\id PHP - Gwahatike NT [dah] -Papua New Guinea 2000 (DBL -2014) \h Filipai \toc1 Filipai niŋ Yesuyen alya bereya hitte Pol beleŋ asaŋ kayyiŋ \toc2 Filipai \toc3 Fip \mt1 Filipai \mt2 Filipai niŋ Yesuyen alya bereya hitte Pol beleŋ asaŋ kayyiŋ \c 1 \p \v 1 Ne Polbe Timotiya dufay uŋkureŋ po kerdeb deŋ Filipai taunde niŋ Al Kuruŋyen alya bereya, Yesu Kristuya haŋ mar goyen goke asaŋ gago kaŋ duneŋ hime. Irde deŋ Yesu Kristuyen alya bereyat doyaŋ marya faraŋ durd durd marya niŋ wor asaŋ gago kaŋ hime. Deyyabe Yesu Kristuyen meteŋ mar. \v 2 Niŋgeb Nanniniŋ Al Kuruŋya Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristuya beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde bitiŋ yisikamke igiŋ hiwoŋ yeŋ nurde har. \p \v 3 Be, nebe deŋ ge dufay heŋyabe hugiŋeŋ deŋ ge teŋ Al Kuruŋ igiŋ nurde uneŋ himyen. \v 4-5 Deŋbe haŋkapya Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen nuramiŋde mat mere igiŋ goyen tagal tagal meteŋne gayen faraŋ nurkeb waŋ waŋ gayenter manaŋ faraŋ nurde haŋ. Niŋgeb Al Kuruŋ mere irde heŋyabe deŋ beleŋ faraŋ nurde haŋyen goke hugiŋeŋ amaŋeŋ nurde himyen. \v 6 Niŋgeb meteŋ igiŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ deŋ hitte miŋ uryiŋ gobe gwahade po meteŋ teŋ hike kuŋ kuŋ Yesu Kristu wayyeŋ nalure gab pasi iryeŋ gobe fudinde wor po yeŋ nurde hime. \p \v 7 Ne beleŋ deŋ ge gwahade nurde duneŋ hime gobe bener mat wor po deŋ ge amaŋeŋ nurde hime geb, gago buluŋ tihim yeŋ ma nurde hime. Deŋbe ne beleŋ Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen al beleŋ daha buluŋ irnak yeŋ pet teŋ saŋiŋ irde hinhemyabe faraŋ nurde hinhan. Irde gayenter mere igiŋ goke teŋ koyare himeya wor faraŋ nurd nurd niŋ det yad yerke waŋ haŋyen. Niŋgeb ne gahade gare Al Kuruŋyen meteŋ titek moŋ goyen meteŋmiŋ teŋ himeke faraŋ nurde haŋ gobe deŋ goyen neya tumŋaŋ gar heŋ meteŋ teŋ hite yara nurde hime. \v 8 Niŋgeb deŋ gwaha nirde haŋ mar goyen kuŋ dentek wor po nirde hi, irde Yesu Kristu beleŋ deŋ ge amaŋeŋ nurde duneŋ hi gwahade goyen po, ne manaŋ deŋ ge amaŋeŋ nurde duneŋ hime. Dufay gwahade heŋ hime gobe Al Kuruŋ wor fudinde yeŋ nurde hi. \p \v 9 Be, nebe deŋ ge teŋ Al Kuruŋ gahade gusuŋaŋ irde himyen: kadtiŋ ge amaŋeŋ nurde yuneŋ yuneŋ matabe kuruŋ hiyyeŋ. Irde gwaha teŋ heŋyabe mere fudinde bebak teŋ teŋ goya mata igiŋya buluŋya yeneŋ bebak teŋ teŋya goyen wor Al Kuruŋ beleŋ tareŋ irwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irde himyen. \v 10 Gogab Al Kuruŋ diliŋde mata igiŋ wor po goyen po teŋ hinayiŋ. Gwaha teŋbe Yesu Kristu waŋ waŋ nalurebe mata buluŋtiŋ miŋmoŋ, ultiŋde merem moŋ wor po hinayiŋ. \v 11 Be, deŋ ge Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde himyen kurabe Yesu Kristu beleŋ faraŋ durkeb mata igiŋ budam po teŋ hinayiŋ yeŋ goke gusuŋaŋ irde himyen. Gogab al beleŋ matatiŋ yeneŋbe Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ irde isoka irde hinayiŋ. \s1 Yesu niŋ po nurde ga hitek \p \v 12 Be, kadne yago, Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen tagalde himeke igiŋ ma nurde haŋyen mar beleŋ nad koyare neraŋ hime gago. Goyenbe mere igiŋ gobe