\id 1CO - Daga NT [dgz] -Papua New Guinea 2005 (DBL 2014) \h 1 KORIN \toc1 Pol ok mega namua Korin nagirewa inamup sen \toc2 1 Korin \toc3 1 Ko \mt1 1 KORIN \mt2 Pol ok mega namua Korin nagirewa inamup sen \c 1 \p \v 1-2 Ne Pol, ok mame God waenapan mega pa sewa Korin gapan waniana nagirewa inayap sivin. God om enunegeni gapan Iesu Keriso oisewa mega wadiamuinawa, amba nu tatanu, dugup nuga daitonawa apan Sosenis den. Nu gaun inayap waivin. \p Nu iragi, God waenapan megawa amba me navewa taitoni nagirewa iwa me nunan wani gapan nu Iesu den tobot taton amba ap gapan imunu potanu woup siwan. Waenapan iravi sewa ega daiton daiton gapan, Ayop Iesu Keriso wa taragasiana menan me Ayop nugawa amba e den Ayop egawa. \p \v 3 Ap menan Mamanu God amba Ayop nuga Iesu Keriso wat aipakam mega garaetawa amba baigan ge nonup mega inayap wande ep. \s1 Pol God inap gaun waiwandin \p \v 4 Ne enan God inap pot pot gaun waivin, iwa Iesu Keriso gamup me wat aipakam garaetawa eneni menan. \v 5 Amba Keriso gamup nop dima amba Guewa anut megawa iravi inayap kai ware arita tan. \v 6 Menan, endi e asigip tayan ame Iesu nop oit megawa nu wadiaetoni ame tavewa di, kaimakaet wat nat aisiwanian. \v 7 Ap menan e Iesu Keriso sia tauapen menan amase taiwaniana gapan wat aipakam mega da ya wakaumiwanin. \v 8 Iesu me aro epara en aiwandapina wam verisiwa, Ayop Iesu sia tauepi wamewa gapan anu tumat ega ae ya veayana menan koewa da inayap ya yaveta. \v 9 God, Iesu Keriso den tobot tapen menan, enan wani apanewa imutuan anuiwanian. \s1 Iesu dugup megawa toga uaren taiwanum \p \v 10 Tatan gwanin, ne darinae enuen taiangin, Ayop nuga Iesu Keriso amun mega gapan, e iragi gare gare ase ma wan enat tan umap wan ame yonan toga uaren ya taiwanian. Dim dim tapen menan anut daiton gapan taiwanian. \v 11 Ne ap waingina iwa apan Koloe dugup mega nagirewa upi tauan, e notatae waiwaniana ame oisewa wadianegene anuna menan. \v 12 Ne waingina gueguewa mam, e nop ugup ugup anega waiwanin, “Nu Pol megawa,” upi “Nu apan Apolos megawa,” upi “Nu apan Pita megawa,” upi “Nu Keriso megawa.” \p \v 13 Ame umap uon. Nu seu endum dum ya tapen iwa Keriso etua daiton megenat! Amba den, ne Pol, enan korosi gapan ya bonigasen amba ne yauna gapan e dup ya iayan! \p \v 14 Tave di, ne God inap gaun waivin, iwa ne e dup da ya iean go apan Kurispas ge Gaias mugenat dup iamona. \v 15 Menan e nimakayap orup da anega ya wata, “Pol yaua gapan dup ian.” \v 16 O da sia anuiangin, da apan Stepanas pa mega nagire den dup iamon go ne orup da amba den dup ian go uon ne oare. \v 17 Ne Keriso waenapan dup iamopen menan ya watu enanegen go oise kakaewa mega wadidiamopen menan watu enanegen. Go Keriso nop oit megawa ame piup waenapan nop dima muga den to biro ya taingapen, ap wara taingapenawa Keriso korosi gapan bop tani epara mega ni imokaeta. \s1 Keriso me God aro amun ge nop dima megawa \p \v 18 Ap menan, piup ma Iesu ya anu tumasine nagirewa, Keriso korosi gapan boeni oisewa anuine ame bumbawam noa mini anuiwanum, menan inak wakaumiwanum. Go nu, inak ewakewa waritoni nagirewa inanup, oisewa ame God aro amun megawa. \v 19 God nop mega ok anega seane, \q1 Anut nagirewa nop dima mugawa wa koeragamepen, \q1 uon di tata. \q1 Amba ne God, wapena gapan, \q1 dim da anut nagirewa anupen tainewa, \q1 ame wat musep amba mu ya anuin. \m \v 20 Ap menan, dima kakaewa anuine nagirewa, amba Mosis iup wadidiamuine nagirewa amba nop ni enowa yao geonagene nagirewa, mu iravi aro amun muga da uon, nop muga pokaet. God tavewa ame gaseget to ewanen iwa piup dima megawa God yamap bumbawam nopewa di. \p \v 21 Ap menan waenapan da da dima muga aroewa gapan God ya anu awain iwa God mek dima mega gapan negin ame toboren. Go garewa, piup nagirewa nu opata nuga bumbawam noa diane gamup waenapan da da anu tumasepiwa, God mek anuini gapan wat inakam mumiwandata. \p \v 22 Tave di, Diu nagirewa anega waiwanum, “Kiman paua da ta yawata amba nop gega anu tumatait.” Amba ian Gurik nagirewa anega waiwanum, “Nop dima gega baware da wa ewanewa ame nop gega anu tumatait.” \v 23 Go nu Keriso korosi gapan boeni oisewa aroga wadiamuivin menan Diu nagirewa anega dianene, “Ame koerage,” mu ya anut anun. Amba ian Gurik nagirewa anega diane, “Ame bumbawam noa.” \v 24 Go nu Diu ge Diu uoni nagirewa, God om enuneni menan nu asigip taton, ame bumbawam noa uon. Nop oit ame Keriso, God amun megawa ge mek dima megawa di. \v 25 Menan God nop mega bumbawam noa diane go nop ame dima aigap iragen, amba waenapan dima muga gauarap. Amba sia, God aro mega uon diane go God aro mega aigap iragen, waenapan aro muga gauarap. \p \v 26 Ap menan tatan gwanin, ek ae anun, e anenen wainean amba God venaya wan. E nimakayap, amba waenapan yamamup, dima kakaewa anuini orup da aruga uon amba aro wareni o dugup kakaewa gapan yaneni orup da aruga uon. \v 27 Go God nu bumbawam dianene nagirewa om enunen iwa piup dimae waine nagirewa gare umam waramopen menan. Amba God nu aro uoni dianene nagirewa om enunen iwa aro bawarewa nagirewa gare umam waramopen menan. \p \v 28 Ame menan dim dim iravi piup nagirewa tavewa uoni o mondigawa diane God om tamon amba ap gamup wananan ge waenapan yau taneniwa me wa otutam mumen. \v 29 Ap tani menan orup da God yamap wa oyok oyok ya ta taiwandata. \v 30 Go God ap tani menan e Keriso potap wainiasi amba Keriso nu dima nugawa tan venasen. Keriso gamup nu God yamap wat tamanam nimanen menan imunu potanu woup siwan. Ap gapan nu God waenapan megawa entanenen amba koewa imunu wariwandini me vesen. \v 31 Ap menan God nop mega ok anega seane, \q1 Waenapan da da oyok oyok ta taiwandat anupiwa, \q1 me Ayop yaua ao ware oyok oyok taiwandan. \c 2 \s1 Keriso oma korosi gapan boeni oisewa \p \v 1 Ae kaiwan, tatan gwanin, ne namu inaya tauanawa, ne God karau mega opataewa aton aton mini o piup dima muga atonua ya wan tan taingin. \v 2 Menan e yaumakayap waingena anut ugup ugup da imuna ya waren go Iesu Keriso me bop mega korosi gapan tani megenat anu waingin. \p \v 3 Ap menan inayap tauanawa, ne nutuna ae bigaren amba tata den ge dararame den tauan. \v 4 Amba den piup waenapan nop dansewa o dima muga gapan wadiamot ge opata nega ya waingin. Uon, go namuyap God Guewa aroewa wa arogamepen menan taingin. \v 5 Ap gapan, e anut tumat ega ame God aro amun mega gapan di wande ep go waenapan nop dima muga gapan ya wandep. \s1 God dima megawa \p \v 6 Ap umap sia, nu nop dima nuga Iesu menan kaimakaet anune taine nagirewa wadidiamuivin, go nop dima ame piup ma gapan ya tauen o piup ayamase nagirewa inamup ya tauen, iwa mu epara muga ae bigariwan. \v 7 Go nop dima nugawa ame God karaua megawa, waenapan ya anupen menan ukum umen wandeniwa. Go wataget iragen piup ya venaseni wamewa gapan, nu yaunu evi amba ao warapen menan God nop dima ame nunat anun. \v 8 Piup ma ayopewa nop dima ame oare. Mu anupo kiman Ayopewa korosi gapan ya togurapo. \v 9 Go nunan God nop mega ok anega seane, \q1 God dim da kakaewa, God menan anu gurine nagirewa, \q1 munat anuni ame orup da yamewa gapan ya yaven, \q1 darinewa gapan ase da ya anun amba orup da kakaewa ame, \q1 i guine gapan ya anun. \m \v 10 Go God nop dima kakaewa mega karaua wandeniwa ame God Guewa gamup wa ewanen. Guewa wa ewaneni iwa me dim dim iravi God karauawawa mega den yaviwan. \v 11 Nu guewa nuga, potanup wandeniwa menan guewa nuga megenat nu imunu asigip tan, ap umap sia, God Guewa megenat God imua asigip tan. \v 12 Nu piup guegue muga ya waraton go God mek Guewa nuneni menan, me wat aipakam mega anu kakayasivin. \p \v 13 Ap me menan nu nop nuga iravi God Guewa wadianeni gapan nu waenapan wadiamuivin ame piup waenapan nop dima muga mini uon. Ame gapan nu God Guewa warane nagirewa God gueguewa wadiamuivin. \v 14 Ap menan God Guewa potap wandini otua Guewa wat aipakam mega anu kakayasiwan go God Guewa potap ya wandini otua ap iravi ame bumbawam anuiwan. \v 15 God Guewa potamup wandini nagirewa guegue kakaewa koewa om wariwanum. Go gare waenapan upinewa God Guewa potamup wandini nagirewa ya wanene tamoin. \v 16 God nop mega wataget ok anega seane, \q1 Orup ansena God imua mega anuiniwa asigip tan? \q1 Ae, waenapan da uon. \m Go nu Keriso imua, God Guewa gapan, anu kakayasivin. \c 3 \s1 God nao mega nagirewa \p \v 1 Tatan gwanin, go ne namu nop aritawa wadiaepen menan inayap tauan go e piup guegue anuine nagire mini amba God Guewa potayap ya wandini mini taiwanian. Menan Iesu inap e anut tumat ega kai ya waren, amawa omewa gapan di wandia. Ap menan ne nop anu tumat uoni nagirewa inamup waingina mini inayap waivin. \v 2 Iwa e amawa am naine mini, menan am di eningin, taba iragenawa ena ena umap uon. Endi den e ya asik tayan, \v 3 iwa endi e yaugai piup ma inak megawa gapan di waniasi. Ame gapan e gare gare anu koeam amba noyam notatae taiwanin. Endi e ap taiwanianawa menan ame piup inak mega gapan di waniaisi. God Guewa kakaewa megawa e inayap da uon. \p \v 4 Menan e upi anega waiwanin, “Nu apan Pol megawa,” amba upi anega waiwanin, “Nu apan Apolos megawa.” E nop map anega waiana piup ma waenapan taine mini taiwanin. \p \v 5 Go apan Apolos me da? Ne apan Pol, ne da? Nu bawarewa nagire uon go God ago megawa, amba nu gamunup e Iesu anu tumasean. Ayop Iesu nu daiton daiton nao nuga nuneni gapan taitoniwa. \v 6 Guegue nuga mam, ne makewa naewa veran amba apan Apolos kaum iap gemiwandin, go God aro mega gapan yane kai waren. \v 7 Ap menan verini apanewa ge kaum iap gemini apanewa mu bawarewa uon. Yanen kai wareni ap ibariwa God menan me bawarewa. \v 8 Menan verini apanewa ge kaum