\id ROM \h ROM \toc1 Rom \toc2 Rom \toc3 Rom \mt1 Rom \c 1 \p \fig Rom taun odug.|src="hk00242c.tif" size="span" ref="Rom 1:0" \fig* \v 1 Aya Pol, Kristus Jesus nẽ ferfer, aposel wõ auf nigin iweigna fen, Negur nẽ biya od wogõ auf nigin igirnan. \v 2 Biya od anĩ, Negur kulu bagai yogon profet promis od irokenẽdi di, Negur nẽ Itotoya Fateul bun ditoton, \v 3 are yogon Naal, neda Odug Jesus Kristus nigin, ĩ tamo nẽ ibor bun are, Dawid nẽ ibor bun wõ yen, \v 4 agef fen, fateul nẽ Awa Uur bunem, ĩ laa bun tamal kel turĩ fiyen anim, Negurem Jesus ĩ Yogo Naal megeir barikã ado anĩ yaor kurõ fesin. \v 5 Ĩ bunem, amã yogon yana seli kulõ fiya nigin, haiden ganan atun temeleid, tamo kayau maweignẽdi di, idi momoi de fen, dõ difouf nigin, amã wau ifenẽya ado aposel nẽ kabĩ malen. \v 6 Ãg, Jesus nẽ tamo kayau wowã douf nigin iweignẽdif anidi atun, ubodõgef. \p \v 7 Tamo kayau ganan Rom taun ubodõgef, Negur ã nigin wau laaf fen, tamo kayau fateul wõ gouf nigin iweignein, ã bun pas enei atotof. \p Wau ifenẽya ado wau inosiya, neda Tamada Negur ado Odug Jesus Kristus bunem, ã bun isiyouf. \s1 Pol Rom Ileya Nigin Bagai Wau Iron \p \v 8 Uruwa bagai, aya ã ganan nigin, Jesus Kristus bunem, neu Negur de afiyek, ere nigin, ãgenei momoiya nigin teneub ganan bun od iyokelen. \v 9 Negur ĩ nigin aya wau adok iro ken, ĩ Naal nẽ biya od wogõya bun aruna aledig, ĩ ileya mog, aya ã nigin toku neu kosẽya bun faimud karĩ auledig. \v 10 Age afe fen, gama Negur orouf are, naab kã fele di, aya ã gein asiyouf nigin aya kosẽ auf. \p \v 11 Aya ã ileyeĩya nigin bagai wau irok, are aya uur nẽ ege luwa tunĩ megeir ifareya nẽ anĩ afeneĩf nigin age afef, \v 12 anĩ bunem, aya ã geid, mugu mugu ãgenei momoiya ado neu momoiya bunem abob tasennẽf. \v 13 Turau tar, aya ã enei to keleĩ youf anĩ to orouf, aya, sain musei, ã gein isiya nigin kisi afen, anĩ ere, aya age fiya nigin, naab katĩ felef isi, gama enei bun, are aya, Juda sã anidi tunĩ ganan atun, age afen gen, ã atuneg gei ayeĩf nigin age afen. \p \v 14 Negur aya isennan nigin, aya ĩ bun wareg ado. Anĩ nigin, Aya, tamo Grik od ado dogo neid tobonuneid keleĩ anidi ado, tamo Grik od ado dogo neid tobonuneid keleĩ sã anidi bun, kisi biya adodo, nene yedidiya buneg, wareg enei aũf. \v 15 Age fiya nigin, aya Rom taun ubodõgef ã buneg, biya od anĩ wogõya nigin kisi totol alef. \p \v 16 Aya biya od nigin to mama fiyaf, ere nigin, are Negur nẽ megeir, tamo ganan momoi def, kel gei fouf nigin, Juda idi bun keteme di, Juda sã anidi idi buneg age fouf. \v 17 Ere nigin, biya od bun, Negur ĩ tamo kayau yogon mala bun madur bagai inenẽdiya nẽ naab anĩ kurõ fesif, Negur ĩ tamo kayau yogon mala bun madur bagai inenẽdiya nẽ naab anĩ momoiya bunem dogol isif, are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, “Madur tamo momoiya bunem mata ibodõf.”\f + \fr 1:17 \ft Habakuk 2:4\f* \s1 Negur Nẽ Didi Tenebur Tamo Bun Isiyouf \p \v 18 Negur nẽ didi, saa ilun tamal, tamo idi dogo neid sanem momoi anĩ lai difedig anidi neid mosor ado sane ganan bun yaoref, \v 19 ere nigin, ereb Negur nigin idi keleĩ youf are, idi bun yaor, ere nigin, Negur ĩ idi bun anĩ yaor fen. \v 20 Negur teneub saa ado kare fen sain bunem isi gamag, Negur nẽ tobonunã ileya kisi feleya sã anĩ, are in ibodkeleya megeir ado ĩ Negur ya anĩ, idi yaor diledig. Ereb Negur inodin anĩ bunem idi keleĩ, anĩ nigin, tamo idi galã taka sã. \p \v 21 Idi Negur kelein, anĩ ere, idi ĩ Negur gen to yana dales fen, de difiyẽdig, anĩ ere, idi neid kisi nene yel fen, idi neid waud neneya anĩ bunem dogo neid waud gugum kerũ felen. \v 22 Idi amã kisi biya ado dedig, anĩ ere, idi neneya wowã de fen, \v 23 idi to bura leya Negur nẽ fula fiya medeĩya anĩ falei difel, bura leya nẽ tamo, ninã, gaar ado, gaar luwedim diyõdig imedim meleidkanon dinon anĩ bun dinon. \p \v 24 Anĩ nigin, Negur idi itornẽdi di, idi neid waud irõya sane dõ de, noli mosor dino amuyẽ bun dile fen, idi neid bouwedim abob mama difenẽdig. \v 25 Idi Negur nẽ momoi anĩ falei difel, idegẽya bun dinon, age de fen, idi Negur ereb ereb kare fen anĩ ban, ereb ereb Negurem kare fen idi yeneid anĩ dales fen, aruneid daledig. Negur ĩ faimud yana yaleseyauf. Momoi. \p \v 26 Enei nigin, Negur idi mama nẽ oroya bun itornẽdi di, dilen. Idi neid kayaug, Negur bagu fedin geid bouweid bagu fiya ditor ken, falei del, kayau tutur Negur bagu fediya sã anidi geid bouweid bagu difedig. \v 27 Age fiya bagai, tamog Negur kayau ado bagu fedin anĩ ditor ken, idi abob bun noli nigin yã gaĩ de genen. Tamo, tamo tunĩ geid mama tobonunã age dife fen, idi neid idodõya mala darau dogo ke de dalen. \p \v 28 Idi Negur nigin keleĩ yaleya ditoron, anĩ nigin, Negur idi itornẽdi di, idi neid kisi sanel fen, idi ereb ereb to age fiya nẽ anĩ age difedig. \v 29 Idi tobonunã madur fiya sã fire fire ganan, sane, safina nigin neu dogol yeya ado, to ile oroya anim isokosen. Idi kiyeĩ, tamo yukesiya, kusĩ, idegẽya ado, sanem barikã. Idi dumen od wogõ dedig, \v 30 idi bou yũya od wogõ dedig, Negur dudum difiyẽdig, idi kono difedig, idi akoreid dũdig, idi dogo yeneid dalesedig. Idi sane age fiya nigin naab dimirẽdig. Idi sineid temeid tar sigoreid to dõ difedig. \v 31 Idi kisi biya sã, momoiya sã, waud laa fiya sã, waud yũya sã. \v 32 Idi Negur nẽ lo keleĩ, are idi anĩ age difef laa gurug difouf, anĩ ere, idi anĩ dogol to age difef diledig, anĩ ere, idi tunĩ anĩ age difedig anidig waud difenẽdidig. \c 2 \s1 Negur Nẽ Es Fiya Madur Bagai \p \v 1 Anĩ nigin, õ galã taka sã, õ aib taka es wiyẽdig, ereb taka bun es wiyek, õ ogo boũ uk, ere nigin, õ taka es wiyek, õ ogog de ago wodig. \v 2 Ada keleĩ, Negur nẽ es fiya idi age difef anidi bun isif, are momoi nẽ bun Negur es fedig. \v 3 Anĩ nigin, tamo õ aib, tunĩ age difef anidi es wiyeĩd fen, õg anĩ ago wodig, õ Negur nẽ es fiya anĩ wal afouf wof de? \v 4 Õ, Negur nẽ biya fiya õ waũ faleiya bun irouyõ isif anĩ to kelei ken, yogon biya fiya, molol ado, feseya sã, idi kisi feleya bagai anĩ, õ kono wof de? \p \v 5 Anĩ ere, ogon waũ totol ado ogon waũ faleiya sã bunem, õ ogo nigin Negur nẽ didi wõ youf naa bun walouf nigin didi kuru wof, sain anĩ bun Negur nẽ es fiya madur bagai anĩ yaorouf. \v 6 Negur ĩ “mugu mugu ereb age difen kilei ifenẽdiyouf.”\f + \fr 2:6 \ft Sam 62:12; Proveb 24:12\f* \v 7 Idi feseya sã ereb biya age difen bunem, fula fiya medeĩya, yana ado, to bura leya dimirẽdig anidi, mata ibodkeleya ifenẽdiyouf. \v 8 Anĩ ere, idi dogo nigin dogol kisi de fen dimirẽ di, idi momoi anĩ ditor ken, sane dõ difedig anidi bun, didi ado seyeya wõ youf. \v 9 Morõ ado darau, tamo sane age difedig ganan bun wõ youf, Juda idi bun keteme di, haiden idi buneg age fouf. \v 10 Anĩ ere, fula fiya medeĩya, yana ado, wau inosiya, idi biya age difedig ganan bun wõ youf, Juda idi bun keteme di, haiden idi buneg age fouf. \v 11 Ere nigin, Negur ĩ Juda ado haiden, es fiya tekelei bunem es fediyouf. \p \v 12 Idi Moses nẽ lo sa ken, mosor dinof gananeg, Moses nẽ lo sã daũ falauf, idi Moses nẽ lo farumen dibod ken, mosor dinof ganan, Moses nẽ lo nem es fediyouf. \v 13 Negur mala bun, idi lo karĩ dedig anidi madur bagai sã, anĩ ere, idi lo dõ difedig anidi, Negur mala bun madur bagai youf. \v 14 Haiden idi lo sã dogo neid kisim ereb ereb lo irok kilei age difedig, idi lo sã, anĩ ere, idi dogo, dogo nigin lo. \v 15 Idi ereb ereb lo irok anĩ dogo neid waud bun itoton anĩ yaor difef, anĩ nigin, dogo neid kisi es fiya waud bun ibodok animeg, are momoi anĩ, yaor fe di, dogo neid kisim dogo bouweid yu ken, isenneĩd mog fef. \v 16 Neu biya od, Jesus nigin tamo kayau arokenẽdif anĩ irok kilei, Negur Jesus Kristus bunem, tamo nẽ wau bun iminek anĩ es fouf naa bun, enei agef bagai wõ youf. \s1 Juda Tamo Kayau Ado Lo \p \v 17 Õ ogo nigin aya Juda tamo wof; õ lo bun ufar fen, aya Negur ado nigal mauf wo fen, yanã walesef; \v 18 õ lom faded yõ di, õ Negur nẽ oroya kelei ken, ereb madur bagai anĩ õ biya wof; \v 19 õ ogo nigin momoi wof, are õ mala ifofakeleya neid ulum irouya tamo, õ idi gugum bun difaref anidi neid lalan, \v 20 õ neneya tamo neid tai fiya tamo, õ momou neid tise, ere nigin, õ lo bun keleĩ ado momoi anĩ barikã, \v 21 age fiyauf are, õ tunĩ ufelnẽdidig, õ ogo to ufelnẽdig de? Õ to bẽ walegei wodig, õ ogo bẽ waledig de? \v 22 Õ to seseirã unoi wodig, õ seseirã unodig de? Õ idegẽya waitou anĩ to bagai oroyõdig, õ dogo neid tempel bun bẽ waledig de? \v 23 Õ aya lo ado wo fen, yanã walesedig, õ lo ifodulũya bunem Negur mama wenẽdig de? \v 24 Are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, “Ã bunem, haiden atun Negur yana kono difiyek.”