\id 2TI - Gwahatike NT [dah] -Papua New Guinea 2000 (DBL -2014) \h 2 Timoti \toc1 Timoti hitte Pol beleŋ asaŋ sopte kayyiŋ \toc2 2 Timoti \toc3 2Ti \mt1 2 Timoti \mt2 Timoti hitte Pol beleŋ asaŋ sopte kayyiŋ \c 1 \p \v 1 Timoti, nebe Pol. Nebe Al Kuruŋyen dufay po gama irde Yesu Kristuyen mere basaŋ al aposel himiriŋ hime. Aposelmiŋ himiriŋ gobe al kura Yesu Kristuya awalikde hike Al Kuruŋya hugiŋeŋ hinayiŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋ biŋa tiyyiŋ go po gama irde gago aposelmiŋ niryiŋ. Niŋgeb ne aposelmiŋ gareb ge Timoti niŋ asaŋ gago kaŋ hime. \v 2 Munaŋ gebe Al Kuruŋ niŋ saba girde himeke keŋkela po gama irde hayen goke teŋbe urne nigen wor po yeŋ nurd guneŋ himyen. Irde hugiŋeŋ bubulkuŋne wor po yeŋ nurd guneŋ himyen. \p Niŋgeb Al Kuruŋya Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristuya beleŋ hugiŋeŋ buniŋeŋ girde faraŋ gurde bege isikamke igiŋ po hiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ yirde hime. \s1 Al Kuruŋyen meteŋ keŋkela teŋ hayiŋ \p \v 3 Be, nebe wawuŋya naŋkahalya Al Kuruŋ mere irde heŋyabe hugiŋeŋ ge niŋ bene sir ma yeŋ hiyen. Irde Yesu Kristu niŋ hekkeŋ nurde hayen goke Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋ himyen. Al Kuruŋbe bikkeŋ asine yago beleŋ doloŋ irde hinhan. Niŋgeb ne wor bener mat wukkeŋ nurdeya doloŋ irde himyen. \v 4 Ne gubul teŋ naŋa hoyaŋde kweŋ timekeb go ma keneŋ heŋ yeŋ eseŋ nurariŋ goke bene sir ma yeŋ hiyen. Niŋgeb kuŋ geneŋ amaŋ wor po hemewoŋ yeŋ nurde hime. \v 5 Irde beger mat fudinde wor po Yesu Kristu niŋ hekkeŋ nurde hinhan goke wor bene sir ma yeŋ hiyen. Ge beleŋ Yesu Kristu niŋ hekkeŋ nurde hayen gobe abuyge Loisya momke Yunisya beleŋ wa nurdeb saba girkeb ge manaŋ hekkeŋ nurariŋ. Niŋgeb gayenter manaŋ fudinde gwahade po hekkeŋ nurde ha yeŋ nurde hime. \p \v 6 Gwahade niŋgeb, Al Kuruŋyen meteŋ teŋ teŋ ge bikkeŋ hanne tonaŋger yerde Holi Spirityen tareŋ niŋ gusuŋaŋ irmekeb gunyiŋ goyen kak fu irke melak kuruŋ hiyyeŋ go gwahade yara sopte saŋiŋ po irde meteŋ teŋ hayiŋ yeŋ gago bebak girde hime. \v 7 Ga gineŋ hime gabe Al Kuruŋ beleŋ Holi Spirit dunyiŋ gobe kanduk yeneŋ kafura heŋ heŋ ge ma dunyiŋ geb gago gineŋ hime. Holi Spirit dunyiŋ gobe saŋiŋ po heŋ Al Kuruŋya al hoyaŋya niŋ amaŋeŋ nurde hinayiŋ irde megen niŋ dufay buluŋ fole irde hinayiŋ yeŋbe gogo dunyiŋ. \p \v 8 Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ ge al diliŋde huwarde tagal tagal niŋ memya ma heŋ hayiŋ. Nebe mata buluŋ kura ma timiŋ. Gega yeŋ ge tagalde kuŋ hime goke igiŋ ma nurde haŋ mar beleŋ nad fere niraŋ. Irkeb al beleŋ tagal nuneŋ giwgiw nirde haŋ gobe nurde ha gogo. Goyenbe go nurdeb memya ma hawayiŋ. Gwaha titŋeŋbe ne teŋ himyen yara, ge manaŋ Al Kuruŋyen tareŋde mere fudinde Yesu niŋ yitiŋ mere goyen tagalde heŋya kanduk yeneŋ hayiŋ goke bada ma hawayiŋ. \v 9 Al Kuruŋbe neŋ gayen mata buluŋ bana mat dumulgaŋ tikeb dirŋeŋ weŋ hitiriŋ. Irde neŋ gayen, “Megen niŋ mar mata buluŋ miŋyaŋ gwahade moŋ, delner wukkeŋ po hinayiŋ,” yeŋbe hoy diryiŋ. Go diryiŋ gobe mata igiŋ kura teŋ hiteke deneŋya ma diryiŋ. Yiŋgeŋ neŋ ge dufaymiŋ bikkeŋ kiryiŋ goyen po gama irdeb buniŋeŋ dirde faraŋ durdeb gogo dumulgaŋ teŋ yiŋgeŋ hitte dukuriŋ. Goyenbe neŋ buniŋeŋ dirde faraŋ durd durd niŋ dufaymiŋ kiryiŋ gobe gayamuŋkek moŋ. Bikkeŋ wor po megeŋya naŋkiŋya gayen forok ma yekeya neŋ kame wor po forok yitiŋ gayen gake buniŋeŋ nurde faraŋ dureŋ yeŋbe neŋ ge teŋ dufaymiŋ goyen Yesu Kristu haniŋde kiryiŋ. \v 10 Irkeb Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋ kiryiŋde gor mat waŋ waŋbe gago Yesu Kristu, mata buluŋniniŋde mat Dumulgaŋ teŋ teŋ Al gore megen gar kateŋbe Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde faraŋ dureŋ yeŋ dufay heŋ hiyen goyen kawan iryiŋ. Be, kawan ire yeŋbe gogo kamyiŋde mat huwardeb kamde kamdere niŋ tareŋ goyen isikamyiŋ. Irde Satanyen yufuk bana po heŋ Al Kuruŋ diliŋde kamtiŋ yara hityende matbe Al Kuruŋ dirŋeŋ weŋ heŋ gayenter manaŋ kame kame wor hugiŋeŋ yeŋya awalikde po heŋ epte ma kamtek beleŋ goyen neŋ beleŋ nurde bebak teŋ gama irnayiŋ yeŋ mere fudinde yiŋgeŋ ge tagaltiŋ goyen dikala diryiŋ. \v 11 Munaŋ nebe Yesu niŋ mere fudinde goyen tagalde tukuŋbe saba yirde hayiŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋ, “Yesuyen mere basaŋ al hawayiŋ,” nineŋbe meteŋ goyen nunyiŋ. \v 12 Niŋgeb meteŋ gwahade teŋbe kanduk keneŋ hime gago. Goyenpoga ne beleŋ hekkeŋ nurde uneŋ himyen al Al Kuruŋ gobe gwahade gwahade yeŋ keŋkela nurd uneŋ himyen geb, koyare hime gayen gake memya ma heŋ hime. Irde Yesu niŋ tagaltiŋ mere fudinde goke manaŋ memya ma heŋ hime. Goyenbe memya ma heŋ hime gote miŋbe gogo po moŋ. Al Kuruŋbe ne doyaŋ nirde hiyeŋ yeŋ ulneya tonneya tumŋaŋ haniŋde yirmiriŋ goyen yeŋ beleŋ keŋkela doyaŋ nirde hike kuŋ kuŋ kame Yesu mulgaŋ heŋ wayyeŋ nalu funaŋde goyenter manaŋ fudinde wor po doyaŋ nirde hiyeŋ yeŋ nurde hime geb, gago memya ma heŋ hime. Niŋgeb Al Kuruŋya Yesu Kristuyabe gwahade nirde haryen geb, ge wor igiŋ gwaha giriryeŋ geb, haŋkapya ginhem gwahade po memya ma heŋ hayiŋ. \p \v 13 Irdeb al saba yird yird meteŋ tiyeŋ yeŋbe saba fudinde girde himeke nurde hinhan goyen go po gama irde saba yirde hayen geb, igiŋ gwahade po saba yirde hayiŋ. Bada ma hawayiŋ. Irde gwaha teŋ heŋyabe Yesu Kristu beleŋ po doyaŋ girde hikeya Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde yeŋya al hoyaŋya niŋ amaŋeŋ nurde hayiŋ. \v 14 Irde Al Kuruŋ beleŋ, “Yesu niŋ yitiŋ mere gobe igiŋ niŋgeb, al saba yirde hayiŋ,” gineŋbe meteŋ gunyiŋ geb, mere goyen keŋkela heŋ doyaŋ irde hayiŋ. Irkeb mere goyen al kura beleŋ epte ma buluŋ irnayiŋ. Goyenbe gere saŋiŋde moŋ. Deyya hitte hi al Holi Spirit gote tareŋdebe mere goyen doyaŋ irde hayiŋ. \p \v 15 Be, memya ma hawayiŋ ginhem gega, Figelusya Hermogenesyabe Yesu gama irde haŋ mar hoyaŋ Esia\f + \fr 1:15 \ft Esia naŋa gobe gayenter niŋ Esia naŋa kuruŋ goke ma yitiŋ. Gayenterbe Turki ineŋ haŋyen.\f* naŋare haŋ goyen budam wor pobe koyare hime gayen gake memya heŋ harhok nuneŋbe nubul tiyaŋ gobe nurde ha gogo. \v 16-17 Goyenpoga Onesiforusbe waŋ Rom taun kuruŋde forok yeŋbe ne niŋ naŋkeneŋ kuŋ kuŋbe ninyiŋ. Neneŋbe koyare hime gake memya ma heŋ faraŋ nurde hugiŋeŋ waŋ nintiŋde po hike dufayne kandukŋeŋ goyen hipirkeŋ nurde hinhem. Goke teŋbe Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ beleŋ Onesiforusyen diriŋmiŋmiŋ goyen buniŋeŋ yirde unwoŋ yeŋ nurde hime. \v 18 Yeŋbe bikkeŋ Efesus taunde hinhem goyenter wor al gore faraŋ nurde hinhin kuruŋ gobe nurde ha gogo. Niŋgeb goke teŋbe