu dere apan Sebedi otu waiwa. \v 3 Pilip amba Batolomio amba Tomas ge Matiu (me moni bongamini apanewa) amba Diemis, apan Alopias otua, amba Tadias. \v 4 Upine den ame, Saimon (at daitonawa nagirewa munan anu waini apanewa) amba Diudes Iskeriot (Iesu omine evi wapi apanewa). \p Watu enamot mega nagirewa yaumua ameme. \s1 Watu enamot mega nagirewa nao tata noa \p \v 5 Apan aonagaet pusinawan dere mame, Iesu nop den pusiga pan pan tamo amba watu enamo, anega wadiamon, “Diu uoni ian ugupe nagirewa yaumakamup ya tau aisene o ian Sameria pa sewa mugawa da ya unugene. \v 6 Mu ae vemon go pa Isurero nagirewa inamu aisen iwa mu man sip mini pua amone. \v 7 Aisen oit ma opata gapan wan, ‘Kiman toemu mega di mananiwan,’ anega wadiam wadiam aisen. \v 8 Vek nagirewa wat inakam muman, borit wanewa sia inak muse yon wanumot wane mu da da etu sitat kakae tap, airampu waramoniwa wa oimone tau amop. E garaet warayana menan e gare garaet wat agoat muman. \v 9 Ap aisene, moni agim make tutup gine ugup ugup ya tambune, \v 10 ap ega menan ik enagun da ya enane, en wanup daiton daiton megenat tambun. O pusia okomewa o kaipat den ae sean mondigataet di aisen. Iwa dim da da menan bambam tanewa waenapan enepi e waran. \v 11 Pa sewa ansena da e unugenewa, baigan apane ap mepe yoa tayawan tanane amba pa mega gapan wanien ene amba sia aisen. \v 12 Pa ame unugenewa, gaun munan iramu yawamon. \v 13 Pa ame baigan amba ago nagirewa wanumopiwa, nonup ega pa ame gapan wandep. Go mu ya waup imaepiwa, God inap mup wa, God wat aipakam mega mu inamup ya wandep. \v 14 Waenapan ansena da ya waup imaepi o nop ega ya anupi pa muga ame ae vean aisen, koewa muga ae bat munapen menan pusia atabobo toninigamen aisen, ame tane yam tatak munapen. \v 15 Ne tavewa di wadiaivin. Nop nega mondi uon anun di waivin. God wanene mega wamewa gapan, pa sewa da da e ya waup imaene, koewa tane pa sewa Sodom ge Gomora nagirewa God wanene mega arita warane omewa mini ya yawain go pa ameme baware iragen yawain.” Iesu ap anega wan. \s1 Waenapan ta koeragam imaepi noa \p \v 16 Iesu sia wadidiamon, “Wapena anun, e man sip otua ame baigan mane umap watu enaivin go waenapan anan eyaoe wasipen umap nimakamup waniai. Ap menan mokare Dimat asik mega mini tan amba nenip bairantan ugu wat museni mini wanien. \v 17 Waenapan tamu gop agun anun, iwa mu tambue amo wanene paewa taue amba iup anuine paewa gwanap gaut gapan gurayain. \v 18 E ne dugup nega nagirewa menan, wanene taepen menan ayop bawarewa nagire ugup ugup namup tam nauyae amoin. Mame gapan, oitana wadidiamone Diu uon ian ugupe nagirewa den anupen menan. \v 19 Go wam ame e tambuepiwa, dim da o anenen wawa menan gop ya anune. Iwa wam ame nop wapen tanewa God nop dim da enep di wai. \v 20 Menan ame e nop ega da uon, go e Mamaya Guewa nop e gamuyap waiwandata. \p \v 21 Ap wamewa gapan, tase gwani gare gare omine wap borit wain, amba ine mame wai muk orup mugawa omine wain, amba otu waiwa ugu gangan ine mame inamup tain, ap tapi gapan upi taue ine mame guramo boniga semoin. \v 22 Waenapan iragi nenan tandayat imayain, go e da tumban amun ae yonanewa, wam verisiwa gapan e inak warai. \v 23 Wam ame at daiton gapan wa kokoeragam imaepi, ae vean, tap serarat at da ugup aisen. Ne tave di wadiaivin, God No Oise Kakaewa wadiamopen menan e at Isurero sewa muga iragi ya tauitamai, go namu Kimani Vitana Apanewa tauain. \p \v 24 Wadiamot nagirewa wadidiamuine mugawa paina ya yamasep, amba nao nagirewa ayop mugawa paina ya yamasep. \v 25 Menan anut yoa taine nagirewa wadiat mugawa mini tap, amba nao nagirewa bawarewa mugawa mini tap. Ne dugup da ayopewa Bieseboro, yaua dawa Seitan, koerage eboewa dianegene menan dugup nega nagirewa, wagup koerage aigap sia diamoin.” \s1 God tawa tainampen \p \v 26 Iesu sia wadidiamon, “Ta koeragam imaine nagirewa tamu ya tane. Endi dim dim iravi ukum umane evi amba God aroga watapeta. Amba endi dim dim iravi gungunu tainewa evi amba yao anuin. \v 27 Dim da ne sisip gapan karaua wadiaena, e aroga wam ganasewa gapan waenapan wadiamon. Amba dim da simura darinayap wadiaena, e namboya aroga wadiamon. \v 28 Mu da etuya togurep boepi menan tamu ya anune iwa guaya den ya togurain. Go God tawa taiwanian iwa etuya ge guaya dere dere oma meravewa gapan wa koeragam mumeta. \v 29 Muguap dere garewa ame agim make dendeniwa daiton gapan une taiwanum. Go ame daiton da Mamanua God ya anuini gapan pia ya geare boeta. \v 30 Amba ap mini sia, me enan aigap anuini menan iae gumewa daiton daiton iae bonewa gapan me iragi batnak itamen. \v 31 Ap menan dim dim menan tap ya anune. Iwa God yamap muguap aruga ame bawarewa da uon go e God yamap bawarewa di.” \s1 Iesu oisewa wadiamoit \p \v 32 Iesu sia wadiamon, “E da da oit negawa waenapan wadiamonewa, gare ne Mamana kimaniwa e ne wa ewamot nagirewa diain. \v 33 Go e da da waenapan namup tandayat nimanegenewa, Mamana kimaniwa namup waboborayain.” \s1 Iesu nonup menan piup ya tauen \p \v 34 Iesu sia wadidiamon, “Ne nonup piupa wat onge tauat ya anun, go ne nonup ya waran ongen go ita anan wat tauan. \v 35 Ne nop nega anu tumasepen o ya anu tumasepen menan mame otu dere notatae wain amba ine ore dere notatae wain, amba e wagini dere anu tumasepen o ya anu tumasepen men den notatae wain. \v 36 Menan e anavi ega aigap iragenawa ame e dugup ega daitona nagirewa di. \v 37 Orup da me ine mame o otu wai go ore wai munan bumaga tantan anun amba nenan otu koentu anuiwandapinawa, ame ne wadiamot nega da uon. \v 38 Menan orup da ne wadiamot nega tat anupiwa, namu me mek dim da anuini tandayase, ae di vep, amba ne yauna menan, pot poraet ugu vegaek bagu sisi anu, evinap oniwandan. \v 39 Amba orup da da muk inak mugawa menan anu gurane tainewa, ame inak muga wakaumain, go orup da da mu inak muga nenan anu gure wakaumepiwa, mu inak kakaewa tautanain.” \s1 God garewa nuneta \p \v 40 Iesu sia wadiamon, “Waenapan da da waup imaepiwa ne den waupanegain. Amba da da waupanegepiwa, ame Mamana watu enanegeni den waupain. \v 41 Apan da yone evenewa God nop mega waini menan waupepiwa, me God nop mega waini apanewa, ame garewa mega om daiton God inap wareta. Amba sia apan da yone evenewa God menan kakaewa taini menan waupepiwa me God menan kakae taini apanewa, ame garewa mega om daiton God inap wareta. \v 42 Amba waenapan da da kaum kasigawa use wa ewamot nega nutu uoni da wanepiwa, ne tave di wadiaivin, ne inap anu bambamat da uon, orup ame garewa mega kimani wareta.” Iesu ap anega wan. \c 11 \s1 Dion sep nagirewa watu enamon \p \v 1 Iesu wa ewamot mega aonagaet pusinawan dere nop pusi pan pan tamon uon tani ewap, me ap mepe use sia ae, sewa arugataet, at Galili gapan, tau ge tau ae opata wadidiam wandin. \v 2 Wam ame, Dion, waenapan dup iamuini apanewa, gwat nokap wandeni gapan, Keriso anenen taiwandini oisewa anun. Menan wadiamot megawa upi watu enamon Iesu ine tauan. \v 3 Amba Iesu inap singui anega wayawan, “Nu amase taintoni Keriso ge me di go gare apan da ugup tauapen amase tait?” \v 4 Iesu gare wadiamon, “Ewagai sia aisen, anenen yao anuiwaniana Dion wadian. \v 5 Yame borat mutane nagirewa sia yangut taiwanum, pusiwa wabeberugaseni nagirewa ap sia amuiwanum. Vek bo’o nagirewa sia inak musiwanum, darine borat mutane sia anuiwanum. Bop tane nagirewa sia inak mutane yon wanumuiwanum. God No Oise Kakaewa kayakayawan taine nagirewa wadidiamuivin. \v 6 Waenapan ne dim dim wa taingina menan ya tandayat nimanegepiwa aton anuiwanumain,” Iesu ap anega wadiamon. \p \v 7 Boge, Dion wadiamot megawa sia entan amone. Ap gapan, Iesu Dion oisewa ap mepe wanumune nagirewa anega wadiamon, “Dion yawapen menan at kaimewa aiseana, dim da yawat anuyan? Taik unawat payagameni tawagewa yawapen aisean go? \v 8 Ame uon wandepi e dim da yawapen menan aisean? Apan da wanup ganganataet eneni yawapen menan aisean go? Anun, wanup kakaewa enine nagirewa ame ayop yau taneni pa muga gapan ininewa, go at kaimewa gapan da uon. \v 9 Go endi e dim da yawapen men pua aisean? God nop mega waini apanewa da yawapen aisean go? E, ap me di. Wapena anun. Tave di Dion apan ap me di go me aigap iragenawa. \v 10 Ap menan wataget God Dion oisewa wani ok anega seane, \q1 Wapena anun. \q1 Ne oit nega wapi apanewa namu watu enapen, \q1 negin genan wa taraseta. \m Ok ap anega sean.” \v 11 Iesu sia anega wan, “Menan ne wadiaepena anun, waenapan iragi yanane yaumakamup Dion megenat aigap. Go kiman gueguewa iup ewakewa gapanawa ame, evi amba God toemu mega gapan orup da God navewa otu kamontu iragena tapi, watat aigapewa wareta, go Dion me gauarap wandeta iwa Dion iup namua gapan taueni apanewa. \v 12 Wataget Dion dup iam wandini wamewa gapan onin eni endi mame tauen, piup nagirewa upi God toemu mega amunua kaimakaet nanamasep yon borapen menan anun. \v 13 God nop mega wataget waiwanumune nagirewa, apan Mosis den, God dim evi tapi noa waiwanumun ene amba Dion tauen. \v 14 Menan watageta nagirewa Elaidia sia tauat wane, apan ame Dion, ma me di. Nop mame anu tumat tai go? \v 15 Menan darinaya den wandepi, ae anun.” \p \v 16 “E Diu nagirewa inat waniet ega gueguewa dim da umap? E orup otu iamene kae taine umap. Mu toga uaren gare gare ise ma anega waiwanum, \v 17 ‘Nu sinao enan toivin go e tarep ya taiwanin. Nu urae angingin enan waivin go irip turup ya waiwanin!’ \p \v 18 Tavewa ame mam, Dion waenapan dup iamuini apane yoneni God men taba virip viwandin kaum wain da ya nan. Ap tani menan e noyam anega wayan, ‘Airampu da potap wandia.’ \v 19 Ap anega wayan, go ne Kimani Vitana Apanewa tauana taba kaum wain den naingin menan anega noyam wayan, ‘Apan ase yawan! Me taba paututuma naiwan amba kaum wain pot pot naini menan bumbawam taiwan. Amba den moni bongamine ge inak koewa taine nagirewa evenan tamon.’ E ap anega wayan, go God nop mega tavewa di wandia. God dim da da me waenapan gamumup ta oniwandini ame God anuini taine nagirewa mu wa ewamoin.” \s1 God wae wae nemoro mega yawain \p \v 20 Amba Iesu pa ugup ugup nop kaimakaet diamon. Iwa namu inamup ae kiman paua baware ugup ugup wa taiwandin yawane go koewa muga ae ya veane. \v 21 Iesu itan baware inamup tauepi oisewa namu manega wadiamon, “Kaiwan, pa Korasin Diu nagirewa, kaiwan, pa Besaida Diu nagirewa, itan baware yawai. Iwa yaumakayap yo baware taingina go ame Diu uoni nagirewa pa Taya ge pa Saidon ya yawan. Yawapo koewa muga ae ve yamu entanepo bagu sisi magunewa wara wanumopo. Go e yo baware taingina yawayan go imuya potaya ya entanean. \v 22 Menan God wanene mega wamewa gapan, pa Taya ge pa Saidon nagirewa itan yawain go e itan baware iragen yawai. \p \v 23 Den ian Diu nagirewa pa Kaponiam gapan. Ek anuyan taiana gapan kiman dot aitai go? Ae, ya dot aitai go God merao arewa gapan uatam imaeta. Iwa yo paua ame e inayap taingina watageta pa Sodom nagirewa ya yawan. Yawapo God pa muga ya wat momagepo. \v 24 Wapena anun. God wanene mega wamewa gapan, pa Sodom nagirewa itan yawain go e itan baware iragen yawai.” \s1 Iesu tawarit nimaneta \p \v 25 Wam ame gapan Iesu Mamewa inap mup anega wan, “Maman, ge piup kiman ayopewa. Ne gaun inagap waiangin, iwa anut bawarewa nagirewa nop maibe tavewa anuine nagirewa den nop gega ya anu awapen men karaua baraean, go ok ya tane nutu uoni nagirewa nop gega wa ewamoan. \v 26 Tave di, Maman, ap venasepen menan atonu den anu taan.” \p \v 27 Iesu sia anega wan, “Ne Mamana dim dim iragi nanin gwanap sen. Amba ne God otua ame waenapan da asigimup ya tanegene go Mamana megenat ne me Otua asigip tanegen. Amba sia waenapan da Mamana ya asigimup tane go ne, me Otua, ne negenat asigip tan. Ap menan ne Mamana guegue megawa waenapan da da ta ewamot anupena di ta ewamoin.” \p \v 28 Iesu sia anega wan, “Ne inanap onaen, iragi itan ega ega baware tambu panop to onai wanian garia yaveni, menan iragi wagat enain. \v 29 Ne panop nega waran amba inanap anu awan, iwa ne ayamat bibiga taina apanewa, ap gapan e guaya wagat tautaneta. \v 30 Ne panop nega itani den uon go bemta.” \c 12 \s1 Pura bawarewa ame Ayop wamewa \p \v 1 Diu pura muga bawarewa wamewa gapan da, Iesu nao egak da, maup taue wandeni, ame berip aiwandin. Wadiamot mega den amon, enup aramoni menan mu taba uit verane maup taue wandeni makewa kukunagen tavewa nane. \v 2 Ame gapan, Parisi nagire upi yawamo anega wan, “E iwa dimen pura bawarewa iup nuga paina yamat wanin?” \v 3 Iesu gare anega wadiamon, “Wataget da apan Devit evene wai den enup aguguramon tane oisewa ok gapan e iravi batnak anuyan. \v 4 Devit evene wai den, enup aguguramoni menan God Paewa unuk amon amba God men taba buredi tugu seane, ian pirisi mugenat nainewa, ame iup mega den go mu tambu nane. \v 5 Den apan Mosis iup namua seni batnagean go uon? Nop ame anega waiwan, wagat wamewa gapan pirisi God Paewa gwanap nao tainewa menan mu wagat wamewa iup mega to paisiwanum. Go mame gapan God yamap mu koewa da ya tane. \v 6 Go wapena anun. God Paewa baware, go aigap iragenawa mame endi tauen. \v 7 God watagaet ok seni tavewa e anu kakayasean go uon? God anega wan, \q1 Man nenan iriana menan ne ya anuivin go \q1 Imuya potaya waenapan inamup warapen menan anuivin, \m ap anega wan. Nop ma tavewa da e asik tapo, wadiamot negawa koerage ya diamopo amba uniunion ya diguguramopo. \v 8 Iwa ne Kimani Vitana Apanewa pura bawarewa ayopewa menan ne dim da umap wapena, ameme di.” Iesu ap anega wan. \s1 Pura bawarewa gapan Iesu orup da wat inakamen \p \v 9 Iesu at ame ae ve, amba iup anuine paewa gwanap unuk aen. \v 10 Apan da, naniwa nutup parakaeni, ap mepe den wanden. Iup wadidiamuine ge Parisi nagirewa den Iesu enu yave wapen anune menan singui wayawan, “Iup nuga anenen waiwan? Apan da wagat wamewa gapan vek apane da wat inakamepi ame iup to paiseta go uon?” \v 11 Me gare wadiamon, “E ansena da man sip ega, wagat wamewa gapan, urata gearepiwa, pan warup barai go uon? \v 12 Man menan anuiana otu koentu go waenapan munan anuiana ame aigap iragen. Ap menan apan da wagat wamewa gapan inak kakaewa da tapi ame iup paina ya yamasiwan.” \v 13 Boge me apan die anega wan, “Naniga endimat.” Menan me endimat anuni boge naniwa dawa mini kakae tan anun. \p \v 14 Go Parisi nagirewa pa ae ve amone amba Iesu to boniga baraet wan nopewa paniwanumun. \s1 God nao mega apanewa Iesu \p \v 15 Iesu togurapen oisewa waiwanumune anuni menan, totnage at ame ae ve aen. Waenapan aruga me ewap amon. Me vek nagirewa mugawa iravi wat inakam mumen. \v 16 Ap tani oisewa tagigire diamon me oisewa da ya wapen. \v 17 Menan watageta God no oise waiwandini apanewa Aisaya wani tavewa tauen. God Aisaya gamup anega wan, \q1 \v 18 Mame ne nao nega apanewa, ma ne om enunawa, \q1 me menan anu gurinawa, amba imuna ae bigarin aton anuinawa. \q1 Ne Guana me aigap barain amba me amun nega gapan, \q1 ian ugupe nagirewa wat inakam mumapena nopewa wadidiamota. \q1 \v 19 Me notatae ya wata o kaimakaet negin gagap ve ya wata. \q1 \v 20 Gaian gua kwekwerawa ya to imokameta, \q1 amba dun otu koentu yagiriniwa me ya wa gureta, \q1 ap mini nutu boeni nagirewa, \q1 ya wa koeragam mumeta o diguguramota. \q1 Go tayaviwandan amba nop tamanawa gapan, \q1 koewa garao mumeta. \q1 \v 21 At at iravi, piup mame gapanawa, \q1 anu dao muga me inap