\f + \fr 2:24 \ft Asaia 52:5; Esekiel 36:22\f* \p \v 25 Õ lo dõ wof are, mulũ are isennok, anĩ ere, õ lo ufodulõf are, õ mulũ ileya sã gen wõ wof. \v 26 Anĩ nigin, idi mulũ ileya sã anidim lo irok kilei dõ difouf are, idi mulũ ileyan gen to ilediyauf de? \v 27 Taka ĩ mulũ to ile fen, lo dõf el fouf are, ĩ, õ lo itotoya ado fen, mulũ ulen, anĩ ere, õ lo ifodulũya tamo ye fen, to es yõf de? \p \v 28 Tamo ĩ bouwam dogol Juda tamouf, ĩ Juda tamo bagai sã. Bouwam dogol mulũ ilef, areg mulũ bagai sã. \v 29 Anĩ ere, tamo ĩ name bun Juda tamouf, ĩ Juda tamo bagai. Mulũ bagai are, Awa Uurem, waud bun age fedig, lo itotoya bunem sã. Tamo age fiya, tamo bunem yana yaleseya to yaledig, anĩ ere, Negur bunem yaledig. \c 3 \s1 Negur Age Afouf Yen Are Ĩ De Age Fouf \p \v 1 Age fiyauf are, tamo ĩ aya Juda tamo yef bun, ere biya yalouf? Mulũ bun ere biya adouf? \v 2 Naab ganan bun musei! Uruwa bagai, Negur nẽ od idi kulatun difouf nigin imeid bun inon. \p \v 3 Juda tunĩ momoiya sãf are, naig fouf? Idi neid momoiya sã anim, Negur age fouf yen anĩ to age fouf de? \v 4 To bagai agef ilauf! Negur ĩ momoi bagai, age fe di, tamo ganan idegẽya temeleid tauf. Are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, \q1 “Are sain õ wogõ wouf bun, õ madur bagai anĩ yaorouf, \q2 sain õ es diyõf bun, õ wal wediyouf nigin.”\f + \fr 3:4 \ft Sam 51:4\f* \p \v 5 Anĩ ere, ada neda madur bagai sã anim, Negur nẽ madur bagai fatuk bagai yaor fouf are, ada ere tauf? Negur ĩ ada bun yogon didi ifanadauf nigin, ĩ madur sã tauf de? Aya tamo nẽ luwa irouya anĩ wogõ auf. \v 6 To bagai agef ilauf! Age fiyauf are, Negur tamo kayau naig fe es fediyouf? \v 7 Taka nem monẽ ye fen, irõf, “Neu idegẽya anim Negur nẽ momoi bagai anĩ yaau du fe di, anĩ bunem, yogon fula fiya medeĩya odugouf are, ere nigin aya fau mosor tamal ya ani, bouwau bun inouf?” \v 8 Ere nigin to eig youf, “Biya anĩ wõ youf nigin, ada sane age tafouf” youf? Tunĩ amam od enei wogõ maudig de fen, amã bouwamã yũya od dirõdig. Negur idi es feid fen, mala solo ifenẽdiyouf. \s1 Aibem Taka Madur Bagai Sã \p \v 9 Amã ere mauf? Juda amã haiden wal fediya de? Gai sã bagai! Amã mogo, Juda ado haiden geid ganan mosor farumen kilei kilei dibodok ya anĩ, moron. \v 10 Are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, \q1 “Madur bagai taka to ibodok, tekelei bagaig sã; \q2 \v 11 taka nem kisi fokõya sã, \q2 taka nem Negur imirẽya sã. \q1 \v 12 Ganan Negur nẽ naab fasis dife fen, \q2 ganan sesen len; \q1 aibem taka to biya age fedig, \q2 tekelei bagaig sã.”\f + \fr 3:12 \ft Sam 14:1-3; 53:1-3; Eklisiastis 7:20\f* \q1 \v 13 “Idi neid uleidbanĩ, laa nẽ meku awa dede fiya sã gen; \q2 idi neid baleid idegẽya wogõ dedig.”\f + \fr 3:13 \ft Sam 5:9\f* \q1 “Gogour sane nẽ mũ sigoredin ibodok.”\f + \fr 3:13 \ft Sam 140:3\f* \q2 \v 14 “Idi neid eweid, isisĩya ado dirikeĩ bagai.”\f + \fr 3:14 \ft Sam 10:7\f* \q1 \v 15 “Idi neid yeid, tamo didenkesiyouf nigin tuninirya sã kaisã bagai dirãdig; \q2 \v 16 idi neid iyõya bun, daũ fiya ado morõ dinodig, \q1 \v 17 age de fen, wau inosiya nẽ naab idi keleĩ sã.”\f + \fr 3:17 \ft Asaia 59:7, 8\f* \q2 \v 18 “Idi neid meleid bun, idi Negur nigin kumĩ sã.”\f + \fr 3:18 \ft Sam 36:1\f* \p \v 19 Gama ada keleĩ, ereb lo irok are, idi lo farumen dibodok anidi irokenẽdif, anĩ bunem, eweid ganan omutukul del fen, tenebur tamo kayau ganan Negur nẽ es fiya farumen dibodõf. \v 20 Anĩ nigin, Negur ĩ, lo dõ fiya bunem, ĩ mala bun taka ĩ madur bagai to youf. Age fiya nigin, lom ada mosor tanon anĩ yaor fadadig. \s1 Madur Bagai Are Momoiya Bunem \p \v 21 Anĩ ere, gama Negur ĩ tamo kayau yogon mala bun madur bagai inenẽdiya nẽ naab, are lo bunem sã anĩ yaor fen, are Lo ado profet neid wogõya bun kurõ difesin. \v 22 Negur ĩ tamo kayau yogon mala bun madur bagai inenẽdiya nẽ naab enei, Jesus Kristus nigin momoiya bunem, idi momoi def ganan bun isif. Juda ado haiden bun de tekelei, \v 23 ere nigin, ganan mosor dinon, anĩ nigin, taka nem Negur fula fiya medeĩya bun ibodok ĩ wagen ileya kisi feleya sã. \v 24 Age dife di, Negur nẽ wau ifenẽya anim, kel gei fiya Kristus Jesus na yaledin bunem isin anĩ bunem, idi ege bagai madur bagai inodif. \v 25 Negur ĩ, Jesus nẽ naud bun momoiya bunem, Negur nẽ didi yof fen, tamo kayau neid mosor yalelkenẽdiya kabĩ yalouf nigin, Negurem Jesus sesewi fouf nigin inenen. Ĩ yogo madur bagai ya anĩ yaor fiya nigin, enei age fen, ere nigin, in molol bunem, uruwa mosor dinon anĩ mala solo ifenẽdiya sã itornẽdin. \v 26 Sain enei bun, ĩ yogo madur bagai ya anĩ, yaor fiya nigin age fen, are ĩ yogo madur bagai ye fen, taka ĩ Jesus bun momoiya ado ĩ madur bagai youf nigin age fen. \p \v 27 Age fiyauf are, yana yaleseya anĩ nain? Yana yaleseya are sã. Ere gariya bunem? Lo dõ fiya bunem de? Sã, momoiya bunem. \v 28 Ere nigin, ada keleĩ, Negur ĩ tamo nẽ momoiya bunem madur bagai youf, lo dõ fiya bunem sã. \v 29 Negur ĩ Juda neid dogol de? Ĩ haiden neid sã de? Eo, ĩ haiden nedig Negur. \v 30 Negur ĩ tekelei, ĩ mulũ dilen anidi, momoiya bunem madur bagai youf, agef fen, mulũ ileya sãg, momoiya de tekelei anim madur bagai youf. \v 31 Age fiyauf are, ada momoiya eneim lo anĩ tadodõf de? Sã bagai. Age fiya ban, ada lo tarou kafĩ tafalauf. \c 4 \s1 Negur Abraham, Ne Momoiya Bunem Madur Bagai Yen \p \v 1 Age fiyauf are, ada Juda tubuda Abraham, ere anĩ ĩ gurug fen nigin, ere tauf? \v 2 Abraham yogon kabĩ bunem, madur bagai inenem are, Abraham ĩ yogo yana yaleseya nigin ereb taka adom, anĩ ere, Negur mala bun sã. \v 3 Negur nẽ Itotoya ere ye irok? “Abraham Negur nigin momoi ye di, Negur ĩ Abraham madur bagai yen.”\f + \fr 4:3 \ft Jenesis 15:6, 22\f* \p \v 4 Tamo taka ĩ kabĩ yalef, yogon mala solo are ege luwa ifenẽya gen sã, are kabĩ mala. \v 5 Anĩ ere, tamo ĩ madur bagai wõ youf nigin kabĩ to yale fen, Negur, ĩ dõ fiya sã anidi madur fedidig, ĩ nigin momoi yef, Negur yogon momoiya are madur bagai yef. \v 6 Dawid ĩg, tamo kabĩ bunem sã, Negur madur bagai yen, tamo anĩ nẽ el fiya nigin wogõ yen: \q1 \v 7 “Idi neid kũ fenẽya nigin weder tu keledig, \q2 idi neid mosor yaleledig, \q2 are el fedif. \q1 \v 8 Tamo ĩ yogon mosor nigin Odug to bagai iwesnẽf, \q2 ĩ el fiyek.”\f + \fr 4:8 \ft Sam 32:1, 2\f* \p \v 9 El fiya enei mulũ ileya neid dogol de? Sã, are mulũ ileya san neideg. Age fiya nigin, amã morõdig, Negur Abraham nẽ momoiya bunem ĩ madur bagai yen. \v 10 Ere sain bun Negur ĩ age yen? Ĩ mulũ ilel mog de, mulũ ileya sã mog? Ĩ mulũ ilel mog sã, ĩ mulũ ileya sã mog. \v 11 Ĩ mulũ ileya nẽ uris, are ĩ fau mulũ ileya sã mog, momoiya bunem Negur madur bagai yen anĩ nẽ uris yalen. Anĩ nigin, ĩ mulũ ileya san momoi def ganan neid temeid, anĩ bunem, Negur idi madur bagai youf. \v 12 Ĩ mulũ ileya nedig temeid, idi mulũ dilen dogol sã, anĩ ere, idi tubuda Abraham ĩ mulũ ileya sã mog, momoiya ado iyon anĩ yebura dõ de diyõdig anidi nedig. \p \v 13 Negur, Abraham ado in tubu tar irokenẽdin, are Negurem ereb ereb ganan idi afenẽdi di, akorediyouf yen anĩ, lo bunem sã, anĩ ere, madur bagai momoiya bunem isif anĩ bunem. \v 14 Idi lo dõ difedig anidim, Negurem ereb ereb ganan idi afenẽdi di, akorediyouf yen anĩ akorediyouf are, momoiya are ege ile di, ereb Negur iron are ege kilẽf, \v 15 are lo didi irou isidig nigin. Lo sãf are, lo ifodulũyag sã. \p \v 16 Anĩ nigin, ereb Negur age afouf yen are, wau ifenẽya bunem, kabĩ yalef ya anĩ yaorouf nigin, momoiya bunem isidig, are Negur ĩ, ege luwa Abraham nẽ ibor nẽ tubu tar ganan afenẽdiyouf yen anĩ, megeir fiya nigin age fedig, idi lo dõ difedig anidi bun dogol sã, anĩ ere, idi Abraham nẽ momoiya dõ difedig anidi buneg. Age fiya nigin, Abraham ĩ, ada ganan neda tamada. \v 17 Are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, “Aya õ teneub akor musei neid temeid anenon.”\f + \fr 4:17 \ft Jenesis 17:5\f* Negur mala bun, ĩ neda tamada, Abraham Negur nigin momoi yen, Negur ĩ tamo gare den mata ifeneĩd fen, ereb to ibodok anĩ iweig di, agef wõ yedig, Negur ĩ anĩ. \p \v 18 Wau iseya nigin gariya taka sã bun, Abraham in wau iseya bun momoi yen, are ĩ teneub akor musei neid temeid wõ youf nigin age fen, are Negur ĩ eig ye irokenen kilei, “Ogon ibor agef yenẽf.”\f + \fr 4:18 \ft Jenesis 15:5\f* \v 19 In momoiya bun felu reya sã, ĩ handred yar age fiya ibodon nigin, yogon bouwa anĩ laa gen ile fen, Sara kesu yaleya nigineg laa gen ilen. \v 20 Anĩ ere, ereb ĩ Negur iron anĩ nigin to wau uru fen, in momoiya to ilef isi fen, anĩ ere, ĩ yogon momoiya megeir fe fen, Negur fula fiya medeĩya ifenen. \v 21 Abraham ĩ, ereb Negur age afouf yen anĩ age fiya nigin, ĩ megeir ado, ye fen, momoi bagai yen. \v 22 Anĩ nigin, Negur, Abraham nigin ĩ madur bagai yen. \v 23 Od “Negur ĩ nigin madur bagai yen” are, ĩ nigin dogol to itoton, \v 24 anĩ ere, Negur ada nigin madur bagai youf anĩ nigineg itoton, are ada, Negur, neda Odug Jesus tamo gare den bun tamal kel turĩ fiyen nigin, momoi tauf anĩ. \v 25 Negur ĩ Jesus neda mosor nigin laa bun inene ken, ada madur bagai youf nigin, Jesus mata kel turĩ fiyen. \c 5 \s1 Maror Kulĩya Ado \p \v 1 Anĩ nigin, momoiya bunem, Negur ada madur bagai yen nigin, ada neda Odug Jesus Kristus bunem, Negur ado maror bun tabodok. \v 2 Neda momoiya bunem, Jesus Kristus ĩ, ada Negur nẽ wau ifenẽya enei ada gama an tafaref anĩ namen irou ileda di, telen. Anĩ nigin, ada Negur nẽ fula fiya medeĩya nigin, wauda ise fen, kulĩ taudig. \v 3 Anĩ nigin dogol sã, ada neda morõ nigineg kulĩ taudig, ere nigin, ada keleĩ, morõ bunem feseya sã anĩ wõ yedig, \v 4 feseya sã anĩ bunem atĩya biya wõ yedig, atĩya biya bunem wau iseya wõ yedig. \v 5 Wau iseya anim ada to fõ fadadig, ere nigin, Awa Uur Fateul Negurem ifanadan anĩ bunem, in wau laa fiya ada wauda bun fi felen. \p \v 6 Ada fau maleg tabod mog, in sain bun bagai, Kristus ĩ, ada Negur dõ fiya sã anidi nigin laa fen. \v 7 Tamo takam, taka madur bagai nigin, laa fiya malai bagai, agef fen, tamo takam aib taka tobonunã biya ado nigin totol ino fen, laa fouf be. \v 8 Anĩ ere, Negur ada nigin yogon wau laa fiya anĩ, enei bun ada ifelnadaf, are ada fau mosor bun tabod mog, Kristus ada nigin laa fen. \p \v 9 Gama yogon naud bunem, Negur ada madur bagai yen nigin, ada ĩ bunem Negur nẽ didi bun tamal baban momoi bagai yalelkanadauf! \v 10 Sain ada Negur nẽ kiwai tamo tar tabod mog, yogon Naal nẽ laa bunem, ada ĩ geid komo fadan. Gama ada ĩ geid komo fadan nigin, baban momoi bagai, Kristus nẽ mata bunem ada kel gei fadauf! \v 11 Enei dogol sã, anĩ ere, ada, ereb Negur neda Odug Jesus Kristus bunem age fen nigineg kulĩ taudig, are Jesus Kristus bunem, ada gama komo fiya talen. \s1 Adam Bunem Laa Wõ Yen, Kristus Bunem Mata Wõ Yen \p \v 12 Anĩ nigin, tamo tekelei bunem, mosor ket tenebur wõ ye di, laa mosor bunem wõ yen, age fiya bagai, ganan mosor dinon nigin, laa, tamo ganan bun wõ yen. \v 13 Lo wõya sã mog, mosor tenebur ibodon. Anĩ ere, lo sãf are, mosor to iwesauf. \v 14 Anĩ ere, Adam nẽ sain bunem ile Moses nẽ sain bun, idi Adam age fen gen, to Negur nẽ ĩtãfiya wal difen anidig laa farumen dibodon, Adam ĩ taka fau isiyouf nẽ malakanon. \p \v 15 Anĩ ere, Negur nẽ ege luwa are mosor Adam inon gen sã. Tamo tekelei nẽ mosor bunem musei gare den ouf are, Negur nẽ wau ifenẽya ado ege luwa, tamo tekelei Jesus Kristus nẽ wau ifenẽya bunem isin, naig fiya bagai tamo musei bun gogũ fouf! \v 16 Takag age fiya, Negur nẽ ege luwa are, tamo tekelei nẽ mosor mala age fiya sã. Es fiya mosor tekelei dõf fen, mosor inon nigin bouwa bun od yũya irou isin, anĩ ere, ege luwa mosor musei dõf fen, madur bagai anĩ irou isin. \v 17 Tamo tekelei nẽ mosor bunem, laa anĩ, tamo tekelei anĩ bunem mudur ibodon ouf are, idi Negur bunem, wau ifenẽya barikã ado, madur bagai anĩ nẽ ege luwa barikã dalef anidi, momoi bagai, tamo tekelei Jesus Kristus bunem, mata bun mudur dibodõf! \p \v 18 Anĩ nigin, mosor tekelei bunem, Negur tamo ganan mosor temeleid yen, age fiya gen, madur bagai tekelei age fen bunem, Negur tamo nigin madur bagai ye fen, tamo ganan nigin mata irou isin. \v 19 Tamo tekelei nẽ od wal fiya bunem, musei mosor adodo wowã den, age fiya gen, tamo tekelei nẽ dõ fiya bunem, musei madur bagai wowã douf. \p \v 20 Mosor ifageya nigin, lo isin. Anĩ ere, mosor ifaga di, Negur nẽ wau ifenẽya fatuk bagai ifagan, \v 21 are mosor laa bun mudur ibodon gen, wau ifenẽya madur bagai bunem mudur ibod ken, neda Odug Jesus Kristus bunem mata ibodkeleya irou isiyouf nigin age fen. \c 6 \s1 Mosor Bun Laa, Kristus Bun Mata \p \v 1 Age fiyauf are, ada ere tauf? Negur nẽ wau ifenẽya ifagauf nigin, ada mosorei tauf de? \v 2 Sã bagai! Ada mosor bun gare taun; naig fe di, ada anĩ bun tau tabodõf? \v 3 Ada ganan Kristus Jesus bun naan talen, are yogon laa bun naan talen anĩ, ã to keleĩ de? \v 4 Anĩ nigin, ada, laa bun naan talen bunem, ĩ geid mũ fadan, are Kristus, Tama nẽ fula fiya medeĩya nẽ megeir bunem, tamo gare den bun tamal kel turĩ fen gen, adag ibodõya mata bun mata tabodõf nigin age fen. \p \v 5 Ada yogon laa bun, enei gen ĩ geid bagu fadan ouf are, ada momoi bagai yogon kel fãya buneg, ĩ geid bagu fadauf. \v 6 Ada keleĩ, mosor nẽ bouwada yukesiyouf nigin, neda oroya tubu ĩ geid aa tetek bun yun, are ada mosor nẽ ferfer to tabodõf nigin age fen, \v 7 ere nigin, taka ĩ laa fen are, ĩ mosor nẽ megeir bun tamal yalelnen. \p \v 8 Ada Kristus geid gare taun ouf are, adag ĩ geid mata tabodõf nigin momoi tauf. \v 9 Ere nigin, ada keleĩ, Kristus tamo gare den bun tamal, kel turĩ fiyen nigin, ĩ baban to bagai laa fouf, ĩ laa nẽ megeirem baban to irounẽf. \v 10 Ĩ laa fen are, ĩ mosor nẽ megeir yukesiyouf nigin, sain tekelei bun dogol laa fen, anĩ ere, mata ĩ ibodok are, ĩ Negur bun mata ibodok. \p \v 11 Age fiya bagai, ã aug nigin, mosor bun gareg fen, Kristus Jesus bunem, Negur bun mata ubodõgef anĩ kisi gouf. \v 12 Anĩ nigin, ãgenei bouweĩ bura leya nẽ anĩ bun, mosor mudur ibodõ di, ã in oroya sane anĩ dõ gouf nigin to ago gouf. \v 13 Ãgenei bouweĩ tunĩ, sane nẽ aruna yaleya nigin mosor bun to wenẽgouf, anĩ ere, idi laa bun tamal kel turĩ fedin gen, ã aug Negur wenẽg fen, ãgenei bouweĩ tunĩ, madur bagai nẽ aruna yaleya nigin Negur bun wenẽgouf. \v 14 Mosor ãgenei odug to ibodõf, ere nigin, ã lo farumen sã, wau ifenẽya farumen ubodõgef. \s1 Madur Bagai Nẽ Ferfer \p \v 15 Age fiyauf are, naig fiya? Ada lo farumen sã, wau ifenẽya farumen tabodok nigin, mosor tanouf de? Gai sã bagai! \v 16 Sain ã aug, taka sigor dõg fen, ferfer gen ĩ aruna walegef, ã taka sigor dõ gef anĩ nẽ ferfer ubodõgef anĩ, ã to keleĩ de? Ã mosor nẽ ferfer ubodõgef, are laa bun irouleyeik, ã Negur dõ fiya nẽ ferfer ubodõgef, are madur bagai bun irouleyeik. \v 17 Anĩ ere, ada Negur de tafiyẽf, ere nigin, ã uruwa bun mosor nẽ ferfer ubodõgen, anĩ ere, ã tai fiya difenein anĩ, ãgenei wauĩ adok dõ gen. \v 18 Ã mosor bun tamal yalelneĩ di, madur bagai nẽ ferfer wõ gen. \p \v 19 Aya, ã bouweĩ bun felu reya nigin, tamo nẽ tobonunã bunem wogõ auf. Ã uruwa bun ferfer gen, ãgenei bouweĩ, sane amuyẽ ado bun unogen, ago ge di, fatuk bagai sane len, age fiya gen, gama ã ferfer gen, ãgenei bouweĩ, madur bagai bun unoge di, fateul bagai wõ gouf. \v 20 Sain ã mosor nẽ ferfer ubodõgen, ã madur bagai nẽ farumen to ubodõgen. \v 21 Sain anĩ bun, ereb ã gama mama yeik bun tamal, ã ere mala biya walegen? Anĩ ganan are, laa bun irou isif. \v 22 Anĩ ere, ã gama mosor bun tamal yalelneĩ di, Negur nẽ ferfer wõ gen, anĩ nẽ mala biya are, fateul bun irouleyeik, anĩ nẽ kaũ are, mata faimud ibodkeleya. \v 23 Ere nigin, mosor mala, are laa, anĩ ere, Negur nẽ ege luwa, are neda Odug Kristus Jesus bun mata faimud ibodkeleya. \c 7 \s1 Tamo Kayau Bagu Fiya Bun Od Malakanon \p \v 1 Turau tar, aya, Moses nẽ lo keleĩ tamo ã arokeneik, lo are tamo mata ibodok sain bun dogol, ĩ bun megeir ado anĩ, ã to keleĩ de? \v 2 Eig fiya gen, lo irok, kayau tamo aiwaf, ĩ tamo mata ibodok sain bun dogol ĩ aiwaf, anĩ ere, ĩ aiwa laa fouf are, kayau ĩ bagu fiya nẽ lo farumen to ibodõf. \v 3 Age fiya nigin, kayau ĩ aiwa monog fau mata ibod mog, ĩ baban tamo taka yalouf are, ĩ seseirã kayau douf. Anĩ ere, yogon tamo laa fouf are, lo anim kayau to irounẽ di, ĩ tamo taka yaloufeg, ĩ to seseirã kayau douf. \p \v 4 Anĩ nigin, neu turau tar, ãg Kristus bouwa bunem lo bun gare gen, are ã, taka ĩ tamo gare den bun tamal kel turĩ fiyen anĩ nẽ wowãg fen, ada Negur bun faat biya taũf nigin ago gen. \v 5 Sain ada bouwa nẽ oroyam irounadan bun, lo anim mosor nẽ oroya turĩ fe di, mosor nẽ oroya anim bouwada bun kabĩ yalen, anĩ bun, ada laa nẽ faat taun. \v 6 Anĩ ere, gama ada ereb mogo irounadan bun gare taun nigin, ada lo bun tamal yalelnadan, anĩ nigin, ada Awa Uur nẽ naab mata bun aruna talef, naab tubu lo itotoya bun sã. \s1 Mosor Ado Kusĩya \p \v 7 Age fiyauf are, ada ere tauf? Lo anĩ mosor de? Sã bagai! Momoi, lo sam are, aya mosor are ereb