\id LUK - Daga NT [dgz] -Papua New Guinea 2005 (DBL 2014) \h LUK \toc1 Apan Luk Iesu inak mega guturewa sen \toc2 Luk \toc3 Lk \mt1 LUK \mt2 Apan Luk Iesu inak mega guturewa sen \c 1 \p \v 1 Ae, apan nega Tiopilas, gaun nega inagap waian. God waenapan nimakanup ugup ugup taiwandini no oise seapen men waenapan arugataet tayao wareyao tanau amuiwanumun. \v 2 Ok ame seanewa, mu Iesu den tanan erewa gapan mu iwanumune den yaviwanumune amba no oise waiwanumune nagirewa, inamup nu anutoni ame seane, da ugup ya seane. \v 3 Ap menan, Iesu guturewa ere ibariwa gapan, ameme ne ae yao anu kakayasepen men anu guran taingina. Ap menan, ayop nega Tiopilas, kakaewa ameme, nop oit ame se genat anuna. \v 4 Iwa, nop oit ame gapan, ge asigip tagep, ame nop anenen anuana, ame nop tavewa di, menan ok mame sivin. \s1 Apan Dion dup iamuini apanewa yanapen tani oisewa \p \v 5 Wam da, apan Erot at Diudia ayop muga ta wandeni wamewa gapan, ap mepe Diu pirisi apan da yaua Sekaraya wanden. Me dugup Abaidia apanewa. Me waenewa, yaua Ilisabet, mu dere pirisi nave taine dugupewa naewa. \v 6 Apan Sekaraya waenewa Ilisabet dere mu kakaevet ta amuiwanumune iwa mu God iup mega iravi ayamase tainewa. \v 7 Mu dere otu uon irak mutane, iwa Ilisabet orup da ya wara wara mini. Mu en nononga otu uon wanumoin en aeta guramon. \p \v 8 Wam da, Sekaraya dugup mega nagirewa nao semon taiwanumune, menan me pirisi nao muga God men tainewa ame taiwandin. \v 9 Menan, dugup mega guegue muga gapan, apan Sekaraya om enun wane God Paewa unuk ae tutu dena omaewa iu iriwandapen dien. \v 10 Ame oma tutu dena iu God Paewa gwanap irapen wam airasewa ame taueni menan waenapan iragi tauan God Paewa sin panane gwanap, iamen, God inap mup taiwanumun. \p \v 11 Wam ame gapan, Sekaraya God Paewa gwanap wandeni, oma tutu dena iu irine watarewa mainewa nutup gapan God anea mega da ap mepe ase venase yoniwandin. \v 12 Apan Sekaraya anea use yaveni, me imua puk wan tap ase anu guren. \v 13 Go anea anega wadien, “Sekaraya, tap ya ta. God inap mup waingiana anu gimagiwandin. Menan waenaga Ilisabet iman orup apan bat geneta, ame ge yaua Dion diai. \v 14 Me yanepi ge aton anui amba imuga potaga tarep wareta, amba den waenapan aruga daramumu wata! \v 15 Iwa orup ame God yamap bawarewa tata kaum wain go kaimake dena kaumewa upi ya nata. Orup ame inewa potap wandeni wamewa gapan God Guewa Woup Seniwa imu pose no dotoueta. \p \v 16 Me at Isurero nagire aruga Ayop muga God inap imumu wat entan mumeta. \v 17 Watageta apane Elaidia aro amun mega ap umap Dion wa taiwandata. Waenapan wadiamopi gapan mame waiwa entane otu waiwa munan sia onamoin. Amba God tandayasine nagirewa entane kakaewa nagire ewap amoin. Ap anega tapi gapan waenapan iragi bongam bongam ta Ayop sia tauapen menan amasewa ta wanumoin.” \p \v 18 Amba Apan Sekaraya anea singui wayaven, “Otuna oisewa wadianegiana tavewa di wandepi ne anenen ta amba asigip tain? Ne waenana dere aeta guranen.” \v 19 Anea gare anega wan, “Ne Gebero, God namup yonina apanewa, ame God watu enanegen, nop oit kakaewa mame wadiagepen ongen. \v 20 Wapena anu. Nop nega evi amba tavewa di tauepi noa ya anu tumaseana menan nok borasep wanigai, otuga yanepi amba nop sia wai.” Anea ap anega wan. \p \v 21 Koni ap gapan, waenapan iragi Sekaraya menan pa garip amat wanumon anu bambam taiwanumun, iwa di menan Sekaraya pa gwanap nononga wandia. \v 22 Wanumone, Sekaraya pa garip ma taue oneniwa, nop wapen tani umap uon no borasen. Ap menan waenapan anega anun pa gwanap paua da utupa yaven. Me nop wawa umap uon menan naniwa gapan guegue ta ewamuiwandin. \v 23 Me God nave taitameni amba pa mega aen \p \v 24 Mame ewap, Sekaraya waenewa Ilisabet bagup tani. Ap menan, siragam nani yamunaet pa mainan bore wanden. \v 25 Ap gapan Ilisabet mek anega wan, “God bagu sisi nenan anu ago neneni iwa ne orup ya seana menan umam nega waenapan yamamup wat musen.” \s1 Iesu Keriso yanepi oisewa taue aen \p \v 26 Ilisabet bagup tani siragam mega nani yamu daitonawa gapan God anea mega Gebero watu enen at Galili pa yaua Nasaret tauen. \v 27 Ap mepe waenoro ini denawa, yaua Meri, iniwandin. Apan Diosep, watageta apane Devit naewa, ganganasen. \v 28 Anea ame waenoro inap taue anega wan, “Nonup inagap wandep. God ge inagap wandia amba wat aipakam gimaginiwa.” \p \v 29 Go Meri nop ame anuni bagua aguren, iwa anea nop wani ase anu bambamase anega anuni, gaun ma tavewa dim da. \v 30 Anea sia wadien, “Meri, baguga ya arep, iwa God garaet mega inagap tauen. \v 31 Nop ma ae anu! Ge iman bagup tai orup apan barewa amba yaua Iesu diai. \v 32 Otuga Ayop bawarewa tata, yaua dawa God Paina Iragena Otua diaine. Amba God, omae baewa apan Devit ayop tani umap, God Iesu ware apan Devit watat mega gagap barep ayop ta wandeta. \v 33 Menan Iesu, apan Diekap naewa megawa, ayop mugawa wande aiwandata amba Iesu toemu mega no ya utu taeta.” \p \v 34 Gare Meri anea ase anega dieni, “Ne waenoro wanik anginawa, inak arita mame inanap anenen venaseta?” \v 35 Anea gare anega wan, “God Guewa Woup Seniwa inagap taueta, God amun mega to umageta. Ap gapan digumin tai amba otuga yanepiwa God Otua, posewa woup seni apanewa diain. \v 36 Wapena anu. Ge asigigap dugup gega waenewa Ilisabet, aeta ton go me bagup tan. Waenapan otu uon iragaet diane go endi me bagup tan wandini siragam mega nani yamunaet yamu daiton. \v 37 Iwa God inap kaimake den uon, me aroe amunu den, dim dim wapi venaseta.” \v 38 Meri anuni sia wan, “Umap. Ne Ayop ayamat mega taina waenewa, menan ge anenen dianegeana inanap di venaseta.” Meri ap wani amba anea ae ve aen. \s1 Meri Ilisabet inewa daio aen \p \v 39 Wam ame gapan Meri menawaet yon wandeni boge tunup arige, at Diudia gapan, pa da ap mepe aen. \v 40 Ame taueni, apan Sekaraya pa mega unugeni amba Ilisabet gaune tan. \v 41 Ilisabet Meri gaun mega anuni gapan Ilisabet orup potapewa vitagen doragen tan anun. Ap tani Ilisabet imu pose iragi God Guewa Woup Seniwa bararaen. \p \v 42 Menan Ilisabet Meri inap kaimakaet anega wan, “God wat aipakam mega inanup viseni gapan wat aipakam aigapewa ge waraan. Amba orup barewa den wat aipakameta!” \v 43 Den Meri inap anega wani, “Ne kakae uon go Ayop nega inewa yawanegepen tauaana menan ne aton anuivin. \v 44 Ame menan ne gaun gega anuna gapan otuna bagunape atonu den vitagen doragen tan. \v 45 God genan ta wadiageni tavewa tauepi ge anu tumaseana menan wat aipakam gimagen.” \s1 Meri wak mega gapan God wa atonaseniwa \p \v 46 Boge Meri God menan anega wan, \q1 “Imuna gapan God wa taragasivin. \q1 \v 47 God wat inakam nimanegeniwa menan inap atonua anuivin. \q1 \v 48 Iwa, ne me nao mega waenewa, ne umap uon, \q1 go me anu nimanegen. \q1 Wam endiwa mame use aeniwa gapan, \q1 waenapan iragi anega dianegain, \q1 ‘Ge God wat aipakam gimageni waenewa.’ \q1 \v 49 Iwa God aro amun apanewa aigap iragenawa, \q1 inanap ugup ugup tani menan. \q1 Tavewa di, me yaua woup am sen. \q1 \v 50 Naewa naewa yan aiwandata, \q1 iravi God inap anu gure wa taragase ta amuiwanumampina, \q1 menan mu bagu sisi muga anuiwandata. \q1 \v 51 Me amun mega waenapan wa ewamon. \q1 Apan apan muk ingane wat wane taine nagirewa, \q1 me gut marimeta. \q1 \v 52 Amba den piup namu yoyo taine nagirewa yaumu aoma waren, \q1 go kayakayawan taine nagirewa yaumu ao waren. \q1 \v 53 Enup aramuine nagirewa wan dim dim kakaewa munen, \q1 amba puraput dena nagirewa mondi up oimon amon. \q1 \v 54 Me nao nagire mega, ian Isurero ago munen. \q1 Me imu ya oaraen go wat agoat nimanen. \q1 \v 55 Ap menan nu, omayan baewa Eibaraam, \q1 ge naewa naewa mega wande aeniwa den, \q1 nunan bagu sisi anu wa agiat nimaneni, \q1 endi mame tauen.” \m \v 56 Menan Meri Ilisabet tane ap mepe iniwanumune siragam yampo uon tani amba entane pa mega sia aen. \s1 Dup iamuini apanewa, yaua Dion, yanen \p \v 57 Ilisabet orup bare bare wamewa taueni me orup apan baraen. \v 58 Pa nagire, dugup mega den, yaneni oisewa anune tautanan aton tan, iwa Ayop Ilisabet menan anu gureni gapan, inak kakaewa ame ta waneni menan. \p \v 59 Orup ame ae yane wandeni, wam nani yamu yampoa uon tani, orup apan ame mu waran etua tum tap God dugup mega entanepen menan amon. Mu orup ame wagup mamewa yaua Sekaraya diat wane. \v 60 Go inewa anega wadiamon, “Uon, orup ma yaua Dion diapen.” \v 61 Waenapan yonan anega wane, “Ame anenen? Ge dugup gega gapan wagup da ap anega uon.” \p \v 62 Sekaraya no borasen wandeni menan waenapan paua ta ewasene, dim wagup da wadiamopen menan tane. \v 63 Menan orup yaua sea sea onaewa menan wan. Mu wat wanane amba kem kem yaviwanumune. Apan Sekaraya ok anega sen, “Me yaua Dion.” Seni waenapan ok mega yawane no i kap wan. \v 64 Ok seni boge Sekaraya noa borat wandeni nop wan. Meriwa itani wani bem wan boge nop ere God wa atonasen. \p \v 65 Pa nagire ap yawane menan tap gop anu gurane seke tan. Ap gapan ian Diudia, tunupa wanumuine nagirewa, inak mame oisewa anune menan nopewa panan wane. \v 66 Amba waenapan inak mame oisewa anunewa, anu waramat tan manega waiwanumun, “Orup ma kai warepi anenen taiwandata?” iwa mu anune Ayop God aro amun mega orup inap wandia. \s1 Apan Sekaraya wak gapan God wa atonasiwandin \p \v 67 Boge God Guewa Woup Seniwa, Sekaraya potap taue aro amun waneni gapan wam eviwa noa namu anega wan, \q1 \v 68 “Nu Isurero nagirewa ayop nuga God wa atonasivin. \q1 Inanup taue vetanen. \q1 \v 69 Watageta apanewa Devit, me God nave tainiwa, \q1 dugup mega gamup wat inakam nimanini apanewa, \q1 da inanup watu enen. \q1 \v 70 Watageta God no oise waiwanumune, \q1 imu pose woup am seni nagirewa, \q1 dim evi tapi oisewa anega wan, \q1 \v 71 ‘Anavi nuga amba anu koeam nimanine nagirewa, \q1 aro amun muga gapan vetaneta.’ \q1 \v 72 Anega taiwandapina, \q1 nu omayan baewa wataget munan bagu sisi anuni menan, \q1 wa agiat mumeni ame imu ya oaraen. \q1 \v 73 God nu omayan baewa Eibaraam inap anega wa agiasen, \q1 \v 74 ‘Anavi ega aro amun muga gapan vetaepenawa, \q1 ame gapan e nao nega tai, ap gapan tap da ya anune.’ \q1 \v 75 Ame gapan, nu wam wam pot pot imunu woup am sep, \q1 ge kakae guragut God namup yonat, \q1 inat wainet nuga gapan tainampen. \p \v 76-77 Sekaraya God nop mega ame wani sia orup Dion anega dien, \q1 Otunawa, God ge God Paina Iragenawa, \q1 nop mega waingawa, otua diageta. \q1 God waenapan megawa koewa muga anu ae vepen, \q1 inak ewakewa munapen neginewa wadiamuingai. \q1 Ap taingawa gapan Ayop nuga neginewa namu waringapina, \q1 me amba taueta. \q1 \v 78 God nugawa bagu sisi nunan anuiwan, \q1 kaimakaet ya dianeta. \q1 Menan wam ganat mega ewa enuini mini, \q1 God om enuni apanewa, inanup taueta. \q1 \v 79 Ap wamewa gapan waenapan sisipu inine nagirewa, \q1 amba bop tawa taine nagirewa ganat nuneta. \q1 Amba baigan negine gapan tam naune aeta.” \p \v 80 Orup mega Dion Guewa aro waniwandini gapan kai ware doriwandin. Isurero nagirewa ere wadidiamopen men at kaimewa gapan iniwandin eni amba aroga tauen. \c 2 \s1 Iesu yaneni guturewa \p \v 1 Wam ame gapan, ayop bawarewa Sisa Ogastas, toemu mega at Rom gapan, nop baraen, waenapan iragi batnak mumapen, yaumu buka aritawa gapan enapen menan wan. \v 2 Apan Kwirinias at Siria ayope taiwandini ap wamewa gapan namu batnak mumiwanumun. \v 3 Ap menan, waenapan iragi pa sewa muga muga iragenawa amon. Yaumu buka aritawa gwanap enapen amon. \v 4 Menan, apan Diosep den yon wande pa sewa Nasaret, at Galili gapan ae ve amba pa sewa mega iragenawa Betiriem, at Diudia gapan, dot aen. Iwa Diosep watageta apane Devit dugup mega naewa, amba watageta apanewa Devit pa sewa Betiriem gapan yanen. \p \v 5 Diosep Meri naitapen menan wat nugut veane wanden, ap menan mu dere, yaumua buka aritawa gwanap enapen menan Betiriem amon. Meri bagup tan, orup baraepen menan taiwandin. \v 6 Ap mepe, Betiriem gapan wanumone, orup bare bare wamewa tauen. \v 7 Go pa gwanap ina ina at arok umap uon, iwa waenapan aruga tauan at warane umap tan. Ap menan man kao paewa amon. Orup mega namua apan baraen, wanupa wa panamen amba man kao taba naine arewa gapan ae baraen. \s1 Anea man sip kwayup taine nagirewa inamup tauen \p \v 8 At ame gapan, man sip kwayup taine nagirewa muma pua uta man muga kwayup tamuiwanumun. \v 9 Boge Ayop God anea mega da inamup venasen. God ganat mega ine maine ikukuk ganase wan. Tap nene yangwan doramon. \v 10 Go anea anega wadiamon, “Tap ya tane. Wapena anun. Ne nop oit kakaewa da wat ongen, waenapan iravi anupi aton aigap iragen anuin. \v 11 Iwa endi mame, apan Devit pa sewa mega Betiriem gapan, wat inakam imaini otua gase yanen. Me Ayop di, God mega wa watu eneni Keriso. \v 12 Ne paua ma ewaingina gapan pa aisene, ame orup wanupa wa panamen, man kao taba naine arewa gapan ae baraene wandini yawai.” \v 13 Anea ap anega wani boge upine kimaniwa barat mutan, anea namua tanan, God inap anega wa atonasen, \v 14 “God kimani paina iragen yaua ao warivin. Piupa wanumuine nagire atonamu anuini gapan, God baigan mega warain.” \p \v 15 Ap anega wane anea kimani sia dot amon. Man kwayup taine nagirewa anega wawa mutan, “Pa Betiriem anepen inak mame venaseni oisewa Ayop wadianeni yawapen.” \v 16 Ame boge ao yonan, irut yani amone. Amone tauan, Meri ge Diosep amba orup mugawa, man taba naine arewa gapan ae baraene wandeni den yawamon. \v 17 Ame orup mame yawanewa, anea gaset orup mame nopewa anen wadiamoni iragi ase wat senamene. \v 18 Man sip kwayup taine nagire oit ame wane waenapan anune no i kap wane. \v 19 Go Meri inak kakae iragen mame venaseni menan imua upe se wande anuiwandin. \v 20 Man sip kwayup taine nagire entan sia amone. Anea anen wadiamoni inagewa yawane menan God yaua ao waran, wa atonasiwanumun. \s1 Me yaua Iesu diane \p \v 21 Wam nanin yamunaet yamunewa yampo uon tani ewap, Iesu God dugup mega intum tapen menan paua mega etua tunane amba yaua Iesu dian. Yaua ame anea namu dien amba inewa evi digumin tan. \s1 Ine mame Iesu waran pa Ierusalem amon \p \v 22 Amba Diosep ge Meri, apan Mosis iup namua seni kwayup tapen menan naninanan ta dup iapen wamewa tauen. Amba Iesu God ire di wanapen menan pa Ierusalem dot amon. \v 23 Iwa wataget God nop mega ok anega seane, \q1 Orup namua apan yanepiwa ame Ayop God ase ire di wanep. \m \v 24 Nop mega den anega wan, \q1 Orup yaneni menan nenip bugip dere, \q1 o bairantan otua dere tambun gut iran, \q1 God wa atonasen. \m Iesu ine mame, iup mame tapen menan Ierusalem dot amon. \p \v 25 Wam ame gapan, ap mepe Ierusalem gapan, apan da yaua Simion iniwandin. Me apan kakae iragen iwa God men pot pot anu taiwandin. Isurero nagirewa ao sia wat nagat mumapen menan amat taiwandin. Ap gapan God Guewa Woup Seniwa Simion inap den wandiwandin. \v 26 Guewa ame Simion namu manega wadien, God mega wa watu enepi Keriso namu tauep yavepi amba Simion boeta. \v 27 God Guewa wadieni menan Simion God Paewa gwanap aen. Amba Iesu ine mame apan Mosis iup baraeni gueguewa tapen menan God Paewa gwanap Iesu wat amon. \v 28 Amba Simion amawa Iesu bumagap ma wareni boge God inap anega wa atonasen, \q1 \v 29 Ayop negawa, wa agiat nimanegeana tavewa tauia, \q1 menan endi ne nao gega taina apanewa, \q1 baigan gapan bonigatain. \q1 \v 30 Iwa inak ewakewa nunepi, otua watu enaana mame, \q1 nek yamanap ase yaviangin. \q1 \v 31 Ame ge gaset waenapan iragi menan anu ta baraean. \q1 \v 32 Orup ma ganat otua, Diu uon ian ugupe nagirewa, \q1 ganat mega gapan guegue gega yao anu awain. \q1 Me Isurero gapan yaneni menan ian ugupewa nagirewa, \q1 nu ian Isurero nagirewa, wa atonat nimanain. \m \v 33 Simion Iesu oisewa ap anega wani menan ine mame dere no i kap wane. \v 34 Simion Iesu ine mame wat aipakam mumeni amba inewa Meri anega wadien, “Wapena anu. Otuga mam Isurero nagire aruga upi wat momak mumapen, amba upi wat inakam mumapen menan God watu enen. Me God ire yaoyao paua mega da go waenapan aruga wawa koko tain. \v 35 Ap wawa koko tapi imumu koeragewa ame wat arogameta. Amba ita enugin vegewa anuiana umap bumagaga enup vegewa anui.” Ap anega wadien. \s1 Waen Ana Iesu yaven \p \v 36 Ap mepe God nop mega waini kwapura da yaua Ana iniwandin. Me dugup yaua Asa. Me mamewa yaua Panuero. Me waen aeta di, wataget waenoro ini dena wandeni gapan apan naisen, en nani yamunaet nani yamu dere den iniwandin, amba memewa boen. \v 37 Ap gapan me kwapura ta wandeni en mega apane degede, amba apan da naniwa degede (84) uon tan. Me Ierusalem gapan God Paewa gwanap pot poraet aiwandin. Mum wam pot pot God wa atonasepen menan mup waiwandin, amba wam da da gapan taba virip taiwandin. \p \v 38 Simion nop mega uon tani amba waen Ana taue God wa atonasiwandin. Amba den Ierusalem gapan wat inakam mumapen menan amat taiwanumune nagirewa, Iesu oisewa wadidiamon. \s1 Iesu ine mame pa Nasaret entan amon \p \v 39 Diosep ge Meri orup muga ewake yaneni menan God iup mega iragi tane uon tani amba, at Galili pa muga Nasaret ewagai sia entan amon. \v 40 Amba Iesu aroe den kai wat doriwandin. Me i namu iragi dima opata no dotouen, amba God kakae guragut mega iragi aigap visiwandin. \s1 Iesu peruk peruk wandeni Ierusalem God Paewa aen \p \v 41 En da da gwanap Iesu ine mame barip yaua Paina Yamaseni Baripewa napen menan pa Ierusalem dot amuiwanumun. \v 42 Iesu en mega aonagaet pusinawan dere taeuni gapan mu barip ame menan Ierusalem sia dot amon. \v 43 Barip uon tani ewap, ine mame entane ewagai pa sia amuiwanumune, go Iesu Ierusalem gapan wanden ae ve amon, go ine mame da ya anune. \v 44 Mu anega anun, ‘Orup den anivin.’ Menan wam daiton uon tani amba, anu awane menan, den tanam amuiwanumune nagirewa ge dugup muga nagirewa potamup, Iesu menan yop tan. \v 45 Yop tane ya yao matagamene menan pa Ierusalem ewagai sia entan amon. Tauane Iesu yoa tane. \p \v 46 Wam yampo uon tani amba God Paewa gwanap yao matagamen. Iesu ap mepe, wadidiamuine nagirewa nimakamup ae wande singui gare gare wawa musiwanumun. \v 47 Iesu nop waiwandini anune menan, waenapan no i kap wan, iwa me nop anu kaonage garewa waiwandini menan. \v 48 Ine mame yawane seke tan, amba inewa singui wayaven, “Otunawa, ge dimen map anega tanean? Mamaga dere gop yaginen yoga tainton.” \v 49 Iesu gare wan, “Dimen yona taiwanin? Ne Mamana Pa mega gwanap wanik angina, e anuiwanin go?” \v 50 Iesu nop ame wani mu da ya di anu awane. \p \v 51 Boge Iesu ine mame nomu ware ao yon wande tanam Nasaret vit amon. Go inewa inak ap iravi anu tam se doriwandin. \v 52 Iesu kai wariwandin anut mega baware taiwandin. Ap gapan, God ge waenapan iravi den Iesu menan atonu anuiwanumun. \c 3 \s1 Dion Iesu neginewa wariwandin \p \v 1 At Rom bawarewa da, Taibirias Sisa, en mega aonagaet pusin yamunaet (15) ayop taiwandini gapan, gauarape mega upi at Isurero ayope taiwanumun. Gauarape nagire yaumua apan Pontias Pailat, at Diudia ayopewa, ge apan Erot, at Galili ayopewa ge Erot gwaniwa Pilip, at Ituria ge Tekonaetis ayopewa, ge apan Laisanias, at Abilini ayopewa. \v 2 Amba ap wamewa gapan, apan Anas ge Kayapas pirisi ayop muga taiwanumun. \p Wam ame, Sekaraya otua, Dion, at kaimewa gapan iniwandin. Ap mepe, God nop mega me inap tauen. \v 3 Inap taueni menan kaum Diodan arige tau ge tau ae opata anega waiwandin, “E koewa taianawa ae vean, imuya entanen anu tumat dupewa ian amba God koewa ega anu ae veta.” \v 4 Watageta God nop mega waiwandini apanewa Aisaya Dion oisewa ok anega sen, \q1 Apan da pua, at kaimewa gapan, opata anega waiwandin. \q1 Ayop nuga negin mega wa tarasen, wat tamanamene amba tauep. \q1 \v 5 Bumak ae ao iragi piup tu enane pon tap. \q1 Tunup endao wandao iragi tu ponamene taue aep. \q1 Negin gegerawa iragi wat tamanamene tamana tap, \q1 amba negin ae ao taniwa momagene pon tap. \q1 \v 6 Amba ap gapan, waenapan at at iravi, \q1 God inak ewakewa nunini apanewa ame yao anu asigip tain. \p \v 7 Dion dup iamopen menan waenapan aruga inewa onam wanumune, amba me anega wadiamon, “Guegue ega mokare seram naewa umap! E darinaya da enuni gapan God wae wae nemoro mega tawa aisepen taiwanin? \v 8 Inak ega koewa taiana ame ae vean garewa imuya entanen amba kakaewa yambuni ta aisiwanian. Ek mondi anega ya wane, ‘Nu omayan baewa Eibaraam menan God atonunu anuiwan,’ ap anega ya wane. Wapena anun, e Eibaraam naewa megawa megenat wane ya umap, iwa God Eibaraam naewa upi gwat ma wapi venat mutain. \v 9 Wapena anun, endi mame di oma visiwa arogamen, gurini apanewa nugusepen nauase wandia. Oma da da tavewa kakaewa ya iamopi gure ireta.” \p \v 10 Dion anega wani menan waenapan iragi singui anega wayawan, “Endi ame nu anenen tait?” \v 11 Me gare wadiamon, “E da da etua okomewa dere wanumopi, da ware, orup da uoniwa wanep. Amba e da da taba inayap wandepiwa den ap anega tan.” \p \v 12 Ian moni bongamine nagirewa Dion dup iamopen menan den tauan anega wayawan, “Wadianet apanewa, nu endi anenen tait?” \v 13 Dion gare anega wadiamon, “Rom iup muga omewa gapan moni bongamepen diaene, aigap sia ya bongamene.” \p \v 14 Amba Rom ita nagirewa upi Dion anega wayawan, “Nu anenen, nu dim da tait?” Me gare wadiamon, “Apan da puraput mega menan aopan ega ya wane, up tapen menan kaimakaet ya nanam mumane. Nao ega garewa menan gunat ya anu wane.” \p \v 15 Ap menan, waenapan iragi God inak ewakewa munapen menan amat taiwanumun, amba anu bambam den taiwanumun, iwa Dion taueni mu imumup anega anun, ‘Dion God mega wa watu eneni Keriso go uon?’ \v 16 Ap anega anune menan Dion gare wadiamon, “Ne kaum iragen gapan dup iaivin go ayop da evinap oniwandini. Me God Guewa Woup Seniwa ge oma yamewa merao gapan dup iaiwandata. Me aiganap aroe amunu den oniwan, amba ago otua ayop mega pusi okomewa vesini mini, ne ap wat agoaset anun, go ne kakae uon. \v 17 Me iman taue oma makewa bongameta, makewa kakaewa ai bongame mek mini siwandata amba pokewa mek mini siwandata. Makewa kakaewa tambu ae dugupa eneta go pokewa tam ae da ya togura gura omae yamewa gapan uatamep yagimota.” \p \v 18 Amba Dion nop ugup ugup gapan, oit mega kakaewa mu anu tapen men wadidiam wandin. \v 19 Go wam ame gapan, ayop Erot Dion inap gari gangan naen iwa Dion namu anega diguren, “Ge apan koerage, narawaga Erodias up ta naitaan.” Amba Erot inak koe koe upinewa den taiwandini menan Dion aigap sia diguren. \v 20 Ap menan, evi amba, Erot wan ita mega nagirewa Dion waran gwat noke baraene, mame tani Erot koewa mega aigap iragenawa tan. \s1 Dion Iesu ware dup ien \p \v 21 Go Dion gwat noke ya baraene wamewa gapan, wam da, Dion waenapan iravi dup iamon uon tani ewap Iesu ware den dup ien. Amba Iesu God inap mup taniwa, kiman ase watapen. \v 22 Boge God Guewa Woup Seniwa nenip bairantan mini kimani visiwandin e Iesu wapip wanden. Wandeni nop da kiman gapan anega tauen, “Ge Otun iragenawa, imuna genan anu gurivin. Ge gamugap ne imuna ae meare tau aen.” \s1 Iesu Keriso omae baewa batnagen \p \v 23-38 Iesu God menan nao ere taiwandini, en mega apane daiton apan da aonagaet (30). Dugup mega se ge se manega onam wanumun endi mame tauen. God ere Adam nanip tan. \q1 Adam orup Set baraen. \q1 Set orup Inos baraen. \q1 Inos orup Keinan baraen. \q1 Kenan orup Maalaleo baraen. \q1 Maalaleo orup Dieret baraen. \q1 Dieret orup Inok baraen. \q1 Inok orup Metusela baraen. \q1 Metusela orup Lemek baraen. \q1 Lemek orup Noa baraen. \q1 Noa orup Sem baraen. \q1 Sem orup Apaksat baraen. \q1 Apaksat orup Keinan baraen. \q1 Keinan orup Sila baraen. \q1 Sila orup Iba baraen. \q1 Iba orup Pelek baraen. \q1 Pelek orup Reu baraen. \q1 Reu orup Seruk baraen. \q1 Seruk orup Neo baraen. \q1 Neo orup Tera baraen. \q1 Tera orup Eibaraam baraen. \q1 Eibaraam orup Aisik baraen. \q1 Aisik orup Diekap baraen. \q1 Diekap orup Diuda baraen. \q1 Diuda orup Peres baraen. \q1 Peres orup Esiron baraen. \q1 Esiron orup Anai baraen. \q1 Anai orup Atmin baraen. \q1 Atmin orup Aminadap baraen. \q1 Aminadap orup Nason baraen. \q1 Nason orup Salomon baraen. \q1 Salomon orup Boas baraen. \q1 Boas orup Obet baraen. \q1 Obet orup Diesi baraen. \q1 Diesi orup Devit baraen. \q1 Devit orup Netan baraen. \q1 Netan orup Matata baraen. \q1 Matata orup Mena baraen. \q1 Mena orup Melea baraen. \q1 Melea orup Elayakim baraen. \q1 Elayakim orup Dionam baraen. \q1 Dionam orup Diosep baraen. \q1 Diosep orup Diuda baraen. \q1 Diuda orup Simion baraen. \q1 Simion orup Livai baraen. \q1 Livai orup Matat baraen. \q1 Matat orup Diorim baraen. \q1 Diorim orup Eliesa baraen. \q1 Eliesa orup Diosua baraen. \q1 Diosua orup O baraen. \q1 O orup Elemadam baraen. \q1 Elemadam orup Kosam baraen. \q1 Kosam orup Adi baraen. \q1 Adi orup Meluki baraen. \q1 Meluki orup Narai baraen. \q1 Narai orup Siatiero baraen. \q1 Siatiero orup Serababero baraen. \q1 Serababero orup Resa baraen. \q1 Resa orup Dioanan baraen. \q1 Dioanan orup Dioda baraen. \q1 Dioda orup Diosek baraen. \q1 Diosek orup Semein baraen. \q1 Semein orup Matatayas baraen. \q1 Matatayas orup Maat baraen. \q1 Maat orup Nagai baraen. \q1 Nagai orup Esili baraen. \q1 Esili orup Neum baraen. \q1 Neum orup Emos baraen. \q1 Emos orup Matatayas baraen. \q1 Matatayas orup Diosep baraen. \q1 Diosep orup Dianai baraen. \q1 Dianai orup Meluki baraen. \q1 Meluki orup Livai baraen. \q1 Livai orup Matat baraen. \q1 Matat orup Elai baraen. \q1 Elai orup Diosep baraen. \q1 Diosep orup Iesu mamewa uon go waenapan mamewa dian. \c 4 \s1 Seitan pusi warup Iesu inap taiwandin \p \v 1 Iesu kaum Diodan gapan dup ieni imu pose iragi Guewa Woup Seni no dotouen boge Diodan ae ve amba Guewa naue at kaimewa aen. \v 2 Wam apane dere (40) pua wande en, Seitan taue Iesu nanamase pusi warup taiwandin. Wam ame gapan, me taba da ya na amba iniwandin e, wam uiwa gapan enup one manen anun. \v 3 Seitan taue anega wadien, “Ge God Otua wanigewa, gwat ma wa taba buredi venasep na.” \v 4 Wani Iesu gare anega wan, “God nop mega ok anega seane, \q1 Waenapan inak muga ibariwa taba naine megenat uon.” \p \v 5 Ap mepe, Seitan Iesu wat naue tunup ideve dot ae, boge piup ma kakae guragut mega iragi ewasen. \v 6 Ewase anega wadien, “Piup ma iragi wande aeniwa amba aro amun megawa iragi neneni wandia. Ap menan ne orup da wanat anupena di wanain. \v 7 Menan, ge iak poe inanap ta wa taragat nimanegewa, toemu mame iravi genain.” \v 8 Iesu sia wan, “God nop mega ok anega sean, \q1 Nu Ayop nuga God megenat wa taragaset, \q1 ayamat mega taivinait.” \p \v 9 Amba Seitan Iesu pa Ierusalem wa upe naue aeni, God Paewa aigarip bare anega dien, “Ge God Otua wanigewa, map mepe pi ta aipa piupa wanigewa, pusiga ya en manai. \v 10 Iwa God nop mega ok anega seane, \q1 God wap anea mega taue genan amataga yaentuk ta naugep vitai. \q1 \v 11 Anea nanimup di warak nauge vise pia bat gimagain, \q1 pusiga agima en manamewa tawa.” \m \v 12 Iesu gare sia wan, “God nop mega ok anega seane, \q1 Ayop gega God uniunion pusi warup ya tayawa.” \p \v 13 Ap gapan, Seitan pusi warup ugup ugup Iesu inap tayavin en, ae ve anega anuni, wam kakaewa da inepi amba sia tayawain. \s1 Iesu nao mega ere at Galili gapan tan \p \v 14 Iesu God Guewa amunewa aigap wareni gapan at Galili entan aen. Oit mega at at iragi anu wa ge wa amon. \v 15 Amba me Diu nagirewa opata waine paewa gapan gapan wadidiam wandin. Ap gapan waenapan iravi me wa atonasiwanumun. \s1 Pa Nasaret nagirewa Iesu tandayasene \p \v 16 Ameme Iesu kai wareni arewa pa Nasaret sia aen. Ian Diu pura muga bawarewa wamewa gapan, guegue mega namua taiwandini mini, Diu opata waine paewa unuk aen. Ap mepe me waenapan inamup God nop mega batnagepen menan yonen. \v 17 Menan, ap mepe wanumune nagire God nop mega waiwandini apane Aisaya ok mega seni ame wanane. Iesu watape nop yoa ta yave inamup anega batnagen, \q1 \v 18 “God Guewa mega potanap bararaen, \q1 iwa kayakayawan taine nagirewa, \q1 oit mega kakaewa wadidiamopen menan om enunegen. \q1 Itan panamoni nagirewa ne wapena gapan mu vetamoin, \q1 ap menan watu enanegen. \q1 Yame borat mutane nagirewa yangut tapen, \q1 itan muga wat nagasepen menan tauan. \q1 \v 19 Amba God waenapan mega wat inakam mumapen wamewa, \q1 gase taueni oisewa wadidiamopen menan ongen.” \p \v 20 Iesu ok ame batnagen uon tani tobore pa kwayup taini apane ok wane amba ae wanden. Ap mepe wanumone nagirewa iragi Iesu kem kem yaviwanumun. \p \v 21 Me sia anega wadiamon, “Nop ame anuyana, God nop megawa wataget ok di seane, ap me batnagingina tavewa endi mame tauen.” \v 22 Menan, waenapan iragi nop mega anune dansewa aigap menan wa atonasen go mu anega wan, “Ma Diosep otua diawa, go anut baware ma amba waren taiwan?” \p \v 23 Menan Iesu gare anega diamon, “Ne asiginap, e konintu maibe mame inanap anega wadianegai, ‘Ge pa gega nagirewa den wat inakam mum!’ Amba sia wadianegai, ‘Ge pa Kaponiam gapan yo ugup ugup taingiana oitaga anutoni ap mini endi mapa at pa gega gapan sia ta nu yawat.’” \v 24 Boge Iesu sia wan, “Ne nop tavewa di wadidiaivin. God nop mega waini apanewa da, ame mek pa mega gapan opata wapiwa go waenapan mega ya anu warain amba ya waupain. \p \v 25 Ne tave di waivin ne tandayat nimanegenewa guegue ma mini venaseta. Wataget di at ma Isurero gapan God nop mega waiwandini apanewa Elaidia iniwandini wamewa gapan, waen kwapura aruga wanumon. En yampo dawa semu wam marakapu tauen, ugin da ya wan, amba at at iravi enup baware tau aen. \v 26 Go God Elaidia watu eneni ian Diu waen kwapura inamup ya tauen, go ian ugupe waen da, at Saidon pa Sarepat gapan, inap watu enen. \p \v 27 Guegue da sia mam. Wam da ugup gapan, at Isurero gapan waenapan aruga vek bo’o waramon. Go God nop mega waiwandini apanewa Elaisia, ian Diu apan da ya wat inakamen. Go at ugupe, Siria apanewa yaua Neimen, megenat wat inakamen.” Iesu ap anega wan. \p \v 28 Opata waine paewa gapan wanumone nagirewa Iesu nop mega anune gari gangan mutane. \v 29 Menan yonane boge Iesu nanamasene sewa bawarewa garip tau aen. Waran amon, pa sewa muga togana onan konintua ame gapan uat enapen tane. \v 30 Amone go Iesu waenapan nimakamup endume boge tau aen, go waenapan da ya warane. \s1 Iesu airampu apan da potap up oimon \p \v 31 Ap gapan, Iesu at Galili pa Kaponiam ame vit aen. Ian Diu pura muga bawarewa wamewa gapan Diu nagire opata waine paewa gwanap wadidiam wandin. \v 32 Me opata waiwandini gapan waenapan iragi no i kap wan, iwa me nop aroe amunu den waiwandin. \v 33 Opata waine paewa gwanap, apan da airampu potap den wanden. Airampu senao uma anega wan, \v 34 “Akae, ge Iesu pa Nasaret apanewa dim da inanup tat wa tauaan? Ge wa koeam nimanepen men tauan go? Ge orup ansena ne asiginap di, ge God mega potaga Woup Seni apanewa.” \v 35 Amba Iesu airampu kaimakaet use anega dien, “Nok borasep, apan ae ve tau ak!” Boge airampu apan ware waenapan nimakamup wat aipa uare boge tau aen, go apan siget da ya waren. \p \v 36 Waenapan ap yawanewa, iragi seke tan no i kap wan anega wawa mutane, “Nop ma anenen da? Nop mega aroe amunu den airampu up oimuiwandin tau amuiwanum.” \v 37 Iesu inak ame tani oit mega at ame ikukuk wande aeni, iragi senare tau aen. \s1 Iesu waenapan arugataet wat inakam mumen \p \v 38 Ap ewapewa, Iesu opata waine paewa ae ve aeni apan Saimon pa mega tauen. Ap mepe, Saimon tapunewa vek ato itanigaet tan, ap menan waenapan Iesu wat inakamepen menan singui wayawane. \v 39 Ame Iesu waen ame watat mega ginap yone, vek ame kaimakaet die wa pakisen, boge waen ame kakae tan. Menan me ao yone taba tunu munen. \p \v 40 Amba wam augariwandiniwa, vek ugup ugup nagirewa inap naumo onamon. Naniwa wapimup se ge se aeni, iragi wat inakam mumen. \v 41 Iesu ap taiwandiniwa, airampu arugataet waenapan potamupewa up oimon tau amon. Airampu iravi no yani den tauamon anega waiwanumun, “Ge God Otua di!” \p Go Iesu airampu pakit uatame, nop ae veapen menan diguguramon, iwa mu asigip tane me God mega watu eneni Keriso. \s1 Iesu at Diudia gapan opata waiwandin \p \v 42 Inane woup sen, Iesu pa ae ve waenapan uoni arewa aen. Go waenapan me yoa tain en amba yawanewa menan me vemo aepen taiwandiniwa wat nasep wandepen menan taiwanumun. \v 43 Go me gare wadiamon, “Ne God toemu mega oise kakaewa ameme at at iragi wadidiamopen menan ongen. Ap tapen menan God watu enanegen.” \v 44 Ap wani ewap, me at Diudia, ian Diu opata waine pa muga muga gapan opata wadidiamuiwandin. \c 5 \s1 Iesu wadiamot mega erewa wa upamon \p \v 1 Wam da Iesu kaum awan Genesaret etop yone, God nop mega wadidiam wandin. Waenapan nop mega anupen menan ikukuk enpanan, anuiwanumun. \v 2 Iesu kaum etop kabum dere yawamon. Meo upine nagirewa kabum dere ame ae ve amon, ia muga bigi guriwanumun. \v 3 Boge Iesu kabum daiton gwanap dotouen. Kabum ame apan Saimon megawa. Me gagap dore Saimon anega wadien, “Etop otu da ve asirantu aisen.” Wani menan Saimon ap tan amba Iesu kabum ame gagap ae wande waenapan opata wadidiam wandin. \p \v 4 Iesu waenapan nop wadidiamon uon tani ewap, me Saimon ase die anega wan, “Kabum gega wara, awan bumagap asirantu anet, ia gega meo menan ae antapena yawat.” \v 5 Wani Saimon gare wan, “Aritawa negawa, nu muma nao kaimakaet da tayavinton go meo da ya di upaton. Go endi ge waingiana menan ne ia sia antapena yawain.” \v 6 Amba apan Saimon evenewa den, Iesu wani noa waran den tanewa. Meo mek arugataet da upane, ia muga taniwa tom tam wapen tan. \v 7 Ap menan evene wai, upi kabum dawa gapan wanumone, munan sisi tatau wane, tauan ago munan. Onamone meo warupen kabum dere ame enane no dotouen amba itaniwa gapan kabum kauma unugepen tane. \p \v 8 Saimon Pita inak mame yaveni, Iesu namup nikapu enu anega wan, “Ayop, ge venek asira ak, iwa ne apan koerage!” \v 9-10 Saimon evene wai, Diemis ge Dion, apan Sebedi otu wai, tanamoni no i kap wan iwa meo arugataet yawane menan. \p Go Iesu Saimon anega dien, “Tap ya anu gura, wam koni mame use aeniwa ge meo upamoiana mini ge waenapan upamuingai.” \v 11 Ame boge mu kabum muga, meo den, en turunagene kwatata dotouane amba wan dim dim muga iravi ae vemon, boge Iesu ewap amon. \s1 Iesu apan da e omat nagureni apanewa wat inakamen \p \v 12 Wam da, Iesu pa sewa da gapan wandeni. Ap mepe apan da epi no iragi omat na kakaurasen iniwandin. Me Iesu yaveni namup nikapu enu anega wan, “Ayop negawa, ge men di anua wat inakam nimanegai!” \v 13 Iesu naniwa endimase apan wapiwa inase anega dien, “Ne men anuivin, omat siran taran amop!” Boge no use gapan apan etua kakae tan. \v 14 Menan Iesu apan ame ase kaimakaet anega wadien, “Endi inak mame inagap tana oisewa waenapan da ya wadiamo noga botakamian. Amba pirisi ine age vek gega uon tani yavep. Yavepi watageta apane Mosis vek mame inak warepi gaunewa garaet God inap wanapen diagepi, ge God inap gaun garaet ap wawa gapan waenapan yawage anuin ame vek gega uon tan.” \p \v 15 Iesu anega wadieni go apan ame inakaeni oisewa senare tau aen. Ap menan waenapan arugataet Iesu nop mega anupen amba vek muga wat inakam mumapen menan tauiwanumun. \v 16 Go Iesu me wam wam da waenapan ae vemon aen, at iumai toni arewa gapan, pakaraen wanden mup tainiwa. \s1 Iesu pusiwa naniwa itani wani apane wat inakamen \p \v 17 Wam da Iesu waenapan wadidiam wandini. Parisi ge iup wadidiamuine nagire pa sewa da da at Galili ge Diudia amba pa sewa Ierusalem gapanawa upi ap mepe den wanumon, Iesu nop mega anuiwanumune. \p Ap wamewa gapan God aro amun Iesu vek nagirewa wat inakam mumapen menan waniwandin. \v 18 Amba apan upi, pusi nani itani wane apanewa da eragia baraen waran tauan. Pa gwane unuk amo Iesu namup baraet anun tane. \v 19 Go pa gwanewa waenapan amborane menan mu gwanap ya amon, go apan waran pa aigari dot amon unenek napewa gapan to awan eragi mega gagap antapenane visen. Waenapan aru ame iam wanumone nimakamup vise, Iesu namup tamana ae wanden. \p \v 20 Amba Iesu mu anu tumat muga baware ame tane yao anuni gapan Iesu vek apanewa inap anega wan, “Apan negawa, ne koewa gega anun ae viangin.” \v 21 Iesu ap wani menan, iup wadidiamuine ge Parisi nagire den Iesu koewa anu ae veat wani anune, muk imumup anega anun, ‘Apan ambe da tauen, nop God mini ta wat taiwan? God megenat waenapan koewa muga anun ae viniwa, apan da koewa anu ae ya veta.’ \v 22 Singui muga imumup anunewa, Iesu imua gapan anuni menan gare wayawamon, “Iwa dimen imuya potaya gapan ap anega anuiwanin? \v 23 Ne nop daitonawa wana vek apanewa koewa mega anu ae veat wan, o nop derewa ame manega wapena, ‘Ao yon ap ak,’ kaimake dena ansenawa? \v 24 Go e asigip taepen menan, Kimani Vitana Apanewa piupa waenapan koewa muga anu ae vepen menan aro amun warana ame endi to ewayain.” Amba Iesu vek apanewa sia anega dien, “Ne endi diagiangin, ao yon eragi gega wat pa ak!” \p \v 25 Wani boge no utap, waenapan namumup, ao yon wande eragi mega ware, God wa atonasiwandin eni boge pa mega aen. \v 26 Waenapan iragi imumu yon wanden amba God wa atonasen anega wane, “Wam endiwa inak bawarewa da ya yavintoni venasen yawaton.” \s1 Iesu moni bongamini apanewa vene wan \p \v 27 Mame ewap, Iesu pa ae ve tau ae, moni bongamini apane da yaua Livai moni bongamine paewa gapan wanden yave anega dien, “Evinap onak.” \v 28 Wani boge apan Livai yone wan dim dim mega iragi ae ve Iesu ewap aen. \p \v 29 Livai Iesu menan pa mega gapan barip baware tan moni bongamine nagire amba waenapan aruga upi den tanamo taba naiwanumun. \v 30 Go Parisi nagire ge iup wadidiamuine nagire Iesu yawan amba wadiamot megawa inamup noyam anega wane, “Iwa dimen moni bongamine amba koewa nagirewa den tanamoyan taba naiwanin?” \p \v 31 Iesu nop muga waiwanumune ame anuni menan gare anega wan, “Vek nagirewa nuat apanewa menan anu guriwanum go kakaewa nagirewa nuat apanewa menan ya anuiwanumun. \v 32 Menan ne muk ingane kakaewa anune nagirewa munan ya tauan, go koewa taine nagirewa imu posewa ge inak muga entan tapen menan tauan.” \s1 God men taba virip veane noa \p \v 33 Waenapan upi Iesu inap anega wayawan, “Apan Dion, waenapan dup iamuini apanewa, wadiamot megawa amba Parisi nagire wadiamot muga den God menan pot pot taba virip taiwanumun amba God inap mup waiwanum. Go wadiamot gegawa God menan taba virip ya taiwanum.” \v 34 Gare Iesu anega wadiamon, “Naine mutat i apanewa barip mega gapan wandepiwa me evene waimua taba virip ya veain, iwa aton anuiwanum. \v 35 Go wam evi da, naine mutat i apanewa waseam wat nau aepiwa, wam ame gapan taba virip veain, bagu sisi anune menan.” \p \v 36 Amba iup namua ge iup ewakewa guegue mega wadiamopen menan Iesu maibe gapan manega wan, “Waenapan wanup namua bebep wapi nadi warapen men semu ewakewa ya wabenagep. Wabenagepi ewakewa den koe tata amba wanup gine daiton uon, da vevera da kaimake den. \p \v 37 Guegue da sia mam. Apan da kaum wain ewakewa man etu namua kaum menan taginamene gwanap ya wa damagep. Damagepi kaum mek tutut wapi etua tuk wata amba kaum wa damagep etua den koe tata! \v 38 Ap anega uon, go waenapan kaum wain ewakewa etua ewakewa gapan wa damagep! \p \v 39 Guegue sia mam. Waenapan kaum wain namua napi ewakewa ya nap. Mu anega wain, ‘Namua dansewa aigap, ewakewa dansewa uon.’” Iesu ap anega wan. \c 6 \s1 Iesu me pura bawarewa Ayopewa \p \v 1 Diu pura muga baware wamewa gapan da, Iesu nao egak da, maup taue wandeni, ame berip aiwandin. Wadiamot mega den amon taba uit verane maup taue wandeni makewa kukunagen etua warapen menan nanimup gotonagen amba tavewa ao nane. \p \v 2 Ame gapan, Parisi nagire upi yawamo anega wan, “E iwa dimen pura bawarewa iup nuga paina yamat wanin?” \v 3 Iesu iup namua tavewa wadiamopen menan anega gare wadiamon, “Wataget da apan Devit evene wai den enup aguguramon tani oisewa ok gapan e iravi batnak anuyan. \v 4 Devit enup agureni menan God Paewa unuk ae amba God men taba buredi tugu sean, ian pirisi mugenat nainewa, ame iup mega den go me ware nan. Amba upi evene wai munen nane.” \p \v 5 Iesu wani sia anega wadiamon, “Ne Kimani Vitana Apanewa pura bawarewa ayopewa menan ne dim da umap wapena, ameme di.” \s1 Pura bawarewa gapan Iesu orup da wat inakamen \p \v 6 Amba Diu pura bawarewa mugawa dawa gapan, Iesu Diu opata waine paewa unuk ae waenapan wadidiam wandin. Apan da, naniwa nutup parasi tani, ap mepe den wanden. \v 7 Iup wadidiamuine ge Parisi nagirewa den Iesu enu yawa wapen anun. Ap menan Diu pura bawarewa, ame wagat wamewa gapan, Iesu apan ame wat inakameta go uon menan yama yama yaviwanumun. \p \v 8 Go mu imumu gapan ame anuiwanumune, Iesu me asigip tan menan nani parasi dena apanewa anega dien, “Onak, waenapan namumup mapa yon.” Wani apan ao yone ase ma one namup yonen. \v 9 Iesu waenapan inamup anega wan, “Ne singui wayawaian. Nu pura bawarewa iup nuga dim da waiwan? Pura bawarewa gapan waenapan inamup kakaewa tain go koewa tain? Mu inakam mumain go waenapan wa danigam mumain?” \v 10 Wani amba Iesu yangut ikukuk yawam naumo aeni, boge apan nani parasi dena ame anega dien, “Naniga ase endimat.” Me ase endimaseniwa boge kakae tan. \p \v 11 Go iup wadidiamuine ge Parisi nagirewa ame, anu dagimen, no kwapi aran, Iesu inap dim da tapen noa barim wanumun. \s1 Iesu watu enamot mega om enumon \p \v 12 Wam ame gapan Iesu God inap mup wapen menan togan da dot aen. Mum ame, ap mepe yaugai wande, God inap mup taiwandin, woup sen. \v 13 Woup seni, wadiamot mega iragi munan wan, tauane amba apan aonagaet pusinawan dere om enumo, yaumu watu enamot mega nagirewa diamon. \v 14 Ame yaumua mam. \q1 Saimon (yaua dawa, Iesu dieni ame Pita), \q1 ge Saimon gwaniwa Anduru, ge Diemis, ge Dion, \q1 ge Pilip, ge Batolomio, \v 15 ge Matiu, ge Tomas, \q1 ge Diemis (mamewa Alopias), \q1 ge Saimon (waenapan mega men yonini apanewa), \q1 \v 16 ge Diudes (mamewa Diemis), \q1 ge Diudes Iskeriot (Iesu omine wapi apanewa). \m Watu enamot mega nagirewa yaumua ameme. \s1 Iesu waenapan wat inakam mumen \p \v 17 Boge Iesu tunupa aupa wandeni watu enamot mega tanamo aoma vitan pona yonan. Ap mepe, wadiamot nagirewa aruga wanumone. Mu arugataet at Diudia ge pa Ierusalem amba puiman etop pa sewa dere Taya ge Saidon gapan tauan. \v 18 Mu Iesu nop mega anupen menan amba vek muga ugup ugup, ge airampu wa koeragam mumini nagirewa, wat inakam mumapen menan tauan. Iesu amun mega tau aen amba iravi wat inakam mumiwandin. \v 19 Ap menan, waenapan iragi Iesu inasepen taiwanumun, iwa aro amun me gamupewa ase tau aiwandini. Ap gapan mu iragi inak wariwanumun. \s1 Aton ge bagu sisi noa \p \v 20 Iesu wadiamot megawa anega wadiamon, \q1 “Kayakayawan taiana nagirewa aton anun, \q1 iwa God menan anuyan gututuguyan taiana, \q1 menan God toemu mega ame egawa. \q1 \v 21 Amba e da da enup iniana nagirewa, e aton tan, \q1 iwa evi amba kiman maup mega gagap dorai. \q1 Amba irip turup waiana nagirewa aton anun, \q1 iwa evi amba top wa aton tai. \q1 \v 22 Amba, piup gapan waenapan da da anu koeam imaepi, \q1 o tandayat imaepi, o nipep diaepi, \q1 amba yauya wa koeamepi, \q1 e aton anun, iwa ne Kimani Vitana Apanewa, \q1 nenan itan wariwaniana menan. \q1 \v 23 Wam ame tauepi aton anun, imuya tarep warep, \q1 iwa e garewa wara wara arita iragen, \q1 aupa kiman gapan enan wanden, amat taiwan. \q1 Aton anun, iwa ta koeragam imaine nagire, \q1 omaya baewa God nop mega waiwanumune nagire, \q1 ap umap wa koeragam mumane. \q1 \v 24 Ae kaiwan, e puraput nagirewa. \q1 Aton endi anuiana wam da uon tata. \q1 \v 25 Kaiwan, e endi maup nagirewa. \q1 Enup evi amba araeta. \q1 Kaiwan, e top waiana nagirewa. \q1 Evi amba bagu sisi anui irip turup wai. \q1 \v 26 Ae kaiwan, e da wa da ta taiana nagirewa, \q1 yauya waenapan ao warine go tavewa uon, iwa \q1 wataget mu omae baewa, \q1 God nop mega tave uoni waiwanumune nagire, \q1 yaumu ap umap ao sia di wariwanumun, \q1 go mu wanene muga aigap warane.” \s1 Anavi ega imuya warep munan anu guriwanian \p \v 27 Iesu sia anega wadiamon, “E darinaya den, wapena anun. Anavi egawa munan anu guran, amba anu koeam imaine nagirewa, e yonan inamup kakaewa taiwanian. \v 28 Wa koeragam imaine nagirewa, munan God inap mup wan. Nipep diaine nagire, gare wa aipakam muman. \v 29 Amba orup da nawaneyap topi, gare ya tone go nawane yamu entanene sia top. Amba orup da etuya okome da ega aigape warupepi wanup gauarape men den wapi, ya watanane, ae veane, da den di warep. \v 30 Waenapan da da mup inayap wapi, e di munan. Amba orup da dim dim ega warepi, waseasepen menan sia ya wane. \v 31 Menan waenapan e inayap dim dim da tat anuianawa, e mu inamup, ap umap sia tan. \p \v 32 Waenapan imumu potamu inayap warepi, e gare munan mugenat anu mumane, ap gapan God wat aipakam mega ya warai. Iwa koewa taine nagirewa evene wai den muk gare gare baigan ap anega taiwanum. \v 33 Amba sia, inak kakae inayap tapi nagire mugenat e gare inamup inak kakae tane, ap gapan God wat aipakam mega ya warai. Iwa koewa taine nagire baigan ap anega den taiwanum. \v 34 Amba, evenae wai puakewa ega enapen menan amase taianawa, ap gapan God wat aipakam mega ya warai. Iwa koewa taine nagire puakewa muga warapen menan gare gare ap anega taiwanum. \p \v 35 Uon! go guegue ugup manega tan. Anavi egawa munan anu guran, inak kakaewa inamup taiwanian. Amba wan dim dim garaet asenagaet munan, garewa entan sia enapen amasewa ya tane. Ap tanewa, garewa ega iman aritavet aupa kimani warai. Amba den, God Paina Iragenawa otu waiwa waniai. Iwa God noegasine amba gaun inap ya waine nagirewa munan den bagu sisi anuiwan menan enan den tata. \v 36 Ap menan Kimani Mamanu inayap bagu sisi anu gurini mini, waenapan inamup bagu sisi anu guriwanian.” \s1 Waenapan ya enu yawamo wane \p \v 37 “Waenapan wanene uniunion ya tamone, ap tane, e iman God wanene mega gapan ya tauai. Ya diguguramone, God gare ya diguguraeta. Amba koewa muga anu ae veane, God gare koewa ega anu ae veta. \v 38 Wan dim dim ega asenagaet munane, ap tanewa garewa evi amba God gare aritavet eneta. Garewa enepi ik ega enane no araseta. Menan yan otu kamontu munane gare otu kamontu warai, amba yan baware munane, gare baware warai.” \p \v 39 Iesu waiwandini maibe sia anega wan, “Apan yame borat mutane dere, ame dawa yone dawa wat naue ap aeta go? Uon! ap tapiwa, mu dere urata geamoin. \v 40 Amba sia, wadiamot nagirewa wadidiamuine mugawa paina ya yamasep. Go evi amba wadiam kakayat mumepiwa ap gapan mu wadiamuini apanewa den om inamop.” \p \v 41 Amba Iesu sia wan, “Iwa dimen evenae wai koewa muga otu kamontu, kaiko umap, yamamupe toborini yaviwanin? Go koewa ega baware, oma ni koni umap, yamayape toborini ya anuiwanin? \v 42 Amba ge kaiko evenaga yamap wandini warupapen menan anega