\id 2CO - Gwahatike NT [dah] -Papua New Guinea 2000 (DBL -2014) \h 2 Korin \toc1 Korin niŋ Yesuyen alya bereya hitte Pol beleŋ asaŋ sopte kayyiŋ \toc2 2 Korin \toc3 2Ko \mt1 2 Korin \mt2 Korin niŋ Yesuyen alya bereya hitte Pol beleŋ asaŋ sopte kayyiŋ \c 1 \p \v 1 Ne Polbe Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋde Yesu Kristuyen mere basaŋ al aposel hiyyeŋ yeŋ hoy niryiŋ. Niŋgeb nebe deŋ Korin taunde niŋ Yesuyen alya bereya sios Al Kuruŋ beleŋ doyaŋ dirde hi goya Al Kuruŋyen alya bereya Akaia naŋa bana haŋ mar kuruŋ goke meteŋ kadne Timotiya dufay uŋkureŋ po irde asaŋ gago kaŋ hime. \p \v 2 Adoniniŋ Al Kuruŋya Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristuya beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde bitiŋ yisikamke igiŋ hiwoŋ yeŋ nurde har. \s1 Pol beleŋ Al Kuruŋ igiŋ nurd unyiŋ \p \v 3 Be, Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu Naniŋ Al Kuruŋbe alya bereya buniŋeŋ yird yird mata gote miŋ al, irde al biŋ yurum yird yird mata gote miŋ al wor po. Niŋgeb Al Kuruŋ goyen turuŋ irde hitek. \v 4 Yeŋbe neŋ beleŋ kanduk kurayen kurayen bana hiteke bininiŋ yurum irde hiyen. Gogab yeŋ beleŋ dirde hiyen gwahade goyen po, neŋ wor al hoyaŋ kanduk kurayen kurayen bana haŋ mar goyen epte biŋ yurum yirde hitek. \v 5 Fudinde, Yesu Kristu kanduk karkuwaŋ yeneŋ hinhin gwahade goyen po, neŋ wor kanduk karkuwaŋ yeneŋ hityen geb, Al Kuruŋ beleŋ Yesu Kristu biŋ yurum irde hinhin gwahade goyen po, neŋ wor bininiŋ yurum yirde hiyen. \v 6 Niŋgeb kanduk yeneŋ hityen gobe bitiŋ yurum heŋ heŋya Al Kuruŋ beleŋ deŋ goyen dumulgaŋ teŋ teŋya goke teŋbe neŋ kanduk yeneŋ hityen gogo. Al Kuruŋ beleŋ bininiŋ yurum irde hiyen gobe deŋ wor bitiŋ yurum heŋ heŋ ge teŋ gwaha dirde hiyen. Irkeb deŋ wor kanduk karkuwaŋ neŋ yeneŋ hityen gwahade goyen yeneŋ haŋyen goyen goke mukku ma teŋ goya goya tareŋ po heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋ haŋyen. \v 7 Niŋgeb deŋ ge hekkeŋ nurde hite. Neŋ gayen kanduk karkuwaŋ yeneŋ hityen gwahade goyen po, deŋ wor kanduk yeneŋ haŋyen geb, Al Kuruŋ beleŋ bininiŋ yurum yirde hiyen gwahade po, bitiŋ wor yurum yirde hiyen goyen nurde hityen geb gago dineŋ hite. \p \v 8 Be, kadne yago, neŋ Esia\f + \fr 1:8 \ft Esia naŋa gobe gayenter niŋ Esia naŋa kuruŋ goke ma yitiŋ. Gayenterbe Turki ineŋ haŋyen.\f* naŋa bana heŋ kanduk karkuwaŋ yeneŋ hinhet goyen deŋ wor nurwoŋ yeŋ nurde hite. Neŋbe naŋa goyen bana heŋya kanduk yeneŋ hinhet gobe karkuwaŋ wor po geb, fole irtek meteŋeŋ wor po dirde hinhin. Irkeb kamtek yeŋ nurde hinhet. \v 9 Fudinde wor po, neŋbe bininiŋde mat wor po al beleŋ mudunke kamniŋ tihit yeŋ nurde hinhet. Goyenpoga neŋ hitte mata gwahade forok yiriŋ gobe neŋ beleŋ nindikeŋde saŋiŋde ma meteŋ teŋ al kamtiŋ yisaŋ heŋ hiyen al Al Kuruŋ gote tareŋde meteŋ teŋ teŋ ge teŋ kanduk gogo forok yiriŋ. \v 10 Al Kuruŋ gobe neŋ gayen kanduk kuruŋ bana heŋ kamniŋ tihit yeŋ nurtiriŋ goyab faraŋ durde dumulgaŋ tiyyiŋ. Yeŋbe kame wor gwahade po dirde hiyeŋ. Niŋgeb yeŋ beleŋ kanduk bana mat hugiŋeŋ faraŋ durde dad siŋa dirde hiyeŋ yeŋ nurdeb yeŋ ge po hekkeŋ nurde hityen. \v 11 Goyenbe kanduk bana mat dad siŋa dirde hiyeŋ gobe deŋ beleŋ neŋ ge gusuŋaŋ irde hikeb gogo wol heŋ faraŋ durde hiyeŋ. Niŋgeb al budam neŋ ge teŋ gusuŋaŋ irde hike Al Kuruŋ beleŋ gusuŋaŋmiŋ wol heŋbe neŋ gayen buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hiyeŋ goke mel gore Al Kuruŋ igiŋ nurde uneŋ hinayiŋ. \s1 Pol beleŋ Korin mar usi ma yiryiŋ goke yiriŋ \p \v 12 Be, neŋbe det uŋkureŋ kura goke turŋuŋ yaŋ nurde amaŋ heŋ hityen goyen goke dineŋ tihim. Gobe gahade: neŋ megen heŋyabe mataya meteŋya teŋ hityen gobe bininiŋde matbe fudinde yeŋ nurde hite. Deŋya hinhetya wor mataya meteŋya fudinde teŋ teŋ gobe tareŋ wor po tanarde hinhet. Gwaha teŋ hityen gobe nende saŋiŋde moŋ, Al Kuruŋyen tareŋde teŋ hityen. Irde megen niŋ alyen dufay wukkek ineŋ haŋyen goyen gama irde mata goyen ma teŋ hityen. Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hiyen go hende huwardeb mata gogo teŋ hityen. \v 13-14 Neŋbe mere gahade kaŋ hite gabe deŋ beleŋ igiŋ kapyaŋ heŋ bebak titek mat kaŋ hite. Irde mereniniŋ kurab bikkeŋ bebak tiyaŋ gwahade goyen po, mere kaŋ hite gayen tumŋaŋ keŋkela wor po bebak teŋ hiwoŋ yeŋ nurde goke doyaŋ heŋ hite. Gogab Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu waŋ waŋ nalurebe neŋ beleŋ deŋ ge turŋuŋ yaŋ nurde amaŋ heŋ hitek gwahade po, deŋ wor neŋ ge igiŋ turŋuŋ yaŋ nurde amaŋ heŋ hinayiŋ. \p \v 15 Nebe deŋ beleŋ matane gwahade goyen keneŋ keŋkela bebak tiyamiŋ yeŋ nurde hinhem geb, deŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ sopte guram dirde tareŋ dirwoŋ yeŋ nurdeb deŋ wa kuŋ deneŋ yeŋ nurde hinhem. \v 16 Nebe Masedonia naŋare kuŋ heŋya deŋ hitte forok yeŋ deneŋ gab kweŋ yeŋ nurde hinhem. Irde Masedonia naŋare mat mulgaŋ heŋ waŋ heŋya deŋ hitte kumekeb deŋ beleŋ faraŋ nurde beleŋ damu teŋ nunkeb igiŋ Yudia naŋare kweŋ yeŋ nurde hinhem. \v 17 Goyenbe dufay gwahade kirmiriŋ gobe keŋkela ma dufay heŋ mali kiryiŋ yeŋ nurde haŋ? Irde megen niŋ mar beleŋ, “Gwaha, ireŋ geb,” yeŋ gab, “Moŋ, go ma ireŋ,” yeŋ haŋyen gwahade goyen po, ne manaŋ gwaha teŋ himyen yeŋ nurde haŋ? Moŋ, gwahade moŋ. \v 18 Fudinde wor po, Al Kuruŋ beleŋ biŋa tiyyiŋ goyen go po gama irde hiyen gwahade goyen po, ne wor gwaha gwaha tiyeŋ dineŋbe goyen po gama irde himyen. Merene soŋ ma heŋ hiyen. \v 19 Gobe Al Kuruŋ Urmiŋ Yesu Kristu beleŋ “Gwaha gwaha tiyeŋ,” yeŋ gab, “Moŋ, gwaha ma tiyeŋ,” ma yeŋ hinhin geb, gogo ne wor yeŋ teŋ hinhin gwahade po teŋ himyen. Yeŋbe Timoti, Sailasyabe neya beleŋ deŋ hitte yeŋ ge tagalde hinhet al gogo. Yesu Kristu gobe Al Kuruŋyen dufay po gama irde hugiŋeŋ, “Gwaha, ireŋ geb,” yeŋ hiyen. \v 20 Gobe Al Kuruŋ beleŋ biŋa teŋ hinhin kuruŋ goyen Yesu Kristu beleŋ gama irde igineŋ forok yiryiŋ geb gago dineŋ hime. Gwahade niŋgeb neŋ beleŋ Al Kuruŋyen mere nurdeb Yesu Kristu niŋ teŋbe, “Fudinde wor po,” ineŋbe deŋem turŋuŋ yaŋ irde hityen. \v 21 Al Kuruŋbe neŋya deŋya tumŋaŋ saŋiŋ dirkeb Yesu Kristuya heŋ tareŋ po hite. Al Kuruŋ beleŋ neŋya deŋya tumŋaŋ megen niŋ mar hitte mat dad hoyaŋ muŋ diryiŋ. \v 22 Irde alya bereyamiŋ hitiŋ mar goyen nere yeŋ nurdeb bininiŋde soŋ irde Holi Spirit kiryiŋ. Holi Spirit gobe Al Kuruŋ beleŋ detmiŋ kura goke biŋa tiyyiŋ kuruŋ goyen kame dunyeŋ gobe fudinde yeŋ nurnayiŋ yeŋbe gogo Holi Spirit kiryiŋ. \p \v 23 Niŋgeb Korin taunde ma mulgaŋ himiriŋ gobe kanduk duntek ma nirkeb gogo mulgaŋ ma himiriŋ. Merene gabe fudinde moŋ kenem Al Kuruŋ beleŋ mununyeŋ. \v 24 Neŋbe deŋ beleŋ Al Kuruŋ niŋ dufaytiŋ tareŋ irde haŋ goyen iŋgogaha ma dirde hite. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋ niŋ dufaytiŋ saŋiŋ irtiŋ go hende tareŋ po huwarde haŋyen geb, deŋ amaŋ heŋ heŋ ge deŋya tumŋaŋ meteŋ teŋ hityen. \c 2 \pc \v 1 Niŋgeb sopte deŋ hitte kuŋ kanduk duneŋ duneŋ gobe igiŋ moŋ yeŋ nurdeb go ma kweŋ yeŋ dufay kirmiriŋ. \v 2 Gobe deŋ hitte kuŋ kanduk dunmeke bitiŋ misiŋ nurnayiŋbe al kura amaŋ hetek mata kura ma niryeŋ yeŋ nurdeb gogo dufay gwahade kirmiriŋ. Gwaha nirtek marbe buluŋ dirmeke bitiŋ misiŋ katnayiŋ mar deŋ gogo po geb. \v 3 Gwahade niŋgeb deŋ hitte ma kuŋbe asaŋ go wa kaŋ dunmiriŋ. Dufaynerbe goyenter deŋ hitte kumiriŋ manhan deŋ ge amaŋeŋ nurtekdebe mata buluŋtiŋ yeneŋ goke kandukŋeŋ nurmewoŋ yeŋ nurmiriŋ geb, gogo asaŋ po kaŋ dunmiriŋ. Irdeb kame kuŋ matatiŋ hoyaŋ henayiŋ goyen deneŋbe amaŋ heweŋ yeŋ nurde himyen. Ne amaŋ heweŋbe deŋ wor amaŋeŋ nurnayiŋ yeŋ nurde himyen. \v 4 Fudinde, asaŋ go kamiriŋyabe deŋ ge kandukŋeŋ wor po nurde bene misiŋ nirkeb esimiriŋ. Asaŋ go kamiriŋ gobe bitiŋ buluŋ yird yird niŋ ma kamiriŋ. Gwaha dirtiŋeŋbe deŋ ge amaŋeŋ wor po nurde duneŋ himyen goyen bebak tiwoŋ yeŋ nurdeb asaŋ gogo kamiriŋ. \s1 Pol buluŋ iramiŋ mar gote mata buluŋ goyen halde yunyiŋ \p \v 5 Goyenpoga deŋ haŋ bana goyen al kura kanduk forok yirde hiyen. Go al gobe kanduk forok yirke gore kura ne ma buluŋ nirde haŋyen, dindigeŋ goyen po buluŋ yirde haŋyen. Deŋ tumŋaŋ moŋ goyenbe, al kurabe buluŋ yirde haŋyen. \v 6 Niŋgeb al gote mata goke al budam igiŋ ma nurde merem yaŋ irde gote muruŋgem unaŋ. Deŋ beleŋ gwaha iraŋ gobe ep iraŋ yeŋ nurde hime. \v 7 Niŋgeb gayenterbe al gote mata buluŋ goyen halde uneŋbe biŋ yurum irnayiŋ. Gogab matamiŋ gote muruŋgem teŋ biŋ misiŋ wor po kateŋ hi goke kandukŋeŋ wor po ma nuryeŋ. \v 8 Niŋgeb deŋ beleŋ yeŋ ge fudinde wor po