\id 1PE - Gwahatike NT [dah] -Papua New Guinea 2000 (DBL -2014) \h 1 Pita \toc1 Pita beleŋ asaŋ meheŋde kayyiŋ \toc2 1 Pita \toc3 1Pi \mt1 1 Pita \mt2 Pita beleŋ asaŋ meheŋde kayyiŋ \c 1 \p \v 1 Be, nebe aposel Pita, Yesu Kristuyen mere basaŋ al. Ne beleŋ deŋ alya bereya Pontus naŋa, Galesia naŋa, Kapadosia naŋa, Esia\f + \fr 1:1 \ft Esia naŋa gobe gayenter niŋ Esia naŋa kuruŋ goke ma yitiŋ. Gayenterbe Turki ineŋ haŋyen.\f* naŋayabe Bitinia naŋaya bana goŋ haŋ mar kura Al Kuruŋ beleŋ basiŋa dirtiŋ hitte asaŋ gago kaŋ hime. Deŋbe naŋatiŋ wor po yubul teŋ kuŋ albak yara hitiŋ haŋ. \v 2 Deŋbe Adoniniŋ Al Kuruŋ beleŋ po nere henayiŋ yeŋ nurde bikkeŋ basiŋa diryiŋ, irde Holi Spirit beleŋ Al Kuruŋ diliŋde al wukkek wor po diryiŋ. Go diryiŋ gobe kame Yesu Kristuyen mere gama irke darim beleŋ po mata buluŋtiŋ halde wukkek diryeŋ goke teŋ gogo basiŋa dirde wukkek diryiŋ. \p Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde bitiŋ yisikamke igiŋ heŋ heŋ gobe deŋ hitte kuruŋ wor po hiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hime. \s1 Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ mata niŋ doyaŋ heŋ hityen \p \v 3-4 Be, Al Kuruŋbe buniŋeŋ wor po dirdeb neŋ gayen yiŋgeŋ diliŋde al gergeŋ diryiŋ. Gwahade geb Yesu Kristu kamtiŋde mat huwaryiŋ go nurdeb neŋ wor kame gwahade titek yeŋ doyaŋ heŋ hityen gobe hubu ma hiyyeŋ. Irde kame Al Kuruŋyen det kuruŋ gote miŋ mar hetek hite. Be, Al Kuruŋyen det kame nende henayiŋ gobe epte ma buluŋ henayiŋ, bida ma henayiŋ, irde hubu ma henayiŋ. Det gobe kame neŋ duneŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋ gasuŋmiŋde yerde doyaŋ yirde hi. Goke Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristuyen Naniŋ Al Kuruŋbe turuŋ wor po irde hitek. \v 5 Deŋbe yeŋ ge dufaytiŋ saŋiŋ iramiŋ geb, al buluŋ beleŋ buluŋ dird dird belŋeŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ tareŋmiŋde pet teŋ hi. Irde dumulgaŋ tiyeŋ yeŋ nurde hi. Dumulgaŋ tiyeŋ yeŋ nurde hiyen gobe nalu funaŋde gab kawan po forok yiyyeŋ. \p \v 6 Niŋgeb goke teŋbe amaŋeŋ wor po nurde haŋ. Gayenterbe kanduk kurayen kurayen yeneŋ haŋ gega, goke ma nurde amaŋ heŋ haŋ. Goyenpoga kanduk gobe ulyaŋde ma hinayiŋ. \v 7 Kanduk gobe deŋ beleŋ Yesu Kristu niŋ dufaytiŋ tareŋ irtiŋ goyen fudinde wor po ma dahade goyen kawan heŋ heŋ niŋ forok yeŋ haŋyen. Be, gol hora fudinde wor po teŋ teŋ niŋbe kakde kumga teŋ haŋyen. Gega gol fudinde wor po go manaŋ kamebe hubu hiyyeŋ geb, Al Kuruŋ diliŋde det kuruŋ moŋ. Goyenpoga Yesu niŋ dufaytiŋ saŋiŋ ird ird gobe kanduk yeneŋ gab tareŋ hiyyeŋbe Al Kuruŋ diliŋde det kuruŋ wor po, gol fudinde gote folek. Niŋgeb dufaytiŋ tareŋ goyen igiŋ wor po ird ird niŋbe ultiŋde kanduk kurayen kurayen gogo forok yeŋ haŋyen. Irkeb gwahade heŋ kuŋ kuŋ kame Yesu Kristuyen alya bereya megen haŋ mar kuruŋ gayen hitte forok yeŋ yeŋ nalureb turuŋ dirde deŋtiŋ turŋuŋ yaŋ dirde isoka diryeŋ. \v 8 Deŋbe Yesu ma kenamiŋ gega, yeŋ ge amaŋeŋ wor po nurd uneŋ haŋyen. Gayenter wor go ma keneŋ haŋ gega, yeŋ ge dufaytiŋ saŋiŋ irdeb goke amaŋeŋ wor po nurde haŋ. Amaŋeŋ nurde haŋ gobe kuruŋ wor po geb, epte ma gwahade kura yeŋ tagalnayiŋ. \v 9 Gobe dufaytiŋ yeŋ ge tareŋ irtiŋ gote muruŋgem tetek yeŋ nurdeb gogo amaŋ wor po heŋ haŋ. Dufaytiŋ yeŋ ge tareŋ irtiŋ gote muruŋgembe Al Kuruŋ beleŋ dumulgaŋ tiyyeŋ gogo. \p \v 10 Be, Al Kuruŋ beleŋ alya bereya yumulgaŋ teŋ teŋ gobe daha mat kura forok yiyyeŋ yeŋ mere basaŋ marmiŋ porofet beleŋ goke ug po dufay heŋ sari kerde hinhan. Mel gobe Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dird dird goyen deŋ hitte forok yeŋ yeŋ goke tagalde hinhan. Irkeb waŋ waŋ nende nalure gago forok yiriŋ. \v 11 Irde