\id MAT - Sung NT - MTP; 28 Feb 2010 \h Matyu \toc1 Matyu \toc2 Matyu \toc3 Matyu \mt1 Matyu \c 1 \s1 Jesus Wõ Yen In Ibor \r (Luk 3:23-38) \p \v 1 Jesus Kristus wõ yen, anĩ nẽ ibor gĩ isin, Ĩ Dawid tubu, Abraham nẽ ibor. \p \v 2 Isak, ne tama Abraham, \q1 Jakop, ne tama Isak, \q1 Juda, ne tura tar geid, idi temeid Jakop, \q1 \v 3 Feres Sera ado, nedi temeid Juda, nedi sineid Tamar, \q1 Hesron, ne tama Feres, \q1 Ram, ne tama Hesron, \q1 \v 4 Aminadab, ne tama Ram, \q1 Nason, ne tama Aminadab, \q1 Salmon, ne tama Nason, \q1 \v 5 Boas, ĩ yogon tama Salmon, Boas sina Rahab, ĩ haiden kayau, Israel kayau sã, \q1 Obed, ĩ yogon tama Boas, yogon sina Rut, ĩ haiden kayau, Israel kayau sã, \q1 Jesi, ne tama Obed, \q1 \v 6 King Dawid, ne tama Jesi. \p Solomon, ne tama Dawid, Solomon ne sina ĩ, kulu kusĩ mudur Uria nẽ kayaun, \q1 \v 7 Rehoboam, ne tama Solomon, \q1 Abiya, ne tama Rehoboam, \q1 Asa, ne tama Abiya, \q1 \v 8 Jehosafat, ne tama Asa, \q1 Jehoram, ne tama Jehosafat, \q1 Usia, ne tama Jehoram, \q1 \v 9 Jotam, ne tama Usia, \q1 Ahas, ne tama Jotam, \q1 Hesekia, ne tama Ahas, \q1 \v 10 Manase, ne tama Hesekia, \q1 Amon, ne tama Manase, \q1 Josia ne tama, Amon, \q1 \v 11 Jekonia in tura tar geid, nedi temeid Josia, sain anĩ bun, Babilonem Israel tamo kayau guri difeid dirou, Babilon kalabus bun dilen. \p \v 12 Babilon kalabus bun dilen sain anĩ bunem, \q1 Sieltiel, ne tama Jekonia, \q1 Serubabel, ne tama Sieltiel, \q1 \v 13 Abiud, ne tama Serubabel, \q1 Eliakim, ne tama Abiud, \q1 Asor, ne tama Eliakim, \q1 \v 14 Sadok, ne tama Asor, \q1 Akim, ne tama Sadok, \q1 Eliud, ne tama Akim, \q1 \v 15 Eleasar, ne tama Eliud, \q1 Matan, ne tama Eleasar, \q1 Jakop, ne tama Matan, \q1 \v 16 Josef ĩ, ne tama Jakop, Josef ĩ Maria aiwa, Maria ĩ Jesus gõ fen, Jesus ĩ anĩ Kristus\f + \fr 1:16 \ft Grik od Kristus, are Hibru od Mesia dedig. Anĩ nẽ gariya are, kabĩ ifenẽya nigin, Negurem ĩ bouwa bun moul fi felen.\f* dedig. \p \v 17 Anĩ nigin, ibor Abraham bun tamal ile Dawid, are ibor 14, Dawid bun tamal ile Babilon kalabus dilen, are ibor 14, kalabus bun tamal ile Kristus wõ yen, are ibor 14. \s1 Jesus Kristus Wõ Yen \r (Luk 2:1-7) \p \v 18 Jesus wõ yen anĩ eig fiya: In sina Maria Josefem yalouf nigin digirkenen, anĩ ere, idi uruwom fau mois diyo ken, Awa Uur Fateul bunem Maria bou adon anĩ dilen. \v 19 Josef, Maria ne aiwa, ĩ nun karĩya tamo, anĩ ĩ Maria atun meleid bun yana sane ifenẽya itor ken, yaor to wogõ yen, ĩ namen kayau anĩ itornẽf nigin kisi fen. \p \v 20 Agef kisif mog, Negur nẽ engel, imĩya bun ĩ wagen wõ ye fen, iron, “Josef, Dawid naal, Maria wale fõ bun on kayau ibodõf nigin to kumĩ wo, ere nigin, Maria namen kare fef are, Awa Uur Fateul bunem. \v 21 Kayau anĩ kesu monog gõ fouf, õ yana ũ Jesus wouf, ere nigin, yogon tamo kayau mosor bun temeleid kel gei fouf.” \p \v 22 Negur nẽ od, profet sigor bun eig ye wogõ yen anĩ kisi falauf nigin, enĩ ganan wõ yen: \v 23 “Kayau taulei kesu adouf, kesu monog gõ fouf, idi yana dũ Imanuel douf,”\f + \fr 1:23 \ft Asaia 7:14\f* anĩ nẽ gariya, “Negur ĩ ada ado.” \p \v 24 Sain Josef irik yen, Negur nẽ engel wogõ fiyen kilei agef fen, Maria yale fõ bun irou ile, in kayau ibodon. \v 25 Anĩ ere, ĩ kayau ado bouweid bagu fiya san, ile kesu monog matu gõ fen, anĩ Josef kesu yana yũ Jesus yen. \c 2 \s1 Gaa Iseyan Keleĩ Tamo Ki Dilen \p \v 1 King Herod nẽ sain bun, Jesus Betlehem fonõ Judia distrik bun wõ yen, anĩ bure fele di, keleĩ tamo gaa iseyan temeleid Jerusalem disin, \fig Keleĩ tamo gaa iseyan temeleid, Betlehem Jesus ki difouf nigin barisa odug dõ difen.|src="CN01629c.tif" size="span" ref="2:1" \fig* \v 2 idi to difen, “Kesu momou Juda neid king wõ youf den anĩ, nain wõ yen? Amã in barisa gaa iseyan melem mailen, ĩ yana malesauf nigin masin.” \p \v 3 King Herod od anĩ karĩ yen, ĩ wau morõ fen, idi Jerusalem dibodon anĩ ganan geid waud morõ fedin. \v 4 Agef fen, tamo kayau neid pris odudug ganan ado, lo ifelnẽdiya tamo ganan iweigneĩd, guru dife di, ĩ to fedin, “Kristus nain bagai wõ youf?” \v 5 Idi aiten dalen, “Oun Betlehem fonõ Judia distrik an, age fouf nigin kulu profet eig ye itoton: \q1 \v 6 “‘Õ Betlehem, Juda teneub bun, \q2 õ Juda neid uyu irouya atun naal bagai sã, \q1 fau õ bunem tamo yana odug ado wõ youf, \q2 ĩ anim neu tamo kayau Israel marau ibodõf.’\f + \fr 2:6 \ft Maika 5:2\f* ” \p \v 7 Age de di, Herod gaa iseyan keleĩ tamo iminẽyan iweigneĩd fen, ere sain bagai barisa anĩ wõ yen anĩ kelein. \v 8 Ĩ idi Betlehem sur feid fen, iron, “Ulagauf, kesu anĩ foinenem ed ge umirẽgouf. Kesu anĩ fata gouf, kaisã bagai aya urokanag, ago ge di, ayag ele fen, yana alesauf.” \p \v 9 King nẽ od karĩ del fen, idi naab dale dilen, age de mog, barisa oun gaa iseyan idi dilen anĩ, ĩ ket uyu ile, kesu yenen nẽ modoũ an bagai dẽ yel ifaren. \v 10 Barisa anĩ dẽ yele di, dile fen, idi waud kulĩya odug bagai adon. \v 11 Fõ namen disorũ dilen, kesu sina Maria ado diledin, idi bobou dife fen, in yana dalesen, age de fen, nedi faa diwareĩd fen, safina ege luwa eneidi difenen, are gol, aa gaula sumeĩ nigin tõ fiyadig, moul aa bun tamal sumeĩ biya biya ado anĩ. \fig Keleĩ tamo gaa iseyan temeleid, dogo neid safineid ege luwa Jesus difenen.|src="cn01632b.tif" size="span" ref="2:11" \fig* \v 12 Herod wagenem to ke de dilauf nigin, imĩya bunem wedereid iroun, anĩ nigin, idi neid teneub bun ke douf nigin naab taka dalen. \s1 Isip Diya Dilen \p \v 13 Idi dilel mog, Odug nẽ engel, imĩya bun Josef wagen wõ yen, ĩ iron, “Fã wo, kesu sina ado gei wo, uyag Isip uleg, an ubodõg uleg mog, aya fau arokonõf, gama bagai Herod kesu imirek yukesiyouf nigin age fef.” \v 14 Anĩ nigin, Josef fã yen, kesu sina ado gei feid, bõ turan Isip diya dilen. \v 15 Josef fau an ibod mog, Herod laa fen. Anĩ bun, Odug nẽ od, profet sigor bun eig ye wogõ yen anĩ, wõ ye kisi felen, “Isip bun tamal aya neu kesu aweignen.”\f + \fr 2:15 \ft Hosia 11:1\f* \p \v 16 Herod mogo kisi yalen, “Gaa iseyan keleĩ tamo aya didegnan,” ye fen, ĩ mogo fatuk bagai seye yen, keleĩ tamo naa nigin solo de dirokenen anĩ bun kisi es fe fen, Betlehem fonõ kalilĩ fiya anĩ kesu monog yar uru, yar tekelei anĩ ganan didenkesiyouf nigin bagai ari fedi di, didenkesin. \v 17 Anĩ bun, Negur, profet Jeremaia bunem eig ye wogõ yen anĩ, agef kisi felen: \q1 \v 18 “Rama fonõ ait taka, \q2 inã wau gudũ fiya odug karĩ den, \q1 Rahel inã odug gere tar nigin yalen, \q2 ĩ taka nem bobo fiyẽf anĩ itoron, \q1 ere nigin, yogon kesu taka to mata ibodon.”\f + \fr 2:18 \ft Jeremaia 31:15\f* \s1 Nasaret Ke Den \p \v 19 Herod laa fe di, Odug nẽ engel, Josef Isip ibod mog, imĩya bun ĩ wagen wõ ye fen, \v 20 iron, “Fã wo, kesu sina ado gei wo, Israel teneub bun ule, ere nigin, idi kesu yukesiya nigin age difen are mogo gare den.” \p \v 21 Age fe di, Josef fã yen, kesu sina ado gei feid, Israel teneub bun diyok dilen. \v 22 Anĩ ere, ĩ, Akelaus ĩ mogo tama Herod fotokar Judia teneub lo fef ya anĩ karĩ ye fen, ĩ an ileya nigin kumĩ yen. Imĩya bun weder iroun nigin, ĩ tokõ fel, Galili distrik ilen. \v 23 Josef ilen, taun taka Nasaret dedig an ibodon. Anĩ bun, profet od eig de wogõ den anĩ kisi felen, “Ĩ Nasaret tamo douf.” \c 3 \s1 Jon Naan Igunẽdiya Tamo Naab Dodok Fenen \r (Mak 1:1-8; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28) \p \v 1 Sain anĩ bun, Jon naan igunẽdiya tamo isin, gerere tuan Judia teneub bun biya od wogõ ye fen, \v 2 iweig iron, “Wauĩ falei gei, ere nigin, saa tano mogo melsak.” \v 3 Tamo enĩ nigin profet Asaia eig ye wogõ yen, \q1 “Ait taka gerere tuan iweig iron, \q1 ‘Odug nẽ naab dodok gei, \q2 in naab madur gei.’”\f + \fr 3:3 \ft Asaia 40:3\f* \p \v 4 Jon ne gabar are kamel siwi, ĩ gaar gabar nem lũ diwan anim luwa gu fedig. Yogon saaf totobi nin te ado. \v 5 Tamo kayau Jon wagen guru difen, idi Jerusalem, Judia teneub ganan, Jordan naan kalilĩ fiya anĩ adok bun temeleid. \v 6 Idi neid mosor yaor difele di, Jon Jordan naan igunẽdin. \p \v 7 Anĩ ere, ĩ naan iguneĩd mog, Farisia tamo, Sadusia tamo geid musei disi di, ileid fen, ĩ idi irokenẽdin, “Ã, gogour sane gere tar! Didi isiyouf anĩ wal ge fen, uyagauf nigin aim irokenein? \v 8 Wauĩ falei gef are, age fiya gen faat biya ũ gouf. \v 9 Ã aug nigin kisi to eig ye irõf, ‘Abraham nemã tamamã.’ Aya arokeneik, meein eneidi bun Negur sã irõ di, Abraham gere tar wowã douf. \v 10 Safor aayũ gariyan mogo ibodok, aayũ ganan faat biya to yuk, are itu ira ken, yã malan irãf. \p \v 11 “Wauĩ falei gef nigin, aya naan nem naan aguneik, anĩ ere, taka ĩ aya dumeun isiyouf, ĩ megeir barikã aya wal fiya, ayam yogon ye su inukeis kenẽya kisi feleya sã.\f + \fr 3:11 \ft Juda neid tobonunã anĩ, sain tamo yana ado isi di, idi neid kabĩ tamo in ye su nẽ malũ biru difedig.\f* Ĩ Awa Uur Fateul yã ado nem naan iguneĩf. \v 12 Ĩ susu fiya nẽ fok iman ado, ĩ yogon susu fiya nẽ mayã waĩ fouf, yogon wit biya are wit fõ bun kuruf fen, wit ido yã mala faimud bun an irãf.” \s1 Jon Jesus Naan Igunen \r (Mak 1:9-11; Luk 3:21, 22) \p \v 13 Anĩ bure fele di, Jesus Jonem naan igunẽf nigin Galili tamal Jordan naanũ isin. \v 14 Anĩ ere, Jon Jesus gudũ fiye ken, iron, “Onom aya naan igunaya, ere nigin aya garan usif?” \p \v 15 Jesus aiten yalen, “Arokonok nem ago. Negur nẽ madur bagai anĩ ganan kisi falauf nigin ada age tafouf, are biya.” Age ye di, Jon dõf age fen. \p \v 16 Jesus naan yale bure fel fen, kaisã bagai ĩ naanũ tamal fã yen. Agef mog bagai, saa ilun bobog kã fele di, ĩ lof mog, Negur nẽ Awa Uur, ninã kuburir gen Jesus muduren isi, lalan ifenen. \fig Negur nẽ Awa Uur, ninã kuburir gen Jesus muduren isilen.|src="Cn01656c.tif" size="span" ref="3:16" \fig* \v 17 Ait taka saa ilun iweig iron, “Eĩ neu Kesu, ĩ nigin aya wau laa fedig, ĩ nigin aya wau kulĩ yedig.” \c 4 \s1 Satan Jesus Kisi Fiyen \r (Mak 1:12, 13; Luk 4:1-13) \p \v 1 Anĩ bure fele di, Awa Uur Jesus itonẽ di, gerere tuan ile, Satanem kisi fiyen. \v 2 Ĩ kuri ibodon, naa foti bõ foti bure fele di, ĩ naũ fen. \v 3 Kisi fiyẽya tamo Satan, ĩ bun wõ ye fen, irokenen, “Õ Negur Naal ouf are, meein enidi urõ di, bret falei fediyouf.” \p \v 4 Jesus Satan aiten yalen, “Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok, ‘Tamo bretem dogol to mata ifenẽf, sã, od ganan Negur sigor bun isif anim mata ifenẽf.’\f + \fr 4:4 \ft Diuteronomi 8:3\f* ” \p \v 5 Age fe di, Satan Jesus yale irou, fateul taun Jerusalem irou iselen, an tempel fõ soko ilun bagai inenẽ ifaren. \v 6 Satan iron, “Õ Negur Naal ouf are, ogo ufũ urã. Ere nigin, Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok, \q1 “‘Negur õ nigin yogon engel ari fedi di, \q2 idi õ imedim ololon daleyõf, \q1 age dife di, õ yẽ meein takam to itutu ouf.’\f + \fr 4:6 \ft Sam 91:11, 12\f* ” \p \v 7 Jesus Satan aiten yale iron, “Negur nẽ Itotoya taka buneg eig ye irok, ‘Odug ogon Negur kisi fiya bun to unenẽf.’\f + \fr 4:7 \ft Diuteronomi 6:16\f* ” \p \v 8 Baban, Satan Jesus yale irou, arei odug ilun biya isel fen, teneub enei nẽ tano ganan, nedi biya fiya adok ifelnen. \v 9 Satan iron, “Enidi ganan aya afonõf, õ wageun bobou wo, selu wabiyouf are.” \p \v 10 Jesus Satan irokenen, “Satan, utorna ule! Ere nigin, Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok, ‘Odug ogon Negur seli wabi fen, ĩ dogol aruna walouf.’\f + \fr 4:10 \ft Diuteronomi 6:13\f* ” \p \v 11 Age ye di, Satan Jesus itornẽ ile di, engel disi Jesus aruna dalen. \s1 Jesus Biya Od Wogõya Gariya Inon \r (Mak 1:14, 15; Luk 4:14, 15) \p \v 12 Jesus mogo, Jon kalabus ibodon anĩ karĩ ye fen, kel Galili distrik ilen. \v 13 Jesus Nasaret taun itor ile, Kapenaum taun ibodon, Kapenaum are Galili daliyou sirin, Sebulun Naptali ado idi neid teneub akor bun ibodon. \v 14 Od profet Asaia eig ye wogõ yen anĩ kisi falauf nigin, agef wõ yen, \q1 \v 15 “Sebulun nẽ teneub, Naptali nẽ teneub, \q2 are naab maaĩwõ ileyan, Jordan naan sitakã, \q2 Galili distrik haiden Israel sã anidi dibodok nẽ, \q1 \v 16 tamo kayau gugum bun difaren, \q2 idi lalan odug dilen, \q1 tamo kayau laa teneub ado laa nẽ buri bun dibodon \q2 idi bun lalan iran.”\f + \fr 4:16 \ft Asaia 9:1, 2\f* \p \v 17 Sain anĩ bunem ilen anĩ, Jesus biya od wogõya gariya inon, “Wauĩ falei gei, ere nigin, saa tano mogo melsak.” \s1 Jesus In Dõ Fiya Tar Uyulil Iweignẽdin \r (Mak 1:16-20; Luk 5:1-11) \p \v 18 Jesus Galili daliyou yeri iyok isil fen, mala iran uru tura ado iledin, Simon yana taka Pita, yogon tura Endru ado. Idi maaĩ daliyoun kakãg diran, ere nigin, idi gau yaleya tamo. \v 19 Jesus iron, “Usig, aya dõ wiyag len, aya ã tamo gei fiya tamo aneneĩf.” \v 20 Kaisã bagai, idi neid kakãg folõ difel fen, Jesus dõ difen. \p \v 21 Anenem iyok ile fen, Jesus baban mala iran uru tura ado iledin, Jems Sebedi ne naal, yogon tura Jon ado. Idi waag bun nedi temeid Sebedi geid kakãg madur difedif dibodon. Jesus disiyouf nigin iweignẽdin. \v 22 Kaisã bagai, temeid waag ado ditor ken, Jesus dõ difen. \s1 Jesus Dagi Adodo El Fedin \r (Luk 6:17-19) \p \v 23 Jesus Galili distrik akor anĩ adok iyo ken, Juda neid uub fõ bun od ifelneĩd, saa tano ne biya od anĩ wogõ fedin, agef fen, tamo kayau atun dagi fire fire ado ilõyabidiya adok el fedin. \v 24 Ĩ nigin od anĩ, Siria teneub ganan bun iyokelen, age fe di, tamo kayau idi, dagi taka taka adodo anidi ganan Jesus wagen guri difeid, disin, idi darau odug biya adodo, idi kaa sesen adodo, idi mir adodo, idi bouweid ilolaisidiya anĩ, Jesus el fedin. \v 25 Guru fiya odug, Galili temeleid, Dekapolis\f + \fr 4:25 \ft Anĩ nẽ gariya, Ten Taun.\f* temeleid, Jerusalem temeleid, Judia teneub ado Jordan naan sitakã teneub akor anĩ ganan tamo kayau Jesus dõ difen. \c 5 \s1 Jesus Arein Biya Od Wogõ Yen \r (Luk 6:20-23) \p \v 1 Gama tamo kayau musei guru dife di, Jesus ileid fen, arei wala bun isel ibodon. Yogon dõ fiya tar Jesus wagen disin.\fig Tamo kayau musei guru dife di, Jesus arei wala bun isel ibod ken, biya od wogõ yen.|src="CN01700B.tif" size="span" ref="5:1" \fig* \v 2 Jesus gariya ino ifelneĩd fen, iron, \q1 \v 3 “Aib idi uur nigin maleg dibodok, gama idi el fedif, \q2 ere nigin, saa tano are idi neid. \q1 \v 4 Aib idi waud gudũ fedif, gama idi el fedif, \q2 ere nigin, idi waud yo fediyouf. \q1 \v 5 Aib idi molol dibodok, gama idi el fedif, \q2 ere nigin, idi teneub akor adouf. \q1 \v 6 Aib idi Negur nẽ madur bagai nigin naũ fedif, naan ail fedif, gama idi el fedif, \q2 ere nigin, idi weit fediyouf. \q1 \v 7 Aib idi waud ifenẽdif, gama idi el fedif, \q2 ere nigin, idi wau ifenẽya dalouf. \q1 \v 8 Aib idi waud bun karẽtut, gama idi el fedif, \q2 ere nigin, idi Negur dilouf. \q1 \v 9 Aib idi maur gudũ difedig, gama idi el fedif, \q2 ere nigin, idi Negur gere tar difediyouf. \q1 \v 10 Aib idi Negur nẽ madur bagai nigin darau dalef, gama idi el fedif, \q2 ere nigin, saa tano are idi neid. \p \v 11 “Aib ã aya nigin tamo kayau idi kono diyeik, darau difeneik, idegẽya bun od sane ganan ã bun dirarak, gama ã nigin el yeik. \v 12 Wauĩ kulĩg fen, sereg, ere nigin, ãgenei mala solo saa tano bun odug, profet idi ket dibodoneg kulu darau age fiya bagai dalen. \s1 Sol Lalan Ado \r (Mak 9:50; Luk 14:34, 35) \p \v 13 “Ã teneub enĩ nẽ sol, anĩ ere, sol in kai sa kalauf are, ere naig fe di, baban kai adouf? Ĩ baban ereb kabĩ taka ifenẽya kisi feleya sã, diraile di, tamo anĩ teten dilef, disi difouf dogol. \p \v 14 “Ã teneub enĩ nẽ lalan. Taun taka uya bun ibodok anĩ inokeleya kisi feleya sã. \v 15 Age fiya gen, tamo kayau lam tõ de fen, beĩ kur to dinouf. Age fiya ban, idi yoki bun diseginnẽ di, anĩ lalan tamo ganan fõ anĩ bun ifenẽdif. \v 16 Age fiya bagai, ãgenei fula fiya tamo kayau lalan ifenẽdiyouf, ago ge di, tamo kayau idi ãgenei tobonuneĩ biya anĩ dile fen, ãgenei Temeĩ saa ilun ibodok anĩ seli dabiyouf. \s1 Lo Od Kisi Fel Age Fen \p \v 17 “Aya asin anĩ, Moses nẽ Lo, profet neid od ado alelauf nigin asin to gouf, aya anĩ yaleleya nigin to asin, anĩ kisi afalauf nigin asin. \v 18 Aya momoi bagai arokeneik, sain saa teneub ado iminkeleya sã mog, sifa naal bagai, pen togo fiya anĩ Lo bun taka to fitol yale iminkalauf, idi anĩ ganan dibod mog, ereb ereb ganan kisi falauf. \v 19 Aibem taka, ĩtãfiya enĩ nẽ tekelei naal bagai anĩ to dõf fen, tamo tunĩ ĩ dõ difiyẽ age difouf nigin ifelnẽdiyouf are, ĩ saa tanon yana naal bagai youf, anĩ ere, aib taka ĩtãfiya eneidi dõf agef kisi fel ifelnẽdiyouf, saa tanon yana odug yalouf. \v 20 Anĩ aya arokeneik, ãgenei madur bagai anim, Farisia tamo ado lo ifelnẽdiya tamo neid madur bagai to wal gouf are, ã saa tanon ileya nigin kisi feleya sã bagai. \s1 Seyeya Nigin Ifelnẽya \r (Luk 12:58, 59) \p \v 21 “Tamo ĩtãfiya kulu eig den anĩ karĩ gen, ‘Õ tamo to ukeis, taka ne tã yukesif are, es fiya bun ifarauf.’\f + \fr 5:21 \ft Eksodas 20:13\f* \v 22 Anĩ ere, aya ã arokeneik, aibem taka tura seye ifenek are, ĩ es fiya bun ifarauf. Baban, aib taka tura irokenek, ‘Daku,’ ĩ kot bun ifarauf. Takag, aibem irok, ‘Õ neneya!’ age youf, hel nẽ yã uruwa dõya kelẽ fiyek. \p \v 23 “Anĩ nigin, õ Negur bun sesewi wou fenẽ kisi wale, alta garan safina urou ule fen, õ turã õ bun nauseir ado anĩ õ weder fokõ fouf are, \v 24 safina an alta garan utor yen, kel ule turã ado komo weleg fen, gama usi, Negur safina wenẽ, sesewi wouf. \p \v 25 “Aib õ kot bun irouleyõya nigin, ã uruwom naab luwe uleg fen, on kiwai tamo ado kaisã komo gouf. Sãf, ĩ õ es fiya tamo bun inenõf. Age fe di, es fiya tamo õ irouyõ polis imeid bun ino di, idim õ kalabus bun dirãyõf. \v 26 Aya momoi arokonok, õ kalabus bun kutũ yesiya sã mog, wareg ganan unolauf. \s1 Seseirã To Inoyauf Nigin Ifelnẽya \p \v 27 “Tamo ĩtãfiya eig den anĩ karĩ gen, ‘Õ seseirã to uno.’\f + \fr 5:27 \ft Eksodas 20:14\f* \v 28 Anĩ ere, aya ã arokeneik, taka ĩ malam kayau lof fen, mala yũ yalef, ĩ mogo wau bun kayau anĩ bun seseirã inol. \v 29 Õ malã biyalem mosor bun inenõf are, ubodol uraile. Õ boũ adok hel bun irãya anĩ fotokar, õ boũ tunĩ taka iminkalauf, are deuf. \v 30 Õ imã biyalem mosor bun inenõf are, gudũ uraile. Õ boũ adok hel bun irãya anĩ fotokar, õ boũ tunĩ taka iminkalauf, are deuf. \s1 Tamo Kayau Ado Bagu Fiya To Fara Fiyauf Nigin Ifelnẽya \r (Matyu 19:9; Mak 10:11, 12; Luk 16:18) \p \v 31 “Ĩtãfiya eig fe yenen, ‘Aibem taka yogon aiwa iruwau fenẽ, kayau ado bagu fiya anĩ fara fiya nẽ pepa ifen ken, bagu fiya fara fouf.’\f + \fr 5:31 \ft Diuteronomi 24:1\f* \v 32 Anĩ ere, aya ã arokeneik, aibem taka, yogon kayau ĩ tamo taka ado to seseirã dino mog, iruf are, ĩ kayau anĩ seseirã naab bun inenek. Anĩ aibem taka kayau anĩ yalef, tamo anĩ mogo seseirã inof. \s1 Wau Kuturoleya Od Nigin Ifelnẽya \p \v 33 “Takag, tamo ĩtãfiya kulu eig den anĩ karĩ gen, ‘Ã wau kuturoleya od anĩ to waleleg. Ã wau kuturoleya od, Odug mala bun unogen anĩ kulatun gouf.’ \v 34 Anĩ ere, aya arokeneik, od megeir ifenẽya bun, saa mala bun to bagai wouf, ere nigin, saa are Negur nẽ ibodõya modoũ. \v 35 Oo teneub mala buneg to wouf, ere nigin, teneub are Negur ye inoya nẽ sawa. Oo Jerusalemeg mala bun to wouf, ere nigin, are King Odug in taun yana. \v 36 Õ muduremeg anĩ nigin megeir to unouf, ere nigin, õ ogon fatiya age fe di, lalau be karos be taka wõya kisi feleya sã. \v 37 Ã nigin yo yeya are yo gouf, sã de sã gouf dogol, od enĩ wal fe fen, tobol fiya are Satan bunem isif. \s1 Sane Solo Fiya Nigin Ifelnẽya \r (Luk 6:29, 30) \p \v 38 “Tamo ĩtãfiya eig den anĩ karĩ gen, ‘Mala fagã difouf, mala solo abag mala fagã wo. Waila are waila tura.’\f + \fr 5:38 \ft Eksodas 21:24; Levitikas 24:20; Diuteronomi 19:21\f* \v 39 Anĩ ere, aya arokeneik, tamo sane mala solo to wenẽ. Tamo taka ogon walã biyalẽ fakã fouf are, falei wel len, walã sitakãg fakã fouf. \v 40 Tamo taka ogon kolos yalouf nigin kot yõ fenẽ, malakaĩ ogon saket anĩg utorken. \v 41 Tamo taka mail tekelei ileya nigin nugo yõf, malakaĩ uruwom mail uru ulagauf. \v 42 Aibem ereb taka nigin to yok, are wenẽf. Aibem ereb taka wareg õ bun yalou fenẽf, õ to dudum wiyẽ. \s1 Kiwai Nigin Wau Laa Fiya \r (Luk 6:27, 28, 32-36) \p \v 43 “Tamo ĩtãfiya eig den anĩ karĩ gen, ‘Õ nẽ tã nigin waũ laaf fen, on kiwai anĩ kiwai wenẽ.’\f + \fr 5:43 \ft Levitikas 19:18\f* \v 44 Anĩ ere, aya arokeneik, ãgenei kiwai nigin wauĩ laaf fen, tunĩ darau difeneik idi nigineg kosẽ gouf. \v 45 Ago gouf are, ã Temeĩ saa ilun ibodok gere tar wowã gouf. Ĩ yogon gaa sur fef, tamo sane, tamo biya adok daledig, taka uyẽg sur fef, tamo madur, tamo madur sã adok ifenẽdidig. \v 46 Idi ã nigin orodidig anidi nigin dogol wauĩ laa fouf are, ere mala solo anĩ ã walogouf? Are takis yaleya tamog to age difedig de? \v 47 Ã tureĩ tar dogol aan wiyẽdigouf are, ere anĩ tunĩ wal fediya ago gef? Haiden are idig, anĩ to age difedig de? \v 48 Anĩ nigin, Temeĩ saa ilun ibodok ĩ madur bagai gen, ãg de madur bagai agog. \c 6 \s1 Maleg Isennẽya \p \v 1 “Ã lo welegei, ãgenei tobonuneĩ madur anĩ seluma kulõ difouf ge mã, anĩ tamo kayau meleid bun yaau to du wog. Ã ago gouf, Temeĩ saa ilun ibodok mala solo to ifeneĩf. \p \v 2 “Sain õ maleg tamo usennẽdiyou fenẽ, õ anĩ taur to fũ fen, ait bagauf, mala yaleya tamo Juda neid uub fõ bun ado naabur, tamo idi seluma kulõ difouf de fen, age difedig gen. Aya momoi arokeneik, idi anĩ nẽ mala solo adok mogo dalen. \v 3 Anĩ õ maleg tamo usennẽdif, on imã kilẽ to keleĩ mog, imã biya melẽ age fouf, \v 4 anĩ õ iminẽyan dor walef. Ago di, on Tamã, õ iminẽyan agol, ile fen, mala solo ifonõf. \s1 Kosẽya \r (Luk 11:2-4) \p \v 5 “Sain ã kosẽ gouf bun, ã mala yaleya tamo age difedig gen to agog. Idi tamo dilemãf de fen, Juda neid uub fõ namen ado naab kaleyan difar fen, kosẽya orodidig. Aya momoi arokeneik, idi anĩ nẽ mala solo adok mogo dalen. \v 6 Sain õ kosẽ wou fenẽ, õ ogon aabẽ ule, sukar unol fen, Tamã Negur, ĩ iminẽyan ibodok, kosẽ wiyẽ. Anĩ on Tamã õ iminẽyan agol, ile fen, mala solo ifonõf. \v 7 Sain ã kosẽ gouf, haiden age difedig gen, od musei to dĩg, ere nigin, idi neid kisi, nemã od musei nigin karĩ famãf de fen, idi od musei biya wogõ dedig. \v 8 Ã, idi age difedig gen, to agog, Negur ãgenei Temeĩ ĩ ereb ã lau gef anĩ mogo keleĩ mog, dum ĩ to wiyẽgedig. \p \v 9 “Kosẽ gou fenẽ, ã eig wog urõgouf: \q1 “‘Õ nemã Dei õ saa ilun ubodok, \q1 õ yanã fateul ibodõf, \q1 \v 10 ogon tano isiyouf, \q1 ogon oroyok saa ilun age fef gen, \q2 tenebur eineg age fouf. \q1 \v 11 Saaf naa enĩ nẽ wanamãf. \q1 \v 12 Õ amã nemã mosor nigin wederẽ tu kalauf, \q2 are idi amã bun mosor dinof, amãg idi neid mosor nigin wederamã tu kelef gen. \q1 \v 13 Kisi famãya bun to uroulemãf, \q1 sesen anĩ bun tamal amã walelnamãf.\f + \fr 6:13 \ft Itotoya tunĩ agef yenek: \fq walelnamãf. Anĩ tano, megeir ado, fula fiya medeĩya faimud ogon ibodõf. Momoi\ft .\f*’ \m \v 14 Tamo idi ã bun mosor dinoyeĩf, ã idi neid mosor nigin wedereĩ tu kalauf are, ãgenei Temeĩ saa ilun ibodok, ĩg ãgenei mosor nigin weder tu kalauf. \v 15 Anĩ ere, ã tamo idi neid mosor nigin wedereĩ to tu kalauf are, ãgenei Temeĩ, ĩg ãgenei mosor nigin weder to tu kalauf. \s1 Kuriya Nigin Ifelnẽya \p \v 16 “Sain ã kuri gouf, mala yaleya tamo sẽya nẽ neweid age difedig gen to ago gei, ago gouf, tamo anĩ dile fen kuri def douf. Aya momoi arokeneik, anĩ nẽ mala solo adok mogo dalen. \v 17 Anĩ ere, sain õ kuri wouf, fatiyã moul u ken, nawã usurũf. \v 18 Anĩ bunem, õ kuri bek oo sã be, tamo idi õ nigin to keleĩ youf. Ogon Tamã, Negur iminẽyan ibodok, ĩ yogo dogol keleĩ youf, anĩ ogon Tamã õ iminẽyan ereb ago wouf ile fen, mala solo ifonõf. \s1 Safina Biya Bagai Saa Ilun \r (Luk 11:34-36; 12:33, 34; 16:13) \p \v 19 “Aug nigin safina biya biya tenebur ein to kuru wog. An dedek yãf, maat te yũf, bẽ tamog narĩ de, bẽ dalouf. \v 20 Ã aug nigin safina biya biya saa ilun kuru wog. An dedek to yãf, maat te to yũf, bẽ tamog to narĩ de, bẽ dalouf. \v 21 Ogon safina biya biya ibodok nẽ an, ogon waũg an yenẽf. \p \v 22 “Mala are bouwa nẽ yal. Õ malã biyauf are, ogon bouwã ganan lalan lauf. \v 23 Anĩ ere, õ malã sane lauf are, ogon bouwã ganan gugum kalauf. Lalan õ ado anĩ gugum kalauf, gugum are odug bagai! \p \v 24 “Aib taka ĩ yogon marau uru bun kabĩ to yalouf. Anĩ taka kiwai ifen ken, taka anĩ nigin wau laa fouf. Ĩ taka anĩ dõf fen, taka anĩ mala irim fouf. Anĩ nigin, ã uru to aruneid walogouf, Negur ado moni. \s1 To Osig \r (Luk 12:22-31) \p \v 25 “Age fiya nigin, aya ã arokeneik, ã ãgenei bouweĩ mata ibodõf nigin to osig fen, ere saaf tãf, ere naan tãf gouf. Ã ãgenei bouweĩ nigin to osig fen, ere gabar tafilaĩf gouf. Mata anĩ saaf wal fiya, bouwa anĩ gabar wal fiya sã de? \v 26 Saa ilun ã ninã uledigouf, idi saaf to ditenẽdig, idi saaf u de fen, kin to dinodig, anĩ ere, ãgenei Temeĩ saa ilun yogo ifoutnẽdidig. Ã idi anĩ wal fediya sã de? \v 27 Ã takam yogon mata nigin osi ye fen, aua tekelei tobol fiya kisi feleya de? \p \v 28 “Ere nigin ã gabar nigin osi gef? Dubur aa munĩ, naig fe odugedig anĩ ulogouf. Idi kabĩ to daledig, to diwadig. \v 29 Anĩ ere, aya ã arokeneik, kulu King Solomoneg, yogon saki gegẽ biya biya ifonun anim, aa munĩ eig fediya taka to wal fen. \v 30 Anĩ ere, Negur, dubur aa munĩ gama dogol ifarauf, nile di, yã irãf anĩ, agef naki fediyouf are, ã bun idi wal fediya bagai Negur ifounneĩf, age fiya sã de, ã momoiya naal bagai ado? \v 31 Anĩ nigin, to osi wog urõgouf, ‘Ere saaf ada tãf?’ oo ‘Ere naan ada tãf?’ oo ‘Ere gabar ada tafilaĩf?’ \v 32 Haiden idi enĩ ganan nigin meleid dimirẽdig. Ãgenei Temeĩ saa ilun lau gef anĩ ganan keleĩ. \v 33 Anĩ ere, Negur nẽ tano ado yogon madur bagai ketem umirẽg, ago ge di, safina eneidig ganan ifeneĩf. \v 34 Age fiya nigin, naa nil nẽ anĩ nigin to osi wog, nil nẽ are yogo nigin osi youf. Naa mugu mugu nẽ morõ are idi dogo dalouf. \c 7 \s1 Tunĩ Es Fediya \r (Luk 6:37, 38, 41, 42) \p \v 1 “Taka to es wiyẽg, ago gouf, ãg es yeĩf. \v 2 Anĩ nigin, tunĩ es wedigef gen, ãg agef es yeĩf. Ãgenei es fiya nẽ naab de tekelei bun ãg agef es yeĩf. \p \v 3 “Õ ere nigin turã mala teteur lo fen, õ ogon aa masak malã bun ibodok anĩ to ulef? \v 4 Aa masak ogon malã bun ibod mog, naig fe di, turã nigin dogol urokenek, ‘Utor len, aya ogon malã teteur alelkonõf’? \v 5 Õ mala yaleya tamo, õ ogon malã bun ketem aa masak walel kelẽ wol fen, dum turã bun mala teteur walelauf. \p \v 6 “Ereb fateul anĩ gaũ to urakenẽdig. Ãgenei maaĩ tuwa meli bagai pel anĩ bor to urakenẽdig. Ã ago gouf, yedim lalai difouf. Age de fen, falei del, ã serek de fisik diyeĩf. \s1 To Wouf, Umirẽf, Godu Wouf \r (Luk 11:9-13) \p \v 7 “To gouf, agef ã ifeneĩf; umirẽgouf, ã gurug gouf; godugodu gouf, ã sukar kã feneĩf. \v 8 Aibem taka to fef, yalouf; aibem taka imirek, gurug fouf; aibem taka godugodu fef, sukar kã fel kenẽf. \p \v 9 “Ã anĩ takam, ĩ naal bret nigin to fef, ĩ meein ifenẽf de? \v 10 Takag, ĩ gau nigin to fef, ĩ gogour ifenẽf de? \v 11 Seseneĩ bagai ã, ãgenei kesu safina biya biya anĩ ifenẽdiya ã keleĩ bagai, age fiyauf are, Temeĩ saa ilun ibodok, safina biya biya aib idi to difiyek, ãgenei wenẽdigedig anĩ wal fiya, idi ifenẽdiyouf! \v 12 Anĩ nigin, ereb ereb ganan bun, ereb taka idim age diyeĩf anĩ oroyeik anĩ, ãg idi nigin ago gouf. Od enĩ Lo od ado Profet od neid kaũ. \s1 Bobog Kidõ Bobog Bilalã Fiya Ado \r (Luk 13:24) \p \v 13 “Bobog kidõ bun usorug ulagauf. Ere nigin, daũ fiya bun ileya nigin bobog bilalã fiya, naab odug. Tamo kayau musei naab odug anĩ diledig. \v 14 Anĩ ere, mata tano bun ileya nigin bobog kidõ, naab naal. Anĩ nigin, tamo kayau teke tekeleim dogol, anĩ fata difedig. \s1 Aayũ Yogon Faat Ado \r (Luk 6:43, 44; 13:25-27) \p \v 15 “Idegẽya profet anidi lo weledigei. Idi ege sipsip siwi difoun ken, ã garan disif, anĩ ere, idi namedin gaũ kuĩ sane ado. \v 16 Idi neid faat yũf bun, ã idi dogo anibo be biya be ulogouf. Tamo kayau idi wei biya barik bun, gira udum bun daledig de? \v 17 Age fiya gen, aayũ biya are faat biya yũdig, aayũ anibo are faat anibo yũdig. \v 18 Aayũ biya ĩ, faat sane yũya kisi feleya sã, aayũ anibo are faat biya imaya kisi feleya sã. \v 19 Aayũ ganan faat biya to imaf are, ditu dale yã malan dirãf. \v 20 Age fiya nigin, idi neid faat yũdig bunem, ã idi nigin yaor keleĩ youf. \p \v 21 “Idi aya ‘Odug, Odug’ de fen dirokanadig, idi ganan saa tanon to dilauf. Aibem ĩ, neu Dei saa ilun ibodok in oroya dõf age fef anim dogol ilauf. \v 22 Naa anĩ bun, musei aya dirokanauf, ‘Odug, Odug, amã õ yanã nem profet od wogõ maun, amã õ yanã nem kaa sesen maruid fen, õ yanã nem memelik musei manodin!’ \v 23 Age de di, aya yaor arokenẽdiyouf, ‘Aya ã keleĩ sã. Ã sane gide gedig, uyaleleg!’ \s1 Fõ Inoya Nẽ Keleĩ Tamo Neneya Tamo Ado \r (Luk 6:47-49) \p \v 24 “Age fiya nigin, taka ĩ neu od eneidi karĩ ye fen, dõf age fef, ĩ keleĩ tamo yogon fõ meein teten inon gen. \v 25 Sain uyẽ burabura isin, kuwei odug ile, solalã fel fen, yau odug fã ye fen, fõ yoũ fe di, to kubũ yen, ere nigin, tor gariya meein teten inon. \v 26 Anĩ ere, aib taka ĩ neu od eneidi karĩ ye fen, to dõf age fef, ĩ neneya tamo yogon fõ subusir teten inon gen. \v 27 Sain uyẽ burabura isin, kuwei odug ile, solalã fel fen, yau odug fã ye fen, fõ yoũ fe di, kubũ ye narĩf irailen.” \p \v 28 Od ganan Jesus wogõ ye idikele di, tamo kayau in od ifelnẽdin anĩ nigin terẽ den, \v 29 ere nigin, Jesus ifelnẽdin are, taka ĩ yana adom gen age fiya od wogõ fedin, idi neid lo ifelnẽdiya tamo age difedig gen sã. \c 8 \s1 Tamo Lepra Dagi Ado \r (Mak 1:40-45; Luk 5:12-16) \p \v 1 Jesus arein tamal kutũ yesi di, tamo kayau musei dõ difiyen. \v 2 Tamo lepra dagi ado isi, Jesus wagen ibor bobou fe fen, irokenen, “Odug, õ waũ irom are, aya el fiyaya nigin kisi feleyam.” \p \v 3 Jesus ima iran, tamo anĩ kobũf fen, iron, “Aya wau irok, bouwã biyaf.” Age ye di, kaisã bagai yogon lepra dagi sa kelen. \v 4 Jesus irokenen, “Õ aib taka to urokenẽf. Õ ogo pris wagen ule, bouwã ufelne ken, Moses nẽ od dõ fen, safina sesewi wo, anĩ bunem õ biya lel anĩ, tamo kayau dilouf.” \s1 Kusĩ Tamo Neid Orowa Nẽ Momoiya \r (Luk 7:1-10) \p \v 5 Jesus Kapenaum taun wõ ye di, Rom kusĩ tamo neid orowa Jesus wagen isi fen, isennẽf nigin to fiyen. \v 6 Ĩ iron, “Odug, neu kabĩ tamo fõ bun darau odug ado ilolaisin yenek.” \p \v 7 Jesus irokenen, “Aya ele, el afiyẽf.” \p \v 8 Age ye di, kusĩ orowa aiten yale iron, “Odug, aya to biya nigin aya kisi afef, õ neu fõ bun to usiyouf. Malakaĩ, õ od dogol urõ di, anĩ neu kabĩ tamo dagi sa kalauf. \v 9 Aya yug nigin age fiya, ayag neu odug anĩ farumen abodok, kusĩ tamo idig aya farumeun dibodok. Aya taka enĩ arokenek, ‘Ule’ afiyek, ĩ ilauf. Aya taka arokenek, ‘Õ usi’ au di, ĩ isidig. Neu kabĩ tamo enĩ ago afiyek, ĩ agef age fedig.” \p \v 10 Od anĩ kusĩ orowa age irõ di, Jesus od anĩ karĩ ye, terẽ ye fen, tamo kayau dõ difiyen anidi irokenẽdin, “Aya ã momoi arokeneik, aya Israel bun ãgenei momoiya odug eig fiya taka to ailen. \v 11 Aya arokeneik, musei fau gaa iseyan gaa ileyan temeledim disiyouf, idim modoũ dalel fen, saa tano nẽ tar odug bun, Abraham, Isak, Jakop geid saa tanon dibodõf. \v 12 Anĩ ere, Israel tamo kayau musei Negurem idi nigin saa tano dodok fe kenẽdin anidi, fau dumeitur gugum bẽ mayarẽ irarãf, an inã odug ado firi de fen, goboreid kikokõ youf.” \p \v 13 Jesus age wogõ yel fen, kusĩ orowa irokenen, “Kel ule! Õ ogon momoiya kilei bagai, õ nigin dõf agef ifonõf.” Sain anĩ wogõ ye mog bagai, yogon kabĩ tamo dagi sa kelen. \s1 Jesus Dagi Tamo Kayau Musei El Fedin \r (Mak 1:29-34; Luk 4:38-41) \p \v 14 Jesus Pita nẽ fõ bun ilen, Pita nẽ mam bouwa uruwa odug ado fatarẽ yen mog, ilen. \v 15 Jesus kayau ima anĩ kobũ fe di, bouwa uruwa fara fiye kele di, kaisã bagai kayau fã yale, Jesus aruna yalen. \p \v 16 Gugum mog, tamo kayau kaa sesen adodo musei guri difeid, Jesus wagen disin. Age dife di, Jesus od nem kaa sesen iruid fen, dagi adodo ganan el fedin. \v 17 Jesus enĩ ganan age fen, are Negur ĩ, profet Asaia bunem od eig ye wogõ yen anĩ kisi falauf nigin: \q1 “Ĩ yogo neda ilõyabiya yales, \q2 neda dagi faali fen.”\f + \fr 8:17 \ft Asaia 53:4\f* \s1 Jesus Dõ Fiyẽya Bun Kafĩ Fiya Fire Fire \r (Luk 9:57-60) \p \v 18 Sain anĩ Jesus mala iran, tamo kayau musei kalilĩ difiyẽ di, daliyou sitakã dibal dilauf nigin in dõ fiya tar irokenẽdin. \v 19 Age fiyeĩd mog, lo ifelnẽdiya tamo taka wagen isi fen, irokenen, “Tise, õ narib ulauf are, aya õ dõ ayõf.” \p \v 20 Jesus aiten yale iron, “Gaũ kuĩ idi yenẽya nẽ modoũ ku ado, ninã lalo bun diyok idi uru ado, anĩ ere, Tamo Naal ĩ mudur inoya nẽ modoũ sã.” \p \v 21 In dõ fiya taka irokenen, “Odug, fau de, folõ wiya len, aya ele fen, neu dei mũ afel fen.” \p \v 22 Anĩ ere, Jesus ĩ irokenen, “Õ aya dõ wiya, laa tamo idi, laa tutur abob mumã difouf.” \s1 Jesus Uyẽ Yau Ado Irokenẽdi Di, Kee Delen \r (Mak 4:36-41; Luk 8:22-25) \p \v 23 Jesus waag owor isile di, in dõ fiya tar ĩ geid dilen. \v 24 Idi keleĩ sã mog, maaĩ daliyoun yau totol fã yen. Agef mog, maaĩ odug fã ye, waag yũ di, waag anĩ naanũ imutkesilau fenẽ age fen. Anĩ ere, Jesus mulã yenen. \v 25 In dõ fiya tar dilen, turĩ difiyẽ, diron, “Odug, usennamã! Amã mogo naanũ mamutatã gare mausiyou fenẽ!” \p \v 26 Jesus aitedin yalen, “Ãgenei momoiya naal bagai, ere nigin ã fatuk kumĩ gef?” Age ye fen, ĩ fã ye, maaĩ yau ado ou fiyẽdi di, oditekei kee delen. \p \v 27 Tamo idi terẽ de fen, to difen, “Tamo eĩ naig fiya bagai? Maaĩ yau ado karĩ difiye ken, dõ difef!” \s1 Tamo Uru Kaa Sesen Adodo El Fedin \r (Mak 5:1-17; Luk 8:26-37) \p \v 28 Jesus Gadara neid teneub bun daliyou sitakã ilen, kaa sesen adodo tamo uru matmat bunem dile fen, Jesus tarabã difen. Tamo uru kuĩ bagai diledin nigin, tamo ganan naab anĩ to diyõdig. \v 29 Anĩ idi diweig fen, diron, “Negur Naal, õ amã nigin ere naig wamãf? Õ naa wenen anĩ fau mog, gama bagai daig wamã fenẽ ein usif de?” \p \v 30 Idi difaren sitakã gerõ nuwa an, bor musei saaf doko diyon. \v 31 Kaa sesen idi Jesus digonen, “Õ tamo eneidi bun tamal urumã fenẽf are, amã bor musei