\id ACT - Daga NT [dgz] -Papua New Guinea 2005 (DBL 2014) \h Gutut \toc1 Iesu watu enamot mega nagire guturewa \toc2 Gutut \toc3 Gu \mt1 Gutut \mt2 Iesu watu enamot mega nagire guturewa \c 1 \p \v 1-2 Kaewa kaewa gwanina Tiopilas, ge asigigap, ne buka nega daitonawa gwanap Iesu nao ere watape iragi wadidiam aiwandin eni amba kiman dot aeni, ame oisewa namu inagap ok sean. Go Iesu namu om enumoni watu enamot mega inamup Guewa Woup Seniwa gamup nop pusi panamoin eni amba kiman dot aen. \p \v 3 Iesu ugu vegaek anu bop tani sia yon wandeni anu kakayasepen menan wam apane dere gapan me aroga inamup tauen. Me wadiamot mega tamana di yawane amba me God toemu mega oisewa wadidiamuiwandin. \v 4 Wam daiton ame Iesu wadiamot mega iragi tanamo wandeni Iesu anega diamon, “Pa Ierusalem ae ya ve aisene go Mamana God Guewa garaet enat wa agiat imaeni men wadiaena tavewa warapen menan amase mapa tan. \v 5 Dion waenapan kaum gapan dup iamuiwandin, go wam konintu amba God Guewa Posewa Woup Seniwa gapan dup iaeta.” \s1 God aro mega gapan Iesu kiman dot aen \p \v 6 Menan wadiamot mega me singui anega wayawan, “Ayop, Rom nagirewa nu at piup nuga warane, wam mame gapan ge at piup nuga Isurero ewagai sia nunai?” \v 7 Iesu gare wan, “Ne Mamana wamewa om enuini apanewa, me megenat asigip tan. E iragi mame ya anu anu. \v 8 Go Guewa Posewa Woup Seniwa aigayap visepi, e aro amun warai. Amba iragi nop oit nega wa aitai, at Ierusalem, Diudia iragi, amba Sameria, amba den at piup uruga oitana wadidiam wanian.” \v 9 Nop mame wani ewap, yamamup Iesu pusiwa ao bunae kiman dot aen, dot aiwandini irikup taue yamamup waboren. \p \v 10 Menan kimani yangut ao kem kem yaviwanumune gapan, apan dere wanup pomponu enan mainemup venat mutan yonan, amba anega wan, \v 11 “At Galili nagirewa, iwa dimen yonayan kiman gwane ao yaviwanin? Iesu mame yawayan dot aeni, ewagai tauapen tapi anenen yawayan dot aeni ap umap sia taueta.” \s1 Diudes uewa Matayas om enune waren \p \v 12 Amba ap mepe tunup yaua Olip gapan entanen pa Ierusalem sia amon, Diu nagire pura bawarewa muga iup mega kwayupe tane menan mu ap nononga ya amon go konintu amon amba pa sewa Ierusalem tauan. \v 13 Wam ame mu tauanewa mu inine paewa, pa aigapewa dot amon. Tauane apane yaumua mam, Pita, Dion, Diemis, Anduru, Pilip, Tomas, Batolomio, Matiu, Alopias otua Diemis, Saimon namu ian Rom nagirewa wa oimopen taiwandini apanewa amba Diudes apan Diemis otua. \v 14 Iesu wa ewamot megawa, Iesu gwani waiwa, Meri Iesu inewa, amba waen upi den, mu iragi imu pose daiton tobot tan wam wam ap mepe mup taiwanumun. \p \v 15 Ame gapan, wam da, Iesu anu tumat taine nagirewa tobot tane ame paua muga apane nani yamunaet nani yamu daiton (120) ap mepe iam wanumune. Amba Pita yaumakamup yone anega wadiamon, \v 16-17 “Tatan, gwanin, apan Diudes anenen tapi oisewa wataget Guewa Woup Seni gapan apan Devit wani no utap ame tavewa mame tauen. Ame Diudes nu nao nuga daitona apanewa, negin ta, ita nagirewa naumo tauen Iesu panan waran.” \v 18 Diudes Iesu omine wani garewa agim make ap gapan piup da une tan. Me une tani piupewa gapan me geare boen bagua tuk wa ase ma wanden amba nia iragi aroga tauen. \v 19 Oit ma pa Ierusalem gapan wanumone nagirewa iragi anune, menan mu piup ame nop muga gapan yaua Akelodama diane. Akelodama (gueguewa ame, apan deniwa piupewa). \p \v 20 Amba Pita sia wan, “God no oise namua kakaewa buka Sam gapan ok anega seane, \q1 Pa mega pokaet wandep, waenapan gwanap ya wanumop. \q1 Nao mega apan dawa ware namu yoyo tap. \p \v 21-22 Ap menan Diudes garewa, apan da, Ayop nuga inakae sia yon wandeni oisewa nu den Iesu oisewa yonat wadidiamot anuini apanewa om enuit. Amba apan ap me, nu den tana intoni apanewa amba erewa Dion dup iam wandini gapan watape ta oneni wam mame taueni amba God aro mega gapan Iesu kiman dot aen yaveni apan ameme Diudes uewa wareta.” \p \v 23 Ap menan mu apan dere om enumone. Da yaua Diosep Basabas (yaua dawa den mu asik tane ame Diastas) amba apan dawa me yaua Matayas. \v 24-25 Boge mu mup anega wane, “Ayop nugawa, ge waenapan iragi imunu potanu yavitamianawa. Apan Diudes watu enamot gega navewa ae ve at mega aeni apan dere mame ansena da ge om enuana to ewan.” \v 26 Mup wane, God apan ansena men anuni mu yao anupen menan iraga yaoyao kaewa otu da tane gapan apan Matayas om mega enturunagen. Ap menan apan Matayas Iesu watu enamot megawa aonagaet pusinawan daiton ame den tobot tan yonan. \c 2 \s1 Pentikos wamewa gapan God Guewa \s1 Woup Seniwa inamup tauen \p \v 1 Iesu kiman dot aeni wam aonagaet ewap, wam yaua Pentikos gapan, Iesu anu tumasine nagirewa mu pa daiton iamen wanumon. \v 2 Amba unuk baware da taik tawak mini kimani tauen, taik ununkewa pa gwanewa bararaen. \v 3 Mu iamup daiton daiton merao meriwa yan se yagim wandin yawan. \v 4 God Guewa Posewa Woup Seni gine daiton potamup taue aro muneni gapan merimu to bayanen ian da da nop muga ugup ugup ya anuine nopewa gapan waiwanumune. \p \v 5 Pentikos wamewa gapan, God ayamase taine ian Diu nagirewa, at at iragi gapan Ierusalem Pentikos baripewa menan tauan iamen. \v 6 Mu nop waiwanumune ununkewa anunewa seke tane no i kap wane amba iragi at ap me gapan to iamen iwa mu anune daiton daiton nop muga muga gapan waiwanumune. \v 7 Waenapan arugataet ame imumu yon wanden menan tarak anega wane, “Yawamon! waenapan mame nop waiwanumune anuintoni mu iragi Galili nagirewa? \v 8 Go anenen nu anuintoni iragi nop nuga nuga gapan waiwanum? \v 9 At nuga ugup ugup gapan tauaton ame, Patia, Midia, Ilam, Mesopotemia, Diudia, Kapadosia, Pontas, Eisia, \v 10-11 Pirigia, Pampilia, Idip, Libia arigewa at Sairini mainep, nu upi at Rom gapan tauaton amba nu upi at Kurit ge Arebia nagirewa. Nu Diu nagirewa ge ian ugupe Diu guegue nuga tat anuine nagirewa. Anuintoni iragi nop nuga nuga gapan God anenen baware iragen tani oisewa waiwanum.” \v 12 Anu bambam den tarak gare gare wan, “Ma tavewa dim da?” \v 13 Go upinewa wawa koko tan anega wane, “Kaum sisi denawa aritavet nane!” \s1 Pita opata wan \p \v 14 Go Pita, Iesu watu enamot mega aonagaet pusinawan daiton nagirewa den tanamon, ao yon wande iam iam baware ame inamup opata kaimakaet anega wan, “Evenan waina, Diu nagirewa, e da da mapa Ierusalem gapanawa. Neman guran nop anen wapena anun. \v 15 Waenapan ma kaum kaimake dena nat ya anune iwa ma mumaget wam airase nani yamunaet nani yamu degede megenat. \v 16 Go watageta God oisewa waiwandini apane Dioero endi ma anenen venaseni nopewa wataget ok manega sen, \q1 \v 17 God anega wan, ‘Wam verisiwa gapan waenapan ugup ugup, \q1 ne Guana aigamup wagemain. \q1 E otu waiawa ge ora waiawa God wadiamopi nopewa wain. \q1 E tamaru egawa bet ine yawain, \q1 amba e aeta egawa enok inain. \q1 \v 18 Wam ame gapan ne Guana nao nega waene apanewa, \q1 aigamup den wagemain, amba mu ne nop oit nega wain. \q1 \v 19 Ne kiman ge piup gapan, denip amba oma yamewa, \q1 ge dagin uni gware dena gapan ne yo paua ta ewamoin. \q1 \v 20 Wam mum tunuta, siragam dendeni tata. \q1 Iragi mame venasepi ewap Ayop wam mega bawarewa taueta. \q1 \v 21 Amba waenapan da da Ayop Iesu menan wap, \q1 anu tumasepiwa ame inak warain.’ \p \v 22 Ian Isurero, nop ma iragi anun, Iesu at Nasaret apanewa, me aigap iragen. God Iesu kakae guragut megawa ta ewaepen menan yo kimani paua baware ugup ugup ame Iesu gamup tan. E mame iragi anuyan, iwa endi mame yamayap venasen. \v 23 God Iesu eneni go e God iup mega ya anuine nagirewa den, wara korosia toyan. Go mame God anut mega wataget anenen venaset anuni gapan di venasen. \v 24 Go God Iesu bop gapan wat inakamen ap menan bop gapan me wat vesen, iwa bop aroewa wat nat wat nat umap uon. \v 25 Wataget apan Devit Iesu bop aroewa ya wat nasepi oisewa namu manega wan, \q1 Ne Ayop nega God pot pot imunap yavivin. \q1 Ne dararam ya tain iwa me mainanap wandia. \q1 \v 26 Ap menan ne potanap aton anuivin, \q1 amba nonap wa atona gimagingain. \q1 Ne tamana di bonigatain go anu dao gimage gapan iningain. \q1 \v 27 Iwa guana borit waine nagire at muga aepi, \q1 ap mepe ge ae ya venegai. \q1 Ne ayamase den nao gega pot poraet taina apanewa, \q1 menan epina ya puakaet anuingi. \q1 \v 28 Inak neginewa ge wa ewanegingai gende gende wanineta, \q1 menan aton nega baware anuingain.” \p \v 29 Pita opata aigap sia wan, “Tatan, gwanin, ne gego den ya wadiaivin, ame omayan baewa Devit bop tan amba tune, kaima mega ma wanden oneni endi mame wandia. \v 30 Watageta apanewa Devit, God no oise waiwandiniwa menan God wa agiaseni ame Devit me asigip. God Devit inap agi wan, ame Devit ani sibabasi mega da evi amba Ayop dieta amba Devit watat mega gagap wandeta. \v 31 God dim da tapi Devit namu anun menan Iesu boe inakae sia yon wandepi oisewa manega wan, \q1 Me kaima arewa gapan ae ya veta, \q1 etua mega ya puakaeta. \p \v 32 Devit wataget wani tavewa tauen. God aro mega gapan Iesu bop gapan wat inakamen. Nu mame iravi venasen yawatoni nagirewa ame oisewa waivin. \v 33 Iesu kiman dot aeni endi mame God mainewa nutup gapan wandia. Mamewa Guewa Posewa Woup Seniwa otua Iesu wa agiaseni gapan wanen. Amba Iesu Guewa ame aoma wagemen, endi ma me di yawaton anuivin. \v 34-35 Devit kiman ya dot aen go Iesu menan anega wan, \q1 Ayop Mamewa God, me Ayop inap anega wan, \q1 ‘Mainena nutup gapan wanigingan, \q1 ne anavi gega iravi tambumop gauaragap semopena menan.’ \m Devit ap anega wan. \p \v 36 God nop mame wani iwa mega ame at Isurero nagirewa iragi tavewa ma anu kakayasepen menan. Tavewa mame di, apan Iesu, e oma korosi gapan togurayana, ame God Ayop nuga dien amba God om enuni apanewa Keriso den dien,” Pita ap anega wan. \p \v 37 Wam ame Pita wani anune, koewa muga menan bumagamu tuk tak wan amba Pita ge Iesu watu enamot mega upinewa den singui tayawamon, “Orup ma, nu anenen tait?” \p \v 38 Pita gare anega wadiamon, “E iragi daiton daiton inat waniet ega gapan imuya entan tane amba Iesu yaua gapan dup iai, God koewa ega anu ae veapen menan. Ame gapan Guewa Posewa Woup Seniwa warai, ame God garaet megawa. \v 39 God agi mame enen, ge otu waiawa munan den, amba den waenapan wandapewa munan. Ap me Ayop God waenapan munan wapiwa me munan tata.” \v 40 Pita tagigiramu nop arugataet wan, amba me anega sia wan, “Endi piup gapan waenapan koewa taine bararaen ap menan inak ega kwayupe ek di tan.” \v 41 Ap menan, Pita wani nopewa anun warane nagirewa dup iane ameme paua mugawa wam ame arugataet 3000 mini tauen. \s1 Anu tumat taine nagirewa wanumot mugawa \p \v 42 Anu tumat taine nagirewa wam wam Ierusalem gapan uat enan Iesu watu enamoni nagire nop oit waiwanumune anuiwanumun, den nop oit gare gare wawa mutan, buredi paise paise tan ian sean naiwanumun, amba den iragi iamen mup wariwanumun. \p \v 43 Waenapan iragi Iesu watu enamot mega yo ugup ugup taiwanumune yaviwanumune menan imu pose yon wanden. \v 44 Iesu anu tumasine nagire iragi daiton to iamen wan dim dim muga yan aiman sean gare gare ise wan ase wan taiwanumun. \v 45 Den at piup ge wan dim dim muga yon boranewa iragi une tan moni waran pura puse uoni nagire munan. \v 46 Wam wam God Paewa Ierusalem gapan iame wanumen amba pa muga gapan buredi paise paise tan naiwanumun. Taba atonu den naiwanumun amba daiton da goandage ya anun. \v 47 Ap menan, mu God wa atonasiwanumun. Ap gapan waenapan upine imumu wareni menan mu iragi baigan gapan wanumone. Ap menan wam wam God inak ewakewa munat anuni nagirewa aigap aigap intum tamuiwanumun. \c 3 \s1 Pita apan pusi waberugaseni wat inakamen \p \v 1 Wam da mup wapen wamewa, wam airase yampoa, wareni gapan Pita ge Dion God Paewa Ierusalem amon. \v 2 God Paewa, sin panane tonane da, yaua Tonan Yawat Kakaewa diane. Tonan ame gapan apan da pusi waberugasen dai tanen, inewa potap yaneni boge wande en. Wam wam wat amon tonana ap mepe bariwanumune wanden. Iwa waenapan da da God Paewa unuk onam wanumune gapan, inamup moni mu dagin dagin waiwandapen menan. \p \v 3 Wandeni Pita ge Dion unuk amuiwanumune yawamo, dim da da wanapen men mua dagin dagin da inamup wan. \v 4 Mu vek apane ame kem kem asenagaet yawane amba Pita anega dien, “Ae ma yawan.” \p \v 5 Vek apane ao yawamo anega anuni, ma moni da nenapen taiwanum. \v 6 Go Pita anega dien, “Endi ne moni da inanap uon, go endi dim da inanapewa, ap me genain, Iesu Keriso Nasaret apanewa yaua gapan diagiangin, ao yona ap ak!” \v 7 Amba Pita me naniwa nutup ao wareni gapan me yon wanden, boge apan pusi ni koniwa kakae ta aro waren. \v 8 Ame pusip amu yone karapun vitagen doragen ta ase ae ma on taiwandin. Boge Pita ge Dion tanam God Paewa unuk ae aton ta karapun dore God wa atonasiwandin. \p \v 9 Waenapan yawane apan ame ap ae God wa atonasiwandin yawan. \v 10 Ame yawane God pa sin mega Tonan Yawat Kakaewa gapan wande en moni mua waini apanewa ire yawan, yawane waenapan tap no i kap wan, iwa inak ame anenen venasen yawane menan. \s1 Pita opata yangut nagirewa inamup wan \p \v 11 Inak wareni apanewa Pita ge Dion ase tam natam wandeni gapan waenapan aruga no i kap baita ya wane amba inamup tauan. At ame yaua Solomon sewae pue mega diane, ap mepe God Paewa gapan wanumon. \p \v 12 Pita yawamoni anega wadiamon, “At Isurero nagirewa apan ma pusiwa kakae tani menan dimen noya i kap waiwan? Dimen kem kem yawaniwanin? Apan ma ap aeni aro nuga gapan o guegue nuga tat gapan ya aewan, go nu Iesu anu tumasintoni gapan me ap aewan. \v 13 Omayan baewa Eibaraam, ge Aisik ge Diekap, mu God muga daiton. Ame God Iesu, God nao mega taini apanewa, yaua wabawaramen. Go e wara togurep boepen menan bawarewa nagire nanimu gwanap barayan, go Pailat wa oisep tau aet wani go e wa watanayan. \p \v 14 Daiton Iesu, me apan tamanawa, posewa woup seniwa go e waboborayan. Amba garewa e apan koewa, waenapan guramon borit wane apanewa gwat ninoke wandeni wat vesep tau aepen menan Pailat inap mup wayan. \v 15 E Inak Ibariwa apanewa togurayan boen, go God aroewa gapan wan amba Iesu sia inakae yon wanden, ame nu yawatoni oisewa mame waivin. \v 16 Iesu me inap anu tumasintoni gapan apan ma da e yao anuiana kakae sia tan. \p \v 17 Tatan gwanin, ne asiginap, e amba aritawa ega den, anu bambamase menan Iesu togurayan. \v 18 Watageta, God no oise waiwanumune nagirewa, Mesaya Iesu evi ugu vegaek bagu sisi anu tanepi oisewa namu wane, ame tavewa endi tauapen menan God wani gapan e Iesu togurayan. \v 19 Ap menan endi mame e vetavet tan amba God inap entanen. Ame tanewa God koewa ega ise wat museta. Ap taiwaniampina nonan banu wara wara wamewa Ayop inap taueta. \v 20 Amba Iesu ame God mega, enan om enuni apanewa, Keriso watu eneta. \v 21 Iesu endi kimani wandia, God dim dim iragi ewake sia tap amba taueta. Wam ame menan God watageta no oise waiwanumune potamu woup seni nagirewa gamumup ap agi wan. \p \v 22 Watageta apane Mosis agi ame Iesu menan anega wan, \q1 Ayop God egawa, e yaumakayap apan da, ne umanap, \q1 om enup, yone God no oise wata. Me dim da wadiaepi, \q1 e ae di anun. \q1 \v 23 Waenapan da da me nop mega ya anupiwa, \q1 God waenapan mega intum den ya tain go garip borit wain. \p \v 24 Tavewa di, God no oise waiwanumune nagirewa, watageta apane Samuero gapan amba me ewap ma onini nagirewa iragi, endi mame venasiwandini menan waiwanumun. \v 25 E, oit ame waiwanumune nagire naewa mugawa. God omae baewa namu munat wa agiat mumeni endi e den wariwanin. Menan God apan Eibaraam anega wadien, ‘Naewa gega wanumopi gamumup ne waenapan at at iravi wat aipakam mumingain.’ \v 26 Ap wani menan, wam mame God nao mega apanewa, Iesu, om enun, nu Diu nagirewa inamup namu watu enen. Iwa God Iesu gamup wat aipakam imaepi gapan e koewa ega daiton daiton wat entan tapen menan.” Pita ap anega wan. \c 4 \s1 Pita ge Dion kansoro nagirewa namumup yonan \p \v 1 Pita ge Dion yaugai waenapan opata di wadidiamuiwanumune, ian Diu Pirisi muga ge God Paewa tonana yonine nagire bawarewa mugawa, amba Sadusi dugup nagirewa tauan. \v 2 Pita ge Dion Iesu ao yon wandeni oisewa ge borit wane nagirewa sia yon wanumopi oisewa waenapan wadidiamon. Diu pirisi muga ap anune menan, notatae wane. Ap menan Pita ge Dion tambumon. \v 3 Mu gwat noke enamon iwa mum taueni menan. Woup sepi amba singui tayawamopen. \v 4 Go waenapan aruga Pita ge Dion God oise waiwanumune anune ame imumu waren anu tumat tane. Ap menan wam ame gapan apan mugenataet anu tumat tan intum tane arugataet (5,000 mini) wanumon. \p \v 5 Inane woup seni Diu bawarewa mugawa, iup wadiamuine nagirewa den amba dima waine nagire iragi Ierusalem gapan iamen. \v 6 Pirisi aritawa muga Anas amba Kayapas, Dion, Aleksanda amba Anas dugup mega upi den at daiton iamen nop barimen. \v 7 Amba Pita ge Dion wane namumup yonane amba singui wayawamon, “E ma dim da taiwanin? E aro amun da yaua gapan warayan taiwanin?” Diu bawarewa muga ap anega waiwanumune. \p \v 8 God Guewa Pita potap no dotouen, aro waneni gapan nop garewa anega wadiamon, “Waenapan amase yonayana ge ayop nagirewa, \v 9 endi singui arita mame wayana inak kakae mame yawayan vek apane inakaeni menan. \v 10 Ap menan e, amba ian Isurero nagirewa iragi mame anun, apan pusi waberugaseni endi kakae tan yoniwandini iwa mega mame, Iesu Keriso Nasaret apane e togurayana go God wani gapan me sia ao yon wanden. \v 11 Iesu me gwat umap. E pa gwat gapan tuiana nagirewa, gwat ame bontait dia aipa uarean, menan Iesu tandayasean. Go God sia ware baraen, pa mega aigap tuiwan ap menan pa sewa amit iragenawa Iesu me di. \v 12 Inak tana tana neginewa ambagan da uon di, iwa piup ma gapan, kiman gauarap apan daiton megenat God nuneni me yaua gapan nu inak warait. Apan ame Iesu di.” Pita ap anega wan. \p \v 13 Mu Pita ge Dion kaimakaet tumban amu yonan waiwanumune yawamon, amba anu awane, mu anut arita uoni nagirewa menan mu tarage wane. Amba mu Iesu den iniwanumune anun. \v 14 Go koni ame gapan apan wat inakamene Pita ge Dion tanamo yoneni yawan menan nop da wawa uon tamon. \v 15 Menan kansoro nagirewa wa oimone tau pa garip amon amba mugenat wawa mutan, anega waiwanumune, \v 16 “Nu apan ma inamup dim da tait? Waenapan iragi pa Ierusalem gapan ininewa yo paua mame tane mu asigimup amba nu ya waboboramoit. \v 17 Go oitamu seset ya wa aepen menan Iesu oisewa noa sia ya wapen diamoit.” \v 18 Boge mu venamu wane pa gwanap sia onamot wane tauane amba Iesu oisewa sia ya wapen, waenapan sia ya wadidiamopen menan kaimakaet diamon. \p \v 19 Go Pita ge Dion nop gare anega wane, “Nop seyao wareyao ek inga ingane ta yawan God yamap ansena kakae, God nop mega warait go nop ega warait? \v 20 Ap menan nu dim da yao anutoni gapan di wait.” \v 21 Kansoro nagirewa nop mame menan tut om tane menan mu wa oimone amon. Mu itan munat anune go waenapan tamu anune menan ya munan iwa Pita ge Dion yo ma tane menan waenapan God wa atonasiwanumun. \v 22 Pusi waberugaseni apanewa wat inakameni me orup otu uon, go en mega apane dere (40) upi aigap den. \s1 Anu tumat nagire mup tanewa \p \v 23 Wa oimone ewap Pita ge Dion ewagai entan amon evene wai inamup tauan. Amba pirisi nagirewa ge waenapan dimae waine nagirewa nop iragi inamup wane ame oisewa wadidiamon. \v 24 Oit ame anune imumu daiton gapan God inap mup anega wan, “Ayop nuga iragenawa, piup, kiman, puiman amba wan dim dim iragi nu den waan ta venat nitaton. \v 25 Ge watageta Guaga Woup Seniwa gapan nu omayan bae Devit no utap taueni manega wan, \q1 Iwa dim men Diu uoni ian ugupe nagirewa, \q1 ugu gangan taiwanum? \q1 Amba Diu nagirewa God dim da tat anuni, \q1 wa koeragamepen taiwanum, go umap uon. \q1 \v 26 God om enuni apanewa Keriso dere anut muga toborapen, \q1 menan piup ayopewa waenapan muga bongamiwanum, \q1 bawarewa nagirewa iam iam taiwanum. \p \v 27 Ame watageta apanewa Devit wani tavewa tauen iwa Erot ge Pontias Pailat dere at ugupe nagirewa amba Diu nagirewa at ma Ierusalem gapan iamen wanumune amba nao gega taiwandini posewa woup seni, om enuni apanewa, Iesu to boniga baraet anun noa karaua panane. \v 28 Go ge dim da ta venaset namu anuana amba wam om enuana ame gapan mu di tane. \p \v 29 Ayop nuga God, endi guranepen menan sia taiwanum ge yawam. Menan nao gega taintoni nagirewa kaimakaet tumban amu yonat nop gega epara ta wadidiamopen menan aro nun. \v 30 Yo paua ugup ugup ta, inak munapen menan naniga endimat, nao gega taini posewa woup seni apanewa Iesu yaua gamup.” \p \v 31 Mu mup tane ewap mu ambagan to iamen wanumone paewa nutanut enun. Amba mu iragi Guewa Woup Seniwa potamup no dotou mumeni gapan God nop mega epara ta waiwanum. \s1 Kwan puraput muga yan aiman gare gare sean tambumon \p \v 32-33 Ame gapan, Iesu watu enamot mega aro amun aigap iragena waran Ayop Iesu bop gapan yon wandeni oisewa wa kakayasen wa nau amuiwanumun. God baware iragen garaet ta warit mumiwandin. God wat aipakam mega aigamup viseni amba Iesu anu tumasine nagire iragi imu pose wat entanen daiton tan. Menan ao yonan puraput tap muga gauda ya wane, go iragi tobot tan danamiwanum. \v 34 Menan orup da puraput menan ya wat ire taiwandin. Wam ame gapan, at piup aigapewa, pa gwanapewa ame iragi une tan moni tam tauane \v 35 amba Iesu watu enamot mega munane. Ame boge tambun yan aiman ase ma sean Iesu anu tumasine ame purapuse uoni nagire