iap gemini apanewa om muga gine daiton. Amba God garewa muga evi amba omewa gapan muneta. \v 9 Ap menan ne ge Apolos nao daitonawa nagirewa, amba nu God nao mega taivin. Amba e God piup megawa potayap makewa naewa verivin amba kaum iap gemivin. \p Amba den e God pa megawa. \v 10 Menan God aro neneni gapan ne pa danewa megenat antapenan. Pa tut asik tane nagire mini danewa ame antapenan. Ne ibariwa tun amba orup dawa aigap sia tuiwan. Amba waenapan da da pa tu dorapen menan ae anu gure pa tupen tapi amba tup. \v 11 Ae anupen, amba aigap tupen iwa God Iesu Keriso ware pa mega danewa veren. Iesu megenat menan waenapan da pa danewa ugupewa da den ya verain. \v 12 Dan ibariwa aigap tu ge tu dorapen menan waenapan upi kakae tuiwanum upi koerage tuiwanum. Kakae tuine nagirewa gwat gwayayam yananagaet, amba pomponu gwayayame den amba gwat kakae guragut ugup ugup gapan tuiwanum. Koerage tuine nagirewa oma ge vivirao gapan tuiwanum. \v 13 Go Keriso wam mega tauepi nao nuga daiton daiton ire yaoyao mega aroga yawait iwa wanene gapan aroga matakameta. Wam ame, wanene meravewa tauepi gapan nu pa tu kakayasetoni go uon ame omaya ireyao wareyao tata. \v 14 Wam ame, nu God pa ibariwa danewa, ame Keriso, aigap gwat kakaewa gapan tutoniwa ame wanene meravewa ya yagireta menan nu garewa warait. \v 15 Go vivirao gapan tutoniwa, wam ame gapan wanenen meravewa yagireta ap menan nao taintoni tavewa iravi ame wakaumait. Iravi yagimota, go daiton megenat ame God inak mega ewakewa nuneni ame ya wakaumait. \p \v 16 Ek ingane ae anun, e God pa megawa amba God Guewa potayap wandiwan. \v 17 Ap gapan orup da God pa megawa wa koeragamepiwa, gare God yone orup ame wa koeragameta, iwa God pa mega viripewa den amba me pa mega e me di, ame pa nanimup tuine mini da uon. \p \v 18 E ek ya anu bambamasene. E da da piup waenapan nop dima muga gapan anu kakayaseana menan anega anuiwanin, “Ne nop dima nega aigap,” ame ebo. Namu piup waenapan nop dima muga tandayasewa amba evi God nop dima mega gapan anu kakayatai. \v 19 Iwa piup waenapan nop dima muga God yamap ame bumbawam mini. Ap menan God nop mega ok anega seane, \q1 Piup dima aigap warane taine nagirewa, \q1 ebo aopan muga gapan, God wanane tamuiwan, \q1 ame God ia mega gapan enamuini mini. \m \v 20 Amba God da sia wan ok anega sean, \q1 Nop dima waine nagirewa anuine nopewa, \q1 God imumua yave asigip tani, anuine nopewa ame tavewa uon. \m \v 21 Ap menan waenapan dim da kakaewa taine menan ya wa namurat mumane, iwa wan dim dim iragi egawa. \v 22 Menan, ne Pol ge apan Apolos ge apan Pita nu iragi egawa. Amba piup mame, inak go bop wandeniwa, amba wam endiwa eviwa iravi egawa. \v 23 Amba e Keriso megawa, amba Keriso God megawa. \c 4 \s1 Watu enamot ame Keriso nao mega nagirewa \p \v 1 Menan, nu Keriso nao mega nagirewa anu nimaniwanian, ame nu God nop dima mega karaua wandeniwa aroga waenapan wadidiamuintoni nagirewa. \v 2 E asigiap, nao nagirewa tat muga aritawa ame bawarewa mugawa dim da anuini di tapen. Menan Iesu anuini gapan nu taintoni. \v 3 Ap menan God anuini gapan tainawa menan, e iravi o waenapan upi iup paewa gapan enu yawanegen wanewa, ame ne inanap dim da uon. Amba ne kakae o koerage nek ingane ya yavivin. \v 4 Ne ian guine kakaewa wandia go ne anega ya wain, “Ne koerage uon.” Iwa Ayop nuga God me megenat ne kakae o koerage wata. \v 5 Menan Ayop wamewa tamanawa ya tauia menan wanene namu ya tane. Ayop tauapen nauase di taiwanian. Wam ame gapan dim dim sisip ukum umamon wanumuine ganat wat arogameta, amba imunu karaua anuitoni den wat arogameta. Ap me gapan nu daiton daiton inak kakaewa taitoni nagirewa God wa atonat nimaneta. \p \v 6 Tatan gwanin, nop ugup ugup mame waingina ame ne ge Apolos dere guegue nugawa. Ap waingina iwa guegue nuga gapan e nop mame anu awapen menan, nop ame “God nop oit mega anenen seane paina ya yamatai.” Ap me gapan e apan dawa wa namurasen amba dawa ae ya veane. \v 7 E upi anega waiwanin, “Nu aigap, mu gauarap.” Go dim dim iravi God eneni gapan e tambuyan go God ya enat mini apan apan tayan waiwanin. \p \v 8 Menan e kakae guragut kimaniwa men anuiana gaset iragi di tam kakayasean go? Den e inayap gaset kwan puraput nagire mini entan imaen go? Nu ayop ya tatoni go e namu ayop tayan go? Tavewa di, e ayop di tapo nu den tautanaep ayop tapo. Go uon! \p \v 9 Iwa ase yawat mega ne inanapewa ame God watu enamot mega nagirewa evi senen at uiwa gapan. Menan nu, koerage taine borit wapen menan ominamu wane nagirewa mini, anea kimaniwa ge piup waenapan iravi mu yamamup toguguranep borit wapen menan yawaniwanum. \v 10 Tave di, nu Keriso anu tumasintoni menan waenapan bumbawam tat dianiwanum go e anuiana Keriso gamup e nop dima ega diri gagap dore aigap tauen! Amba nu nutunu bigaren go e nutuya den! Amba nu virinu da ya taiwanum go e viria waenapan taiwanum! \v 11 Amba endi den, nu enup araniwan amba meganu pakaraiwan. Amba den en wanup nuga bebep babap wane enivin. Amba waenapan guraniwanum den nu pa ina ina da uon, uniunion inivin. \v 12 Amba taba nuga menan nao kaimakaet taivin. Ame waenapan wa koeragam nimaninewa nu gare wat aipakam muminton amba inanup wawa koko tainewa nu gare imunu potanu ae bigaren wanininton. \v 13 Amba mu nipep dianinewa nu gare nop bibiga kakaewa megenat diamuinton. Menan wam endiwa gapan nu piup ma et denanu no aninke megawa mini waninivin. \p \v 14 Ok ma seana e umam anupen menan uon go e otun waina mini wa tamanam imaepen menan sean. \v 15 Ame gapan e Iesu inap inat waniet ega wat tamanam tamanam nagirewa aruga inayap den wanumopiwa ame kakae go ne negenat e mamayawa. Iwa erewa gapan ne Iesu Oise Kakaewa wadiaena menan e anu tumat tayan. Menan ne e mamaya tan. \v 16 Ap menan ne nanam imaiangin, ne wa taingina umanap wa taiwanian. \v 17 Umanap wa taiwaniampen menan apan Timoti enan watu eniangin. Imuna me ne otunawa mini menan da anu gurinawa amba me Ayop nao mega ayamase taini kakaewa da. Me inak nega Keriso menan ivingina gueguewa sia wadiaeta. Guegue ame gine daiton ne God waenapan mega at at iragi wadiamuivin. \p \v 18 E upi anega anuyan, Pol konintu nu inanup ya taueta. Ap anuyana menan e upi aton tayan apan apan taiwanin. \v 19 Go Ayop anu wapi gapan konintu e inayap daio tauain. Ongepena gapan waenapan da da aton tane apan apan tainewa ne ap mepe amba asigip tamoin. Mu mondi nop megenat waiwanum go kiman amunewa warane den taiwanum, ne yao anuin. \v 20 Iwa God kiman toemuewa nop megenat uon go amun mega iragena den wandia. \v 21 Endi e ansenawa menan anuiwanin? Ne daio tauapena gapan kaimakaet digugurain o gare enan anuina menan bibiga wadidiain? \c 5 \s1 Apan da mamewa waenewa waseaseni noa \p \v 1 Eyao tuan wainan gogo taine mini taiana oisewa anuna umam baware waranegen, iwa God tandayasine nagirewa koerage ap ya taiwanum go e taiwanin. Oit ame manega anun, Apan ega da inewa eviwa dere iniwanumun. \v 2 Ap menan iwa dimen e aton aton taiwanin? Go gare, e anu sisimepen, amba apan ap koewa tani nimakayap ya wandep wa oitane di aep. \p \v 3-4 Ne mapa wandap wanik angin go ne imuna e inayap wandini mini. Ne koerage tani apanewa gase koerage dian. Menan e iam iam ega gapan ne imuna inayap den wandeta. Ap mepe Ayop nuga Iesu amun mega nu den wandepi gapan \v 5 koerage tani apanewa waran etua ta koeragamepen menan Seitan ase wanane ta koeragamep. Ap gapan Seitan me etua ta koeragameta go Ayop nuga Iesu tauepi wamewa gapan me guewa wat inakameta. \p \v 6 Ek yauya ao ya wariwanian! E asigiap, taba buredi baware tapen menan atagin mini otu koentu enianawa go otu kamontua ame gapan buredi iravi tutut wata. \v 7 Atagin mini otu koentu enianawa ame e koewa ega mini ap menan imuya potaya woup sepen menan aipa uat enan. Ap tanewa buredi tutut ya waini mini kakaewa gapan waniai iwa Iesu wat entan imaeni menan e waenapan kakaewa di. Gueguewa gine daiton ame Paina Yamaseni Barip nuga gaset bongam bongam tane iwa Iesu Keriso waran nunan togurane, man sip otua mini. \v 8 Menan Paina Yamaseni Baripewa atonewa tainampen nu koewa nuga ae veat amba buredi tutut ya waini mini imunu nenenga ge tamanawa gapan ta waninait. \p \v 9 Ok nega namu inayap seana wainan gogo taine nagirewa ya evenan tapen menan diaen. \v 10 Ne wainan gogo nagirewa guegue wana ame God ya anuine nagirewa uon. Mu agaga taiwanum, iup paina yamasiwanum, amba guewa nanip kaitane inap wa taragasiwanum go munan ya wan. Munan wapo e piup nagirewa arugataet tandayat mumapo amba mu sia ya tautanamopen menan piup ae ve dot aisepo. \v 11 Go wainan gogo taine nagirewa gueguewa wana tavewa ame waenapan da da Keriso menan dugup daiton taiana nagirewa go inak koerage den taiwanum, agaga taiwanum, guewa nanip kaitane inap wa taragasiwanum amba evene wai inap yanao waiwanum, kaum kaimake dena nane bumbawam taiwanum iup paina yamasiwanum. Ap taine nagirewa evenan ya tamone, amba taba napen menan den ya tanam waniene. \v 12-13 Ap menan ne Iesu ya anu tumasine nagirewa wanene ya tamoin iwa God wanene tamota. Go nu anu tumat daitonawa nagirewa e wanene tamon iwa God nop mega anega seane, \q1 Waenapan nimakayap wanumone inak koewa tainewa, \q1 ame pakit ise semon. \c 6 \s1 Keriso anu tumasine nagirewa \s1 gare gare wanene taiwanumun \p \v 1 E, Iesu anu tumasiana, nagirewa iwa dimen da da notatae wariwaniana gapan Iesu tandayasine nagirewa wanene pa muga gapan bagu sisi ega inamup tamanamepen menan aisean? E gare Iesu dugup mega nagirewa inanup wat tamanamepo ame kakae iragen. \v 2 Iwa, e asigiap, nu God waenapan megawa menan wam eviwa piup wan dim dim mega yavintoniwa