nalu funaŋdeb Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ beleŋ buniŋeŋ irde muruŋgem igiŋ unwoŋ yeŋ nurde hime. \c 2 \s1 Tareŋ heŋbe al saba yird yird meteŋ goyen al hoyaŋ manaŋ yunayiŋ \p \v 1 Niŋgeb urne, ge manaŋ Yesu Kristu beleŋ buniŋeŋ girde igiŋ igiŋ girde hi bana heŋbe mekerke Al Kuruŋ beleŋ faraŋ gurkeb tareŋ hawayiŋ. \v 2 Gebe hakot neya kuŋ heŋya saba girde hinhem. Gega ne po moŋ. Al hoyaŋ manaŋ saba girde hinhem gwahade goyen po Yesu niŋ saba girde hinhan. Niŋgeb al kura igiŋ hekkeŋ nurd yuntek irde keŋkela al saba yird yird mata nurde haŋ goyen yeneŋbe go mar goyen muŋ po yade saba girde hinhet gwahade goyen po saba yirde hayiŋ. Irkeb yeŋ wor mere goyen basaŋ heŋ al hoyaŋ wor saba yirde hinayiŋ. \p \v 3 Be, neŋ Yesu Kristuyen meteŋ marbe yeŋ ge teŋ kanduk yeneŋ hityen gega, goke ma busaharde hityen gwahade po, ge manaŋ fuleŋa al fudinde wor po yara heŋbe neŋ teŋ hityen gwahade po teŋ hayiŋ. Fuleŋa al fudinde wor pobe doyaŋ almiŋde mere nurde meteŋ teŋ heŋya kanduk kura kinyeŋ goyenpoga, go ma busaharyeŋ. \v 4 Irde fuleŋa al gobe doyaŋ almiŋ daha mat kura amaŋeŋ nurd nunyeŋ yeŋbe fuleŋa mar moŋde mata tubul teŋ fuleŋa marte mata goyen po gama irde hiyeŋ. Gobe meteŋeŋ gega, bada ma hiyyeŋ. Niŋgeb ge manaŋ gwahade po, Doyaŋ Al Kuruŋge beleŋ daha mat kura amaŋeŋ nurd nunyeŋ yeŋbe Al Kuruŋyen meteŋ alyen matabe meteŋeŋ gega, goyen po gama irde hayiŋ. \v 5 Be, Yesuyen meteŋ al gote maya mere kurabe al kura kup yeŋ yeŋ karire hiyeŋ al gote mata yara. Al gobe kari gote mata goyen keŋkela ma gama irde kup yeŋ kuyeŋ gob epte ma muruŋgem tiyyeŋ. Hubu wor po. Be, karire niŋ mata miŋyaŋ gwahade goyen po, Yesuyen meteŋ mar beleŋ gama irtek mata manaŋ haŋ. Niŋgeb ge manaŋ yende meteŋ al niŋgeb, meteŋ marmiŋ gote mata keŋkela po gama irde hayiŋ. Gogab kame yeŋ beleŋ gote muruŋgem gunyeŋ. \v 6 Be, Yesuyen meteŋ al gote siraw mere kurabe gahade. Be, biŋge meteŋ teŋbe kame nen nen nalu forok yeke ganuŋ wa biŋge goyen yade niyyeŋ? Al hoyaŋ moŋ. Meteŋ miŋ al gore wa foŋeŋ kaŋ niyyeŋ. Gega biŋgebe dulŋeŋ ma forok yeke niyyeŋ. Meteŋ kuruŋ wor po teŋ gab niyyeŋ. Niŋgeb ge manaŋ gwahade po, Yesu niŋ meteŋ kuruŋ po teŋ hayiŋ. Irde meteŋ go teŋ heŋya kandukŋeŋ wor po nurde hayiŋ goyenbe, kurut po yeŋ hayiŋ. Irkeb kame yeŋ beleŋ gote muruŋgem gunyeŋ. \v 7 Be, mere girhem gabe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ faraŋ gurkeb mere gote miŋ goyen tumŋaŋ igiŋ bebak tiyayiŋ geb, mere girhem gabe keŋkela dufay hawayiŋ. \p \v 8 Be, bikkeŋ Israel marte doyaŋ al kuruŋ Dewit gote miŋde niŋ al Yesu Kristu, Al Kuruŋ beleŋ kamyiŋde mat isaŋ hekeb huwaryiŋ al goke bege sir ma yiyyeŋ. Yesu niŋ ginhem gabe mere fudinde ne beleŋ tagalde tukuŋ himyen gogo. \v 9 Munaŋ Yesu niŋ igiŋ ma nurde haŋ marbe daha mere goyen tagalde tukuyeŋ yeŋbe buluŋ buluŋ nirde kawe al kura nirtiŋ yara nade fere nirde koyare neraŋ hime gago. Goyenpoga Al Kuruŋyen mere Yesu niŋ yitiŋ goyen al budam nurde tukuŋ haŋ gobe al kura beleŋ epte ma isikamtek hi. \v 10 Be, Al Kuruŋyen merebe gwahade geb, Al Kuruŋ beleŋ nawaryiŋ gwahade po alya bereya kame yawareŋ yeŋ bikkeŋ dufaymiŋde basiŋa yiryiŋ goyen manaŋ mere goyen nurde gama irkeb yawaryeŋ. Irkeb go mar gobe Al Kuruŋ saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ goya hugiŋeŋ hinayiŋ goke teŋbe meteŋ teŋ himyen. Irde meteŋ teŋ heŋya kanduk kurayen kurayen yeneŋ himyen gega, mukku ma teŋ goya goya tareŋ po heŋ himyen. \v 11 Be, Yesu niŋ teŋbe kanduk yeneŋ yeneŋ goke mere fudinde kura gaha yeŋ haŋyen: \q1 “Yesu beleŋ nende mata buluŋ niŋ teŋ kamyiŋ. \q2 Irke neŋbe yeŋ ge dufayniniŋ tareŋ irtiŋ geb, mata buluŋniniŋ bikkek manaŋ kamtiŋ hi. \q1 Niŋgeb neŋbe kamyiŋde mat huwaryiŋ al Yesuya hugiŋeŋ hitek. \q1 \v 12 Yesu niŋ kanduk yeneŋ hityen gega, mukku ma teŋ saŋiŋ po hetek gobe kame yeŋya heŋ det kuruŋ gayen doyaŋ yirde hitek. \q1 Munaŋ Yesu pel irde harhokniniŋ untek gob kame yeŋ wor harhok dunyeŋ. \q1 \v 13 Neŋbe, “Yeŋ po gama irde hitek,” yeŋ hityen gega, soŋ heŋ hityen. \q1 Munaŋ yeŋbe neŋ gayen yende wor po yeŋ nurde harhok duntek ma irde hi geb, biŋa tiyyiŋ goyen po gama irde hiyeŋ,” yeŋ haŋyen. \s1 Al Kuruŋ diliŋde meteŋ almiŋ igiŋ hawayiŋ \p \v 14 Be, al kura yade saba yirde hayiŋ ginhem mar goyen saba girde hime gayen basaŋ heŋbe saba yirde bebak yirde hayiŋ. Usi saba marya usi meremiŋ goke kadom mohoŋde teŋ haŋ gobe det igiŋ kura ma forok yeŋ hiyen. Irde mere gwahade tikeb marmuyaŋ yirde haŋ mar gote dufaymiŋ manaŋ buluŋ wor po heŋ haŋyen. Niŋgeb saba yirde hayen mar goyen, “Usi saba mar goya kadom mohoŋde ma teŋ hinayiŋ,” yineŋ Al Kuruŋ diliŋde saŋiŋ po hayhay yirde hayiŋ. \v 15 Munaŋ Al Kuruŋyen meteŋ al igiŋbe Doyaŋ Almiŋ gote mere fudinde goyen fudinde mat tagalde al saba yirde hiyen. Irde meteŋ teŋ hi goke Al Kuruŋya alyat diliŋde memya ma heŋ hiyen. Niŋgeb ge manaŋ Al Kuruŋ beleŋ meteŋ alne igiŋ yeŋ neneŋ hiyeŋ yeŋ kurut wor po yeŋ hayiŋ. \v 16 Irde mere miŋ miŋmoŋ megen niŋ dufay buluŋ po ga kuruŋ hitiŋ mere teŋ teŋ mata goyen yilwa irde gisaw po hayiŋ. Go mata buluŋ goyen epte ma tubul titek haŋ marbe mata go po teŋ kuŋ kuŋ buluŋ wor po heŋ epte ma Al Kuruŋ palap irtek mata teŋ hinayiŋ geb, gago gineŋ hime. \v 17 Go mar gote sababe al kura uliŋde usu kuruŋ kura forok yeŋ sikkeŋ bida heŋ kuŋ hiyeŋ go gwahade goyen po, Yesu nurd untiŋ mar gote dufaymiŋ buluŋ yiryeŋ. Mata buluŋ gwahade teŋ haŋ mar kurabe Himeneusya Filetusya gogo. \v 18 Irem gobe Al Kuruŋyen mere fudinde goyen tubul teŋbe, “Yesu niŋ dufayniniŋ tareŋ irtiriŋ nalu goyenter tonniniŋ gergeŋ hamiŋ gobe kamtiŋde mat huward huward mata gogo forok yiriŋ. Niŋgeb ulniniŋ kamyeŋde mat huward huward matabe hubu,” yeŋ usi wor po teŋ haryen. Irkeb Yesu nurd untiŋ mar kurabe sabamiŋ nurdeb Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irtiŋ goyen buluŋ heŋ haŋ. \v 19 Gega Yesuyen alya bereya sios Al Kuruŋ beleŋ forok irtiŋ gobe tola tareŋ po yimiytiŋ go gwahade yara geb, go ma buluŋ hiyyeŋ, saŋiŋ po hiyeŋ. Sios goke Al Kuruŋyen asaŋdeb, “Doyaŋ Al Kuruŋbe alya bereyamiŋ goyen keŋkela nurd yuneŋ hi,” yitiŋ hi. Irdeb, “Al kura yiŋgeŋ ge yeŋ, ‘Nebe Doyaŋ Al Kuruŋyen al,’ yeŋ hi al gobe mata buluŋ teŋ teŋ mata tubul po tiyyeŋ,” yitiŋ hi. \p \v 20 Be, sios bana igiŋ meteŋ titek alya bereya goke maya mere mat bebak gireŋ tihim. Be, hora alyen ya kuruŋ bana goŋbe koroŋ kurayen kurayen haŋ. Kurabe golya silwaya beleŋ keŋkela wor po yirtiŋ haŋ. Kurabe heya megeŋya beleŋ po mali maliŋeŋ yirtiŋ goyen manaŋ haŋ. Koroŋ kura golya silwaya beleŋ keŋkela