\id MRK \h MAK \toc1 Mak \toc2 Mak \toc3 Mak \mt1 Mak \c 1 \s1 Jon Naan Igunẽdiya Tamo Naab Dodok Fenen \r (Matyu 3:1-12; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28) \p \v 1 Jesus Kristus, Negur Naal nigin, biya od gariya inoya. \p \v 2 Profet Asaia nẽ itotoya bun ibodok: \q1 “Aya neu arũ tamo ĩ ket sur afe di, ĩ uyu ilauf, \q2 ogon naab dodok fouf.”\f + \fr 1:2 \ft Malakai 3:1\f* \q1 \v 3 “Ait taka gerere tuan iweig irok, \q1 ‘Odug nẽ naab dodok ge fen, \q2 madur wenẽg.’”\f + \fr 1:3 \ft Asaia 40:3\f* \m \v 4 Age fiya nigin, Jon isin, tamo kayau gerere tuan od irokenẽdi di, waud falei del, nedi mosor yaleleya nigin naan igunẽdin. \v 5 Judia kalilĩ fiya, Jerusalem tamo kayau ganan, ĩ garan dilen. Idi neid mosor kurõ difesi di, idi im Jordan naanũ naan igunẽdin. \v 6 Jon kamel siwi nem gabar diwan anĩ ifonũdig. Agef fen, gaar gabar nem lũ diwan anim luwa gu fedig. Ĩ totobi nin te ado yõdig. \v 7 Eĩ enĩ yogon od iron, “Taka ĩ aya dumeun dõ fiyauf, anĩ ere, in megeir neu wal fiya. Aya to biya nigin, iborou bobou fe fen, in ye su nẽ malũ biru fiya kisi feleya sã.\f + \fr 1:7 \ft Juda neid tobonunã anĩ, sain tamo yana ado isi di, idi neid kabĩ tamo in ye su nẽ malũ biru difedig.\f* \v 8 Aya naan nem aguneik, anĩ ere, ĩ Awa Uur Fateulem iguneĩf.” \s1 Jesus Naan Igun Ado Ĩ Bun Kisi Fiya Wõ Yen \r (Matyu 3:13-4:11; Luk 3:21, 22; 4:1-13) \p \v 9 Sain anĩ bun, Jesus Nasaret taun oun Galili nediwom isi, Jonem Jordan naan igunen. \v 10 Jesus naanum fã yale fen, ĩ lof mog, saa tano kãf fen, Awa Uur kuburir gen, ĩ bun isi mog, ilen. \v 11 Age fe di, ait taka saa ilunem isin, “Õ neu Kesu, õ nigin aya wau laa fedig, õ nigin aya wau kulĩ yedig.” \p \v 12 Kaisã bagai, Awa Uurem sur fiyẽ di, gerere tuan ilen. \v 13 Ĩ gerere tuan an, naa foti ibod mog, Satanem kisi fiyen. Ĩ gaar kuĩ geid difar mog, engel idim anĩ ĩ disennen. \s1 Jesus Nẽ Dõ Fiya Tar Uyulil Iweignẽdin \r (Matyu 4:12-22; Luk 4:14, 15; 5:1-11) \p \v 14 Jon kalabus bun dinenen ibod mog, Jesus Galili ile, Negur nẽ biya od anĩ kurõ feis iron. \v 15 Ĩ iron, “Sain mogo isil. Negur nẽ tano mogo melsak. Wauĩ falei wog fen, biya od enĩ nigin wauĩ momoi gei!” \p \v 16 Jesus Galili maaĩ yeri iyo ken, ĩ Simon, ne tura Endru ado, daliyou bun kakãg dirã mog, iledin, ere nigin, idi gau yaleya tamo.\fig Jesus, Simon Endru ado iweignẽdin.|src="cn01682b.tif" size="span" ref="1:16, 17" \fig* \v 17 Jesus iron, “Usig, dõ wiyag, aya ã tamo gei fiya nigin aneyeĩf.” \v 18 Sain anĩ bun bai, nedi kakãg ditor ken, ĩ dõ difiyen. \p \v 19 Sain ĩ naal iyok ile fen, ĩ Sebedi naal Jems, tura Jon ado, waag namen, idi neid kakãg dodok dife mog, iledin. \v 20 Kaisã bagai, ĩ iweignẽdin. Age fe di, idi temeid Sebedi, in kabĩ tamo oroi yaledin anidi geid waag bun ditorneĩd fen, Jesus dõ difiyen. \s1 Jesus Kaa Sane Irun \r (Luk 4:31-37) \p \v 21 Idi Kapenaum taun dilen. Sain Juda neid uub naa Sabat wõ ye di, Jesus Juda neid uub fõ namen ile fen, od ifelnẽdiya gariya inon. \v 22 Tamo kayau in od nigin terẽ den, ere nigin, ĩ tamo yana adom gen ifelnẽdin, ĩ lo ifelnẽdiya tamo gen sã. \v 23 Agef mog bai, tamo taka kaa sanem irounen anĩ, nedi uub fõ namen an kaĩ ye iron, \v 24 “Õ amã ere naig wamã fenẽ, Jesus Nasaret tamal? Õ amã daig wamã fenẽ nigin usil de? Aya õ nigin keleĩ, Negur nẽ Fateul bagai!” \p \v 25 Jesus totol ado iron, “Foro wol! Ĩ namen tamal ulõ weis!” \v 26 Kaa sane, tamo anĩ totol bagai yokũ fiyẽ, sur fiyẽ, ira ken, kaĩ ye, ulõ yesin. \p \v 27 Tamo kayau ganan terẽ de fen, abob toti difen, “Eĩ ere? Keleĩ mata, agef fen, totol ado! Ĩ irõ di, kaa seseneg dõ difedig.” \v 28 Ĩ age fen anĩ nẽ od kaisã bagai, Galili kalilĩ fiya fonõ anĩ adok iyokelen. \s1 Jesus Musei El Fedin \r (Matyu 8:14-17; Luk 4:38-41) \p \v 29 Sain Juda neid uub fõ ditor ken, kututũ desin, idi Jems Jon ado weim, Simon Endru ado neid fõ bun dilen. \v 30 Simon nẽ mam, ĩ bouwa uruwa odug ado nigin fatarẽ yenen, anĩ idi ĩ nigin Jesus dirokenen. \v 31 Anĩ nigin, Jesus kayau wagen ile, kayau ima yales irou isennẽ di, fã yen. Age fe di, bouwa uruwa anĩ kayau folo fiye kele di, kayau ĩ aruneid yalen. \p \v 32 Aragau anĩ bun gaa kuru kel mog, tamo kayau dagi adodo, kaa sesen adodo ganan, Jesus wagen guri difeid, disin. \v 33 Taun anĩ nẽ tamo kayau ganan, fofomala anĩ bun guru difen. \v 34 Anĩ bun, Jesus, tamo kayau dagi fire fire adodo musei el fiyẽdin, kaa sesen musei irudi di, diyawon. Anĩ ere, kaa sesen idi ĩ nigin kelein. Anĩ nigin, idi to wogõ douf nigin sigoreid ifofan. \s1 Jesus Moilin Negur Kosẽ Fiyen \r (Luk 4:42-44) \p \v 35 Bonimei bagai mumurei ado, Jesus fã yale, fõ itor, moilin ile, an Negur kosẽ fiyen. \v 36 Simon ĩ, ne tã tar geid dimirne ken, dilen. \v 37 An fotou difiye ken, idi dirokenen, “Tamo kayau ganan õ dimirnok!” \p \v 38 Jesus aitedin yale iron, “Ada uyu takã talauf, fonõ melsã anĩ bun. Aya aneg od arõf, anĩ nigin aya asin.” \v 39 Age ye fen, Jesus Galili kalilĩ fiya ganan bun iyo ken, nedi uub fõ fõ bun od iro ken, kaa sesen irudi di, diyawon. \s1 Tamo Taka Lepra Dagi Ado \r (Matyu 8:1-4; Luk 5:12-16) \p \v 40 Tamo taka lepra dagi ado, ĩ wagen isi, ibor bobou fe fen, igon, “Õ oroyõf are, el wiyauf.” \p \v 41 Jesus wau gudũf fen, ima irã, kobũ fiye ken, ĩ iron, “Aya wau irok, õ bouwã biyaf!” \v 42 Age ye di, kaisã bagai lepra guruma ĩ itornẽ di, bouwa biya len. \p \v 43 Jesus kaisã bagai totol bagai weder irou fen, sur fiyẽ di, ilen: \v 44 “Karĩ welei, enĩ aib taka to urokenẽf, anĩ ere, õ pris wagen ule, õ bouwã ufelnẽf, õ bouwã biyal anĩ nigin Moses nẽ od irok anĩ dõ fen, sesewi fiya wenẽf, anĩ bunem yaore di, tamo kayau dilouf.” \v 45 Anĩ ere, ĩ iyok ile fen, kurõ feis irõ di, od anĩ iyokelen. Anĩ nigin, Jesus mal atun taun taka bun to iledig, ĩ moilin ibodon. Anĩ ere, tamo kayau firen firen temeleid fau fau ĩ wagen disidig. \c 2 \s1 Jesus Tamo Bouwa Ilolaisin Anĩ El Fiyen \r (Matyu 9:1-8; Luk 5:17-26) \p \v 1 Naa tunĩ bure fele di, Jesus baban Kapenaum taun ile di, tamo kayau idi, ĩ fõ taka bun ibodok yeya anĩ karĩ den. \v 2 Anĩ nigin, tamo kayau musei guru difen, fõ aaben ado fofomala dino dale di, modoũ san. Age dife di, Jesus od irokenẽdin. \v 3 Jesus od irokeneĩd mog, tamo tunĩ tamo ilolaisin anĩ tamo aiwa ifenẽyam faali de, dirou disin. \v 4 Idi ĩ Jesus garan irou ileya kisi feleya sã, ere nigin, tamo kayau musei, anĩ nigin, idi Jesus ibodok nẽ fõ soko anĩ korõ difel fen, tamo gabgab bun yen mog, folo folõ dife di, isilen. \v 5 Jesus idi neid momoiya ile fen, ĩ tamo ilolaisin irokenen, “Kesu, ogon mosor alelkonok.” \fig Tamo bouwa ilolaisin fõ soko anĩ korõ difel fen, Jesus garan folo folõ dife di, isilen.|src="lb00305c.tif" size="span" ref="2:1-12" \fig* \p \v 6 Age fe di, lo ifelnẽdiya tamo tunĩ an dibodon, idi dogo namedin kisi difen, \v 7 “Ere nigin ĩ age irok? Ĩ kono fef! Taka nem mosor yaleleya to yenek, Negur yogo dogol.” \p \v 8 Kaisã bagai, Jesus yogon kisi bun, idi waudim kisi difen anĩ kelein. Agef fen, ĩ idi irokenẽdin, “à ere nigin agog kisi gef? \v 9 Tamo ilolaisin anĩ irokenẽya nigin nanĩ anĩ karika, ‘Ogon mosor alelkonok’ de, ‘Fã wo, ogon gabgab wale fen, uyok ule’? \v 10 Anĩ ere, Tamo Naal ĩ tenebur ein mosor yaleleya nigin yana ado anĩ, ã keleĩ youf nigin…” Age ye fen, ĩ tamo ilolaisin anĩ irokenen, \v 11 “Aya õ arokonok, fã wo, ogon gabgab wale fen, fõ bun ule.” \v 12 Ĩ fã yale, ganan meleid bun in gabgab yale iyok ilen. Age fe di, tamo kayau ganan terẽ de fen, Negur yana dales diron, “Ada kulu ereb eig fiya taka to tailen!” \s1 Jesus Lewi Iweignen \r (Matyu 9:9-13; Luk 5:27-32) \p \v 13 Jesus ĩ baban daliyou sirin ilen. Tamo kayau musei ĩ wagen disile di, ĩ od gariya ino ifelnẽdin. \v 14 Ĩ iyok ile, Lewi, Alfeus naal, takis yaleya fõ bun ibod mog, ile fen, irokenen, “Aya dõ wiya.” Age ye di, ĩ fã yale, dõ fiyen. \p \v 15 Jesus Lewi nẽ fõ bun saaf yõ mog, takis yaleya tamo musei, mosor adodo tamo kayau musei, ĩ, in dõ fiya tar geid, weim saaf don, ere nigin, idi musei Jesus dõ difiyen. \v 16 Sain lo ifelnẽdiya tamo, Farisia tamo idi, Jesus ĩ takis yaleya tamo, mosor adodo tamo kayau geid, weim saaf doko dibod mog, dileid fen, idi in dõ fiya tar anĩ to difiyẽdin, “Ere nigin ĩ takis yaleya tamo, mosor adodo tamo kayau geid weim doko?” \p \v 17 Anĩ karĩ ye fen, Jesus idi irokenẽdin, “Dagi sã anidim dokta bun ileya nigin waud to yenek, dagi adodom dogol. Aya madur tamo anidi iweignẽdiya nigin to asin, mosor adodo tamo anidi iweignẽdiya nigin asin.” \s1 Kuri Nigin Jesus To Difiyen \r (Matyu 9:14-17; Luk 5:33-39) \p \v 18 Jon nẽ dõ fiya tar, Farisia tamo geid, idi kuri den. Tamo tunĩ disi, Jesus to difiyen, “Naig fe di, Jon nẽ dõ fiya tar, Farisia tamo nẽ dõ fiya tar geid, idi kuri dedig, anĩ ere, ogon idi sã?” \p \v 19 Jesus aitedin yale iron, “Naig fe di, mois tamo ibod mog, in tamo tar idi kuri douf? Idi to age difouf, ere nigin, ĩ idi geid fau dibodok. \v 20 Anĩ ere, naa fau isi di, anĩ bun mois tamo idi bun tamal yalelnẽ di, naa anĩ bun gama idi kuri douf. \p \v 21 “Tamo taka, gabar tubu, gabar masak mata ado baguf fen, to iwauf. Taka ĩ age fouf are, masak mata anim tubu arirĩ fe di, tubu kudef irailauf. \v 22 Takag age fiya, taka nem wain mata meme gabar\f + \fr 2:22 \ft Juda neid tobonunã, idi meme gabar nem darum diwadig.\f* tubu bun to itinẽf. Ĩ age fouf are, wain anim age fe di, meme gabar gẽ ye fen, serek fouf. Age fe di, wain meme gabar ado sane lauf. Age fiya nigin, ĩ wain mata meme gabar mata bun itinẽf.” \s1 Jesus Ĩ Sabat Nẽ Odug \r (Matyu 12:1-8; Luk 6:1-5) \p \v 23 Sabat naa\f + \fr 2:23 \ft Sabat naa anĩ, Juda neid uub nẽ naa.\f* taka bun, Jesus in dõ fiya tar geid, wit kabĩ atu diyok dile fen, idi wit biya tunĩ fito difen. \v 24 Age dife di, Farisia tamo idi Jesus dirokenen, “Ulef, ere nigin idi Sabat naa nẽ lo difodul ken, Sabat naa bun oug difef?” \p \v 25 Jesus irokenẽdin, “Sain Dawid, ne tã tar geid naũ fedi di, saaf lau de fen, Dawid age fen anĩ, ã to uwesegen de? \v 26 Abiata, pris mudur ado ibodon sain anĩ bun, Dawid ĩ Negur nẽ fõ namen ile fen, bret fateul prisem dogol dõdig\f + \fr 2:26 \ft Lo bun, bret fateul anĩ, prisem dogol dõdig.\f* an ibodon anĩ yokon, ĩ bret tunĩ, ne tã tareg ifenẽdin.” \p \v 27 Age ye fen, ĩ idi irokenẽdin, “Tamo isennẽya nigin Sabat naa inon, tamom Sabat naa anĩ isennẽf nigin to inon. \v 28 Anĩ nigin, Tamo Naal ĩ Odug, Sabat nẽg ĩ Odug.” \c 3 \s1 Tamo Taka Ima Sitakã Gege Fefu Fiya \r (Matyu 12:9-14; Luk 6:6-11) \p \v 1 Sain taka, Jesus baban Juda neid uub fõ bun ilen. Tamo taka ima sitakã gege fefu fen anĩ, an ibodon. \v 2 Tamo tunĩ an difaren idi, Jesus bouwa bun od dinouf nigin naab dimiren, anĩ nigin, idi ĩ Sabat naa bun tamo anĩ el fiyẽ mog, dilouf nigin ololo difen. \v 3 Jesus tamo ima fefu fiya anĩ irokenen, “Ganan meleid bun fã, ufar.” \p \v 4 Age ye fen, Jesus idi to fedin, “Nanĩ anĩ Sabat naa bun lo dõ fiya? Tobonunã biya age fiya anĩ de, tobonunã sane age fiya anĩ; isennẽ di, mata ibodõya anĩ de, yukesiya anĩ?” Anĩ ere, idi nin kẽ delen. \p \v 5 Jesus seye ye fen, idi fele fedin, idi waud togun nigin, ĩ wau odug gudũf fen, tamo anĩ irokenen, “Ogon imã yaĩ wo.” Ĩ yaĩ fe di, in ima oditekei biya len. \v 6 Age fe di, kaisã bagai Farisia tamo idi kututũ deis dile, Herod nẽ dõ fiya tar weim, idi Jesus naig de dukesiyouf nigin od katõ difen. \s1 Tamo Kayau Musei Jesus Dõ Difen \p \v 7 Jesus in dõ fiya tar geid, daliyoun disile di, tamo kayau musei Galili temeleid dõ difen. \v 8 Jesus ĩ ereb ereb ganan age fen anĩ karĩ de fen, tamo kayau musei Judia distrik, Jerusalem taun, Idumea distrik, Jordan naan kalilĩ fiya, Taia Saidon ado kalilĩ fiya adok, ĩ wagen disin. \v 9 Tamo kayau museim Jesus to sile difiyẽf nigin, ĩ yogon waag naal taka dodok de yenẽf nigin, in dõ fiya tar irokenẽdin. \v 10 Ere nigin, ĩ mogo musei el fedin. Anĩ nigin, idi dagi adodo Jesus kobũ fiya nigin abob susur difedin. \v 11 Kaa sesen Jesus dilef sain ganan, idi ĩ wagen kuku de, den ken, diweig dirõdig, “Õ Negur Naal.” \v 12 Anĩ ere, Jesus, ĩ aib anĩ, to wogõ douf nigin totol bagai katũ fedin. \s1 Jesus Aposel Tuwelf Igirnẽdin \r (Matyu 10:1-4; Luk 6:12-16) \p \v 13 Jesus arei wala bun isel ibod ken, idi ĩ aib aib oron anĩ iweignẽdin. Age fe di, idi ĩ wagen disin. \v 14 Jesus ĩ tuwelf gei fen, aposel wowã douf nigin igirnẽdin, are idi Jesus geid fen, dum biya od wogõ douf nigin fau sur fediyouf, \v 15 idi totol dale fen, kaa sesen dirudiyouf nigin age fen. \v 16 Jesus tuwelf igirnẽdin enidi, are Simon (Jesus ĩ yana yun Pita), \v 17 Jems Sebedi naal, tura Jon ado (Jesus idi yeneid yun Boaneges, anĩ nẽ gariya, Kolimei Gere Tar), \v 18 Endru, Filip, Batolomyu, Matyu, Tomas, Jems Alfeus naal, Tadeus, Simon Selot\f + \fr 3:18 \ft Juda neid kusĩ mala taka, idi Rom gawaman ado kusĩ dedig.