tain. \s1 Seitan yaua da Bieseboro \p \v 22 Waenapan upi naumon Iesu inap tauan, apan da yame borasen nop ya wainiwa, iwa me airampu potap. Iesu apan ame wat inakameni, me yangut ta nop wan. \v 23 Waenapan iravi ap yawane gapan seke tan tarak anega wan, “Iesu me Devit naewa Keriso go?” \v 24 Go Parisi nagirewa, ap anune gapan, nipep anega dian, “Airampu bawarewa mugawa, yaua Bieseboro, amun waneni gapan me airampu up oimuiwandin tau amuiwanum.” \p \v 25 Go Iesu mu imumu gapan dim da anune mek anuni menan anega wadiamon, “Toemu da da engirit wangirit ta waiwanumampina dumari amoin. Amba sia dugup da todum wadum taiwanumampina mu iragi ora amoin. \v 26 Menan ne Seitan ago megawa wandepo ap gapan airampu mega wa oisepenawa ame Seitan toemu mega endumeta, ap gapan toemu mega uon di tata. \v 27 Ne airampu Bieseboro aroewa gapan wa oitapo dugup ega nagirewa airampu wa oimop tau amopi amun da muneni gapan taiwanum? Bieseboro munen go? Ek wadiamot ega ap anega diguguramopo mu gare ebo diaepo. \v 28 Uon, ne God Guewa amun neneni gapan airampu wa oimuivin. Ap taina menan God toemu mega amunewa inayap tauen. \v 29 Seitan me aro apane mini da. Menan up apane anenen amba aro apane paewa unuge amba kwan puraput mega tambuta? Up tat anupiwa, me namu aro apane ware damiga pane barae amba kwan puraput tambuta. Ap mini ne Seitan aroewa yamasen.” \p \v 30 Iesu sia wan, “Waenapan da da me imua inanap ya wandiniwa, orup ame tandayat nimanegen taiwan. Amba sia orup da ya tananegen nao ya tainiwa, ame ne nao nega wa koeragamiwan. \v 31 Nop nega mondi uon anun di waivin. God waenapan koewa muga ge wawa koko muga taine iragi anu ae veta. \v 32 Amba orup da da Kimani Vitana Apanewa inanap nop koevet wapiwa, God koewa mega ameme anu ae veta. Go orup da da God Guewa inap notatae koevet ta wapiwa, God koewa mega ame anu ae ya veta, ame wam endiwa amba wam eviwa den anu ae ya viwandata.” \s1 Oma tavewa iamuini noa \p \v 33 Ap me menan Iesu Parisi nagirewa inamup sia anega wan, “Oma kakaewa, tavewa kakaewa iamota, amba oma koeragewa, tavewa koeragewa iamota. Ap gapan oma daiton daiton tavewa iepi irewa mega gapan gapan yavinewa. \v 34 E iae guine itap atap mokare mini taianawa, anenen amba nop kakaewa gamuyap venaseta? Ame uon di. Iwa koewa kakaewa imu pose no dotouen arasiniwa gamup nomu gapan nop waiwanum. \v 35 Menan, apan kakaewa, wan dim dim kakaewa mega imu pose gapan enen waboren wandini tambun taiwan, amba apan koerage, wan dim dim koerage imu pose enen waboren wandini tambun taiwan. \v 36 Go ne wadiaivin, wam uiwa gapan da da nop koe koevet wane garewa wanene warain. \v 37 Iwa wam uiwa gapan e nop ega kakaewa koewa diaepi omewa gapan wanene taeta.” \s1 Iesu kiman yo mega da tap waenapan yawat anun \p \v 38 Boge Parisi upi ge iup wadidiamuine nagirewa den me inap anega wane, “Wadianet nugawa, kiman yo mega da ta nu yawat anuivin.” \v 39 Wane go Iesu gare wadiamon, “E yo ugup ugup paua mega yawat anuyan waiwanin iwa inak ega koevet iragen, ya anu tumat nimanegiwanin! Go kiman paua mega da ya enain go Diona yo paua mega megenat yawai. \v 40 Iwa Diona wam yampo ge mum yampo meo bawarewa da bagup wande en, ap umap Kimani Vitana Apanewa piup nokap wam yampo ge mum yampo wanigain. \v 41 Menan Nineva nagire e endi iniana nagirewa den yone digugurayain iwa apan Diona opata wadidiamoni gapan pa Nineva nagirewa koewa muga ae vean imumu wat entanen. Diona apan bawarewa di, go apan da Diona aigap wandini mapa wandia! \v 42 Watageta ayope Solomon nop dima mega baware anupen men ayop waen da yaua Siba at wandap onen. Solomon anut mega baware go apan anut baware iragenawa da endi taueni wandia go nop mega ya anuiwanin. Ap menan God wanene taepi wamewa gapan ayop waen Siba ame e endi iniana nagire den yone diguguraeta.” \s1 Airampu apan ae ve ae sia tauen \p \v 43 Iesu nop da sia wan, “Airampu apan potap taue aen, at darakawa arewa none enu wande wande arewa yop taiwandin go da ya yaven. Ya yaveni menan \v 44 anega anun, ‘Ne pa nega namu wanigena ap menan sia entan angain.’ Ae taueni apan ame posewa kakae, pa tarase dim dim sese kakayat taine mini yaven. \v 45 Menan sia ae airampu koerage iragenawa nani yamunaet yamu dere tanam tauen boge apan potap unum wanumon. Namu airampu daiton wandeni gapan anan otu da taiwandin go evi aruga potap unumone gapan airampu anan aigap iragen taiwanumun. Ap umap, wam uiwa gapan, e Diu nagirewa, inak koewa gapan iniana menan itan baware ame yawai.” \s1 Iesu inewa gwani wai iragena nopewa \p \v 46 Iesu iam baware ame inamup nop waiwandini newap, me inewa ge gwani waiwa pa garip yoniwanumun, Iesu inap nop wapen amase taiwanumune. \v 47 Orup da Iesu anega wadien, “Inaga ge gwanik waiga yawagepen menan tauane, itapa pa garip yoniwanum.” \v 48 Go Iesu gare wadien, “Inana ge gwanin wainawa da?” \v 49 Boge Iesu wa ewamot mega inamup nani piru enumo amba anega wan, “Ne inana ge gwanin waina mame di! \v 50 Waenapan da da ne Mamana kimaniwa nop mega anune amba gueguewa tainewa ame ne inanawa amba gwanin wainawa.” \c 13 \s1 Oma makewa uaseni noa \p \v 1 Wam ame daiton gapan Iesu pa ae ve ae kaum awan etop wanden. \v 2 Waenapan arugataet nop mega anupen menan tauan enpanane. Ap menan Iesu kabum gwanap dotou ae wanden, amba waenapan gerata yonan. \v 3 Nop aruga maibe gapan anega wadidiamon, “Apan da oma makewa mega verapen menan aen. \v 4 Nao mega gapan uasiwandin, upi negina geamon, waenapan aigap amu tau amon amba boge nenip tauan enun nan. \v 5 Amba makewa upi agim gagap geamone ap mepe piup baware uon. Oma makewa tuk tak wan serarat yanan, \v 6 kai warane go wam dotouini gapan, serarat kurat wan, iwa visimu bobou. \v 7 Makewa upi ganongae berip geamone amba kai waran go gaian yan doran umamon boge borit wane. \v 8 Amba makewa upi piup kakaewa gapan geamon. Ame yanan dorane tavewa iamoni arugataet mek arugataet da iam ge iam tan. Tavewa apane nani yamunaet (100) o apane yampo (60), o apane daiton aonagaeta mini aigap iamon. \v 9 Darinaya den wandepi nop nega anun!” \s1 Iesu maibe gapan waini iwa mega mame \p \v 10 Iesu wadiamot mega ine tauan singui anega wayawan, “Iwa dimen waenapan inamup maibe gapan diamuingi?” \v 11 Me gare anega wan, “God toemu mega karaua wandini tavewa watap enen gase di yawayan anuiwanin go waenapan upinewa inamup uon. \v 12 Iwa nop nega anune taine nagirewa God tavewa aigap aruga muneta. Go ya anune taine nagirewa nop otu da anune taine den sia waseamota. \v 13 Waenapan upinewa menan maibe gapan megenat wadiamuivin. Ap wadiamuingina iwa mega ame mu yangut tain go ya yao awain. Amba mu anuin go ya anu awain. \v 14 Mu inamup iravi taitamene menan watageta apane Aisaya wani tavewa tauen. Aisaya anega wan, \q1 Mu aigap aigap di anuin go da ya di anu awain. \q1 Mu aigap aigap di yawain go da ya di yao awain. \q1 \v 15 Iwa waenapan mam potamu gware den, \q1 menan imumu borat musiwanum. \q1 Amba darinamu gware den menan ya di anuiwanum, \q1 amba yamamu borasen. \q1 Menan mu da anu ave ave umap uon. \q1 Iwa mu yamamu gapan yavepi amba darinamu gapan anupi, \q1 amba imumua gapan anu kakayasepi, \q1 menan inanap onamop wat inakam mumapena tawa taiwanum. \m \v 16-17 Wataget, God noa waiwanumune nagire amba kakaewa taine nagirewa den endi e dim dim yavisiana yawapen menan taiwanumun go mu da ya yawane. Amba endi dim dim da anuisiana anupen menan taiwanumun go mu da ya di anune. Go God wat aipakam imaeni menan e yao aviwanin amba anu aviwanin!” \s1 Oma makewa maibewa tavewa mame \p \v 18 Iesu sia anega wan, “Oma makewa uaseni maibewa tavewa wadiaepena anun. \v 19 Makewa negina geamone guegue ame, waenapan God toemu mega oisewa anuiwanumun go mu ya anu aviwanumun menan Seitan tauen nop oit ame potamupe up taiwan. \p \v 20 Amba makewa piup baware uon gwat aigap geamone gueguewa ame, waenapan nop ere anune atonu den anun. \v 21 Go koni ame gapan mu visimu ae ae umap uon koni bobou otu da megenat aen menan potamup ya waren. Go evi amba pusi warup inamup taueni gapan mu aro muga uon tan menawaet inak wakaumane. \p \v 22 Amba sia makewa ganongae berip geamone gueguewa ame, waenapan nop anun go piup itan megawa o aton megawa o moni puraput imumu waren menan God inap imu pose ya waren amba kiman inak mega kakaewa da inamup ya venasen menan tavewa da ya iane. \p \v 23 Amba makewa piup kakaewa gapan geamone gueguewa ame, waenapan nop anu kakayasene. Bumagamu totanen anu warane ayamase yaentuk mantuk taiwanumune ae ya vene, menan inak muga tavewa mega kakaevet apane nani yamunaet (100) o apane yampoa (60) o apane daiton aonagaetawa (30) tavewa dim da vereni aigap ien aewan.” \s1 Gaian maibewa \p \v 24 Iesu maibe da sia wadiamon, “Toemu kimaniwa guegue ame manega, apan da makewa kakaewa nao mega gapan veren. \v 25 Mum tauen amba waenapan iravi aup iniwanumune newap, anavi mega da taue gaian berip vere aen. \v 26 Tavewa iam wanumune wamewa gapan, nao nagirewa gaian den yanane ire yawane. \v 27 Menan piup i apanewa ine tauan anega wan, ‘Bawarewa nugawa, ge naewa kakaewa aia nao gega gapan veraana go anenen amba gaian den yanane?’ \v 28 Me gare wadiamon, ‘Anavi nega da tan.’ Wani mu singui sia wayawan, ‘Ge wa, nu anet gaian ame ae ma bunait?’ \v 29 Me gare anega wan, ‘Ae, uon, iwa gaian koewa bunaepen tane newap kakaewa den bunawai. \v 30 Ae veane biroto yane aiwandan, e maup matagamepen wamewa tauep. Wam ame gapan maup matagamepi nagirewa ne anega diamoin, namu omaya irapen gaianewa bunaen itapu panan amba omaya iran. Boge kakaewa tambun tobot tan onaen dugup nega gwanap sean.’” \s1 Oma baip maibewa \p \v 31 Iesu maibe noa da sia anega wadiamon, “Toemu kimaniwa guegue manega, apan da oma baip makewa ware ae nao mega gapan veren. \v 32 Oma baip makewa ame otu koentu iragenawa go kai ware entanen oma baware iragen tan. Menan nenip tauan dugup muga oma ame naniwa gapan iragi waramone.” \p \v 33 Maibe da sia anega wadiamon, “Toemu kimaniwa amun mega buredi tutut waini mini, ame waen da, buredi tutut wapen menan atagin mini potap wa damage kwaviro tan amba iravi tutut wan. God toemu mega amunewa ap anega.” \s1 Iesu maibe gapan wadiamuini iwa megawa mam \p \v 34 Iesu nop ugup ugup iravi maibe gapan waenapan wadidiamon. Gutut o nop da aroga da ya wadiamon go maibe gapan megenat waiwandin. \v 35 Ap menan God noa wataget waiwandini apanewa, dim da anenen wani tavewa tauen. Me Iesu oisewa anega wan, \q1 Ne nona maibe gapan watapain, \q1 Ap gapan anut dim dim iravi piup ta venaseni wamewa gapan, \q1 gungunu wande oniwandini, ne wat matagamain. \m Ap anega wan. \s1 Gaian maibewa ame tavewa wadiamon \p \v 36 Iesu waenapan ae vemo pa gwanap aeni gapan. Wadiamot megawa ine tauan anega wane, “Gaian egagawa maibewa anenen waan wadiane anut.” \v 37 Iesu gare anega wan, “Apan oma makewa kakaewa vereni ame Kimani Vitana Apanewa. \v 38 Egak ame piup mam amba makewa kakaewa ame God toemu mega nagirewa. Amba gaian yaninewa ame Seitan otu waiwa. \v 39 Anavi gaian taue vereni ame Seitan. Maup ame wam verisiwa, amba daupam taine nagirewa ame God anea megawa. \v 40 Menan wam verisiwa gapan gaian bunave omaya irain. \v 41 Gueguewa ame, Kimani Vitana Apanewa anea nega watu enamoin. Tauepi toemu nega gwanap koewa ta parisine nagirewa bongam mumain. \v 42 Bongam mumepi oma meraovewa gapan uatam mumain, ap mepe irip turup wa amba asi kitonak wanumain. \v 43 Go inak tamanawa taine nagirewa Mamanua toemu mega gapan, ganat muga wam mini wa ganatamain. Darinaya den wandepi nop ma anun.” \s1 Kwan puraput maibewa \p \v 44 Iesu sia wadidiamon, “Toemu kimaniwa guegue ame kwan puraput karaua egaga tu umine umap. Wam da, apan kwan puraput ame yao matagameni, me menawaet karaua uap sia umen. Boge me atonu den aen amba kwan puraput megawa iragi ase une ta, amba agim make ame gapan egak ame une tan. Iwa kwan puraput karaua wandiniwa ame kakaewa mega aigap iragen. Menan kwan puraput karaua umeni den megawa.” \s1 Yan kakaewa maibewa \p \v 45 Iesu sia wadidiamon, “Toemu kimaniwa dim yan kakaewa une tata anune yoa taine umap. \v 46 Wam ame daiton kakaewa da tautanen go garewa arita iragen. Menan me ae kwan puraput mega iragi une taitamen amba agim make ware yan kakaewa ame une tan.” \s1 Ia maibewa \p \v 47 “Toemu kimaniwa ame ia umap, awana ae antap ene amba meo gine ugup ugup upain. \v 48 Meo upane no dotoueni, meo upine nagirewa ia warupane gerata aen. Boge mu ae wanumon amba bongamen meo kakaewa kaepot gapan enan, go meo koewa aipa uatamen. \v 49 Wam uiwa tauepi ma mini da venaseta. Anea taue koewa kakaewa yan semota. \v 50 Amba koewa taine nagirewa oma meraovewa gapan uaseta, ap mepe irip turup wa amba asi kitonak wanumain.” \s1 Ewakewa ge namua \p \v 51 Iesu ameme wadidiamoni singui wayawamon, “Ne iravi wana anu aviwanin go?” Mu gare wane, “E, nu gase anuton.” \v 52 Menan Iesu sia wadiamon, “Nop nega guegue ame da da Diu nagirewa iup namua anu kakayase evi amba nop nega anu kakayasepi ame kakae guragut namua ge kakae guragut ewakewa dere den tambuine mini.” \s1 Pa Nasaret nagirewa Iesu tandayasen \p \v 53 Iesu maibe noa wan uon tani at ame ae ve aen. \v 54 Me pa sewa mega, Nasaret, taueni gapan, iup anuine paewa gwanap wadidiamon. Menan waenapan no i kap wane amba nipep anega wan, “Apan ma dima ge yo paua mame aroewa iragi ambagan waren? \v 55 Go me pa tuini apane otua mo. Inewa yaua Meri. Amba gwani wai apan Diemis, Diosep, Saimon ge Diudes. \v 56 Amba domare wai iravi nu den inivin. Me mondi pa otua megenat, go dima arita ge yo paua ugup ugup iragi ma amba waren taiwan?” \v 57 Menan mu anu koeam Iesu inap anune. Go Iesu gare wadiamon, “God no oise waini apane viripe ya taine ame pa sewa megawa amba mek pa mega gwanap wanumuine nagirewa mugenat.” \v 58 Ame menan ap mepe yo paua arugataet ya tan iwa mu anu tumat muga da uon. \c 14 \s1 Dion waenapan dup iamuini apanewa boen \p \v 1 Wam ame gapan, ayop Erot, at Galili ayopewa, Iesu oisewa anuni, \v 2 amba me gauarape megawa anega diamon, “Iesu yo paua ugup ugup taiwandini iwa me dup iamuini apanewa Dion di, bop gapan sia yon wanden taiwan!” \v 3-4 Erot ap anega wani iwa wataget Erot gwaniwa Pilip waenewa yaua Erodias up ta naisen. Erot up ta naiseni menan Dion anega diguren, “Narawagawa waraana iup paina yamasean.” Ap anega wani menan, Erot ita nagirewa diamon, ‘Dion waran gwat nokap baraene.’ \v 5 Erot Dion to boniga baraet anun go waenapan tamu anuni iwa mu Dion God no oise waini apanewa da anune. \p \v 6 Erot yaneni wamewa baripe gapan, me wainewa Erodias orewa yone, Erot evene wai den tarep munan waren. Erot tarep ame yaveni me aton aritavet anun. \v 7 Menan waenoro ame inap kaimakaet wa agiasen, dim da menan anu wapi di ta wanat wan. \v 8 Menan inewa, Erodias, me orewa wadieni gapan, orewa anega wan, “Dion waenapan dup iamuini apanewa iwa to nugut sera gapan barao ma nen, endi ma me di!” \p \v 9 Erot waenoro ame mup mega wan anuni bagu sisi anun. Go evene wai barip men tauane yamamup waenoro wanat wa agiaseni menan Dion iwa to nugusepen wan. \v 10 Boge ita nagirewa watu enamon gwat noke tauan, Dion mege gamu to ketnagene. \v 11 Dion i bonewa sera gapan baraen wat onamon, waenoro ame wanane, waenoro wat ae inewa ine taue wanen. \v 12 Dion wadiamot mega tauan etua wat amon urata tun. Tune amon Iesu oit wadian. \s1 Iesu waenapan 5000 watumon \p \v 13 Dion boeni oisewa anuni gapan Iesu totnage kabum ware awan Galili to nuguse, waenapan uoni are aen. Go waenapan oisewa anune menan pa sewa gapan pusimup ewap amone. \v 14 Iesu kabum gapan asepagan taue, gerata enaseni gapan waenapan arugataet to iamene yawamon. Iesu munan bagu sisi anuni menan vek muga muga wat inakam mumen. \v 15 Mum gine di taiwandini gapan, wadiamot megawa ine tauan anega wan, “At ma waenapan uoni arewa, amba wam gaset gearen mum di tauapen taiwan menan waenapan to iam baware mame watu enamot amo, taba upi pa gwanap muk muk une ta nap.” \v 16 Go Iesu gare wadiamon, “Mu ya amop. E taba da munane nap.” \v 17 “Ae, nu anenen munait? Nu taba nuga inanupe buredi magamene nani yamunaet amba meo dere mugenat.” \v 18 Ap anega wane Iesu sia wan, “Tambu onaen, mapa nenan.” \p \v 19 Amba Iesu waenapan iragi unawat gagap wanumopen diamon. Amba Iesu taba buredi magamene nani yamunaet amba meo dere den ame tambu kiman ao yave, God inap gaun wan, amba paise paise ta waenapan taba munapen men, wa ewamot megawa munen. \v 20 Waenapan iravi taba tavewa nane bagumu bim wan. Nane ewap, wadiamot megawa semua bongamen kaenat aonagaet pusinawan dere enane no dotouen. \v 21 Apan ap mepe taba tavewa nane arugataet 5000 umap, waen orup den batnagetawa aigap den sia. \s1 Iesu kaum awan gagap pusip aen \p \v 22 Amba Iesu wadiamot megawa kabum gagap kaum etop asepagan namu amop amba me evi aet wan. Amone, Iesu waenapan to iam baware ame watu enamon amone. \v 23 Amba God inap mup wapen menan tunup arigewa dot aen. Mum gine me megenat ap mepe wanden. \p \v 24 Go kabum gaset awan bumagewa gapan aen, keta yon wanden iwa taik taue kabum nasiwandin gapan. \v 25 Mum igoe dena gapan Iesu munan kaum awan gagap pusip ap oniwandin. \v 26 Wam ame wadiamot megawa awan gagap ap oniwandin yawane, mu tap baware anun anega wane, “Ma guagup da tauia.” Amba ta den senao vebobop wane. \v 27 Menan gine tutup Iesu menawaet anega wan, “Ma ne, tap ae vean gop ya anune.” \p \v 28 Wani Pita gare anega wan, “Ayop negawa, ge tavewa wanigewa wa, ne awan gagap ongep.” \v 29 “Umap di, onak.” Iesu ap wani menan Pita kabum ae ve, awana geare, ap pusip awan gagap Iesu tanapen onen. \v 30 Go Pita taik eparaewa yaveni menan tap ta kauma aipa di unuk aiwandin, menan wawa sisi tan, “Ayop inak nen!” \v 31 Boge menawaet, Iesu Pita ma warupeni anega dien, “Ge anu tumat gega ne inanap kaimake den uon, iwa dimen anu bambam taingi?” \v 32 Amba mu kabum dotouane gapan taik tom wan. \v 33 Kabum gwanap wanumone nagirewa iravi Iesu wa taragasen anega wane, “Tavewa di, ge God otua.” \s1 Iesu pa Genesaret vek nagirewa wat inakam mumen \p \v 34 Mu awan ame gamu to nugusene boge at Generaset gerata enasene. \v 35 Pa nagirewa Iesu ire yawane sep at at watu enamon vek nagirewa iravi tam onamot wan. \v 36 Mu Iesu wanup mega gine siwa inasepen menan mup wane, orup da da wanup mega ginewa inatanewa iragi inak mutane. \c 15 \s1 Bigi denawa amba bigi uoniwa \p \v 1 Wam ame gapan Parisi nagirewa amba iup wadidiamuine nagirewa den pa Ierusalem gapan tauan amba Iesu singui wayawane, \v 2 “Iwa dimen wadiamot gegawa omayan baewa guturewa iup mega to paisiwanum? Mu God menan namu nanimu bigi ya warane amba taba naiwanum.” \v 3 Iesu gare wadiamon, “E iwa dimen gutut ega ayamase tapen men God iup mega paina yamasiwanin? \v 4 God anega diaen, ‘Inae mamae virimu tan amba da da mamewa o inewa ta koeragamepi ame togurep di boep di.’ \v 5 Go e ugup anega waiwanin, Apan da da ine mame anega wadiamopi, ‘Nu enat wa agiat imaetoni ya enait nu God wanait.’ Ap anega wapi ine mame virimu ya taiwanum, go e umap waiwanin. \v 6 Menan e gutut ega ayamase tapen menan God nop mega ayamase ya taiwanin. \v 7 E da wa da ta taiana nagirewa. Watageta apanewa Aisaya tave di wan. Me God no oise gapan enan manega wan, \q1 \v 8 Waenapan iravi nomu gapan viripana den taiwanum, \q1 go imumu potamu ne inanap ya wariwanum. \q1 \v 9 E wa taragat nimanegepen menan umap uon, \q1 iwa gutut ega ek anuiana gapan wadiamuiana menan. \m Aisaya enan ap anega wan.” \s1 Guegue nuga ansena gapan koewa dianeta? \p \v 10 Iesu waenapan munan wan tauane anega wadiamon, “Wapena anun. Di anu kakayasen. \v 11 Waenapan taba ugup ugup naine gapan imumu God yamap bigip ya taiwan. Go dim da no utap aoma tauiniwa, ame gapan imumu bigip taiwan.” \v 12 Iesu ame wani menan wadiamot mega ine tauan anega wane, “Parisi nagirewa nop mame waana gunat wane ge asik taan?” \v 13 Iesu gare wan, “Waenapan iragi da da oma naewa Maman kimaniwa ya vereniwa me visiwa den ae ma bunaeta. \v 14 Parisi nagirewa ae vemon! Mu yamamu borat mutane nagirewa mini. Yame boraseni apanewa evene yame boraseniwa wat nau aepi dere dere urata geamoin.” \p \v 15 Pita singui wayaven, “Maibe waana ame wan dim dim imunu wat bigiminiwa ame tavewa wa ewan.” \v 16 Iesu sia wan, “E da ya anu kakayat wanin? \v 17 Iwa dimen asik ya tayan? E asigiap, waenapan taba ugup ugup naine ni etavewa gapan wande amba tau aeta. \v 18 Go wan dim dim ame noa gapan aoma tauini ame imu pose gapan tauiwan ap me gapan imuya God yamap wabigimiwan. \v 19 Imuya potaya gapan koewa ega anuyan taiwanin. Koewa ega guegue ame koewa tapen, togurep boepen, wainan gogo tapen, up tapen, evenae wae oise aopan ugup wapen, amba nuaroro wapen. \v 20 Menan iravi mame gapan wabigim imainiwa, go nania bigi ya warayan amba taba tambuyan naianawa, ap gapan God yamap ya bigim imaeta.” \s1 At ugupe waen da Iesu inap anu tumasen \p \v 21 Iesu at ame ae ve pa Taya ge pa Saidon arigewa aen. \v 22 Aeni at Keinan waen da ap mepe ininiwa Iesu ine taue ve uma anega wan, “Ayop nega, apan Devit naewa, bagu sisi nenan anu! Ne orana airampu potap wandini gapan vek baware taiwan.” \v 23 Iesu nop da gare ya wan. Menan wa ewamot mega tauan Iesu inap anega wan, “Waen ma wa oise aep, iwa pot pot ewanup yonen mup waiwan.” \v 24 Go Iesu gare anega wadiamon, “God ne Isurero nagirewa munan watu enanegen, iwa Isurero nagirewa mu man sip pua amone umap. Go waen mame at ugupe waene da.” \v 25 Iesu ap anega wani go waen ame taue me namup omanip enu anega wan, “Ayop, ago nen!” \v 26 Iesu waen ame gare maibe gapan anega wadien, “Orup otu taba muga eyao ya munait, ame kakae uon.” \v 27 Wani waen ame gare wan, “E, ayop negawa, ge tave di waingi. Go pa i apane taba watara naini semua geamuine eyao den naiwanum.” \v 28 Boge Iesu gare anega wan, “Ge kaimakaet anu tumat nimanegeana menan, oraga menan anuana genan di tain.” Amba me orewa wam airase ame gapan inakaen. \s1 Iesu waenapan aruga wat inakam mumen \p \v 29 Iesu sia ae, kaum Galili etop tau aiwandin eni amba togan dore ae wanden. \v 30 Waenapan arugataet ine tauan. Engirit wangirit nagirewa, pusi nani tom tam wane nagirewa, yame borat mutane nagirewa, no borat mutane nagirewa, aruga upi den aian tauan Iesu namup daum enun. Me iragi wat inakam mumen. \v 31 Wat inakam mumeni menan waenapan tarak wan. No borat mutane nop waiwanumune, pusi nani tom tam wane nagirewa sia kakae tane, yame borat mutane nagirewa sia yangut taiwanumun. Ap yawane menan waenapan mu Isurero God mugawa wa taragasene. \s1 Iesu apan 4000 watumon \p \v 32 Amba Iesu wadiamot mega munan wan tauane anega wadiamon, “Ne waenapan ma munan bagu sisi anuivin. Mu tanamo wanigen wam yampo gaset uon tan amba endi taba da ya nane. Wapimu negina torot wapi tawa menan, mondi enup agut ya watu enamot anuivin.” \v 33 Wadiamot mega singui anega wayawan, “Nu taba amba tambut umanup tap amba to iam baware ma watumoit, at ma kaimewa arewa mini, taba da uon?” \v 34 Ap wane Iesu singui wayawamon, “Taba buredi animpo inayap wanumam?” Mu gare wane, “Nu buredi nani yamu dere amba meo otu kamontu upi den.” \v 35 Iesu to iam baware ame diamon piupa ae wanumon. \v 36 Boge me taba buredi meo den tambu amba God inap gaun wani, paise paise ta wadiamot mega munen amba mu waenapan munane. \v 37 Mu iragi nane umap tamon amba Iesu wadiamot megawa semua bongamen kaenat nani yamu dere enane no dotouane. \v 38 Apan ap mepe taba nane arugataet 4000 umap go waen ge orup ya batnagene. \v 39 Iesu to iam baware ame watu enamoni ewap, me kabum dotoue amba at Magadan aen. \c 16 \s1 Parisi nagirewa kiman paua da tap yawat anun \p \v 1 Parisi ge Sadusi nagirewa upi Iesu ine tauan pusip warup yawapen menan mup anega wan, “Ge aro kimaniwa paua da ta nu yawat anuivin.” \v 2 Me gare wadiamon, “Mum gine tauepi, e anega wai, ‘Imana at tarasep umap di wandeta, iwa endi kiman gwane popo sirot wan dendeni tan.’ \v 3 Amba mumaget, e anega wai, ‘Endi ame ugin taueta, iwa kiman gwane irok kambu ene wa guguren.’ E piup ge kiman gwanewa guegue mega anenen venasini yawa wat mega, ame asigip tayan. Go God endi dim dim da tainiwa ya anu aviwanin. \v 4 Koewa tane God tandayasine nagirewa aro kimaniwa paua da yawat anuiwanum. Go God noa wataget waiwandini apane Diona paua mega megenat wa ewain.” Iesu ap wani ae vemo tau aen. \s1 Parisi ge Sadusi nagirewa guegue muga koerage \p \v 5 Wam da mu awan gamu to nugusen amone ame Iesu wadiamot megawa taba buredi napen menan imumu borat mutane menan ya tambun. \v 6 Ame gapan, Iesu anega wadiamon, “Agun anun, Parisi ge Sadusi nagirewa koewa muga anu kakayasen. Guegue muga ame buredi tutut wapen menan atagin potap enine mini.” \v 7 Mu nop ame waran amba yaumakamup baraen wawa mutan amba anega wan, “Mame wani iwa nu taba buredi da ya tam onantoni menan waiwan.” \v 8 Mu imumua dim da anune ame Iesu anuni menan anega wan, “E anu tumat ega otu koentu, iwa dimen taba buredi ya warat waiwanin? \v 9 E ya di anu aviaisi. Ne namu buredi magamene nani yamunaet gapan apan aruga 5000 munan nane amba semua bongameana kaenat animpo enayan? Asigip tayan go uon? \v 10 Amba evi buredi magamene nani yamu dere gapan apan 4000 munan nane amba semua bongameana kaenat animpo enayan? \v 11 Menan iwa dimen nop nega ya anu kakayat wanin? Ne taba buredi menan ya waivin. Buredi tutut wapen menan atagin mini enine ap umap Parisi ge Sadusi nagirewa guegue muga agun anupen menan waivin!” \p \v 12 Me ap wani gapan, wadiamot mega di anu awan. Me buredi tutup wapen menan atagin mini enine menan ya wan go Parisi ge Sadusi nagirewa nop muga wadidiamuine menan agun anupen diamon. \s1 Pita Iesu yaua da Keriso dien \p \v 13 Wam da Iesu pa sewa yaua Sisaria Pilipai arigewa gapan taueni, wadiamot mega singui ta wayawamon, “Waenapan ne Kimani Vitana Apanewa ne da dianek wanum?” \v 14 Mu gare anega wane, “A, ge Dion waenapan dup iamoni apane diagiwanum. Waenapan upi ge watageta God noa waiwandini apane da, ame Elaidia o Dieremaya o apan dawa diagiwanum.” \v 15 Menan Iesu mu inamup singui anega wayawamon, “Umap, go e ne da dianegiwanin?” \v 16 Saimon Pita gare anega wan, “Ge God mega wa watu enageni Keriso. Ge God yaibobot wandini Otua.” \p \v 17 Pita ap wani Iesu gare wadien, “Saimon, apan Dion otua, God wat aipakam mega ge inagap iwa ma aroga waingiana ame apan da ya wadiagen, go ne Mamana kimaniwa wadiagen. \v 18 Wapena anu. Ge yauga Pita (gueguewa ame gwat bonawan), amba gwat ma gagap ne dugup nega tuin. Amba bop aroewa dugup negawa ame ya toboreta. \v 19 Toemu kimaniwa tonane tumtumewa ne genian. Ge dim da piupa panawa, kiman gapan den paneta amba dim da ge piupa vetawa kiman gapan den veseta.” \v 20 Iesu ame ap anega wani wadiamot mega kaimakaet sia diamon, “Ne God mega wa watu enanegeni Keriso waenapan ya wadiamone.” \s1 Iesu bagu sisi bop mega oisewa wadiamon \p \v 21 Iesu wam ame use aeni nop ere watape wa ewamot mega aroga anega wadiamuiwandin, “Ne Ierusalem angep. Ap mepe waenapan dimae waine nagire amba pirisi bawarewa ge iup wadidiamuine nagire den nanimup ugu vegaek bagu sisi baware anu tanain. Amba toguranegep bonigatain. Toguranegep bonigasepena amba wam yampoa God amun mega gapan inak nigat yon wanigain.” \p \v 22 Ap anega wani menan Pita Iesu nau asira ae amba digure anega wan, “Ayop, ap ya di venasep! Mu ap anega toguragepen tapi God watanamota. Ge nop ap mini ya wa.” \v 23 Iesu entane Pita anega diguren, “Ge Seitan mini, tau garinap ak. Ge oma ibariwa mini namuna boringi go God wan dim dim mega iagap ya baraingi, go apan iak guine gapan waingi.” \p \v 24 Amba Iesu wadiamot mega anega wadiamon, “Orup da inanap onat anupiwa, namu me mek dim da anuini tandayase, ae di vep, amba ne yauna menan, pot poraet ugu vegaek bagu sisi anu, bop mega ware evinap oniwandan. \v 25 Amba orup da da muk inak mugawa menan anu gurane tainewa, ame inak muga wakaumain, go orup da da mu inak muga nenan anu gure wakaumepiwa, mu inak kakaewa tautanain. \v 26 Amba sia, orup da piup puraput mega iravi tambu inak yaibobot mek wa koeamepi o wakaumepi, ame tavewa uon! Me garewa om dim da gapan inak yaibobot sia une ta wat naseta? \v 27 Wam uiwa gapan, ne, Kimani Vitana Apanewa, Mamana kakae guragut mega ganasewa warap amba anea mega den tauapena amba waenapan kakaewa koewa taiwanumune garewa muga muga munain. \v 28 Ne tave di wa agiat imaivin. E da da mapa yoniana ya borit wai Kimani Vitana Apanewa toemu nega den tauapena yawanegene amba borit wai.” \c 17 \s1 Iesu etua ge wanupewa entanen ganase wan \p \v 1 Wam nani yamu daiton uon tani Iesu God inap mup wapen menan apan Pita, Diemis ge gwaniwa Dion tambumo mugenat tunup bawarewa da dot amon. \v 2 Ap mepe namumup yawane Iesu etua ugup entanen. Me gine namua wam mini ganase wan amba wanup mega pomponu ganase wa tau aen. \v 3 Yawane boge watageta apane Mosis ge Elaidia venat mutan Iesu den nop waiwanumun. \v 4 Pita Iesu inap anega wan, “Ayop nugawa, nu ge den mapa wanin antoni menan ame kakae di. Menan ge anua pa namdat otu da yampo tumoit. Daiton gegawa da Mosis megawa da Elaidia megawa.” \p \v 5 Pita nop mame waiwandini irikup pomponu aigamup taue, waboboramon amba mu irikup potap wanumon. Nop da irikup potap anega tauen, “Ma ne Otun iragenawa, da ne menan anu gurinawa, me inap atonua anuivin. Nop mega anun!” \v 6 Iesu wadiamot mega nop ame anune gapan tap aritavet anun ap menan gine namu piupa to kukutnagene. \v 7 Iesu taue inatamo anega wan, “Ao yonan tap ae vean.” \v 8 Wam ame mu yangut ao tane, mu yawane apan upi uon Iesu megenat. \p \v 9 Tunup gapan mu vit onam wanumune, Iesu no botakam mume anega wan, “Dim da venasen yawayana oisewa waenapan da ya wadiamone. Ne Kimani Vitana Apanewa bonigasep sia inak nigasepena amba wadiamon.” \v 10 Wadiamot mega singui anega wayawane, “Iwa dim men iup wadidianine nagirewa apan Elaidia namu tauep amba Mesaya evi tauat waiwanum?” \v 11 Iesu gare anega wadiamon, “Tave di, Elaidia namu di taue negin wat tamanameta. \v 12 Go wapena anun. Elaidia gaseget namu tauen. Waenapan ire ya yawane menan koewa inap tat anune gapan di tane. Negin ame gine daiton gapan Kimani Vitana Apanewa den ta koeragam nimanegep ugu vegaek bagu sisi anu tanain.” \v 13 Ap wani gapan, wadiamot mega anu awane ame inamup Dion dup iamuini apanewa menan waiwandat anun. \s1 Orup apan airampu denawa wat inakamen \p \v 14 Tunupa vit onamone gapan, iam iam da potap tauane, ap mepe apan da Iesu ine taue amba namup omanip