namedin sur wamãf.” \p \v 32 Jesus kaa sesen irokenẽdin, “Uleleg!” Idi ulolõ deis fen, diselen bor namedin dilelen. Bor ganan gududu de bebeigir disil, daliyoun naanũ gare desin. \v 33 Bor lo fiya tamo diya, taun disil fen, Jesus kaa sesen irudi di, bor gare den anĩ ganan wogõ den. Age de fen, idi ereb tamo uru kaa sesen adodo bun wõ yen anĩ nigineg wogõ den. \v 34 Age de di, tamo kayau taun temeleid adok, Jesus ileya nigin dilen. Idi Jesus dile fen, idi neid fonõ anĩ itor ilauf nigin digonen. \c 9 \s1 Jesus Tamo Bouwa Ilolaisin Anĩ El Fiyen \r (Mak 2:1-12; Luk 5:17-26) \p \v 1 Jesus waag taka sõ ye, daliyou ibal fen, yogon taun ilen. \v 2 Tamo tunĩ tamo bouwa ilolaisin gabgab bun yen mog, Jesus wagen diroulen. Idi neid momoiya Jesus ile fen, Jesus tamo bouwa ilolaisin irokenen, “Kesu, waũ unois, ogon mosor alelkonok.” \p \v 3 Anĩ karĩ de fen, lo ifelnẽdiya tamo tunĩ, idi neid kisi bun diron, “Tamo eĩ Negur kono fiyek!” \p \v 4 Idi neid kisi kelei ken, Jesus iron, “Ã ere nigin wauĩ bun kisi sane agef wõ yef? \v 5 Nanĩ anĩ irõya nigin karika: ‘Ogon mosor alelkonok,’ de? Oo ‘Fã, ufar uyok ule’? \v 6 Anĩ ere, Tamo Naal ĩ tenebur ein mosor yaleleya nigin yana ado anĩ ã keleĩ youf nigin…” Age ye fen, tamo bouwa ilolaisin irokenen, “Fã ufar, ogon gabgab wale urou, fonõ ule.” \v 7 Age ye di, tamo fã yale, fonõ ilen. \v 8 Tamo kayau guru difen ganan anĩ meledim dile fen, terẽ de kumĩ den. Negur yogo tamo yana enĩ ifenẽdin anĩ nigin, idi Negur yana dalesen. \s1 Jesus Matyu Iweignen \r (Mak 2:13-17; Luk 5:27-32) \p \v 9 Jesus an tamal iyok ile fen, mala irakelen, tamo yana Matyu takis yaleya fõ bun ibod mog, ilen. Jesus ĩ irokenen, “Aya dõ wiya.” Age ye di, Matyu fã yale, Jesus dõ fen. \p \v 10 Jesus Matyu nẽ fõ bun bõ saaf yõ mog, takis yaleya tamo, mosor ado tamo kayau musei disi fen, Jesus in dõ fiya tar geid weim saaf don. \v 11 Farisia tamo idi anĩ dile fen, idi Jesus nẽ dõ fiya tar to difedin, “Ere nigin ãgenei tise, takis yaleya tamo, mosor ado tamo kayau geid saaf doko?” \p \v 12 Od anĩ Jesus karĩ ye fen, iron, “Idi bouweid biya bagai, dokta gein ileya nigin to waud yenẽdig, tamo dagi ado idim dogol, dokta gein ileya nigin waud yenẽdig. \v 13 Uleg fen, od enĩ dir ge fen, kaũ ere yeĩf anĩ keleĩ youf, ‘Aya wau ifenẽya anĩ orouf, sesewi fiya sã.’\f + \fr 9:13 \ft Hosia 6:6\f* Anĩ nigin, aya tamo madur anidi iweignẽdiya nigin to asin, aya mosor adodo anidi iweignẽdiya nigin asin.” \s1 Kuri Nigin Jesus To Difiyen \r (Mak 2:18-22; Luk 5:33-39) \p \v 14 Age ye mog, Jon naan igunẽdiya tamo nẽ dõ fiya tar disin, Jesus to difiyen, “Naig fe di, amã Farisia tamo geid kuri mau di, ogon dõ fiya tar idi kuriya sak?” \p \v 15 Jesus aitedin yalen, “Tamo, kayau yalou fenẽ tar bun, ne tã tar disennek idi fau weim dibod ken, naig ĩ nigin waud gudũ fouf? Dum sain wõ ye di, an ne tã tar bun tamal yalelnẽf bun anĩ, idi gama kuri douf. \p \v 16 “Tamo taka, gabar masak mata, gabar tubu ado baguf fen, to iwauf. Anĩ age fouf, gabar masak matam gabar tubu dĩ fe di, tubu kudef, awa kanouf. \v 17 Takag, tamo idi wain mata anĩ meme gabar\f + \fr 9:17 \ft Juda neid tobonunã, idi meme gabar nem darum diwadig.\f* tubu anĩ bun to ditinẽf. Age difouf, meme gabar kude fele di, wain oho yalauf. Meme gabar sane lauf. Age fiya sã, idi wain mata are meme gabar mata bun ditinẽf. Age fe di, uru idi kabĩ ifenẽdiya nigin biya difarauf.” \s1 Kayau Naal Laa Fen, Dagi Kayau Taka Ado \r (Mak 5:22-43; Luk 8:41-56) \p \v 18 Od enĩ Jesus fau wogõ ye mog, Juda neid uub fõ nẽ uyu irouya taka isin, Jesus wagen ibor bobou fe fen, iron, “Gama bagai neu barai laa fel. Õ uma fen, imã teten uno di, kayau naal baban kel mata ibodõf.” \v 19 Jesus fã yale, uruwom dile di, yogon dõ fiya tar idig dilen. \p \v 20 Dile mog, kayau taka ogõ dagi faimud ado yar tuwelf iyon anĩ, Jesus dume dume isi fen, Jesus nẽ kolos iri kobũ fen. \v 21 Kayau anĩ yogon kisi iron, “Aya de yogon kolos dogol kobũ afouf, anĩ aya neu dagi sa kalauf.” \p \v 22 Jesus falei yelen, kayau anĩ ile fen, iron, “Nau barai, waũ unois, ogon momoiya anim dagi sa kel konok.” Age ye mog bagai, kayau in dagi sa kelen. \p \v 23 Jesus uyu irouya nẽ fõ bun isour ilen, mala iran, tamo kayau musei kokũ de, i de mog, iledin. \v 24 Jesus iron, “Uyaleleg, kayau naal enĩ laa fiya sã, mulã yenek.” Age ye di, idi kasã difiyen. \v 25 Tamo kayau mayarẽ irud laisi fen, Jesus aab namen ilen, kayau naal ima yale iroun. Age fe di, kayau naal fã yen. \v 26 Nenerĩ anĩ wogõ de di, teneub anĩ ganan bun iyokelen. \s1 Jesus Tamo Towo El Fedin, Uru Meleid Ifofakeleya Ado Taka Ait Ifokeleya \p \v 27 Jesus modoũ anĩ itor ken, iyok ile mog, tamo uru meleid ifofakeleya Jesus dõ difiyen, diweig diron, “Dawid Naal, amã nigin waũ inõ!” \p \v 28 Jesus fõ aaben ile di, tamo uru meleid ifofakeleya wagen dilen, Jesus idi to fedin, “Ã momoi gef, aya ã meleĩ el afe di, lo gouf nigin kisi feleya?” \p Idi aiten dalen, “Ao, Odug.” \p \v 29 Age de di, Jesus imam meleid kobũ feid fen, iron, “Momoi gef kilei, ã nigin age feneĩf.” \v 30 Idi neid meleid gama kelẽ delen. Jesus totol bagai katũ feid fen, iron, “Enĩ nigin taka to urokenẽgouf.” \v 31 Anĩ ere, idi kututũ deis dile fen, Jesus age fen anĩ, teneub anĩ nẽ akor ganan bun od dinof diyon. \p \v 32 Idi Jesus ditornẽ dile mog, tamo taka kaa sanem ait ifokelen anĩ Jesus wagen dirousin. \v 33 Kaa sane iru di, iyan, tamo ait ifokeleya wogõ yen. Tamo kayau guru difen ganan terẽ de fen, diron, “Kulu nem isi gama, Israel bun eig fiya taka to tailen.” \p \v 34 Anĩ ere, Farisia tamo idi diron, “Are kaa sane neid mudur yana bunem, ĩ kaa sesen irudif.” \s1 Kabĩ Tamo Musei Sã \p \v 35 Jesus taun ganan fonõ fonõ ganan bun iyo ken, nedi uub fõ bun ifelneĩd, saa tano nẽ biya od wogõ feid fen, dagi gariya fire fire ganan el fedin. \v 36 Sain Jesus mala iran, tamo kayau musei guru difen anĩ ileid fen, idi nigin wau yun, ere nigin, idi morõ adodo isennẽdiya sã, idi sipsip marau sã age fiya gen. \v 37 Anĩ yogon dõ fiya tar irokenẽdin, “Kabier saaf musei biya ima bure felen, anĩ ere, kabĩ tamo musei sã. \v 38 Age fiya nigin, kusu fiya marau, Odug to wiyẽg, kabĩ tamo susur fedi di, yogon kabier kususu fiya nigin dilauf.” \c 10 \s1 Jesus In Dõ Fiya Tar Tuwelf Sur Fedin \r (Mak 3:13-19; Luk 6:12-16) \p \v 1 Jesus in dõ fiya tar tuwelf iweignẽdi di, wagen guru difen, kaa sesen irudiya, dagi gariya fire fire ganan el difediyouf nigin megeir ifenẽdin. \p \v 2 Eĩ aposel tuwelf yeneid, Simon (in yana Pita dedig), yogon tura Endru, Jems Sebedi naal, ne tura Jon, \v 3 Filip, Batolomyu, Tomas, taka Matyu takis yaleya tamo, Jems Alfeus naal, taka Tadeus, \v 4 Simon Selot,\f + \fr 10:4 \ft Juda neid kusĩ mala taka, idi Rom gawaman ado kusĩ dedig.\f* taka Judas Iskariot, ĩ anĩ Jesus kiwai ifenen. \s1 Jesus In Dõ Fiya Tar Tuwelf Kabĩ Ifenẽdin \r (Mak 6:7-13; Luk 9:1-6) \p \v 5 Idi tuwelf enidi, Jesus fadim enĩ ado dõ difouf nigin sur fedin: “Idi ibor fire Juda ibor sã wagedin to ulagauf, Samaria neid taun taka taka buneg to uleg. \v 6 Israel atun idi sipsip fõ delen anidi bun dogol ulagauf. \v 7 Sain ã ulagauf, od enĩ anĩ wogõ gef uyõg, ‘Saa tano mogo melsak.’ \v 8 Dagi el wedig, gare den turĩ wedig, lepra dagi ado el wedig, kaa sesen urudig. Megeir anĩ ã na yaleya sã ege walegen, anĩ nigin, ege luwa wenẽdigouf. \v 9 Ã gol moni, silwa moni, kapa moni be, ãgenei kodolẽ taka to bagai ufeg. \v 10 Delẽ uyõgou fenẽ, delẽ iyõya nẽ faa sã, gabar uru, sendel uru, manig uru agog to guri gouf, tamo kabĩ dalef, idi de mala ereb lau difef anĩ difenẽdiyadidig. \p \v 11 “Narib gouf, taun be, fonõ taka be bun ulegef, ã meleĩ unog, tamo ã nigin sere yeĩf, yogon fõ bun ubodõg, dum utorõg uleg. \v 12 Ã fõ anĩ bun ulegef, ãgenei wau inosiya nẽ aanya wenẽdigouf. \v 13 Fõ anĩ bun tamo kayau biya diyeik, ãgenei wau inosiya nẽ aanya an urofosig, idi age fiya sãf, ãgenei wau inosiya nẽ aanya anĩ baban keg waleg. \v 14 Aib taka ĩ ã nigin to sere yeĩf, ãgenei od to karĩ youf, ãgenei yeĩ aasu tu weleg fen, fõ be taun anĩ utorõg ulagauf. \v 15 Aya momoi arokeneik, Sodom Gomora ado darau dalen anĩ wal fiya, es fouf naa anĩ bun, taun anĩ in darau odug bagai yalouf. \s1 Kafĩ Fiya Fire Fire Fau Isiyouf \r (Mak 13:9-13; Luk 21:12-17) \p \v 16 “Aya ã sur ayeik are, sipsip gaũ kuĩ atun sur fiya gen. Anĩ nigin, ã gogour age fedig gen, kisi ed ge waleg fen, ago gouf, ninã kuburir gen, imatkesiya ubodõgouf. \v 17 Ã tamo nigin lo