amaŋeŋ nurd uneŋ haŋ gobe gwaha mat ikala irwoŋ yeŋ nurde gusuŋaŋ dirde hime. \v 9 Ne beleŋ haŋkapya asaŋ kaŋ dunmiriŋ gobe saba dirmiriŋ kuruŋ goyen keŋkela gama irde haŋ ma dahade goyen bebak timewoŋ yeŋ nurdeb gogo asaŋ kamiriŋ. \v 10 Niŋgeb deŋ beleŋ merene gama irde al kurate mata buluŋ halde unnayiŋbe ne wor halde uneŋ. Fudinde, ne beleŋ al kurate mata buluŋ halde yuneŋ himyen gobe deŋ ge teŋ Yesu Kristu diliŋde halde yuneŋ himyen. Al kurate mata buluŋ halde yuntek haŋ kenem gwahade po dufay heŋya halde yuneŋ himyen. \v 11 Gogab Satan beleŋ neŋ gayen epte ma usi dirde buluŋ diryeŋ. Neŋbe Satan gote dufaybe dahade goyen nurde hityen geb, gago dineŋ hime. \s1 Yesu Kristu deŋembe kuruŋ heŋ hinhin \p \v 12 Be, ne beleŋ Yesu Kristu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen tagaleŋ yeŋbe Troas taunde kumiriŋ. Kuŋ gorbe meteŋ teŋ teŋ belŋeŋ bikkeŋ Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ gitik irde nuntiŋ goyen kinmiriŋ. \v 13 Gega kadne Taitusbe gor ma hinhin geb, goke bener kandukŋeŋ nurde hinhem. Niŋgeb gor niŋ mar yubul teŋbe Masedonia naŋare kumiriŋ. \p \v 14 Goyenpoga Al Kuruŋ beleŋ asogom haniŋde mat dawarke Yesu Kristuya heŋ asogomde meteŋ goyen hugiŋeŋ fole irde hite geb, goke Al Kuruŋ igiŋ nurde uneŋ himyen. Yeŋ beleŋ hulyaŋ dirke Yesu nurd uneŋ yeŋya awalikde heŋ heŋ gobe det hamŋeŋ igiŋ muŋ yara goyen tagalde tukuŋ hiteke al budam wor po nurtiŋ ala teŋ haŋyen. \v 15 Det hamŋeŋ igiŋ muŋ wor po Al Kuruŋ galak irde haŋyen gwahade goyen po, Yesu Kristu beleŋ meteŋmiŋ teŋ teŋ ge teŋ neŋ gayen dade Al Kuruŋ galak irtiŋ geb, alya bereya Al Kuruŋ beleŋ yumulgaŋ titiŋ marya yubul tike kak alare kutek haŋ marya goyen tumŋaŋ mereniniŋ nurde haŋyen. \v 16 Hamiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ yubul tike kak alare kutek haŋ mar hittebe bidak hamiŋ. Munaŋ Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitek haŋ mar hittebe hamiŋ igiŋ muŋ Al Kuruŋ hitte yumulgaŋ teŋ teŋ goyen. Meteŋ gobe tonŋeŋ yaŋ wor po geb, ganuŋ al beleŋ epte meteŋ goyen titek hi? Hubu wor po! \v 17 Goyenpoga neŋbe al budam wor po hora niŋ po nurdeb Al Kuruŋyen mere goyen det titmiŋeŋ kura yeŋ nurde haŋyen gwahade ma teŋ hityen. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋ beleŋ hulyaŋ yirke meteŋ teŋ haŋ mar gwahade goyen po, Yesu Kristuya heŋ bininiŋde mat fudinde wor po Al Kuruŋ beleŋ deneŋ hikeya mere tagalde kuŋ hityen. \c 3 \p \v 1 Be, gwaha yeŋ hitekeb deŋ beleŋ nurdembe yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ haŋ yeŋ nurde haŋ? Gwahade ma nurde haŋ kenem al kura beleŋ teŋ haŋyen gwahade goyen po, deŋ beleŋ neŋ gake hekkeŋ nurwoŋ yeŋ al hoyaŋ beleŋ kura neŋ ge asaŋ kura kaŋ deŋ goyen dunwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irtek hite yeŋ nurde haŋ? Ma asaŋ goyen deŋ beleŋ neŋ niŋ kaŋ dunwoŋ yeŋ gusuŋaŋ dirtek hite yeŋ nurde haŋ? Moŋ, gwahade moŋ! \v 2 Gwaha titŋeŋbe al budam wor po matatiŋ yeneŋ sabaniniŋbe fudinde yeŋ neŋ ge hekkeŋ nurtek po haŋ geb, asaŋ kura neŋ gayen gake al hoyaŋ beleŋ kapyaŋ heŋ hekkeŋ nurtek yeŋ bininiŋde katiŋ asaŋ gobe deŋ gogo yeŋ nurde hite. \v 3 Fudinde, Yesu Kristu niŋ teŋ neŋ beleŋ meteŋ teŋ hinhet gote igineŋbe deŋ gogo. Niŋgeb deŋbe Yesu Kristu beleŋ asaŋ kaŋ neŋ hitte teŋ kerke watiŋ go gwahade goyen. Asaŋ gobe al beleŋ kaŋ kaŋde niŋ kutum teŋ katiŋ yara moŋ, Yesu Kristu beleŋ Al Kuruŋ gwahader hiyen gote Holi Spirityen tareŋde katiŋ go goyen. Asaŋ gobe hora parwek hende ma katiŋ, al biŋde katiŋ. \p \v 4 Neŋbe Yesu Kristu beleŋ faraŋ durke Al Kuruŋ diliŋde deŋbe neŋ ge teŋ katiŋ asaŋ yeŋ nurde dufayniniŋ hek irde hite. \v 5 Fudinde, neŋbe Al Kuruŋyen meteŋ teŋ teŋ saŋiŋbe neŋ hitte mat ma forok yeŋ hi geb nindigeŋde tareŋde meteŋ goyen titek yetek moŋ. Meteŋ go teŋ teŋ tareŋ gobe Al Kuruŋ hitte mat po waŋ hi. \v 6 Yeŋ po ga biŋa gergeŋ tiyyiŋ goyen neŋ beleŋ igiŋ goke meteŋ teŋ hitek saŋiŋ duntiŋ. Tareŋmiŋ gobe Moseyen saba asaŋde katiŋde mat ma watiŋ, Holi Spirit hitte mat watiŋ. Moseyen sabarebe al beleŋ mata buluŋ kura tiyyeŋ gobe Al Kuruŋ diliŋde kamtiŋ yitiŋ gega, al kura mata go tubul tiyyeŋbe Holi Spirit beleŋ Al Kuruŋ diliŋde al gergeŋ iryeŋ geb, gago meteŋ goyen teŋ teŋ tareŋbe Holi Spirit hitte mat watiŋ dineŋ hime. \s1 Al Kuruŋ beleŋ biŋa gergeŋ tiyyiŋ gobe turŋuŋ yaŋ wor po \p \v 7 Be, Al Kuruŋ beleŋ sabamiŋ hora parwek hende kaŋ Israel mar saba yird yird meteŋ Mose unyiŋ goyenterbe Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ goyen forok yiriŋ. Irkeb Mose kimiŋde melak hiriŋ. Al Kuruŋyen saŋiŋ turŋuŋ yaŋ Mose kimiŋde melak heŋ forok yiriŋ gobe heŋ ga ma hubu hetek det gega, Israel mar diliŋdeb tareŋ wor po geb, keneŋ keneŋmiŋ meteŋeŋ wor po yirde hinhin. Moseyen sababe epte ma al kura Al Kuruŋ diliŋde al gergeŋ irtek gega, Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ go miŋyaŋ hinhin. \v 8 Niŋgeb Moseyen saba gote folek Holi Spirityen meteŋ gote saŋiŋ turŋuŋ yaŋbe dahade hiyyeŋ yeŋ nurde haŋ? Kuruŋ wor po, Moseyen saba gote folek wor po! \v 9 Moseyen saba gote meteŋbe al merem yaŋ yird yird gega, tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ. Niŋgeb Holi Spirityen meteŋ al huwak yird yird gote tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋbe Moseyen saba gote folek wor po! \v 10 Fudinde, saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ bikkek gobe tareŋ hoyaŋ turŋuŋ yaŋ gergeŋ gore fole irtiŋ geb, tareŋ turŋuŋ yaŋ bikkek gobe gayenterbe hubu hiyuŋ. \v 11 Moseyen saba gobe muŋ kura heŋ ga hubu hetek hinhin gega, Al Kuruŋyen saŋiŋ turŋuŋ yaŋ hiriŋ. Niŋgeb Holi Spirityen meteŋ hugiŋ hitek gote tareŋ turŋuŋ yaŋbe Moseyen saba gote folek wor po! \p \v 12 Niŋgeb neŋbe Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ goyen goke doyaŋ heŋ hite geb, al beleŋ buluŋ dird dird niŋ kafura ma heŋ meremiŋ kawan po tagalde hityen. \v 13 Mosebe Al Kuruŋyen saŋiŋ turŋuŋ yaŋ goyen agat urde kimiŋde forok yiriŋ goyen aymuk irde hubu heŋ hinhin goyen wor Israel mar beleŋ daha kennak yeŋbe amil teŋ kimiŋ aw uryiŋ. Gega neŋbe Mose beleŋ kimiŋ aw uryiŋ gwahade ma teŋ kawan po Al Kuruŋyen mere tagalde hityen. \v 14 Goyenpoga Israel mar gobe dufaymiŋ pet titiŋ hinhan gwahade goyen po, gayenter wor Moseyen kimiŋde amil aw urtiŋ go gwahade yara dufaymiŋ pet titiŋ goyen Yesu Kristuya hikeb Al Kuruŋ beleŋ teŋ siŋa irwoŋ gega, yeŋya ma haŋ geb, dufaymiŋ pet titiŋde po haŋ. Niŋgeb biŋa bikkek Al Kuruŋ beleŋ tiyyiŋ goyen asaŋde katiŋ gobe kapyaŋ heŋ haŋ gega, bebak ma teŋ haŋ. \v 15 Fudinde wor po, gayenter wor Israel mar gobe amil gore dufaymiŋ pet titiŋde po heŋya Moseyen saba kapyaŋ heŋ haŋ geb, Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ goyen go ma keneŋ haŋ. \v 16 Goyenpoga al kura Doyaŋ Al Kuruŋ hitte mulgaŋ heŋ kuyeŋbe biŋ pet titiŋ amil goyen Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ teŋ siŋa iryeŋ. \v 17 Be, “Doyaŋ Al Kuruŋ” yeŋ hime gobe Holi Spirit niŋ yeŋ hime. Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristuyen Holi Spiritbe mata buluŋde mat al yad siŋa yirkeb mata buluŋ yufukde ma hinayiŋ. \v 18 Niŋgeb bininiŋde amil po pet titiŋ yara goyen teŋ siŋa irde Doyaŋ Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ goyen neŋ hitte kawan irde hite. Irkeb saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ neŋ hitte heŋ kuruŋ heŋ hiyeŋ gore tareŋ dirkeb mataniniŋya dufayniniŋyabe Al Kuruŋyen yara heŋ hinayiŋ. Tareŋ turŋuŋ yaŋ gobe Doyaŋ Al Kuruŋ hitte mat watiŋ. Doyaŋ Al Kuruŋ gobe Holi Spirit. \c 4 \s1 Neŋbe Al Kuruŋyen meteŋ titek mar moŋ gega, buniŋeŋ dirke meteŋmiŋ teŋ hityen \p \v 1 Niŋgeb neŋbe Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde Holi Spirityen meteŋ gayen duntiŋ geb, meteŋ ga teŋ teŋ ge piŋeŋ ma heŋ hityen. \v 2 Irde mata memyak kura banare po teŋ hityen kuruŋ goyen yubul po titiriŋ. Irde al usi ma yirdeb Al Kuruŋyen mere buluŋ ma irde hityen. Gwahade yarabe mere fudinde goyen keŋkela po kawan tagalde hityen. Irkeb al tumŋaŋ Al Kuruŋ diliŋde mata huwak teŋ hityen goyen deneŋbe biŋde mat fudinde wor po neŋbe al dahade goyen bebak teŋ haŋyen. \v 3 Goyenpoga Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ neŋ beleŋ tagalde hityen goyen al kura bebak ma teŋ haŋ kenem mel gobe kak alare kutek mar geb, gogo mere igiŋ gote miŋ bebak ma teŋ haŋ. \v 4 Yeŋbe gayenter uŋgura megen haŋ gore biŋ pet titiŋ geb, Yesu Kristuyen tareŋ turŋuŋ yaŋ goke yitiŋ mere igiŋ gote igineŋ igiŋ wor po hulsi yara goyen keneŋ bebak ma teŋ haŋ. Yesu Kristu beleŋ Al Kuruŋbe al gwahade yeŋ kawan irde hi. \v 5 Fudinde, neŋbe nindikeŋ ge ma tagalde hityen. Yesu Kristube Doyaŋ Al Kuruŋ, irde neŋbe Yesu Kristu niŋ teŋbe dende meteŋ mar hitiŋ goyen goke tagalde hityen. \v 6 Go teŋ hityen gobe, “Kidoma bana mat hulsi forok yiwi,” yiriŋ al Al Kuruŋ beleŋ bininiŋ bana meremiŋ bebak teŋ teŋ saŋiŋ hulsi yara goyen kiryiŋ geb, gogo gwaha teŋ hityen. Yeŋ beleŋ bininiŋ bana meremiŋ bebak teŋ teŋ tareŋ kiryiŋ gobe Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ Yesu Kristu hitte mat forok yeŋ hiyen goyen keneŋ bebak tinayiŋ yeŋbe gogo kiryiŋ. \p \v 7 Be, neŋbe saŋiŋniniŋ ga moŋ geb, Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ keneŋ bebak teŋ teŋ tareŋ goyen bininiŋ bana kertek epte moŋ gega, saŋiŋ goyen neŋ bana kiryiŋ. Gobe Al Kuruŋyen tareŋ kuruŋ wor po gobe nende moŋ, Al Kuruŋ hitte mat watiŋ goyen al yikala yird yird niŋ gogo kiryiŋ. \v 8 Niŋgeb neŋbe kanduk kurayen kurayen kurhan mat mat hikaka dirde haŋyen gega, yul ma yeŋ hityen. Kurarebe dumetek dirtek dirde haŋyen gega, mukku ma teŋ hityen. \v 9 Al beleŋ buluŋ buluŋ dirde haŋyen gega, Al Kuruŋbe dubul ma teŋ hiyen. Kurab muduneŋ haŋyen gega, go ma kamde hityen. \v 10 Neŋbe Yesu uliŋ misiŋ kuruŋ kateŋ kamyiŋ gwahade goyen po, neŋ ulniniŋde wor hugiŋeŋ kanduk yeneŋ heŋya kuŋ hityen. Gogab Yesu kamyiŋde mat huwaryiŋ tareŋ gobe neŋ hitte wor forok yiyyeŋ. \v 11 Fudinde, neŋbe dilniniŋ gergeŋ hite gega, Yesu niŋ teŋ meteŋ teŋ kuŋ hitekeb al beleŋ hugiŋeŋ mudunke kamtek beleŋ po hityen. Gogab yeŋ kamyiŋde mat huwaryiŋ saŋiŋ gobe neŋ ulniniŋ belŋeŋ hi gayenter wor kawan forok yiyyeŋ. \v 12 Niŋgeb neŋbe Yesu niŋ teŋ meteŋ teŋ kanduk yeneŋ kamtek po hityen. Gega kanduk yeneŋ heŋya meteŋ teŋ hityen gote igineŋbe deŋ gogo Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ bana haŋ. \p \v 13 Be, Al Kuruŋyen asaŋdebe gahade katiŋ hi: \q1 “Al Kuruŋ niŋ dufayne tareŋ irmiŋ. \q1 Niŋgeb yeŋ ge tagalde himyen,” yitiŋ. \rq Tikiŋ 116:10\rq* \m Niŋgeb yitiŋ gwahade po, neŋ wor yeŋ ge dufayniniŋ tareŋ irtiriŋ geb, yeŋ ge tagalde hityen. \v 14 Neŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu kamyiŋde mat isaŋ hiriŋ al gore neŋ wor Yesu isaŋ hiriŋ gwahade po disaŋ hiyyeŋ, irde deŋya neŋya tumŋaŋ dukukeb yeŋya hitek yeŋ nurde hityen geb, yeŋ ge tagalde hityen. \v 15 Mata gwahade kuruŋ gobe deŋ ge teŋ forok yeŋ haŋyen. Gogab Al Kuruŋ beleŋ al buniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yird yird gobe kuruŋ heŋ hike al budam wor po goke Al Kuruŋ igiŋ nurde uneŋbe deŋem turŋuŋ yaŋ wor po irnayiŋ. \p \v 16 Niŋgeb kanduk yeneŋbe Al Kuruŋyen meteŋ teŋ teŋ ge mukku ma teŋ hityen. Fudinde, ulniniŋbe alik heŋ saŋiŋ miŋmoŋ heŋ hite. Gega dufayniniŋdebe hugiŋeŋ gise haŋka gergeŋ heŋ hite. \v 17 Neŋbe gayenter kanduk mukŋeŋ belŋeŋ ge yeneŋ hitere gor mat tareŋ heŋbe Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ gwahader hiyeŋ go bana hitek yeŋbe gogo dufayniniŋdeb hugiŋeŋ gergeŋ po heŋ hite. Al Kuruŋyen saŋiŋ turŋuŋ yaŋ gobe igiŋ wor po, kanduk kurayen kurayen kuruŋ gote folek wor po. \v 18 Niŋgeb neŋbe megen niŋ det kawan yentek goyen yad yad niŋ ma nurde hityen. Det kura Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ goyen yad yad niŋ po nurde hityen. Gobe megen niŋ det kawan yentek gobe hugiŋeŋ ma hinayiŋ gega, Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ det gobe gwahader hinayiŋ geb, goyen yad yad niŋ po nurde hityen. \c 5 \pc \v 1 Be, ga dineŋ hime gabe megen heŋya ulniniŋ ya yara gayen kamtekeb bida henayiŋ geb, gago dineŋ hime. Nende ya wor po gwahader hinayiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ gasuŋmiŋde yirde dunyeŋ yeŋ nurde hite. Ya gobe al haniŋde ma yirnayiŋ, Al Kuruŋ beleŋ po yiryeŋ. \v 2 Niŋgeb megen gar ulniniŋ gaya heŋ kanduk yeneŋ heŋyabe kame Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ ulniniŋ gergeŋ goya heŋ heŋ niŋ doyaŋ heŋ hityen. \v 3 Doyaŋ heŋ hityen gobe kame kamteke Al Kuruŋ beleŋ ulniniŋ gergeŋ uliŋ umŋa yara hor yirde dunke tonniniŋbe kupsoŋ ma hiyyeŋ geb, gogo doyaŋ heŋ hityen. \v 4 Fudinde, kamde ulniniŋ ga yubul titewoŋ yeŋ ma nurde hite. Gwahade yarabe ulniniŋ gergeŋ Al Kuruŋ beleŋ yirde dunyeŋ goyen hor yirde dunwoŋ yeŋ nurde hite. Gogab ulniniŋ megen niŋ kame bida hetek gayenbe Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ ulniniŋ gergeŋ gore gasuŋeŋ tiyyeŋ. Niŋgeb goyen goke po dufay heŋ doyaŋ heŋya daha naŋa gab forok yeweŋ tiya yeŋ kandukŋeŋ nurdeb ŋuraŋ teŋ hityen. \v 5 Be, Al Kuruŋbe mata gwahade forok yeŋ yeŋ ge neŋ gayen diryiŋ. Irde mata goyen kame forok yiyyeŋ gobe neŋ beleŋ fudinde yeŋ nurnayiŋ yeŋbe gogo Holi Spirit dunyiŋ. \p \v 6 Niŋgeb goke teŋbe hugiŋeŋ tareŋ po heŋ hityen. Irde megen gar ulniniŋ gaya heŋya Doyaŋ Al Kuruŋya awalik heŋ heŋ gobe ulniniŋ gergeŋ dunyeŋ goya heŋ yeŋya bindere wor po hitek gwahade moŋ, gisaw yarham hite yeŋ nurde hityen. \v 7 Gega ga kuŋ hite gabe Doyaŋ Al Kuruŋbe dilniniŋde keneŋya ma kuŋ hite. Kawan ma keneŋ hite gega, dufayniniŋ po yeŋ ge tareŋ irdeya kuŋ hite. \v 8 Fudinde, neŋbe dufay go hende saŋiŋ heŋ hityen. Irdeb ulniniŋ ga yubul teŋ Doyaŋ Al Kuruŋ hitte hurkuŋ yeŋya hitewoŋ yeŋ nurde hityen. \v 9 Niŋgeb ulniniŋ gaya hite gayenter ma, yubul teŋ Doyaŋ Al Kuruŋ hitte hurkutek daw goyenbe yeŋ beleŋ amaŋeŋ nurtek mata po teŋ hitewoŋ yeŋ nurde hityen. \v 10 Gobe kame Yesu Kristu beleŋ al igiŋya buluŋya pota yirde gote muruŋgem yunyeŋ goyenterbe neŋ tumŋaŋ yeŋ diliŋ mar huwartek geb, gogo yeŋ amaŋeŋ nurtek mata po teŋ teŋ ge dufay heŋ hityen. Be, neŋ merere huwardeb megen gar ulniniŋ gaya heŋya mata teŋ hitiŋ kuruŋ gote muruŋgem yawartek. Yeŋ beleŋ gab mataniniŋ igiŋya buluŋya gote muruŋgem dunyeŋ. \s1 Al Kuruŋya awalik heŋ heŋ \p \v 11 Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋ palap irde kafura ird ird matabe dahade goyen keŋkela nurde hityen geb, al hoyaŋ wor nurde gama irnayiŋ yeŋ mere yird yird niŋ kurut yeŋ hityen. Neŋ beleŋ meteŋ go teŋ hityen gobe Al Kuruŋ beleŋ neŋbe al gwahade yeŋ keŋkela nurd duneŋ hikeya meteŋ go teŋ hityen. Niŋgeb deŋ wor bitiŋ bana mat keŋkela nurd duneŋ hiwoŋ yeŋ nurde hite. \v 12 Be, ga dineŋ hite gabe neŋ gayen turuŋ dirnaŋ yeŋ kurut yeŋ hite? Moŋ, gwahade moŋ. Gwaha titŋeŋbe deŋ ge meteŋ teŋ hinhet goke dindikeŋ ge turŋuŋ yaŋ nurde amaŋ heŋ hinayiŋ yeŋbe gago dineŋ hite. Gogab al kura al deŋem yaŋ heŋ heŋ ge po nurdeb mata igiŋ al biŋde mat forok yeŋ haŋyen goke ma nurde haŋyen mar gote mere goyen deŋ beleŋ igiŋ wol henayiŋ. \v 13 Neŋbe gwahade geb, nindikeŋ ge ma nurde hityen. Niŋgeb al kura beleŋ neŋ gayen kukuwa heŋbe mata gogo teŋ haŋ yeŋ deneŋ hinayiŋ gobe Al Kuruŋ niŋ po teŋbe gogo teŋ hitek. Irde keŋkela dufay heŋ mata teŋ haŋ yeŋ deneŋ hinayiŋ go wor deŋ ge teŋbe gogo teŋ hitek. \v 14 Gobe Yesu Kristu beleŋ neŋ gayen bubulkuŋne wor po yeŋ nurd duntiŋ gore bininiŋde mat wor po yeŋ ge meteŋ teŋ hitek po dirde hi geb, gogo gwaha teŋ hitek. Irde det uŋkureŋ kura bebak titiŋyen hite gobe gahade: al uŋkureŋ Yesu Kristu beleŋ al megen niŋ kuruŋ gate mata buluŋmiŋ ge teŋ kamyiŋ geb, go mar goyen wor tumŋaŋ kamtiŋ yara heŋ mata buluŋ gote yufuk bana ma haŋ. \v 15 Yesu Kristu kamyiŋ gobe albe yiŋgeŋ ge po ma nurdeb yeŋ ge teŋ kamde sopte huwaryiŋ al Yesu Kristu goke po hinayiŋ yeŋbe gogo kamyiŋ. \p \v 16 Niŋgeb neŋbe megen niŋ alyen dufay hende huwarde al hoyaŋde mata goyen yeneŋ igiŋ ma buluŋ tahaŋ ma yeŋ hityen. Neŋ wor bikkeŋbe soŋ heŋ megen niŋ alyen dufay hende huwarde Yesu Kristube al gwahade yeŋ ma nurdeb buluŋ mat nurd untiriŋ. Gega gayenterbe gwaha ma teŋ hityen. Hubu wor po. \v 17 Niŋgeb al kura Yesu Kristuya hiyeŋ al gobe Al Kuruŋ diliŋde al gergeŋ wor po hiyyeŋ. Fudinde, det bikkekbe hubu heke det gergeŋ igiŋ goyen po forok yenayiŋ \v 18 Det gergeŋ kuruŋ gote miŋ albe Al Kuruŋ. Yeŋ beleŋ Yesu Kristu teŋ kerke waŋbe neŋ ge teŋ kamyiŋ. Al Kuruŋbe gwaha mat neŋya awalik hitiriŋ. Irdeb al hoyaŋ wor yeŋya awalik heŋ hinayiŋ yeŋ meteŋ dunyiŋ. \v 19 Fudinde, alya bereya megen haŋ gore Yesu Kristuya hikeb Al Kuruŋ beleŋ awalik yirde mel gote mata buluŋ goke ma nurde hiyen. Irde yeŋya mel goya awalik heŋ heŋ mata goke tagalde tukuŋ tukuŋ meteŋ goyen neŋ gayen dunyiŋ. \v 20 Niŋgeb neŋbe Yesu Kristu niŋ teŋbe meremiŋ basaŋ heŋ tagalde hite. Irde Al Kuruŋ beleŋ deŋ ge nurde mere dirtiŋ goyen momoŋ dirde hinhet. Niŋgeb Al Kuruŋya awalikde hinayiŋ yeŋ Yesu Kristu niŋ teŋbe gago eseŋ mere dirde hite. \v 21 Al Kuruŋbe neŋ gayen Yesu Kristuya heŋ yiŋgeŋde alya bereya huwak henayiŋ yeŋbe Yesu Kristu mata buluŋ miŋmoŋ goyen neŋ ge teŋ mata buluŋ miŋyaŋ al yara iryiŋ. \c 6 \p \v 1 Irde Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hiyen goyen det titmiŋeŋ kura yeŋ ma nurde hinayiŋ. Neŋbe Al Kuruŋyen meteŋ mar kadtiŋ geb, gago mere tareŋ po dirde hite. \v 2 Goke teŋbe Al Kuruŋ beleŋ asaŋmiŋde gahade yiriŋ: \q1 “Deŋ igiŋ dirtek nalu hekeb gusuŋaŋtiŋ nurmiriŋ. \q1 Irde dumulgaŋ teŋ teŋ nalu hekeb faraŋ durmiriŋ,” yitiŋ. \rq Aisaia 49:8\rq* \m Niŋgeb gayenter gayenbe Al Kuruŋ beleŋ igiŋ dirtek nalu, irde dumulgaŋ teŋ teŋ nalu geb, Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hi goyen det titmiŋeŋ kura yeŋ ma nurde hinayiŋ. \s1 Polbe kanduk kurayen kurayen bana hinhin \p \v 3 Be, neŋbe al kura Al Kuruŋ gama irniŋ yekeb beleŋmiŋ pet pet ma teŋ hityen. Gogab al kura beleŋ meteŋniniŋ ge ulniniŋde merem yaŋ ma dirnayiŋ. \v 4 Gwaha titŋeŋbe mata teŋ hityen goreb neŋ gayen Al Kuruŋyen meteŋ mar yeŋ kawan irde haŋ. Mata teŋ hityen gobe gahade: kanduk yeneŋ mukku ma teŋ goya goya tareŋ po heŋ hityen. Neŋbe kanduk karkuwaŋ kurayen kurayen bana hityen. \v 5 Kurareb muduneŋ hinhan, koyare derde hinhan. Irde kurareb al gabu irde buluŋ buluŋ dirde hinhan. Be, kurarebe meteŋ saŋiŋ po teŋ wawuŋ ma ferde hinhet. Irde biŋge kamde hinhet. \v 6 Neŋbe Al Kuruŋ diliŋde mata wukkek po teŋ hityen, Al Kuruŋ keŋkela nurd uneŋ yeŋya awalikde hityen, al kura matamiŋ igiŋ hewoŋ yeŋ doyaŋ heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋ hityen, al hoyaŋ igiŋ igiŋ yirde hityen. Irde Holi Spiritya heŋ bininiŋde mat fudinde wor po al hoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ hityen. \v 7 Irde mere fudinde po tagalde hityen, irde Al Kuruŋyen tareŋde meteŋ teŋ hityen. Irde asogoniniŋ uŋguraya fuleŋa teŋ teŋ ge fuleŋare niŋ bidila yara mata huwak goyen tareŋ po yanarde hityen. Hanniniŋ yase beleŋ po moŋ, tapa beleŋ manaŋ yanarde hityen. \v 8 Be, al kurabe deŋniniŋ turŋuŋ yaŋ dirde, kurabe ulniniŋde merem yaŋ dirde haŋyen. Irde al kurabe neŋ ge buluŋ mat tagalde haŋyen, kurabe igiŋ mat tagalde haŋyen. Be, al kura beleŋ neŋbe usi mar dineŋ haŋyen gega, neŋbe mere fudinde po teŋ hityen. \v 9 Neŋbe al kura ma nurd duntiŋ yara hityen gega, al budam nurd duneŋ haŋyen. Irde kamtek wor po hityen gega, gago dilniniŋ gergeŋ hite. Irde muduneŋ buluŋ dirde haŋyen gega, kamde ma hityen. \v 10 Neŋbe nindigeŋ ge buniŋeŋ nurde hitek yara gega, hugiŋeŋ amaŋ heŋ hityen. Irde neŋbe al siksukŋeŋ deneŋ haŋyen gega, al budam faraŋ yurteke igiŋ heŋ haŋyen. Neŋbe megen niŋ detniniŋ miŋmoŋ hityen gega, Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ detbe epte wor po hityen. \p \v 11 Be, deŋ Korin taunde niŋ mar, deŋ mere dirde heŋyabe mere kura bana ma yerde hityen. Bininiŋdebe deŋ ge po nurde hityen. \v 12 Deŋ ge amaŋeŋ nurd nurd mata gobe bada ma heŋ hityen. Goyenpoga deŋ beleŋ neŋ ge amaŋeŋ nurd nurd mata goyen bada heŋ haŋ. \v 13 Niŋgeb bininiŋde deŋ ge nurde hite gwahade goyen po, deŋ wor bitiŋde mat wor po neŋ ge nurde hinayiŋ. Mere gabe igiŋ bebak tinayiŋ yeŋ al kura urmiŋ bebak titek mat saba iryeŋ go gwahade goyen mere dirde hime. \s1 Neŋbe Al Kuruŋyen ya balem \p \v 14 Be, deŋbe Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ saŋiŋ ma irtiŋ marya gabu ma heŋ hinayiŋ. Gobe mata huwakya mata buluŋyabe hoyaŋ hoyaŋ wor po, irde hulsiya kidomaya wor epte ma gabu hiriryeŋ. \v 15 Irde Yesu Kristuya Satanyabe epte ma awalikde hiriryeŋ. Irde Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ marya al gwaha ma teŋ haŋ maryabe hoyaŋ hoyaŋ wor po. \v 16 Irde Al Kuruŋyen ya balemya uŋgura doloŋ yird yird ya goya wor hoyaŋ hoyaŋ wor po geb, gago dineŋ hime. Fudinde, neŋbe Al Kuruŋ gwahader hitiŋ gote ya balem wor po. Goke teŋbe Al Kuruŋ beleŋ asaŋmiŋde gaha yiriŋ: \q1 “Nebe mel goya heŋ yeŋya kuŋ heŋ. \q1 Irde yende Al Kuruŋ hemekeb yeŋbe nere alya bereya henayiŋ.” \rq Liwai 26:11-12; Yeremaia 32:38; Esekiel 37:27\rq* \b \m \v 17 Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ, \q1 “Deŋbe mata buluŋ mar goyen bana mat siŋare kateŋ hoyaŋ hinayiŋ. \q1 Det kura delner buluŋ gobe go ma tanarde hinayiŋ. \q1 Merene gayen gama irde hinayiŋbe dawareŋ. \rq Aisaia 52:11; Esekiel 20:34,41; Yuwarwar 18:4\rq* \q1 \v 18 “Irdeb nebe Nanatiŋ hemekeb deŋbe urne weŋya werne weŋya henayiŋ. \q1 Mere gabe Doyaŋ Al Kuruŋ tareŋmiŋ kuruŋ wor po gore tiyyiŋ,” yitiŋ hi. \rq 2 Samuel 7:14; 7:8; Yeremaia 31:9\rq* \c 7 \p \v 1 Be, kadne yago, Al Kuruŋ beleŋ biŋa gwahade neŋ hitte tiyyiŋ geb, ulniniŋya tonniniŋya buluŋ yirtek det kuruŋ goya tumŋaŋ ma heŋbe mataniniŋbe wukkek po yirde hitek. Irde Al Kuruŋ palap ird ird mata teŋ Al Kuruŋ diliŋde wukkek heŋ heŋniniŋ kuruŋ gobe upsiŋeŋ wor po irtek. \s1 Polbe Korin niŋ mar Yesu niŋ biŋ mulgaŋ hamiŋ goke amaŋ hiriŋ \p \v 2 Be, deŋbe bitiŋde neŋ ge nurde hinayiŋ. Neŋbe al kura buluŋ ma yirde hityen, irde al kurate dufay buluŋ ma yirde hityen. Irde almet det komkom ma heŋ hityen. \v 3 Ga dineŋ hime gabe deŋ beleŋ mata buluŋ tike goke ma dineŋ hime. Neŋbe bininiŋde mat deŋ ge amaŋeŋ nurd duneŋ hityen geb, diltiŋ gergeŋ hinayiŋ ma kamnayiŋ kura goyenbe neŋ manaŋ gwaha po titek yeŋ nurde hityen goyen bikkeŋ momoŋ dirmiriŋ. \v 4 Nebe deŋ ge hekkeŋ wor po nurde himyen. Irde dende matatiŋ goke nigeŋ ge turuŋ turuŋ wor po teŋ himyen. Deŋ mata igiŋ teŋ haŋyen gore saŋiŋ wor po nirde hiyen. Irde kanduk kurayen kurayen bana himyen gega, amaŋeŋ wor po nurde himyen. \p \v 5 Fudinde, neŋbe Masedonia naŋa bana goŋ forok yeŋbe kanduk bana po hinhet geb, ulniniŋde kura muŋ falmukŋeŋ ma hinhet. Goŋ hinhetyabe kanduk kurayen kurayen kurhan mat mat forok yeŋ hinhan. Irkeb asogo dirde haŋ marya kadomde teŋ hinhet, irde bininiŋdebe kafura heŋ hinhet. \v 6 Goyenpoga kandukŋeŋ nurde haŋ mar biŋ yurum yird yird al Al Kuruŋ beleŋ Taitus goyen neŋ hitte waŋ waŋ beleŋ kerd unkeb wake keneŋbe bininiŋ yurum hiriŋ. \v 7 Goyenbe yeŋ wayyiŋ goke po ma amaŋ hitiriŋ. Deŋ beleŋ Taitus goyen biŋ yurum iramiŋ goke wor amaŋeŋ nurtiriŋ. Deŋ beleŋ ne nentek wor po dirde hi, irde kanduk bana hime gake ne niŋ buniŋeŋ nurdeb uguŋ po dufay heŋ haŋ goyen momoŋ niryiŋ. Irkeb goke manaŋ amaŋeŋ wor po nurmiriŋ. \p \v 8 Be, haŋkapya asaŋ kaŋ dunmiriŋ goyen kapyaŋ heŋbe bitiŋde misiŋ nuramiŋ goke buniŋeŋ nurde hinhem. Gega misiŋ nurde hinhan gobe ulyaŋde ma kuyeŋ yeŋ nurdeb gayenterbe goke kandukŋeŋ ma nurde hime. \v 9 Gayenterbe asaŋ gwahade kaŋ dunmiriŋ goke amaŋeŋ nurde hime. Gobe bitiŋ misiŋ kateŋ kateŋ mata dirmiriŋ goke moŋ. Deŋ beleŋ asaŋ go kapyaŋ heŋbe bitiŋ misiŋ nurdeb mata buluŋtiŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋ bitiŋ mulgaŋ hamiŋ geb, goke amaŋeŋ nurde hime. Deŋbe kandukŋeŋ nuramiŋ gobe Al Kuruŋ wor deŋ beleŋ gwahade nurwoŋ yeŋ nurde hinhin geb, Al Kuruŋ diliŋde neŋ beleŋ bitiŋ misiŋ kateŋ kateŋ mata dirtiriŋ yeŋ ma nurde hime. \p \v 10 Be, al kura biŋ misiŋ nurdeb mata buluŋmiŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ henayiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ dufay go kerd yunkeb gogo tinayiŋ geb, Al Kuruŋ beleŋ yumulgaŋ tiyyeŋ. Irkeb biŋ misiŋ nurnayiŋ goke buluŋeŋ ma nurnayiŋ. Munaŋ biŋ misiŋ nurnayiŋ goyen megen niŋ dufayde mat watiŋ kenem biŋ misiŋ gore kamde kamde mata forok yirkeb kamnayiŋ. \v 11 Niŋgeb bitiŋ misiŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ forok irke nuramiŋde mat da mata igiŋ deŋ hitte forok yeŋ hinhan goyen goke dufay henaŋ ko. Matatiŋbe gahade: Al Kuruŋyen mere gama irtek po nurde hinhan, matatiŋ huwa ird ird niŋ po kurut yeŋ hinhan, mata buluŋ goke igiŋ ma po nurde hinhan, Al Kuruŋ palap irde kafura wor po irde hinhan, irde ne nentek wor po nurde hinhan, al hoyaŋ niŋ wor po nurde hinhan, irde mata buluŋ teŋ haŋ mar huwa yird yird niŋ wor po nurde hinhan. Mata kuruŋ gayen teŋ heŋyabe dindigeŋ goyen muŋ kura soŋ ma hitiŋ haŋ gobe al beleŋ deneŋ bebak teŋ hinhan. \p \v 12 Niŋgeb asaŋ kaŋ dunmiriŋ gobe dindigeŋ uliŋ al kura kadom buluŋ yirtiŋ mar goke teŋ asaŋ gogo ma kamiriŋ. Irde buluŋ yirke biŋ misiŋ nuramiŋ mar goke manaŋ ma kamiriŋ. Gwaha titŋeŋbe neŋ beleŋ Al Kuruŋ diliŋ mar deŋ ge dufay kuruŋ wor po heŋ hityen goyen dikala dirmewoŋ yeŋ nurdeb asaŋ gogo kamiriŋ. \v 13 Niŋgeb matatiŋ kuruŋ goke teŋ neŋbe tareŋ heŋ hityen. \p Goyenbe