enu anega wan, \v 15 “Ayop, otuna menan bagu sisi anu! Airampu da potap wandia seke take taiwan vek baware anuiwan. Wam wam omaya geariwan o kauma geariwan. \v 16 Ne wa ewamot gega inamup waran tauan go mu ya wat inakamene.” \v 17 Ap wani Iesu gare wadiamon, “Akae, koewa taiana nagirewa, ya anu tumat nimanek wanin. Ne wam animpo mini tanae wanigepen amba anu tumat tai? Orup ame wat onaen.” \v 18 Wat tauane gapan Iesu airampu kaimakaet diguren, amba airampu orup ae ve tau aen, orup boge inakaen. \p \v 19 Amba wadiamot mega karaua Iesu ine tauan singui wayawan, “Iwa dim men airampu wa oitatoni go ya tau aen?” \v 20-21 Iesu gare wadiamon, “Iwa anu tumat ega otu kamontu. Ne tave di wadiaivin. E anu tumat ega baip makewa otu kamontua mini wandepiwa e tunup ma, mapa ao yone asepa aet wane, ame di aeta. Menan anu tumat nimanegene gapan dim da men wanewa di venaseta.” Iesu ap anega wan. \s1 Iesu boepi oisewa sia wan \p \v 22 Wam da, Iesu wadiamot mega den at Galili tau ge tau amuiwanumune gapan me anega wadiamon, “Kimani Vitana Apanewa anavi waranege apan upi nanimu gwanap bat nimanegain. \v 23 Mu ne toguranegep bonigasepena amba wam yampoa God aro mega gapan inak nigat sia yon waingain.” Amba wadiamot mega bagu sisi baware anu tanane. \s1 Pita moni bongamini nopewa \p \v 24 Iesu ge wadiamot mega pa Kaponiam tauane ewap, God Paewa menan moni bongamine nagirewa Pita inap tauan singui anega wayawan, “Wadiaget gegawa God Paewa menan moni siwan go uon?” \v 25 Pita gare anega wan, “E, me den di siwan.” Pita ap anega wani amba pa unuk aen, boge Iesu namu iragen Pita inap singui anega wayaven, “Saimon, ge dim da anuingi? Piup at at ayopewa ansena moni muga sinewa? At i nagirewa siwanum o ian ugupe at ame wanumuine nagirewa mugenat siwanum?” \v 26 Pita gare wan, “Ugupe nagirewa mugenat siwanum.” Iesu gare wan, “E, tave di. Menan at i nagirewa ya siwanum. Menan nu ya seapen iwa nu God toemu mega nagirewa. \v 27 Go God Paewa moni bongamine nagirewa gunat inanup ya anupen menan ge age kaum awan gapan kimai gega uat. Meo erewa warupawa noa watapa ap mepe gwat make da yawai. Wat age moni bongamine nagirewa mun, ap gapan garewa nuga ta.” Pita Iesu anenen wani gapan di tan. \c 18 \s1 Iesu dugup mega gwanap da baware iragenawa? \p \v 1 Wam ame gapan Iesu wa ewamot mega ine tauan anega wayawan, “Toemu kimaniwa potap nu orup ansena da baware iragenawa?” \v 2 Menan Iesu orup otu da menan vene wan taue yaumakamup yonen. \v 3 Amba anega wan, “Ne tave di wadiaivin, e orup otu menawaet anu tumasine mini imuya ya wat entanenewa, toemu kimaniwa ya tauai. \v 4 Ap menan waenapan da da orup otu mini muk inga ingane wat otutamepi, toemu kimaniwa gwanap mu baware iragena di tain. \v 5 Amba mu da da orup otu ma miniwa ne yauna gapan waupepi ne den waupanek wanum.” \s1 Ta pariset apanewa \p \v 6 Iesu sia anega wan, “Go orup otu ma umap anu tumat nimanegene go ta pariset apane koewa ta ewamopen menan naumo amopi, ap gapan ta pariset apane ame itan baware yaveta. Menan namu me waenapan upi wa parit mumepi tawa menan gwat itani dena megap pansine puimani pakit uasep borit wapi ame umap di. \v 7 Kaiwan, piup nagirewa pot pot koewa ugup ugup pusimup wariwan. Menan waenapan koewa tapen menan pusia di warup yawain, go kaiwan ta pariset apanewa.” \p \v 8 “Ge nanigawa o pusigawa wat nauge ae koewa tapiwa, to ketnak aipa uat! Ap tom wapi gomunaet inak arewa ageawa ame kakae, iwa ge koewa ya veawa ge tawaga uruga yaibobot omae meravewa gapan uat enagain. \v 9 Amba ge yamaga wat nauge ae koewa tapiwa, aoma wa totnak aipa uat! Ameme yamaga yamunaet inak arewa ageawa ame kakae, iwa ge koewa ya veawa ge tawaga uruga oma meravewa gapan uat enagain.” \s1 Man sip wakaumeni maibewa \p \v 10 Iesu sia anega wan, “Agun anun orup da anu koeam anu tumasini otua ma mini ya tamop. Ame wadiaena iwa kiman gapan orup ame anea mugawa pot pot Mamanu kimaniwa namup yoniwanum. \v 11 Kimani Vitana Apanewa God negin mega wakaumene nagirewa imumu wat inakam mumapen men tauan. \v 12 Orup da ge, inagap man sip gega apane nani yamunaet (100) wanumopiwa, wam da man sip daiton wakaumewa, ge man sip upinewa 99 pua ae vemo, daitona ame yoa agai. \v 13 Wapena anun. Man mega daiton ame yavepi aton baware anuta go upinewa ya kaumeni, munan aton otu koentu anuta. \v 14 Ame gine daiton, e Mamaya kimaniwa anut megawa ame anu tumasini otua ma miniwa da ya wakaumat anuiwan.” \s1 Evenaga da koewa inagap tapiwa? \p \v 15 Iesu sia wadidiamon, “Tatae gwani koewa da tapiwa, me koewa mega vetavet tapen menan, karaua age koewa mega yamap wa ewat, ap mepe dere yaumakayap egenat. Me nop gega anupi ame gapan ge evenaga koewa gapan gaset wat entanaan. \v 16 Go ya anupi, evenaga daiton o dere upi mugenat tambu sia aisene koewa mega mu den anup. Iwa God nop mega gapan inak kakaewa ge koewa om warapen menan orup daiton megenat ya wata go orup dere yampo den yao anu wap. \v 17 Go e inayap tanda ta ya anut anupiwa, Iesu dugup mega nagirewa me koewa mega wadiamone anup. Go orup ame nop muga den tanda ta ya anupiwa, e me inap ya anu tumasini otua mini taiwanian.” \p \v 18 “Ne tave di wadiaivin, e dim da piupa pananewa, kiman gapan den paneta amba dim da e piupa vetanewa kiman gapan den veseta. \v 19 Sia wapena anun. E dere piup ma gapan dimen da anune umap tap menan mup wanewa ame ne Mamana kimaniwa me ta eneta. \v 20 Menan dere o yampo nenan tobot ta yauna gapan mup wapiwa ne ap mepe mu den inamup wanigain.” Iesu ap anega wan. \s1 Waenapan koewa muga anu ae veapen noa \p \v 21 Pita Iesu ine taue singui wayaven, “Ayop, evenana wam ame koewa inanap tapiwa, koewa mega wam animpo anu ae veain? Anu se dorapen wam nani yamunaet nani yamu dere go?” \v 22 Iesu gare wadien, “Ne wadiagivin, wam nani yamunaet nani yamu dere uon, go wam wam anu ae vingan.” \p \v 23 “Koewa anu ae vepen noa anu awapen menan gutut ma gapan toemu kimaniwa guegue da wadiain. Ayop da nao mega taine nagirewa moni puakewa garewa entan sia wanapen menan wan. \v 24 Me taitamepen taiwandini gapan, apan da moni puakewa mega arugataet iragen sia wanapen menan namup wat onamon. \v 25 Koni ame gapan me garewa tata umap uon, menan ayop ame anega wan, ‘Orup ma amba waenewa ge otu waiwa den amba kwan puraput muga iragi une ta amba garewa taitamep.’ \v 26 Ayop mega ap anega wani menan nao mega tainiwa ame omanip enu anega wan, ‘Ayop negawa, wabibigam nimanek amba garewa iravi taitamain.’ \v 27 Ap wani gapan ayop mega bagu sisi anun garewa mega iravi anu ae ve ya taitamepen menan vesen tau aen. \p \v 28 Nao apane namua ame tau aeni gapan, me nao mega daitonawa da taneni. Evenewa ame, me inap garewa otu kamontu yogup tan go ya taitamen. Menan megap ware kaimakaet anega dien, ‘Garewa nega nen.’ \v 29 Nao taini dawa ameme omanip enu anega wan, ‘Wabibigam nimanek amba ewagai sia genain.’ \v 30 Go nao taini apane namua ame bagu sisi ya anun go evenewa gwat nokap barae garewa mega wanepi amba tau aet wan. \p \v 31 Nao taine nagire upine, inak koewa mame tan yawane, ap menan bagumu koe tan amon oisewa ame ayop muga wadian. \v 32 Menan ayop ame nao taini apanewa namua menan ven wan. Taueni anega diguren, ‘Ge nao nega koerage taiana apanewa. Mup inanap waana ne garewa nega inagapewa ae vean. \v 33 Ne inagap bagu sisi anuna mini iwa dimen ge nao gega daitonawa menan bagu sisi ya anuan?’ \v 34 Menan ayop apane gari gangan naen nao taini apanewa namua ame gwat noke watu enen, tone etua vege aritavet anun, amba garewa iragi taitamepi amba tau aet dien. \v 35 Gutut ame ap umap sia, evenae wai da koewa muga potayap den anu ae ya veanewa, Mamana kimaniwa garewa ega ega ap umap di eneta.” \c 19 \s1 Meme waene dere seu ya enupen \p \v 1 Iesu nop mega ameme wan uon tani, at Galili ae ve ae amba at ginewa Diudia kaum Diodan asepagan dotou aen. \v 2 Waenapan aruga me ewap amon, amba ap mepe me wat inakam mumen. \p \v 3 Ian Parisi nagire upi ine tauan pusi warup tap Iesu nop ebo wapen menan singui wayawan, “Apan da waenewa tandayase ae vepiwa iup nuga paina yamaseta go?” \v 4 Iesu gare anega wan, “God nop mega batnagean go uon? Ame ere mangan God piup kiman tan venat mutane gapan apan ge waen tamon. \v 5 Iwa mame menan apan ine mame ae vemo ae waen da naisepi gapan, dere tobot tap etumu daiton entaneta. \v 6 Ap gapan mu mini mini sia ya wanumoin go endi mu daiton. Ap menan God tobot tamoni gapan waen apan da seu ya enumop.” \p \v 7 Parisi nagirewa nop ap anune gapan sia anega wayawan, “Ame umap, go iwa dimen apan Mosis iup anega sen, ame apan da waenewa ae veapen ogewa warepi gapan me, ok ame aroewa gapan, waenewa watu enep aeta?” \v 8 Iesu gare anega wan, “E imuya gware den! Mosis waen ae vemopen umap wani iwa e imuya gware dena menan, go erewa gapan God ap anega da ya anun. \v 9 Sia wapena anun, apan ansena da waenewa union ae ya veta, go waenewa ame apan dawa den aeni menan ae vepiwa, ame umap. Go union i uon, waenewa tandayat ae ve ae, amba waen da ugup naisepiwa ame gapan togane tapatap di tata.” \p \v 10 Ap anune menan Iesu wadiamot mega me inap anega wane, “Inak map anegawa waenapan yaumakamup venat wandapinawa ame kakaewa ya naine nisinampen. Menan mondi goroa waninetawa ame umap di.” \v 11 Iesu gare wadiamon, “Nop mame waenapan iravi ya wat natain, ame kaimake den go da da God wa watumoni mugenat anu tain. \v 12 Iwa upi burumu pokaet, mu ap anega ine wai potamup yanane, upinamu ap anega apan nanimup tum tamone o siget warane, amba upi toemu kimaniwa menan goroa mondi wanumoin. Apan da da nop ma warat anupi warep.” \s1 Iesu orup otu wat aipakam mumen \p \v 13 Amba, waenapan upi otu waiwa bawarewa amba amapewa den Iesu naniwa iamup seapen menan tambun onamone, go wadiamot megawa diguguramon watanamone. \v 14 Go Iesu orup otua munan anega wan, “Orup otua ae vemone, nenan onamop, ya watanamone, iwa God toemu mega orup otua ma miniwa mugawa.” \v 15 Wam ame, me naniwa iamup seni, amba me ap mepe ae vemo aen. \s1 Tamaru kwan puraput apanewa \p \v 16 Wam ame gapan tamaru da taue Iesu inap singui anega wayaven, “Wadianet kakaewa, ne map anenen tap amba yaibobot inagewa yon borain?” \v 17 Iesu gare wadien, “A, dimen ne apan kakaewa dianegingi? Orup kakaewa da uon go God megenat kakae. Ge inak yaibobot unuget anua, God iup mega ayamase di ta kakayat.” \v 18 Apan ame gare wan, “Iup ansena da?” \v 19 Iesu gare anega wan, \q1 “Orup da ya togura boep. \q1 Wainan gogo ya taingan. \q1 Up ya taingan. \q1 Evenaga koewa da tani yawaana ame ebo aopan, \q1 ugup ya enu yawa waingan. \q1 Inaga mamagawa ayamase ta muningan. \q1 Amba gek ingane genan anuiana mini, \q1 evenak waigawa munan anu guringan.” \m \v 20 Apan tamaru ame anuni sia anega wan, “Ne iup mame waran iravi ta ongingin endi mame tauen. Ne da ya di taingina ame dim da?” \v 21 Iesu gare anega wan, “Ge inak gega tamanagaet di waniget anua age wan dim dim gegawa iragi ase une ta moni ame wara amba kwan purapuse uoni nagirewa mun. Amba ge kiman kakae guragut megawa aupa evi amba warai. Ap tawa amba ewanap onak.” \v 22 Apan tamaru ame, nop ame anuni gapan bagu sisi den aen, iwa kwan puraput mega arugataet. \p \v 23 Iesu wadiamot mega anega wadiamon, “Ne tave di wadiaivin, puraput nagirewa God toemu mega unuk amopen ame inamup kaimake iragen! \v 24 Man bawarewa da, kainok ninoke gapan unuk tau aepen tapi ame umap uon. Ap umap, kwan purapuse dena apane da, God toemu mega unuk aepi ame den umap uon di, go kaimakewa mega aigap iragen.” \v 25 Wadiamot mega nop ame anune gop baware anun anega wane, “Akae, God toemu mega unugepen kaimakewa da di, ap menan da inak ewakewa ware kimani unugeta?” \v 26 Iesu kem kem yawamo gare anega wan, “Waenapan muk ingane aro muga tainewa gapan ya unugain, go God inap kaimake den uon menan dim dim tat anuini mek di tata.” \p \v 27 Amba Pita Iesu anega wadien, “Ge anu. Nu dim dim nuga iragi ae veat evigap onanton. Garewa dim warait?” \v 28 Iesu sia anega wan, “Ne tave di wadiaivin, wam uiwa gapan wan dim dim iragi entan tapi gapan Kimani Vitana apanewa ayop watarewa nega gagap oya oyae den ae wanigepena e aonagaet pusinawan dere wadiaet nega nagirewa ayop watarewa ega ega gagap waniai. E Isurero nagire dugup ega ega aonagaet pusinawan dere kakaewa koewa muga wanene tamoi. \v 29 Ap gapan da da nenan anu gure, pa o tase gwaniwa o domare waiwa o mame waiwa o ine waiwa o otu waiwa o nao mugawa, ae vemopi, ap omewa apane nani yamunaet mini aigap sia garewa warain amba inak yaibobot den tautanain. \v 30 Menan waenapan endi evi yonine nagirewa, wam ame gapan, namu yonain. Amba endi namu yonine nagirewa, wam ame gapan, evi yonain.” \c 20 \s1 God megenat garaet nunini apanewa \p \v 1 Iesu wadiamot megawa anega wadiamon, “Toemu kimaniwa guegue ame ma mini, piup i apanewa da mumaget ese goe den ae apan nao tapen menan tambu watu enamon ame egak mega gapan nao tapi moni munapen diamon. \v 2 Mu nop gare gare wane gapan me moni yaua denarias daiton wam daiton menan munat wa amba nao watu enamon. \p \v 3 Wam nawanenupe wareni upi une gare gare taine arewa gapan mondi yoniwamune yawamon. \v 4 Me anega diamon, ‘E den sia aisen nao nega tan amba dim da tane tamanaepiwa ne garewa ega enain.’ \v 5 Wani mu nao amon. \p Amba wam ianupe wareni amba sia wam airase yampoa wareni gapan ap mepe gine daiton tan, ame upi sia tambu me nao mega tapen watu enamon. \p \v 6 Amba uiwa me sia aeni upi mondi di yoniwanumune yawamon. Menan singui tayawamon, ‘E iwa dimen wam ma uruga mondi dim da ya tayan yonayan iwanin?’ \v 7 Mu gare anega wane, ‘Iwa waenapan da nao ya nunane.’ Menan mu inamup anega wan, ‘E den sia aisen, egak nega gapan nao tan.’ \p \v 8 Wam ame mum gine taueni, nao i apanewa taue gauarape mega die anega wan, ‘Nao nagire venamu wa tauep garewa muga muga mun. Uiwa tauane nagirewa gapan muna aen e ere tauane nagirewa inamup tauep.’ \v 9 Nao nagirewa tauane garewa muga munen, ame gapan wam uiwa nao tauane nagirewa namu garewa muga muga denarias daiton tambune. \p \v 10 Ap menan namu nao tapen watu enamoni nagirewa, anega anun, ‘Nu namu tauatoni menan garewa aigap sia tambuit,’ ap anega anune. Go garewa muga om daiton ame megenat tambune. \v 11 Ap menan nao i apane inap gunat anun anega wan, \v 12 ‘Uiwa tauane nagirewa wam koni daiton megenat nao tane go garewa nuga om daiton. Go nu wam baware aranen amun gatok arat pit taton.’ \v 13 Go nao i apane gare wadiamon, ‘Oru ma, ne koewa da inayap ya tan. Nu mumaget agi watoni moni garewa denarias daiton enat waton. \v 14 Ega ega waran aisen. Ne eviwa namua gine daiton munat anuivin ame ne negenat. \v 15 Ne moni nega dim da tat anupena di tain ame ne negenat di e ya watananegene. Uiwa tauane nagirewa baware munana menan e anu koeam mumiwanin go?’” \v 16 Amba Iesu nop uiwa anega wan, “Ap menan, namu wadiena ameme di, endi evi yonine nagirewa, wam ame gapan, namu yonain. Amba endi namu yonine nagirewa, wam ame gapan, evi yonain.” \s1 Iesu bop mega oisewa koni yampoa sia wan \p \v 17 Iesu pa Ierusalem dot aiwandini gapan, wadiamot mega aonagaet pusinawan dere neginaet anega wadidiam aiwandin, \v 18 “Wapena anun. Nu pa Ierusalem dot anivin, amba Kimani Vitana Apanewa waranege amo pirisi bawarewa amba waenapan iup wadidiamuine nanimu gwanap bat nimanegain amba toguranegepen noa panain. \v 19 Diu nagire waranege Diu uoni nagirewa nanimu gwanap bat nimanegain. Diu uoni nagirewa nipep dianege wa koeragam nimanegain. Giton en ananege amba wagu gapan tonek wanumain. Amba toguranegep bonigatain go wam yampoa gapan inak nigat sia yon wanigain.” \s1 Inan da kirurup megawa \p \v 20 Amba Iesu wa ewamot mega, tase gwani dere, Diemis ge Dion, inamu den Iesu ine tauane. Inamua omanip enu dim da menan anuni mup wan. \v 21 Iesu waen ame wayaven, “Ge dim da menan anuingi?” Waen ame gare wan, “Otun waina dere mam, toemu gega amunewa warawa gapan mu den bawarewa tap amba mainaga nutup gapan da senip gapan ae wanumop.” \v 22 Go Iesu gare wan, “E dim da da asik ya tayan amba mup waiwanin. Ne bagu sisi kaumewa napena e den nai go?” Mu gare anega wane, “E, nu den nait.” \p \v 23 Menan Iesu sia wan, “Tave di e nai, go mainena nutup o senip gapan ya ve enapen waniai. At mame muna muna Mamana tata kakayat ta muneni nagirewa mugawa.” \p \v 24 Iesu wadiamot mega aonagaeta upine nagirewa, mup mame oisewa anune gapan tase gwani derewa inamup ugu gangan mutan. \v 25 Go Iesu munan wan tauane anega wadiamon, “E asigiap, ian ugupe nagirewa bawarewa muga tamu taiwanum amba gauarapewa wagup warapen menan inamup tayaviwanum. \v 26 Go e ap anega ya tai. Da me yaumakayap bawarewa tat anupiwa me nao ega taini apanewa entanep. \v 27 Amba da me namu yonat anupiwa, me nao kaimakaet enan tap. \v 28 Ap umap sia Kimani Vitana Apanewa piup nagirewa ta warit imaepen tauan e ta warit nimanegepen ya tauan. Menan bop tapena waenapan koewa muga garewa mega iravi warain.” Iesu ap anega wan. \s1 Yame borat mutane dere wat inakam mumen \p \v 29 Iesu wa ewamot mega tanamo pa Dieriko ae ve aiwandini, to iam baware da me ewap den amuiwanumun. \v 30 Apan dere yame borat mutane negin etop wanumone, ame mu Iesu tau aiwandini oisewa anune menan mu ve anega wan, “Iesu watageta apane Devit naewa, bagu sisi nunan anu!” \v 31 Namu onamone nagirewa anega diguguramon, “Nop ae vean,” go mu uma sia anega wan, “Apan Devit naewa, bagu sisi nunan anu!” \v 32 Iesu ame anuni menan, ae yone mu inamup anega wayawamon, “Ne inayap dim da tat anuiwanin?” \v 33 “Ayop nugawa, yamanu watap nuna, yangut tat anuivin.” \v 34 Iesu bagua munan anu amba naniwa yamamup inatamon. Gine tutup mu yamamu i pak wan yangut tan amba me ewap amon. \c 21 \s1 Ayop Iesu pa Ierusalem taueni gaune wan \p \v 1 Iesu, wadiamot megawa den, pa Ierusalem maniwanumune gapan, mu pa namu tauan at ame Oma Olip Yanane Tunupewa. Ap mepe wadiamot dere watu enamo \v 2 anega diamon, “Pa sewa namunupe uta aisen tauanewa, use tauan man donki amba me otua da den damiga taumone yawamoi. Man dere ame vetamon, tam onaen, mapa tauan. \v 3 Ap mepe, orup da yawae singui anega wayawaepiwa, ‘E dim da taiwanin?’ Gare manega wan, ‘Ayop nuga, man donki mame munan wan tauaton.’ Amba orup ame, ap anupi gapan, menawaet man ame nenan watu enamota.” \v 4 Iesu ap anega wani ame nop dim da watageta God no oise waiwandini apanewa da wani tavewa tauen. Me manega wan, \q1 \v 5 Ierusalem nagirewa inamup anega wai, \q1 ‘Yawan, Ayop ega, inayap tauiwan, \q1 ae bibigaren, man donki gagap oniwan. \q1 Apan ame man donki otua gagap oniwan.’ \m \v 6 Menan Iesu wadiamot mega wadiamoni gapan gapan di tan. \v 7 Mu man donki otu dere tambun onamon wanup muga gagap yogune, amba Iesu dore gagap wanden. \v 8 Waenapan arugataet wanup muga negina yogune, ame taiwanumune newap upinamu oma naniwa ketnagen tauan negina den yogun. \v 9 To iam baware ame namup onam wanumune amba evip onam wanumune den nomu ainagasen anega waiwanumun, “Apan Devit otua, gaun baware inagap, God wat aipakamini apanewa, Ayop yaua gapan tauiagi! God paina wandiniwa yaua ao warivin,” ap anega waiwanumun. \p \v 10 Iesu pa Ierusalem taueni gapan, pa sewa ame garivi nau bambam mumeni menan anega wane, “Apan ma da?” \v 11 To iam baware ame gare anega wan, “Ma Iesu, God no oise wainiwa, me at Galili gapan pa Nasaret apanewa.” \s1 Iesu God Paewa daio aen \p \v 12 Iesu Ierusalem taueni amba God Paewa sin gwanap unuk aen. Ap mepe, wan dim dim muga gare gare une taiwanumune nagirewa gut oimon tau amone. Moni entan wantan taiwanumune watarewa aie yamu tanamon amba watat gapan mu nenip bairantan une taiwanumunewa den baime uatamen. \v 13 Amba me anega diamon, “God nop mega ok anega sean, \q1 Ne pa nega, waenapan ne inanap mup waine paewa, \m ok ap anega sean. Go e taiana up nagire pa muga karauawa mini entanen!” \p \v 14 Ap mepe, God Paewa gwanap yame borat mutane amba pusi nani gegerawa tane nagirewa me inap tauane wat inakam mumen. \v 15 Go pirisi bawarewa amba iup wadidiamuine nagire den Iesu inak kakae taiwandini yawane menan garimu yaven. Orup otu God Paewa gwanap Iesu inap gaun anega waiwanumun, “Apan Devit naewa, gaun baware inagap.” Mu ap wane, pirisi bawarewa amba iup wadidiamuine nagirewa anune. \v 16 Menan mu Iesu anega dian, “Orup otu diak wanumune ge anuingi go uon?” Iesu gare anega wan, “E, mame God nop mega namua gapan ya batnak anuyan? Wataget nop mega ok ap anega seane, \q1 Maman God, aton genapen men orup otu amape den, \q1 tavewa gapan wa taragat gimagiwanum. \m Ok ap anega sean.” \v 17 Iesu ame wani ewap waenapan pa Ierusalem gapan ae vemo ae pa Betani gapan inen. \s1 Iesu oma baip nop gapan wa koeragamen kurat wan \p \v 18 Mumaget Iesu entane Ierusalem aiwandini gapan enup aren. \v 19 Menan oma baip negin etop yaveni, me ae iap taueni go tavewa da ya yaven, baewa megenat. Boge me oma anega dien, “Ge tavewa gega da sia ya iai!” Gine tutup oma imokae kurat wan. \v 20 Wadiamot megawa yawane no i kap wan anega wayawan, “Oma anenen menawaet wae inen?” Mu singui tayawane. \v 21 Iesu gare wadiamon, “Ne tave di wadiaivin, e anu tumat ega wandepiwa amba anu bambam ya tanewa, oma baip inap tana megenat uon, go aigap manega di tai, tunup inap anega wane, ‘Ao yon asepa puimani geak,’ ap anega diane ame di tata. \v 22 E anu tumat tanewa gapan dim da menan anun mup God inap wanewa ame e enep warai.” Iesu ap anega wan. \s1 Iesu amun mega iwa yop tan \p \v 23 Iesu God Paewa sin gwanap unuk ae opata wadidiam wandini gapan pirisi bawarewa ge waenapan namu yoyo nagire den ine tauan anega wayawan, “Ge amun ansena da waran gapan dim dim mame taingi? Amun mame, da genen?” \v 24 Iesu gare wadiamon, “Ne singui nega daiton den, namu wayawain, garewa wadianegenewa amba da aro amun neneni gapan taina ame wadiain. \v 25 Singui nega mam, Apan Dion dup iamuiwandiniwa ame amun mega aupa kimani ware taiwandin go, gare mapa piupa waenapan upi inamup ware taiwandin?” \p Mu iragi nop waran yaumakamup seyao wareyao muk inga ingane tan amba anega wan, “Endi nu kiman amun mega ware taiwandat wata, me anega dianeta, ‘E dimen Dion nop mega ya anu tumasiwanin?’ \v 26 Go nu endi anega watawa, ‘Amun waenapan inamup ware taiwandin,’ waenapan ma iragi gwara toguguranain iwa mu asigimup Dion me God watu eneni apanewa.” \v 27 Ap anega anuiwanumune menan Iesu singui mega garewa anega wadian, “Dion amun ame wareni arewa nu oare.” \p Menan Iesu ap anega diamon, “Ap menan ne den amun nega amba warana gapan ugup ugup mame taina ya wadiain.” \s1 Apan da otu wai dere maibewa \p \v 28 Iesu anega wadiamon, “Ne gutut da wadiain. Apan da otu wai dere den. Mamewa otua namua ine taue anega dien, ‘Otunawa endi age nao nega di ta!’ \v 29 Otua ame gare anega wan, ‘Ne tanda’. Go otua ame, evi amba imua entan tan amba ae nao tan. \v 30 Boge mamewa ae otua dawa ine taue anega dien, ‘Otunawa endi age nao nega di ta!’ Orup ame wan, ‘Maman, ne angain.’ Go otua ame ya aen. \v 31 Menan orup ansena mamewa noa waren?” \p Iesu singui ame wani gapan, Diu ayop mugawa gare anega wan, “Orup namua mamewa noa waren.” Menan Iesu anega wadiamon, “Ne tave di wadiaivin moni bongamine, ame koewa taine nagirewa, amba negin gagape waene den, mu namu God toemu mega kimaniwa tauain go e evi den ya tauai. \v 32 Iwa Dion taueni e inak tamanawa neginewa to ewaet wa tauen go e anu tumat me inap ya tayan, go koewa taine nagirewa me inap anu tumasene. Mu anu tumasene yawayana gapan den e imuya ya entane anu tumasean.” \s1 Iesu Diu bawarewa nagire munan maibe wan \p \v 33 Iesu sia wan, “Maibe da sia wapena anun. Apan da taba gureip naewa vere sin ikukuk taun. Gureip kaumewa magose warapen menan gwat bonawan gapan urasewa waren. Gopat tapen men dagurak paina tun. Egak mega kwayup ta maup gapan semu baware garewa muga warapen menan nao nagirewa munan wan tauane amba me at da ugup aen. \p \v 34 Maup wamewa taueni gapan piup i apane nao mega nagirewa upi watu enamon, amo egak mega amase taine nagire inamup tauan, maup semua i apane wanapen menan mup wan. \v 35 Go kwayup taine nagirewa gut oimon, mu daiton gaut enane dawa togurane boen amba yampoa agima toguran. \v 36 Egak i apanewa namu nao taine nagirewa aruga ya watu enamon go evi aruga watu enamon amon. Tauane egak kwayup taine nagirewa inamup gine daiton sia tane. \p \v 37 Ui iragenawa, me otua inamup watu ene anega anun, ‘Mu ne otuna viripewa tain.’ \v 38 Otua watu enen oniwandin amase taine nagire paina yawan muk ase ma anega wawa mutan, ‘Piup i apane otua oniwan. Apan mam iman egak ma yon boreta, menan anet togurat boep, amba egak mame boge nu yon borat.’ \v 39 Menan waran sin garip uat enan togurane boen. \v 40 Ap menan wam ame nao i apanewa tauepi nao nagirewa inamup anenen tata?” \p \v 41 Iesu singui wani ayop nagirewa gare anega wan, “I apane taue koerage pia inine nagire gut momak mumeta amba egak mega waenapan upi munep kwayup tain. Maup wamewa gapan gapan taba mega wanain,” ap anega wan. \p \v 42 Iesu ayop nagire sia wadiamon, “Ame umap di go God nop mega ok seane e batnagean. Ok ame anega waiwan, \q1 Agim ame pa tuine nagirewa tandayasen, koerage dian, \q1 go God agim ame ware entanen amba pa tuine danewa venasen. \q1 Ayop mame kakae di tan menan nu tarage waivin. \p Ok ap anega sean. \v 43 Ap menan, wapena anun, God toemu megawa e waseae amba amun mega eneni waseaeta, waenapan ugup, God menan yambuni ta amuine nagirewa, muneta. \v 44 Menan waenapan da da agim ame aigap onan geamopiwa, ame kaime no topait wa pait ta seta, go gare agim ame orup da aigap gearepiwa ame to gogotonagep atabobo venaseta,” Iesu ap anega wan. \p \v 45 Pirisi bawarewa Parisi nagirewa den mu asigimup, Iesu gutut ame mu koewa muga menan waiwandin. \v 46 Menan mu ugu gangane den Iesu to warat anun go waenapan guramopi tawa anun, iwa waenapan Iesu God noa waini apanewa da anune menan. \c 22 \s1 Naine mutat baripewa maibewa \p \v 1 Iesu maibe gapan sia anega wadiamon, \v 2 “Toemu kimaniwa guegue manega, ayop da otua waen naitapen tani barip mega tan. \v 3 Me nao mega nagirewa watu enamon amo, da da barip gagewa onamot wani ame wadiamop onamopen, go mu iravi tanda wane. \v 4 Menan me nao nagirewa upi sia watu enamon, nop manega wadiamopen menan watu enamon, ‘E iravi onaen iwa ne antaba gaset tunun sese kakayat tan. Man nega kao ine otu dere guran amba wan dim dim iragi gaset ta kakayasen, ganawan barip aige onaen.’ \p \v 5 Go mu nop muga to kayasen amba daiton nao mega aen, dawa wan dim dim mega une gare gare taini arewa aen. \v 6 Upinamu nao nagire megawa tambun guramone borit wan. \v 7 Ayop ame ugu gangan naen menan ita nagirewa mega watu enamon amon koewa tane nagirewa enu girigamen guran pa sewa muga uta it baimene. \v 8 Ame tani amba me nao nagirewa mega upine diamon, ‘Naine mutat baripewa tata kakayat gaset tan, go waenapan venamu wana mu koerage menan ya tauep. \v 9 Ap menan negin ni enoa ise tau ase tau aisen amba waenapan da tautanamonewa munan wane barip aigewa onamop,’ ap anega diamon. \v 10 Ap menan nao nagirewa tau amon, waenapan iragi negin gage gage upamon togonen, mu da da iragi tanamonewa, kakaewa ge koewa, ai onamone amba naine mutat baripe paewa gwanap barat mutane. \p \v 11 Barip wamewa gapan ayop ame taue apan da naine mutat wanupewa ya panen yaveni menan singui anega wayaven, \v 12 ‘Enda, ge anenen amba mapa unuk tauan go naine mutat wanupewa ya panaana?’ Apan ame nop uon tan. \v 13 No uon wandeni menan ayop nao mega nagirewa diamon, ‘Orup ame pusi nani taun garip sisipu aipa uat enan.’ At sisip ame gapan waenapan irip waiwanumun amba asi kitonak wanumun.” Iesu maibe ap anega wan. \p \v 14 Amba Iesu sia anega wan, “God waenapan aruga munan waiwan go agiap om enumon.” \s1 Moni seapen nopewa \p \v 15 Ian Parisi nagirewa tau amon, Iesu anenen tap nop wabambamasepen menan nopewa panan. \v 16 Wadiamot muga upi amba Erodian nagirewa den, Iesu ine watu enamone tauane anega wayawan, “Wadianet nugawa, nu asiginup ge waenapan muk anen wane taine ame menan ge imuga potaga ya wariniwa, go ge nop tavewa gapan God dim dim anuini om ap gapan tainampen neginewa wadianianawa. \v 17 Menan nu singui nuga mam. At Rom ayopewa Sisa nu moni se wanata ame gapan nu Mosis iup mega yamatait go uon?” \v 18 Go mu nanamaset wan taiwanumune Iesu me asigip tan, menan me anega wan, “E da wa da ta taiana nagirewa dimen wayawanek wanin? \v 19 Endi moni gwat make da ewanegen.” Mu gwat make da wat onamone. \v 20 Iesu singui wayawamon, “Yawan, moni mame gamup da yaua o guewa ok seane?” \v 21 Mu gare anega wan, “Ame ayop Sisa guewa mega gamup wandia.” Menan Iesu anega wan, “Ap menan, wan dim dim Sisa mega wandepi ame Sisa di wanapen. God mega wandepi, ame God di wanapen.” \v 22 Wam ame mu nop mame anune tarak wan, menan mu ae vean amon. \s1 Waenapan borit wane sia inak mutapen noa \p \v 23 Wam ame daiton, dugup Sadusi nagire, upi Iesu inap tauan. Mu dugup anu tumat muga gapan waenapan manega wadidiam wanumun, “Borit wata sia ya inak nitait.” \v 24 Menan Iesu inap singui anega wayawan, “Wadianet nugawa, watageta apane Mosis nunan iup anega sen, ‘Apan da waenewa otu uon boepi gapan me gwaniwa kwapura ame naise tasewa uewa orup se wanep.’ \v 25 Endi apan upi tatap gwanip yananewa nanin yamunaet yamunewa dere mugenat wanumon. Namu bonewa mugawa waen naiseni go me otu uon boen menan gwaniwa ewap yaneni, tasewa kwapuraewa sia naisen \v 26 Gwaniwa orup da ya baraeni amba boen. Gwaniwa yampoa kwapura sia naisen. Ap anega ta amo wanumune dugup daiton apan nani yamu dere waen ap daiton naitan. \v 27 Amba uiwa waen kwapura ame den sia boen. \v 28 Ap menan endi apan nanin yamunaet yamune dere waen ame naitanewa go wam uiwa gapan waenapan inak muse sia yon wanumopi waen ame apan ansenawa waenewa?” \p \v 29 Iesu Sadusi nagirewa gare wadiamon, “E aopan waiwanin iwa ok seane e asik ya tayan amba God aro amun mega den e oare. \v 30 Go waenapan borit wane evi amba sia yon wanumopi inak yaibobot eviwa gapan mu gare gare ya naine mutain, den ore wai naine mutapen menan ya munain. Iwa mu anea umap wanumoin sia ya borit wain. \v 31 Inak muta muta nagirewa gueguewa ame God wataget wat arogamen. Iwa watageta gapan God e inayap anega wan, \q1 \v 32 Omae baewa Eibaraam, otua Aisik, \q1 amba upewa Diekap, mu God muga daiton ame ne di. \m Ap gapan endi nu asiginup ame waenapan kabaniwa ge bonigawa mu God yamap iravi kabani wanumamun, iwa mu guamu den.” \v 33 Wam ame waenapan nop mame wadiamon anune, tarak wane. \s1 Iup dere baware iragen \p \v 34 Parisi nagirewa Iesu Sadusi nagire nop muga wa toboboramoni oisewa anune menan todagon wanumon. \v 35 Apan muga da, me waenapan iup wadidiamuini amba Diu iup muga anu kakayasini otua, pusi warup ta Iesu irewa yawapen menan watu enane. Singui anega wayaven, \v 36 “Wadianet nugawa, God iup mega ansena baware iragen?” \v 37 Iesu gare wan, “Ge Ayop gega God, imuga potaga gapan, guaga gapan, epara guin pakao gega gapan, iak guine gapan, menan ae anu guringan. \v 38 Iup mame aigap iragen. \v 39 Derewa ap umap sia manega. Gek genan ae anu guriana mini, evenak waiga pa mainagape wanumuine nagirewa munan den anu guringan \v 40 Mosis iup mega iragi amba God no oise waine nagirewa nop muga den iup dere mame onemup aoma yap enane wanumamun.” \s1 God mega wa watu eneni Keriso noa \p \v 41 Wam ame gapan, Parisi nagirewa iam wanumone gapan, Iesu singui wayawamon, \v 42 “God mega wa watu eneni Keriso dim da anuiwanin? Me da naewa megawa?” Mu gare anega wane, “Me apan Devit naewa.” \v 43-44 Iesu sia wan, “Keriso me Devit naewa wane tavewa di go iwa dimen God Guewa ayop Devit wa ewaseni gapan me Keriso Ayop megawa dien? Iwa watageta bukaewa, yaua Sam, gapan Devit Keriso evi amba me denip mega gapan tauapen menan ok anega sen, \q1 God yone Ayop anega wadien, \q1 ‘Nanina nutup arigewa gapan ae wanigingan, \q1 ne anavi gega tambup gauaragap singapena menan.’ \m \v 45 Nop ma gapan, Devit yone Keriso inap me Ayop diwandin go Devit namu yaneni apanewa amba Keriso evi yanen menan anenen entane Devit naewa mega ayop dien?” Iesu singui ap anega wan. \v 46 Iesu singui wayawamoni Parisi nagirewa gare wa wa da uon. Wam ame gapan waenapan singui evi da sia ya wayawat anun. \c 23 \s1 Parisi nagire guegue muga koerage menan agun anut diamon \p \v 1 Boge Iesu to iamene nagire ge wa ewamot mega anega diamon, \v 2 “Iup wadidiaine ge Parisi nagirewa mugenat watageta apane Mosis iup mega gueguewa wa arogamine nagirewa. \v 3 Ap menan wadiaepi anu tan go guegue muga taine gapan ya tane. Iwa mu da wa da ta taine nagirewa. \p \v 4 Mu iup ni enowa mega anu geonagene, go nop muga itani den waenapan ae natam wanum. Ap menan waenapan nop ame ware tapen menan umamup uon. Go waenapan wat agoat mumapen menan ya anuiwanumun. \v 5 Mu waenapan yawamopen men guegue muga taiwanum. God nop mega seane namu bonap ge nanip paniwanum. Amba God menan wanup muga ginewa ragigie den eniwanum. Ap taine gapan waenapan yawamone anu tumat nagirewa diamuiwanum. \v 6 Barip arewa gapan waenapan virimu tat amba watat kakaewa munat anuiwanum amba iup anuine paewa gwanap watat kakaewa gapan wanumot anune taiwanum. \v 7 Une arewa gapan gaunamu wat anune amba wadiamuine nagirewa diamot anuiwanumun. \p \v 8 Go e iravi wadiamot nagirewa ya diaepen iwa wadiaet ega daiton megenat wandia amba e iravi tase gwani, dugup daitonawa. \v 9 Amba piup apane da maman ya diane, iwa e Mamaya daiton kimani wandia. \v 10 Orup da e namu yoyo ya diaepen, iwa e namu yoyo egawa daiton megenat, ame Mesaya. \v 11 Da me yaumakayap bawarewa tat anupiwa me nao ega taini apanewa entanep. \v 12 Ap umap sia, orup da da muk ingane yaumua ao wabawaraminewa ame God aoma wat otutam mumeta, amba waenapan da muk ingane yaumua aoma wat otutaminewa ame God ao wabawaram mumeta.” Iesu ap anega wan. \s1 Parisi da wa da ta taine nagirewa \p \v 13 Iesu sia anega wadiamon, “Anun, Parisi amba iup wadidiamuiana nagirewa, e da wa da ta taiana nagirewa, itan baware yawai. Waenapan God anupen men taine watanamuiwanin. E God ya anut anuiwanin go God anut anuine nagirewa watanamuiwanin. \p \v 14 Anun, waenapan iup wadidiamuiana Parisi nagirewa den, e da wa da ta taiana nagirewa itan baware yawai. Kwapura nagirewa puraput muga garaet tambuiwanin. Waenapan yawaepen men God inap mup nononga waiwanin. Ap taiana menan God itan bawarevet eneta. \p \v 15 Anun, waenapan iup wadidiamuiana ge Parisi nagirewa den, e da wa da ta taiana nagirewa itan baware yawai. Apan daiton guegue ega anu tapen men puiman asepa gan at at iragi den yoa taiwanian. Orup ame waranewa me guegue egawa asik tapi gapan koewa ega megenat ya tata go aigap sia taiwandata. Menan e merao arewa aisene itan baware yawai go apan ame aigap iragen yaveta. \p \v 16 Anun, e negin asigipewa nagirewa go e yamaya borasen, itan baware yawai. Iwa e waenapan anega wadidiam wanin, orup da God Paewa inap agi wapi, amun ya wareta, go agi ame God Paewa gwanap puraput yananagaet gwayayame den gamup wapi, agi ame tavewa venaseta. \v 17 E yamae borasen bumbum bambam! Ap ya wai, iwa God Paewa ame aigap amba puraput yananagaet gwayayam denawa gauarap iwa God Paewa gwanap wanumune menan God wat aipakam mumen. \p \v 18 Amba sia, e anega wadidiam wanin, orup da God Paewa gwanap God menan yan garaet sine watarewa gapan agi wapi, ame amun ya wareta, go orup ame yan garaet ame gapan agi wapi ame tavewa venaseta. \v 19 Ap menan e yamaya borasen! Aritawa ansenawa, yan garaetawa o gare yan ame wat aipakamini watarewa? \v 20 Ap menan, me da agi watat inap waniwa me wan dim dim iragi gagapewa gapan den agi waiwan. \v 21 Menan me da God Paewa gapan agi wapi, God nuga pa gwanap wandini inap den waiwan. \v 22 Kiman amun mega gapan agi wapi ame God ae wandini arewa gapan den agi waiwan. \p \v 23 Anun, waenapan iup wadidiamuiana ge Parisi nagirewa den, da wa da ta taiana itan baware yawai. Iwa kutut ugup ugup danse dena aonagaet tambuiana daiton ewagai sia God men bariana ame kakae. Go God menan koewa wat tamanam gueguewa amba God baigan mega gueguewa ya taiwanin. Kutut ugup ugup upi God men barat anune umap di go guegue bawarewa den taiwanian. \v 24 E negin asigipe nagirewa yamaya borasen. Iup otu koentu iravi ayamase taiwanin go iup bawarewa e to paisiwanin. \p \v 25 Anun, waenapan iup wadidiamuiana ge Parisi nagirewa den, e da wa da ta taiana itan baware yawai. E taba naine yogupewa ge kaum naine sipewa gariwa megenat bigi guriwanin, go e potaya iragi wan dim dim koewa gui togon tayan wandia. \v 26 E Parisi nagirewa yamaya borasen. Namu sip yogup gwanewa bigi warane amba gariwa den kakae wandeta. \p \v 27 Kaiwan, waenapan iup wadidiamuiana ge Parisi nagirewa den, e da wa da ta taiana itan baware yawai. E yawaet ega etuya gapan kakae yaviwanum go guegue ega koerage, e yawaet ega garia gapan kakae go gwanapewa apan boeni kaimewa no dotouen amba wan dim dim iragi puakaini aninke dena, e ap umap. \v 28 E yawaet ega ap me di, garip kakae go gwanapewa potayap ebo aopan bararaen amba koerage.” \s1 God Parisi nagirewa itan baware muneta \p \v 29 Iesu sia wadiamon, “Anun, waenapan iup wadidiamuiana ge Parisi nagirewa den, e da wa da ta taiana itan baware yawai. God noa wataget waiwanumune amba kakaewa taiwanumune nagirewa omae baewa guramone amba borit wane kaima muga arewa kwayup taiwanin. \v 30 Ap tayan anega waiwanin, ‘Nu omayan baewa wamewa den waninepo mu God noa waiwanumune nagire guramone borit wane nu ap umap ya tapo.’ \v 31 Ap anega wane, ek ae enu yawayan waiwanin, iwa guramone nagirewa naewa muga e me di. \v 32 Omae bae koewa muga ya taitamene go endi e taitamen. \v 33 Guegue ega mokare seram naewa umap. God merao arewa aiset wapi e anenen mainep tau aitai? Umap uon. \p \v 34 Ap menan God noa anune waine amba dima nagirewa amba Mosis iup mega wadidiaine nagirewa den inayap watu enamuivin. Go e upi guramone borit wain amba upi oma gapan gut batam mumai, amba upine iup anuiana pae gwanap gaura guramoi amba pa sewa sewa gapan wa koeragam mumane gapan gut oimop tau ge tau amoin. \v 35 Ap tane menan waenapan at at iravi kakaewa taiwanumune nagirewa guramone garewa inayap taueta. Erewa gapan ame apan kakaewa Eiboro, namu to boniga baraene amba oniwandin e amba Berekaya otua Sekaraya God Paewa man irine watarewa yaumakap e omae baewa tone boen. \v 36 Ne tave di wadiaivin. Koewa ame garewa endi waniana nagirewa inayap taueta.” Iesu ap anega wan. \s1 Iesu pa Ierusalem men kaiwan wan \p \v 37 Iesu Ierusalem menan anega wan, “Ierusalem, O kaiwan Ierusalem nagirewa! God noa waine nagirewa guramuiwanian borit waiwanum upi inayap watu enamoni agima guramuiwanian. Wam wam aruga kumkum otu wai ai bongamen magua gauarap enini, ne ap umap waenapan gega ai dangonet anun taivin, go e ap anega ya tat anu nimanegiwanin! \v 38 Ap menan yawan, God Paewa, Ierusalem gapan, konintu amba e Diu anavi egawa taue to benagep pokaet wandeta. \v 39 Amba iman e sia ya yawanegai. Go wam ansena evi da amba e ne inanap anega wai, ‘Ayop yaua amunewa gapan tauiagi, ap menan God wat aipakam gimagia,’ ap gapan, ne sia yawanegai.” Iesu ap anega wadiamon. \c 24 \s1 Wam verisiwa paua megawa \p \v 1 Iesu God Paewa ae ve amba tau aiwandini gapan wa ewamot mega me inap tauan anega wane, “God Paewa amba pa mainepewa upine den iravi kakaevet di tumone!” \v 2 Go Iesu gare anega wadiamon, “E pa mame iragi yaviana menan nop nega anun. Wamewa da tauepi gapan anavi ega taue pa ma iragi to bebenak ae seain, gwat da daiton didi batamene diriga aita ya wanumoin,” ap anega wan. \s1 Itan wamewa oniwan \p \v 3 Wam ame evip, Iesu Oma Olip Yanane Tunupewa gapan wandeni, wa ewamot mega inap tauan wam paua anupen menan mugenat karaua singui wayawan, “Pa mame iragi to bebenak ae seapen wamewa andi amba taueta? Amba wam verisiwa amba ge sia tauapen wamewa taiwandapina, paua mega dim dim da namu taue aiwandapina yavinain?” \v 4 Iesu gare wadiamon, “Agun anun, waenapan da da aopan wababayan imaepi tawa. \v 5 E yao kakayat amba wanien, da aopan wababayan imaepi tawa. Waenapan iman arugataet taue, amba anega waiwanumain, ‘Ne Mesaya,’ amba arugataet ebo ewamoin. \v 6 Ita anan tapi oisewa anui amba ita anan tapen tapi oisewa anui go tap ya anune. Ita anan ame iravi taiwanumain go ap gapan wam verisiwa ya taueta. \v 7 Ita anan agagae taue aiwandapina yawanewa, ame tap ya anu gurane. Wankakao ge puinunu amba inak aru ap mini namu venase di tau aeta, go wam uiwa ap mepe ya taueta. \v 8 Go mame iragi itan bagu sisi erewa da. \p \v 9 Ap wamewa, waenapan e panae togugurae amba wa koeragam imain upi gurayep borit wai. E ne dugup nega nagirewa menan waenapan iravi at at gapan tandayat imain. \v 10 Wam ame gapan waenapan arugataet anu tumat taine entan ta ae veain amba tanda ta ominamu gare gare wain. \v 11 Wam ame gapan, God oit mega tave uoni waine nagirewa aruga yone waenapan aruga aopan wababayan mumain. \v 12 Koewa wabawaremep amba baigan kakaewa to umep bigaret wane taiwanum. \v 13 Go e da da nenan aro ta waniwaniampina inak yaibobot di wariwaniai. \v 14 Amba God toemu mega No Oise Kakaewa at at iragi piup ma gapan wadidiam wanumain amba waenapan munan tani oisewa iravi anuin, boge wam verisiwa taueta.” Iesu ap anega wan. \s1 Wam koerage iragen oniwan \p \v 15 Iesu sia anega wan, “Nop mame batnagine nagirewa batnagepi anu kakayasep. God noa wataget waiwandini apane Daniero namu wani ap me tauepi mam. Apan da pa Ierusalem God Paewa wabigamepen menan guewa koewa iragen da wat taue endavep yawai. \v 16 Ap yawanewa gapan, e at Diudia gapan wanienawa tap serarat aise tunupa dot aitai. \v 17 Amba apan da pa aigarip wandepi pa gwanape puraput mega da ya warep go serarat tap aep. \v 18 Amba orup da egaga wandepi me wanup mega menan ewagai ya aep. \v 19 Wam ame inepi wamewa, kaiwan, waen bagu dena o orup otu ine amape nagirewa inamup kaimake den! \v 20 Tap aise aise bodu wamewa go pura bawarewa wagat wamewa gapan ya venasepen menan God inap mup waiwanian. \v 21 Iwa wam ame gapan ita anan bagu sisi baware iragen taueta, erewa gapan ma onin en mame tauini ap mini da ya venasen amba inak ap mini da sia ya venaseta. \v 22 Menan wam ame om mega God ya wat oninkamepo, waenapan iragi borit waitamepo, go om enumoni nagirewa mugenat munan wam ame wat oninkameta.” \p \v 23 “Wam ame gapan waenapan da anega wapi, ‘Yawan, Mesaya ma tauen!’ o ‘Atapa tauen!’ da ya di anu tumasene. \v 24 Iwa Mesaya eboewa amba God noa tave uoni waine nagirewa taue yo paua aigape taiwanumain. God om enumoni nagirewa aopan wababayan mumapen tayawaiwanumain. \v 25 Wapena anun. Ne mame ya venaseni gapan namu e wadiaen. \v 26 Amba da orup da anega wadiaepi, ‘Onaen yawan, Mesaya at kaimewa gapan sia tauen wandia,’ ap anega wapi yawapen ya aisene. Mu sia anega wapi, ‘Onaen Keriso sia tauen karaua wandia,’ ap anega wapi, nop muga ya anu tumasene. \v 27 Iwa yangwan warin kiman ganase waini mini, Kimani Vitana Apane wam nega sia tauepi gapan waenapan yawanegain. \v 28 Maibe nega ma anun. Bonigawa etua wandepi arewa gapan, nenip tukau, etua napen menan ap mepe iamain.” \s1 Kimani Viseni Apanewa sia taueta \p \v 29 Iesu sia wadiamon, “Ita anan bagu sisi baware wamewa ame uon tapi gapan wam pumpuni ta, sisip taueta, amba siragam ganase sia ya wata. Buanae kimani aoma geareta, amba kiman aroewa da da erere goyago amoin. \p \v 30 Ap gapan, Kimani Vitana Apanewa wam ame gapan tauapen tapena, paua nega kimani venaseta amba at at iragi piupawa irip turup wain iwa ne amun baware, oya oya ganasewa nega den irikup nokap tauapena yawanege seke tain. \v 31 Pum upunepi gapan, anea nega watu enamopen, waenapan negawa piup etoa asiwa iragi wa upamoin.” \s1 Wam verisiwa paua megawa \p \v 32 “Oma baip guegue mega yawane gapan anun. Gua ewake topi anuiwanin, bodu wamewa konintu taiwan. \v 33 Ap umap sia, e wan dim dim mame tau aiwandapinawa, e anega anui, ne konintu tonana yonivin. \v 34 Ne nop tavewa wadiaepen anun. Endi mame piupa yanane wanumamune nagirewa, wam muga gapan wan dim dim mame venat taue aep amba borit wain. \v 35 Piup ge kiman iman ise wat museta, go ne nop negawa di wande aiwandata.” Iesu ap anega wan. \s1 Iesu wam ansena sia tauepi nu oare \p \v 36 Iesu sia wadiamon, “Ne God otua, sia tauapena wamewa orup da daiton asigip ya di tan, anea kimaniwa den oare amba ne den oare, go Mamana kimaniwa megenat asigip tan. \v 37 Kimani Vitana Apanewa sia tauapena wamewa ame apan Noa wam mega gapan waenapan taiwanumune ap umap sia di tain. \v 38 Menan, wataget Noa wam megawa gapan waenapan wanumon, taba kaum nana kakayat taiwanumun, amba waen ge apan naine musiwanumun. Mu ap anega taiwanumune gapan, Noa kabum mega gwanewa unuk aen amba boge ningoe taue umamon borit wane. \v 39 Wam ame gapan ningoe oniwandini waenapan mu oare amba umamon mom yapen tau aen. Ap umap Kimani Vitana Apanewa sia tauapena wam ame e den oare. \p \v 40 Sia tauapena, apan dere nao taiwanumampina, daiton warain da ae veain. \v 41 Amba sia, wam ame gapan, waen dere taba napen menan kanu etua wariwanumampina, daiton wat angain amba dawa ae veain. \v 42 Ap menan nene yamam taiwanian, iwa e oare wam ansena Ayop ega taueta. \v 43 Amba sia anu awan. Pa i apanewa wam ansena up apane tauapo anupo me nene yamam ta wandepo, amba up apane ame warup oisepo, ap gapan pa mega ya benak unuk aepo. \v 44 Ap mini Kimani Vitana Apanewa wam ansena sia tauapena e oare, ap menan yama agun taiwanian.” \s1 Ago noa warini noa ya warini dere \p \v 45 Ayop Iesu maibe gapan gare anega wan, “Pa i apane nao mega taini asigip tan menan noa warini apanewa ware pa mega kwayup tapen dien. Amba nao mega taini apanewa ame ago nagire upine taba muga muga muniwandapen menan die amba at ugupe daio aen. \v 46 I apane ae sia entan tauepi wamewa gapan, nao waneni apanewa nao mega taiwandapina yavepi nao taini apanewa ame aton arita anuta. \v 47 Tave di waivin, me nao kakae tani menan, pa i apane puraput mega iragi kwayup tapen dieta. \v 48 Go nao taini apanewa mek ingane koewa anega anupiwa, ‘Ne Ayop nega menawaet ya taueta.’ \v 49 Ap anuni menan, nao nagirewa upinewa gaura bim bim guramo ae semo amba nao ae ve taba kaum kaimake dena na, bumbawam ta aiwandata. \v 50 Ap taiwandapina, pa i apanewa tauepi wamewa me oare menan me tauepi seke tata. \v 51 I apane taue wanene baware tata amba wam uiwa gapan apan ame God ya anu tumasene ge borit wane nagirewa at muga aeta. Ap mepe mu irip turup wa asi kitonagiwanumain.” \c 25 \s1 Waenoro guturewa \p \v 1 Iesu sia wadidiamon, “Wam ame gapan, toemu kimaniwa guegue mega manega, waenoro aonagaet da dun muga tambun naine mutat baripe da i apane tautanapen menan tau amon. \v 2 Waenoro nani yamunaeta bumbawam nagirewa amba waenoro nani yamunaeta ame asigipewa. \v 3 Menan bumbawam nagirewa dun muga tambune go kaum muga senunawa da den ya utan tam amon. \v 4 Waenoro asigipe dun muga tambune amba kaum muga senunawa den tam amon. \v 5 Barip i apane taua taua wam nononga ase ma di tan, ap menan waenoro iragi aup enu keo tan di iniwanumune. \v 6 Mum gagewa gapan apan da nop kaimakaet ve anega wan, ‘Naita naita apane tauia! Tau aisen tanan!’ \v 7 Boge waenoro iravi kanda mutan yonan amba dun muga ni tunu paitamon. \v 8 Waenoro bumbawam tainewa yonan waenoro asigipe singui ta anega wayawamon, ‘Oruma kaum upi gem nunan, dun nuga yame gaup wapen taiwanumun.’ \v 9 Asigipe waenoro gare anega wan, ‘Ae uon. Kaum enan amba nunan ame umap uon anuivin. Garewa aisen une taine arewa tauan ek da une di tan.’ \p \v 10 Go wam ame mu une tapen menan amone, naine mutat i apane tauen. Waenoro upine tata kakayat tane menan apan muga tanan naine mutat baripewa menan pa gwanap unum amon amba tonan boren. \v 11 Evi amba upinamu sia tauan anega wane, ‘Bawarewa! Bawarewa! Tonan nunan watap!’ \v 12 Go me gare wadiamon, ‘Wapena anun. Ne e oare,’ ap anega wan. \v 13 Ap menan nene yamam taiwanian, iwa ne wam ansenawa gapan tauapena e oare.” Iesu ap anega wan. \s1 Ago nagirewa yampo garewa seane maibewa \p \v 14 Iesu sia wan, “Wam eviwa guegue da wadiain. Ayop da negin nononga aepen tani, nao mega taine nagire munan wa anu dao mume kwan puraput mega munen. \v 15 Nao tat muga muga gapan moni mega ap munen. Daiton moni nani yamunaet wanen. Dawa moni dere wanen. Dawa daiton wanen amba ap aen. \v 16 Moni nani yamunaet tambuni apanewa menawaet ware ae nao ta amba nani yamunaet aigap sia waren. \v 17 Moni derewa apanewa ap umap tani amba dere aigap sia waren. \v 18 Go moni daiton wareni apanewa wat ae piup urat ware amba moni mega karaua urata tu umen. \p \v 19 Ayop mugawa wam nonongataet wandeni ewap entan taue nao nagire mega moni waran dim da tane menan singui tayawamon. \v 20 Apan moni nani yamunaet tambuni, nani yamunaet aigap den sia ware taue anega wadien, ‘Ayop negawa, ge moni nani yamunaet nenaana ne garewa aonagaet genian.’ \v 21 Ayop mega gare wadien, ‘Ge umap di, nao nega kakae di taan nona wariana apanewa. Ne otu kamontu genana gapan nona wara ta agingian. Ap menan puraput nega baware kwayup tamopen bat gimagivin. Aton nega geniangina gapan wanigingan.’ \v 22 Apan moni dere tambuni ine taue anega wan, ‘Ayop negawa, moni dere nenaana ne garewa degede genian.’ \v 23 Ayop mega gare wadien, ‘Ge umap di, nao nega kakae di taan nona wariana apanewa. Ne otu kamontu genana gapan nona wara ta agingian. Ap menan puraput nega baware kwayup tamopen bat gimagivin. Aton nega geniangina gapan wanigingan.’ \v 24 Amba apan moni daiton wareni ine taue anega wan, ‘Ayop negawa, ne asigip tagen ge kaimake dena apanewa, ge taba ya veriana go naingi piup ya enuiana go bongamingi. \v 25 Menan ne taga anun angena moni gega karaua urata tu uman. Yao, dim da gegawa mame.’ \v 26 Ayop mega gare dien, ‘Ge koerage, nao ya taan endave wandave den taiana apanewa. Ge anuana ne nawan uon, taba ya veran naivin, amba piup ya enun bongamivin. \v 27 Menan iwa dimen ge moni nega enine arewa gapan bondan mini ya baraan aigap da ya waraan? Ge ap tapo ne entan tauana gapan, moni enine arewa kwayup taine apanewa, ap mepe moni enaana menan, moni maup mega otu da aigap nenapo.’ \v 28 Ayop ap anega wani orup upine diamon, ‘Apan ma moni mega daiton waseasen, ame moni aonagaeta neneni apanewa wanan. \v 29 Wapena anun. Nop nega anune taine nagirewa God nop upi sia muneta. Go ya anune taine nagirewa nop otu da anunewa ame sia waseamota. \v 30 Amba apan koewa endi waran garip sisipu aipa uat enan. Ap mepe mu irip turup wa asi kitonagiwanumain.’” Iesu maibe gapan ap anega wan. \s1 God waenapan wanene ta yan semopi noa \p \v 31 Iesu sia wadiamon, “Wam uiwa gapan, ne, Kimani Vitana Apanewa, Mamana kakae guragut mega ganasewa warap amba ayop watarewa nega gagap ae wanigepena gapan ne anea nega den, \v 32 piup at at nagirewa iravi namunap todagon wanumoin. Man kwayup taini apanewa man gout ge man sip yan semopi mini ne waenapan yan semoin. \p \v 33 Kakaewa taine nagirewa, man sip umap nanina nutup gapan seain amba koewa taine nagirewa, man gout umap senip gapan seain. \v 34 Ame uon tapi, ne, waenapan ayop mugawa, nanina nutup gapan wanumopi nagirewa anega wadiamoin, ‘Onaen! e iravi Mamana wat aipakam imaini nagirewa! Piup ta venasen oneni paua gapan toemu tata kakayat enan ta baraeni yon boran. \v 35 Onaen, iwa ne enup aranegen menan e taba nenayan nan, ne megana pakaraeni menan e kaum nenayan nan, ne at ugupewa apane da tauan e warupanege pa ega gwanap bat nimanegean. \v 36 Ne nin aroga waingena e gan gorogot pan nenayan, ne vek tana e amatana tayan. Amba ne gwat nokap wanigena gapan e nenan daio tauayan.’ \v 37 Ne ap anega wadiamopena nanina nutup wanumopi kakaewa taine nagirewa gare anega wain, ‘Ayop nugawa, wam ansena enup arageni yawaget taba genaton o megaga pakaraeni kaum genaton? \v 38 Amba wam ansena ge oarewa nu waupaget pa gwanap bat gimageton? o gan gorogot yoa taingian amba nu gan gorogot pan genaton? \v 39 Amba wam ansena vek waragen amataga taton o gwat noke waingean yawaget daio inagap onanton?’ \v 40 Ap anega wapi ne, waenapan ayop mugawa, gare anega wadiamoin, ‘Ne tave di wadiaivin, dim da e, ne dugup nega nutu uoni nagirewa inamup ma daiton da munan tanewa, e ame ne inanap tayan.’ \p \v 41 Amba ne waenapan nanina senip gapan wanumopi nagirewa anega wadiamoin, ‘Ae venek aisen, e da God inayap ugu gangan ta yaibobot meravewa Seitan amba anea mega den tata kakayat tane gapan wanien. \v 42 Wataget ne enup aranegen go e taba ya nenayan, ne megana pakaraen go e kaum ya nenayan, ne at ugupewa apane da tauan go e ya warupanege pa ega gwanap bat nimanegean. \v 43 Ne nin aroga waingena go e gan gorogot ya pan nenayan, ne vek tan go e amatana ya tayan. Amba ne gwat nokap wanigena go e nenan daio ya tauayan.’ \v 44 Ap anega wapena mu gare wayawanegain, ‘Ayop nugawa, wam ansena enup arageni o megaga pakaraeni o ge oarewa o gan gorogot yoa taingian o vek waraan o gwat noke waingean go nu ago ya genaton?’ \v 45 Ap anega wapi ne gare anega wadiamoin, ‘A, wapena anun. Dugup nega nutu uoni apane da ap inap ya tayana, e ne inanap den ya tayan.’” \v 46 Iesu sia anega wadiamon, “Menan koewa taine nagirewa itan yaibobot yaviwanumain go God menan kakaewa taine nagirewa inak yaibobot wanum amuiwanumain.” \c 26 \s1 Iesu topen menan nop karaua panan \p \v 1 Iesu nop mega ame wadidiamon uon tani, me wa ewamot mega anega wadiamoni, \v 2 “E asigiap di, wam dere ewap Paina Yamaseni Baripewa taueta. Ame gapan waenapan Kimani Vitana Apanewa oma korosi gapan toguranegepen menan waranegain.” \p \v 3 Wam ame gapan pirisi bawarewa ge Diu namu yoyo nagirewa den, pirisi bawarewa ayop muga, apan Kayapas, pa mega gapan iamene. \v 4 Amba mu anenen ta amba Iesu karaua ware togurapen neginewa noa panan waiwanumun go waenapan tamu den anuiwanumun. \v 5 Menan anega wan, “Barip wamewa gapan Iesu ya warait iwa waenapan ita anan tapi tawa.” \s1 Iesu paua da iap tan \p \v 6 Amba Iesu pa sewa Betani gapan, apan Saimon vek bo’o namu ware kakae tani apanewa pa mega gwanap wanden. \v 7 Wam ame waen da oma osewa kaum pokarik gwat pomponu gapan ta eneni, ame ware tauen. Ame tutua aigap iragen amba garewa mega baita da uon. Amba Iesu taba naiwandini gapan taue iap damagen. \v 8 Iap wa damageni gapan Iesu wa ewamot mega ugu gangan tane menan noyam anega wane, “Iwa dimen kaum ame uniunion danamiwan? \v 9 Oma ose tutu den mame une ta moni baware wara waenapan purapuse uoni kayakayawan taine nagirewa munapen.” \p \v 10 Mu anen wane Iesu imua gapan anuni menan gare anega wadiamon, “Waen ma ae veane anut mega gapan di taiwandan. Waen mame dim da inanap tani iwa den gapan di taiwan amba yaunewa mega kakae iragen. \v 11 E iman kayakayawan taine nagire den nimakamup tanam waniai, go pot pot ne ya waranegiwaniai. \v 12 Me oma ose tutu dena mame tasi di seneniwan, ame gapan ne iman bonigasepen tu negepi wamewa menan. \v 13 Ne tave di wadiaivin, ambagan da God No Oise Kakaewa ma piup iragi gapan wadidiamopi, waen mame dim da tani oisewa anupen menan wadidiam wanumain.” Iesu ap anega wan. \s1 Apan Diudes Iesu omine wan umap tan Iesu warapen \p \v 14 Amba wadiamot mega aonagaet pusinawan dere da yaua Diudes Iskeriot. Me pirisi bawarewa inamup Iesu omine wapen menan aen. \v 15 Me anega wadiamon, “Ne Iesu naniap baraepenawa e garewa animpo nenai?” Ap anega wani menan agim make muga apane daiton apan da aonagaet (30) wanane. \v 16 Ap mepe boge use aeni, Diudes wam arok da ware Iesu nanimup baraepen menan yowa taiwandin. \s1 Iesu taba mega uiwa nan \p \v 17 Barip yaua Taba Buredi Ya Tutut Waine Baripewa tugupen wamewa taueni menan Iesu wadiamot megawa ine tauan anega wayawan, “At ansena gapan nu ane tata kakayat tat barip nugawa mame nat anuingi?” \v 18 Me gare wadiamon, “Pa sewa bawarewa, Ierusalem, aisenewa apan da yawane amba me anega dian, Wadianet apanewa anega wan, ‘Ne om enu nenane wamewa konintu taiwan. Menan ne wa ewamot nega den Paina Yamaseni Baripewa pa gega gapan tugut anuivin.’” \v 19 Iesu wadiamoni gapan mu barip ame napen menan tata kakayat tane. \p \v 20 Wam ame mum gine taueni, Iesu wa ewamot mega aonagaet pusinawan dere tanamo taba napen menan ae wanumon. \v 21 Naiwanumune me anega wan, “Ne tavewa di wadiaivin, e daiton da ominana wapen taiwanin.” \v 22 Ap anune gapan mu bagu sisi baware di anun amba nop me inap daiton daiton singui wan, “Ayop, nenan waingi go?” \p \v 23 Wane Iesu gare wadiamon, “Apan daiton da ameme wam mame ne den buredi ware sip kundaun gapan kaum pisit gwanap antap enepiwa ameme di. \v 24 God negin mega, ame ok gapan seane, Kimani Vitana Apanewa gase wat neneni ap omewa gapan bonigatain, go kaiwan, ominana wani apanewa itan baware yaveta. Apan ame ya yanapo ame kakae iwa ominana ya wapo.” \v 25 Iesu ap anega wadiamoni gapan, omine wani apane Diudes Iesu wayaven, “Ayop negawa, nenan waingi go?” Iesu gare wan, “E, ge me di.” \s1 Iesu taba mega uiwa \p \v 26 Taba naiwanumune gapan, Iesu taba buredi semua ware God inap gaun wa, wa paise wa ewamot mega mune, amba anega wan, “Tambun nan. Mame etunawa.” \v 27 Sip ware, God inap gaun wani mune anega wan, “E iragi mame gapan at nugut tan. \v 28 Kaum wain mame deninawa. God e waenapan mega, ne denina gapan agi ewakewa wa agiat imaeta. Bonigasepena denip mame tau visepi gapan waenapan aruga koewa muga wat museta. \v 29 Wapena anun. Kaum wain mame ne sia ya nain go Mamana God toemu mega tauepi e den tanae sia nain.” \v 30 Wam ame God inap mu wak da wane amba mu tunup Olip dot amon. \s1 Iesu Pita waboborepi oisewa namu wan \p \v 31 Boge Iesu anega wadiamon, “Endi mum mame gapan e iragi tap ae venek aitai, iwa watageta apanewa da God nop mega ok anega sen, God anega wan, \q1 Ne man sip kwayup taini apanewa topena, \q1 man mega punanan wat amoin, \m ok ap anega sen. \v 32 Go ne bonigasep amba inak nigat yon waingepena ne at Galili gapan namu tauain e evi amba tauai.” \v 33 Wani Pita Iesu wadien, “Mu iragi tap ae vege amoin, go genan ne tap ya angain.” \v 34 Pita wani go Iesu gare wadien, “Pita, ne wapena anu. Endi wam koni yampoa gapan ge waboboranegai amba kumkum nop wata.” \v 35 Pita anega wan, “Ae, ge bop tawa ne den bop di tain, ne ya waboboragain.” Amba wa ewamot upinewa ap anega nomanagaet wane. \s1 Iesu at Getsemani gapan bagu sisi anun \p \v 36 Amba Iesu wa ewamot mega den at yaua at Getsemani amon, amba me anega diamon, “Ne asirantu angep God inap mup wapena e mapa ae wanien.” \v 37 Me Pita ge apan Sebedi otu wai dere tanam asirantu amon, amba me bagu sisi anu tanen amba bumage tuk wan. \v 38 Boge Pita evene dere den inamup anega wadiamon, “Ne bagu sisi aritavet anu tanan ap gapan bumagana tuk wan, nene yangwan doranek wan. Mapa waniene ne den tananegen amba nene yamam taiwanian.” \v 39 Ap anega wani amba asirantu aen, amba me gine namu pia ae to kutnage mup anega wan, “Maman, ge men anu gurawa, ugu vegaek anupena ao waseanek, go mame ne anut negawa uon go gek anuiana gapan di ta.” \p \v 40 Boge me entane ae wa ewamot mega ine taue aup iniwanumune yawamon. Menan Pita inap anega wan, “E da wam airase daiton ne den tananege nene yamam ya tayan. \v 41 Nene yamam tan, God inap mup wan, iwa pusi warup da inayap tauepi tawa. Iwa guanu epara tat anuiwan go etunu itani waiwan.” \v 42 Evi sia aeni God inap mup anega wan, “Maman, itan bagu sisi sipewa ma ne nat wa nenaana ya wat age ae vea ne nap, ap gapan gek anuiana ame venaseta.” \v 43 Wam ame, me sia entan taueni, mu aup iniwanumune yawamoni mu yamamu itani wan. \v 44 Menan ae vemo ae mup koni yampoa uap sia tan. \v 45 Boge entane wa ewamot mega inamup taue anega wadiamon, “E aup inin kakayat taiwanin go? Yawan, wam nega onen di mananiwan, amba Kimani Vitana Apanewa waranege koewa taine nagirewa nanimup bat nimanegain. \v 46 Ao yonane anepen! Yawan, ominana wani apane mame tauen!” \s1 Ita nagirewa Iesu to waran amon \p \v 47 Iesu nop ame waiwandini gapan, apan Diudes wa ewamot mega aonagaet pusinawan dere apane da tauen. Pirisi bawarewa ge waenapan dimae waine nagirewa den, waenapan aruga watu enamone kereba kepata tambun tauane. \v 48 Diudes, omin wani apanewa paua ta ewamopen menan namu waenapan anega wadiamon, “Apan ame gaune tap ua topenawa, ap me di.” \p \v 49 Tauane boge Diudes Iesu ine taue anega wan, “Wadidianet nugawa, baigan ge inagap wandep.” Anega wani boge ua ton. \v 50 Iesu Diudes anega dien, “Enda, ge dim da menan anu tauana menaevet di ta.” Boge mu Iesu ambot warane. \v 51 Ame gapan, Iesu evenewa daiton da kereba mega ware, amba pirisi bawarewa ayop mugawa nao mega apanewa da darinewa to kuasen. \v 52 Go Iesu anega dien, “Kereba gega arewa gapan sia barao! Iwa waenapan da da kereba tambuinewa, mu kereba waniwa gapan borit wainewa. \v 53 E oare go ne Mamana vene wapena, me menawaet anea arugataet watu enamota, amba nenan anan tain. \v 54 Go ap tapo God nop mega oitana wataget seane tavewa ya tauapo. Go mu waranegene