\f* taka, \v 19 Judas Iskariot, ĩ dum Jesus kiwai imeid bun inenen. \s1 Jesus Belsebub Ado Difiyen \r (Matyu 12:22-32; Luk 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Jesus ĩ, fõ taka bun ile di, tamo kayau musei baban guru difen. Anĩ nigin, Jesus in dõ fiya tar geid, saaf yõya kisi feleya san. \v 21 Jesus nẽ tura tar od anĩ karĩ de fen, idi ĩ dale diroulauf nigin dilen, ere nigin, idi diron, “Ĩ neneya kisi ado.” \p \v 22 Age dife di, lo ifelnẽdiya tamo Jerusalem temeleid disi diron, “Ĩ Belsebub ado, ĩ kaa sesen neid mudur yana bunem, kaa sesen irudidig.” \p \v 23 Anĩ nigin, Jesus idi iweigneĩd fen, yaab od nem irokenẽdin, “Satan ĩ naig Satan iruwauf? \v 24 Tano tekelei anĩ, yogo faraf, kiwai ifenẽf are, tano anĩ to ifarauf. \v 25 Fõ tekelei anĩ, yogo faraf, kiwai ifenẽf are, fõ anĩ to ifarauf. \v 26 Takag, Satan ĩ yogo faraf, kiwai ifenẽf are, ĩ to ifarauf, in sain mogo bure felef. \v 27 Anĩ ere, taka nem tamo totol ado nẽ fõ bun safina gei fou fenẽ, tamo totol ado ket ifokel fen, anĩ ĩ yogon fõ bun bẽ yalouf. \v 28 Aya ã momoi arokeneik, tamo neid mosor ganan ado kono difef are, fau yalel kenẽdiyouf. \v 29 Ani ere, aibem taka Awa Uur Fateul kono fiyek, in mosor to yalelauf, in mosor anĩ faimud ibodkalauf.” \p \v 30 Jesus od enĩ iron, ere nigin, idi dirõdig, “Ĩ kaa sane ado.” \s1 Jesus Nẽ Sina, Tura Tar Geid \r (Matyu 12:46-50; Luk 8:19-21) \p \v 31 Age ye di, Jesus nẽ sina, tura tar geid disin. Mayarẽ difar mã, idi Jesus dirokenẽf nigin taka sur difen. \v 32 Tamo kayau musei ĩ salili difiyek dibodon, idi ĩ dirokenen, “Ogon sinã, turã tar geid, mayarẽ õ dimirnok.” \p \v 33 Jesus to fedin, “Ai anĩ neu naai, neu turau tar?” \p \v 34 Age ye fen, ĩ, salili difiyẽ dibodon idi lo feid fen, ĩ iron, “Enidi anĩ neu naai, neu turau tar! \v 35 Aib idi Negur nẽ oroya dõ difedig anidi anĩ, neu turau, neu mainou, neu naai.” \c 4 \s1 Faat Irarãya Tamo Nẽ Yaab Od \r (Matyu 13:1-23; Luk 8:4-15) \p \v 1 Jesus baban daliyou sirin, gariya ino, od ifelnẽdin. Tamo kayau guru de, salili difiyen anĩ gai musei biya, anĩ nigin, tamo kayau adok ubun difar mog, ĩ waag taka daliyoun ifaren anĩ namen isil ibodon. \fig Jesus waag bun ibod ken, tamo kayau od ifelnẽdin.|src="lb00299b.tif" size="span" ref="4:1" \fig* \v 2 Agef fen, ereb ereb musei yaab od nem ifelneĩd fen, iron, \v 3 “Karĩ gei! Kabĩ marau taka faat irarãf nigin ilen. \v 4 Sain ĩ irarak ile mog, tunĩ naab luwen kuku ren, are ninã disi dakasin. \v 5 Tunĩ meein tuar kuku ren, an teneub badagar. Are kaisã bagai fokũ den, ere nigin, teneub are badagar bagai. \v 6 Anĩ ere, sain gaa ise di, bali are ilalaid, laasi yedin, ere nigin, idi warumutei sã. \v 7 Faat tunĩ malũ duri atun kuku ren, are malũ duri anĩ fã ye fen, sile feledin, anĩ nigin, biya to yun. \v 8 Faat tunĩ teneub biya bun kuku ren, are idi fokũ yedin, oduduge di, biya imadin, taka biya teti, taka biya siksti, taka biya wan handred, age fef ilauf.” \p \v 9 Age ye fen, Jesus iron, “Taka ĩ karĩya nigin weder ado, ĩ karĩ youf.” \p \v 10 Sain Jesus ĩ yogo ibod mog, yogon dõ fiya tar tuwelf, tamo tunĩ salili difiyen anidi geid, yaab od nigin ĩ to difiyen. \v 11 Jesus idi irokenẽdin, “Negur tano nẽ waa are Negur mogo ifenein, anĩ ere, idi dumeitur onudi nigin, ereb ereb ganan yaab od bunem wogõ yef, \v 12 ere nigin, \q1 “‘idi meledim diledig, anĩ ere, idi meleid fokõya sã, \q2 idi wederedim karĩ dedig, anĩ ere, idi gariya keleĩ sã. \q1 Age fiya sãf are, idi waud falei de di, mosor yalel kenẽdiyouf.’\f + \fr 4:12 \ft Asaia 6:9, 10\f* ” \p \v 13 Age ye fen, Jesus idi irokenẽdin, “à yaab od enĩ wauĩ to fokõ youf? Age fiyauf are, naig fe di, ã yaab od tunĩ nigin wauĩ fokõ youf? \v 14 Faat irarãya tamo, biya od irarak. \v 15 Tamo tunĩ idi faat naab luwen kuku ren gen, an biya od iraran. Idi karĩ de mog, kaisã bagai Satan isi, biya od idi namedin iraran anĩ yaleledig. \v 16 Tunĩ idi faat meein tuar iraran gen, idi od anĩ karĩ de fen, kaisã bagai dale fen, waud bun kulĩ dedig. \v 17 Anĩ ere, idi warumutei sã, anĩ nigin, idi sain meluk to dibodõf. Sain, biya od nigin, morõ be kafĩ fiya be isif, idi kaisã bagai dirofosif. \v 18 Tunĩg faat malũ duri atun iraran gen, idi biya od karĩ den. \v 19 Anĩ ere, tenebur mata ibodõya nẽ sii fiya, safina ado ibodõya nẽ kisi fiya, oroya fire fire isif anidim, biya od sile fe di, anim biya to yũf. \v 20 Tunĩ faat teneub biya bun iraran gen, idi biya od karĩ den, dale di, anĩ biya yũf, taka biya teti, taka biya siksti, taka biya wan handred, age fef ilauf.” \s1 Lam Yoki Bun \r (Luk 8:16-18) \p \v 21 Jesus idi irokenẽdin, “à lam urou usig, beĩ kuren be fatar farumen unogouf de? Age fiya ban, ã lam yogon yoki bun to useginnẽgouf de? \v 22 Ereb ereb ganan iminẽyan yenek anĩ ganan yaor fouf, ereb ereb ganan nar fen yenek anĩ ganan irou isi, biru fel fen, yaau du fouf. \v 23 Taka ĩ karĩya nigin weder ado, ĩ karĩ youf.” \p \v 24 Jesus idi irokenẽdin, “à od karĩ gef anĩ, ed ge kisi gouf, ã idi nigin kisi gef gen, ã nigineg age de kisi difouf, anĩ tobol feneĩf. \v 25 Aib taka ĩ ado, wal fiya ifenẽf, aib taka ĩ sã, ereb ereb ĩ ado anĩg ĩ bun yalelauf.” \s1 Faat Odugef Nẽ Yaab Od \p \v 26 Takag Jesus iron, “Negur nẽ tano are eig fiya gen, tamo taka teneub bun faat irarak. \v 27 Bõ ado gaa ado, tamo ĩ mulaĩ yenek, fã ye iyok, faat fokũ ye fen, odugef, anĩ ere, ĩ naig be fe odugef, ĩ keleĩ sã. \v 28 Teneub yogo dogol biya inodig, uyulil bali, age fe di, turu, anĩ turu bun biya inodig. \v 29 Biya bure fele di, kaisã bagai ĩ dimig gunõ waila ado inodig, ere nigin, biya yaleya sain isif.” \s1 Masted Faat Nẽ Yaab Od \r (Matyu 13:31, 32, 34; Luk 13:18, 19) \p \v 30 Baban Jesus iron, “Negur nẽ tano, ere taka age fiya tauf? Ere bunem yaab tafouf? \v 31 Ĩ masted faat age fiya. Ĩ faat memereis bagai ã teneub bun utenẽgedig. \v 32 Anĩ ere, ĩ utenẽge di, ĩ odugouf, ĩ kabier saaf ganan wal fediyouf, in beneir odudug irara ken, buri ino di, ninã ilun temeleid disi dibodõf.” \p \v 33 Jesus yaab od age fediya musei bunem, tamo kayau idi keleĩ youf kisin, od wogõ fiyẽdin. \v 34 Ĩ tamo kayau ereb od irokenẽdiyou fenẽ, yaab od bunem dogol. Anĩ ere, ĩ mugu yogon dõ fiya tar geidef are, ereb ereb ganan faded fedidig. \s1 Jesus Yau Uyẽ Ado Irokenẽdi Di, Kee Delen \r (Matyu 8:23-27; Luk 8:22-25) \p \v 35 Naa anĩ bun aragau di, Jesus in dõ fiya tar irokenẽdin, “Ada daliyou sitakã talauf.” \v 36 Idi tamo kayau ditorneĩd fen, Jesus waag bun ibod mog, idi ĩ dale dirou dilen. Waag tunĩg weim dilen. \v 37 Yau odug fã ye di, maaĩ fã ye, waag yu ken, maaĩ ifilege di, waag namen isokosen. \v 38 Jesus ĩ, waag ibun edẽ bun mulaĩ yen mog, idi ĩ turĩ difiyẽ dirokenen, “Tise, ada naanũ talalau fenẽ, õ to kisi walef de?” \p \v 39 Ĩ fã yen, yau sakã fiye ken, maaĩ irokenen, “Kee resig fen, dẽ weleg!” Age ye di, yau dẽ yele di, maaĩg oditekei dẽ yelen. \p \v 40 Jesus in dõ fiya tar irokenẽdin, “Ere nigin ã kumĩ wogef? à fau momoiya sã de?” \p \v 41 Idi fatuk bagai kumĩ tererẽ de fen, abob toti difen, “Eĩ aim bagai? Ĩ irõ di, yau maaĩ adog ait dõ difef!” \c 5 \s1 Jesus Tamo Taka Kaa Sesen Musei Ado El Fiyen \r (Matyu 8:28-34; Luk 8:26-39) \p \v 1 Idi naan daliyou dibal dile, Gerasa teneub bun wõ den. \v 2 Jesus waag bun tamal kutũ yesi di, tamo taka kaa sane ado, matmat bunem ĩ fotou fiyẽ fenẽ isin. \v 3 Tamo matmat bun ibodon anĩ, taka nem ĩ ifõya nigin kisi feleya sã, sen nemeg ifõya kisi feleya sã. \v 4 Ĩ sain musei sen nem, ye ima ado difofãdig, anĩ ere, ĩ sen kokour fel, yem ain weweur fedig. Taka nem totol ino fen, ĩ ifõ di, dẽ yeleya kisi feleya sã. \v 5 Sain ganan bõ ado gaa ado, ĩ matmat atun ado areineg iweig kaĩ ye fen, meeinem yogo bouwa kokour fedig. \p \v 6 Ĩ mala irakelen, Jesus gerom ile fen, gudu ref ile, Jesus wagen kubũ ye, ibor bobou fen. \v 7 Ĩ ait odug nem iweig iron, “Õ aya ere naig wiyau fenẽ, Jesus, Negur Ilun Bagai nẽ Naal? Negur yana nem aya õ agonok, õ aya to daig wiyauf!” \v 8 Ere nigin, ĩ mogo kaa sane irokenen, “Õ tamo enĩ bun tamal ulõ weis!” \p \v 9 Age ye fen, Jesus ĩ to fiyen, “Õ yanã ai?” \p Ĩ iron, “Aya yanau Ami, ere nigin, amã musei biya.” \v 10 Jesus idi akor anĩ bun tamal to irudiyouf nigin, ĩ baba baban Jesus igonen. \p \v 11 Melsã arei wala sirin, bor musei biya saaf doko difaren. \v 12 Kaa sesen Jesus digonen, “Amã bor atun susur wamãf, yo wamã di, idi namedin malalauf.” \v 13 Jesus idi yo fedi di, kaa sesen ulolõ deis disel, bor namedin dilelen. Bor, tu tausen age fiya, gududu de, bebeig sane baurin daliyoun disil, naanũ gare desin. \p \v 14 Bor lo fiya tamo diya dile, od anĩ taun ado fonõ fonõ wogõ den. Age dife di, tamo kayau ereb wõ yen anĩ dilou fenẽ dilen. \v 15 Sain idi Jesus garan wõ den, idi meleid dirã, tamo kaa sesen museim dirounen anĩ, an garab yel, kisi biya ado ibod mog, dilen. Anĩ nigin, idi kumĩ den. \v 16 Tamo idi meledim dilen anidim, kaa sesenem tamo diroun anĩ ado bor age difen anĩ nigin, tamo kayau wogõ difiyẽdin. \v 17 Age dife di, tamo kayau, Jesus ĩ idi neid teneub anĩ itor ilauf nigin digonen. \p \v 18 Age de di, Jesus ĩ waag bun sõ ye mog, tamo kaa sesenem dalen anĩ, Jesus ado dilauf nigin nonĩ fiyen. \v 19 Jesus ĩ to awa yokon irokenen, “Õ fonõ ogon ibor tar gedin ulauf, Odug õ nigin age fen anĩ ado, ĩ naig fe fen, õ nigin wau yun anĩ, idi urokenẽdiyouf.” \v 20 Age ye di, tamo anĩ itor ilen, Jesus ĩ nigin age fen anĩ, Dekapolis\f + \fr 5:20 \ft Anĩ nẽ gariya, Ten Taun.\f* teneub bun tamo kayau wogõ fiyẽdi di, idi ganan terẽ den. \s1 Kayau Naal Laa Fen Ado Dagi Kayau Taka \r (Matyu 9:18-26; Luk 8:40-56) \p \v 21 Jesus baban waag bun ibal, naan daliyou sitakã ilen, ĩ daliyou yerin ibod mog, tamo kayau musei disi salili difiyen. \v 22 Age de mog, Juda neid uub fõ lo fiya nẽ mudur taka, yana Jairus an isin. Ĩ Jesus ile fen, ĩ ye gariyan kubũ yen. \v 23 Ĩ igone ken, irokenen, “Nau barai naal oboim fef. Uma fen, imã teten uno di, ĩ biyal, matauf.” \v 24 Anĩ nigin, Jesus ĩ uruwom dilen. \p Tamo kayau musei dõ difiyẽ, kitikiti de, susir difiyek dilen. \v 25 Kayau taka idi atun an ifaren, ogõ dagi faimud ado yar tuwelf iyon. \v 26 Kayau anĩ dokta musei bun ilen, anĩ ere, bouwa bun morõ odug idi bun yalen. Agef fen, yogon safina ganan irailen. Anĩ ere, kayau ĩ bouwa biya leya ban sane len. \v 27 Sain kayau ĩ Jesus nigin karĩ yen, ĩ Jesus dume dõf, tamo kayau atu ile, in kolos kobũ fen, \v 28 ere nigin, kayau ĩ kisi fen, “Aya in gabar dogol kobũ afouf, are deuf, aya fau biyauf.” \v 29 Kaisã bagai, kayau naud segẽ yelen. Age fe di, kayau ĩ yogo bouwa bun karĩ yen, are karika len. \fig Dagi kayau taka Jesus nẽ kolos iri kobũ fen.