Yesu Kristu kanduk bana heŋ gab deŋem turŋuŋ yaŋ hiyyeŋ goyen Yesu Kristuyen Holi Spirit beleŋ mel go bana heŋ momoŋ yirde hinhin geb, mata gobe daha naŋa forok yiyyeŋ irde daha mat forok yiyyeŋ yeŋ naŋkeneŋ hinhan. \v 12 Mel gobe mata goyen goke tagalde hinhan gega, mata gobe yeŋ hinhanya goyenter forok yeŋ yeŋ ge moŋ, kame kame deŋ hitte forok yiyyeŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋ yinyiŋ. Niŋgeb go mata gobe gayenter Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen tagal tagal mar beleŋ Holi Spirit Al Kuruŋ hitte mat watiŋ gote saŋiŋde saba dirde hike nurde haŋyen go goyen. Al Kuruŋyen miyoŋ wor mata kuruŋ goyen daha mat forok yiyyeŋ goyen kentewoŋ yeŋ nurde haŋ. \s1 Al Kuruŋ diliŋde wukkek hinayiŋ yeŋ hoy diryiŋ \p \v 13 Niŋgeb mata igiŋ teŋ teŋ ge hugiŋeŋ dufaytiŋ gitik irde ep irde ga hinayiŋ. Irde ultiŋde po amaŋ hetek dufay fole irde hinayiŋ. Irde kame Yesu Kristu wayyeŋ goyenter buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ diryeŋ goyen goke po doyaŋ heŋ hinayiŋ. \v 14 Deŋbe Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ hitiŋ haŋ geb, meremiŋ gama irtek po haŋ. Niŋgeb bikkeŋ Yesu ma nurd uneŋ hinhanya dufay buluŋ bitiŋ bana forok yeke go po gama irde hinhan mata goyen yubul po tinayiŋ. \v 15 Irde deŋ hoy diryiŋ al gobe wukkek wor po geb, mata teŋ hinayiŋ kuruŋ gobe diliŋde mata wukkek po teŋ hinayiŋ. \v 16 Gobe Al Kuruŋyen asaŋde, “Nebe wukkek hime geb, deŋ wor wukkek heŋ hinayiŋ,” yitiŋ hi geb, gago mata wukkek teŋ hinayiŋ dineŋ hime. \p \v 17 Be, Adoniniŋ Al Kuruŋbe al megen haŋ kuruŋ gare mata dahade titiŋ goyen muruŋgem wor gwahade po yuneŋ hiyen. Al kurabe igiŋ yirde, munaŋ kurabe buluŋ yirde ma teŋ hiyen. Deŋbe Al Kuruŋ gwahade goyen doloŋ irde mere irde haŋ geb, megen garbe albak yara belŋeŋ po hite yeŋ nurde heŋya Al Kuruŋ palap irde kafura irde heŋ ga hinayiŋ. \v 18 Asetiŋ yago megen gar heŋyabe mata miŋ miŋmoŋ teŋ hinhan. Irde mata gobe basaŋ basaŋ waŋ waŋ deŋ wor goyen po teŋ hinhan. Goyenbe bana goŋ mat dad siŋa diryiŋ albe Al Kuruŋ yeŋ nurde haŋ geb, gago palap irde kafura irdeya ga hinayiŋ dineŋ hime. Fudinde, deŋbe heŋ heŋtiŋ miŋ miŋmoŋde mat dumulgaŋ tiyyiŋ al Al Kuruŋbe gol horaya silwa horaya hugiŋeŋ hitek moŋ gote tareŋde ma dumulgaŋ tiyyiŋ. \v 19 Gwaha titŋeŋbe Yesu Kristu Al Kuruŋyen sipsip al diriŋ dirŋeŋ uliŋde merem moŋ irde mata buluŋ miŋmoŋ gote darim wok irde kamyiŋ go hende huwarde dumulgaŋ tiyyiŋ. Niŋgeb darimiŋ wok irde kamyiŋ gobe det kuruŋ wor po yeŋ nurde hityen. \v 20 Yesu Kristube naŋkiŋya megeŋya ma forok yekeya bikkeŋ Al Kuruŋ beleŋ meteŋ goke basiŋa iryiŋ. Goke teŋbe nalu funaŋ beleŋ heŋ hi gayenter gayen deŋ ge teŋbe Yesu go teŋ kerke megen gar kateŋ kawan forok yiriŋ. \v 21 Niŋgeb Yesu hitte matbe Al Kuruŋ niŋ dufaytiŋ tareŋ irde haŋ. Al Kuruŋbe Yesu kamyiŋde mat isaŋ hiriŋ irde deŋem turŋuŋ yaŋ iryiŋ goyen fudinde yeŋ nurde dufaytiŋ saŋiŋ irde haŋ. Deŋbe gwaha mat Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdeb kame yeŋ beleŋ igiŋ igiŋ diryeŋ goke doyaŋ heŋ haŋ. \p \v 22 Be, deŋbe Al Kuruŋyen mere fudinde po gama irde dindikeŋ Al Kuruŋ diliŋde wukkek irde haŋyen geb, bitiŋde mat fudinde wor po kadtiŋ ge amaŋeŋ nurd yuntek haŋ. Niŋgeb bitiŋde mat wor po dindikeŋ uliŋ kadom amaŋeŋ nurd guneŋ teŋ hinayiŋ. \v 23 Gobe Al Kuruŋyen mere gwahader hitiŋ hubu ma hiyyeŋ gote tareŋde deŋ goyen yiŋgeŋde diliŋde sopte kawaŋ heŋ al gergeŋ hitiŋ yara haŋ geb, gago dineŋ hime. Al Kuruŋyen mere gobe biŋge muykeŋ yara, goyenpoga bida heŋ buluŋ hetek moŋ, hugiŋeŋ hitek gore deŋ bana meteŋ tikeb gogo Al Kuruŋ diliŋde al gergeŋ hamiŋ. \v 24 Be, gwahade hamiŋ goke Al Kuruŋyen asaŋdebe