kuruŋ heŋ kuŋ hikeb al budam nurde haŋ. \v 13 Niŋgeb Roma gabman doyaŋ al kuruŋyen ya kuruŋ doyaŋ ird ird mar tumŋaŋ, irde gar niŋ al hoyaŋ budam wor ne niŋ yeŋbe, “Yeŋbe Yesu Kristuyen meteŋ al geb, koyare hi gogo,” yeŋ nurde haŋ. \v 14 Irde nebe koyare hime gake kadne yago beleŋ haŋkapyabe kandukŋeŋ nurde hinhan. Gega gayenterbe koyare hime gate igineŋ forok yeke yeneŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ biŋ hek wor po irde haŋ. Irdeb tareŋ heŋ sabamiŋ tagal tagal niŋ kafura ma heŋbe kawan po al momoŋ yirde tukuŋ haŋ. \p \v 15 Fudinde, al kurabe ne beleŋ Yesu Kristuyen mere tagalde himekeb deŋne kuruŋ heŋ hi goyen neneŋbe daniŋ neŋ gwahade moŋ yeŋ nurde daha mat kura fole irniŋ yeŋ nurdeya Yesuyen mere tagalde haŋ. Munaŋ kurabe fudinde wor po, dufay igiŋ kerdeya meteŋ go teŋ haŋ. \v 16 Dufay igiŋ kerde meteŋ teŋ haŋ mar gobe Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen al beleŋ daha buluŋ irnayiŋ yeŋbe mere igiŋ goyen saŋiŋ ird ird meteŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ ne nuntiŋ yeŋ nurde haŋ geb, ne niŋ amaŋeŋ nurdeb mere igiŋ goyen tagalde tukuŋ haŋ. \v 17 Gega kurabe biŋde dufay buluŋ kerdeya Yesu Kristu niŋ tagalde haŋ. Go mar gobe yiŋgeŋ ge po nurde tagalde haŋ. Irde dufaymiŋdebe, “Yesu niŋ tagalteke gab goke igiŋ ma nurde haŋ mar beleŋ Pol koyare hi goyen buluŋ buluŋ irnayiŋ,” yeŋ nurdeb gogo tagalde haŋ. \v 18 Goyenpoga Yesu Kristuyen merebe kuruŋ heŋ kuŋ hi. Dufay igiŋ mat, ma buluŋ mat wet kura goyenbe, Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋbe kuruŋ heŋ kuŋ hi. Niŋgeb daha yeweŋ? Nebe goke igiŋ wor po nurde hime. Irdeb kame wor gwahade po amaŋeŋ nurde heŋ. \v 19 Ga yeŋ hime gabe deŋ beleŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hike Holi Spirit beleŋ faraŋ nurke koyare hime gayen siŋare kweŋ yeŋ nurde hime geb, gago hugiŋeŋ amaŋeŋ nurde heŋya dineŋ hime. \v 20 Nebe Al Kuruŋ beleŋ meteŋ nuntiŋ goyen soŋ ma hemewoŋ, irde meteŋ igiŋ po timewoŋ wor po yeŋ nurde himyen. Irde tareŋ po heŋ meteŋ teŋbe gor mat Yesu Kristu deŋem turŋuŋ yaŋ irde hinhem gwahade po, gayenter wor gwahade goyen po teŋ heŋ. Kameŋ, ma heŋ goyenbe gwaha po teŋ heŋ. \v 21 Goyenbe daniŋ geb megen gar hime? Gobe Yesu Kristu niŋ po teŋ megen gar hime. Munaŋ kameŋ wor wor gobe yeŋya hireŋ geb, goke igiŋ wor po yeŋ nurde hime. \v 22 Goyenbe go ma kamde megen gar heŋ yeŋ ge meteŋ teŋ himeke gote igineŋ forok yenayiŋ goyen wor igiŋ wor po. Niŋgeb damiŋbe igiŋ yeweŋ? Heŋ heŋ wet kura ma kamde kamde wet kura? Neb go ma nurde hime. \v 23 Nebe dufay irawa gayen kahalte hime. Dufaynerbe kamde dubul teŋ Yesu Kristu hitte kuŋ yeŋya heŋ heŋ gobe igiŋ wor po yeŋ nurde hime. Gobe duliŋ megen gar heŋ heŋ gote folek. \v 24 Goyenpoga deŋ ge teŋ megen gar heŋ faraŋ durd durd goyen wor det kuruŋ wor po yeŋ nurde hime. \v 25 Nebe fudinde gwahade po yeŋ nurde hime geb, deŋya hitek yeŋ nurde hime. Gogab deŋya heŋ faraŋ durmeke Yesu niŋ hekkeŋ nurd nurd matatiŋ gobe saŋiŋ heŋ kuruŋ heŋ hiyeŋ. Irde yeŋ ge hekkeŋ nurde heŋyabe amaŋ dufay manaŋ bitiŋ bana forok yeŋ hiyeŋ. \v 26 Niŋgeb ne gayen sopte deŋ hitte kumeke neneŋbe Yesu Kristuya heŋ amaŋ heŋ haŋyen gobe sopte kuruŋ wor po hiyyeŋ. \p \v 27 Be, deŋbe mata igiŋ, Yesu Kristuyen mere igiŋ beleŋ yitiŋ goyen po teŋ hinayiŋ. Gogab kuŋ deneŋ ma gar po yar kura heŋ goyenbe dufaytiŋde meteŋmiŋ teŋ teŋ goyen tareŋ po kerde haŋ gote mere momoŋ nureŋ. Irde Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen al beleŋ nurde yeŋ ge dufaymiŋ saŋiŋ ird ird niŋ meteŋ titek yeŋ gabu irde meteŋ teŋ hinayiŋ mere momoŋtiŋ wor nureŋ. \v 28 Irdeb asogo dirde haŋ mar goke kafura ma heŋ hinayiŋ. Asogo dirde haŋ mar gobe deŋ beleŋ yeŋ ge kafura ma heŋ hike deneŋbe deŋ beleŋ yeŋ fole yirtiŋ goyen bebak tinayiŋ. Fole yirtek tareŋ dunyeŋ albe Al Kuruŋ niŋgeb, gogo deŋ beleŋ mel goyen fole yirnayiŋ. \v 29 Al Kuruŋbe Yesu Kristu niŋ dufaytiŋ tareŋ ird ird mata po ma dunyiŋ. Yeŋ ge teŋ kanduk yeneŋ yeneŋ manaŋ dunyiŋ. Det irawa gabe al mali yawartek moŋ, Al Kuruŋ beleŋ basiŋa yirtiŋ mar po ga yawarde haŋyen. \v 30 Be, haŋka kanduk yade haŋ gobe hakot ne ulner forok yeke yeneŋ hinhan go gwahade goyen yade haŋ. Irdeb haŋka manaŋ kanduk go bana po hime goyen gote mere momoŋne wor nurde haŋ gogo. \c 2 \s1 Yesu Kristuyen mata gama irde hinayiŋ \p \v 1 Be, Yesu Kristuya heŋ heŋ gore kura deŋ goyen saŋiŋ heŋ heŋ niŋ faraŋ durde hi? Irdeb yeŋ beleŋ deŋ goyen bubulkuŋne wor po yeŋ nurd duneŋ hi gore kura bitiŋ yurum irde hi? Irdeb Holi Spiritya kura heŋ awalik heŋ haŋ? Irde kadtiŋ ge buniŋeŋ nurde igiŋ igiŋ yird yird dufay kura heŋ haŋ? \v 2 Be, gwaha teŋ haŋ kenem dufaytiŋya bitiŋya uŋkureŋ po irde hinayiŋ. Gwaha teŋ hinayiŋbe goke amaŋeŋ wor po nureŋ. \v 3 Be, meteŋ kura tiniŋ yeŋbe dufaytiŋde dindikeŋ ge po nurde al beleŋ turuŋ dirnaŋ yeŋ ma meteŋ teŋ hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe neŋ nurhet nurhet mata go tubul teŋbe dindikeŋ bande yird yird mata teŋ hinayiŋ. \v 4 Irde deŋ duŋkureŋ duŋkureŋ goyen dindikeŋ ge po nurd nurd mata ma teŋ hinayiŋ. Kadtiŋ ge wor nurde faraŋ yurde hinayiŋ. \v 5 Matatiŋbe Yesu Kristuyen mata yara wor po teŋ hinayiŋ. \v 6 Yeŋbe Al Kuruŋya tuŋande gega, dufaymiŋdebe, “Nebe Al Kuruŋya tuŋande geb, yeŋ hi gwahade po ne wor deŋne turŋuŋ yaŋ heweŋ,” yeŋ ma nuryiŋ. \v 7 Gwaha titŋeŋbe deŋem turŋuŋ yaŋ goyen tubul teŋbe meteŋ al deŋem moŋ yara hiriŋ. Niŋgeb yeŋbe al heŋ kawaŋ heŋbe matamiŋ, dufaymiŋya meremiŋya tumŋaŋ al beleŋ teŋ haŋyen goyen teŋ hinhin. \v 8 Gega ne nurhem nurhem mata ma teŋbe Al Kuruŋ beleŋ gwaha tiyayiŋ inyiŋ go po nurde gama irde kuŋ kuŋbe kamde kamde wor kinyiŋ. Goyenbe kuruse hende kamde kamde goyen wor Al Kuruŋyen dufay geb, go po gama iryiŋ. \v 9 Goke teŋbe Al Kuruŋ beleŋ deŋem yaŋ wor po irdeb det kuruŋ gayenbe yeŋ yufuk bana po yiryiŋ. \v 10 Niŋgeb al ma det naŋkiŋdeya megen gar niŋyabe megeŋ biŋde niŋya gore tumŋaŋ Yesu turuŋ irniŋ yeŋbe urguŋ kaŋ dokolhoŋ yuguluŋ teŋ turuŋ irde hinayiŋ. \v 11 Irdeb kawan po Yesu Kristube Doyaŋ Al Kuruŋ yeŋ hinayiŋ. Irdeb matamiŋ gokeb Naniŋ Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ irnayiŋ. \s1 Mata igiŋ al beleŋ gama irtek po teŋ hinayiŋ \p \v 12 Niŋgeb kadne yago, Al Kuruŋyen mere keŋkela