ge ya yavintoniwa iravi wanene tamoit. Menan e piup wanene taiwaniampen nagirewa, go bagu sisi otu koewa e nimakayap ya wat tamanamiwanin. Ame anenen? \v 3 E asigiap nu wam eviwa God anea mega den wanene tamoit. Menan endi nu inak nuga arogawa mame, aigap sia wanene tainampen. \v 4 Menan e notatae gare gare wa tanewa gapan e orup upi wanene ya asik taine nagirewa gamumup wat tamanamai go? Ame uon di. \v 5 Umam waraep! Ne anuivin nimakayap dima apanewa da bagu sisi ega wat tamananepen menan wandia. Me notatae bagu sisi ega wat tamanameta. \v 6 Menan iwa dimen, Iesu dugup mega gwanap tatai gwani den gare gare noyam notatae muga wat tamanamepen menan God ya anu tumasine nagirewa inamup amuiwanum? \p \v 7 Gare gare wanene tapen aisiwaniana gapan dim dim kakaewa ega wakaumiwanin. Iwa notatae gapan apan da wa koeam imaepiwa o dim dim ega up tapiwa gare inap dim dim da ya tane, ame Iesu guegue mega kakaewa. \v 8 Go e da ap anega ya taiwanin. E Keriso anu tumasiana nagirewa, go e umamawan gare gare wa kokoeragamean taiwanin amba gare gare up den taiwanin! \p \v 9 E gase asigip tayan, koerage taine nagirewa God toemu mega ya yon borain. Tavewa ma anu kakayasen. Iwa wainan gogo taine nagire o guewa nanip kaitane inap wa taragasine nagire o gwep gorogot nau guguramuine nagire o apan muk dere inine o waen muk dere inine nagire ame koerage menan waenapan mame iravi God toemu mega ya yon borain. Ame umap uon di. \v 10 Up taine o agaga taine o kaum kaimake dena nane bumbawam taine o evene wai yanao diamuine o iup paina yamasine nagirewa iragi God toemu mega ya yon borain. \v 11 Wataget e upi inak ega map anega waniean. Go Iesu Keriso yaua gapan amba God Guewa aroewa gapan koewa ega wat museni menan endi imuya potaya woup sen amba God e tamana taiana nagirewa diaen. \s1 Imunu wapinu God oya oya mega menan danamepen \p \v 12 E upi anega waiwanin, “Nuk dim dim tat anutawa di tait.” Ame tave di, go dim dim upi ame kakae uon, wa koeragam nimaneta. Ne Pol den anega wapena, “Nek dim dim tat anupena di tain,” go ne dim da ap tapena ame pananegepi tawa menan ne ya di tain. \v 13 Amba upi anega wapi, “God nin gwanan baraeni ame taba napen menan baraen. Amba taba ame nin gwanan menan.” Go God ame dere dere di wa kokoeameta. Ap mini sia God nu etunu baraeni ame waen ge apan uniunion wainan gogo ise ta ase ta tainampen uon go Ayop navewa tainampen menan. Ayop nuga Iesu nu etunu kwayupe tan inak wanini apanewa. \v 14 God me amun mega gapan wani menan Ayop nuga bop gapan sia yon wanden, menan me den sia wap nu den bop gapan sia yon waninait. \p \v 15 Ap menan, e asigip tayan, e etuya ame Keriso mek etua semua upinewa. Menan e Keriso etua den daiton tayan. Ap menan nu Keriso etua, waen negin gagape den wainan gogo ise ta ase ta tapen menan tobot tatawa ame umap go uon? Ame umap uon, koevet di! \v 16 E ap asigiap go uon, apan da waen negin gagape den tobot tapiwa ap gapan mu wapimu dere daiton tan. Iwa God nop mega ok anega seane, \q1 Waen da apan den tobot tapiwa, mu daiton tain. \m \v 17 Go Iesu den intum tani otua, me guewa Iesu guewa den daiton tobot tan. \p \v 18 Ap menan inak koewa wainan gogo tap ae vean. Iwa inak koewa wainan gogo tanewa ame e etuya ae di wa koeragam wanin, amba koe koewa upine ap mini da uon. Menan waen ge apan uniunion ise ta ase ta ya tane. \v 19 E gase anu kakayaseana, e ugu wapia ame God Guewa Woup Seniwa pa megawa, God eneni gapan potayap wandiniwa. Ap menan etuya ek enan uon, \v 20 iwa e God une taen. Menan etuya God oya oya mega menan danamen. \c 7 \s1 Naine mutat nopewa \p \v 1 Umap, endi ok nenan enuyana ame noa seyao wareyao tain. Ame kakaewa apan waen da ya naisep. \v 2 Go waenapan aruga uniunion wainan gogo ise ta ase ta taiwanumune menan apan daiton daiton muk waen muga muga di tambupen, amba waen daiton daiton muk apan muga muga tambupen, iwa wainan gogo tapi tawa. \v 3 Ap gapan, waen apan mega menan anu wapiwa, etua waenewa menan ise di wanapen, ap mini sia waen mega etua memewa use di wanapen. \v 4 Menan waen epiwa mek megenat uon go memewa megawa di. Ap umap sia memewa epiwa mek megenat uon go waenewa megawa di. \v 5 Ap gapan etuya gare gare yan tapen menan goandage ya tane. Go wam koni otu da God inap mup wapen menan e dere wawa itan, umap wan gapan wa tomagen mondi wanien. Go wam ame uon tapi sia tobot tan. Ap tane ame kakae iwa Seitan pusi warup taep, inak ega kwekwera tapi tawa. \v 6 Ma ne dandamunagaet ya waivin go mondi anupen menan waivin. \v 7 Go ne anuingina ame waenapan iravi ne umanap, waen da ya naitana mini, wanumopen. Go God yan mega gine ugup ugup daiton daiton nunen. \p \v 8 Amba endiwa mam, waenapan ya naimoyana amba kwapura ge umat nagirewa inamup manega waiangin. Ne umanap, ya naine itan mondi waniene, ame kakae di. \v 9 Go waen o apan naine mutapen menan imuya potaya yagiriwandapinawa ame naine mutapen di. Iwa potaya yariwandapinawa ame koerage. \p \v 10 Naimoyana nagirewa anega diaivin. Nop mame nega uon go Ayop mek wadianeni nopewa. Ame waen da memewa tandayase ae ya vep. \v 11 Go me ap tapiwa apan da ya naisep, goroa di wandep, o memewa namua sia naisep. Amba den, apan da yone waenewa tandayase ae ya vep. \p \v 12 Amba sia nop mam, nek anun waian God ya wan. Apan da Keriso anu tumasen go waenewa ya anu tumasen. Waenewa inat wandet mega atonu den, apan mega dere wanumot anupiwa, apan ame waenewa tandayase ae ya vep. \v 13 Ap umap sia, waen da Keriso anu tumasen go memewa ya anu tumasen. Memewa waenewa den wandet anupiwa, waen ame apan tandayase ae ya vep. \v 14 Iwa apan Iesu ya anu tumasen go waenewa anu tumaseni menan memewa den God megawa di. Ap mini sia waen da Iesu ya anu tumasen go memewa anu tumaseni menan waenewa den God megawa di. Inak mame tavewa uon wandepoa, orup otu mugawa God yamap koerage tandayasine nagire umap wanumopo. Ap menan orup otu muga den God megawa di. \p \v 15 Go Iesu inap ya anu tumasini da, waenewa o memewa da anu tumasiniwa, ae veat anupi, ae di vep. Ap ae vepiwa, Iesu anu tumasiniwa ame naine mutat gapan da ya panep wandeta, go vesep aeta. Menan arak maken gapan ya ininampen iwa God nonup gapan ininampen menan dianiwan. \v 16 Go nu oare, Iesu anu tumasini waenewa da memewa Iesu ya anu tumasiniwa nonup gapan wanumopiwa, me imua wat entanep Iesu anu tumat tata go? Amba ap mini sia Iesu anu tumasini apanewa da waenewa Iesu ya anu tumasiniwa nonup gapan wanumopiwa, me imua wat entanep Iesu anu tumat tata go? \s1 God yan mega eneni gapan ta wanien \p \v 17 Ap me di, ne pot poraet nop dima mame Iesu dugup mega daiton daiton gapan wadidiaivin. Nop dima ame God om enuneni gapan gapan di wanin aninait. Entan wantan ya tapen. \v 18 Gueguewa mame, God paua tapen menan, etua tum tani apanewa da, Iesu gamup God om enuni menan paua ame ase mutapen ya anup. Ap umap sia epiwa tum ya tani apane da Iesu gamup God om enuni menan Diu nagirewa gutut muga gapan etua tum tapen menan ya anup. \v 19 Apan etua tum tani o tum ya tani ame bawarewa uon go God noa anu tapi ame bawarewa di. \v 20 Ap menan e iragi daiton daiton gaset anenen wainean amba God enan venaya wani gapan gapan di wanien. \v 21 E nao mondiga kaimakaet taiwanian amba God enan venaya wani, ame umap di, go bawarewa ega wat vetaet anupiwa, arok ame waran nao kaimakaet ame ae vean tau aisen. \v 22 Menan e nao mondiga kaimakaet taiwanianawa gapan e ega uon go bawarewa ega megawa. Go Iesu anu tumat taiana menan Iesu wat vetaen, endi e orup dawa megawa da uon, Iesu vetaeni megawa gapan wanien. Gare orup da da anu tumat tane gapan Iesu wat vetamoni menan endi mu Keriso menan nao kaimakaet mondiga tainewa. \v 23 Ame God e gaseget Iesu gamup garewa baware gapan une taeni menan e piup waenapan dawa megawa uon amba nao muga kaimakaet mondiga ya taiwanian. \v 24 Ap menan dim dim taiwaniana God enan wan anu tumaseana, ap gapan God den ta aisiwanian. \s1 Ya naine mutane, amba kwapura nagire den nop mugawa \p \v 25 Endi ya naine mutane nagirewa wapena anun. Keriso nop mam ya wadianegeni gapan sivin go me wat aipakam nimanegeni menan anu tumat nimanegen. Menan nek anuna mame wadiaepen taivin. \v 26 Endi koewa ugup ugup arita taiwandini wamewa menan orup da waen o apan ya naiseniwa ap gapan di wande aiwandapina, ame kakae di. \v 27 Menan ge waen naitaana, ame kakae, menan tandayase ae ya vea. Go ge waen da ya naitaana, ame den kakae, go waen gega menan yop ya ta. \v 28 Go ge waen naitawa, ge koewa da inagap uon, amba waenoro ini denawa apan naisepiwa, ame koewa da inap uon. Go anun, naine mutane nagirewa itan ugup ugup wariwanum, itan ame wat vetaepen menan nop mame waivin. \p \v 29 Tatan gwanin, endi men wainginawa mam, ame Iesu tauepi wamewa gaset konintu tan. Menan wam ame tauepiwa e naimoyana go uoniwa ame dim da uon, iwa ap gapan tavewa uon. \v 30 Amba irip waiana go top waiana o puraput tambuiana go kayakayawan taianawa ame dim da uon, iwa ap gapan tavewa uon. \v 31 Waenapan da da piup kakae guragut mega gapan aton tainewa go uoniwa ame dim da uon, iwa piup wan dim dim endiwa megawa konintu wat museta. \p \v 32 Menan e imuya gop ya yagiep taiwaniat anuivin. Apan da waen ya naiseni menan imu pose iravi Iesu inap wandeta amba pot pot me inap anun tainiwa, ame Iesu imua wabibigamepen menan taiwan. \v 33 Go waen naiseni apanewa piup wan dim dim mega menan nao tainiwa, waenewa imua wabibigamepen menan taiwan, \v 34 amba me i guine dere taiwan, iwa daiton Iesu inap dawa waenewa inap. Apan ya naiseni waen o waenoro ini dena Ayop imua wat bibigamepen tainiwa menan me etua ge guewa gapan Ayop inap viriwa tat anun taiwan. Go waen meme denawa wan dim dim piup megawa menan taiwan, memewa imua wat bibigamepen menan. \v 35 Ne nop ma waingina, e kakaewa ega menan waivin, omewa gapan ya enain, go negin tamanawa gapan inan wanien amba imuya Ayop inap warep. \p \v 36 Nop dawa mam, waenoro tamaru ganganat mumane go waenoro menan tamaru ame daramua wan imua ugup ugup anuiwandini, menan serarat naisepen anun. Ap menan menawaet naine musep. Iwa ap tapiwa, ame koewa da uon. \v 37 Go tamaru ame waen ya naitapen menan anu kakayaseni, amba i guine, imua posewa tamana bibigare wandeni gapan me waenoro ame ya naisepen anun. Ap menan waenoro ame ya naisep. Iwa ap tapiwa kakae iragen. \v 38 Ap menan tamaru waenoro naisepiwa ame koerage uon go ya naisepiwa ame kakae iragen. \p \v 39 Waen memewa wandepiwa, dere di wanumop. Go me memewa boepiwa, me mek anupi gapan apan da sia naisepen menan arok wandia. Go Iesu anu tumasini apanewa da naisep. \v 40 Go potana God Guewa wandini menan manega anuivin, waen ame kwapura wandepiwa me aton aigap tautaneta. \c 8 \s1 Guewa nanip kaitane taba munine noa \p \v 1 Endi guewa nanip kaitane taba munine noa wain. Nu iravi anut mame gapan baware waraton. Anut bawarewa waratoni menan nin eno aigap waninait, go baigan di tu dorapen. \v 2 Go tavewa ame, waenapan da da muk asik baware tat anune, ame dim dim da ya anu anu miniwa wane taiwanum. \v 3 Go da da God menan anu guriniwa, God orup ame asigip tan wandia. \p \v 4 Ame gapan endi guewa nanip kaitane inap taba munine menan noa wapen taivin. Nu asiginup, ame guewa nanip kaitane tavewa uon. God tavewa daiton megenat wandini den anuivin. \v 5 Piup gapan god ugup ugup aruga wanumam. Ame waenapan god o ayop nuga diamuiwanum go iravi god o ayop da uon. \v 6 Go nu nunan God tave iragenawa daiton di, nu Mamanua, ap me megenat. Me wan dim dim iravi tan venat nitaton amba me gamup nu wanin anivin. Amba Iesu megenat nu Ayop nugawa. God Iesu wandini gapan wan dim dim iragi wan venat nitaton amba Iesu gamup nu wanin anivin. \p \v 7 Ap nu anuton go Iesu dugup mega nagirewa upi asigip ya di taiamun. Mu anu tumat muga namua gapan manega anuiwanum, guewa nanip kaitane inap munine tabaewa napiwa, ame koerage, iwa imumu potamu bigip tata. Iwa mu imua muga kwekwera, namu en nononga anu tumat eboewa gapan wa taragasiwanumune menan. \v 8 Tavewa namu wana ap sia di, nu taba natawa go ya natawa ame dim da da uon, iwa taba gapan nu God ya anu kakayatait. \p \v 9 E imuya ega kwekwera uoni menan ek anut ega gapan tanewa, ae di anu guran amba tan. Iwa ek nat anuiana gapan nanewa, imumu kwekwerawa God anu tumasine nagirewa yawaepi anu tumat muga koe di tata. \v 10 Iwa e taba ame naiana orup da imua kwekwerawa yawaepi gapan manega anuta, guewa nanip kaitane inap munine tabaewa ame koerage uon. \v 11 Ap anuni gapan, taba ame wat napiwa me imua koe tata iwa imua kin ya wan. Iesu orup ame menan boeni go e anut ega gapan tamana ya taiana menan orup ame wa koeragamean, anu tumat mega koe di tan. \v 12 Ap gapan, e inak koewa map anegawa, tatae gwani inap tanewa, mu anu tumat muga kwekwera wandini ae toguranewa, ame e koewa ega Keriso inap di taiwanin. \v 13 Ap me menan ne manega anuivin. Ne man napena gapan Iesu anu tumasine nagirewa wa koeragam mumapena, ame koevet, menan man taba da sia ya nain, wa koeragam mumapena tawa. \c 9 \s1 Pol watu enamot nagirewa upinewa mini \p \v 1 Ne dim dim da ya sinanegiwan. Ne Iesu watu enamot mega apane da iwa ne nek Iesu yawan amba aro neneni gapan oit mega wadidiaingina menan e anu tumasean. \v 2 Waenapan upi anega dianegiwanum, “Ge Iesu watu enamot mega da uon.” Go e asigiap ne Iesu watu enamot mega apanewa di iwa ne gamunap e Iesu anu tumasean waniaisi. E ne dan negawa. \p \v 3 Ne Iesu watu enamot mega guegue taingina menan waenapan enu yawanek wapi ne gare manega wadiamoin. \v 4-5 Ne ge Banabas, nu den Iesu oisewa wadiamuintoniwa menan garewa nuga ame taba kaum mondi nait. Amba Iesu watu enamot mega upinewa, ame Iesu gwani waiwa ge apan Pita, mu Iesu anu tumasine waene wai upamone den ap amuinewa, ap mini den tatawa, anenen? \v 6 E umap uon wanewa, ame tamana uon. Amba sia, iwa dimen nu nugenat nao tatoni gapan garewa yop taton inivin? \v 7 Ita nagirewa den nao taine menan garewa wariwanum, mondi da uon. Amba nao da vereni tavewa ieni naiwan, ameme garewa megawa. Amba sia man kao kwayup taine nagirewa man amewa magosene naiwanum, ame mu garewa mugawa. \p \v 8 Nop ma wadiaena amun nega gapan ya waivin go nop ma gueguewa Mosis iup mega namua seni gapan wandia. \v 9 Ok anega sen, \q1 Man tap ega nao enan tapi, taba garewa den di muniwanian. \m Guegue ame gapan God man menan anu wan go? \v 10 Ae, uon. Nunan wan. Gueguewa da sia wain. Dip gapan bunaene verine nagirewa amba daupam tane bongamine nagirewa den, evi maup tauepi yan se tambupen menan anuiwanumun. \v 11 Ap menan, e imuya gapan Guewa naewa verintoni menan piup wan dim dim egawa gapan garewa nuga tambutawa, ame tamana, iwa nu den Iesu watu enamot mega, navewa taintoni nagirewa. \v 12 Ap mini waenapan upine inayap garewa muga tambupen menan e ya tandayat mumiwanin, go nu mu tambut om muga aiganup den tambupen, iwa Iesu navewa taintoni menan. \p Go nu garewa nuga tambupen menan ya taton go gare enup itan bagu sisi ugup ugup anuton iwa waenapan toboboramot Keriso Oit Mega Kakaewa ya anupi tawa. \v 13 E iravi asigip tayan, ame God Paewa Ierusalem gapan nao taine nagirewa pa ap gapan garewa muga taba wariwanum amba God menan man guran irane nagirewa irane semu upi naiwanum, ame mu garewa mugawa. \v 14 Negin ap umap sia, Keriso nop dandamunagaet anega wan, “Oit Nega Kakaewa waine nagirewa, nao ap taine gapan garewa ware inat wanumot muga gapan iniwanumain.” \p \v 15 Go Iesu garewa nega e inayap warapen aroewa neneni ya danamivin, amba garewa nega warapen menan ok ma ya sivin. Iwa ap tapena Iesu menan garewa nega wakaumena atonewa uon tata, ame tawa namu bonigaset anuivin. \v 16 Go Iesu No Oise Kakaewa wadiamuina menan ne ya wa namuratain iwa God dianegeni menan taivin. Menan Iesu No Oise Kakaewa di wadiamuingain, iwa bagu sisi baware anupena tawa! \v 17 Nek om tana gapan nao tapena, ame gapan garewa warain. Go ne nop wadidiae diae ame nek om tana gapan ya taivin go God om tanegeni menan taivin. \v 18 Menan garewa ansena warain? Garewa nega mam, Keriso Oit Mega Kakaewa wadiamuina atonewa ap me megenat di, go piup wan dim dim mega gapan ne garewa nega warapen menan ya anuivin. Piup wan dim dim mega gapan garewa nega menan mup wapena aroewa Iesu neneni wandia, go mup ame ya wain. \p \v 19 Ne orup da menan nao kaimakaet ya taina apanewa, go waenapan ago munapen menan anun taivin iwa waenapan upi arugataet wa upamopen, Keriso anu tumasepen menan. \v 20 Ian Diu inamup, ne Diu umamup taingain iwa ap tapena gapan Diu nagirewa arugataet upamoin. Amba Mosis iup mega gauarap wanumuine nagirewa, ame ne ap mini da uon, go upamopen menan Mosis iup mega mu mini ayamase taingain. \v 21 Ap umap sia, upamopen menan, Diu uoni, iup gauarap ya wanumuine nagirewa umamup waingain. Mosis iup mega uoni mini taingain, go God iupewa Iesu gamup ae ya veain, ame ayamase taingain, iwa ne Iesu iupewa gauarap wanik angin. \v 22 Iesu inap imua muga kwekwerawa nagirewa nimakamup waingepena, mu wa upamopen menan, ne imuna, mu umamup kwekwera taingain. Ap menan, waenapan guegue muga ugup ugup umamup tainawa, iwa waenapan upi Iesu inak ewakewa munapen menan. \v 23 Ne mame ugup ugup taina iwa God Nop Oit Mega Kakaewa menan, amba ap gapan wat aipakam nimanegeta. \p \v 24 E asigiap, waenapan namu da tauat anupi menan kae gapan serarat amopiwa, orup daiton megenat namu iragen tauepi garewa wareta. Ap umap e daiton daiton namu iragen taua, garewa warapen menan serarat aisen, God garewa mega waran. \v 25 Orup da da kae ame gapan serarat amopen nagirewa, mu epimu bemagepen menan kaimakaet pot poraet gueguewa tayaviwanum. Mu ap taiwanumune iwa serarat amo namu taue amba kae paua mega ben tapen anuiwanumun. Go ame piup megawa, evi uon tata, go nu yaibobot payuewa menan tayavivin, ame usenagaet wande aiwandata. \v 26 Ap menan ne serarat tamana angivin, uniunion uon. Gueguewa dawa ne apan nanipe kae gapan anan taini apanewa mini, ame ne anan nanipe uniunion ya taivin, tamana om gapan enun toivin. \v 27 Menan ne etuna wat kaimagamepen menan ayamat nek taivin iwa waenapan aruga wadiamona gapan anu tumat tane go ne nek ayamat ya tapena ame inak nega wakaumain. \c 10 \s1 Guewa nanip kaitane menan ya anupen \p \v 1 Tatan gwanin, nu isimuran wainu anenen tane sia anupen menan waivin. Nu omayan baewa iravi apan Mosis ewap amone God irikup aigamup baraen den amuiwanumun. Amba puiman ame God tani menan kaum tom tam wa ise ma wandeni gapan mu kaum yaumakap kakaevet asepagan amon. \v 2 Ap gapan God irikup amba puiman gapan anu tumat dupewa iamon iwa mu Mosis ewap amone menan. \v 3 Amba at kaimewa gapan mu God kiman tabaewa muneni ap daiton megenat mu iravi naiwanumun. \v 4 Amba sia kiman kaumewa daiton ame muneni naiwanumun. Kaum ame bonawan gapan taueni naiwanumun. Gwat bonawan gueguewa ame Keriso di. Me mu den tanam aiwandin. \v 5 Go mu God imua ae ya wabibigamene iwa koewa taiwanumune menan, God guramon borit wane amba wapimu at kaimewa gapan erere goyago amon puak mutan. \p \v 6 God ap taniwa iwa mu inak koe koe ugup ugup tat anune menan. Nu ap umap sia ya tapen men guegue ap ta ewanen. \v 7 Koewa muga ame, upi guewa nanip kaitane inap wa taragasene menan ap umap e ya tane. God nop mega