muniwanumun. \p \v 36 Ap taiwanumune, apan Diosep, dugup mega Livai, at Saiparas gapan yaneni apanewa tauen. Iesu watu enamot mega nagirewa me yaua dawa Banabas wainewa (Banabas gueguewa ame dadak apanewa otua). \v 37 Me piup mega une ta amba moni iravi ware one Iesu watu enamot mega nagirewa munen. \c 5 \s1 Ananayas ge Sapira \p \v 1 Wam ame gapan, apan yaua Ananayas waenewa Sapira den, memewa piup muga da ase une tane garewa warane. \v 2 Go memewa piup garewa agim make wareni semua otu da karaua ae tam nasen. Waenewa anuni umap den wan, amba semu upine tam ae Iesu watu enamot mega munen. \p \v 3 Ap menan Pita yone anega dien, “Ananayas, ge dimen Seitan arok wanaan taue potagap unugen amba God Guewa Woup Seniwa inap ebo waan, at piup une ta garewa waraana agim make upine dimen karaua ae wat nataan? \v 4 Piup ame wataget gega di wande en amba ase une taan. Ame une taana ewap agim make ame gega bondan di baraean wande en. Menan dim da anen tagen amba koe koe mame anu taan? Ame waenapan inap ebo ya waan go ame God inap ebo ewasean.” \p \v 5 Apan Ananayas nop ame anuni boge beure geare ae boen. Apan ame boeni no oise iragi waenapan bunao mumen anune tap anun. \v 6 Amba apan tamaru upi ma tauan epiwa eragi gapan wa panamen, iri turu uon, wat amon urata tun. \p \v 7 Wam airase yampoa uon tani ewap, Ananayas waenewa taueni, pa gwane use unugen. Memewa boeni me oare. \v 8 Menan, Pita waen ame singui tan, “Wadianek ge memaga dere piup ega ase une tayana garewa iragi mame di?” Waen Sapira gare wan, “E, om mega iragi ap me di.” \p \v 9 Ap menan Pita anega sia dien, “Iwa dimen memaga dere wawa itayan amba God Guewa ire yawapen tayan? Endi ita yao, apan memaga tune nagire tonana yoniwanum. Endi ge sia wat nauge amoin.” \v 10 Pita nop ap anega wani boge waen ame namup beure geare ae boen. Boge apan tonana yoniwanumune ma tauan waen boniga yawan, boge waran tau amon memewa tune mainap tun. \v 11 Nop oit ame aeni, Iesu anu tumasine nagirewa ge waenapan upine den anune tap gop den anun. Iwa inak arita ame venaseni menan. \s1 Anu tumat nagire tat mugawa \p \v 12 Iesu watu enamot megawa waenapan yaumakamup kiman yo ge paua megawa ugup ugup taiwanumun. Iesu dugup mega nagirewa iragi God Paewa gwanap apan Solomon sewae pue mega gapan ap mepe tauga tanatan tan tobot tan iam wanumun. \v 13-14 Ame gapan waen ge apan arugataet anu tumat tane, menan Iesu dugup mega nagirewa intum tane paua mega taue aigap aen. Amba ya anu tumasine nagirewa Iesu dugup mega wa atonat muman go tap tan intum ya tamon. \p \v 15 Iesu watu enamot mega nagirewa kakaevet taiwanumune menan vek nagirewa pa pa gapan tambumon eragi gagap semone wanumon. Iwa mu Pita mainamup tau aepi Pita gungun mega upi vek nagirewa aigamup tau aep inak mutat anun. \v 16 Menan sewa iragi pa Ierusalem ikukuk wanumone nagirewa vek nagire mugawa amba airampu wa guguramoni nagirewa tam onamone, iravi inak mutane. \s1 Watu enamot wa koeragam muman \p \v 17 Amba pirisi bawarewa ayop mugawa, me evene wai Sadusi nagirewa den, Iesu watu enamot mega inamup ugu gan gan koevet tan iwa waenapan aruga Iesu watu enamot mega nagirewa munan anuiwanumun. Ap menan mu wa koeragam mumapen menan anun. \v 18 Ame gapan mu watu enamot nagirewa panamon tambun amon gwat noke gapan semon. \p \v 19 Go mum ame gapan Ayop God anea mega taue gwat noke tonanewa watape amba naumo ae anega diamon, \v 20 “Aisen, God Paewa gwanap inak ewakewa mame oisewa waenapan iragi wadidiamon.” \v 21 Ap menan woup seni gapan, anea wani no utap mu God Paewa gwanap yonan inak ewakewa oisewa wadidiamon. \p Amba pirisi bawarewa ayop mugawa, me evene wai den yonan Diu kansoro nagirewa dimae waine nagirewa den iravi munan wan tauan iamen. Ame gapan mu Iesu watu enamot mega nagirewa gwat ninoke gapan upam onamot wan. \v 22 God Paewa tonan amase taine nagirewa amon gwat noke tauane go Iesu watu enamot mega gwanap da uon menan entan amone bawarewa muga inamup tauane amba oit manega wadiamone, \v 23 “Nu gwat ninoke tauatoni tonan iragi gitnak mumane amba God Paewa tonan amase taine nagirewa tonan noa gapan gapan yoniwanumun. Nu tonan watapetoni apan upi gwanap uon.” \p \v 24 Oit mame anune gapan, God Paewa amase taine nagire, bawarewa mugawa ge pirisi bawarewa mugawa anu bambamasen, imumu upase anun ma anenen tau amon. \v 25 Imumu upan sean anuiwanumune gapan, apan da taue anega wan, “Yao! apan ame e tambumo gwat noke semoyana mu endi God Paewa gwanap opata gapan waenapan wadidiam wanum.” \p \v 26 Ame gapan, God Paewa tonan amase taine bawarewa mugawa amba God Paewa tonan amase taine nagirewa upi den, amo Iesu watu enamot mega upam onamon. Mu ya guramone go mondi naumo onamone iwa waenapan God Paewa tonan amase taine nagirewa gwara guramopi tawa menan. \v 27 Naumo onamone iam iam paewa gwanap kansoro nagirewa namup yonat diamon. Amba pirisi bawarewa ayop mugawa singui tayawamon, \v 28 “Nu nop kaimakaet diaetoni, e opata gapan Iesu oisewa da sia ya waiwaniampen. Go yawan, endi e nop oit ega pa Ierusalem gaset senare tau aen ame nu Iesu deniwa garewa yao nao aninat waiwanin.” \p \v 29 Pita, Iesu watu enamot mega upi tanamo gare anega wadiamon, “Nu God noa di anu warait go apan noa ya anu warait. \v 30 E oma korosi gapan Iesu togurayan boen. Go nu, omayan baewa den, God nugawa daiton, wani gapan Iesu inakae sia yon wanden. \v 31 Amba God wani gapan Iesu kiman dot aen aro amun wanupe ware God mainewa nutup gapan wandia. Me ap tani iwa mega ame nu Isurero nagirewa koewa nuga ae ve imunu entanet me koewa nuga ame anu ae vepen menan. Me Ayop nugawa, wat inakam nimanini apanewa. \v 32 Nu wan dim dim mame yavintoni amba oisewa waintoni nagirewa go nugenat uon, God Guewa Woup Seniwa den waiwan. God ayamase taine nagirewa yan aiman muga ame Guewa Woup Seniwa munen.” \p \v 33 Kansoro nagirewa nop mame anune, garimu di ganganean gure boniga semot anun. \v 34 Go Parisi apan da yaua Gamelio, Parisi iup muga wadidiamuini apanewa, waenapan iravi me ayamase tainewa, kansoro gapan yoneni ame, Iesu watu enamot mega nagire wam konintu mini pa garip amot wan. \p \v 35 Mu garip amone. Amba Gamelio kansoro nagirewa anega wadiamon, “Isurero apane waiwa, neman guran e namu anu kakayasen, amba apan ma inamup taiwanian. \v 36 Iwa e anuyan, en namua apan da yaua Tiudas taueni anega wan, ‘Ne apan bawarewa da,’ menan apan 400 intum tan ewap amon. Go waenapan, apan ame tone boen evene wai tap punanan wat amon, anu tumat mega uon tan. \v 37 Wam ap me ewap, apan dawa yaua Diudes, at Galili apanewa, waenapan paua muga batnak mumapen wamewa yonen. Me den waenapan upam aen go me tone boen evene wai iragi tap punanan wat amon. \p \v 38 Ap menan, ne manega wadiaivin, apan mame ae di vemon, watu enamone amop! Iwa muk imua gapan muk taiwanumampina ame uon tata. \v 39 Go God aro muneni gapan taiwanumampinawa, e ya di watanamoi, iwa e God inap anan tat wayan taiwanin, ame gapan iravi wakaumai.” \p Gamelio nop wani kansoro nagirewa anu waran. \v 40 Mu Iesu watu enamot mega nagirewa venamu wane sia onamon tauane amba wagu gan guramon. Iesu oisewa sia ya waiwanumampen menan tantanewa diamon amba watu enamone amon. \p \v 41 Iesu watu enamot mega Kansoro ae vemone amone gapan, mu aton aigap anune iwa God kakae diamoni menan amba Iesu menan umam anune, ame kakae di. \v 42 Amba wam wam pot pot God Paewa gwanap amba waenapan pa muga muga gapan oise kakaewa, Iesu me God om enuni apanewa Keriso di, ap anega wadidiam wanum. \c 6 \s1 Apan nani yamunaet nani yamu dere om enumon \p \v 1 Wam ame ewap, Iesu anu tumat nagirewa aruga taiwanumune gapan wam wam agim make yan sean kayakayawan taine nagirewa ago muniwanumun. Diu ame Gurik noa waine nagirewa kwapura mugawa agim make ame ya muniwanumune menan Diu ame Iburu noa waine nagirewa inamup gunat anu wane. \p \v 2 Iesu watu enamot megawa aonagaet pusinawan dere, anu tumat nagirewa munan wan tauane, amba anega diamon, “Nu God nop oit mega ae veat amba taba ge moni megenat yan ta aneta ame koerage. \v 3 Ap menan, tatan gwanin, e yaumakayap apan nani yamunaet nani yamu dere om enumon. Mu da da anut aigap asik tane amba waenapan yamamup inat wanumot muga kakae iragen ge God Guewa gapan dima mega potamup no dotoueni nagirewa om enumon. Nu wat entan tamot nao ma intanewa taue mu onemup aep. \v 4 Ame gapan, nu Iesu watu enamot mega nagirewa God nao mega ya wakaumait, go wam wam God inap mup wainampen, amba nop mega opata gapan wadidiamopen taivinait.” \p \v 5 Waenapan nop muga ame anune gapan, iragi atonu den umap wane. Ap menan mu Sitiven, me anu tumat kaimakaet taini apanewa amba God Guewa aro waneni gapan God nave taini apane om enun. Amba upine sia Pilip ge Porokoras ge Naikano ge Timon ge Pamenas amba Nikolas, at Antiok apanewa, me Diu apanewa uon go Diu gueguewa taini apanewa, om enumone. \v 6 Iesu watu enamot megawa aonagaet pusinawan dere, mup wan, nanimu iamup semon, wat aipakam mumane. \p \v 7 Ap menan God nop mega senare tau aen. Ap mepe, pa Ierusalem gapan anu tumat nagirewa paua muga menawaet ao doren, amba Diu pirisi mugawa arugataet Iesu anu tumasen. \s1 Waenapan ugu gangan den Sitiven waran \p \v 8 God Sitiven aro wane garaet wat aipakameni gapan waenapan yaumakamup yo paua ugup ugup wa taiwandin. \v 9 Go Diu waenapan upi watanan. Waenapan ame Diu opata waine paewa yaua Vetamone Nagirewa, at Sairini ge Aleksandia gapan tauane nagirewa. Mu ge Diu nagirewa Silisia ge Eisia gapan tauane, Sitiven den notatae waiwanumun. \v 10 Go God Guewa Sitiven anut baware waneni menan gare da ya wane. \v 11 Ap menan Diu nagirewa ame apan upi aopan wapen menan karau wadiamone. Amba mu aopan waenapan inamup anega wan, “Sitiven mame, apan Mosis ge God dere wa koeragam mume wan, anuton.” \p \v 12 Ap me gapan mu pa nagirewa, dima waine nagirewa ge iup wadidiamuine nagirewa anan menan datnak muman. Ap menan waenapan ame Sitiven warup oitan waran tauan, Diu kansoro nagirewa iam iam muga taiwanumune gapan namumup yonen. \p \v 13 Amba ebo aopan imup waine nagirewa tauane anega wan, “Apan mame God Paewa ge Mosis iup namua seni den pot pot wa koeamiwan. \v 14 Nu me manega wan anuton, apan Iesu at Nasaret apanewa God Paewa mame wabenageta amba Mosis gutut nuneni gapan inintoniwa ame wat entaneta, anega wan.” \v 15 Iam iam ame gapan wanumone nagirewa iragi Sitiven kem kem yaviwanumune, amba mu yawane me gine namu anea mini ganase den wan. \c 7 \s1 Sitiven opata wan \p \v 1 Pirisi bawarewa, ayop mugawa Sitiven singui wayaven, “Oitaga wane anutoni ame tavewa di go?” \p \v 2 Sitiven gare wan, “Maman wainawa, tatan gwanin, neman guran nop wapena anun! Nu omayan baewa Eibaraam at Eran ya aeni namup, at Mesopotemia gapan iniwandini, God oya oya mega ganase denawa me inap venasen. \v 3 God anega dieni, ‘Piup ge waenapan gega ae vemo ak, agingapina amba piup ame ne to ewagepena ap mepe ak.’ \v 4 Ap menan me at mega Kadea ae ve amba at Eran taue tabara to ap mepe botakae wande en. Eibaraam Mamewa boeni ewap God at ame gapan wat nau one piup mame endi initoniwa arewa Isurero tauen. \v 5 Go God wam ame gapan Eibaraam piup mame semu otu da ya di wanen. Go God Eibaraam wa agiaseni tavewa ame Eibaraam ani sibabasi mega munapen menan at piup mame mu evi amba yon borain. Go wam ame gapan Eibaraam orup da ya baraen. \v 6 God anega dien, ‘Ge ani sibabasie gega at ugupe gapan en 400 wanumoin, piup muk mugawa uon. At i nagirewa gauaramup nao kaimakaet garewa uoni tap gapan wa koeragam mumain. \v 7 Go piup ame i nagirewa ne wanene tamoin, evi amba ani sibabasi gega ae ve tau onamo at ma gapan wa taragat nimanegain.’ \v 8 Boge God mu God muga wandepen amba kwayup tamopen menan Eibaraam orup apan etua tum tapen paua wanen. Waneni Eibaraam otua Aisik yaneni pura daiton uon tani ewap etua tum tan. Evi amba Aisik otua Diekap etua tum tan. Amba Diekap me otu waiwa aonagaet pusinawan dere, nu omayan baewa i nagirewa, etumu tum tan.” \s1 Omayan baewa guturewa \p \v 9 Sitiven opata aigap sia wan, “Omayan baewa daiton ame Diosep. Diosep inap tase gwani anu koeamen. Ap menan mu Diosep waran Idip nagirewa agim make uoni navewa kaimakaet tapen menan inamup ase une tane. Go God Diosep inap den wanden. \v 10 Itan bagu sisi mega iragi arugataet go God kwayup mega gapan me ta aiwandin. Wam ame gapan God Diosep wat agoase anut waneni menan, at Idip, ayop mugawa Pero, Diosep inak mega yave aton tan. Ap menan Pero at Idip ge pa mega aruga, iravi Diosep kwayup tapen menan dien. \p \v 11 Wam ame evip, wankakao baware da at Idip ge Keina taueni gapan waenapan bagu sisi arita anun. Nu omayan baewa taba yoa at muga Keina gapan tane go ya tanan. \v 12 Ap gapan apan Diekap taba at Idip gapan wandeni oisewa anun. Ap menan me otu waiwa ame, nu omayan baewa i nagirewa, daio muga erewa at Idip watu enamon. \v 13 Mu daio muga derewa gapan, Diosep tase waiwa irewa ya yawane menan anega diamon, ‘Ne gwania di.’ Boge Pero Diosep dugup mega gutut muga anun. \v 14 Menan, Diosep sep mega mamewa Diekap inap watu enen. Diekap ge dugup mega waenapan iragi 75 nagirewa me inap onamot wan. \v 15 Ap menan Diekap otu wai den at Idip ora amone amba ap mepe borit wane. \v 16 Go evi amba, waenapan mu kaimamu tam at Keina onamon amba at muga pa Sekem gapan tumon. Namu apan Eibaraam at Emo nagirewa piup muga ame une tani gapan waenewa ap mepe tun. Menan omae bae kaimamu at ap mepe den tumon.” Sitiven ap anega wan. \s1 Mosis wam megawa \p \v 17 Sitiven sia anega wan, “God Eibaraam wa agiaseni tavewa konintu tauapen taiwandin menan, waenapan nugawa at Idip gapan yanane senare tau aen. \v 18 Ayop Pero ewakewa da, at Idip gapan yoneni go nu omayan baewa Diosep namu dim da Idip gapan tani guturewa me oare. \v 19 Menan ebo aopan gapan waenapan nuga, Isurero nagirewa, wa koeragam mumen. Me iup kaemakaet baraeni ame, Isurero orup da yanepi kwayup ya tapen go pa garip sep borit wain. Iup ame gapan me Isurero nagirewa wa koeragam mumen. \p \v 20 Wam ame gapan orup Mosis yanen, God yamap me orup kakae da, mondigawa da uon. Orup Mosis yaneni gapan siragam yampo me pa gapan kwayup tane. \v 21 Wandeni amba iup dena menan garip baraene go ya bop tan iwa Pero orewa orup Mosis ware megawa di wa wat aen. \v 22 Menan Mosis, kai ware baware tani gapan at Idip dima muga iragi anuitamen amba nop mega waiwandini, amunu den. \p \v 23 Mosis en mega apane dere wandeni gapan me dugup mega Isurero nagirewa munan anuni menan inat wanumot muga anenen yawapen menan inamup aen. \v 24 Inamup taueni, Idip apane da, Isurero orup da to koeragameni yaven. Mosis, Isurero apan ame aigavene ae Idip apan ame ton boen. \v 25 Mosis imua anuni, waenapan mega naumo at Idip ae ve amopen menan God me om enun, ap anega anun, go Isurero nagirewa ap anega ya anune. \p \v 26 Inane woup sen, Mosis Isurero nagirewa inamup sia aeni gapan, Isurero apan dere anan wariwanumune inamup tauen. Me wa totomak mumapen ta anega diamon, ‘Apan negawa, e tatap gwanip, iwa dimen ek ingane anan wariwanin?’ \v 27 Go evene ta koeragameni apane dawa Mosis in pakisen asira aen amba anega dien, ‘Da bawarewa nuga tat diagen amba wanene inanup taingi? \v 28 Idip apanewa wata toguraan boeni mini endi ge toguranegepen taingi?’ \v 29 Nop ame anuni menan Mosis tap at Midian ora aen amba ap mepe botakae wanden, amba waen naiseni, orup apan dere sen. \p \v 30 En apane dere tau aeni ewap, Mosis at kaimewa tunup Sainai mainap pua wanden. Ap mepe anea da Mosis inap taueni, pua oma merave den yagirini mini venasen yaven. \v 31 Mosis oma yagit wandini arewa yaveni, me imua upese anun. Ame konintu yao kakayaset anu dotou aiwandini me Ayop God noa anega wani anun, \v 32 ‘Omayak baewa Eibaraam ge Aisik ge Diekap God muga daiton ne me di.’ Mosis nop ame anuni tap kaime doren yame agumen. \v 33 Amba God sia wan, ‘Pusik okomu upa amena ae se, piup ame gagap yoningiana ame pose woup seni piupewa, ayamase ta. \v 34 Waenapan nega at Idip gapan wanumuine yawamuingina. Wa koeragam mumiwanumune kakae uon di. Ne mu irip turup muga anun wat vetamopen menan kimani vit ongen. Menan endi watu enagiangin ge entane at Idip sia ak.’ \p \v 35 Wataget Isurero nagirewa Mosis inap garimu yaven nomu gapan tandayasen anega wane, ‘Da bawarewa nuga tat diagen amba wanene inanup taingi?’ Go anea pua oma yagit wandini gamup God mek di Mosis om enun amba Isurero nagirewa ayop muga, wat vetamopen apane dien. \v 36 Mame Mosis at Idip taueni gapan kiman paua ugup ugup tani Isurero nagirewa tam naumo aen. Me Puiman Dendeniwa gapan yo bawarewa da tan amba at kaimewa gapan yo ge paua taiwandini en apane dere (40) uon tan. \v 37 Mame Mosis watagetawa Isurero nagirewa anega diamon, ‘God no oise waini apane da, ne umanap, ek denip ega gapan evi amba watu eneta.’ \v 38 Mame Mosis wataget Isurero nagirewa den at kaimewa gapan wanumone. Mosis omayan baewa den wanden amba anea Tunup Sainai gapan Mosis wadieni gapan God inak wande bobot iupewa ware Isurero nagirewa muneni wadiam wadiam onin en nu inanup mame tauen. \p \v 39 Go nu omayan baewa Mosis nop mega ayamase ya tane go Mosis tandayasen amba imu pose ewagai Idip sia entan amot anun. \v 40 Mu Mosis tasewa, Eron anega diane, ‘Apan Mosis mame at Idip gapan upe naune oneni me dim da me inap venaseni nu oare! Ap menan god da nanigap ta nuna ame naune aep,’ ap anega diane. \v 41 Wam ame gapan man kao otua guewa nanimup tane. Guewa tane ame inap man garaet guran, iran yaua ao warapen baripewa tugun. \p \v 42 Ap tane menan God gari yaveni gapan, wam, siragam amba kiman buanae mega inamup wa taragasiwanumune me ya watanamon. God nop mega ok seane ame om inen, \q1 O Isurero nagirewa, at kaimewa gapan en apane dere (40), \q1 man garaet gurayan iriana ame nenan uon. \q1 \v 43 Go e god yaua Molak pa mega, man epiwa gapan tune, \q1 wa taragase kawanem ena taiwanian. \q1 Amba God ega dawa yaua Repan me buanae mega guewa kaitayan. \q1 Ame god dere e wa taragat mumapen menan kaitamoyanawa. \q1 Ap menan at Babilon asewa ora watu enain. \m God anega wan.” Sitiven ap anega opata wan. \s1 Watagetawa Isurero nagirewa God pa mega tun \p \v 44 Sitiven sia anega wan, “Nu omayan bae nugawa at kaimewa gapan wanumune God pa mega man epiwa gapan tune. God Paewa ame yaua God Den Wandia dian. Pa ame tupen menan God Mosis wa ewasen yaveni omewa gapan tun. \v 45 Mosis boeni amba God apan Diosua aro amun mega wanen. Diosua gamup at ugup ugup i nagirewa upe oimon amone amba Isurero nagirewa piup muga waseamone ame gapan omayan baewa God pa mega yaua God Den Wandini diane ame wat onamon. Ap mepe, en nononga wande en aiwandin eni apan Devit wamewa tauen. \v 46 God Devit atonu anun menan Devit gare God inap mup anega wan, ‘Apan Diekap amba nu dugup nugawa God daitonawa ame ge, pa kakaewa genan tut anuivin.’ \v 47 Tupen men mup wani go ya tun. Go mek otua Solomon God pa mega kakaewa ame tun. \p \v 48 Pa tune go God Paina Iragenawa apan nanip tune paewa gapan ya ininiwa. Ap gapan watageta God no oise waini apan da anega wan, \q1 \v 49 Kiman ame watat negawa amba piup ame, \q1 ne pusina gapan amun yoninawa. \q1 Pa dime dena nenan tui? Ne nonan banu warapena arewa, \q1 ambagan wandia? \q1 \v 50 Wan dim dim mame iravi taitameni apanewa ame ne me di. \p God ap anega wan.” \p \v 51 Sitiven opata mega kansoro nagirewa wadiam waiwandini endi kaimakaet anega wan, “E imuya potaya gware wani nagirewa. Imuya potaya God ya waren menan nop mega ya anuiwanin. E omae bae God Guewa Woup Seniwa tandayasene ap umap e tandayasiwanin. \v 52 Watageta, e omayae bae God noa waiwanumune apane iravi wa koeragam muman. God no oise waine nagirewa God nao taini apanewa Iesu tauapen oisewa waiwanumune go mu guramone borit wane. Me mame di tauen go e Iesu omine wayan boge toyan boen. \v 53 E anea gamup God iup mega wariana nagirewa go iup ame ayamase ya di anuyan taiwanin.” Sitiven ap anega wan. \s1 Sitiven agima tone boen \p \v 54 Kansoro nagirewa Sitiven opata mega anune gapan ugumu gangan naen, amba anan menan no kwapi arane. \v 55 Go God Guewa Woup Seniwa Sitiven potap wande aro waneni gapan kiman ao yave God kakae guragut mega ganasewa God mainewa nutup gapan Iesu yoniwandin yaven. \v 56 Men anega wan, “Yawan, kiman watapen yavivin. Kimani viseni apanewa God mainewa nutup gapan yoniwan!” \p \v 57 Sitiven ap anega wani Diu nagirewa nop vero vero wane darinamu waboboran dagimen set tat wa tau amon Sitiven waran. \v 58 Okokok warupan tau amon pa sewa garip aipa uarenan gwara ton. Gwara toiwanumune nagirewa wanup muga aigapewa totnagen iraga yaoyao menan apan tamaru Sol pusip seane. \v 59 Gwara toiwanumune Sitiven God inap mup anega wan, “Ayop nega Iesu, guana wat.” \v 60 Wani omanip enu nop uma sia anega wan, “Ayop negawa, koewa muga anu ae ve.” Wani boge ae beure geare bop tan. \c 8 \p \v 1-2 Sol waenapan tone boen ase yave anega wan, “Umap.” God menan pot pot anun taiwanumune apane wai upi irip turup bawarevet wan amba Sitiven etua tun. \s1 Sol Iesu dugup mega nagirewa wa koeragam mumen \p Wam ame Ierusalem gapan wa koeragam aritavet da Iesu dugup mega nagirewa inamup tane. Ap menan, Iesu dugup mega nagirewa iravi punanan waran at Diudia ge at Sameria amon go Iesu watu enamot mega aonagaet pusinawan dere mugenat Ierusalem gapan wanumon. \v 3 Apan Sol den Iesu dugup mega nagirewa gut okonak mumiwandini. Pa pa iragi tau ge tau ae waenapan upe okonage ae gwat nokap semuiwandin. \s1 Pilip at Sameria gapan wadidiamuiwandin \p \v 4 Iesu anu tumasine nagirewa da da punanan wat amone nagirewa at at Iesu oisewa wadidiam wanumun. \v 5 Ap gapan den, Pilip at Sameria gapan pa bawarewa ame vit ae Keriso oise wadidiam wandin. \v 6 Pilip nop amunu den ge yo ugup ugup taiwandini menan waenapan keam ton yaviwanumun. \v 7 Yo ame taiwandin gapan airampu no yani den waenapan potap tap tau amuiwanumun, ge pusi gegerawa amba etumu gwade waniwa inak waran ap amon. \v 8 Ap menan at Sameria gapan inak ame yawane waenapan ni gwane ao tan aton tane. \s1 Kayao banao apane Iesu anu tumasen \p \v 9 Wam ame gapan, at Sameria gapan, apan da yaua Saimon, banao pa sewa ame gwanap taiwandin. At Sameria nagirewa yawan seke tan no i kap waiwanumun. Saimon mek ingane yaua wabawarame aritawa apane da wa taiwandin. \v 10 Waenapan iragi aigapewa ge gauarapewa nagirewa nop mega neman guran anune anega wane, “Apan Saimon mam, nu God nugawa, yaua Aro Aigap Iragenawa, kimani aoma viseni apanewa mame di.” \p \v 11 Me wam wam nuat mega taiwandini menan waenapan nomu i kap wan tarage waiwanumune amba me ewap di amuiwanumun. \v 12 Pilip taue God toemu mega oisewa kakaewa amba Iesu guturewa den wadidiamon. Nop ame waenapan anu tumasene gapan mu dup iamon. \v 13 Saimon mek ingane den Iesu anu tumat ta dup ien. Pilip ap aiwandini Saimon den tane aiwandin iwa Pilip yo kimani paua baware ugup ugup taiwandini Saimon yave no kap wan. \p \v 14 Wam ame at Sameria nagirewa God noa anu warane oisewa Iesu watu enamot mega nagirewa pa Ierusalem gapan anun. Ap menan mu Iesu watu enamot megawa dere Pita ge Dion watu enamone Sameria nagirewa inamup amon. \v 15 Wam ame mu tauanewa, Sameria anu tumat nagirewa munan mup wane ame Guewa Woup Seniwa inamup tauep warapen menan. \v 16 Iwa mu Iesu anu tumat tane amba Iesu yaua gapan dup iamon go Guewa Woup Seniwa aigamup ya visen. \v 17 Boge Pita ge Dion nanimu iamup seane amba mu Guewa Posewa Woup Seni warane. \p \v 18 Iesu watu enamot megawa dere ap anega tane gapan God Guewa yan muneni ame apan Saimon ase yaven. Menan Saimon aro ame warapen menan garewa munat anu, \v 19 anega wadiamon, “Aro mame ne den nenane amba da da nanina iamup seapena mu Guewa Woup Seniwa den warain.” \v 20 Go Pita gare anega wan, “Ge evi amba moni gegawa den merao arewa age bogitai! Iwa ge God aro ma nuniniwa moni gapan une tat anuan! \v 21 Ge nu den nao daitonawa da uon iwa ge inak gega God yamap ebo aopan no dotouen. \v 22 Ma koewa gega entan tapen anua, God inap vetavet ta, mup wa. Ayop, ge imuga koewa anuana, anu ae veta go uon, ne oare, \v 23 iwa gek anu koeam tan sisiwa potagap no dotouen menan koewa panagen yavivin.” \p \v 24 Amba Saimon tap anu Pita ge Dion anega diamon, “Ayop inap nenan mup wa oitana koewa gat waana inanap ya tauep.” \p \v 25 Wam ame Pita ge Dion Ayop Iesu inak mega gapan dim dim ase yawane ame guturewa wadidiamone amba mu entanen pa Ierusalem sia amon. Mu sewa Sameria pa muga arugataet tau ge tau amon God No Oise Kakaewa opata gapan wadiam amuiwanumun. \s1 At Itiopia apan da Iesu anu tumasen \p \v 26 Go Pilip ap mepe wandeni gapan, God anea mega da apan Pilip inap taue anega dien, “Negin Ierusalem ae Gasa taueni, at kaimewa negin ap me ak.” \v 27 Boge me ao yone neginaet aiwandin eni at Itiopia gorowa apane da tautanen. Apan ame, at Itiopia ayop mugawa waenewa yaua Kandasi, ame moni mega kwayupe taini aritawa muga yonen. Me God inap mup wapen men Ierusalem aen. \p \v 28 Aeni ame ewagai sia entan neginaet pimai mega man osi warupiwanumune ame gagap wande aiwandin. Buka da watageta apane Aisaya God nop mega ok seni ame batnak aiwandin. \p \v 29 Amba God Guewa Pilip anega dien, “Age pimai gagap amoine ase mainep mainep agingan.” \v 30 Boge Pilip serarat ae osi pimai warupiwanumune ame ine taueni apan gorowa ame watageta apane Aisaya buka mega batnak wandin anun. Menan Pilip anega wayaven, “Ge ok ame batnagingiana iwa anuingi go uon?” \p \v 31 Itiopia apanewa gare anega wan, “Ne anenen anu awain, go orup da guegue mega wadianegepiwa, ne iwa mega anu awain.” Ap wani boge, Pilip dore pimai mega gagap dere wanumopen menan wan. \v 32 Boge apan gorowa ame God no oise seane koni da anega batnagiwandin, \q1 Me man sip togurapen amoine mini, \q1 ge man sip otua gume ketnagiwanumune gapan, \q1 no uon wandini mini, me nop da daiton ya wan. \q1 \v 33 Me inap ta koeamene umame anun, \q1 amba mu wanene eboewa gapan tane go me no uon wanden, \q1 Me inak mega piup ma gapana uon tani menan, \q1 naewa mega da uon. Ap menan me oisewa waenapan da wadidiamuiwandata. \p \v 34 Amba gorowa apane ame Pilip singui tayaven, “Endi wadianek apan Aisaya ma da nop mega waiwan, mek menan waiwan go orup da menan waiwan?” \v 35 Amba Pilip boge Aisaya nop mega ame uap sia wadien ge nop oit kakaewa gapan Iesu oisewa den wadien. \p \v 36 Pilip ge gorowa apan ame neginaet amoin ene kaum da tauane, apan gorowa ame anega wan, “Kaum da ma yao, kaum ma gapan dup ianek ianek anenen?” \v 37 Pilip gare wadien, “Ge imuga potaga God anu tumasewa ne dup iagain.” Goroa apane gare wan, “Iesu Keriso God Otua di, ne anu tumasivin.” \v 38 Boge man osi pimai mega warupen gagap amuiwanumune wan ae yonan. Ame Pilip ge gorowa apane ap mepe ae vitan kaum amon, boge Pilip gorowa apane ame ware dup ien. \p \v 39 Wam ame mu kaum ae vean amba kwatata ae ma dotouane, ame gine tutup God Guewa aroewa gapan Pilip wat oagasen, menan gorowa apane Pilip da sia ya yaven go me neginaet atonu den aen. \p \v 40 Pilip ap mepe oagaeni boge at ugupewa yaua Asidot ap mepe ase matagaen amba ap ta God No Oise Kakaewa opata gapan pa sewa sewa iragi wadiam wadiam aeni amba at Sisaria tauen. \c 9 \s1 Iesu apan Sol imua wat entanen \p \v 1 Pa sewa Ierusalem gapan apan Sol Iesu anu tumasine nagirewa guramopen menan tue ene waiwandin. Me pirisi ayop mugawa ine aen. \v 2 Aro warapen ogewa ware amba at Damaskas aepen menan mupe wan. Ok ame wapi gapan Iesu anu tumasine nagirewa, waen ge apan ap mepe wanumopi damiga panamo ai okonak pa Ierusalem ewagai entan onapen menan aen. \p \v 3 Menan Sol entane Damaskas di aiwandin eni amba pa maniwandini gapan, menawaet kiman ganasewa gamup enun, ine maine iragi ganase wan. \v 4 Kiman ganat ewa enuni Sol man osi gagap onana pia gearen nop da inap anega tauen anun, “Sol, Sol, ge dimen ta koeragam nimanegingi?” \v 5 Sol gare singui wan, “Ayop, ge da?” Amba nop ame anega sia tauen, “Ma ne Iesu ta koeragam nimanegingi. \v 6 Endi ao yon pa Damaskas ak, ap mepe apan da dim da tapen menan wadiageta.” \p \v 7 Tanam amone apane wai yonan kiman ganasewa yawan ununke anun go mu no gwade wan. Nop wani anune go nop da wani tavewa ase ya yawan. \v 8 Sol piupa ao yone yangut tapen tani, go yamewa borasen. Evene wai nanip waran amon pa Damaskas tauan. \v 9 Sol yamewa wam yampoa boraseni wanden ap wamewa gapan kaum ge taba da ya naiwandin. \s1 Ananayas Sol wat inakamen \p \v 10 Iesu wadiamot mega da yaua Ananayas at Damaskas gapan wande en. Bet ine gapan Ayop Iesu yaveni, amba Iesu anega wan, “Ananayas.” Me gare wan, “Ne mam, Ayop negawa.” \p \v 11 Wani Ayop Iesu sia wadien, “Ge ao yon, negin da yaua Tamanawa ak. Apan Diudes paewa gapan Sol, at Tasas apanewa, age yop ta. Sol endi God inap mup waiwan. \v 12 Me bet ine manega yaven, apan Ananayas ine tauep, yame boraseni watapep yangut sia tapen menan naniwa iap barae mup wan.” \p \v 13 Ananayas Iesu nop mega anuni gare wadien, “Ayop negawa, apan Sol ame waenapan gega at Ierusalem gapan kaimakaet ta koeragam mumiwandini oisewa apan arugataet wadianegene anun. \v 14 Mapa Damaskas tauen pirisi bawarewa aro waneni gapan inagap anu tumat taintoni taunepen menan tauen.” \p \v 15 Iesu gare Ananayas dien, “Sol nao nega arita da tapen menan ne om enun. Ap menan ge di ak. Me Diu ian ugupe nagirewa amba mu ayop mugawa den amba at Isurero nagirewa oitana wadidiamota. \v 16 Nenan ugu vegaek bagu sisi baware anupi nek wa ewatain.” \p \v 17 Menan Ananayas aeni boge apan Diudes pa mega taueni me naniwa Sol iap baraeni ap anega wan, “Sol, apan negawa, Ayop Iesu watu enanegen. At mame ongingiana gapan, me apan negina yawaanawa daiton ameme di. Me watu enanegen menan ge yangut sia tapen amba Guewa Posewa Woup Seni potagap no dotouepen menan tauan.” \p \v 18 Wani boge meo epi yarewa mini Sol yamewa gapan tot tat wa geamone me sia yangut tan. Ao yoneni Ananayas Sol Iesu anu tumat dupewa gapan ien. \v 19 Sol taba nani gapan aro mega sia tauen. \s1 Sol pa Damaskas gapan opata wan \p Sol aro wareni ewap, me at Damaskas gapan wam agiap Iesu anu tumat taine nagirewa ap mepe tanamo wande en. \v 20 Wam ame gapan me opata ere Diu opata waine paewa gwanap, anega wadiamon, “Iesu me God otua di.” \v 21 Mu da iragi me wan anunewa tarak anega wane, “Apan mame pa Ierusalem gapan Iesu anu tumasine nagirewa enu girigam mume taiwandini apanewa go? Me mapa taueni iwa mega mu tambumo ae pirisi bawarewa munep gwat noke gapan seat anu tauen go?” \p \v 22 Ap anega wane go Sol aro ta opata di waiwandin. Me opata gapan aigap di ewamuiwandini ame Iesu me God om enuni apanewa Keriso di. Diu pa Damaskas wanumuine nagirewa nop gare wapen tane go umap uon. \s1 Sol muma karaua tau aen \p \v 23 Wam aruga taue ewagai aeni ewap, Diu nagirewa Sol to boniga baraet anun menan nop panan. \v 24 Mu Sol menan mum wam pot poraet togurapen menan pa sewa sin gapan tonana Sol menan nauase taiwanumun. Go Sol omine wane oisewa anun. \v 25 Mum da Sol kaenat gwanap unugen damik panan amba wadiamot megawa pa sewa Damaskas sin garip kaenat ame damigewa gapan enuanane vise tau aen. \s1 Sol Pa Ierusalem aen \p \v 26 Sol pa Ierusalem aeni Iesu wadiamot mega nagirewa intum tamot anun, go mu iragi tawa tane, iwa mu Sol Iesu anu tumaseni oisewa da mu ya anu tumasene. \v 27 Go apan da yaua Banabas, Sol ware Iesu watu enamot megawa ine nau tauen. Taueni amba Banabas Sol gutut mega anega wadiamon, “Sol ap daio Damaskas negina aiwandini gapan Ayop Iesu ire yaveni amba Iesu me inap nop dien. Evi amba Sol pa Damaskas gapan Iesu oisewa epara ta wadidiamon.” \p \v 28 Banabas ap anega wani menan Sol tanam wanden pa Ierusalem gapan ise ase momonagaet yone iwandin amba Iesu oisewa eparae den wadidiam wandin. \v 29 Sol nop kaimakaet Diu ame Gurik noa waine nagirewa den tanamo gare gare waiwanumune, go mu togurep boet anun di taiwanumun. \v 30 Tot wan tane oisewa Iesu anu tumasine nagirewa anune menan mu Sol waran vit amon pa Sisaria tauan amba Sol watu enane at Tasas aen. \p \v 31 Wam ame gapan Iesu dugup megawa ikukuk wanumunewa at Diudia, Galili amba Sameria iragi nonup gapan wanumen. Ap gapan Guewa Woup Seniwa aroe muneni gapan paua muga kai ware doren amba Iesu viriwa taiwanumun. \s1 Pita pa Lida ge pa Diopa daio aen \p \v 32 Pita at da da daio tan. Wam da God waenapan mega pa Lida gapanawa inamu den daio aen. \v 33 Apan da yaua Aeneas tautanen, me dai tanen eragi gagap aup parata iniwandini en mega nani yamunaet nani yamu yampo wande en. \v 34 Pita apan ame anega dieni, “Aeneas, Iesu Keriso wat inakam gimagiwan. Ao yon eragi gega pait,” boge Aeneas menawaet ao yon wanden. \p \v 35 Waenapan aru ame pa Lida ge Saron gapan wanumuinewa, inak ame yawan boge imu pose wat entanen Ayop anu tumasene. \p \v 36 Pa da ame yaua Diopa ap mepe Iesu wadiamot waenewa da yaua Tabita (ian Gurik yaua muga gapan ame Dorokas diane) me inat wandet mega kakae iragen wanden. Me waenapan purapuse uoni ame ago tamuiniwa. \v 37 Koni ame gapan me vek waren boen, etua bigi ton pa diri gagap tune ame aigapewa gwanap baraene wande en. \v 38 Pa Lida ae Diopa taueni ame konintu di, nononga uon. Ap menan pa Diopa Iesu anu tumasine nagire, Pita pa Lida gapan wandeni oise anun, menan apan dere sep watu enamon amon Pita anega diane, “Mek menawaet ao yona nunan mapa di tau.” \v 39 Ap menan Pita oit ame anuni yone tanam di aen. \p Pa ame taueni wat naun pa aigape ame gwanewa dot amon. Pa ame gwanewa unugeni waen kwapura mugenataet tauan nau panan irip turup waiwanumune, Tabita kabani wandeni gapan en wapagin etumu okome taginam muneni ame tambun Pita ewasene. \v 40 Pita waen ame wa oimon tauan garip amone, me omanip enu God inap mup wan. Boge waen boe wandeni inap entane anega wan, “Tabita ao yon wanik,” boge waen ame yame emeramen, Pita ao yaveni boge yone nip endaven. \v 41 Pita waen nanip ao waren yon wanden. Pita Iesu anu tumasine nagirewa ge waen kwapura ame munan wan tauan, waen boeni ame sia inakaeni ewamon. \v 42 Pita ame tani oisewa at Diopa iragi senare tau aen amba waenapan anune boge Ayop Iesu anu tumasene. \v 43 Pita wam agiap da pa Diopa gapan man epi getaven darakamini apane da yaua Saimon dere inane. \c 10 \s1 Apan Konilias Pita menan wan \p \v 1 Pa Sisaria gapan ap mepe apan da yaua Konilias iniwandin. Me Rom ita nagirewa arita mugawa at Italia gapan. \v 2 Me God menan pot pot anu taiwandini gapan dugup mega den God wa taragasiwanumun. Kayakayawan nagirewa wat agoat mumiwandin amba pot pot me God inap mup waiwandin. \p \v 3 Wam da, wam airase yampoa wareni gapan me bet ine God anea mega da aroga pa unugiwandini yaven. Anea anega dien, “Konilias!” \p \v 4 Boge Konilias tap tan, kem kem yaviwandini gare singui anega wan, “Ayop, dim da?” \p Anea ame gare wan, “Ge mup gega waingian amba kayakayawan nagirewa wat agoat mumingiana ame God yao anu gimagiwan ap menan ge garaet gega genapen taiwan. \v 5 Menan endi ge apan da watu enamo pa Diopa amo apan da yaua Saimon Pita wat onamop. \v 6 Me man epi getaven darakamini apane dawa yaua Saimon den wandiwan. Pa ame puiman etop tun.” \v 7 Nop ame dieni gapan anea boge ae ve aen. Konilias nao mega apanewa dere amba ita apanewa daiton munan wan tauan. Ita apane God menan pot pot anu taiwandini apanewa, Konilias inap ayamase kaimakaet di tainiwa. \v 8 Me dim dim iragi inap venaseni oisewa wadiamon amba watu enamon pa Diopa amon. \s1 Pita bet ine yaven \p \v 9 Inane woup sen, wam ianupe wareni mu ap wandap amon amba pa sewa Diopa maniwanumune, ap wamewa gapan, Pita pa aigarip mup wapen dot aen. \v 10 Mup waiwandini enup aren nat anun. Go pa gwanap antaba ewake wat iriwanumune. Ame gapan Pita bet ine manega yaven. \v 11 Me kiman watapen ao yaven amba yawat mega wanup baware da mini ginewa degede en memegamen aoma piupa visiwandini yaven. \v 12 Wanup ame gwanapewa man tap gine ugup ugup, ame wariwa ge mokare den gine ugup ugup amba nenip gine ugup ugup wanumone yawamon. \v 13 Boge nop da kiman gapan anega wadien, “Pita, ao yona, gut na.” \p \v 14 Pita gare wan, “Ayop ame umap uon! Ne antaba koeragewa ian ugupe nagire mugawa iup gega topaitapena tawa menan ne ya nainawa.” \v 15 God sia wan, “God taba dim dim da kakae diamoni ge koerage ya dia.” \v 16 Mame koni yampo venaseni amba wanup ame ene wabore ewagai kimani sia aen. \p \v 17 Pita bet ine yaveni ame tavewa dim da menan anu waramase wande anuan sese taiwandini newap Konilias watu enamoni apan yampo Saimon pa mega yoa tan, wa ewamon, tauane pa tonana yonan. \v 18 Mu yonane singui wan, “Daio apane yaua Saimon Pita mapa iniwan go?” \v 19 Pita wande bet ineni ame tavewa dim da menan anuan sese taiwandini gapan Guewa Woup Seniwa anega wadien, “Saimon, apan yampo yoga taiwanum. \v 20 Ao yon vit ak. Mu tanam agepen menan gego ya anu iwa ne watu enamon.” \p \v 21 God Guewa wani menan, Pita vit ae amba apan ame anega diamon, “Yoa taiana apanewa ne mame. Iwa dimen ma onayan?” \v 22 Mu gare anega wan, “Ita apanewa Konilias watu enanen tauaton. Me apan kakaewa, God wa taragasiniwa amba waenapan iragi me viriwa tainewa. God anea mega da Konilias wadieni menan nu ge nauge pa mega anet, amba ge nop dim da wawa me anupen menan wan.” \v 23 Boge Pita apan ame upamo pa mega gwanap semon inane. \p Inane woup sen, mu Pita upan den nau amon amba Iesu dugup mega nagirewa upi pa Diopa gapanawa mu den tanam amon. \s1 Pita apan Konilias ine aen \p \v 24 Wam ame amuin en inane, sia amon at Sisaria tauan. Ap mepe Konilias amba dugup mega evene wai den munan wani tauan, amase taiwanumun. \p \v 25 Pita pa unuk aepen taiwandini Konilias tautane namup geare wa taragasen. \v 26 Go Pita nanip ao ware anega wan, “Ao yon, ne den apan iragen di, ne bawarewa uon.” \v 27 Amba mu dere nop waiwanumune pa unuk amone amba Pita waenapan aruga ame to iam tan wanumone yawamon. \v 28 Pita mu anega wadiamon, “Nu Diu gutut nuga e anuiwanin. Diu uon ian ugupe nagirewa den union ya waninait, pa ega daio ya anait. Go endi waenapan da imumu koevet ya diaepen menan God ewanegen. \v 29 Ap menan nenan wayan ne tanda ya wan boge di ongen. Go endi ne singui wayawaivin, e sepana dimen watu enamoyan?” \p \v 30 Konilias gare wan, “Wam degede taue ewanup aeni gapan wan airase yampo, ma miniwa, ne pa nega gwanap mup taingina apan da wanup mega ganase den namunap yone \v 31 amba anega wan, ‘Konilias, God mup gega anun amba kayakayawan taine nagirewa wat agoat mumingiana ame yawage anun. \v 32 Ap menan sep nagire ame pa Diopa watu enamo apan Saimon ame yaua dawa Pita nau onamop. Me man epi getaven darakamini apane dawa yaua Saimon ame pa mega puiman etop iniwan.’ \v 33 Menan ne sep gine tutut genan watu enan, amba ame ongeana kakae di. Ap menan endi nu iravi ma mepe God namup iam iam taivin amba Ayop nop wadiageni ame nu wadiane anut anuivin.” \s1 Pita opata megawa \p \v 34 Pita opata ere manega wan, “Ne endi di anu kakayasivin ame God yamap waenapan iragi gine daiton di. \v 35 Piup at at iragi gapan waenapan da da God wa taragasepi nop mega ayamase ta amopi God waupamota. \v 36 God oit mega Isurero nagirewa inamup watu eneni e asik tayan. Oit kakaewa ame Iesu Keriso tani menan God baigananu tani anuton. Ap menan Iesu wan dim dim iravi Ayopewa. \p \v 37 At Diudia gapan dim da venaseni e anuiwanin, ame namu at Galili dup iamopen oisewa Dion opata gapan waiwandini amba \v 38 God anenen da Iesu at Nasaret apanewa Guewa Woup Seniwa aroewa gapan uriri tan, amba Iesu yone at at iravi nao mega kaimakaet taiwandin amba da da Seitan nani gwanap wanumuine nagirewa wat inakam mumiwandin, iwa God me den inap wande en, ame iravi e anuyan. \v 39 Iesu pa Ierusalem amba pa ugup ugup den nao taiwandin yavintoni oisewa waivin. \p Amba mu oma korosi gapan tobatamen endawane boen, \v 40 go wam yampoa gapan God wan me inakae sia yon wanden, ame tani ewap Iesu waenapan inamup taueni yawane. \v 41 Waenapan iragi ya yawane, go God gaset om enunen Iesu boe sia yon wandeni ewap taba kaum den natoni nagirewa nugenat yawaton. \p \v 42 God nu Iesu oisewa kakaewa waenapan at at iragi wadiamopen dianen amba God daiton me Iesu om enuni ame kabaniwa ge borit wane nagirewa wanene tamopi oisewa God wadidiamopen dianen. \v 43 Watagaet God no oise waiwanumune nagirewa me guturewa manega wane, da da Iesu anu tumasepiwa me gamup God koewa muga anu ae veta.” Pita ap anega wan. \s1 God Guewa Woup Seniwa ian ugupe nagirewa potamup tauen \p \v 44 Pita nop opata waiwandini gapan, opata anuiwanumune nagirewa Guewa Woup Seniwa aigamup visen. \v 45 Pita, at Diopa gapan tanan onamone Iesu anu tumasine ian Diu nagirewa, nomu i kap wan. Iwa Guewa Woup Seniwa God garaet Diu nagirewa muneni endi ian ugupe aigamup wagemeni yawane menan. \v 46 Amba Guewa aroewa gapan mu merimu tobayanen ian ugup ugup nop muga wane amba God wa atonasiwanumune, Diu nagirewa anun. \p Menan Pita anega wan, \v 47 “Waenapan mam, nu umanup God Guewa potamup tauen. Ap me menan iragi kaum gapan dup iamopen menan da watanamota?” \v 48 Wani Iesu yaua amun mega gapan dup iamopen diamon. Dup iamone amba pa nagirewa Pita wam upi den ap mepe wanumot wane. \c 11 \s1 Pita mek tani oisewa wan \p \v 1 Ian ugupe nagirewa God nop mega den anu tumasene oisewa Iesu watu enamot megawa amba anu tumat taine nagirewa at Diudia gapan oisewa ame anune. \v 2 Menan Pita Ierusalem aeni. Ap mepe epimu tum aramon anu tumat taine nagirewa Pita diguran anega wane, \v 3 “Ge age apan epimu tum ya aramoni nagire ame tanamo pa muga gwanap taba den naan!” \v 4 Pita tavewa di wan dim dim taiwandini venat musiwanumune ame oisewa ere anega wadidiamon, \p \v 5 “Ne pa sewa Diopa gwanap mup taingina, ame gapan bet inan yawan. Ne yawana ame wan dim dim baware da wanup mini pepeta kimani en memegamene, viseni ame ginewa degede den enuanene. Visiwandin ne amba wanigena arewa gapan tauen. \v 6 Ne gwanewa yangut tan yawana ame man tap puawa gine ugup ugup, ame wariwa ge mokare den gine ugup ugup amba nenip gine ugup ugup wanumone yawamon. \v 7 Kiman gapan nop da inanap taueni anega anun, ‘Pita, ao yon, gut na.’ \v 8 Ne gare anega wadian, ‘Ayop, ame umap uon! Ne antaba koeragewa ian ugupe nagire mugawa iup gega topait tapena tawa menan ne ya nainawa.’ \v 9 Nop sia kimani taueni anega wan, ‘God taba waenapan dim dim da kakae diamoni ge koerage ya dia.’ \v 10 Mame koni yampo venaseni amba wanup ame ene wabore ewagai kiman sia dot aen. \p \v 11 Wanup kimani sia dot aeni gapan, apan yampoa pa sewa Sisaria gapan nenan watu enamone ne pa ambagan wanigena ap mepe tauane. \v 12 Mu Diu uon, go ian ugupe nagirewa. Ne gego ya anupen menan, God Guewa anega wadianegen, ‘Tap ya anu mu den di tanam ak.’ Pa Diopa Iesu anu tumat nagirewa nani yamu daiton mame ne den tanam aneton. Anetoni pa sewa Sisaria tauaton amba Konilias pa mega iravi unugeton. \v 13 Unuk anetoni, Konilias gutut mega wadianen. Anea da pa mega taueni me yaven. Anea anega wadien, ‘Sep nagire ame pa Diopa watu enamo, apan Saimon ame yaua dawa Pita nau onamop. \v 14 Me nop enan wa tauepi ame gamup e ge dugup egawa den iragi inak warai.’ \p \v 15 Ne tauan nop ere watapan waingina gapan, Guewa Woup Seniwa nu potanup taueni ap umap Diu uon go ian ugupe nagirewa potamup den tauen. \v 16 Ame gapan ne Iesu namu wadianeni anu awan, me anega wadianen, ‘Dion waenapan kaum gapan dup iamon, go e Guewa Woup Seniwa gapan dup iai.’ \v 17 God yan garaet ta nuneni mini ame gine daiton ian ugupewa munen. Ne God nao mega anenen watanain, ame umap uon!” Pita ap anega wan. \p \v 18 Mu Pita gutut mega anune gapan imumu entanen amba aigap sia ya diguran go God wa atonasene anega wane, “Tavewa di, God ian ugupe nagirewa koewa muga veta veta imumu entanepen inak ewake warapen menan neginewa tun!” \s1 Iesu dugup mega nagirewa pa Antiok gapan \p \v 19 Mu apan Sitiven togurane wamewa gapan Iesu dugup mega nagirewa ta koeragam muman at at punanan wat amon. Amone upi at Ponisia, Saiparas, amba pa Antiok den tauan Iesu oisewa Diu nagirewa mugenat wadiam wanumun, ian ugupe nagire den ya wadidiam wanumune. \p \v 20 Go upi at Saiparas ge at Sairini Iesu anu tumasine nagirewa punanan wat amone pa Antiok tauan Ayop nuga Iesu Keriso oisewa Diu uon go ugupe nagirewa den wadidiamon. \v 21 God aro mega muneni gapan waenapan aruga nop muga anu tumasen, Ayop nuga Iesu inap imumu entanen. \v 22 Pa Antiok nagirewa imumu entanene oisewa Iesu dugup mega pa Ierusalem nagire anune menan apan Banabas mu inamup watu enane. \v 23 Pa Antiok taueni, God waenapan wat aipakam mumiwandin yaveni menan aton anun. Amba Banabas mu iragi dadak munen anega wadiamon, “Ayop Iesu inap imuya potaya iragi gapan di wat nasiwaniampen, nop mega wariwanian.” \v 24 Banabas me apan kakae anu tumat ge Guewa Woup Seniwa me potap no dotouen amba waenapan paua arugataet Ayop inap naumo aen. \p \v 25 Amba apan Banabas, Sol yoa tapen menan at Tasas aen. \v 26 Yaveniwa, me wat nau pa Antiok ewagai onen. Banabas ge Sol, ap mepe dere, en daiton gapan Iesu dugup mega nagirewa den wanumon amba waenapan aruga wadidiamon. At Antiok gapan Iesu dugup mega nagirewa namu yaua Kuristian diamon. \p \v 27 Wam mame gapan, God no oise waine nagirewa upi pa Ierusalem gapan pa Antiok amone. \v 28 Apan ap me da yaua Agabas. Me ao yone amba God Guewa aroewa gapan evi venasepen noa namu anega wan, “Wankakao baware da konintu at at iravi tau aeta.” (Wankakao mame venaseni Rom nagirewa ayopewa Kolodias ayop ta wandeni wamewa gapan tauen.) \v 29 Nop evi venasepen namu wani menan, Antiok Iesu dugup mega nagirewa ago muk anut muga muga gapan moni bongamen, at Diudia gapan inine nagirewa garaet munat anun. \v 30 Ap menan, Antiok Iesu dugup mega nagirewa mame di tane, moni bongamene Banabas ge Sol munane amba Diudia Iesu dugup mega namu yo yo nagirewa munapen menan mu tam amone. \c 12 \s1 Ayop Erot apan Diemis tone boen \p \v 1 Wam ame gapan ayop Erot Iesu dugup mega nagirewa upi wa koeragam mumen. \v 2 Me wani gapan ita nagirewa Dion tasewa Diemis waran tuma engurane boen. \v 3 Erot ap tani gapan, Diu nagirewa aton anune, me ap yaveni menan ita mega nagirewa Pita to warapen diamon. Mame tane wamewa ame Taba Buredi Tutut Ya Waini Baripewa gapan, yaua dawa ame Paina Yamaseni Baripewa. \v 4 Ita nagirewa Pita waran gwat nokap baraen. Ap mepe ita nagirewa i degede tomagen apan degede yon ge yon amon Pita amase taiwanumune. Paina Yamaseni Baripewa tugup uon tapi ewap, ayop Erot Pita ware aroga baraep Diu nagire togurapen menan munat anun. \p \v 5 Ap menan Pita wat nasen gwat noke gapan di wande en, go Iesu anu tumasine nagirewa Pita menan wam wam mup dandamunagaet God inap waiwanumun. \s1 Pita gwat nokap tau aen \p \v 6 Mum ame woup sepiwa gapan, ayop Erot Pita Diu nagire munat anun. Go muma Pita God Paewa tonana yonine apan dere yaumakamup aup iniwandin. Damik kaimake dena gapan naniwa yamu yamune ita nagirewa nanimu den panamone amba gwat noke tonanewa God Paewa tonana yonine nagirewa upi ap mepe amat taiwanumune. \v 7 Wanumone menawaet ununke uon da, Ayop anea mega taue ap mepe yonen, amba ganasewa gwat noke en ganatamen. Anea Pita onewa gapan to kandase amba anega dien, “Serarat, ao yon.” \p Wani boge Pita nanip damik panane butut batat wa geamone. \v 8 Anea Pita sia dien, “Pusiga okome en, wanup gega den pan.” Pita ame tani anea sia wan, “Wanup gega aigapewa den wat en ewanap onak.” \v 9 Pita gwat noke ae ve taue anea ewap aen. Anea anenen taiwandini, Pita me da ya anu aven, anuni me bet ine yaviwandat anun. \v 10 Tonan amase taine nagirewa garawat garawat amone amba uiwa tonan intanigaet gware denawa ame watapane pa sewa arige gapan amon. Tonan ame mek ingane watap munen, amba mu tauan gwat noke paewa garip tau amone. Mu neginaet vit amuiwanumune gapan anea ame boge Pita ae ve oagaen. \p \v 11 Oageni, Pita mek di anu anega wan, “Endi Iesu nenan tani tavewa di ne gwat noke garip tauan, bet inine mini da uon. Ayop Iesu anea da watu enen papat nega tan. Ayop Erot aro megawa amba Diu nagirewa inanap tat anune den ne ya yawapen menan anea ta warit nimanegen.” \v 12 Wam ame Pita anu aveni menan me Dion, yaua dawa Mak inewa Meri pa mega aen. Pa ame gapan waenapan arugataet tobot tan Pita menan God inap mup waiwanumun. \p \v 13 Pita tonana ken ken toiwandini, amba nao waenewa da yaua Roda tonan watapapen menan tauen. \v 14 Taue, Pita noa ire anu daramu wan, aton tan waenapan wadiamopen menan entane use sia aen go tonan ya watapen. Me anega wadiamon, “Pita tonana yoniwan!” \v 15 Anune go manega wane, “Ge iaga bambamaen waingi!” Go waen nop mega tavewa menan aigap aigap wa ge wa di taiwandin. Menan pa nagirewa anega wan, “Apan tonanawa, Pita uon, go ame anea mega kwayup tainiwa tauen taiwan.” \p \v 16 Go Pita tonana ken ken nonongataet di toiwandin, menan mu tonan watapan yawane nomu i kap wan. \v 17 Pita mu nop ae veapen menan naniwa gapan ta ewamon amba Ayop anenen ta gwat nokap nau tau aeni oisewa wadiamon. Amba me anega wan, “Diemis ge Iesu anu tumasine nagirewa den oit ma wadiamon.” Pita ap wani boge ae vemo at da aen. \p \v 18 Inane woup seni, gwat noke amase taine nagirewa Pita gwat nokap dim da anenen tani menan anu waramasen amba yoa at at iragi taitamen. \v 19 Ayop Erot Pita yoa taiwanumampen menan diamon. Mu yoa tain en da ya di yawane gapan Erot gwat noke amase taine nagirewa singui arugataet wayawamo amba mu gurep borit wapen menan wan. \p Amba Erot Diudia ae ve pa Sisaria taue wanden, wam koni otu da ap mepe wanden. \s1 Ayop Erot boen \p \v 20 Wam ame den Erot pa Taya ge pa Saidon nagirewa inamup gari gangan naen menan ian ame iame Erot yave baigan tapen menan amon. Tauane namu Erot pa mega kwayup taini ayopewa yaua Balastas evenan tan amba imua waren. Ap tane amba ayop Erot namup tauan baigan tapen menan singuiasene, iwa taba muga Erot egak mega gapan wariwanumune menan. \p \v 21 Menan Ayop Erot baigan tapen wamewa om enuni gapan, ayop wanupewa mega wat ene amba ayop watat mega gagap ae wande waenapan inamup opata wan. \v 22 Opata wani gapan waenapan kaimakaet ve anega wane, “Anun, god da inanup waiwan, apan umanup mini da uon!” \v 23 Ame gine tutup Ayop anea mega Erot to baimen gearen amba motamot posewa na ugunagene boge boen, iwa me God ya wa atonasen amba waenapan me God mini wa taragasiwanumune me ya watanamon. \p \v 24 Go God nop mega yaugai di senare tau aen. \v 25 Wam ame Banabas ge Sol ap muga Ierusalem amo tauan sia entan onamone apan Dion Mak den tanam amon. \c 13 \s1 Banabas ge Sol watu enamone amon \p \v 1 At pa Antiok gapan, Iesu dugup mega nagirewa gapan, upi wadiamot nagirewa amba upi God oise opata waine nagirewa. Upi mu yaumua mame, Banabas, Simion yaua dawa Epi Pumpuniwa apanewa, Lusias at Sairini apanewa ge apan Manaen ayop Erot gwep mega daitonawa, amba Sol. \v 2 Antiok Iesu dugup mega nagirewa God menan taba virip tan amba God wa taragasiwanumune gapan, Guewa Woup Seniwa anega diamon, “Ne Banabas ge Sol om enumon, nao munat anuna menan, mu nugut ma nenan.” \p \v 3 Ap menan mu taba virip tane amba mup gapan nanimu iamup sean Banabas ge Sol watu enamone amon. \s1 At Saiparas gapan \p \v 4 Apan dere ame, Guewa Woup Seniwa negin muga ta watu enamoni menan mu vit amone at Selusia tauan ap mepe kabum gagap dotouan, puiman topaneni at Saiparas amon. \v 5 At ame gapan pa sewa yaua Salamis tauane, Diu nagirewa opata waine pa muga muga gwanap God nop mega opata wadidiamon. Dion Mak mu den ap mepe ago muga taiwandin. \p \v 6 Puiman topaneni ame ikukuk pa pa iravi daio amon amba pa Papos tauan. Ap mepe Diu nuat apane yaua Ba-Iesu tautanane (ian Gurik noa gapan Elimas diane). Me God nop mega tave uon waini apanewa. \v 7 Ba-Iesu at ame ayop mugawa yaua Sogias Polas evenewa. Sogias me anut apane menan Banabas ge Sol inewa onamo God nop mega wadiapen menan nop watu enen. \v 8 Go nuat apane Ba-Iesu, watanamon. Me ayop mega Polas Iesu oisewa ya anupen menan watanen. \p \v 9 Ap menan Sol, yaua dawa Pol, Guewa Woup Seniwa potap no dotoueni gapan, Elimas kem kem ase yave \v 10 amba anega diguren, “Ge Seitan umapewa di! Ge inak kakaewa anavi megawa. Koewa ugup ugup ge potagap no dotouen amba pot pot waenapan wababayan mumingi. \v 11 Menan wapena anu, endi Ayop Iesu aroewa gapan yamaga boraseta amba wam animpo gapan ge yangut sia ya tai, wam ganasewa da ya di yawai.” \p Ap wani gine tutup sisip taue me yamewa aoma umasen, amba me orup da nanip wat nau amopen menan momak anuiwandin. \v 12 Wam ame dim da venasen piup Ayop mugawa, Sogias Polas yaveni amba anu tumat tan den no kap wan, iwa God oisewa anuni menan. \s1 At Pisidia pa Antiok amon \p \v 13 At Papos gapan, Pol evene waiwa tanamo kabum gagap at Pampilia gapan pa sewa Poga tauane. Ap mepe Dion Mak ae vemo ewagai pa Ierusalem sia aen. \v 14 Pa Poga ve use amone at Pisidia gapan pa yaua Antiok Diu pura bawarewa wamewa gapan tauan. Ap menan Diu opata waine paewa unuk amon ae wanumon. \p \v 15 Apan Mosis iup namua seni ogewa amba wataget God no oise waiwanumune seane ogewa den batnagen. Uon tani ewap, pa ame kwayup taine nagirewa Pol ge Banabas singui wayawamon, “Tatan anega, waenapan dadak diamo diamo guturewa da inayap wandepi ame wane umap di.” \v 16 Pol yone, waenapan nop ae veapen menan naniwa wadave amba anega wadiamon, “At Isurero waene apanewa amba e ian ugupe nagirewa da God wa taragasianawa, nop nega neman guran anun! \v 17 Nu at Isurero nagirewa God nuga omayan baewa at Idip wanumone gapan God om enumon amba Idip gapan naewa muga aruga tan. Mu aruga tane amba God aro mega gapan at Idip gapan naumo tau aen. \v 18 Tau amone, en apane dere (40) at kaimewa gapan iniwanumune koewa taiwanumune go God imu pose inamup ae bigaren. \v 19 At Keina gapan God ian ugup ugupe nagirewa nani yamu dere gut momak mumeni amba waenapan mega Isurero nagirewa at Keina munen yon borane. \v 20 Mame tani aeni enewa iragi 450 gwanap venasen. \p Mame ewap, wa tamanam mumine nagirewa God om enumoni Isurero nagirewa kwayup tamopen menan munen. Ap aeni, God no oise waini apanewa Samuero wam mega tauen. \v 21 Samuero wam mega gapan, omayan baewa ayop muga bawarewa da endawapen mupe wane, menan God apan Kis otua Sol munen. Sol dugup mega yaua Bendiman apanewa, me Ayop en apane dere (40) ta wande en. \v 22 Watageta apane Sol ayop taiwandini go evi amba God wa totnagen amba apan Devit ayop muga tan. Devit oisewa God manega wan, ‘Apan Diesi otua Devit ne yao tanana ame nek bumaganapewa. Me evi amba wan dim dim ne tat anuina me tata.’ \p \v 23 Apan Devit ani sibabasi megawa ame God nunan wa agiaseni apane ge wat inakam nugawa, ame Iesu, God om enuni ware tauen. \v 24 Iesu tauapen tani namup, apan Dion waenapan at Isurero nagirewa iragi vetavet tapen opataewa wa amba dup iamuiwandin. \v 25 Dion nao mega uon tapen taiwandini gapan waenapan inamup singui anega wayawamon, ‘Ne da anu nimanek wanin? Apan amase taiana ne uon. Go anun, ewanap apan bawarewa da taueta go ne bawarewa uon. Ne ago otua ayop mega pusi okomewa vesini mini ne ap wat agoaset anun go ne umanap uon.’ \p \v 26 Tatan gwanin, Eibaraam otu tasinewa, amba ian ugupe God wa taragasiana nagirewa, wapena anun, Iesu inak ewakewa nunat wani oise kakaewa mame inanup tauen. \v 27 Ierusalem wanumuine nagirewa mu arita mugawa den, nu inak nunini apanewa Iesu irewa ya yao anu kakayasene. Pot pot pura bawarewa gapan gapan wataget God no oise waiwanumune nagire seane ogewa batnagiwanumune go ya anu awane. Ap menan Iesu boepi oisewa wataget God nop mega namua gapan seane tavewa tauapen menan Iesu togurapen wan.” Pol ap anega wan. \p \v 28 Pol opata mega sia waiwandin, “Iesu koewa mega da ya tanan go mu di boet anun amba Ayop Pailat inap anega wane, ‘Ge togura boep.’ \v 29 Ugup ugup iravi wataget God no oise namua gapan seane taitamene gapan Iesu etua oma korosi gapan aoma wa totnagen vitan amba wat amon dagupa baraen. \v 30 Go God wan Iesu inakae sia yon wanden. \v 31 Iesu inakae sia yon wandeni gapan, at Galili pa Ierusalem tanam amone nagirewa wam aruga inamup venasiwandin yaviwanumun. Waenapan ameme endi at Isurero nagirewa yawane oisewa wadidiam wanum. \p \v 32-33 Menan, nu endi God oise kakaewa ame wadiaivin. Oit ame God omayan bae nagirewa munat wa agiat mumeni nu mu naewa muga inanup tauen. Me wat inakam nimanini apanewa munapen menan manega wa agiat mumeni ta munen, ‘Iesu boepi ne wapen inakae sia yon wandeta.’ Ok da sia buka namua yaua Sam paup derewa gapan God Iesu menan anuni oisewa anega sen, \q1 Ge ne otunawa, amba endi ne ge mamaga entan nimanegeta. \p \v 34 Amba nop da sia buka namua gapan seane ame gapan God tavewa di wan Iesu bop gapan inakae sia yon wanden, go etua ya puakaeta. Ok ap anega sean, God anega wan, \q1 Watageta apanewa Devit wat aipakam, \q1 ge kiman kakae guragut nega me wanapen menan, \q1 wa agiasena ame iravi tavewa mega di e enain. \p \v 35 Ap menan ok da sia, buka Sam gapan, aroga Iesu wat aipakam mega menan anega sean, \q1 Nao nega taini apanewa etua ya puakaepen menan dian. \p \v 36 Nop ame God wani Devit menan ya wan iwa Devit wam mega gapan God dim da anuni taitameni amba me boen. Boeni omae baewa den tune etua puakaen. \v 37 Go God wan Iesu ao yon wandeni etua ya puakaen. \p \v 38-39 Ap menan, waenapan negawa, nop mame di anu kakayasen ame God Iesu gamup koewa nuga anu ae veapen oisewa opata gapan wadidiaivin. Wataget apan Mosis iup namu seni gapan koewa nuga garewa ya musen go Iesu anu tumasetoni menan God koewa nuga wat musen. \v 40 God oise waiwanumune nagirewa wane ame inayap tauepi tawa menan amat ek ingane di tan. Mu anega wan, \q1 \v 41 Yawan, e nipep waiana, wapena anun. \q1 E God aroewa yawane no i kap wap, \q1 amba tavewa da ya yawai go mondi borit wai, \q1 iwa ne wan dim dim da baware di tapen taivin, \q1 go e ya anu tumat tai. \q1 Apan da ne tana oisewa wadiaepi, \q1 go den e ya anu tumat tai.” \p \v 42 Pol opata mega uon tani, Banabas dere Diu nagirewa opata waine paewa ae vean tau amuiwanumune gapan Diu ge ian ugupe nagirewa da God wa taragasine anega wan, “Wam pura bawarewa utat sia onaen nop ame sia wadianen.” \v 43 Wam ame waenapan to iamen wanumone yap marimen amon, Diu nagirewa amba Diu uoni go Diu guegue muga taine nagirewa aruga Pol ge Banabas ewamup amon. Menan Iesu watu enamot megawa dere ame waenapan God garaet mega gapan wanumopen menan aigap wadidiamon. \s1 Diu nagirewa Iesu oisewa tanda anun \p \v 44 Pura ame use aigapewa pa sewa ame gapan iragi tobot tan iamen, Ayop nop mega anut wan tauan. \v 45 Wam ame Diu nagire to iam baware ame yawane da di anu koeam mumane ap menan Pol dim da waiwandini mu nipep waiwanumun. \v 46 Go Pol ge Banabas tumban amu yonan nop aigap sia kaimakaet anega diamon, “God nop mega e inayap namu wadiaeton go e inak yaibobot tandayaseana menan watananean, ap menan nu endi ian ugupe, Diu uoni nagirewa ane wadiamoit. \v 47 Iwa God anega dianeni, \q1 Ne Diu uon go ian ugupe nagire ganat mugawa entan imaena, \q1 menan waenapan at at iravi inak yaibobot nega warain.” \m Ap anega diamon. \v 48 Ian ugupe nagirewa Pol nop mega ame anune menan aton anun God nop mega ao waran. Amba da da inak yaibobot warapen menan God ganganat mumeni nop mega anu tumasen. \p \v 49 God nop mega at ame iragi seset wa tau aen. \v 50 Go Diu nagirewa tanda anun menan God menan taine waen bawarewa mugawa amba apan bawarewa muga den, anan datnak muman. Mu Pol ge Banabas wa koeragam mumapen menan anan datnagene, amba mu at muga ae ve amopen menan upa oimone. \v 51 Menan waenapan koewa ae bat munapen menan Pol ge Banabas pusimu atabobo toninigamen ae vean amon pa Aikoniam tauan. \v 52 Go Iesu dugup mega nagirewa pa Antiok gapan aton baware anun amba Guewa Woup Seni potamup bararaen den aro muniwandin. \c 14 \s1 At Aikoniam gapan opata wan \p \v 1 At Aikoniam tauane amba Pol ge Banabas Diu nagirewa opata waine paewa unuk amon. Ap mepe mu opata kakae di waiwanumune menan ame Diu amba ian ugupe nagirewa paua muga arugataet anu tumasene. \v 2 Go namu venaseni ap umap sia venasen, Diu nagirewa upinamu da da nop ya anu tumasene ame ian ugupe nagirewa anan datnak muman. Amba Iesu dugup megawa nagirewa nop eboewa diamone. \p \v 3 Go Pol ge Banabas wam nononga ap mepe wanumon. Ayop oisewa epara tan wadidiam wanumun. Mu opata muga tavewa di ewamopen menan God garaet aro mega muneni gapan kiman yo paua mega ugup ugup taiwanumun. \p \v 4 Menan waenapan pa sewa ame gapanawa seu enun, upi Diu nagire arige yonan amba upinamu Iesu watu enamot gambenamu yonane. \v 5 Amba upi ian ugupe nagirewa ge Diu nagire, bawarewa muga den, Iesu watu enamot megawa dere ta koeragam mumapen amba gwara guramopen anun. \p \v 6 Go mu oit ame anune gapan tap serarat at Laekonia pa sewa Listura ge mainepewa at sewa Dobi den tauan amba at ame ikukuk amon. \v 7 Ap mepe mu oise kakaewa opata gapan di wadidiam wanumun. \s1 Pa sewa Listura ge pa Dobi gapan \p \v 8 Pa Listura gapan pusi waberugaseni apanewa da ap mepe wande en, anega da inewa potap da ap anega yanen, ap den ya ainiwa. \v 9 Me neman gure Pol nop waiwandini ame anuiwandin. Pol kem kem apan ame asenagaet yave manega anun, apan mame inakaepen men anu tumasiwan. \v 10 Ap menan Pol me inap kaimakaet ve anega wan, “Pusigap amu, ao yon!” Wani pusi koe tani apanewa karapun doren amba ap erewa mega aen. \p \v 11 Pa nagirewa Pol dim da tani yawane menan mu nop muga Laekonia gapan ve wan, “God nuga dere mame apan venat mutan tauan!” \v 12 Menan Banabas mu god muga aritawa yaua Sus diane amba Pol mu opata waini god muga yaua Omis dian. \p \v 13 God muga Sus mup paewa pa sewa sin garip mainep tune wanden. Sus pirisi mugawa, ae man kao ge rarema ben wat sin tonanewa tauen, iwa me amba waenapan yan garaet muga Iesu watu enamot megawa dere munat anu taiwanumune. \p \v 14 Go wam ame Pol ge Banabas mu dim da tat wan taiwanumune oise anune, menan mu wanup aigapewa muga benagen amba to iam ame berip ve wa ge wa serarat amon anega diamon, \v 15 “Waenapan, ma iwa dimen taiwanin? Nu apan iragen e umayap di! Nu Iesu oise kakaewa wadiaepen menan tauaton ame gapan e naniap gwat kaitayana god eboewa egawa ame ae veapen. Go God tavewa kabani wandiniwa, piup kiman puiman gagape den wan venat mutanewa, me anu tumat tapen menan imuya inap entanan! \p \v 16 Wataget oniwandini piup nagirewa muk anut mugawa taiwanumune go God ya watanamon. \v 17 Go me inak tat megawa aroga di wande en ameme wat aipakam mega tauiwandini nu yavintoni gapan anuivin me wandia. Wat aipakam mega ame wam gapan ugin watu eniniwa, amba taba gine ugup ugup wam muga muga gapan yaniwanumat diamuiwan. Taba nuga nuniniwa den potanu aton nuniwan.” \v 18 Go nop mame Pol wani amba Banabas dere watanamot anun go waenapan sia man gura munat anun. \p \v 19 Ma ewap, Diu nagirewa upi at Pisidia pa sewa Antiok ge pa sewa Aikoniam gapan den tauan amba to iam ame nanam mumane. Menan mu Pol gwara ton okokok pa garip warup tau amon, anune me boet anun. \v 20 Go Iesu anu tumasine nagirewa Pol inap tauan me enpanane gapan me ao yon wande ewagai pa sewa Listura aen. Inane woup sen Banabas dere amon pa sewa Dobi tauan. \s1 At Siria pa Antiok entan onamon \p \v 21 Mu pa sewa Dobi gapan Iesu oit mega kakaewa wadidiamone waenapan aruga anu tumat tane. Amba Pol ge Banabas ewagai sia amon, pa Listura tau amon, pa Aikoniam tau amon, amba at Pisidia gapan pa sewa Antiok tauan. \v 22 Mu Iesu dugup mega nagirewa aro munan amba dadak diamone nop tavewa gapan anu tumat ta di wanumopen menan. Den mu anega wane, “God toemu mega gwanap anepen menan itan bagu sisi ugup ugup namu yao anuit.” \v 23 Iesu dugup mega pa pa gapan namu yoyo nagirewa om enumone dugup daiton daiton amat tapen semone. God menan taba virip tan