|src="lb00310c.tif" size="span" ref="5:21-34" \fig* \p \v 30 Kaisã bagai, Jesus in totol ĩ bun tamal ul fe yale mog, karĩ yen. Ĩ tamo kayau atun falei yel, to fedin, “Aim neu kolos kobũ fel?” \p \v 31 In dõ fiya tar Jesus dirokenen, “Tamo kayau musei õ kiti diyok, ule fen anĩ, õ ‘Aim aya kobũ fiyal?’ wof.” \p \v 32 Anĩ ere, Jesus ĩ aibem age fen anĩ ilouf nigin, fau fau fai yen. \v 33 Age fe di, kayau ĩ yogo ereb age fen kelei ken, Jesus wagen isi, ye gariyan kubũ yen. Ĩ kumĩ tererẽ ye fen, momoi od ganan Jesus irokenen. \v 34 Jesus kayau irokenen, “Nau barai, ogon momoiya anim el yom. Waũ unois ule, dagi anim to ifõyõf.” \p \v 35 Jesus fau od wogõ ye mog, tamo tunĩ, Juda neid uub fõ lo fiya mudur Jairus nẽ fõ bunem disin. Idi diron, “Nẽ barai mogo laa fel. Ere nigin õ tise fau morõ wenek?” \p \v 36 Jesus od idi diron anĩ idod ken, Juda neid uub fõ lo fiya mudur anĩ irokenen, “To kumĩ wo, momoi dogol wo.” \p \v 37 Jesus ĩ takam dõ fediya nigin katũ fedin, Pita, Jems, ne tura Jon idim dogol. \v 38 Idi Juda neid uub fõ lo fiya mudur nẽ fõ bun ulõ deis fen, Jesus mala iran, tamo kayau waud gudũf fen, inã legur mog, iledin. \v 39 Jesus aaben ile fen, idi irokenẽdin, “Ere nigin ã fatuk bagai inaĩ gef? Kayau naal ĩ laa fiya sã, ĩ mulã yenek.” \v 40 Anĩ ere, idi Jesus kasã difiyen. \p Age dife di, Jesus idi irud le fen, ĩ kesu nẽ sina tama ado, in dõ fiya tar geid, kesu yenen nẽ namen dilen. \v 41 Jesus ĩ imalẽ yalesne ken, irokenen, “Talita kum!” (anĩ nẽ gariya, “Kayau naal, aya õ arokonok, fã wo!”). \v 42 Kaisã bagai, kayau naal fã yale iyon (ĩ yar tuwelf ado). Anĩ nigin, idi oditekei terẽ den. \v 43 Anĩ ere, taka to diro ken, karĩ youf nigin, Jesus totol bagai katũ fedin. Agef fen, ĩ kayau naal saaf difenẽ di, yãf nigin irokenẽdin. \c 6 \s1 Profet Taka Fõ Gariyan Yana Sã \r (Matyu 13:53-58; Luk 4:16-30) \p \v 1 Jesus an itor ken, in dõ fiya tar geid yogon fõ gariyan dilen. \v 2 Sabat naa wõ ye di, Jesus Juda neid uub fõ bun ifelnẽdiya gariya inon. Age fe di, musei ĩ karĩ difiye ken, terẽ de diron, \p “Tamo enĩ ereb ereb enei nain gei fen? Eĩ ere keleĩ anĩ ĩ ifenen? Anĩ bunem ĩ memelikeg inodig. \v 3 Ĩ to kapenta de? Ĩ to Maria naal fen, Jems, Josef, Judas, Simon ado tureid de? In main tar ada to ein weim de?” Age de fen, idi ĩ kiwai difenen. \p \v 4 Jesus idi irokenẽdin, “Profet taka ĩ, in fõ gariyan, in sirag atun ado, in fõ bun dogol, ĩ yana sã.” \v 5 Ĩ an memelik taka inoya kisi feleya sã, anĩ ere, ĩ dagi tamo teke tekelei dogol ima tetedin ino fen, el fedin. \v 6 Jesus idi neid momoiya to ile fen, terẽ yen. \s1 Jesus In Dõ Fiya Tar Tuwelf Sur Fedin \r (Matyu 10:5-15; Luk 9:1-6) \p Agef fen, Jesus fonõ fonõ iyo ken, od ifelnẽdin. \v 7 Jesus tuwelf iweignẽdi di, idi ĩ wagen disin. Ĩ uru uru, sur feid fen, kaa sesen dirudiyouf nigin, idi megeir ifenẽdin. \p \v 8 Ĩ fadim yu ken, iron, “Delẽ uyõgouf nigin ereb taka to walogouf, bret sã, kodol sã, moni sã, manig dogol. \v 9 Sendel ufonũg fen, gabar ufilaĩgef dogol, taka to walogouf. \v 10 Ereb sain ã fõ bun ulagauf, an ubodõgef uleg, taun anĩ utorõgouf. \v 11 Fonõ taka bun ã to daleyei ken, ã to karĩ diyeĩf, sain ã fonõ anĩ utorõg fen, yeĩ aas tu welege di, idi ã kiwai difenein anĩ keleĩf.” \p \v 12 Tamo kayau waud falei youf nigin, idi dile, od wogõ den. \v 13 Idi kaa sesen musei diruid fen, tamo kayau dagi ado musei moul diguneĩd, el difedin. \s1 Jon Naan Igunẽdiya Tamo Ula Gudũ Difen \r (Matyu 14:1-12; Luk 9:7-9) \p \v 14 King Herod Jesus nigin od karĩ yen, ere nigin, Jesus nẽ yana fõ fõ ganan karĩ den. Tunĩ diron, “Jon naan igunẽdiya tamo, ĩ laa bun tamal kel fã yen, anĩ nigin, memelik nẽ totol ĩ bun kabĩ yalef.” \p \v 15 Tunĩ diron, “Ĩ Eliya.” \p Tunĩ diron, “Ĩ profet taka, profet kulu temeleid taka gen.” \p \v 16 Anĩ ere, sain Herod od enĩ karĩ ye fen, ĩ iron, “Jon, tamo anĩ ayam ula gudũ afen, ĩ laa fen anĩ kel fã yen!” \p \v 17 Ere nigin, kulu Herod ĩ irõ di, Jon dale difo ken, kalabus bun dinenen. Are Herod yogo tura Filip nẽ kayau Herodias yalen nigin, \v 18 Jon Herod irokenẽdig, “Õ turã nẽ kayau son won, are lo ufodulen.” \v 19 Herodias Jon nigin name sane fen, ĩ dukesiyouf nigin wau iron. Anĩ ere, ĩ kisi feleya sã, \v 20 ere nigin, Herod Jon kumĩ fiye ken, ĩ, Jon anĩ madur fateul tamo ye fen, kulatun fedig. Sain Herod ĩ Jon nẽ od karĩ yedig, ĩ wau togudig, anĩ ere, ĩ in od karĩya nigin orodig. \p \v 21 Dum sain biya wõ yen, Herod ĩ sina gõ fen anĩ nẽ naa bun, in kabĩ tamo odudug, in kusĩ mudur adodo, Galili teneub bun uyu irouya tamo anidi nigin tar inon. \v 22 Sain anĩ bun, Herodias nẽ barai isi, seg kui ye fen, dole di, Herod in tamo tar geid waud al fen. \p Anĩ nigin, king kayau momoul irokenen, “Ereb taka nigin waũ iro ken, to wiyauf, are õ afonõf.” \v 23 Age ye fen, ĩ wau adok kuturol fen, kayau momoul irokenen, “Ereb taka nigin õ to wiyauf, aya neu tano anĩ fara af, uru afe fen, sitakã ifonõya kisin anĩ afonõf.” \p \v 24 Kayau momoul ile, sina irokenen, “Ere bagai nigin aya to afiyẽf?” \p Sina iron, “Jon naan igunẽdiya tamo nẽ mudur nigin.” \p \v 25 Ĩ kaisã bagai ile, king irokenen, “Aya gama bagai Jon naan igunẽdiya tamo nẽ mudur, beĩ bun uno wanauf anĩ orouf.” \p \v 26 King ĩ wau togun bagai, anĩ ere, in wau kuturol fen, tamo kayau meleid bun mogo iron nigin, ĩ kayau nẽ od yaleleya itoron. \v 27 Anĩ nigin, king kaisã bagai ula gudũ fedig kabĩ tamo, Jon nẽ mudur yale irou isiyouf nigin sur fiyen. Age fe di, ĩ ilen, kalabus bun Jon ula gudũf fen, \v 28 mudur anĩ beĩ bun ino irou isin, kayau momoul ifenẽ di, ĩ bam yale, sina ifenen. \v 29 Jon nẽ dõ fiya tar anĩ karĩ de fen, disin, in bouwa dale, matmat bun mũ difen. \s1 Jesus Faif Tausen Tamo Saaf Ifenẽdin \r (Matyu 14:13-21; Luk 9:10-17; Jon 6:1-14) \p \v 30 Aposel idi Jesus wagen guru de fen, idi ereb age difen ado difelnẽdin anĩ adok, wogõ difiyen. \v 31 Age de mog, tamo kayau musei dilef disif difen, anĩ bunem, idi saaf yõya kisin san. Anĩ nigin, Jesus idi irokenẽdin, “à aug dogol usig, aya geid talauf, modoũ taka motikeleyan an si tanouf.” \p \v 32 Anĩ nigin, idi dogo dogol waag dale diya, moilin dilen. \v 33 Anĩ ere, tamo kayau musei lo difeid mog, dilen nigin, idi nigin kelei ken, taun ganan bun temeleid idi yedim gududu de dile, idi ket an wowã den. \v 34 Sain Jesus wõ ye fen, mala iran, tamo kayau musei iledin, ĩ idi nigin wau yun, ere nigin, idi sipsip marau sã gen. Anĩ nigin, ĩ ereb ereb musei idi ifelnẽdin. \p \v 35 Sain anĩ bun, gaa mogo kuru kelen, anĩ nigin, in dõ fiya tar ĩ garan disi diron, “Eĩ gerere tuan, sain mogo sa kelel. \v 36 Tamo kayau susur wodi di, dilauf, ago di, idi fonõ kalilĩ fiya fonõ fonõ dile fen, dogo yõya nigin saaf na gei difouf.” \p \v 37 Anĩ ere, ĩ aitedin yale iron, “Idi dãf nigin ereb ãgem wenẽdigouf.” \p Idi ĩ dirokenen, “Tamo kayau musei nigin, saaf na yaleya moni odug biya. Ada tele, bret bun moni odug age fiya tara ken, tafenẽdi di, dãf de?” \p \v 38 Jesus idi irokenẽdin, “Bret ganĩ ã ado? Uleg ulogouf.” \p Idi kelei ken, Jesus dirokenen, “Bret faif, gau uru ado.” \p \v 39 Age de di, Jesus, tamo kayau ganan, mala fire fire, fisir biya bun dibodadãf nigin, in dõ fiya tar irokenẽdin. \v 40 Anĩ nigin, idi mala bun dibodadan, tunĩ wan handred, wan handred, tunĩ fifti, fifti. \v 41 Jesus bret faif gau uru ado yale, saa ilun itad fen, ĩ Negur de fiye ken, bret mumã fen. Agef fen, ĩ in dõ fiya tar ifenẽdin, tamo kayau wagedin dinodiyouf nigin. Ĩ gau urug agef tamo kayau atun foif ifenẽdin. \v 42 Idi ganan don kisi felen. \v 43 In dõ fiya tar, tamo kayau bret gau ado dokon, tunĩ ditoraran anĩ fito difen, karam tuwelf isokosen. \v 44 Faif tausen tamo anidim bret don. \s1 Jesus Naan Teteatu Iyon \r (Matyu 14:22-33; Jon 6:15-21) \p \v 45 Kaisã bagai, Jesus, in dõ fiya tar waag bun, idi ketem Betsaida dilauf nigin, sur fedin. Agef fen, ĩ tamo kayaug irudin. \v 46 Jesus idi itorneĩd fen, Negur kosẽ fiyẽf nigin arein iselen. \p \v 47 Aragau mog, waag daliyou atun ifaren, anĩ ere, Jesus ĩ yogo mugu teneub bun. \v 48 Jesus in dõ fiya tar totol bagai ful dife mog, iledin, ere nigin, yau odug biya wewu fedin. Maur oboi wele ye mog, Jesus daliyou teteatu idi gedin iyok ilen. Ĩ wal fediyou fenẽ age fen. \v 49 Anĩ ere, sain in dõ fiya tar meleid diran, Jesus daliyou teteatu iyõ mog, dile mã, idi kisi baraũ de fen, idi ui guri den, \v 50 ere nigin, idi ganan ĩ dile fen, kumĩ tererẽ den. \p Kaisã bagai, Jesus idi irokenẽdin, “Totol unog! Are ayam. To kumĩ wog.” \v 51 Age ye fen, ĩ idi gediyouf nigin waag bun sõ ye di, yau kee relen. Idi oditekei terẽ den, \v 52 ere nigin, idi bret bun waud to fokõ yen, idi neid waud katĩ felen. \s1 Jesus Genesaret Oun Dagi Adodo El Fedin \r (Matyu 14:34-36) \p \v 53 Idi sitakã dibabal dale, Genesaret teneub bun wõ de fen, an waag difokel difaren. \v 54 Idi waag bunem kututũ deis mog, tamo kayau enei Jesus yeya idi kelein. \v 55 Idi Jesus an ibodok yeya karĩ def are, idi fonõ anĩ kalilĩ fiya adok gududu de fen, dagi tamo gabgab ado guri difedi di, disin. \v 56 Sain ganan, modoũ fire fire bun, Jesus ilen, fonõ fonõ, taun tunĩ, taun dumeitur, tamo kayau idi maket modoũ bun dagi tamo dinenẽdin. Idi yogon gabar iri kobũ difouf nigin Jesus nonĩ difiyen. Ganan idi ĩ kobũ difen, dagi fara feledin. \c 7 \s1 Amuyẽ Sã Amuyẽ Ado \r (Matyu 15:1-20) \p \v 1 Farisia tamo, lo ifelnẽdiya tamo tunĩ geid, Jerusalem temeleid disi guru de fen, Jesus salili difiyen. \v 2 Idi lo difeid mog, in dõ fiya tar tunĩ amuyẽ ado imeid kulo fiya sã saaf don. \v 3 (Farisia tamo ado Juda tamo kayau ganan, saaf kaisã to dõdig. Idi imeid ket kulo difel fen, saaf dãf, ere nigin, idi mudur adodo biyeid neid tobonunã dõ difedig. \v 4 Idi maket bun tamal ke douf, idi saaf kaisã to dãf, idi imeid kulo de fen bagai. Idi tobonunã musei tunĩg dõ difedig, kap, darum, ketel kulo fiya age fiya.) \p \v 5 Anĩ nigin, Farisia tamo, lo ifelnẽdiya tamo geid, Jesus to difiyen, “Ere nigin on dõ fiya tar, mudur adodo biyeid neid tobonunã to dõ de fen, amuyẽ ado imeid kulo fiya sã saaf dõdig?” \p \v 6 Jesus idi irokenẽdin, “Asaia ĩ, ã mala yaleya tamo nigin wogõ yen, in od tutuk, are eig ye itoton: \q1 “‘Tamo kayau enidi neid sigoredim aya selu kulõ difedig, \q2 anĩ ere, idi waud aya nigin gerõ ifaref. \q1 \v 7 Idi aya yanau dalesedig, are ege. \q2 Idi tamo nẽ lo dogol anĩ difelnẽdidig.’\f + \fr 7:7 \ft Asaia 29:13\f* ” \m \v 8 Jesus idi irokenẽdin, “à Negur nẽ ĩtãfiya utorõg fen, tamo nẽ tobonunã anĩ urougef.” \p \v 9 Age ye fen, ĩ idi irokenẽdin, “à augeneĩ tobonunã dõ fiya nigin ge fen, ã Negur nẽ ĩtãfiya anĩ weleĩ sirin inoya keleĩ bagai! \v 10 Ere nigin, Moses iron, ‘Õ sinã tamã yeneid wales,’\f + \fr 7:10 \ft Eksodas 20:12; Diuteronomi 5:16\f* ‘Aibem taka sina tama ado yeneid sane inouf, ĩ laa bun dineyẽf.’\f + \fr 7:10 \ft Eksodas 21:17; Levitikas 20:9\f* \v 11 Anĩ ere, ã urõgedig, tamo taka sina tama ado nigin irõf, ‘Ereb taka ã isenneĩya nigin ayam ifeneĩya, anĩ Koban’ (anĩ nẽ gariya, ‘ayam Negur afenem’), \v 12 anĩ bunem, ã ĩ sina tama baban isennẽdiya nigin katũ wiyẽgedig. \v 13 Anĩ nigin, tubuĩ tar neid tobonunã anĩ waleg uroug fen, Negur nẽ od tadũ gedig. Agog fen, ã tobonunã fire fire musei ago gedig.” \p \v 14 Jesus baban tamo kayau iweignẽdi di, wagen disi di, iron, “à adok aya karĩ wiyag, enei keleĩ youf. \v 15 Safina serẽ tamal tamo namen isilef anim, tamo amuyẽ to ifenẽdig, anĩ ere, ereb taka tamo namenem wõ yef anim, ĩ amuyẽ ifenẽdig.”