gahade katiŋ hi: \q1 “Megen niŋ mar kuruŋ gabe guŋguwi algup nen haŋyen yara. \q1 Irde deŋem turŋuŋ yaŋ gobe det fugala wok yeŋ kateŋ haŋyen go gwahade teŋ haŋyen. \q1 \v 25 Gega Doyaŋ Al Kuruŋyen merebe hugiŋeŋ gwahader hiyen,” yitiŋ hi. \rq Aisaia 40:6-8\rq* \m Be, Al Kuruŋyen mere gobe Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ neŋ beleŋ deŋ hitte tagalde hinhet go goyen. \c 2 \p \v 1 Niŋgeb dufay buluŋ kurayen kurayenya usi mereya gobe tumŋaŋ yubul po tinayiŋ. Mata igiŋbe hende hendem po ma teŋ hinayiŋ, kadtiŋ igiŋ mat hike yeneŋbe daniŋ neŋ gwahade moŋ yeŋ bearar ma teŋ hinayiŋ. Irde mere buluŋ mat kurayen kurayen ma teŋ hinayiŋ. \v 2 Diriŋ besare niŋ beleŋ mamu niŋ nurde haŋyen gwahade goyen po, hugiŋeŋ Al Kuruŋyen mere nurtek po dirde hiyeŋ. Gogab mata gwahade teŋbe tareŋ heŋ Al Kuruŋ beleŋ dumulgaŋ titiŋ bana goŋ po heŋbe Yesu gama ird ird matare parguwak yara henayiŋ. \v 3 Deŋbe Doyaŋ Al Kuruŋbe igiŋ wor po goyen dindikeŋ keneŋ bebak titiŋ haŋ geb, mata gwahade teŋ hinayiŋ. \s1 Yesube hugiŋeŋ heŋ heŋ Hora \p \v 4 Be, Yesu Kristube gwahader hitiŋ Hora geb, dufaymiŋ hoyaŋ hoyaŋ ma irde hugiŋeŋ saŋiŋ dirde hiyen. Yeŋbe al beleŋ igiŋ ma nurd uneŋbe pel iramiŋ gega, Al Kuruŋ beleŋ teŋbe meteŋ igiŋ wor po unyiŋ. Deŋ wor yeŋ hitte waŋbe \v 5 yeŋ yara hugiŋeŋ hitek hora hitiŋyen haŋ. Irkeb Holi Spirityen tareŋde Al Kuruŋ beleŋ gabu dirde yiŋgeŋ hitek ya irde hi. Irdeb Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ mar wukkek wor po dirkeb Holi Spirityen tareŋde dindikeŋ Al Kuruŋ galak irke amaŋ hetek det yara heŋ galak irkeb Al Kuruŋ beleŋ amaŋeŋ nurde hi. Gwaha teŋ haŋyen gobe Yesu Kristu beleŋ faraŋ durde hikeb gwaha teŋ haŋyen. \v 6 Goke teŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi: \q1 “Ga nurnaŋ. \q1 Ne beleŋ Saion\f + \fr 2:6 \ft Deŋem kurabe Yerusalem taun.\f* bana goŋ hora kura kereŋ. \q1 Hora gobe tola kahalte niŋ yara, bikkeŋ basiŋa irde delner igiŋ wor po irmiriŋ. \q1 Niŋgeb al kura yeŋ ge hekkeŋ nuryeŋbe epte ma memya hetek hinayiŋ,” yitiŋ hi. \rq Aisaia 28:16; Efesus 2:20\rq* \m \v 7 Niŋgeb deŋ hora goke dufaytiŋ saŋiŋ irtiŋ marbe hora goyen igiŋ wor po yeŋ keneŋ haŋ. Goyenpoga yeŋ ge dufaymiŋ tareŋ ma irde haŋ marbe igiŋ yeŋ ma keneŋ haŋ. Goke Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi: \q1 “Ya yird yird mar beleŋ igiŋ moŋ yeŋ nurde pel iramiŋ hora goyen al hoyaŋ beleŋ teŋ go hende ya tareŋ wor po iryiŋ,” yitiŋ hi. \rq Tikiŋ 118:22\rq* \m \v 8 Irde, \q1 “Hora kura al beleŋ kukuhuk yurde yakteŋ gasa yiryeŋ. \q1 Hora kuruŋ kura gore yirke al yakteŋ gasa yiryeŋ,” yitiŋ hi. \rq Aisaia 8:14-15\rq* \m Niŋgeb yitiŋ gwahade po mel gobe Yesuyen mere ma gama irdeb gogo yakteŋ gasa yirde hiyen. Mel go gwaha teŋ haŋyen gobe Al Kuruŋ beleŋ gwahade po teŋ hinayiŋ yeŋ bikkeŋ dufay kiryiŋ goyen po gama irde haŋyen. \p \v 9 Goyenpoga deŋbe Al Kuruŋ beleŋ basiŋa diryiŋ. Doyaŋ Al Kuruŋyen mere po gama irde Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ mar pris deŋem yaŋ wor po hitiŋ haŋ. Irde Al Kuruŋ diliŋde wukkek hitiŋ haŋ. Gobe Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋyen kidoma bana mat hoy dirde dadeb matamiŋ hulsi yara wukkek wor po goyen bana diryiŋ mata turŋuŋ yaŋ goke tagalnayiŋ yeŋbe gogo basiŋa diryiŋ. \v 10 Bikkeŋbe deŋ goyen yende alya bereya ma hinhan. Gega gayenterbe yende alya bereya hitiŋ haŋ. Bikkeŋbe Al Kuruŋyen buniŋeŋ dufay bana ma hinhan gega, gayenterbe Al Kuruŋyen buniŋeŋ dufay bana haŋ. \p \v 11 Be, kadne yago, deŋbe megen garbe al miŋ hoyaŋ naŋa hoyaŋde mat watiŋ yara haŋ. Niŋgeb gago saŋiŋ po mere dirde hime: mata buluŋ titek dufay buluŋbe mata igiŋ titek dufaytiŋ goya hugiŋeŋ arde haryen geb, dufay buluŋ gobe pel po irde hinayiŋ. \v 12 Irde deŋ haŋ naŋa bana goŋ Al Kuruŋ ma nurde uneŋ haŋ mar diliŋde mata igiŋ po teŋ hinayiŋ. Gogab matatiŋ igiŋ goyen yeneŋbe kuŋ kuŋ kame nalu funaŋde Al Kuruŋ wakeb deŋ ge teŋ Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ irnayiŋ. Haŋkapyabe matatiŋ goke keŋkela bebak ma teŋbe, “Mata buluŋ teŋ haŋ,” dineŋ merem yaŋ dirde hinayiŋ gega, kamebe bebak tinayiŋ. \s1 Yesuyen alya bereyat mata igiŋ \p \v 13 Be, Doyaŋ Al Kuruŋtiŋ ge teŋbe haŋ bana goŋ niŋ doyaŋ mar yirtiŋ kuruŋ gote mere nurde hinayiŋ. Irde naŋa kuruŋ doyaŋ irde hiyen al deŋem yaŋ wor po gote mere nurde hinayiŋ. \v 14 Irde gote meteŋ mar deŋem yaŋ gote mere wor nurde gama irde hinayiŋ. Go mar gobe mata buluŋ teŋ haŋ mar gote muruŋgem buluŋ yuneŋ hinayiŋ, irde mata igiŋ teŋ hinayiŋ marbe igiŋ igiŋ yirde hinayiŋ yeŋ doyaŋ almiŋ beleŋ hulyaŋ yiryiŋ geb, meremiŋ nurde hinayiŋ. \v 15 Al Kuruŋyen dufaybe al kura dufaymiŋ kukuwamŋeŋ mar beleŋ matatiŋ igiŋ goyen yeneŋbe keŋkela ma nurde mali mere teŋ haŋyen mata goyen bada po henayiŋ yeŋ nurde hi geb, gago doyaŋ martiŋde mere nurde hinayiŋ dineŋ hime. \v 16 Deŋbe Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ geb, dufaytiŋde dahade kura nurdeb igiŋ ala teŋ hinayiŋ. Gega, “Neŋbe igiŋ ala titek,” yeŋ nurdeb mata buluŋ wor igiŋ ala titek yeŋ ma nurde hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋyen yufukde po heŋ meremiŋ po gama irde haŋyen mar henayiŋ. \v 17 Irde al hoyaŋ tumŋaŋ palap yirde hinayiŋ. Kadtiŋ Yesuyen alya bereya niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ hinayiŋ. Al Kuruŋ palap irde kafura irde hinayiŋ. Irde naŋa kuruŋ gate doyaŋ al, gabmanyen doyaŋ al kuruŋ palap irde hinayiŋ. \p \v 18 Be, deŋ meteŋ marbe doyaŋ martiŋ yufuk bana heŋ palap yirde hinayiŋ. Doyaŋ martiŋ kurabe igiŋ igiŋ dirde deŋ ge nurde haŋyen, munaŋ kurabe buluŋ buluŋ dirde haŋyen goyenbe tumŋaŋde palap yirde hinayiŋ. \v 19 Fudinde, deŋ beleŋ Al Kuruŋ niŋ dufay heŋ mata teŋ hike goke doyaŋ martiŋ beleŋ buluŋ buluŋ dirke kanduk bana hinayiŋbe deŋ beleŋ tetek kanduk moŋ gega, kanduk go teŋ hinayiŋ geb, Al Kuruŋ beleŋ goke guram dirde tareŋ diryeŋ. \v 20 Gega mata buluŋ teŋ hike goke buluŋ buluŋ dirke kanduk bana hinayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ igiŋ gote muruŋgem dunyeŋ? Hubu wor po! Gobe kanduk bana hitek po hinayiŋ. Goyenpoga mata huwak teŋ heŋya kanduk yeneŋ hinayiŋ gega, mukku ma teŋ goya goya tareŋ heŋ hinayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ goke teŋ guram dirde saŋiŋ diryeŋ. \p \v 21 Be, Yesu Kristu wor deŋ ge teŋ uliŋ misiŋ katyiŋ goyen deŋ wor matamiŋ gama irde igiŋ kanduk bana hinayiŋ yeŋbe gogo mata goyen dikala diryiŋ. Niŋgeb deŋ goyen mata igiŋ teŋ heŋya kanduk bana heŋ heŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ goke hoy diryiŋ geb, gogo kanduk bana haŋyen. \q1 \v 22 Fudinde, yeŋbe mata buluŋ kura ma titiŋ, \q2 irde mohoŋde mat usi ma teŋ hinhin. \rq Aisaia 53:9\rq* \m \v 23 Yesu Kristu buluŋ buluŋ iramiŋ mar beleŋ nanyaŋ buluŋ wor po iramiŋ gega, wol ma hiriŋ. Irde buluŋ buluŋ irke kanduk kinyiŋ gega, kame wol heŋ buluŋ gwaha gwaha direŋ ma yinyiŋ. Gwaha titŋeŋbe mata igiŋya buluŋya huwak mat yineŋ yineŋ al Al Kuruŋ haniŋde po kandukmiŋ goyen kiryiŋ. \v 24 Yeŋbe nende mata buluŋ halde pasi ire yeŋbe yiŋgeŋ uliŋde mata buluŋ goyen yadeb kuruse hende kamyiŋ. Go tiyyiŋ gobe neŋ gayen mata buluŋ goyen yubul po teŋ mata huwak po teŋ hinayiŋ yeŋbe gogo tiyyiŋ. Deŋbe uliŋde dagim yaŋ irtiŋde gor matbe sope dirke igiŋ hamiŋyen haŋ. \v 25 Fudinde, bikkeŋ deŋbe sipsip kura doyaŋ al miŋmoŋ, gor kura kuŋ hite yeŋ ma nurde kuŋ hitiŋ yara