\id 1CO - Gwahatike NT [dah] -Papua New Guinea 2000 (DBL -2014) \h 1 Korin \toc1 Korin niŋ Yesuyen alya bereya hitte Pol beleŋ haŋkapya asaŋ kayyiŋ \toc2 1 Korin \toc3 1Ko \mt1 1 Korin \mt2 Korin niŋ Yesuyen alya bereya hitte Pol beleŋ haŋkapya asaŋ kayyiŋ \c 1 \p \v 1 Ne Polbe Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋde po Yesu Kristuyen mere basaŋ al aposel hiyyeŋ yeŋ hoy niryiŋ. Niŋgeb meteŋ kadniniŋ Sostenesya neya beleŋ \v 2 deŋ Korin taunde niŋ Yesu Kristuyen alya bereya sios Al Kuruŋ beleŋ doyaŋ dirde hi goya Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu doloŋ irde haŋ mar megen hike kwa kuruŋ goya goyen goke asaŋ gago kaŋ har. Deŋ Korin niŋ siosbe Yesu Kristu niŋ dufaytiŋ saŋiŋ irke Al Kuruŋ beleŋ yeŋ ge teŋ hoyaŋ muŋ dapat dirtiŋ haŋ. Irde wukkeŋ wor po yireŋ yeŋ hoy dirtiŋyen haŋ. Yesu Kristube yeŋ doloŋ irde haŋ mar megen hike kwa kuruŋ goya neŋyat Doyaŋ Al Kuruŋ. \p \v 3 Niŋgeb Adoniniŋ Al Kuruŋya Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristuya beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde bitiŋ yisikamke igiŋ hiwoŋ yeŋ nurde har. \s1 Pol beleŋ Korin niŋ Yesuyen alya bereya niŋ Al Kuruŋ igiŋ nurd unyiŋ \p \v 4 Be, deŋbe Yesu Kristuya haŋ geb, Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hi. Niŋgeb goke teŋ hugiŋeŋ Al Kuruŋ igiŋ wor po nurd uneŋ himyen. \v 5-6 Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋ himyen gote miŋ kurabe gahade: neŋ beleŋ Yesu Kristu niŋ tagaltekeb mere go nurdeb bitiŋde tareŋ hitiŋ haŋ gwahade goyen po, deŋ goyen Yesu Kristuya hikeb mere teŋ teŋya saba fudinde bebak teŋ teŋya kuruŋ gobe igiŋ mat wor po titek po dirtiŋyen haŋ. \v 7 Gwahade niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu sopte mulgaŋ heŋ wawoŋ wor po yeŋ nurde goke doyaŋ heŋya Holi Spirityen tareŋ kawan forok yeŋ yeŋ mata goyen tumŋaŋ yawartiŋ ala haŋ. \v 8 Deŋ gwahade gobe Al Kuruŋ beleŋ saŋiŋ dirde hike kuŋ kuŋ nalu funaŋ forok yiyyeŋ. Gogab nalu funaŋ Yesu Kristu waŋ waŋ goyenterbe ultiŋde merem moŋ hinayiŋ. \v 9 Niŋgeb neŋ beleŋ Urmiŋ Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristuya awalikde hinayiŋ yeŋ hoy diryiŋ al Al Kuruŋbe yeŋ ge hekkeŋ nurtek al hi. \s1 Yesuyen alya bereya bana bipti forok yamiŋ \p \v 10 Be, kadne yago, deŋ tumŋaŋ kadom mohoŋde teŋ teŋ mata ma teŋ hinayiŋ. Mere teŋ hinayiŋ kuruŋ goyen banabe dufay uŋkureŋ po kerde mere teŋ hinayiŋ yeŋ gago Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristuyen deŋemde dineŋ hime. Moŋgo gwaha ma tinayiŋbe deŋ haŋ bana goŋ kadom kilon gird teŋ hikeb bipti forok yenayiŋ. Niŋgeb bada heŋ bitiŋya dufaytiŋya uŋkureŋ po kerde awalikde po hinayiŋ. \v 11 Kadne yago, ne ga dineŋ hime gabe al kura Kloeya haŋyen mar kura gore waŋbe dindikeŋ uliŋ dufay budam yerde kadom mohoŋde teŋ haŋyen goke momoŋ niraŋ geb, gago dineŋ hime. \v 12 Deŋ haŋ bana goŋ niŋ al kurabe, “Neŋbe Polyen saba gama irde hite,” yeŋ haŋ. Kurabe, “Apolosyen saba gama irde hite,” yeŋ haŋ. Irde kuratiŋbe, “Pitayen\f + \fr 1:12 \ft Deŋem hoyaŋbe Sifas.\f* saba gama irde hite,” munaŋ kurabe, “Yesu Kristuyen saba gama irde hite,” yeŋ haŋ. \v 13 Daniŋ gwaha teŋ haŋ? Yesu Kristube walkaka irde hoyaŋ hoyaŋ irtiŋ geb, gogo teŋ haŋ? Ne Pol gare deŋ ge teŋ kuruse hende kammiriŋ? Irde ne Polyen tareŋde baptais tamiŋ? Moŋ, gwahade moŋ! \p \v 14 Deŋ beleŋ mata gwahade teŋ haŋ go nurdeb ne beleŋ haŋkapya Krispusya Gaiusya po baptais yirdeb deŋ kurabe baptais ma dirmiriŋ goke Al Kuruŋ igiŋ wor po nurd uneŋ hime. \v 15 Niŋgeb deŋ beleŋ epte ma, “Neŋbe Polyen tareŋde baptais titiriŋ,” yenayiŋ. \v 16 Fudinde, Stefanasya yeŋya haŋyen mar goyen wor baptais yirmiriŋ yeŋ nurde hime. Munaŋ al hoyaŋbe gwaha yirmiriŋ yeŋ ma nurde hime. \v 17 Yesu Kristu beleŋ nad nerke deŋ hitte kumiriŋ gobe al baptais yird yird niŋ ma kumiriŋ. Gwahade yarabe yeŋ ge yitiŋ mere igiŋ goyen tagal tagal niŋ kumiriŋ. Kuŋ tagalde heŋyabe moŋgo Yesu Kristu kuruse hende kamyiŋ gote saŋiŋbe hubu hiyyeŋkek yeŋbe megen niŋ alyen dufay wukkek yeŋ haŋyen goyen ma gama irde tagalde hinhem. \s1 Yesu Kristube Al Kuruŋyen tareŋya dufay wukkekya miŋyaŋ \p \v 18 Be, Yesu kuruse hende kamyiŋ gote merebe megen niŋ alyen dufay gama irde kame kak alare kutek marbe kukuwamŋeŋ nurde haŋ. Goyenpoga neŋ Al Kuruŋ beleŋ dumulgaŋ titiŋ marbe mere gobe mataniniŋ gergeŋ ird ird tareŋ miŋyaŋ yeŋ nurde hite. \v 19 Kukuwamŋeŋ nurde haŋ mar gokeb Al Kuruŋyen asaŋde mere gahade katiŋ hi: \q1 “Al kura, ‘Neŋbe megen niŋ dufay wukkekniniŋ yaŋ,’ yeŋ haŋ marte dufay wukkek goyen gwamuŋ yureŋ. \q1 Irde ‘Keŋkela bebak teŋ teŋ saŋiŋniniŋ yaŋ,’ yeŋ haŋ marte bebak teŋ teŋ tareŋ goyen teŋ siŋa ireŋ,” yitiŋ hi. \rq Aisaia 29:14\rq* \m \v 20 Niŋgeb megen niŋ dufay wukkek miŋyaŋ albe Al Kuruŋ diliŋde meteŋ igiŋ dahade teŋ haŋ? Saba teŋ teŋ marbe Al Kuruŋ diliŋde meteŋ igiŋ dahade teŋ haŋ? Irde gayenter dufay gergeŋ forok yirde al biŋ yawarde haŋ marbe Al Kuruŋ diliŋde meteŋ igiŋ dahade teŋ haŋ? Hubu wor po! Al Kuruŋ beleŋ megen niŋ alyen dufay wukkek yeŋ haŋyen goyen kukuwamŋeŋ wor po iryiŋ. \v 21 Niŋgeb megen niŋ alyen dufay go gama irde haŋ marbe epte ma Al Kuruŋ nurd untek yiryiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋ wukkek kerde gogo gwahade yiryiŋ. Irde mere tagaltekeb megen niŋ al beleŋ mere kukuwamŋeŋ yeŋ haŋyen goyen al kura beleŋ mereniniŋ goyen nurde Yesu Kristu niŋ dufaymiŋ tareŋ irnayiŋ marbe yad yad niŋ Al Kuruŋ beleŋ amaŋeŋ nurde dufay gogo kiryiŋ. \p \v 22 Yuda marbe mata tiŋeŋ Al Kuruŋ beleŋ po ga irtek goke po naŋkeneŋ haŋ. Grik marbe megen niŋ alyen dufay wukkek goke po naŋkeneŋ haŋ. \v 23 Gega neŋbe Yesu Kristu kuruse hende kamyiŋ goke po tagalde hite. Goyenbe Yuda marbe Mesaiabe gwahade mat ma kamyeŋ yeŋ nurde haŋyen geb, gwahade nurde haŋyen gore Yesu Kristu niŋ yitiŋ mere goyen bebak teŋ teŋ belŋeŋ pet tike mata buluŋde kateŋ haŋ. Irde Yuda mar moŋ al miŋ hoyaŋbe Yesu Kristu niŋ yitiŋ mere gobe kukuwamŋeŋ nurde haŋ. \v 24 Goyenpoga al kura Al Kuruŋ beleŋ basiŋa yirtiŋ marbe Yesu Kristu beleŋ Al Kuruŋyen saŋiŋya dufay wukkekya goyen kawan yiryiŋ yeŋ nurde haŋ. Yuda mar kura Al Kuruŋ beleŋ basiŋa yiryiŋ marbe gwahade nurde haŋ. Al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ basiŋa yirtiŋ mar wor gwahade po nurde haŋ. \v 25 Megen niŋ marbe Yesu kuruse hende kamyiŋ gobe Al Kuruŋyen dufay po gama irde gogo tiyyiŋ mere goyen nurdeb Al Kuruŋyen dufay gobe kukuwamŋeŋ yeŋ nurde haŋ. Gega Al Kuruŋyen dufaybe alyen dufay gote folek geb, gogo Yesu kuruse hende kamde Al Kuruŋyen dufay wukkek goyen kawan iryiŋ. Megen niŋ marbe Al Kuruŋyen tareŋbe kuruŋ moŋ geb Yesu keneŋ unaŋ tike kuruse hende kamyiŋ gogo yeŋ nurde haŋ. Gega Al Kuruŋyen tareŋbe alyen saŋiŋ gote folek geb, gogo Yesu kuruse hende kamyiŋ gega sopte isaŋ heŋ tareŋmiŋ kawan iryiŋ. \p \v 26 Be, kadne yago, haŋkapya Al Kuruŋ beleŋ hoy ma diryiŋyabe megen niŋ marte diliŋdeb dahade hinhan goke dufay henaŋ ko. Deŋ duŋkureŋ duŋkureŋ po ga megen niŋ alyen dufay wukkek yeŋ haŋyen go miŋyaŋ hinhan. Irde deŋ bana goŋbe al deŋem yaŋbe budam ma hinhan. Doyaŋ mar wor budam moŋ. \v 27 Goyenpoga Al Kuruŋbe megen niŋ alyen dufay wukkek goyen goniniŋ yaŋ yeŋ haŋ mar memya henaŋ yeŋbe dufay go miŋmoŋ mar basiŋa yiryiŋ. Irde al tareŋniniŋ yaŋ yeŋ haŋ mar memya henaŋ yeŋbe saŋiŋ miŋmoŋ mar basiŋa yiryiŋ. \v 28 Irde megen niŋ mar beleŋ al kura gogo yeŋ ma yeneŋ haŋyen irde al deŋem moŋ yineŋ haŋyen mar goyen Al Kuruŋ beleŋ basiŋa yiryiŋ. Al Kuruŋbe megen niŋ mar beleŋ det kuruŋ yeŋ nurde haŋ det gobe gwamuŋ yurde det titmiŋeŋ yeŋ nurde haŋ det gobe basiŋa yiryiŋ. \v 29 Gogab al kura beleŋ epte ma Al Kuruŋ diliŋde yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ hinayiŋ. \v 30 Goyenpoga deŋbe Al Kuruŋ beleŋ basiŋa diryiŋ geb, Yesu Kristuya haŋ. Yesu Kristube dufay wukkek Al Kuruŋ hitte mat watiŋ gote miŋ al heŋbe dufay wukkek duneŋ hi. Yeŋbe gwahade geb, neŋ gayen dufay wukkek go duneŋbe mata buluŋde mat dumulgaŋ tiye yeŋ nende gasuŋ teŋ kamyiŋ. Irde Al Kuruŋ diliŋde al huwak, irde wukkek wor po diryiŋ. \v 31 Niŋgeb goke teŋ Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi: \q1 “Al kura yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ tiye yeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ po ga turuŋ iryeŋ,” yitiŋ. \rq Yeremaia 9:24\rq* \c 2 \p \v 1 Be, kadne yago, haŋkapya deŋ hitte kuŋ gor heŋyabe Al Kuruŋyen dufay banare hinhin goyen kawan irde momoŋ dirde hinhem. Gwaha dirde heŋyabe mere al beleŋ hapek yaŋ nurtek mat ma momoŋ dirde hinhem. Irde megen niŋ alyen dufay wukkek yeŋ haŋyen go hende huwarde ma momoŋ dirde hinhem. \v 2 Go dirde hinhem gobe deŋya heŋya det hoyaŋ hoyaŋ niŋ ma nureŋ, Yesu Kristu niŋ po nureŋ, irde yeŋ kuruse hende kamyiŋ goke po nureŋ yeŋ dufay heŋ hinhem geb, gogo dirde hinhem. \v 3 Ne deŋya hinhetyabe Al Kuruŋyen meteŋbe kuruŋ geb, nigen tareŋner epte moŋ yeŋ nurde hinhem. Irde moŋgo meteŋmiŋ buluŋ ireŋ yeŋbe kafura heŋ barbar wor po yeŋ hinhem. \v 4 Niŋgeb Al Kuruŋyen mere tagalde saba dirde heŋyabe megen niŋ alyen dufay wukkek, kirmiŋtiŋde hapek yaŋ nurtek goyen gama irde ma tagalde hinhem. Gwaha titŋeŋbe Holi Spirityen saŋiŋde meteŋ teŋ himeke gote igineŋ kawan forok yeŋ hinhan. \v 5 Go teŋ hinhem gobe dufaytiŋ Yesu niŋ tareŋ iramiŋ goyen megen niŋ alyen dufay wukkek yeŋ haŋyen go hende moŋ Al Kuruŋyen tareŋde dufayniniŋ saŋiŋ irtiriŋ yeŋ nurnayiŋ yeŋbe gogo Holi Spirityen tareŋde meteŋ teŋ hinhem. \s1 Dufay wukkekbe Holi Spirit beleŋ duneŋ hi \p \v 6 Be, neŋ Al Kuruŋyen mere tagal tagal marbe Yesu gama ird ird matare parguwak yara hitiŋ mar goya heŋ Al Kuruŋyen dufay wukkek goke saba tagalde hite. Goyenbe megen niŋ alyen dufay wukkek yeŋ haŋyen go hende ma tagalde hite. Irde megen niŋ doyaŋ mar kame hubu henayiŋ gote dufay wukkek yeŋ haŋyen go hende huwarde ma tagalde hite. \v 7 Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋyen dufay wukkek banare hitiŋ bebak titek moŋ goyen tagalde hite. Al Kuruŋyen dufay wukkek gobe kame nalu funaŋde deŋniniŋ turŋuŋ yaŋ heŋ heŋ ge Al Kuruŋ beleŋ haŋkapya wor po megeŋ ga forok ma yekeya ep iryiŋ go goyen. \v 8 Dufaymiŋ wukkek gobe megen niŋ doyaŋ mar beleŋ bebak ma tiyamiŋ. Bebak tiyamiŋ manhan Doyaŋ Al Kuruŋ tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ wor po goyen kuruse hende ma mayke kamwoŋ. \v 9 Goyenbe go mar gore gwaha tinayiŋ yeŋbe bikkeŋ Al Kuruŋyen asaŋdeb gahade katiŋ: \q1 “Al Kuruŋ beleŋ yeŋ ge amaŋeŋ nurd uneŋ haŋ mar niŋ det gitik teŋ yunyiŋ gobe \q2 megen niŋ marbe diliŋde ma kennayiŋ, kirmiŋde ma nurnayiŋ, \q2 irde epte ma det go forok yenayiŋ yeŋ nurde hinayiŋ,” yitiŋ hi. \rq Aisaia 64:4\rq* \m \v 10 Goyenbe neŋ hittebe Al Kuruŋ beleŋ Holi Spirit inke det goyen dikala diryiŋ. Holi Spiritbe det tumŋaŋ yeneŋ keŋkela nurde bebak teŋ hiyen. Al Kuruŋyen dufay banare wor po hi goyen manaŋ keŋkela nurde bebak teŋ hiyen geb, gogo Al Kuruŋ beleŋ inke neŋ hitte waŋ dikala diryiŋ. \v 11 Be, ganuŋ al beleŋbe kadomde dufay goyen epte keneŋ bebak tiyyeŋ? Hubu wor po. Al goyen yiŋgeŋ po gab dufaymiŋ goyen nurde hiyeŋ. Gwahade goyen po, al kura beleŋ Al Kuruŋyen dufay epte ma nuryeŋ. Al Kuruŋyen dufaybe Holi Spirit po gab nurde hiyeŋ. \v 12 Neŋbe megen niŋ mar beleŋ dufay heŋ haŋ gwahade ma dufay heŋ hite. Gwahade yarabe da detbe Al Kuruŋ beleŋ muruŋgem moŋ duliŋ duntiŋ goyen bebak tinayiŋ yeŋbe Holi Spirit Al Kuruŋ hitte mat watiŋ go po gab neŋ hitte hi. \v 13 Niŋgeb mere tagalde hite gobe megen niŋ alyen dufay wukkek yeŋ haŋyen go hende huwarde ma tagalde hite. Gwaha titŋeŋbe Holi Spirit beleŋ saba dirtiŋ go hende huwarde tagalde hite. Niŋgeb mere fudinde Holi Spirit beleŋ yitiŋ goyen Holi Spirityen yufuk bana haŋ mar goyen nurde bebak tinayiŋ yeŋ momoŋ yirde hite. \v 14 Gega al kura Holi Spirityen yufuk bana ma heŋ megen niŋ dufay po gama irde haŋ marbe mataya mereya Holi Spirit beleŋ forok yirde hi goyen epte ma yeneŋ bebak teŋ kukuwamŋeŋ po nurde hinayiŋ. Niŋgeb mel gobe mataya mereya Holi Spirit beleŋ forok yirde hi goyen ma yade haŋ. Gobe Holi Spirityen yufukde haŋ mar beleŋ po gab yeneŋ bebak teŋ haŋ geb, gago dineŋ hime. \v 15 Goyenbe Holi Spirit yufuk bana hi albe mataya mereya kuruŋ goyen igiŋ ma buluŋ goyen igiŋ yeneŋ bebak teŋ hiyeŋ. Gega al gobe al mali hoyaŋ kura beleŋ epte ma al igiŋ ma buluŋ innayiŋ. \v 16 Gokeb Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi: \q1 “Ganuŋ al beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋyen dufay keneŋ bebak teŋ hi? Hubu wor po. \q1 Ganuŋ al beleŋ igiŋ saba iryeŋ? Epte moŋ,” yitiŋ. \rq Aisaia 40:13\rq* \m Goyenpoga neŋbe Yesu Kristuyen dufay keneŋ bebak teŋ hite. \c 3 \s1 Yesuyen alya bereya yiŋgeŋ uliŋ fitfut tiyamiŋ goke yiriŋ \p \v 1 Be, kadne yago, deŋya hinhemyabe deŋ goyen bitiŋde Holi Spirit beleŋ saŋiŋ meteŋ teŋ hi yeŋ ma deneŋ hinhem. Dufaytiŋbe Yesu Kristu niŋ tareŋ iramiŋ gega, bitiŋ banabe megen niŋ dufay beleŋ po kuruŋ hike deneŋbe diriŋ mukŋeŋ dufaymiŋ hako po haŋ goyen saba yirtiŋ yara dirde hinhem. \v 2 Diriŋ mukŋeŋbe biŋge tareŋ epte ma netek geb, mamu po nene haŋyen. Niŋgeb deŋ wor gwahade goyen deneŋbe saba saŋiŋ ma dirde hinhem. Gayenter wor bikkeŋ hinhan gwahade po haŋ. \v 3 Gobe bitiŋ banabe megen niŋ dufay po kuruŋ hi geb, gwahade po haŋ. Ga dineŋ hime gabe deŋ bana goŋ kadtiŋ igiŋ mat hike yeneŋbe goke bitiŋ ar yeŋ hi, irde kadom mohoŋde teŋ haŋ geb, gago dineŋ hime. Deŋ mata gwaha teŋ haŋ gobe bitiŋ bana megen niŋ dufay po kuruŋ hi geb, mata gogo teŋ haŋ. Holi Spirit miŋmoŋ marte mata gama irde