walagauf, idi fau kaunsel imeid bun dineneĩ di, idi Juda neid uub fõ bun wagagã diyeĩf. \v 18 Idi aya nigin de fen, ã guri diyeĩ diroule, gawaman mudur, king ado wagedin difarnei ken, ã idi geid fen, haiden Israel sã anidi meleid bun, aya nigin wogõ gouf. \v 19 Anĩ ere, idi ã kot bun ifareya nigin gei diyeĩf, ã wauĩ to morõ ken, ere od tarõf, naig ta tarõf anĩ nigin to kisi fatuk walogouf. Sain anĩ bun, ã ereb od urõgouf nigin fau ifeneĩf. \v 20 Are ãgem to urõgouf, ãgenei Temeĩ nẽ Awa Uur ĩ yogo ã bunem wogõ youf. \p \v 21 “Tura fã youf, tura nigin kiwai fen, idegẽ di, laa bun inenẽf, tamag naal ado age difouf, kesu fã douf, idi neid sina tama nigin kiwai dino fen, idi dogo laa bun dinenẽdiyouf. \v 22 Tamo ganan idi, aya nigin fau kiwai difeneĩf, anĩ ere, aib taka megeir ino ifar ile idikeleya bun ouf, Negur isennẽf. \v 23 Teneub taka bun, ã darau odug difeneĩf are, uyu takã uyag uleg. Aya momoi arokeneik, ã fau Israel neid taun ganan bun to uyõg udikeleg mog, Tamo Naal kel isiyouf. \p \v 24 “Skul kesu ĩ yogon tise to wal fouf, age fiya gen, ferfer ĩ yogon marau to wal fouf. \v 25 Skul kesu ĩ yogon tise genẽf, are de. Takag, kabĩ tamo ĩ yogon orowa genẽf, are de. Fõ anĩ tama yana dun Belsebub,\f + \fr 10:25 \ft Belsebub are Satan nẽ yana taka.\f* anĩ nigin, fõ anĩ tamo ganĩ be dibodok idi yeneid sane bagai dalef! \s1 Negur Dogol Kumĩ Fiyẽya \r (Luk 12:2-7) \p \v 26 “Age fiya nigin, ã idi to kumĩ wedig. Gama ereb ein dede fiya yenek, are fau lelek falauf, gama ereb iminẽyan yenek, are dum fau keleĩ youf. \v 27 Gama ereb aya gugum bun wogõ ayeik, are fau gaa lalan bun wogõ gouf bagai; gama ereb kosesẽyam karĩ gef, dum fau fõ agaran ufareg fen, uweigig urõgouf bagai. \v 28 Idi bouwa dukesif, anĩ ere, malakanon yukesiya kisin sã anĩ to kumĩg. Anĩ ere, taka ĩ malakanon bouwa ado yũ orok fe, hel bun irãya kisi feleya anĩ dogol kumĩ gouf. \v 29 Fisisir uru ten toea nem na nigin sur gedig. Anĩ ere, ãgenei Temeĩ yogon wau to irõ mog, taka tenebur to kubũ youf. \v 30 Ãgenei mudureĩ bun fatiyeĩg ganan iwes yalen. \v 31 Age fiya nigin, to kumĩg, ã Negur mala bun safina odug bagai, fisisir musei wal fediya. \s1 Kristus Nigin Kurõ Fesiya Ado Wa Fiya \r (Luk 12:8, 9) \p \v 32 “Aibem taka aya nigin tamo meleid bun kurõ falaisiyouf, ayag ĩ nigin neu Dei saa ilun ibodok wagen kurõ afalaisiyouf. \v 33 Anĩ ere, aibem taka aya nigin tamo meleid bun wa fouf, ayag ĩ nigin neu Dei saa ilun ibodok wagen wa afouf. \s1 Wau Inosiya Sã, Anĩ Ere, Soworu \r (Luk 12:51-53; 14:26, 27) \p \v 34 “Ã to kisi eig wog, aya tenebur ein wau inosiya irou isiya nigin asin gouf. Aya wau inosiya irou isiya nigin to asin, anĩ ere, aya soworu irou isiya nigin asin. \v 35 Anĩ nigin, aya tubi kobõ fiya nigin asin, \q1 “‘Tamo ĩ tama nigin kiwai inouf, \q2 ne barai yogon sina nigin kiwai inouf, \q1 yanawau ĩ sina yana nigin kiwai inouf. \q2 \v 36 Tamo nẽ kiwai are, de tamo anĩ nẽ ibor bun tamalem fã de fen, kiwai difenẽf.’ \p \v 37 “Aibem taka ĩ, yogon tama sina nigin wau fatuk ifen ken, aya nigin to age fef, ĩ aya dõ fiya nigin to kisi falauf. Aibem taka ĩ, yogon naal be, ne barai be wau fatuk ifen ken, aya nigin to age fef, ĩ aya dõ fiya nigin to kisi falauf. \v 38 Aibem taka ĩ, yogon aa tetek orowa to sef fen, aya dõ fiyaf, areg aya dõ fiya nigin to kisi falauf. \v 39 Aib taka tenebur ein nẽ mata alouf ye fen imirek, yogon mata fõ yalauf. Aib taka yogon mata aya nigin irailef, yogon mata kel yalouf. \s1 Mala Solo \r (Mak 9:41) \p \v 40 “Tamo aibem ã yaleyeik, are aya yaleyaf, tamo aibem aya yaleyaf, are aib ĩ aya sur fiyan ĩ yalef. \v 41 Aibem taka ĩ, ĩ profet nigin ye fen, profet taka yalef, ĩ profet mala yalouf, aibem taka ĩ, ĩ madur tamo nigin ye fen, madur tamo taka yalef, ĩ madur tamo nẽ mala yalouf. \v 42 Aibem taka, naan medir kap tekelei, tamo yeneid sã anĩ taka ifen yãf, ere nigin, ĩ neu dõ fiya tamo, aya ã momoi arokeneik, ĩ yogon mala solo to bagai wal fiyẽf.” \c 11 \s1 Jesus, Jon Naan Igunẽdiya Tamo Ado \r (Luk 7:18-35) \p \v 1 Jesus yogon dõ fiya tamo tuwelf tai feid bure fel fen, anenem tokõ fel, Galili taun taka taka bun ifelneĩd fen, biya od wogõ fediyouf nigin ilen. \p \v 2 Age fe di, Jon naan igunẽdiya tamo kalabus bun ibod ken, Kristus kabĩ agef yalef de di, od anĩ karĩ yen, Jon yogon dõ fiya tar Jesus to difiyẽf nigin \v 3 sur fedi di, dilen, to difiyen, “Tamo isiyouf den, õ ogo yeir de? Oo amã fau taka nigin tari mafouf?” \p \v 4 Jesus aitedin yalen, “Kekug uleg fen, ã wedereim karĩ gel, meleim ulegel anĩ Jon wogõ wiyẽg, \v 5 meleid ifofakelen kelẽ def, to diyon mogo diyok, lepra dagi adon mogo el fedin, wedereid daabun od karĩ def, gare den turĩ fedif, maleg bun biya od wogõ fedif. \v 6 Tamo aya nigin wau to firagagaũ fef, Negur ĩ el fiyek.” \p \v 7 Jon nẽ dõ fiya tamo ditornẽ dilele di, Jesus, tamo kayau guru difen anidi, Jon nigin irokenẽdiya anĩ gariya inon, “Ã ere bagai anĩ ulogouf nigin, gerere tuan ulegen? Ã unin yaum walala fe di, ulogouf nigin ulegen de? \v 8 Anĩ sãf are, ere bagai ã ulogou fenẽ, ulegen? Tamo taka kolos biya bagai ifonun de? Sã, idi kolos biya bagai difonuk age fiya are, king nẽ fõ bun dibodok. \v 9 Ba, ere bagai anĩ ã ulogou fenẽ, ulegen? Profet taka de? Are de yeir, aya ã arokeneik, ĩ profet wal fediya. \v 10 Tamo anĩ, ĩ nigin Negur nẽ Itotoya bun eig ye itoton: \q1 “‘Aya neu arũ tamo sur afe di, ĩ ket uyu ilauf, \q2 im uyulil ogon naab dodok fouf.’\f + \fr 11:10 \ft Malakai 3:1\f* \m \v 11 Aya ã momoi arokeneik, kayau onoudi kesu dalen idi atun an, taka nem Jon naan igunẽdiya tamo to wal difiyen, anĩ ere, aib taka saa tanon yana naal bagai ado ĩ Jon wal fiya. \v 12 Jon naan igunẽdiya tamo in sain bunem isi gama, saa tano, megeir ado bilalaũ fedig, megeir ado tamom saa tano anĩ irou irouledig. \v 13 Profet ganan Moses nẽ Lo ado, saa tano nigin profet od wogõ def disin, isi Jon bun daun. \v 14 Ã walogou fenẽ wauĩ oroĩf are, ĩ Eliya, ĩ fau isif ya anĩ. \v 15 Aib ĩ weder adouf, karĩ youf. \p \v 16 “Tamo kayau sain enei bun, idi nigin ere bunem aya kisi afouf? Idi simom maket modoũ bun dibod ken, abob diweignẽdidig gen: \q1 \v 17 “‘Amã ã nigin kelel maun, \q2 anĩ ere, ã to kui gen; \q1 amã kanon seg malen, \q2 anĩ ere, ã to wauĩ gudũ fen.’ \m \v 18 Anĩ Jon isin, saaf to yon, wain to yon, idi dirõdig, ‘Ĩ kaa sane ado.’ \v 19 Tamo Naal isin, saaf yon, wain yon, idi dirõdig, ‘Eĩ saaf wan, wainei yedig, dobu irãya tamal, ĩ, takis yaleya tamo, mosor tamo ado geid nigal difedig.’ Anĩ ere, kisi biya ĩ in tobonunã anĩ bunem, biya yaoref.” \s1 Taun Tunĩ Waud Faleiya Sã Nigin Isisnẽdin \r (Luk 10:13-15) \p \v 20 Jesus ĩ, taun tunĩ bun memelik musei inodin, anĩ ere, idi waud to falei den, anĩ nigin, Jesus ou fiyẽdin. \v 21 “Korasin taun, õ malalon ado! Betsaida, õ malalon ado! Ã bun memelik musei anodin, age fiya gen anĩ Taia taun Saidon taun ado bun wõ yem are, mogo kulu waud falei de fen, wau gudũ fiya nẽ gabar difoun ken, aasur dibodom. \v 22 Anĩ ere, aya ã arokeneik, es fiya sain bun, morõ Taia taun Saidon taun ado dalouf anĩ wal fiya, ã walogouf. \v 23 Õ Kapenaum, õ yanã anĩ saa ilun iselauf de? Sã bagai, õ laa neid modoũ bun usilauf. Memelik õ bun wõ yen anĩ age fiya, Sodom taun an wõ yem are, ĩ gamag eig fe di, ibodom. \v 24 Anĩ ere, aya ã arokeneik, es fiya sain bun, morõ Sodom yalouf anĩ wal fiya, õ walouf.” \s1 Morõ Ado Aya Bun Usi, Waũ Unois \r (Luk 10:21, 22) \p \v 25 Sain anĩ bun, Jesus iron, “Dei, saa ado teneub nẽ Odug, aya õ yanã alesef, ere nigin, safina eneidi, kisi biya ado keleĩ adodo to dilouf nigin õ unokon, ago fen, simõ dibodon anidi bun yaor won. \v 26 Ariya, Dei, enĩ are ogon waũ filolõ fiya biya bunem agon. \p \v 27 “Ereb ereb ganan, neu Dei ĩ aya bun inon. Taka nem Naal keleĩ sã, Dei yogo dogol. Taka nem Dei keleĩ sã, Naal yogo, tunĩ idi Naalum Dei ifelnẽdiyouf nigin igirnẽdif anidim dogol keleĩ. \p \v 28 “Ã ganan morõ yei ken, sii yeik, wageun usig, ago ge di, aya wau inosiya afeneĩf. \v 29 Neu sũ waleg, oroweĩ seg fen, aya bun keleĩ walogouf, ere nigin, aya molol fen, aya imatkesiya. Ago gouf, meleĩkanon siwo inoya gurug fouf. \v 30 Ere nigin, neu sũ karika fen, neu morõ yal bagai.” \fig Bulmakau uru mudureid bun sũ ado.|src="hk00019c.tif" size="span" ref="11:29" \fig* \c 12 \s1 Jesus, Ĩ Sabat Naa Nẽ Odug \r (Mak 2:23-28; Luk 6:1-5) \p \v 1 Sain anĩ Juda neid Sabat naa\f + \fr 12:1 \ft Sabat naa anĩ, Juda neid uub nẽ naa.