gama irde hinayiŋ. Deŋbe hakot neya tumŋaŋ hinhetyabe Al Kuruŋyen mere keŋkela gama irde hinhan. Niŋgeb gayenter neya tumŋaŋ ma hite gega, Al Kuruŋyen merebe gama po irde hinayiŋ. Gobe det kuruŋ wor po geb. Al Kuruŋ beleŋ bikkeŋ dumulgaŋ tiyyiŋ geb, deŋ tumŋaŋ Al Kuruŋ kafura irde palap irde heŋya mata igiŋ teŋ teŋ niŋ kurut yeŋ hinayiŋ. Irkeb kamebe dawaryeŋ. \v 13 Al Kuruŋbe mata igiŋ yeŋ beleŋ amaŋeŋ nurde hi goyen goke bitiŋ huwarke wilakŋeŋ nurde teŋ hinayiŋ yeŋ deŋya heŋ hugiŋeŋ meteŋ teŋ hi. Deŋ beleŋ igiŋ gwaha teŋ hitek tareŋbe yeŋ beleŋ duneŋ hi. \p \v 14 Irdeb det kura yirde haŋ goke kadom mohoŋde teŋ ŋagak ma yeŋ hinayiŋ. \v 15 Al Kuruŋ dirŋeŋ weŋbe buluŋ kura ma teŋ haŋyen. Niŋgeb deŋ wor ultiŋde merem moŋ heŋ dufay buluŋ miŋmoŋ hinayiŋ. Deŋbe megen niŋ mar dufaymiŋ buluŋ, irde matamiŋ wor buluŋ goyen kahal bana haŋ gega, ultiŋde merem moŋ, irde dufay buluŋtiŋ miŋmoŋ hinayiŋbe dinambe beleŋ wawuŋ melak heŋ naŋkiŋde agat urde haŋyen go gwahade goyen yirde hinayiŋ. \v 16 Gwaha teŋ heŋbe Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ mere goyen saŋiŋ po tanarde hinayiŋ. Gogab ne gayen Yesu Kristu waŋ waŋ nalure goyen deŋ ge meteŋ teŋ hinhem goyen duldul ma meteŋ timiriŋ, igineŋ yaŋ hiriŋ yeŋ nurdeb goke amaŋ heweŋ. \p \v 17 Be, deŋ beleŋ Yesu Kristu niŋ dufaytiŋ tareŋ irde haŋ gobe dapŋa gasa yirde Al Kuruŋ galak irde doloŋ irde haŋyen go gwahade goyen. Niŋgeb deŋ mata go teŋ haŋ goyen tareŋ wor po heŋ heŋ ge teŋ igiŋ amaŋ hende kameŋ yeŋ nurde hime. Gobe dapŋa gasa yirde Al Kuruŋ galak yirtiŋ go hende wain wogortiŋ go gwahade goyen. Niŋgeb deŋ ge teŋ kameŋ goke amaŋeŋ nurde hime. Deŋ wor Al Kuruŋya awalikde haŋ goke amaŋ heŋ hinayiŋ. \v 18 Niŋgeb deŋ wor goke amaŋeŋ nurnayiŋ, irde neya tumŋaŋ amaŋ hetek. \s1 Timoti Filipai taunde teŋ kerke kuŋ kuŋ niŋ yiriŋ \p \v 19 Be, Timoti gayen araŋeŋ muŋ kura teŋ kermeke deŋ hitte kuŋ kuŋ gobe Doyaŋ Al Kuruŋyen dufay kenem araŋeŋ teŋ kermeke kuwoŋ yeŋ nurde hime. Gogab mulgaŋ heŋ waŋ dende mere momoŋ kura momoŋ nirkeb amaŋ heweŋ. \v 20 Al kura yeŋ yara ma hi. Yeŋ muŋ po gab bener dahade nurde hime goyen keŋkela nurde hiyen. Irde biŋde mat wor po deŋ ge nurde faraŋ durd durd niŋ po nurde hiyen. \v 21 Al hoyaŋ kuruŋ gabe yiŋgeŋ ge po nurdeb Yesu Kristu niŋ ma nurde haŋyen. \v 22 Gega deŋbe Timotiyen mata igiŋbe gwahade yeŋ nurde haŋ gogo. Yeŋya neyabe ire naniŋya beleŋ meteŋ titŋeŋ teŋ Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen goke meteŋ teŋ haryen. \v 23 Niŋgeb dufaynerbe Timotibe araŋ po teŋ kermeke deŋ hitte kuwoŋ yeŋ nurde hime. Goyenpoga mata dahade ne hitte forok yiyyeŋ goyen bebak teŋ gabe teŋ kermeke kuyeŋ yeŋ nurde hime. \v 24 Irdeb Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ ne gayen araŋ po deŋ hitte kuŋ kuŋ beleŋ goyen fudinde wor po kerd nunyeŋ yeŋ nurde hime. \s1 Epafroditus teŋ kerke kuŋ kuŋ niŋ yiriŋ \p \v 25 Goyenbe Timoti gayen gor ma kuŋ hikeyabe dufaynerbe Epafroditus teŋ kermeke mulgaŋ heŋ deŋ hitte kuyeŋ gabe igiŋ yeŋ nurde hime. Yeŋbe kolne yara irde meteŋ kadne wor po. Yeŋbe ne gayen Yesu niŋ teŋ Satanya fuleŋa teŋ teŋ al