haŋ geb, gogo teŋ haŋ. \v 4 Ga dineŋ hime gabe kuratiŋ beleŋ, “Neŋbe Polyen saba gama irde hite,” yeŋ haŋ, irde kura beleŋ, “Neŋbe Apolosyen saba gama irde hite,” yeŋ haŋ gobe Holi Spirit miŋmoŋ marte mata geb, gogo megen niŋ marte mata po teŋ haŋ dineŋ hime. \v 5 Meteŋderebe Al Kuruŋ beleŋ hoyaŋ hoyaŋ dunyiŋ. Niŋgeb Apolosbe ganuŋ? Irde Polbe ganuŋ? Deyyabe tumŋaŋ Al Kuruŋyen meteŋ mar uliŋ po. Niŋgeb deŋ ge meteŋ tiyyekeb gogo Yesu niŋ dufaytiŋ tareŋ iramiŋ. \v 6 Gwahade geb ne Polbe det muykeŋ tur irtiŋ yara deŋ bitiŋ bana Al Kuruŋyen mere goyen kirmiriŋ. Irkeb Apolos beleŋ Al Kuruŋyen mere go kuruŋ hiyyeŋ yeŋbe det hartiŋ go fe yuneŋ doyaŋ yirde haŋ yara doyaŋ irde hinhin. Goyenbe det hartiŋ go forok irde kuruŋ ird ird albe Al Kuruŋ, yeŋ uŋkureŋ po. \v 7 Niŋgeb Al Kuruŋyen mere al biŋde tur ird ird alya mere go fe uneŋ doyaŋ ird ird alyabe turuŋ yirtek moŋ. Mere go kuruŋ ird ird al Al Kuruŋ yeŋ muŋ po gab turuŋ irtek. \v 8 Munaŋ Al Kuruŋyen mere al biŋde hard hard alya mere go kuruŋ heŋ heŋ ge doyaŋ ird ird alya gote meteŋbe hoyaŋ hoyaŋ moŋ. Al Kuruŋ diliŋdeb uŋkureŋ po. Goyenbe meteŋ nende gigen yuntiŋ gote muruŋgembe kame meteŋmiŋ gote igineŋ dahade forok yitiŋ goyen yeneŋ gab muruŋgem gwahade po yunyeŋ. \v 9 Fudinde, neya Apolosyabe tumŋaŋ Al Kuruŋ niŋ teŋ meteŋ teŋ har. Munaŋ deŋbe Al Kuruŋyen biŋge meteŋ yara. Irde Al Kuruŋyen ya balem go gwahade goyen. \p \v 10 Be, Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ diryiŋ geb, al kura ya ird ird mata nurde pasi hitiŋ al gore keŋkela po tola yimiyyeŋ gwahade yara nebe deŋ hitte kuŋ Yesuyen alya bereya sios forok ird ird meteŋ miŋ urmiriŋ. Irkeb al hoyaŋ beleŋ meteŋ timiriŋ go hende sios forok irde haŋ. Mata gobe tola yimiytiŋ go hende al hoyaŋ beleŋ ya irde haŋ go gwahade goyen. Goyenbe tola yimiytiŋ go hende ya irde haŋ marbe daha mat ya go irde haŋ goke keŋkela nurde ga irde hinayiŋ. \v 11 Tola tareŋ haŋkapya timiytiŋ tola gobe Yesu Kristu. Niŋgeb al kura tola hoyaŋ kura sopte ma yimiyyeŋ. \v 12 Yesu Kristu hitte mat sios forok irde haŋ marte meteŋmiŋ kurabe igiŋ wor po, kurabe igiŋ wor po moŋ. Gobe al beleŋ ya yirtiŋ yara. Al kurabe gol, kurabe silwa, kurabe hora damum hende wor po yade ya yirnayiŋ. Irde al kurabe he, kurabe yamuŋ, kurabe huŋ beleŋ po ya yirnayiŋ. \v 13 Irde kuŋ kuŋ al igiŋya buluŋya pota yird yird nalu funaŋ forok yeke ya yirtiŋ go kak beleŋ kumga tike gab ya yirtiŋ mar bana ganuŋyen meteŋbe igiŋ, munaŋ ganuŋyen meteŋbe igiŋ wor po moŋ goyen kawan forok yiyyeŋ. \v 14 Kak beleŋ kumga tiyyeŋ gega, ya damiŋbe saŋiŋ hiyyeŋ gobe ya go iryiŋ albe gote muruŋgem tiyyeŋ. \v 15 Munaŋ ya go humga kukeb ya go iryiŋ al gote muruŋgembe hubu geb, biŋ misiŋ nuryeŋ. Yiŋgeŋbe Al Kuruŋ beleŋ teŋ gasuŋmiŋde kiryeŋ. Gega al gobe yamiŋ humga kuke detmiŋ tumŋaŋ ya biŋde yubul teŋ busaharde uliŋ uliŋ po hiyeŋ go gwahade meteŋmiŋ gote muruŋgembe hubu wor po hiyyeŋ. \s1 Yesuyen alya bereyabe Al Kuruŋyen ya balem \p \v 16 Be, deŋ Yesuyen alya bereyabe Al Kuruŋyen ya balem, irde Holi Spirit deŋ bana hi goyen ma nurde haŋ? \v 17 Al Kuruŋyen yabe balem wor po, irde deŋbe ya balem gogo geb, al kura beleŋ Al Kuruŋyen ya go buluŋ iryeŋbe Al Kuruŋ beleŋ al go gwamuŋ uryeŋ. \s1 Megen niŋ alyen dufay wukkek yeŋ haŋyen gobe Al Kuruŋ diliŋde det dirŋeŋ wor po \p \v 18 Be, deŋbe dindikeŋ usi ma yirde hinayiŋ. Niŋgeb deŋ haŋ bana al kura beleŋ yiŋgeŋ ge yeŋbe, “Nebe megen niŋ alyen diliŋde dufay wukkek miŋyaŋ al yeŋ neneŋ haŋ,” yeŋ nurde hi kenem dufay go tubul po tiyyeŋ. Gwaha teŋ hike megen niŋ mar beleŋ kukuwamŋeŋ keneŋ hinayiŋ gega, Al Kuruŋbe dufay wukkek miŋyaŋ yeŋ kinyeŋ. \v 19 Megen niŋ alyen dufay wukkek yeŋ haŋyen gobe Al Kuruŋ diliŋde kukuwamŋeŋ keneŋ hiyen geb, gogo Al Kuruŋyen dufay wukkek gama irde hiyeŋ al gobe dufay wukkek fudinde go miŋyaŋ yeŋ kinyeŋ. Goke teŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi: \q1 “Al kura, ‘Neŋbe megen niŋ alyen dufay wukkek goniniŋ yaŋ,’ yeŋ haŋ marbe \q2 Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋ tigiri tikeb yiŋgeŋ go po buluŋ yirde hi,” yitiŋ. \rq Yop 5:13\rq* \m \v 20 Irdeb sopte mere kura katiŋbe gahade: \q1 “Doyaŋ Al Kuruŋbe megen niŋ alyen dufay wukkek yeŋ haŋyen gobe gote igineŋ miŋmoŋ yeŋ nurde hi,” yitiŋ hi. \rq Tikiŋ 94:11\rq* \m \v 21 Niŋgeb deŋbe al kura turuŋ irde, “Neŋbe al goyen gama irde hite,” ma yeŋ hinayiŋ. Det tumŋaŋbe dende geb, gago momoŋ dirde hime. \v 22 Ne Polya Apolosya Pitayabe tumŋaŋ deŋ Yesuyen alya bereyat meteŋ mar. Megeŋ ga manaŋ dende megeŋ. Irde heŋ heŋya kamde kamdeya, det haŋka haŋ gaya kame hinayiŋ goya kuruŋ gobe tumŋaŋ dende. \v 23 Irde deŋbe Yesu Kristuyen alya bereya. Irde Yesu Kristube Al Kuruŋyen. \c 4 \s1 Yesu Kristuyen mere basaŋ mar \p \v 1 Be, gwahade niŋgeb, deŋbe neŋ gayen Yesu Kristuyen meteŋ mar, irde Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋ banare hitiŋ goyen kawan ird ird meteŋ yuntiŋ mar yeŋ deneŋ hinayiŋ. \v 2 Goyenbe neŋ Yesuyen meteŋ mar beleŋ titek mata kurabe Al Kuruŋ beleŋ meteŋ duntiŋ goyen bininiŋde mat fudinde wor po keŋkela meteŋ titek go goyen. \v 3 Goyenpoga meteŋ go teŋ heŋyabe deŋ beleŋ daw ma al hoyaŋ beleŋ daw meteŋneya mataneya goke igiŋ ma buluŋ ninnayiŋ goke kandukŋeŋ ma nurde himyen. Nigeŋ wor meteŋneya mataneya goyen igiŋ wet ma buluŋ wet goyen goke ma yeŋ himyen. \v 4 Ne benerbe meteŋya mataya teŋ hime kuruŋ gobe igiŋ ala po teŋ hime yeŋ nurde himyen. Gega Al Kuruŋ diliŋdebe buluŋne kuram moŋ ma yeweŋ. Al Kuruŋ yeŋ uŋkureŋ gore po gab igiŋ teŋ hime ma buluŋ teŋ hime goyen momoŋ niryeŋ. \v 5 Niŋgeb meteŋ marmiŋde meteŋya mataya goyen igiŋ ma buluŋ yineŋ yineŋ nalube hako hi geb, araŋ po gwaha ma yineŋ hinayiŋ. Nalu funaŋde gab Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ waŋ gwaha yinyeŋ geb, gayenter deŋ beleŋ gwaha ma yineŋ hinayiŋ. Goyenter gab Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ alyen mataya meteŋya kidoma bana hike epte ma keŋkela yentek yara goyen kawan ird ird hulsi teŋ wayyeŋ. Irdeb al biŋde dufay kerde hitiŋ goyen wor kawan iryeŋ. Irke gab Al Kuruŋ beleŋ meteŋ marmiŋ nende gigen meteŋ titiŋ gote muruŋgem yuneŋ turuŋ yiryeŋ. \p \v 6 Be, kadne yago, saba dirhem gayen deŋ beleŋ nurde keŋkela bebak tinaŋ yeŋbe neya Apolosyat ulderer mere gago teŋ hime. Gogab deŋ beleŋ neya Apolosyat mata keneŋbe, “Al Kuruŋyen asaŋde katiŋ go po gama irde hinayiŋ. Mere hoyaŋ gor ma haŋ gobe gama ma irde hinayiŋ,” yeŋ haŋyen gote miŋ nurnayiŋ. Gwaha tinayiŋbe al kura gama ird ird goke yiŋgeŋ turuŋ turuŋ teŋbe al hoyaŋbe buluŋ mat tagal uneŋ uneŋ mata go ma teŋ hinayiŋ. \v 7 Goyenpoga dindigeŋ ge yeŋ neŋbe igiŋ yeŋ nurdeb al hoyaŋbe buluŋ yineŋ yineŋ tareŋbe ganuŋ beleŋ dunkeb gogo teŋ haŋ? Det budam deŋ hitte haŋ kuruŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ ma duntiŋ? Goyenbe daniŋ Al Kuruŋ beleŋ ma duntiŋ yeŋ nurdeb dindikeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ haŋ? \p \v 8 Be, deŋbe Al Kuruŋyen saba niŋ biŋge kamtiŋeŋ teŋ hinhan goyen bikkeŋ tumŋaŋ nurde pasi hitiŋ yeŋ nurde haŋ. Irde al kura horam yaŋ beleŋ det kuraŋ ma nurde haŋ yara Holi Spirityen tareŋbe bikkeŋ titiŋ gogo ep yeŋ nurde haŋ. Irde doyaŋ mar karkuwaŋ hitiŋ yeŋ nurde haŋ, irdeb neŋ Yesuyen mere basaŋ mar gayenbe deŋem miŋmoŋ yeŋ nurd duneŋ haŋ. Goyenbe deŋ goyen gwahade hetek nalube hako po hi. Yesu Kristu sopte mulgaŋ heŋ waŋ waŋ nalure gab alya bereyamiŋ gobe doyaŋ mar karkuwaŋ henayiŋ. Niŋgeb fudinde wor po, deŋ goyen doyaŋ mar karkuwaŋ hewoŋ yeŋ nurde hime. Gogab neŋ wor deŋya tumŋaŋ doyaŋ mar karkuwaŋ hiniŋ. \v 9 Gega gayenter neŋ Yesuyen mere basaŋ marbe al kura mata buluŋ wor po tike al buda kuruŋ diliŋde gasa yirke kamtek marte gasuŋde gor deŋ ge teŋ Al Kuruŋ beleŋ dirtiŋ yara nurde hime. Niŋgeb alya bereya megen haŋ kuruŋ goya Al Kuruŋyen miyoŋya tumŋaŋ neŋ hitte kanduk dahade forok yenayiŋ yeŋ deneŋ haŋ. \v 10 Gwahade niŋgeb, neŋbe Yesu Kristu niŋ teŋbe kukuwa hite, munaŋ deŋbe Yesu Kristuya heŋbe dufay wukkek miŋyaŋ haŋ. Irde neŋbe yulkek hite, munaŋ deŋbe saŋiŋtiŋ yaŋ. Deŋbe al beleŋ al deŋem yaŋ yeŋ deneŋ palap dirde haŋ, munaŋ neŋ gabe al siksukŋeŋ yeŋ palap ma dirde haŋ. \v 11 Fudinde, neŋbe meteŋ miŋ urtiriŋde mat waŋ waŋ ga hite gayenterbe biŋge niŋ kamde, fe niŋ kamde, ulniniŋ umŋa miŋmoŋ, irde al beleŋ buluŋ buluŋ wor po dirke ulniniŋ misiŋ kateŋ hityen. Irde yaniniŋ miŋmoŋ geb, kurar mat kurar kuŋ kuŋ teŋ hityen. \v 12 Neŋbe biŋge niŋ nurdeb nindikeŋ meteŋ kuruŋ teŋ gab yade hityen. Al kura beleŋ karan durkeb neŋbe Al Kuruŋyen tareŋde guram yirde tareŋ yirde hityen. Al kura beleŋ buluŋ buluŋ dirkeb goke mukku ma teŋ goya goya meteŋ teŋ hityen. \v 13 Al kura mere buluŋ mat dirkeb neŋbe igiŋ mat wol heŋ yuneŋ hityen. Miŋde mat waŋ waŋ haŋka hite gayenter neŋbe det buluŋ kura yimiytiŋeŋ dirtek yara hite. \p \v 14 Gwaha dinmekeb memya henaŋ yeŋ ma asaŋ ga kaŋ duneŋ hime. Gwaha dirtiŋeŋbe deŋ goyen diriŋne yago yara geb, bener mat deŋ ge amaŋeŋ wor po nurdeb gago nurde ga hinayiŋ yeŋ saba dirde hime. \v 15 Yesu Kristu niŋ saba dird dird marbe budam wor po haŋ. Goyenbe adotiŋ yagobe budam gwahade ma haŋ. Ne wa kuŋ Yesu Kristu niŋ yitiŋ mere goyen momoŋ dirmeke yeŋ ge dufaytiŋ saŋiŋ iramiŋ geb, nebe Yesu Kristuya heŋbe deŋ kuruŋ gote adotiŋ yara himiriŋ. \v 16 Niŋgeb nere mata po keŋkela gama irde hinayiŋ yeŋbe gago batbat dirde hime. \v 17 Goke teŋbe Timoti gogo deŋ hitte teŋ kermeke kuyeŋ. Yeŋbe urne yara, bubulkuŋne wor po yeŋ nurd uneŋ himyen. Yeŋbe biŋde mat fudinde wor po Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ meteŋ teŋ hiyen. Yeŋ beleŋ gab ne gayen Yesu Kristuya heŋ mata dahade teŋ himyen goke momoŋ dirke bitiŋ bak yiyyeŋ. Yeŋbe ne beleŋ Yesuyen alya bereya sios megen hike kwa kuruŋ goyen saba yirde himyen gwahade goyen po momoŋ diryeŋ. \p \v 18 Goyenbe deŋ haŋ bana goyen kuratiŋ kurabe, “Polbe sopte ma waŋ dinyeŋ,” yeŋ nurdeb neŋ nurhet nurhet teŋ haŋ. \v 19 Gega Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ igiŋ ninkeb heŋ ga heŋ ga ma tiyeŋ, goyare po kuŋ deneŋ. Kuŋ gab parpar teŋ haŋ mar goyen mere dahade teŋ haŋ, irde tareŋ damiŋde mata gogo teŋ haŋ yeŋ keŋkela yeneŋ bebak tiyeŋ. \v 20 Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi gobe merere po moŋ, tareŋmiŋde doyaŋ yirde hi. Niŋgeb kuŋ gab mel go saŋiŋ damiŋde mata gogo teŋ haŋ goyen yeneŋ. \v 21 Niŋgeb kuŋ daha dirmeke gab igiŋ yeŋ nurnayiŋ? Bearar hende kwep kwep direŋ ma, bekkeŋde igiŋ mat mere direŋbe igiŋ? \c 5 \s1 Mata buluŋ teŋ haŋ mar hayhay yirde hinayiŋ \p \v 1 Be, deŋ haŋ bana goŋ alya bereya kura leplep mata teŋ haŋ gote mere momoŋ nurmiŋ. Al kura naniŋde beremya duwan teŋ har gobe Al Kuruŋ ma nurd uneŋ haŋ mar wor mata gwahade ma teŋ haŋyen. \v 2 Goyenpoga deŋbe mata gwahade forok yeŋ hi goke buluŋeŋ ma nurde tumŋaŋ Al Kuruŋ diliŋde igiŋ po hite yeŋ dindikeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ haŋ. Mata buluŋmiŋ goke bitiŋ misiŋ nurde eseŋbe mata buluŋ titiŋ al goyen deŋya epte ma awalik hetek yeŋ takira titek yarabe gwaha ma irde haŋ. \v 3 Nebe deŋya gor ma hite gega, dufaynerbe deŋya gor hite. Niŋgeb nigeŋ gor hime yara teŋbe mata go tiyuŋ al gob bikkeŋ mata buluŋ tiyaŋ inmiŋ. \v 4-5 Niŋgeb deŋ beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu niŋ teŋ gabu irdeb al go takira tike Satan yufukde heŋ kanduk yeneŋ hiyeŋ. Dufaynebe deŋ gabu irde hinayiŋde gor deŋya hiyeŋ, irde Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristuyen tareŋ manaŋ deŋ hitte hiyeŋ geb, igiŋ gwaha tinayiŋ. Gogab al go kanduk bana heŋyabe mata buluŋ timiŋ yeŋ bebak teŋbe megen niŋ dufay buluŋ go tubul tikeb kame Doyaŋ Al Kuruŋ waŋ waŋ nalureb al go tumulgaŋ tiyyeŋ. \p \v 6 Niŋgeb mata buluŋ gwahade goyen deŋ bana hikeya dindikeŋ ge turuŋ turuŋ ma teŋ hinayiŋ. Deŋbe yis dirŋeŋ muŋ kura palawa bana kerkeb gore hilyaŋ kuŋbe palawa ditdi niyyeŋ go goyen ma nurde haŋ? \v 7 Nurde haŋ kenem mata buluŋtiŋ gobe yis girmaŋeŋ hitiŋ yara geb, goyen yade siŋa yirnayiŋ. Irkeb deŋbe palawa gergeŋ yis gam moŋ yara Al Kuruŋ diliŋde wukkeŋ hinayiŋ. Yesu Kristu beleŋ mata buluŋtiŋ halde duneŋ yeŋ Pasobare niŋ sipsip dirŋeŋ yara\f + \fr 5:7 \ft Bikkeŋ Israel mar Isip naŋa tubul teŋ Kenan kuniŋ tiyamiŋyabe Al Kuruŋ beleŋ sipsip al diriŋ dirŋeŋ gasa yirde darim yade yame kantayaŋ sam yirnayiŋ yinyiŋ. Pasoba Sipsip Dirŋeŋbe alyen gasuŋ teŋbe kamyiŋ al Yesu niŋ yitiŋ.\f* heŋ kuruse hende kamyiŋ geb, deŋbe mata buluŋtiŋ miŋmoŋ mar hitiŋ haŋ. \v 8 Niŋgeb neŋbe megen heŋyabe dufay buluŋya mata buluŋya yis bikkek yara goyen yubul po teŋ mata wukkekya mere fudindeya po teŋ hitek. Go teŋ hitek gobe Israel mar beleŋ Pasoba nalure beret yis miŋmoŋ nene haŋyen gwahade goyenbe gogo. \p \v 9 Be, hakot kura ne beleŋ asaŋde al wet kura ma bere wet kura leplep mata teŋ hikeb go mar goyen awalik ma yirde hinayiŋ yeŋ kaŋ dunmiriŋ.\f + \fr 5:9 \ft Pol beleŋ asaŋ budam kayyiŋ goyen Baibelde ma haŋ goyen bana mere tiyyiŋ gokeb gago yeŋ hi.