\f + \fr 7:15 \ft Itotoya tunĩ eig de ditoton: \fq ifenẽdig. \fv \ft 16 \+fv*\fq Taka ĩ karĩya nigin weder ado, ĩ karĩ youf\ft .\f* \p \v 17 Jesus tamo kayau itorneĩd fen, fõ bun ile di, in dõ fiya tar, yaab od enĩ nigin ĩ to difiyen. \v 18 Jesus idi irokenẽdin, “Ãg fatuk nene gef de? Ereb taka serẽ tamal tamo namen isiledig anim, amuyẽ to ifenẽdig anĩ, ã to ulegedig de? \v 19 Ere nigin, safina are tamo wau bun to iledig, anĩ ere, te namen isiledig, anenem bou dõf isil, ulõ yesidig.” (Age ye iron anĩ bunem, Jesus kurõ feis, saaf ganan amuyẽ sã yen.) \p \v 20 Ĩ od tobol fe fen, iron, “Ereb tamo namenem ulõ yesef anim, ĩ amuyẽ ifenẽdig. \v 21 Ere nigin, tamo waud bunem kisi sesen wõ yef, noli tobonunã, bẽ, tamo yukesiya, seseirã inoya, \v 22 neu mugu yeya, tobonunã sesen, idegẽya, noli kisi, kiyeĩ, ne tã bou yũya, aya aya yeya, neneya tobonunã. \v 23 Tobonunã sesen enei ganan, tamo namen tamal ulõ yesef anim, tamo amuyẽ ifenẽdig.” \s1 Sirofonisia Kayau Taka Nẽ Momoiya \r (Matyu 15:21-28) \p \v 24 Jesus fonõ anĩ itor ken, Taia\f + \fr 7:24 \ft Taia are taun taka.\f* teneub bun ilen. Ĩ fõ taka aaben ile fen, taka nem ĩ an ibodok yeya to keleĩ youf nigin wau iron. Anĩ ere, ĩ iminkel ibodõya nigin kisi feleya sã. \v 25 Agef mog, kayau taka Jesus nigin od karĩ yen, ĩ, ne barai kaa sanem irounen anĩ isi fen, Jesus ye gariyan kubũ yen. \v 26 Kayau anĩ ĩ Grik\f + \fr 7:26 \ft Grik, idi ibor fire, Juda sã.\f* kayau, ĩ Siria nediwon Fonisia an sina gõ fen. Ĩ, kaa sane, ne barai bun tamal iruwauf nigin Jesus nonĩ fiyen. \p \v 27 Jesus kayau irokenen, “Kesu nanaal idi ereb orodif anĩ, idi ket dãf, ere nigin, kesu nanaal neid bret yale, gaũ irarakenẽdiya, are to biya.” \p \v 28 Kayau anĩ solof iron, “Odug, are momoi, anĩ ere, gaũ idig, tebol farumen kesu nanaal neid saaf momout kuku re di, dõdig.” \p \v 29 Age ye di, Jesus kayau irokenen, “Ago solo urok nigin, õ ule, kaa sane, nẽ barai mogo itornem.” \p \v 30 Age ye di, kayau fõ bun ilen, kaa sane, ne barai itornen anĩ, fatarẽ yen mog, ilen. \s1 Jesus Tamo Taka Weder Sigor Ado Ifofakeleya El Fiyen \p \v 31 Jesus Taia teneub itor ken, Saidon teneub atu ilen, Dekapolis\f + \fr 7:31 \ft Anĩ nẽ gariya, Ten Taun.\f* teneub bun wõ ye fen, Galili maaĩwõ isilen. \v 32 An tamo kayau, tamo taka weder daabu leya tutuk wogõya kisi feleya sã anĩ, Jesus wagen dirou disin. Idi tamo anĩ bun, ima teten inouf nigin Jesus nonĩ difiyen. \p \v 33 Jesus, ĩ tamo kayau atun yale, firen irou ile fen, in ima gege, tamo anĩ nẽ weder kur inodin. Agef fen, Jesus salina ira ken, tamo anĩ nẽ bale kobũ fen. \v 34 Jesus saa ilun itad fen, si odug yale fen, ĩ irokenen, “Efata!” (anĩ nẽ gariya, “Fokõ weid!”). \v 35 Kaisã bagai, tamo nẽ weder fokõ yedin, in bale karika le di, ĩ od atata fel wogõ yen. \p \v 36 Jesus, taka irokenẽya nigin idi katũ fiyẽdin. Ĩ baba baban irokenẽdin, anĩ ere, musei wogõ def dilen. \v 37 Tamo kayau idi odug biya terẽ de fen, idi diron, “Ĩ ereb ereb ganan biya dogol age fen. Ĩ age fe di, weder daabuya karĩ yef, sigor ifokeleya wogõ yef.” \c 8 \s1 Jesus Fo Tausen Tamo Saaf Ifenẽdin \r (Matyu 15:32-39) \p \v 1 Sain anĩ bun, baban tamo kayau musei guru difen. Idi ereb taka yõya nigin san, anĩ nigin, Jesus in dõ fiya tar ĩ garan iweig laisi fen, irokenẽdin, \v 2 “Aya tamo kayau enidi waud inaf, idi mogo aya geid, naa towo ereb taka yõya sã. \v 3 Aya idi naũ ado fonõ susur afouf are, idi luwen kuku douf, ere nigin, idi tunĩ egerõ temeleid disin.” \p \v 4 In dõ fiya tar aiten dale, Jesus dirokenen, “Gerere tuan eig fiya, taka nem bret kisi feleya nain yale fen, idi ifenẽdiyouf?” \p \v 5 Jesus to fedin, “Bret ganĩ ã ado?” \p Idi diron, “Sewen dogol.” \p \v 6 Jesus tamo kayau tenebur dibodadãf nigin irokenẽdin. Agef fen, Jesus bret sewen geif iroun, ĩ Negur de fiye ken, bret anĩ mumã feid fen, tamo kayau wagedin dinouf nigin, in dõ fiya tar ifenẽdi di, idi age difen. \v 7 Idi gau nanaaleg teke tekelei adon. Ĩ gau anidi nigineg Negur de fiye ken, idi gadõ difediyouf nigin in dõ fiya tar irokenẽdin. \v 8 Tamo kayau don kisi felen. Dum in dõ fiya tar, tamo kayau bret dokon, tunĩ ditoraran anĩ fito difen, karam sewen isokosen. \v 9 Tamo fo tausen age fiya an difaren. Anĩ Jesus idi, nedi fonõ fonõ sur fedi di, ke de dilen. \v 10 Agef fen, Jesus in dõ fiya tar geid, waag bun sosõ de fen, Dalmanuta distrik dilen. \s1 Farisia Tamo Saa Ilun Nẽ Uris Nigin To Difen \r (Matyu 16:1-4) \p \v 11 Farisia tamo disi, Jesus kisi difiye ken, saa ilun nẽ uris dilouf nigin to difiyen. \v 12 Ĩ si odug yale fen, iron, “Ere nigin tamo kayau sain enĩ bun difaref eneidi, uris nigin aya to difiyaf? Aya ã momoi arokeneik, uris taka idi to dalouf.” \v 13 Age ye fen, ĩ idi itorneĩd, waag bun kel sõ ye, maaĩ sitakã ibal ilen. \s1 Farisia Tamo Geid Herod Geneid Yis \r (Matyu 16:5-12) \p \v 14 In dõ fiya tar bret taka to dalen, wedereid tu kelen. Bret tekelei dogol waag bun idi adon. \v 15 Jesus idi wedereid iroun, “Ã, Farisia tamo geid Herod geneid yis nigin lo welegei.” \p \v 16 In dõ fiya tar idi dogo dogol katõ de fen, diron, “Ada bret sã nigin age yel.” \p \v 17 Idi neid wogõya Jesus kelei ken, idi to fedin, “Ere nigin ã bret to urougel nigin wogõ gef? à fau ileya sã, wedereĩ fokõya sã de? Ãgenei wauĩ totol bagai lef de? \v 18 à meleĩ ado, anĩ ere, ã to ulegedig de? à wedereĩ ado, anĩ ere, ã to karĩ gedig de? à to karĩ welegef de? \v 19 Sain aya bret faif, faif tausen tamo nigin mumã afen, ã karam ganĩ bun, bret tunĩ kuru ge di, isokosen?” \p Idi aiten dalen, “Karam tuwelf.” \p \v 20 “Sain aya bret sewen, fo tausen tamo nigin mumã afen, ã karam ganĩ bun, bret tunĩ kuru ge di, isokosen?” \p Idi aiten dalen, “Karam sewen.” \p \v 21 Jesus idi irokenẽdin, “à fau to kisi fokõ yef de?” \s1 Tamo Taka Mala Ifofakeleya Oun Betsaida El Fiyen \p \v 22 Idi Betsaida disin. An tamo kayau tunĩ, tamo taka mala ifofakeleya diroule fen, Jesus imam kobũ fiyẽf nigin nonĩ difiyen. \v 23 Jesus, tamo mala ifofakeleya ima yale, sibof, fonõ dumeitur dilen. Agef fen, ĩ tamo mala bun salina ira ken, ima tamo mala bun ino fen, to fiyen, “Ere tau ulef?” \p \v 24 Ĩ mala fara fel fen, iron, “Aya tamo kayau ailedif, idi aa gegen diyokesif.” \p \v 25 Jesus baban in ima, tamo mala bun inon. Age fe di, tamo mala fara fele di, tutuk kelẽ yelen. Ereb ereb ganan ĩ yaor iledin. \v 26 Jesus tamo anĩ in fõ bun sur fiye ken, irokenen, “Fonõ atu to ulauf.” \s1 Pita Kristus Nigin Kurõ Fesin \r (Matyu 16:13-20; Luk 9:18-21) \p \v 27 Jesus in dõ fiya tar geid, Sisaria Filipai nediwon fonõ fonõ diyok dilen. Naabur ĩ to fedin, “Tamo kayau idi, aya nigin ai dedig?” \p \v 28 Idi diron, “Tunĩ dirok, Jon naan igunẽdiya tamo; tunĩ dirok, Eliya; tunĩ dirok, profet anidi taka.” \p \v 29 Jesus to fedin, “Ba ã uleg? Aya nigin ã ai gef?” \p Pita aiten yale iron, “Õ anĩ Kristus.” \p \v 30 Age ye di, Jesus ĩ nigin taka to dirokenẽf nigin, idi wedereid iroun. \s1 Jesus In Laa Nigin Iron \r (Matyu 16:21-28; Luk 9:22-27) \p \v 31 Age ye fen, Jesus gariya ino, idi ifelneĩd fen, irokenẽdin, Tamo Naal ĩ, darau musei yale fen, mudur adodo, pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo idim dudum difiyẽf. Age de fen, ĩ dukesi di, naa towo bure fele di, kel fã youf. \v 32 Jesus od anĩ kurõ fesi di, Pita Jesus yale, yerin irou ile, ou fiyen. \p \v 33 Age fe di, Jesus falei yel, in dõ fiya tar lo feid fen, ĩ Pita ou fiyen. Ĩ iron, “Satan! Dumeun ule. On kisi are Negur nẽ sã, on kisi tamo nẽ dogol.” \p \v 34 Age ye fen, Jesus, tamo kayau in dõ fiya tar geid iweigneĩd fen, irokenẽdin, “Aib taka aya dõ fiyau fenẽ, ĩ yogon oroya lai fesil fen, yogon aa tetek faali fe, aya dõ fiyauf. \v 35 Ere nigin, aib taka yogon bouwa buru mata ibodõf nigin oro fef, are fõ yalauf, anĩ ere, aib taka yogon mata bouwa buru, aya nigin ado biya od nigin ye fen, irailauf, are kel yalouf. \v 36 Tamo taka ĩ, teneub enĩ ganan kakarai fe, akorou ye fen, in malakanon irailauf, ere biya ĩ yalouf? \v 37 Takag, tamo taka, yogon malakanon nigin ere mala solof fen, ĩ kel yalouf? \v 38 Aib taka, seseirã inoya,\f + \fr 8:38 \ft Seseirã inoya, anĩ nẽ gariya ein, Negur fotokar waitou fire fire nigin momoiya.\f* mosor inoya nẽ tamo kayau eneidi bun, aya nigin ado neu od nigin mama fouf are, sain Tamo Naal in engel fateul geid, Tama nẽ fula fiya medeĩya ado disiyouf bun, ĩg ĩ nigin mama fouf.” \c 9 \p \v 1 Age ye fen, ĩ idi irokenẽdin, “Aya ã momoi arokeneik, tunĩ ein difaref, fau to gare de mog, idi Negur nẽ tano\f + \fr 9:1 \ft Negur nẽ tano an, Negur yogo ereb ereb ganan lo fef.\f* megeir ado isi mog, dilouf.” \s1 Jesus Bouwa Falei Felen \r (Matyu 17:1-13; Luk 9:28-36) \p \v 2 Naa sigis bure fele di, Jesus, Pita, Jems, Jon anidi geif fen, idi mugu arei odug ilun diselen. \fig Jesus bouwa, yogon dõ fiya tar meleid bun falei fele di, Moses Eliya ado wowã de fen, Jesus weim wogõ den.|src="lb00317c.tif" size="span" ref="9:2-8" \fig* An Jesus idi meleid bun bouwa falei felen. \v 3 In kolos lalau medeĩya bagai, lalau anĩ tenebur ein taka nem kulo fe di, agef filiya kisi feleya sã. \v 4 Agef mog, an idi meleid bun, Moses Eliya ado wowã de fen, Jesus weim wogõ den. \p \v 5 Pita Jesus irokenen, “Rabi,\f + \fr 9:5 \ft Rabi, anĩ nẽ gariya, Juda neid tise.\f* ada ein ibodõya nigin biya bagai. Ada salafat towo tanouf, taka ogon, taka Moses nẽ, taka Eliya nẽ.” \v 6 (Ĩ wogõya tata fen, ere nigin, idi fatuk bagai kumĩ den.) \p \v 7 Agef mog, lalo isi, idi kerub feid fen, ait taka lalo bunem wõ yen, “Eĩ neu Kesu, ĩ nigin aya wau laa fedig. Ĩ karĩ wiyẽg!” \p \v 8 Kaisã bagai, idi fai den, aib taka to weim difar mog, dilen, Jesus dogol. \p \v 9 Idi arei nem diyok disi fen, Jesus ereb idi dilen anĩ, Tamo Naal laa bun tamal fau fãya sã mog, taka to dirokenẽf nigin, idi katũ fedin. \v 10 Idi od anĩ dogo bun dogol ibod ken, ‘laa bun tamal kel fãya’ anĩ nẽ gariya nigin katõ difen. \p \v 11 Age de fen, idi Jesus to difiyen, “Ere nigin lo ifelnẽdiya tamo, ‘Eliya ĩ ket uyu isi di, Mesia isiyouf,’ dedig?” \p \v 12 Jesus aitedin yalen, “Momoi bagai, Eliya ket uyu isi fen, ereb ereb ganan madur fedif. Anĩ ere, ere nigin Tamo Naal ĩ darau musei yale fen, dudum difiyẽf anĩ, Negur nẽ Itotoya bun ibodok? \v 13 Anĩ ere, aya ã arokeneik, Eliya mogo isin, ĩ nigin Negur nẽ Itotoya bun yenek gen, ereb ereb ganan idi waud iron, ĩ nigin mogo age difen.” \s1 Jesus Kesu Kaa Sane Ado El Fiyen \r (Matyu 17:14-21; Luk 9:37-43) \p \v 14 Sain idi, in dõ fiya tar tunĩ ganan geredin disi fen, tamo kayau musei, idi salili difiyeĩd fen, lo ifelnẽdiya tamo geid, od nem abob fe fe de mog, diledin. \v 15 Kaisã bagai, tamo kayau ganan Jesus isi mog, dile fen, idi fatuk bagai terẽ den, aan difiyẽf nigin gududu de dilen. \p \v 16 Jesus idi to fiyẽdin, “à ere nigin idi geid, od nem abob fe fe gef?” \p \v 17 Guru fiya atun, tamo takam aiten yale iron, “Tise, aya neu kesu, õ gein arou asil, ĩ kaa sanem irou di, ait ifokelen. \v 18 Sain ganan kaa sanem irouf, ĩ yũ irã di, tenebur kubũ ye, sali mokuf, gobora kikokõ ye fen, bouwa teregein yedig. Aya on dõ fiya tar kaa sane diruwauf nigin to afedin, anĩ ere, idi kisi feleya sã.” \p \v 19 Jesus solof iron, “Tamo kayau eneidi momoiya sã, sain ganĩ aya ã geid tabodõf? Sain ganĩ aya ã nigin wau aukesilauf? Kesu wageun urousig.” \p \v 20 Age ye di, idi kesu anĩ, ĩ garan dirou disi di, kaa sane Jesus ile fen, kaisã bagai kesu yũ iran. Kesu ĩ tenebur kubũ ye, wele yef, yen ken, awa bun sali moku fen. \p \v 21 Jesus kesu nẽ tama to fiyen, “Sain ganĩ ĩ eig fiya ibodon?” \p Ĩ aiten yale iron, “Ĩ kesu naalun gariya inon. \v 22 Sain musei, ĩ yukesiyou fenẽ nigin yã bun ado naanũ irãdig. Anĩ ere, õ ereb taka age fiya nigin kisi feleyauf are, amã nigin waũ ino ken, usennamã.” \p \v 23 Jesus ĩ irokenen, “‘Õ kisi feleyauf,’ wof de? Taka ĩ momoi youf, ereb ereb ganan age fiya nigin kisi feleya.” \p \v 24 Kaisã bagai, kesu nẽ tama iweig iron, “Aya momoi auf, neu momoiya naal nigin usenna!” \p \v 25 Age ye di, tamo kayau gududu de disi mog, anĩ Jesus ileid fen, ĩ kaa sane ou fiyen. Ĩ iron, “Õ daabuya ait ifokeleya kaa, aya õ arokonok, ĩ bun tamal ulõ weis fen, baban ĩ namen to kel ulauf.” \p \v 26 Kaa anĩ ui ye fen, kesu yũ irã di, fatuk bagai tererẽ ye mog, ulõ yeis ilen. Lo difen, kesu laa gen yenẽ di, musei diron, “Ĩ laa fel.” \v 27 Anĩ ere, Jesus kesu anĩ ima irou fen, yalesnẽ di, ĩ ifaren. \p \v 28 Jesus ĩ aaben ile ibod mog, in dõ fiya tar mugun ĩ to difiyen, “Ere nigin amã kaa sane iruya nigin kisi feleya san?” \p \v 29 Age de di, ĩ irokenẽdin, “Eig fiya are, Negur kosẽ fiyẽya\f + \fr 9:29 \ft Itotoya tunĩ eig de ditoton: \fq kosẽ fiyẽya ado kuriya.