gapan ian ame oitamu ok anega sean, \q1 Waenapan taba kaum napen ae wanumon nane, \q1 amba guewa nanip kaitane ame inap tarep warapen menan yonan. \m \v 8 Koewa muga dawa ame, waen ge apan wainan gogo uniunion ise ta ase ta tane. Ap tane menan, God wam daiton gapan arugataet 23,000 toguguramon borit wane. Menan wainan gogo ya tainampen. \v 9 Koewa muga da sia ame, mu upi God irewa yawapen menan ebo tayawane. God gare mokare anane denawa, arugataet watu enamon aramon borit wan. Menan irewa yawapen menan ebo aopan gapan ya tayavinampen. \v 10 Koewa muga dawa ame mu upi God inap gwen gurut wane. God gare anea da, yaua waenapan guramuini aneaewa, inamup watu enen guramon borit wane. Menan gwen gurut ya wainampen. \v 11 Koewa muga wanene mega ugup ugup inamup tauiwanumune iwa nu to ewanepen menan. Nu eviwa nagirewa mu umamup ya tapen menan nu omayan bae gutut mugawa ae seane. Iwa nu wam verisiwa tauapen taini wamewa gapan wanin anivin. \p \v 12 Menan ek ae anuyana ame e kaimakaet yoniana nagirewa, menan ek ae anu kakayasen, iwa konintu onana geaene tawa. \v 13 Ap gapan pusi warup da inayap tauepiwa, ame waenapan upinewa inamup den tauiwan. Go pusi warup da ya garao imaepen menan God wat agoat imaiwan. Menan me aro enepi gapan pusi warup ame ae amun at bibigawa gapan tau aisen. \s1 Guewa nanip kaitane taba munine ya napen noa \p \v 14 Ap menan, tatan gwanin, guewa nanip kaitane inap ya di wa taragasene \v 15 E iae guine tamanawa asik taiana nagirewa menan nop mame wadiaivin. Ne ebo da wapena ek anu tayawan. \v 16 Ayop Iesu baripewa gapan kaum wain sipewa nu God wat aipakamepen menan mup waintoniwa. Sip ame gapan naintoniwa gueguewa ame Keriso boeni deniwa yan sen nuneni, menan kaum wain gapan nu tavewa ame warivin. Amba taba buredi paise paise taitoni gueguewa ame Keriso boeni wapiwa yan sen nuneni, menan buredi gapan nu tavewa ame warivin. \v 17 Buredi magamene daiton gapan naintoni menan nu iravi aruga go etunu daiton tan. \p \v 18 Wataget Isurero nagirewa tane ame ase anun. Mu upi God wa taragasepen menan man guran irane, go upinewa mondi tauan taba ame nane, mu anut tumat den daiton, mu den ap mepe God nuga wa taragasiwanum. \v 19-20 Ya anu tumat taine nagirewa guewa nanip kaitane inap man taba yan wanapen menan tainewa ame den gine daiton. Go anun, guewa nanip kaitane o tabaewa ame aro da uon. Go mu den intum ya tai iwa mu man taba airampu inap yan tane waniwanum, God inap da uon. Menan airampu den gare gare evenan ya taiwanian. \v 21 E Ayop sip mega gapan naiana menan airampu sipe gwanap sia ya nai. Amba Ayop taba mega watarewa gapan naiana menan airampu taba mega watarewa gapan sia ya nai. \v 22 Ap tata, nu god eboewa wa taraseton menan, Ayop nuga anu koeam anuta. Amba den nu aro uoni nagirewa go nu apan apan ta Ayop inap aro epara aigap mini tainait. \s1 God viriwa pot poraet tainampen \p \v 23 E upi anega waiwanin, “Nu wan dim dim tat anuintoni di tainampen,” go ne manega wadidiaivin, wan dim dim tat anuintoni upi koerage. Amba e anega waiwanin, “Dim dim anuintoni tainanta orup da ya watananeta,” go ne manega wadidiaivin, dim dim tat anuintoni upi wat agoat nimaniwanum upi ta koeragam nimaniwanum. \v 24 Menan gueguewa kakaewa ame, e kakaewa ega menan yowa ya taiwanian. Go waenapan upinewa kakaewa muga yopewa den taiwanian. \p \v 25 Amba man tap ugup ugup antaba une taine arewa gapan une tane. Man ame nat anuiana gapan singui tangui ma mini ya wa, man taba mam guewa nanip kaitane yan munine go? Nu nata imunu potanu bigip tata go? \v 26 Go ap anega ya anu, iwa God nop mega gapan ok anega seane, \q1 Piup mame ge dim dim piup gagape den iravi Ayop megawa. \p \v 27 Anu tumat ya taine nagirewa upi antaba den tanam napen menan enan wapi e di aisen, ame nana tabaewa namuyap sepi e di nan, taba menan singui tangui da ya wa, mu imumu koerage tapi tawa. \v 28 Go orup da anega wadiaepi, “Taba mame guewa nanip kaitane munane tabaewa,” ap anega wadiaepi orup ame kakaewa mega menan ya nane, mek ingane imua anu koeamepi tawa. \v 29 E imuya wa koeamepi tawa uon go orup ame imua wa koeamepi tawa menan. Go orup da anega wapiwa, “Ne imuna dim da uon, menan ne taba ame nain. Dimen orup da ugup anuini menan watananeget anuingi? \v 30 Taba menan God inap gaun wap amba napena, ame gapan orup da wa koeragam nimanegepi iwa da uon.” \p \v 31 Ne orup ame gare anega wadiain, “taba da nawa o kaum da nawa o dim dim da taingawa, iravi God oya oya mega menan taingan.” \v 32 Menan dim dim da tane, Diu o Diu uoni o Iesu dugup mega nagirewa, wa kokoeam mumapen menan ya taiwanian. \v 33 Ne taina umap taiwanian. Iwa tayao wareyao tan negin ugup ugup gapan waenapen imumu wabibigamepen taivin. Ne nek kakaewa nega menan ya taivin, go mu kakaewa muga menan taivin. Iwa mu aruga Iesu inak mega ewakewa warapen menan taivin. \c 11 \p \v 1 Ap menan ne Keriso guegue mega mini tan ewap angen taina umanap taiwanian. \s1 Waen nagirewa God wa taragasepi noa \p \v 2 Endi mame, ne wa atonat imaivin iwa e pot pot anu nimanegiana menan amba dim dim wadiaena wara taiwaniana menan. \v 3 Go nop ewakewa mame e anu kakaysepen. Keriso namu bone megawa ame God, amba apan da da iravi namu bone mugawa ame Keriso. Amba waen da da namu bone mugawa ame meme waiwa. \v 4 Menan apan da wanup o payu iap baraepi amba waenapan yamamup God inap mup wapi o God nop mega anu wapi, ap gapan me Keriso yaua wa koeameta. Iwa Keriso me namu bonewa. \p \v 5 Gare, waen da wanup o payu iap ya baraepi amba waenapan yamamup God inap mup wapi o God nop mega anu wapi, ap gapan me memewa yaua wa koeameta. Iwa memewa me namu bonewa. Waen ame i gume iragi wat ae seapen om ap daiton tan. \v 6 Waen iamup wanup gapan ukum ya umepiwa, menawaet iamup gume iravi wat ae seapen. Nu gutut nuga gapan, waen i gume uoni ame umam baware anuta. Menan umam ame ya anupen menan wanup gapan i gume pan borep. \v 7 Go apan da, God inap mup wapi gapan, iwa okom ya pan borep. Iwa ere ibariwa gapan God apan mek umap tan, menan endi, apan gamup God irewa yavivin. Amba God erewa gapan waen tan iwa waen gamup apan irewa yawapen menan. \v 8 Iwa apan waen gamup ya venasen go waen apan gamup venasen. \v 9 Amba God wani apan waen menan ya ta baraen go waen apan menan ta baraen. \v 10 Ap menan, anea iravi ewamopen menan, waen wanup gapan iwa ukum umep, ame gapan memewa amun mega gauarap wandini paua tata. \p \v 11 Nop ame tave di, go nop aigap sia mame, nu Iesu dugup mega gapan, apan ge waen ago gare gare ta wanininampen. Apan mek mini uon amba waen mek mini uon. \v 12 Iwa waen erewa gapan apan gamup venasen, gare endi apan waen gamup yaniwanum. Amba iravi God wani gapan venasiwan. \p \v 13 Ek ae seyao wareyao tan, waen iwa okom ya umeni, God inap mup wapi, guegue ame kakae go koerage? \v 14 Tavewa ame aroga, nu piup guegue mega gapan yawaton anuivin, ame apan i gume nonongawa nagirewa, muk ingane anu koeamiwanum. \v 15 Go waen i gume nonongawa ame kakae iragen iwa i gume nononga ame God iamu umamopen menan munen. \v 16 Waenapan upi nop mame toga uaren tat anupiwa, ame tavewa uon, iwa nop mame wana God waenapan mega at at iravi ap anega di taiwanum, guegue dawa da uon. \s1 Keriso barip mega kwayupewa \p \v 17 God wa taragasepen menan iam iam ega gapan ebo taiwanin. Koewa aigap wariwanin go kakaewa menan ya taiwanin. Menan ne ya wa atonat imaivin. \v 18 Koewa daitonawa ame. To iam ega gapan engirit wangirit taiana gapan yaumakayap seu endumean. Nop ame anuna, semu tavewa anuivin. \v 19 Ne asiginap, iam iam ega gapan imuya ugup ugup wanumam, amba noyam notatae den taiana, ame umap, iwa ap gamup da da God nop mega tavewa wainewa God wa ewaeta. \p \v 20 Amba koewa ega dawa, iam iam ega gapan e Ayop nuga Keriso barip mega tabaewa naiwanin go tavewa ya anu kakayasiwanin. \v 21 E taba mame naiwaniana, e daiton daiton orup munan amatamu ya ta amba taba namu naiwanian. Menan waenapan evi tauane enup aramone wanumon. Amba sia, upi kaum kaimake dena nan bumbawam taiwanumun. \v 22 E taba o kaum nana paewa ega ega den. Iwa dimen map anega taiwanin? Iesu waenapan mega anu koeam mumat anuiwanin go? Kayawan taine nagirewa taba uon mondi onamone umam munapen anuiwanin go? Ne anenen diain? Ne endi wa atonat imayain go? Ae, uon megenat! \p \v 23 Ayop wadianegeni gapan wadiena ame, Ayop nuga Iesu togurapen omine wan warane mumewa, me taba buredi ware \v 24 God inap gaun wan, wa paise anega wadiamon, “Mame etunawa enan barian. Taba mame naiwaniampina gapan ne anu nimanegiwanian.” \v 25 Ap gine daiton sia, taba nane ewap, Iesu sip ware anega wan, “Ma ne deninawa, God wa agiat imaini ewakewa. Kaum mame wam da da gapan nane anu nimanegiwanian.” \v 26 Menan taba ge kaum Iesu barip mega gapan naianawa, gueguewa ame gapan Iesu nunan bop tani oisewa ase waenapan wa ewamuiwaniana, ame aeni wam uiwa gapan me sia taueta. \p \v 27 Ap menan waenapan da da Iesu buredi o kaum wain mega, guegue mega ya anu kakayase amba napiwa, mu Iesu etua ge deniwa wa koeamiwanum. \v 28 Wapena anun, ap menan ek daiton daiton guegue anu kakayasen buredi ge kaum, sip gapanawa, amba napen. \v 29 Iwa e buredi ge kaum sip gapanawa, ame Keriso etua gueguewa, ya anu kakayase mondi nanewa, ek ingane itan warai. God wanene taeta. \v 30 Iwa ap taiwaniana menan aruga nutuya uon tan, vek wariwanin amba den upi borit wayan. \v 31 Go nuk daiton daiton gueguewa anu kakayaset amba nata God wanene ya taneta. \v 32 God nu endi wanene taniniwa iwa wam uiwa gapan nu koewa taine nagirewa intum ya tat, ame gapan wanene bawarewa tanepi tawa menan. \p \v 33 