mup wan amba namu yoyo nagirewa ame Ayop inap asenagaet di munane, iwa mu da da anu dao mumine nagirewa. \p \v 24 Amba at Pisidia tau amone ewape at Pampilia tauan. \v 25 Ap mepe mu Iesu oisewa pa Poga gapan opata wadiamone ae vean at Atalia vit amon. \v 26 Pa Atalia gapan kabum gagap ewagai at Antiok sia amon. Namu Antiok gapan mu erewa gapan God nao warapen menan Iesu dugup mega nagirewa mup gapan wat aipakam mumeni anega wan, “Maman God, apan mame kwayup tam.” Ap anega mup wane boge amon, sia entan onamone, nao munane taitamen. \p \v 27 Pa Antiok tauane, mu Iesu dugup mega nagirewa iravi iamepen menan wan. Iesu dugup mega nagirewa iravi todagonen gapan God mu gamumup dim da tani amba ian ugupe Iesu anu tumat neginewa watap muneni oisewa wadidiamon. \v 28 Amba mu ap mepe Iesu anu tumasine nagirewa den tanamon wam nononga di wanumon. \c 15 \s1 Pa Ierusalem gapan Iesu dugup kansoro nagirewa tat mugawa \p \v 1 Wam ameme at Diudia Iesu anu tumat tane nagirewa upi at Antiok vit onamon amba at Antiok Iesu dugup mega nagirewa anega diamon, “Mosis iup God inap wareni ame menan apan epiwa paua tum ya tapiwa God inak ewakewa ya waneta.” \v 2 Pol ge Banabas ap mepe den. Ap menan mu yone Diudia nagirewa den notatae aritavet wane. Ap wane menan Antiok Iesu dugup mega nagirewa Pol, ge Banabas amba upi den om enumone pa Ierusalem dot amopen menan. Ierusalem gapan mu Iesu watu enamot megawa ge Ierusalem Iesu dugup mega kwayup tamuine nagirewa den epiwa tum arini noa wayawamopen menan amoin. \p \v 3 Iesu dugup mega nagirewa watu enamone. Amba mu pa Ierusalem amuinewa neginaet at Ponisia ge at Sameria tau ge tau amon. Diu uon go ian ugupe nagirewa imumu God inap entanene oisewa Iesu dugup mega nagirewa ap mepe wanumuine wadidiam amon. Gutut mame wane gapan Iesu dugup mega nagirewa iravi aton aigap di anun. \v 4 Mu pa Ierusalem tauane gapan, Iesu dugup mega nagirewa, Iesu watu enamot mega nagirewa amba kwayup tamuine nagirewa den waupamon. Pol ge Banabas God dim dim iragi mu gamumup tani oisewa wadidiamon. \v 5 Go Parisi dugup muga upi Iesu anu tumasine nagirewa yonan anega wane, “Ian ugupe nagirewa epimu tum di tap amba Mosis iup namu se wani ayamase tap.” \v 6 Ame wane menan Iesu watu enamot mega nagirewa ge dugup kwayup tamuine nagirewa iamen. \s1 Pita opata wan \p \v 7 Nop nonongataet wayao seyao taiwanumune ewap, Pita ao yon wande amba nop anega wadiamon, “Tatan gwanin, e anuyan watagentuk di God e yaumakayap om enunegen ame ian ugupe ne non utap Iesu Oise Kakaewa anupi amba anu tumat tain. \v 8 God waenapan iravi imumu anuitamini apanewa menan ian ugupe nagirewa, Diu uoni, evenan tat anun. Ap menan Guewa Woup Seniwa nu nuneni ap umap den munen. \v 9 Me yamap nu iravi gine daiton ap menan ian ugupe nagirewa Iesu anu tumat tane menan God mu koewa muga anu ae ven. \p \v 10 Ap menan endi iwa dimen God pusip warup yaviwanin? Iup nuga itaniwa nu omayan baewa amba nu den kwayupe ya taintoni iwa itan baware iragen. Iwa dimen Iesu anu tumat taine nagirewa itan ame onemup seait? \v 11 Ame umap uon, ya seait iwa nu God Ayop Iesu garaet nuneni gapan wat inakam nimanen, ap mini ian ugupe nagirewa mu den ap anega.” \v 12 Ap wani, Pol ge Banabas yonane God ian ugupe munan yo ge kiman paua baware ugup ugup anenen mu gamumup taiwandini oisewa wadidiamon, menan to iamene nagirewa iravi no uon wanumon, neman guran anuiwanumun. \s1 Diemis opata wan \p \v 13 Mu nop wane uon tani ewap, apan Diemis anega wadiamon, “Tatan gwanin, nop wapena anun. \v 14 Oit ameme Saimon Pita gaset wadianen anenen da God namu anut mega to ewamoni ame ian ugupe nagirewa yaumakamup upi tambumop waenapan megawa entanamon. \v 15 Saimon wani ame tavewa di iwa wataget God no oise waiwanumune nagirewa nop mame den anega seane, God anega wan, \q1 \v 16 Mame ewap ne sia tauain, \q1 amba Devit toemu mega ta koeragamene, \q1 ne to bongamep inak munain. \q1 Pa sewa wabenagene, ne sia tuin. \q1 \v 17 Ap tapena gapan, waenapan iravi, piup gapan, \q1 inanap tauain, Diu uoni ian ugupe nagirewa den tauain, \q1 iwa mu ne waenapan negawa gaset diamona menan. \q1 \v 18 Ne ayop di, namu wadiaena evi taueta. \m God ap anega wan.” \p \v 19 Ap menan, Diemis aigap sia wadiamon, “Ne anuingina mam, ian ugupe imumu God inap entanene nagirewa nu kaimakaet wat itan da ya munat. \v 20 Go manega ok inamup enu wadiamoit, ame nanimup god eboewa guewa kaitane ameme antaba irine god muga munapen ame tabaewa ya nap. Amba waen ge apan wainan gogo ya tap. Amba man mege wat imokaminewa ya nap. Amba deniwa da ya nap. \v 21 Iup mame ian ugupe nagirewa asik tane iwa en arugataet gapan Mosis iup mega Diu pura bawarewa gapan batnaginewa amba pa da da gapan wadidiamuinewa menan mu anune.” Diemis ap anega wadiamon. \s1 Wat tamanam mumane ogewa watu enan \p \v 22 Ap menan Iesu watu enamot mega nagirewa, dugup kwayup tamuine nagirewa amba Iesu anu tumasine nagirewa iragi den nop panane apan mugawa wa watu enamop, Pol ge Banabas tanamo pa Antiok amot wan. Ap wane apan Diudes, yaua da Basabas amba apan Sailas mu den watu enamon. Iesu anu tumat nagirewa apan dere mame virimu tainewa. \v 23 Mu den ok manega watu enan, \q1 Kaewa kaewa tatan gwaninua ian ugupe Iesu anut tumasiana nagirewa, \q1 pa Antiok, Siria amba at Silisia gapan iniwanin. \q1 Nu Iesu watu enamot megawa amba Ierusalem dugup mega, \q1 kwayup taintoni nagirewa den gaun inayap waivin. \q1 \v 24 Nu anuton apan ame upi mapa inanup tau onamone aro da ya munaton, \q1 amba am dauro taen, opata muga wane iae guine wa koeamene. \q1 \v 25 Ap menan nu iragi iametoni amba imunu daiton manega anuton. \q1 Apan dere nu potanup watu enamoton. Apan dere, \q1 ame evenan wainu kakaewa, ame Banabas ge Pol, \q1 tanam inayap onamot waton. \v 26 Banabas ge Pol, \q1 nu ayop nuga Iesu menan, nao taine ge bop tawa ya anuine, \q1 apane waiwa. \q1 \v 27 Potanup amuine apan dere ame Diudes ge Sailas, \q1 mu nu dim da ok gapan seatoniwa nop gapan, \q1 sia aigap di wadiain. \q1 \v 28 God Guewa Woup Seniwa nu den imunu daiton gapan, \q1 iup itan mega da e oneyap ya seapen menan anutoni, \q1 go nop mame megenat ayamase tapen, \q1 \v 29 Waenapan nanimup god eboewa guewa kaitane, \q1 ameme antaba irine god muga munapen ame tabaewa ya nane. \q1 Amba man deniwa ya nane. \q1 Amba man mege wat imokaminewa ya nane. \q1 Amba waen ge apan wainan gogo ya tane. \q1 Koewa mame iragi ya taiwaniampinawa ame e kakae di tai. \q1 Nop otu nuga mame uon tan. Gaun inayap waianit. \m Mu ok ap anega watu enan. \p \v 30 Oit wat amone nagire pa Antiok tauane. Amba Antiok Iesu dugup mega nagirewa ok ame munan. \v 31 Dadak nopewa ame ok gwanap wane waenapan iravi nop bibigawa anune aton baware tan. \v 32 Diudes ge Sailas mu den God oise wainewa, menan tase gwani dadak munep aritavet amun imumu to kimepen menan wam nononga wadidiamon wanumun. \p \v 33 Wam nononga wanumone amba pa Antiok Iesu dugup mega nagirewa baigane den watu enamone ewagai Ierusalem sia amon. \v 34 Go apan Sailas ya aet anuni menan ap mepe wanden. \v 35 Amba Pol ge Banabas pa Antiok gapan di wanumon, ap mepe mu upinamu aruga den ayop nopewa gapan di wadidiam wanumun. \s1 Pol ge Banabas dum marimen amon \p \v 36 Wam da Pol Banabas anega wadien, “Pa sewa sewa daio nu namu ane wadidiamotoni mu anenen taiwanumune anupen menan ewagai sia daio inamup ane yawamopen.” \v 37 Banabas apan Dion Mak den aet anun. \v 38 Go Pol Dion Mak ya aet anun iwa wata pa Pampilia tauane gapan me yone ae vemo ewagai pa Antiok aeni menan. \p \v 39 Ame menan Pol ge Banabas Dion Mak aigap noyam notatae warane amba dum marimen amon. Banabas Dion Mak den kabum gagap at Saiparas amon. \v 40 Amba Pol apan Sailas om enu. Amba Antiok Iesu dugup mega nagirewa Pol ge Sailas munan mup wane, God kwayupe gapan wat aipakam mumane amba Pol ge Sailas tau amon. \v 41 Amone at Siria ge Silisia tau ge tau amone, Iesu dugup megawa wadidiamone anun imumu wat kaimagamepen aroewa muniwanumun. \c 16 \s1 Apan Timoti Pol ge Sailas intum tamon \p \v 1 Apan Pol, Sailas den, pa Dobi tauan amon amba pa Listura tauan. Iesu wadiamot apane da yaua Timoti ap mepe iniwandin. Timoti inewa Diu waen da Iesu anu tumat taini waenewa, go me mamewa ian Gurik apane da. \v 2 Iesu dugup mega nagirewa, pa Listura ge Aikoniam gapan, Timoti kakaewa taini oise tarage wane. \v 3 Pol imup me den wat nau daio aet anun. Go at Aikoniam ame gapan Diu nagirewa aruga wanumon amba Timoti mamewa ian Gurik apanewa mu asigimup. Ap menan Diu nagirewa aton anupen menan God paua mega Timoti epiwa tum tan. \p \v 4 Mu pa sewa sewa tau ge tau amone, pa Ierusalem Iesu watu enamot megawa amba dugup kwayup tamuine nagirewa iam iam gapan ok seane ame tavewa anu tapen menan, mu ap muga gapan, waenapan iravi wadidiamone. \v 5 Ap tane menan at iravi gapan Iesu dugup mega nagirewa wat kaimagam muman ap menan Iesu anu tumat tane nagirewa paua muga kai ware aigap aen. \s1 Pol Masedonia apane da bet ine yaven \p \v 6 Pol ge evene wai den at Pirigia ge Galesia tau ge tau amon iwa me at Eisia paua mega gapan opata ya wapen menan Guewa Woup Seniwa mu watanamon. \v 7 Wam ame mu Misia paup tanatan mega tauane amba at Bitinia gwanap unumopen tayawane go Iesu Guewa mu watanamon. \v 8 Watanamoni menan mu at Misia mainep tau amone vitan pa Toroas puiman etop tauane. \p \v 9 Mum ame gapan Pol bet ine yaveni at Masedonia apanewa yone inap mup anega waiwandini, “Paina yamat onaen at Masedonia tauan amba wat agoat nimanen.” \v 10 Pol bet ine yaveni ewap, nu at Masedonia anet anuton iwa God Oise Kakaewa mu wadidiamopen menan dianeni anuton. \s1 Pa sewa Pilipai gapan waen Lidia imua entan tan \p \v 11 Nu pa Toroas gapan kabum gagap dotouat tamana anetoni pa Samotures tauaton inaton, woup sen sia anet pa Niapolis tauaton. \v 12 Puiman etoa ae veat pusinup anet at Pilipai tauaton. Pa sewa Pilipai ame sewa bawarewa at Masedonia gapan, ap mepe ian Rom nagirewa aruga iniwanumun. \p Nu ap mepe wam agiap mini den wanineton. \v 13 Diu Pura bawarewa muga gapan nu pa sewa sin mega garawaset kauma aneton. Iwa nu Diu nagirewa at ame gapan God inap mup waine arewa anuton. Nu ap mepe ae waninet amba waen iamen wanumone inamup nop erewa waton. \v 14 Mu wanumon nop nuga anuiwanumune waen da daiton yaua Lidia, pa sewa Tayataira wanup buinip tambun une gare gare tainiwa. Me God tavewa wa taragasini menan God me imu pose watapeni amba Pol nop wani bemta anun. \v 15 Wam ame, waen ame amba pa mega gapan iniwanumune nagirewa iragi Iesu anu tumat gapan dup iamoton. Amba waen Lidia inanup anega wani, “Apan negawa, ne Ayop nuga Iesu anu tumasena oitana anuyana menan onaen pa nega gapan iniwanian.” Wa ge wa tani menan nu pa mega aneton. \s1 Pol ge Sailas gwat nokap semon \p \v 16 Wam da sia kauma Diu nagirewa mup waine arewa anetoni nao kaimake garewa uoni taini waenoro da tautanaton. Waen ame guewa koewa airampu da potap wande en. Waen ame guewa koewa aroewa gapan namup dim da venasepiwa yave waiwandin. Ap waiwandini gapan garewa bawarewa wariwandin go i nagirewa seasiwanumun. \v 17 Waen mame nu ewanup aiwandin amba nop ve nunan manega waiwandin, “Ian ma mu God aigap iragena menan nao tainewa! E inak wara wara neginewa wadidiaiwanum!” \p \v 18 Waen mame nop ame pot poraet waiwandini menan Pol gari yaven, boge me entane airampu yam ta yave wan, “Iesu Keriso yaua gapan, waen ae ve tau ak.” Boge gine tutup airampu waen ae ve tau aen. \p \v 19 I nagirewa, waen ap me munan nao tan moni warine nao sia ya taiwandin yawan. Ap menan Rom baware muga inap noyam wapen menan, Pol ge Sailas tambumon okonagen amone une gare gare taine arewa tauan. \v 20 Bawarewa muga inamup anega wane, “Apan dere mame Diu nagirewa go nu at nuga nagirewa wa koeragam mumiwanum. \v 21 Gutut muga nu tat dianene go tata iup nuga paina yamatait. Nu at Rom nagirewa iup muga den to paitait.” \v 22 Pa nagirewa iravi intum tan amba Pol ge Sailas wa koeragam muman. Ap menan, Rom iup kwayup taine bawarewa mugawa Pol ge Sailas wanup muga aigapewa ae benak sean bunum gapan guramot diamon. \v 23 Wam ame apan dere tambumon bunum gapan kaimakaet guramon amba gwat noke kwayup taini apanewa kwayup ta kakayat mumapen dian. \v 24 Ap anuni menan gwat noke amat taine apanewa gwat noke bumagap iragen semon, oma nikoni tambun pusimu kapet mumane wanumon. \p \v 25 Mum bumagewa gapan Pol ge Sailas mup tan amba wak God inap waiwanumun, amba gwat noke gapan upinamu den wanumone nagirewa wak muga anuiwanumun. \v 26 Wak waiwanumune gapan unuk bawarewa da tauen piup nutanut enun gwat noke pa sewa ibariwa menao manao tane sep tap wapen tan. Amba gwat noke tonanewa iragi ingane tap sen no aroga, amba kaimake dena damigewa nanimu panamone imup butut batat wane. \p \v 27 Gwat noke kwayup taini apanewa wa kandasen yonen. Me gwat noke tonan iravi no tapamone menan tum ware mek ingane bumage entanapen tan iwa me gwat noke nagirewa gaset tap tau amot anuni menan. \v 28 Go Pol kaimakaet anega wan, “Gek ingane bumagaga ya entana, nu iravi mapa!” \v 29 Gwat noke kwayup taini apane dun menan mup wani amba wareni gapan serarat taue Pol ge Sailas namup omanip enu tap pagagak tan. \v 30 Amba ao yonen, Pol ge Sailas naumo garip aen amba singui anega wayawamon, “Bawarewa negawa, ne dim da tap, amba God inak mega warain?” \p \v 31 Mu gare wan, “Ayop Iesu anu tumat tawa ge God inak mega ewakewa warai, ge amba pa gega nagirewa den.” \v 32 Wane amba pa mega nagirewa den God nop mega wadidiamon. \v 33 Mum ame gapan gwat noke kwayupewa mu tambumon epimu gaura guramon siget munane ame omasewa denipe bigi waramon, amba me pa mega nagirewa iravi den anu tumat dupewa iamone. \v 34 Dup iamoni ewap, me Pol ge Sailas tam naumo one pa mega taue amba taba tunu munen. Me pa mega nagirewa den Iesu anu tumasene menan aton baware anun. \p \v 35 Inane woup seni at Rom wanene taine nagirewa punip nagirewa watu enamone gwat noke tauane anega wane, “Apan dere ame vetamone tau amop.” \p \v 36 Menan gwat noke kwayupe taini apanewa Pol anega dien, “Wanene nagirewa nop watu enane ge amba Sailas vetaep tau aisepen menan wane. Menan nonup gapan aisen.” \p \v 37 Go Pol punip nagirewa gare anega diamon, “Nu wanene aopan tanean amba koewa nuga da e ya yawayan amba waenapan yaumakamup gaura guranean, ame anenen? Nu Rom apane wai di, go gwat noke senean! Iwa dimen karaua watu enanet anuiwanin? Ame umap uon! ae venen, wanene nagirewa muk di onamo amba tam naune amop.” \p \v 38 Punip nagirewa wanene taine Rom baware mugawa nop mame wadiamone gapan, wanene nagirewa tap tane iwa Pol ge Sailas, mu at Rom apane waiwa oise anune menan. \v 39 Menan wanene taine gwat noke amon Pol ge Sailas potamu wabibigamen amba naumo onamone pa sewa muga ae ve at da ugup amopen menan mup wane. \v 40 Pol ge Sailas gwat noke ae ve tau amone ewap waen Lidia pa mega amon. Ap mepe Iesu dugup mega upi tautanamon amba dadak diamon. Boge mu at ame ae ve amon. \c 17 \s1 Pa Tesalonaeka gapan \p \v 1 Apan Pol ge Sailas pa Ampipolis ge pa Apolonia tau amone pa Tesalonaeka tauan. Ap mepe Diu nagire opata waine paewa wanden. \v 2 Taini asigiwa gapan, Pol pa ameme gapan Diu nagirewa tanamon Iesu nopewa wadiamuiniwa. Diu pura bawarewa wam yampo gapan Pol nop i davewa Diu nagirewa tanam gare gare wawa musiwanumun. Pol waenapan imu pose wat entanepen menan nop \v 3 ni enowa geonage anega wadiamon, “God anuni gapan Iesu nunan ugu vegaek anu boe yon wanden. Union ya boen. Iesu mame oisewa wadiaena me Keriso, God wa watu eneni megawa.” \v 4 Diu nagire upinewa ge Gurik God iup mega anuine nagirewa arugataet amba waen yaumu taneni aruga mu imu pose entan tamon amba Pol ge Sailas intum tamon. \p \v 5 Go Diu nagire anu koeam mumane menan naina yoyo nagirewa bongamen tobot tamon amba anan tapen menan nanam mumane. Ap tane gapan, pa nagirewa iravi, Pol ge Sailas ae guramopen menan yomu tane amon apan Dieson pa mega tauane. Pol ge Sailas pa gwanap anune menan pa tobebenagen. \v 6 Go ya yawamone gapan mu apan Dieson amba Iesu dugup mega nagirewa upi den tambumon okokok upamon, pa sewa airasewa inamup tauane anega wane, “Pol ge Sailas at at iravi koevet ta onamuin ene, endi mame tauan \v 7 amba apan, Dieson ma, wa atonat mume upamo pa mega gapan semon. Mu iravi ayop nuga bawarewa Sisa iup baraeni tandayasiwanum, go gare mu ayop muga dawa, Iesu menan waiwanum.” \p \v 8 Nop mame wane gapan pa sewa airasewa nagirewa amba to iam ame nagirewa iragi arara babara wan. \v 9 Ap menan pa sewa baware nagirewa Dieson me evene wai den anega diamon, “E ebo tayana menan garewa nunan amba pa aisen.” Ap anega wane menan mu garewa munane amba amon. \s1 Pa Beria tauan \p \v 10 Ap menan mum ase di wa guguriwandini gapan, Iesu dugup mega nagirewa yonan Pol ge Sailas watu enamone pa Beria amon. Mu at ap mepe tauanewa boge Diu opata waine paewa dot amon. \p \v 11 Pa Beria gapan Diu nagirewa mu kakae, iwa namu pa Tesalonaeka Diu nagirewa tane mini da ya tane, menan Pol oit mega wadiamoni gapan mu aton den anun. Mu pot pot nop anu awapen menan God ok mega namua gapan batnagen yaviwanumun, Pol dim da wani ame tavewa di go uon ap anupen menan. \v 12 Mu aruga anu tumat tane. Ian Gurik kwan puraput waene waiwa amba Gurik apane wai den, aruga anu tumat tane. \p \v 13 Go Tesalonaeka nagirewa Pol Beria gapan God nop mega wadiam wandiniwa oise anune gapan mu at Beria to iam onamone amba Beria nagirewa anan datnak mumane. \v 14 At Beria Iesu dugup mega nagirewa anan tapen oisewa anune menawaet Pol amba apan upi den puiman eto watu enamone amone, go apan Sailas ge Timoti ap mepe wanumon. \v 15 Pol wat amone nagirewa wat nau amon pa Atensi tauan. Tauane pa muga ewagai entan amopen tane menan Pol anega diamon, “Apan Sailas ge Timoti nao muga asepa uon tapi serarat onamo inanap tauep.” Ap diamoni mu amon. \s1 Pol pa Atensi gapan \p \v 16 Pol pa Atensi gapan Sailas ge Timoti me inap tauapen amase taiwandini gapan, me at Atensi yangut tan bagu sisi anun iwa Atensi nagirewa god muga ugup ugup guewa nanimup kaitane inamup wa taragasiwanum. \v 17 Menan me Diu nagirewa opata waine paewa ugup ugup aiwandini amba Diu ge God anuine ian ugupe nagirewa den gare gare wawa musiwanumun. Amba sia orup da da mondi tauane pa sewa namboya wanumuine nagirewa den tanam nop waiwandini. \v 18 Anut nagirewa upi dugup muga yaua Epikurian ge Stoic ame den nop gare gare waiwanumun. Mu upi Pol inap nipep anega wan, “Apan mam anut uoni bumbawam tan menan dim da anun waiwan?” \p Upi gare nop anega wane, “Me ugupe nagirewa god muga oisewa da waiwan.” Mu ap anega wane iwa Pol Iesu oise kakaewa amba ao yon wandeni oisewa opata gapan wadidiam wandin. \p \v 19 Menan mu Pol wat nau amon iam iam arewa muga ame togan yaua Ariapagas gapan tauan. Ap mepe iam iam tan amba me inap anega wan, “Nop ewakewa gega waingiana nu oare. \v 20 Anut ugupe da waana gapan nu anu bambamasivin. Menan gueguewa wadianet nu anut anuivin.” \v 21 Mu ap anega tane iwa wam wam gapan pa Atensi nagirewa at ugupe daio tauane nagirewa nop oit muga ewakewa anupen menan pot poraet nop gare gare mondi waiwanumun. \p \v 22 Togan Ariapagas gapan iam iam tane, Pol yone opata anega wadiamon. “Pa Atensi apane waiwa, ne wapena anun. Ne yawaingina e pot pot god ega aruga munan anuiwanin. \v 23 Pa ega ikukuk angena naniap kaitayana god ega mup inap taiana watarewa yavingina. Amba god ega da watarewa gagap ok anega seane yawan, ‘Watat mam God oarewa megawa.’ E dim da oarewa inap wa taragasiana endi ne wapena anun. \v 24 God ame, me piup kiman amba wan dim dim iragi wan venat nitaton. God ame piup kiman Ayopewa iragenawa amba pa apan nanip tune gwanap da ya iniwan. \v 25 Me inap anenen tat ago wanait? Ame umap uon, iwa me inak ibariwa, wan dim dim kakae guragut amba inak nuniniwa gapan nu inak warivin. \v 26 Me apan daiton, yaua Adam, tani gapan piup waenapan iravi me naewa mega yanaton. Piup at at punanan wat aneton, inintoni ibariwa God. Wam ansena gapan ininait at ambe gapan waninait me namu wan evi amba venasen. \p \v 27 Ameme taiwandini iwa waenapan God yoa tapen menan. Me wandap uon go mainanup konintu di wandia. \v 28 Watageta apane ok anega sen, \q1 God wani gapan nu yonaton inivin waninivin. \p Apan ega da den ok manega sen, \q1 Nu iravi God naewa megawa. \p \v 29 Nu God naewa di waninetawa, manega ya anuinampen, apan tat mega kakaewa gapan nanip agim bangae gwayayame dena god gueguewa kaitane ame God di. Iwa God gueguewa ap mini da uon, me kabani wandia. \v 30 Watageta wamewa waenapan God ya anu awane menan koewa muga me ya batnagen. Go endi waenapan iravi koewa nuga ae veat imunu entanepen men dianiwan. \v 31 Iwa piup iravi wanene tamopen menan apan daiton om enun. Om enuni apanewa ame wanene tamana di taneta. Me ameme di tapi wa ewanepen menan God om enuni apane ame boe inakae sia yon wanden.” Pol opata ap anega wan. \p \v 32 Mu Pol apan Iesu yon wanden oise wani anune menan upi nipep diane go upi Pol anega diane, “Nu nop gega sia anut anuivin.” \v 33 Diane menan Pol ae vemo aen. \v 34 Apan Daionisias at Ariapagas apanewa ge waen yaua Damaris amba upi den mu Iesu anu tumasene, amba Pol tanam amon. \c 18 \s1 Pol pa Korin gapan \p \v 1 Mame ewap Pol at Atensi ae ve pa Korin tauen. \v 2 Pa ap me gapan Diu apane da yaua Akila at Pontas gapan yaneni apanewa, ap mepe iniwandin. Namu, waenewa Pirisela dere at Itali gapan wanumone, wam ame at Itali ayope bawarewa yaua Kolodias Diu nagire gari yawamon pa mega Rom ae vepen diamoni menan mu ae vean pa Korin tauan. Menan Pol apan ame waene dere yawamopen aen. \v 3 Pa muga gapan den wanden iwa mu nao muga daitonawa ame pa wanup gapan tumuine ame taginamene une tainewa. Pol ap mepe wandeni nao ame taiwandin. \p \v 4 Diu pura bawarewa da da gapan Pol Diu nagirewa opata waine paewa gwanap tanamo nop waiwandin. Diu ge Gurik nagirewa Iesu oisewa anu tumasepen menan nop kaimakaet inamup waiwandin. \v 5 Wam ame Sailas ge Timoti at Masedonia gapan tauane. Tauane menan, Pol me nao mega ae veni amba wam wam opata gapan Iesu me God om enuni apane Keriso di ap anega Diu nagirewa wadidiam wandin. \v 6 Go Diu nagirewa Pol watanan wa koeragamene menan Pol wanup mega ware atabobo pem pem ta amba anega wadiamon, “God wanene taep gapan e itan egawa ame ek egawa di, ne inanap da ya taueta. Endi ma use aeniwa ne Diu uoni go ian ugupe inamup ange wadidiamoin.” \p \v 7 Pol ap wani, Diu nagirewa ae vemo Diu uoni God wa taragasini apan da yaua Taitias Diastas pa mega taue ap mepe iniwandin. Pa mega Diu opata waine paewa mainap. \v 8 Diu opata waine paewa namu yoyo apane da yaua Kurisipas waene otu wai den Ayop Iesu anut tumasen. Pa Korin nagirewa aruga Iesu oisewa anune amba anut tumat tane gapan iragi Iesu anu tumat dupewa gapan iamon. \v 9 Mum da, Pol bet ine gapan, Ayop Iesu yave Pol inap nop anega dien, “Tap gop ya anu, nop nega di waingan, nok uon ya wanige, \v 10 Iwa ne ge den wanik angin. Apan da amborage ya togeta, iwa ne waenapan nega pa sewa ma gwanap arugataet wanumamun.” \v 11 Ap menan Pol en daiton derewa semu ap mepe wande en, waenapan God nop mega wadidiam wandin. \p \v 12 Evi at Rom apane yaua Galio, at Guris ayope tani gapan, Diu nagirewa iame Pol anu koeamen menan waran wanene paewa amon. \v 13 Mu wanene apanewa Galio inap anega wane, “Apan ma negin ugupe gapan God wa taragasepen waiwan menan me iup paina yamasen, nu waenapan wababayan nimaniwan.” \v 14 Pol gare wapen tani go ayop Galio Diu nagirewa anega wadiamon, “Pol aopan da go koewa da tani oisewa e wapo ne anu imaepo, \v 15 go mame anuiangina ame e nop ega o yaua ugup ugup o iup ega gapan notatae waiwanin menan e ek wa kakayasen. Menan wan dim dim ap gapan ne wanene ya tain.” \v 16 Ap diamoni amba wanene paewa gapan Diu nagirewa up oimon. \v 17 Garip amone Diu nagirewa opata waine paewa kwayup taini apane yaua Sosenis kaimakaet waran wanene paewa namboyap tone. Ap tone gapan ayop Galio gari yaven yawamo ae vemon. \s1 Pol pa Antiok entan sia aen \p \v 18 Pol pa Korin gapan wam aruga di wanden. Amba me tase gwani ae vemo amba kabum gagap at Siria aen. Tanamo aeni nagirewa yaumua Akwila waene Pirisela dere. Go namu pa Senkiria gapan God inap dim dim wa agiaseni ame tapen menan Pol i gume ware ae sen. \v 19 Mu pa Epesas tauane, Pol Pirisela ge Akwila ap mepe ae vemon. Me megenat Diu nagire opata waine paewa gwanap unuk ae amba Diu nagirewa den nop gare gare waiwanumun. \v 20 Waenapan Pol nonongantuk inamup wandepen menan anune menan singuiasene go Pol me tanda wan. \v 21 Me ae vemopen tani gapan agi anega diamon, “God anut mega wandepiwa ne entan sia inayap tauain.” Wani boge pa Epesas ae ve kabum gagap aen. \p \v 22 Pol pa Sisaria taueni kabum ae ve pa Ierusalem ae amba waenapan mega gaun inamup wan. Wani pa Antiok ewagai aen. \v 23 Pa Antiok gapan wam agiap da wandeni ewap, Pol at Galesia ge at Pirigia ame gapan ikukuk tau ge tau ae Iesu dugup mega nagirewa iravi wa kaimagam mumiwandin. \s1 Apan Pol pa Epesas tauen \p \v 24 Wam ame, Diu apane da yaua Apolos at Aleksandia gapan yanen, pa Epesas tauen. Me God nop mega opata wat mega kakae iragen amba God ok mega namua iragi anu kakayasen. \v 25 Namu waenapan upi Apolos Iesu inak megawa wadidiane menan endi me atonu den Iesu oisewa tamanagaet wadidiam wandin. Go me Dion waenapan dup iamoni oisewa megenat anun. \p \v 26 Diu opata waine paewa gapan Apolos aro ta tumban amu yone God no oise wadidiamon. Wam da apan Akwila, waenewa Pirisela den, opata mega anune menan apan Apolos pa muga wat nau amon amba God negin mega tamanawa aigap sia Apolos wa ewasen. \p \v 27 Evi amba, Apolos at Guris aet anuni menan, Epesas Iesu dugup mega nagirewa me wa agoasene menan Gurik Iesu dugup mega nagirewa inamup ok seane. Iwa Iesu wadiamot upi asepa at Gurik gapan Apolos waupapen menan. Apolos ok muga ware at Guris taueni gapan, God garaet mega gapan, anu tumat tane nagirewa God no oise wadidiam wandini. Mu opata mega anune gapan imumu wat kaimagamen, aro baware waran. \v 28 Iwa, pa nagirewa iame wanumone gapan Apolos yone nop kaimakaet aroe den God nop mega, namua gapan, Iesu me God watu eneni Keriso wa ewamon. Diu nagirewa upi ya anut anune menan mu nop gare diane, go me epara ta gare wadiamoni gapan Diu nagirewa inamup nop uon tan. \c 19 \s1 Pol pa sewa Epesas tauen \p \v 1 Apan Apolos pa Korin gapan wande en. Ap wamewa gapan, Pol pa Epesas tauen. Ap mepe Iesu wadiamot mega nagirewa upi yomu tani ame yawamo, \v 2 amba singui wayawamon, “Wam ame e anu tumat tayana ame e Guewa Pose Woup Seniwa warayan go uon?” \p Mu gare anega wane, “Ae uon, nu Guewa Woup Seniwa da ya anuton.” \v 3 Menan Pol singui sia wayawamon, “E guegue ambe gapan dup iayaen?” Mu gare wane, “Apan Dion waenapan dup iamoni guegue mega gapan dup ianen.” \v 4 Pol sia wadiamon, “Dion dup guegue mega ame koewa anu ae ve sia entanapen dupewa. Me waenapan anega wadiamon, ‘Ewanap tauepi apanewa inap anu tumasen, ame Iesu di.’” \v 5 Mame wani, mu Ayop Iesu yaua gapan dup iamon. \v 6 Dup iamone amba Pol naniwa iamup seni gapan Guewa Woup Seniwa mu potamup tauen, amba merimu tobayanen ian ugupe noa wan, amba God no oise den waiwanumun. \v 7 Apan anu tumat dupewa iamoni ame apan aonagaet pusinawan dere. \p \v 8 Pol Diu nagirewa opata waine paewa aeni siragam yampo gwanap pura gapan gapan, epara ta, nop kaimakaet wadidiamon. God toemu mega amunua oisewa nop tavewa mu anupen menan Pol waenapan den nop gare gare waiwanumun. \v 9 Go upi epara tan ya anu tumaset waiwanumun. Mu aroga Iesu anu tumat neginewa inap wawa koko ta wane. Ap menan Pol mu ae vemo, wadiamot nagirewa tambu aen. Mu wam ame use aeniwa iam iam paewa yaua Tiranas gapan pot pot waenapan den anu tumat nopewa ame seyao wareyao taiwanumun. \v 10 Mame taiwanumune aeni en dere uon tan. Ame wamewa gapan at Eisia arige wanumuine nagirewa, Diu ge Diu uoni ian ugupe nagirewa iravi Iesu oisewa anune. \s1 Apan Sikiva otu wai gutut mugawa \p \v 11 God Pol gamup kiman yo paua baware ugup ugup taiwandini. \v 12 Menan Pol wanup megawa da paniwandiniwa den atup megawa ame waenapan ap me tambun vek nagire inamup amone. Wanup ap gapan inak mutan airampu potamup wanumone tau amon. \p \v 13-14 Diu apan upi, at da da tau ge tau amon, amba airampu waenapan potamupewa wa oimopen taiwanumune. Diu pirisi ayop mugawa yaua Sikiva otu waiwa nani yamu dere mu ap den taiwanumun. Mu iravi Ayop Iesu yaua aroewa gapan airampu wa oimot wan taiwanumune, anega dian, “Apan Pol opata Iesu yaua waini aroewa gapan airampu ge tau ak!” ap anega wan taiwanumune. \p Wam da Sikiva otu wai apan da potap airampu wandeni inap ap anega diane. \v 15 Go airampu gare diamon, “Ne Iesu asik tan amba Pol den asik tan, go e da?” \v 16 Airampu ap wani, apan airampu potape wandeni ame yone set wa aigamup wandeni gure baime ene apan apan tan. Wanup muga benak ae sen, epimu aroga siget munen, amba mu pa garip serarat tau amon. \p \v 17 Diu amba ian ugupe nagirewa den, oit ame anune menan tap baware anun. Menan mu Iesu viriwa aigap di tane. \v 18 Menan Iesu anu tumasine nagirewa, kayao banao koewa muga vetavet aroga tan. \v 19 Nuat taine amba banao nagirewa aruga buka muga iravi tam tauane, waenapan yamamup omaya iramon. Buka iravi iramone garewa muga moni 50,000 mini. \v 20 Negin manegawa gapan Ayop nop megawa senare tau aen amba Iesu dugup mega nagirewa anu tumat muga kai wariwandin. \p \v 21 Wan dim dim ma iragi venaseni ewap, Pol imua upe se pa Ierusalem aet anuni menan at Masedonia ge at Guris tau ge tau aeni, amba pa Ierusalem tauat anun. Pol manega wan, “Pa Ierusalem tauapena amba den ange pa Rom yawat anuivin.” \v 22 Ap anuni menan ago mega dere Timoti ge Erastas at Masedonia watu enamon go me wam upine den at Eisia gapan wanden. \s1 Pa Epesas nagirewa anan tan \p \v 23 Wam ame gapan Ayop Iesu anu tumat inagewa taine menan pa Epesas gapan anan da tuk wan. \v 24 Ap gapan, gwat keri mini, go gwayayame dena, gapan nanip kaisini apane da yaua Demitias, at Epesas gapan wandiniwa. Me gwat ame gapan god muga yaua Atemas mup paewa gueguewa otu kamontua arugataet kaitamuiniwa. Ap kaisiwanumune gapan apan Demitias evene wai den garewa baware ap gapan wariwanumune. \v 25 Menan god muga kaisine nagirewa apan upi nao muga ap umap taine den Demitias venamu wan tauan. Tauane amba Demitias anega wadiamon, “Tatan gwanin, e asigiap nu kaisitoni garewa baware di warivin. \v 26 Go e asigiap, apan Pol me opata gapan anega wadiamuiwan, apan da nanip god nuga gueguewa kaisepiwa ame god da uon, ap opata wani gapan waenapan arugataet at Epesas gapan amba at Eisia paua gapan uruga oit ame anu tumasiwanum. \v 27 Ap anu tumasepi menan waenapan guewa kaisitoni ya tambupen menan anuin. Amba koewa dawa ame waenapan nu god nuga baware Artemas amba me mup paewa ae antapenain. Nu at Eisia nagire piup iravi den god nuga Atemas aigap wa taragasivin, menan ap tapi ame koerage.” \p \v 28 Nop ame pa nagirewa den anune gapan, mu ugu gangan mutane amba mu ve erewa anega wan, “Nu pa Epesas nagirewa god nuga baware Atemas.” \v 29 Ap anega wane menan pa iragi arara babara wa taiwanumun. Amba Epesas nagirewa Gaias ge Aristakas tambumone, mu Pol at Masedonia gapan tanam onamone apane waiwa. Pa nagirewa mu ai okonagen amba iam iam taine paewa gwanap toga uaren ta tauan. \p \v 30 Pol anut mega to iam ame gapan wadidiamopen waenapan imumu wap bigarepen menan aet anun. Go Iesu dugup mega nagirewa me ya aepen menan watanane. \v 31 Amba at ame kansoro nagirewa upi, mu Pol evene wai, nop watu enan mup anega wane, “Enda, iam iam taine paewa ya age iwa mu togepi tawa.” \v 32 Iam iam paewa gapan waenapan iravi anu waramasene iwa upi itap wa atap wa taiwanumun. Waenapan aruga iam iam ame gapan tauane, iwa mu oare. \v 33 Diu nagirewa apan muga da yaua Aleksanda iam iam nagirewa namumup baraene, ap menan anu waramasene nagirewa anega anune, arara babara ibariwa apan ma me di. Aleksanda yone waenapan nop ae vep me gare wadiamopen menan naniwa wadaven. \v 34 Go wam ame iam iam nagirewa me ire yawane me Diu apanewa, menan mu iragi senao wa ge wa tan anega wan, “Nu pa nuga Epesas, god nuga Artemas me aigap iragen!” Ap anega senao waiwanumune amba wam airase dere uon tan. \p \v 35 Senao waiwanumune pa sewa kwayup ok sini apanewa baigan tapen men watanamo amba anega diamon, “Pa Epesas waenapan negawa, wapena anun. Waenapan iravi asik tane nu pa Epesas nagire god nuga baware Atemas mup paewa kwayup taitoni nagirewa. Gwat kimani viseni viriwa kwayupe den taivin. \v 36 Apan da nop ame ya waboboreta menan nop ae vean bumbawam da ya tane. \v 37 E apan dere mam naumo onayan go mu god nuga mup paewa gwanap puraput da up ya tan, god nuga yaua da ya wa koeamen. \v 38 Demitias evene wai den apan da enu yave wat anupiwa ame wanene paewa watapane bawarewa nagirewa gwanap wanumam menan mugenat wat tamanamain. \v 39 Go nop da aigap sia wat anunewa, waenapan iragi ap mepe iamet amba nop ame sia wait. \v 40 Menan ma dimen taiwanin? Ibariwa nu oare. Bawarewa nugawa nu anan tat anu enu yawan wapi, nu gare anenen wait?” \v 41 Ap anega wani iam iam tobore boge pa wa oimon. \c 20 \s1 Pol at Masedonia ge at Guris daio aen \p \v 1 Wam ame arak maken wane uon tani, Pol wadiamot nagirewa munan wan tauane amba dadak diamoni ewap, gaun wan boge at Masedonia aen. \v 2 At Masedonia tau ge tau aiwandini Iesu dugup mega nagirewa iravi epara mun aiwandin eni amba at Guris tauen. \v 3 Ap mepe siragam yampo wandeni. Amba me kabum gagap at Siria aepen taiwandini gapan Diu nagirewa karaua me tot wane oisewa anuni menan ewagai entane at Masedonia aen. \v 4 Apan Sopata (mamewa Piras) at Beria apanewa Pol den aen. Apan upi tanamo aeni ame at Tesalonaeka apan dere Aristakas ge Sekundas, amba apan Gaias, Dobi apane, amba Eisia apane dere Toropimas ge Taitikas, amba Timoti den. \v 5 Apan ame namu pusimup amon pa Toroas tauane gapan nunan amat tan. \v 6 Go nu barip yaua Taba Buredi Tutut Ya Waini Baripe tugune ewap, ame nu kabum gagap at Pilipai aneton, amba wam nani yamunaet uon tani ewap, at Troas gapan apan upinewa ame tautanamoton, ap mepe mu den pura daiton tanam wanineton. \s1 Apan Yutikas, Troas gapan boeni ame Pol wat inakamen \p \v 7 Pura ame ibariwa mum gine, taba buredi ame paise paise ta napen menan iameton. Ap mepe, Pol God nop mega waenapan wadidiamuiwandin. Me woup sese aet anuni menan nop nonongataet wa aiwandini mum gagewa tauen. \v 8 Pa ame diri gagap tune, nu watat aigapewa gwanap wanineton. Ap mepe dun aruga iran seane. \v 9 Orup apan da, yaua Yutikas, taik tonanewa gapan dore wande en. Pol nop nonongataet waiwandini gapan, Yutikas aup boniga ine beuren, pa diri gagap tune watat yampoa gapan onana visen. Waenapan vit amone ae ma warane go me gase boen. \p \v 10 Pol yone vit ae, amba Pol ae geare Yutikas aigap ine bumagap wat nase anega wadiamon, “Gop ya anune me sia inakaen, kabani wandia.” \v 11 Anega wani amba pa sia dot ae, taba buredi paise nan. Nane nop nononga sia tanamo waiwandin woup seni amba me ae vemo aen. \v 12 Apan Yutikas kabani wat pa mega amon, ame gapan mu imumua bigaren, aton anune. \s1 Pol pa Epesas baware nagirewa inamup gaun uiwa wa aen \p \v 13-14 Pol dianeni menan, nu namu pa Asos kabum gagap anetoni go Pol pusip aet anun. Pa Asos gapan Pol tautananen kabum gapan dotouen amba pa Mitilini aneton. \v 15 Sia anet inaton woup seni pa Kaios tauaton. Sia tau aneton, woup seni pa Samos tauaton amba wam use aigapewa anet pa Mailitas tauaton. \v 16 Pol Pentikos baripewa menan serarat pa Ierusalem taut anuni menan me wam mega Eisia gapan ya wakaumat anun. Ap menan me pa Epesas daio ya tapen anun, menan pa Epesas ya tauapen menan nu kabum gagap negin garigat tau aneton. \p \v 17 Menan, pa Mailitas gapan, Pol Epesas Iesu dugup mega kwayup taine nagirewa onamopen menan sep watu enen. \v 18 Wam ame mu tauane, Pol mu anega diamon, “Wataget at Eisia namu tauana yaumakayap iningina amba endi den ap menan guegue nega iragi e asigiap. \v 19 E anuyan, Diu nagirewa pot pot toguranegepen menan taiwanumune go ne ae bigat nigasen, irin den Ayop Iesu navewa taingin. \v 20 E anuyan, pa ega ega gwanap wadidiaingina, ame ta warit noa iravi wadiaingina, karaua da ya baraen. \v 21 Ne ian Diu ge ugupe nagirewa God mu koewa muga anu ae vepen menan mu namu vetavet wa amba Iesu anu tumasepen menan inamup aroga waingina. \p \v 22 God Guewa Woup Seniwa ne pa Ierusalem anget dianegeni menan ne angewan go dim da ap mepe inanap tauepi, ame ne oare. \v 23 Go mame megenat ne asiginap, Guewa manega wadianegen, pa tau ge tau ongepena, ita anan, gwat ninoke megenat tautaningain. \v 24 Go dim da uon, ne etuna menan ya anuivin amba bop tawa den ya anuivin. Ne anut nega bawarewa ame nao nega Ayop Iesu neneni ame God No Oise Kakaewa, amba me garaet mega gueguewa, waenapan wadidiamopen, gapan nao nega taitamepen menan anuivin. \p \v 25 E yaumakayap ise tau ase tau angingina amba God toemu mega amunewa oisewa wadiaena nagirewa go endi ne anuivin, da sia ya yawanegai. \v 26 Ap menan, ne nop bawarewa ma wapena e neman guran anun, e dim da wadiaena nop nega tandayasenewa, ame ek di, itan ne inanup da uon. \v 27 Iwa God anut ge tat mega iravi wadiaena, ne daiton da ya karaua baraen. \v 28 Menan e, Iesu dugup mega kwayup taiana nagirewa, yambuni wanien. God Guewa Iesu anu tumat nagirewa naniap seni menan kwayupe taiwanian iwa Iesu korosi gagap God aigaven tani gapan nunan boen. Ap menan Iesu dugup mega nagirewa kwayup taiwanian, sip kwayup taini apane mini. \p \v 29 Wapena anun, ne ae veae angepena ewap, apan upi okoi wasipen mini tauain. Enan bagu sisi mu ya anuin go Iesu dugup mega nagirewa gure oimop ewai amoin. \v 30 Amba waenapan ega da da Iesu wadiamot negin mega ame ae veapen menan ebo aopan wain amba Iesu dugup mega nagirewa upi naumo negin ugup amoin. \v 31 Ap menan, yama taiwanian, ne enan tana anu nimanek wanian iwa enan en yampo gwanap mum ge woup irin den e iragi wadidiaingin. \p \v 32 Endi God nani gwanap seaivin. God nop mega gapan garaet ta warit imaeni ame gapan kwayup taep. Nop mega ame batnagene gapan aro tai. Ap gapan den God wat aipakam mega iravi tanai, wat aipakam ame God waenapan mega munan. \v 33 Ne gwat make go wanup ega da yawana ame imuna ya waren. \v 34 Menan, e di anu awan, ne naninap nao taingina gapan evena wainan den iningina dim da menan anuintoni, garewa ne taingin. \v 35 Nao kaimakaet ap taingina gapan ne to ewaena ame nu aro uoni nagirewa ta warit mumapen. Menan Ayop nuga Iesu wani anu nau aninan. Me anega wani, ‘Nu wan dim dim waenapan ase munata, ame aton aigap tautanait, go waenapan wan dim dim nunepiwa ame aton gauarap tautanait.’” \p \v 36 Pol nop mega uon tani ewap, omanip enun waenapan den God inap mup wan. \v 37 Ame gapan mu iragi iri den Pol waran gaune tan ua ton. \v 38 Pol evi sia ya yavepi nopewa wadiamoni menan, mu bagu sisi baware anun. Menan Pol kabum gapan watu enapen menan, tanan amon. \c 21 \s1 Pol pa Ierusalem aen \p \v 1 Waenapan den gaun gare gare tatoni amba bagu sisi baware den ae vemot aneton, nu kabum gagap dotouat tamana ane pa Kos tauaton. Inaton, woup seni anet at Rodes tauaton, amba anetoni pa Patara tauaton. \v 2 Ap mepe, kabum da ugup sia at Ponisia aepen tan menan nu ame gagap dotouat aneton. \p \v 3 Puiman topaneni at Saiparas senip arige gapan ase yawatoni amba mainep tau at Siria menan di aneton. Nu pa Taya tauat amba ae vitaton iwa kabum i nagirewa puraput muga ap mepe ae seat anune menan. \v 4 Iesu dugup mega nagirewa yomu tat yawamotoni ame pura daiton den ap mepe tanam wanineton. God Guewa anenen Ierusalem gapan Pol inap venasepiwa wadiamoni menan Iesu dugup mega nagirewa Pol pa Ierusalem ya aepen dian. \v 5 Daio nuga wamewa uon tani, ame nu ae vemot sia aneton. Iesu anu tumasine apane, waene otu wai den tanamo pa sewa aveat amba puiman etop gerata omaninup enut mup waton. \v 6 Amba gaun gare gare ta watoni ewap nu kabum gagap dotouaton, amba mu ewagai pa amon. \p \v 7 Pa Taya ae veat ap sia anet pa Tolemas tauaton. Iesu dugup mega nagirewa yawamot gaun waton amba wam daiton mu den wanineton. \v 8 Inaton woup seni anet pa Sisaria tauaton amba oise kakaewa waini apane Pilip pa mega gapan wanineton. Namua, pa Ierusalem Iesu dugup mega nagirewa, Pilip waenapan agim make yan se munapen amba Iesu dugup mega nagirewa kwayup tamopen menan om enun. \v 9 Pilip ore waiwa, ame degede waenoro ini denawa ap mepe wanumuinewa. Mu God nop mega opata gapan wainewa. \p \v 10 Ap mepe wam animpo da waninetoni God nop mega waini apane da yaua Agabas at Diudia gapan vit oneni evi venasepi oisewa namu wan. \v 11 Inanup taue amba Pol berip kankamup panini ware mek pusi nani paneni amba evi venasepen noa namu anega wadien, “Guewa Woup Seniwa anega waiwan, Berip mame panana mini Ierusalem Diu nagirewa apan Pol ware panain amba ian ugupe nani gwanap barain.” \v 12 Nop ma anutoni gapan, pa nagirewa amba nu den, Pol pa Ierusalem ya dot aepen menan nu irin den watanaton, Pol anega diaton, “Apan nugawa, ge Ierusalem ya agai.” \v 13 Go Pol gare anega wan, “Iwa dimen e iragi iri den anega potana todum wadum taiwanin? Ne pananegepi megenat ya anuivin, go den pa Ierusalem gwanap Ayop Iesu menan bonigasepen menan anuivin.” \v 14 Nu watanaton go me epara ta di aet anun, ap menan nu ae veat anega waton, “Umap, God anuni gapan venasep.” \p \v 15 Wam animpo amba nu puraput nuga, sese kakayat tat, amba pa Ierusalem dot aneton. \v 16 Iesu wadiamot nagirewa upi pa Sisaria gapan tauan tautananen, amba naunen apan Neson, at pa mega anet den waninet wan. Neson at Saiparas gapan taueni apanewa amba me Iesu erewa gapan anu tumat tani apanewa da. \s1 Pol at Ierusalem gapan apan Diemis inap daio aen \p \v 17 Pa Ierusalem tauatoni gapan Iesu dugup mega nagirewa atonu den waup nimanen. \v 18 Inaton woup seni Pol amba nu iragi apan Diemis inap daio aneton. Ierusalem Iesu dugup mega kwayup taine nagire amena Diemis den tanam wanumon. \v 19 Pol gaun inamup wani amba God aro waneni gapan Diu uoni nagirewa yaumakamup nao mega taiwandini oisewa wadiamon. \p \v 20 Mu nop ma anune, mu God wa atonasen. Amba mu Pol inap anega wane, “Tatan Pol, mapa Diu nagirewa arugataet Iesu anu tumasene, amba God iup mega tantanewa waiwanum, ame ge asigigap. \v 21 Go mu ge oitaga anega anune, ame ge ian ugupe at muga gapan wanumuine Diu nagirewa iravi Mosis iup namua seni amba Diu gutut