kukuwamŋeŋ hinhan. Gega gayenterbe Sipsip Doyaŋ Altiŋ hitte mulgaŋ hitiŋyen haŋ. Deŋ goyen keŋkela doyaŋ dird dird albe yeŋ gogo po. \c 3 \s1 Ire uŋya igiŋ heŋ heŋ mata \p \v 1 Be, Yesu Kristu beleŋ mata tiyyiŋ gwahade po, deŋ bere almetiŋ miŋyaŋbe almetiŋ yagot yufukde po hinayiŋ. Gogab bere kura uŋ goyen Al Kuruŋyen mere ma nurtiŋ goreb bere gote mata igiŋ go keneŋbe Al Kuruŋ hitte wayyeŋ. \v 2 Deŋ bere beleŋ mata wukkek teŋ palap yirtek mata po teŋ hinayiŋbe almetiŋ yagob matatiŋ go yeneŋbe Al Kuruŋ hitte wanayiŋ. \v 3 Deŋ goyen ultiŋ umŋa siŋare niŋ teŋ hinayiŋ gore ma bulakŋeŋ diryeŋ. Tonaŋtiŋ umŋa yirde kalyayya kalyuyya damum hende wor po gore umŋa teŋ amil manaŋ damum hende wor po hor yirde hinayiŋ gore epte ma bulakŋeŋ dirnayiŋ. \v 4 Gwahade yarab bulak matatiŋbe bitiŋ bana mat forok yiyyeŋ. Gobe bitiŋ kamke bekkeŋde mere teŋ, balmiŋ heŋ heŋ mata go goyen. Mata gwahade gobe hubu ma henayiŋ, irde Al Kuruŋ beleŋ det kuruŋ wor po yeŋ yeneŋ hiyen. \v 5 Bikkeŋ bere kura Al Kuruŋ diliŋde wukkek hinhan berebe Al Kuruŋ beleŋ igiŋ igiŋ yirtek goke doyaŋ heŋya Al Kuruŋ diliŋde mata igiŋ hoyaŋ yeneŋmiŋ igiŋ muŋ goyen teŋ hinhan. Bere buda gobe uŋ yagot yufukde po heŋ meremiŋ gama irde hinhan. \v 6 Bere gobe Abraham berem Sara mata teŋ hinhin gwahade teŋ hinhan. Sarabe uŋ Abrahamyen mere gama irde uŋ goyen doyaŋ alne ineŋ hinhin. Niŋgeb deŋ beleŋ mata huwak po teŋ kanduk keneŋ keneŋ niŋ kafura ma heŋ hinayiŋbe deŋbe Sara wiriŋ yago heŋ hinayiŋ. \p \v 7 Be, deŋ al bertiŋ yaŋ wor gwahade goyen po, bertiŋ yagoya heŋ heŋ belŋeŋ igiŋbe gogo yeŋ nurdeya ga hinayiŋ. Irde bertiŋ yagobe tareŋ wor po moŋ yeŋ nurdeya ga doyaŋ yirde hinayiŋ. Al Kuruŋbe deŋ alya bertiŋya tumŋaŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde yeŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ goyen damum moŋ duliŋ duntek haŋ geb, bertiŋ yago palap yirde hinayiŋ. Moŋgo bertiŋ yagoya igiŋ ma hinayiŋbe Al Kuruŋya mere teŋ teŋ matatiŋ goyen pet teŋ duneŋ hiyeŋ. \s1 Al hoyaŋ igiŋ igiŋ yirde hinayiŋ \p \v 8 Be, mere dirhem kuruŋ gate miŋbe gahade: deŋbe dindikeŋ uliŋ awalikde hinayiŋ, kadom buniŋeŋ gird teŋ hinayiŋ. Irde deŋ haŋ bana goyen kamay itiŋyat mata teŋ kadom amaŋeŋ nurd guneŋ teŋ hinayiŋ. Irde kadom igiŋ igiŋ gird teŋbe neŋ harhet harhet mata ma teŋ hinayiŋ. \v 9 Irde al kura buluŋ dirke goyen wol heŋ buluŋ yird yird niŋ ma nurde hinayiŋ. Nanyaŋ dirke wolmiŋeŋ nanyaŋ ma yirde hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋyen tareŋde guram yirde saŋiŋ yirde hinayiŋ. Deŋbe Al Kuruŋ beleŋ gwaha teŋ hinayiŋ yeŋ hoy diryiŋ geb, gwaha teŋ hinayiŋ. Gogab kame Al Kuruŋ beleŋ guram dirde tareŋ diryeŋ. \v 10 Goke teŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi: \q1 “Al kura keperd keperdne igiŋ hewoŋ, irde heŋ heŋ nalune wor igiŋ ala po himewoŋ yeŋ nurde hi kenem mere buluŋ ma teŋ hiyeŋ. \q2 Irde usi mere ma teŋ hiyeŋ. \q1 \v 11 Yeŋbe mata buluŋ yubul teŋbe mata igiŋ po teŋ hiyeŋ. \q1 Irde biŋ kamke al hoyaŋya awalikde heŋ heŋ belŋeŋ niŋ naŋkeneŋ mata goyen teŋ teŋ niŋ kurut wor po yeŋ hiyeŋ. \q1 \v 12 Gobe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ al huwak po doyaŋ yirde hiyen, \q2 irde gusuŋaŋmiŋ palŋa irde wol heŋ hiyen geb, gago dineŋ hime. \q1 Gega Doyaŋ Al Kuruŋbe mata buluŋ teŋ haŋ mar goyen asogo yirde hiyen,” yitiŋ hi. \rq Tikiŋ 34:12-16\rq* \p \v 13 Be, deŋ beleŋ mata igiŋ teŋ teŋ niŋ kurut yeŋ hinayiŋbe ganuŋ al beleŋ buluŋ diryeŋ? Hubu wor po! \v 14 Goyenbe deŋ beleŋ mata huwak teŋ hike al kura beleŋ buluŋ dirnayiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ guram dirde tareŋ dird dird niŋgeb, gogo forok yihi yeŋ nurde hinayiŋ. Niŋgeb al beleŋ buluŋ dird dird niŋ kafura ma heŋ hinayiŋ, irde kandukŋeŋ ma nurde hinayiŋ. \v 15 Irde bitiŋde mat wor po Yesu Kristube Doyaŋ Al Kuruŋ yeŋ palap irde hinayiŋ. Irde kame Al Kuruŋ beleŋ igiŋ diryeŋ goke deŋ beleŋ doyaŋ heŋ haŋyen goyen goke al beleŋ daniŋ gwaha teŋ haŋ dineŋ gusuŋaŋ dirkeb miŋ momoŋ yird yird niŋ hugiŋeŋ gitik teŋ ga hinayiŋ. Irde wol heŋ momoŋ yirde heŋyabe bekkeŋde igiŋ mat mere yirde palap dirtek mata mat mere yirde hinayiŋ. \v 16 Irde Al Kuruŋ diliŋde bitiŋ wukkek wor po irde hinayiŋ. Gogab Yesu Kristuya heŋ meteŋ igiŋ teŋ hinayiŋ goke buluŋ mat tagal duneŋ hinayiŋ mar beleŋ matatiŋ yeneŋbe mere buluŋ mat dirde hinayiŋ goke memya henayiŋ. \v 17 Niŋgeb mata igiŋ teŋ kanduk yeneŋ hinayiŋ gobe Al Kuruŋyen dufay kenem igiŋ. Gega mata buluŋ teŋ gote kanduk bana hinayiŋ gobe igiŋ moŋ. \v 18 Gobe Yesu Kristu wor mata buluŋniniŋ ge teŋ wawuŋ uŋkureŋde po kamyiŋ geb gago dineŋ hime. Yeŋ al huwak beleŋ neŋ al huwak moŋ gayen gake teŋ kamyiŋ gobe deŋ goyen Al Kuruŋ hitte dukeŋ yeŋbe gogo kamyiŋ. Yeŋbe mayke kamyiŋ gega, toneŋbe ma kamyiŋ. \v 19 Irdeb al kamtiŋ toneŋ koya bana haŋyen gasuŋde gor kuŋ Al Kuruŋyen mere tagalyiŋ. \v 20 Al kamtiŋ toneŋ koya bana haŋ gobe bikkeŋ wor po Noa hinhin goyenter hinhan mar gote toneŋ. Mel gobe mata buluŋ yubul teŋ teŋ ge Al Kuruŋ beleŋ ulyaŋde po doyaŋ heŋya piŋeŋ ma nurde hinhin. Noa beleŋ hakwa kuruŋ irde hikeya doyaŋ heŋ hinhin gega, mel gobe meremiŋ gama ma irde hinhan. Niŋgeb hakwa go pasi irkeb megeŋ ga fe ala kuruŋ heke al tumŋaŋ kamamiŋ. Goyenbe fe go hende hakwa bana hinhan albe 8 go muŋ po gab ma kamamiŋ. \v 21 Be, fe ala hiriŋ gobe gayenter fe baptais teŋ haŋyen gote tuŋaŋeŋ. Niŋgeb fe baptais tamiŋde gor matbe dumulgaŋ tiyyiŋyen haŋ. Baptais tamiŋ gobe duliŋ ultiŋ sope ird ird niŋ ma tamiŋ. Go tamiŋ gobe Al Kuruŋ diliŋde bininiŋde wukkek po hitek yeŋ Al Kuruŋ hitte biŋa tiyamiŋbe gogo. Niŋgeb bitiŋde wukkek po hinayiŋ yeŋbe gogo Al Kuruŋ beleŋ Yesu Kristu kamyiŋde mat isaŋ hiriŋ. \v 22 Yesu Kristu gobe kamyiŋde mat huwarde Al Kuruŋyen gasuŋde hurkuriŋ. Irde al deŋem yaŋ wor po heŋ Al Kuruŋ haniŋ yase beleŋ mat hi. Irkeb Al Kuruŋyen miyoŋya det banare niŋya kawan niŋya saŋiŋ miŋyaŋ kurayen kurayen goyen yende yufukde po haŋ. \c 4 \s1 Mata buluŋbe yubul po titek \p \v 1 Niŋgeb Yesu Kristu beleŋ uliŋ misiŋ kateŋ kanduk kinyiŋ gwahade po, deŋ manaŋ tareŋ po heŋ matamiŋ gama irtek dufay goyen kerde hinayiŋ. Gobe al kura uliŋ misiŋ katyeŋbe mata buluŋ titek dufay ma forok yiyyeŋ geb gago dineŋ hime. \v 2 Niŋgeb gayenter mat megen gar heŋyabe Al Kuruŋyen dufay po gama irde hinayiŋ. Megen niŋ dufay buluŋ gama ma irde hinayiŋ. \v 3 Deŋbe bikkeŋ Al Kuruŋ ma nurd uneŋ hitiŋ mar beleŋ teŋ haŋyen mata goyen ulyaŋde po teŋ hinhan. Deŋbe mata gahade teŋ hinhan: leplep mata, ultiŋde hapek yaŋ nurtek mata, kukuwa fe nen nen niŋ gabu heŋ heŋ mata, irde bana goŋ fe nene kukuwa heŋ mata buluŋ mali mali teŋ teŋ mata, irde uŋgura doloŋ yird yird mata mormok goyen teŋ hinhan. \v 4 Gega gayenterbe mel gore teŋ haŋ mata goyen gama ma irde hike deneŋbe hurkuŋkat teŋ kukuwamŋeŋ nurde haŋyen. Irdeb goke igiŋ ma nurde ultiŋde mere buluŋ kurayen kurayen dirde haŋyen. \v 5 Goyenpoga kame mel gobe al diliŋ gergeŋ hitiŋya kamtiŋya gote matamiŋ igiŋya buluŋya yinyeŋ al Al Kuruŋ diliŋde huwarde gwaha gwaha teŋ hityen yeŋ tagalnayiŋ. \v 6 Goke teŋbe Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ gobe al kamtiŋ goyen kamdem moŋde momoŋ yirke nuramiŋ. Gogab mata buluŋ bikkeŋ titiŋ goke teŋ uliŋdebe kamnayiŋ gega, Al Kuruŋbe hi gwahade goyen po toneŋbe yeŋya hugiŋeŋ hinayiŋ. \s1 Holi Spirityen tareŋ forok yeŋ yeŋ matabe keŋkela teŋ hinayiŋ \p \v 