\f* \v 10 Go dinmiriŋ gote miŋbe leplep mata teŋ haŋ mar, det ug po yad yad niŋ po dufay heŋ haŋ mar, al hoyaŋ gasa yirniŋ yirniŋ yirde kawe yirde haŋ maryabe det toneŋ al beleŋ yirtiŋ doloŋ yirde haŋ mar goya ma po hinayiŋ yeŋ ma dinmiriŋ. Munaŋ go mar goya ma hitek yeŋbe go yilwa yirdeb kuŋ damde hinayiŋ? Gor kura hitek miŋmoŋ. \v 11 Niŋgeb asaŋ ga kaŋ duneŋ hime gabe deŋ haŋ bana al kura beleŋ, “Nebe Yesu gama irde hime geb, nebe kadtiŋ,” dineŋ hiyeŋ gega, mata buluŋ kura teŋ hikeb yeŋya ma awalik heŋ hinayiŋ yeŋbe gago kaŋ hime. Mata buluŋ gobe gahade: leplep mata, det uguŋ po yad yad niŋ po dufay heŋ heŋ mata, uŋgura doloŋ yirde yirde mata, mere buluŋ mat teŋ teŋ mata, kukuwa fe nene kukuwa heŋ heŋ mata, irde al gasa yirniŋ yirniŋ yirde kawe yird yird mata. Deŋ haŋ bana al kura mata buluŋ gwahade teŋ hike yeneŋbe awalik ma po irde hinayiŋ. Dula wor yeŋya ma po teŋ hinayiŋ. \p \v 12-13 Al Yesu ma nurd uneŋ haŋ mar gore mata buluŋ teŋ haŋ goke merem yaŋ yird yird gobe nere samuŋ moŋ geb, matamiŋ goke ma nurde hime. Mata buluŋmiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ gab merem yaŋ yiryeŋ. Goyenpoga deŋ haŋ bana goyen al kura beleŋ mata buluŋ tikeb ganuŋ mar beleŋ gab goke innayiŋ? Deŋ gog po geb. Goke teŋbe, “Deŋ haŋ bana goyen al kura mata buluŋ teŋ hike keneŋbe al go takira tinayiŋ. Irkeb deŋya ma hinayiŋ,” yeŋ haŋ. \c 6 \s1 Kadom merere gerd gerd ma teŋ hinayiŋ \p \v 1 Be, dindigeŋ bana goŋ al kurabe kadomya kanduk miŋyaŋ go sope irye yeŋbe daniŋ Al Kuruŋyen alya bereya hitte ma kuŋbe megen niŋ marte mere nurd nurd al hitte kuŋ haŋ? Mata gwahade titek moŋ goyen daniŋ gwaha teŋ haŋ? Gobe buluŋ wor po! \v 2 Deŋbe kame nalu funaŋdebe neŋ Al Kuruŋyen alya bereya beleŋ megen niŋ mar merere yerde matamiŋ goke yintek goyen ma nurde haŋ geb, gogo mata gwahade teŋ haŋ? Irde deŋ beleŋ kame megen niŋ mar merere yerde matamiŋ goke yintek haŋ kenem deŋ bana kanduk dirŋeŋ muŋ kura forok yitiŋ goyen dindikeŋ epte ma kanduk go sope yirnayiŋ? \v 3 Deŋbe nalu funaŋde Al Kuruŋyen miyoŋ mata buluŋde kateŋ uŋgura hitiŋ goyen wor neŋya deŋya beleŋ merere yerde matamiŋ goke yintek yeŋ ma nurde haŋ geb, gogo mata gwahade teŋ haŋ? Neŋbe kame mata kuruŋ goyen wor igiŋ titek kenem det dirŋeŋ megen heŋya neŋ bana kadniniŋya kanduk forok yeŋ haŋ gobe epte sope yirtek. Goyenbe gwaha ma teŋ haŋ! \v 4 Deŋbe dindikeŋ bana kanduk kura goke kadom mohoŋde titek goyen forok yekeb kanduk go sope irniŋ yeŋbe daniŋ megen niŋ mar Yesuyen alya bereya yeneŋmiŋbe sios bana deŋem moŋ yeŋ yeneŋ haŋ mar hitte yad kuŋ haŋ? \v 5 Ga dineŋ hime gabe nurde memya henaŋ yeŋbe gago dineŋ hime. Deŋ Yesu niŋ dufaytiŋ tareŋ irtiŋ mar bana goŋbe kanduktiŋ sope ird ird al kuram moŋ? \v 6 Hubu niŋgeb gogo dindikeŋ uliŋ kadom igiŋ ma nurd guneŋ teŋbe merere yirniŋ yeŋ Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ ma irde haŋ mar diliŋde yukuŋ haŋ? \p \v 7 Fudinde, deŋ haŋ bana kadtiŋya kanduktiŋ miŋyaŋ goyen megen niŋ marte merere yerteke sope irnayiŋ yeŋ al siŋare niŋ hitte yukuŋ haŋ gobe Al Kuruŋ diliŋde bikkeŋ soŋ haŋ yeŋ deneŋ hi. Niŋgeb gwaha ma teŋ hinayiŋ. Kadtiŋ beleŋ usi dirde buluŋ buluŋ dirde hike goŋmiŋ goŋ gwaha dirde hinaŋ yeŋ hinayiŋ gobe igiŋ yeŋ nurde hime. \v 8 Neb gwaha dineŋ hime goyenbe fudinde wor pobe al usi yirde buluŋ buluŋ yirde haŋ marbe al hoyaŋ moŋ deŋ gogo yeŋ nurde hime. \p \v 9 Deŋbe mata buluŋ teŋ haŋ marbe Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi bana goŋ epte ma hurkunayiŋ goyen ma nurde haŋ? Niŋgeb al kura beleŋ usi diryeŋkek geb, keŋkela heŋ ga hinaŋ ko. Mata buluŋ gobe gahade: leplep mata, uŋgura doloŋ yird yird mata. Irde al kura berem yaŋ gega bere hoyaŋya duwan teŋ teŋ mata, al beleŋ belen niŋ bere yara heŋ heŋ mata, irde al diriŋ yiŋgeŋ po uliŋ gabu ird ird mata. \v 10 Irde kurabe kawe mata, det ug po yad yad niŋ po dufay heŋ heŋ mata, kukuwa fe nene kukuwa heŋ heŋ mata, al mere buluŋ mat yird yird mata, irde al gasa yirniŋ yirniŋ yirde kawe yird yird mata. Al mata gwahade teŋ haŋ mar gobe epte ma wor po Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi bana goŋ hurkunayiŋ. \v 11 Bikkeŋbe deŋ haŋ bana goyen al kurabe mata gwahade teŋ hinhan. Goyenpoga Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristuya Holi Spiritya beleŋ mata buluŋtiŋ goyen halde duneŋbe Al Kuruŋ diliŋde wukkek wor po dirde al huwak dirtiŋ haŋ. \s1 Ultiŋ keŋkela doyaŋ yirde Al Kuruŋ turuŋ irnayiŋ \p \v 12 Be, deŋ haŋ bana goyen al kura beleŋ, “Neŋbe mata kura tiniŋ yeŋbe igiŋ ala titek,” yeŋ haŋyen. Gega mata go tinayiŋ gore hugiŋeŋ igiŋ dirnayiŋ yeŋ ma nurde hinayiŋ. Niŋgeb nebe mata kura tiye yeŋbe igiŋ ala tiyeŋ gega, mata gore epte ma nanarde boŋ yiyyeŋ. \v 13 Irde kuratiŋ kurabe, “Biŋgebe bininiŋ makiŋ ird ird det, irde bininiŋbe biŋge sola urd urd niŋ po,” yeŋ haŋyen. Gega kamebe Al Kuruŋ beleŋ det irawa goyen tumŋaŋ mugol kiryeŋ. Goyenbe haŋkapya Al Kuruŋ beleŋ alya bereyat uliŋ yiryiŋ gobe miŋ miŋyaŋ yiryiŋ. Ulniniŋbe leplep mata teŋ teŋ ge ma yiryiŋ. Gwaha titŋeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ ird ird niŋ yiryiŋ, irde Doyaŋ Al Kuruŋbe ulniniŋ guram yirde tareŋ yird yird niŋ hi. \v 14 Al Kuruŋ beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu ulniniŋ gake teŋ kamyiŋ goyen sopte isaŋ hiriŋ. Niŋgeb kame neŋ wor tareŋmiŋde kamtiŋde mat disaŋ hiyyeŋ. \v 15 Deŋbe Yesu Kristuyen uliŋ pigiŋ yara haŋ geb, kuratiŋ kurabe Yesuyen haniŋ, kurabe kahaŋ hitiŋ haŋ goyen nurtiŋ ala teŋ haŋ. Gega neŋ Yesu Kristuyen uliŋ pigiŋ hitiŋ gayen igiŋ kurhan kura teŋ belen niŋ bere sikkeŋya gabu irtek? Epte moŋ. \v 16 Al Kuruŋyen asaŋdebe, “Alya bereya waŋ gabu heŋbe uliŋ uŋkureŋ hiyyeŋ,” yitiŋ hi. Niŋgeb al kura belen niŋ bereya gabu hiriryeŋbe bere goya uliŋ uŋkureŋ hiyyeŋ go goyen ma nurde haŋ? \v 17 Goyenbe al kura Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ saŋiŋ iryeŋ al gobe toneŋbe Doyaŋ Al Kuruŋyen toneŋya gabu heŋ uŋkureŋ hiyyeŋ. \p \v 18 Niŋgeb leplep matabe tubul po teŋ hinayiŋ. Mata buluŋ hoyaŋbe al hoyaŋ buluŋ yirde haŋyen. Munaŋ leplep mata teŋ hinayiŋbe dindikeŋde ultiŋ goyen po buluŋ yirde hinayiŋ. \v 19-20 Irde ultiŋbe Holi Spirityen ya balem yeŋ nurde hinayiŋ. Holi Spirit Al Kuruŋ beleŋ duntiŋ gobe ultiŋ bana hi. Mata buluŋtiŋ gote muruŋgem dindikeŋ yawartek goyen Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ yawareŋ yeŋbe darim wok irde kamyiŋ geb ultiŋ gobe dende moŋ. Niŋgeb ultiŋ go keŋkela doyaŋ yirde hikeb gore meteŋ teŋ hikeb Al Kuruŋyen deŋe kuruŋ heŋ hiyeŋ. \c 7 \s1 Ire uŋyat mata keŋkela gama irde hinayiŋ \p \v 1 Be, asaŋ kaŋ gusuŋaŋ niraŋ goyen wol heŋbe gaha dineŋ tihim. Be, al berem moŋ hinayiŋ gobe igiŋ yeŋ nurde hime. \v 2 Goyenpoga alya bereya budam wor po leplep mata teŋ haŋyen geb, albe berem yaŋ henayiŋ, irde berebe uŋ miŋyaŋ henayiŋ. \v 3 Albe berem beleŋ yeŋya heŋ heŋ ge nurkeb go po gama irde hiyeŋ. Gwahade goyen po, bere wor uŋ beleŋ yeŋya heŋ heŋ ge nurkeb go po gama irde hiyeŋ. \v 4 Gobe beremde uliŋ gobe yende kudiŋeŋ po moŋ, gobe uŋde manaŋ geb, gago dineŋ hime. Uŋyen uliŋ wor yende kudiŋeŋ po moŋ. Beremde manaŋ. \v 5 Niŋgeb al beleŋ berem bada ma irde hiyeŋ. Bere wor gwahade po uŋ bada ma irde hiyeŋ. Gega Al Kuruŋ mere ird ird niŋ teŋ tumŋaŋde dufay uŋkureŋ irde muŋ kura kutŋa irye yeŋbe igiŋ gwaha teŋ hiriryeŋ. Goyenbe go kamereb sopte gabu teŋ hiriryeŋ. Gwaha ma teŋ hiriryeŋbe bereya ma alya ferd ferd dufaymiŋ epte ma fole irtek hekeb Satan beleŋ waŋ tuŋaŋ yuryeŋ geb. \v 6 Ga dineŋ hime gabe gwaha po teŋ hinayiŋ yeŋ nurdeya ma dineŋ hime. Gwaha teŋ hinayiŋ gab igiŋ yeŋ nurdeya dineŋ hime. \v 7 Albe ne yara heŋ berem moŋ hiwoŋ yeŋ nurde hime. Goyenpoga albe nende gigen Al Kuruŋyen tareŋ hoyaŋ hoyaŋ yuntiŋ haŋ. Niŋgeb al kurabe berem moŋ gega, goke ma nurde haŋyen. Munaŋ al kurabe gote tareŋ ma teŋ saŋiŋ hoyaŋ titiŋ geb, bere yade ga haŋyen. \p \v 8 Be, al kura bere ma yawartiŋ haŋ goya beretapyabe ne hime gahade duliŋ hinayiŋbe igiŋ yeŋ nurde hime. \v 9 Goyenpoga al niŋ ma bere niŋ dufaytiŋ harke epte ma hika titek kenem albe bere yade berebe al yade teŋ hinayiŋ gobe igiŋ yeŋ nurde hime. Moŋgo duliŋ heŋbe albe bereya, berebe alya ferd ferd niŋ bitiŋ harke kak beleŋ det kumga titiŋ yara epte ma hika titek henayiŋ. \p \v 10 Be, al berem yaŋ, irde bere uŋ miŋyaŋbe mere tareŋ po dirde hime gayen nurnayiŋ. Mere gabe nere moŋ, Doyaŋ Al Kuruŋyen mere. Niŋgeb bere uŋ miŋyaŋbe uŋ yilwa ma iryeŋ. \v 11 Goyenbe bere go uŋ tubul teŋ keneŋbe duliŋ po heŋ al hoyaŋ ma tiyyeŋ. Moŋ kenem uŋ hitte mulgaŋ heŋ tumŋaŋ hiriryeŋ. Irde al wor berem ma takira tiyyeŋ. \p \v 12 Be, deŋ haŋ bana goŋ ire uŋya kura uŋ wet ma berem wet goyen Yesu ma nurd untiŋ goke saba direŋ tihim. Be, berem gore uŋ goya tumŋaŋ hireŋ yeŋ nurde hike kenem uŋ beleŋ takira ma tiyyeŋ. Mere gabe Doyaŋ Al Kuruŋyen moŋ, dufayner dineŋ hime. \v 13 Irde deŋ haŋ bana goŋ niŋ bere wor uŋbe Yesu ma nurd untiŋ gore berem goya hireŋ po yeŋ nuryeŋbe bere gore uŋ yilwa ma iryeŋ. \v 14 Gobe al kura Yesu ma nurd uneŋ hi goyen berembe Yesu nurd untiŋ hi goke teŋbe kame Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irkeb Al Kuruŋ beleŋ wukkek iryeŋ geb, gago dineŋ hime. Bere kura Yesu ma nurd untiŋ hi wor uŋbe Yesu nurd uneŋ hi goke teŋbe Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irkeb Al Kuruŋ beleŋ wukkek iryeŋ. Gwahade moŋ manhan ire uŋya gote dirŋeŋ weŋbe Al Kuruŋ diliŋde wukkek ma hewoŋ. Goyenbe naniŋ ma miliŋ kura Al Kuruŋ diliŋde wukkek hitiŋ geb, dirŋeŋ weŋ wor wukkek hitiŋ haŋ. \p \v 15 Gega Yesu niŋ ma nurtiŋ kura beleŋ uŋ wet ma berem wet go tubul tiye yeke goya utaŋ ma irnayiŋ. Yesu niŋ ma nurtiŋ kura beleŋ uŋ wet ma berem wet Yesu niŋ nurtiŋ go takira tike goke kandukŋeŋ ma nuryeŋ. Igiŋ duliŋ hiyeŋ. Gega Al Kuruŋ beleŋ neŋ gayen bininiŋ yisikamke igiŋ po hinayiŋ yeŋ hoy diryiŋ geb, bertiŋ wet ma almetiŋ wet Yesu niŋ ma nurtiŋ goya bur ma yeŋbe awalikde hiriryeŋ. \v 16 Deŋ Yesu niŋ nurtiŋ bere, deŋ ge teŋ almetiŋbe Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irke Al Kuruŋ beleŋ yawaryeŋ daw yeŋ ma nurde haŋ? Irde deŋ Yesu niŋ nurtiŋ al, deŋ ge teŋ bertiŋbe Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irke Al Kuruŋ beleŋ yawaryeŋ daw yeŋ ma nurde haŋ? Niŋgeb Yesu niŋ nurtiŋ kura beleŋ uŋ wet ma berem wet goyen Yesu niŋ ma nurtiŋ goke teŋ tubul ma tiyyeŋ. \s1 Al Kuruŋ beleŋ gwahade hinayiŋ yeŋ hoy dirtiŋ gwaha mat po hinayiŋ \p \v 17 Goyenpoga deŋ duŋkureŋ duŋkureŋ goyen gwahade hinayiŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋ hoy dirtiŋ, irde Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ goke momoŋ dirtiŋ gwaha mat po hinayiŋ. Saba gabe Yesuyen alya bereya tumŋaŋ gama irde hinayiŋ yeŋ gago saba dirde hime. \v 18 Niŋgeb al kura Al Kuruŋ beleŋ hoy iryiŋ goyenter bikkeŋ guba yitiŋ kenem al go guba yeŋ uliŋ delŋeŋ yaŋ hitiŋ go daha mat bikkeŋ guba ma yeŋya hiyen gwahade hewe yeŋ kurut ma yiyyeŋ. Irde al kura Al Kuruŋ beleŋ hoy iryiŋ goyenter guba ma yitiŋ kenem guba yeŋ yeŋ ge kurut ma yiyyeŋ. \v 19 Guba yitiŋ ma, guba ma yitiŋ gobe Al Kuruŋ diliŋdebe det kuruŋ moŋ. Munaŋ Al Kuruŋyen saba gama ird irdbe det kuruŋ wor po. \v 20 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ haŋkapya dahade hikeya hoy dirtiŋ gwahade po hinayiŋ. \v 21 Niŋgeb deŋ haŋ bana goŋ al kura al hoyaŋ yufukde heŋ duliŋ meteŋ teŋ hikeya Al Kuruŋ beleŋ hoy diryiŋ kenem daha tiye tiye ma tiyyeŋ, gwahade po hiyeŋ. Gega dufaymiŋde heŋ heŋ belŋeŋ kura kinyeŋ gobe igiŋ gwaha tiyyeŋ. \v 22 Al kura al hoyaŋ yufukde heŋ meteŋ al dulŋeŋ hikeya Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ hoy irde tiriŋ al gobe Doyaŋ Al Kuruŋ diliŋde meteŋ al dulŋeŋ moŋ yeŋ kinyeŋ. Irde gwahade goyen po, al kura meteŋ al dulŋeŋ moŋ, yiŋgeŋde dufayde kuŋ hikeya Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ hoy irde tiriŋ al gobe meteŋ alne yeŋ kinyeŋ. \v 23 Dende mata buluŋ gote muruŋgem dindikeŋ yawartek goyen Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ yawareŋ yeŋbe darim wok irde kamyiŋ geb, megen niŋ marte mata buluŋ gama irde go yufukde ma hinayiŋ. \v 24 Niŋgeb, kadne yago, sopte dineŋ hime. Al Kuruŋ beleŋ deŋ duŋkureŋ duŋkureŋ dahade hikeya hoy dirtiŋ gobe gwahade po hinayiŋ. \p \v 25 Be, deŋ haŋ bana goŋ al kura berem moŋya bere uŋ miŋmoŋya niŋ momoŋ direŋ tihim. Alya bereya gwahade goyen goke Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ mere ma nirtiŋ geb, dufayner momoŋ direŋ. Nebe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ nirde hiyen al niŋgeb, mere direŋ tihim gabe fudinde yeŋ nurnayiŋ. \v 26 Be, ga hite nalu gayenterbe kanduk kurayen kurayen yeneŋ yeneŋ nalure hite. Niŋgeb heŋ heŋtiŋ dahade haŋyen gobe gwahade po hinayiŋ. \v 27 Niŋgeb al kura berem yaŋ kenem takira tiye tiye ma tiyyeŋ. Munaŋ al kura berem moŋ kenem bere tewe tewe ma tiyyeŋ. \v 28 Goyenbe bere tiyyeŋ gobe mata buluŋ moŋ. Gwahade goyen po, bere foŋeŋ kura al kuyeŋ go wor mata buluŋ moŋ. Gega al bere tiyyeŋ irde bere uŋ miŋyaŋ hiyyeŋbe megen gar niŋ kanduk kurayen kurayen yeneŋ hinayiŋ. Deŋ goyen kanduk ma yeneŋ hiwoŋ yeŋ nurdeb gago momoŋ dirde hime. \p \v 29 Kadne yago, ga dineŋ hime gate miŋbe gahade: megen gar heŋ heŋniniŋbe ulyaŋde moŋ geb, al kura berem yaŋ gobe al berem moŋ beleŋ Al Kuruŋ niŋ po nurde haŋyen go gwahade goyen teŋ hiyeŋ. \v 30 Irde al kura kanduk yeneŋ eseŋ hiyeŋ gega, kanduk go sobamde ma hiyeŋ yeŋ nurdeb goke uguŋ po ma dufay heŋ hiyeŋ. Munaŋ al kura amaŋ hiyyeŋ gega, amaŋ dufay go hugiŋeŋ gwahade po ma hiyeŋ geb, “Gahade po heŋ,” yeŋ ma nurde hiyeŋ. Irde al kura det damu tiyyeŋ wor, “Det gabe hugiŋeŋ kerde heŋ,” yeŋ ma nurde hiyeŋ. \v 31 Irde det megen niŋ haŋ kuruŋ gayen manaŋ gahade po ma hinayiŋ geb, al kura megen niŋ det yade meteŋ yuneŋ heŋyabe det go hende po biŋ hek ma irde hiyeŋ. \p \v 32 Niŋgeb daha tiniŋ tiniŋ teŋ dufaytiŋ hiburŋeŋ ma hiwoŋ yeŋ nurde hime. Al kura berem moŋ gobe dufaymiŋde daha mat meteŋ timeke Doyaŋ Al Kuruŋ amaŋeŋ nurde hiyeŋ yeŋbe gwaha mat po meteŋ teŋ hiyen. \v 33 Gega al kura berem yaŋbe daha timeke gab berne amaŋeŋ nurde hiyeŋ yeŋbe goke po kurut yeŋ hiyen. Go teŋ hi gobe megen niŋ mata niŋ ug po dufay heŋ heŋ mata go goyen. \v 34 Gwaha tikeb Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ amaŋeŋ nurtek beleŋ niŋ dufay heŋ heŋmiŋbe keŋkela kipirtiŋ ma hi. Be, bere kura uŋ miŋmoŋya bere foŋeŋyabe Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ po nurde uliŋya dufaymiŋya tumŋaŋ Doyaŋ Al Kuruŋ po uneŋ haŋyen. Munaŋ bere kura uŋ miŋyaŋbe daha timeke gab almene amaŋeŋ nurde hiyeŋ yeŋbe goke po kurut yeŋ hiyen. Go teŋ hi gobe megen niŋ mata niŋ ug po dufay heŋ heŋ mata go goyen. \v 35 Mere ga dirde hime gabe faraŋ durmeke heŋ heŋtiŋ igiŋ hewoŋ yeŋ dineŋ hime. Kanduk dunhem yeŋ ma dineŋ hime. Mere gahade ga dirmeke gab matatiŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ diliŋde huwak wor po hiyyeŋ, irde yeŋ ge teŋ meteŋ teŋ teŋ niŋ kama ma heŋ saŋiŋ po meteŋ teŋ hiwoŋ yeŋ nurdeb gago dineŋ hime. \p \v 36 Goyenpoga al foŋeŋ kura bere tubul teŋ untek yeŋ merem titiŋ goreb merene gayen nurdeb, “Polyen mere gobe fudinde. Goyenpoga meremiŋ gama irde bere ga teweŋ moŋbe dufaymiŋ buluŋ ireŋ geb teweŋ,” yeŋ nuryeŋbe bere go tiyyeŋ.