yef anĩ to keleim. Ere nigin, taka nẽ safina ile to oroya nigin lo to age ye irom are,\f + \fr 7:7 \ft Eksodas 20:17; Diuteronomi 5:21\f* aya taka nẽ safina ile to oroya nigin to keleim. \v 8 Anĩ ere, ĩtãfiya anim mosor modoũ ifenẽ di, aya nameun mosorem taka nẽ safina ile oroya fire fire ganan inodin. Ere nigin, lo sãf are, mosor are laa fen. \v 9 Uruwa aya lo sã bun mata abodon, anĩ ere, ĩtãfiya isi di, mosor mata fã ye di, \v 10 aya laa fiyan. Lo anĩ mata irousiyouf aun, anĩ ere, ĩ momoi bagai laa irousin anĩ ailen. \p \v 11 Ere nigin, ĩtãfiya anim mosor modoũ ifenẽ di, mosorem aya idegna fen, ĩtãfiya bunem laa bun inenan. \v 12 Age fiyauf are, lo are fateul, ĩtãfiya are fateul, madur fen, biya. \v 13 Age fouf are, ereb biya anim aya bun laa irousin de? Sã bagai! Anĩ ere, mosor are mosor ya anĩ yaorouf nigin, mosorem ereb biya bunem aya bun laa irousin, are mosor ĩtãfiya bunem mosor bagai wõ youf nigin age fen. \p \v 14 Ada keleĩ, lo are Negur bun tamal, anĩ ere, aya bouwa buru nẽ, mosor nẽ ferfer gen na nẽ sur fiyan. \v 15 Ereb aya age afef, are aya keleĩ sã. Ere nigin, ereb aya age fiya nigin orouf, are aya to age afedig, anĩ ere, ereb aya to orouf anĩ, aya age afedig. \v 16 Ereb aya age fiya nigin to orouf anĩ, aya age afouf are, aya lo are biya auf anĩ ifelnadaf. \v 17 Anĩ nigin, aya yug anĩ to age afef, anĩ ere, mosor aya nameun ibodok anim age fef. \v 18 Aya keleĩ, ereb biya taka, aya nameun, are mosor nẽ bouwau enei bun to ibodok. Ere nigin, aya ereb biya age fiya nigin orouf, anĩ ere, aya age fiya kisi feleya sã. \v 19 Ere nigin, ereb aya age afef, are ereb biya age fiya nigin orouf anĩ sã, anĩ ere, ereb sane aya age fiya nigin to orouf anĩ, aya faimud age afedig. \v 20 Aya ereb to orouf anĩ age afouf are, ayam anĩ to age afef, anĩ ere, mosor aya nameun ibodok anim age fef. \p \v 21 Anĩ nigin, aya tobonunã eig fiya kabĩ yale mog, ailef: Sain aya biya age afou fenẽ di, sane anĩ aya ado ibodõdig. \v 22 Ere nigin, aya nameun Negur nẽ lo nigin wau kulĩ yedig, \v 23 anĩ ere, aya lo taka anĩ bouwau tunĩ bun kabĩ yale mog, ailef, are neu kisi biya nẽ lo ado kusĩ de fen, aya, mosor, bouwau tunĩ bun kabĩ yalef anĩ nẽ lo nẽ kalabus tamo inenadig. \v 24 O aya malaulon bagai! Aim anĩ aya laa nẽ bouwau enei bun tamal yalelnauf? \v 25 Neda Odug Jesus Kristus age fen bunem Negur ada yalelnadan nigin ĩ de tafiyẽf! \p Age fiyauf are, aya yug neu kisi bun are, Negur nẽ lo nẽ ferfer, anĩ ere, aya mosor nẽ bouwau enei bun, mosor nẽ lo nẽ ferfer. \c 8 \s1 Awa Uur Bunem Mata Ibodõya \p \v 1 Anĩ nigin, idi Kristus Jesus bun dibodok anidi bun, mosor dinon nigin bou yũya taka gama to ibodok, \v 2 ere nigin, Kristus Jesus bunem, mata nẽ Awa Uur nẽ lo anim, mosor ado laa nẽ lo bun tamal yalelnan. \v 3 Mosor nẽ bouwa felu reya nigin, lo anim age fiya nigin kisi feleya sã anĩ Negur age fen, are ĩ yogon Naal, mosor tamo nẽ bouwa gen bun, mosor yaleleya nẽ sesewi fiya ibodõf nigin sur fiyen anĩ bunem, Negur ĩ, mosor, mosor tamo nẽ bouwa bun ibodok anĩ nẽ megeir yukesin, \v 4 are madur bagai wõ youf nigin lo irok anĩ, bouwa nẽ oroya tator ken, Awa Uur nẽ oroya bun tabodõdig ada bun, kisi falauf nigin, Negur ĩ age fen. \p \v 5 Idi bouwa nẽ oroya bun dibodõdig anidi, dogo neid kisi are, ereb mosor nẽ bouwa orof anĩ bun yenẽdig, anĩ ere, idi Awa Uur nẽ oroya bun dibodõdig anidi, dogo neid kisi are, ereb Awa Uur orof anĩ bun yenẽdig. \v 6 Kisi mosor nẽ bouwa bun yenẽdig, are laa nẽ, anĩ ere, kisi Awa Uur bun yenẽdig, are mata nẽ ado wau inosiya nẽ, \v 7 ere nigin, kisi mosor nẽ bouwa bun inodig, are Negur kiwai ifenẽdig, are Negur nẽ lo farumen to ibodõdig, ĩ age fiya nigineg kisi feleya sã. \v 8 Idi mosor nẽ bouwa bun dibodõdig anidi, Negur wau al fiya ifenẽya kisi feleya sã. \p \v 9 Anĩ ere, Negur nẽ Awa Uur ã namein ibodõf are, ã mosor nẽ bouwam to ulum iroukeneĩf, anĩ ere, ã Awa Uurem ulum iroukeneĩf. Anĩ ere, taka ĩ Kristus nẽ Awa Uur sãf are, ĩ Kristus nẽ sã. \v 10 Anĩ ere, Kristus ã namein ibodõf are, ãgenei bouweĩ mosor nigin laa foufeg, ãgenei uur madur bagai nigin mata ibodok. \v 11 Ĩ Jesus tamo gare den bun tamal, kel turĩ fiyen anĩ nẽ Awa Uur, ã namein ibodõf are, ĩ Kristus tamo gare den bun tamal, kel turĩ fiyen, yogon Awa Uur ã namein ibodok anĩ bunem, ãgenei bura leya nẽ bouweĩ matag ifeneĩf. \p \v 12 Anĩ nigin, turau tar, ada wareg ado, are ada mosor nẽ bouwa to dõ tafouf, bouwa nẽ oroya bun to tabodõf. \v 13 Ã bouwa nẽ oroya bun ubodõgouf are, ã gare gouf, anĩ ere, Awa Uur bunem ã bouwa nẽ tobonunã anĩ ukesigouf are, ã mata ubodõgouf, \v 14 ere nigin, idi Negur nẽ Awa Uurem uyu iroukenẽdif are, idi Negur nẽ gere tar. \v 15 Ã kumĩya nẽ ferfer ineneĩya nẽ uur to walegen, anĩ ere, ã Negur nẽ gere tar ineneĩya nẽ Awa Uur walegen. Anĩ nigin, ĩ bunem ada taweig fen, “Aba,\f + \fr 8:15 \ft Anĩ nẽ gariya, Aram od bun ‘Dei.’\f* Dei” taudig. \v 16 Awa Uur yogo, ada neda uur bun kurõ falaisi, ada Negur nẽ gere tar yedig. \v 17 Ada in gere tar ouf are, ada ereb el fiya biya Negur ifanadauf nigin promis od iron anĩ talouf. Ada Kristus geid weim yogon fula fiya medeĩyag talouf nigin ada momoi bagai ĩ geid weim yogon darau talouf are, ada Kristus geid weim ereb el fiya biya Negur ifanadauf nigin promis od iron anĩ talouf. \s1 Fula Fiya Medeĩya Dumen Nẽ \p \v 18 Aya kisi afef, fula fiya medeĩya ada bun yaorouf, are ada neda darau gama talef anĩ wal fiya bagai. \v 19 Ereb ereb ganan Negur inodin are, Negur yogo gere tar yaor fediyouf nigin, fatuk bagai tari difedig. \v 20 Ere nigin, ereb ereb ganan Negur inodin are, Negur uruwa idi yogon oroya dõ difouf nigin kisi fen anĩ idi to dõ difedig, are dogo neid oroya bunem sã, anĩ ere, ĩ agef inodin anĩ nẽ oroya bunem. Anĩ ere, waud iseya ado, \v 21 are ereb ereb ganan Negur inodin, idig dogo bura leya nẽ kafĩ fiya bun tamal yalelneĩd fen, Negur nẽ gere tar neid fula fiya medeĩya nẽ karika ibodõya bun gurif iroulediyouf. \p \v 22 Ada keleĩ, ereb ereb ganan Negur inodin, idi kesu gõ fiya nẽ darau bun gen, gariya bunem osi def disi, gama sain enei bun bagaig, age difef. \v 23 Anĩ dogol sã, anĩ ere, ada, Awa Uur, are dumen fula fiya medeĩya ada talouf nẽ faat uyulil yũya anĩ talen, ada dugeg, Negur ada bouwada kel geif fen, ada yogon gere tar bagai ya anĩ yaor fe kurõ falaisiyouf nigin, fatuk bagai tari tafe fen, namedan osi taudig. \v 24 Ada kel gei fadan sain bun, ada wauda iseya enei talen. Anĩ ere, wau iseya malam ileya are, wau iseya bagai sã. Aim anĩ, ereb ĩ mogo ilef nigin wau isauf? \v 25 Anĩ ere, ada ereb ada fau ileya sã nigin wauda isauf are, ada totol tano fen, tari tafouf. \p \v 26 Age fiya gen, Awa Uur ĩ neda felu reya bun isennadadig. Ada ereb nigin kosẽ tauf anĩ ada keleĩ sã, anĩ ere, Awa Uur yogo od faded fiya kisi feleya sã anĩ, osi ye fen, ada nigin kosẽ yedig. \v 27 Age fe di, Negur ada wauda fele fedig, ĩ Awa Uur nẽ kisi keleĩ, ere nigin, Awa Uur ĩ tamo kayau fateul nigin Negur nẽ oroya kilei kosẽ yedig. \s1 Ada Kusĩ Wal Difen Anidi Wal Fediya \p \v 28 Ada keleĩ, ereb ereb ganan bun, Negur yogo nigin waud laa fedig anidi neid biya fiya nigin Negur kabĩ yaledig, idi yogon oroya kilei iweignẽdin anidi. \v 29 Idi Negurem mogo kelein anidi, Negur idi yogo Naal gen wowã douf nigineg mogo igirnẽdin, are yogon Naal, tura tar musei atun, kesu matu wõ youf nigin age fen. \v 30 Agef fen, idi Negur igirnẽdin anidig, ĩ iweignẽdin, idi Negur iweignẽdin anidig, ĩ madur bagai fiyẽdin, idi Negur madur bagai fiyẽdin anidig, ĩ fula fiya medeĩya ifenẽdin. \p \v 31 Age fiyauf are, ada enei nigin ere tauf? Negur ĩ nedauf are, aim anĩ ada daũ fadaya kisi feleya? \v 32 Ĩ yogo Naal bagai nigin to katũ ye fen, ada ganan nigin yogo Naal itornen anĩ, naig fe di, ĩ yogo Naal ado ereb ereb gananeg, ege kilẽ to ifanadauf? \v 33 Aim anĩ, Negur igirnẽdin anidi kot bun inenẽdiyouf? Negur yogo idi madur bagai fiyẽdidig. \v 34 Aim anĩ, idi mosor dinon ye fen, idi bouweid bun od yũf? Kristus Jesus ĩ mogo laa fen, agef feneg, ĩ kel turĩ fe di, matan, ĩ Negur ima biyalẽ ibod ken, ada nigineg kosẽ yedig. \v 35 Aim anĩ, ada Kristus nẽ wau laa fiya bun tamal fara fadauf? Kafĩ fiya, morõ, darau, naũ, gemũ, waila be, dimigem age fouf de? \v 36 Are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, \q1 “Õ nigin amã naa tekelei adok laa gurug mafef; \q2 amã sipsip didenkesiya nigin age fiya gen dileman.”