himiriŋ gwahade goyen po, yeŋ wor Yesuyen fuleŋa al hiriŋ. Irde det niŋ amu heŋ himyen goyen faraŋ nurde damu teŋ nuneŋ nuneŋ niŋ deŋ beleŋ hulyaŋ irke waŋbe faraŋ nurde hiyen. \v 26 Yeŋbe deŋ tumŋaŋ goyen denmewoŋ yeŋ nurde hi. Irdeb garbam buluŋ wor po heke mere momoŋmiŋ nuraŋ goke kandukŋeŋ wor po nurde hi. \v 27 Fudinde wor po, yeŋbe garbam kuruŋ heŋ soŋ kamuŋ. Gega Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ iruŋ. Irde ne niŋ yeŋ, “Moŋgo Epafroditus kamkeb biŋ misiŋ kuruŋ katyeŋ,” yeŋbe buniŋeŋ niruŋ geb, gogo sope irke igiŋ hiyuŋ. \v 28 Niŋgeb goke teŋbe araŋeŋ po teŋ kermeke deŋ hitte kukeb sopte keneŋbe amaŋ henayiŋ. Irkeb ne wor bene misiŋ kuruŋ ma kateŋ. \v 29 Niŋgeb Epafroditus gayen Doyaŋ Al Kuruŋyen amaŋ matare gargar irde igiŋ igiŋ irde hinayiŋ. Irdeb al hoyaŋ kura Epafroditus gahade gayen wor yeneŋbe gargar yirde hinayiŋ. \v 30 Yeŋbe Yesu Kristuyen meteŋ teŋ heŋya soŋ kamuŋ. Dindikeŋ hantiŋde faraŋ nurtek gob meteŋeŋ geb yeŋ hulyaŋ irke waŋbe faraŋ nurde heŋya gogo soŋ kamuŋ. Niŋgeb palap irde hinayiŋ yeŋbe gago dineŋ hime. \c 3 \s1 Ulniniŋde mata teŋ teŋ niŋ ma hekkeŋ nurde hitek \p \v 1 Be, kadne yago, merene pasi ireŋ tihim. Nebe mere miŋ uŋkureŋ haŋkapya momoŋ dirmiriŋ goyen po sopte kaŋ duneŋ duneŋ ge kandukŋeŋ ma nurde hime. Gogab gorebe deŋ goyen faraŋ durde det kura buluŋ dirtek goke pet dirde hiyeŋ. Momoŋ direŋ tihim gobe gahade: Doyaŋ Al Kuruŋya heŋ amaŋ heŋ hinayiŋ. \v 2 Irde mel Yuda mar kura gore guba mata niŋ tagalde haŋ goke keŋkela heŋ ga hinayiŋ. Go mar gobe kulu duwi yara geb matamiŋ gore buluŋ dirnayiŋ. \v 3 Fudinde wor po, Al Kuruŋ diliŋde guba yeŋ yeŋ mata fudindere kutiŋ marbe neŋ gago, yeŋ moŋ. Nende guba yeŋ yeŋ matabe Holi Spirityen saŋiŋde Al Kuruŋ doloŋ irde hityen, irde Yesu Kristuya heŋ amaŋ heŋ hityen gogo. Neŋbe ulniniŋde guba yeŋ yeŋ mata gore muŋ kura igiŋ diryeŋ yeŋ ma nurde hime. \p \v 4 Fudinde, bikkeŋbe ne beleŋ ulniniŋ sope irde wukkeŋ heŋ heŋ mata goyen goke hekkeŋ nurtek gote miŋbe budam wor po hinhan. Niŋgeb al kura beleŋ, “Nebe miŋ gwahade geb, uliŋ sope ird ird mata goke hekkeŋ nurde hime,” yiyyeŋ al gobe epte ma fole niryeŋ. \v 5 Nebe kawaŋ heŋ naŋa fay 8 hemekeb Yuda marte mata gama irde guba yeŋ nunamiŋ. Nebe Israel mar al biŋ tolak wor po, irde Benyaminyen miŋde mat watiŋ. Mamneya nanneyabe Hiburu mar wor po, hoyaŋ muŋ kura moŋ. Irdeb Moseyen saba goyen keŋkela gama ird ird niŋ teŋbe Farisi mar al himiriŋ. \v 6 Irdeb hakotbe Yuda marte tikula goke amaŋeŋ wor po nurde hinhem geb, Yesuyen alya bereya sios goyen daha wor hubu hewoŋ yeŋ nurde buluŋ buluŋ yirde hinhem. Nebe Moseyen saba gama irde al huwak heŋ heŋ mata kuruŋ gobe keŋkela po gama irde hinhem. Kura muŋ soŋ ma heŋ hinhem. \v 7 Goyenpoga igiŋ niryeŋ yeŋ nurde hinhem mata kuruŋ goyen Yesu Kristu niŋ teŋbe miŋ miŋmoŋ wor po yeŋ nurdeb yubul po timiriŋ. Gayenter wor gwahade po nurdeb gwaha teŋ hime. \v 8 Irde Doyaŋ Al Kuruŋne Yesu Kristuya kadom nurd guneŋ teŋ awalikde heŋ heŋ gobe det kuruŋ wor po geb, det hoyaŋ kuruŋ gobe miŋ miŋmoŋ nirde hiyen. Niŋgeb yeŋ ge teŋbe det hoyaŋ kuruŋ gobe yemeyde pasi