\f + \fr 7:36 \ft Grik mere mat miŋ kurabe gahade: Goyenpoga al kura beleŋ wiriŋ al kutek nurke beleŋmiŋ pet teŋ hike kuŋ kuŋ alik heweŋ tike keneŋbe buluŋ irde hime yeŋ nurdeb al kere yeŋ nuryeŋbe gwaha po iryeŋ. Mata gobe buluŋ moŋ.\f* Mata gobe buluŋ moŋ. Irde hiyeŋ kuruŋ gobe bere go tubul titek ma irde hike kenem bere go tiyyeŋ. Mata gobe buluŋ moŋ geb, gwaha tiyyeŋ. \v 37 Gega al kura bikkeŋ bere tubul teŋ untek yeŋ merem titiŋ gega, al gore, “Igiŋ nuŋkureŋ heŋ,” yeŋ dufay tareŋ po irdeb, “Bereya heŋ heŋ dufay ma forok yeŋ hi, irde dufay gwahade kura forok yeke igiŋ fole irde heŋ,” yeŋ nurdeb bere ma teweŋ yeŋ dufay kiryeŋ goyen wor mata igiŋ yeŋ nurde hime. \v 38 Niŋgeb al bere yad yad matabe igiŋ. Gega al kura berem moŋ hiyyeŋ mata gobe igiŋ wor po, bere yad yad mata gote folek. \p \v 39 Be, bere kura uŋ miŋyaŋbe uŋ go hikeyabe yeŋ yufukde po hiyeŋ. Gega uŋ go kamkeb bere uŋ yaŋbe al hoyaŋ ma tiyyeŋ yitiŋ mere gote yufuk bana ma hiyeŋ geb, al hoyaŋ tewe yeŋbe igiŋ tiyyeŋ. Goyenpoga Doyaŋ Al Kuruŋ nurd untiŋ al po ga tiyyeŋ. \v 40 Goyenbe dufaynerbe bere go uŋ kamke uŋkureŋ heŋ heŋ gobe igiŋ wor po. Gogab uŋ niŋ nurde hiyen gwahade ma teŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ po nurde hiyeŋ. Mere dirde hime gabe Holi Spirit beleŋ nineŋ hike dineŋ hime yeŋ nurde hime. \c 8 \s1 Det toneŋ yirde biŋge galak yirtiŋ biŋgebe daha yirtek? \p \v 1 Be, megen niŋ mar beleŋ det toneŋ yirde doloŋ yirde biŋge galak yirtiŋ goke momoŋ direŋ tihim. Deŋbe dindikeŋ ge yeŋbe, “Neŋbe det kawan niŋya banare niŋya goyen keŋkela bebak teŋ hite,” yeŋ nurde haŋ. Goyenbe gwahade nurde haŋ goke teŋbe dindikeŋ ge turuŋ turuŋ teŋbe kadtiŋ yago buluŋ yirde haŋ. Gega kadtiŋ yagoŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ hinayiŋbe kadom faraŋ gurd teŋbe tumŋaŋ saŋiŋ henayiŋ. \v 2 Al kura yiŋgeŋ ge yeŋbe, “Nebe det kawan niŋya banare niŋya goyen keŋkela wor po bebak teŋ hime,” yeŋ nurde hi al gobe yiŋgeŋ goyen po usi irde hi. Irdeb Al Kuruŋyen mere fudinde yiŋgeŋ nurde bebak titek goyen bebak ma titiŋ hi. \v 3 Goyenpoga al kura biŋde mat Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋ nurde uneŋ hi al gobe Al Kuruŋyen dufay igiŋ kuruŋ goyen untiŋ hi. \p \v 4 Niŋgeb det toneŋ doloŋ yirniŋ yeŋ galak yirtiŋ biŋge goke momoŋ direŋ tihim. Be, det toneŋ megen niŋ mar beleŋ doloŋ yirde haŋyen gobe Al Kuruŋ moŋ geb, det fudinde gogo moŋ. Al Kuruŋbe yeŋ uŋkureŋ po, hoyaŋ kura ma hi. Hubu wor po. \v 5 Gega megen niŋ marbe dufaymiŋ soŋ hekeb uŋgura kurayen kurayen gobe Al Kuruŋ yeŋ nurdeb, “Al Kuruŋbe budam haŋ. Doyaŋ Mar wor budam haŋ. Kurabe naŋkiŋde haŋ, kurabe megen haŋ,” yeŋ haŋyen. \v 6 Goyenpoga Al Kuruŋbe uŋkureŋ po, neŋ nurd uneŋ hite gog po hi. Yeŋbe Adoniniŋ. Yeŋ beleŋ po gab naŋkiŋya megeŋya irde det kuruŋ gayen yiryiŋ. Irde neŋbe yeŋ ge teŋ megen gar hite. Irde Doyaŋ Al Kuruŋ wor uŋkureŋ po hi. Yeŋbe Yesu Kristu. Yesu Kristube Al Kuruŋ beleŋ inke naŋkiŋya megeŋya det kuruŋ gayen yiryiŋ. Neŋ wor yeŋ beleŋ forok diryiŋ. \p \v 7 Goyenbe mere fudinde gayen al budambe keŋkela bebak ma teŋ haŋ. Niŋgeb deŋ haŋ bana goŋ al kurabe hakot Yesu niŋ ma nurde hinhanya uŋgura doloŋ ird ird mata teŋ hinhan geb, gayenter Yesu nurd uneŋ heŋya wor uŋgura galak yirtiŋ goyen nenebe, “Neŋbe uŋgura galak yirtiŋ biŋge goyen gago nene hite,” yeŋ nurde biŋde kandukŋeŋ nurde haŋyen. Mel gobe biŋde wukkek wor po moŋ geb, “Biŋge ga nihit garebe Al Kuruŋ diliŋde wukkek ma hihit,” yeŋ nurde haŋ. \v 8 Gega biŋge nen nen mata gore kura neŋ gayen Al Kuruŋya awalik heŋ heŋniniŋ goyen daha kura ma iryeŋ. Niŋgeb uŋgura galak yirtiŋ biŋge netek ma go ma netek gore kura Al Kuruŋ diliŋde daha wet kura ma diryeŋ. \p \v 9 Goyenpoga moŋgo mata kura Al Kuruŋ diliŋde buluŋ moŋ goyen hipirkeŋ nurdeya mata teŋ hinayiŋ gore kadtiŋ kura Al Kuruŋyen mere biŋde tareŋ wor po ma hitiŋ al gote dufaymiŋ goyen buluŋ irke katyeŋkek geb, keŋkela dufay heŋ ga mata teŋ hinayiŋ. \v 10 Deŋ Al Kuruŋyen mere keŋkela bebak titiŋ marbe igiŋ kuŋ uŋgura doloŋ ird ird gasuŋde heŋ dula teŋ kuŋ hinayiŋ. Gega deŋ beleŋ gwaha teŋ hike deŋ haŋ bana goŋ niŋ kadtiŋ kura biŋ wukkek wor po moŋ gore deneŋbe, “Neŋ wor igiŋ daw gwaha titek,” usi teŋbe biŋge go nene gab mata buluŋ tihit yeŋ kandukŋeŋ nurdeb katnayiŋ. \v 11 Irkeb deŋbe kadtiŋde dufaymiŋ tareŋ wor po moŋ goyen buluŋ ird ird mar henayiŋ. Yeŋ ge teŋ Yesu Kristu kamyiŋ gega, deŋ beleŋ buluŋ yirnayiŋ. \v 12 Deŋ beleŋ gwaha mat kadtiŋ goyen buluŋ yirde mata buluŋ teŋ hinayiŋ, irde biŋ wukkek wor po moŋ goyen haga irde hinayiŋ gobe yeŋ hitte po moŋ, Yesu Kristu hitte wor mata buluŋ teŋ hinayiŋ. \v 13 Niŋgeb nebe dapŋa kura nemeke gore kadne dufaymiŋ buluŋ irke mata buluŋde katyeŋ kenem dapŋa go sopte ma po neweŋ. Gogab kadne go mata buluŋde ma katyeŋ. \c 9 \s1 Ne Pol wor Yesuyen mere basaŋ al aposel \p \v 1 Be, deŋ beleŋ ne niŋ yeŋ, “Dufaymiŋde epte ma det kura iryeŋ,” yeŋ nurd nuneŋ haŋ? Irde ne gayen Yesuyen mere basaŋ al aposel moŋ yeŋ haŋ? Irde Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristube ma kinyiŋ yeŋ nurde haŋ? Goyenpoga Doyaŋ Al Kuruŋyen saŋiŋde meteŋ timiriŋ gote igineŋbe deŋ gogo moŋ? Goyenbe daniŋ gwaha yeŋ haŋ? \v 2 Be, deŋ haŋ bana goyen al kura beleŋ, “Polbe aposel moŋ,” yeŋ haŋ. Irde al hoyaŋ beleŋbe, “Polbe neŋ ge ma aposel hiriŋ,” yeŋ haŋ. Nebe meremiŋ goke ma nureŋ gega, deŋ ge teŋ aposel himiriŋ geb, deŋbe epte ma gwaha ninnayiŋ. Al hoyaŋ beleŋ deŋ deneŋbe, “Fudinde, Polbe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ aposel iryiŋ,” yeŋ nurd nuneŋ hinayiŋ. \p \v 3 Be, deŋ haŋ bana goyen al kura beleŋ gwaha mat tagal nuneŋ haŋ geb, goyen wol heŋ momoŋ direŋ tihim geb. \v 4 Be, neŋ aposel beleŋ meteŋ teŋ hiteke goke Yesuyen alya bereya beleŋ biŋgeya feya dunke netek gobe buluŋ? \v 5 Yesuyen mere basaŋ mar hoyaŋya Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu kuliŋ weŋyabe Pitaya\f + \fr 9:5 \ft Deŋem hoyaŋbe Sifas.\f* wor berem yagoya irde tumŋaŋ meteŋ teŋ kuŋ haŋyen. Munaŋ neŋbe berniniŋ yago dufaymiŋ Yesu niŋ tareŋ irtiŋ goya meteŋ teŋ kuŋ hitekbe buluŋ yeŋ nurde haŋ? \v 6 Irde aposel hoyaŋ po paka yirde haŋyen gega, Banabasya neya niŋ yeŋbe, “Yiŋgeŋ ga tareŋmiŋde biŋge neneb meteŋ teŋ hiriryeŋ,” yeŋ nurde haŋ? \p \v 7 Be, fuleŋa mar fuleŋare kuŋ heŋyabe ganuŋ kura yiŋgeŋde horare biŋge damu teŋ nene haŋyen? Irde al ganuŋ kura wain harke igineŋ hekeb kura ma nen hiyen? Irde al ganuŋ kura sipsipmiŋ doyaŋ yirde hiyen gega, sipsip gote mamu kura ma gilyaŋ heŋ nene hiyen? Epte ma gwaha tiyyeŋ. \v 8 Mere teŋ hime gabe alyen dufayde po ma mere teŋ hime. Moseyen sabare wor mere gwahade po hi. \v 9 Be, Moseyen sabarebe, “Al kura wit meteŋmiŋ sak yeke meteŋde niŋ dapŋa bulmakawmiŋ gore, ‘Faraŋ nuri,’ yeŋ meteŋmiŋde tukuŋya ga, ‘Witne niyyeŋkek,’ yeŋ mohoŋ mala ma tiyyeŋ,” yitiŋ hi. \m Mere gobe Al Kuruŋ beleŋ bulmakaw niŋ po nurdeb gogo yiriŋ? \v 10 Mere gwahade tiyyiŋ gobe fudinde wor po neŋ gake nurdeb mere gogo tiyyiŋ yeŋ ma nurde haŋ? Mere gobe neŋ gake yiriŋ. Megeŋ waru uryeŋ al goya wit sikkeŋ kok yiryeŋ al goya tumŋaŋde meteŋ tiyiryeŋ gote muruŋgem kura muŋ yawaryeŋ yeŋ nurdeya meteŋ tiyiryeŋ geb, Al Kuruŋyen mere gobe neŋ al gake yiriŋ. \v 11 Niŋgeb neŋ beleŋ Holi Spirityen det igiŋ goyen bitiŋ bana tur yirtiriŋ geb, meteŋniniŋ gote muruŋgem biŋge niŋ gusuŋaŋ dirtek gobe kanduk kuruŋ wor po yeŋ nurnayiŋ? \v 12 Al hoyaŋ beleŋ deŋ ge teŋ meteŋ dirŋeŋ muŋ po titiŋ goke faraŋ durnaŋ yeŋ igiŋ gusuŋaŋ dirtek kenem neŋ manaŋ deŋ ge teŋ meteŋ kuruŋ wor po titiŋ goyen gote muruŋgem niŋ igiŋ gusuŋaŋ dirtek. \p Goyenbe neŋbe faraŋ durnaŋ yeŋ gusuŋaŋ ma dirde hinhet. Gwaha titŋeŋbe moŋgo faraŋ durd durd gore Yesu Kristu niŋ yitiŋ mere igiŋ go deŋ bana kuruŋ heŋ heŋ beleŋ pet tiyyeŋ yeŋ nurdeb det kuraŋ nurde hinhet gega, gusuŋaŋ ma dirde goke ma nurdeya meteŋ teŋ hinhet. \v 13 Be, deŋbe Al Kuruŋyen ya balem bana meteŋ teŋ haŋyen marbe bana goŋ niŋ biŋge yade nene haŋyen, irde Al Kuruŋ galak ird ird altare meteŋ teŋ haŋ marbe alta hende yirtiŋ biŋge goyen kura yade nene haŋyen goyen go ma nurde haŋ? \v 14 Gwahade goyen po, Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ yitiŋ mere igiŋ goke tagalde haŋ marbe mere go nurde gama irde haŋ mar beleŋ faraŋ yurke go hende heŋ meteŋ teŋ hinayiŋ yeŋ Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ mere saŋiŋ po tiyyiŋ. \p \v 15 Nebe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ yiriŋ gwahade po igiŋ faraŋ nurnaŋ dinmewoŋ gega, gwaha ma dineŋ himyen. Irde mere gahade kaŋ duneŋ hime gabe deŋ beleŋ gwaha mat paka nirde hinayiŋ yeŋ ma kaŋ hime. Nebe deŋ ge teŋ Doyaŋ Al Kuruŋyen meteŋ teŋ heŋya gote muruŋgem niŋ gusuŋaŋ ma dirde hinhem geb, goke igiŋ nigeŋ ge turuŋ turuŋ titek hime. Niŋgeb faraŋ nurd nurd niŋ al kura ma po gusuŋaŋ ireŋ. Kamde ga daw gwaha tiyeŋ. \v 16 Be, Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ go tagalde kuŋ heŋyabe nigeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ hitek himyen dinhem gega, epte ma nigeŋ ge turuŋ turuŋ titek himyen. Mere igiŋ tagal tagal gobe Al Kuruŋ beleŋ nunyiŋ geb bada hetek moŋ. Niŋgeb meteŋ teŋ himyen goke nigeŋ ge epte ma turuŋ turuŋ titek himyen. Munaŋ mere igiŋ go bada heŋ tagalde ma himyen manhan Al Kuruŋyen bearar bana himewoŋ! \v 17 Mere igiŋ goyen tagal tagal niŋ wilakŋeŋ nurde tagaleŋbe gote muruŋgem teweŋ. Gega meteŋ teŋ heŋ gote muruŋgem ma teweŋ wor Al Kuruŋ beleŋ gwaha teŋ hayiŋ nintiŋ geb, gago meteŋ go teŋ hime. Meteŋ gobe gwaha tiyayiŋ nintiŋ geb, bada hetek moŋ. \v 18 Be, gwahade kenem meteŋ teŋ hime gote muruŋgembe da teweŋ? Meteŋ teŋ hime gote muruŋgembe hoyaŋ moŋ. Ne beleŋ meteŋ gote muruŋgem tetek gobe Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen damum moŋ duliŋ po alya bereya hitte tagalde himyen gogo po. Fudinde, nebe mere igiŋ go tagalde hime goke teŋ paka nirnaŋ yineŋ hitek gega, gwaha ma yineŋ himyen. \p \v 19 Be, nebe dufayner igiŋ nurdeb gwaha teŋ himyen. Megen niŋ al kurate dufayde ma teŋ himyen. Gega daha mat kura al tumŋaŋ Yesu hitte yukumewoŋ yeŋ nurdeb nigeŋ al buda kuruŋ gote yufukde heŋ meteŋ teŋ himyen. \v 20 Gwahade niŋgeb, Yuda marya heŋbe go mar go Yesu hitte yukeŋ yeŋbe yende mata gama ird ird al yara heŋ himyen. Yuda mar gobe Moseyen saba gote yufukde heŋ go po gama irde haŋyen. Munaŋ nigeŋbe go yufukde ma hime geb, gore epte ma daha wet kura niryeŋ gega, go mar go Yesu hitte yukeŋ yeŋ nurdeb Moseyen saba gote yufukde hime yara teŋ himyen. \v 21 Munaŋ Yuda mar moŋ al miŋ hoyaŋ Moseyen saba ma gama irde haŋ mar go wor Yesu Kristu hitte yukeŋ yeŋbe Moseyen saba ma gama irde hitiŋ al yara heŋ himyen. Nigeŋbe Moseyen saba gote yufukde ma hime. Goyenbe Al Kuruŋyen saba pel irde hime yeŋ ma yeŋ hime. Gwahade yarabe Yesu Kristuyen saba gote yufukde po hime. \v 22 Irde Yesuyen alya bereya kura Al Kuruŋyen mere hende tareŋ wor po ma huwarde hitiŋ mar go Yesu hitte yukeŋ yeŋbe go mar goyen yara po heŋ himyen. Niŋgeb al dahade mar hitte kuŋ meteŋ teŋ kuŋ heŋyabe go mar goyen yara po heŋ meteŋ teŋ himyen. Gogab daha mat wet kura go mar goyen kura Yesu hitte yukumewoŋ yeŋ gogo gwaha teŋ himyen. \v 23 Gwaha teŋ himyen kuruŋ gobe Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goke al momoŋ yire yeŋbe gwaha teŋ himyen. Gwaha teŋ himeke gab al beleŋ mere igiŋ go nurdeb yeŋ wor neŋ yara hekeb tumŋaŋ Al Kuruŋ beleŋ guram yirtek hewoŋ yeŋbe gogo gwaha teŋ himyen. \p \v 24 Be, kup yeŋ yeŋ kari gote matabe nurde haŋ gogo. Al budam miŋ urde kup yenayiŋ gega, al uŋkureŋ beleŋ po kadom fole yirde kuŋ pasi iryeŋ al gore muŋ po gab gote muruŋgem tiyyeŋ. Niŋgeb deŋ wor Doyaŋ Al Kuruŋyen meteŋ teŋ heŋyabe meteŋ gote muruŋgem goyen tetewoŋ wor po yeŋ nurdeb tareŋ po meteŋ teŋ hinayiŋ. \v 25 Kup yeŋ yeŋ karire kup yeŋ haŋ mar ma, kari hoyaŋde kari teŋ haŋ marbe karire kuŋ gote muruŋgem tiniŋ wor po yeŋ nurdeb yiŋgeŋ saŋiŋ yird yird niŋ uliŋ kutŋa irde haŋyen. Mel gobe kari gote muruŋgem ulyaŋde ma hitek goke wor gogo kurut wor po yeŋ haŋ. Goyenpoga neŋ beleŋ tareŋ heŋ heŋ niŋ kurut yeŋ hityen gobe Doyaŋ Al Kuruŋyen meteŋ gote muruŋgem hugiŋeŋ hitek go tiniŋ yeŋbe tareŋ heŋ heŋ niŋ kurut yeŋ hityen. \v 26 Niŋgeb mel gore kup yeŋ haŋyen gobe Al Kuruŋ diliŋde miŋ miŋmoŋ gega, ne beleŋ al kup yeŋ haŋ gwahade saŋiŋ po meteŋ teŋ himyen gobe Al Kuruŋ diliŋde miŋ miŋyaŋ. Fuleŋa teŋ teŋ karire kari teŋ haŋyen marbe asogom