\f* bunem dogol iyawauf.” \s1 Jesus Baban In Laa Nigin Iron \r (Matyu 17:22, 23; Luk 9:43-45) \p \v 30 Idi modoũ anĩ ditor ken, Galili distrik atu diyok dilen. Taka nem idi an yeya karĩya nigin, Jesus to oron, \v 31 ere nigin, ĩ in dõ fiya tar ifelnẽdin. Ĩ idi irokenẽdin, “Tamo Naal ĩ, fau kiwai tamo imeid bun dinouf. Idi fau ĩ dukesiyouf, naa towo bure fele di, ĩ fau kel fã youf.” \v 32 Anĩ ere, idi od enĩ nẽ gariya nene de fen, ĩ to fiya nigin kumĩ den. \s1 Ai Anĩ Odug Bagai? \r (Matyu 18:1-5; Luk 9:46-48) \p \v 33 Idi Kapenaum taun disin. Jesus fõ bun ibod ken, ĩ idi to fedin, “à naabur ere luwa urougel?” \v 34 Anĩ ere, idi foro firi delen, ere nigin, naab luwen, aim anĩ idi atun odug bagai ibodok nigin luwa diroun. \p \v 35 Jesus ibod ken, in dõ fiya tar tuwelf iweig laisi fen, iron, “Taka ĩ uyu ifarau fenẽf, ĩ gai dumen bagai youf. Agef fen, ĩ ganan neid kabĩ tamouf.” \p \v 36 Ĩ kesu naal taka yale iroule, idi atun ifarnen. Ĩ imam yale koboi fiye ken, ĩ idi irokenẽdin, \v 37 “Aib taka aya yanau bunem, kesu naal eig fiya taka yalef are, ĩ aya yaleyaf. Aib taka ĩ aya yaleyaf are, ĩ aya dogol to yaleyaf, ĩ aya sur fiyan anĩg yalef.” \s1 Taka Ĩ Ada Nigin Kiwai To Inof, Are Neda \r (Luk 9:49, 50) \p \v 38 Jon iron, “Tise, tamo taka, õ yanã nem kaa sesen iruid mog, amã mailen. Anĩ nigin, amã ĩ katũ mafiyen, ere nigin, ĩ neda takam sã.” \p \v 39 Anĩ ere, Jesus iron, “To katũ wiyẽg, taka ĩ neu yanau nem memelik inof are, ĩ kaisã bagai aya nigin sane irõya kisi feleya sã, \v 40 ere nigin, taka ĩ ada nigin kiwai to inof, are neda. \v 41 Aya ã momoi arokeneik, taka ĩ, aya yanau nem, ã Kristus nẽ nigin ye fen, kap naan ado ifeneĩf are, ĩ in mala solo momoi bagai yalouf. \s1 Mosor Bun Ineyẽf \r (Matyu 18:6-9; Luk 17:1, 2) \p \v 42 “Aibem taka age fe di, kesu aya nigin momoi def enidi taka, mosor bun ineyẽf are, tamo anĩ meein odug guyutu bun ifo ken, maaĩwõ irãyam, are dem. \v 43 Ogon imam mosor bun ineyõf, gudũ wol. Õ imã tobega ado, mata bun ileya nigin biya bagai, ere nigin, ima totoũ adouf are, hel bun an yã faimud ibodkeleyan uleya nigin.\f + \fr 9:43 \ft Itotoya tunĩ eig de ditoton: \fq nigin, \fv \ft 44 \+fv*\fq an idi neid mamat to gare dedig, yãg to gare feledig.\f* \v 45 Age fiya gen, ogon yẽ anim, mosor bun ineyõf, gudũ wol. Õ yẽ tobega ado mata bun ileya nigin biya bagai, ere nigin, yẽ totoũ adouf are, hel bun dirãyõf.\f + \fr 9:45 \ft Itotoya tunĩ eig de ditoton: \fq dirãyõf, \fv \ft 46 \+fv*\fq an idi neid mamat to gare dedig, yãg to gare feledig.\f* \v 47 Takag, ogon malã anim, mosor bun ineyõf, ubodol uraile. Õ malã tekelei ado Negur nẽ tano bun ileya nigin biya bagai, ere nigin, malã totoũ adouf are, hel bun dirãyõf, \v 48 an \q1 “‘idi neid mamat to gare dedig, \q2 yãg to gare feledig.’\f + \fr 9:48 \ft Asaia 66:24\f* \m \v 49 Tamo ganan, yã tetedin sol gen tu difouf. \p \v 50 “Sol ĩ biya, anĩ ere, in kai sa kalauf, naig wo di, baban kai youf? à aug bun sol adouf, agog fen, abob nigin wau inosiya bun ubodõgouf.” \c 10 \s1 Tamo Kayau Ado Bagu Fiya Anĩ Fara Fiya \r (Matyu 19:1-12; Luk 16:18) \p \v 1 Jesus modoũ anĩ itor ken, Judia distrik nẽ akor anĩ atu ile, Jordan naan sitakã ilen. Baban tamo kayau mala odug ĩ wagen disi di, ĩ gai age fedig gen, od ifelnẽdin. \p \v 2 Farisia tamo tunĩ disi, kisi difiye ken, to difiyen, “Tamo taka yogon kayau iruf anĩ, are lo dõ fiya de?” \p \v 3 Ĩ aitedin yale iron, “Moses, anĩ nigin ere od wogõ yein?” \p \v 4 Idi diron, “Moses yo yen, are tamo bagu fiya anĩ fara fiya pepa itot fen, kayau od sã iru di, ilauf, yen.” \p \v 5 Jesus idi irokenẽdin, “Moses lo anĩ itotkenein, ere nigin, ãgenei wauĩ totol bagai agef yeneĩd. \v 6 Anĩ ere, gariya bun Negur ereb ereb ino fen, ‘tamo ino, kayau ino fen.’\f + \fr 10:6 \ft Jenesis 1:27\f* \v 7 ‘Age fiya nigin, tamo ĩ in sina tama itorneĩd fen, in kayau ado bagu difouf, \v 8 age fe di, idi uruwom bouweid tekelei youf.’\f + \fr 10:8 \ft Jenesis 2:24\f* Age dife di, idi uru sã, idi tekelei. \v 9 Anĩ nigin, ereb Negur bagu fedin anĩ, tamom to fara fouf.” \p \v 10 Sain idi baban fõ bun dibod ken, in dõ fiya tar od enĩ nigin Jesus to difiyen. \v 11 Jesus idi irokenẽdin, “Aib taka in kayau iru fen, kayau taka yalouf, ĩ kayau tubu morõ ifen ken, seseirã inouf. \v 12 Age fiya bagai, kayau taka in aiwa itorne ken, tamo taka yalouf are, ĩ seseirã inouf.” \s1 Kesu Nanaal Jesus Geid \r (Matyu 19:13-15; Luk 18:15-17) \p \v 13 Tamo kayau, kesu nanaal Jesus wagen kobũ fediyouf nigin guri difeid disin, anĩ ere, in dõ fiya tar, idi ou difiyẽdin. \v 14 Jesus anĩ ile fen, wau sanen. Ĩ idi irokenẽdin, “Utornẽdig len, kesu nanaal aya wageun disiyouf, idi to katũ wedig, ere nigin, Negur nẽ tano are eig fediya neid. \v 15 Aya ã momoi arokeneik, aib taka ĩ, Negur nẽ tano kesu naal age fiya gen to yalouf are, ĩ namen to bagai ilauf.” \v 16 Age ye fen, ĩ kesu nanaal koboi feid fen, in ima tetedin ino fen, el fiya ifenẽdin. \s1 Tamo Gaũ Safina Musei Ado \r (Matyu 19:16-30; Luk 18:18-30) \p \v 17 Jesus mogo naab iyok ile mog, tamo taka ĩ garan gudu ref isel, wagen kubũ ye, ibor bobou fe fen, ĩ to fiyen, “Tise biya, aya ere naig afouf anĩ, mata faimud ibodkeleya alouf?” \p \v 18 Jesus ĩ irokenen, “Ere nigin õ aya anĩ biya wiyaf? Aibem taka biya sã, Negur yogo dogol. \v 19 Õ ĩtãfiya keleĩ: ‘Õ tamo taka to ukesiyouf, õ to seseirã unouf, õ to bẽ walouf, õ taka nigin idegẽya od to urõf, õ idegẽya bunem safina to walouf, sinã tamã sigoreid dõ wouf.’\f + \fr 10:19 \ft Eksodas 20:12-16; Diuteronomi 5:16-20\f* ” \p \v 20 Ĩ Jesus irokenen, “Tise, enei ganan, aya kesu naalun dõ afef asin.” \p \v 21 Jesus ĩ lof ile, ĩ nigin wau laaf fen, iron, “Tekelei anĩ õ inĩ sã. Ule, ogon safina ganan na nigin sur wo fen, maleg tamo weneĩd, agouf anĩ, õ saa ilun safina biya adouf. Ago wol fen, usi, aya dõ wiya.” \p \v 22 Od anĩ bunem, nawa kuru kele fen. Ĩ wau morõ ado ilen, ere nigin, ĩ safina musei ado. \p \v 23 Jesus falei yel fen, in dõ fiya tar irokenẽdin, “Safina musei ado tamo, Negur nẽ tano bun ileya nigin gai malai bagai!” \p \v 24 In dõ fiya tar, in od anĩ nigin terẽ den. Anĩ ere, Jesus baban iron, “Nau kesu tar, Negur nẽ tano bun ileya nigin gai malai bagai! \v 25 Kamel ĩ gabar iwaya nil ku bun ileya nigin karika bagai, safina musei ado tamo Negur nẽ tano bun ileya nigin malai bagai.” \p \v 26 Od anĩ bun, in dõ fiya tar fatuk bagai terẽ de fen, abob toti difen, “Age fiyauf are, aim anĩ mata ibodkeleya yaleya kisi feleya?” \p \v 27 Jesus idi lo feid fen, iron, “Tamo bun are kisi feleya sã, anĩ ere, Negur bun kisi feleya. Ereb ereb ganan Negur bun kisi feleya.” \p \v 28 Pita Jesus irokenen, “Amã ereb ereb ganan mator ken, õ dõ mayok!” \p \v 29 Jesus solof iron, “Aya ã momoi arokeneik, aib taka fõ, tura tar, main tar, sina, tama, gere tar be, kabĩ, aya nigin ado biya od nigin itoron, \v 30 ĩ mala solo wan handred wal fiya, sain enĩ bun, (fõ, tura tar, main tar, sina tar, gere tar, kabĩ anidi ado morõg) yalouf, ĩ dumen isiyouf buneg mata faimud ibodkeleya yalouf. \v 31 Anĩ ere, musei malabag dibodok, idi dumen dibodõf; musei dumen dibodok, idi malabag dibodõf.” \s1 Jesus In Laa Nigin Irõ, Towo Fen \r (Matyu 20:17-19; Luk 18:31-34) \p \v 32 Jesus uyu irou fen, idi Jerusalem naab diselen. Age fe di, in dõ fiya tar idi terẽ de mog, idi dõ difedin anĩ kumĩ den. Baban Jesus in dõ fiya tar tuwelf firen gou feid fen, ĩ fau bouwa bun ere wõ youf anĩ irokenẽdin. \v 33 Jesus iron, “Ada Jerusalem teselef, an Tamo Naal ĩ pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo imeid bun dinenẽf. Idi ĩ laa fouf nigin bouwa bun od dũf. Age de fen, idi ĩ haiden Juda sã anidi imeid bun dino di, \v 34 idi ketẽ difiyẽf, disisnẽf, wagĩ difiye ken, dukesiyouf. Naa towo bure fele di, ĩ kel fã youf.” \s1 Jems Jon Ado Neid To Fiya \r (Matyu 20:20-28) \p \v 35 Sebedi gere tar, Jems Jon ado, Jesus wagen disin. Idi diron, “Tise, amã ereb taka nigin to mafe di, õ agouf anĩ oromak.” \p \v 36 Jesus idi irokenẽdin, “à ere anĩ, aya age afeneĩf nigin oroyeik?” \p \v 37 Idi aiten dale diron, “Ogon fula fiya medeĩya bun, amã taka ogon ima biyalẽ ibodõ di, taka ogon ima kilẽ ibodõf anĩ oromak.” \p \v 38 Jesus idi irokenẽdin, “à ereb to gef anĩ nẽ gariya ã keleĩ sã, aya naan ãf anĩ, ã yõya kisi feleya de? Agef mã, naan aya agũf anĩ, ã igũya kisi feleya de?” \p \v 39 Idi aiten dale diron, “Amã kisi feleya.” Age de di, Jesus idi irokenẽdin, “Naan aya ãf are, ã wãgauf, naan aya agũf are, ã ugũgouf, \v 40 anĩ ere, imau biyalẽ ibodõya, kilẽ ibodõya are, ayam ifenẽya kisi feleya sã. Modoũ anidi are, idi nigin saika fen anidi neid.” \p \v 41 In dõ fiya tar ten od anĩ karĩ de fen, Jems Jon ado nigin seye den. \v 42 Jesus idi iweig laisi fen, iron, “à keleĩ, haiden neid uyu irouya def anĩ, tamo kayau lo fiya nigin totol dinodig, idi dogo neid odudug, idi aruneid dalouf nigin megeir dinodig. \v 43 à bun kisi to agef yenẽf, ã atun, aib taka odug ibodõf nigin orof, ĩ ãgenei kabĩ tamo ibodõf. \v 44 Aib taka uyun ibodõf nigin orof, ĩ ganan neid ferfer ouf. \v 45 Ere nigin, Tamo Naal ĩg disennẽf nigin to isin, anĩ ere, ĩ tamo kayau isenneĩd fen, tamo kayau musei idi neid mosor anĩ fotokar, yogon mata ifenẽdiyouf nigin isin.” \s1 Bartimeus Mala Ifofakelen Anĩ Mala Fara Felen \r (Matyu 20:29-34; Luk 18:35-43) \p \v 46 Age de fen, idi Jeriko disin. Jesus, in dõ fiya tar, tamo kayau mala odug geid, taun anĩ ditor dile mã, tamo taka mala ifofakeleya, Bartimeus (Timeus naal), ĩ naab yerin nonĩ yef ibodon. \v 47 Sain ĩ Jesus Nasaret tamal yeya anĩ karĩ ye fen, ĩ iweig iron, “Jesus, Dawid Naal, aya nigin malalon yõ!” \p \v 48 Age ye di, tamo musei sakã difiye ken, foro yalauf nigin dirokenen, anĩ ere, ĩ wade bagai iweig iron, “Dawid Naal, aya nigin malalon yõ!” \p \v 49 Jesus dẽ yel fen, iron, “Uweignẽg.” Age ye di, idi tamo mala ifofakeleya diweignen, “Waũ el fe fen, fã wale! Ĩ õ iweignok.” \v 50 Age de di, ĩ yogon gabar sirilẽ iraile fen, fã yale, Jesus wagen isin. \p \v 51 Jesus ĩ to fiyen, “Aya õ ere age afonõf ani, õ oroyok?” \p Tamo mala ifofakeleya iron, “Rabi, aya kelẽ au fenẽ.” \p \v 52 Jesus iron, “Ule, ogon momoiya anim el yom.” Kaisã bagai, ĩ kelẽ yel fen, Jesus dõf, naab dilen. \c 11 \s1 Jesus Tamo Yana Ado Gen Jerusalem Namen Ilen \r (Matyu 21:1-11; Luk 19:28‑40; Jon 12:12-19) \p \v 1 Idi Jerusalem kelẽ difiye ken, Moul Arei\f + \fr 11:1 \ft ‘Oliv Arei’ dedig.