diai, ‘Enda, kaiko yamagap warupapen taian’ Go baware yamagap toborini ya yavingi? Ame iwa dimen ap anega taingi? Ge da wa da ta taiana apanewa. Koewa gega baware oma nikoni yamagape namu warup, yangut ta kakayase, amba evenaga kaiko yamape warupai.” \s1 Oma dere tavewa muga ire yawapen \p \v 43 Ap me menan Iesu sia anega wan, “Oma kakaewa, tavewa koevet ya iamota, amba oma koerage, tavewa kakaewa ya iamota. \v 44 Ap gapan oma daiton daiton tavewa iepi irewa mega gapan gapan yavinewa. Ap menan ganongae, tavewa baip ya ieta. Ipuni, tavewa mokot ya ieta. \v 45 Ap umap, apan kakaewa, wan dim dim kakaewa mega imu pose gapan enen waboren wandini tambun taiwan, amba apan koerage, wan dim dim koerage imu pose enen waboren wandini tambun taiwan. Ap mini sia koewa kakaewa imu pose no dotouen arasiniwa gamup nomu gapan nop waiwanum.” \s1 Apan dere pa tuine maibewa \p \v 46 Iesu sia anega wadiamon, “Dimen ayop ega dianegean go nop waina gapan ya taiwanin? \v 47 Waenapan da da inanap taue nop nega anu tapi guegue muga manega wa ewayain. \v 48 Apan da pa mega tupen menan ibariwa urat bumaga tantan waren amba sewa bonawan aigap ae antapenan amba tuini mini. Amba ningoe tawak da taue ise nasiwandin go ya wabaimen, iwa pa tu kayasen. \v 49 Go da da nop nega anune go ya tapi, mu apan da pa mega upuna tuni mini. Urat ya ware pa ibariwa pia tun amba ningoe taue pa ise nasiwandin boge wabaim gearen, iragi wat musen uon tan.” Iesu ap anega wan. \c 7 \s1 Iesu ita yamewa ago megawa wat inakamen \p \v 1 Iesu nop ameme wan uon tani ewap, me pa Kaponiam aen. \v 2 Ap mepe, at Rom ita yame apanewa iniwandin. Nao mega taini da menan anuiniwa vek wa guren, konintu bop tapen taiwandin. \v 3 Amba ita yame apanewa ame Iesu oit mega anuni menan Diu dimae waine nagire upi watu enamon amon, Iesu wap one vek apanewa wat inakamepen menan. \p \v 4 Sep amone Iesu ine tauanewa noek noek wan, anega diane, “Ita yamewa ame apan kakaewa menan onak ta warit. \v 5 Iwa me nu Diu nagirewa nunan anu gureni menan, amba nu opata waine paewa da tun nunen.” \v 6 Boge, Iesu ao yon wande den tanam aen. Onam wanumune ita yamewa pa mega di maniwandini gapan ita yamewa evene wai upi, Iesu diapen menan, sia watu enamon amba Iesu inap tauan oit wan, “Ayop negawa, gek anu bambam da ya ta, ne wan menan pa nega tauapan taingi, go ya taua iwa ne koerage. \v 7 Endi ap menan nek inaga onge onge go ne kakae uon. Nop gega amunu den megenat wawa nao nega tainiwa inakaeta. \v 8 Iwa ne, ayop nega den, apan upinewa epara muga gauarap waingina apanewa amba den ita nagire gauaranap nona wariwanum. Da ak diapena di aeta. Da onak diapena di oneta. Da nao ma ta diapena di tata. Ap menan ge wawa, ne nao nega tainiwa di inakaeta.” \p \v 9 Iesu nop ame anuni, me noa ase ginin wan, to entaneni boge waenapan aruga evip onamone nagirewa anega diamoni, “Ne wapena anun, anu tumat nimanegeni apane ma miniwa da at Isurero gapan ya yawan.” \p \v 10 Sep nagirewa ame ewagai sia amon pa tauane, nao apanewa ame inakae wanden yawane. \s1 Iesu waen kwapura da otua boeni wat inakamen \p \v 11 Ap ewap, Iesu ge wadiamot megawa, amba waenapan aruga den, pa yaua Nein dot amon. \v 12 Iesu pa Nein tonane noa maniwandini gapan, pa nagirewa bop apane da watat gapan baraen, wat ororom warupan onam wanumun. Bop apane ame waen kwapura da otua daiton iragenawa ame boen. Pa nagirewa arugataet waen ame tautanan amon. \v 13 Boge, ap gapan Iesu waen kwapura ame yaveni menan bumagewa tuk wan bagu sisi arita anun, menan anega dien, “Irip ya wa.” \p \v 14 Amba Iesu aeni otua boen eragia wa panam baraene ame naniwa gapan ase inasen gapan wat amone nagire ae yonan. Boge Iesu anega wan, “Apan tamaru, ne diagiangin, ao yon wanik!” \v 15 Iesu ap wani boge apan bonigawa ao yon wande nip endave nop erewa wan. Menan Iesu orup ame ware inewa wanen. \v 16 Waenapan iravi tap baware anun God wa atonasen, amba anega wane, “Nop waini apane baware da nimakanup tauen. Nu wat inakam nimanepen men tauen.” \p \v 17 Ap menan, Iesu oit mega at Diudia amba piup ikukuk wande aeni iragi ukum ume tau aen. \s1 Dion sep mega Iesu ine tauan \p \v 18 Dion, dup iamuini apanewa, wadiamot megawa Iesu inak aru mame taiwandini no oisewa Dion wadian. Ap anuni gapan, Dion apan dere venamu wan tauane. \v 19 Amo, Ayop Iesu wayawapen men namu anega wan wadiamon, “Nu amat taitoni Keriso ge me di go gare apan da ugup tauapen amase tait?” Sep apane dere nop mame anune boge Iesu wayawapen amon. \p \v 20 Iesu inap tauane anega wayawan, “Dion, dup iamuini apanewa, watu enanen. Nu amat taitoni Keriso ge me di go gare apan da ugup tauapen amase tait? Ap wayawagepen men onanton.” \v 21 Wam ameme gapan, sep apane dere, Iesu vek ugup ugup nagirewa wat inakam mumen airampu waenapan potamupe up oimon tau amone, yawan. Yame borat mutane nagirewa aruga watap mumeni yame i pak wan yangut sia taiwanumun. \v 22 Mu ap yawane menan, Iesu anega wadiamon, “Ewagai sia aisen, anenen yao anuiwaniana Dion wadian. Yame borat mutane nagirewa sia yangut taiwanum, pusiwa wabeberugaseni nagirewa ap sia amuiwanum. Vek bo’o nagirewa sia inak musiwanum, darine borat mutane sia anuiwanum. Bop tane nagirewa sia inak mutane yon wanumuiwanum. God oit mega kakaewa kayakayawan taine nagirewa wadidiamuivin. \v 23 Waenapan ne ya tandayat nimanegepiwa aton anuiwanumain,” Iesu ap anega wadiamon. \p \v 24 Boge Dion sep mega dere entan amone. Ap ewapewa, Iesu Dion oisewa ap mepe wanumune nagirewa anega wadiamon, “Dion yawapen menan at kaimewa pua aiseana dim da yawat anuyan? Apan da i guine aro uoni yawapen aisean go? \v 25 Ame uon wandepi e dim da yawapen menan aisean? Apan da wanup ganganataet eneni yawapen menan aisean go? Anun, wanup kakaewa enine ge kwan puraput nagirewa ame ayop yau taneni pa mega gapan ininewa, go at kaimewa gapan pua da uon. \v 26 Go endi e dim da yawapen men pua aisean? God nop mega waini apanewa da yawapen aisean go? E, me ap me. Wapena anun. Tave di Dion apan ap me di go me aigap iragenawa. \v 27 Me menan wataget God Dion oisewa wani ok anega seane, \q1 Wapena anun. \q1 Ne oit nega wapi apanewa namu watu enain, \q1 negin genan wareta.” \m \v 28 Iesu sia anega wan, “Menan ne wadiaepena anun, waenapan iragi yanane yaumakamup Dion megenat aigap. Go kiman gueguewa iup ewakewa gapan ame, evi amba God toemu mega gapan orup da God nave otu kamontu iragena tapi watat aigapewa wareta, go Dion me gauarap wandeta iwa Dion iup namua gapan taueni apanewa.” \p \v 29 Iesu ame waiwandini waenapan amba moni bongamine nagirewa den darine entap anun amba iragi umap wan anega wane, “God nop mega tavewa di.” Iwa mu namua God anu tumat tane gapan, Dion inap amone dup iane. \v 30 Go Parisi ge iup wadidiamuine nagire, God munan anuini tandayasene iwa Dion dup iamopen men ya amon. \s1 Iesu den wanumuine nagire gueguewa \p \v 31 Iesu sia wadiamon, “Endi piup mame gapan iniana nagire guegue ega anen wapena amba om ineta? E inak ega anenen? \v 32 E orup otu pa pa namboya kae taine umap. Mu gare isewa mawa anega noyam pot poraet waiwanum, ‘Nu sinao tuivin go e tarep ya taiwanin. Nu urai angingin waivin go irip ya waiwanin.’ \p \v 33 Tavewa ame mam, Dion waenapan dup iamuini apane yoneni God men taba virip viwandin kaum wain da ya nan. Ap tani menan e noyam anega wayan, ‘Airampu da potap wandia.’ \v 34 Go ne Kimani Vitana Apanewa tauana taba kaum wain den naingin menan anega noyam wayan, ‘Ase kem kem yawan! Me taba paututuma naiwan amba kaum wain pot pot naini menan bumbawam taiwan. Amba den moni bongamini ge inak koewa taine nagirewa evenan tan.’ Menan e noyam pot poraet waiana nagirewa. \v 35 E ap anega waiwanin go God nop mega tavewa di wandia. God dim da da me waenapan gamumup ta oniwandini ame God anuini taine nagirewa mu wa ewamoin.” \s1 Waen koeragewa Iesu pusiwa bigi guren \p \v 36 Wam da, Parisi apane da Iesu den mum gine tabaewa napen men vene wan onen. Iesu pa mega taueni taba napen menan ae wanden. \p \v 37 Pa sewa ame gapan, koewa taini waenewa da wanden. Iesu Parisi apane pa mega gapan taba naiwandin oisewa anuni menan me kaum pokari da gwat gapan kaitane kaum tutu dena ame damage ware tauen. \v 38 Iesu aup parata ine taba naiwandini gapan waen ame Iesu pusip ae yone irip waiwandin. Irip waiwandini yame doge vise Iesu pusip enun. Amba waen ame i gume nononga gapan Iesu pusiwa muse darakamen. Pusiwa ua ton amba kaum tutu dena aigap wa damagen. \p \v 39 Ap gapan, apan Parisi, Iesu onat wani apanewa, waen tani yaveni mek ingane anega wan, “Apan ma God watu enep nop oit mega waini apane wandepo waen mame wakaiseni me koewa taini waenewa anupo.” \v 40 Iesu nop megawa anuni menan, gare anega wadien, “Apan nega Saimon, nop wadiagepena anu.” Saimon gare wan, “Wadianet negawa, anenen anuingi? Wadianek.” \p \v 41 Iesu maibe gapan sia wan, “Apan dere moni amase taini apanewa da inap amo mup wane amba moni ase ma totnagen. Moni amase taini apanewa moni baware 500 totnagen apan daiton wanen amba dawa moni otu koentu apane dere apan da aonagaet (50) totnak wanen. \v 42 Garewa sia wanapen wamewa taueni. Go apan dere ame moni totnagene, moni amase taini apanewa ise sia wanapen menan umap uon. Ap menan moni amase taini apanewa puakewa mugawa ase musen, moni sia ya wanapen menan diamon. Ap menan orup ansena moni amase taini apanewa inap aton aigap anuta?” \p \v 43 Iesu singui wani Saimon gare wadien, “Apan ap moni puakewa mega baware inape anu ae veni me aton aigap anuta.” Saimon wani Iesu gare wadien, “E, tave di waiagi.” \v 44 Wani boge Iesu waen inap entane Saimon sia anega wadien, “Waen ma yavingi. Ne pa gega tauana pusina bigi warapen kaumewa ya nenaan. Go waen mame, me yame doge gapan pusina puakame amba i gume gapan mut darakamen. \v 45 Ne tauana gaunana ta ua ya tonegean go waen mam ayamat nega baware tan pusina ua toiwandin en wandia. \v 46 Amba den Diu gutut nuga menan ya anuan, ame ganip kaumewa ianap ya geman. Go waen mam kaum tutu dena pusinap gemen. \v 47 Ap menan wapena anu. Ne waen mam koewa mega aruga ise wat mutana menan me gare ne inanap baigan arita tan. Go waenapan koewa muga aruga uon God anu ae veni mu gare otu da megenat God menan anuiwanumun.” \p \v 48 Iesu nop ame wani waen inap sia wadien, “Ne koewa gega gaset ise wat mutan.” \v 49 Iesu ap wani menan waenapan upi den tauan ap mepe taba naiwanumune mugenat anega wawa mutan, “Ma apan ansena da tauen, amba waenapan koewa muga ise mutat waiwan?” \v 50 Go Iesu waen inap sia wadien, “Anu tumat nimanegeana menan inak ewakewa wariagi. Yaema baigan gapan ak.” \c 8 \s1 Waen upi Iesu tautane amuiwanumun \p \v 1 Wam koni da amba, Iesu wadiamot megawa aonagaet pusinawan dere den, God toemu mega no oise kakaewa wadidiamopen menan, pa bawarewa ge otu koentua gapan opata wa ge wa tau aiwandin. \v 2 Waen upi den tautanan amon. Waen ame upi Iesu namu vek muga wat inakam mumen amba airampu potamup up oimon tau amone. Waen da ame yaua Meri (yaua dawa ame Makdalin) wataget airampu nani yamunaet nani yamu dere potap wanumone Iesu up oimon tau amon. \v 3 Waen dawa apan Susa waenewa Dioana. Apan Susa me ayop Erot gauarape mega da. Waen dawa yaua Susana amba waen upinewa aruga den Iesu tautanan amon. Waen mame moni muga gapan Iesu, wadiamot mega den, kwayup tamuiwanumun. \s1 Oma makewa uaseni maibewa \p \v 4 Wam da, waenapan arugataet iam wanumone amba waenapan upi sia pa ugup ugup Iesu inap tauiwanumune gapan. Iesu maibe anega wadiamon. \p \v 5 “Apan da oma makewa mega verapen menan aen. Nao mega gapan uasiwandin, upi negina geamon waenapan aigap amu tau amon amba boge nenip tauan enun nan. \v 6 Amba makewa upi agim gagap geamone ap mepe piup baware uon. Oma makewa tuk tak wan yananewa, kai warane go serarat kurat wan iwa piup daraka, kaum uon. \v 7 Makewa upi ganongae berip geamone amba kai waran go gaian yan doran umen boge borit wane. \v 8 Amba makewa upi piup kakaewa gapan geamon. Ame yanan dorane tavewa ieni arugataet mek arugataet da ie ge ie tan. Tavewa apane nani yamunaet (100) iamon.” Iesu ame wani kaimakaet anega wan, “Darinaya den wandepi nop nega anun.” \s1 Iesu maibe wani iwa mam \p \v 9 Iesu maibe wani menan, wadiamot mega tavewa anupen menan singui wayawane. \v 10 Iesu gare anega wadiamon, “God toemu mega karaua wandini tavewa watap enen gase di yawayan anuiwanin go waenapan upinewa menan maibe gapan megenat wadiamuivin. Ap wapena iwa mega ame mam, \q1 Mu yangut tain go ya yao awain. \q1 Mu anuin go ya anu awain. \p \v 11 Maibe mame tavewa mam. Oma makewa ame God nop megawa. \v 12 Amba makewa negina geamone guegue ame waenapan nop anuiwanumun go mu ya anu tumat tapen iwa Seitan taue nop potamupe up taiwan. \p \v 13 Amba makewa piup baware uon gwat aigap geamone gueguewa ame, waenapan nop ere anune atonu den anun go potamup ya waren. Go evi amba pusi warup wamewa inamup taueni gapan mu aro muga uon tan menawaet inak wakaumane. \p \v 14 Amba sia makewa ganongae berip geamone gueguewa ame, waenapan nop anun go piup itan megawa o aton megawa o moni puraput imumu waren menan God imu pose ya waren amba kiman inak kakaewa da inamup ya venasen. \p \v 15 Amba makewa piup kakaewa gapan geamone gueguewa ame, waenapan nop anu kakayasene. Bumagamu totanen anu warane ayamase yaentuk mantuk taiwanumune ae ya vene, menan inak muga tavewa mega kakaevet ien aewan.” \s1 God nop mega anu awapen noa \p \v 16 Maibe da sia God nop mega menan Iesu anega wan, “Apan dun mega ire ware karaua unup ninokap o aup inine wantarewa gauarap ya baraeta. Go waenapan pa dorepi ganat yawapen menan aroga paina baraeta. \v 17 Menan dun ame gapan, dim dim iravi karaua tainewa wam da arogameta. Dim dim iragi ukum umanewa evi amba ganat gapan aroga tauain. \v 18 Ap menan ae anu guran, nop nega yaentuk anuiwanian. Iwa orup da da mu anu avepiwa, ame God nop upi sia aigap aigap muneta. Go orup da da ya anu avepiwa, nop otu da namu anun waranewa, God nop ame sia waseamo aeta.” \s1 Iesu inewa gwani wai iragena noa \p \v 19 Amba Iesu inewa ge gwani wai Iesu yawapen menan onamon, go umap uon iwa waenapan barat mutane. \v 20 Menan orup da taueni boge Iesu anega wadien, “Inaga ge gwanik waiga yawagepen menan tauane, itapa pa garip yoniwanum.” \v 21 Go Iesu waenapan anega wadiamon, “Waenapan da da God nop mega anune amba gueguewa tainewa ame ne inanawa amba gwanin wainawa.” \s1 Iesu taik tawak wan bigat mutane \p \v 22 Wam da Iesu wadiamot mega den kabum gagap dorane amba anega wadiamon, “Kaum awan yamu asepa gan anepen,” wani boge amon. \v 23 Ame kabum gapan amuiwanumune, Iesu aup inen. Amba taik aritavet da aroe den awan gagap tauen. Kaum dotoue kabum gwanap geariwandin amba kabum awana unugepen tan. Mu iragi bop nonokap tauapen taiwanumun. \p \v 24 Ap menan, watu enamot nagirewa amon Iesu wa kandasepen menan anega wan, “Ayop, ayop, borit wapen taivin!” Boge Iesu kandaeni taik ge kaum doak ame eniwandiniwa kaimakaet ase diamo wan boge taik ge kaum doak ame tom wa ae bigaren. \v 25 Amba me anega diamon, “E anu tumat ega ne inanap otu kamontu.” Go mu tap tan tarak anega wawa mutan, “Akae, apan ma anenen da? Taik ge kaum diamoni boge noa di warane.” \s1 Airampu at Gerasin apan da potap wanumon \p \v 26 Ame Iesu, watu enamot nagire mega den tanam, kabum gapan awan Galili ame gamu to nugusen at Gerasin tauan. \v 27 Iesu kabum ae ve piupa viseni pa apane da airampu arugataet potap wanumune Iesu ine tauen. Airampu potap unuk wanumon wam nononga ni aroga wande en. Me pa ae ve pua ae, borit wane tumuine arewa gapan yone iniwandin. \v 28-29 Wam wam aruga airampu apan wariwandin menan pa nagire pusiwa naniwa damik kaimake dena gapan panan baraen yama yama yaviwanumun. Go me damik to totomage amba airampu to bambamasene pua aen. \p Apan ame Iesu yave senao wan namup omanip enu amba Iesu airampu inap kaimakaet anega dien, “Apan ae ve tau ak!” Ap menan airampu nop kaimakaet anega wan, “God Paina Iragenawa Otua Iesu, inanap dim tat anu tauaan? Kaiwan, ya ta koeragam nimanege.” \v 30 Ap anega wani Iesu singui wayaven, “Ge yauga anen?” Airampu arugataet potap unuk wanumone menan apane gare anega wan, “Ne yauna ‘Nu arugataet.’” \v 31 Airampu arugataet ame Iesu inap kayawan mini anega wan, “Piup mum sisip usenagaet wandini arewa ame gapan ya wa oinene.” \p \v 32 Ap mepe, togana tuan arugataet taba naiwanumun. Menan airampu Iesu nanamasen anega wane, “Wa oinewa, nu tuan potamup ununait.” Menan Iesu anega wan, “A, umap tau aisen!” \v 33 Airampu apan ae vean tau amon tuan potap unumon. Unumone tuan togana serarat vitan kauma geamon none namon. \p \v 34 Tuan kwayup taine nagire yawamone tap serarat amon pa pa at at oit wadidiamon. \v 35 Pa nagire oit anune gapan serarat tauan anen tani yawapen onamone. Iesu ine tauane airampu namu potap wanumone apanewa Iesu pusip ae wanden yawan. Me i guine kakae tan, gan gorogot ene wanden. Mu apan ame yawane tap anu guran. \p \v 36 Amba waenapan da da inak mame yamamup ase yawane Iesu wat inakameni oisewa waenapan upinewa wadidiamon. \v 37 Go at Gerasin nagire iragi tap anu gurane menan Iesu at muga ae vepen wan. Ap menan Iesu kabum gagap sia dore aepen taiwandin. \v 38 Ap gapan, inakaeni apanewa Iesu inap anega wan, “Tatan, gende anepen,” go Iesu entane anega wan, \v 39 “Ak, pa gega gapan God anenen tageni oisewa wadidiam.” Wani boge apan ame pa daiton daiton sewa mega gapan ae God inap tani oisewa wa ge wa aen. \s1 Iesu waen dere wat inakam mumen \p \v 40 Iesu ewagai kaum awan asepa gan entane sia taueniwa, waenapan iragi atonu den waupane, iwa Iesu menan naine nambene taiwanumune menan. \v 41 Ambagan, Diu nagire opata waine paewa kwayup taini apane da yaua Diairas Iesu ine taue namup omanip enu wae wae ta anega wan, “Pa nega onak. \v 42 Orana daiton iragenawa, en mega aonagaet pusinawan dere, vek waren bop tapen taiwan.” \p Iesu tautane aeni, waenapan aruga gigigit kapet nau amon. \v 43 Waenapan ameme nimakamup waen da en aonagaet pusinawan dere vek ewatop taiwandin, go waenapan da ya wat inakamene. Vek mega men garewa dom gigit nagirewa moni munitamen go vek uon ya tan. \p \v 44 Iesu ap aiwandini gapan waen ame garivi taue wanup mega ginewa inasen boge ewatop mega tonaren. \v 45 Menan Iesu waenapan anega wayawamon, “Da inat tanegen?” Iravi uonagaet wane, menan Pita Iesu anega dien, “Ayop nugawa, waenapan aruga ma to iamene enpanagene, gigigit kapet natagiwanum. Menan da inataget wan, wayawaningi?” \v 46 Go Iesu gare wan, “Ae, da inat tanegen. Iwa ne anuna aro gamunape tau aen.” \p \v 47 Boge inaseni waenewa, Iesu imua anuni anun menan ine taue kaime pagagak ta namup omanip enu waenapan yamamup anega wan, “Ewatop nega uon tapen men inat tagen boge inak nigasen.” \v 48 Boge Iesu waen ame anega dien, “Oranawa, anu tumat nimanegeana menan inak wariagi. Baigan gapan ak.” \p \v 49 Nop ame waiwandini gapan, Diairas, Diu opata waine paewa kwayup taini apanewa ame, pa mega apane da me ine taue anega wadien, “Oraga gase boen. Ap menan wadianini apanewa Iesu menan gamben sia ya wa taingan.” \v 50 Iesu nop ame anuni Diairas inap anega wan, “Tap ya anu. Aigap sia anu tumat nimanegewa, oraga inakaeta.” \p \v 51 Amba Iesu apan Diairus pa mega taueniwa, Pita, Dion ge Diemis amba boeni ine mamewa den mugenat pa gwanap amon go waenapan upinewa watanamon. \v 52 Koni ameme gapan, orup waen boeni menan waenapan irip turup ap mepe waiwanumune, go Iesu anega wadiamon, “Irip ae vean, me mondi aup iniwan, ya boen.” \v 53 Iesu nop ap wani menan waenapan iragi verea kaura top nop wan iwa mu asigimup orup waen ame gase boen. \v 54 Go Iesu ae taue orup waen naniwa ware inap anega wan, “Orup negawa, ao yon wanik!” \v 55 Orup waen guewa mega tau aeni sia entane one potap unugen, boge menawaet ao yon wanden. Ap menan Iesu anega wadiamon, “Taba da wanane nap.” \v 56 Orup waen ame ine mame daramumu wan, go Iesu anega diamon, “Ne tana oisewa waenapan ya wadiamone.” \c 9 \s1 Iesu watu enamot mega dere dere watu enamon \p \v 1 Iesu watu enamot mega aonagaet pusinawan dere munan wan tauane, amba aro amun mega vek nagirewa wat inakam mumapen amba airampu wa oimopen menan munen. \v 2 Aro ame muneni gapan God toemu mega oisewa wadidiamopen amba vek nagirewa wat inakam mumapen menan watu enamon. \v 3 Me anega wadiamon, “Negin aisiwaniampina mondigataet aisen. Kaipat go taba go moni ega da den ya tambune. Wanup senunawa den ya tambune. \v 4 Ame aisene amba pa da atonu den waupaepiwa, ap mepe iniwanian, ap tapen wamewa tauepiwa, amba pa ame ae vean aisen. \v 5 Go at da waenapan da da ya waupaepi pa muga ae vean aisen koewa muga ae bat munapen menan pusia atabobo toninigamen aisen, ame tane yam tatak munapen.” \v 6 Iesu ma iravi wani boge watu enamot megawa amon. God Oit Mega Kakaewa pa pa tau ge tau wadiam wadiam amuiwanumun amba vek nagirewa wat inakam mumiwanumun. \s1 Ayop Erot anu bambamasen \p \v 7 Wam ame gapan, at Galili ayop muga Erot, Iesu oisewa anuni anu bambam tan. Iwa waenapan upi anega waiwanumun, “Dion, dup iamoni apanewa boeni sia inakae yon wanden.” \v 8 Amba upi anega waiwanumun, “Watageta apanewa Elaidia boeni sia inakae yon wanden.” Upi den sia anega waiwanum, “God nop mega wataget waiwandini apane da boeni sia inakae yon wanden.” \v 9 Go ayop Erot anega wan, “Ne wana menan ita nagirewa Dion waran i gamu to nugutane boen. Go endi mame da? Ne nop inapaet anuivin.” Ap menan me Iesu da ase yawapen menan taiwandin. \s1 Iesu waenapan 5000 watumon \p \v 10 Iesu watu enamot mega nagirewa sia entan tauane, amba anenen taiwanumune oisewa Iesu wadian. Anuni boge naumo pa Besaida amon, mugenat ap mepe wanumon. \v 11 Go waenapan me amba aeni asigip tane menan Iesu evip amon. Ap menan Iesu waupamon, God toemu mega oisewa wadidiamon, amba vek nagirewa inak warat anuiwanumune nagirewa wat inakam mumen. \p \v 12 Wan gine taniwa gapan watu enamot megawa aonagaet pusinawan dere Iesu ine tauan anega wan, “Waenapan aru ma wa oimo, at sewa bawarewa amba pa pa amo taba napen ge aup inapen arewa menan yop tap. Iwa at ma waenapan uoni arewa.” \v 13 Go Iesu gare wadiamon, “Ae, e taba da munan.” Mu gare anega wan, “Nu taba nuga buredi magamene nani yamunaet meo dere mugenat. Go nu sia ane waenapan aru mame taba muga une ta munait?” \v 14 Apan ap mepe wanumone arugataet 5000 mini amba waen aigap sia den. \p Iesu watu enamot megawa anega wadiamon, “Waenapan apane dere apan da aonagaet (50) iam iam ta wanum wanum amopen menan wadiamon.” \v 15 Watu enamot nagirewa Iesu wani gapan gapan tane. \v 16 Amba Iesu taba buredi magamene nani yamunaet meo dere den ame tambu kiman ao yave God inap gaun wan amba paise paise ta waenapan taba munapen men, wa ewamot megawa munen. \v 17 Waenapan iravi taba tavewa nane bagu i bim wan. Nane ewap, wadiamot megawa semua bongamen kaenat aonagaet pusinawan dere enane no dotouen. \s1 Pita, Iesu God Keriso mega aroga wan \p \v 18 Wam da, Iesu megenat God inap mup taiwandini gapan, watu enamot mega den wanumon. Me singui anega wayawamon, “E anuiwaniana, waenapan ne da dianegiwanum?” \v 19 Mu upi gare manega wane, “A, ge Dion waenapan dup iamoni apane dianegiwanum. Upi watageta apane Elaidia dianegiwanum. Upi ge