\f* bun, Jesus wit kabĩ atu atu iyok ilen. Jesus in dõ fiya tar naũ feid fen, wit tunĩ gei fiya gariya dino fen, don. \v 2 Farisia tamo idi anĩ dileid fen, idi Jesus dirokenen, “Ulef! On dõ fiya tamo tar idi, ĩtãfiya difodul ken, Sabat naa bun oug difef.” \p \v 3 Jesus aitedin yalen, “Dawid in kusĩ tamo anidi geid naũ fedi di, Dawid age fen anĩ, ã Negur nẽ Itotoya bun to uwesegen de? \v 4 Ĩ Negur nẽ fõ namen ilen, agef fen, ĩ in kusĩ tamo anidi geid, bret fateul anĩ don, anĩ idi age fiya kisi feleya sã, anĩ idi ĩtãfiya difodul ken, age difen anĩ, prisem sã age difoũ nẽ anĩ. \v 5 Oo ã Lo od anĩ to be uwesegen de? Are Sabat naa bun, pris tempel namen kabĩ dalef bunem naa anĩ didodok, anĩ ere, anĩ mosor sã. \v 6 Aya ã arokeneik, tekelei ĩ tempel wal fiya anĩ, are yeir. \v 7 Ã od enĩ, ‘Aya wau ifenẽya anĩ orouf, sesewi fiya sã,’\f + \fr 12:7 \ft Hosia 6:6\f* anĩ nẽ gariya keleim are, ã tamo morõ sã ege mosor ado to wiyẽdigem. \v 8 Ere nigin, Tamo Naal yogo dogol Sabat naa nẽ Odug.” \s1 Tamo Taka Ima Sitakã Gege Fefu Fiya \r (Mak 3:1-6; Luk 6:6-11) \p \v 9 Jesus modoũ anĩ itor ken, iyok ile, Juda neid uub fõ namen ilen, \v 10 tamo taka ima sitakã gege fefu fen, ĩ an ibodon. Idi Jesus bouwa bun od dinou fenẽ nigin naab dimir ken, abugã to difiyen, “Sabat naa bun tamo madur fiya anĩ idodõya sã de?” \p \v 11 Jesus idi irokenẽdin, “Ã anĩ taka, ã atun ĩ sipsip taka ado anĩ Sabat naa bun mekur isilauf, ã to uleg waleseg unenẽgouf de? \v 12 Tamo ĩ sipsip wal fiya bagai! Anĩ nigin, biya anĩ Sabat naa bun age tafef, are idodõya sã.” \p \v 13 Age ye fen, ĩ tamo anĩ irokenen, “Imã fara wol.” Age ye di, ĩ ima fara fele di, oditekei ima madur len, age fe di, ima sitakã gen wõ yen. \v 14 Anĩ ere, Farisia tamo idi dilelel fen, Jesus yukesiya nigin katõ difen. \s1 Kabĩ Tamo Negurem Igirnen \p \v 15 Idi neid kisi kelei ken, Jesus modoũ anĩ itoron. Tamo kayau musei ĩ dõ difiyẽ di, ĩ idi neid dagi ganan el fedin, \v 16 tamo kayau ganan wedereid iroun, ĩ aib yeya anĩ to yaor difouf nigin. \v 17 Enĩ Negur, profet Asaia bunem eig ye wogõ yen anĩ kisi falauf nigin, agef wõ yen: \q1 \v 18 “Eĩ neu kabĩ tamo ayam agirnen, \q2 ĩ nigin aya wau laa fedig, ĩ nigin aya wau kulĩ yedig; \q1 aya neu Awa Uur ĩ bun anouf, \q2 ĩ anĩ teneub ganan haiden bun Negur nẽ madur bagai anĩ kurõ fesiyouf. \q1 \v 19 Ĩ to seye ye fen, ait bagam to iweig irõf; \q2 takam in ait naabur to karĩ youf. \q1 \v 20 Werĩ felu reya ĩ to were fouf, \q2 takag, lalan komomor fe mog, ĩ to gare falauf, \q1 agef mog, Negur nẽ madur bagai anim ganan wal fouf. \q2 \v 21 In yana bun, teneub ganan haiden, idi neid waud an yenẽf.”\f + \fr 12:21 \ft Asaia 42:1-4\f* \s1 Jesus Belsebub Ado Difiyen \r (Mak 3:20-30; Luk 11:14-23) \p \v 22 Tamo taka kaa sanem irou di, mala sigor ado ifofakelen, idi anĩ dirousi di, Jesus ĩ el fiyen. Age fe di, ĩ mala kelẽ ye fen, od wogõ yen. \v 23 Tamo kayau adok waud bun terẽ de fen, diron. “Enĩ anĩ Dawid Naal de?” \p \v 24 Anĩ ere, Farisia tamo idi karĩ de fen, diron, “Are kaa sane neid mudur Belsebub yana bunem dogol, tamo enĩ kaa sesen irudif.” \p \v 25 Jesus idi neid kisi kelei ken, idi irokenẽdin, “Tano ganan yogo kiwai ifen ken, fara fouf, are sane lauf, taun ganan bun be, fõ ganan bun be, idi dogo fara difouf, idi to difarauf. \v 26 Satan ĩ yogo Satan iruf, ĩ yogo nigin faraf, yogo kiwai ifenek, naig fe fen, anĩ yogon tano ifarauf? \v 27 Are aya Belsebub yana bunem kaa sesen arudif, ere bunem ãgenei tamo kayau kaa sesen dirudidig? Anĩ nigin, idim ã es diyeĩf. \v 28 Anĩ ere, aya Negur nẽ Awa Uur bunem kaa sesen arudif are, Negur nẽ tano mogo ã bun isil. \p \v 29 “Takag, taka megeir ado nẽ fõ bun ile, in safina bẽ yalou fenẽ, are ĩ tamo megeir ado anĩ ket ifokel fen, gama ĩ in safina fõ bun bẽ yalouf. \p \v 30 “Taka ĩ aya to fedẽ fiyaf, ĩ neu kiwai, takag, taka ĩ aya ado to guru mafef are, ĩ firagagaũ fef. \v 31 Anĩ nigin, aya ã arokeneik, mosor kono fiya ado ganan tamo bun wõ yef, are yalelauf, anĩ ere, Awa Uur kono fiyek, are mosor to yalelauf. \v 32 Taka ĩ Tamo Naal nigin kiwai ifen ken, kobu yef are, in mosor yalelauf. Ani ere, taka ĩ Awa Uur Fateul nigin kiwai ifen ken, kobu yef are, in mosor to yalelauf, gama sain enĩ bun ado dumen isiyouf buneg to yalelauf. \s1 Aa Taka Yogon Faat Ado \r (Luk 6:43-45) \p \v 33 “Aa biya are faat biya yũdig, aa sane are faat sane yũdig, anĩ nigin, aa ganan faat bunem keleĩyadig. \v 34 Ã, gogour sane gere tar, naig fe di, ã sane anim ã biya nigin wogõ gouf? Ereb ã namein isokosef, are sigoreim kaaresi gef. \v 35 Tamo biya, safina biya ĩ bun kuru fef anĩ irou isidig, age fe di, tamo sane, safina sane ĩ bun kuru fef anĩ irou isidig. \v 36 Anĩ ere, aya ã arokeneik, tamo idi od kisi sã wogõ den anĩ ganan, fau es fiya sain bun, idi fau dogo Negur mala bun, mugu mugu kurõ difesiyouf. \v 37 Anĩ nigin, ogon od bunem õ mosor sã yõf, ogon od bunem õ mosor ado yõf.” \s1 Jona Nẽ Uris \r (Mak 8:11, 12; Luk 11:29-32) \p \v 38 Age fe di, Farisia tamo tunĩ, lo ifelnẽdiya tamo tunĩ geid, idi Jesus dirokenen, “Tise, amã õ bun memelik nẽ uris taka mailau fenẽ.” \p \v 39 Jesus aitedin yalen, “Sane seseirã ibor, sain enei nẽ tamo kayau anĩ, memelik nigin to difef! Anĩ ere, taka to ifelneĩf, de profet Jona nẽ uris anim dogol ifelneĩf. \v 40 Ere nigin, Jona naa towo bõ towo, gau odug namen ibodon, age fiya gen, Tamo Naal naa towo bõ towo, teneub akor ilon yenẽf. \v 41 Niniwe tamo kayau fã de fen, es fiya naa bun, ibor enĩ, sain enei nẽ tamo kayau sane difiyẽdiyouf, ere nigin, idi mogo Jona wogõ ye di, waud falei den, gama taka Jona wal fiya are yeir. \v 42 Kuin Saut tamal fã ye fen, es fiya naa bun, ibor enĩ, sain enei nẽ tamo kayau sane fiyẽdiyouf, ere nigin, kayau anĩ, King Solomon nẽ keleĩ biya karĩ youf nigin teneub idiyan tamal isin, gama taka King Solomon wal fiya are yeir. \s1 Kaa Sane Kel Isiya Gen \r (Luk 11:24-26) \p \v 43 “Sain kaa sane tamo bun tamal ulõ yeis fen, gerere tuan ile, si inoya modoũ imirek ile to fotou fef. \v 44 Agef fen, ĩ irok, ‘Aya fõ atoron anĩ bun baban kelauf.’ Sain ĩ kel isif, fõ ani daku, waĩ difel fen, madur difen anĩ ilef. \v 45 Anĩ nigin, ĩ ile fen, baban kaa sesen ĩ wal fiya sewen anĩ geif irou isif, age de fen, idi namen dile, an difaref. Age dife di, tamo anĩ gai sane bagai lef, uruwa bun ne tobonunã anĩ wal fiya. Age fiya bagai, sain enei nẽ tamo kayau, ibor sane enĩ gama difaref, idi tobonunã anĩ adouf.” \s1 Jesus Sina, Tura Tar Geid \r (Mak 3:31-35; Luk 8:19-21) \p \v 46 Sain Jesus tamo kayau wogõ feid mog, in sina tura tar geid serẽ difar fen, ĩ geid od wogõ douf nigin orodin. \v 47 Takam ĩ irokenen, “Ogon sinã turã tar geid serẽ difaref, idi õ geid od wogõ dou fenẽ orodif.” \p \v 48 Jesus aiten yalen, “Ai anĩ neu naai, ai anĩ neu turau tar?” \v 49 In dõ fiya tar bun imam ifelneĩd fen, ĩ iron, “Enidi anĩ neu naai, neu turau tar. \v 50 Taka ĩ, neu Dei saa ilun ibodok anĩ nẽ oroya dõf age fef anĩ ĩ, neu turau, neu mainou, neu naai.” \c 13 \s1 Faat Irarãya Tamo Nẽ Yaab Od \r (Mak 4:1-12; Luk 8:4-10) \p \v 1 Naa de anĩ bun, Jesus aaben tamal kutũ yeis ile, daliyou sirin ibodon. \v 2 Guru fiya odug kalilĩ difiyẽ di, tamo kayau adok ubun difar mog, ĩ waag namen isil ibodon. \v 3 Agef fen, ereb ereb musei yaab od nem irokeneĩd fen, iron, “Kabĩ marau taka, faat irarãf nigin ilen. \v 4 Sain ĩ irarak ile mog, tunĩ naab luwen kuku ren, are ninã disi dakasin. \v 5 Tunĩ meein tuar kuku ren, an teneub badagar. Are kaisã bagai fokũ den, ere nigin, teneub are badagar bagai. \v 6 Anĩ ere, sain gaa ise di, bali are ilala di, laasi yedin, ere nigin, idi warumutei sã. \v 7 Faat tunĩ malũ duri atun kuku ren, are malũ duri anĩ fã ye fen, bali sile feledin. \v 8 Faat tunĩ teneub biya bun kuku ren, are idi biya imadin, taka biya handred, taka biya siksti, taka biya teti age fef ilauf. \v 9 Aib ĩ weder adouf, karĩ youf.” \p \v 10 In dõ fiya tar ĩ wagen disi to difiyen, “Ere nigin õ yaab od nem tamo kayau urokenẽdif?” \p \v 11 Jesus aitedin yalen, “Saa tano nẽ waa keleĩ youf nigin are mogo ã ifenein, anĩ ere, tamo kayau to ifenẽdin. \v 12 Ereb taka aib ĩ ado are, anĩ wal fiya ifenẽf, anĩ ĩ musei adouf. Ereb taka aib ĩ sã, ereb ereb ĩ ado areg ĩ bun yalelauf. \v 13 Anĩ nigin, aya yaab od nem arokenẽdif, ere nigin, \q1 “Idi meledim diledig, anĩ ere, idi meleid fokõya sã, \q2 idi wederedim karĩ dedig, anĩ ere, idi wedereid fokõya sã, to keleik. \m \v 14 Idi bun, Asaia nẽ profet od kisi felef: \q1 “‘Ã wedereim karĩ gouf, anĩ ere, wedereĩ to fokõ youf, \q2 ã meleim ulogouf, anĩ ere, meleĩ to fokõ youf. \q1 \v 15 Ere nigin, tamo kayau enei, idi waud katĩ felen, \q2 idi wederedim karĩya malai bagai, \q2 age de fen, idi meleid difofakelen, \q1 age fiya sam are, idi meledim dilem, \q2 wederedim karĩ dem ado, \q2 idi waud fokõ ye fen, \q1 falei de di, aya idi el afedim.’