go po moŋ. Taitusbe deŋ beleŋ tumŋaŋ faraŋ urke tareŋ hiriŋ geb, amaŋeŋ wor po nurde hinhin goyen keneŋbe neŋ wor amaŋ wor po hitiriŋ. \v 14 Nebe yeŋ hitte deŋ ge turuŋ turuŋ timiriŋ. Be, yeŋ goyen deŋ hitte kukeb igiŋ igiŋ po iramiŋ geb, goke kura memya hetek ma hinhem. Neŋbe hugiŋeŋ mere fudinde po dirde hinhet. Niŋgeb goyen po gama irde deŋ ge Taitus hitte turuŋ turuŋ titiriŋ gobe yiŋgeŋ kuŋbe fudinde kinyiŋ. \v 15 Yeŋbe deŋ beleŋ merene gama irde yeŋ palap irde kafura irde gargar irde hinhan goyen goke dufay heŋbe hi kuruŋ gabe deŋ ge hugiŋeŋ amaŋeŋ wor po nurde hi. \v 16 Niŋgeb nebe igiŋ deŋ ge hekkeŋ wor po nurtek hime goke amaŋeŋ nurde hime. \c 8 \s1 Al faraŋ yurd yurd mata \p \v 1 Be, kadne yago, neŋbe Al Kuruŋ beleŋ Yesuyen alya bereya Masedonia naŋa bana haŋ goyen buniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yirtiŋ goyen deŋ nurwoŋ yeŋ nurde momoŋ dirniŋ tihit. \v 2 Mel gobe kanduk kuruŋ wor po bana hinhan, irde det miŋmoŋ wor po gega, al hoyaŋ gwahade hinhan mar goyen keŋkela wor po faraŋ yurde hinhan. \v 3 Fudinde, mel gobe det yuntek kura hikeb tumiŋ yuneŋ hinhan. Goyenbe go muŋ po moŋ. Epte ma faraŋ yurtek goyen wor daha mat kura faraŋ yurniŋ yeŋ kurut wor po yeŋ hinhan. Ga dineŋ hime gabe fudinde dineŋ hime. Mel gobe dufaymiŋde wilakŋeŋ nurdeb \v 4 Al Kuruŋyen alya bereya det niŋ amu heŋ haŋ mar faraŋ yurd yurd goke ug po gusuŋaŋ diramiŋ. Al faraŋ yurd yurd mata gobe Al Kuruŋ diliŋde mata igiŋ wor po yeŋ nurdeb neŋ beleŋ ok yineŋ yineŋ ge gusuŋaŋ diramiŋ. \v 5 Irkeb dufayniniŋdebe mel goyen al hoyaŋ faraŋ yurniŋ yeŋ hora daw yunnayiŋ yeŋ ok yintiriŋ. Gega mel gobe neŋ nurde hinhet goyen fole irdeb igiŋ wor po tiyamiŋ. Meheŋde wor pobe, “Neŋbe Al Kuruŋyen,” yeŋbe yiŋgeŋ wa Al Kuruŋ unamiŋ. Irde gab Al Kuruŋyen dufay gama irdeb, “Neŋbe Yesuyen mere basaŋ marte yufukde hitek,” yamiŋ. \v 6 Goke teŋ neŋbe Taitus beleŋ deŋ hitte kuŋ al faraŋ yurd yurd niŋ hora gabu ird ird meteŋ bikkeŋ miŋ uryiŋ goyen deŋya heŋ pasi irnayiŋ ineŋbe hulyaŋ irtiriŋ. \v 7 Deŋ mata teŋ haŋyen kuruŋ gobe igiŋ wor po. Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurd nurdya meremiŋ tagal tagalya dufaymiŋ bebak teŋ teŋya goyen igiŋ wor po teŋ haŋyen. Irde meteŋmiŋ keŋkela po titek dufaytiŋ manaŋ kuruŋ wor po. Irde neŋ ge amaŋeŋ nurd nurd manaŋ kuruŋ wor po yeŋ deneŋ hityen. Deŋbe gwahade geb, det kuraŋ amu heŋ haŋ mar faraŋ yurd yurd mata goyen manaŋ keŋkela wor po teŋ hinayiŋ. \p \v 8 Ga dineŋ hime gabe gwaha tinaŋ yeŋ ma dineŋ hime. Gwahade yarabe al hoyaŋ mata igiŋ teŋ haŋ goyen bebak dirmeke nurde gama irnayiŋ ma wasak tinayiŋ goyen nureŋ yeŋbe gago momoŋ dirde hime. Gogab deŋ beleŋ fudinde al hoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurde haŋ ma dahade goyen bebak tiyeŋ. \v 9 Ga dineŋ hime gabe Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hiyen goyen deŋbe nurde haŋ geb, gago dineŋ hime. Yeŋbe det kuruŋ gate miŋ al gega, deŋ ge teŋ detmiŋ kuruŋ goyen yubul teŋ al siksukŋeŋ yara hiriŋ. Gogab Al Kuruŋ diliŋde det kuruŋ gote miŋ mar henayiŋ. \p \v 10 Niŋgeb al hoyaŋ faraŋ yurd yurd mata goyen daha mat tinayiŋbe igiŋ yeŋ goke momoŋ direŋ tihim. Be, dama kuŋ imoyenterbe deŋ wa al faraŋ yurd yurd niŋ nuramiŋ. Irde deŋ wa al faraŋ yurd yurd meteŋ goyen miŋ uramiŋ. \v 11 Niŋgeb gayenter faraŋ yurd yurd meteŋ gobe pasi irnayiŋ. Haŋkapya al faraŋ yurd yurd meteŋ niŋ wilakŋeŋ nuramiŋ gwahade po meteŋ goyen pasi irnayiŋ. Dettiŋ dahade kura hike yeneŋbe go po yade gore faraŋ yurnayiŋ. \v 12 Gwaha tinayiŋ dineŋ hime gobe samuŋtiŋ dahade haŋ goyen wilakŋeŋ nurdeb al faraŋ yurnayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ goke amaŋeŋ nuryeŋ geb, gago dineŋ hime. Samuŋtiŋ budam kenem budam yunayiŋ, munaŋ budam moŋ kenem gwahade po al faraŋ yurnayiŋbe irawakde Al Kuruŋ beleŋ goke amaŋeŋ nuryeŋ. \p \v 13-14 Goyenbe neŋbe al hoyaŋde kanduk yade supahaktiŋde yertek yeŋ ma dineŋ hime. Gwaha titŋeŋbe gayenter samuŋtiŋ budam haŋ goyen yadeb al hoyaŋ det niŋ amu heŋ haŋ mar goyen faraŋ yurnayiŋ gobe igiŋ yeŋ nurde hite. Gogab kame kura deŋ beleŋ det kuraŋ amu hekeb mel gore wor samuŋmiŋ budam goyen kura pota yirde faraŋ durnayiŋ. Gogab kadom faraŋ mata goyen tuŋande teŋ hinayiŋ. \v 15 Go mata goke teŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi: \q1 “Al kurabe budam yawaryiŋ gega, budam moŋ. \q1 Munaŋ al kurabe budam ma yawaryiŋ gega, igiŋde yawaryiŋ,” yitiŋ hi. \rq Yumulgaŋ 16:18\rq* \s1 Taitusya meteŋ kadomya \p \v 16 Be, ne beleŋ deŋ ge dufay heŋ himyen gwahade po, Al Kuruŋ beleŋ dufay goyen go po Taitus biŋde kiryiŋ goke Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋ hime. \v 17 Gobe neŋ beleŋ hulyaŋ irtiŋ goyen igiŋ ireŋ dinuŋ, irde deŋ hitte kuŋ kuŋ niŋ wilakŋeŋ po nurde dufaymiŋ saŋiŋ po kerde deŋ hitte kweŋ dinuŋ geb, goke Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋ hime. \v 18 Irde yeŋ kuyeŋ goyenter kadniniŋ kura teŋ kerteke Taitusya tumŋaŋ kuriryeŋ. Kadniniŋ gobe Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goke meteŋ keŋkela teŋ hike Yesuyen alya bereya sios beleŋ turuŋ irde haŋyen. \v 19 Goyenbe go muŋ po moŋ. Al gobe neŋ beleŋ al hoyaŋ faraŋ yurd yurd niŋ sios beleŋ hora gabu irtiŋ goyen yukuŋ yuneŋ yuneŋ meteŋ tiniŋ titeke sios gore deŋya kuŋ hitek albe gago yeŋ basiŋa iramiŋ geb, neŋya kuŋ hityen. Be, hora gabu irtiŋ goyen yukuŋ yuneŋ yuneŋ meteŋ gobe Doyaŋ Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ irniŋ yeŋbe meteŋ go teŋ hityen. Irde al faraŋ yurd yurd dufay niŋ tareŋ po heŋ hityen goyen al yikala yirniŋ yeŋbe gogo meteŋ go teŋ hityen. \p \v 20-21 Be, neŋbe Doyaŋ Al Kuruŋya alyat diliŋde huwak mat mata teŋ teŋ niŋ kurut wor po yeŋ hityen. Niŋgeb al faraŋ yurd yurd niŋ amaŋ dufayde hora gabu irtiŋ kuruŋ gayen doyaŋ irde heŋyabe moŋgo al kura beleŋ neŋ daha mat hora doyaŋ irde hite goyen goke buluŋ mat tagal dunnak yeŋbe keŋkela doyaŋ irde hityen. \p \v 22 Be, Taitusya al goya kureŋ tikeyabe kadniniŋ hoyaŋ kura irem goya tumŋaŋ kunayiŋ. Al gobe al faraŋ yurd yurd niŋ dufay kuruŋ po heŋ hiyen gobe beleŋ hoyaŋ mat hoyaŋ mat keneŋ bebak teŋbe fudinde teŋ hi yeŋ nurde hityen. Irde deŋ beleŋ al faraŋ yurd yurd meteŋ goyen fudinde teŋ hinayiŋ yeŋ nurdeb deŋya heŋ meteŋ go timewoŋ wor po yeŋ nurde hi. \p \v 23 Be, Taitusbe deŋ ge teŋ meteŋ kadne hiriŋ. Yeŋbe neya heŋ meteŋ teŋ har. Irde kadniniŋ irawa kura Taitusya irde deŋ hitte kuriryeŋ gobe gar niŋ Yesuyen alya bereya gor kutiŋ yarabe al iraw gogo kuŋ Yesu Kristu turuŋ irtek meteŋ teŋ hiriryeŋ. \v 24 Niŋgeb deŋ beleŋ al hoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurde faraŋ yurde haŋ goyen mel karwo goyen yikala yirnayiŋ. Irke deŋ ge turuŋ turuŋ teŋ hityen goyen dahade niŋ gwaha teŋ hityen goyen keneŋ bebak tinayiŋ. Irkeb Yesuyen alya bereya kuruŋ gayen tumŋaŋ nurnayiŋ. \c 9 \s1 Kadtiŋ Yesuyen alya bereya faraŋ yurnayiŋ \p \v 1 Be, Al Kuruŋyen alya bereya Yudia naŋa bana haŋ goyen faraŋ yurd yurd niŋ deŋ goyen sopte mere dirtek yeŋ ma nurde hime. \v 2 Gobe deŋ beleŋ mel go faraŋ yurtek po nurde haŋ goyen nurde hime geb, gago dineŋ hime. Nebe matatiŋ goke nigeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ hinhem. Irde deŋ Akaia naŋa bana goŋ niŋ mar beleŋ Yudia naŋare niŋ mar goyen faraŋ yurniŋ yeŋ dama kuŋ imoyenter hora gabu ird ird miŋ uramiŋ goyen Yesuyen alya bereya Masedonia naŋa bana goŋ niŋ mar momoŋ yirmiriŋ. Irkeb faraŋ yurd yurd dufay tareŋ gote merebe mel gore nurdeb al budam wor po biŋ harkeb al faraŋ yurtek yeŋ hora gabu iramiŋ. \v 3 Goyenbe da misiŋde Taitusya kadom waraŋya goyen deŋ hitte yad yermeke kuniŋ tahaŋ? Gobe deŋ beleŋ al faraŋ yurde haŋ goke turuŋ turuŋ teŋ himyen goyen usi teŋ hi ninnak yeŋbe gago yad yermeke kuniŋ tahaŋ. Gogab mel gore kuŋ dinkeb ne beleŋ dinmiriŋ gwahade po horatiŋ gabu irde pasi heŋ al faraŋ yurd yurd niŋ gitik tinayiŋ. \v 4 Goyenbe Masedonia niŋ al kura mere momoŋtiŋ tagalmeke nurtiŋ mar goyen neya tumŋaŋ deŋ hitte kuŋbe deŋ goyen al faraŋ yurd yurd niŋ gitik ma titiŋ hike dennayiŋbe deŋ ge hekkeŋ nurde momoŋ yirmiriŋ goke memyak wor po nureŋ. Deŋ manaŋ fudinde goke memyak nurnayiŋ geb, goke mere ma tiyeŋ. \v 5 Niŋgeb mata gwahade ma forok yewoŋ yeŋ nurdeb Taitusya kadom irawaya go wa deŋ hitte kuŋbe bikkeŋ al faraŋ yurd yurd niŋ amaŋ dufayde hora gwahade yertek yeŋ momoŋ diramiŋ goyen araŋeŋ yerde pasi irnayiŋ yeŋ hulyaŋ yirde hime. Gwaha mat hora gabu irnayiŋbe al hoyaŋ beleŋ gwaha tinaŋ dinkeya ga ma hora yernayiŋ, dufaytiŋde wilakŋeŋ nurdeya yernayiŋ. \p \v 6 Mere ga dirde hime gote miŋbe gahade: al kura biŋge budam ma haryeŋbe igineŋ budam ma yawaryeŋ. Munaŋ budam haryeŋbe budam po yawaryeŋ. \v 7 Niŋgeb al kura hora gwahade kereŋ yeŋ nurdeb biŋde mat wilakŋeŋ nurdeya kiryeŋ. Piŋeŋ hende ma kiryeŋ. Irde al hoyaŋ beleŋ gwaha tiya inke goke kandukŋeŋ nurde kiryeŋbe igiŋ moŋ. Al Kuruŋbe al kura amaŋeŋ nurdeya detmiŋ uneŋ hiyen al goke po amaŋeŋ nurde uneŋ hiyen geb, gago dineŋ hime. \v 8 Irde Al Kuruŋ beleŋ deŋ goyen buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hiyen gobe kuruŋ wor po geb, deŋ beleŋ det kuraŋ nurde hinayiŋ kuruŋ gobe yeŋ beleŋ duneŋ hiyeŋ. Irkeb det kuraŋ amu ma heŋ hinayiŋ. Irde deŋ beleŋ meteŋ igiŋ daha kura titek nurde hinayiŋ kuruŋ goyen hugiŋeŋ igiŋ ala teŋ hinayiŋ. \v 9 Niŋgeb goke teŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi: \q1 “Yeŋbe al kura det niŋ amu heŋ haŋ mar amaŋ dufayde detmiŋ yuneŋ hiyen. \q1 Matamiŋ huwakbe hugiŋeŋ hiyeŋ,” yitiŋ hi. \rq Tikiŋ 112:9\rq* \m \v 10 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ yasuŋ al biŋge muykeŋ unke harke biŋge sasoŋeŋ yirde uneŋ hiyen gwahade goyen po, deŋ beleŋ mata huwak al faraŋ yurd yurd belŋeŋ kurayen kurayen goyen Al Kuruŋ beleŋ duneŋbe gote igineŋ wor budam forok yiryeŋ. Mata huwaktiŋ gobe gwaha mat kuruŋ heŋ hiyeŋ. \v 11 Fudinde, Al Kuruŋbe deŋ beleŋ hugiŋeŋ al budam faraŋ yurde hinayiŋ yeŋbe samuŋ budam duneŋ hiyeŋ. Gogab horatiŋ neŋ beleŋ yade yuntekeb al budam beleŋ goke Al Kuruŋ niŋ igiŋ nurd uneŋ hinayiŋ. \v 12 Deŋ beleŋ al faraŋ yurd yurd meteŋ go teŋ hikeb Al Kuruŋyen alya bereya det kuraŋ amu heŋ haŋyen gore yawarnayiŋ. Goyenbe go muŋ po moŋ. Deŋ faraŋ yurde hinayiŋ goke al budam Al Kuruŋ niŋ igiŋ wor po nurd uneŋ hinayiŋ. \v 13 Deŋ beleŋ al faraŋ yurd yurd meteŋ go teŋ hikeb al hoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ haŋ gobe fudinde yeŋ nurdeb Al Kuruŋ turuŋ irnayiŋ. Irde Yesu Kristu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen fudinde yeŋbe gama irde haŋ, irde horatiŋde mel goya al hoyaŋ kuruŋ goya goyen faraŋ yurde haŋ goke al budam Al Kuruŋ turuŋ irnayiŋ. \v 14 Irde Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hi gobe kuruŋ wor po goyen mel gore keneŋbe deŋ ge amaŋeŋ nurd duneŋbe deŋ ge Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ. \v 15 Be, Al Kuruŋ beleŋ detmiŋ igiŋ damum moŋ duliŋ duneŋ hiyen gobe kuruŋ wor po gwahade kura yetek moŋ goke Al Kuruŋ igiŋ wor po nurde uneŋ hitek! \c 10 \s1 Pol niŋ buluŋ mat tagalde haŋ mar goke yiriŋ \p \v 1 Be, deŋ haŋ bana goyen al kura beleŋ ne niŋ buluŋ mat yeke mere momoŋmiŋ nurmiŋ. Meremiŋbe gahade: “Polbe neŋya heŋyabe kafura dirde mere saŋiŋ ma dirde hiyen. Gega gisaw heŋbe asaŋdeb mere tareŋ po dirde hi,” yeŋ haŋyen. Deŋ beleŋ ne niŋ gwaha yeŋ haŋyen gega, ne Polbe Yesu Kristu beleŋ bekkeŋde igiŋ mat al mere yirde hinhin gwahade goyen po, ne wor matatiŋ goke mere direŋ tihim. \v 2 Mel goreb neŋ gayen gake yeŋ, “Megen niŋ mata gama irde haŋ,” dineŋ haŋyen. Niŋgeb kuŋbe deŋya gwaha yeŋ haŋ mar goya tumŋaŋ saba tareŋ po direŋ yeŋ nurde hime. Goyenbe gwaha dirtek ma nurde hime geb, go teŋ haŋ mata gobe yubul po tinayiŋ yeŋ gago eseŋ mere dirde hime. \v 3 Fudinde, neŋbe megen gar hite gega, Doyaŋ Al Kuruŋyen asogoya arde hityen gobe megen niŋ mar beleŋ arde haŋyen gwahade ma arde hityen. \v 4 Fuleŋare niŋ detniniŋbe megen niŋ marte fuleŋare niŋ det gwahade moŋ. Hoyaŋ wor po. Fuleŋare niŋ detniniŋbe Al Kuruŋyen saŋiŋ miŋyaŋ geb, Al Kuruŋyen asogomde gasuŋde niŋ koya tareŋ wor po gobe det gore igiŋ upew urtek. \v 5 Niŋgeb neŋbe gore po megen niŋ marte dufay kurayen kurayen goya yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ teŋya goyen walde pasi kerde hityen. Mata gwahade goreb Al Kuruŋ nurd uneŋ yeŋya awalikde heŋ heŋ goyen pet teŋ haŋyen geb, gogo pasi kerde hityen. Irdeb dufay kurayen kurayen al biŋde forok yeŋ haŋyen goyen yad fere titŋeŋ yirde Yesu Kristuyen dufay po gama irde hinayiŋ yeŋ yende yufukde po yerde hityen. \v 6 Irde deŋ beleŋ Al Kuruŋyen mere keŋkela gama irde pasi heke gab meremiŋ gama ma irde haŋ mar goyen tumŋaŋ mata gote muruŋgem yuneŋ yuneŋ niŋ gitik titek. \p \v 7 Goyenpoga deŋbe det hende hendem po yeneŋ miŋ ma bebak teŋ haŋyen. Niŋgeb al kura yiŋgeŋ ge yeŋ, “Neŋbe Yesu Kristuyen al wor po,” yeŋ nurde haŋ, munaŋ neŋ ge yeŋbe, “Mel gobe Yesu Kristuyen al wor po moŋ,” yeŋ haŋ. Goyenbe mel goyen yiŋgeŋ ge yeŋ, “Neŋbe Yesu Kristuyen al wor po,” yeŋ nurde haŋ kenem neŋ wor gwahade haŋ yeŋ nurd dunnayiŋ. \v 8 Gobe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ deŋne yaŋ niryiŋ gobe dufaytiŋ yeŋ ge tareŋ irtiŋ goyen buluŋ ird ird niŋ ma deŋne yaŋ niryiŋ, deŋ goyen saŋiŋ dird dird niŋ deŋne yaŋ niryiŋ geb, gago dineŋ hime. Niŋgeb deŋne yaŋ niryiŋ goke turuŋ turuŋ teŋ hime goke memya ma heweŋ. \v 9 Ne asaŋ kaŋ heŋyabe deŋ beleŋ asaŋne yeneŋbe, “Pol beleŋ kafura henaŋ yeŋ asaŋ kaŋ duneŋ hiyen,” yeŋ ma nurd nunwoŋ yeŋ nurdeya kaŋ himyen. \v 10 Gobe al kura beleŋ, “Polbe asaŋdeb mere tareŋ wor po al beleŋ nurde kandukŋeŋ nurtek mat kaŋ hiyen. Gega diliŋde deneŋbe mere keŋkela ma dirde hende hende po mere dirde hiyen,” yeŋ haŋyen geb, gago dineŋ hime. \v 11 Al gwaha yeŋ haŋ marbe neŋ beleŋ deŋya ma heŋ asaŋde kaŋ duneŋ hityen mere gobe dilniniŋde deneŋ mohoŋniniŋde mere teŋ hityen goya tuŋande yeŋ nurnayiŋ. \p \v 12 Neŋbe al kura neŋ nurhet nurhet teŋ haŋ marya awalik hetek ma dirde hi. Irde go mar goya heŋ ganuŋbe igiŋ, ganuŋbe buluŋ yetek ma dirde hi. Mel gobe yiŋgeŋde dufay po gama irde al igiŋbe gwahade gwahade, munaŋ al buluŋbe gwahade gwahade yeŋ nurdeb go hende huwarde yiŋgeŋde mata yeneŋ haŋyen geb, kukuwa wor po hitiŋyen haŋ. \v 13 Goyenpoga neŋbe nindikeŋ ge mali mali turuŋ turuŋ ma teŋ hityen. Al Kuruŋ beleŋ meteŋ duntiŋ goke po turuŋ turuŋ teŋ hityen. Al Kuruŋ beleŋ meteŋ duntiŋ bana goŋbe deŋ hitte kuŋ meteŋ titek wor goŋ po hi geb, deŋ hitte kuŋ meteŋ teŋ hinhet goke turuŋ turuŋ teŋ hityen. \v 14 Neŋ beleŋ Yesu Kristu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen teŋ deŋ hitte kutiriŋ gobe neŋ beleŋ epte ma kutekde ma kutiriŋ. Deŋbe neŋ beleŋ igiŋ kuŋ meteŋ titekde po hinhan geb, gogo kutiriŋ. \v 15 Niŋgeb neŋ ma kuŋ meteŋ titekde kuŋ al hoyaŋ beleŋ bikkeŋ meteŋ titiŋ goyen neŋ beleŋ meteŋ titiŋ yeŋ turuŋ turuŋ ma teŋ hityen. Gwaha titŋeŋbe Yesu Kristu niŋ hekkeŋ nurd nurd mata goyen kuruŋ heŋ hikeb neŋ beleŋ deŋ bana heŋ meteŋ teŋ hityen goyen wor kuruŋ wor po hewoŋ yeŋ nurde hityen. \v 16 Gogab naŋa hoyaŋ bana al kura beleŋ meteŋ miŋ ma urtiŋde manaŋ igiŋ kuŋ Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen tagaltek. Gobe meteŋ kura al hoyaŋ beleŋ bikkeŋ miŋ urtiŋ go hende meteŋ teŋ goke turuŋ turuŋ titek ma dirde hi geb, gago dineŋ hime. \v 17 Niŋgeb al kura turuŋ turuŋ tiye yeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ meteŋ titiŋ goke po gab turuŋ turuŋ tiyyeŋ. \v 18 Gobe al kura goke igiŋ inyeŋ albe Doyaŋ Al Kuruŋ po, al yiŋgeŋbe epte ma yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ hinayiŋ geb, gago dineŋ hime. \c 11 \s1 Polya usi aposelya \p \v 1 Be, nebe deŋ beleŋ nurde muŋ kura kukuwamŋeŋ yara nurd nunnayiŋ mat mere kura direŋ tihim. Niŋgeb goke ma nurdeb nubul tike mere tiyeŋ. \v 2 Be, Al Kuruŋbe alya bereyamiŋ beleŋ yeŋ ge ma nurde det hoyaŋ niŋ kuŋ hikeb goke biŋ ar yeŋ hiyen gwahade goyen po, ne wor deŋ beleŋ det hoyaŋ niŋ po nurde haŋ goke bene ar yeŋ hi. Be, bere foŋeŋ kura alya ma kuŋ hitiŋ gwahade goyen al kura mekerd uneŋ haŋyen gwahade goyen po, deŋ goyen al uŋkureŋ Yesu Kristu po mekerd uneŋ yeŋ biŋa timiriŋ. \v 3 Goyenpoga haŋkapya wor po unyum usi dufay kuruŋ miŋyaŋ gore Ewa usi irke mata buluŋde katyiŋ gwahade goyen po, bitiŋde mat fudinde wor po Yesu Kristu niŋ nurde meteŋ teŋ hinhan goyen tubul teŋ det hoyaŋ niŋ naŋkeneŋ kuŋ hinak yeŋ kafuram nurde himyen. \v 4 Daniŋ mere ga dineŋ hime? Gobe al kura deŋ hitte waŋ neŋ beleŋ Yesu niŋ momoŋ dirtiriŋ goyen ma momoŋ dirdeb mere hoyaŋ momoŋ dirde haŋ gega, goke buluŋeŋ ma nurde igiŋ yeŋ haŋ geb, gago dineŋ hime. Irde Holi Spirit neŋ beleŋ dunteke tamiŋ goyen moŋ, mel gore hoyaŋ wor po dunke fudinde yeŋ haŋ. Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ wor gwahade po, mel gore hoyaŋ wor po dinke igiŋ yeŋ nurde haŋ. \v 5 Deŋ hitte waŋ saba hoyaŋ dirde haŋ mar beleŋ yiŋgeŋ ge yeŋ, “Neŋbe Yesuyen mere basaŋ mar aposel karkuwaŋ, irde aposel hoyaŋ gote folek wor po,” yeŋ haŋ. Goyenpoga nebe mel gore epte ma fole nirtek haŋ yeŋ nurde hime. \v 6 Fudinde, nebe al beleŋ nurde keŋkela bebak titek mat mere teŋ teŋ al moŋ. Gega nebe Al Kuruŋyen merebe keŋkela wor po bebak teŋ himyen. Neŋbe gwahade teŋ hityen goyen belŋeŋ budam mat keŋkela wor po dikala dirde hityen. \p \v 7 Be, nebe Yesu niŋ yitiŋ Al Kuruŋyen mere igiŋ goyen deŋ hitte tagalde hinhem gega, goke damu nirnayiŋ ma dineŋ hinhem. Gobe neb mata gwaha mat nigeŋbe al deŋnem moŋ heŋ deŋbe al deŋtiŋ yaŋ dirmewoŋ yeŋ nurdeb gogo teŋ hinhem. Goyenbe go teŋ hinhem gobe buluŋ teŋ hinhem yeŋ nurde haŋ? Moŋ, gwahade moŋ geb! \v 8 Nebe deŋ ge teŋ meteŋ teŋ hinhemyabe naŋa hoyaŋde niŋ sios beleŋ faraŋ nurde hora nuneŋ hinhan. Niŋgeb nebe deŋ faraŋ durd durd niŋ teŋbe mel gote hora kawe teŋ hime yeŋ nurde hinhem. \v 9 Irde deŋya heŋyabe det kuraŋ nurdeb faraŋ nurnaŋ yeŋ gusuŋaŋ ma dirde hinhem. Gobe kadne yago Masedonia naŋare niŋ Yesuyen alya bereya kura beleŋ det kuraŋ amu heŋ hinhem goyen nunamiŋ geb, deŋ supahaktiŋde kanduk ma yerde hinhem gogo. Niŋgeb deŋya hinhetya faraŋ niŋ gusuŋaŋ ma dirde hinhem gwahade po, kame wor supahaktiŋde kanduk kura ma kerde heŋ. \v 10 Niŋgeb supahaktiŋde kanduk kura ma kerde himyen goke turuŋ turuŋ teŋ himyen goyen deŋ haŋ Akaia naŋa bana goŋ niŋ al kura beleŋ epte ma utaŋ nirnayiŋ. Yesu Kristuyen mere fudindebe ne bana hi geb, fudinde wor po yeŋ hime. \v 11 Ga yeŋ hime gabe deŋ ge amaŋeŋ ma nurde duneŋ hime geb, gago yeŋ hime? Moŋ! Al Kuruŋbe ne beleŋ deŋ ge amaŋeŋ nurde duneŋ hime goyen keŋkela nurde hi! \p \v 12 Nebe teŋ himyen gwahade po muruŋgem moŋ meteŋ teŋ heŋ. Gogab al kura yiŋgeŋ ge yeŋ, “Neŋbe Pol meteŋ teŋ hi gwahade po teŋ hite,” yeŋ al momoŋ yirde yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ teŋ belŋeŋ niŋ naŋkeneŋ haŋ mar gote beleŋmiŋ pet tiyeŋ. \v 13 Goyenbe daniŋ gwaha tiyeŋ? Gobe go mar gob usi aposel, al usi yird yird meteŋ teŋ haŋ mar, irde al diliŋde Yesu Kristuyen aposel fudinde yeŋ denwoŋ yeŋ nurde usi mata teŋ haŋ mar geb, gogo yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ teŋ beleŋmiŋ pet tiyeŋ. \v 14 Satan wor igiŋ yiŋgeŋ Al Kuruŋyen miyoŋ tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ goyen fakŋuŋde heŋ al diliŋde forok yiyyeŋ geb, usi aposel gore usi mata teŋ haŋ gobe det tiŋeŋ moŋ. Niŋgeb goke kukuwamŋeŋ ma nurde hime. \v 15 Niŋgeb Satan gote meteŋ mar gore al diliŋde mata huwak niŋ meteŋ teŋ haŋ mar yeŋ denwoŋ yeŋ nurde usi mata teŋ haŋyen goke hurkuŋkat ma teŋ himyen. Matamiŋ gote muruŋgem buluŋbe nalu funaŋde yeŋ tetek go po tenayiŋ. \s1 Polbe kanduk yeneŋ hinhin goke amaŋ hiriŋ \p \v 16 Be, sopte momoŋ direŋ tihim: deŋ haŋ bana goyen al kura ne niŋ yeŋ, “Polbe kukuwa,” ma yeŋ hinayiŋ. Goyenbe kukuwa yeŋ nennayiŋ goyen wor igiŋ. Gote merem moŋ geb, ne kukuwa al gare nigeŋ ge muŋ kura turuŋ turuŋ tiyeŋ goke buluŋeŋ ma nurd nunnayiŋ. \v 17 Ga dineŋ hime gabe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ mere nuntiŋ goyen ma dineŋ hime. Nebe deŋ beleŋ kukuwa al nineŋ haŋ gwahade goyen po, kukuwa al heŋbe gago nigeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ hime. \v 18 Al budam wor po megen niŋ mata gama irde yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ haŋyen geb, ne wor gwaha tiyeŋ. \v 19 Deŋbe dufay wukkekniniŋ yaŋ yeŋ nurde haŋ. Gega kukuwa mar pel yirtekdebe go mar goke buluŋeŋ ma nurde haŋ geb, deŋ wor kukuwa wor po! \v 20 Deŋbe al kura beleŋ meteŋ marmiŋ dulŋeŋ dirde iŋgogaha dirde haŋ goke buluŋeŋ ma nurde haŋyen. Irde usi dirde dettiŋ komkom heŋ, dapŋa dirŋeŋ yara dirde uluŋtiŋyaŋ seŋ durde haŋyen gega, goke buluŋeŋ ma nurde haŋyen. \v 21 Neŋbe saŋiŋniniŋ miŋmoŋ geb, deŋ beleŋ mata gwahade teŋ haŋyen gwahade ma teŋ hityen goke memyak nurde hime! \p Goyenpoga al kura meteŋmiŋ goke turuŋ turuŋ tiyyeŋbe ne wor igiŋ meteŋne goke turuŋ turuŋ tiyeŋ. Mere dirde hime gabe sopte kukuwa yara heŋ mere dirde hime geb, ne niŋ yeŋ, “Yeŋbe al gwahade go,” yeŋ nurdeya ga merene nurnayiŋ. \v 22 Mel gobe yiŋgeŋ ge yeŋ, “Neŋbe Hiburu mar,” yeŋ haŋ? Be, ne wor Hiburu mar al. Irde Israel mar yeŋ haŋ? Gwahade kenem ne wor Israel niŋ al. Irde Abrahamyen asem weŋ yeŋ haŋ? Ne wor Abrahamyen asem geb. \v 23 Irde mel gore Yesu Kristuyen meteŋ mar yeŋ haŋ? Ne wor Yesu Kristuyen meteŋ al gega, mel gote folek wor po. Ga dineŋ hime gabe kukuwa al beleŋ yeŋ hi yara dineŋ hime gega, fudinde dineŋ hime! Ne tareŋ po meteŋ teŋ himyen gobe yende folek. Irde meteŋ teŋ teŋ goke wawuŋ budam koyare hinhem gega, mel gobe wawuŋ budamde moŋ. Irde al beleŋ wawuŋ budam mununeŋ hike soŋ soŋ kamde hinhem gega, mel gobe gwahade ma hinhan. \v 24 Wawuŋ siptesoŋoŋde al beleŋ nukuŋ Yuda mar diliŋde nerke Yuda mar beleŋ kaŋde wawuŋ 39 gayen nusulak nirke soŋ kammiriŋ. \v 25 Irde wawuŋ karwore Rom mar beleŋ nukuŋ nukware mununamiŋ. Wawuŋ kurabe hora po mununamiŋ. Irde wawuŋ karworebe hakwa buluŋ hekeb soŋ kammiriŋ. Irde naŋkahal uŋkureŋya wawuŋ uŋkureŋya maybare hinhem. \v 26 Nebe naŋa kurayaŋ kurayaŋ kuŋ heŋyabe fe beleŋ soŋ nade hinhan. Irde al gasa yirniŋ yirniŋ yirde kawe yirde haŋyen mar beleŋ mununke soŋ soŋ kamde hinhem. Irde miŋniniŋ uŋkureŋ Yuda mar beleŋ mununke soŋ soŋ kamde hinhem. Al miŋ hoyaŋ beleŋ wor gwahade po nirde hinhan. Taunyaŋ heŋ, kurareb sawsawa po kuruŋ naŋa bana heŋ, kurareb makaŋ alare heŋbe soŋ kamde hinhem. Irde al kura Yesu nurd uneŋ hite usi teŋ haŋ mar gore buluŋ nirke soŋ kamde hinhem. \v 27 Nebe meteŋ kuruŋ po teŋ ulne misiŋ kuruŋ po kateŋ hinhem. Irde bindereŋ kanduk forok yeŋ hike wawuŋ kayaŋ teŋ himyen. Irde kurarebe biŋgeya feya niŋ kamde himyen. Irde kurarebe biŋge miŋmoŋ kuŋ himyen. Irde kurareb ulne umŋam moŋ geb, meŋe niŋ soŋ kamde hinhem. \v 28 Kanduk kuruŋ yeneŋ hinhem go hendebe Yesuyen alya bereya sios kuruŋ goke manaŋ dufay heŋbe hugiŋeŋ kandukŋeŋ wor po nurde himyen. \v 29 Mel goyen kura yul yekeb ne wor yul yeŋ himyen. Irde al kura mata buluŋde katkeb goke bene misiŋ wor po nurde himyen. \p \v 30 Munaŋ det kura goke turuŋ turuŋ tiye yeweŋbe tareŋnem moŋ goyen kawan ird ird det goke po gab turuŋ turuŋ teŋ heŋ. \v 31 Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Naniŋ Al Kuruŋbe neŋ beleŋ hugiŋeŋ turuŋ irde hitek al. Yeŋ beleŋ po gab mere dirde hime gayen usi yeŋ ma nurde hi. \v 32 Ne Damaskus taunde hinhemyabe gor niŋ doyaŋ al kuruŋ Aretasyen meteŋ al beleŋ nad fere nire yeŋ fuleŋa marmiŋ hulyaŋ yirke nawarniŋ yeŋ taun gote hora koya kuruŋ gote yamere pet tiyamiŋ. \v 33 Goyenpoga kadne beleŋ koya kuruŋ hende hoyaŋ goyen yameŋde mat tiri bana nerde hulyaŋalde palgir nirke siŋare kateŋ busaharmiriŋ. \c 12 \p \v 1 Be, kanduk kuruŋ bana hinhem goke tagalde turuŋ turuŋ teŋ hime gayen hendeb hoyaŋ niŋ wor sopte turuŋ turuŋ tiyeŋ tihim. Gwaha tiyeŋ goke det igiŋ kura ma teweŋ gega, mata kura yuwarwarte yeneŋ himyen irde Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ det banare hitiŋ nikala nirde hiyen goke tagalde turuŋ turuŋ tiyeŋ. \v 2 Be, Yesu Kristu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irtiŋ al kura goyen nurde uneŋ himyen.\f + \fr 12:2 \ft Al gabe Pol beleŋ yiŋgeŋ ge yeŋ hi.