Tatan gwanin, ap menan Ayop Keriso barip mega napen menan to iam tauane, orup upinewa amatamu tan, tauep amba iravi daiton nan. \v 34 Amba e da da enup aguguraepi ame namu e pa ega gapan taba nan amba onaen to iamen. Ap tanewa God wanene ya taeta. Nop upinewa wadidiaepen menan amba inayap ongain. \c 12 \s1 God Guewa dim dim yan garaet nunini noa \p \v 1 Tatan gwanin, e God Guewa yan aiman mega gueguewa anu kakayasepen menan ne anuivin. \v 2 Namu iragena ma anu, wataget e ya anu tumat tayana gapan, waenapan ebo aopan wane gapan guewa nanip kaitane wa taragasean. Guewa nanip kaitane nop ya waini ame ewap asean. \v 3 Go endi anun, orup da God Guewa ewap aepiwa me “Iesu me Ayop,” pot poraet waiwandata, go “Iesu me koerage,” ya diata iwa God Guewa Woup Seniwa naun ainiwa menan. Om ame gapan gapan megenat waiwandata. \p \v 4 Endi God yan garaet mega ugup ugup aruga wanumam amba iravi ame God Guewa me daiton nuniwan. \v 5 Amba Ayop Iesu menan nao tat mega ugup ugup aruga wanumam amba iravi Ayop me daiton di, nao ugup ugup ame inap taivin. \v 6 Amba God menan tainanta, aro ugup ugup nuneni gapan taivin, amba God ap daiton di wadianeni gapan aro ugup ugup ame danamivin. \p \v 7 Ap gapan, God Guewa waenapan kakaewa muga menan yan garaet ugup ugup nunen. \v 8 God Guewa yan garaet mega ame nop dima wawa nunini amba dawa anut baware nunini. Garaet dere ame God Guewa daiton gapan tauan. \v 9 Amba God Guewa yan garaet God aigap anu tumat tapen menan aroewa nunini amba dawa vek wat inakam mumapen aroewa nuniniwa. \v 10 Amba sia, Guewa aro nunini gapan nu upi yo ge kiman paua ugup ugup taivin. Upi God aro nunini gapan dim da evi tauapen namu waivin. Nu upi, God Guewa aro nunini gapan, yan ibariwa ame God Guewa go airampu anu kakayasivin. Amba upinewa, God Guewa aro nunini gapan, merinu to bayanen ian ugupe noa waivin. Amba God Guewa aro nunini gapan, nu upi merimu tobayanen nop ame anutoni gapan tavewa wa arogamivin. \v 11 Go God Guewa, ap gine daiton di, yan garaeta mame iravi nuniniwa. Mek anuni gapan nu daiton daiton aro ugup ugup nuniwan. \s1 Wapinu daiton go semunu aruga noa \p \v 12 Keriso etua ame daitonagaet di, go semua mega arugataet wat nat tonat tan. Amba nu Keriso etua mega di. \v 13 Menan nu upi Diu nagirewa amba upi Diu uon, ian ugupe nagirewa. Amba nu upi nao kaimakaet garewa uoni tainton amba upi nao nuk anuton taitoni nagirewa. Go nu iravi God Guewa amun mega gapan dup iaton etunu daiton tan. Nu iravi kaum naitoni ap guegue mini God Guewa daiton potanup wandiwan. \p \v 14 Ap gapan sia, etunu semua gine daiton megenat uon go semu ugup ugup aruga tobot tan. \v 15 Menan pusiwa da anega wapo, “Ne naniwa uoni menan orup ma etua semua mega uon.” Anega wapo pusiwa mek ise tom ya wa aeta. Iwa pusiwa ame orup ame etua semua mega wandia. \v 16 Amba sia darinewa da anega wapo, “Ne yamewa uoni menan orup ma etua semua mega uon.” Anega wapo darinewa mek ise tom ya wa aeta. Iwa darinewa ame orup ame etua semua mega wandia. \v 17 Iwa nu etunu semua iravi yamanu arugataet entan wanumopo anenen gapan nop da darinanup anuit? O etunu iravi darinanu arugataet entan wanumopo anenen gapan tutua da ginanup anuit? \v 18 Go God mek anut kakaewa gapan etunu semua daiton daiton enat wanat tan. \v 19 Menan etunu semua gine daiton megenat wandepiwa, ame etunu da uon, ya venaseta. \v 20 Go nu waninan wapinu daiton go semunu aruga. \v 21 Ap menan yamewa yone naniwa anega ya diamota, “Ago nena nena inagap uoni menan genan ya anuivin!” Den i pokinewa yone pusiwa anega ya diamota, “Ago nena nena inagap uoni menan genan ya anuivin.” \v 22 Tavewa mam, ugun wapi semua upi aroe uoni mini wanumam go iwa muga den. \v 23 Amba ugun wapi semua upi anu baitamitoniwa menan nu kwayup aigap tamuivin amba semua upi umam menan karaua tat anuintoniwa menan nu kwayup yaentuk tamuivin. \v 24 Go ugun wapi semua upi kakae anuiton menan munan ya anuivin iwa muk umap di wanumam. Go God ugun wapi iravi tambu tobot tan. Ap gapan ugun wapi semua upinewa anu baitameniwa ame kwayupewa tamopen, menan semua iravi ame kakae diamon. \v 25 God ap seni menan, etunu gapan endum wandum uon. Semunu ugup ugup kwayup gare gare anu guriwanumun. \v 26 Gueguewa da mam, ugun wapi daiton vek anu wat ire taiwandapinawa, upinewa iragi wat ire taiwanumain. Amba ap umap sia, semua ansena da kakae diatawa, ugup wapi upinewa iragi aton anuin. \p \v 27 E iravi Keriso etua. Etua mega semua daiton daiton e me di. \v 28 Ap menan God waenapan mega nimakanup paupewa ugup ugup se nunen. Namu iragen ame, upi Iesu watu enamot mega nagirewa dianen. Amba derewa, upi God nop mega anuton waitoni nagirewa dianen. Amba yampoa, upi waenapan wadidiamuitoni nagirewa dianen. Upi yo kiman paua ugup ugup taitoni nagirewa dianen amba upi vek warane wat inakam mumitoni nagirewa dianen o waenapan wat agoat mumitoni nagirewa dianen o upi namu yo yo taitoni nagirewa dianen o upi merinu to bayanen ian ugupe noa waitoni nagirewa dianen. God nao mega ameme ap tapen dianen. Go nao ugup ugup nunini gapan gapan taivin. \v 29 Go nu iravi watu enamot mega nao muga ya taivin o nu iravi God nop mega anune waine nagirewa nao muga ya taivin. Den nu iravi God nop mega waenapan wadidiamuine nagirewa nao muga ya taivin amba den nu iragi kiman yo paua ugup ugup taine nagirewa nao muga ya taivin. \v 30 Amba nu iravi vek warane wat inakam mumine nagirewa nao muga ya taivin o merimu to bayanene ian ugupe noa waine nagirewa o ugupe merimu to bayanen nop ame tavewa anune waine nagirewa nao muga ya taivin. \v 31 God Guewa guegue mega ame yan garaet nunini ame upi aritawa upi arita iragenawa uon. Ap menan arita iragenawa enapen menan me inap mup anu guriwanian. \c 13 \s1 Baigan \p \v 1 Baigan ame arita iragen. Iwa ne waenapan ge anea nop muga ugup ugup gapan wan tapena, go ne inanap baigan uon wandepiwa, ame ne mondi non yatataen amba agamit kiranagine kirarat waini mini taivin. \v 2 Amba ne inak namunup onini yao waingapena amba God karaua mega asigip tapena gapan anut bawarewa anupena amba God inap anu davinawa menan tunup mame diapen me yon wande asira aeta, go wan dim dim arita mame gapan, ne baigan da inanap uon wandepiwa. Ne mondi pokanaet wanigen taivin. \v 3 Ame ne wan dim dim yon boranawa ame purapuse uoni nagirewa ase ma munapena, amba ne God menan ugun wapi yan garaet tapen to omaya iranegepen menan tapena, go baigan da inanap uon wandepiwa, ne dim dim da kakaewa ya tautanain. \p \v 4 Baigan gapan ne ginan yamaet ge anu aipakam mumain amba baigan gapan ya enu yawamoin o ya anu koeam mumain amba inamup ne bawarewa ya tain apan apan ya ta wain. \v 5 Baigan gapan dadagie den ya tain. Amba gudumane den ya anuin amba waenapan koewa muga namu tane sia ya batnagain. \v 6 Baigan gapan ne koewa gapan aton ya tain go tavewa gapan aton tain. \v 7 Baigan gapan waenapan itan muga ne den warain amba ago munapen menan dan enumoin. Gop munan ya anuin wam evi mu umap di tat anuin itan bagu sisi wamewa tauepi ae ya vemoin. \p \v 8 Baigan me verisiwa da uon. Nop evi tauapen namu waintoni go nop ame uon tata. Amba ian ugup ugup merinu to bayanen gapan nop muga waintoni ame wam eviwa ap sia ya tait. Nu anut dim da warat asigip tatoni, ame wam eviwa gapan iravi imunu oaraeta. \v 9 Iwa anut ugup ugup anuintoni ame semu semu otu da anuinton, iravi ya anu kakayaseton. \v 10 Go wam eviwa, anu kakayasini apanewa tauepi gapan wan dim dim mame iragi uon tata iwa anut nuga mame semu semu otu da megenat. Menan anut kakae iragenawa megenat wande aiwandata, uon ya tata. \p \v 11 Gueguewa ame map anega, ne orup otu waingena gapan nop nega amba imuna potana den orup otu mini. Go endi ne apan inanegeni gapan orup otu guegue muga ae vean. \v 12 Nu endi gio koewa birom barom tan yavitoni umap. Go wam eviwa Keriso aroga ase den gare gare yayao nitait. Menan ne endi semu semu megenat anuivin. Go wam eviwa God endi anuitam nimanegini mini ne den iragi anuitamain. \v 13 Go wam endiwa, inak nuga agoewa yampoa wanumam ame, anu tumat God inapewa, anu dao amba baigan. Yampoa ame gapan aigap iragenawa ame baigan. \c 14 \s1 God Guewa yan garaet mega \p \v 1 Menan baigan gapan taiwanian, waenapan munan anu guriwanian. Amba Guewa yan garaet enapen menan mup gapan anu guriwanian. Yan garaet bawarewa ame God Guewa wadieni gapan noa anu wapen. \v 2 Iwa waenapan da da merimu to bayanen ian ugupe noa wapi, mu God inap waiwanum. Mu God Guewa nop gungunua wadiamoni gapan waiwanum. Menan ap mepe wanumuine nagirewa ya di anu kakayasiwanum iwa mu nop muga gapan uon. \v 3 Go God nop mega Guewa wadiamoni gapan anune waine, ap gapan waenapan ame tavewa anuiwanum, amba nop ame inamup dadak muniwan ge arogam muniwan amba wabibigam mumiwan. \p \v 4 Menan da da merimu to bayanene ian ugupe noa waine ame mugenat aton taiwanum. Go da da God noa anune waine gapan, waenapan iravi ago muniwanum amba God guegue mega aigap aigap anu aviwanum. \v 5 Ap menan ne anuinginawa e iragi meria to bayanen ian ugupe noa waiwaniat anuivin. Go inak aigap iragenawa ame God Guewa wadieni gapan God nop mega waiwaniampen anuivin. Iwa God nop mega anuyan waiana nagirewa waenapan ago muniwanin, iwa mu tavewa anuiwanum. Go merimu to bayanen ian ugupe nop muga waine nagirewa, ap mepe orup dawa waenapan tavewa anupen menan nop ame entan ya tapiwa, ame waenapan inamup ago da uon, iwa tavewa ya anuiwanum. \p \v 6 Gueguewa da mam, ne daio inayap tauapena merina to bayanep ian ugupe noa wapena wam ega wakaumain. Go ne nop nuga gapan e inayap God karau mega wat arogamepena, o God