\f + \fr 8:36 \ft Sam 44:22\f* \m \v 37 Anĩ ere, enei ganan bun, ada, ĩ ada nigin wau laa fen bunem, ada kusĩ wal difen anidi wal fediya tabodok. \v 38 Aya momoi auf, laa, mata, engel, kaa sesen, ereb gama nẽ, ereb dumen nẽ, ereb megeir taka, \v 39 ilun, kuren bagai be, ereb ereb ganan inodin bun ereb takam, Negur nẽ wau laa fiya, neda Odug Kristus Jesus bun ibodok anĩ bun tamal, ada fara fadaya nigin kisi feleya sã. \c 9 \s1 Negur Yogo Bagai Igirin \p \v 1 Aya Kristus bun momoi orok, aya idegẽya sã, neu kisi es fiya wau bun ibodok, Awa Uur Fateul bunem, aya bun anĩ megeir fef, \v 2 are aya fatuk bagai wau gudũf fen, aya faimud wau bun morõ ado. \v 3 Ere nigin, aya, neu turau tar, neu ibor anidi nigin, aya yug isisna fen, Kristus bun tamal yalelnauf anĩg, aya orouf. \v 4 Idi Israel tamo kayau. Negur nẽ gere tar ya anĩ dogo neid, Negur nẽ fula fiya medeĩya anĩ, idi bun yaor fen, Negur ado bar itenẽya, lo yaleya, tempel bun Negur yana yaleseya ado, ereb Negur age afouf ye fen igirin, are dogo neid. \v 5 Tubuid tar Abraham, Isak, Jakop are dogo neid, idi neid ibor anĩ isi isi Kristus wõ yen, Kristus ĩ Negur, ganan ĩ farumen dibodok, faimud ĩ yana talesauf! Momoi. \p \v 6 Are Negur nẽ od irofosiya gen sã. Ere nigin, Israel ibor bun wõ den anĩ, ganan Israel sã. \v 7 Idi Abraham nẽ ibor nẽ tubu tar ba, anĩ ere, ganan Abraham nẽ gere tar bagai sã. Age fiya ban, “Isak bunem, ogon ibor tar douf.”\f + \fr 9:7 \ft Jenesis 21:12\f* \v 8 Are, tamo nẽ tobonunã nẽ naud bunem Abraham nẽ gere tar wowã den anidi ganan, Negur nẽ gere tar sã, anĩ ere, promis nẽ gere tar idi, Abraham nẽ ibor tar youf. \v 9 Negur nẽ promis od anĩ eig fiya, “Yogon sain bun bagai, aya kelauf, Sara kesu adouf.”\f + \fr 9:9 \ft Jenesis 18:10, 14\f* \p \v 10 Anĩ dogol sã, anĩ ere, Rebeka nẽ gere tar tama tekelei ado, are tubuda Isak. \v 11 Anĩ ere, kesu uru fau gõ fiya sã bun, ereb biya be sane be age fiya sã mog, Negur nẽ oroya anĩ, kabĩ bunem sã, iweignẽdif ĩ bunem, yogon igirĩya bun ifarauf nigin, \v 12 ĩ Rebeka irokenen, “Matu anĩ, ibuye nẽ aruna yaleyẽf.”\f + \fr 9:12 \ft Jenesis 25:23\f* \v 13 Are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, “Aya Jakop nigin wau laa fen, anĩ ere, Esau to oroun.”\f + \fr 9:13 \ft Malakai 1:2, 3\f* \p \v 14 Age fiyauf are, ada ere tauf? Negur madur sã de? Sã bagai! \v 15 Ere nigin, Negur Moses irokenen, \q1 “Aya aib nigin wau yuk anĩ bun, wau yũya afenẽf, \q2 aya aib nigin wau irok, ĩ nigin wau yenẽf.”\f + \fr 9:15 \ft Eksodas 33:19\f* \m \v 16 Anĩ nigin, are, tamo nẽ oroya be kabĩ totol yaleya bunem sã, Negur nẽ wau yũya bunem. \v 17 Negur nẽ Itotoya bun, Isip nẽ king Farao nigin eig ye irok, “Aya õ enei nigin bagai king anenon, are aya õ bun neu megeir yaor afe di, teneub ganan bun, neu yanau kurõ difalaisiyouf nigin age afen.”\f + \fr 9:17 \ft Eksodas 9:16\f* \v 18 Anĩ nigin, Negur aib ĩ wau yũya ifenẽya nigin orof bun, ĩ wau yũya ifenẽdig, agef fen, ĩ aib nẽ wau katĩ feleya nigin orof bun, ĩ katĩ feledig. \p \v 19 Ã takam aya irokanauf, “Age fiyauf are, ere nigin Negur fau ada bouwada bun od yuk? Aim anĩ yogon oroya katĩ felef?” \v 20 Anĩ ere, tamo õ ai anĩ Negur od solo urokenẽf? “Ereb kare fen anim ĩ kare fen anĩ, ‘Ere nigin eig wo unoyan?’ fiyẽf de?”\f + \fr 9:20 \ft Asaia 29:16; 45:9\f* \v 21 Mis inoya tamo ĩ mafer de tekelei anim, mis uru, taka kabĩ biya ifenẽya nẽ, taka kabĩ sane ifenẽya nẽ, yogon oroyam inoya kisi feleya sã de? \p \v 22 Negur ĩ yogon didi anĩ yaor fe di, yogon megeir anĩ tamo kayau keleĩ youf nigin wau iro ken, yogon didi idi bun ile, daũ feidlauf anidi nigin molol bunem loloum fedi di, sain meluk ibodon ouf are, ada ere tauf? \v 23 Negur ĩ idi fula fiya medeĩya dalouf nigin dodok fe fen, yogon wau yũya ifenẽdiyouf anidi bun, yogon fula fiya medeĩya barikã anĩ yaor fiya nigineg wau iron ouf are, ada ere tauf? \v 24 Ada buneg Negur iweignadan, Juda temeleid dogol sã, haiden buneg. \v 25 Are Hosia nẽ itotoya buneg Negur wogõ yef kilei, \q1 “Aya idi neu tamo kayau sã anidi, neu tamo kayau auf, \q2 age afe fen, aya neu oboiyou sã anĩ, neu oboiyou auf,”\f + \fr 9:25 \ft Hosia 2:23\f* \m \v 26 takag, \q1 “Negur ‘Ã neu tamo kayau sã’ yen nẽ modoũ anĩ bun, \q2 idi anĩ ‘Negur mata ibodõya nẽ gere tar’ youf.”\f + \fr 9:26 \ft Hosia 1:10\f* \p \v 27 Asaia Israel nigin iweig iron, \q1 “Israel tamo kayau maaĩ ubun mumul gen musei bagai, \q2 anĩ ere, musei sã dogol kel gei fediyouf. \q1 \v 28 Ere nigin, Odug ĩ teneub bun, \q2 yogon tamo kayau es fediyouf nẽ od ganan kaisã bagai dõf agef kisi falauf.”\f + \fr 9:28 \ft Asaia 10:22, 23\f* \p \v 29 Are Asaia mogo iron kilei, \q1 “Odug saa ilun nẽ kusĩ tamo guri feid uyu iroudig anĩ, \q2 neda ibor nẽ tubu tar tunĩ to itornẽdim are, \q1 ada Sodom gen wõ taum, \q2 ada Gomora gen tabodom.”\f + \fr 9:29 \ft Asaia 1:9\f* \s1 Israel Tamo Kayau Momoiya Sã \p \v 30 Anĩ nigin, ada ere tauf? Haiden idi madur bagai anĩ to dimiren anidi, momoiya bunem madur bagai anĩ dalen. \v 31 Anĩ ere, Israel idi madur bagai nẽ lo dõ difen, idi madur bagai anĩ yaleya sã. \v 32 Ere nigin yaleya sã? Idi Negur nigin momoiya bunem dõ fiya sã, anĩ ere, lo dõ fiya bunem, Negur mala bun madur bagai dalouf nigin age difen nigin. Idi ye tũ fiya nẽ meein anim yeid tũ fen. \v 33 Are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, \q1 “Lo weleg, aya Saion oun tamo yeid tũ fiya nigin meein taka, \q2 idi kubũ douf nigin sa tuwa taka anof, \q1 age afe di, taka ĩ, ĩ nigin momoi youf, ĩ mama to bagai yalouf.”\f + \fr 9:33 \ft Asaia 8:14; 28:16\f* \c 10 \p \v 1 Turau tar, aya Negur ĩ Israel kel gei fediyouf nigin wau iro ken, Negur bun kosẽ audig. \v 2 Aya idi nigin kurõ afeis eig auf, idi Negur nigin kisi totol dinodig, anĩ ere, idi neid kisi totol are keleĩ bunem sã. \v 3 Ere nigin, idi madur bagai Negur bunem isif anĩ to kelei ken, dogo neid madur bagai anĩ dalouf nigin dimiren, age dife fen, idi, Negur tamo kayau yogon mala bun madur bagai inenẽdiya nẽ naab anĩ ditoron. \v 4 Kristus ĩ, idi momoi def ganan madur bagai wowã douf nigin, lo nẽ idikeleya wõ yen. \p \v 5 Moses ĩ madur bagai lo ganan dõ fiya bunem isif nigin eig ye itoton, “Tamo ĩ lo enei dõ fef, ĩ anĩ bunem mata ibodõf.”\f + \fr 10:5 \ft Levitikas 18:5\f* \v 6 Anĩ ere, madur bagai momoiya bunem isif anĩ eig ye irok, “Õ waũ bun to eig wo urõf, ‘Aim anĩ saa ilun iselauf?’\f + \fr 10:6 \ft Diuteronomi 30:12\f* ” (are, Kristus irou isiyouf nigin) \v 7 “oo ‘Aim anĩ teneub kur bagai isilauf?’\f + \fr 10:7 \ft Diuteronomi 30:13\f* ” (are, tamo gare den bun tamal Kristus irou isauf nigin). \v 8 Anĩ ere, ĩ ere ye irok? “Od anĩ õ wagen ibodok, are ogon sigor bun, ogon waũ bun ibodok,”\f + \fr 10:8 \ft Diuteronomi 30:14\f* are momoiya nẽ od amã wogõ maudig anĩ. \v 9 Are õ ogon sigorom, “Jesus ĩ Odug,” wo fen, õ waũ bun, Negur ĩ Jesus tamo gare den bun tamal kel turĩ fiyen anĩ, momoi wouf are, õ kel yaleyõf. \v 10 Are, taka ĩ wau bun momoi ye di, Negur ĩ madur bagai yef, age fe di, taka ĩ sigorom momoi auf ye di, Negurem ĩ kel yalouf. \v 11 Are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, “Taka ĩ, ĩ nigin momoi youf, ĩ mama to bagai yalouf.”\f + \fr 10:11 \ft Asaia 28:16\f* \v 12 Juda ado haiden bun fire fire sã, Odug de tekelei anĩ ganan nẽ Odug, ĩ idi diweignek ganan bun el fiya fatuk bagai ifenẽdidig, \v 13 are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, “Idi Odug nẽ yana dale diweignek ganan, Negurem kel gei fediyouf.”\f + \fr 10:13 \ft Joel 2:32\f* \p \v 14 Age fiyauf are, naig fe di, idi ĩ nigin to momoi den ani diweignẽf? Naig de fen, idi to karĩ den anĩ nigin momoi douf? Taka nem to irokenẽdiyouf are, naig de fen, idi karĩ douf? \v 15 Idi to sur fediyouf are, idi naig de fen, od wogõ douf? Are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, “Idi biya od diroulef anidi, yeid gai meli bagai!”\f + \fr 10:15 \ft Asaia 52:7\f* \p \v 16 Anĩ ere, Israel tunĩ biya od anĩ to dalen. Idi age difen nigin, Asaia eig ye iron, “Odug, aim anĩ nemã od nigin momoi yen?”\f + \fr 10:16 \ft Asaia 53:1\f* \v 17 Anĩ nigin, momoiya anĩ biya od karĩya bunem isidig, biya od karĩya are Kristus nẽ od bunem isidig. \v 18 Anĩ ere, aya to afef; Idi to karĩ dedig de? Momoi, idi karĩ den, are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, \q1 “Neu arũ tamo neid aiteid, teneub ganan bun iyokelen, \q2 dogo neid od teneub idikeleya bun ilen.”\f + \fr 10:18 \ft Sam 19:4\f* \m \v 19 Baban aya to afef: Israel idi to kelein de? Uruwa bun, Negur Moses bunem iron, \q1 “Aya tamo kayau yeneid sã idi bun age afe di, idi nigin ã kiyeĩ unogouf. \q2 Aya tamo kayau keleĩ sã idi bun age afe di, idi nigin ã nameĩ saneuf.”