\f* bun Betfage Betani ado wõ den, Jesus in dõ fiya tar uru sur feid fen, \v 2 ĩ idi irokenẽdin, “Fonõ wageik anĩ bun uleg, an wõg fen, donki naal difon anĩ ulogouf, are aibem taka anĩ bun to iyon. Anĩ biru weleg fen, ein urou usig. \v 3 Taka nem to yeĩf, ‘Ere nigin ã enĩ ago gef?’ youf are, urokenẽgouf, ‘Odug orof nigin, fau mogo kaisã ein kel sur fouf.’” \p \v 4 Idi dile, donki naal naabur bobog ileyan difokelen ifar mog, fotou difen. Idi biru de mog, \v 5 tamo tunĩ an difaren anidim to difedin, “à ere naig gouf nigin, donki naal anĩ biru gef?” \v 6 Idi Jesus irokenẽdin kilei, solo de dirokenẽdin. Age de di, tamo ditornẽdi di, dilen. \v 7 Idi donki naal anĩ Jesus wagen dirousi fen, idi neid gabar teten dirarã di, ĩ anĩ teten ibodon. \v 8 Tamo kayau musei, idi neid gabar naabur du difedin, age de mog, tunĩ idi kabier aa were aarau ado kokour difedin anĩ du difedin. \v 9 Tamo kayau uyu dilen ado dume dõ difen, kakaĩ de diron, \b \q1 “Hosiana!\f + \fr 11:9 \ft Anĩ nẽ gariya, ‘Usennamã!’ Od anĩ tamo kayau Negur yana yaleseya nigin wogõ dedig.\f*” \q1 “Odug yana bunem isif, are ĩ el fiyek!”\f + \fr 11:9 \ft Sam 118:25, 26\f* \q1 \v 10 “Neda tamada Dawid nẽ tano isif, are el fiyek!” \q1 “Hosiana, ilun bagai!” \p \v 11 Jesus Jerusalem wõ ye fen, tempel ilen. Ĩ ereb ereb ganan kii fedin, anĩ ere, sain bure felen nigin, ĩ in dõ fiya tar tuwelf geid Betani dilen. \s1 Jesus Aa Fig Isisnen \r (Matyu 21:18, 19) \p \v 12 We fele di, idi Betani ditor dile fen, Jesus naũ fen. \v 13 Ĩ mala ira kel, aa fig aarau ile fen, ĩ faat ado be ye mã, ilouf nigin ilen. Ĩ non ilen, faat taka to ilen, aarau dogol, ere nigin, imaya sain sã. \v 14 Age fiya ile fen, ĩ aa irokenen, “Taka nem õ bun faat baban to yãf.” Agef irõ mog, in dõ fiya tar karĩ den. \s1 Jesus Tempel Waĩ Fen \r (Matyu 21:12-17; Luk 19:45‑48; Jon 2:13-16) \p \v 15 Jerusalem wõ de fen, Jesus tempel modoũ namen ile, na dale dile disi dife mog, an irudidin. Ĩ moni solo fediya\f + \fr 11:15 \ft Tempel takis inoya nigin, moni serẽ tamal ado tempel moni solo difedig.\f* neid tebol ado, kuburir na nigin sur fediya neid bens eleg feledin. \v 16 Tamo ganan, tempel modoũ bun safina na nẽ iroulediya nigin katũ fiyẽdin. \v 17 Agef fen, Jesus ifelneĩd iron, \q1 “‘Neu fõ, teneub ganan nẽ kosẽya fõ douf,’\f + \fr 11:17 \ft Asaia 56:7\f* \q2 are Negur nẽ Itotoya bun to yenek de? \b \m Anĩ ere, ã ‘bẽ tamo neid iminẽya fõ’\f + \fr 11:17 \ft Jeremaia 7:11\f* unogen.” \fig Jesus moni solo fediya neid tebol eleg feledin.|src="lb00316c.tif" size="span" ref="11:15-17" \fig* \p \v 18 Age ye di, pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo geid, od enĩ karĩ de fen, Jesus dukesiyouf nigin naab dimiren. Idi Jesus kumĩ difiyen, ere nigin, tamo kayau ganan in ifelnẽdin anĩ nigin terẽ den. \p \v 19 Aragau di, idi taun anĩ ditor dilen. \s1 Aa Fig Gariri Kelen \r (Matyu 21:20-22) \p \v 20 Bonimei idi naab diyok dile fen, idi aa fig warei bunem gariri kelen anĩ dilen. \v 21 Pita weder fokõ yel fen, Jesus irokenen, “Rabi, ulef! Õ aa fig usisin, are gariri kelen!” \p \v 22 Age ye di, Jesus solof irokenẽdin, “Negur bun momoi wogei. \v 23 Aya ã momoi arokeneik, aibem taka arei enĩ irokenẽf, ‘Õ kusu urã, maaĩwõ usil,’ age ye fen, ĩ wau to uru fen, momoi aya orok anĩ agef wõ youf, youf are, agef dõ fenẽf. \v 24 Anĩ nigin, aya ã arokeneik, ereb taka nigin ã kosẽ bun tog fen, mogo malel ge, momoi gouf, are ãgenei youf. \v 25 Sain ã ufareg kosẽg fen, ã takan nẽ sane nigin wauĩ bun yenẽf are, wedereĩ tu kalauf. Ago ge di, ãgenei Temeĩ saa tanon ibodok, ãgenei mosor nigin weder tu kalauf.”\f + \fr 11:25 \ft Itotoya tunĩ eig de ditoton: \fq kalauf. \fv \ft 26 \+fv*\fq à wedereĩ to tu kalauf are, ãgenei Temeĩ saa tanon ibodok ĩg, ãgenei mosor nigin weder to tu kalauf\ft .\f* \s1 Jesus Aim Igirnen Anĩ To Difiyen \r (Matyu 21:23-27; Luk 20:1-8) \p \v 27 Idi baban Jerusalem wõ den, Jesus tempel fofomalan iyok ile mog, pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo, mudur adodo geid, ĩ wagen disin. \v 28 Idi Jesus to difiyen, “Ere igirĩya bunem, õ ereb ereb enĩ ago wof? Aim õ enĩ agouf nigin igirnon?” \p \v 29 Jesus aitedin yale iron, “Aya to fiya tekelei afeneĩf. Solog urokanage di, ereb igirĩya bunem ereb ereb enĩ age afef anĩ, aya ã arokeneĩf. \v 30 Jon naan igunẽdin, are saa ilun tamal de, tamo bunem? Urokanag!” \p \v 31 Idi dogo dogol katõ de fen, diron, “Ada, ‘Saa ilun tamal,’ tauf, ĩ to fouf, ‘Age fe di, ere nigin, ã ĩ nigin to momoi gen?’ \v 32 Anĩ ere, ada, ‘Tamo bunem,’ tauf…” (Idi tamo kayau kumĩ difedin, ere nigin, tamo ganan, Jon ĩ momoi bagai profet den.) \p \v 33 Anĩ nigin, idi Jesus ait solo de diron, “Amã keleĩ sã.” \p Age de di, Jesus iron, “Ayag ã to arokeneĩf, ereb igirĩya bunem aya ereb ereb enĩ age afedif.” \c 12 \s1 Tamo Kabĩ Lo Difedig Nẽ Yaab Od \r (Matyu 21:33-46; Luk 20:9-19) \p \v 1 Age ye fen, Jesus yaab od nem idi irokenẽdin, “Tamo taka wain kabĩ yalen. Ĩ kau ifõ kalĩ felen, wain sumin asi fiya nigin ku yalen, kabĩ lo fiya tamo neid fõ inon. Agef fen, ĩ mala solo yalouf nigin wain kabĩ, kabĩ tamo tunĩ imeid bun ino fen, uyu takã ilen. \v 2 Fito fiya sain, ĩ, kabĩ tamo taka, wain kabĩ lo fiya tamo gedin, wain biya tunĩ, idi bun gei fouf nigin sur fen. \v 3 Anĩ ere, idi ĩ dale, du ken, sur difiyẽ di, ima sãsã ilen. \v 4 Age dife di, ĩ kabĩ tamo taka idi gedin sur fen. Idi tamo anĩ mudur bun du ken, mama difenẽ di, ilen. \v 5 Ĩ baban takag sur fen, areg idi dukesin. Ĩ musei tunĩg sur fedin, age fe di, tunĩ diden ken, tunĩ didenkesin. \p \v 6 “Ĩ gama tekelei dogol sur fiya nigin ibodon, are yogo naal, ĩ yogon oboi bagai. Ĩ anĩ dumen bagai sur fiye ken, iron, ‘Idi neu kesu anĩ karĩ difiyẽf.’ \p \v 7 “Anĩ ere, kabĩ lo fiya tamo, idi abob dirokenen, ‘Eĩ ĩ akorouf. Usig, ada ĩ tau keis fen, akor eĩ nedauf.’ \v 8 Anĩ nigin, idi ĩ dale, dukeis fen, wain kabĩ dumeitur diran. \p \v 9 “Age dife di, wain kabĩ marau naig fouf? Ĩ isi, kabĩ lo fiya tamo idenkeis fen, wain kabĩ anĩ tamo tunĩ ifenẽdiyouf. \v 10 à Negur nẽ Itotoya enĩ to uwesegen de? \q1 “‘Meein are fõ inoya tamom sane de fen, ditoron, \q2 meein anĩ gama monog tor wõ yen, \q1 \v 11 anĩ Odug yogo age fe di, \q2 malamã yũ yalen.’\f + \fr 12:11 \ft Sam 118:22, 23\f* ” \p \v 12 Age ye di, pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo, mudur adodo geid, Jesus irounẽya nigin naab dimiren, ere nigin, idi kelein, ĩ idi nigin yaab od wogõ yen. Anĩ ere, idi tamo kayau nigin kumĩ de fen, idi ĩ ditornẽ dilen. \fig Wain kabĩ kau ifõ kalĩ felen, kabĩ lo fiya tamo neid fõ ado, wain sumin asi fiya nẽ ku.|src="lb00103c.tif" size="span" ref="12:1-12" \fig* \s1 Sisa Takis Ifenẽya \r (Matyu 22:15-22; Luk 20:20-26) \p \v 13 Dum idi, Farisia tamo tunĩ, Herod nẽ tamo tunĩ geid, Jesus garan in od bun kũ fenẽ di, dirounẽf nigin sur difedin. \v 14 Idi ĩ garan disi fen, diron, “Tise, amã keleĩ, õ momoi wogõya nẽ tamo. Õ tamom to wewu diyõdig, ere nigin, õ idi yeneid ado be, sã anĩ to es wedidig. Ago fen, õ momoi bagai Negur nẽ naab ufelnamãdig. Sisa\f + \fr 12:14 \ft Rom neid king odug.\f* takis ifenẽya nigin biya de, sã? \v 15 Amã mafenẽf de, sã?” \p Anĩ ere, Jesus idi neid namedin kisi sane kelei ken, iron, “Ere nigin ã aya nigin kor unogef? Koin moni taka urousig len, aya ailau fenẽ.” \v 16 Idi koin moni taka dirousi di, ĩ idi to fedin, “Eĩ ai nẽ malakanon? Eĩ ai yana nẽ itotoya?” \p Idi aiten dale diron, “Sisa nẽ.” \p \v 17 Age de di, Jesus idi irokenẽdin, “Sisa nẽ are Sisa wenẽg, Negur nẽ are Negur wenẽg.” \p Age ye di, idi ĩ nigin terẽ den. \s1 Kel Fãya Bun Ai Nẽ Kayau Ibodõf \r (Matyu 22:23-33; Luk 20:27-40) \p \v 18 Sadusia tamo idi dirõdig, laa bun tamal to ke de fã dedig anĩ, Jesus wagen disi to difiyen. \v 19 Idi diron, “Tise, Moses itotkanaman, are tamo taka laaf fen, aiwa itornen, anĩ ere, kesu sã, tamo ĩ waab anĩ yale fen, tura nẽ kesu diroukenẽf. \v 20 Gama tura tura sewen dibodon. Matu ketem kayau yalen, anĩ ere, kesu yaleya sã mog, laa fen. \v 21 Matu dõ fiya bagam waab anĩ yalen, anĩ ere, ĩg kesu sã mog, laa fen. Idi dõ fediyag de age fen. \v 22 Tura tura sewen anidi adok, kesu taka to dalen. Dum kayau areg laa fen. \v 23 Dum laa bun tamal kel fãya sain bun, ĩ ai nẽ kayau ibodõf, ere nigin, tura tura sewen anidi adok, ĩ dale dogolen?” \p \v 24 Jesus aitedin yale irokenẽdin, “à od kũ wenẽgef, ere nigin, ã Negur nẽ Itotoya ado Negur nẽ megeir keleĩ sã. \v 25 Sain laa bun tamal kel fãya bun, an tamo kayau ado abob yalef ya sãf, idi engel saa ilun dibodok gen dibodõf. \v 26 Gama, laa bun tamal fãya nigin, Moses nẽ od Negur nẽ Itotoya bun ibodok, are arein aa mata bun fotou fiyen Negur ĩ naig fe irokenen, ‘Aya Abraham nẽ Negur, Isak nẽ Negur, Jakop nẽ Negur’\f + \fr 12:26 \ft Eksodas 3:6\f* anĩ to be uwesegen de? \v 27 Ĩ laa neid Negur sã, anĩ ere, ĩ mata ibodõya neid. à fatuk bagai kũ wenẽgef!” \s1 Ĩtãfiya Odug Bagai Ganan Wal Fiya \r (Matyu 22:34-40; Luk 10:25-28) \p \v 28 Lo ifelnẽdiya tamo taka isi, idi od nem kusĩ de mog, karĩ fiyẽdin. Jesus ĩ aiten, od biya irokeneĩd mog, karĩ ye fen, ĩ Jesus to fiyen, “Ĩtãfiya ganan bun, ĩtãfiya nanĩ anĩ ganan wal fiya?” \p \v 29 Jesus iron, “Ĩtãfiya ganan wal fiya are enĩ, ‘O Israel, karĩ wog, Odug neda Negur, Odug ĩ yogo tekelei. \v 30 Õ, Odug ogon Negur ĩ nigin waũ adok, malãkanon adok, kisi adok, megeir adok bunem, ĩ nigin waũ laaf.’\f + \fr 12:30 \ft Diuteronomi 6:4, 5\f* \v 31 Anĩ dõ fiya are eig fiya, ‘Õ ogo nigin waũ laa fef gen, nẽ tã nigineg ago waũ laaf.’\f + \fr 12:31 \ft Levitikas 19:18\f* Ĩtãfiya uru enim, ganan wal fiya.” \p \v 32 Lo ifelnẽdiya tamo anĩ Jesus irokenen, “Tise, õ de urok. Negur ĩ tekelei, taka to ibodok, Negur yogo dogol wof, anĩ bun momoi urok. \v 33 Õ Negur nigin waũ adok, kisi adok, megeir adok bunem waũ laaf fen, õ ogo nigin waũ laa fef gen, nẽ tã nigineg ago waũ laafei yeya anim, yã bun sesewi fiya ado sesewi fiya fire fire ganan wal fiya.” \p \v 34 Jesus tamo anĩ keleĩ ado aiten yale di, ile fen, Jesus ĩ irokenen, “Õ Negur nẽ tano nigin egerõ sã.” Sain anĩ bunem ilen, taka nem baban to fiyẽya nigin kumĩ den. \s1 Ai Nẽ Kesu Anĩ Kristus? \r (Matyu 22:41-46; Luk 20:41-44) \p \v 35 Jesus tempel modoũ bun ifelneĩd fen, ĩ to fedin, “Naig fe di, lo ifelnẽdiya tamo, Kristus ĩ Dawid nẽ naal dedig? \v 36 Dawid ĩ yogo Awa Uur Fateul bunem wogõ ye fen, kurõ falaisin: \q1 “‘Negur, neu Odug irokenen, \q2 “Imau biya melem ubod mog, \q1 ogon kiwai tar \q2 on yẽ farumẽ gõ afalauf.” ’ \m \v 37 Dawid yogo, ĩ nigin ‘Odug’ yef, naig fe di, ĩ Dawid naal ouf?” \p Tamo kayau musei waud el fiya ado karĩ difiyen. \p \v 38 Jesus ifelneĩd fen, iron, “Lo ifelnẽdiya tamo nigin lo welegei. Idi gabar meluluk difonunakel diyo ken, maket modoũ bun aan difiyẽdiyouf anĩ orodidig. \v 39 Age de fen, idi Juda neid uub fõ bun, sia biyai biyai bun dibod ken, tar inoya bun modoũ malabag bun dibodõdig. \v 40 Idi, kayau waab idegnẽdiya bunem nedi fõ sosoin de fen, meleid yaleya nigin meluk bagai kosẽ dedig. Tamo age fediya, mala solo sane bagai dalouf.” \s1 Kayau Waab Nẽ Ofa \r (Luk 21:1-4) \p \v 41 Jesus ofa moni bogis sitakã ibod ken, tamo kayau lo feid mog, idi moni tempel bogis bun dinon. Tamo kayau safineid adodo musei moni odudug diraran. \v 42 Anĩ ere, kayau waab maleg taka isi, kapa koin moni giriya nanaal bagai uru inon. Are tu toea dogol. \p \v 43 Jesus in dõ fiya tar iweig laisi fen, irokenẽdin, “Aya ã momoi arokeneik, kayau waab maleg enĩ ĩ, ganan wal fediya, odug bagai bogis bun inol. \v 44 Idi ganan dogo neid safineid bun tamal tunĩ dinon, anĩ ere, kayau maleg anĩ, ereb ereb adok ĩ isennẽf anĩ ganan inon.” \c 13 \s1 Idikeleya Sain Nẽ Uris \r (Matyu 24:1-35; Luk 21:5-33) \p \v 1 Jesus ĩ tempel bunem kutũ yeis mog, in dõ fiya tar taka ĩ irokenen, “Ule, Tise! Ere meein odudug oug fediya! Ere fõ meli meli oug fediya!” \p \v 2 Age ye di, Jesus ĩ irokenen, “Fõ odudug enĩ ganan uledif de? Meein enĩ taka to abob teten yenẽf, anĩ adok fau isog irailauf.” \fig Negur nẽ tempel Kristus nẽ sain bun Jerusalem ibodon.