God nop mega waiana apane da wataget boeni sia yon wandet dianegiwanum.” \v 20 Menan Iesu mu inap singui anega wayawamon, “E, umap, go e ne da dianegiwanin?” Boge Pita gare wan, “Ge God wa watu enageni mega Keriso.” \v 21 Pita ap anega wani menan Iesu waenapan upinewa oit ame ya wadiamopen men kaimakaet diamon. \p \v 22 Iesu anega wan, “Kimani Vitana Apanewa ugu vegaek bagu sisi baware anu tanain. Waenapan dimae waine nagire amba pirisi bawarewa ge iup wadidiamuine nagire den tandayat nimanege toguranegepi bonigatain. Toguranegep bonigasepena amba wam yampoa God amun mega gapan inak nigat yon wanigain.” \p \v 23 Amba Iesu waenapan iragi anega wadiamon, “Orup da inanap onat anu tapiwa, namu me mek dim da anuini tandayase, ae di vep, amba ne yauna menan, pot poraet ugu vegaek bagu sisi anu, evinap oniwandan. \v 24 Amba orup da da muk inak mugawa menan anu gurane tainewa, ame inak muga wakaumain, go orup da da mu inak muga nenan anu gure wakaumepiwa, mu inak kakaewa tautanain. \v 25 Amba sia, orup da piup puraput mega iravi tambupi go inak mega mek wa koeamepi o wakaumepi, ame tavewa, umap uon! \v 26 Waenapan da da umamuna tapiwa, ne Kimani Vitana Apanewa kakae guragut nega ganasewa den Maman anea mega potamu woup seniwa kakae guragut muga ganasewa den sia tauapena gare umamumu tain. \v 27 Wapena anun imuya ya oaraep. E da da endi mapa yoniana ya borit wai go God toemu mega amunewa tauepi yawane amba borit wai.” \s1 Iesu etua tunupa ganase wan \p \v 28 Nop ame wani amba wam nani yamunaet nani yamu yampo ewap, Iesu God inap mup wapen menan apan Pita, Diemis ge Dion tambumo tunup da dot aen. \v 29 Ap mepe Iesu mup taiwandini gapan me gine namu ugup entanen, amba en wanup mega pomponugaet ganase wan. \v 30 Amba watageta apane wai Mosis ge Elaidia venat mutan Iesu den nop waiwanumun. \v 31 Apan dere ameme God oya oyae mega den tauan amba God Iesu pa Ierusalem gapan boepi anuni menan ap noa waiwanumun. \p \v 32 Pita evene wai dere den aup iniwanumun, go mu nene nanan tan yamamu ase meret di wa kakayaseni amba Iesu oya oya mega ganasewa amba apan dere tautanamo yoniwanumune yawamon. \v 33 Apan dere Iesu ae veapen taiwanumune gapan Pita Iesu inap anega wan, “Ayop nugawa, nu e den mapa wanineta ame kakae. Pa namdat otu da yampo tumoit. Daiton gegawa da Mosis megawa da Elaidia megawa.” Pita anu waramat gapan ap anega wan. \p \v 34 Pita nop mame waiwandini irikup guguk wa aigamup taue waboboramon amba mu irikup potap wanumon ap menan Pita evene wai den tap tan. \v 35 Nop da irikup potap anega tauen, “Ma ne Otun iragenawa, om enuna menan nop mega di anuiwanian.” \v 36 Nop ame uon tani amba mu Iesu megenat wanden yawan. Mu inak ame venasen yawane oisewa waenapan da ya wadiamon. \s1 Iesu orup airampu potap wanden wat inakamen \p \v 37 Inane woup sen, amba Iesu, watu enamot mega den, tunupa vit onamon, ap mepe waenapan aruga tautanamon. \v 38 Waenapan nimakamup apan da Iesu inap nop kaimakaet wan, “Kaiwan, wadianet nugawa, otuna daiton iragenawa inap bagu sisi anu. \v 39 Airampu ma otuna waren anap antapeniwan, boge orup ve waiwan daram daram taiwan, gwitutu nop tauiwan. Airampu waren di enkakait nau iwan ae da ya vea vea mini taiwan. \v 40 Ne wadiamot gega airampu wa oisep tau aepen men wayawamon go mu ya umap. Wane go orup ya inakaen.” \p \v 41 Amba Iesu gare anega wan, “Akae, koewa taiana nagirewa, ya anu tumat nimanek wanin. Ne wam animpo mini tanae waingepen amba anu tumat tai?” Ap wani amba Iesu apan ame inap anega wan, “Otua wat mapa onak.” \v 42 Orup ame waran onam wanumune, airampu orup ame ware patunen pia gearen amba ware enu menawasen. Go Iesu airampu kaimakaet die wa oise amba orup wat inakame ware mamewa wanen. \v 43 Amba waenapan God aro amun mega ap yawane gapan tarak wan. \s1 Iesu bop mega noa sia wan \p Iesu inak mame tani menan waenapan yawan nenen bubup taiwanumun. Menan Iesu wadiamot mega anega wadiamon, \v 44 “Endi wadiaepena di anuiwanian imuya ya oaraep. Waenapan Kimani Vitana Apanewa waranege anavi nega nanimu gwanap bat nimanegain.” \v 45 Go Iesu watu enamot mega nop mame waiwandini mu da ya di anu awane. Nop mame iwa mega karaua ukum umen wandia, ap menan mu ya anu awane go tap anun. Tap anune menan mu singui sia ya wayawane. \s1 Yaumakanup da bawarewa tata? \p \v 46 Iesu wadiamot megawa mu ansena da bawarewa tata menan gare gare notatae waiwanumun. \v 47 Iesu mu imumu potamu ase yave anuni menan orup otu da ware tainamup bare yonen. \v 48 Amba Iesu anega wadiamon, “Waenapan da da orup otu ma miniwa nenan waupepi ame ne den waupanek wanumain. Ne waupanegepi Mamana watu enanegeni den wa upiwanumain. Apan da yaumakayap otu kamontu iragenawa me bawarewa iragen.” \s1 Apan da genan wapi ya watanageta \p \v 49 Amba Dion Iesu inap anega wan, “Ayop nugawa, nu yawatoni apan da ge yauga gapan airampu wa oimuiwandin menan nu watanaton iwa me nu den ya inat nimanen.” \v 50 Go Iesu gare wadiamon, “Ya watanane. Iwa orup da da anavi ega ya tapi mu evenae waiawa.” \s1 At Sameria nagirewa Iesu tandayasene \p \v 51 Iesu kiman dot aepen wamewa maniwandini menan, Iesu gine namu ware entane pa Ierusalem neginaet di dot aiwandin. \v 52 Iesu evi pa da tauapen menan sep nagire namu watu enamon Iesu at mega ta kakayasepen menan at Sameria gapan pa da tauane. \v 53 Go Iesu pa Ierusalem neginaet di dot aiwandini pa nagirewa yawane menan Sameria pa nagirewa Iesu ya waupan. \v 54 Watu enamot mega dere, yaua Diemis ge Dion mu ya waupane ame yawane menan gare Iesu anega wayawan, “Ayop nugawa, ge anenen anuingi? Nu God inap mup wat merao kimani watu enep waenapan mam yagimop borit wain go?” \p \v 55 Ap anega wane menan Iesu entane diguguramon, \v 56 amba pa da ugup amon. \s1 Iesu ewap anepen \p \v 57 Ap mepe neginaet amuiwanumune, apan da Iesu ine taue anega wan, “Ge amba amba da agewa, ne evigap ongingain.” \v 58 Iesu gare anega wadien, “Ewatap piup nokap wande wande arewa den amba nenip dugup muga oma onep den wandia, go Kimani Vitana Apanewa wagat wanige iana bare bare arewa da uon, menan ne evinap ongepen menan kaimake den.” \p \v 59 Iesu apan dawa inap anega wan, “Evinap ongingan.” Go apan ame gare anega wan, “Ayop negawa, namu angep mamana boepi tup amba ongain.” \v 60 Go Iesu gare wadien, “Ya anu tumat taine nagirewa vemone mu bonigawa di tumop. Go ge ak, God amun mega taueni oisewa wadidiam.” \p \v 61 Amba apan da ugup sia Iesu inap anega wan, “Ayop negawa, evigap ongingain go namu wa angep dugup nega gaune tamop amba.” \v 62 Go Iesu gare wadien, “Waenapan da da God nave ere tapi ae ve sia entan pa muga amot anupi, me God toemu mega menan nao tata umap uon.” \c 10 \s1 Iesu wadiamot mega nao tapen menan watu enamon \p \v 1 Mame ewap, Iesu wadiamot mega apane yampo apan da aonagaet pusinawan dere (72) upi nao mega men wa nugut mumen. Iesu tau ge tau aepi arewa gapan apan dere dere namu watu enamon. Me evi amba ap mepe tau ge tau aeta. \p \v 2 Iesu anega wadiamon, “Taba arugataet inin geraget tan wandia, go daupam tata nagirewa aruga uon. Ap menan maup i apanewa, God inap mup wane, watu enamop nao mega daupam tata nagirewa aruga tauepi maup mega tambupen amop. \v 3 Menan endi aisen, go anun! E man sip otua ame baigan mane umap watu enaivin go waenapan anan eyao wasipen umap nimakamup waniai. \v 4 Ap gapan, moni igewa o ik pokaetawa, o pusi okomewa da den ya tambune. Amba waenapan negina gaun ya tane iwa wam ega wakaumene tawa. \v 5 Amba pa da da dorane namu manega wadiamon, ‘Nonup inayap wande ep.’ \v 6 Baigan nonup apane da, pa ap me gapan wandepiwa, gare nonup gaun ega me aigap visep. Go nonup apane da ya wandepi nonup gaun ega inayap sia onep. \v 7 At da tauane, baiganaya tapi nagirewa inamup ap mepe pa daiton ame gapan wanien. Taba kaum da enepiwa, tanam nan. Dim da enepiwa tambun. Iwa nao taine nagirewa garewa muga den wariwanum. \p \v 8 Pa sewa da tauane amba waenapan waupaepi taba enepi ame aibu nan. \v 9 Vek nagire ap mepe wanumopi, wat inakam muman den anega wadiamon, ‘God toemu mega onen manaiwan.’ \v 10 Pa da da tauane waenapan ya waup imaepi pa namboya yonan anega wadiamon, \v 11 ‘Koewa tayana menan pa atabobo mega toninigamianit. Ya waup nimanean go ma ae di anu kakayasen, God toemu mega onen manaiwan.’ Ap anega wadiamon. \v 12 Endi wadiaepena anun. Gop ya anune, God wanene mega wamewa gapan, pa sewa da da e ya waup imaene, koewa taine pa sewa Sodom nagirewa God wanene mega arita warane omewa mini ya yawain go pa ameme baware iragen yawain.” \s1 God pa ugup ugup koewa muga batnagen \p \v 13 Iesu itan baware inamup tauepi oisewa namu manega wadiamon, “Kaiwan, pa Korasin Diu nagirewa, kaiwan, pa Besaida Diu nagirewa, itan baware yawai. Iwa yaumakayap yo baware taingina go ame Diu uoni nagirewa pa Taya ge pa Saidon ya yawan. Yawapo koewa muga ae ve yamu entanepo bagu sisi magunewa wara wanumopo. Go e yo baware taingina yawayan go imuya potaya ya entanean. \v 14 Menan God wanene mega wamewa gapan, pa Taya ge pa Saidon nagirewa itan yawain go e itan baware iragen yawai. \v 15 Den ian Diu nagirewa pa Kaponiam gapan. Ek anuyan taiana gapan kiman dot aitai go? Ae, ya dot aitai go God merao arewa gapan utam imaeta.” \p \v 16 Iesu ame wani amba wadiamot mega anega wadiamon, “Waenapan da da nop ega anupi nop nega den anuiwanumain. Amba da da tandayat imaepi ame ne den tandayat nimanegain. Amba da da ne tandayat nimanegepi ame ne Mamana, watu enanegeni, den tandayasiwanumain.” \s1 Iesu wadiamot megawa sia entan tauan \p \v 17 Wadiamot mega apane yampo apan da aonagaet pusinawan dere (72) namu Iesu watu enamoni ame atonu den sia tauan Iesu anega wadian, “Ayop nugawa, ge yauga gapan airampu diamuintoni, nonu waran tap tau amuiwanumun.” \v 18 Amba Iesu gare anega wan, “Seitan kimani yangwan mini wat vese geareni ne yawan. \v 19 Wapena anun. Amun nega enana ap menan anavi ega Seitan aro mega iravi inayap aroe uon tan. Anan mokarewa o gayu gagap amune ya araeta. Amun nega enana menan dim dim da ya one araeta. \v 20 Tavewa di, airampu noya warane go ap menan atonua arita ya tane go God kiman gapan yauya buka gapan ok seni menan aton aritavet ap menan taiwanian.” \s1 Iesu aton anun \p \v 21 Wam ame gapan God Guewa Woup Seniwa Iesu potap no dotoueni menan atonu den anega wan, “Maman, ge piup kiman Ayopewa. Ne gaun inagap waiangin, iwa anut bawarewa nagirewa nop maibe tavewa anuine nagirewa den nop gega ya anu awapen men karaua baraean go ok ya taine anut baware uoni nagirewa nop gega wa ewamoan. E, Maman, atonu den ap anu taan.” \p \v 22 Iesu Mamewa inap wan uon tani amba waenapan sia wadiamon, “Ne Mamana dim dim iragi nanin gwanap sen. Amba ne God otua ame waenapan da asigimup ya tanegene go Mamana megenat Otua asigip tan. Amba sia waenapan da Mamana ya asigimup tane go ne, me Otua, ne negenat asigip tan. Ap menan ne Mamana guegue megawa waenapan da da ta ewamot anupena di ta ewamoin.” \p \v 23 Nop ame wani amba Iesu wadiamot mega inamup ise to entane mugenat karaua anega diamon, “Dim dim iravi yawayana menan aton anun! \v 24 Iwa wapena anun. Wataget, God noa waiwanumune nagire amba Diu ayop nagire ugup ugup den endi e dim dim yavisiana yawapen menan taiwanumun go mu da ya yawane. Amba endi dim dim da anuisiana anupen menan taiwanumun go mu da ya di anune.” \s1 At Sameria apanewa maibewa \p \v 25 Iup wadidiamuini apane da yone Iesu pusip warupe irewa yawapen menan singui manega wayaven, “Wadianek negawa, ne anenen tap amba yaibobot inagewa usenagaet wandini yon borain?” \v 26 Iesu gare anega wan, “Ge singui gega garewa God nop mega namua gapan ok seane anenen waiwan? Guegue mega ansena tavewa anuingi?” \v 27 Amba apan mame gare anega wan, “Nop mega manega waiwan, ‘Ge ayop gega God imuga potaga gapan, guaga gapan, epara guin pakao gega gapan, iak guine gapan, ayop gega God menan ae anu guringan. Amba gek genan ae anu guriana mini, evenak waiga pa mainagape wanumuine nagirewa munan den anu guringan.’” \p \v 28 Apan ame wani Iesu gare anega wan, “Nop garewa tamana di waiagi, menan inak mame taingawa ge yaibobot inagewa gapan in agingai.” \v 29 Go apan ame mek ingane apan kakae waenapan yawa anupen menan, me Iesu singui da sia wayaven, “Pa mainenape nagirewa ambe da?” \p \v 30 Iesu gare anega wadien, “Gutut da wadiagain. Apan da pa Ierusalem ae ve pa Dieriko vit aiwandini gapan, up nagire waran wanup puraput mega seasen, epi tokait wakait tane, bop konintu ae bat vean amon. \p \v 31 Amba ian Diu pirisi apane da neginaet vit oniwandin. Tone apanewa ae yaveni go mainap sensenui tau aen. \v 32 Ap umap sia dugup Livai apane da taueni tone apanewa yaveni go mainap sensenui tau aen. \p \v 33 Amba Diu nagirewa anavi muga, at Sameria apane da, ap aiwandin taue tone apane yaveni bagu sisi menan anu guren. \v 34 Ine taue ganip kaumewa mone dena umap ge kaum wain den omat no utap ae geme okom panen. Tauni amba man donki mega gagap barae wat nau ae daio nagire inine paewa taue bare kwayup tan. \p \v 35 Inane woup sen, apan Sameria ame moni mega upe, daio nagire inine paewa i apane ase wane, anega wadien, ‘Apan ma kwayup ta. Ange entan tauapena kwayup taingawa menan moni ma uon tapi da sia genain,’ ap anega wan.” \p \v 36 Gutut uon tani amba Iesu iup wadiamuini apane ame inap singui anega wayaven, “Endi ge imuga anenen anuingi? Gutut gapan up nagire apan ton wanup puraput mega seasen amon amba apan yampo tauan yawane mu ansena da tone apanewa pa mainepe nagirewa mini ago tan?” \v 37 Apan ame gare anega wan, “Tone apane inap bagu sisi anuni apanewa pa mainepe apane mini ago tan.” Iesu nop ame anuni gapan anega wadien, “Tave di waiagi. Ak, ap tani umap ta.” \s1 Waen Meri ge Mata pa muga gapan \p \v 38 Wam da, Iesu wadiamot mega den ap amuiwanumune amba pa sewa da tauan. Ap mepe waen da yaua Mata mu waupamo amba pa mega gwanap naumo aen. \v 39 Mata gwaniwa waen, yaua Meri, taue Iesu pusip ae wande me nop mega anuiwandin. \v 40 Go Mata nao wan dim dim ap mepe ta ta mega tapen menan taiwandin. Ap menan Iesu nop mega ya anun. Go evi amba me Iesu ine taue gunat anega wan, “Ayop, ne gwanina ae venegen nao aru ma negenat taingina menan ge anenen anuingi? Ge wadia me one ago tanegep.” \p \v 41 Go Iesu gare anega dien, “Mata, Mata! Ge wan dim dim aruga mame menan gop ge bagu sisi anu guran taingi. \v 42 Anut daiton megenat aigap iragen, ame nop nega anupen. Ap menan gwaniga Meri kakaewa da om enun, menan ne ya watanain.” \c 11 \s1 Iesu God inap mup wapen gueguewa wadiamon \p \v 1 Wam da Iesu at da gapan wande God inap mup waiwandin. Mup uon tani amba wadiamot mega da anega wadien, “Ayop nugawa, Dion, dup iamoni apanewa wadiamot megawa God inap mup wapen guegue wa ewamoni ap umap wa ewan.” \v 2 Boge anega wadiamon, “God inap mup wane manega wan, \q1 Mamanua, yauga ao warat genan ayamat taivinain. \q1 Toemu gega amunewa inanup tauiwandan. \q1 \v 3 Taba nuga wam wam nuningawa endi den nun. \q1 \v 4 Koewa inanup tane anuton ae vivin, \q1 menan koewa nuga anu ae ve. \q1 Dim dim da pusinu ya warup naune age.” \m Iesu ap anega wan. \p \v 5-6 Boge Iesu sia anega wadiamon, “Mup tat mega tavewa mega mam. Mum gagewa da gapan e evenaya paewa aisene mup anega wanewa, ‘Enda, evenanu da oniwandini endi mame tauen go me taba wanapen menan nu inanup uon. Ap menan taba buredi magamene yampo nunawa umap?’ \v 7 Go evenaya gare manega wadiaepiwa, ‘Ya anu nimanegene. Tonan gase boran, otun waina den aup inivin. Ne yonap taba ya enain,’ ap anega wapiwa e anenen tai? \p \v 8 Wapena anun. Evenaya menan yone taba ya eneta go sia wayao wayao taiwaniampinawa menan yone taba megenat uon go wan dim dim arugataet eneta. \v 9 Ameme mini ne aigap sia wapena anun. Mup gapan God wayawane me gare eneta. Amba imutuan anune gare me ewaeta. Amba sia tonan mega ken ken tone gare enan watapeta. \v 10 Iwa waenapan da da God inap pot pot mup waiwanumampina ame garewa di warain. Dim da yoa taiwanumampina ame tautanain. Amba tonan mega ken ken toiwanumampina ame munan watapeta. \p \v 11 Ap mini sia, e ansena da otu waia man meo men mup wapi e gare mokare sisiwa munai go? Ae, ame uon. \v 12 O otu wai kumkum bagua men mup wapi e gare gayu munai go? Ap mini e ya taianawa. \v 13 Ap menan e koewa taiana nagirewa go otu waiawa kakaewa garaet munapen asigiap di, go e taiana otu kamontu. Iwa Mamanu God garaet kakaewa aigap tainiwa, ap menan God inap mup wane Guewa Woup Seniwa aigap di eneta.” \s1 Seitan yaua da Bieseboro \p \v 14 Wam da, Iesu no boraseni apane da airampu potap oirenen tau aen, airampu tap aeni gapan apan ame boge nop wan. Ap mepe wanumuine nagirewa inak ame yawane no i kap wan. \v 15 Go upi yawane nipep anega wan, “Airampu bawarewa mugawa yaua Bieseboro Iesu amun mega waneni gapan me airampu up oimuiwandin tau amuiwanum.” \v 16 Upi Iesu irewa yawapen menan aopan anega wayawane, “Ge aro kimaniwa yo paua da ta, nu yawat.” \p \v 17 Go Iesu mu imumu gapan dim da anune mek anuni menan anega wadiamon, “Toemu da da engirit ta waiwanumampina dumari amoin. Amba sia dugup da todum wadum taiwanumampina mu iragi ora amoin. \v 18 Ap umap Seitan toemu mega endumepiwa, toemu mega uon di tata. Ap menan iwa dimen Bieseboro amun neneni gapan airampu upi wa oimop tau amot dianek wanin? \v 19 Ne ap tapo dugup ega nagirewa airampu wa oimop tau amopi amun da muneni gapan taiwanum? Bieseboro munen go? Ek wadiamot ega ap diguguramopo mu gare ebo diaepo. \v 20 Uon, ne God amun neneni gapan airampu wa oimuivin. Ap taina menan God toemu mega amunewa inayap tauen. \p \v 21 Seitan me aro apane mini da. Apan ame ita kepata den, pa mega kwayup tapi up nagire ya tauain. \v 22 Go apan da aro mega baware iragen taue pa i apane topi garawase pa doreta. I apane namu imua manega anun, ‘Ita kepata nega dena menan ne aro apanewa.’ Go aro baware iragena apane taue ita kepata mega sease ae se boge puraput mega tambu yan se evene wai muneta. \v 23 Waenapan da da me imua inanap ya wandiniwa, orup ame tandayat nimanegen taiwan. Amba sia orup da ya tananegen nao ya tainiwa, ame ne nao nega wa koeragamiwan.” \s1 Airampu apan ae ve aeni, sia tauen \p \v 24 Iesu nop da sia wan, “Airampu apan potap taue aen, at darakawa arewa ise ase aiwandini amba nonan enu wande wande arewa yop taiwandin go ya yaven. Ya yaveni menan mek anun, ‘Ne pa nega namu wanigena ap menan sia entan angain.’ \v 25 Ae taueni apan ame posewa kakae pa tarase dim dim sese kakayat tani yaven. \v 26 Menan sia ae airampu upi nani yamunaet yamu derewa koerage iragen ame tanam tauan apan potap unum wanumon. Namu airampu daiton wandeni gapan anan otu da taiwandin go evi aruga potap unumone gapan airampu anan aigap iragen taiwanumun.” \s1 Aton iragenawa \p \v 27 Iesu nop mame waiwandini gapan, waenapan nimakamup, waen da ve anega wan, “Bat gimage watugeni waenewa wat aipakam me inap wande ep.” \v 28 Go Iesu gare anega wan, “Ge ap waingi go God nop mega anuine taine nagirewa wat aipakam aigap wariwanum.” \s1 Iesu kiman paua tap yawat anun \p \v 29 Waenapan arugataet inap sia tauiwanumune menan Iesu anega wadiamon, “Waenapan endi ma use yan ainiwa inak muga koevet iragen. Mu yo ugup ugup paua mega yaviwanumat anune waiwanum, go kiman paua mega da ya munain go apan Diona yo paua mega megenat yawain. \v 30 Watageta apane Diona pa Nineva nagirewa inamup paua wa ewaseni ap umap sia God paua mega Kimani Vitana Apanewa endi iniana nagirewa wa ewaeta. \v 31 Watageta ayope Solomon nop dima mega baware anupen men ayop waen da yaua Siba at wandap tauen. Solomon anut mega baware go apan anut baware iragen da endi taueni wandia go nop mega ya anuiwanin. Ap menan God wanene taepi wamewa gapan ayop waene Siba ame e endi iniana nagire den yone diguguraeta. \v 32 Amba sia Nineva nagire e endi iniana nagirewa den yone digugurayain iwa apan Diona opata wadidiamoni gapan pa Nineva nagirewa koewa muga ae vean imumu wat entanen. Diona apan baware di go apan da Diona aigap wandini mapa wandia!” Iesu ap anega wan. \s1 God ganat mega potanup wandia \p \v 33 Iesu sia anega wan, “Apan da dun mega ire ware karaua ya baraeta o ware unup ninokap ya wat eneta. Go waenapan pa dorepi ganat yawapen menan aroga yaumakap baraeta. \v 34 Ap mini, yamaya etuya dun ganat megawa. Menan e yamaya kakae wandepiwa, e ugu wapi uruga ganat no dotoue wandeta. Go yamaya koe tapiwa, e ugu wapi den mum tatarin tau aeta. \v 35 Ap menan yambuni wanien ganat potayape mum tunupi tawa. \v 36 Ap me menan, etuya iravi ganase wapi amba semu otu da den mum da uon, e ganat ega dun wariana ganasewa mini ewa mega gapan waniai.” \s1 Iesu Parisi ge iup wadidiamuine nagire den diguguramon \p \v 37 Iesu nop mega ame wan uon tani ewap, Parisi apane da taba napen men vene wan dere pa gwanap amon watara ae wanumon. \v 38 Parisi apane ame, Iesu naniwa bigi ya gureni yaven, ap menan Iesu Diu nagire guegue muga ya tan. Parisi apane ame yave anu bambamasen. \p \v 39 Menan Iesu apan ame anega dien, “E Parisi nagirewa, e taba naine yogupewa ge kaum naine sipewa gariwa megenat bigi guriwanin, go e potaya iragi wan dim dim koewa gui togon taiana wandia. \v 40 E bumbawam nagirewa! God gariwa megenat ya tan, go gwanapewa den ap anega sia di tan. \v 41 Ap menan imuya ge potaya kakaewa gapan, iravi kayakayawan taine nagirewa munan, ap gapan imuya etuya dere den bigi wat aiwandata. \p \v 42 Kaiwan, Parisi nagirewa itan baware yawai. Iwa kutut ugup ugup danse dena aonagaet tambuiana daiton ewagai sia God men bariana ame kakae. Go God menan koewa wat tamanam gueguewa amba God anu gurat mega gueguewa ya taiwanin. Kutut ugup ugup God men baraet anune ame umap di, go nop bawarewa derewa ame den taiwaniampen. \p \v 43 Kaiwan, Parisi nagirewa, itan baware yawai. Iwa opata waine paewa gapan watat kakae iragen gagap waniepen imuya waren taiwanin. Amba sia antaba une arewa gapan e gaunaya waenapan yaentuk mantuk diait anuiwanin. \v 44 Kaiwan, itan baware yawai. E kaima arewa pu waboreni mini, ame waenapan bigip piup nokapewa wandeni mu asigip ya tane menan aigap tauane amuiwanum.” Iesu ap anega dien. \p \v 45 Iesu ame wani menan iup wadidiamuini apanewa anega wan, “Wadianet nugawa, Parisi nagire inamup ap waingianawa, ame nu den di diguguranean.” \v 46 Iesu gare wan, “Kaiwan, e iup wadidiamuiana nagirewa, e den itan baware yawai! E iup ni enowa mega anu geonageana menan, nop ega itani den waenapan ae natam wanin. Ap menan mu nop ame ware tapen menan umamup uon. Go e mu wat agoat mumapen menan ya anuiwanin. \p \v 47-48 Kaiwan, itan baware yawai. E omaya baewa watageta God nop mega waiwanumune nagire guriwanumun. Omae baewa koewa ame tane e umap wayan iwa mu guriwanumune nagirewa kaima muga arewa ben tayan kwayup taiwanin. \v 49 Iwa inak mame venasepen menan God dima mega namu anu anega wan, ‘Ne nop nega waiwanumampen nagirewa amba watu enamot nega nagire den, Diu nagire inamup watu enamoin, amba Diu nagirewa upi guramop borit wain amba upinewa wa koeragam mumain,’ God ap anega wan. \v 50 Ap menan, endi iniana nagire God kaimakaet wanene taeta iwa God nop mega waiwanumune nagirewa piup ma ere mangan ta venasen onin en endi mame gapan guramone menan. \v 51 Ame tave di, watageta apane Eiboro namu ton boniga baraeni oniwandin amba apan Sekaraya God Paewa woup am seni watarewa ge man irine watarewa yaumakap ton boeni menan bop muga garewa endi iniana nagirewa inayap taueta. \p \v 52 Kaiwan, iup wadidiamuiana nagirewa, itan baware yawai. Waenapan God anupen men taine watanamuiwanin. E God ya anut anuiwanin go God anut anuine nagirewa watanamuiwanin.” Iesu ap anega wan. \p \v 53-54 Iesu ae vemo aepen tan go Parisi ge iup wadidiamuine nagire den koevet diguran amba singui gapan anenen Iesu wabambamasepi warapen menan tane. \c 12 \s1 Da wa da ta taine nagirewa \p \v 1 Koni ap gapan, waenapan arugataet iragen da tauan, to iam iwanumune, ap mepe barat mutan, evene wai den kapet natamuiwanumun. Ap gapan, Iesu wadiamot mega namu anega wadiamon, “Buredi tutut wapen menan atagin mini enane, ap umap Parisi nagirewa nop muga watutunak gene taine men ae yao kakayasen. Iwa mu da wa da ta taine nagirewa amba mu koewa muga e imuya warepi tawa. \v 2 Yao kakayasen, iwa dim dim iravi ukum umine, wam evi amba God wa arogameta. Dim dim da gungunu tainewa, wam evi amba aroga taueta. \v 3 Ap mini, nop da da muma karaua wane ame wamu amba anuin. Amba sia nop da da simura pa gwanap wanewa, ame pa namboyap oit aroga wain.” Iesu ap anega wan. \s1 Da tawa anuit? \p \v 4 Iesu sia anega wan, “Evenan wainawa, ne wadiaepena anun. Waenapan etuya megenat toguguraep borit wai, ame mu tamu ya tai, iwa guaya den ya to koeragamain. \v 5 Go da tawa tapen menan wadiain. Ame God tawa daiton anun. Iwa me toguguraep borit wane go aigap sia aro amun mega wandia, ap gapan guaya merao arewa gapan uatameta. Menan, e God tawa taiwanian! \v 6 Nenip muguap nani yamunaet garewa muga baware uon, ame moni agim make dendeniwa dere mugenat gapan une tainewa. Go nenip iragi, daiton daiton, God munan anuiniwa. \v 7 Ap umap sia, God iae gume daiton daiton iragi batnak itaminiwa. Ap menan tap ya anune. God enan aigap tata iwa garewa ega tapi nenip arugataet om mega garao mumen.” \s1 Upi Iesu menan wane, amba upi waboborane \p \v 8 Iesu sia anega wan, “Wapena anun. Orup da da, waenapan yaumakamup anega wapi, ‘Ne Iesu otu waiwa’ ame ne Kimani Vitana Apanewa, wam eviwa, God anea mega namumup gare anega wain, ‘Ge ne orup negawa.’ \v 9 Go waenapan yaumakamup orup da waboboranegepi ne God anea mega namup gare evi amba waboborain. \v 10 Orup da da Kimani Vitana Apanewa inanap nop koevet wapiwa, God koewa mega ameme anu ae veta. Go orup da da God Guewa inap notatae ta wapiwa, God koewa mega ame anu ae ya veta. \v 11 Wam evi da amba, waenapan pusia warupapen menan wat naue Diu opata waine paewa gwanap amopi, ap gapan ek tantanaya ta ta ge nop wa wa gopewa ya anune. \v 12 Iwa wam ame gapan nop anenen wawa Guewa Woup Seniwa amba wadiaeta.” Iesu ap anega wan. \s1 Puraput apanewa bumbawam tani maibewa \p \v 13 Orup da waenapan aru ame iam wanumone berimup Iesu anega dien, “Wadianet nugawa, tatana da, mamana wan dim dim yon boreni, ame tagu mega, ae ve nun aeni, ame upi yan se nenep.” \p \v 14 Go Iesu gare wadien, “Apan negawa, bagu sisi ega tamanamepen menan orup ambe ne tat wan?” \p \v 15 Boge Iesu waenapan iravi anega wadiamon, “Ae yao kakayasen amba taiwanian! Gui togon tane tawa menan agun anu kakayasen. Apan da inak kakaewa warapen menan wan dim dim yon boreni ame inak ibariwa uon.” \p \v 16 Amba Iesu maibe gapan anega wadiamon, “Kwan puraput apanewa da at piup mega taba kakae guragut veramon amba arugataet yaniwandin. \v 17 Mek imua anun, ‘Taba nega aruga semo semo paewa gase bararaen. Ne dim da tain? \v 18 Endi ne map anega tain. Sea sea paewa benak mumain amba bawarentu tumop, amba taba ge puraput nega gwanap semoin. \v 19 Ap tumopena nek ingane anega wain, Enda, taba puraput en aruga munan seaan. Menan wagat wanigingan amba taba kaum gega naingan amba aton taingan,’ mek ingane ap anega wan. \v 20 Go God apan ame anega dien, ‘Ge bumbawam apanewa. Mum ma endiwa gapan ge inak gega waseagepen, bogitai. Bogisewa taba puraput goandage waana da tambuta?’ God ap anega dien. \v 21 Inak mame orup da da muk munan anu gurane wan dim dim diriga aita seane tainewa. Go mu God menan ya anu tapi menan mu maup nagirewa uon, go mu bumbawam nagirewa.” Iesu ap anega wan. \s1 Inak ega menan gop ya yagiep \p \v 22 Menan Iesu wadiamot mega anega wadiamon, “Ap menan ne wadiaepena anun, inak ega menan gop ya yagiai wandan. Inak ega warapen menan taba ambagan tam nai amba wanup ambagan tam enai ap menan gopewa ya anune. \v 23 Iwa inak wariana ame ibariwa, go taba ame gauarap. Amba sia etuya ame ibariwa go en wanup megawa ame gauarap. \p \v 24 Nenip wao guegue muga yao anun. Taba ya veriwanum, ya tuiwanum dugupa ya siwanum go God taba muga muniwan. Amba e garewa ega nenip garewa garawase aigap aen, ap menan gop ya yagiep. \v 25 Ame den, e gop anuiana gapan borit wapen wamewa ya garawatai amba inak gega wam upi sia use intum ya tai. \v 26 Ap menan wam otu da bobou inak ega gapan sia use intum ya taianawa iwa dimen wan dim dim aritawa men gope yagien taiwanin? \p \v 27 Endi rarema yanine ame ase anun. Mu nao ya taiwanum amba wapimu okomewa menan ya anuiwanum. Go wapena anun. Ayop Solomon kakae guragut mega arugataet go me en wanup kakaewa rarema ame enini umap da ya eniwandin. Rarema mega ame aigap iragen. \v 28 Ap den sia, God unawat ame kwayupe tainiwa go wam daiton megenat iwa iman kurat wapi piup i nagirewa omaya irain. Menan God unawat menan ap anun taini apanewa, enan den taiwan. Ap menan sisi kwayup aigap di ta eneta. Kaiwan, e God inap otu da anu tumasiana nagirewa. \p \v 29 Menan, taba kaum ega yoa ya tane. Imuya gop ya anuiwanian. \v 30 Iwa God tandayasine nagirewa, at at iragi, wan dim dim mame miniwa yoa taiwanum. Menan Mamaya kimaniwa bagu sisi egawa asigip tan. Menan gop ya yagiep taiwanian. \v 31 Go gare, inak ega gapan namu iragen, God toemuewa yangure taiwanian. Amba gare God taba en wanup ega den eneta.” \s1 Garewa nuga kiman gapan wandia \p \v 32 Iesu sia anega wan, “Menan waenapan nutuya uoni nagirewa, e gop ya anune, iwa Mamaya toemu mega amunewa atonu den enat anuiwan. \v 33 Puraput ega ase une tan amba moni ame purapuse uoni nagirewa munan. Ap gapan moni ige egawa bebep ya wata iwa garewa ega kimani barene wandepi uon ya tata. Amba sia aupa up nagire da up ya tain amba kensere ya ketnak nata. \v 34 Iwa, e puraput ega kakaewa ambagan wandini, imuya potaya ap wandini arewa gapan ap mepe den wandia.” \s1 Iesu sia tauepi menan nene yamam tan \p \v 35-36 Iesu sia anega wan, “Pa ayope da nao mega taiana nagirewa umap wanien. Ayop ame naine mutat baripe napen menan aepi, ago mega pa amat taiwanumain. Sia taue, tonan ken ken topi ago mega serarat watapain. E ap umamup en wanup ega en en kakayat tan, aitambu wantambu tan, nene yamam taiwanian. \v 37 Tavewa di, ago nagire wanumo nene yamam taiwanumampina pa i apane taue yawamopi mu aton anuin. Amba pa i apane en wanup mega kakaewa entan ta nao nagire wanupewa eneta amba, ago nagire megawa ae wanumot diamo amba taue taba muga muneta. \v 38 I apane mum gagap o woup yumewa gapan sia entan pa tauepi ago mega nene yamam taiwanumampina yawamopi, mu aton anuin. \v 39 Amba sia anu awan. Pa i apanewa wam ansena up apane tauepi anupo nene yamam ta wandepo, gapan up apane warup oisepo, amba pa mega ya benak unuk aepo. \v 40 Ap mini Kimani Vitana Apanewa wam ansena sia tauapena e oare, ap menan yama agun taiwanian.” \s1 Upi Iesu noa anuin upi ya anuin \p \v 41 Apan Pita Iesu singui wayaven, “Ayop nugawa, ge maibe ame nunan waan o waenapan iravi munan den waan?” \v 42 Ayop Iesu maibe gapan gare anega wan, “Pa i apane nao mega taini asigip ta noa warini apanewa ware pa mega kwayup tapen dien. Amba nao mega taini apanewa ame ago nagire upine taba muga muga muniwandapen menan die amba at ugupe daio aen. \v 43 I apane ae sia entan tauepi wamewa gapan, nao waneni apanewa nao mega taiwandapina yavepi nao taini apanewa ame aton arita anuta. \v 44 Ame menan, pa i apane puraput mega iragi kwayup tapen dieta. \v 45 Go nao taini apanewa mek anega anupiwa, ‘Ne ayop nega menawaet ya taueta.’ Ap anuni menan, nao nagirewa upinewa gaura bim bim guramo ae semon amba nao ae ve taba kaum kaimake dena na, bumbawam ta aiwandata. \v 46 Ap taiwandapina, pa i apanewa tauepi wamewa me oare iwa me menan amat ya taiwandin boge me taueta. I apane taue gamu to keketnage semu semu ta ae se amba God ya anu tumasene ge borit wane nagirewa at muga gapan baraeta. \p \v 47 Ap menan, nao taini da ayop mega noa anun go amat nene yamam ya tapi ame garewa gaura kaimakaet to papaunageta. \v 48 Go nao taini apane dawa ayop mega noa ya anu aven menan koevet tani ame garewa gaura otu kamontu tota. \p God nao mega baware enepi ame garewa baware warapen anuiwan. Amba aigap sia enepi garewa aigap sia warapen anuiwan.” \s1 Iesu waenapan nugut nugut apanewa \p \v 49 Iesu sia anega wan, “Ne piup ma omaya iramopen men tauan. Tave di, ne namunap iramopo ame kakae! \v 50 Ne itan ugu vegaek anu tanapena ame dup mini ianegepi wandia. Tave di, serarat dup ianegepo, ame kakae iwa ne nononga anu sisimepena tandaewa anuivin. \v 51 Ne pia nonup enapen tauat anuiwanin go ap menan ya tauan. Ne seu todumapen tauan. \v 52 Ap menan, endi mame use aeniwa, waenapan nani yamunaet pa daiton inine nugut mumain amba derewa yone yampoa den gare gare nenan notatae wain. \v 53 Apan otua dere gare gare nenan notatae wain. Waen orewa dere waginiwa ewa dere nenan notatae wain.” \s1 Iwa dimen God endi dim dim da tainiwa ya anu aviwanin \p \v 54 Ap mepe, Iesu waenapan sia anega wadiamon, “E yangut tane amba irikup gwagwara yawane anega wai, ‘Ma ugin taueta,’ ame boge ugin di taueta. \v 55 At sirit bubup tapi yawane anega wai, ‘Endiwa amun viseta,’ ame boge di viseta. \v 56 E da wa da ta taiana nagirewa. E piup ge kiman gwanewa guegue mega anenen venasini yawa wat mega, ame asigip tayan. Go iwa dimen God endi dim dim da tainiwa ya anu aviwanin?” \s1 Anavi ega inamup gare baigan tan \p \v 57 Iesu sia anega wan, “Amba sia, iwa dimen guegue kakaewa koewa ya anu aviwanin? \v 58 Evenaya koewa ega men diguguraepi amba nauyae wanene nagirewa namumup aisene tawa menan e namu baigan tapen neginewa yop taiwanin. Iwa baigan ya tanewa, apan ame nauyae wanene nagirewa namumup yonane amba wanene nagirewa punip nagirewa nanip seaep, amba gwat noke gapan seaep wanien. \v 59 Wapena anun. Gwat noke seaepi ap mepe di waniai. Evenaya garewa mega iragi seane amba e tau aitai,” Iesu ap anega wan. \c 13 \s1 Koewa ega ae ya veanewa, e borit wai \p \v 1 Wam ame gapan, waenapan upi ap mepe wanumone Iesu inap anega wan, “Galili nagire da God men man gure iriwanumune ayop Pailat ita mega nagire tauan toguguramon borit wan.” \p \v 2 Iesu gare anega singui wayawamon, “Endi e anuiwanianawa, ian Galili nagirewa inak muga koevet iragen menan mu ap anega borit wane? Amba Galili nagirewa upinewa koewa muga baware uon menan ya borit wan? \v 3 Ap menan uon! Ne wadiaepena anun. E imuya potaya ya entan tanewa, mu umamup e iravi borit wai. \v 4 Amba sia, wata waenapan aonagaet pusin yamunaet pusin yamu yampo (18) at Sailoam, Ierusalem gapan, wanumone pa nononga da beure aigamup geare natamon borit wan. E anuiwanianawa mu inak muga koewa bumagap iragen aeni menan borit wane amba upinewa, Ierusalem gapan wanumuine, mu umamup uon? \v 5 Ap da uon! Wapena anun. E imuya potaya ya entan tanewa, mu umamup e iravi borit wai.” \s1 Inak nuga tavewa ya ieni maibewa \p \v 6 Iesu maibe gapan anega wadiamon, “Apan da egak mega gapan oma baep veren yaniwandin. Me tavewa iepi menan nawan tani yangut taiwandin, go me tavewa da onep ya yaven. \v 7 Menan me egak kwayup taini apane inap anega wan, ‘Yao, oma ma en yampo gapan, ne ongingin baip ma tavewa da iepi menan nawan tanan taivin go da ya yaviangin. Menan ge to ae barao. Iwa dimen wanden, piup taba mega mondi wapasimiwan.’ \v 8 Go kwayup taini apanewa gare anega wan, ‘Ayop negawa, ae vea bodu daiton megenat sia wandep yawat, amba ne piup sia enu, noa borap denanu aigap seap. \v 9 Amba oma mame bodu uta namunupewa tave iepiwa, ame kakae. Go ya iepiwa, amba to ae bat.’” \s1 Diu pura muga bawarewa gapan Iesu waen da wat inakamen \p \v 10 Diu pura muga bawarewa wamewa gapan da, Iesu Diu nagire opata waine paewa gwanap wadidiam wandin. \v 11 Ap mepe, waen da airampu wareni menan vek tan amba gari wakautamen yon iwandin en aonagaet pusin yamunaet pusin yamu yampo (18) uon tan. \v 12 Iesu waen ame yaveni anega dien, “Waen nega, ne vek gega endi mame di vesiangin.” \v 13 Boge Iesu naniwa waen ame aigap baraeni gapan, no utap gariwa endimasen tamana tan, yon wande amba God wa atonasen. \p \v 14 Iesu wagat wame gapan wat inakameni menan Diu opata waine paewa ame aritawa apanewa da gari gangan naen menan waenapan anega wadiamon, “Pura daiton gwanap, ame wam nani yamunaet nani yamu daiton nao ta ta wamewa wanumam. Menan wam ap me gapan inak warapen menan onaen go pura nuga bawarewa wagat wamewa gapan umap uon.” \v 15 Amba Iesu gare anega wadien, “E da wa da ta taiana nagirewa! Pura bawarewa gapan e den nao taiwanin iwa kaum munapen menan man kao ge man donki ega vetayan kaum napen men tam naumo aisiwanin. \v 16 Waen ma, watageta apane Eibaraam naewa, go Seitan panen vek mega en aonagaet pusin yamunaet pusin yamu yampo (18) wande en. Iwa dimen waen mam pura bawarewa wamewa gapan vek mega ya wat vetat dianek wanin?” \v 17 Iesu nop mame wani menan, enu yawan waiwanumune nagirewa iragi umam wa guguramon. Go waenapan, Iesu nao kakae guragut ame taiwandini menan aton taiwanumun. \s1 Oma maibewa \p \v 18 Iesu sia anega wan, “God toemu mega amunua dim da mini? Guegue ansena da wapena amba e anu kakayatai? \v 19 Guegue mega ame, oma baip makewa naewa mini. Naewa ame otu koentu go apan da vereni kai ware oma baware tan amba pu nenipewa onep dugup warane, nat enane ininewa.” \s1 Taba buredi tutut waini maibewa \p \v 20 Iesu sia wan, “Guegue ega ansena da wapena God toemu mega anu awai? \v 21 Waen da, buredi tutut wapen menan atagin mini potap wa damage kwaviro tan iravi tutut wan. God toemu mega ap anega.” \s1 Kiman tonanewa kampon kampon \p \v 22 Iesu pa Ierusalem aiwandini gapan pa sewa otu koewa bawarewa den tau ge tau ae wadidiam wandin. \v 23 Apan da singui wayaven, “Ayop nugawa, iman waenapan aruga o otu dere mugenat inak ewakewa tautanain?” Iesu gare anega dien, \v 24 “Anun, kiman tonanewa kampon kampon ap menan kaimakaet utu unuk dotou aisepen menan tan. Iwa iman waenapan aruga unuk amopen menan tain go mu ya unuk amoin. \v 25 Ap gapan, pa i apanewa yone tonan toboreta. E pa garip waniene tonana ere ken ken to anega wai, ‘Ayop nugawa, tonan nunan watap.’ Go me gare wadiaeta, ‘Ne ya asiginap, e amba tauayan waiwanin?’ \v 26 Amba e anega wai, ‘Taba kaum tautanaget nainton amba ge pa nuga namboya opata wadidianean.’ \v 27 Go pa i apane sia gare anega wadiaeta, ‘Ne e oare, e amba tauayan waiwanin? ae venek asira aisen, inak koe koevet taiana nagirewa!’ \p \v 28 Wam ame gapan, ap mepe irip turup wan, ni kweramen asiginimen taiwaniai amba watageta apane Eibaraam, me otua Aisik amba upewa Diekap ge God nop mega waiwanumune nagire den God toemu mega gapan wanumuine yawamoi, go e garip inkae ankae wa irip waiwaniai. \v 29 Wam ame gapan, waenapan piup at at iravi tauan God toemu mega gapan taba nain. \v 30 Ap menan, endi evi yonine nagirewa, wam ame gapan, mu namu yonain. Amba endi namu yonine nagirewa, wam ame gapan, mu evi yonain.” \s1 Koevet taiwandini apane Erot \p \v 31 Wam ame gapan Parisi nagire upi Iesu ine tauan anega wadien, “Ayop Erot toget anuiwan. Ap menan ge at ma ae ve, ak.” \v 32 Go Iesu anega wadiamon, “Aisen, ebo aopan apanewa ame manega wadian, ‘Ge anu, endiwa amba imanawa ne airampu gut oimop amba den vek nagirewa wat inakam mumivin. Go wam yampoa nao nega uon tata.’ Nop mame apan Erot wadian. \v 33 Go endiwa amba imanawa den ne angina neginewa gapan di angingain pa Ierusalem amba tauain. Iwa, God noa waini apanewa amba amba da togurep boepi ame tamana uon. Go Ierusalem gapan megenat di togurep boeta!” \s1 Iesu pa Ierusalem men kaiwan wan \p \v 34 Menan Iesu Ierusalem menan anega wan, “Ierusalem, O Ierusalem nagirewa! God noa waine nagirewa guramuiwanian borit waiwanum upi inayap watu enamoni agima guramuiwanian. Wam wam aruga kumkum otu wai ai bongamen magua gauarap enini, ne ap umap waenapan gega ai dangonet anun taivin, go e ap anega ya tat anu nimanegiwanin! \v 35 Ap menan yao, God Paewa, Ierusalem gapan, konintu amba pokaet wande aiwandata. Amba iman e sia ya yawanegai. Go wam ansena evi da amba e ne inanap anega wai, ‘Ayop yaua amunewa gapan tauiagi, ap menan God wat aipakam gimagia,’ ap gapan, ne sia yawanegai.” \c 14 \s1 Iesu vek apanewa wat inakamen \p \v 1 Pura bawarewa wamewa da gapan, Iesu Parisi ayope da pa mega gapan taba napen men aen. Mu ap mepe wanumone, waenapan me ebo da wapi anupen menan kem kem yaviwanumun. \v 2 Ap gapan, vek ugu wapi, tutut tatat wani apane da Iesu ine tauen. \v 3 Menan, Iesu Parisi ge iup wadidiamuine nagire den singui wayawamon, “Endi wagat wame gapan wat inakamepenawa iup nuga paina yamatain go?” \v 4 Go mu singui mega garewa da ya wan, no uon wanumone. Ap menan Iesu vek apan ame ware wat inakame watu enen aen. \p \v 5 Amba Iesu sia wayawamon, “Pura bawarewa gapan, e otuya o man ega da kaum menan urat warane urasewa gapan gearepi, wagat wame gapan serarat warupai go uon?” \v 6 Nop ame anune go garewa wapen menan umap uon, menan no uon di wanumon. \s1 Ayamat ta wanien waenapan upi munan anun \p \v 7 Ap mepe, Iesu yawamoni, waenapan taba napen menan tauan go iravi watat kakaewa gapan wanumopen menan nanamu taiwanumun. \p Ap menan maibe gapan anega wadiamon, \v 8 “Apan da naine mutapen baripe genan wapi, watat kakaewa da yop ya ta, wanige, iwa apan bawarewa da evi tauepi menan, \v 9 barip i apane, e dere enan wani, go inagap taue anega wadiageta, ‘Bawarewa taueni menan watat gega mame apan ma ve wan,’ ap anega wapi umame den etop asira age ae wanigai. \v 10 Go guegue ame ya tane gare ma tan. Genan wapi etop wainge amba i apane taue yawagepi anega wata, ‘Enda, at ma ae ve age watat kakaewa paina ao gapan wainge.’ Ap anega wapi, waenapan ap mepe wanumopi viriga tain. \v 11 Ap umap sia, orup da da muk ingane ao wat bawaramene tainewa ame God aoma wat otutam mumeta, amba waenapan da muk aoma wat otutamene tainewa ame God ao wabawaram mumeta.” Iesu anega wan. \p \v 12 Iesu barip i apane, Parisi apane ame, inap anega wan, “Ge wam ianupewa o mum gine tabaewa napen menan, evenak waigawa o tatak gwanik amba dugup gegawa o evenak waiga pa mainagape puraput dena nagire munan ya wa. Iwa mu wam da gare genan wain ap menan ge garewa gega ewagai warai. \v 13 Go barip tawa, puraput uoni nagire, enkana ankana nagire, pusi berok mutanewa nagire amba yame borat mumeni nagire munan wa. \v 14 Waenapan ame garewa gega ya genain, ap menan God wat aipakam gimageta. God wam uiwa gapan wapi ame kakae tane borit wane nagirewa inak muse sia yon wanumopi ap mepe garewa gega warai.” \s1 God barip mega maibewa \p \v 15 Orup da, ap mepe Iesu den naiwandini, nop ame anuni menan anega wan, “Waenapan God toemu mega gapan taba naiwanumampina ame aton aigap anuin.” \v 16 Boge Iesu apan ame die anega wan, “Ne gutut wapena anun. Apan da barip baware tapen taiwandin waenapan arugataet da munan sep baraen. \v 17 Barip wamewa gapan, barip i apanewa ame nao nagirewa wa oimon amo gaset sep munan wani nagirewa wadiamon anega wane, ‘Onaen, wan dim dim iragi ta seton amat wandia.’ \v 18 Go mu iravi imumu daiton tan tanda di wane. Apan namua sep apane anega wadien, ‘Enda, sintan nega ma anu. Ne at piup ewake une tana yawapen angewan barip gage ya ongain.’ \v 19 Apan da sia anega wan, ‘Enda, sintan nega ma anu. Man kao nega aonagaet une tana menan ange upa semo yawapen taivin ap menan barip gage ya ongain.’ \v 20 Amba apan da sia anega wan, ‘Ne waen ewake naitan menan barip gage ya ongain.’ \p \v 21 Boge sep apane sia entan taue barip i apane oit muga wadien. Barip i apane gari gangan naen anega wadien, ‘Serarat ak! negin negin, pa namboe namboe ame gapan kaya kayawan tanewa, pusi nani koe tanewa, yame borat mutanewa amba dai tanane nagirewa iragi wa upam onaen.’ \v 22 Sep apane ae amba entan sia taue anega wan, ‘Ayop negawa, wadianegeana di tan. Waenapan tauan go pa ya barat mutan.’ \p \v 23 Ap menan, barip i apane sia wadien, ‘Waenapan pa nega barat mutapen men sia ak nein nein iragi yop ta waenapan yawamoa kaimakaet wa naumo onak,’ barip i apane ap anega dien. \p \v 24 Ne wadiaepena anun. Waenapan namu venamu di wana nagirewa, mu barip nega da den ya tananek nain.” Iesu ap anega wan. \s1 Nuk anutoni ae veat Iesu mega anut \p \v 25 Wam da, Iesu waenapan aruga tautan amuiwanumune gapan, Iesu inamup anega wan, \v 26 “Waenapan da da ewanap yonat anupi nenan anu gurat aigap anup. Ine mame, waene otu, tase gwani, domare waiwa amba mek inak megawa ya tandayat mumiwandapinawa ame ne wadiamot nega ya di tain. \v 27 Ap menan, orup da da ne yauna menan ugu vegaek bagu sisi anu, evinap ya onamopiwa, ame ne wadiamot nega ya di tain. \p \v 28 Ame anupen menan nop ma anun. Orup da pa nononga ao tu dorat anupiwa, me namu ae wande, moni om ta, pa ame tu wabora bora omewa wat nugut ae barepi amba pa ame tuta. \v 29 Me namu ap ya tapiwa, pa ibariwa sewa megenat ene ae veta iwa moni umap uon, ap gapan konintu wanumone nagirewa yave wawa koko anega wain, \v 30 ‘Apan ma pa tut wa tani go ya tun waboria,’ ap anega wain.” \p \v 31 Iesu maibe dawa, gine daiton, anega wan, “Nop da sia mam. Ayop da yone ayop dawa inap anan warat anupiwa me namu ae wande imua upe se anega anuta, ‘Ne ita nega nagire 10,000 den go me ita mega nagire 20,000, nu garao mumait go?’ \v 32 Uon anupi, anavi mega wandap onam wanumampina gapan me nao nagirewa sep watu enamo nonup warup barepen noa wain. \v 33 Ap umap, dim dim ega da ae ya veanewa, wadiamot nega ya tai.” \s1 Siuran danse mega uon tan \p \v 34 Amba Iesu sia anega wan, “Siuran kakae, go dansewa mega menawaet ninen garepiwa, ap gapan e anenen tane amba dansewa sia wata? Ame umap uon. \v 35 Dansewa mega ap uon tapiwa, waenapan taba kakae sia tapen menan den ya danamain go siuran ame denanu mini aipa uare ae di veain. Darinaya den wandepi wana anun.” \c 15 \s1 Man sip wakaumeni maibewa \p \v 1 Wam da, moni bongamine amba koewa taine nagirewa Iesu nop mega anupen menan tauan. \v 2 Parisi ge iup wadidiamuine nagire yawamone gunare den anega wan, “Iesu koewa taine nagirewa waupamo taba tanamon naiwan.” \p \v 3 Menan Iesu maibe gapan anega diamon, \v 4 “E orup da man sip gega apane nani yamunaet (100) inagap wanumopiwa. Wam da man sip daiton wakaumewa, ge man sip upinewa 99 pua ae vemoi, daitona ame yoa agai. \v 5 Daiton ame yawawa, ge aton aigap di anui amba man sip ame wara onegap barae wat ongai. \v 6 Ge pa gega tauawa gapan evenak waigawa, pa mainagape wanumune nagirewa den munan wap onamop anega wadiamoi, ‘Aton anuivin iwa man daiton wakaumana go yop tan amba sia waran.’ \p \v 7 Menan endi wadiaepena anun. Gutut mame wana ap umap sia, orup daiton inak mega koewa tainiwa, me imu posewa amba inak megawa wat entan tapi menan kimani, anea iravi den, atonua aigap iragen anuin. Go waenapan upinewa (99) ame mu koewa muga uon anune menan, kimani, anea iravi den, inamup aton otu kamontu anuin.” \s1 Moni daiton wakaumeni maibewa \p \v 8 Iesu sia anega wan, “Amba sia, waen da moni gwat make mega aonagaet inap. Daiton wakaumepi, me dun ire pa kuyokuyo to, yambuni yop tapi amba yaveta. \v 9 Yavepi evene wai pa mainape den munan wap onamop anega wadiamota, ‘Aton anuivin iwa moni nega wakaumana sia waran,’ ap anega wata. \p \v 10 Menan, endi wadiaepena anun. Maibe wana ap umap sia, orup daiton inak mega koewa entan tapi menan aupa kimani God anea mega aton baware di tain.” \s1 Otua da wakaumeni guturewa \p \v 11 Iesu anega wadiamon, “Apan da otu wai dere. \v 12 Gwaniwa mamewa anega dien, ‘Maman, kwan puraput yan se negawa nen.’ Menan mamewa seu enu yan se tase dere di munen. \v 13 Wam animpo mini amba, gwaniwa tambuni ao yone at wandap da di aen. Ae erere goyago ta di danamen. \v 14 Iravi wakaumeni amba at ame gapan wankakau baware da tau aen, ap mepe enup aren. \v 15 Ap menan me ao yone at ame apane da inap nao wat nasen, amba apan ame tuan mega amat tamuiwandin. \v 16 Tuan kanu etua tunu munen naiwanumune me den nat anun, go waenapan da kanu ya wanane. \p \v 17 Wam ame, anu aven namu anenen taiwandiniwa, mek anega anun, ‘Maman nao mega nagirewa antaba arugataet naiwanum, go ne mapa enup aranegiwandin bop konintu tapen taivin. \v 18 At ma ae veap ewagai angep tauap mamana inap anega wain, Maman, koewa God inap tan den inagap tana kakae uon. \v 19 Ne otuga dianek dianek go ne kakae uon, go tanege nao ayamat gega taine apanewa mini da tap.’ \v 20 Ap menan otua at ame ae ve yone mamewa ine di aen. \p Otua isipa wandap oniwandin gapan, mamewa yaveni otua menan bagu sisi anun. Boge mamewa serarat ae dana taun ua ton. \v 21 Otua anega wan, ‘Maman, ne koewa God inap tan den inagap tana kakae uon. Ne otun dianek dianek ne kakae uon.’ \v 22 Go mamewa nao nagire megawa diamo anega wan, ‘Serarat wanup gogotaewa wat onaen pan wanan. Den naniwa kwasip wat enan ge pusi okomua en wanan. \v 23 Amba man kao otu uruavewa togurane barip tat wat aipakamepen. \v 24 Iwa otuna boen, go endi me inakaen, me wakaumat anun, go endi tautananegia,’ wani boge barip menan tugun wat aipakamene. \p \v 25 Koni ap gapan, tasewa egaga iwandin. Ame onin e pa auge taueni, sinao tarep doak ame anun. \v 26 Menan nao taini apane da vene wan onen singui wayaven, ‘Utu dimen sinao tarep taiwanin?’ \v 27 Nao taini apanewa ame gare anega wan, ‘Gwaniga sia tauen menan mamaga yone man uruavewa da toguren mame barip tuguiwanum, iwa me inak ware pa sia taueni menan.’ \p \v 28 Tasewa nop ame anuni gari gangan naeni menan pa gwane ya unuk aen. Menan mamewa garip taue ae nanamasen pa gwanap onapen dien. \v 29 Go otua ame anega wan, ‘Maman, wapena anu. Ne en arugataet inagap waingen ayamat taingin amba nop gega waingiana ame noga da ya to kayasen taingin. Go ne ap taingina menan man da ya nenan amba barip evenan waina den ya tanam nan. \v 30 Go ge otuga ame, yone moni gega ware negin gagape waene wai muniwandin uon tan, ma pa taueni amba ge yonaan man uruavewa da togut wanaan.’ \v 31 Ap wani menan, mamewa gare anega wan, ‘Otunawa, ge wam wam inanapaet waingianawa, menan wan dim dim nega ame iravi gegawa. \v 32 Go endi onge wat aipakamet aton tapen, iwa gwaniga mam boet anutoni, go inak ware sia tauen, me wakaumat anutoni go me sia tautananen.’” \c 16 \s1 Puraput kwayup taini apane guturewa \p \v 1 Iesu wadiamot mega gutut ma anega wadiamon, “Puraput apane da nao mega kwayup taini apane den wanumon. Orup upine tauan i apane ame anega wadian, puraput gega kwayup tainiwa upi ebo aopan tan wakaumiwan. \v 2 Menan, i apane apan ame menan wan taueni anega wadien, ‘Oitaga anuina ma dim da gapan? Ge daragi moni nega anenen taana oisewa wadianek, iwa endi ne wa tonak gimagian, nao gega mame uon di tan.’ \v 3 Puraput kwayup taini apane mek ingane anega anun, ‘Endi map anenen tain? Aritawa nega nao nega ae veat dianegen. Ne nao piup tupen menan umap uon amba den mondi moni menan mup ae wainga wainga umam anuin. \v 4 O, endi gase anuna. Ap tapena gatawan nao nega mapa wakaumapena, evenan waina aruga pa muga muga gapan waup nimanegain.’ \p \v 5 Ap anega anuni menan, me manega tan. Manapawa, ayop mega inap, waenapan da da moni totnagene nagirewa munan wan tauan. Apan namu inap taueni singui wayaven, ‘Enda, ge ayop nega moni puakewa garewa animpo wanapen wandia?’ \v 6 Apan ame gare wan, ‘Ae, ne kaum ganip monewa mini udan baware 100 wanapen wandia.’ Ap anega wani menan, kwayup taini apane manega wan, ‘Umap, garewa gega ogewa ma wara, ae wanik, amba ugup da manega se, ame udan baware 50 wanapen megenat ogewa se.’ \p \v 7 Apan dawa taueni kwayup taini apane singui wayaven, ‘Ge ayop nega garewa animpo wanai.’ Apan derewa gare anega wan, ‘A, ne garewa taba uit kaenat enana 1000 wanapen.’ Ap anega wani menan, kwayup taini apane sia anega wan, ‘Garewa gega ogewa wara ok manega se, taba uit kaenat enapena 800 megenat wanap.’ \p \v 8 Kwayup taini apanewa eboewa ap anega taiwandini. Amba ayop mega oisewa ame anuni gapan kwayup taini apanewa wa atonase anega wan, ‘Ge asik taana apanewa.’ Ayop mega me wa atonasen iwa piup gapan koewa nagirewa iamupe baware taiwanum go God ganat mega nagirewa iamupe baware ya taiwanum. Ap menan kwayup taini apanewa puraput gapan waenapan aruga evenan tamoni mini taiwanian. \p \v 9 Menan, ne wadiaepena anun. Piup monie purapuse gapan piup nagirewa aton muningan amba evenan taingan, iwa evi amba puraput ega uon tapi gapan evenak waigawa yaibobot paewa gapan waup gimagain.” \p \v 10 Amba Iesu sia anega wan, “Waenapan guegue muga manega, orup da wan dim dim otu kamontua tamana di kwayup taiwandapinawa, evi amba wan dim dim bawarewa tamana di kwayup taiwandata. Go orup da wan dim dim otu kamontua ebo aopan gapan ta koeragamepiwa, evi amba wan dim dim baware den ebo aopan gapan ta koeragameta. \v 11 Ap gapan sia, ge piup monie purapuse ebo aopan gapan wa koeragam taianawa. God den ya anu tumat gimageta iwa me kimani yaibobot kakae guragut megawa ge wakaumewa tawa. \v 12 Ap sia den, waenapan puraput muga genane go ge yambuni kwayup ya taana menan puraput upine garaet gegawa da ya genain. \p \v 13 Amba nao apane da aritawa mega dere wanumopiwa, ame gauaramup nao ya taiwandata iwa aritawa mega dawa menan anu guriwandata amba dawa anu koeamiwandata. Da noa wareta, amba da tandayaseta. Ap umap God men anuiana moni tandayatai moni men anuiana God tandayatai.” Iesu ap anega wan. \s1 Iesu nop upi den wan \p \v 14 Nop ame wani, Parisi nagire Iesu nipep diane iwa mu moni menan anu gurine nagirewa. \v 15 Menan Iesu gare anega wadiamon, “Ek kakaewa ega waenapan wadiamuiwanin go God imuya yaviwan. Waenapan dim dim yave imua waren menan anu gurane tainewa ame God yamap aninke den. \v 16 Iup namua God nop mega waiwanumune nagire nop muga den oniwandin en amba Dion tauen. Dion taueni God Nop Oit Kakaewa ap gapan endi ma onini, menan waenapan aruga opata gapan wadidiam wanumam. Ame gapan den waenapan iravi God toemu mega muk use enu wanane, unuk amopen menan taiwanumun. \v 17 Go piup ge kiman wat mutapen ame bemta go God iup mega namua semu otu koentu ase muta muta umap uon, kaimake iragen. Menan, iup namua wande aiwandata. \p \v 18 Apan da waenewa ae ven amba waen da ugup sia naisepiwa, ame inak koewa wainan gogo taiwan, amba waen memewa ae ven apan da ugupewa sia naisepiwa ame inak koewa wainan gogo di taiwan.” \s1 Puraput apanewa ge apan Lasiros guturewa \p \v 19 Iesu gutut da anega wan, “Ap mepe kwan purapuse dena apane da me en wapagin mega tutup dena wat ene pot pot antaba kakae guragut na aigap dore iniwandin. \v 20 Me pa mega tonanewa gapan dai apane da yaua Lasiros ugu wapi e omasi den wande en, amba wan dim dim mua wainiwa. Menan pot pot wat tauan tonana bariwanumun. \v 21 Apan kwan purapuse dena ame antaba napi semuroro pia geamopi aibu napen menan anu wanden, amba eyao den tauan omat mega yamot naiwanumun. \v 22 Evi amba Lasiros wam mega tauen boen, amba anea kimani vitan waran amon omae baewa Eibaraam mainep baraen. \p Ame ewap, kwan purapuse dena apane bop tan tune. \v 23 Boeni amba ae koewa nagirewa borit wane amone wanumuine arewa gapan wande ugu wapi vege wa guren, yangut ao tani Eibaraam wandap da aupa yaven, Lasiros mainep den wanden. \v 24 Ame yaveni menan, ven anega wan, ‘Maman Eibaraam bagu sisi nenan anu! Lasiros watu ena vit one nani piru kauma antapene merinap baraep wat iroramep, iwa ne oma meravewa gapan waingen yaginegiwan!’ \p \v 25 Go Eibaraam gare wan, ‘Otunawa ma yao anu, wataget piupa kabani waingeana wamewa gapan wan dim dim kakae guragut inagap no tantan, go Lasiros wan dim dim menan wat ire taiwandin. Endi me mapa kakaewa gapan yaentuk wandia, ap garewa ameme waingean oma yagiriwandin vek anuingi. \v 26 Amba den endi mame e amba nu yaumakanup bumak kapit kanama da garaet ta baraene wandia, menan orup da da mapa enan asepagan ya onamoin gare amena nunan mapagan ya onamoin.’ \v 27 Menan purapuse dena apane sia anega wan, ‘Kaiwan, Maman Eibaraam, ne inagap waiangin, Lasiros watu ena vit ae mamana pa mega tauep. \v 28 Iwa, ap mepe, ne gwanin waina nani yamunaet vemo ongen wanumamun. Ame darine enumop, mu oma merao arewa mame tauepi tawa.’ \p \v 29 Go Eibaraam gare anega wan, ‘Ae, apan Mosis iup megawa amba God nop mega waiwanumune nagire ok semonewa, aipa inamup wandia. Mu ap gapan yave anuin.’ \v 30 Go purapuse dena apane sia anega wan, ‘Ae, Maman Eibaraam, ame ya umap. Go apan da namu boe sia inakae yon wande inamup aepi, ame nop mega anuin amba imumu gapan entanain.’ \v 31 Go Eibaraam gare sia anega dien, ‘Go mu apan Mosis amba God noa waiwanumune nagirewa nop muga den ya anu warepiwa, ame boeni otua da sia inakae yon wandepiwa, nop mega den ya anu warain.’” \c 17 \s1 Pusiwa warup yavini apanewa \p \v 1 Iesu wadiamot mega anega wadiamon, “Waenapan da da pusia di warup yawain, go kaiwan ta parisepi apanewa. \v 2 Iwa ta pariset apanewa agim kanama da megap pansin antapene me ware puimania uat enepi, ame kakae iwa evi sia aro uoni nagirewa upi ta koeragam mumepi tawa. Go ame otu koe, iwa ta pariset apanewa me wanene aigap wareta. Gwat itani den megamup tau sisinamo puimani pakit uasep borit wapi ame umap di. \v 3 Ap menan yambuni wanien! \p Ame gapan den, tatae gwani koewa da tapiwa, me koewa mega vetavet tapen menan, kaimake den di dia wa. Me vetaet tapiwa, ame gapan koewa mega anu ae ve. \v 4 Amba den, me wam daiton gapan, koewa nani yamunaet yamu dere ge inagap ta amba koni nani yamunaet yamu dere taue anega diagepiwa, ‘Ne vetavet taivin,’ ame wapi ge koewa mega anu ae ve.” Iesu ap anega wan. \s1 God anu tumat ibariwa \p \v 5 Iesu watu enamot mega Iesu anega dian, “Nu aigap sia anu tumat gimagepen menan wat agoat niman.” \v 6 Me gare anega wadiamon, “Oma baip make naewa otu koentu. E otu ap umap anu tumat nimanegene ame aroe gapan oma mokot ata anega diane, ‘Visik den ao bun yon wanik, ak puimania ae yan,’ ame no utayap di tata.” \s1 Nao nagirewa guegue mugawa \p \v 7 Iesu anega wan, “Nao ega taine nagirewa inamup anenen anuiwanin? Egaga nao taini o man ega kwayup taini ame mum gine entan pa tauepiwa ge anega ya diai, ‘Serarat onak ae wanik, taba wat na.’ \v 8 Go gare manega wadiai, ‘Ak, taba nega da ta nen. Taba naingapena amase ge nenan bongam bongam ta amat wainge. Ne naitamepena amba ge taba gega ewap amba na.’ \v 9 Nao gega taini apanewa wadiana gapan tapi menan gaun wanai go?” Singui garewa Iesu mek anega wan, “Ae, ya wanai iwa ame nao mega di taiwan. \v 10 Endi e ap umap sia. E dim da tat God diaeni, ame taitamenewa amba e ek gare gare anega wai, ‘Nu nao taitoni nagirewa megenat di, nu bawarewa uon. Wadianeni gapan di taivin.’” \s1 Vek bo’o tane apan aonagaet \p \v 11 Iesu pa Ierusalem dot aiwandini gapan, me at Sameria ge Galili yaumakewa poup tanatan muga gapan aiwandin. \v 12 Pa sewa da taueni gapan, vek bo’o tane apan aonagaet paina yawan. \v 13 Mu Iesu asirantu wandap yawane gapan ven kaimakaet anega wan, “Ayop nuga Iesu, bagu sisi nunan anu!” \v 14 Iesu yawamoni anega wan, “Aisene, pirisi nagirewa vek ega kem kam yawaep.” Iesu ap wani menan, mu negina amuiwanumune gapan vek muga uon tan. \p \v 15 Amba apan ameme da, mek ingane ae yaveni, omat gaset siran taran amone kakae tan menan, ewagai Iesu inewa sia one amba senave den God wa atonasiwandin. \v 16 Apan ame Iesu ine taueni, boge namup nikapu enu amba inap gaun wan. Apan mame Sameria apanewa, (Diu uon go Diu nagirewa anavi mugawa). \v 17 Ap menan Iesu anega wan, “Ne vek bo’o tane apane wai aonagaet wat inakam muman. Daiton megenat sia entan tauen, upine amba amon? \v 18 At ugupe apane ma megenat God yaua ao warapen sia tauen go Diu apane wai iwa dimen ya tauan?” \v 19 Boge Iesu apan ame anega dien, “Ao yon wanik ak. Anu tumat nimanegeana menan inak wariagi.” \s1 God toemu mega amunua namu tauen evi sia taueta \p \v 20 Wam da, Parisi nagirewa Iesu singui wayawan, “God toemu mega andi amba taueta?” Amba Iesu gare anega wan, “God toemu mega tauepi yamayap ase ya yawai. \v 21 Menan apan da anega ya wata, ‘Yawan, mame tauen o yawan, ata me tauen.’ Ap anega uon, iwa God toemu mega gaseget tauen endi nimakayap wandia.” \s1 Kimani Viseni Apanewa sia taueta \p \v 22 Boge Iesu me wadiamot mega anega wadiamon, “Wam oniwan, evi amba Kimani Vitana Apanewa wam nega daiton endi waingina ame sia yawat anui, go ya yawai. \v 23 Amba waenapan upi Kimani Viseni apanewa menan anega wain, ‘Yawan, me itapa tauen,’ o ‘Yawan, taueni ase me,’ ap yawapen menan ya aisene, ewamup ya yonane iwa nop muga tavewa uon. \p \v 24 Go yangwan warin kiman ganase waini mini, Kimani Vitana Apane wam nega sia tauepi gapan waenapan yawanegain. \v 25 Go iman namu iragen, ugu vegaek arugataet da anu wat ireta amba waenapan endi ma wanumune nagirewa enu tandaya nimanegain. \v 26 Kimani Vitana Apanewa sia tauapena wamewa ame apan Noa wam mega gapan waenapan taiwanumune ap umap sia di tain. \v 27 Menan, wataget Noa wam megawa gapan, waenapan wanumon, taba kaum nana kakayat taiwanumun, amba waen ge apan naine musiwanumun. Ap anega tane aeni, Noa ae kabum mega gwanewa dotou aen amba boge ningoe tauen umamon borit wane. \p \v 28 Amba watageta apane Lot wam mega gapan ap anega den sia tane. Taba naiwanumun, une gare gare taiwanumun, antaba veriwanumun, amba pa tuiwanumun ap anega taiwanumun. \v 29 Go apan Lot pa Sodom ae ve tau aeni gapan oma yamewa aupa kimani aoma ugin mini vise waenapan iragi yagit guguramon. \v 30 Wataget taiwanumune ap mini, iman Kimani Vitana Apanewa sia tauapena wamewa gapan, waenapan ap umap sia di tain. \v 31 Wam ame inepi gapan apan da pa mega aigarip wandepi puraput mega pa gwanap tambupen menan sia ya vit aeta go ae ve tap serarat aeta. Ap umap sia, orup da egaga wandepi pa ewagai ya entan aeta. \v 32 Watageta apane Lot waenewa tani ap guturewa sia anun. \p \v 33 Menan anun, orup da me inak mega menan anu gure taiwandapinawa, inak mega wakaumeta. Go orup da nenan anu gure inak mega wakaumepiwa, ame inak wareta. \v 34 Endi ne wadiaepena anun. Ne sia tauapena wamewa gapan apan dere eragi daiton gapan aup inepi daiton wat angain amba dawa ae veain. \v 35 Amba sia, wam ame gapan, waen dere taba napen menan kanu etua wariwanumampina, daiton wat angain amba dawa ae veain.” Iesu ap anega wan. \p \v 36 Amba sia, apan dere nao tapi da wat angain amba dawa ae veain. \v 37 Iesu anega wani menan, wadiamot megawa singui anega wayawan, “Ayop, inak ma iman amba venaseta?” Iesu gare wan, “Maibe da wapena anun. Bonigawa etua amba wandepi arewa gapan, nenip gingiman, etua napen menan ap mepe iamain.” \c 18 \s1 Wawa sisi taini kwapuraewa \p \v 1 Amba Iesu gutut ma watu enamot nagire mega wadiamop anu gapan, mu wam wam mup taine ae ya veapen menan manega wadiamon. \v 2 “Pa sewa bawarewa da gapan, waenapan wanene tamuini apanewa da ap mepe wanden. Apan ame God viriwa ya tainiwa amba waenapan munan ya anuiniwa. \v 3 Amba ap mepe, waen kwapura da pot pot aen wanene tamuini apanewa ame ine tauen anega wainiwa, ‘Ne anavi nega paina yamasepen menan wat agoat nimanek!’ \p \v 4 Wam nonongataet, kwapura ame ap taiwandini gapan, wanene apanewa waen nop mega tanda ta ago ya wanat anun. Go evi amba sia, mek ingane anega anun, ‘Ne God inap tap ya anuivin amba waenapan munan ya anuivin. \v 5 Go kwapura ma pot pot wayawanegen waiwan, ap menan me aton anupen menan me mup wani ap omewa gapan di tain. Iwa ap ne ya tapena amba me pot pot manega taiwandapinawa, ne inak nega koe di tata!’” \p \v 6 Iesu sia wadiamon, “Gutut ame gapan, wanene apanewa ame, me apan kakae uon iwa God tawa amba waenapan munan ya anuiniwa go me ap anega tan. \v 7 Ap gapan nu God nuga, me kakae iragen menan waenapan mega mum ge woup dim kakaewa menan God inap mup wainewa, God me waenapan garewa muga muniwandata, me ase ma da ya ta amba muneta.” \v 8 Iesu mek sia anega wan, “Den ne wadiaepena anun, God serarat wat agoat mume anavi muga toboramota. Go Kimani Vitana Apanewa sia tauapena piup gapan anu tumat nimanek wanumampina nagirewa da den yawamoin go?” \s1 Parisi apanewa ge moni bongamini apanewa da \p \v 9 Waenapan upi muk ingane ae anuine muk kakae wanumot anuiwanum amba waenapan upinewa iragi koewa diamuiwanum. Ap taine nagirewa, guegue muga tamanamepen menan Iesu maibe gapan mu inamup anega wan, \v 10 “Wam da, apan dere Ierusalem God Paewa gapan mup wapen men dot amon. Da Parisi apanewa, da moni bongamini apanewa. \v 11 Amba Parisi apanewa taue mek mini asira wandeni, ao yon wande mup manega tan, ‘Maman God, ne waenapan upinewa taine mini ya tainawa, mu yonane up tainewa, inak koe koe tainewa, negin gagap wainan gogo ise ta ase ta tainewa amba moni bongamini apane ase wandini mini den ya tainawa. \v 12 Amba, maman God, ne pura daiton daiton gwanap wam dere genan taba virip taivin amba ne garewa nega warina, semua aonagaet genan den barivin.’ \p \v 13 Go moni bongamini apanewa asirantu yone, i kaut enu amba bagu sisi anuni menan naniwa toganep pom pom to, God inap mup anega waiwandin, ‘Maman God, ne apan koerage bagu sisi nenan anu,’ ap anega wan.” \p \v 14 Iesu sia anega wan, “Wapena anun. God moni bongamini apanewa koewa mega anu ae veni gapan me pa mega aen, go God Parisi apanewa mup mega ya anun, pa mega mondi di aen. Ap gapan orup da da mek ingane yaua ao warepiwa, garewa God aoma wat otutameta, go orup da mek yaua aoma wat otutamepiwa, gare God me yaua paina ao wareta.” \s1 Iesu orup otua wat aipakam mumen \p \v 15 Amba, waenapan upi otu waiwa bawarewa amba amapewa den Iesu naniwa iamup seapen menan tambun onamone, go wadiamot megawa yawamo diguguramon watanamone. \v 16 Go Iesu orup otua munan anega wan, “Orup otua ae vemone, nenan onamop, ya watanamone, iwa God toemu mega orup otua ma miniwa mugawa. \v 17 Wapena anun, tave di waivin. Waenapan da orup otu ma mini God ya anu tumasepiwa, me God toemu mega ya unugeta.” \s1 Piup puraput apanewa Iesu inap singui wan \p \v 18 Diu nagirewa, ayop muga da, Iesu singui wayaven, “Wadianet kakaewa, ne map anenen tap amba yaibobot inagewa yon borain?” \v 19 Iesu gare anega wan, “A, dimen ne apan kakaewa dianegingi? Orup kakaewa da uon go God megenat kakae. \v 20 Endi ge God iup mega mame asigigap tan go uon? Me iup mega mame, \q1 Wainan gogo ya taingan. \q1 Orup da ya togura boep. \q1 Up ya taingan. \q1 Evenaga koewa da tani yawaana, \q1 ame ebo aopan ugup ya enu yawa waingan. \q1 Inaga mamagawa ayamase ta muningan.” \p \v 21 Apan ame gare anega wan, “Ne orup otu waingena gapan ne iup mame waran iravi ta ongingin endi mame tauen.” \p \v 22 Nop mega anuni Iesu sia anega wan, “Go ge inak daiton megenat garawasingi. Ame wan dim dim gegawa iragi ase une ta amba kwan purapuse uoni nagirewa mun. Amba ge kimaniwa kakae guragut megawa aupa evi amba warai. Ap tawa amba ewanap onagai.” \v 23 Go ayop apane, nop ame anuni gapan bagu sisi anun, iwa kwan puraput mega arugataet. \p \v 24 Apan ame bagu sisi anuni menan Iesu anega wan, “Puraput nagirewa God toemu mega unuk amopen ame inamup kaimake iragen! \v 25 Man bawarewa da, kainok ninoke gapan unuk tau aepen tapi ame umap uon. Ap umap, kwan purapuse dena apane da God toemu mega unuk aepi ame den umap uon go kaimakewa mega aigap di.” \p \v 26 Iesu ap wani menan waenapan manega anune, ame God wat aipakam mumeni gapan kwan puraput nagirewa puraput aruga tambune, menan uoni nagirewa anenen tain. Ap menan, waenapan Iesu inap singui anega wayawan, “Akae, God toemu mega unugepen kaimakewa da di, ap menan da inak ewakewa ware kimani unugeta?” \v 27 Iesu gare anega wan, “Waenapan muk ingane aro muga tainewa gapan ya unugain, go God inap ap me kaimake den uon, menan dim dim tat anuini me di tata.” \p \v 28 Apan Pita Iesu anega wadien, “Endi yao, nu dim dim nuga iragi ae veat evigap onanton. Nu inanup anenen?” \v 29 Iesu sia anega wan, “Nop tave di waivin, orup da da God toemu mega menan pa megawa o waenewa o tase gwaniwa o ine mamewa o otu waiwa ae vemopi, \v 30 piupa inak mame gapan God wat aipakam mega aigap tautaneta amba wam eviwa inak yaibobot wariwandata.” \s1 Iesu boepi ao sia yon wandepi oisewa sia wan \p \v 31 Iesu yao tomage gapan watu enamot mega aonagaet pusinawan dere anega wadiamon, “Wapena anun. Nu pa Ierusalem dot anivin. Ao mepe God noa wataget waiwanumune nagirewa Kimani Vitana Apanewa oitana ok seane iragi tavewa taueta. \v 32 Diu nagire waranege waenapan ugupe nagire nanimu gwanap bat nimanegain. Ugupe nagire nipep dianege wa koeragam nimanegain. Giton en ananege amba \v 33 wagu gapan tonek wanumain. Amba toguranegepi bonigatain go wam yampoa gapan inak nigat sia yon waingain.” \v 34 Iesu ap anega wani go mu da ya anu awan. Iwa imumu ase to waramen. \s1 Yame boraseni apanewa wat inakamen \p \v 35 Ap mepe sewa arita da yaua Dieriko maniwandiniwa, yame boraseni apanewa da, ap mepe negin etop, ae wande moni menan mup waiwandin. \v 36 Yame boraseni apane ame, waenapan aruga tau amone ununkewa anuni menan singui ma wayawamon, “Ma dim da taiwanin?” \v 37 Mu gare anega wadian, “Iesu at Nasaret apanewa tauen aewan.” \v 38 Yame boraseni boge kaimakaet ven anega wan, “Iesu watageta apane Devit naewa, bagu sisi nenan anu!” \v 39 Namu onamone nagirewa anega diguran, “Nop ae ve,” go me uma sia anega wan, “Apan Devit naewa, bagu sisi nenan anu.” \p \v 40 Iesu ame anuni menan, ae yone yame boraseni apane me inap wat onamopen menan diamon. Me ine taueni gapan Iesu me inap anega wayaven, \v 41 “Ne inagap dim da tat anuingi?” Apan ame gare anega wan, “Ayop, ne yangut tat anuivin.” \v 42 “Umap, yangut ta. Anu tumat nimanegeana menan inak wariagi.” \v 43 Iesu ame wani, no utap apan ame yamewa ase watapen yangut tan. Menan Iesu ewap ae God wa atonasiwandin. Waenapan ap yawane menan iravi God wa atonasiwanumun. \c 19 \s1 Apan Sakias gutut megawa \p \v 1 Iesu pa sewa Dieriko taue aiwandin. \v 2 Pa sewa ame gapan puraput baware apane yaua Sakias iniwandin. Me moni bongamine nagirewa bawarewa mugawa. \v 3 Sakias apan Iesu waine, me dime den menan yawat anu gure taiwandin, go me da ase ya yaven, iwa me apan oninke amba waenapan aru ame iamen, toborane, napamup wanden. \v 4 Menan, Iesu neginaet oniwandini gapan me namup serarat aeni boge oma da yaua Sikamo pain dore, Iesu yawapen men onep wanden. \p \v 5 Iesu oma iap taueni paina ao yave anega wan, “Sakias, serarat vit onak. Wam ma endiwa pa gega gapan waingain.” \v 6 Sakias menawaet viseni boge atonu den Iesu gaunewa tan. Amba dere pa mega amon. \v 7 Waenapan ap mepe iam wanumune, ap yawane gapan notatae anega wane, “Iesu apan koewa pa mega gapan dere wanumopen menan aen.” \v 8 Pa gwanap, Sakias yone Ayop Iesu anega wadien, “Ayop, ne wapena anu. Ne endi wan dim dim nega yon borana upi seu enup kwan purapuse uoni nagirewa munain. Amba den orup da da puraput muga ebo aopan gapan karaua tambuna garewa degede aigap gapan gapan sia munain.” \p \v 9 Menan Iesu gare anega dien, “Wam ma endiwa, dun ganat pa gega tauen, iwa ge watageta apane Eibaraam naewa di. \v 10 Ne, Kimani Vitana Apanewa, God inak mega wakaumene nagirewa yomu tap inak ewakewa munapen menan tauan.” \s1 Moni gwat make maibewa \p \v 11 Iesu waenapan aruga wadidiam wandin gapan mu nop mega anuiwanumun. Ap gapan Iesu Ierusalem tauapen tani menan mu God toemu mega gine tutup da ase venaset anuiwanumun iwa mu anune Iesu pa Ierusalem tauepi gapan me piup iravi ayopewa tata. \p Ap anune menan Iesu maibe gapan sia anega wadiamon, \v 12 “Apan aritawa da, at wandap ayop tapen menan ae amba ewagai sia entan tauapen tan. Sia entan tauepi, me at mega gapan ayop muga taiwandata. \v 13 Aepen tani namup nao nagirewa mega aonagaet munan wan tauane. Moni mega gwat make daiton daiton mune amba anega wadiamon, ‘Moni mame tambun nao tan. Ne mawanap moni watu doriwaniampen menan moni mame eniangin. Ne tauapena gapan sia nenan.’ Amba me at wandap di ayop tapen menan aen. \v 14 Go aritawa ame, at ame waenapan megawa ayop muga ya tat anune menan tanda tan amba sep nagire watu enamon at wandape nagirewa ame anega wadiamon, ‘Nu apan aritawa ma, ayop nuga ya tat anuivin.’ \p \v 15 Go me gaset ayop tan, menan evi amba at mega sia tauen. Taueni amba anega wadiamon, ‘Nao nega taine nagire moni munana wane onamop. Mu moni munana ame watu dorane omewa anupen menan.’ \p \v 16 Nao taini apane namua taue anega wan, ‘Ayop negawa, moni gega daiton nenaana ne garewa ase aigap sia tambun aonagaet genian.’ \v 17 Ayop apane anega wan, ‘Ge nao nega ta kakayat neniana apanewa. Ne otu kamontu genana gapan nona wara ta agingian menan pa sewa baware aonagaet ayopewa endi tat diagiangin.’ \p \v 18 Nao taini apane derewa taue anega wan, ‘Ayop negawa, moni gega daiton nenaana ne garewa ase aigap sia tambun nani yamunaet genian.’ \v 19 Ayop apane sia wan, ‘Umap, ne pa baware nani yamunaet ayopewa endi tat diagiangin.’ \p \v 20 Nao taini dawa inap taue anega wan, ‘Moni gega nenaana sia wat ongena mam. Ne warana wanup muku gapan wa panam karaua baraen wanden. \v 21 Ap tana iwa ge kaimakaet taiana apanewa menan taga tan. Dim dim gega da uoni union waringi. Ge nawak uon taba ya veringi go mondi naingi.’ \p \v 22 Ayop apan ame anega wadien, ‘Ge nao koerage taiana apanewa! Nop gega waana gapan ne diguragain. Ne kaimake taina apanewa amba dim dim nega da uoni ame union warivin amba nawan uon taba ya verina go mondi naivin, ame ge asigigap. \v 23 Menan iwa dimen ge moni nega enine arewa gapan bondan mini ya baraan aigap da ya waraan? Ge ap tapo ne entan tauana gapan, moni enine arewa kwayup taine apanewa, ap mepe moni enaana menan, moni maup mega otu da aigap nenapo.’ \v 24 Ayop anega digureni amba mainap yonane nagire anega wadiamon, ‘Apan ma moni mega daiton waseasen, ame moni aonagaeta neneni apanewa wanan.’ \v 25 Go mu anega wane, ‘Ayop nugawa, me moni gaset aonagaet tambuni, aigap wanat sia waingiana?’ \p \v 26 Ayop apane sia wan, ‘Wapena anun. Nop nega anu taine nagirewa God nop upi sia muneta. Go ya anune taine nagirewa nop otu da anunewa ame sia waseamota. \v 27 Menan endi ne ayop ya tapen menan tandayat nimanegine nagirewa tambun onaen, namunap mapa guran boniga ae semon.’” \s1 Waenapan Ierusalem gapan, Iesu wa atonasen \p \v 28 Iesu gutut mame waiwandin uon taniwa ewap, me pa Ierusalem namu dot aiwandin. \v 29 Iesu pa sewa dere, yaumua Betpadi ge Betani, maniwandiniwa sewa da ap mepe tunup yaua Oma Olip Yanane Tunupewa wakiap taueni. Ap mepe wadiamot dere watu enamo \v 30 anega diamon, “Pa sewa namunup utapa ame aisen tauanewa, use tauan man donki otua da damiga taune yawai. Man ame gagap namu orup da ya amone. En vetan, wat onaen, mapa tauan. \v 31 Ap mepe, orup da yawae singui anega wayawaepiwa, ‘Man ame iwa dimen wat vesiwanin?’ Gare manega wan, ‘Ayop nuga, man donki mame menan wan tauaton.’” \p \v 32 Watu enamoni, dere amonewa gaset Iesu anen anen wani gapan yawane. \v 33 Man donki ine tauan amba wat vesiwanumune gapan, man i apane singui wan, “E man donki ame dimen wat vesiwanin?” \v 34 Amba mu gare anega wane, “Nu ayop nuga, man donki mame menan wan tauaton.” \v 35 Mu boge waran amon Iesu inewa tauan, amba wanup aigape muga da waran man donki gagap aoma baraene amba Iesu wat agoasene man donki ame gagap wanden. \v 36 Iesu man gagap ap aiwandini, waenapan wanup aigape muga tambu tauan amba negina memegamene aen, amba Iesu taue gagap aen. \v 37 Oma Olip Yanane Tunupewa neginewa viseni gapan, ap mepe Iesu pa Ierusalem mainep tauen, ap gapan wadiamot mega aruga iravi atonu den God wa atonasen ve waiwanumun iwa mu Iesu yo ge kiman paua ugup ugup taiwandin yaviwanumune menan. \v 38 Mu anega wane, “Ge Ayop nugawa. God amun mega gapan tauiagi menan wat aipakam gimagia. Nonup kimani paina wandia amba oya oyae den God inap!” \v 39 Parisi nagire ap mepe den. Senao ame anune menan gunat tan amba Iesu anega dian, “Wadianet nugawa, wadiamot gega atonuga manega waiwanumune menan diguguramo, nop ae vep!” \v 40 Go Iesu gare anega wadiamon, “Wapena anun. Mu nop virip vepiwa, agim ata gare ao yone wa atonat nimanegain.” \s1 Iesu pa Ierusalem menan irip wan \p \v 41 Iesu pa Ierusalem konintu taue ase yaveni gapan, bumagewa tuk wan Ierusalem menan irip wan, \v 42 amba anega wan, “Ierusalem nagirewa, baigan negine e endi anu kakayasepen menan anuivin. Go e tanda taiana menan negin ame oagaen wandia ap menan e ya anu awai. \v 43 E baigan negine endi anu kakayasepen menan anuivin iwa, wam oniwan, anavi ega taue tonum ikukuk enu panayain, amba tainamu yamu yamu amboboraep wainiai, amba Ierusalem gapan yonep umap tapiwa ame sin dotoue garip onamoin. \v 44 Amba anavi ega pa mame taue e otu wai den gut kokoeam imayain, ap gapan gwat daiton didi batamene gwarewa diri gagap da ya wandeta. Koewa ma iravi e inayap venaseta iwa God wat inakam imaepan taueni e ya anuina menan.” \s1 Iesu God Paewa unuk aen \p \v 45 Iesu Ierusalem taueni amba God Paewa unuk aen. Ap mepe, wan dim dim muga gare gare une taiwanumune nagirewa gut oimon tau amone. \v 46 Me anega diamon, “God nop mega ok anega sean, \q1 Ne pa nega, waenapan ne inanap mup waine paewa. \m Ok anega sean. Go e taiana up nagire pa muga karauawa mini entanen!” \p \v 47 Amba Iesu wam wam God Paewa gapan God noa wadidiam wandin. Go Pirisi bawarewa ge iup wadidiamuine nagirewa ge ian Diu bawarewa mugawa upi den, Iesu waran togurapen tane. \v 48 Go mu ware togut togut neginewa da ya anun amba taiwanumun, iwa pa nagire Iesu inap darinamu pemagen nop mega anuiwanumune menan. \c 20 \s1 Iesu amun mega noa \p \v 1 Wam da Iesu God Paewa gapan waenapan wadidiam wandin amba God Oit Mega Kakaewa opata taiwandini gapan pirisi bawarewa ge iup wadidiamuine nagire amba waenapan dimae waine nagirewa den Iesu ine tauan anega wane, \v 2 “Ge amun ansena da waran gapan dim dim mame taingi? Amun mame, da genen?” \p \v 3 Menan Iesu gare anega wadiamon, “Ne den singui inayap wayawaepen taivin. \v 4 Singui nega mam, apan Dion dup iamuiwandiniwa ame amun mega aupa kimani ware taiwandin go, gare mapa piupa waenapan upi inamup ware taiwandin?” \v 5 Singui mega anune muk wawa mutan anega wane, “Endi nu kiman amun mega ware taiwandat wata, me anega dianeta, ‘E dimen Dion nop mega ya anu tumasiwanin?’ \v 6 Go nu endi anega watawa, ‘Amun waenapan inamup ware taiwandin,’ ap anega watawa, waenapan ma iragi gwara toguguranain iwa mu anun Dion me God watu eneni apanewa.” \p \v 7 Anega anuiwanumune menan Iesu singui mega garewa anega wadian, “Dion amun ame wareni arewa nu oare.” \v 8 Menan Iesu anega diamon, “Ap menan ne den amun nega amba warana gapan ugup ugup mame taina ya wadiain.” \s1 Egak kwayup taine nagire maibewa \p \v 9 Iesu maibe gapan waenapan anega wadiamon, “Apan da nao egak mega da veren, amba amase taine nagire egak kwayup tapen menan semoni amba ae vemo at da ugup aen, en nononga di wande en. \v 10 Taba maup wamewa taueni gapan piup i apane nao mega apane da watu enen ae egak mega amase taine nagire inamup tauen, maup semua i apane wanapen menan mup wan. Go amase taine nagirewa to papaunagen wa oisene mondi aen. \v 11 Menan i apane, nao mega apane dawa sia watu enen tauen. Go sia to papaunagen me inap ta umamasene menan nao apane ame mondi aen. \v 12 Ap menan, nao i apane apan yampoa sia watu enen. Egak amase taine nagirewa me epi tosisitnagen warup uat enane tau aen. \p \v 13 Amba nao i apane anuan sese anega tan, ‘Ne map anenen tain? Ne otuna imuna inap warina watu enain. Anse, ne otuna yave viripewa tain go?’ \v 14 Otua watu enen oniwandin e egak amase taine nagire paina yawan muk ase ma anega wawa mutan, ‘Piup i apane otua oniwan. Apan mam iman egak ma yon boreta, menan anet togurat boep, amba egak mame boge nu yon borat.’ \v 15 Menan waran sin garip uat enan togurane boen.” Iesu ap anega wan. \p Amba Iesu anega singui wayawamon, “Ap tane menan piup i apane inamup anenen tamota? \v 16 Tave di, me taue egak amase taine nagirewa guramop borit wap, amba egak mega ware waenapan ugupewa munep kwayup tain.” Waenapan nop ame anune menan anega wan, “Akae, manega ya venasep, nu tanda!” \p \v 17 Ap wane menan, Iesu kem kem usenagaet yawamo anega wayawamon, “Go God nop mega ok mame anega seane iwa mega anenen wai? \q1 Agim ame pa tuine nagirewa tandayasen, koerage dian, \q1 go God agim ame ware entanen amba pa tuine danewa venasen. \m \v 18 Menan waenapan da da agim ame aigap onan geamopiwa, ame kaime no topait wa pait ta semuroro ta seta, go gare agim ame orup da aigap gearepiwa ame to gogotonagep atabobo venaseta.” \s1 At i nagirewa moni seait go uon? \p \v 19 Iesu maibe mame waiwandini menan, pirisi bawarewa ge iup wadidiamuine nagire den Iesu ambot warapen menan negin yop taiwanumun. Iwa mu asigimup maibe ame mu koewa muga menan waiwandin. Go mu waenapan tamu anun menan Iesu evi amba to warat anun. \p \v 20 To warapen menan amat taiwanumune nagirewa, Iesu enu yawa wapen menan gopat nagirewa karaua moni munan amba Iesu inap watu enamon. Mu mondigawa nagirewa mini tan iwanumun go singui tangui gapan Iesu nop da wabambamasepiwa, ap gapan mu anu to ware amo, at ame bawarewa apanewa nani gwanap barain. \v 21 Ap menan, wam da, mu Iesu inap singui anega wayawan, “Wadianet nugawa, nu asiginup ge waenapan muk anen wane taine ame menan ge imuga potaga ya wariniwa, go ge nop tavewa gapan God dim dim anuini om ap gapan tainampen neginewa wadianianawa. \v 22 Menan nu singui nuga mam. At Rom ayopewa Sisa nu moni se wanata ame gapan nu Mosis iup mega yamatait go uon?” \p \v 23 Go mu nanamaset wan taiwanumune Iesu me asigip tan, menan me anega wan, \v 24 “Endi moni agim makewa da ewanegen. Yao, moni ame gamup da yaua o guewa ok seane?” Mu gare anega wan, “Ame ayop Sisa yaua ge guewa.” \v 25 Me sia wadiamon, “Ap menan, wan dim dim Sisa mega wandepi ame Sisa di wanapen. God mega wandepi, ame God di wanapen.” \v 26 Mu nop mega anune gapan gare tarak wan no uon wanumon. Waenapan namumup Iesu nop da anenen wa koeamep warapen menan tane go umap uon. \s1 Borit wane nagirewa sia yon wanumoin \p \v 27 Amba dugup Sadusi nagire, upi Iesu inap tauan. Mu dugup anu tumat muga gapan waenapan manega wadidiam wanumun, “Borit wata sia ya inak nitait.” \v 28 Menan Iesu inap singui anega wayawan, “Wadianet nugawa, watageta apane Mosis nunan iup ogewa anega sen, ‘Apan da waenewa otu uon boepi gapan me gwaniwa kwapura ame naise tasewa uewa orup se wanep.’ \v 29 Endi apan upi tatap gwanip yananewa nanin yamunaet yamunewa dere mugenat wanumon. Namu bonewa mugawa waen naiseni go me otu uon boen. \v 30 Menan gwaniwa ewap yaneni, tasewa kwapuraewa sia naiseni go otu uon boen. \v 31 Amba yampoa yaneni, waen ame naiseni go otu uon sia boen. Amba upinewa iragi ap anega tan orup ya sean amba borit wane. \v 32 Amba uiwa waen kwapura ame den sia boen. \v 33 Menan endi apan nanin yamunaet yamune dere waen ame naitanewa go wam uiwa gapan waenapan inak muse sia yon wanumopi waen ame apan ansenawa waenewa?” \p \v 34 Iesu nop ame gare anega wadiamon, “Endi waenapan naine musiwanum amba ore wai naine mutapen men muniwanum. \v 35 Go waenapan borit wane evi amba sia yon wanumopi inak yaibobot eviwa gapan mu gare gare ya naine mutain den ore wai naine mutapen menan ya munain. \v 36 Iwa mu anea umap wanumoin sia ya borit wain. Ame mu God otu waiwa iwa mu bop gapan God amun mega gapan sia yon wanumopi menan. \v 37 Borit wane nagirewa evi sia inak muse yon wanumopi ame tavewa apan Mosis ok namua seni gapan wa ewanen. Oma ut yagit wandin yaveni guturewa gapan ok anega sen, \q1 God anega wan ‘Omae baewa Eibaraam, otua Aisik, \q1 amba upewa Diekap, mu God muga daiton ame ne di.’ \m \v 38 Nop ame gueguewa mam, waenapan kabaniwa ge bonigawa mu God yamap iravi kabani wanumamun, iwa mu guamu den.” \v 39 Iesu ap anega wani menan iup wadidiamuine nagire upi anega wan, “Wadianet nugawa, nop gega kakae di waan.” \v 40 Ap anega wane iwa mu tap tan inap singui sia ya wayawan. \s1 God Keriso mega Iesu \p \v 41 Iesu singui Sadusi nagirewa anega wayawamon, “Anenen gapan God wa watu eneni Keriso mega me watageta apane Devit naewa? \v 42-43 Ame tave di, go? Iwa watageta bukaewa, yaua Sam, gapan Devit Keriso evi amba me denip gapan tauapen menan ok anega sen, \q1 God yone Ayop anega wadien, ‘Nanina nutup arigewa gapan, \q1 ae wanigingan, ne anavi gega tambup, \q1 gauaragap singapena menan.’ \p \v 44 Nop ma gapan, Devit yone Keriso inap me Ayop diwandin go Devit namu yaneni apanewa amba Keriso evi yanen menan anenen entane Devit naewa mega ayop dien?” Iesu singui ap anega wan. \s1 Iup wadidiamuine nagirewa koewa mugawa \p \v 45 Waenapan Iesu nop mega anuiwanumune gapan wadiamot mega sia anega wadiamon, \v 46 “God iup mega wadidiaine nagirewa munan ae yao kakayasen amba yon iwanian. Ian ame mondi yonane wanup kakae guragut enane, waenapan ase yawamopen menan apan apan tainewa, amba taba une taine arewa gapan amopi waenapan gaun munat anuiwanum. Amba den Diu opata waine paewa o barip gagewa gapan watat kakae iragena gagap wanumot anuiwanum. \v 47 Go mu waen kwapura kaimakaet enu yawamon wane gapan kwapura puraput ge pa mugawa den tambune. Ap tane go mup paewa gapan waenapan yamamup muk ingane tap kakae tapen menan, God inap mup wa nonongaminewa. Koewa ap tainewa menan wanene baware aigap yawain.” Iesu ap anega wan. \c 21 \s1 Waen kwapura moni God inap ian garaet tan \p \v 1 Ap mepe, Iesu yangut ao taiwandini, me kwan puraput nagirewa upi yawamon pa Ierusalem, God Paewa gwanap, moni garaet muga enine arap eniwanumun. \v 2 Den me yaveni inak daiton yaven, kwapura koentu da taue moni mega dendeniwa dere otu ame enen. \v 3 Iesu yaveni anega wan, “Ne tave di waivin e anun, kwapura koentua ma yan mega tani arita, kwan puraput nagirewa yan muga tane gauarap. \v 4 Iwa mu yan tanewa bondan muga omewa anun gapan tan. Go waen kwapura koentu mame kayawan tainiwa, evi ware na iniwanda wanda iragi yan taitamen.” \s1 God Paewa tobebenagepi noa \p \v 5 Iesu wadiamot mega upi God Paewa yawane anega wan, “God Paewa yawat mega kakae iragen iwa waenapan garaet muga God wananewa ap gapan gwat kakae guragut gapan kaitan tune.” Go Iesu gare anega wadiamon, \v 6 “E pa mame endi yavisiana menan waiwanin. Wamewa iman tauepi gapan Diu anavi ega taue pa ma iragi to bebenak ae seain, gwat da daiton didi batamene diriga aita ya wanumoin.” \v 7 Mu gare singui wayawan, “Wadianet nugawa, wan dim dim arita mame andi amba venasiwandata? Amba venasepen taiwandapina, paua mega dim dim da namu taue aiwandapina yavinain?” \s1 Ita anan bagu sisi wamewa oniwan \p \v 8 Iesu gare anega wan, “E yao kakayat amba wanien, da aopan wababayan imaepi tawa. Waenapan iman arugataet taue, ne yauna gapan ebo aopan waiwanumain, ‘Ne Keriso, God wa watu enanegeni di, tauan waivin, God wam mega mame tauen.’ Ap wapi go ewamup ya aisene. \v 9 Ita anan agagae taue aiwandapina yawanewa, ame tap ya anu gurane. Inak aru mame namu venase di tau aeta, go wam uiwa ap mepe ya taueta.” \p \v 10 Amba den Iesu anega diamon, “Piup da da ge toemu da da yon wanumo ita anan gare gare tain. \v 11 Amba sia, piup nutanut enu tau aeta, enup wankakao tau aeta amba vek ato bararae tau aeta. Dim dim koewa ugup ugup taueta den kiman gapan paua ugup ugup tauepi yao seke take taiwaniai. \p \v 12 Inak mame venasepen taiwandapinawa, waenapan namu ta koeragam imain amba Diu opata waine paewa gapan wanene tayain amba gwat noke gapan seayain. E ne dugup nega nagirewa menan, wanene taepen menan ayop baware nagirewa ugup ugup namup tam nauyae amoin. \v 13 Mame gapan, ne oitana wadidiamopen menan wam ega arogawa ame venaseta. \p \v 14 Go endi namu anu yao se yao ya tane. Wam namuyape onini tantan ega tapen menan gop ya anuiwanian, \v 15 iwa ne nop dimat enapena gapan, gapan di waiwanian ame anavi ega ya watanayain go mu nop ega garewa wapen gapan waramatain, umap ya wain. \v 16 Ap gapan, e inae mamae, tatae gwani, amba dugup egawa evene wai den yone ominaya wap, amba waenapan guraep borit wai. \v 17 Nenan waenapan iravi anu koeam imain. \v 18 Go gop ya anune, iwa wan dim dim ontotu baware mame da ya one araeta. \v 19 Iwa nenan kaimakaet ta waniwaniampina inak di wariwaniai.” \s1 Pa Ierusalem evi to koeragamepi oisewa Iesu namu wan \p \v 20 Iesu sia anega wan, “Anavi nagire pa Ierusalem taue ikukuk enpanepi gapan e anui, pa Ierusalem konintu wa koeamain. \v 21 Ame venasepi wamewa gapan, at Diudia nagirewa tap serarat tunup dot amop. Pa Ierusalem gapan wanumuine nagirewa ae ve amop amba egaga inine nagirewa pa Ierusalem sia entan ya tauep. \v 22 Iwa wae wae nemoro mame one aigamup wandepi ame wataget God nop mega ap ok seane inepi wamewa. \v 23 Wam ame inepi wamewa, kaiwan, waen bagu dena o orup otu ine amape nagirewa inamup kaimake den! Piupa anan bagu sisi baware yawai amba God gari gangan mega inayap taueta. \v 24 Ap gapan den, waenapan upi ita no utap boniga inain amba upi at at ugup ugup tam naumo amoin. Diu uon ian ugupe nagirewa pa Ierusalem wa koeragam wanumain. Amba God om enuni wamewa gapan ma iravi uon tata.” Iesu ap anega wan. \s1 Kimani Viseni Apane sia viseta \p \v 25 Iesu sia anega wan, “Wam ame gapan, paua ugup ugup yawat mega wam gapan, siragam gapan amba buanae gapan muk muk tapi waenapan irewa yawain. Amba piup gapan, at da da wande aeniwa iman puiman nikuru enu one toponage ame gapan den tap baware anuin. \v 26 Wam ame gapan, borit wa seke seke ta ise geam ase geam taiwanumain iwa dim dim da piup gapan venasepi tawa. Ame gapan kiman aroewa ame ugup ugup erere goyago amoin. \v 27 Ap wamewa tauepi, Kimani Vitana Apane paua nega kimani tapena yawai. Amun baware, oya oya ganasewa nega den irikup nokap tauapena yawanegai. \v 28 Wan dim dim mame venase tau aiwandapina gapan, ao yon wanien, yangut ao kiman yawai, iwa God konintu wat inakam imaeta.” Iesu ap anega wan. \s1 God toemu mega konintu \p \v 29 Iesu maibe gapan anega wadiamon, “Yangut tan, oma baip ge oma upine den guegue muga yawamon. \v 30 Gua ewake topi anuiwanin, bodu wamewa konintu taiwan. \v 31 Ap umap sia, e wan dim dim mame tau aiwandapinawa, e anega anui, God toemu mega aroewa konintu taueta. \v 32 Ne nop tavewa wadiaepen anun. Endi mame piupa yanane wanumamune nagirewa, wam muga gapan wan dim dim mame venat taue aep amba borit wain. \v 33 Piup ge kiman iman ise wat museta, go ne nop negawa di wande aiwandata.” \s1 Wam wam nene yamam tan amba iniwanian \p \v 34 Iesu sia anega wan, “Ap menan yambuni wanien, wam ega wakauman baripaet ya ta isiwanian, kaum kaimake dena usenagaet ya naiwanian, amba wan dim dim piup ma megawa menan ya anu guran taiwanian. Iwa denkoe patukarewa muk waini mini God wam mega ap umap inayap tauepi tawa. \v 35 Wam ameme waenapan at at iragi inamup taueta. \v 36 Ap menan nene yamam wam wam pot poraet taiwanian. Itan bagu sisi wamewa ameme inayap tauepi kaimakaet di waniepen menan inap mup waiwanian. Amba den Kimani Vitana Apanewa namunap yonan tap ya anupen menan mup waiwanian.” Iesu anega wan. \s1 Iesu wam mega uiwa \p \v 37 Amba Iesu God Paewa, Ierusalem gapan, pot pot wadiam wandin go mum gine me pa Ierusalem ae ve Oma Olip Yanane Tunupewa dot ae ap mepe iniwandin. \v 38 Menan waenapan wam wam pot poraet mumaget iragen, Iesu nop mega anupen menan God Paewa tauiwanumun. \c 22 \s1 Iesu topen noa karaua barimen \p \v 1 Diu nagirewa barip muga yaua Taba Buredi Ya Tutut Waine Baripewa yaua da Paina Yamaseni Baripewa konintu taiwandin. \v 2 Ap gapan, pirisi bawarewa iup wadidiamuine nagire den anenen ta amba Iesu karaua ware togurapen neginewa noa panan waiwanumun iwa waenapan tamu den anuiwanumun. \s1 Apan Diudes Iesu omine wan \p \v 3 Amba Seitan apan Diudes, yaua da Iskeriot, potap unugen. Diudes me Iesu wadiamot mega aonagaet pusinawan derewa apane da. \v 4 Menan, Diudes ao yon wande boge pirisi bawarewa ge God Paewa ita yamewa nagire den tanamo, amba Iesu omine wani anenen to warapen menan noa wan. \v 5 Nop mega wan anune mu aton anun menan garewa moni wanat wane. \v 6 Apan Diudes nop ame tanam wan, umap tani gapan, ae negin arogawa da yave, amba Iesu karaua ware munapen menan amat taiwandin. \s1 Barip napen men taba tugun \p \v 7 Barip Taba Buredi Ya Tutut Waine Baripewa yaua da Paina Yamaseni Baripewa napen taiwanumune. Wam ame gapan, Diu nagire gutut muga ayamat tapen menan man sip otua upi tambun gurane. \v 8 Menan, Iesu apan Pita ge Dion watu enamo anega wadiamon, “Aisen Paina Yamaseni Baripewa wanin nana arewa da yop tan amba wan dim dim bongam bongam tan.” \p \v 9 Mu singui wayawan, “Endi ge taba nana at ansena gapan bongam bongam tat anu nimaningi?” \v 10 “A, wapena anun. Aisen pa sewa ame tauane, apan da kaum udan wat aepi apanewa tautanan amba evip aisen pa da dorepi den doran. \v 11 Pa i apane anega wadian, ‘Wadianini apanewa anega wan, Ne pa gwane ansena ange wadiamot nega den Paina Yamaseni Baripewa nait?’ \v 12 Apan ame, pa gwane aigapewa baware da ame gapan watat iravi gaset tata kakayat tane amena ewaeta. Ap mepe taba wat iran.” \v 13 Ap anega wani menan, mu amon pa tauan amba Iesu wani no usewa gapan yao ge yao di amon. Amba pa ap me gapan Paina Yamaseni tabaewa, ap mepe wat iran. \s1 Iesu taba mega uiwa \p \v 14 Taba nana wamewa taueniwa, Iesu watu enamot mega nagire den taba wantarewa gapan ae wanumon. \v 15 Iesu anega wadiamon, “Ugu vegaek bagu sisi amba tanain go namu Paina Yamaseni Baripe mame e den napen taiangina menan imuna potana waria. \v 16 Wapena anun, piup gapan, barip nega uiwa mame naian. Iwa iman barip mame tavewa God toemu mega gapan arogamepi amba ne barip mame sia nain.” \p \v 17 Ap anega wani sip ware God inap gaun wa anega wadiamon, “Oma wain makewa kaumewa ma waran, ek yan ase ma sean nan. \v 18 Wapena anun. Kaum wain mame ne sia ya nain go God toemu mega tauepi amba sia nain.” \p \v 19 Amba Iesu taba buredi semua ware God inap gaun wa, wa paise watu enamot mega mune, amba anega wan, “Mame etunawa enan bariangin. Anu nimanegepen menan taba mame naiwanian.” \p \v 20 Ap umap sia, taba nane ewap, Iesu sip wareni boge anega diamon, “Kaum wain mame deninawa enan tau viseniwa, God e waenapan mega, ne denina gapan agi ewakewa wa agiat imaeta. \v 21 Go anun! taba naitoni wantarewa gapan ominana wani apanewa da mapa inanap den wandia. \v 22 God negin mega, Kimani Vitana Apanewa gase wat neneni ap omewa gapan bonigatain, go kaiwan, ominana wani apanewa itan baware yaveta.” \v 23 Ap anega wani gapan watu enamot mega muk ase ma wawa mutan anega waiwanumun, “Nu nimakanup orup ansena da inak koewa ame tata?” \s1 Apan ansena bawarewa noa \p \v 24 Amba, watu enamot megawa mu apan ansena da bawarewa tata menan gare gare notatae waiwanumun. \v 25 Menan Iesu yone anega wadiamon, “God ya anuine nagirewa ayop mugawa kaimakaet wapi gauarap wanumune nagirewa nop ame bagu sisie den anu wariwanum. Go ayop mugawa ame muk anega anune, ‘Nu gauarape nagirewa munan ago taintoni nagirewa.’ \v 26 Go e ap anega ya tane. Go gare e orup da ayop taniwa, ame aoma vise orup mondigawa mini tap. Amba ayop egawa aoma vise ayamat taini apanewa mini tap. \v 27 Menan endi, apan aritawa da, apan wantat gapan wandiniwa bawarewa o taba mega waniniwa bawarewa? Tave di, apan bawarewa ame wantat gapan wandini apanewa. Go ne, yaumakayap tauan, taba enina apanewa mini tainawa. \p \v 28 Tave di, ne itan bagu sisi ugup ugup anu taningina e ne inanap wainean. \v 29 Ap menan, endi ne Mamana toemu mega amunewa neneni ap umap ne God toemu mega amunewa enain. \v 30 Menan toemu nega gapan taba ge kaum nega nai. Amba den ayop watarewa ega ega gagap waniai amba Isurero nagire dugup ega aonagaet pusinawan dere kakaewa koewa muga wanene tamoi.” \s1 Pita Iesu waboborepi noa \p \v 31 Iesu anega wan, “Saimon, Saimon, nop ma anu. Tavewa ge otarewa pemagine mini e koewa kakaewa yan seapen amba ta koeragam imaepen menan Seitan e iraya yawapen men God inap singui wayaven. \v 32 Go Saimon, ge anu tumat kin kin anuiana ame aoma ya vitapen menan God inap genan mup waingin. Iwa koewa gega tawa amba nenan sia ongewa ameme gatawan tatak gwanik wat kaimagam mumapen taingan.” \p \v 33 Pita gare anega wan, “Ayop negawa, ge gwat noke agewa o bop menan agewa, ne den angepen menan amat tan di wanigain.” \v 34 Wani go Iesu gare wadien, “Pita, ne wapena anu. Endi wam koni yampoa gapan ge waboboranegai amba kumkum nop wata.” \s1 Bagu sisi wamewa oniwan \p \v 35 Iesu wadiamot mega singui wayawamon, “Manap ne watu enaen aiseanawa, moni igewa da uon, ik pokaetawa da uon, amba pusi okomewa den uon, wam ame gapan e wan dim dim menan bumbam da tayan go uon?” Mu gare anega wane, “Uon, inanup iravi umap.” \p \v 36 Ap menan Iesu anega wadiamon, “Wataget ap umap di iwanian go endi moni igewa o ik da inayap wandepiwa ame den di tambun. Amba den inak kwayupe menan kereba inayap ya wandepi wanup ega ase une tan amba garewa gapan kereba da une tan. \v 37 Iwa wapena anun. Wataget God nop mega ok seane tavewa mega ne me di. Mu ok anega seane, \q1 Waenapan anega wan, ‘Me koewa nagire garewa muga den waren.’ \m Oitana ok ap anega seane, menan ap anega di venaseta.” \p \v 38 Amba watu enamot upi anega wan, “Ayop nugawa, ma yao. Nu kereba dere den tambuton.” Go Iesu gare manega diamon, “Ap anega ya tane, kereba ega ae sean.” \s1 Iesu God inap mup wan \p \v 39 Amba Iesu pa Ierusalem ae ve tau ae, pot pot taini mini sia Oma Olip Yanane Tunupewa dot aen amba wadiamot megawa evip amon. \v 40 Ap mepe tauane anega wadiamon, “God inap mup wan dim dim da pusia warupepi tawa.” \v 41 Ap gapan Iesu mu ae vemo mainantup asira aen, boge omanip enu mup anega wan, \v 42 “Maman, ge men anu gurawa, ugu vegaek anupena ao waseanek, go mame ne anut negawa uon go gek anuiana gapan di ta.” \v 43 Ame gapan anea aupa kimani taue, inap venase amba epara wanen. \v 44 Amba Iesu bagu sisi anu taneni baware iragen menan God inap mup kaimakaet sia di waiwandin. Gatok denip mini taue vise piupa seu endumen. \p \v 45 Mup mega uon tani ewap, ao yone watu enamot mega inamu ae yawamoni, bagu sisi arita anu tanane iwa mu aup iniwanumun. \v 46 Me anega diamon, “Iwa dimen aup iniwanin? Ao yonan, God inap mup wan, iwa pusi warup da inayap tauepi tawa.” \s1 Ita nagirewa Iesu waran amon \p \v 47 Iesu nop ap waiwandini gapan, apan Diudes, watu enamot mega aonagaet pusinawan dere apane da, apan aruga naumo onen. Iesu ware ua topen men tauen. \p \v 48 Go Iesu singui anega wayaven, “Diudes, endi ge ua gega gapan Kimani Vitana Apanewa ominana taingi?” \v 49 Watu enamot mega Iesu warapen menan tane yawan, anune menan mu singui anega wayawan, “Ayop, kereba nuga ma gapan guramoit?” \v 50 Boge Iesu watu enamot da yone pirisi ayop mugawa ago megawa darinewa nutup to kuasen. \v 51 To kuaseni menan Iesu watu enamot megawa anega diamon, “Anan ae vean, mame da sia ya tane!” Amba Iesu apan ame darinewa wat enasen, kakae tan. \p \v 52 Amba pirisi bawarewa ge God Paewa ita yamewa nagire ge waenapan dimae waine nagire Iesu warapen men tauane gapan Iesu inamup anega wan, “Endi, ne up apanewa mini waranegepen menan kereba ge kepata tam tauayan? \v 53 Ne wam, wam God Paewa gapan wanigingina ya waranegean go endi waranegepen taiwanin. Sisip aroewa wamewa mame di taueni menan e koewa tapen amunewa ap gapan di tauen.” \s1 Pita Iesu waboboren \p \v 54 Ap mepe boge ita nagirewa Iesu to waran amba pirisi aritawa mugawa pa mega nau amone. Pita kara karaua ewamup wandap oniwandin. \v 55 Pirisi aritawa mugawa pa mega sinewa gwanap arok da gapan ita nagirewa irot menan oma watu tugun iragi ap mepe enpanan wanumon, amba Pita taue ap mepe den tanam wanden. \v 56 Amba ap mepe nao taine waenewa da taue, Pita oma ganasewa gapan wanden mana mana use yave anega wan, “Apan mame Iesu den iwandini apanewa da!” \v 57 Go Pita ae wabobore anega wan, “Ae, waen negawa, apan ame ne oare.” \p \v 58 Amba wam koni ap gapan sia apan da den Pita yave anega wan, “Ge Iesu ewap ingiana ap da den di!” Go Pita sia anega wan, “Ae, apan negawa, ne uon.” \p \v 59 Wam airase da sia uon tani ewap, apan da ugup kaimakaet anega wan, “Apan ma at Galili apanewa, Iesu enana tan ini di!” \v 60 Go Pita sia anega wan, “Apan negawa, ge anen waingiana ne oare!” Pita nop mame waiwandini gapan, kumkum boge no utap wan. \p \v 61 Ap gapan, Ayop Iesu to entane Pita kem kem yaven. Muma wani Pita sia anu aven, ‘Mum endiwa ge koni yampo waboboranegewa amba kumkum wata.’ \v 62 Anuni boge garip tau ae irip koevet wan. \s1 Ita nagirewa Iesu wa koeragamen \p \v 63 Ap mepe, ita nagirewa Iesu warane nipep dian to papaunagen. \v 64 Amba Iesu yamewa pan boran amba ton anega diwanumune, “Imugap wa anut, endi da togen?” \v 65 Anega wa koeragamene nop aruga sia nipep ugup ugup waiwanumun. \s1 Iesu kansoro nagirewa namup yonen \p \v 66 Ap gapan, woup ase nenen waiwandiniwa, Diu Kansoro nagirewa ame dima waine nagirewa ge pirisi bawarewa ge iup wadidiamuine nagire tauan iragi ap mepe, pa gwanap, to iamen. Ita nagire Iesu wat onamon. \v 67 Ap gapan, Kansoro nagirewa Iesu anega singui wayawan, “Wa anut, ge God mega wa watu enageni Keriso di go uon?” Iesu gare anega wan, “Ne wadiaepena e ya anu tumat nimanegai. \v 68 Amba ne gare singui wayawaepena, e garewa ya wadianegai. \v 69 Go endi mame use wande aeniwa, Kimani Vitana Apanewa, God Aigap Iragenawa mainewa nutup gapan ae wanigain.” \p \v 70 Amba mu iragi singui anega sia tane, “Ap waana gueguewa ame ge God Otua di?” Iesu gare anega wan, “E, ap me di waiaisi.” \v 71 Iesu ap wani menan, Kansoro nagirewa gare anega wan, “Endi nu dimen no oise wadian dian nagirewa munan waivin? Mame no kaime gapan gaset mek ebo wani anuton.” \c 23 \s1 Iesu apan Pailat namup yonen \p \v 1 Wam ame gapan, kansoro nagirewa yonan, Iesu waran, Rom ayop mugawa apan yaua Pailat ine wat nau amon. \v 2 Ap mepe tauane anega enu yawan waiwanumun, “Nu apan mam waenapan nuga aopan wababayan mumiwandini menan waraton. Amba ayop nuga bawarewa Sisa moni mega ya waniwanumampen menan diamuiwan. Amba me mek ayop da God mega wa watu eneni Keriso waiwan.” \p \v 3 Menan apan Pailat Iesu singui wayaven, “Ge Diu nagirewa Ayop mugawa go?” Iesu gare wan, “E, ge ap me di waiagi.” \v 4 Apan Pailat pirisi bawarewa, waenapan den anega wadiamon, “Apan ma koewa mega da ne ya yaviangin.” \v 5 Go mu kaimakaet sia waiwanumun, “Iesu waenapan wadidiam wandini gapan wa danigam mume taiwandin. Namu at Galili amba at Diudia iravi mame den ap anega taiwandin.” \s1 Iesu ayop Erot namup yonen \p \v 6 Pailat nop ame anuni menan singui anega wayawamon, “Me at Galili apanewa go?” \v 7 “E, me at ame apanewa di,” anega wane menan at Galili Rom ayopewa yaua Erot, me pa Ierusalem daio taueni menan me inap watu enen. \p \v 8 Erot inap tauane gapan, ayop Erot Iesu yaveni aton baware tan iwa Iesu oit mega wataget anuiwandin yawat anun. Amba Iesu yo da tapi yawat anun. \v 9 Ap menan, ayop Erot singui tangui arugataet wayaviwandin, go Iesu no uon wanden. \v 10 Pirisi bawarewa ge iup wadidiamuine nagire den yonan enu yawan kaimakaet dian waiwanumun. \p \v 11 Ame gapan, Ayop Erot ita mega nagirewa den, Iesu wa koeragamen nipep dian. Amba waran, ayop guegue mega mini wanup kakaewa pan wanan amba ayop Pailat inap sia watu enan. \v 12 Wataget ayop dere Erot ge Pailat anavi taiwanumun go wam ame gapan mu evenan tan. \s1 Iesu boepen menan dian \p \v 13 Amba ayop Pailat pirisi bawarewa ge Diu bawarewa nagire upi amba waenapan iravi den munan wan, tauan. \v 14 Amba anega diamon, “Apan ma inanap wat nau onayan amba waenapan aopan wababayan mumiwandini oise wayan. Menan namuyap singui tangui gapan ne me enu yawan wan. Go endi wapena anun. E koewa mega aruga batnagean go koewa mega da ne ya tautanan. \v 15 Amba sia ayop Erot den koewa mega da ya yaven menan nunan watu enen sia onen. Koewa mega boe boe da ya tan. \v 16 Ap menan ne wapen mondi gaut arep amba tau aeta,” ap anega wan. \p \v 17 Iwa Pailat ian Diu nagirewa aton munapen menan, en gapan gapan Paina Yamaseni Baripe wamewa gapan, gwat noke apane da wat vesep tau aepen tainiwa. \v 18 Nop ap anune menan waenapan iragi, ve anega wan, “Iesu wat aisen togurane boep. Gwat noke apane Barabas nunan wat veta tau aep.” \v 19 Wataget da apan Barabas pa Ierusalem gapan Rom bawarewa nagirewa inamup ita anan tapen men waenapan anan datnak mumen amba me upi guramon borit wane menan bawarewa nagire waran gwat noke baraene iniwandin. \p \v 20 Go Pailat Iesu veset tau aet anuni menan waenapan aigap aigap diamo wan. \v 21 Go waenapan senao wa ge wa di taiwanumun, anega waiwanumun, “Oma korosi gapan togurane boep! Togurane boep!” \p \v 22 Amba Pailat koni yampoa sia diamo anega wayawamon, “Iwa dimen togurat waiwanin? Koewa mega dim da tan? Koewa mega boe boe da ne ya tautanan. Ap menan ne wapen gaura to vep amba tau aeta.” \p \v 23 Go waenapan Iesu di boepen menan senao paina iragen da waiwanumun. Menan Pailat nop muga anun. \v 24 Ap menan Pailat Iesu boet wan. \v 25 Gwat noke apanewa Barabas, wataget pa nagirewa anan datnak mumen amba waenapan upi guramon borit wane apanewa, Pailat wat vesen tau aen. Go Iesu ware anut muga anuine tapen menan ase munen. \s1 Iesu togurapen waran amon \p \v 26 Iesu wat nau amuiwanumune gapan, apan yaua Saimon at mega Sairini at wandap da gapan Ierusalem oniwandin, negina tautanan. Iesu oma korosi mega waseasen Saimon onep baraene ware Iesu ewap aen. \p \v 27 Waenapan arugataet den ororom warupiwanumun, ame nimakamup waen upi den ap mepe bagu sisi anu tanan menan irip wa amuiwanumun. \v 28 Ap menan, Iesu inamup to entane anega wadiamon, “Pa Ierusalem waene wai, nenan irip ya wane go otu wai den ek ingane iria wan. \v 29 Iwa, wam oniwandini waenapan iman anega wain, ‘Waen otu uon irak musinewa amba orup waen am ya mun yawane nagirewa mu inak muga endi bemta, menan mu aton taiwanum.’ \v 30 Wam ame gapan waenapan tunup inap anega wain, ‘Tunup, beut git aiganup aoma geak, nu borit wat!’ Amba togan inap anega wain, ‘Togan ge ukum umane gwanap karaua waninet!’ \v 31 Endi wam kakaewa gapan waenapan koewa mame tainewa, wam iman wanene wamewa gapan mu anenen tain? Iwa endi ma e duewa ega wamewa gapan go evi amba tane inaepi wamewa, e anenen tai?” \s1 Iesu oma korosi gapan tobatamen endawan \p \v 32 Amba ap mepe, up apane da dere, Iesu den guramo boniga semopen menan naumo amon. \p \v 33 Amone at yaua Apan I Kaime Arewa tauan. Ap mepe apan koerage dere Iesu den oma korosi gapan paina gut batam dawamone, dawa nutup arigewa gapan amba dawa senip arigewa gapan dawamon. \v 34 Amba Iesu God inap anega mup wan, “Maman, koewa muga anu ae ve. Dim da taine mu oare.” Ita nagirewa wanup mega orup ambe da wareta, menan kae otu da tane amba waran. \v 35 Amba ap mepe yonane nagirewa yangut taiwanumun go Diu nagire bawarewa mugawa wawa koko inap anega wan, “Waenapan upi wat inakam mumen. Menan endi me God mega wa watu eneni Mesaya wandepiwa, mek ingane wat inakamep yawat.” \p \v 36 Ap mini sia, ita nagirewa onam Iesu inewa tauan nipep wan. Amba mu kaum sisi dena yaua viniga wanat anun. \v 37 Mu anega wan, “Ge Diu nagire ayop mugawa waingewa gek ingane wa inagita nu yawaget.” \v 38 Amba, ap mepe, Iesu korosi mega i kaimap ok manega sean tobatamene, Ma Diu Nagire Ayop Mugawa. \s1 Apan koeragewa da imua entanen \p \v 39 Amba, up apanewa da, den to endawanewa, Iesu inap wawa koko ta anega wan, “Ge God mega wa watu enageni Mesaya di? Menan gek ingane wa inagit amba nu den wa inak nitat!” \p \v 40 Go up apanewa dawa anega diguren, “Ge God tawa anuingi go uon? Nu yampo koerage dianene. \v 41 Go gende itan nunane, iwa nu inak nuga koewa taitoni yamewa menan itan ma warianit. Go apan mame koewa mega da uon.” \v 42 Amba apan ame Iesu anega dien, “Iesu wam ma endiwa toemu gega posewa unugewa ne den anu nimanek.” \v 43 Iesu gare anega wadien, “Wapena anu. Wam ma endi nu gende at kakaewa kiman tauait.” \s1 Iesu boen \p \v 44-45 Wam ianupe wariwandini gapan, piup ame iravi mum tatarin tunu sisip taue ae wanden aeni amba wam airase yampoa waren. Iwa wam ganasewa uon tan. Amba Ierusalem God Paewa gwanap wanup nononga antapenanewa ame yaumakap bebep wa ase ma wanden. \v 46 Ame boge Iesu wawa sisi kaimakaet ta anega wan, “Maman, ne guana nanik gwanap ae bariangin.” Wani boge gaup mega uiwa use puk wa tau aen boge boen. \p \v 47 Ita yamewa apane da, ame yaveni, God yaua ao ware anega wan, “Tave di, apan ma kakaewa di, koewa da ya tan.” \v 48 Amba, waenapan aruga ewan tauan amba ita nagire dim da taiwanumune yawane bagu sisi anun kaiwan baiwan wain en boge pa muga muga entan amon. \v 49 Iesu evene waiwa, amba waen upi at Galili gapan tautan onamone den, mu wandap yonan yaviwanumun. \s1 Iesu etua dagupa baran \p \v 50-51 Ap mepe apan da yaua Diosep, pa sewa yaua Arimatia apanewa da, wande en. Me apan kakae amba ian Diu nagirewa kansoro muga apanewa da. Me evene wai, Kansoro nagirewa, namu Iesu noa panan wan to waran taiwanumune go me den ya taiwandin, iwa me God toemu mega onini nauase tainiwa. \p \v 52 Me ayop Pailat ine ae mup anega wan, “Iesu etua nen.” Amba Pailat umap wan. \v 53 Menan me Iesu etua wa totnak wat vise wanup nononga kakaewa gapan viri viri waren amba dagup ewakewa da nanip kaitanewa gapan baraen. Dagup ap me namu da ya danamene. \v 54 Mum gine ameme Diu nagirewa barip menan taba bongamiwanumun, menan Diu pura bawarewa wamewa imanawa amba taueta. \p \v 55 Amba ian waen at Galili gapan Iesu tautanan onamone ame Diosep ewap amon amba dagupa anenen baraene gueguewa yawan. \v 56 Boge mu pa sia entan amon. Kaum tutu denawa Iesu etua enu iapen menan bongam bongam ta seapen menan amon. Amba wam pura bawarewa menan mu God iup mega wani ame viriwa tan menan wagat wanumon. \c 24 \s1 Iesu boe inakae yon wanden \p \v 1 Diu pura muga bawarewa wamewa uon tani, wam namupewa, mumaget iragen, ian waen ame, kaum tutu denawa waran dagup amon. \v 2 Ame tauane, dagup tonanewa no aroga wanden iwa gwat baware tonan borane ame baim wa tau aen yawane. \v 3 Menan, mu dagup gwanewa unuk amone go Ayop Iesu etua ya yawan. \p \v 4 Anu bambamatan wanumone boge apan dere wanup muga ganase den enan mainamup yoniwanumune yawamone. \v 5 Waen tap kaime doran menan pia nikapu enun. Apan anega wayawamon, “E dimen mapa kaima arewa gapan inakaeni apanewa yowa taiwanin? \v 6 Me mapa uon, me gaset inakae yon wanden! Iesu wataget at Galili gapan wandeni nop wadiaeni anu awayan go uon? \v 7 Iesu manega wan, ‘Ne Kimani Vitana Apanewa ian ugupe nagirewa nanimu gwanap bat nimanegain amba oma korosi gapan toguranegep bonigatain amba wam yampoa gapan ne inak nigat sia yon wanigain.’” \v 8 Boge waen ameme nop ap anune gapan, Iesu nop mega anen wani ame ase anu awane. \p \v 9 Menan, mu menawaet amone Iesu watu enamot mega aonagaet pusinawan daiton amba waenapan upi den inamup tauan oit wadidiamon. \v 10 Waen ap wadidiamone nagire yaumua Meri Makdalin, waen Dioana, ge Meri (otua apan Diemis) amba waen upine den. \v 11 Wadidiamone go mu nop muga ebo mini anune menan ya anu tumasen. \p \v 12 Go Pita yon wande, dagup yawapen menan serarat aen. Dagup taue kaut enu, wa panam taune wanupewa megenat gwanap wanden yaven. Boge Pita pa mega ae, inak mame venaseni menan anu yao seyao ta aiwandini. \s1 Pa Emeas negine guturewa \p \v 13 Wam ame daiton, Iesu wadiamot mega dere pa Ierusalem ae vean pa Emeas amon. At ame wandap uon, (ame 10 kilomita mini). \v 14 Mu inak wan dim dim aruga ame venaseni, no oisewa gare gare wan amuiwanumun. \v 15 Ap waiwanumune gapan Iesu inamup tauen den amon. \v 16 Mu Iesu yawane go irewa ya yawan anune iwa God yamamu toboboren. \p \v 17 Iesu singui anega wayawamon, “E ap aisiwaniana gapan dim noa da gare gare wawa isiwanin?” Ap wani gapan, mu bagu sisi anune amba gine namu ae bigat mutane ae yonan. \v 18 Apan dere, dawa yaua Kiliopas gare anega wan, “Ge Ierusalem daio ageanawa wam ap gapan dim da ta waiwanumune ge da ya anuana menan waingi go?” \v 19 Iesu gare anega wan, “Dim dim da venasiwandin?” Apan ame gare anega wan, “A, nu Iesu pa Nasaret apane oisewa waivin. Me God nop mega waini apane amba waenapan namumup nop wat ge tat mega aroe amunu den. \v 20 Go Pirisi bawarewa amba ayop nuga nagire upi den Iesu waran ian ugupe nagire nanimu gwanap baraen oma korosi gapan tone boen. \v 21 Me nu Isurero nagire anavi nuga aro muga gapan vetanep tau anepen men anuton. Inak baware mame venaseni, wame yampoa endi mame. \v 22-23 Go endi waen nuga upi mumaget iragenawa dagup yawapen amone, go mondi pokaet yawan tauan amba wabambam nimanene. Amba den anega wane, ‘Nu anea dere yawamoton. Anea ame anega wane, Iesu me inakae yon wanden.’ Waen oit ap anega wan. \v 24 Waenapan nuga tanam waninetoni, upi dagup amone waen oit wane ap uap sia Iesu ya yawane.” \p \v 25 Apan dere nop ap waiwanumune menan Iesu gare anega diamon, “E bumbam anenen da tayan waiwanin. God nop mega wataget waiwanumune nagire nop muga menawaet ya anu tumat wanin. \v 26 Mu ok anega seane, God mega wa watu eneni Keriso ugu vegaek bagu sisi anu tanep amba oya oya mega kimaniwa gapan wagup wareta.” \v 27 Ap gapan, Iesu watageta nagirewa Mosis namu amba God nop mega waiwanumune nagire den Iesu oit mega, ok gapan seane, gueguewa wadidiamon. \p \v 28 Amba pa Emeas maniwanumunewa, Iesu wa garawat mume taue namu aepen tan. \v 29 Go mu anega wan watanane, “Onge tanak inat, ma wan gine gaset tan, mum di tauapen taiwan,” ap anega wane menan tanamo pa gwanap aen. \p \v 30 Amba taba napen menan Iesu ae wande, buredi ware God inap gaun wa, wa paise amba munen. \v 31 Muneni gapan, God yamamu watapen, Iesu ire ase yawane boge oagaen, da sia ya yawan. \v 32 Mu gare gare anega wan, “Iesu negina God nop mega gueguewa wadidian wandini nu potanu oma yame mini yagiriwandin.” \p \v 33 Boge mu wam ameme di yonan ewagai sia entan pa Ierusalem amon. Tauane Iesu watu enamot mega aonagaet pusinawan daiton amba waenapan upine den tanam wanumone yawamon, \v 34 go pa wanumuine nagire namu anega wan, “Ayop nuga di yon wanden apan Saimon inap venasen.” \v 35 Amba apan dere ame neginaet amuiwanumune gapan anenen venasen yawane oisewa wadidiamon, amba Iesu den taba napen tane gapan buredi wa paiseni wamewa gapan ire yawane oisewa den wadiamon. \s1 Iesu watu enamot megawa inamup venasen \p \v 36 Mu inak mame yawane oise waiwanumune, Iesu me mek taueni boge nimakamup yone anega diamon, “Nonup inayap wande ep.” \v 37 Mu boeni apane guewa da yawat anune menan guamu pua aen tap anu gurane. \v 38 Menan Iesu anega diamon, “E di menan nene yangwan doraen taiwanin? Iwa dimen imuyap gego den anuiwanin? \v 39 Nanina pusina yawan ma ne di! Onaen wat anu nimanegen amba yawanegen, ne etuna kaimana den go guewa etua kaimewa uon.” \v 40 Iesu nop ame wani, boge naniwa ge pusiwa siran ewamon. \v 41 Mu aton anuiwanumune go anu bambamat inamup di wandeni menan, me singui anega tamon, “E taba nana da den?” \v 42 Menan mu meo bonigawa da wat onam wanan. \v 43 Iesu boge ware, watu enamot megawa yamamup nan. \p \v 44 Amba Iesu sia wadiamon, “Ne manap tanaen wanigena, inak map anega venasepi oisewa, namu wadiaen ame Apan Mosis ge God nop mega waiwanumune nagire amba den buka Sam seane nagirewa oitana iravi ok seane mame di venasia.” \v 45 Ap gapan me God nop mega mu anu awapen menan imumu watapen. \v 46 Amba Iesu anega wadiamon, “Wataget God nop mega ok anega seane, \q1 God om enuni Keriso da tauepi ugu vegaek anu bop tata, \q1 amba wam yampoa ewap me bop gapan, \q1 sia inakae yon wandeta. \q1 \v 47 Ap menan Keriso me yaua gapan inak koewa anu ae veat, \q1 ge wat entan tapen no oisewa, namu pa Ierusalem gapan, \q1 amba at at iragi wadidiamoin. \m Ok ap anega sean. \v 48 Inak ma yaviana no oise ase wasenamene nagirewa e me di. \v 49 Amba ne nek Mamana kimani agi mega wani ne enan watu enain, go e mapa Ierusalem gapan amat taiwanian amba aro amun da aupa kimani aigayap visepi waran amba tau aisen.” \s1 Iesu kiman dot aen \p \v 50 Amba Iesu wadidiamot mega naumo taue at Betani mainep tauan. Ap mepe nani ao wadave wat aipakam mumen. \v 51 Wat aipakam mumiwandiniwa gapan, me pusiwa ao bunen boge ae vemo, God aro mega gapan kiman dot aen. \v 52 Ame boge waenapan mega Iesu wa taragasene atonu den sia entanen pa Ierusalem amon. \v 53 Ap mepe God Paewa gwanap pot pot usenagaet God inap wa atonasiwanumun.