anut mega wadiaepena, o opata kakaewa wapena, ame kakae iragen iwa ap gapan God tavewa mega anui. \v 7 Ap umap sia, viriko o sinao mu potamup inak uon, go wat muga tamanewa gapan ununke ya wapiwa, wak kakaewa ewanewa da ya anui, unuk megenat uniunion anui. \v 8 Amba sia pum upunini apanewa, ita anan gapan pum aroga ya upunepiwa, ita nagirewa waramatain, anan menan ya ta kakayatain. \p \v 9 Ap menan e ap umap sia, meria to bayanen ian ugupe noa wane gapan waenapan anenen anu awain? Nop ega mondi gwoup megenat tau aeta iwa ununkewa den go tavewa uon. \v 10 Piup gapan nop ugup ugup waiwanum go nop muga tavewa den wainewa, mondi ununkewa megenat uon. \v 11 Go orup da anenen inanap wapi ne tavewa mega ya di anu kakayasepenawa ame gapan orup ame waramatain, amba me inanap ian ugupe apanewa da anu nimanegeta amba ne me inap den ap anega sia anuin. \v 12 Menan e God Guewa yan garaet ugup ugup aritavet warat anuyan taiwanin, ame Iesu dugup mega, tavewa aigap aigap anu awapen, eparae den kai warapen menan yan garaet ameme aigap yop ta danamai. \p \v 13 Menan nu merinu to bayanet ian ugupe noa wata, ame kakae, go ian ugupe noa ame watoni tavewa wa arogamepen menan, God Guewa yan garaet ame nunapen menan God inap mup wat. \v 14 Gueguewa mam, ne merina tobayanep ian ugupe noa gapan God inap mup wapena, ap gapan ne guana megenat mup wata go imuna gapan tavewa da ya anuin. \v 15 Ap menan kakaewa ambe, anenen tain? Manega tain, wam da God inap mup wapena, ne merin tobayanep guana gapan mup wain amba wam da imuna tavewa anuini gapan mup wain. Ap mini sia, wam da God inap wak wapena, guana gapan wain amba wam da imuna anuini gapan wain. \p \v 16 Go anun, guaya gapan God inap gaun wanewa ame kakae go Iesu anu tumasine nagirewa daio taue wanumopo anenen amba nop ega anupi amba “Ame umap” wapo? \v 17 Amba sia, guaya gapan, God inap mup ame kakaewa da wapo, ame kakae go Iesu anu tumasine nagirewa daio taue wanumopo, ame gapan mup ame ya anu awain amba aro da ya warain. \v 18 Ne God inap gaun waivin iwa ne merina tobayanen gapan ian ugupe noa arita iragen God inap wainawa, e da ne umanap uon. \v 19 Go God dugup mega gapan iamitoni, ne nop nani yamunaet imunap anuina, ap megenat wat anuivin, iwa waenapan nop tavewa ame wadiamopen menan. Go ne merina tobayanen gapan ian ugupe noa arugataet (10,000) ap gapan ya wat anuivin, iwa waenapan nop tavewa da ya anuin, ame kakae uon. \p \v 20 Gwanin wainawa, tat ega gapan, orup otu guegue koeragewa mu oare, ap umamup wanien. Go mu i guine ge anut muga arita uon, menan e anut ega gapan, ap umap ya waniene go waenapan bawarewa asik taine nagirewa mini wanien. \v 21 Wataget God nop mega ok anega sean, \q1 Ne ian ugupe nagirewa gamumup ne waenapan nega wadiamoin, \q1 mu nop muga gapan diamoin. \q1 Ian ugupe nagirewa nop muga gapan wadidiamoin, \q1 go ame gapan den nop nega ya warain. \m God ap anega wan. \v 22 God nuneni gapan merinu to bayanet ian ugupe noa waintoni ame Iesu ya anu tumasine nagirewa munan paua ame venasiwan, God aro mega yawapen menan. Go God nop mega Guewa gapan anuton waintoniwa ame munan uon go paua ame anu tumasintoni nagirewa, nunan venasiwan. \v 23 Ap menan God waenapan mega toboran iam iam tane uruga merimu to bayanen ian ugupe noa wane amba ian garipewa da o Iesu ya anu tumasine da nimakayap taue nop ame anupi e bumbawam ta wat diain. \v 24 Go e iravi iamen amba God nop mega Guewa gapan anun wanewa, Iesu ya anu tumasine orup da da nimakayap taue nop ame den anupi gapan \v 25 mu inak koewa muga ae ingane anupi amba e nop ame wanewa menan God wa taragatain amba aroga anega wain, “Tave di, God e inayap den wandia.” \s1 Poupe poupe gapan God wa taragasepen \p \v 26 Tatan gwanin, ap menan nop i kaimewa ame e God wa taragasepen menan to iamene gapan waenapan mu kakaewa muga menan tai. Ame, iam iam ega gapan e da da wak da o opata da o God karau mega da o meria tobayanep ian ugupe noa da o nop ame entan mega da ame waenapan mu anu tumat muga wat kaimagamepen menan taiwanian. \v 27 Menan Guewa yan garaet ega daiton daiton ame danamepen menan gueguewa mame tan, orup da meri tobayanep nop da wapen tapiwa, orup ega dere o yampo mugenat daiton daiton wap. Amba mu anenen wane tavewa ame waenapan upi entan nop nuga gapan tap. \v 28 Nop ame tavewa entan nop nuga gapan waini otua da ya wandepiwa, meriwa tobayanene waine nagirewa dugup gapan nop ame aroga ya wap go muk ingane God inap wain. \v 29 Amba sia, e da da God nop mega Guewa gapan anune nop wapen tanewa, orup ega da dere o yampo mugenat daiton daiton wap. God nop mega da wadiamop amba waenapan upine nop ame se yaviwanumain. \v 30 Go orup da God noa waiwandapinawa gapan orup dawa God inap nop da aroga tauepi menan yone nop mega wata go namu waiwandini otua nop mega ae veta. \v 31 Ap gapan e daiton daiton poupe poupe gapan nop waiwaniampen, ap tane gapan Iesu dugup mega nagirewa iravi tavewa anuine gapan dadak munapen taiwaniai. \v 32 God nop mega Guewa gapan anuine nagirewa yan garaet muga kwayup tapen, gueguewa ame daiton nop mega ae ve orup dawa nop wapen menan arok gare gare munapen. \v 33 Iwa God me erere goyago apanewa uon go waenapan iravi God tobot mega nonupewa gapan wanumopen anun tainiwa. \p At at iravi God waenapan mega iam iam tapi \v 34 ap mepe waen nop ya wap no uon wanumop. Mosis iup namua seni ap anega wan menan waen bawarewa ya tain. \v 35 Menan mu dim dim da yao asik tat anupiwa, ame at pa muga muga gapan amba meme wai ae wayawamop. Iwa iam iam gapan waen yon wande dugup gwanap nop wapi umame den. \p \v 36 E iwa dimen apan apan tayan waiwanin? God nop mega ere inayap tauen go? E egenat anuiwanin go? Ae, nu den di. \v 37 Ap menan waenapan da da anega anupi, Nu God nop mega waitoni nagirewa o Guewa yan aiman mega wat kakayasintoni nagirewa. Anega anupi menan ne ok ma sena den umap wain iwa God nop mega dandamunagaet wani ae anu kakayasepen menan ok ma sivin. \v 38 Go nop mame, orup da, ya umap wapiwa gare e den me tandayat tai. \p \v 39 Ap menan, tatan gwanin, God nop mega anun waiwaniampen menan anuiwanian, go waenapan merimu tobayanep nop ian ugupe noa waine nagirewa ya wa tanamone. \v 40 Ap menan dim dim tapen tane yaentuk mantuk tan amba poupe poupe gapan taiwanian. \c 15 \s1 Keriso boe sia inakae yon wanden \p \v 1 Tatan gwanin, wataget Iesu Nop Oit Kakaewa wadidiena ame anu tumaseana gapan aroe den waniaisi. Nop ame anu awapen menan sia wadiaepen taivin. \v 2 Iesu Nop Oit Mega Kakaewa ame gapan e inak ewakewa warayan, nop ame wat nat kakayasen. Ap ya tanewa e anu tumat ega uon tata amba endi den pokaet. \v 3 God nop mega baware iragena ame God wadianegeni gapan wadidiaen. Nop mega ame gapan ok anega seane, \q1 Keriso koewa nuga menan boen. \m \v 4 Sia nop mega gapan ok anega seane, \q1 Waenapan Keriso etua dagupa baraene, \q1 amba wam yampoa God wani gapan me inakae sia yon wanden. \m \v 5 Yon wandeni wamewa gapan, apan Pita inap venasen amba watu enamot mega apane aonagaet pusinawan dere inamup venasen. \v 6 Amba mu Iesu yawane ewap, wam koni daiton gapan dugup mega nagire arugataet (500 aigap) inamup venasen mu Iesu yawane. Waenapan ameme, endi, aruga kabani wanumamun, go upi borit wan. \v 7 Amba apan Diemis inap venasen, ap ewape watu enamot mega uruga inamup venasen. \v 8 Amba uiwa ne inanap venasen, tave di, ne orup kutakewa mini iwa Iesu inap koewa taingina gapan ne Guewa gapan sia yanan. \v 9 Ne God waenapan mega ta koeragam mumana menan ne watu enamot mega da dianek dianek kakae uon. Menan ne Iesu watu enamot mega uiwa. \v 10 Ap gapan God wat aipakam garaet mega neneni menan endi kakae di waingian. Garaet neneni ame ne kaume kaume ya tan. Ne nao kaimakaet ame taingina watu enamot upinewa umamup uon go aigap iwa nek epara nega gapan ya taingin, go God garaet wat aipakam nimanegeni gapan taingin. \v 11 Go mu opata wane gapan anu tumat tayan o ne opata wana gapan anu tumat tayana ame dim da uon, bawarewa ame nu iravi imunu daitonawa Iesu nop oit mega opata gapan wadiaetoni menan e iravi anu tumasean. \s1 Nu borit wata inak nitat sia yon waninait \p \v 12 Nu oit wadiaetoni ame Iesu boe inakae sia yon wandeni, menan iwa dimen e upi borit wane nagirewa sia ya yon wanumot waiwanin? \v 13 Ap anuiana tavewa wandepo ame Iesu den sia ya yon wandepo. \v 14 Keriso sia ya yon wandepo, nu Iesu oisewa wadidiamuintoni ame i uoni da wandepo amba e anu tumat ega den tavewa uon, pokaet wandepo. \v 15 Amba den, ap wandepo waenapan God oise ebo aopan wadiamuivin iwa Iesu sia yon wandeni oisewa ame ebo wayana menan. Ame ebo aopan iwa borit wane nagirewa God aro mega gapan sia ya yon wanumot wayana menan God aroewa gapan Keriso den sia ya yon wanden. \p \v 16 Iwa borit wane nagirewa sia ya yon wanumopiwa, ibariwa gapan Keriso den sia ya yon wanden. \v 17 Keriso sia ya yon wandepo, e anu tumat ega i uoni menan God koewa ega ya anu ae vepo. Ap menan e koewa ega gapan di waniepo. \v 18 Amba den Keriso anu tumasine nagirewa borit wane inak ewakewa ya tautanepo. \v 19 Menan nu Keriso anu tumat ge anu dao mega inak piup mame gapan megenat ago nunapo iwa wam eviwa gapan nu sia ya yon wanineta ame bagu sisi baware, amba waenapan iravi nu kayakayawan nagirewa dianepo. Amba den nunan bagu sisi aigap anupo, iwa nu nop eboewa gapan nu iravi wakaumeton. \p \v 20 Go tavewa iragen mam, Iesu sia yon wandeni menan, me megenat namu iragen ta ewat tani gapan waenapan borit wane nagirewa wam evi da, God aro mega gapan sia yon wanumoin. \v 21 Gueguewa ame, wataget iragen, ibariwa gapan, apan daiton gamup