\f + \fr 10:19 \ft Diuteronomi 32:21\f* \m \v 20 Takag, Asaia kukĩya sã eig ye iron, \q1 “Idi aya to dimirnan, aya dileyauf. \q2 Idi aya nigin to fiya san anidi bun, aya yug yaor afouf.”\f + \fr 10:20 \ft Asaia 65:1\f* \m \v 21 Anĩ ere, Israel nigin ĩ eig ye iron, \q1 “Naa tekelei adok, aya tamo kayau dõ fiya sã, fe temeleid bun \q2 imau dõ au fen, tari afedif abodon.”\f + \fr 10:21 \ft Asaia 65:2\f* \c 11 \s1 Israel Idi Atun Musei Sã Dogol \p \v 1 Age fiyauf are, aya to afef: Negur ĩ yogon tamo kayau aulel fedin de? Sã bagai! Aya yug Israel temelou, Abraham nẽ ibor, Benjamin nẽ gĩ bun temelou. \v 2 Negur ĩ, yogon tamo kayau, ĩ mogo gariya bunem kelei ken igirnẽdin anidi to aulel fedin. Ereb Negur nẽ Itotoya bun Eliya nigin irok, are ĩ Negur ado, Israel idi nigin bou yũya od wogõ den anĩ, ã to keleĩ de? \v 3 “Odug, idi mogo ogon profet didenkeis fen, ogon alta narĩ difedin. Aya mugu dogol ditorna fen, idi aya dinakesiyouf nigin age difef.”\f + \fr 11:3 \ft 1 King 19:10, 14\f* \v 4 Age ye di, Negur ere od solof irokenen? “Aya, aya yug nigin sewen tausen tamo idi idegẽya waitou Bal bun to iboreid bobou difen anidi, foi afen.”\f + \fr 11:4 \ft 1 King 19:18\f* \v 5 Age fiya gen, sain enei buneg, Negur wau ifenẽya bunem musei sã igirnẽdin anidi fau dibodok. \v 6 Igirĩya anĩ, Negur nẽ wau ifenẽya bunem isin, are tamo nẽ kabĩ bunem sã. Igirĩya anĩ tamo nẽ kabĩ bunem isin ouf are, Negur nẽ wau ifenẽya anĩ, wau ifenẽya sa ken, mala ifenẽya yenem. \p \v 7 Anĩ nigin, ada ere tauf? Ereb Israel idi kabĩ totol dale fen, dimiren anĩ, idi to dalen, anĩ ere, Israel tunĩ musei sã Negur igirnẽdin anidim dogol dalen. Israel tunĩ ganan Negur waud ifofakelen. \v 8 Are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, \q1 “Negur, idi kisi kurã fiya sã nẽ uur, \q2 meleid to dilouf nẽ ado, \q2 wedereid to karĩ douf nẽ anĩ ifenẽdin, \q1 anĩ bunem isi gama naa enei bun.”\f + \fr 11:8 \ft Diuteronomi 29:4; Asaia 29:10\f* \m \v 9 Takag, Dawid eig ye iron, \q1 “Neu kiwai tar, idi neid sifa nẽ tebol bun, saaf dokon waud kulĩ yen sain bun, \q2 idi suk bun gei difediyouf, idi kor bun gei difediyouf, idi neid el fiyam, dogo yeid tũ difouf nigin ado, mala solo fiya nẽ darau, idi bun wõ youf nigin aya orouf. \q1 \v 10 Dogo neid meleid gugum kele fen, to dilouf, dogo neid bagiyeid gai gai nigin fe fesilauf anĩ orouf.”\f + \fr 11:10 \ft Sam 69:22, 23\f* \s1 Aa Taka Nẽ Were Aa Taka Bun Inoya \p \v 11 Age fiyauf are, aya to afef: Idi yeid tũ fe di, kubũ de fen, baban fãya kisi feleya sã de? Sã bagai! Anĩ fotokar, idi neid mosor nigin, kel gei fiya are haiden bun isin, are Israel idi kiyeĩ dinouf nigin age fen. \v 12 Anĩ ere, idi neid mosor nigin tenebur tamo kayau bun el fiya kisi feleya bagai wõ ye fen, idi neid kũ fenẽya nigin haiden bun el fiya kisi feleya bagai wõ youf are, idi neid gire fiya anim naig fiya el fiya kisi feleya bagai irousiyouf! \p \v 13 Aya ã haiden bun wogõ auf. Aya haiden bun aposel nigin, aya neu kabĩ nigin fatuk bagai yanau alesef, \v 14 are aya neu Israel tamo kayau turĩ afeid, idi kiyeĩ dinouf bun, idi tunĩ kel gei afouf nigin age afef. \v 15 Negur idi aulel fedin bunem, tenebur tamo kayau idi Negur geid komo fiya dalen ouf are, sain Negur idi yalediyouf bun, ere anĩ wõ youf? Are idi tamo kayau ganan gare den bun tamal mata kel fã den gen ouf. \v 16 Wit uyulil faat yun anĩ bunem sesewi fiya nẽ bret dinof, anĩ nẽ masak fateul ouf are, bret gananeg fateul. Warumutei anĩ fateul ouf are, were gananeg fateul. \p \v 17 Were tunĩ kokour fele fen, õ oliv aa kuĩ nẽ were, oliv aa bun bagu yõ di, oliv aa nẽ warumutei bun saaf tekelei waledig, \v 18 anĩ nigin, Israel idi bun, õ haiden yanã to wales. Õ yanã walesauf are, enei kisi wo: Õ warumutei to usennek, anĩ ere, warumutei anĩ õ isennok. \v 19 Anĩ ere, õ eig wo urõf, “Aya aa anĩ bun bagu fiyauf nigin were kokour feledin.” \v 20 Are momoi. Ani ere, idi momoiya sã nigin kokour feledin, age fe di, õ momoiya bunem ufaref. Õ yanã to wales, anĩ ere, õ kumĩ wouf. \v 21 Ere nigin, Negur ĩ Israel idi oliv aa nẽ were bagai yalelnẽdiyouf nigin to katũ yen ouf are, ĩ õ nigineg to katũ youf. \p \v 22 Anĩ nigin, Negur nẽ molol ado wau itenẽya nigin kisi gouf, ĩ idi kubũ den anidi bun wau itenen, anĩ ere, ã in molol bun toku ubodõgouf are, ĩ ã bun molol ibodõf. Anĩ ere, ã in molol bun to ubodõgouf are, ãg kokour yeikalauf. \v 23 Israel idi momoiya sã bun toku to dibodõf are, idi baban aa oliv bun bagu fediyouf, ere nigin, Negur ĩ baban idi bagu fediya nigin kisi feleya. \v 24 Õ ogon gariya oliv aa kuĩ bagai bun tamal kokour fele fen, ogon gariya sã oliv aa bagai kulatun fedig anĩ bun bagu yon ouf are, oliv aa bagai nẽ were eneidi, naig fiya karika bagai dogo neid oliv aa bagai bun bagu fediyouf! \s1 Israel Ganan Kel Gei Fediyouf \p \v 25 Turau tar, aya waa enei ã to keleĩ youf nigin to orouf, are ã aug nigin keleĩ biya ado to gouf nigin age afef. Waa are, Negurem Israel tunĩ waud ifofakelen, anĩ bunem idi dibodok disi mog, haiden idi Negurem igirnẽdin anidi ganan Negur wagen disiyouf sain anĩ bun. \v 26 Age dife di, Israel ganan kel gei fediyouf, are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, \q1 “Kel yaleya tamo Saion bun tamal isiyouf, \q2 ĩ Jakop bun tamal Negur nẽ od dõ fiya sã nẽ tobonunã anĩ yalelauf. \q1 \v 27 Aya, idi geid bar itenẽya nẽ enei atenẽf, \q2 anĩ bunem aya dogo neid mosor alelauf.”\f + \fr 11:27 \ft Asaia 59:20, 21; 27:9; Jeremaia 31:33, 34\f* \p \v 28 Biya od nigin, idi ã nigin kiwai, anĩ ere, Negur nẽ igirĩya nigin, idi tubuid tar nigin, Negur idi nigin wau laa fedig, \v 29 ere nigin, Negur nẽ ege luwa ado yogon igirĩya anĩ falei fiya kisi feleya sã. \v 30 Ã uruwa bun Negur dõ fiya sã, anĩ ere, ã gama, Israel Negur dõ fiya sã nigin, Negur nẽ wau yũya walegen. \v 31 Age fiya gen, idig gama Negur dõ fiya sã, are Negur nẽ wau yũya ã ifenein anĩ bunem, idig gama Negur nẽ wau yũya dalouf nigin age fen. \v 32 Age fiya nigin, Negur ĩ tamo ganan, dõ fiya sã nẽ kafĩ fiya bun inenẽdin, are ĩ idi ganan wau yũya ifenẽdiyouf nigin age fen. \s1 Negur Yana Yaleseya Nẽ Od \q1 \v 33 O Negur nẽ kisi biya ado keleĩ biya, are kisi feleya bagai ilon bagai isilef. \q2 Yogon es fiya anĩ imir ken, keleĩya kisi feleya sã, \q2 yogon delẽ iyõdig anĩ dir feleya kisi feleya sã. \q1 \v 34 Are Negur nẽ Itotoya eig ye irok, “Aim anĩ Odug nẽ kisi kelein? \q2 Aim anĩ ĩ ulum iroukenen?”\f + \fr 11:34 \ft Asaia 40:13\f* \q1 \v 35 “Aim anĩ Negur ifenen nigin \q2 Negur ĩ aba kel ifenẽf?”\f + \fr 11:35 \ft Job 41:11\f* \q1 \v 36 Ada keleĩ, od enei are momoi, ere nigin, ereb ereb ganan ĩ bun tamal isif, ereb ereb ganan ĩ bunem ibodok, ereb ereb ganan ĩ bun ilef. \q2 Ĩ bun fula fiya medeĩya faimud ibodõf! Momoi. \c 12 \s1 Mata Ibodõya Nẽ Sesewi Fiya \p \v 1 Anĩ nigin, turau tar, aya, ã, Negur nẽ wau yũya ada ifanadan bunem totol bagai arokeneik, ãgenei bouweĩ, mata ibodõya nẽ sesewi fiya, fateul ado Negur wau kulĩya nẽ anĩ gen Negur wenẽgouf. Enei anĩ, ãgenei uurem Negur yana yaleseya. \v 2 Tenebur enei nẽ oroya baban to dõg, anĩ ere, Negur ãgenei kisi falei fe mata inoyeĩ di, ãgenei kisi mata anĩ dõ gouf, anĩ bunem, ã Negur nẽ oroya, are yogon biya nẽ, kulĩya nẽ ado, kisi feleya nẽ oroya anĩ keleĩ youf. \p \v 3 Negur nẽ wau ifenẽya bunem, aposel kabĩ yaleya nẽ yana aya ifanan nigin, aya ã ganan arokeneik: Taka ĩ yogo nigin kisi fouf anĩ to wal fe fen, kisi fouf, anĩ ere, momoiya Negur ifenen anĩ kilei, es fiya biya bun yogo nigin kisi fouf. \v 4 Ada bouwada tekelei bun fara fiya musei ado, anĩ ere, fara fiya ganan bun kabĩ tekelei sã, \v 5 age fiya gen, ada fara fiya musei, anĩ ere, Kristus bun, bouwada tekelei, fara fiya mugu mugu tunĩ ganan geid bagu fedif. \v 6 Negur wau ifenẽya ada ifanadan kilei, ada Negur nẽ igirĩya ege luwa fire fire ado. Tamo ĩ profet od wogõya nẽ igirĩya ege luwa adouf, utornẽg len, ĩ yogon momoiya kilei wogõ youf. \v 7 Ĩ aruna yaleya nẽ igirĩya ege luwa adouf, utornẽg len, ĩ aruna yalouf. Ĩ ifelnẽya nẽ igirĩya ege luwa adouf, utornẽg len, ĩ ifelnẽya kabĩ yalouf. \v 8 Ĩ wau yaleseya nẽ igirĩya ege luwa adouf, utornẽg len, ĩ taka nẽ wau yalesauf. Ĩ tunĩ lau fiya isennẽya nẽ igirĩya ege luwa adouf, utornẽg len, ĩ wau sã ifenẽdiyouf. Ĩ uyu irouya nẽ igirĩya ege luwa adouf, utornẽg len, ĩ fõ fiya sã uyu irouya kabĩ yalouf. Ĩ wau yũya ifelnẽya nẽ igirĩya ege luwa adouf, utornẽg len, ĩ wau kulĩya ado age fouf. \s1 Wau Laa Fiya \p \v 9 Wau laa fiya are mala yaleya sã. Ereb sane anĩ seseg fen, ereb biya anĩ kafĩ weleg. \v 10 Ã abob bun tureĩ tar bagai nigin gen, wauĩ laa fiya bun wauĩ wenẽgouf. Ã atun abob yana ketem ilun walesagauf. \v 11 Ã to fõ yei ken, kabĩ totol waleg. Ãgenei uur nẽ totol bunem, Odug aruna walogouf. \v 12 Wau iseya bun wauĩ kulĩ youf, morõ bun megeir ufaragauf, toku kosẽ gouf. \v 13 Negur nẽ tamo kayau lau difef anidi wenẽdigouf. Tamo urug waledigouf. \p \v 14 Idi ã darau difeneik anidi el fiya wenẽdigouf, el fiya wenẽdig fen, to usisnẽdigouf. \v 15 Idi waud kulĩ yef geid kulĩ gouf, idi inã dalef geid inã walogouf. \v 16 Ã abob nigin wauĩ tekelei yenẽf. Ã yeneĩ to walesagauf, anĩ ere, ã tenebur difaref geid nigal yũya nigin ago gouf. Ã aug nigin keleĩ biya ado to gouf. \p \v 17 Ã aib taka sane age yeik anĩ, aba sane to wiyẽgouf. Tamo ganan meleid bun ereb madur age fiya nigin karĩ walagauf. \v 18 Ã kisi feleyauf are, ganan geid wau inosiya bun ubodõgouf. \v 19 Neu oboiyou tar, ã aug mala solo to wenẽdigouf, anĩ ere, Negur nẽ didi nigin modoũ unogouf, ere nigin, Negur nẽ Itotoya bun eig ya ibodok, “Odug irok, mala solo ifenẽya are neu. Ayam mala solo afenẽf.”