keŋkela yeneŋya gasa yirde haŋyen gwahade goyen po, ne wor meteŋ gote miŋ keŋkela nurdeya meteŋ teŋ himyen, mali ma meteŋ teŋ himyen. \v 27 Gwaha titŋeŋbe meteŋ goyen keŋkela po timewoŋ yeŋ nurdeb megen niŋ dufay buluŋ kura bener forok yeke gore buluŋ nirnak yeŋbe fole irde himyen. Moŋgo Yesu niŋ al hoyaŋ momoŋ yirdeb gote muruŋgem tetekner, dufay buluŋ gore walde nunnak yeŋbe gogo dufay buluŋ goyen fole irde himyen. \c 10 \s1 Uŋgura doloŋ ird ird niŋ hayhay yiryiŋ \p \v 1 Be, kadne yago, deŋ goyen tareŋ heŋ heŋ ge kurut yeŋ hinayiŋ dinhem goke keŋkela bebak tinaŋ yeŋbe neŋ Yuda marte asininiŋ yago beleŋ mata tiyamiŋ goke momoŋ direŋ tihim. Niŋgeb mel gore mata tiyamiŋ go nurdeb gote saba bitiŋ sir ma yiyyeŋ. Be, bikkeŋ wor po asininiŋ yagobe Isip naŋa tubul teŋ kuniŋ yeŋ kuŋ heŋyabe tumŋaŋ kigariŋkiŋ faykek yokŋa bana heŋ kuŋ hinhan. Irdeb makaŋ ala kuruŋ goyen kahalte Al Kuruŋ beleŋ pota irke megeŋ fudiŋ forok yekeb goyaŋ mat kuŋ siŋa kurhan forok yamiŋ. \v 2 Mel go tumŋaŋ kigariŋkiŋ faykek yokŋa bana heŋ kuŋ hinhan, irde makaŋ alayaŋ kwamiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ baptais yiryiŋ yarabe gogo. Be, Al Kuruŋ beleŋ gwaha yirdeb mel goyen Moseyen alya bereya yirkeb doyaŋ yirde hinhin. \v 3 Be, goyenter Al Kuruŋ beleŋ biŋge yuneŋ hinhin gobe megen niŋ biŋge moŋ. \v 4 Irde fe niŋ yirke Al Kuruŋ beleŋ hora kuruŋde mat fe forok irde yunke nene hinhan. Hora kuruŋ gobe Al Kuruŋ hitte mat kateŋbe Israel mar goya tumŋaŋ kuŋ hinhin. Hora gobe Yesu Kristu gote tuŋaŋeŋ. \v 5 Al Kuruŋbe mel go igiŋ igiŋ gwahade yirde hinhin gega, al budam wor po mata buluŋ teŋ hike igiŋ ma nurde yuneŋ hinhin. Niŋgeb mata buluŋ teŋ hinhan mar go sawsawa po kuruŋ naŋa bana goŋ kuŋ heŋya kamamiŋ. \p \v 6 Be, mata buluŋmiŋ gote muruŋgem teŋ kamamiŋ gobe neŋ gayen baraŋmiŋ goyen nurdeb kafura heŋ mel gore teŋ hinhan gwahade ma teŋbe dufayniniŋ mata buluŋ teŋ teŋ niŋ ma kuŋ hiyeŋ yeŋ gogo Al Kuruŋ beleŋ dikala diryiŋ. \v 7 Niŋgeb deŋbe mel goyen kuramiŋ beleŋ megen niŋ det toneŋ yirde doloŋ yirde hinhan gwaha ma teŋ hinayiŋ. Mel gore mata buluŋ teŋ hinhan goke Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ: “Mel gobe det toneŋ diliŋ mar keperde dula teŋ kukuwa fe nen nen mata teŋ hinhan. Irde huwardebe Al Kuruŋ niŋ ma nurd untiŋ marte mata teŋ hinhan,” yitiŋ hi. \v 8 Be, mel goyen kuramiŋbe leplep mata teŋbe naŋkahal uŋkureŋde po 23,000 alya bereya goyen kamamiŋ. Niŋgeb neŋbe go mar gore tiyamiŋ gwahade ma teŋ hitek. \v 9 Be, Israel mar goyen kurabe Doyaŋ Al Kuruŋ tuŋaŋ urde beararmiŋ bana heŋ kunere duwi beleŋ yisike kamamiŋ. Niŋgeb neŋbe mel gore tiyamiŋ gwahade Doyaŋ Al Kuruŋ tuŋaŋ ma urtek. \v 10 Irde heŋ heŋtiŋ goke Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ igiŋ ma nurde ŋagak ma yeŋ hinayiŋ. Hakot Israel mar kura gwaha tikeb Al Kuruŋyen miyoŋ, al gasa yird yird meteŋ teŋ hiyen gore gasa yirke kamamiŋ. \p \v 11 Be, hakot Israel mar hitte mata gwahade forok yitiŋ gobe gayenter neŋ beleŋ baraŋ go nurdeb bebak teŋ teŋ ge gogo forok yitiŋ. Irde baraŋ go asaŋde katiŋ gobe nalu funaŋ beleŋ hite mar gayen baraŋ go kapyaŋ heŋbe mata buluŋ ma teŋ hinayiŋ yeŋ hayhay dird dird niŋ Al Kuruŋyen asaŋde katiŋ. \v 12 Niŋgeb deŋ haŋ bana al kura beleŋ, “Nebe tareŋ hime geb, kanduk kura wayyeŋ goyen epte fole irde heŋ,” yeŋ hi al gobe keŋkela heŋ ga hiyeŋ. Moŋgo katyeŋ geb. \v 13 Alya bereya mata buluŋde yukutek kanduk deŋ hitte forok yeŋ haŋyen gobe al hoyaŋ hitte wor forok yeŋ haŋyen goyen po forok yeŋ duneŋ haŋyen. Goyenpoga Al Kuruŋbe yiriŋ gwahade po mata teŋ hiyen geb, deŋ beleŋ epte ma fole irtek kandukbe epte ma deŋ hitte yubul tike forok yeŋ hinayiŋ. Munaŋ kanduk kura deŋ hitte forok yekeb kanduk go fole yirtek belŋeŋ manaŋ kerd dunyeŋ. Gogab deŋ goyen kanduk bana goŋ hinayiŋ gega, kanduk goyen igiŋ fole yirde saŋiŋ po huwarde hinayiŋ. \s1 Epte ma tumŋaŋde Al Kuruŋya uŋguraya gama yirtek \p \v 14 Be, kadne yago, megen niŋ det yade det toneŋ yirde doloŋ ird ird mata gob tubul po tinayiŋ. \v 15 Deŋ goyen dufaytiŋ wukkek yeŋ nurdeb gago mere dirde hime. Niŋgeb dindikeŋ gabe mere direŋ tihim gayen igiŋ ma buluŋ goyen keneŋ bebak tinayiŋ. \v 16 Be, neŋbe Yesu Kristu beleŋ neŋ ge teŋ darim wok irde kamyiŋ goke dufay heŋ heŋ niŋ gabu irde wain fimiŋ teŋbe Al Kuruŋ igiŋ nurde uneŋbe nene hityen. Gwaha teŋ hite gobe Yesu Kristu kamkeya darim wok yitiŋ goyen neŋ tumŋaŋ gale heŋ nene hite yara geb, gore dawaŋ gabu dirkeb al miŋ uŋkureŋ heŋ hityen gogo. Irde neŋ ge teŋ Yesu Kristu kamyiŋ goke dufay heŋ beret ubala teŋ gale heŋ nene hityen gobe Yesu Kristu kamkeya gasoŋ erek yitiŋ goyen neŋ tumŋaŋ gale heŋ nene hite yara geb, gore dawaŋ gabu dirkeb al miŋ uŋkureŋ heŋ hityen gogo. \v 17 Niŋgeb neŋbe al miŋ hoyaŋ hoyaŋ gega, beretbe hoyaŋ hoyaŋ moŋ, uŋkureŋ po nene hityen geb, Yesuya awalik heŋbe al miŋ uŋkureŋ po hitiŋ hite. \p \v 18 Be, Israel mar bikkeŋ mata teŋ hinhan goyen goke nurnayiŋ. Dapŋa gasa yirde Al Kuruŋ niŋ galak irtiŋ goyen nene hinhan marbe Al Kuruŋya gabu irde uŋkureŋ hitiŋ hinhan. \v 19 Niŋgeb biŋge det toneŋ yirtiŋ goyen galak yirtiŋ gobe det kuruŋ geb gogo dineŋ hi yeŋ nurde haŋ? Irde al beleŋ det toneŋ yirtiŋ goyen doloŋ yirde haŋyen gobe det kuruŋ wor pobe gogo yeŋ nurde haŋ? \v 20 Moŋ! Al Kuruŋ niŋ ma nurde haŋ mar beleŋ megen niŋ det toneŋ yirde galak yirde haŋyen biŋge gobe uŋgura galak yirde haŋyen, Al Kuruŋ ma galak irde haŋyen. Niŋgeb deŋbe uŋguraya awalikde ma hiwoŋ yeŋ nurde hime. \v 21 Deŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ kamyiŋ goke dufay heŋ heŋ ge wain fimiŋ nene haŋyen. Niŋgeb deŋ go mar gore po uŋgura niŋ nurde doloŋ yird yird gasuŋde kuŋ gor niŋ wain ma nenayiŋ. Deŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ kamyiŋ goke dufay heŋ heŋ ge biŋge nene haŋyen. Niŋgeb deŋ go mar gore po kuŋ uŋgura doloŋ yird yird gasuŋde niŋ biŋge goyen ma nenayiŋ. \v 22 Neŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ biŋ ar wor po yiwi yeŋ kuŋ uŋgura galak yirtiŋ biŋge netek? Nende tareŋbe Doyaŋ Al Kuruŋyen tareŋ folek geb, epte ma buluŋ diryeŋ yeŋ nurde gwaha teŋ hitek? Epte moŋ. \s1 Al Kuruŋ turuŋ irde hitek \p \v 23 Be, deŋ haŋ bana al kura beleŋ, “Neŋbe mata kura tiniŋ yeŋbe igiŋ ala titek,” yeŋ haŋyen. Gega mata go tinayiŋ gore hugiŋeŋ igiŋ dirnayiŋ yeŋ ma nurde hinayiŋ. Niŋgeb nebe mata kura tiye yeŋbe igiŋ ala tiyeŋ gega, mata gore epte ma nanarde boŋ yiyyeŋ. \v 24 Gwahade niŋgeb det kura dindikeŋ igiŋ dird dird goke ma naŋkeneŋ hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe det kura kadtiŋ igiŋ yirtek goke naŋkeneŋ hinayiŋ. \p \v 25 Niŋgeb maketde kuŋ igiŋ dapŋa damu teŋ nene hinayiŋ. Goyenbe mata buluŋ tihit yeŋ nurtek dufay ma forok yeŋ yeŋ ge teŋbe, “Biŋge gabe uŋgura galak yirtiŋ we?” yeŋ gusuŋaŋ ma yirde mali po damu teŋ nene hinayiŋ. \v 26 Megeŋya det kuruŋ megen haŋ tumŋaŋ goyenbe Doyaŋ Al Kuruŋyen ala po geb, gogo igiŋ ala nene hinayiŋ. \v 27 Niŋgeb al kura Yesu niŋ ma nurtiŋ gore dula teŋ teŋ niŋ hoy dirke kuniŋ yeŋ nurdeb kuŋ yeŋya biŋge nenayiŋ. Gega mata buluŋ tihit yeŋ bitiŋde kandukŋeŋ nurtek dufay ma forok yeŋ yeŋ ge teŋbe, “Biŋge gabe uŋgura galak yirtiŋ?” yeŋ gusuŋaŋ ma yirnayiŋ. \v 28 Munaŋ al kura beleŋ, “Biŋge gabe uŋgura galak irtiŋ,” dinkeb ma nenayiŋ. Gogab al kura gwaha dinyeŋ al gote dufay buluŋ ma irnayiŋ, irde mata buluŋ tihit dufay wor forok ma yiyyeŋ. \v 29 Mata buluŋ tihit dufay biŋde mat forok yeŋ yeŋ ge yeŋ hime gobe dende niŋ ma yeŋ hime, al hoyaŋde niŋ goke yeŋ hime. \p Be, goyenbe al kurabe gaha yeŋ haŋyen: “Neŋbe bininiŋde mat wukkeŋ wor po nurdeya mata kura igiŋ ala titek. Gega daniŋ al hoyaŋ beleŋ deneŋbe mata buluŋ tahaŋ yeŋ dennak yeŋ kama heŋbe gwaha ma tiniŋ? \v 30 Neŋbe biŋge kura goke Al Kuruŋ igiŋ nurde uneŋ gab nene hitek gega, daniŋ al hoyaŋ beleŋ biŋge netek goke ulniniŋde merem yaŋ dirnayiŋ? Goke igiŋ ma nurde hite,” yeŋ haŋyen. \p \v 31 Niŋgeb mere gwahade gokeb gaha dineŋ: biŋge ma fe yara kura niniŋ yeŋbe Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ hiyyeŋ mat nene hinayiŋ. Niŋgeb mata kura tiniŋ yeŋ nurde hinayiŋ goyenter wor Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ hiyyeŋ mat po mata teŋ hinayiŋ. \v 32 Mata teŋ hike Yuda mar al kura ma Grik mar al kura ma Yesuyen alya bereya bana go niŋ al kura beleŋ deneŋbe dufaymiŋ buluŋ heke mata buluŋ tinak geb, matabe nurdeya ga teŋ hinayiŋ. \v 33 Ne wor meteŋ teŋ kuŋ himyen kuruŋ gobe al tumŋaŋ matane keneŋ amaŋeŋ nurnayiŋ mat mata teŋ himyen. Gwaha teŋ himyen gobe nigeŋ igiŋ heŋ heŋ niŋ ma gwaha teŋ himyen. Al hoyaŋ budam igiŋ heŋ heŋ niŋ gwaha teŋ himyen. Gogab yeŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ yumulgaŋ tiyyeŋ yeŋbe gwaha teŋ himyen. \c 11 \pc \v 1 Niŋgeb ne beleŋ Yesu Kristuyen mata po gama irde himyen gwahade goyen po, deŋ wor ne mata teŋ himyen gayen gama irde hinayiŋ. \s1 Bere tonaŋ aw yurd yurd mata \p \v 2 Be, deŋbe haŋyen kuruŋ goyen hugiŋeŋ ne niŋ bitiŋ sir ma yeŋ hi. Irde neŋ Yesuyen alya bereya beleŋ teŋ hityen mata goyen momoŋ dirmiriŋ goyen gama po irde haŋ. Niŋgeb goke turuŋ dirde hime. \p \v 3 Goyenbe saba kura deŋ beleŋ keŋkela nurwoŋ yeŋ nurde hime. Saba gobe gahade: al tumŋaŋ gote doyaŋ albe Yesu Kristu, irde berer doyaŋ marbe uŋ yago. Yesu Kristuyen doyaŋ albe Al Kuruŋ. \v 4 Niŋgeb deŋ haŋ bana goyen al kura beleŋ Yesuyen alya bereya gabu irde hinayiŋde gor heŋ bere beleŋ teŋ haŋyen yara amil teŋ tonaŋ aw urde Al Kuruŋ mere iryeŋ irde kurabe Al Kuruŋyen mere basaŋ al porofet yara mere tiyyeŋbe al goreb Doyaŋ Almiŋ Yesu Kristu deŋem buluŋ iryeŋ. \v 5 Irde deŋ haŋ bana goyen bere kura beleŋ Yesuyen alya bereya gabu irde hinayiŋde gor al beleŋ mata teŋ haŋyen yara amil teŋ tonaŋ aw ma urde Al Kuruŋ mere iryeŋ irde kurabe porofet yara mere tiyyeŋbe bere goreb doyaŋ almiŋ uŋ goyen deŋem buluŋ iryeŋ. Bere go tonaŋ aw ma uryeŋ gobe tonaŋ walde kara tiyyeŋ go gwahade yara geb, memyak wor po. \v 6 Niŋgeb bere kura Al Kuruŋ doloŋ irniŋ yeŋ gabu irnayiŋde tonaŋ aw ma urde kuyeŋ gobe bere gote tonaŋ yuwalŋeŋ walde kara tiyyeŋ. Munaŋ tonaŋ gwaha iryeŋ gobe memyak yeŋ nurdeb bere gobe tonaŋ aw urde kuyeŋ. \v 7 Goyenbe albe Al Kuruŋ beleŋ yiŋgeŋ yara iryiŋ, irde saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ goyen al hitte mat kawan heŋ hi, irde bere hitte matbe alyen tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ goyen kawan heŋ hi geb albe tonaŋ ma aw uryeŋ. \v 8 Fudinde, haŋkapya wor po albe bere hitte mat ma forok yiriŋ, berebe al hitte mat forok yiriŋ. \v 9 Albe Al Kuruŋ beleŋ bere niŋ teŋ ma iryiŋ. Al niŋ teŋ bere gogo iryiŋ. \v 10 Niŋgeb berebe amil beleŋ tonaŋ aw urtiŋde hiyeŋ. Gwaha teŋ hiyeŋbe bere go al kurat yufukde hi yeŋ kennayiŋ. Al Kuruŋyen miyoŋ wor gwahade kennayiŋ. \v 11 Goyenpoga mere dirhem gabe berebe det dirŋeŋ, munaŋ albe det kuruŋ yeŋ ma dinhem. Neŋ Doyaŋ Al Kuruŋ nurd untiŋ mar bana alya bereyabe tuŋande po. Niŋgeb berebe al ma hike yeŋ uŋkureŋ po epte ma hiyeŋ, al wor bere ma hike yeŋ uŋkureŋ po epte ma hiyeŋ. \v 12 Berebe al hitte mat forok iryiŋ gwahade goyen po, al wor bere hitte mat forok yeŋ haŋyen. Gega alya bereya tumŋaŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ po yiryiŋ. \p \v 13 Niŋgeb Al Kuruŋ doloŋ irniŋ yeŋ gabu irde hinayiŋde gor bere kura tonaŋ aw ma urdeya Al Kuruŋ mere iryeŋ gobe igiŋ ma buluŋ goyen dindikeŋ gab keŋkela dufay heŋbe yenayiŋ. \v 14 Det Al Kuruŋ beleŋ yiryiŋ kuruŋ gayen gate matare wor al kura tonaŋ yuwalŋeŋ sobam heŋ bereyen tonaŋ yara hiyyeŋbe gobe igiŋ moŋ, memyak yeŋ nurde hite. \v 15 Gega bere tonaŋ yuwalŋeŋ sobam hiyyeŋbe igiŋ hoyaŋ yeŋ nurde hite. Tonaŋ yuwalŋeŋ sobam gobe bere gote tonaŋ aw yurd yurd niŋ Al Kuruŋ beleŋ iryiŋ. \v 16 Al ma bere kura mere tihim gake igiŋ ma nurdeb neya kadom mohoŋde titek wet yeŋ nurnayiŋ. Goyenpoga neŋ banabe mata gwahade gobe hubu wor po. Yesuyen alya bereya Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋbe mata gwahade goyen ma teŋ haŋyen. \s1 Yesu kamyiŋ goke dufay heŋ heŋ niŋ dula teŋ teŋ mata keŋkela teŋ hinayiŋ \p \v 17 Be, deŋbe Yesu kamyiŋ goke dufay heŋ heŋ niŋ gabu irde dula teŋ haŋyende gorbe dindikeŋ buluŋ hetek mata teŋ haŋyen. Munaŋ igiŋ heŋ heŋ matabe kura ma teŋ haŋyen, hubu wor po. Niŋgeb goke turuŋ ma dirde hime, irde gago saba direŋ tihim. \v 18 Meheŋde mere direŋ tihimbe gahade: deŋbe Yesuyen alya bereya gega, gabu irde haŋyen bana goŋbe mata kura kukuwam mat tike gore bipti forok irde hi yeke nurde himyen. Mere gobe tumŋaŋ usi yeŋ ma nurde hime. \v 19 Fudinde, ganuŋbe Al Kuruŋ diliŋde huwak hi, irde ganuŋbe gwahade moŋ goyen kawan heŋ heŋ ge teŋ deŋ haŋ bana goŋ dufaytiŋ muŋ kura hoyaŋ hoyaŋ hinayiŋ goyen epte ma teŋ siŋa irtek yeŋ nurde hime. \v 20-21 Goyenpoga deŋ bana goŋ bipti forok yitiŋ goke dineŋ hime gabe deŋ gabu irde Doyaŋ Al Kuruŋ kamyiŋ goke dufay heŋ heŋ ge biŋge nene haŋ goyenter kadtiŋ ge ma doyaŋ heŋbe dindikeŋ ge po nurde dula teŋ haŋ geb, gago dineŋ hime. Gwaha teŋ hikeb kurabe biŋge kamde hikeb kurabe wain kuruŋ nene kukuwa heŋ haŋ. Niŋgeb deŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ kamyiŋ goke dufay heŋ heŋ ge biŋge nene hite,” yeŋ nurdeya biŋge nene haŋ gega, gwahade moŋ yeŋ nurd duneŋ hime. \v 22 Goyenbe deŋ goyen biŋgeya feya nen nen yatiŋ miŋmoŋ geb, gogo gabure gor po waŋ gab gwaha teŋ haŋyen? Gwahade moŋ kenem Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ Yesuyen alya bereyabe det dirŋeŋ yeŋ nurde mali mali yirde haŋ? Irde bana goŋ niŋ alya bereya kura horam moŋ mar goyen gwaha