bop ware taueni menan endi nu borit waitoni ap mini apan daiton da sia, yon waninet aroewa ware tauen. Ap gamup inak nitat sia yon waninait. \v 22 Apan Adam gapan bop taueni menan borit waitoni go gare endi nu Keriso den dugup daiton tatoni menan borit wata sia inak nitait. \v 23 Go nu daiton daiton sia yon waninepen wam nuga nuga gapan amase tait. Namu iragen Iesu yon wanden amba me sia tauepi wamewa gapan nu iravi inak nitat yon waninait. \v 24 Wam ame gapan Keriso yone piup aroe bawarewa, airampu koewa o piup nagirewa ugup ugup, gut momak mumepi amba toemu amun mega iragi Mamewa God sia waneta. \p \v 25 Iwa Keriso Ayop tani amunewa gapan wande aiwandapina amba Mamewa anavi mega garao mume tambu Otua gauarap sepi amba toemu amun mega iragi Mamewa sia waneta. \v 26 God anavi mega ui iragena di, gut momagepi ame bop. \v 27 Ame God nop mega ok anega seane, \q1 God dim dim iravi tambup Keriso pusiwa gauarap seta. \m Iravi gauarap seat wani ame aroga sen, ame iravi di go God Mamewa megenat Otua pusiwa gauarap den ya wandeta iwa me tapi gapan wan dim dim Otua pusiwa gauarap seta. \v 28 Anavi megawa ge dim dim iravi den God Mamewa Otua pusiwa gauarap sepi gapan Otua Mamewa gauarap wandeta. Amba ap gapan, God Mamewa wan dim dim iravi, Otua ge nu den, bawarewa nuga ta aiganup wande aiwandata. \p \v 29 Endi waenapan upi, mu evene wai ame borit wane nagirewa, kakae wanumopen menan, munan dup sia iwanum. Mu anenen tat anuiwanum? Go borit wane sia ya yon wanumopiwa, iwa dimen borit wane nagirewa munan dup iwanum? \v 30 Nu den pot poraet bop nonokap tauivin, Iesu oisewa kakaewa menan. Go borit wane nagirewa sia ya yon wanumot wane menan iwa dimen nu ap anega taivin? \v 31 Evenan wainawa, ne pot poraet bop nonokap tauivin! Ne enan aton anuingina iwa nu iravi Ayop nuga Iesu den daiton tatoni, ap menan nop mame wadiaivin. \v 32 Nu mapa pa sewa Epesas gapan, waenapan upi, mu man puawa anan warine mini, nonu gapan anan waraton. Go borit wane sia ya yon wanumopoa, anan ame mondi taton iwa anu tumat pokaetawa gapan anan waraton. Ap menan nu dim dim tavewa menan anan waratoni, ame iwa da uon. Menan borit wane sia ya yon wanumopo piup nagirewa nop mame waine nu den umap wapo. Nop ame, “Endi nu nat aton tait amba imana borit wait.” \p \v 33 Menan ek ya anu bambam tane. Iwa, “Koewa nagirewa iman inak kakaewa warane taine nagirewa wa girigam mumain.” \v 34 Ap menan imuya wat kakayasep, amba koewa ega ae vean. E wa umam imaepen menan nop ma waivin, e nimakayap upi Iesu asigip ya tayan. \s1 Borit wat amba sia yon wanineta etunua mega anenen? \p \v 35 Go e upi singui anega wanewa, “Borit wane nagirewa anenen ta amba sia inak muse yon wanumoin? Etumua ugup anenen venasep amba sia yon wanumoin?” \v 36 Nop ap anega wane ame bumbam tayan waiwanin! Etumua ugup anenen venasepi guturewa endi piup gueguewa gapan gare wain. Taba makewa piupa veriana, namua puakaepi amba ewakewa sia dume dotoueta. \v 37 Uit o taba o upinewa makewa veriana ame makewa megenat veriwanin, visiwa ge kaimewa den ya verianawa. Amba makewa ugup ugup dumane aroga dotouiwanumune ame gine ugup ugup. \v 38 Ap menan makewa ugup ugup, God daiton daiton kaimewa duman dotouane yawat muga ugup ugup, mek mini mini munen. \p \v 39 Amba ap mini sia piup gapan kabaniwa etua gine daiton uon. Waenapan etumu gine ugup, man tap etumu gine ugup, nenip etumu gine ugup amba meo etumu gine ugup. \v 40 Amba kiman wan dim dim ge piup wan dim dim etumu den. Dation daiton ame gine ugup ugup amba yawat muga ewanamu den ugup ugup. \v 41 Menan wam ewanewa ugup, siragam ewanewa den ugup sia, buanae ewanamu den ugup sia. Amba buanae aruga nimakamup ewanamu ugup ugup den wanumam. \p \v 42 Borit wane nagirewa sia yon wanumopi gueguewa gat wana ap umap sia. Etumua urata tumone ame punun wa amoin. Go inak muse sia yon wanumopi da sia punun panan ya wa amoin go yaibobot wanumoin. \v 43 Urata tumone nutu uoni tumone. Go sia yon wanumopi aro ge oya oya den yon wanumoin. \v 44 Piup etua mega urata tumon. Sia yon wanumopi kiman etua mega yon wanumoin. Ame kiman etua megawa menan guewa mega den wandia. \v 45 God nop mega wataget ok anega seane, \q1 God wani gapan apan namu iragenawa, \q1 Adam inak gapanewa venasen. \m Go endi God sia wani gapan Iesu, ame yaua Adam ui iragenawa, God Guewa inagewa nunini apanewa venasen. \v 46 Piup ma gapan, kiman guewa wan dim dim mega namu ya venasen. Go piup gapan apan namu venasen amba kiman guewa wan dim dim mega evi amba venasen. \v 47 Ap menan, apan namu iragenawa Adam piup gapan venaseni menan me piup apanewa. Evi amba, God wani menan apan Adam uiwa iragenawa, ame Iesu, kiman gapan vise piup tauen. \v 48 Menan piupa waninintoni nagirewa etunua Adam etua, piupa atabobo gapan tani mini. Amba kiman wanumuine nagirewa etumua Iesu Keriso, kimani gapan taueni apanewa, mini. \v 49 Menan endi nu Adam piupa venaseni apanewa gine namu ugu wapi waratoni ap mini wam eviwa nu kimani viseni apanewa Iesu umap sia entanait. \p \v 50 Evenan wainawa, nop i kaimewa ame, etunua ge deninua kiman toemuewa ya yon boreta. Amba etunu puakaen punun wan aini megawa yaibobot arewa ya yon boreta. \p \v 51-52 God nop mega karauawa wadiaet anuivin. Ame, pum uiwa upunepi gapan menawaet da ase wat veseta, yaman pem taitoni mini, borit wane namu yon wanumoin sia ya puak mutain. Amba nu kasigawa nagirewa etunua ugup entan tata. \v 53 Ame gapan etunu puakae punun wa aini mame da sia ya puakaeta go inak yaibobot wareta. \v 54 Wam ame, nu etunu puakae punun wa aini entan ya puak nita nita warepi, ap gapan God nop mega mame wataget wani tavewa taueta. Nop ame anega wan, \q1 Bop aroewa gaseget to paitan paina yamasen di ae iramen. \q1 \v 55 Bop aro amun mega ne garawasen. \q1 Bop aro mega to kuasen. Menan endi bop aroewa uon tan. \m Ok ap anega sean. \v 56 Bop koewa nuga gapan aro waren toguraniwan. Amba koewa nuga Mosis iup mega to paisintoni gapan aro wariwan. \v 57 Go God gaune wapen iwa Ayop nuga Iesu Keriso gamup bop aroe garawaseton. \p \v 58 Menan tatan gwanin, kaimakaet tumban amun yonan. Dim dim da arok wanane taue ya menao imaep. Pot pot etuya iragi Ayop nao mega gapan ase taiwanian, iwa Ayop nao mega danam danam ya tanewa garewa den wariwaniai. \c 16 \s1 Moni bongamen yan tan God waenapan mega munane \p \v 1 Endi moni bongame yan ta God waenapan mega wat agoat mumapen menan wain. Ian at Galesia nagirewa wadiamona tane ap umap tan. \v 2 Wam pura bawarewa gapan gapan moni ega baware o kamontu e nao gapan wariana omewa semua gapan, e daiton daiton siwanian. Moni ame watu doriwanian, ame ne tauapena wamewa gapan ne moni sia bongamepen menan sia ya wain, iwa om ineta. \v 3 Tauapena, e orup da da om enumoyana aro munapen menan ne ok ame se munain. Ap ogewa amba yan aiman ega, moni ame, tambu Ierusalem watu enamoin. \v 4 Wam ame gapan den anget anupena tautananek amoin. \s1 Pol pa tau ge tau aepi noa \p \v 5 Ne imuna upan sean at Masedonia angepen taivin, menan at ame taua garawat angepena amba daio inayap ongain. \v 6 Anse ne ongepena amena wam konintu tanae waingain o aunari wamewa den tanae waingain. Amba at da ugup sia angepena wat agoat nimanegai. \v 7 Ne mondi ayogo ya yawaet anuivin go wam nonongantuk amena den tanae waniget anuivin, ame God wapi gapan. \v 8 Endi ne mapa pa Epesas gapan waingain, Pentikos barip wamewa uon tapi amba angain. \v 9 Iwa God menan nao kanama mapa wandia, waenapan aruga God nop mega anut anuiwanum ap menan wadidiamot anuivin. Tandayat nimanegine nagire aruga den mapa wanumam, go dim da uon, God nao mega di taingain. \p \v 10 Apan Timoti inayap tauepiwa, e waupan evenan tan iwa ne Keriso menan taina ap mini me den taiwan. \v 11 Orup da me inap tanda ya wap go wat agoasen watu enane, nonup gapan entane inana tauep. Me Iesu anu tumasine nagirewa upi den tanam inanap tauapen menan nambenamu taivin. \p \v 12 Amba evenanu apan Apolos dadak kaimakaet wanan evenan wainu upi tanam inaya onapen, go me da endi ona ona umap uon, go me wam arok kakae da warepi me oneta. \s1 Pol gaun mega uiwa \p \v 13 Waniene yama taiwanian, imuya anu dawan gapan kaimakaet amu yonan. Tap ya anune go aroe den waniwanian. \v 14 Ap menan dim dim taiwaniampina, imuya waenapan munan anu gurane gapan taiwanian. \p \v 15 E Stepanas, pa mega nagirewa den, asigiap, mu at Guris gapan Iesu oit mega namu anune gapan anu tumasen. Endi mu God waenapan mega wat agoat mumapen men usenagaet taiwanum. \v 16 Tatan gwanin, mu umamupe nagirewa nop muga anu taiwanian amba mu den intum tan, God ayamase taiwanian. \p \v 17 Apan yampo Stepanas ge Potunatas ge Akaikas inanap tauane menan aton anun. E yaman oare waniana menan e garewa ega mu yampo di. \v 18 E imuya vetureni mini, mu tauane gapan imuna veturen. Menan waenapan ta warit muga map anegawa iramu yao wa atonat mumapen iwa mu anu tumat muga kakae di. \p \v 19 God waenapan mega at Eisia nagirewa gaun inayap waiwanum. Apan Akwila waenewa Pirisela dere Iesu dugup mega pa muga gapan iamine nagirewa den, iravi Ayop Iesu men daiton tayana gapan, gaun baware inayap waiwanum. \v 20 Mapa Iesu dugup mega nagirewa iragi gaun kaewa inayap waiwanum. Gare gare gaun tan, nonup gapan ua ton. \p \v 21 Endi ne Pol ok ma nek naninap siangin. \v 22 Waenapan da da imu pose Ayop nuga Iesu inap ya warepi, God nemoro mega yavep. \p Maranata wapen, ame ian Gurik nop muga gapan. Gueguewa ame, Ayop nuga Iesu onak. \p \v 23 Ayop nuga Iesu wat aipakam mega garaetawa inayap wande ep. \v 24 Enan anu gurina menan anu gurat nega Iesu yaua gapan inayap wande ep.