nuga tat mega ae veapen amba orup apan etua muga paua tum ya tapen wadidiamuingiana, ap anune. \p \v 22 Ge mapa tauana oisewa mu di anuin, ap menan ge dim da tai? \v 23 Menan nu wadiageta gapan ta. Apan degede mapa mu agi God inap wane. \v 24 Mu imumu woup sepen menan God yamap paua tapi, ge den tanam ta. God garaet wanat anune garewa ge munan se amba mu i gume ware ae seain. Boge Diu nagirewa iragi anu awain oit gega namu anune tavewa uon, go gek ingane Mosis iup namua seni ayamase taiana apanewa. \p \v 25 Go Diu uon, ian ugupe Iesu anu tumasine nagirewa guegue nuga iragi ya tapen menan ok manega inamup enuton, Waenapan nanimup god eboewa guewa kaitane ameme antaba wat irine god muga munapen ame tabaewa ya nane. Amba man deniwa ya nane. Amba man mege wat imokaminewa ya nane. Amba waen ge apan wainan gogo ya tane.” \p \v 26 Pol apan degede ame den tanam ae inen. Woup seni imumu God yamap woup sepen menan paua tan. Tane God Paewa unuk ae agi wane gueguewa wam ansena gapan uon tapi amba God menan man irinewa oisewa den pa nagire wadiamon. \s1 Ita nagire Pol kaimakaet waran \p \v 27 Wam ame pura daiton uon tapen taiwandini, at Eisia Diu nagirewa, upi God Paewa gwanap Pol yawan. Menan waenapan ame uruga anan datnak mumane Pol waran. \v 28 Mu senao anega wane, “At Isurero apane wai tawarit nimanen! Apan mam, at at iravi tau ge tau aiwandini, waenapan iravi nu Diu nagirewa tandaya nimanen amba Mosis iup seni ae veapen amba God Paewa gapan tandae den wadidiam wandin. Amba den Diu uoni nagirewa, tambun God Paewa mapa naumo onen. Ap tani God Paewa, virip arewa mame wabigimen!” \v 29 Mu ap anega wane iwa mu at Epesas apan da yaua Toropimas, Diu uoni apanewa, Pol den pa Ierusalem tauane yawamo anega anun, Pol apan Toropimas den God Paewa gwanap amone. \p \v 30 Menan arara babara wane, pa nagirewa iravi toga uaren tan tauan, Pol okokok warupan God Paewa garip tau amon. Boge, God Paewa tonan amase taine nagirewa God Paewa tonan iravi toboramon. \v 31 Ierusalem nagirewa Pol top boepen taiwanumune arara babara waiwanumune oisewa at Rom ita nagirewa baware mugawa inap tauen anun. \v 32 Me oit ame anuni gapan, menawaet ita yame bawarewa upi amba gauarapewa nagirewa tambu serarat waenapan to iam ame nimakamup tauan. \p Waenapan Pol toiwanumune gapan ita nagirewa yawane menan Pol ae veane. \v 33 Ita yamewa Pol inap taue damik dere kaimake dena gapan Pol panapen diamon. Panane amba ita yamewa apanewa singui wayaven, “Apan ma da? Me koewa dim da tan?” \v 34 To iam ame gapan upi nop senao waiwanumun amba upi senao ugup waiwanumune. Arak maken mame gapan ita yamewa tavewa yope tan, go Pol dim da tani me ya anun. Ap menan ita nagirewa Pol warupe pa muga amopen diamon. \v 35 Wat amone, nesip gine tauane gapan waenapan arugataet guguk wa tauane menan Pol paina ao waran dot amon. \v 36 Pa nagirewa, Pol evip onamone kaimakaet ve anega waiwanumun, “Toguran wat aisen!” \s1 Pol to iam inamup opata wan \p \v 37 Ita nagirewa Pol pa muga gwanap wat amopen taiwanumune gapan, Pol ita yamewa inap anega singui wayaven, “Ne nop inagap wapena, umap?” \p Ita yame ame gare anega wan, “Ge nop Gurik waiana apanewa? \v 38 Go ne anuna ge at Idip apane anun. Apan ame watageta Rom kansoro nagirewa inamup tandayasiwandin anan datnak mumeni amba 4000 ita nagirewa naumo at kaimewa aen, ge apan ap me go?” \p \v 39 Pol gare wan, “Ae, ne ap da uon. Ne Diu apanewa at Silisia pa sewa Tasas gapan yanan. Ne pa sewa bawarewa ame apanewa. Ne waenapan wadiamot anuivin, ame umap go?” \p \v 40 Ita yamewa umap wani menan Pol nesipa yone waenapan nop ae veapen menan naniwa ao wadaven. Wam ame mu nop ae veane, me Iburu nop muga gapan inamup nop wan. \c 22 \s1 Pol opata megawa \p \v 1 Pol anega wan, “Maman wainawa, tatan gwaninawa, enu yawanegean waiana garewa wapena anun.” \v 2 Nop muga Iburu gapan wani menan waenapan nop iragi ae vean. \p Pol sia anega wadiamon, \v 3 “Ne Diu apanewa, at Silisia pa sewa Tasas gapan yanan. Go ne Ierusalem gapan kai waran baware tan amba wadianegeni apanewa ame Gamelio, nu omayan bae iup muga baware ame seane wadidianegeni anu kakayasen. E endi God menan amunugaet taiwaniana ap umap ne taingin. \p \v 4 Iesu anu tumat negin megawa gapan amuine nagirewa ne wa koeragam mumingin amba upi borit wane. Amba waenapan ame kaimakaet tambun panamon amba gwat noke semuingin. \v 5 Ne oitana mame pirisi baware mugawa amba kansoro nagirewa iragi mu asigimup, ne tave di waivin mu den wain. Mu inamup namu yoyo ogewa seanewa tambun. Ap me tambuna menan Damaskas angena. Iesu anu tumasine nagirewa, waen ge apan ap mepe da wanumopi, damiga panamo aibu okonak pa Ierusalem ewagai entan ongepen menan angen. \s1 Pol Iesu anu tumat tani oisewa wan \p \v 6 Wam ianupe mini ne Damaskas neginewa angen pa Damaskas maningina gapan, dun ganat baware da kimani aoma gamunap enun ganasewa inan mainen bararaen. \v 7 Ne piupa geanegena nop anuna anega wani ‘Sol, Sol dimen ta koeragam nimanegingi?’ \v 8 Ne gare wan, ‘Ayop, ge da?’ Ayop anega wan, ‘Ne Iesu at Nasaret apanewa ta koeragam nimanegingi.’ \v 9 Mu tanam ongena nagire nop wani da ya anune, go mu ganat megenat yawane. \v 10 Ne gare wan, ‘Ayop, ne anenen tain?’ Ayop gare anega wan, ‘Ao yon Damaskas ak, ap mepe orup da wadiageta.’ \v 11 Ne tanam ongena nagirewa nanimup waranegene at Damaskas aneton, iwa kiman kapesiewa enun menan yaman borasen. \p \v 12 Apan yaua Ananayas ap mepe wanden. Me God menan anun taini apanewa, Diu iup nuga ayamase taiwandini, Diu pa Damaskas nagire iravi ayamat tainewa. \v 13 Ananayas ne inanap tauen. Me inanap yone anega wan, ‘Gwaninawa Sol, yangut sia ta.’ Boge yangut tana, ase me yawan. \v 14 Me anega wan, ‘Wataget omayan bae God mugawa om enu geneni navewa tapen, den Apan Tamanawa ire yawapen, amba nop mega wapi anupen. \v 15 Dim da ge yawa anuanawa oisewa waenapan inamup wa senamepen menan. \v 16 Endi, dimen nononga tait? Ao yon, dup iagepen ge koewa gega bigi warep.’ \s1 God Pol ian ugupe wadidiamopen menan om enun \p \v 17 Wam animpo ewap ne pa Ierusalem entan angena, God Paewa gwanap, God inap mup waingina ame gapan bet inan yawan. \v 18 Ne Ayop yawana me anega dianegen, ‘Menawaet at Ierusalem ae di ve ak iwa ge guturana waingawa mu noga ya di anu warain.’ \v 19 Ne gare wan, ‘Ayop, mu asigimup Diu opata waine paewa gwanap tau ge tau angena mu da da anu tumat gimagine nagirewa gwat nokap semon guramuingin. \v 20 Amba wam ame oitaga waini apane Sitiven togurane boeni ame ne ap mepe den yonan yawamon umap wan. Amba Sitiven toguriwanumune nagirewa wanup muga ne amat taingina. Menan ne nop nega warain.’ \v 21 Ayop sia dianegen, ‘Ge at wandap ian ugupe nagirewa inamup watu enagepen, ak!’” \p \v 22 Waenapan Pol nop mega anuiwanumune, go mu nop uiwa ame Ayop me Diu uoni nagirewa inamup aepen dieni anune menan mu sia nop ya anut anune amba nomu ainagasen amba senao anega waiwanumun, “Piup ma gapan me wat mutan! Me tone boep! Me wande wande umap uon!” \v 23 Mu senao waiwanumune, wanup aigape muga totnak ase uatamen amba ugu gangan anune menan piup ataboboewa tam ao uatam wanumun. \p \v 24 Ita yamewa Pol ware pa muga amopen diamon. Ita nagirewa Pol waran pa gwanap amone. Gwanap tauane, Diu nagirewa Pol inap ugu gangan anu senao manega waiwanumune tavewa anupen menan ita yamewa Pol gaut gapan kaimakaet topen diamon. \v 25 Mu naniwa endimasen gaura topen di taiwanumune gapan, Pol ita apanewa, amena yoniwandini, anega dien, “Ne at Rom gapan aro warana apanewa, koewa da ya tan. E ya wayawanegean amba tonegepen taiwanin? E at Rom iupewa da topaisiwanin.” \p \v 26 Wam ame ita apanewa nop ma anuni, me ae ita yamewa inap singui anega tayaven, “Apan ame nu at nuga Rom apane da. Ge dim da tai?” \v 27 Ap menan ita yamewa ae Pol inap singui anega wayaven, “Wadianek, ge at Rom apanewa da go?” Pol gare wan, “E, ne ap me di.” \p \v 28 Ita yamewa Pol inap sia dien, “Ne agim make baware at Rom i nagirewa munana gapan ne at Rom entan nimanegen.” \v 29 Pol gare wan, “Go ne at Rom gapan yanana apanewa.” Pol wani boge ita nagirewa iravi tap anun ae ve asira amon. Ita yamewa den tap anun iwa Pol, at Rom apanewa, damiga panane menan. \s1 Pol kansoro nagirewa namumup aen \p \v 30 Inane woup sen. Ita yamewa Pol damik vese amba tavewa anu kakayasepen menan Diu kansoro nagirewa iam iam tapen diamon, Pol singui wayawapen menan. Diu kansoro nagirewa iam iam tauane gapan, me Pol ware taue wan, mu namumup yonen. \c 23 \p \v 1 Pol kansoro nagirewa ame kem kem yawamoni amba anega wadiamon, “Tatan gwaninawa, ne wataget amba endi den God ne asigip tan. Ne imuna bigaren, ian guine kakaewa gapan ne koewa da ya tan, mame tauan nop waivin.” \p \v 2 Anega wani menan pirisi aritawa mugawa, apan yaua, Ananayas, Pol mainep wanumuine nagirewa Pol no to ponamepen diamon. \v 3 Tone boge Pol gare wan, “Oma gega etua yavingi go posewa ya yavingi. Garewa God amba togep. Ge iup nuga gapan wanene tanegepen menan amena wanik agi, go ne toneget diamoana ame iup nuga paina yamasean.” \v 4 Pol mainep yoniwanumune nagirewa Pol anega dian, “Ge iwa dimen God pirisi baware mega, ayop nugawa wa koeamingi?” \v 5 Pol gare wan, “Kaiwan, tatan gwanin, me bawarewa nugawa ap me, ne ya anun. God nop mega anega seane, ‘Ge waenapan ayop mugawa ya wa koeame.’” \p \v 6 Boge Pol kansoro nagirewa dugup dere Parisi amba Sadusi nagirewa ap mepe iam wanumone anuni menan, kansoro nagire inamup anega wan, “Tatan gwanina, ne mamana dugup mega Parisi amba ne den dugup Parisi apanewa. Ne anu dao nega ame borit wane nagirewa God inakam mumepi sia yon wanumopi anu tumasivin menan endi mame wanene tanek wanin.” \p \v 7 Wani boge dugup Parisi ge Sadusi nagirewa ere notatae waiwanumune menan kansoro nagirewa seu endumane. \v 8 To iam ame to dumane iwa mega dugup Sadusi nagirewa anega anu tumat taiwanum, ame borit wane nagirewa God sia inaka mumep yon wanumopen da den uon amba anea o guewa gine ugup ugup da uon, anut muga ap anega. Go Parisi nagirewa ap iravi anu tumat taiwanum. \v 9 Ap menan nop baware da verat mutan wane, amba Parisi nagirewa upi iup wadidiamuinewa, mu ao yonan garewa kaimakaet anega wan, “Nu apan ma koewa dim da tani nu ya yavivin. Nu anuivin anea da, o guewa da, me inap nop wan!” \p \v 10 Notatae baware gare gare wan amba toto mutapen taiwanumune menan ita yamewa Pol menan tap anun iwa kansoro nagirewa Pol yamu yamu wa totomagepi tawa. Ap menan ita nagirewa diamoni, anan taine nagire yaumakamup vit amon, Pol waseamon ita nagirewa pa muga amon. \p \v 11 Mum ame gapan, Ayop Iesu Pol inap taue anega wan, “Aro ta wanik! Pa Ierusalem gapan oitana waingiana mini pa Rom gapan den oitana waingan.” \s1 Pol togurapen menan noa karaua panan wan \p \v 12 Inane woup seni ame Diu nagire Pol togurapen menan nope karaua panan. Muk nop anega barimen wan amba taba ge kaum ya napen menan virip tan amuiwanumun, Pol togurepi amba nain. \v 13 Nop karaua panan togurapen wane nagirewa apane dere (40) amba aigap den sia. \v 14 Mu amon, pirisi bawarewa amba dima waine nagirewa anega wadiamon, “Nu wa agi kaimakaet God yaua gapan tatoni ame nu dim da ya nait go aninan, Pol togurat boepi amba taba ge kaum nait. \v 15 Menan e ge kansoro nagirewa den at Rom ita nagirewa bawarewa mugawa inap nop manega watu enane. Pol gutut mega wap anu kakayasepen menan ita nagirewa Pol wat onamop. Aopan anega wane amba wat onam wanumampina, Pol togurapen menan nauase waninait.” \p \v 16 Go Pol wanugewa, apan tamaru da, nop ma paniwanumune anuni me ae ita nagirewa pa muga unuge Pol oit wadien. \v 17 Boge Pol ita apane vene wan oneni amba anega wadien, “Tamaru ma ware ita yamewa ine ak, me oit da wadiat anuiwan.” \p \v 18 Ap menan ita apane ame, ita yamewa inap taue anega wan, “Waratoni apanewa Pol nenan wan amba orup mame ge inagap wat ongepen wan iwa nop da wadiagepen anuiwan.” \p \v 19 Ita yamewa Pol wanugewa nanip wat nau asirantu amon mugenat wanumone singui wayaven, “Ge dim nop da wadianegepen tauaan?” \v 20 Pol wanugewa gare anega wan, “Wam imanawa Diu nagirewa ge diagep Pol wara kansoro namumup tauapen menan wawa mutane ame Pol mu inamup nop wap anu kakayasepen menan aopan aopan waiwanumun. \v 21 Go mu nop muga ya anu iwa apan muga apane dere (40) amba aigap den, Pol togurapen menan nauat ponamene, negina wanumamun. Mu God yaua gapan agi kaimakaet wawa mutane ame taba ge kaum ya nain, Pol togurepi amba nat wane. Endi mu gaseget nauat wanumam, nop gega amase taiwanum.” Pol wanugewa ap anega wan. \p \v 22 Ita yamewa anega wan, “Oit ma wadianegeana ame waenapan da sia ya wadiamo.” Amba Pol wanugewa watu enen, aen. \s1 Pol waran ayop yaua Pilikis ine amon \p \v 23 Ita yamewa ame, ita apane dere venamu wan tauane, amba nop anega wadiamon, “Ita nagirewa iragi 200 amba man hosi gagap amopi nagirewa apane yampo aonagaet (70) amba ita tambupi nagirewa 200, muma aup ina ina wamewa gapan pa Sisaria di amop. \v 24 Man osi Pol menan wanan, e den hosi gagap kwayup ta aisen, Ayop Pilik ine tauan.” \v 25 Amba ita yame ame ok da manega enun, \p \v 26 “Kaewa kaewa, ayop nega Pilik ge bawarewa negawa, ne yauna Kolodias Laisias. \v 27 Diu nagirewa apan ma ware togurep boepen taiwanum. Go me at Rom apanewa da anuna menan ita nega nagirewa den anet waseam onanton. \p \v 28 Mu dimen enu yawan waiwanumune, ame anu kakayaset anuna menan, Diu kansoro nagirewa muga namup Pol wat nau angen. \v 29 Ange tauana anun, koewa mega boe boe o gwat noke bare bare tani iwa mega da ne ya anuna. Go Pol inap singui yasiwanumune ame Diu nagirewa iup muga gapan taiwanumun. \p \v 30 Mu karaua togurat anune oisewa anuna menan inagap watu eniangin. Diu nagirewa sia enu yawat anupi ge namugap yone wapen menan ne Diu nagirewa ap anega diamon. Ok nega otu mame uon tan.” \p \v 31 Ap gapan ita nagire ayop muga diamoni gapan Pol waran muma amon, pa sewa Antipatis tauan. \v 32 Inane woup sen, ita nagire ame pusimup onamone ae vemon, ewagai entanan pa muga, Ierusalem sia amon. Man osi gagape nagirewa mugenat Pol den amon. \v 33 Pa Sisaria tauane, bawarewa ayop Pilik inap tauane amba ita bawarewa muga ok enuni ame wanane amba Pol me nanip gwanap baraen. \p \v 34 Ayop Pilik ok ame batnageni amba Pol singui tayaven, “Ge at ansena gapan tauan?” Pol gare wan, “Ne at Silisia apanewa.” \v 35 Amba Pol inap anega wan, “Ge enu yawagen wane nagirewa mapa tauepi ame gapan wanene tagain.” Wani amba Erot pa mega namua gwanap Pol yambuni wandepen menan, ita mega nagirewa kwayup tat diamon. \c 24 \s1 Diu nagirewa Pol enu yawan wan \p \v 1 Wam nani yamunaet uon tani ewap, pirisi bawarewa aigamupewa, yaua Ananayas, amba dima waine nagirewa upi, tanamo pa Sisaria vit amon. Mu wanene noa tamanamini apanewa, yaua Totalas, den amone. Pa Sisaria tauane amba ayop Pilik namup yonane, apan Pol koewa taini oisewa wap anupen menan. \p \v 2 Wam ame Pol vene wane pa gwanap unuk aeni gapan apan Totalas Pol koewa tani oisewa ere anega wan, “Bawarewa nugawa, apan Pilik. Nu nonup gega gauarap aton nonongataet di ta onaninton, nunan anuana menan nu koewa nuga aruga wat tamanam nimanean. \v 3 Ap taingiana menan nu pot pot atonuga den gaun baware inagap anuivin. \v 4 Go wam gega ya wakaumat anuivin menan baguga inanup anu ame nop nuga otu mame ge anupen menan nu mup inagap waivin. \p \v 5 Apan Pol mam, me koerage iragen yawaton. At at iragi amba Diu nagirewa den anan tapen menan nanam mumiwandin. Me anu tumat dugupewa, yaua Neserinis, God inap ebo aopan anuine apanewa da. \v 6 Apan Pol mame, Ierusalem gapan God Paewa wa koeamet wani menan nu waraton. \v 7 Iup nuga gapan wanene tat anuton go ita yamewa apan Laisias taue kaimakaet naninup wasean aen. \v 8 Sia enu yawat wat anutoni namugap yonapen dianen. \p Ge Pol singui wayawawa dim dim iravi enu yawat watoni oisewa wadiagep anui.” \p \v 9 Totalas Pol ap anega digureni gapan, Diu nagirewa den anega wan, “E, nop mega tavewa di waiwan.” \s1 Pol gare wan \p \v 10 Ayop Pilik, Pol me inap nop wapen menan nani piru tan. Pol gare anega wadien, “Nu anuivin ge en arugataet at nuga gapan wanene taingiana menan namugap yonan, nop muga garewa wadiagepen menan ne atonu den wadiagain. \p \v 11 Waenapan wayawamoa, ame mu wap anui, nu wam garinup aeni, wam aonagaet pusi nawan dere megenat gapan, God wa taragasepen menan Ierusalem dot angen. \v 12 God Paewa gwanap o Diu opata waine pa gwanap o Ierusalem gapan, at ap me gapan notatae da ya waingin amba waenapan anan ya datnak mumingin. \v 13 Endi mondi enu yawanegene waiwanum go tavewa da mu ya wadiagain. \p \v 14 Go nop daiton gapan mu tavewa di waiwanum, ame ne Iesu anu tumat neginewa gapan God, nu omayan bae God nugawa, ne wa taragasivin. Go Iesu anu tumat neginewa ame mu aopan dian Apan Mosis iup megawa ge God noa wataget waiwanumune nagire ok seane den ne anu tumasivin. \v 15 Ne waenapan mame taine mini ne anu dao God inap taivin. Anu dao tavewa ame, waenapan kakaewa amba waenapan koewa, mu iravi borit wane evi wam uiwa gapan inak muse sia yon wanumoin. \v 16 Ap menan, ne God ge waenapan namumup bigat nigat wanik wanigepen taivin menan pot pot wa panan di ta dorivin. \p \v 17 Amba ne en animpo mini pa Ierusalem gapan ya waingena menan, ne yan garaet waenapan nega, Ierusalem gapan munat anuna menan wat ongen. Den man da God inap gura irat anun. \v 18 Ame gapan ne God yamap imuna woup sepen paua tan. Guegue ame taingina waenapan mame yawanegene. Ap gapan ne inanap, waenapan da ap mepe ya iame amba dim da da koewa ya taiwanumune. \v 19 Go Diu nagirewa at Eisia gapan wanumuine ap mepe den yawanegen. Tandayat nimanegene mu mapa namugap tauapo enu yawanek wapo. \v 20 Go ian ame ya tauane menan, Diu nagirewa mapa ne wataget kansoro nagirewa namumup yonan menan koewa nega da yawane endi ame wadiagep. \v 21 Go namumup yonana, nop daiton megenat kaimakaet manega wan, ‘Ame borit wane nagirewa evi inak muse sia yon wanumot anuna menan endi e wanene tanek wanin.’” \p \v 22 Boge, ayop Pilik, me Iesu anu tumat neginewa asigip tani menan wanene ame toborat anun, amba anega wan, “Ita yamewa yaua Laisias mapa tauepi amba ge koewa da taan go uon ame ne amba wadiagain.” \v 23 Menan ita nagirewa mega ame Pol kwayupe yambuni tapen dien go ap ap otu da aet anupi me ya watanep. Pol dimen anuni evene wai taue wanep. \s1 Pol ayop Pilik waenewa dere namumup yonen \p \v 24 Wam animpo amba ayop Pilik waenewa, ame Diu waen da yaua Durusila, dere tauan. Pol menan wan taueni amba Pol Iesu Keriso inap anu tumasepi gueguewa wadiamoni mu anune. \v 25 Pol inak tamanawa, ingane wat tamanam, amba wanene wam evi tauepi gueguewa ugup ugup mam waiwandini menan, ayop Pilik tap anu amba anega dien, “Endiwa menan ame umap! Ganawan ak. Ne nao nega wamewa arok da wandepi ame ne nop sia genan watu enain.” \v 26 Pilik Pol gwat ninoke ae veapen menan agim make da garaet karaua wanat anuiwandini. Menan pot poraet nop dere gare gare waiwanumun, go Pol agim make da ya wanen. \p \v 27 En dere uon tani, ayop Pilik nao da ugup aen. Garewa mega Posias Pestas tauen, uewa waren. Pilik Diu nagire me yaua ao warapen menan Pol gwat nokap di wandet wa ae ve aen. \c 25 \s1 Pol ayop Pestas namup enu yawan wan \p \v 1 Apan Pestas, Pilik uewa wareni gapan, wam yampo ewap, pa Sisaria ae ve amba pa Ierusalem dot aen. \v 2 Ap mepe, pirisi baware nagirewa amba Diu namu yoyo nagirewa, Pol enu yawa wapen nopewa apan Pestas inap kaimakaet mup anega wane, “Ayop nugawa, nunan anu, \v 3 Pol at Ierusalem watu en.” Ap anega wane, iwa Pol nauase wanumo togurep boet anun. \v 4 Apan Pestas gare anega wan, “Pol at Sisaria gapan wat nasep wandep, amba wam konitu amba ne at ame sia angepen taivin. \v 5 Ap menan dima ega apane wai upi ne den tanamo angep amba apan Pol ap mepe me koewa tan go uon singui wayavep.” \p \v 6 Ayop Pestas wam nani yamu nani yamu yampo o wam aonagaet tanamo wandeni ewap me pa Sisaria vit aen. Sisaria taueni inane woup seni ame wanene paewa unuk ae ayop watat mega gagap paina ae wande, amba Pol wat nau onamo me namup tauapen wan. \v 7 Wam ame Pol taueni, Diu nagirewa da da pa Ierusalem gapan vit onamone ame mu Pol enpanan yonan nop kaimake den me enu yawan wane, go nop muga tavewa uon. \v 8 Boge Pol nop garewa anega wadiamon, “Ne koewa dim da ya tan den Diu nagire iup muga da ya topaitan, o God Paewa gapan dim da ya wa koeragamen amba ayop nuga Sisa inap den ne koerage da ya wan.” \p \v 9 Go Pestas Diu nagirewa aton munep mek yaua ao warapen menan Pol singui anega wayaven, “Ge imugap, pa Ierusalem dot age amba namunap ap mepe yona, ne wanene taget anuingi go?” \p \v 10 Pol gare anega wan, “Endi ne ayop Sisa wanene mega arige gapan di wanik angin, menan iwa dimen Ierusalem angain? Ne Diu nagire inamup koewa da ya tan, ge gek ingane asigigap di taan. \v 11 Ne iup paina yamasepo o koerage bonigasepen menan tapo ne tap ya tau anget anupo. Go enu yawanek wane tavewa uon menan waenapan da nanimu gwanap ya bat nimanegain. Ap menan ayop Sisa megenat wanene tanegepen waivin.” \p \v 12 Pesta kansoro mega nagire tanamo wawa mutane ewap, anega wadien, “Ge ayop Sisa inap aget waan menan ayop Sisa inap di watu enagain.” \s1 Pol ayop Agiripa, waenewa den, namumup yonen \p \v 13 Wam da amba ayop Agiripa, waenewa Bonis dere, apan Pestas pa Sisaria erewa taueni menan gaun aton wanapen menan tauane. \v 14 Daio wam animpo mini wanumone, amba apan Pestas, Pol oit mega ayop Agiripa manega wadien, “Apan da mapa Pilik gwat nokap ae ve aen. \v 15 Wam ame ne pa Ierusalem angena, ian Diu nagirewa, pirisi muga bawarewa amba dima waine nagirewa, Pol enu yawan wane, ame ne itan wanapen menan wayawanegen. \v 16 Go ne gare manega wadiamona, ameme nu Rom nagirewa guegue nuga manega, apan da koerage tani menan enu yawapen anuta, namu koewa tani apanewa amba enu yawan waiwanumune nagirewa den, at daiton wanumo mu gare gare nop wap iwa me koewa tani oisewa mek wa tamanamepen menan arok wanat amba wanene nagirewa nanimup barait. Nu wanene nuga guegue ap anega. \p \v 17 Ap menan, wam ame mu ne tautananek mapa tauane, ame ne wanene wamewa ya wakauman go inan woup seni gapan menawaet wanene watat mega gapan ae waingen Pol wat onamot diamon. \v 18 Enu yawan waiwanumune nagirewa ao yonan nop wane. Mu enu yawan wane menan ne anuna koewa baware tap gapan enu yave waiwanumat anun, go uon. \v 19 Garewa, muk aopan anune menan gare gare notatae waiwanumun. Amba Iesu boeni oisewa wane, go Pol Iesu inakae sia yon wandet wan. \p \v 20 Ne inak ap mini ne oare. Menan ne singui Pol anega wayawan, ‘Ge pa Ierusalem dot age ap mepe ne wanene tagepen anuingi go?’ \v 21 Go Pol tanda wan. Mapa gwat nop wandet anun amba ayop baware nuga Sisa wanene mega wa kakayaset wan. Ap menan ne ita nagirewa me wat nat kwayup tapen menan diamon, evi amba ayop nuga Sisa inap watu enain.” Apan Pestas ap anega wadien. \p \v 22 Boge ayop Agiripa apan Pestas anega dien, “Ne anuingina, apan ma nop wapi nek anut anuivin.” Pestas gare wan, “E, umap, iman amba nop mega wapi anui.” \p \v 23 Inane woup sen, ayop Agiripa waene Bonis dere ayop wanupewa tambu enan, guegue muga yaemantu gwen gwen mutan onam wanumun, iam iam paewa tauan. Ita yamewa nagire amba namu yoyo nagirewa den tanam tauan. Apan Pestas wani menan Pol wat onamon. \v 24 Pestas anega wan, “Ayop nuga Agiripa, waenapan mapa tauayana nagirewa den, wapena anun, apan ma yaviwaniana Diu nagire mapa pa Sisaria amba pa Ierusalem gapan den me tandayasiwanumun. Amba senao wan anega waiwanumun, ‘Me boep, me boep!’ \v 25 Bop tata iupewa da ya topaiseni menan amba me ayop baware nuga Sisa wanene tat wani menan, ne at Rom watu enain. \p \v 26 Go iwa koewa mega da tani ne oare menan bawarewa nuga Sisa inap ok anenen enuin? ap menan e iragi namuyap wat ongen. Go ayop nega Agiripa ge namugap iragen wat ongen. Anse, nop oit mega anune ne anenen ok seapena anuin go? \v 27 Iwa ne gwat noke apanewa ayop nuga bawarewa inap union watu enapena go koewa tani ogewa ya seapena ap me koerage.” Pesta ap anega wan. \c 26 \s1 Pol garewa ayop Agiripa wadien \p \v 1 Ayop Agiripa Pol anega dien, “Umap, genan nop gega gek di wa.” Ap menan Pol naniwa ao wadave amba nop garewa anega wadiamon, \v 2 “Ayop Agiripa, Diu nagirewa enu yawanek wane menan endi ne garewa namugap nop wapena menan aton baware anuivin. \v 3 Aton anuivin iwa Diu nagirewa gutut nuga amba notatae nuga ge asigigap. Ap menan nona ge yaemantu anupen menan mupewa inagap waivin. \p \v 4 Ne orup otu waingena, ge guegue nega inan taingina ameme Diu nagirewa asik tane. Ne at Isurero pa Ierusalem den yonan ingina ame den asigimup. \v 5 Mu wam nonongataet asik di tanegene menan guturana mame wat anupi di wain go uon, ne oare. Ne Parisi nagirewa dugup muga apanewa da. Nu Parisi nagirewa iup kaimakaet waraton taintoni nagirewa, iup da ya topaiseton. \v 6 Go endi anu dao negawa ame God omayan bae nugawa inamup agi wa agiat mumeni menan enu yawanegene waiwanum. \p \v 7 Nu omayan bae nugawa, dugup i nagirewa, aonagaet pusinawan dere, wataget agi mame menan God inap ayamat tamanagaet mum woup wa taragasiwanumun. O ayop aigapewa, ne anu dao mame menan Diu nagirewa enu yawanegene waiwanum. \v 8 E da da iwa dimen God borit wapi nagirewa wap sia inak muse yon wanumopi ame e anu waramasiwanin? \p \v 9 Ne den, Iesu, at Nasaret apanewa waenapan megawa watanamopen menan anun. \v 10 Ap menan, ne pa Ierusalem gapan ap anega tan. Amba Diu pirisi bawarewa amun nenane gapan ne Iesu waenapan mega aruga gwat noke semon, amba wam ame wanene tamon amba borit wapen diamone, ame ne den umap wan. \v 11 Wam aruga gapan opata waine paewa gwanap tau ge tau angen, mu itan muningina. Mu anu tumat muga Iesu inap ae vepen menan ap anega taingina. Mu inamup uguna gangan naiwandini menan sewa da da at wandap angen, wa koeragam mumingin.” Pol ap anega wan. \s1 Pol Iesu inap entaneni noa wadiamon \p \v 12 Pol sia anega wan, “Ap wa koeragam mumapen ingina gapan, wam da pirisi bawarewa, at Damaskas Iesu anu tumasine nagirewa wa koeragam mumapen menan amun nenan, amba watu enanegene. \v 13 Ayop nuga aigapewa Agiripa, ne neginaet angingina, wam ianupe wariwandini gapan, ganat baware da kimani vise gamunap enun yawan, wam ganasewa otu koentu, go ganat ame baware iragen, ame tanam angena nagirewa den enunen. \v 14 Nu iragi piupa geanetoni amba ne inanap nop da ian Iburu nop muga gapan, anega dianegen, ‘Sol, Sol, dimen ta koeragam nimanegingi? Ap taingawa, man kao i apane gaura ni benop toin ame vek anuni ap mini gek ingane vek anuingi.’ \p \v 15 Boge ne singui anega wan, ‘Ayop, ge da?’ Me gare anega wan, ‘Ne Iesu, ta koeragam nimanegiana apanewa. \v 16 Go endi pusigap ao yon. Ne inagap venat nigasena iwa ne om enugen ame ge nao nega ayamase tapen menan. Ge endi yawanegeana oisewa amba evi amba dim da wa ewagepena oisewa waenapan wadiamopen menan om enugen. \p \v 17 Isurero nagirewa ge ian ugupe nagirewa inamup watu enagivin go mu toguragepen tapi ame ne ta warit gimagain. \v 18 Yamamu boraseni nagirewa inamup age amba mum sisip gwanap wat entanamo, mu ganat gapan tauapen. Seitan aroewa gapan wanumuine nagirewa wat entanamo God inap tauapen. Ap gapan mu anu tumat nimanegepiwa, God mu koewa muga anu ae veta amba aro muga muneta. Aro ame God om enumoni anu tumat nagirewa den wanumopen menan.’ Iesu ap anega dianegen. \s1 Pol nao mega taiwandini noa wan \p \v 19 Ayop Agiripa, ap menan ne kiman paua mega, Damaskas neginewa gapan, yawana, ame ae ya vean, itap atap ya tan. \v 20 Menan ne God inap wat entane, koewa muga tane ame vetavet ta anu tamanamepen oisewa, namu at Damaskas amba pa Ierusalem, ame ewap at Isurero iragi, amba ian ugupe at muga wanumuine nagirewa den nop ame wadiamona. \p \v 21 Ap wadiamuingina menan Ierusalem God Paewa gapan waingena Diu nagirewa waranegen toguranegepen tane. \v 22 Go ne God wat agoat nimanek wandin gapan ongingin endi mame tauan namuyap yonivin wagup ontotua amba bawarewa ame gine daiton oit wadiaivin. Wataget God noa waiwanumune nagirewa, apan Mosis den, dim da evi tauepi noa wane ame gine daiton wadiaivin. \v 23 Mu nop manega wane, ame God om enuni apane Keriso watu enepi, anu tanep borit wane nagire yaumakamup namu inakae sia yon wandeta. Ap yon wandepi nu Diu amba Diu uoni ugupe nagirewa den God ganat mega gapan wat inakam nimanini noa wadianeta.” Pol ap anega wan. \p \v 24 Pol nop ma waiwandini gapan ayop Pestas kaimakaet anega wan, “Pol ge bumbam taingi! Ge anut baware waraan ame gapan bumbam taingi!” \p \v 25 Go Pol gare anega wan, “Ayop nuga aigapewa, ne bumbam ya taivin. Nop dim da waingina ame yaunewa den men tavewa di waivin. \v 26 Ayop Agiripa! Nop mame wadiaingina iravi ge asigigap ap menan inagap aroga di waivin. Dim dim iravi venaseni ge anu kakayasean, iwa karaua ya tainton. \v 27 Ayop nuga Agiripa, wataget God noa waiwanumune nagirewa anu tumat mumingi go? Ne asik tagen ame watageta noa waiwanumune nagirewa ok seane ame anu tumasingi.” \p \v 28 Boge Ayop Agiripa Pol anega wadien, “Ge anuingiana wam koni otu ma gapan wababayan nimanege amba Kuristian tat anuingi go?” \v 29 Pol gare anega wan, “Wam bobou o nononga, ne God inap mup wapen ame ge gegenat uon go iragi da da endi nona anuiana nagirewa den, ame ne umanap Kuristian tat anuivin. Go nanina damik kaimake dena gapan panane umap e ya waniet anuivin.” \p \v 30 Nop ame wani boge Ayop Agiripa, waenewa Bonis den, amba at i apane ge da da tanam wanumone nagirewa yonan amone. \v 31 Mu pa gwane ame ae veane amba nop gare gare anega wane, “Apan ma top boe boe o gwat noke barae barae koewa ap mini da ya tan.” \p \v 32 Amba ayop Agiripa Pestas inap anega wan, “Apan ma Ayop bawarewa nuga Sisa wanene tapen menan ya wapo, me wat vetapo tau aepo.” \c 27 \s1 Pol kabum gagap at Rom aen \p \v 1 Amba mu Pol at Itali kabum gagap watu enat anune. Menan Pol ge gwat noke wanumuine nagirewa upi den tambumo, Rom ita yamewa yaua Diulias munen. Apan ame ita nagirewa dugup yaua ‘Ayop aigap bawarewa ita anan taine dugupewa’ gapan tauen. \v 2 At Adiramitiam kabum muga da, at Eisia paua gapan puiman etoet tau ge tau anet wat, gapan dotouaton. Apan Aristakas, at Masedonia apane, pa Tesalonaeka gapan taueni den aneton. \p \v 3 Inaton woup seni, nu pa Saidon tauaton. Ita yamewa Diulias, Pol inap imu pose bibiga tan. Menan Pol ae evene wai, pa Saidon ap mepe wanumuine, yawamo amba me kwayup tapen menan umap wan. \v 4 Kabum gagap sia anetoni go taik taue kabum kaimakaet naseni menan puiman topaneni yaua Saiparas garip aneton, iwa nu taik guraneni menan. \v 5 Puimani at Silisia ge at Pampilia paina yawamot anetoni, at Lisia pa Maira tauaton. Ap mepe kabum dawa veaton. \v 6 Amba ita apane ame at Aleksandia kabum muga at Itali aepen menan taiwandini yaven. Menan kabum ame gagap nu anepen menan wan. Wani amba nu kabum ame gagap aneton. \p \v 7 Sia anet wam animpo yaemantu aninton iwa taik kabum ewagai sia to uariwandini menan kaimake wan, go pa Naidas tauaton. Tamana sia anet anutoni go taik ame kaimakaet nataneni menan topaneni Kurit garip gungunu ane at gine da yaua Salamone tau aneton. \v 8 Nu puiman etoet anetoni ame kaimake dena at yaua waine, At Kakaewa, gapan tauaton, pa Lasea mainep. \p \v 9 At ame onantoni menan wam aruga wakaumeton. Go kabum gagap anepen menan umap uon iwa gaseget puiman koewa entanen taik baware iragen tauen iwa Koewa Nuga Anu ae veni Baripe wamewa paua gaset uon tani. \p Ap anuni menan Pol tagigit muga anega diamon, \v 10 “Evenan wainawa, ne imunap anuingina ap sia anetawa koewa baware venaseta amba kabum puraput megawa den to okonageta waenapan upi borit wain.” \v 11 Go ita yamewa, Diulias, Pol nop mega ya waren go kabum i apane ge kabum wat aini apanewa nop muga anu waren. \p \v 12 Amba sia, kabum gwanape nagirewa aruga pa Pinikas amopen anune iwa taik ugin baware wamewa gase tauen, amba kabum enat wande wande arewa ap mepe umap uon. Ap menan mu at Pinikas amot anun iwa pa Pinikas at Kurit gapan taik ugin baware wamewa gapan gungunutup ma wam gearini arigewa wandet anun. \s1 Taik tawak puimani tauen \p \v 13 Evi taik otu kamontu ise ma taueni gapan bibigare tau aeni menan mu amopen wamewa tauen anune. Ap menan kabum gwat potawat mega ae ma warupan at Kurit puiman etop konintu iragen tau amon. \v 14 Use amuiwanumune ame nononga uon, taik baware da itanigaet taueni ame yaua, ‘Notista.’ Taik piup topaneni gapan use ma taue aen. \v 15 Taik ame kabum wareni menan use aepen tani umap uon menan wabayan aneton taik wat naune at da ugup aen. \p \v 16-17 Piup topaneni otu koentu da yaua Kauda gungunup anetoni gapan taik otu da bigaren. Menan nu kabum dawa otu kamontua ae ma warupat, kabum nuga baware ame gagap baraeton amba damik kaimake denawa gapan kabum nuga bawarewa ikukuk gamup pan gitnageton bim wan, taik koe tapi tawa menan. Amba kabum bawarewa gerat puiman beripewa, at Libia gapan, wat nasepi tawa menan kabum wanupewa taik warupini ae wa panamen baraene amba taik kabum mondi wat aen. \p \v 18 Taik tawak ame itanigaet sia tauiwandini menan kabum ae ao taiwandin. Menan inaton woup seni gapan kabum bemta tapen menan puraput eneni ame erewa tambun puimani natanen. \v 19 Inaton woup seni amba kabum wan dim dim mega, damigewa den tambun puimani uatamen. \v 20 Mum ge woup aruga, wam ge buanae den, da ya yavinton. Taik tawak pot poraet di tauiwandin menan nu imunu puk wan amba gop baware inak wakaumata tawa anuton. \p \v 21 Taik tawak tauiwandini anetoni gapan wam aruga ame kabum gwanape nagirewa taba da ya nane menan Pol namumup yone anega wadiamon, “Oruma, nop nega wana, e ya anuyan, ame e anupo, nu at Kurit ae ya veapo amba kabum ge puraput koe ya tapo. \v 22 Go endi diaingina anun, aro tan wanien! Iwa e da ya di borit wai go kabum megenat koe di tata. \p \v 23 Mum watawa God nega ne wa taragasinawa anea mega da ne inanap taue, \v 24 anega wan, ‘Pol, tap ya anu, at Rom nagirewa baware mugawa Sisa namup di yonai! God bagua genan anuni menan wan, kabum gagap tanamo ongingiana nagirewa iragi kabani wanumoin, amba daiton da ya boeta.’ \v 25 Menan, orup ma, aro ta di wanien. Ne anu tumasivin God wadianegeni ame di tata. \v 26 Go puiman topaneni da gapan taik kabum enu wanep tau ae at naseta.” \s1 Kabum koe di tan \p \v 27 Wam pura dere mumewa puiman yaua Ediria gagap taik mondi kabum wat nau aiwandini. Mum gagewa gapan kabum kwayupe nagirewa piup konintu tauiwandat anun. \v 28 Menan kaum om warat anune menan gwat potawat waran damik ginap panan amba puimani antapenan paua yawane ame apane dere (40 mita) puiman bumagewa omewa yawan. Amba sia om warane paua apane daiton aonagaet yawane (30 mita). \v 29 Kabum puiman gwat bonawan gapan ni to purunagepi tawa menan mu kabum gwat potawat mega degede kabum nimerap pan sinsin enan amba serarat woup sepen menan anun. \p \v 30 Ap gapan kabum kwayup taine nagirewa kabum ae ve, tap karaua amot anun. Menan mu kabum otu kamontua wa totnagen puiman gapan ae baraene, amba aopan anega wane, “Kabum gwat potawat mega upi kabum namu bone gapan pan sinsin enat anuivin.” \v 31 Go Pol guegue muga anuni menan ita nagire, ge ita yamewa den anega diamon, “Kabum kwayup taine nagirewa kabum ae ve tau amopiwa, e iragi borit wai.” \v 32 Ap menan ita nagirewa kabum otu kamontua damik mega to nugusene puiman wat nau aen. \p \v 33 Veraut en nuguseni, Pol mu taba napen menan anega wadiamon, “Pura dere gwanap ame e ta gope den amat taiwanian amba wam ame iragi gapan taba da ya di nayan. \v 34 Ap menan taba nane, borit ya wai. E iragi waniai iae, gume da daiton ya wapasimai, God agi wani menan.” \p \v 35 Nop ame wani ewap, Pol mu namumup, taba buredi ware amba God inap gaun wani, boge me wa paiseni amba erewa me nan. \v 36 Nani waenapan yawane aro waran daiton daiton taba nan. \v 37 Kabum gwanape nagirewa iragi 276. \v 38 Iravi naton umap tan kabum bemta tapen menan taba upi puimani uatamene. \p \v 39 Wam ame woup seni, kabum kwayup taine nagirewa, mu piup ginewa da enkoritam baraeni ame gerasewa yawan, go at ame mu oare. Go mu kabum ware nau gerata amo enatat anun. \v 40 Menan kabum gwat potawat mega iravi to nugusen ae veamone puimani geamone. Kabum tari mega namu kaimakaet panane vetan enkokoramen. Taik ware kabum use enturunagepen menan taik warini wanupewa, namu bonewa gapan, sia warupane doren amba taik waren puiman etop turut wa aen. \v 41 Go kabum namu bonewa ame gerat puiman beripewa gapan at nasen. Kabum namu bonewa ame at naseni git wan amba keta one kabum to dudumen. \p \v 42 Ap menan ita nagirewa yone, gwat noke nagirewa gurep borit wat anun, iwa mu da puiman gagap oe wara amo piup taue amba tap amopi tawa. \v 43 Go ita yame apanewa Pol wat inakamet anuni menan watanamon. Me anega wadiamon, “E oe wara aiset anuiana nagirewa, namu bup ta, geaen aisen, puiman etoa tauan. \v 44 Amba e upinewa kabum to dudumeni ame oma semua gagap aisen.” Ap tatoni gapan nu iragi puiman etoa ame yambuni di tauaton. \c 28 \s1 Topaneni Malota tauan \p \v 1 Puiman etoa yambuni tauatoni gapan, piup topaneniwa yaua Malota tauat anuton. \v 2 Piup i nagirewa inanup evenan tane. Ugin erot taue wandini menan mu nunan oma to tugup iranepen menan waupanen. \p \v 3 Pol gerok kaime bongame amba oma yame itapu paneni ame bariwandini gapan mokare seram ame oma amunu wareni menan taue Pol nanip are at nase wande en. \v 4 Wam ame piup i nagirewa mokare me nanip are wat nase amba tamana wadimat wandeni ame yawane menan, mu gare gare anega wan, “Apan ma waenapan guramon borit wane ominewa tauia. Puiman gapan ya boen go onin ma tauen amba evene toni ominewa tauia.” \p \v 5 Go Pol nani pat pat tan, mokare to tonagen oma yamap gearen. Amba Pol vek da ya anun. \v 6 Waenapan Pol naniwa tutut wap amba menawaet geare boet anun, go amat nonongataet ta yaviwanumune go vek inap da ya taueni menan ame mu imumu entanen anega wane, “Me god di anuivin.” \p \v 7 At i nagire bawarewa mugawa yaua Pubilius at mega konintu da wande en. Me aton gapan waupanen menan nu wam yampo pa mega gapan baigane den wanineton. \v 8 Me mamewa vek amun waren amba nikeke den taiwandini menan eragi gagap wande en. Pol me yawapen menan ae amba naniwa dede wapip se God inap mup wani gapan wat inakamen. \p \v 9 Ame tani oisewa wa sesenamene menan kaum topaneni ame wanumuine nagirewa, wam wam gapan, vek nagirewa tam onamone amba Pol mup gapan wat inakam mumen. \v 10 Ap menan puraput aruga garaet nunan. Menan nu siragam yampo uon tani ap tapen tatoni gapan taba ge puraput dim dim men watoni, kabum gapan se nunan. \s1 At Rom tauaton \p \v 11 Siragam yampo uon tani ewap nu puiman ane taut kabum yaua God Naturup, at Aleksandia kabum megawa yawaton. Kabum mame, taik ugin wamewa gapan topaneni at Malota gapan wande en. \v 12 Nu dotou anetoni amba at Sirakus tauat ap mepe wam yampo wanineton. \v 13 Sia ikukuk anet at Regiam tauat inaton woup sen. Taik ise ma taueni menan wam derewa ewap pa Puteolai tauaton. \v 14 Ap mepe kabum ae veat Iesu anu tumasine nagirewa yawamoton amba mu waupanene anet pura daiton den waninetoni amba pusinup anet pa Rom tauaton. \p \v 15 Rom Iesu dugup mega nagirewa oitanu anune menan onamon pa yaua Apias Une Gare Gare Taine Arewa amba pa yaua Daio Paewa Yampo gapan tautananene. Pol yawamoni God inap gaun wan aro sia waren. \s1 Pol pa Rom gapan tauen \p \v 16 Pa Rom tauatoni, Pol megenat pa da iniwandapen menan at Rom bawarewa nagirewa umap wan. Go ita apane daiton pa garip yangut yoniwandin. \p \v 17 Wam yampo ap mepe wandeni amba, Pol Diu bawarewa nagirewa onamop iam iam tapen menan wan. Tauan tobot tane, Pol anega wadiamon, “Tatan gwanin, ne waenapan nugawa inamup, amba gutut nuga omayan baewa nunane ap me inap ne koewa da ya tan, go ne pa Ierusalem gapan waran pananegen amba ian Rom nanimu gwanap bat nimanegene. \p \v 18 Rom nagirewa singui wayawanegene, koewa nega bonigat bonigat da ya yawane menan vetaneget wane. \v 19 Go wam ame Diu nagirewa toboran wane menan ne ayop baware aigapewa Sisa inap wanene taneget wan. Go ayop Sisa namup yonat wana ame Diu nagirewa koewa muga wapen menan ya anun. \v 20 Ap menan nop nega namu e anupen menan enan wan mame tauyan. Nop ame, nu Isurero nagirewa Keriso tauapen menan amat taivin den gop ya anuivin. Taueni oisewa wana menan nanina damik kaimake dena gapan pananegene waingivin.” \p \v 21 Mu gare anega wane, “At Diudia gapan wanumuine nagire oit gega ok gapan da ya sean watu enane yawaton amba dugup nuga nagirewa Diudia daio amone tauane oit gega koewa da den ya wadianene. \v 22 Go dim da anuianawa ame nu wa anut anuivin iwa at at iravi gapan ge dugup gega Iesu negin mega anuine nagirewa tandayat mumiwanum.” \p \v 23 Menan mu wam evi da amba nop mame wawa kakayat tapen menan Pol diane. Amba om enune wamewa gapan, waenapan arugataet, Pol wandeni paewa gapan tauane. Mumaget wadidiam wandin aeni ame mum tauen. God toemu mega oisewa wadidiam wandin. Ame gapan Pol anega wani, “Watageta apane Mosis iup seni ge watageta God no oise waiwanumune ok seane ame Iesu me God om enuni Keriso wadianepen menan seane.” Ap anu tumat tapen menan Pol mu entan mumat anu tayaviwandin. \p \v 24 Me nop waiwandini gapan upi wat entan mumen, go upinewa ame anu tumat ya tane. \v 25 Menan muk ingane yaumakamup umap ya wane amba pa ae vepen taiwanumune gapan Pol nop uiwa mame anega diamon, “God Guewa Woup Seniwa wani gapan watageta God noa waiwandini apane Aisaya, e omae baewa diguguramoni tave di wan. \v 26 God apan Aisaya gamup Diu nagirewa anega diguguramon, \q1 Ian ame inamup ak anega diam, \q1 ‘Wam wam nop nega anuianawa go ya di anu aviaisi. \q1 Wam wam yaviwaniana go ya di yao aviaisi. \q1 \v 27 Iwa waenapan mame aigap aigap anuiwanumune menan, \q1 imu pose itani wan, den darinamu toboboramon, \q1 amba yamamu borasen. \q1 Yamamu gapan yave amba darinamu gapan anu ave, \q1 amba potamu gapan anu inanap entan onamop, \q1 wat inakam mumapena tawa.’ \p \v 28 Ap menan nop mame anun, God inak ewakewa nunini oisewa ian ugupe den anupen menan watu eneni gapan mu oit kakaewa ame anuin!” \p \v 29 Pol ap anega wani menan Diu nagirewa notatae baware gare gare waiwanumuin en, ae ve amon. \p \v 30 Pol en dere ap mepe wanden. Pa iniwandini menan ame garewa taiwandin. Waenapan da da iravi daio inap tauane waupamon. \v 31 Pol epara ta God toemu mega opata gapan wadidiam wandin amba Ayop Iesu Keriso anut mega aroga wadidiam wandin, waenapan da ya watanane.