yirteke yiŋgeŋ buniŋeŋ yirde memya henaŋ mat mata teŋ haŋ? Niŋgeb matatiŋ goke daha dineŋ? Matatiŋ goke turuŋ direŋ? Epte moŋ! \p \v 23 Be, hakot dula mata goke Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ ninke ne wor momoŋ dirmiriŋ. Mere gobe gahade: Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu goyen Yudas beleŋ asogom haniŋde kereŋ tiyyiŋ wawuŋ goya goyenbe Yesu beleŋ beret kura tiriŋ. \v 24 Irdeb beret goke Al Kuruŋ turuŋ irde ubala teŋbe, “Beret dunhem gahade gayen po, nebe deŋ ge teŋ kameŋ. Niŋgeb goke teŋbe beret gabe gasoŋne geb, beret ga teŋ nenaŋ. Irde kame deŋ wor ne niŋ bitiŋ bak yeŋ yeŋ ge teŋ mata gahade ga po teŋ hinayiŋ,” yiriŋ. \v 25 Irde beret go neneb wain fimiŋ teŋbe beret teŋ yiriŋ gwahade po, “Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋtiŋ halde halde niŋ teŋ biŋa gergeŋ tiyyiŋ goke darine wok yiyyeŋ. Niŋgeb goyen goke wain gago dunhem geb, teŋ nenaŋ. Irde kame deŋ wor ne niŋ bitiŋ bak yeŋ yeŋ ge teŋ mata gahade ga po teŋ hinayiŋ,” yiriŋ. \v 26 Niŋgeb gabu irde dula gwahade teŋ wain nen nen mata tiniŋ yeŋbe gwaha mat Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ alya bereyat mata buluŋmiŋ ge teŋ kamyiŋ goke al hoyaŋ momoŋ yirde hinayiŋ. Gwaha tike kuŋ kuŋbe kame Doyaŋ Al Kuruŋ wayyeŋ. \p \v 27 Niŋgeb al kura Doyaŋ Al Kuruŋyen biŋgeya wainya nene heŋya Doyaŋ Al Kuruŋyen alya bereya beleŋ dufay heŋ mata teŋ haŋyen mat ma nurdeya niyyeŋ al gobe Yesu beleŋ uliŋ misiŋ kateŋ darim wok irde kamyiŋ goyen kari kari iryeŋ geb, Al Kuruŋ beleŋ goke mata buluŋ miŋyaŋ yeŋ kinyeŋ. \v 28 Niŋgeb al kura Doyaŋ Al Kuruŋyen biŋgeya wainya neweŋ yeŋ nuryeŋ al gobe yiŋgeŋde mataya dufayya keŋkela yeneŋ gab niyyeŋ. \v 29 Munaŋ al kura gwaha ma teŋ biŋgeya wainya gobe Doyaŋ Al Kuruŋ kamyiŋ gote tuŋaŋeŋ yeŋ ma nurde ga mali niyyeŋ al gobe gote muruŋgem buluŋ wor po tiyyeŋ. \v 30 Gwahade geb, deŋ haŋ bana goŋbe al kura marbe yulkek haŋ, kurabe garbam miŋyaŋ, irde kuratiŋbe kamaŋ gogo. \v 31 Gega neŋbe dahade hite yeŋ nindikeŋ keŋkela dufay heŋ mataniniŋ sope irde hitekbe mata buluŋ gote muruŋgem buluŋ ma tetek. \v 32 Gega kurarebe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ mataniniŋ goke kanduk duneŋ hiyen. Gwaha teŋ hiyen gobe megen heŋya mataniniŋ huwak heŋ hikeb kame nalu funaŋde mata buluŋ marya tumŋaŋ hugiŋeŋ Al Kuruŋyen bearar bana hinak yeŋbe gogo gayenter kanduk duneŋ hiyen. \p \v 33 Niŋgeb, kadne yago, Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ dufay heŋ heŋ ge gabu irde dula tiniŋ yeŋbe kadom doyaŋ gird teŋ hinayiŋ. \v 34 Al kura biŋge irkeb yamiŋde dula teŋ gabe Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ dufay heŋ heŋ dula gabure wayyeŋ. Gogab deŋ gabu irde hinayiŋ bana goŋ mata buluŋ Al Kuruŋ beleŋ goke muruŋgem buluŋ duntek goyen ma forok yiyyeŋ. Be, Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ dufay heŋ heŋ ge dula teŋ teŋ mata niŋ dinhem. Mata goke mere ma dirhem kura haŋ gobe kame deŋ hitte kuŋ gab momoŋ direŋ. \c 12 \s1 Holi Spirityen saŋiŋde mata forok yeŋ yeŋ \p \v 1 Be, kadne yago, Holi Spirityen tareŋde mata forok yeŋ yeŋ goke momoŋ direŋ tihim. Holi Spirityen tareŋde mata forok yeŋ yeŋ goke bebak ma titiŋde po hinak yeŋ igiŋ ma nurde hime geb, keŋkela bebak tinayiŋ. \v 2 Be, deŋbe hakot Yesu ma nurde uneŋ hinhanyabe megen niŋ det toneŋ al beleŋ po yirtiŋ biŋfut miŋmoŋ gote yufukde heŋ hugiŋeŋ doloŋ yirde hinhan gobe nurde haŋ gogo. \v 3 Niŋgeb ga keŋkela nurnaŋ ko. Al kura Holi Spirit miŋyaŋ beleŋ epte ma, “Yesube Al Kuruŋ beleŋ karan urwoŋ,” yiyyeŋ. Irde al kura Holi Spirit miŋmoŋbe epte ma, “Yesube Doyaŋ Al Kuruŋ,” yiyyeŋ. Holi Spirit miŋyaŋ al beleŋ po gab epte gwaha yiyyeŋ. \p \v 4 Be, Holi Spirityen saŋiŋde mata forok yeŋ yeŋ gobe budam kurayen kurayen haŋ gega, mata gote miŋ albe Holi Spirit, yeŋ uŋkureŋ po. \v 5 Doyaŋ Al Kuruŋyen meteŋbe budam haŋ gega, meteŋ gote miŋ albe Doyaŋ Al Kuruŋ, yeŋ uŋkureŋ po. \v 6 Irde meteŋ teŋ teŋ tareŋ wor kurayen kurayen haŋ gega, meteŋ titek tareŋ gote miŋ albe Al Kuruŋ, yeŋ uŋkureŋ po. Yeŋ beleŋ po gab neŋ tumŋaŋ meteŋmiŋ kuruŋ goyen igiŋ teŋ hitek saŋiŋ goyen duneŋ hiyen. \p \v 7 Be, neŋ duŋkureŋ duŋkureŋ hitte Al Kuruŋ beleŋ Holi Spirityen tareŋ kawan forok irde hi gobe neŋ tumŋaŋ tareŋ dird dird niŋ gogo forok irde hiyen. \v 8 Al kurabe Al Kuruŋ beleŋ Holi Spirit hitte mat dufay wukkek yuneŋ hiyen. Munaŋ al hoyaŋ kurabe Holi Spirit uŋkureŋ goyen hitte mat po Al Kuruŋyen dufay banare niŋ goyen yuneŋ hiyen. \v 9 Irde al kurabe Holi Spirit uŋkureŋ goyen hitte mat po Yesu niŋ hekkeŋ wor po nurtek saŋiŋ go yuneŋ hiyen. Irde al hoyaŋ kurabe Holi Spirit goyen hitte mat po al garbam miŋyaŋ sope yird yird tareŋ yuneŋ hiyen. \v 10 Irde al kurabe mata tiŋeŋ tonŋeŋ yaŋ wor po forok yird yird tareŋ yuneŋ, al hoyaŋ kurabe Doyaŋ Al Kuruŋyen mere basaŋ heŋ heŋ mar yirde hiyen. Munaŋ al kurabe mataya mereya kura keneŋbe gobe Holi Spirit hitte mat watiŋ ma uŋgura hitte mat watiŋ goyen bebak teŋ teŋ saŋiŋ yuneŋ hiyen, irde al hoyaŋ kurabe naŋa hoyaŋde niŋ mere kurayen kurayen yiŋgeŋbe go ma nurtiŋ mere teŋ teŋ tareŋ yuneŋ hiyen. Munaŋ kurabe mere hoyaŋ mat yekeb mere gote miŋ tagal tagal tareŋ yuneŋ hiyen. \v 11 Mata gwahade forok yeŋ haŋyen kuruŋ gobe Holi Spirit, yeŋ uŋkureŋ gote meteŋ. Holi Spirit hoyaŋ gam moŋ. Yeŋ beleŋ saŋiŋmiŋ kurayen kurayen goyen dufaymiŋ po gama irde neŋ gayen nende gigen forok yird duneŋ hiyen. \s1 Neŋbe hoyaŋ hoyaŋ gega, Holi Spiritbe uŋkureŋ \p \v 12 Be, al uliŋ pigiŋbe uŋkureŋ gega, haniŋ, kahaŋ, kirmiŋ, muruŋ gwahadem yaŋ haŋ. Irde haniŋ, kahaŋ, kirmiŋ, muruŋ gwahade haŋ gore gab al uliŋ pigiŋ uŋkureŋ forok irde hi. Niŋgeb Yesu Kristu wor gwahade yara geb, neŋbe yende kahaŋ, haniŋ, kirmiŋ, muruŋ gwahade hite. \v 13 Neŋbe al miŋ hoyaŋ hoyaŋ. Kurabe Yuda mar, kurabe Grik mar. Irde kurabe al yufukde heŋ muruŋgem moŋ meteŋ teŋ haŋ mar, kurabe dufaymiŋde kuŋ haŋ mar. Goyenbe neŋ tumŋaŋ Holi Spiritde baptais dirke Yesu Kristuyen uliŋ pigiŋ yara hitiŋ. Irde Holi Spirit, yeŋ uŋkureŋ gore po neŋ duŋkureŋ duŋkureŋ bana hi. Holi Spirit hoyaŋ gam moŋ. \p \v 14 Al uliŋ pigiŋbe det uŋkureŋ beleŋ po ma irtiŋ hi. Kahaŋ, haniŋ, kirmiŋ, muruŋ gwahade gore irke gab al uliŋ pigiŋ uŋkureŋ hitiŋ. \v 15 Goyenbe al kurat kahaŋ beleŋ, “Nebe al gate haniŋ moŋ geb, al gate uliŋ moŋ,” yiyyeŋbe kahaŋ gob al gote uliŋ pigiŋde ma hiyeŋ? Moŋ, epte moŋ. Yeŋbe al gote kahaŋ geb, uliŋde po hiyeŋ. \v 16 Gwahade goyen po al kurat kirmiŋ beleŋ, “Nebe al gate diliŋ moŋ geb, al gate uliŋ moŋ,” yiyyeŋbe kirmiŋ gobe al gote uliŋ pigiŋde ma hiyeŋ? Moŋ, epte moŋ. Yeŋbe al gote kirmiŋ geb, uliŋde po hiyeŋ. \v 17 Niŋgeb ulniniŋ gayen dilniniŋ ala po manhan daha mat mere nurde hitewoŋ? Irde ulniniŋbe kirmiŋniniŋ ala po manhan daha mat det hamiŋ nurde hitewoŋ? Gobe kukuwamŋeŋ wor po. \v 18 Goyenbe Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋ gama irde al ire yeŋbe kahaŋya haniŋya yirde kirmiŋya diliŋya manaŋ yirde al uŋkureŋ iryiŋ. Niŋgeb neŋ wor gwahade po diryiŋ. \v 19 Gega det uŋkureŋ beleŋ po al irtiŋ manhan uliŋ pigiŋbe dahade hiwoŋ? \v 20 Gega gwahade moŋ. Ulniniŋde det hoyaŋ hoyaŋ yirde ulniniŋ pigiŋ uŋkureŋ po irtiŋ. \p \v 21 Niŋgeb al kurate diliŋ beleŋ al gote haniŋ keneŋbe epte ma, “Nebe geya hitek ma nirde hi,” inyeŋ. Tonaŋ beleŋ kahaŋ keneŋbe epte ma, “Nebe geya hitek ma nirde hi,” inyeŋ. \v 22 Gwahade yarabe ulniniŋde det kura yeneŋmiŋbe meteŋ miŋmoŋ yeŋ nurde hitek goyenbe go ma hinayiŋbe ulniniŋbe keŋkela ma meteŋ teŋ hiyyeŋ. \v 23 Niŋgeb ulniniŋde det kura yeneŋmiŋbe meteŋ miŋmoŋ yeŋ nurde hityen goyen det kuruŋ yeŋ keŋkela doyaŋ yirde hityen. Irde ulniniŋde det kura yeneŋmiŋbe igiŋ moŋ gega, keŋkela po umŋa yirde doyaŋ yirde hityen. \v 24 Goyenbe ulniniŋde det kura yeneŋmiŋ igiŋ gobe umŋa ma yirtek wor igiŋ. Niŋgeb Al Kuruŋbe ulniniŋde det kura miŋ miŋmoŋ yirtiŋ yeneŋ haŋyen goyen meteŋ kura yune yeŋbe go wor yade ulniniŋde niŋ det hoyaŋya gabu irde uliŋ pigiŋ uŋkureŋ iryiŋ. Al Kuruŋbe gwaha mat ulniniŋde det kura miŋ miŋmoŋ yeŋ yeneŋ haŋyen goyen turuŋ yirde hiyen. \v 25 Gogab ulniniŋde det kurate dufayya det hoyaŋ kurate dufayya hoyaŋ hoyaŋ heke kahalte bipti ma forok yiyyeŋ. Irde ulniniŋde det gore kadom ge nurdkakala teŋ hinayiŋ. \v 26 Niŋgeb ulniniŋ kurhan kura misiŋ katyeŋ gobe ulniniŋ pigiŋ kuruŋ go tumŋaŋ misiŋ nuryeŋ. Gwahade goyen po, ulniniŋ kurhan kura deŋem turŋuŋ yaŋ heŋ amaŋ hekeb ulniniŋ pigiŋ kuruŋ go manaŋ tumŋaŋ amaŋ hiyyeŋ. \p \v 27 Be, gwahade goyen po, deŋbe Yesu Kristuyen uliŋ pigiŋ yara. Deŋ duŋkureŋ duŋkureŋbe Yesuyen kahaŋ, haniŋ, diliŋ, kirmiŋ gwahade yara. \v 28 Niŋgeb deŋ Yesuyen alya bereya sios haŋ bana goŋ meheŋdebe Al Kuruŋ beleŋ Yesuyen mere basaŋ mar aposel basiŋa yirtiŋ haŋ. Irde go yufukdebe Al Kuruŋyen mere basaŋ mar porofet basiŋa yirdeb Al Kuruŋyen mere saba mar basiŋa yirtiŋ haŋ. Irde gab mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ forok yird yird mar basiŋa yirdeb al garbam miŋyaŋ sope yird yird mar wor basiŋa yirdeb al faraŋ yurd yurd mar basiŋa yirtiŋ haŋ. Irdeb Yesuyen alya bereya doyaŋ yird yird mar basiŋa yirdeb naŋa hoyaŋde niŋ mere kurayen kurayen go ma nurtiŋ goyen mere teŋ haŋ mar basiŋa yirtiŋ haŋ. \v 29 Niŋgeb deŋ tumŋaŋbe aposel henayiŋ? Ma, tumŋaŋ porofet henayiŋ? Irde deŋ tumŋaŋ Al Kuruŋyen mere saba mar henayiŋ? Ma, tumŋaŋ mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ forok yird yird mar henayiŋ? \v 30 Deŋ tumŋaŋ al garbam sope yird yird mar henayiŋ? Ma, tumŋaŋ naŋa hoyaŋde niŋ mere go ma nurtiŋ goyen teŋ teŋ mar henayiŋ? Irde deŋ tumŋaŋ mere goyen tigiri teŋ al bebak yird yird mar henayiŋ? Epte moŋ geb. \v 31 Goyenbe Holi Spirityen tareŋ kura igiŋ wor po goyen goke momoŋ direŋ tihim geb, deŋ tumŋaŋ mata go teŋ teŋ niŋ kurut wor po yeŋ hinayiŋ. Mata gobe Holi Spirityen tareŋde mata forok yeŋ haŋyen hoyaŋ kuruŋ gote folek wor po. \c 13 \s1 Al hoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋ mata \p \v 1 Be, ne gayen naŋa hoyaŋde niŋ marte mere kurayen kurayen goyen igiŋ gwaha mat mere tiyeŋ, irde Al Kuruŋyen miyoŋyen mere mat manaŋ mere tiyeŋ gega, Al Kuruŋya al hoyaŋya niŋ amaŋeŋ nurd nurd matanem moŋ kenem nebe heyoŋoŋya tikiŋde niŋ det ain parwek beleŋ irtiŋ goyen mali po gasa yirke migiriŋ teŋ haŋyen go gwahade goyen heweŋ. \v 2 Irde Al Kuruŋyen mere basaŋ heŋ mere teŋ teŋ saŋiŋne yaŋ heweŋ, irde Al Kuruŋyen mere banare hitiŋ tumŋaŋ nurde dufaymiŋ tumŋaŋ bebak teŋ tagaleŋ, irde Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ wor po nurdeb dugu kura gasuŋ hoyaŋde kwa inmeke kuyeŋ gega, Al Kuruŋya al hoyaŋya niŋ amaŋeŋ ma nureŋ kenem mata gobe duldul teŋ heŋ. \v 3 Irde detne tumŋaŋ al det niŋ amu heŋ haŋ mar goyen yuneŋ, irde Doyaŋ Al Kuruŋ gama ird ird niŋ teŋ al beleŋ kakde kumga nirke kameŋ gega, kadne niŋ amaŋeŋ nurd nurd matanem moŋ kenem mata gwaha teŋ heŋ kuruŋ gote muruŋgem kura ma teweŋ. \p \v 4 Be, al kura biŋde mat wor po kadomya Al Kuruŋya niŋ amaŋeŋ nurd uneŋ uneŋ matabe gahade: al gobe kadom kura matamiŋ igiŋ hewoŋ yeŋ doyaŋ heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋ hiyeŋ. Kurabe kadom igiŋ igiŋ yirde hiyeŋ. Irde kadom kura igiŋ mat hike keneŋbe daniŋ ne wor gwahade moŋ yeŋ ma nurde hiyeŋ. Irde ne harhem harhem mata ma teŋbe yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ ma teŋ hiyeŋ. \v 5 Irde kadom hitte palap miŋmoŋ mata ma teŋ hiyeŋ. Irde yiŋgeŋ po igiŋ heŋ heŋ belŋeŋ niŋ ma naŋkeneŋ hiyeŋ, irde araŋeŋ bearar ma teŋ hiyeŋ. Irde kadom beleŋ buluŋ irtiŋ goyen goke dufay ug po ma heŋ hiyeŋ. \v 6 Al gobe mata buluŋ niŋ amaŋeŋ ma nurde hiyeŋ, irde mere fudinde goke po amaŋeŋ nurde hiyeŋ. \v 7 Al gobe kanduk yeneŋ hiyeŋ goke mukku ma teŋ hugiŋeŋ tareŋ po heŋ hiyeŋ. Irde Al Kuruŋ niŋ hugiŋeŋ hekkeŋ nurde hiyeŋ, irde Al Kuruŋ beleŋ igiŋ niryeŋ yeŋ goke hugiŋeŋ doyaŋ heŋ hiyeŋ, irde kanduk yeneŋ hiyeŋ gega tareŋ po heŋ fole yirde hiyeŋ. \p \v 8 Kadomya Al Kuruŋya niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋ mata gobe hubu ma hiyyeŋ. Goyenpoga porofet meteŋbe hubu hiyyeŋ. Irde naŋa hoyaŋde niŋ mere mat mere teŋ teŋ mata goyen wor kamyeŋ. Al Kuruŋyen dufay bebak teŋ tagal tagal meteŋ wor hubu hiyyeŋ. \v 9 Gobe gayenter Al Kuruŋyen dufay tumŋaŋ bebak titek epte moŋ, irde meremiŋ manaŋ tumŋaŋ bebak teŋ basaŋ heŋ tagaltek epte moŋ gega, \v 10 kame nalu funaŋdebe neŋ tumŋaŋ Al Kuruŋyen dufayya mereya keŋkela wor po bebak titek geb, go mata gobe tumŋaŋ hubu henayiŋ dineŋ hime gago. \v 11 Mata gwahade forok yiyyeŋ gobe bikkeŋ diriŋ hinhemya diriŋde mere teŋ dufaynebe diriŋde dufay po heŋ hinhem gega kuŋ kuŋ salanŋeŋ heŋbe diriŋde mataya dufayya gobe yubul po timiriŋ go gwahade goyen. \v 12 Irde gayenterbe Al Kuruŋyen mereya dufayya bebak wor po ma teŋ hite. Gobe luŋen ain parwek beleŋ irtiŋ gore dinsokniniŋ kinniŋ gega, keŋkelak ma keneŋ hite go gwahade goyen. Goyenbe kamebe dilniniŋde kadom geneŋ teŋ hite yara Al Kuruŋyen mereya dufayya keŋkela wor po bebak teŋ hitek. Niŋgeb gayenterbe Al Kuruŋyen mereya dufayya kura muŋ po bebak teŋ hime gega, kamebe tumŋaŋ bebak tiyeŋ. Goyenterbe Al Kuruŋ beleŋ keŋkela wor po nurd nuneŋ hiyeŋ gwahade po, ne wor keŋkela nurd uneŋ heŋ. \p \v 13 Be, yihim gwahade po mata hoyaŋbe hubu henayiŋ gega, mata karwo kurabe hubu ma wor po henayiŋ. Mata karwo gobe gahade: Yesu niŋ hekkeŋ nurd nurd mata, Al Kuruŋ beleŋ igiŋ diryeŋ yeŋ goke doyaŋ heŋ heŋ matayabe Al Kuruŋya kadniniŋya niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋ mataya gogo. Goyenbe mata karwo bana goyen folek wor pobe Al