\f + \fr 12:19 \ft Diuteronomi 32:35\f* \v 20 Age fiya ban, Negur nẽ Itotoya bun eig ya ibodok, \q1 “Ogon kiwai naũ fouf are, saaf wenẽ yãf, \q2 ĩ naan ail fouf are, naan wenẽ yãf. \q1 Anĩ agouf bun, ĩ yogon ereb sane age fen nigin mama sane falauf.”\f + \fr 12:20 \ft Proveb 25:21, 22\f* \m \v 21 Ã sane anim to wal yeĩf, anĩ ere, ãgem biya bunem sane anĩ wal gouf. \c 13 \s1 Gawaman Farumen Ibodõya \p \v 1 Tamo kayau ganan gawaman farumedin dibodõf, ere nigin, gawaman Negurem to inodin anĩ taka to ibodok. Gawaman gama dibodok are Negur yogo inodin. \v 2 Anĩ nigin, taka ĩ gawaman kiwai ifenek, ĩ ereb Negurem inon anĩ kiwai ifenek. Idi anĩ age difef, idi es fiya dogo bouweid bun dinouf. \v 3 Ere nigin, uyu irouya tamo, idi biya age difef anidi kumĩ to difiyẽdidig, anĩ ere, idi sane age difef anidi kumĩ difiyẽdidig. Uyu irouya ĩ õ to kumĩ ifonõf anĩ, õ oroyok de? Agouf are, ereb tobonunã biya anĩ ago wo di, ĩ õ yanã yalesauf. \v 4 Ere nigin, ĩ ogon biya fiya nigin Negur nẽ kabĩ tamo inenen. Anĩ ere, sane ago wouf, õ kumĩ wouf, ere nigin, ĩ dimig ege to irouf. Ĩ Negur nẽ kabĩ tamo, ĩ mala ifenẽya tamo, idi sane age difef anidi bun Negur nẽ didi irou isif. \v 5 Anĩ nigin, ã gawaman farumen bagai ubodõgouf, are darau kumĩya bunem dogol sã, Negur mala bun ada biya be sane es fiya nẽ kisi nigineg ago gouf. \v 6 Anĩ nigin, ã takiseg unogedig, ere nigin, gawaman nẽ kabĩ tamo are Negur nẽ kabĩ tamo, idi dogo neid sain ganan gawaman kabĩ nigin difenẽdig. \v 7 Ã ereb ganan ifenẽya nigin yenek are wenẽgouf, ã takis ifenẽya nigin ouf, takis unogouf, ã safina yaleya nẽ takis ifenẽya nigin ouf, safina yaleya nẽ takis unogouf, ã anini fiyẽya nigin ouf, anini wiyẽgouf, ã seli yabiya nigin ouf, seli wabigouf. \s1 Abob Nigin Wauĩ Laaf, Naa Mogo Dodolef \p \v 8 Wareg taka to utorõge di, ibodõf, abob nigin wauĩ laa fiya nẽ wareg dogol ã atun ibodõf, ere nigin, taka ĩ ne tã nigin wau laa fef, ĩ lo dõf kisi felef. \v 9 Ĩtãfiya eig ye irok, “Seseirã to uno,” “Tamo to ukeis,” “Bẽ to ule,” “Taka nẽ safina to malã ile orouf,”\f + \fr 13:9 \ft Eksodas 20:13-15, 17; Diuteronomi 5:17-19, 21\f* ĩtãfiya eneidi ado ereb lo tunĩ ifaredif are, ĩtãfiya tekelei eneim ganan irouf, “Õ ogo nigin waũ laa fef gen, nẽ tã nigin ago waũ laa fouf.”\f + \fr 13:9 \ft Levitikas 19:18\f* \v 10 Wau laa fiya anim, ne tã bun sane to age fedig. Anĩ nigin, wau laa fiya are lo dõf kisi felef. \p \v 11 Anĩ nigin, sain enei nigin wedereĩ fokõf fen, enei ago gouf. Ã mulaĩ itorõya nẽ sain mogo isif, ere nigin, ada uruwa bun momoi taun bunem isi, gama ada neda kel gei fadaya nẽ sain anĩ melsak. \v 12 Bõ are mogo sa kalau fenẽ, naa mogo wõ you fenẽ. Anĩ nigin, ada gugum nẽ tobonunã tator, yerin gadi tafel fen, lalan nẽ tobonunã biya anĩ dõ tafouf. Age tafe fen, ada, kusĩ nigin kusĩ nẽ naki totol difonũdig gen, tobonunã biya anĩ, ada bun ibodõf nigin age tafouf. \v 13 Tamo kayau we feleyan lo difeid le di, tobonunã biya age difedig gen, ada tobonunã biya dõ tafouf, bilãya ado naan yõya bun sã, noli tobonunã ado bouwa nẽ oroya nigin totol sane wau fãya bun sã, kusĩ ado kiyeĩ buneg sã. \v 14 Anĩ ere, Odug Jesus Kristus anĩ waleg, aug bun ufonũgouf, agog fen, bouwa nẽ oroya dõ fiya nẽ kisi anĩ bun to ufaragauf. \c 14 \s1 Momoiya Felu Reya Ado Momoiya Totol \p \v 1 Taka ĩ momoiya felu ref are waleg fen, yogon keleĩ ã geid tekelei sã nigin to monẽ wiyẽgouf. \v 2 Tamo taka in momoiya anim irõ di, ĩ ereb ereb ganan yõya nigin age fedig, anĩ ere, tamo taka in momoiya felu reya, ĩ sako dogol yõdig. \v 3 Tamo ereb ereb ganan yõdig anim, ne tã sako dogol yõdig to kono fiyẽf, age fe di, tamo ereb ereb ganan to yõdig anim, tamo ereb ereb ganan yõdig bou bun od to yũf, ere nigin, Negur ĩ yalen. \v 4 Õ ai anĩ taka nẽ kabĩ tamo es wof? Ĩ kubũ be youf, ifar bẽf, are yogon Odug bun ibodok. Anĩ nigin, ĩ ifarauf, ere nigin, Odug ĩ yogo, ĩ ifareya nigin age fiya kisi feleya. \p \v 5 Tamo taka ĩ, naa taka anĩ naa ganan wal fiya gen iledig. Tamo taka naa ganan are de kilei kilei iledig. Idi mugu mugu dogo neid kisi bun anĩ nigin waud ditenẽf. \v 6 Taka ĩ naa taka anĩ odug gen ilef, Odug nigin ye fen, ĩ age fef. Age fiya gen, taka ĩ yaro muda yoko, Odug nigin ye fen, yoko, ere nigin, ĩ Negur de fiyek. Taka ĩ ereb ereb tunĩ yõya nigin itorok, ĩ Odug nigin ye fen, agef fen, Negur de fiyek. \v 7 Ere nigin, ada takam yogo nigin mata to ibodok, ada takam yogo nigin to laa fef. \v 8 Ada mata tabodok are, ada Odug nigin mata tabodok. Ada gare tauf are, ada Odug nigin gare tauf. Anĩ nigin, ada mata tabodok be, gare taufeg, ada Odug nẽ. \p \v 9 Gariya enei nigin, Kristus laaf fen, mata kel fã yen, are ĩ tamo gare den ado tamo mata dibodok neid Odug ibodõf nigin age fen. \v 10 Age fiyauf are, õ ere nigin ogon turã es wiyek? Õ ere nigin ogon turã kono wiyek? Ada ganan Negur nẽ es fiya nẽ sia wagen tafarauf. \v 11 Age fiya nigin, Negur nẽ Itotoya eig ya ibodok, \q1 “Odug irok, aya momoi bagai mata abodok nigin, \q1 iboreid ganan aya bun bobou difouf, \q2 baleid ganan kurõ difeis, Negur yana dalesauf.”\f + \fr 14:11 \ft Asaia 45:23\f* \m \v 12 Age fiya nigin, ada mugu mugu, ada dug nigin Negur kurõ tafeis tarokenẽf. \p \v 13 Anĩ nigin, ada abob es fiyẽya tatorõf. Anĩ ban, ã tureĩ nẽ naab bun ereb naabura gudũf kenẽya nẽ taka be, ye tũf kenẽya nẽ taka to unogouf nigin lo walagauf. \v 14 Odug Jesus kisi fokõ fel kana di, aya momoi bagai kisi afef, are saaf, Negur mala bun amuyẽ ado taka to ibodok. Anĩ ere, taka ĩ saaf taka amuyẽ ado youf are, ĩ yogo bun saaf anĩ amuyẽ ado. \v 15 Ereb õ woko anĩ bunem ogon turã ĩ wau morõ wenẽf are, õ waũ laa fiya bunem to agof. Ereb õ woko anĩ bunem, turã Kristus ĩ nigin laa fen anĩ to daũ wiyẽ. \v 16 Anĩ nigin, ereb ã biya gef anĩ, tamo kayau idi to sane douf nigin ago gouf. \v 17 Ere nigin, Negur nẽ tano are, saaf yõya ado naan yõya nẽ sã, anĩ ere, Awa Uur Fateul bun madur bagai, wau inosiya ado, kulĩya nẽ. \v 18 Taka ĩ naab enei bunem Kristus aruna yalef, ĩ Negur wau kulĩya ifenẽ di, tamo dile fen, biya douf. \p \v 19 Anĩ nigin, ada ereb maror inoya nigin ado abob yalesnẽya nigin, kabĩ totol talouf. \v 20 Saaf bunem Negur nẽ kabĩ to daũ gouf. Saaf ganan amuyẽ sã, anĩ ere, tamo ĩ saaf yõya bunem, ne tã, Negur nigin momoiya nẽ naab dõf mog ye isog yale di, kubũ youf, are sane. \v 21 Õ, nẽ turã kubũya nigin yaro to wãf be, aai to wãf be, ereb takag to agouf, are biyauf. \p \v 22 Anĩ nigin, ereb ereb enei bun ogon momoiya naig be fe yenẽf, are õ ogo ado Negur bun dogol ibodõf. Tamo ĩ, ereb ĩ momoi bagai kisi fen biya yef anĩ, age fef bun, ĩ yogo bou bun od to yuk are, Negur ĩ el fiyek. \v 23 Anĩ ere, tamo ĩ kisi toguf fen, saaf yoko, ĩ yogo bou bun od yuk, ere nigin, yogon saaf yõya are momoiya bunem sã. Ereb ereb ganan momoiya bunem isiya sã, are mosor. \c 15 \p \v 1 Ada momoiya totol ado, idi momoiya totol sã neid morõ faali tafouf. Ada dug wauda al fouf nigin to age tafouf. \v 2 Ada mugu mugu, neda tã tar, idi neid biya fiya nigin ado idi yalesnẽdiyouf nigin, wau al fiya tafenẽdiyouf. \v 3 Ere nigin, Kristus ĩ yogog yogo wau al fouf nigin to age fen, are Negur nẽ Itotoya eig ye irok kilei, “Idi õ kono diyon anidi neid kono fiya, aya bun isin.”