\f* Al gobe dama 14 kuriŋ imoyenter Al Kuruŋyen gasuŋde wor po Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ teŋ hurkuriŋ. Goyenbe al mata go tiyyiŋ gobe fudinde hageŋ manaŋ hurkuriŋ ma toneŋ po hurkuriŋ gobe bebakkeŋ ma nurde hime. Al Kuruŋ po ga nurde hi. \v 3 Goyenbe dinhem gwahade po, al goyen Al Kuruŋ beleŋ gasuŋmiŋ igiŋ muŋ wor pore gor teŋ hurkuriŋ gobe fudinde yeŋ nurde hime. (Goyenpoga hageŋ manaŋ hurkuriŋ ma toneŋ po hurkuriŋ gobe bebakkeŋ ma nurde hime. Al Kuruŋ po ga nurde hi.) \v 4 Be, gor det nuryiŋ gobe merere gwahade kura yetek moŋ goyen nuryiŋ. Irdeb mere gobe al beleŋ epte ma tagaltek goyen nuryiŋ. \v 5 Niŋgeb nebe al gwahade goke gab turuŋ turuŋ tiyeŋ. Gega nigeŋ gebe epte ma gwaha tiyeŋ. Munaŋ gwaha tiye yeŋbe tareŋnem moŋ goke po gab turuŋ turuŋ tiyeŋ. \v 6 Niŋgeb nigeŋ ge turuŋ turuŋ tiye yeweŋ gega, al kura beleŋ goke kukuwa heŋ hi yeŋ ma nennayiŋ. Gobe mere fudinde po tiyeŋ geb, gago dineŋ hime. Moŋgo nigeŋ ge turuŋ turuŋ tiyeŋ goyen po nurdeb mataneya mereneya yeneŋbe ne gayen al gwahade yeŋ nurtiŋyen haŋ goyen pel irde deŋne isaŋ wor po henak yeŋbe nigeŋ ge turuŋ turuŋ ma tiyeŋ. \p \v 7 Goyenpoga Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ nikala niryiŋ gobe igiŋ wor po, irde det hoyaŋ fole wor po yirtiŋ geb, moŋgo goke yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ tiyyeŋkek yeŋbe garbam buluŋ kura ulner tubul tike hiyen. Garbam gobe Satanyen hulyaŋ al yara heŋ ulne misiŋ kuruŋ wor po nuneŋ hiyen. \v 8 Nebe garbam goyen Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ teŋ siŋa irwoŋ yeŋ wawuŋ karwore gayen gusuŋaŋ irde eseŋ mere irmiriŋ. \v 9 Gega yeŋ beleŋ wol heŋbe, “Tareŋgem moŋ heŋ hayen goyarebe tareŋne keŋkela wor po forok yeŋ hiyen. Niŋgeb buniŋeŋ girde igiŋ giŋ girde himyen gobe ge hitte kuruŋ wor po hi geb, garbam goke gusuŋaŋ ma nirayiŋ,” ninyiŋ. Niŋgeb mata damiŋdebe saŋiŋ ma heŋ himyen goke gab amaŋ hende turuŋ turuŋ tiyeŋ. Gogab Yesu Kristuyen tareŋ goyen ne bana hiyeŋ. \v 10 Gwahade geb, Yesu Kristu niŋ teŋbe kanduk kuruŋ yeneŋ himyen goke amaŋ heŋ himyen. Mata damiŋde tareŋ ma heŋ himyen, al beleŋ sukal nirde haŋyen, det niŋ amu heŋ meteŋeŋ wor po nirde hiyen, irde al beleŋ buluŋ buluŋ nirde haŋyen gega, amaŋ heŋ himyen. Gobe saŋiŋ ma hemekeb yeŋ beleŋ tareŋ nirde hiyen geb, gogo amaŋ heŋ himyen. \s1 Polbe Korin niŋ mar tareŋ yird yird niŋ nuryiŋ \p \v 11 Be, mere kukuwam mat tihim gabe dindikeŋ tikeb mere gago tihim. Nebe al mali deŋnem moŋ gega, usi mar beleŋ yiŋgeŋ ge yeŋ, “Neŋbe aposel karkuwaŋ. Aposel hoyaŋ gote folek,” yeŋ haŋyen mar gore epte ma fole nirtek hime. Niŋgeb ne turuŋ nirtek marbe fudinde deŋ gogo gega, gwaha ma teŋ haŋyen. \v 12 Nebe deŋ beleŋ ne gayen aposel fudinde yeŋ neneŋ bebak tinayiŋ yeŋ mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ Al Kuruŋ beleŋ po ga forok yirtek goyen budam forok yirde hinhem. Kanduk bana hinhem gega, goke mukku ma teŋ goya goya saŋiŋ po huwarde hinhem. \v 13 Niŋgeb naŋa hoyaŋde niŋ sios goke meteŋ teŋ himyen gwahade goyen po, deŋ ge wor gwahade po teŋ himyen. Goyenpoga det uŋkureŋ kura gwaha ma timiriŋ gobe faraŋ niŋ gusuŋaŋ ma dirmiriŋ. Niŋgeb faraŋ nurd nurd niŋ gusuŋaŋ ma dirmiriŋ goyen buluŋ dirmiriŋ yeŋ nurde haŋ kenem halde nunnayiŋ! \p \v 14 Be, gayenterbe igiŋ deŋ hitte kuŋ deneŋ yeŋ nurde hime. Gayenter kumekeb wawuŋ karwo hiyyeŋ. Gega kuŋbe faraŋ nurnaŋ yeŋ kanduk kura supahaktiŋde ma kereŋ. Gobe det yawarmewoŋ wor po yeŋ nurde himyen gobe megen niŋ det moŋ, deŋ al gogo po geb, gago dineŋ hime. Fudinde, diriŋ beleŋ miliŋ naniŋ faraŋ yurd yurd niŋ hora ma yerde haŋyen. Miliŋ naniŋ beleŋ gab diriŋmiŋ ge nurdeb gwaha teŋ haŋyen. \v 15 Niŋgeb detne kura hikeb tumŋaŋ yade gore po faraŋ dureŋ. Gore epte moŋ kenem deŋ ge teŋ kameŋ wor igiŋ yeŋ nurde hime. Goyenbe deŋ ge amaŋeŋ nurd duneŋ tebaŋ dirde himekeb goke igiŋ ma nurde neŋ ge buluŋeŋ nurd duneŋ haŋ? Gobe kukuwamŋeŋ wor po! \p \v 16 Deŋbe gwaha teŋ haŋ gega, neb haŋkapya deŋya heŋyabe supahaktiŋde kanduk kura ma yerde hinhem gobe fudinde wor po. Goyenpoga al kura beleŋ ne niŋ yeŋ, “Polbe usi dufaymiŋ kuruŋ wor po, irde usi dirde dettiŋ yade hinhin,” yeŋ haŋ. \v 17 Ne beleŋ usi dirde samuŋtiŋ yaware yeŋ hulyaŋ alne kura teŋ kermeke kuŋ samuŋtiŋ kura yawaryiŋ? Hubu wor po! \v 18 Nebe Taitus teŋ kermeke deŋ hitte kuriŋ. Goya goyenbe kadne kura Yesu nurd untiŋ al wor Taitusya tumŋaŋ yad yermeke kwaryum. Be, Taitus beleŋ kuŋbe usi dirde samuŋtiŋ kura yawaryiŋ? Hubu wor po! Yeŋya neyabe mata uŋkureŋ po teŋ haryen, irde dufay uŋkureŋ po kerde gama irde haryen goyen go ma nurde haŋ? \p \v 19 Be, kadne yago, asaŋ gayen kapyaŋ heŋ neŋ ge yeŋbe, “Polya kadomyabe uliŋde mere forok yetek goyen pet teŋ teŋ ge asaŋ gago kayhaŋ,” yeŋ nurde dunnayiŋ? Moŋ, gwahade moŋ. Neŋbe Yesu Kristu nurd untiŋ mar beleŋ Al Kuruŋ diliŋ mar mere teŋ haŋyen gwahade po, mere dirde hite. Irde neŋ meteŋ teŋ hityen kuruŋ gobe deŋ tareŋ dird dird niŋ meteŋ teŋ hityen. \v 20 Be, nebe deŋ goyen al gwahade hewoŋ yeŋ nurdeya deŋ hitte kweŋ gega, moŋgo ne nureŋ gwahade ma deneŋ yeŋ goke kafura heŋ hime. Irde deŋ beleŋ ne gayen al gwahade hewoŋ yeŋ nurde haŋ gega, kumekeb gwahade ma nennayiŋ goke kafura heŋ hime. Deŋ haŋ bana goŋbe kadom mohoŋde teŋ, al kura kadom igiŋ mat hike yeneŋ goke igiŋ ma nurde, bearar teŋ, kudiŋ mata teŋ, sukal yirde, kadomde mere momoŋ igiŋ moŋ goyen tagalde tukuŋ, yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋbe keperd keperd mata goyen buluŋ irde haŋ daw yeŋ nurde kafura heŋ hime. \v 21 Kame deŋ hitte sopte kuŋ saba dirmeke Al Kuruŋ beleŋ deŋnem moŋ niryeŋ yara deŋ beleŋ merene pel irnayiŋ yeŋ kafura heŋ hime. Irde bikkeŋ mata wukkeŋ moŋya leplep matayabe dufay buluŋ gama ird ird mataya teŋ hinhan mar budam Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋ gega, mata buluŋmiŋ go ma yubul teŋ Al Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ ma hekeb goke bene misiŋ wor po nirde hi. \c 13 \s1 Mere funaŋ \p \v 1 Be, gayenter sopte deŋ hitte kumekeb wawuŋ karwo hiyyeŋ. Irdeb, “Al kura merem yaŋ ireŋ yeŋbe al gote merebe fudinde yetek al irawa ma karwo gwahadem yaŋ hinayiŋ,” yeŋ haŋyen goyen po gama irde deŋya gabu heŋ kandukniniŋ kuruŋ goyen yuŋkureŋ yuŋkureŋ sope irtek yeŋ nurde hime. \v 2 Nebe haŋkapya wor po deŋ hitte kuŋ go kamereb sopte kuŋ mata buluŋtiŋ goke saba dirde hayhay dirmiriŋ. Niŋgeb deŋya neŋya tumŋaŋ ma hite gayenter wor sopte gahade hayhay dirde hime. Hayhay dirde hime gabe deŋ po moŋ, al hoyaŋ kura deŋya tumŋaŋ haŋ mar goyen wor hayhay yirde hime. Merenebe gahade: kame sopte deŋ hitte kuŋ mata buluŋ gwahade po teŋ haŋ marbe go ma yeneŋ wasak tiyeŋ. \v 3 Yesu Kristu beleŋ mere nirke basaŋ heŋ mere dirde himyen goyen fudinde ma usi niŋ gusuŋaŋ nirde haŋ geb, keŋkela po dikala direŋ. Yesu Kristube matatiŋ sope yire yeŋbe mali mali ma sope yiryeŋ, deŋ kafura hetek mat saŋiŋ po sope yiryeŋ. \v 4 Fudinde, yeŋbe al po heŋ tareŋ miŋmoŋ hiriŋ geb, kuruse hende mayke kamyiŋ. Gega Al Kuruŋ beleŋ tareŋmiŋde sopte isaŋ hiriŋ. Yesube al heŋ tareŋ miŋmoŋ hiriŋ gwahade po, neŋ wor saŋiŋniniŋ miŋmoŋ. Gega Al Kuruŋyen tareŋde Yesuya heŋbe matatiŋ sope yird yird meteŋbe saŋiŋ po titek. \p \v 5 Be, dufaytiŋ Yesu Kristu niŋ tareŋ irtiŋ goyen saŋiŋ po tanarde mata teŋ haŋ ma dahade goyen dindikeŋ keŋkela yeneŋ hinayiŋ. Yesu Kristube deŋya haŋ goyen go ma nurde haŋ? Ma nurde haŋ kenem deŋbe soŋ wor po hitiŋ mar geb! \v 6 Gega deŋ beleŋbe neŋ gayen kura muŋ soŋ ma hitiŋ goyen deneŋ bebak tinayiŋ yeŋ nurde goke doyaŋ heŋ hime. \v 7 Neŋbe deŋ beleŋ mata buluŋ kura ma tinayiŋ yeŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hityen. Gega gwahade gusuŋaŋ irde hityen gobe deŋ ge meteŋ igiŋ po teŋ hinhet goyen al yikala yireŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hityen moŋ. Gwaha titŋeŋbe neŋ meteŋ teŋ hityen gayen igiŋ moŋ yeŋ al beleŋ yennayiŋ goke ma nurdeb deŋ goyen mata huwak teŋ teŋ ge po Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hityen. \v 8 Gobe mere fudinde asogo ird ird niŋ epte ma mata kura titek, irde mere fudinde goke po meteŋ titek niŋgeb, gago dineŋ hime. \v 9 Neŋbe tareŋniniŋ miŋmoŋ hiteke deŋbe tareŋ heŋ haŋ goke amaŋeŋ nurde hityen. Irde deŋ goyen mata huwak po teŋ matatiŋde buluŋ kuram moŋ hinayiŋ goke Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hityen. \v 10 Goke teŋbe deŋya gisaw gisaw himeya gayenter asaŋ gago kaŋ hime. Gogab asaŋne keneŋ mata buluŋtiŋ yubul tinayiŋyen geb, kame deŋ hitte kuŋ matatiŋ sope yire yeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ saŋiŋmiŋ nuntiŋ go hende hitem po ma mere direŋ. Be, tareŋ nunyiŋ gobe deŋ tareŋ dird dird niŋ nunyiŋ, buluŋ dird dird niŋ ma nunyiŋ. \p \v 11 Be, kadne yago, mere ga pasi ireŋ tihim geb, igiŋ po teŋ hinayiŋ. Mata buluŋtiŋ sope yird yird niŋ kurut yeŋ hinayiŋ. Gwaha teŋ hinayiŋ yeŋ eseŋ mere dirhem gayen dufay heŋ hinayiŋ. Irde kadomde mere nurd guneŋ teŋ hinayiŋ. Irde bitiŋ kamke kadtiŋya awalikde hinayiŋ. Irde deŋ goyen bubulkuŋne wor po yeŋ nurde duneŋbe bitiŋ yisikamde hiyen al Al Kuruŋ gobe deŋya hiwoŋ yeŋ nurde hime. \v 12 Irde Al Kuruŋ diliŋde wukkeŋ dinyeŋ mat kadom gargar gird teŋ hinayiŋ. \v 13 Al Kuruŋyen alya bereya gar haŋ mar tumŋaŋ deŋ ge dufay heŋ haŋ goyen momoŋ yirayiŋ ninkeb gago momoŋ dirde hime. \p \v 14 Be, Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristu beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hiwoŋ. Irde Al Kuruŋ beleŋ deŋ goyen bubulkuŋne wor po yeŋ nurde duneŋ hiwoŋ. Irde Holi Spirit beleŋ deŋ kuruŋ goya tumŋaŋ awalikde hiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ yirde hime. Gog po.