Kuruŋya kadniniŋya niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋ mata gogo. \c 14 \s1 Porofet meteŋya naŋa hoyaŋde niŋ mere mat mere teŋ teŋ mataya \p \v 1 Niŋgeb Al Kuruŋya kadtiŋya niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋ mata gobe gama po irde hinayiŋ. Irdeb Holi Spirityen saŋiŋde mata forok yeŋ yeŋ goyen goke Al Kuruŋ beleŋ dunwoŋ yeŋ tareŋ po gusuŋaŋ irde hinayiŋ. Gega porofet meteŋ gobe det kuruŋ geb, goyen dunwoŋ wor po yeŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ. \v 2 Porofet meteŋ niŋ wa gusuŋaŋ irde hinayiŋ dineŋ hime gote miŋbe gahade: al kura naŋa hoyaŋde niŋ mere kurayen kurayen teŋ hiyen al gobe al ma mere yirde hiyen, Al Kuruŋ mere irde hiyen. Yeŋbe Holi Spirityen tareŋde mere banare niŋ goyen teŋ hiyen. Niŋgeb meremiŋ goyen al hoyaŋ kura beleŋ bebak titek moŋ. \v 3 Goyenpoga porofet meteŋ teŋ haŋ marbe tumŋaŋ al saŋiŋ yird yird niŋ mere yirde haŋyen. Niŋgeb kadom kura tareŋ heŋ heŋ ge faraŋ yurde, biŋ yurum yirde haŋyen. \v 4 Be, al kura naŋa hoyaŋde niŋ mere teŋ teŋ mata teŋ hiyen al gobe mata gore yiŋgeŋ po tareŋ irde hiyen. Munaŋ porofet meteŋ teŋ hiyen al gobe meteŋ gore kadom Yesuyen alya bereya saŋiŋ yirde hiyen. \v 5 Niŋgeb meteŋ gobe naŋa hoyaŋde niŋ mere mat mere teŋ teŋ mata gote folek. Goke teŋbe deŋ tumŋaŋ naŋa hoyaŋde niŋ mere mat mere teŋ teŋ mata teŋ hiwoŋ yeŋ nurde hime gega, porofet meteŋ niŋ wa gusuŋaŋ irke dunkeb meteŋ goyen teŋ hiwoŋ yeŋ nurde hime. Naŋa hoyaŋde niŋ mere mat mere teŋ teŋ mata gobe mere gote miŋ goyen tigiri teŋ Yesuyen alya bereya momoŋ yirke tareŋ hetek al miŋyaŋ hike kenem gwaha tiyyeŋ. Munaŋ hubu kenem hoyaŋde niŋ mere teŋ teŋ mata gote igineŋbe porofet meteŋ gote igineŋ epte ma fole iryeŋ. \p \v 6 Be, kadne yago, deŋ hitte kuŋ naŋa hoyaŋde niŋ mere mat mere tiyeŋbe daha mat faraŋ dureŋ? Epte moŋ wor po! Gwahade tiyeŋ gega, Al Kuruŋyen dufay banare niŋ nikala nirke kawan momoŋ dird dird mata, Al Kuruŋyen dufay bebak teŋ tagal tagal mata, porofet meteŋ goyen teŋ teŋ matayabe sabamiŋ tagal tagal mataya goyen gonem moŋ heŋya deŋ hitte kuŋ faraŋ dureŋ gobe igineŋ ma forok yiyyeŋ. \v 7 Gobe tikiŋde niŋ det buleluŋya gitaya gwahade yara. Gobe biŋfut miŋmoŋ gega, al beleŋ kari yirke mere teŋ haŋyen. Goyenbe keŋkela ma kari yirkeb meremiŋbe hiburŋeŋ geb, tikiŋ damiŋ heŋ haŋ yeŋ ma bebak tinayiŋ. \v 8 Be, al kura fuleŋare kuŋ kuŋ niŋ teŋ bigul fu iryeŋ gega, keŋkela ma fu irke fuleŋa mar kadom beleŋ daha matbe bebak teŋbe fuleŋare kuŋ kuŋ niŋ gitik tinayiŋ? Epte moŋ. \v 9 Niŋgeb gwahade goyen po, deŋ beleŋ mere teŋ heŋya naŋa hoyaŋde niŋ mere kura kadtiŋ epte ma bebak titek mere mat tinayiŋbe dahadem kadtiŋ beleŋ meretiŋ nurde bebak tinayiŋ? Epte moŋ. Gwaha tinayiŋbe mere gobe duliŋ lawlaw yeŋ haŋ yeŋ nurnayiŋ. \v 10 Fudinde wor po, megenbe neŋ beleŋ epte ma bebak titek mere kurayen kurayen budam haŋ. Gega mere gobe tumŋaŋ miŋ miŋyaŋ. \v 11 Goyenbe mere hoyaŋ kura ne beleŋ epte ma bebak titek goyen al kura beleŋ tiyyeŋbe nebe meremiŋ gote miŋ ma nureŋ geb, mere teŋ hi al hittebe al miŋ hoyaŋ heweŋ. Irde al gobe ne hitte al miŋ hoyaŋ hiyyeŋ. \v 12 Gobe deŋ wor gwahade po yeŋ nurde haŋ. Deŋbe Holi Spirityen tareŋde mata forok yird yird saŋiŋ tetek wor po nurde haŋyen geb, tareŋmiŋ go teŋ gabe kadtiŋ Yesuyen alya bereya saŋiŋ yird yird niŋ kurut wor po yeŋ hinayiŋ. \p \v 13 Niŋgeb goke teŋbe al kura naŋa hoyaŋde niŋ merere mat mere teŋ hiyeŋ al gobe mere tiyyeŋ gote miŋ kawan tagal tagal niŋ manaŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ iryeŋ. \v 14 Fudinde, naŋa hoyaŋde niŋ merere mat Al Kuruŋ mere ireŋ goya goyenbe tonner mere ireŋ gega, dufaynerbe mere gwaha tihim yeŋ ma nureŋ. \v 15 Niŋgeb daha tiyeŋ? Nebe tonner Al Kuruŋ mere ireŋbe dufayner wor mere ireŋ. Irde tonner Al Kuruŋ niŋ tikiŋ heweŋbe dufayner wor tikiŋ heweŋ. \v 16 Munaŋ deŋbe tontiŋde po Al Kuruŋ turuŋ irnayiŋbe deŋ haŋ bana goyen al kura meretiŋ bebak ma teŋ hiyeŋ al gobe deŋ beleŋ Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋ turuŋ irde haŋ goke epte ma faraŋ durde “Fudinde,” yiyyeŋ. Al gobe mere teŋ haŋ gote miŋ ma bebak teŋ hiyeŋ geb, gogo epte ma haywaŋ hiyyeŋ. \v 17 Deŋbe Al Kuruŋ mere irde heŋya igiŋ mat po turuŋ irde hinayiŋ gega, al hoyaŋ meretiŋ bebak ma teŋ hinayiŋ marbe meretiŋ gore epte ma faraŋ yuryeŋ. \p \v 18 Nebe naŋa hoyaŋde niŋ merere mat Al Kuruŋ mere ird ird matanebe kuruŋ wor po, deŋ teŋ haŋyen gote folek. Niŋgeb goke Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋ hime. \v 19 Nebe gwahade po naŋa hoyaŋde niŋ mere mat Al Kuruŋ mere ird ird mata tareŋ po tanarde himyen gega, Yesuyen alya bereya gabu irde haŋyen bana goŋ heŋbe al hoyaŋ beleŋ igiŋ bebak titek mere mat po mere teŋ al saba yirde himyen. Al hoyaŋ beleŋ igiŋ bebak titek mere mat saba yireŋ kuruŋ gobe gote igineŋ miŋyaŋ. Gega naŋa hoyaŋde niŋ mere kadne beleŋ epte ma bebak titek gore po uguŋ po saba yireŋ gobe igineŋ gam moŋ, miŋ miŋmoŋ wor po hiyyeŋ. \p \v 20 Niŋgeb, kadne yago, naŋa hoyaŋde mere mat Al Kuruŋ mere ird ird mataya porofet meteŋ teŋ teŋ mataya goyen teŋ heŋyabe diriŋ kalak beleŋ dufay heŋ haŋyen gwahade ma teŋ hinayiŋ. Goyenbe diriŋ mamure niŋbe mata buluŋ teŋ teŋ niŋ ma nurde haŋ. Niŋgeb buluŋ teŋ teŋ niŋbe yeŋ yara heŋ hinayiŋ. Gega dufay heŋ heŋtiŋbe al parguwak beleŋ dufay heŋ haŋyen yara heŋ hinayiŋ. \v 21 Al kuruŋyen asaŋde naŋa hoyaŋde niŋ merere mat Al Kuruŋ mere ird ird mata goke Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ gaha yiriŋ: \q1 “Ne beleŋ al miŋ hoyaŋ, irde meremiŋ manaŋ hoyaŋ goyen dufay yunmeke mel gayen momoŋ yirnayiŋ. \q1 Gwahade yireŋ gega merene ma nurnayiŋ,” yitiŋ hi. \rq Aisaia 28:11-12\rq* \m \v 22 Niŋgeb naŋa hoyaŋde niŋ mere mat mere teŋ teŋ mata gobe Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ ma nurtiŋ mar hittebe Al Kuruŋyen saŋiŋ bebak teŋ teŋ niŋ forok yeŋ haŋyen. Munaŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ mar hittebe gwahade moŋ. Goyenbe porofet meteŋ teŋ teŋ matabe Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ mar hittebe Doyaŋ Al Kuruŋyen buniŋeŋ dufay goyen bebak teŋ saŋiŋ heŋ heŋ ge forok yeŋ haŋyen. Munaŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ ma nurtiŋ mar hittebe gwahade moŋ. \v 23 Goyenpoga Yesuyen alya bereya sios tumŋaŋ gabu irde naŋa hoyaŋde niŋ mere mat Al Kuruŋ mere irde hikeya al kura Al Kuruŋyen mere biŋde tareŋ ma hitiŋ mar ma al kura Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ ma nurtiŋ mar beleŋ waŋ deneŋbe daha dinnayiŋ. Kukuwa hahaŋ po ga dinnayiŋ geb. \v 24 Goyenbe tumŋaŋ Al Kuruŋyen mere basaŋ heŋ tagalde hikeya al kura Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ ma nurtiŋ mar ma Al Kuruŋyen mere biŋde tareŋ ma hitiŋ mar kura beleŋ waŋ mere go nurnayiŋbe mere nurnayiŋ kuruŋ goreb mata buluŋmiŋ kawan yirde biŋ yakamkeb, “Fudinde, neŋbe mata buluŋ mar,” yeŋ nurnayiŋ. \v 25 Al Kuruŋyen mere basaŋ heŋ heŋ mata gore go mar gote dufaymiŋ banare po hitiŋ goyen kawan yiryeŋ. Irkeb mel gore dokolhoŋ yuguluŋ teŋ Al Kuruŋ doloŋ irde kawan po, “Fudinde, Al Kuruŋbe deŋya hi!” yenayiŋ. \s1 Igiŋ mat Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata \p \v 26 Niŋgeb, kadne yago, gabu irde Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata niŋ daha yeweŋ? Be, Al Kuruŋ doloŋ irniŋ yeŋ gabu irdeyabe al kurabe tikiŋ hiyyeŋ, irde kurabe saba diryeŋ, irde al kurabe Al Kuruŋyen dufay banare niŋ goyen ikala irke tagalyeŋ, irde kurabe naŋa hoyaŋde niŋ mere mat mere tiyyeŋ, irde al kurabe mere goyen tigiri teŋ miŋ bebak diryeŋ. Goyenbe mata gwahade kuruŋ gobe deŋ sios tumŋaŋ saŋiŋ heŋ heŋ ge teŋ hinayiŋ. \v 27 Niŋgeb al kura naŋa hoyaŋde niŋ mere mat mere tiye yeŋ nurdeb irawa ma karwo gwahade beleŋ po mere tinayiŋ. Al hoyaŋ kura sopte ma mere tiyyeŋ. Irde kura kame mere tinayiŋ. Wawuŋ uŋkureŋde po tumŋaŋ mere titiŋ ala ma tinayiŋ. Be, gwaha teŋ heŋyabe mere go tigiri teŋ bebak dird dird al manaŋ hiyeŋ. \v 28 Munaŋ mere go tigiri titek al miŋmoŋ kenem mere go titek albe gabu irnayiŋde gorbe balmiŋ po hiyeŋ. Irde yeŋya Al Kuruŋya po balmiŋ mere teŋ hiriryeŋ. \p \v 29 Be, porofet meteŋ teŋ teŋ mata gobe al irawa ma karwo beleŋ tagalnayiŋ. Irke al hoyaŋbe meremiŋ gobe fudinde Al Kuruŋyen mere ma dahade goyen keŋkela dufay henayiŋ. \v 30 Be, deŋ gabu irde keperde hinayiŋ bana goyen Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋ banare niŋ goyen al kura ikala irkeb huwarde tagaleŋ tikeb al kura meheŋde huwarde tagalde hiyeŋ al gobe keperde balmiŋ po hiyeŋ. \v 31 Gwaha teŋ hinayiŋbe Al Kuruŋyen mere banare hitiŋ goyen tagaltek marbe tumŋaŋ tagalde hinayiŋ. Gogab kadom saba gird teŋ tumŋaŋ tareŋ heŋ hinayiŋ. \v 32-34 Al Kuruŋbe dufay keŋkela ma heŋ mali mali mata ma teŋ hiyen. Yeŋbe biŋ kamke igiŋ heŋ heŋ gote miŋ al. Niŋgeb Holi Spirityen tareŋde porofet meteŋ titek al gobe meteŋ goyen igiŋ mat doyaŋ irde meteŋ teŋ hiyeŋ. \p Be, berebe Yesuyen alya bereya gabu irtiŋ bana goŋ heŋyabe mere ma teŋ hinayiŋ. Mata gobe Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ Yesuyen alya bereya beleŋ gwaha teŋ haŋyen. Berebe Yesuyen alya bereya gabu irnayiŋ bana goŋ epte ma mere kawan tagalde hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe Moseyen sabare yitiŋ gwahade po, Yesuyen alya bereyat doyaŋ marte mere nurde gama po irde hinayiŋ. \v 35 Munaŋ mere ma mata kura goke gusuŋaŋ hiniŋ yeŋ nurdeb yamiŋde kuŋ gab uŋ yago gusuŋaŋ yirde hinayiŋ. Bere beleŋ Yesuyen alya bereya gabu irtiŋ diliŋ mar huwarde kawan po mere teŋ teŋ mata gobe memyak. \v 36 Ga dineŋ hime gabe deŋ Korin mar beleŋ, “Al Kuruŋyen merebe neŋ hitte mat forok yiriŋ,” yeŋ haŋyen, irde, “Al Kuruŋyen merebe neŋ muŋ po ga nurtiŋ,” yeŋ haŋyen yeke nurmiŋ geb, gago dineŋ hime. \p \v 37 Be, al kura yiŋgeŋ ge yeŋ, “Nebe porofet,” yeŋ nurde hi, irde kurabe, “Holi Spirityen saŋiŋde mata forok yeŋ yeŋ tareŋnem yaŋ,” yeŋ nurde hi kenem al gobe ne beleŋ deŋ hitte asaŋ ga kaŋ saba dirde hime gayenbe Doyaŋ Al Kuruŋyen mere tareŋ yeŋ nuryeŋ. \v 38 Munaŋ al gore mere ga nurde ma nurhem nurhem teŋ wasak po teŋ hiyeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ wor gwahade po iryeŋ. \p \v 39 Niŋgeb, kadne yago, Al Kuruŋyen mere basaŋ heŋ tagaltek wor po nurde hinayiŋ. Irde naŋa hoyaŋde niŋ mere mat Al Kuruŋ mere ird ird mata goke utaŋ ma yirde hinayiŋ. \v 40 Goyenpoga mata go teŋ heŋyabe hugiŋeŋ igiŋ mat mata teŋ hinayiŋ. Irde al mali mali huwarde hiburŋeŋ ma teŋ hinayiŋ. \c 15 \s1 Yesu kamyiŋde mat huwaryiŋ \p \v 1 Be, kadne yago, haŋkapya Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goke deŋ hitte tagaltiŋ goyen bitiŋ bak yeŋ yeŋ ge sopte momoŋ direŋ yeŋ nurde hime. Deŋbe mere igiŋ gayen nurde goke dufaytiŋ saŋiŋ yirtiŋ haŋ, irde mere go po gama irde tareŋ po huwarde haŋ. \v 2 Niŋgeb mere igiŋ ne beleŋ deŋ hitte tagalmiriŋ goyen tareŋ po tanarde bada ma heŋ gama po irde hinayiŋbe mere igiŋ go hende po saŋiŋ heŋ hike Al Kuruŋ beleŋ dumulgaŋ tiyyeŋ. Gwaha ma teŋ hinayiŋbe dufaytiŋ yeŋ ge tareŋ irtiŋ gobe miŋ miŋmoŋ hiyyeŋ. \p \v 3 Ga dineŋ hime gabe mere kuruŋ Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ momoŋ nirtiŋ goyen basaŋ heŋbe momoŋ dirmiriŋ geb, gago sopte dineŋ hime. Mere gobe gahade: Yesu Kristube Al Kuruŋyen asaŋde katiŋ gwahade po, nende mata buluŋ niŋ teŋ kamyiŋ. \v 4 Irke mete tiyamiŋ. Gega Al Kuruŋyen asaŋde katiŋ gwahade po, kamyiŋde mat yereŋkek hekeb huwaryiŋ. \v 5 Irde Pita hitte forok yeŋ gab Komatmiŋ 12 hitte forok yiriŋ. \v 6 Be, go kamereb wawuŋ uŋkureŋde alya bereya 500 folek gwahade, yeŋ gama irde hinhan mar diliŋde forok yiriŋ. Go mar goyen kurabe kamaŋ gega, budambe haŋ. \v 7 Be, Yesube mel go hitte forok yeŋ gabe Yems hitte forok yiriŋ. Irdeb mere basaŋ marmiŋ aposel tumŋaŋ hitte forok yiriŋ. \v 8 Be, neŋ aposel hitte forok yeŋ hinhin goyen ne hittebe funaŋ wor po forok yiriŋ. Nebe diriŋ kura kawaŋ heŋ heŋ nalu hako hikeya kukuwamŋeŋ kawaŋ hitiŋ yara al keŋkelak moŋ gega, ne hitte wor forok yeke delner kinmiriŋ. \p \v 9 Nebe aposel gega, deŋne turŋuŋ yaŋ moŋ. Goyenbe aposel hoyaŋbe deŋem turŋuŋ yaŋ, ne folek wor po. Niŋgeb al hoyaŋ beleŋ ne gayen aposel nintek ma hime yeŋ nurde hime. Gobe Al Kuruŋyen sios goyen buluŋ buluŋ yirde hinhem geb, gago dineŋ hime. \v 10 Goyenpoga Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ nirde igiŋ igiŋ niryiŋ geb, gayenterbe al gahade heŋ meteŋmiŋ teŋ hime. Yeŋ beleŋ buniŋeŋ nirde igiŋ igiŋ niryiŋ gote igineŋbe kuruŋ wor po. Niŋgeb nebe gogo yeŋ ge teŋ meteŋ kuruŋ wor po teŋ hinhem. Aposel hoyaŋ beleŋ meteŋ titiŋ gote folek wor po meteŋ teŋ hinhem. Goyenbe nigen tareŋde ma meteŋ gwahade teŋ hinhem. Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ nirde igiŋ igiŋ nirkeb gogo go hende huwarde meteŋ teŋ hinhem. \v 11 Niŋgeb ne manaŋ, aposel hoyaŋ manaŋ tumŋaŋ mere igiŋ goyen tagalde tukuŋ hinhet. Irke deŋ beleŋ nurde mere igiŋ goke dufaytiŋ saŋiŋ iramiŋ. \s1 Al kamtiŋbe huwarnayiŋ \p \v 12 Goyenpoga deŋ haŋ bana goyen al kurabe mere igiŋ goyen buluŋ mat tagalde haŋ. Neŋ beleŋ Yesu Kristu kamyiŋde mat huwaryiŋ goke tagaltiriŋ gega, dahade niŋgeb go mar gobe al kamtiŋbe epte ma huwarnayiŋ yeŋ haŋ? \v 13 Al kamtiŋbe epte ma huwartek manhan Yesu Kristu wor go ma huwarwoŋ. \v 14 Irde Yesu Kristu huwaryiŋ moŋ manhan goke tagalde hityen gobe miŋ miŋmoŋ hewoŋ. Irde goke dufaytiŋ tareŋ irtiŋ go wor miŋ miŋmoŋ hewoŋ. \v 15 Irde al kamtiŋ sopte huward huward mata gam moŋ manhan Al Kuruŋ beleŋ Yesu Kristu isaŋ ma hewoŋ. Goyenbe Al Kuruŋ beleŋ Yesu Kristu isaŋ hiriŋ goke neŋ beleŋ tagalde hityen geb, meteŋ Al Kuruŋ beleŋ ma tiyyiŋ goyen usi teŋ al hoyaŋ momoŋ yirde hite yeŋ nurtewoŋ. \v 16 Al kamtiŋ huwarnayiŋ moŋ manhan Yesu Kristu wor kamyiŋde mat ma po huwarwoŋ. \v 17 Irde Yesu Kristu huwaryiŋ moŋ manhan goke dufaytiŋ tareŋ irtiŋ go wor miŋ miŋmoŋ hewoŋ. Irde gayenter wor mata buluŋ bana po hiwoŋ. \v 18 Irde yeŋ ge dufaymiŋ saŋiŋ irdeya ga kamtiŋ mar wor mata buluŋ bana po heŋya kamaŋ geb, Al Kuruŋ hitte epte ma kuwoŋ. \v 19 Yesu Kristu beleŋ heŋ heŋniniŋ igiŋ ird ird gobe megen gar hitekeya po igiŋ iryeŋ yeŋ goke doyaŋ heŋ hityen manhan al buniŋeŋ wor po hetewoŋ. Irde al buniŋeŋ megen gar haŋ gote folek buluŋ wor po hetewoŋ. \p \v 20 Goyenpoga Yesu Kristube kamtiŋde mat huwardeb al kamtiŋde mat kame huwarnayiŋ kuruŋ gote miŋ al hiriŋ geb, al kamtiŋ mar goyen wor kame huwarnayiŋ. \v 21 Al uŋkureŋ beleŋ mata buluŋ miŋ urke kamde kamde mata forok yiriŋ. Niŋgeb gwahade goyen po, kamtiŋde mat huward huward wor al uŋkureŋ beleŋ miŋ uryiŋ. \v 22 Adam beleŋ mata buluŋ miŋ uryiŋ geb, yeŋ kamere forok yitiŋ marbe tumŋaŋ kamde haŋyen gwahade po, Yesu Kristu beleŋ kamtiŋde mat huwaryiŋ geb, al hoyaŋ wor kamtiŋde mat huwarnayiŋ. \v 23 Goyenbe kamtiŋde mat mali mali ma huwarnayiŋ. Yesu Kristube yeŋ wa bikkeŋ kamtiŋde mat huwaryiŋ. Be, kuŋ kuŋ yeŋ sopte mulgaŋ heŋ waŋ waŋ nalure alya bereyamiŋ wor huwarnayiŋ. \v 24 Go kamereb nalu funaŋ wor po forok yiyyeŋ. Goya goyenbe Yesu Kristu beleŋ Satanyen tareŋya megen niŋ doyaŋ marte tareŋya tumŋaŋ gwamuŋ yuryeŋ. Irdeb yeŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yird mata goyen Naniŋ Al Kuruŋ haniŋde kiryeŋ. \v 25 Mata gobe gahade: Yesu Kristu beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hiyeŋ. Irke kuŋ kuŋ Al Kuruŋ beleŋ Yesuyen asogom tumŋaŋ yukuŋ Yesu kahaŋ miŋde yerke yufurka tiyyeŋ. \v 26 Irdeb yeŋ beleŋ gwamuŋ uryeŋ det funaŋbe kamde kamde mata geb, mata goyen pasi wor po kiryeŋ. \v 27 Gobe, “Al Kuruŋ beleŋ det tumŋaŋ yende yufukde yerke doyaŋ yirde hi,” yitiŋ geb, gwaha po tiyyeŋ. Be, “Det tumŋaŋ yende yufukde yerke” yitiŋ mere gobe Al Kuruŋ beleŋ det tumŋaŋ yade Yesu Kristuyen yufukde yiryiŋ geb, Al Kuruŋ yiŋgeŋbe Yesu Kristu yufukde ma hi gobe keŋkela wor po nurde hite. \v 28 Goyenpoga kame det tumŋaŋ Al Kuruŋ beleŋ Yesu Kristuyen yufukde yerde pasi iryeŋ nalurebe Urmiŋ Yesu Kristu wor gwaha iryeŋ al Al Kuruŋ yufuk bana hiyeŋ. Gogab Al Kuruŋ beleŋ det kuruŋ gate Doyaŋ Al Kuruŋ heŋ doyaŋ yirde hiyeŋ. \p \v 29 Be, deŋbe al kamtiŋ niŋ teŋ baptais teŋ haŋyen. Goyenbe al kamtiŋbe ma huwarnayiŋ yeŋ nurde haŋ kenem daniŋ al katmiŋ mar goke baptais teŋ teŋ mata teŋ haŋyen? Al kamtiŋbe epte ma sopte huwarnayiŋ kenem daniŋ geb albe al kamtiŋ mar goke teŋ baptais teŋ haŋyen? \v 30 Irde neŋbe daniŋ Yesu niŋ teŋbe gise haŋka mudunke kamtek kanduk yeneŋ hityen? \v 31 Fudinde, kadne yago, ne hittebe gise haŋka hugiŋeŋ kamde kamde mata forok yeŋ haŋyen gwahade yara, gise haŋka kanduk yeneŋ ulne misiŋ kateŋ himyen. Ga dineŋ hime gabe deŋ tumŋaŋ Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristuya haŋ goke amaŋeŋ nurde himyen geb, gago momoŋ dird dird niŋ kama ma heŋ hime. \v 32 Ne gayen Efesus taunde niŋ mar kulu duwi yara gore buluŋ wor po nirke kanduk go fole ire yeŋ kurut yeŋ hinhem. Goyenbe dufay igiŋ moŋ megen gar po igiŋ heŋ heŋ ge dufay bener kerde gwaha timiriŋ manhan matane gore da igiŋ forok irde nunwoŋ? Hubu wor po. Al kamtiŋ epte ma sopte huwarnayiŋ kenem, “Gisebe kamtek. Niŋgeb dula teŋ kukuwa fe nene amaŋ po hiniŋ,” yeweŋ. \v 33 Goyenbe gwahade moŋ geb, usi mere goyen fudinde yeŋ ma nurde hinayiŋ. Kadtiŋ kura mata buluŋ teŋ haŋ gore matatiŋya dufaytiŋya igiŋ goyen buluŋ yirnayiŋ geb, gago dineŋ hime. \v 34 Niŋgeb keŋkela dufay heŋ mata buluŋ ma teŋ hinayiŋ. Deŋ haŋ bana al kurabe Al Kuruŋ keŋkela ma nurd uneŋ haŋ. Mere ga dirde hime gabe merene gayen nurde memya henaŋ yeŋ gago dineŋ hime. \s1 Al kamtiŋde mat huwarnayiŋ mar gote uliŋbe hoyaŋ wor po henayiŋ \p \v 35 Be, goyenbe deŋ haŋ bana al kura beleŋ, “Al kamtiŋbe daha mat huwarnayiŋ? Irde huwardeb uliŋbe dahade henayiŋ?” yeŋ gusuŋaŋ heŋ haŋyen. \v 36 Mere gwaha teŋ haŋ marbe kukuwamŋeŋ wor po! Deŋ beleŋ det muykeŋ hartiŋ go ma kamyeŋbe gor mat dahadem det gergeŋ forok yiyyeŋ? Epte moŋ. \v 37 Det kura hare yeŋbe kame forok yiyyeŋ pigiŋ yaŋ gwahade ma harde haŋyen. Det gote bilmiŋ, wit muykeŋ ma det hoyaŋ harde haŋyen. \v 38 Goyenpoga Al Kuruŋ beleŋ muykeŋ gote pigiŋ forok yiwi yeŋ nuryeŋ gwahade po forok yeŋ hiyen. Muykeŋ yuŋkureŋ yuŋkureŋ gote pigiŋbe hoyaŋ hoyaŋ po forok yirde hiyen \v 39 Gwahade goyen po, det uliŋbe tuŋande moŋ, hoyaŋ hoyaŋ. Alyenbe hoyaŋ, megen niŋ dapŋa gote uliŋbe hoyaŋ, nuyenbe hoyaŋ, irde fete niŋ dapŋa gote uliŋ wor hoyaŋ. \v 40 Irde naŋkiŋbe gor niŋ det miŋyaŋ, irde megeŋbe gor niŋ det miŋyaŋ. Goyenbe naŋkiŋde niŋ det buda gote umŋamiŋbe nende gigen hoyaŋ hoyaŋ, irde megen niŋ det buda gote umŋamiŋ wor nende gigen hoyaŋ hoyaŋ po haŋ. \v 41 Niŋgeb naŋa diliŋ gote umŋambe hoyaŋ, irde gagasi gote umŋambe hoyaŋ po. Dinambe haŋ kuruŋ go wor umŋambe nende gigen haŋ. \p \v 42 Be, al kamtiŋde mat huwarnayiŋ wor gwahade po uliŋbe hoyaŋ wor po henayiŋ. Al uliŋ pigiŋbe bida henayiŋ gega, kamtiŋde mat huwarnayiŋbe hugiŋeŋ hinayiŋ. \v 43 Irde al hakwambe bida heŋ buluŋ henayiŋ gega, huwarnayiŋbe uliŋ gob igiŋ muŋ turŋuŋ yaŋ henayiŋ. \v 44 Al kamke mete titek hakwam gobe uliŋ megen niŋ po gega, sopte huwarnayiŋ gobe Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ henayiŋ. \p Be, dilniniŋde yeneŋ hite gayen uliŋ pigiŋ miŋyaŋ haŋ kenem Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ wor uliŋ pigiŋ miŋyaŋ haŋ. \v 45 Goke Al Kuruŋyen asaŋde, “Haŋkapya wor po al tiŋeŋ forok yiriŋ gobe Adam. Yeŋ hitte mat al fuful tiyyiŋ,” yitiŋ hi. Goyenpoga al hoyaŋ Adam yara kame wor po forok yiriŋ. Yeŋbe Yesu Kristu, Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ goyen al yuneŋ yuneŋ gote miŋ al hiriŋ. \v 46 Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ uliŋbe go wa ma forok yiriŋ. Megen niŋ uliŋ wa forok yeke gab Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ uliŋ gogo kame forok yiriŋ. \v 47 Al haŋkapya wor po forok yiriŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ megen niŋ mulowo po yade forok iryiŋ. Gega al kame forok yiriŋ Yesu Kristube Al Kuruŋyen gasuŋde mat forok yiriŋ. \v 48 Adam uliŋbe megen mat forok yiriŋ gwahade po, megen haŋ marte uliŋbe Adamyen uliŋ gwahade miŋyaŋ haŋ. Gega al kura Yesu Kristuya haŋ marte uliŋbe kame kamtiŋde mat huwarde Al Kuruŋyen gasuŋde haŋ mar gote uliŋ yara henayiŋ. \v 49 Gayenterbe neŋ gayenbe megen niŋ al Adam yara hite. Gega kamebe Yesu Kristu Al Kuruŋ hitte mat watiŋ gwahade hitek. \p \v 50 Be, kadne yago, mere direŋ tihim gobe gahade: neŋ ulniniŋ megeŋ po yirtiŋ gayen manaŋ heŋyabe epte ma nalu funaŋde Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yird bana goŋ hurkunayiŋ. Niŋgeb det buluŋ heŋ hubu hetek gore epte ma det hugiŋeŋ hitek bana goŋ hinayiŋ. \v 51 Niŋgeb mere banare hitiŋ goyen momoŋ direŋ tihim geb, keŋkela nurnaŋ ko. Merebe gahade: neŋ kuruŋ gayen tumŋaŋ ma kamtekeya nalu funaŋ goyen forok yiyyeŋ. Kurabe kamnayiŋ, munaŋ kurabe go ma kamnayiŋ. Gega nalu goyenterbe kamnayiŋ marya go ma kamnayiŋ marya goyen tumŋaŋ ulniniŋ hoyaŋ wor po henayiŋ. \v 52 Goyenterbe nalu funaŋde niŋ bigul mere tikeb goyare po ulniniŋbe hoyaŋ wor po hiyyeŋ. Bigul go mere tikeb al kamtiŋ marbe huwarde uliŋ gobe sopte buluŋ ma heŋ hugiŋeŋ igiŋ po hinayiŋ. Irke neŋ kurabe ma kamdeya ulniniŋ hoyaŋ hiyyeŋ. \v 53 Gobe megen niŋ ulniniŋ bida hetek gabe yubul teŋ ulniniŋ bida ma hetek goyen yawartek geb, gogo ulniniŋ hoyaŋ hiyyeŋ. Ulniniŋ belŋeŋ hitek gabe kame ulniniŋ hugiŋeŋ hitek hiyyeŋ. \v 54 Ulniniŋ bida heŋ belŋeŋ po hitek goyen yubul teŋ ulniniŋ gergeŋ bida ma heŋ hugiŋeŋ hitek goyen yawartek goke Al Kuruŋyen asaŋde katiŋ mere gobe fudinde. Mere gobe gahade: \q1 “Kamde kamde matabe hubu hiyuŋ. Neŋbe mata go fole irtiŋ.” \rq Aisaia 25:8\rq* \q1 \v 55 “Kamde kamde mata, gebe epte ma fole dirayiŋ. \q1 Kamde kamde mata, gebe epte ma dakamayiŋ,” yitiŋ hi. \rq Hosea 13:14\rq* \m \v 56 Be, yitiŋ gwahade po, kamde kamde gote kilibe mata buluŋ geb, mata buluŋ goreb al hitte kamde kamde forok iryiŋ. Moseyen sababe al beleŋ epte ma keŋkela gama irtek geb, neŋ al gayen mata buluŋ mar dineŋ dineŋ tareŋbe sabare gor mat waŋ hi. \v 57 Goyenpoga neŋbe Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristuya hitekeb Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋya kamde kamdeya fole yird yird saŋiŋ dunyiŋ geb, goke igiŋ wor po nurd uneŋ hite! \p \v 58 Niŋgeb, kadne yago, tareŋ po heŋ yul ma yeŋ hugiŋeŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ meteŋ tareŋ po teŋ hinayiŋ. Deŋ beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ teŋ meteŋ teŋ hugiŋeŋ kurut yeŋ haŋyen gobe diliŋde miŋ miŋmoŋ ma hiyyeŋ yeŋ nurde haŋ gogo. \c 16 \s1 Yesuyen alya bereya Yerusalem haŋ goyen faraŋ yurd yurd niŋ mere \p \v 1 Be, Al Kuruŋyen alya bereya faraŋ yurtek yeŋ hora gabu ird ird niŋ gusuŋaŋ niraŋ goke wol heŋ momoŋ direŋ tihim. Ne beleŋ Galesia naŋare niŋ Yesuyen alya bereya goyen gwaha gwaha tinayiŋ yinmeke tiyamiŋ gwahade goyen po, deŋ wor mata gwahade po tinayiŋ. \v 2 Niŋgeb meteŋ teŋ gote muruŋgem hora yadeb kura pota yirde Sandemiŋ Sandemiŋ yawaŋ gabu yirde hinayiŋ. Hora kuruŋ teŋ haŋ marbe kuruŋ pota yirde hinayiŋ, munaŋ hora dirŋeŋ yade haŋ marbe dirŋeŋ pota yirde yawaŋ gabu yirde hinayiŋ. Gogab deŋ hitte kumeke goyare po gab hora gabu yirniŋ yirniŋ ma teŋ hinayiŋ. \v 3 Be, ne kuŋ forok yemekeb Yerusalem niŋ sios yuntek hora goyen yeŋ beleŋ ga yukuŋ yunnayiŋ yeŋ al kura yawarnayiŋ. Irkeb ne beleŋ mel gobe al gwahade yeŋ Yerusalem mar niŋ asaŋ kayeŋ goyen manaŋ yunmeke gab teŋ kunayiŋ. \v 4 Irde ne wor mel goya tumŋaŋ kutek gobe miŋ miŋyaŋ kenem neya tumŋaŋ kutek. \s1 Korin kuŋ kuŋ niŋ tagalyiŋ \p \v 5 Be, nebe Masedonia naŋa beleŋ kuŋ kuŋ niŋ dufay heŋ himyen geb, bana gore mat kuŋ kuŋ gab deŋ hitte kweŋ. \v 6 Kuŋ deŋya ulyaŋde yara hiniŋ yeŋ nurde hime. Irde meŋe huwarde naŋa buluŋ hiyyeŋ nalure goyen manaŋ gor po heŋ wet yeŋ nurde hime. Go kamere gab goŋ kura kwe yeŋ nureŋ goyen faraŋ nurke kweŋ. \v 7 Gobe duliŋ kuŋ denmaŋ kuŋ kuŋ niŋ ma nirde hikeb gago dineŋ hime. Doyaŋ Al Kuruŋyen dufay kenem deŋya ulyaŋde yara hitek yeŋ nurde hime. \v 8-9 Goyenpoga Efesus taunde garbe Al Kuruŋyen meteŋ kuruŋ keŋkela meteŋ titek goyen forok yeŋ hi geb, gar heŋ meteŋ teŋ Pentekos nalu heke gab deŋ hitte kweŋ. Garbe al budam Al Kuruŋyen mere fudinde yeŋ nurde haŋ. Goyenbe budambe asogo nirde haŋ. \p \v 10 Be, Timotibe deŋ hitte kuyeŋ. Niŋgeb deŋ beleŋ keŋkela faraŋ urde hikeb deŋya heŋ heŋ ge kafura ma hiyyeŋ. Yeŋ wor ne teŋ hime yara Doyaŋ Al Kuruŋyen meteŋ teŋ kuŋ hi. \v 11 Niŋgeb palap po irde hinayiŋ. Irde yeŋ beleŋ ne hitte mulgaŋ heŋ waŋ waŋ nalurebe hantiŋ yerde uneŋ guram irde tareŋ irdeb tubul tike biŋ kamkeya wayyeŋ. Nebe Timoti goyen gor niŋ Yesu nurd untiŋ mar kura goya wanayiŋ yeŋ doyaŋ heŋ hime. \p \v 12 Be, kadne Apolosbe kadomya deŋ hitte kunayiŋ yeŋ ineŋ tebaŋ irde himyen gega, kutek ma irde hiyen. Goyenbe kutek nalu kura forok yeke gab kuyeŋ. \p \v 13 Be, deŋbe keŋkela heŋ ga hinayiŋ. Irde Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdeya hinayiŋ. Irde kafura ma heŋ tareŋ po heŋ hinayiŋ. \v 14 Irde meteŋ teŋ hinayiŋ kuruŋ gobe bitiŋde hugiŋeŋ al hoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurd nurd dufay goyen hikeya ga meteŋ teŋ hinayiŋ. \p \v 15 Be, deŋbe Akaia naŋa bana goŋ niŋ albe Stefanasya yeŋya haŋyen marya gore wa Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irdeb Al Kuruŋyen alya bereya hoyaŋ faraŋ yurd yurd meteŋ goyen tiniŋ yeŋ nurde meteŋ teŋ haŋyen gobe nurde haŋ gogo. Niŋgeb, kadne yago, deŋbe \v 16 mel goyen tumŋaŋ palap yirde hinayiŋ. Irde al kura yeŋ meteŋ teŋ haŋyen gwahade meteŋ teŋ hike yeneŋbe go wor palap yirde hinayiŋ. \v 17 Nebe Stefanasya Fotunatusyabe Akaikusya wake neya hite goke amaŋeŋ nurde hime. Deŋ denmewoŋ wor po yeŋ nurde himyen goyenpoga, mel ga waŋ forok yekeb tumŋaŋ denhem yara nurdeb amaŋ heŋ hime. \v 18 Yeŋbe deŋya heŋ faraŋ durde hike bitiŋ kamke hinhan gwahade goyen po, waŋ gar ne wor gwahade po nirde haŋ. Niŋgeb deŋbe al gwahade goyen palap yirde hinayiŋ. \s1 Mere funaŋ \p \v 19 Be, Esia\f + \fr 16:19 \ft Esia naŋa gobe gayenter niŋ Esia naŋa kuruŋ goke ma yitiŋ. Gayenterbe Turki ineŋ haŋyen.\f* naŋa bana niŋ sios neya hite mar beleŋ deŋ ge dufay heŋ haŋ goyen momoŋ yirayiŋ ninkeb gago dineŋ hime. Irde Akwilaya berem Prisilayabe yamiŋde gabu irde Doyaŋ Al Kuruŋ doloŋ irde haŋ marya beleŋ wor deŋ ge ug po dufay heŋ haŋ geb, gago bebak dirde hime. \v 20 Irde Yesu nurd untiŋ mar hoyaŋ gar haŋ wor tumŋaŋ deŋ ge dufay heŋ haŋ geb, gago momoŋ dirde hime. Deŋbe kadom gargar gird teŋ heŋyabe bitiŋ bana mat fudinde wor po kadom gargar girde teŋ hinayiŋ. Gobe Al Kuruŋ diliŋde wukkek wor po geb. \p \v 21 Be, funaŋbe nigeŋ hanner wor po deŋne gahade kaŋ asaŋ ga pasi ireŋ tihim – POL. \p \v 22 Be, al kura Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋ ma nurd uneŋ haŋ marbe Al Kuruŋ beleŋ karan yurke buluŋ wor po henayiŋ. Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ, araŋeŋ wayayiŋ! \p \v 23 Be, Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirwoŋ yeŋ nurde hime. \p \v 24 Neya deŋyabe Yesu Kristuya tumŋaŋ hite geb, deŋ ge amaŋeŋ wor po nurd duneŋ hime. Fudinde wor po. Gogo po.