|src="lb00250c.tif" size="span" ref="13:1-2" \fig* \p \v 3 Jesus Moul Arein tempel sitakã ibod mog, Pita, Jems, Jon, Endru anidim mugun Jesus to difiyen, \v 4 “Ere sain enidi wõ youf? Ere uris bagai anĩ, enĩ ganan kisi falauf nigin wõ youf? Anĩ urokanamã.” \p \v 5 Jesus idi irokenẽdin, “Takam idegneĩya nigin lo weleg. \v 6 Musei aya yanau nem disi dirõf, ‘Aya Kristus,’ age de fen, musei didegnẽdiyouf. \v 7 Sain ã kusĩ nigin karĩg fen, tamo sigoredim kusĩ nigin wogõ douf anĩ karĩ gouf, ã to tererẽ gei. Ereb ereb anidi agef wõ youf, anĩ ere, idikeleya sain fau dum isiyouf. \v 8 Teneub taka fã ye fen, ĩ teneub taka nigin kiwai ifenẽf, tano taka ĩ, tano taka nigin kiwai ifenẽf. Uyu taka taka bun mimĩ wõ ye fen, naũ isiyouf. Age fouf anĩ, kayau kesu gõ fouf nigin darau gariya inodig age fiya. \p \v 9 “à aug nigin lo weleg. à fau kaunsel imeid bun dinenei ken, uub fõ bun wagagã diyeĩf. Aya yanau nigin, ã gawaman mudur, king geid meleid bun ufareg fen, idi kurõ walaisig urokenẽdigouf. \v 10 Biya od ketem teneub ganan bun iyokalauf. \v 11 Sain ã gei diyei ken, kot bun dirouleyeĩf, ere mauf wog fen, to kisi musei waleg. Sain anĩ bun, ereb ifeneik anĩ wogõ gouf, ere nigin, are ãgem to wogõ gouf, are Awa Uur Fateulem. \p \v 12 “Turam, tura kiwai imeid bun ino di, dukesiyouf, age fe di, tamam in kesu age fouf. Kesum sina tama kiwai difeneĩd fen, laa bun dinenẽdiyouf. \v 13 Tamo ganan aya nigin ã kiwai difeneĩf, anĩ ere, taka ĩ megeir ifaref ile ile idikeleyanouf, Negur ĩ yalouf. \p \v 14 “Sain ‘ninir anĩ fonou inouf nigin’\f + \fr 13:14 \ft Daniel 9:27; 11:31; 12:11\f* ĩ an to ifarau nẽ anĩ ulogouf (anĩ uweseg, keleĩ youf), idi Judia distrik bun dibodok, arein diya diselauf. \v 15 Taka ĩ yogon fõ agaran ibodok, ĩ kutũ yeis, aaben ile, ereb ereb to yalouf. \v 16 Taka ĩ kabier ibodok, yogon gabar yalouf nigin to kel ilauf. \v 17 Naa anĩ bun, kayau bouweid ado, kayau kesu su difenẽdif ado, idi meleidlon ado! \v 18 Feluk sain bun, anĩ to wõ youf nigin, ã Negur kosẽ wiyẽgouf, \v 19 ere nigin, naa anidi bun morõ odug biya adouf, morõ age fiya, gariya bun Negur teneub inon bunem isi gama, taka to wõ yen, dum buneg taka to wõ youf. \v 20 Odug morõ odug nẽ naa anĩ to guru falaisim, taka to ibodom. Anĩ ere, tamo kayau ĩ igirnẽdin nigin, ĩ naa anĩ guru falaisin. \v 21 Sain anĩ bun, taka ã irokeneĩf, ‘Ulegef, Kristus yeir!’ oo ‘Ĩ your!’ ã anĩ to momoi ge. \v 22 Fau idegẽya Kristus, idegẽya profet ado, wõ de fen, idi kisi falauf are, Negur igirnẽdin anidi didegnẽdiyouf nigin uris memelik ado dinodiyouf. \v 23 Anĩ nigin, lo welegei, sain anĩ fau mog, aya ã ereb ereb ganan arokenein. \p \v 24 “Anĩ ere, naa anidi bun, morõ anĩ dõ fiya, \q1 “‘gaa gugum kalauf, \q2 age fe di, ogõ lalan to ifenẽf, \q1 \v 25 saa ilun tamal barisa kuku rouf, \q2 saa nẽ megeir ganan guyoyõ douf.’\f + \fr 13:25 \ft Asaia 13:10; 34:4\f* \p \v 26 “Sain anĩ bun, tamo idi, Tamo Naal lalo bun yogon megeir odug fula fiya medeĩya ado isi mog, dilouf. \v 27 Agef fen, ĩ yogon engel susur fedi di, yogon tamo kayau igirnẽdin anidi, teneub akor ganan bun, gaa iseya nem ile gaa ileyan, gei de, kuru difediyouf. \p \v 28 “Gama ã, aa fig bun keleĩ walogouf. Susu bonuf fen, aarau inodif, ã keleĩ, saneya melsak. \v 29 Age fiya gen, ã ereb ereb anĩ wõ youf ulogouf, ã keleĩ, are mogo melsã bagai bobogẽ ifaref. \v 30 Aya ã momoi arokeneik, tamo kayau sain enĩ bun dibodok eneidi to gare de mog, enĩ ganan wõ youf. \v 31 Saa teneub ado sa kalauf, anĩ ere, neu od to bagai sa kalauf. \s1 Naa Sain Ado Takam To Keleĩ Youf \r (Matyu 24:36-44) \p \v 32 “Taka nem naa sain ado to keleĩ youf, saa ilun engel idig sã, Naal ĩg sã, Dei yogo dogol. \v 33 Mata ubodõg fen, lo weleg! Ereb sain anĩ wõ youf, ã to keleĩ youf. \v 34 Are tamo fõ itor ileya gen. Ĩ yogon fõ itor ken, lo difouf nigin yogon ferfer imeid bun inon, idi mugu mugu kabĩ fire fire ifenẽdin. Agef fen, ĩ tamo bobog bun anĩ mala inof ibodõf nigin irokenen. \p \v 35 “Anĩ nigin, mata ubodõg fen, lo welegei, ere nigin, ã keleĩ sã, ereb sain fõ marau kel isiyouf, aragau be, bõ atun be, tataro yũ mog be, wef mog be. \v 36 Ĩ isi tarabã yeĩf, ã to wenẽg mog, ileyeĩf, are deuf. \v 37 Ereb aya ã arokeneik, aya adok ganan arokenẽdif, ‘Lo weleg!’” \c 14 \s1 Kayau Taka Betani An Jesus Mudur Bun Moul Fi Felen \r (Matyu 26:1-16; Luk 22:1‑6; Jon 11:45-53; 12:1-8) \p \v 1 Gama Pasa naa ado Bret Yis Sã Sifa naa, fau uru yen mog, pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo geid, Jesus idegẽya naab bun dale dirou fen, dukesiyouf nigin naab dimiren. \v 2 Idi diron, “Sifa sain bun to age tafouf, age tafouf are, tamo kayau seye de fen, kusĩ dalesauf.” \p \v 3 Jesus Betani an, Simon kulu lepra dagi adon tamo, in fõ bun saaf yoko ibod mog, kayau taka ĩ wagen moul sumeĩ biya bagai moni odug nem, nad\f + \fr 14:3 \ft Fisir yana, fisir anĩ warumutei bun moul daledig.\f* nem dogol dinon anĩ, gulub\f + \fr 14:3 \ft Meein alabasta nem dinon.\f* ado irou isin. Agef fen, kayau gulub anĩ karãf fen, Jesus mudur bun moul fi felen. \p \v 4 Age fe di, tunĩ an difaren are waud sane fen, abob dirokenen, “Ere nigin moul enĩ sekil fef? \v 5 Moul enei yar tekelei nẽ dimig mala wal feseya nem sur fiyam, agef fen, moni anĩ yale, maleg tamo ifenẽdiyam, are dem.” Age de fen, idi ĩ totol bagai ou difiyen. \p \v 6 Jesus iron, “Utornẽg, ã ere nigin ĩ wau morõ wenẽgef? Kayau enĩ aya nigin biya bagai age fel. \v 7 Maleg idi faimud ã geid ubodõgouf, anĩ nigin, ã idi isennẽdiya oroyeĩf, are sain musei. Anĩ ere, aya faimud ã geid to tabodõgouf. \v 8 Ĩ ereb age fiya kisin anĩ age fel. Ĩ moul aya bouwau bun fi felel are, mekur ainẽf nigin anĩ ketem dodok fel. \v 9 Aya ã momoi arokeneik, tenebur ein nain be, biya od enĩ wogõ douf, ereb kayau enĩ age fel anĩg wogõ douf. Age fe di, idi ĩ nigin kisi difouf.” \p \v 10 Age ye di, Judas Iskariot, tuwelf anidi atun taka, Jesus kiwai ifen ken, pris odudug imeid bun inouf nigin wagedin ilen. \v 11 Pris odudug idi od enĩ karĩ de, waud al fe fen, ĩ moni difenẽf nigin dirokenen. Anĩ nigin, ĩ Jesus idi imeid bun inouf nigin naab imirek ilen. \s1 Odug Nẽ Saaf \r (Matyu 26:17-30; Luk 22:7-23; Jon 13:21-30; 1 Korin 11:23-25) \p \v 12 Bret Yis Sã Sifa inoya naa matu anĩ bun, sain anĩ are idi neid tobonunã, sipsip naal, Negur tubuid tar isennẽdin anĩ kisi de fen, sesewi difedig anĩ, Jesus nẽ dõ fiya tar Jesus to difiyen, “Õ amã nain anĩ Pasa naa nẽ saaf wãf nigin, amã dodok mafouf anĩ oroyok?” \p \v 13 Age de di, Jesus in dõ fiya tar uru sur feid fen, irokenẽdin, “Taun uleg fen, tamo taka darum naan ado isi fotou yeĩf, ĩ dõ gouf. \v 14 Ĩ fõ taka namen ile di, uleg fen, gama ã fõ marau eig wiyẽg urokenẽgouf, ‘Tise to fel: Aya neu dõ fiya tar geid, Pasa naa nẽ saaf mãf nigin aab nain ibodok?’ \v 15 Ĩ aab odug ilun anĩ ifelneĩf, an ereb ereb dodok de bure difelen. An neda nigin dodok gouf.” \p \v 16 In dõ fiya tar taun dile fen, Jesus iron kilei, ereb ereb age fiya dilen. Anĩ nigin, idi Pasa naa nẽ saaf dodok difen. \p \v 17 Aragau di, Jesus in dõ fiya tar tuwelf geid, an wõ den. \v 18 Idi tebol bun si dino, saaf dokon, Jesus iron, “Aya ã momoi arokeneik, ã atun takam aya kiwai imeid bun inoyauf, taka aya uruwom moko anim.” \p \v 19 Idi waud gudũf fen, mugu mugu dirokenen, “Momoi bagai, ayam sã de?” \p \v 20 Jesus aitedin yale iron, “à tuwelf atun takam, taka ĩ, imamã uruwom beĩ bun nu mafef anim. \v 21 Tamo Naal ĩ nigin ditoton agef bai ilauf. Anĩ ere, tamo ĩ Tamo Naal kiwai tamo imeid bun inof, ĩ malalon ado! Ĩ sina to gõ fem, are dem.” \p \v 22 Idi saaf dokon, Jesus bret yale, Negur de fiye ken, bret anĩ mumã fen. Agef fen, in dõ fiya tar ifeneĩd fen, iron, “Waleg, eĩ neu bouwau.” \p \v 23 Agef fen, ĩ kap yale, Negur de fiye ken, kap anĩ ifenẽdin, age fe di, idi adok anĩ bun don. \p \v 24 Jesus idi irokenẽdin, “Eĩ neu naudou, ã Negur geid bar itenẽya nigin, are tamo kayau musei nigin fi felef, \v 25 aya ã momoi arokeneik, aya baban wain enĩ to ãf, gaman ile, aya Negur nẽ tano bun wain mata ãf bun.” \p \v 26 Idi seg taka dalel fen, idi Moul Arei bun diselen. \s1 Pitam Jesus Wa Fiyẽf Nigin Jesus Iron \r (Matyu 26:31-35; Luk 22:31‑34; Jon 13:36-38) \p \v 27 Jesus idi irokenẽdin, “à fau adok uyalalagauf, ere nigin, Negur nẽ Itotoya eig ye irok: \q1 “‘Aya sipsip marau aũ di, \q2 sipsip ganan firagagaũ difouf.’ \m \v 28 Anĩ ere, aya kel fã auf bun, aya ket Galili uyu alauf.” \p \v 29 Pita Jesus irokenen, “Ganan diyalalaufeg, aya sãf.” \p \v 30 Jesus Pita irokenen, “Aya õ momoi arokonok, gama bõ enĩ bun, tataro kokorok ye uru fiya sã mog, õ ogo aya nigin wa wo, towo wouf.” \p \v 31 Anĩ ere, Pita totol bagai iron, “Momoi aya õ uruwom gare tauf nigin oufeg, aya õ nigin to bagai wa afouf.” Age ye di, idig ganan od de tekelei anĩ diron. \s1 Getsemane Oun \r (Matyu 26:36-46; Luk 22:39-46) \p \v 32 Idi modoũ yana Getsemane dedig, an dilen. Age de fen, Jesus in dõ fiya tar irokenẽdin, “Ein ubodõg mog, aya kosẽ auf.” \v 33 Ĩ, Pita, Jems, Jon anidi dogol geif fen, ĩ geid dilen. Agef fen, ĩ wau gũf fen, morõ odug gudũ fen. \v 34 Jesus idi irokenẽdin, “Neu malaukanon tobega le fen, wau morõ gudũ feis, laa nẽ daũ bun ifaref. Ein ufareg fen, lo weleg.” \p \v 35 Naal godof iroule fen, kisi falauf are, sain anĩ Jesus wal fiyẽf nigin, ĩ tenebur kubũ ye fen, kosẽ yen. \v 36 Jesus iron, “Aba,\f + \fr 14:36 \ft Anĩ nẽ gariya, Aram od bun ‘Dei.’\f* Dei, ereb ereb ganan, õ age fiya kisi feleya. Kap enĩ walelkana. Anĩ ere, neu oroya anĩ to dõ wo, on oroya dõ wo.” \fig Jesus Getsemane oun kosẽ yen.