wor po yirtiŋ gobe koroŋ igiŋ, damum hende wor po geb, dula matarebe koroŋ igiŋ goyen yade biŋge yerde nen haŋyen. Munaŋ heya megeŋya beleŋ mali maliŋeŋ yirtiŋ gobe koroŋ igiŋ moŋ geb, mali nebaŋya biŋge dikŋeŋ gwahade goyen gor yerde yukuŋ yemeyde haŋyen. \v 21 Be, maya mere gote miŋbe gahade: al kura Yesu gama irde hi al beleŋ usi saba marya awalik heŋ saba buluŋmiŋ goyen ma gama irde yiŋgeŋ buluŋ ma hiyyeŋbe al gobe mel gote tikiŋ miŋmoŋ geb, Doyaŋ Almiŋ diliŋde wukkeŋ po hiyeŋ. Irde Doyaŋ Almiŋ gote meteŋ igiŋ goyen tumŋaŋ igiŋ titek ala hiyyeŋ. Niŋgeb koroŋ igiŋ gwahade gobe miŋ al beleŋ biŋge nen nen nalu karkuwaŋyaŋ biŋge igiŋ yerde nen haŋyen gwahade goyen po, al goyen manaŋ Doyaŋ Almiŋ beleŋ, “Al gabe wukkeŋ niŋgeb, keŋkela meteŋne tiyyeŋ,” yeŋbe meteŋmiŋ igiŋ untek hiyeŋ. \p \v 22 Niŋgeb gebe al foŋeŋde dufay buluŋya mata buluŋya gobe yubul tiyayiŋ. Yubul teŋbe beger mat fudinde wor po Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ doloŋ irde kasor irde haŋ mar beleŋ mata teŋ haŋyen gwahade goyen po teŋ hayiŋ. Matabe gahade: Al Kuruŋ diliŋde huwak po heŋ heŋ mata, yeŋ ge hekkeŋ nurd nurd mata, Doyaŋ Al Kuruŋya al hoyaŋya niŋ amaŋeŋ nurd nurd mata. Irde bege kamke igiŋ po heŋ heŋ mata. Mata igiŋ kuruŋ gwahade goke po biŋge kamtiŋeŋ teŋ hayiŋ. \v 23 Irdeb al foŋeŋde mata kurabe kadom mohoŋde teŋ heŋbe gor mat arde haŋyen geb, gebe mata gwahade ma teŋ hayiŋ. \v 24 Gebe Doyaŋ Al Kuruŋyen meteŋ al niŋgeb, meteŋ marmiŋde mata po gama ireŋ yeŋbe kadom mohoŋde ma teŋ hayiŋ. Gwaha titŋeŋbe bearar hende moŋ, bekkeŋde mere yirdeb igiŋ igiŋ yirde hayiŋ. Goyenbe al yuŋkureŋ yuŋkureŋ hitte po moŋ, tumŋaŋ ala po gwaha yirde hayiŋ. Irde al saba yird yird mata keŋkela nurde hayiŋ. \v 25 Munaŋ dufay buluŋ kerde asogo girde haŋ mar goyen bearar hende ma mere yirde hayiŋ. Bekkeŋde mere yirde keŋkela saba yirde heŋyabe Al Kuruŋ beleŋ mel goyen daha kura yirke mata buluŋmiŋ yubul teŋ Al Kuruŋ hitte biŋ mulgaŋ hekeb Al Kuruŋyen mere gote saba fudinde goyen keŋkela bebak tiwoŋ yeŋ nurdeya saba yirde hayiŋ. \v 26 Irdeb mel gobe Satanyen usi mere po gama irde haŋyen geb, saba yirde heŋyabe mel goyen sabage nurde buluŋde hite yeŋ biŋ bak yeke Satan gote usi go ma gama irwoŋ yeŋ nurdeya saba yirde hayiŋ. \c 3 \s1 Yesu mulgaŋ heŋ heŋ niŋ doyaŋ heŋ heŋ goyenterbe mata buluŋ kuruŋ forok yenayiŋ \p \v 1 Goyenpoga gayenter mat kuŋ nalu funaŋ beleŋ heŋ hikeb mata buluŋ kurayen kurayen forok yeke mata gote kanduk karkuwaŋ karkuwaŋ gore heŋ heŋniniŋ buluŋ wor po yirde hinayiŋ. Niŋgeb nalu gwahade forok yeŋ hinayiŋ goyen nurdeya ga hayiŋ. \v 2 Be, mata buluŋ gobe gahade: alya bereyabe yiŋgeŋ ge po nurdeb hora yad yad niŋ po dufay kuruŋ heŋ hinayiŋ. Irde ne epte yeŋ nurdeb Al Kuruŋya kadomya palap ma yirde nanyaŋ yirde teŋ hinayiŋ. Irde naniŋya miliŋyat mere ma gama irde hinayiŋ. Irde al kura beleŋ faraŋ yurde hinayiŋ gega, goke igiŋ ma nurd yuneŋ hinayiŋ. Irde megen niŋ mata wukkeŋ moŋ goyen po gama irde hinayiŋ. \v 3 Irde al hoyaŋ niŋ amaŋeŋ ma nurde hinayiŋ, al kura buluŋ yirtiŋ goyen halde ma yuneŋ hinayiŋ, irde mere buluŋ mat yirde hinayiŋ. Irde uliŋde po amaŋ hetek dufay epte ma fole irtek hinayiŋ, irde beremya dirŋeŋ weŋ yagoya gasa yirde buluŋ po yirde hinayiŋ. Irde mata igiŋ niŋbe