7 Be, det kuruŋ gayen hubu heŋ heŋ nalube binde heŋ hi. Niŋgeb keŋkela dufay heŋbe ultiŋde po amaŋ hetek dufay goyen fole irde hinayiŋ. Gogab igiŋ Al Kuruŋ mere irde hinayiŋ. \v 8 Irde mata teŋ hinayiŋ kuruŋ gote folek wor pobe kadtiŋ ge amaŋeŋ nurd nurd mata gogo geb, mata goyen teŋ hinayiŋ. Kadtiŋ ge amaŋeŋ nurd yuneŋ hinayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋtiŋ budam goyen igiŋ halde dunyeŋ. \v 9 Irde al deŋ hitte wanayiŋ mar goke buluŋeŋ ma nurde yuneŋbe gargar yirde hinayiŋ. \v 10 Irde al hoyaŋ faraŋ yurd yurd niŋ teŋ Holi Spirityen saŋiŋ kawan forok yeŋ yeŋ mata Al Kuruŋ beleŋ muruŋgem moŋ duliŋ duntiŋ goyen keŋkela tanarde meteŋ teŋ hinayiŋ. Irdeb Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde Holi Spirityen tareŋ forok yeŋ yeŋ mata kurayen kurayen goyen bitiŋde mat fudinde wor po yanarde keŋkela meteŋ teŋ hinayiŋ. \v 11 Niŋgeb al kura saba tagal tagal tareŋ titiŋ kenem al gobe Al Kuruŋyen mere keŋkela po tagalde hiyeŋ. Irde al kura al hoyaŋ faraŋ yurd yurd saŋiŋ titiŋ kenem al gobe Al Kuruŋ beleŋ unyeŋ tareŋ gore po faraŋ yurde hiyeŋ. Gogab mata teŋ hinayiŋ kuruŋ gobe Yesu Kristu hitte mat Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ hiyyeŋ. Fudinde, yeŋ po ga hugiŋeŋ deŋem turŋuŋ yaŋ hiyyeŋ, irde tareŋmiŋbe gwahader hiyeŋ. Fudinde wor po. \s1 Yesuyen alya bereya heŋbe kanduk bana hinayiŋ \p \v 12 Be, kadne yago, deŋ hitte kanduk kuruŋ forok yeke ultiŋ misiŋ kateŋ haŋ goyen goke hurkuŋkat ma tinayiŋ. “Kanduk gabe neŋ hitte forok yetek moŋ goyen forok yeŋ haŋ,” yeŋ goke kukuwamŋeŋ ma nurde hinayiŋ. \v 13 Gwaha titŋeŋbe Yesu Kristu beleŋ kanduk kinyiŋ goyen neŋ wor keneŋ hite yeŋ nurdeb goke amaŋ heŋ hinayiŋ. Gogab saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ wor po goyen kawan forok yiyyeŋ nalureb deŋ wor amaŋeŋ wor po nurnayiŋ. \v 14 Yesu Kristu nurd uneŋ haŋ goke teŋ al beleŋ nanyaŋ dirkeb goke amaŋ heŋ hinayiŋ. Al Kuruŋyen Holi Spirit tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ wor po gore deŋ kanduk keneŋ haŋ mar hitte hi geb, amaŋ heŋ hinayiŋ. \v 15 Munaŋ al gasa yirke kamde, kawe teŋ, mata buluŋ hoyaŋ kura teŋ, irde al hoyaŋde meteŋ buluŋ yirde gote kanduk yennayiŋbe igiŋ moŋ geb, keŋkela heŋ ga hinayiŋ. \v 16 Goyenpoga Yesu Kristu gama irde heŋya kanduk yeneŋ hinayiŋbe goke memya ma heŋ hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe Yesuyen alya bereya hamiŋ goke teŋ Al Kuruŋ turuŋ irde hinayiŋ. \v 17 Gobe Al Kuruŋ beleŋ alyen mata gote muruŋgem yuneŋ yuneŋ goyen dirŋeŋ weŋ hitte wa forok irtek nalu hihi geb gago dineŋ hime. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ dirŋeŋ weŋde mata gwahade gwahade yineŋ gote muruŋgem yunyeŋbe Al Kuruŋyen mere Yesu niŋ yitiŋ goyen ma gama irde haŋ marte matamiŋ gote muruŋgembe dahade yunyeŋ? Buluŋ wor po yunyeŋ! \v 18 Niŋgeb goke teŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi: \q1 “Al huwak yineŋ haŋ mar wor Al Kuruŋyen bearar goyen fole ird irdbe meteŋeŋ. \q1 Munaŋ Al Kuruŋ niŋ ma nurde mata buluŋ teŋ haŋ marbe daha wor wor tinayiŋ? Buluŋ wor po geb,” yitiŋ. \rq Mata Igiŋ 11:31\rq* \m \v 19 Niŋgeb Al Kuruŋyen dufay gama irde kanduk bana haŋ marbe heŋ heŋmiŋ kuruŋ goyen megeŋya naŋkiŋya irde det kuruŋ gayen yiryiŋ al Al Kuruŋyen haniŋde po yerde mata igiŋ po teŋ hinayiŋ. Al Kuruŋbe biŋa tiyyiŋ goyen po gama irde faraŋ durde hiyen. \c 5 \s1 Al salanŋeŋya foŋeŋyat mata \p \v 1 Be, nebe Yesu Kristu uliŋ misiŋ katyiŋ goyen delner kinmiriŋ. Irde kame sopte tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ goya wayyeŋ nalureb ne wor saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ go bana heŋ. Ne wor deŋ Yesuyen alya bereyat