himiriŋ. Det hoyaŋ kuruŋ gobe nebaŋ yeŋ yeneŋ himyen. \v 9 Gogab Yesu Kristube nere hiyyeŋ, irde yeŋya awalikde hireŋ yeŋ nurde himyen. Nigeŋbe Moseyen saba keŋkela gama irde al huwak heŋ heŋ gobe tubul timiriŋ. Irdeb Yesu Kristu niŋ dufayne tareŋ irde himere matbe Al Kuruŋ diliŋde huwak heŋ heŋ beleŋ gama irde hime. Al Kuruŋ diliŋde al huwak heŋ heŋ gokeb Yesu niŋ dufayniniŋ tareŋ irde hityen geb, gogo al huwak yeŋ deneŋ hiyen. \v 10 Nebe Yesu Kristuya kadom nurd guneŋ teŋ awalikde hirewoŋ, irde Al Kuruŋ beleŋ Yesu kamke isaŋ hiriŋ gote saŋiŋ goyen nigeŋ wor nurmewoŋ yeŋ nurde hime. Irdeb yeŋ kanduk yeneŋ hinhin gwahade goyen ne manaŋ yeneŋ himewoŋ, irde yeŋ beleŋ alyen mata buluŋ goke kamyiŋ gwahade goyen po, ne wor mata buluŋ ulner haŋ gayen pasi yirmewoŋ yeŋ nurde hime. \v 11 Gwaha teŋ gabe Yesu kamyiŋde mat huwaryiŋ gwahade goyen po, ne wor gwaha timewoŋ yeŋ nurde hime. \s1 Muruŋgem igiŋ teŋ teŋ niŋ kurut yeŋ hitek \p \v 12 Be, mata goke yeŋ hime kuruŋ gobe bikkeŋ yawarmiŋ yeŋ ma yeŋ hime. Irde muŋ kura buluŋnem moŋ, igiŋ po hime yeŋ ma yeŋ hime. Goyenpoga Yesu Kristube ne beleŋ yeŋya awalik wor po heŋ heŋ niŋ kurut yeŋ hime gate muruŋgem guneŋ yeŋbe bikkeŋ basiŋa niryiŋ geb, muruŋgem goyen temewoŋ yeŋ kurut wor po yeŋ hime gago. \v 13 Goyenbe, kadne yago, nigeŋbe muruŋgem goyen tumŋaŋ yade pasi himiŋ yeŋ ma nurde hime. Gwaha titŋeŋbe det harhokne beleŋ haŋ goke ma nurde heŋbe det kame wanayiŋ goyen yawarmewoŋ yeŋ kurut wor po yeŋ hime. \v 14 Niŋgeb Yesu Kristuya awalikde heŋ gama ird ird mata gote muruŋgem Al Kuruŋ beleŋ nuneŋ yeŋ basiŋa niryiŋ geb, muruŋgem goyen yawareŋ yeŋ Yesu Kristuya awalikde heŋ gama ird ird niŋ kurut wor po yeŋ hime. Kup yeŋ yeŋ karire kup yeŋ haŋ marte mata yara, teŋne ilhal teŋ dufayne uŋkureŋ po irde kurut yeŋ hime. \p \v 15 Goyenbe gwaha teŋ teŋ gobe ne po moŋ. Neŋ Yesu gama ird ird matare parguwak yara hitiŋ marbe tumŋaŋ mata goyen teŋ hitek. Munaŋ deŋ haŋ bana goyen al kura dufay gwahade ma kerde haŋ kenem go mar goyen wor Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋ wuk yirkeb bebak tinayiŋ. \v 16 Goyenbe neŋbe mere fudinde haŋkapya titiriŋ geb, go po tanarde gama irde hitek. \p \v 17 Niŋgeb, kadne yago, deŋbe ne mata teŋ himyen gwahade goyen po gama nirde hinayiŋ. Irdeb deŋ gama irde hitek mata kura neŋ beleŋ dikala dirtiriŋ goyen al kura gama irde hike yeneŋbe deŋ wor gwahade po teŋ hinayiŋ. \v 18 Ga dineŋ hime gabe al budam mata buluŋ teŋ haŋ goreb Yesu Kristu kuruse hende kamyiŋ goyen asogo irde haŋ geb, gago momoŋ dirde hime. Mere gabe hugiŋeŋ momoŋ dirde hinhem goyen gago sopte delne fimiŋ manaŋ dineŋ hime. \v 19 Be, Yesu Kristu asogo irde haŋ mar gote al kuruŋmiŋbe biŋge, irde mata kura memyak nurtek goyen igiŋ tihit yeŋ parpar teŋ haŋ, irde dufaymiŋbe megen gar niŋ mata buluŋ niŋ po nurde haŋ. Niŋgeb gwahade mar gobe kuŋ kuŋ funaŋbe kak alare po kunayiŋ. \v 20 Goyenpoga neŋbe Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ alya bereya. Irde Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristu, Dumulgaŋ teŋ teŋ Alniniŋ beleŋ Al Kuruŋ hiyende mat waŋ waŋ niŋ po doyaŋ heŋ hite. \v 21 Yeŋ beleŋ kateŋbe uliŋ turŋuŋ yaŋ wor po hitiŋ gwahade po, tareŋmiŋde nende ulniniŋ saŋiŋ miŋmoŋ gayen wor yende yara saŋiŋ yiryeŋ. Gwaha yiryeŋ tareŋmiŋ gobe megeŋya naŋkiŋya irde det kuruŋ gayen yiŋgeŋ yufukde yerde doyaŋ yirde hi gote tareŋde yiryeŋ. \c 4 \s1 Neŋbe awalikde heŋ amaŋ heŋbe dufay igiŋ po teŋ hitek \p \v 1 Niŋgeb, kadne yago, deŋ ge amaŋeŋ wor po nurde duneŋ hime, irde kuŋ denmewoŋ wor po yeŋ nurde hime. Deŋ niŋ nurde heŋbe bener mat amaŋ dufay po forok yeŋ hiyen. Irdeb Al Kuruŋ niŋ meteŋ teŋ himyen gote muruŋgembe deŋ gogo yeŋ nurde himyen. Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋya heŋ saŋiŋ haŋyen gwahade po saŋiŋ wor po heŋ ga hinayiŋ. \p \v 2 Be, Yuodiaya Sintikeya, derbe merene ga nuryi ko. Derbe Doyaŋ Al Kuruŋya heŋ ire babamya wor po hitiŋ har. Niŋgeb der uliŋ kadom mohoŋde teŋ hoyaŋ hoyaŋ ma hiriryeŋ, awalikde po hiriryeŋ. \v 3 Irde deŋ Yesu niŋ nurde meteŋne faraŋ nurde haŋyen mar manaŋ bere irawa goyen ne beleŋ yinhem gwahade po teŋ hiriryeŋ yeŋ faraŋ yurnayiŋ. Hakotbe bere irawa gob neya Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen tagal tagal niŋ meteŋ kuruŋ wor po teŋ hinhet. Irem gobe Klemenya meteŋ kadne hoyaŋ yagoya manaŋ dufaymiŋ gabu irde meteŋ teŋ hinhan. Meteŋ kadne yago niŋ yihim gobe Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ bana haŋ geb, yende deŋembe Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitek marte deŋem katiŋ asaŋde haŋ. \p \v 4 Be, deŋbe Doyaŋ Al Kuruŋya heŋbe amaŋeŋ wor po nurde hinayiŋ. Irde sopte po dineŋ hime. Amaŋeŋ wor po nurde hinayiŋ. \p \v 5 Irdeb bekkeŋde igiŋ mat al mere yirde hinayiŋ. Irkeb al hoyaŋ beleŋ gwahade po dennayiŋ. Be, Doyaŋ Al Kuruŋ watek nalube binde hihi. \v 6 Niŋgeb kanduk kura yeneŋ haŋ goke galgalŋeŋ ma nurde hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe det kuraŋ nurdeb det goke Al Kuruŋ mere irde gusuŋaŋ irde hinayiŋ. Irdeb gusuŋaŋ irde heŋyabe wol heŋ dunyeŋ go yeŋ nurdeb hugiŋeŋ igiŋ nurd uneŋ hinayiŋ. \v 7 Irdeb Al Kuruŋyen biŋ kamke igiŋ heŋ heŋ mata al beleŋ bebak titek moŋ wor po gore deŋ Yesu Kristuya haŋ mar gote bitiŋya dufaytiŋya doyaŋ yirde pet yirde hikeb al buluŋ beleŋ epte ma buluŋ diryeŋ. \p \v 8 Be, kadne yago, merene gayen pasi ird ird niŋbe gaha dineŋ: deŋbe Al Kuruŋ beleŋ turuŋ dirtek mata igiŋ teŋ teŋ niŋ dufay heŋ hinayiŋ. Niŋgeb mere fudinde teŋ teŋya al beleŋ gama yirtek mata igiŋ teŋ teŋya niŋ po dufay heŋ hinayiŋ. Mata huwakya mata wukkekyabe al beleŋ yeneŋ turuŋ dirtek mataya goke po dufay heŋ hinayiŋ. Irdeb kadtiŋ ge amaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋ mata goke wor dufay heŋ hinayiŋ. \v 9 Irdeb saba dirmeke nuramiŋ irde kurabe mata dikala dirmeke yeneŋ bebak tiyamiŋ kuruŋ gobe dufaytiŋde po ma hiyeŋ. Sabaya mataya ne hitte mat yawaramiŋ goyen gama yirde tuŋaŋ yurde hinayiŋ. Irkeb Al Kuruŋ biŋ kamke igiŋ heŋ heŋ mata gote miŋ al gore deŋya hiyeŋ. \s1 Filipai mar beleŋ Pol faraŋ uramiŋ goke amaŋeŋ nurde yunyiŋ \p \v 10 Be, deŋ beleŋ faraŋ nuramiŋ, irdeb waŋ waŋ gayenter wor sopte faraŋ nuraŋ. Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ goke amaŋeŋ nurde hi gwahade po ne manaŋ amaŋeŋ nurde hime. Fudinde deŋbe faraŋ nurd nurd niŋ dufay heŋ hinhan gega, meteŋeŋ dirde hinhin. Goyenbe faraŋ nurtek beleŋ keneŋbe gogo faraŋ nuraŋ. \v 11 Mere ga dineŋ hime gabe det kura niŋ amu wor po heŋ ga ma dineŋ hime. Nebe mata kurayen kurayen, igiŋya buluŋya ne hitte forok yeŋ hike go bana heŋ bene kamke igiŋ heŋ heŋ goyen keneŋ keneŋbe kerd nuntiŋ hime. \v 12 Nebe det niŋ amu heŋ heŋ bana hinhem geb, gwahade heŋ heŋ matabe nurde hime. Irde kurabe det budamne yaŋ heŋ hinhem geb, gwahade heŋ heŋ gobe dahade goyen wor nurde hime. Nebe mata irawa goyen bana heŋya bene kamke igiŋ heŋ heŋ belŋeŋ al beleŋ keneŋ bebak ma teŋ haŋyen goyen bebak teŋ hinhem. Niŋgeb mata dahade ne hitte forok yenayiŋ gore epte ma iŋgogaha nirnayiŋ. Biŋge ep nene bene makiŋ hiyyeŋ ma biŋge kameŋ, irde detne budam miŋyaŋ heŋ ma siksukŋeŋ heŋ gobe tumŋaŋ igiŋ ala yeŋ nurde hime. \v 13 Nebe al gwahade geb, Yesu Kristu beleŋ tareŋ nirkeb ne hitte mata forok yeŋ hinayiŋ kuruŋ goyen igiŋ fole yirde heŋ. \p \v 14 Ne beleŋ gwaha dineŋ hime gega, ne kanduk yeneŋ himeke neneŋbe faraŋ nuraŋ gobe igiŋ wor po yeŋ nurde hime. \v 15 Haŋkapya ne beleŋ gor kuŋ Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ tagaldeb Masedonia naŋa tubul teŋ hoyaŋde kumiriŋ goya goyenbe Yesuyen alya bereya hoyaŋde niŋ beleŋ kura faraŋ ma nuramiŋ. Deŋ Filipai niŋ Yesuyen alya bereya gore po ga faraŋ nuramiŋ gobe dindikeŋ nurde haŋ gogo. \v 16 Irdeb Tesalonaika taunde hinhemya wor det niŋ nurde hi yeŋ nurdeb faraŋ urniŋ yeŋbe ne niŋ det yad yerke wayamiŋ. Goyenbe gogo po moŋ, sopte faraŋ nurde tebaŋ teŋ hinhan. \v 17 Ga dineŋ hime gabe det nuneŋ hinhan gwahade goyen sopte nunnayiŋ yeŋ ma dineŋ hime. Gwaha titŋeŋbe deŋ beleŋ mata gwaha teŋ hinhan gote muruŋgem Al Kuruŋ beleŋ dunwoŋ yeŋ nurdeb gago dineŋ hime. \v 18 Goyenbe ne beleŋ deŋ ge teŋ meteŋ teŋ hinhem goke sopte wol heŋ faraŋ nurtek yeŋ nurde haŋ kenem ep faraŋ nuraŋ yeŋ nurde hime. Nebe detne epte hinhan. Gega deŋ beleŋ Epafroditus hulyaŋ irke yawaŋ nunuŋ gore irkeb budam wor po haŋ. Niŋgeb det gobe det hamiŋeŋ kusamuŋ kura Al Kuruŋ galak irke igiŋ yeneŋ amaŋ heŋ hiyen go gwahade goyen yara nurde hime. \v 19 Niŋgeb nere Al Kuruŋ tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ detmiŋ epte wor po hi al gore deŋ beleŋ det niŋ nurde haŋ kuruŋ goyen Yesu Kristu niŋ teŋbe dunke ep wor po henayiŋ. \v 20 Niŋgeb Nanniniŋ, Al Kuruŋ hugiŋeŋ hugiŋeŋ turuŋ irde hitek! Fudinde wor po. \p \v 21 Be, Al Kuruŋyen alya bereya Yesu Kristuya haŋ mar goyen goke dufay heŋ himyen geb, goke momoŋ yirtiŋ ala tinayiŋ. Irde kadne yago neya gar hite gare wor deŋ ge dufay heŋ haŋ goyen momoŋ yirayiŋ ninaŋ geb, gago dineŋ hime. \v 22 Irdeb Al Kuruŋyen alya bereya gar haŋ gare wor tumŋaŋ deŋ ge yeŋ haŋ. Roma gabmanyen doyaŋ al kuruŋ Sisaryen meteŋ mar kura Yesu gama irde haŋ gore wor deŋ ge dufay heŋ haŋ geb, gago bebak dirde hime. \p \v 23 Be, Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristu beleŋ hugiŋeŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hiyeŋ. Fudinde wor po.