amaŋeŋ ma po nurdeb \v 4 yiŋgeŋ igiŋ heŋ heŋ ge po nurde al usi yirde hinayiŋ. Irde kame kanduk forok yetek goyen ma keneŋya mali ga lawlaw yeŋ hinayiŋ. Irde usi dufay go gama irdeb dufaymiŋbe Al Kuruŋ gama irtiŋeŋbe uliŋde po amaŋ hetek mata buluŋ po gama irde hinayiŋ. \v 5 Al gwahade gobe hende hendem po Al Kuruŋ palap irde hinayiŋ geb, biŋde mat fudinde palap ird ird mata gote igineŋbe hubu wor po. Mel gobe hende hendem po Al Kuruŋ palap irde haŋ. Niŋgeb mata gwahade teŋ haŋ mar gobe yilwa yirde hoyaŋ muŋ po pat yeŋ hayiŋ. \p \v 6 Be, mata buluŋ gwahade teŋ haŋ mar goyen kurabe bere kura dufaymiŋ tareŋ moŋ araŋeŋ mata buluŋde kattek gote yare hurkuŋbe usi yirde biŋ yawarkeb yende yufukde heŋ usi meremiŋ go po gama irde haŋ. Bere gobe mata buluŋmiŋ bikkekbe Yesu beleŋ halde yuntiŋ gega, goyen go keŋkela ma bebak teŋbe gwaha ma dirtiŋ yeŋ kandukŋeŋ wor po nurde haŋyen. Irde mata buluŋ kurayen kurayen gwaha titek moŋ goyen titek yirkeb bada hetek moŋ geb, go po gama yirde haŋyen. \v 7 Bere gwahade gob saba hugiŋeŋ nurde haŋyen gega, Al Kuruŋyen mere gote saba fudinde goyen bebak teŋbe go hende tareŋ hetek yara gega, epte moŋ po. Niŋgeb usi saba mar bere buluŋ yirde haŋ goyen yeneŋ yilwa yirde hoyaŋ muŋ po pat yeŋ hayiŋ. \v 8 Munaŋ usi saba gore bere dufaymiŋ saŋiŋ moŋ goyen buluŋ yirde haŋ mar gobe bikkeŋ Isip niŋ doyaŋ al kuruŋ Fero yufukde heŋbe Fero beleŋ yinke karan mata teŋ hinaryum al irawa Yanisya Yambrisya yara. Irem goreb Al Kuruŋyen mere Mose beleŋ yiriŋ goyen asogo irde hinaryum gwahade goyen po, usi saba mar gobe Yesu niŋ mere yitiŋ gote saba fudinde goyen asogo irde haŋ. Mel gobe Uŋgura beleŋ dufay igiŋ kertek gasuŋbe teŋ pasi. Irde Yesu Kristu niŋ dufaymiŋ tareŋ ma irde haŋ. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ mel gobe diriŋne weŋ yeŋ ma nurd yuneŋ hi. \v 9 Yanisya Yambrisya beleŋ usi tiyaryum goyen kawan forok yeke al nurd pasi hekeb meremiŋ kuruŋ ma hiriŋ gwahade goyen po, mel goreb alya bereya usi yirde buluŋ yirde haŋ gega, al budam bebak teŋbe gama ma yirkeb usi meremiŋ gobe kuruŋ ma hiyyeŋ. \s1 Saba nurde hinhan goyen po gama irde hayiŋ \p \v 10 Be, ne beleŋ al saba dahade yirde mata dahade teŋ himyen, irde dufayne dahade kerde Al Kuruŋyen meteŋ teŋ himyen goyen keŋkela nurde ha gogo. Nebe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde himyen, irde al kura matamiŋ igiŋ hewoŋ yeŋ doyaŋ heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋ himyen. Irde alya bereya goke amaŋeŋ nurde yuneŋ himyen. Irde kanduk forok yeke goke mukku ma teŋ goya goya tareŋ po heŋ himyen. \v 11 Nebe al beleŋ buluŋ buluŋ nirde hike kanduk yeneŋ himyen gobe wawuŋ uŋkureŋ po moŋ. Antiok, Aikoniamyabe Listra taunya bana goŋ hinhemyabe ne ulner kanduk budam forok yamiŋ. Goyenterbe goŋ niŋ al beleŋ Yesu niŋ yitiŋ mere goke igiŋ ma nurde buluŋ buluŋ nirke goŋ heŋ heŋ niŋ meteŋeŋ wor po nirde hinhin. Gega goke mukku ma teŋ goya goya saŋiŋ po heŋ hinhem. Goŋ heŋ meteŋbe teŋ hinhem po. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ kanduk yeneŋ himeke neneŋbe faraŋ nurke gago hime. \v 12 Fudinde wor po, Yesu Kristuya awalikde po heŋ mata huwak po titek nurde haŋ mar kuruŋ gobe mata goke igiŋ ma nurde haŋ mar beleŋ asogo yirde buluŋ buluŋ yirke kanduk kuruŋ yeneŋ hinayiŋ. \v 13 Munaŋ mata buluŋ teŋ al usi yirde haŋ mar gobe mata buluŋ po teŋ kuŋ kuŋbe buluŋ wor po henayiŋ. Mel gobe Uŋgura beleŋ lom yirke mata buluŋde katnayiŋ. Goyenbe igiŋ hite yeŋ nurdeb al hoyaŋ saba igiŋ mat yirhet yeŋ buluŋ mat saba yirke al hoyaŋ goyen manaŋ buluŋde katnayiŋ. \p \v 14-15 Goyenpoga gebe Al Kuruŋyen mere asaŋde katiŋ gob ganuŋ mar beleŋ saba girde hinhan gobe nurde ha. Irde hako diriŋ heŋya mere goyen saba girde hike gote miŋ bebak teŋ hinhan goyen po waŋ waŋ gayenter manaŋ nurde ha gogo. Niŋgeb saba fudinde goyen tareŋ po tanarde hayiŋ. Al Kuruŋyen mere asaŋde katiŋ gobe mali mere asaŋde katiŋ gwahade moŋ. Hoyaŋ wor po. Asaŋde mere katiŋ goyen gigeŋ kapyaŋ heŋbe wuk yeŋbe Yesu Kristu niŋ dufayge tareŋ irariŋ. Irke Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋ bana hinhande mat gumulgaŋ tiyyiŋ gogo ha. \v 16 Al Kuruŋyen mere asaŋde katiŋ gobe tumŋaŋ Al Kuruŋ beleŋ bikkeŋ meteŋ marmiŋ ketal yurke asaŋde kayamiŋ geb tonŋeŋ yaŋ. Niŋgeb al kura beleŋ kapyaŋ hekeb mata damiŋbe fudinde goyen mere gore saba yirde mata buluŋmiŋ yikala yirke bebak teŋbe yubul teŋ haŋyen. Irde mere gore Al Kuruŋ diliŋde mata huwakbe gogo yeŋ yikala yirde hi. \v 17 Niŋgeb Al Kuruŋyen alya bereyabe Al Kuruŋyen mere beleŋ ep yirtiŋ hinayiŋ. Gogab meteŋ kurayen kurayen Al Kuruŋ diliŋde igiŋ gobe igiŋ ala po teŋ hinayiŋ. \c 4 \s1 Al Kuruŋ beleŋ meteŋ guntiŋ goyen tumŋaŋ pasi po yirayiŋ \p \v 1 Be, Yesu Kristube Doyaŋ Al Kuruŋ heŋ waŋbe al diliŋ gergeŋya kamtiŋya goyen tumŋaŋ gabu yirdeb al igiŋya buluŋya pota yirde matamiŋ gote muruŋgem nende gigen yunyeŋ. Niŋgeb Al Kuruŋya Yesu Kristuyat diliŋ mar mere saŋiŋ po gireŋ tihim. \v 2 Mere gobe gahade: Al Kuruŋyen mere tagalde tukuŋ hayiŋ. Irde hugiŋeŋ tagal tagal niŋ gitik po teŋ hayiŋ. Al beleŋ mere goyen nurde gama irnayiŋ ma gama ma irnayiŋ gega, gebe hugiŋeŋ tagal tagal niŋ gitik po teŋ hayiŋ. Irde mata buluŋmiŋ yeneŋbe sope yirde hayiŋ. Irde al kurab mata buluŋmiŋ goke yineŋ teŋ hayiŋ. Irde mata igiŋ teŋ teŋ dufaymiŋ saŋiŋ po yirde hayiŋ. Goyenbe gwaha yirde heŋyabe al goyen araŋ po matamiŋ igiŋ po hewoŋ yeŋ doyaŋ heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋ hayiŋ. Bekkeŋde po saba yirde hayiŋ. \v 3 Fudinde wor po kamebe alya bereya beleŋ saba fudinde nurtek ma yiryeŋ. Irde megen niŋ mata buluŋ titek dufay po gama irdeb saba kura uliŋde hapek yaŋ nurtek goyen saba dirnaŋ yeŋbe usi saba mar po budam yade hinayiŋ. \v 4 Usi saba mar yade hinayiŋ mar gobe saba fudinde nurtek goyen tubul teŋbe megen niŋ usi baraŋ po palŋa yirde fudinde yeŋ nurde gama yirde hinayiŋ. \p \v 5-6 Be, nebe Roma gabman beleŋ mayteke kami yeŋ bikkeŋ mere sege iramiŋ geb, megeŋ ga tubul teŋ kamtek nalunebe binde heŋ hi yeŋ nurde hime. Goke teŋbe nigeŋ Al Kuruŋ une yeŋ kamde kamde niŋ hugiŋeŋ gitik teŋ hime gago. Niŋgeb megen gar ulyaŋde hayiŋ kuruŋ gobe keŋkela po dufay heŋ ga mata teŋ hayiŋ. Kanduk yeneŋ hayiŋ gega, goke mukku ma teŋ goya goya tareŋ po hayiŋ. Meremiŋbe tagalde po hayiŋ. Gebe Al Kuruŋyen meteŋ al geb, meteŋ dahade kura gunyeŋ gobe tumŋaŋ pasi po irayiŋ. \v 7 Munaŋ nebe Al Kuruŋyen meteŋ niŋ igiŋ ma nurde haŋ mar beleŋ asogo nirde haŋyen gega, nebe goke kafura ma heŋ fole yird yird niŋ kurut wor po yeŋ himyen. Irde Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurd nurd mata goyen tareŋ po tanarde himyen. Irde kup yeŋ yeŋ karire haŋ mar beleŋ kup yeŋ kuŋ muruŋde forok yeŋ haŋ go gwahade goyen po, ne manaŋ Al Kuruŋ niŋ meteŋ teŋ teŋbe gago funaŋ kamtek nalune binde hihi. \v 8 Gwahade niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ huwak po neneŋbe yeŋ sopte waŋ waŋ nalure matane gote muruŋgem nunyeŋ. Goyenbe ne po moŋ, yeŋ mulgaŋ heŋ heŋ niŋ doyaŋ heŋ haŋ mar goyen tumŋaŋ matamiŋ huwak gote muruŋgem yunyeŋ. Yeŋbe alya bereyat mata igiŋya buluŋya goyen huwak mat po pota yirde gote muruŋgem yuneŋ yuneŋ al geb, gwaha po diryeŋ. \s1 Timoti, araŋeŋ po wayayiŋ \p \v 9-12 Munaŋ meteŋ kadniniŋ Demasbe megen niŋ mata goke dufay heŋ heŋ mata gore tuluŋ tike hapek yaŋ nurdeb nubul teŋ Tesalonaika taunde kuriŋ. Kresensbe Galesia naŋare kuriŋ. Irde Taitusbe Dalmesia naŋare kuriŋ. Munaŋ Tikikusbe Efesus taunde teŋ kermeke kukeb Luk po gab neya har. Niŋgeb gar waŋ waŋ beleŋ kura keneŋbe araŋeŋ po wayayiŋ. Goyenbe Makbe Al Kuruŋ beleŋ meteŋ nuntiŋ goyen igiŋ faraŋ nuryeŋ yeŋ nurde hime geb, waye yeŋyabe Mak ineŋ gab tumŋaŋ wayiryeŋ. \v 13 Irdeb amilne Troas taunde Karpusyen yare tubul timiriŋ goyen manaŋ teŋ wayayiŋ. Irde asaŋne yago manaŋ yad wayayiŋ. Goyenbe asaŋ sobam mere kaŋ bili irtiŋ goyen yad waŋ waŋ niŋ manaŋ bege sir ma yiyyeŋ. \p \v 14-15 Be, baras yade det kurayen kurayen yird yird meteŋ teŋ hi al Aleksanda gobe nende saba goke igiŋ ma nurde asogo nirde buluŋ wor po niryiŋ geb, al goyen keŋkela keneŋ hayiŋ. Moŋgo ge manaŋ buluŋ giryeŋ geb. Kame mata buluŋ tiyyiŋ goke Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ beleŋ wol hiyyeŋ. \p \v 16 Haŋkapya Roma gabmanyen merere huwarmiriŋya goyenterbe ne faraŋ nurtek mar miŋmoŋ. Hubu wor po. Faraŋ nurtiŋeŋbe tumŋaŋ kafura heŋ harhok nuneŋ busaharde pasi hamiŋ. Gega nubul teŋ busaharamiŋ mar goyen goke Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ nurd yunwoŋ yeŋ nurde hime. \v 17 Mel gobe gwaha tiyamiŋ gega, Doyaŋ Al Kuruŋne beleŋ, “Naŋa hoyaŋde hoyaŋde kuŋ merene tagalde tukayiŋ,” nineŋ meteŋ nunyiŋ goyen pasi ma irmiŋ geb, goke teŋbe yeŋ beleŋ ne merere huwarmiriŋ goyenterbe neya heŋ faraŋ nuryiŋ. Irkeb Roma gabman beleŋ nubul tiyamiŋ. Gobe dapŋa kafuram wor po kura laion beleŋ nisitek yara gega, Al Kuruŋ beleŋ gor mat nawaryiŋ gogo. \v 18 Be, Al Kuruŋbe asogone beleŋ buluŋ nirniŋ tikeb faraŋ nurke kuŋ kuŋ funaŋbe alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi bana goŋ nad niryeŋ. Niŋgeb yeŋ po hugiŋeŋ deŋem turŋuŋ yaŋ irde hitek. Fudinde wor po. \s1 Mere funaŋ \p \v 19 Be, Prisilaya uŋ Akwilaya, Onesiforusyen diriŋmiŋmiŋya gobe yeŋ ge dufay heŋ himyen goyen momoŋ yirayiŋ. \v 20 Erastusbe Korin taunde tubul timiriŋ. Munaŋ Trofimusbe garbam irke Miletus taunde gor tubul timiriŋ. \v 21 Gebe makaŋ buluŋ ma heŋ hikeya gar waŋ waŋ beleŋ kura keneŋbe araŋeŋ po wayayiŋ. Al Kuruŋ dirŋeŋ weŋ neya gar hite mar gare tumŋaŋ ge niŋ dufay heŋ haŋyen goyen momoŋ irayiŋ ninaŋ geb, gago ginhem. Go mar goyen kurabe Yubulus, Pudens, Linusyabe Klodia. \p \v 22 Be, Doyaŋ Al Kuruŋniniŋbe geya hiriryeŋ, irde Al Kuruŋ beleŋ geyabe geya haŋ marya goyen tumŋaŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hime. Gog po.