doyaŋ mar parguwak gwahade goyen po geb, Yesuyen alya bereyat doyaŋ mar parguwak gote mata niŋ dineŋ tihim. \v 2 Be, Yesuyen alya bereya Al Kuruŋyen sipsip deŋ yufuktiŋ bana haŋ goyen keŋkela doyaŋ yirde hinayiŋ. Mel goyen doyaŋ marte matare faraŋ yurde hinayiŋ. Gwaha teŋ heŋyabe piŋeŋ hende ma meteŋ teŋ hinayiŋ. Wilakŋeŋ nurdeya faraŋ yurde hinayiŋ. Go teŋ hinayiŋ gobe Al kuruŋ beleŋ gwaha teŋ hiwoŋ yeŋ nurde hi matabe gogo. Irde meteŋ go teŋ heŋyabe hora teŋ teŋ niŋ ma nurdeb duliŋ faraŋ po yurtek yeŋ nurdeya ga meteŋ teŋ hinayiŋ. \v 3 Irde deŋ yufuktiŋ bana haŋ mar goyen megen niŋ doyaŋ mar beleŋ kanduk kuruŋ al yuneŋ haŋyen gwahade ma yirde hinayiŋ. Gwaha yirtiŋeŋbe Al Kuruŋyen sipsip gore deneŋ gama dirtek mata igiŋ po teŋ hinayiŋ. \v 4 Irkeb kame sipsip doyaŋ marte kuruŋmiŋ Yesu Kristu waŋbe meteŋtiŋ gote muruŋgem tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ wor po goyen dunyeŋ. Muruŋgem gobe go ma hubu hiyyeŋ, gwahader hiyeŋ. \p \v 5 Be, gwahade goyen po deŋ al foŋeŋbe al parguwak deŋ folek gote mere nurde hinayiŋ. Irde deŋ tumŋaŋ neŋ nurhet nurhet mata ma teŋ kadom palap girde teŋ hinayiŋ. Gokeb Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi: \q1 “Al Kuruŋbe al kura yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ haŋ mar goyen asogo yirde hiyen. \q1 Gega gwaha ma teŋ haŋ marbe buniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yirde hiyen,” yitiŋ. \rq Mata Igiŋ 3:34\rq* \m \v 6 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ tareŋmiŋde doyaŋ dirde hikeya neŋ nurhet nurhet ma teŋ hinayiŋ. Mata gwahade ma teŋ hinayiŋbe kame nalu kura forok yekeb deŋtiŋ isaŋ hiyyeŋ. \v 7 Irde yeŋbe keŋkela doyaŋ dirde hi geb, kanduktiŋ kuruŋ gobe yeŋ haniŋde po yerde hinayiŋ. \p \v 8 Be, laion beleŋ det yiseŋ nen nen niŋ naŋkeneŋ kuŋ hiyen gwahade goyen po, asogotiŋ Satan beleŋ buluŋ dird dird beleŋ niŋ hugiŋeŋ naŋkeneŋ hiyen. Niŋgeb ultiŋde po amaŋ hetek mata teŋ teŋ dufay fole irdeb keŋkela heŋ hinayiŋ. \v 9 Kadtiŋ hoyaŋ Yesuyen alya bereya megen gar hike kwa kuruŋ goyen wor kanduk deŋ yeneŋ haŋyen gwahade goyen bana po haŋ geb, Yesu niŋ dufaytiŋ saŋiŋ irtiŋ go hende saŋiŋ po huwarde Uŋgura Satan goyen asogo irde takira teŋ hinayiŋ. \v 10 Irkeb deŋ goyen buniŋeŋ wor po dirde igiŋ igiŋ dirde hiyen al Al Kuruŋ yiŋgeŋ kanduk bana mat dade sope dirde tareŋ dirkeb saŋiŋ henayiŋ. Al Kuruŋbe Yesu Kristu niŋ teŋbe tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ gwahader hitiŋ bana goŋ hinayiŋ yeŋ hoy diryiŋ. Goyenbe araŋ ma dade saŋiŋ diryeŋ. Deŋ goyen kanduk bana muŋ kura hike gab gwaha diryeŋ. \v 11 Niŋgeb tareŋmiŋbe hugiŋeŋ hugiŋeŋ hiwoŋ yeŋ nurde hime. Fudinde wor po. \s1 Mere funaŋ \p \v 12 Be, Sailas beleŋ faraŋ nurke asaŋ dolfon muŋ po gago kayhem. Yeŋbe kolne yara wor po, biŋde mat fudinde Al Kuruŋ niŋ meteŋ teŋ hiyen. Be, asaŋ ga kayhem gabe tareŋ dire yeŋ gago kayhem. Irde asaŋ kaŋ hime gabe Al Kuruŋ beleŋ fudinde buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hi geb, goyen bebak dire yeŋbe gago kaŋ hime. Niŋgeb mere dirhem gayen hende saŋiŋ po huwarde hinayiŋ. \p \v 13 Be, Yesuyen alya bereya Babilon\f + \fr 5:13 \ft Babilon taun gobe Rom taun niŋ yitiŋ.\f* taunde gar haŋ mar beleŋ deŋ ge dufay heŋ haŋ goyen momoŋ yirayiŋ ninkeb gago momoŋ dirde hime. Al Kuruŋ beleŋ deŋ basiŋa diryiŋ gwahade po, mel gayen wor basiŋa yiryiŋ. Be, Al Kuruŋ diliŋde urne hitiŋ al, Mak wor deŋ ge dufay heŋ hi geb, gago momoŋ dirde hime. \p \v 14 Be, deŋ haŋ bana goyen dindikeŋ uliŋ kadom gargar gird teŋ hinayiŋ. Go mata gobe Al Kuruŋ diliŋde wukkeŋ wor po. \p Be, deŋ Yesu Kristuya haŋ marbe tumŋaŋ bitiŋ kamke igiŋ po hiwoŋ yeŋ nurde hime. Gogo po.