gapan nop ame tavewa mame venasen.” \p \v 55 Iesu apan aruga tauane singui wayawamon, “Endi, ne up apanewa mini waranegepen menan kereba ge kepata tam tauayan? Ne wam, wam God Paewa gapan wanigingina ya waranegean go endi waranegepen menan tauayan. \v 56 Go ma iragi taiwaniana iwa wataget God no oise waiwanumune nagirewa ne oitana ok seane tavewa tauapen men taiwanin.” Boge wa ewamot mega iragi ae vean tap amon. \s1 Iesu kansoro nagirewa namup yonen \p \v 57 Amba Iesu kaimakaet waran nau amon pirisi ayop mugawa apan Kayapas pa mega amon. Pa mega gapan waenapan iup wadidiamuine ge dimae waine nagirewa den iam iam tan wanumon. \v 58 Go Pita wandap isipa evi oniwandin amba Pirisi ayop mugawa pa mega nimakap arok da gapan tauen. Gwanap unuk aeni, mu Iesu inap anenen tapi yao anupen menan, ita gopare taine nagire tanamo ae wanden. \p \v 59 Pa gwanap, pirisi bawarewa ge kansoro nagirewa uruga Iesu inap nop eboewa yoa tan nau amo togurep boepen menan taiwanumun. \v 60 Waenapan aruga tauane amba ebo aopan gapan Iesu koewa mega yop tane, go mu me koewa mega da ya tanane. Uiwa gapan apan dere tauan anega wan, \v 61 “Apan ma namu da anega wani, ‘Ne God Paewa wabenagep amba wam yampo gwanap sia tu waborain.’” \p \v 62 Boge pirisi bawarewa da ao yone amba Iesu anega wayaven, “Ge nop muga waine garewa wai go uon? Mu oitaga waine ge anenen anuingi?” \v 63 Go Iesu no uon wanden. Pirisi bawarewa mugawa me inap anega wan, “God yaibobot wandini apanewa amun mega gapan diagivin. Wadian, ge God mega wa watu enageni Mesaya go uon? Ge God Otua go uon?” \v 64 Wani Iesu gare wan, “E, ge ap me di waiagi! Go ne wapena anun. Wam evi amba da, Kimani Vitana Apanewa God Aro Iragenawa mainewa nutup gapan ae waingepena amba irikup gagap sia tauapena yawanegai.” \p \v 65 Boge pirisi bawarewa wanup mega wabebenage anega wan, “Me God inap wawa koko taiwan! Iwa dim men koewa mega upine yoa tait? Me God inap wawa koko taini e gase anuyan. \v 66 Menan e dim da anuiwanin?” Mu gare anega wan, “Me koewa mega garewa menan di boep.” \v 67 Boge mu gine namu gitona en anan toiwanumun. Upi gine namu pan boran tuiwanumune nipep anega wan, \v 68 “Ge God Keriso mega waingewa iagap wa anut da togen.” \s1 Pita Iesu waboboren \p \v 69 Ap mepe, Pita pa nimankewa arok da gapan ae wandeni amba nao taine waenewa da taue anega dien, “Ge Iesu at Galili apanewa den tautana ingiana apanewa da.” \v 70 Go me iragi namumup wabobore anega wan, “Ge dim da waingiana ne oare.” \v 71 Boge me tonan noa tau aiwandiniwa, ap mepe waen da sia yave waenapan anega diamon, “Apan ma Iesu at Nasaret apane den iwandiniwa.” \v 72 Pita sia wabobore anega wan, “God yawanegiwan, apan ame waiana ne oare!” \v 73 Wam koni otu da ewap, waenapan upi amena yaoyao yoniwanumunewa, Pita ine use amon amba anega wan, “Tave di, ge apan ame da iwa e nop waiana megaya daiton di!” \v 74 Boge Pita kaimakaet anega wan, “Ne ebo wapena God ugu gangan mega yawain. Apan ame men waiana ne oare!” Boge gine tutup kumkum nop wan. \v 75 Iesu Pita nop namu anenen Iesu dieni boge anu aven, ame, “Wam yampo waboboranegai amba kumkum nop wata.” Ame gapan Pita tau pa garip ae irip koevet wan. \c 27 \s1 Iesu ayop Pailat namup wat amon \p \v 1 Mumaget ese goe den, pirisi bawarewa amba waenapan dimae waine nagire den Iesu anen ta amba togurep boepen menan nopewa panan wawa mutan. \v 2 Mu waran pan nao amon, Rom nagirewa ayop muga om enuni apanewa Pailat wanan. Pailat ame at Diudia kwayup taini apanewa. \s1 Apan Diudes mek ingane kwip enen \p \v 3 Wam ame Diudes, Iesu omine wani apanewa, Iesu togurapen oisewa anuni menan bagu sisi anun imua entanen amba moni gwat make apane daiton apan da aonagaet (30) pirisi bawarewa amba dima waine nagirewa ewagai munat anu aen. \v 4 Taueni anega wadiamon, “Ne koerage tan iwa ne denip kakaewa omine wan.” Mu gare anega wane, “Ame anenen, ame gegawa di.” \v 5 Menan Diudes gwat make God Paewa gwanap aipa uatame tau aen. Boge me tau ae mek ingane kwip enen. \p \v 6 Pirisi bawarewa gwat make ame bongamene amba anega wan, “Ma God Paewa menan yan ya tait, iwa apan boeni moniewa menan iup nuga watananiwan.” \v 7 Gwat make ame nopewa panan wane ewap mu ian ugupe nagirewa ap mepe borit wapi kaima muga tumopen arewa une tapen menan seane. At ame yaua Unup Taine arewa une tan. \v 8 Ap menan at ame yaua ‘Apan Deniwa Piupewa’ diane, onin eni endi mame tauen. \v 9 Ap gapan watageta apane Dierimaya God no oise ok se wani tavewa tauen. Ok anega sen, \q1 Mu moni gwat make apane daiton apan da aonagaet, \q1 at Isurero gapan, apan daiton garewa mega seane. \q1 \v 10 Moni ame gapan unup warini apanewa piup mega une tan. \q1 God dianegeni at umap di tan. \m Apan Dierimaya ok ap anega sen. \s1 Iesu ayop Pailat namup yonen \p \v 11 Iesu piup ayopewa Pailat namup yoneni ayop singui anega wayaven, “Ge Diu nagirewa Ayop mugawa go?” Iesu gare wan, “E, ge ap me di waiagi.” \v 12 Amba pirisi bawarewa amba waenapan dimae waine nagire den enu yawan wane go no uon wanden. \v 13 Menan Pailat sia singui wayaven, “Mu nop aruga gapan enu yawagene waine anuingi go uon?” \v 14 Go Iesu sia no uon wanden, nop muga kaimakaet wane go garewa da ya wan. Ap menan piup ayopewa imua upese anun. \s1 Waenapan Iesu boet wan \p \v 15 Piup ayopewa gutut muga en en taine ame Paina Yamaseni Baripewa gagap, gwat noke apane waenapan om enu wapi gapan wat vesine tauen ainiwa. \v 16 Wam ame gapan, dayakam taini apane da, yaua Barabas, gwat nokap baraene wande en. \v 17 Ap menan wam ame waenapan to iamene gapan, Pailat singui wayawamon, “Apan ansena da ne enan wat vetat anuiwanin? Apan Barabas wat vetat anuiwanin o Iesu, yaua da Keriso, wat vetat anuiwanin?” \v 18 Pailat singui ame wayawamoni iwa imup anuni Diu nagire ayop mugawa Iesu anu koeamene menan wat onamon wanane. \p \v 19 Wam ame Pailat wanene watarewa gapan wande nau taiwandini me waenewa nop da menan watu ene anega wan, “Ge apan kakaewa ame inap dim da da ya ta, iwa me menan ne muma enok gapan aritavet wat yapan.” \p \v 20 Go pirisi bawarewa amba dima waine nagire waenapan datnak mumane Barabas wat vesep tau aep amba Iesu togurep boepen menan wane. \v 21 Piup ayopewa Pailat singui sia wayawamon, “Apan dere ma ansena da ne enan wat vetapen tau oneta?” Waenapan gare wan, “Barabas tau onep.” \v 22 Pailat sia anega wan, “Iesu, yaua da Keriso, inap dim da tain?” Mu iragi anega wan, “Oma korosi gapan to endawane boep.” \v 23 Pailat gare wan, “Iwa dimen boeta? Me koewa dim da tan?” Go waenapan nop kaimakaet aigap sia waiwanumun, “Korosi gapan boep!” \p \v 24 Pailat imua anun, ‘Mu nop nega ya anuiwanum ita anan tapen taiwanum.’ Menan yamamup paua kaum gapan nani bigi ware anega wadiamon, “Apan ame boepi koewa da inanap ya taueta ek di.” \v 25 Diu nagirewa iravi gare wan, “Me boepi intanewa nu iravi aiganup amba otun wainu aigamup tau ge tau aiwandata.” \v 26 Boge Barabas wat vesen tau aen. Amba ita nagirewa diamone mu Iesu waran gaut gapan tone amba oma korosi gapan togurapen men wat amon. \s1 Ita nagirewa Iesu inap nipep wan \p \v 27 Amba piup ayopewa ita mega nagirewa Iesu waran apan bawarewa pa mega gwanap amon. Ita nagirewa iravi ap mepe wanumone munan wan Iesu namup tauan. \v 28 Wanup mega waseasen ayop wanupe buinip pan wanan. \v 29 Amba wanup dendeniwa pan wanane amba ipuni wagam waran Iesu iap tonat wanane amba gerok da wanane naniwa nutup gapan waren. Ayop paua ame inap tane namup omanimup enun nipep anega wan, “Kaewa kaewa, Diu nagire ayop mugawa!” \v 30 Mu gitona en anan amba gerok waran iap toiwanumune. \v 31 Mu nipep diane ewap, wanup dendeniwa pan wanane, ame wabutunagen amba wanup mega sia pan wanan. Boge mu oma korosi gapan togurapen menan wat nau amon. \s1 Iesu oma korosi gapan tobatam endawan \p \v 32 Mu tau amuiwanumune at Sairini apane da yaua Saimon mu nanamasen wane gapan Iesu korosi mega waren. \v 33 Amone at yaua Apan I Kaime Arewa (Iburu nop muga gapan Golugata diane) tauan. \v 34 Ap mepe mu Iesu wapiwa vege ya anupen menan kaum wain oma baewa sisi dena gotonak en wanane yamot anu ae ven. \v 35 Ita nagirewa Iesu oma korosi gapan to endawanewa amba mu wanup mega yan seapen menan kae otu da tane. \v 36 Ap ewap mu ae wanumon amba Iesu kem kem yaviwanumune. \v 37 Mu enu yawan wane ogewa me iap paina oma ginap tobatam endawan anega seane, ‘Ma Iesu Diu nagirewa Ayop mugawa.’ \v 38 Wam ame gapan up apane dere den oma korosi gapan gut batamene, da Iesu mainewa nutup gapan, amba da senip gapan gut dawamon. \p \v 39 Waenapan tau ise amo tau use amo taiwanumune nagirewa no peromen Iesu inap nipep anega waiwanumune, \v 40 “Ge God Paewa tobenage amba wam yampo gwanap sia tut waana apanewa, gek ingane inagit. Ge God Otua waingewa, oma ae ve vit onak.” \v 41 Ame umap sia pirisi bawarewa amba waenapan iup wadidiamuine ge dimae waine nagirewa den nipep anega wane, \v 42 “Me upi inak munen, go mek ingane inak ya wareta! Me Isurero Ayop nugawa go? Oma ae ve visepi gapan nu me inap anu tumatait. \v 43 Me God tumap wandiwan menan God anupi endi mame di wat inakamep. Iwa me anega wani, ‘Ne God Otua.’” \v 44 Ap uap sia, up apane den gut batam mumane ap anega nipep den me inap wane. \s1 Iesu boen \p \v 45 Wam ianupe wariwandini gapan, piup ame iravi mum tatarin tunu taue aeni amba wam airase yampoa waren. \v 46 Wam airase yampoa wareni gapan Iesu nop uma ve anega wan, “Eli, eli, lama sabak tani.” Ap anega wani guegue, “God negawa, God negawa, ge dimen ae venek agi?” \v 47 Wam ame gapan, waenapan upi ap mepe yoniwanumune nagirewa nop ame ‘Eli, eli’ wan anune menan mu anega wan, “Me apan Elaidia vene waiwan.” \v 48 Amba apan muga da serarat ae kaum warupini wanupewa waren. Kaum sisi dena yaua viniga gapan ae antapene gerok ginap enu, Iesu megewa pakaraeni men napen wanen. \p \v 49 Go evene wai anega wan, “Ae ve ya wana. Watageta apane Elaidia taue wat inakameta go uon amase tait.” \v 50 Iesu ve baware sia wani boge guewa puk wa tau aen. \p \v 51 Ap wamewa gapan God Paewa gwanap wanup God wandini arewa tonan pan boriniwa aoma bebep wa vise ase ma wanden dere entanen. Piup menao manao tan amba gwat bonawan tuk tak wan. \v 52 Ame gapan den, kaima arewa urat no ikap wan amba waenapan etumu gapan wataget potamu woup seni borit wane nagirewa inak mutan sia yon wanumon. \v 53 Mu urata tau onamon, amba Iesu boe inakae yon wandeni ewap mu Ierusalem unumon amba pa nagirewa aruga yawamon. \p \v 54 Wam ame ita yamewa apane gauarape mega den Iesu kwayupe taiwanumune yamamup yawane, piup menao manao tan amba ame ugup ugup ta tau aen. Mu tap baware anun amba anega wane, “Tavewa di, me God Otua.” \p \v 55 Wam ame gapan waen aruga painantuk yonan yaviwanumun. Mu Iesu at Galili gapan oneni kwayupe tapen menan ewap onamon. \v 56 Mu yaumakamup waen Meri Makdalin amba apan Diemis ge Diosep inamua, Meri, amba apan Sebedi otu wai Diemis ge Dion inamua den. \s1 Iesu etua dagupa baraen \p \v 57 Mum gine, Iesu wadiamot mega, puraput apane da yaua Diosep pa sewa Arimatia apanewa tauen. \v 58 Ae, Ayop Pailat ine taue me Iesu etua menan singui wayaven amba Pailat wanapen menan umap wan. \v 59 Diosep Iesu etua ware wanup kakaewa nononga da gapan viri viri ware panen. \v 60 Paneni uon tani amba wat amon dagup ewakewa, mek megawa, gwat bonawan gapan kaiseniwa, ame gapan baraen. Gwat pepeta baware da wabaiman onamon tonan toboran amon. \p \v 61 Waen Meri Makdalin amba Meri dawa dagup yamunewa gapan amena wanumon yaviwanumun. \s1 Ita nagirewa dagup tonanewa kwayup tan \p \v 62 Inane woup sen, ame Diu wagat wamewa gapan, pirisi bawarewa amba Parisi nagire den, ayop Pailat ine tauan anega wan, \v 63 “Ayop nugawa, wataget nop tave uoni waiwandini apanewa kabani wandeni me anega wan, ‘Bonigasepena wam yampo ewap inak nigat sia yon waingain.’ \v 64 Me ap wani menan, ita nagirewa watu enamo wan amo dagup tonane kwayupe tap aepi wam yampo uon tapi amba onamot diamon. Ap ya tawa, Iesu wa ewamot mega taue etua up ta amoin. Ame gapan waenapan aopan anega wadiamoin, ‘Iesu boen go inakae sia yon wanden.’ Ap gapan Iesu ebo aopan namu ta waiwandini ame otu kamontu go eviwa ebo aopan ame kai ware baware tata.” \v 65 Boge Pailat gare anega wadiamon, “Umap ita nagirewa upi tam aisen, ek asik ega gapan dagup kwayup tan.” \v 66 Anega diamon amon, dagup tonanewa agim tainamua inamat batamen iwa Iesu etua up tapi ame inamat tak wapi irewa gapan yawapen menan tane. Amba ita nagirewa tonan kwayupewa ap mepe semone. \c 28 \s1 Iesu inakae sia yon wanden \p \v 1 Diu pura muga bawarewa wamewa uon tani ewap, woup seni mumaget iragen Meri Makdalin ge Meri dawa den dagup yawapen amon. \v 2 Ap mepe piup menao manao baware tan iwa Ayop anea mega kimani vise taue amba dagup unum amuine tonanewa gwat wabaim ae barae amba gagap ae wande en. \v 3 Yawat mega yangwan mini amba wanup mega pomponugaet. \v 4 Ita nagirewa tonan kwayup taiwanumune yawane tawa tan bop umap geamone. \v 5 Anea waen anega wadiamon, “Tap ya tane. Ne asik tan e Iesu yawapen tauayan, me oma korosi gapan to endawanewa. \v 6 Me mapa ya wandia. Me wani omewa tauen menan me gaset inakae yon wanden. Onaen me baraene arewa yawan. \v 7 Menan menawaet di aisen amba wa ewamot mega wadiamon. Iesu bop gapan sia yon wandeni at Galili gapan namu taueta e evi amba tauan ap mepe yawai. Anun, ne di wadiaivin.” \p \v 8 Ap menan waen ikananam tan dagupa tauan tanini den go potamu aton bararaen, amba serarat wa ewamot mega wadiamopen amon. \v 9 Ap amone gapan mu Iesu tautanane amba me anega wan, “Baigan inayap wandep.” Waen ine tauan me airanip warane amba wa taragasene. \v 10 Boge Iesu anega wadiamon, “Tap ya tane. Aisen dugup nega nagirewa wadiamone, mu at Galili amop, ap mepe yawanegain.” Iesu ap anega wan. \s1 Tonan kwayup tane nagirewa oit muga wan \p \v 11 Waen negin amuiwanumune gapan, ita nagire tonan kwayup taiwanumune, upi pa Ierusalem amon amba pirisi bawarewa anenen venaseni oisewa wadidiamon. \v 12 Wam ame pirisi bawarewa ge dimae waine nagirewa iam iam tan amba wawa mutan amba mu ita nagire ame ebo wapen menan gwat make aritavet munan. \v 13 Amba ita nagirewa anega diamon, “E nop manega wan, ‘Mum oap, nu aup inintoni gapan, Iesu wa ewamot mega tauan etua up ta amon.’ Ap anega wadiamon. \v 14 Go nop oit mame ae piup ayopewa ine tauepi gapan e dim da tayana me anu ae veta amba itan ya enapen menan nu watanait.” \v 15 Ap menan ita nagirewa moni muga tambun amba amon, nop anenen diamone di tan. Amba gutut eboewa ameme Diu nagirewa iragi anun wa sesenamene onin eni, endi mame di tauen. \s1 Iesu wadiamot mega inamup venasen \p \v 16 Amba Iesu wa ewamot megawa aonagaet pusinawan daiton at Galili amon tunup da ame Iesu amot diamoni tauan. \v 17 Ap mepe yawane gapan mu wa taragasen, go upi gego anun. \v 18 Boge Iesu inamup taue anega wan, “Maman piup kiman amunewa iravi nenen. \v 19 Ap menan piup at at iragi tau aisen, ne wadidiaingina ap umap wa aisen amba waenapan ne wadiamot nega entan muman. Maman amba ne Otua ge Guewa Woup Seniwa den amun nuga gapan dup iamuiwanian. \v 20 Ne wadiaena mini e wadiamone amba nop nega iravi ayamase tap. Tave di ne pot poraet e den wanigepen aiwandan, evi wam verisiwa taueta.”