|src="cn01810c.tif" size="span" ref="14:36" \fig* \p \v 37 Age fel fen, Jesus in dõ fiya tar gedin kel isin, mulã den mog, iledin. Jesus Pita irokenen, “Simon, õ wenek de? Õ aua tekelei to mata ubodõf de? \v 38 Ã, kisi yeĩya bun to kubũ gouf nigin lo weleg fen, kosẽ gouf. Uur are orof, anĩ ere, bouwa anĩ malegef.” \p \v 39 Ĩ baban kel ile, uruwa kosẽ yen gen, dõf age fen. \v 40 Ĩ kel isin, baban denena mog, iledin, ere nigin, idi meleid morõ gudũ fesin. Idi ĩ ereb fiyẽya nigin taka to kisi difen. \p \v 41 Jesus kel towo fe fen, in dõ fiya tar irokenẽdin, “à fau si unog fen, yenẽyai gef? Bure! Sain mogo isil. Ulegef, Tamo Naal mogo mosor tamo imeid bun ilef. \v 42 Fafãg fen, teleg! Kiwai imeid bun inoya tamo yeir isif!” \s1 Jesus Dirounen \r (Matyu 26:47-56; Luk 22:47‑53; Jon 18:3-12) \p \v 43 Jesus fau wogõ ye mog, tuwelf anidi atun taka, Judas wõ yen. Tamo musei dimig adodo, seburer adodo, ĩ geid disin. Pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo, mudur adodo idim sur difedi di, disin. \p \v 44 Gama Judas ĩ Jesus yaor fiyẽya nẽ uris nigin, idi faded fiyẽdin: “Tamo aya umã afouf anĩ, ĩ waleg fen, uroug uleg.” \v 45 Judas kaisã bagai Jesus wagen ile iron, “Rabi!” Agef fen, umã fiyen. \v 46 Tamo idi Jesus ka dife dirounen. \v 47 Age dife di, tamo melsã difaren anĩ takam dimig ul feis yale, pris mudur ado nẽ kabĩ tamo weder salõf iran. \p \v 48 Jesus iron, “Aya bẽ tamo gen, ã dimig adodo, seburer adodo, waleyagau fenẽ usigef de? \v 49 Naa ganan, aya ã geid tabod ken, tempel fofomala bun afelnein, anĩ ã aya to urouyagen. Anĩ ere, Negur nẽ Itotoya bun ibodok anĩ kisi falauf nigin.” \v 50 Age ye di, ganan ditornẽ diyalelen. \p \v 51 Tamo gaũ taka, gabar lalau dogol ifonun ĩ, Jesus dõ fen. Sain idi Jesus ka dife di, \v 52 ĩ gabar inũ iraile, gemũ iyawon. \s1 Jesus Juda Kaunsel Neid Kot Mala Bun Ifaren \r (Matyu 26:57-68; Luk 22:54, 55, 63‑71; Jon 18:13, 14, 19-24) \p \v 53 Idi Jesus dale, pris mudur ado wagen diroulen. Age dife di, pris odudug, mudur adodo, lo ifelnẽdiya tamo geid, ganan disi guru difen. \v 54 Pita Jesus dume dõf, tokõ fel ile, pris mudur ado nẽ fõ fofomalan wõ yen. An ĩ kabĩ tamo geid dibod ken, yã imidirek ibodon. \p \v 55 Pris odudug, kaunsel ganan geid, Jesus laa bun dinenẽf nigin bouwa bun od dimiren. Anĩ ere, taka to dilen. \v 56 Musei Jesus bouwa bun idegẽya od diraran, anĩ ere, idi neid od tekelei sã. \p \v 57 Age de fen, tamo tunĩ fafã de fen, Jesus bouwa bun idegẽya od enĩ diran, \v 58 “Amã karĩ mafiyẽ mog, iron, ‘Aya tempel tamom dinon anĩ narĩ afel fen, naa towo bun, taka, are tamom to inouf anĩ anouf.’” \v 59 Anĩ ere, idi neid od anĩg tekelei sã. \p \v 60 Age de di, pris mudur ado wagedin fã ye ifar fen, Jesus to fiyen, “Õ to solo urõf de? Eĩ ere od anĩ tamo enidi dirousi, õ boũ bun duk?” \v 61 Anĩ ere, Jesus ĩ mutũ ifar fen, to solof iron. \p Baban pris mudur adom, ĩ to fiyen, “Õ Kristus, Negur Naal de?” \p \v 62 Jesus iron, “Aya im, ã Tamo Naal Negur megeir ado ima biyalem ibod ken, saa lalo bun isi mog, ulogouf.” \p \v 63 Age ye di, pris mudur ado in kolos serek fe fen, to fen, “Ere nigin ada od megeir fiya nigin tamo baban tamirẽf? \v 64 à kono fiya od mogo karĩ gel. à ere kisi gef?” \p Idi ganan ĩ laa fouf nigin diron. \v 65 Age de fen, tunĩ Jesus disisnẽ, mala difofakel fen, imedim dun. Age de fen, idi diron, “Aim inok kurõ weis urõ!” Age dife di, kusĩ tamo Jesus dale fen, dun. \s1 Pita Jesus Nigin Wa Fen \r (Matyu 26:69-75; Luk 22:56‑62; Jon 18:15-18, 25-27) \p \v 66 Pita fõ fofomalan tenebur ibod mog, pris mudur ado nẽ kabĩ kayau taka isin. \v 67 Ĩ, Pita yã imidir mog, lo fel fen, iron, \p “Õg Jesus Nasaret tamal geiden.” \p \v 68 Anĩ ere, ĩ waf fen, iron, “Õ od urok enĩ, aya keleĩ sã.” Age ye fen, ĩ bobogẽ iyok ilen. \p \v 69 Kabĩ kayau anĩ Pita an ile fen, ĩ baban an difaren anĩ irokenẽdin, “Tamo enĩ are idi neid taka.” \v 70 Ĩ baban wa fen. \p Sain naal ilele di, idi melsã difaren anidim Pita dirokenen, “Momoi bagai, õ idi neid taka, ere nigin, õ Galili tamal.” \p \v 71 Ĩ mogo yogo bouwa geluf fen, totol od irokenẽdin, “Tamo ã urõgef anĩ, aya keleĩ sã.” \p \v 72 Age ye mog, kaisã bagai, tataro baban kokorok yen. Age fe di, Pita Jesus od irokenen anĩ weder fokõ felen: “Tataro fau kokorok ye uru fiya sã mog, õ aya nigin wa wo, towo wouf.” Anĩ bunem, ĩ kusureis fen, inã yalen. \c 15 \s1 Jesus Pailat Mala Bun Ifaren \r (Matyu 27:1, 2, 11-26; Luk 23:1‑5, 13‑25; Jon 18:28-19:16) \p \v 1 Bonimei bagai, pris odudug, mudur adodo, lo ifelnẽdiya tamo, Juda neid kaunsel ganan geid, od difon. Idi Jesus difõ dale dirou, Pailat ima bun dinon. \p \v 2 Pailat Jesus to fiyen, “Õ Juda neid king de?” \p Jesus solof iron, “Are de yer, õ urok anĩ.” \p \v 3 Pris odudug ĩ bouwa bun od musei dun. \v 4 Anĩ nigin, Pailat baban Jesus to fiyen, “Õ to solo wo urõf de? Ereb ereb musei nigin bouwã bun od dinof anĩ ulef.” \p \v 5 Anĩ ere, Jesus fau od taka to solo fen. Age fe di, Pailat terẽ ye fen, kisi musei yalen. \p \v 6 Gawaman nẽ tobonunã are, Pasa Sifa inoya bun tamo kayau dirõ di, kalabus bun tamo taka dalisnẽdig. \v 7 Tamo taka yana Barabas ĩ, tamo kusĩ dales fen, tamo didenkesin, kalabus bun dinenan anidi neid taka. \v 8 Tamo kayau mala odug dise, Pailat gai age fedig anĩ, age fenẽdiyouf nigin to difiyen. \p \v 9 Pailat to fedin, “à aya Juda neid king anĩ aliskeneĩf de?” \v 10 Pailat keleĩ, pris odudug idi kiyeĩ dino fen, Jesus ĩ ima bun dinon. \v 11 Anĩ ere, pris odudug tamo kayau waud dale fen, dirokenẽdi di, idi Jesus ban Barabas anĩ Pailatem yaliskenẽdiyouf nigin diron. \p \v 12 Pailat idi to fiyẽdin, “Juda neid king gedig anĩ, aya ĩ nigin naig afiyẽf?” \p \v 13 Idi diweig diron, “Aa tetek bun ũf!” \p \v 14 Pailat idi to fiyẽdin, “Ere nigin? Ere mosor ĩ age fen?” \p Anĩ ere, idi totol bagai diweig diron, “Aa tetek bun ũf!” \p \v 15 Tamo kayau waud el fouf nigin, Pailat Barabas yaliskenẽdin. Pailat irõ di, Jesus wagĩ difiye ken, aa tetek bun dũf nigin, kusĩ tamo imeid bun inon. \s1 Kusĩ Tamo Jesus Ketẽ Difiyen \r (Matyu 27:27-31; Jon 19:2, 3) \p \v 16 Kusĩ tamo idi, Jesus dale dirou gawaman mudur nẽ fõ aaben dile fen, kusĩ tamo ganan diweignẽdi di, guru difen. \v 17 Idi gabar kadaũ difounkenen, age de fen, idi malũ duri ado dale, teter tanak kori de fen, ĩ mudur bun kurũ difen. \v 18 Age de fen, idi ĩ diweig dirokenen, “O, Juda neid king gai gai ibodõf!” \v 19 Baba baban idi werĩ tibog nem mudur bun du ken, disisnen. Idi iboreid bobou de, kususu de fen, ketẽ difiyen. \v 20 Idi ketẽ difiye kel fen, gabar kadaũ dinukeis, yogon gabar bagai anĩ difounkenen. Age de fen, idi ĩ aa tetek bun dũf nigin dirou diselen. \s1 Jesus Aa Tetek Bun Dun \r (Matyu 27:32-44; Luk 23:26‑43; Jon 19:17-27) \p \v 21 Tamo taka Sairini tamal, yana Simon, Aleksanda Rufus ado neid temeid, ĩ yogon fonom isi, luwen wal fediyoũ mog, idi Jesus nẽ aa tetek faali fouf nigin nugo difiyen. \v 22 Idi Jesus modoũ yana Golgota (anĩ nẽ gariya, Mudur Tuwa nẽ Modoũ) an dirou diselen. \v 23 Age de fen, idi Jesus darau naal to karĩ youf nigin wain marasin\f + \fr 15:23 \ft Marasin nẽ yana, ‘mer (myrrh).’\f* taka ado falei de difenen, anĩ ere, ĩ to yon. \v 24 Idi ĩ aa tetek bun du ken, in gabar foi de fen, aibem ereb anĩ yalouf nigin aisaĩ kodẽ den. \p \v 25 Bonimei nain kilok bun, idi ĩ aa tetek bun dun. \v 26 Jesus bouwa yũya od eig de ditoton: JUDA NEID KING. \v 27 Idi bẽ tamo urug, ĩ geid aa tetek bun didenen, taka Jesus ima biyalẽ, taka ima kilẽ.\f + \fr 15:27 \ft Itotoya tunĩ eig de ditoton: \fq kilẽ. \fv \ft 28 \+fv*\fq Age de fen, Negur nẽ Itotoya enei kisi felen, “Ĩ lo difodulẽdig anidi geid bagu difedin.” \ft (Asaia 53:12)\f* \v 29 Tamo kayau dile disi dife, kono difiye ken, kasã difiyẽ, mudureid dira ken, diron, “Õ, tempel narĩ afel fen, baban naa towo bun anouf, won, \v 30 õ ogo nigin usenne ken, aa tetek bun tamal kutũ weis!” \p \v 31 Age difiyen gen, pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo geid, idi dogo dogol wogõ de fen, ĩ ketẽ difiyen. Idi diron, “Ĩ tunĩ isennẽdidig, anĩ ere, ĩ yogo isennẽya kisi feleya sã! \v 32 Kristus enĩ, Israel neid King, utornẽg len, gama aa tetek bun tamal kutũ yeis len, tail fen, momoi tauf.” Idi ĩ geid aa tetek bun didenẽdineg, ĩ kono difiyen. \fig Bẽ tamo uru, Jesus geid aa tetek bun didenen.|src="cn01836b.tif" size="span" ref="15:27-32" \fig* \s1 Jesus Laa Fen \r (Matyu 27:45-56; Luk 23:44‑49; Jon 19:28-30) \p \v 33 Gaa atun tuwelf kilok bun, gugum isi, teneub ganan kerũ fel ile, tri kilok aragaun. \v 34 Aragau tri kilok bun, Jesus wade bagai iweig iron, “Eloi, Eloi, lama sabaktani?” –ani nẽ gariya, “Neu Negur, neu Negur, ere nigin õ aya utornal?”\f + \fr 15:34 \ft Sam 22:1\f* \p \v 35 Tunĩ melsã difaren, anĩ karĩ de fen, idi diron, “Karĩg, ĩ Eliya iweignek.” \p \v 36 Tamo taka gudu re ile, spons\f + \fr 15:36 \ft Maaĩwõ tamal safina taka, ku nanaal musei ado naan dũ fedig.\f* yalen, wain makik ado bun nu feis fen, tibog bun ino fen, Jesus yãf nigin ifenen. Agef fen, ĩ iron, “Gama utornẽg. Eliya isi yaleisnẽ mog, tailauf.” \p \v 37 Jesus ait odug nem iweig fen, laa fen. \p \v 38 Tempel nẽ gabar faraf uru fen, ilunenem irousil teneburen. \v 39 Kusĩ tamo neid orowa, Jesus wagen an ifaren anĩ, in kaĩya anĩ karĩ ye, in laa anĩ ile fen, iron, “Momoi bagai, tamo enĩ Negur Naal!” \p \v 40 Kayau tunĩ so del difar fen, lo difen. Idi atun, Maria Magdala, taka Maria, Jems naal bagai Joses ado neid sineid, taka Salome. \v 41 Galili an kayau enidi Jesus dõ difiye ken, aruna dalen. Kayau musei, Jesus geid Jerusalem diselen anidig an difaren. \s1 Jesus Mũ Difen \r (Matyu 27:57-61; Luk 23:50‑56; Jon 19:38-42) \p \v 42 Naa are dodok fiya nẽ naa (naa anĩ bure fele di, Sabat naa wõ youf). Aragau mog, \v 43 Josef, Arimatea tamal, ĩ kaunsel neid odug taka, ĩ yogo anĩ Negur nẽ tano tari fen, ĩ kumĩ sã Pailat garan ile, Jesus bouwa buru yalouf nigin to fiyen. \v 44 Pailat Jesus mogo laa fel ya anĩ karĩ ye fen, terẽ yen. Ĩ kusĩ tamo neid orowa iweigne ken, Jesus mogo be laa fel anĩ, ĩ to fiyen. \v 45 Sain ĩ kusĩ tamo neid orowa bun laa fel ya karĩ ye fen, ĩ Jesus bouwa buru yaleya nigin Josef yo fiyen. \v 46 Age fe di, Josef gabar lalau na yale fen, bouwa buru yaleis, gabar lalau anim sile fen. Agef fen, ĩ matmat sa bun ku dalen anĩ kur inenen. Gama ĩ meein wele fe di, matmat bobog katĩ felen. \v 47 Maria Magdala, Maria Joses nẽ sina ado, ĩ dinenen modoũ anĩ dilen. \c 16 \s1 Jesus Mata Kel Fã Yen \r (Matyu 28:1-8; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10) \p \v 1 Sabat naa bure fele di, Maria Magdala, Maria Jems sina, Salome anidim dile, Jesus bouwa bun wã difouf nigin, moul sumeĩ biya na gei difen. \v 2 Uub nẽ naa matu bun\f + \fr 16:2 \ft Are Sande.\f* bonimei bagai, we kurã fel mog, idi matmat bun naab diyok dile fen, \v 3 idi abob to difen, “Aim matmat bobog bun meein wele fel kanadauf?” \p \v 4 Age de fen, meleid diran, idi meein odug biya anĩ wele feleya dilen. \v 5 Idi meku namen dilen, tamo gaũ taka gabar lalau ifounkel, ima biya melem ibod mog, dile fen, terẽ den. \p \v 6 Ĩ iron, “To terẽ wog, ã Jesus Nasaret tamal aa tetek bun dun anĩ umirnẽgef. Ĩ mogo fã yel! Ĩ ein sã. Idi ĩ dinenẽ yenen modoũ anĩ uleg. \v 7 Anĩ ere, uleg, in dõ fiya tar Pita geid urokenẽdig, ‘Ĩ ketem Galili ilef. An ĩ ulogouf, ĩ irokenein kilei.’” \p \v 8 Idi terẽ de fen, waud firagagaũ felen, anĩ nigin, kayau idi ulolõ deis, meku ditor diyawon. Idi kumĩ den nigin, aib taka to dirokenen. \s2 [Itotoya tunĩ kulu bagai od gariya dino fen, ditoton anĩ bun, Mak 16:9-20 to ibodok.] \s1 Jesus Maria Magdala Bun Wõ Yen \r (Matyu 28:9, 10; Jon 20:11-18) \m \v 9 Jesus, uub nẽ naa matu bun bonimei bagai, fã ye fen, ĩ Maria Magdala bun ketem wõ yen, kulu Jesus kaa sesen sewen kayau anĩ bun irudin. \v 10 Ĩ ile, idi Jesus geid diyon anidi, waud gudũf fen, marudim difen anĩ irokenẽdin. \v 11 Idi, Jesus mata fã yel, kayau ĩ ilel ya anĩ karĩ de fen, waud to momoi den. \p \v 12 Dum in dõ fiya tar uru naab diyok dile mog, Jesus bouwa fire bunem, idi atun wõ yen. \v 13 Age fe di, idi keku de disi, an difaren anidi dirokenẽdin, anĩ ere, idi nigineg to momoi den. \p \v 14 Dum idi Ilewen, saaf doko dibod mog, Jesus idi bun wõ ye fen, ou fiyẽdin, ere nigin, idi Jesus fã yel mog, dilen anĩ to momoi de fen, waud katĩ difelen nigin. \p \v 15 Jesus irokenẽdin, “à teneub ganan bun uleg fen, biya od tamo kayau ganan urokenẽdig. \v 16 Taka ĩ momoi ye fen, naan yalef are, ĩ kel yalouf, taka ĩ to momoi yef are, es fiya bun inenẽf. \v 17 Momoi def idi, uris enidi idi bun wõ youf, idi aya yanau nem kaa sesen dirudiyouf, idi od mata mata wogõ douf. \v 18 Idi imedim gogour dale diroudiyouf, takag, laa nẽ mũ sane dãf, to mũ idenẽdiyouf, takag, idi dagi tamo bun imeid dino di, dagi sa kalauf.” \s1 Jesus Saa Ilun Irou Iselen \r (Luk 24:50-53; Aposel 1:9-11) \p \v 19 Odug Jesus irokeneĩd bure fele di, Negur Jesus yale, saa ilun irou isel, Negur ima biyalẽ ibodok. \v 20 Anĩ nigin, in dõ fiya tar dile, teneub ganan bun biya od wogõ den. Age dife di, Odug idi ado kabĩ yale di, uris bunem yogon od anĩ megeir fen.