\f + \fr 15:3 \ft Sam 69:9\f* \v 4 Ereb ereb ganan kulu ditoton are, ada ifelnadauf nigin ditoton, are morõ bun feseya sã ifareya bunem ado wau yaleseya Negur nẽ Itotoya ani ifanadaf anĩ bunem, ada wauda iseya adouf nigin age difen. \p \v 5 Negur, morõ bun feseya sã ifareya ado wau yaleseya ifeneĩdig ĩ, ã Kristus Jesus dõg mog, ã atun wau tekelei nẽ uur ifeneĩf nigin aya orouf, \v 6 anĩ bun, wauĩ tekelei ado sigoreĩ tekelei bunem, ã Negur, neda Odug Jesus Kristus nẽ Tama fula fiya medeĩya wenẽgouf. \p \v 7 Anĩ nigin, Negur yana fula fiya medeĩya bun iselauf nigin, Kristus ã yaleyein gen, ãg abob walogouf. \v 8 Aya ã arokeneik, Kristus ĩ, Juda neid kabĩ tamo wõ yen, are Negur tubuda tar bun age afouf yen anĩ kilei bagai, Negur age fouf anĩ, megeir fe ifelnẽdiyouf nigin ado, \v 9 haiden idi Negur nẽ wau yũya nigin, Negur fula fiya medeĩya difenẽf nigin age fen, are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, \q1 “Anĩ nigin, aya haiden atun õ yanã alesauf, \q2 aya õ yanã bun seg alouf.”\f + \fr 15:9 \ft 2 Samuel 22:50; Sam 18:49\f* \m \v 10 Baban ĩ irok, \q1 “O haiden ã, in tamo kayau geid wauĩ kulĩ ye.”\f + \fr 15:10 \ft Diuteronomi 32:43\f* \m \v 11 Baban, \q1 “Haiden ã ganan, Odug yana waleseg! \q2 Tamo kayau ã ganan, ĩ yana waleseg fen, seg waleg!”\f + \fr 15:11 \ft Sam 117:1\f* \m \v 12 Baban, Asaia iron, \q1 “Jesi nẽ warumutei bun bali mata fokũ youf, \q2 ĩ wõ ye fen, teneub ganan nẽ mudur ibodõf, \q1 haiden idi ĩ nigin waud isauf.”\f + \fr 15:12 \ft Asaia 11:10\f* \p \v 13 Wau iseya nẽ Negur, ã Negur momoi wiyẽg mog, wau kulĩya ado wau inosiya ganan, ã namein fi fele di, ise isokosauf, anĩ bunem, ã bun Awa Uur Fateul nẽ megeir bunem wauĩ iseya gogũ fouf nigin aya orouf. \s1 Pol, Haiden Atun Kabĩ Tamon \p \v 14 Neu turau tar, aya yug momoi auf, ã aug tobonunã biya barikã, keleĩ barika ken, abob ifelnẽya nigin kisi feleya bagai. \v 15 Anĩ ere, wau ifenẽya Negur aya ifanan anĩ nigin, aya ã gariya tunĩ baban wedereĩ fokõ youf nigin totol ado atotkenein, \v 16 wau ifenẽya anĩ bunem, aya haiden bun Kristus Jesus nẽ kabĩ tamo wõ au fen, pris gen Negur nẽ biya od wogõ auf, are haiden idi, Negur mala bun sesewi fiya biya, Awa Uur Fateulem fateuledin, wowã douf nigin age afef. \p \v 17 Anĩ nigin, aya Kristus Jesus bun, neu kabĩ Negur bun aledig nigin yanau alesef. \v 18 Aya ereb taka to wogõ au fen, ereb Kristus aya bunem age fen anĩ dogol wogõ auf, are aya ereb aya wogõ aun ado ereb aya age afen bunem, haiden idi uyu arou di, idi Negur sigor dõ difef anĩ, wogõ auf, \v 19 are aya Awa Uur nẽ megeir bunem, uris ado memelik nẽ megeir bun age afen. Anĩ nigin, aya Jerusalem anenem gariya ano fen, tokõ afel, Ilirikum provins ayo kele fen, Kristus nẽ biya od kisi feleya bagai yaor afen. \v 20 Aya, idi Kristus keleĩ sã anidi bun, an biya od wogõ auf nigin, faimud kisi totol aledig, are aya takam gariya inon anĩ bun, kabĩ to alouf nigin age afedig. \v 21 Are Negur nẽ Itotoya bun ibodok kilei, \q1 “Idi ĩ nigin to karĩ den are dilouf, \q2 agef fen, idi to karĩ den are keleĩ youf.”\f + \fr 15:21 \ft Asaia 52:15\f* \m \v 22 Aya biya od modoũ age fediyan wogõya nigin sain musei aledig anim, aya ã gein isiya nigin sain musei naaburau gudũ fedig. \s1 Pol Rom Taun Ki Ileya Nigin Kisi Fen \p \v 23 Anĩ ere, gama aya kabĩ yaleya nigin, akor enei bun modoũ taka sa ken, aya yar musei ã gein isiya nigin kisi totol aledig nigin, \v 24 aya Spein alauf bun asi fen, ailiyeĩf nigin kisi afen. Aya ileya bunem ki ayei ken, aya ã geid sain naal uyu kũ ta tabod ken, ã neu delẽ nigin usennagauf nigin wau isef. \v 25 Anĩ ere, gama aya Negur nẽ tamo kayau aruneid yaleya nigin Jerusalem elef. \v 26 Ere nigin, Masedonia provins nẽ sios ado Akaia provins nẽ sios idi, Jerusalem oun Negur nẽ tamo kayau atun maleg anidi isennẽdiya nigin waud al fen. \v 27 Idi age fiya nigin waud al fen, momoi bagai idi, Juda idi bun wareg ado. Ere nigin, haiden idi, Juda idi neid uur nẽ el fiya dalen nigin, haiden idi Juda idi bun safina nẽ el fiya bunem wareg dũf. \v 28 Anĩ nigin, aya kabĩ enei bure afel fen, idi isennẽya enei dalen anĩ ail fen, Spein ileya nigin asi fen, ki ayeĩf. \v 29 Aya keleĩ, sain aya ã gein asiyouf bun, aya Kristus nẽ el fiya barikã ado asiyouf. \p \v 30 Turau tar, neda Odug Jesus Kristus bunem ado Awa Uur nẽ wau laa fiya bunem, aya ã totol bagai arokeneik, ã, neu kabĩ nẽ morõ bun, aya nigin Negur kosẽ wiyẽgouf bunem usennagauf. \v 31 Aya Judia teneub bun momoiya sã imedin tamal yalelna di, neu kabĩ Jerusalem oun Negur nẽ tamo kayau an anidim dirouwauf nigin kosẽ gouf, \v 32 ago ge di, aya Negur nẽ oroya bunem kulĩya ado ã gein asi fen, aya ã geid si tano fen, megeir alouf. \v 33 Wau inosiya nẽ Negur ã ganan bun ibodõf. Momoi. \c 16 \s1 Pol Nẽ Aanya \p \v 1 Aya nemã mainamã Foibe, Senkria taun nẽ sios neid kabĩ kayau biya ya anĩ, ã keleĩ youf nigin arokeneik. \v 2 Ã Negur nẽ tamo kayau ago wiyẽdigedig gen, ĩ Odug bun waleg fen, ĩ ã bun ereb lau fef anĩ usennẽgouf, ere nigin, ĩ tamo kayau musei isenneĩd fen, ayag isennan. \li1 \v 3 Kristus Jesus bun, neu kabĩ turau tar, Prisila Akwila ado, neu aanya wenẽdigouf. \v 4 Idi aya nigin laa uyu ditoron. Aya dogol sã, haiden neid sios gananeg idi de difiyẽdif. \li1 \v 5 Sios idi neid fõ bun guru difedig anidig, neu aanya wenẽdigouf. \li1 Neu oboiyou Epenetus, Asia provins bun Kristus nigin ĩ ketem momoiya tamo wõ yen anĩ, neu aanya wenẽgouf. \li1 \v 6 Maria ã nigin kabĩ totol yalen anĩ, neu aanya wenẽgouf. \li1 \v 7 Neu sirag tar, Andronikus ado Junia\f + \fr 16:7 \ft Yana enĩ kayau nẽ yana. Itotoya tunĩ dum ditoton, are Junias den. Junias are tamo nẽ yana.\f* idi aya geid kalabus bun mabodon anidi, neu aanya wenẽdigouf. Aposel atun idi ilun bagai difaref, aya momoiya sã mog, idi ketem Kristus nigin momoi den. \li1 \v 8 Ampliatus, Odug bun neu oboiyou, neu aanya wenẽgouf. \li1 \v 9 Urbanus, Kristus bun neda kabĩ turada ado, neu oboiyou Stakis, neu aanya wenẽdigouf. \li1 \v 10 Apeles ĩ nigin Kristus bun, tamo kayau biya difiyẽdig anĩ, neu aanya wenẽgouf. \li1 Idi Aristobulus nẽ ibor anidi, neu aanya wenẽdigouf. \li1 \v 11 Herodion, neu sirag, neu aanya wenẽgouf. \li1 Idi Narsisus nẽ ibor Odug bun dibodok anidi, neu aanya wenẽdigouf. \li1 \v 12 Trifena ado Trifosa, kayau idi Odug bun kabĩ totol daledig anidi, neu aanya wenẽdigouf. \li1 Neu oboiyou Persis, kayau taka Odug bun kabĩ totol yaledig anĩ, neu aanya wenẽgouf. \li1 \v 13 Rufus Odug bun igirnen ado, yogon sina, ĩg aya neu naai, neu aanya wenẽdigouf. \li1 \v 14 Asinkritus, Flegon, Hermes, Patrobas, Hermas ado, turada tar idi geid difaref anidi, neu aanya wenẽdigouf. \li1 \v 15 Filologus, Julia, Nereus ĩ main ado, Olimpas ado, Negur nẽ tamo kayau ganan idi geid difaref anidi, neu aanya wenẽdigouf. \li1 \v 16 Abob fateul bunem umã wiyẽg fen, aan wiyẽgouf. \li1 Kristus nẽ sios ganan ã bun aanya sur difef. \p \v 17 Turau tar, idi, ã Negur nigin keleĩ walegen anĩ, ditor ken, ã fara diyei ken, naabureĩ gudũ difedig anidi lo walagauf nigin, aya ã totol bagai arokeneik. Idi sese wedigouf. \v 18 Ere nigin, tamo age fediya are, neda Odug Kristus aruna to daledig, anĩ ere, idi dogo neid oroya aruna daledig. Od dan biya ado mala yaleya nẽ od bunem, idi tamo kisi sã gen anidi didegnẽdidig. \v 19 Tamo ganan ãgenei Negur nẽ od dõ fiya biya anĩ karĩ den, anĩ nigin, aya ã nigin wau fatuk bagai kulĩ yef, anĩ ere, aya ã ereb biya nigin kisi biya waleg fen, sane nigin soso gouf anĩ orouf. \p \v 20 Wau inosiya nẽ Negur, mogo melsã Satan ã yeĩ farumen orok fouf. \p Neda Odug Jesus nẽ wau ifenẽya ã bun ibodõf. \p \v 21 Timoti, neu kabĩ turau, yogon aanya ã bun sur fef. Neu sirag tar, Lusius, Jeson ado, Sosipater idig age difef. \p \v 22 Aya, Tertiusem pas enei atotof, Odug bun neu aanya ã bun sur afef. \p \v 23 Gaius ĩ, aya ado ein sios ganan isennẽdidig, yogon aanya ã bun sur fef. \p Erastus ĩ taun nẽ moni lo fiya tamo ado, neda turada Kwartus, idi neid aanya ã bun sur difef.\f + \fr 16:23 \ft Itotoya tunĩ eig de ditoton: \fq sur difef. \fv \ft 24 \+fv*\fq Ada neda Odug Jesus Kristus nẽ wau ifenẽya, ã ganan bun ibodõf. Momoi.\f* \p \v 25 Negur ĩ, neu biya od ado Jesus nigin wogõya anĩ bunem, ã yalesneĩya kisi feleya. Biya od nẽ waa kulu bagai iminẽyan ibodon, \v 26 anĩ ere, Negur mata ibodkeleya anĩ, profet irokenẽdi di, ditoton anĩ bun, kurõ falaisi gama yaoren, are teneub ganan ĩ nigin momoi de fen, dõ difouf nigin age fen. \v 27 Negur ĩ yogo dogol kisi biya barikã, Kristus Jesus bunem fula fiya medeĩya faimud ĩ bun ibodkalauf! Momoi.