\f + \fr 13:15 \ft Asaia 6:9, 10\f* \m \v 16 Anĩ ere, ãgenei meleĩ nigin el fedif, ere nigin, ã ulegef, ãgenei wedereĩ nigin el fedif, ere nigin, ã karĩ gef. \v 17 Anĩ aya ã momoi arokeneik, profet musei, madur tamo geid, ã ulegef anĩ dilou fenẽ nigin waud yenen, anĩ ere, idi meledim to dilen, takag, karĩya ã karĩ gef anĩ karĩ dou fenẽ nigin waud yenen, anĩ ere, idi wederedim to karĩ den. \s1 Jesus Faat Irarãya Tamo Nẽ Yaab Od Faded Fen \r (Mak 4:13-20; Luk 8:11-15) \p \v 18 “Yaab od bun, faat irarãya tamo nẽ gariya anĩ karĩg: \v 19 Taka ĩ, saa tanon nẽ od karĩ ye fen, ĩ weder to fokõ yef, sane taka isi, faat yogon wau bun iraran anĩ son fiyek. Are faat naab luwen iraran anĩ age fiya. \v 20 Takag, faat meein tuar kubũ yen are, tamo ĩ od karĩ ye fen, kaisã bagai ĩ od anĩ yale fen, wau bun kulĩ yef. \v 21 Anĩ ere, ĩ warumutei sã, anĩ nigin, ĩ sain meluk to ibodõf. Sain, biya od nigin morõ be, kafĩ fiya be isif, ĩ kaisã bagai irofosif. \v 22 Takag, faat taka malũ duri atun kubũ yen are, tamo ĩ od karĩ yef, anĩ ere, tenebur mata ibodõya nẽ sii fiya, safina ado ibodõya nẽ kisi fiya anidim, biya od sile fe di, anim biya to yũf. \v 23 Takag, faat teneub biya bun kubũ yen are, tamo ĩ od karĩ ye fen, fokõ yef, are ĩ biya yũf, taka biya handred, taka biya siksti, taka biya teti agef imauf.” \s1 Lili Nẽ Yaab Od \p \v 24 Jesus yaab od taka irokenẽdin, “Saa tano ĩ, tamo taka yogon kabĩ bun, wit faat biya iraran gen. \v 25 Anĩ ere, tamo adok mulaĩ den mog, yogon kiwai isin, lili wit kabier irara ken, agef yen ilen. \v 26 Sain wit bali fokũ ye fen, biya olili den, agef mog, lilig wowã den. \p \v 27 “Marau nẽ kabĩ tamo, ĩ wagen disin diron, ‘Tamo biya, õ faat biya on kabier to uraran de? Lili anĩ nainenem disin?’ \p \v 28 “Ĩ aitedin yalen, ‘Kiwai takam age fen.’ \p “Ne kabĩ tamom to difiyen, ‘Amã mele anĩ kususu mafelauf anĩ õ oroyok de?’ \p \v 29 “Ĩ aitedin yalen, ‘Sã, ere nigin, lili kususu ge mã, ã wit ado kususu gouf. \v 30 Malakaĩ, weim difar mog, fau kusu fiya sain bun. Sain anĩ bun, aya kususu fiya tamo arokenẽdiyouf: Lili ketem kurug fen, ufafãg, dum yakur feid isaikalauf nigin; agog fen, wit kurug, neu kin gurig uleg.’” \s1 Masted Faat Yis Ado Nẽ Yaab Od \r (Mak 4:30-32; Luk 13:18-21) \p \v 31 Jesus yaab od taka irokenẽdin: “Saa tano ĩ, masted faat tamo takam yale fen, yogon kabier itenen gen. \v 32 Anĩ ĩ faat ganan nigin naal bagai, anĩ ere, ĩ odugouf, ĩ kabier saaf ganan wal fediya aa wõ youf. Age fe di, ninã ilun temeleid disi, were bun dibodõf.” \p \v 33 Jesus baban yaab od taka irokenẽdin: “Saa tano ĩ, yis kayau takam yale fen, flawa odug ado falei fe di, ganan gẽ yedig gen.” \p \v 34 Jesus od enĩ ganan, yaab od nem tamo kayau wogõ fiyẽdin. Ĩ od ganan to kurõ falaisi irokenẽdin, yaab od nem dogol. \v 35 Anĩ bunem, Negur profet bunem eig ye wogõ yen anĩ, agef kisi felen: \q1 “Aya yaab od bunem sigoroum kurõ afesiyouf, \q2 gariya bun teneub ino fen, ereb ereb inokakan anĩ aya yaor afouf.”\f + \fr 13:35 \ft Sam 78:2\f* \s1 Jesus Lili Nẽ Yaab Od Faded Fen \p \v 36 Jesus tamo kayau itorneĩd fen, fõ namen ilen. In dõ fiya tar ĩ wagen disi fen, diron, “Kabier lili nẽ yaab od anĩ, amã faded wamã.” \p \v 37 Jesus aitedin yalen, “Tamo tekelei faat biya iraran, are Tamo Naal. \v 38 Kabĩ are tenebur tamo kayau, faat biya anĩ, are Negur nẽ tano nẽ gere tar, lili are Satan nẽ gere tar, \v 39 kiwaim lili iraran, are Satan. Kusu fiya are saa teneub ado idiyẽf bun, kususu fiya tamo are idi engel. \p \v 40 “Anĩ nigin, lili kususu feid, yã yakur feid isaikalauf, age fiya gen, saa teneub ado idiyẽf bun, age fouf. \v 41 Tamo Naal ĩ, yogon engel sur fediyouf, idi yogon tano bun ereb ereb ganan mosor dinodig ado, tamo kayau ganan sane age difedig gei difeid fen, dalelnẽdiyouf. \v 42 Idi yã mala bobo rouf bun dirarãf, an inã odug ado firi de fen, goboreid kikokõ youf. \v 43 Age fe di, madur tamo idi, gaa gen nedi Temeid nẽ tanon fula difouf. Aib ĩ weder adouf, karĩ youf. \s1 Safina Biya Bagai Inokon Ado Maaĩ Tuwa Meli Bagai Pel Nẽ Yaab Od \p \v 44 “Saa tano ĩ, safina biya bagai kabier inokon gen. Tamo taka fotou fe fen, baban kabier inokon. Agef fen, wau al fef ile, safina adok ĩ ado anĩ, na nigin sur fe fen, akor anĩ na yalen. \p \v 45 “Takag, saa tano ĩ, na yaleya tamo, maaĩ tuwa meli bagai pel biya, na nigin imirek gen. \v 46 Ĩ meein medeĩya taka moni odug nẽ anĩ fotou fe fen, ile, safina adok ĩ ado anĩ na nigin sur fe fen, meein medeĩya anĩ na yalen. \s1 Kakãg Nẽ Yaab Od \p \v 47 “Takag, saa tano ĩ, kakãg daliyou bun gau bou fire fire gei fiya nigin dirãdig gen. \v 48 Sain kakãg isokose di, gau yaleya tamo dĩ dife, ubun ise di, anĩ idi dibod ken, gau biya gei de, karam namen difeid fen, sesen anĩ are dirarailen. \v 49 Age fiya bagai, saa teneub ado idikalauf bun eig fouf. Engel idi disi fen, idi madur tamo atun sesen anidi gei de dale, \v 50 yã mala bobo ref bun dirarãf, an inã odug ado firi de fen, goboreid kikokõ youf.” \p \v 51 Jesus to fedin, “Ã od enĩ ganan wedereĩ fokõ yef de?” \p Idi diron, “Yo, amã karĩ mauf.” \p \v 52 Jesus idi irokenẽdin, “Anĩ nigin, lo ifelnẽdiya tamo ganan saa tano nigin ifelnẽdin are, idi fõ tama gen, ĩ safina biya nẽ aaben tamal safina mata tubu ado irou isidig.” \s1 Profet Yana Sã Gen \r (Mak 6:1-6; Luk 4:16-30) \p \v 53 Jesus yaab od eneidi bure fel fen, anenem iyok ilen. \v 54 In fõ gariyan isi fen, ĩ an tamo kayau dogo neid uub fõ bun ifelnẽdin, age fe di, idi terẽ den. Idi to difen, “Tamo eĩ, kisi biya ado memelik nẽ totol enei, nain yalen? \v 55 Ĩ kapenta naal sã de? In sina Maria sã de? In tura tar Jems, Josef, Simon, Judas ado sã de? \v 56 In main tar ganan, ada weim to tabodok de? Tamo enĩ enei ganan nain yalen?” \v 57 Age de fen, idi ĩ kiwai difenen. \p Anĩ ere, Jesus idi irokenẽdin, “Profet taka ĩ, in fõ gariyan ado in fõ bun dogol, ĩ yana sã.” \p \v 58 Ĩ an memelik musei to inon, ere nigin, idi to momoi den. \c 14 \s1 Jon Naan Igunẽdiya Tamo Ula Gudũ Fen \r (Mak 6:14-29; Luk 9:7-9) \p \v 1 Sain anĩ bun, Galili nẽ uyu irouya Herod Jesus nigin od karĩ ye fen, \v 2 in kabĩ tamo irokenẽdin, “Enĩ Jon naan igunẽdiya tamo, ĩ laa fen anĩ kel fã yen! Anĩ nigin, memelik nẽ totol ĩ bun kabĩ yalef.” \p \v 3 Kulu Herod, in tura Filip nẽ aiwa, Herodias nigin, Jon yale ifõ, kalabus bun inenen. \v 4 Ere nigin, Jon ĩ irokenẽdig, “Õ ĩtãfiya ufodul ken, turã nẽ kayau walen.” \v 5 Herod Jon yukesiya nigin wau yenen, anĩ ere, tamo kayau kumĩ fedin, ere nigin, idi ĩ profet taka dedig. \p \v 6 Herod sina gõ fen anĩ nẽ naa bun, Herodias nẽ barai seg kui ye fen, dole kenẽdi di, Herod wau al bagai fen. \v 7 Age fe di, ĩ wau adok kuturol fen, ne barai ereb taka nigin to fouf, de anĩ bagai ifenẽf yen. \v 8 In sinam weder te yabi di, ĩ iron, “Beĩ taka bun Jon naan igunẽdiya tamo mudur uno fen, ein wanauf.” \v 9 King ĩ wau togun, anĩ ere, wau kuturol fen, tamo kayau meleid bun kurõ fesin anĩ nigin, in oroya dõf anĩ bagai ifenẽf nigin wogõ ye fen, tamo sur fe di, \v 10 Jon kalabus bun ula gudũ fen. \v 11 In mudur beĩ bun dino diroule, ne barai difenẽ di, ĩ sina gein irou ilen. \v 12 Jon nẽ dõ fiya tar disi, in bouwa buru dale mũ difen. Age de fen, idi dilen, Jesus dirokenen. \s1 Jesus Faif Tausen Tamo Saaf Ifenẽdin \r (Mak 6:30-44; Luk 9:10-17; Jon 6:1-14) \p \v 13 Jesus, Herod Jon ula gudũ fen anĩ karĩ ye fen, ĩ mugu bagai waag bun moilin ilen. Tamo kayau idi anĩ karĩ de fen, taun temeleid yedim dõ difen. \v 14 Sain Jesus kutũ yeis fen, mala iran, tamo kayau musei iledin, ĩ idi nigin wau yu ken, idi neid dagi el fiyẽdin. \p \v 15 Mogo bok isi di, in dõ fiya tar Jesus wagen disi diron, “Eĩ gerere tuan, sain mogo sa kelef. Tamo kayau susur wo di, dilalauf, ago di, idi fonõ fonõ dile fen, dogo neid saaf na dalouf.” \p \v 16 Jesus irokenẽdin, “Idi ileya nigin kisi to yenẽf. Saaf yõya nigin ãgem wenẽdigouf.” \p \v 17 Idi dirokenen, “Amã ein bret faif, gau uru ado dogol.” \p \v 18 Ĩ iron, “Wageun gurig urousig.” \v 19 Tamo kayau fisir bun dibodadãf nigin Jesus irokenẽdin. Bret faif gau uru ado, imam yale, saa ilun itad fen, ĩ Negur de fiye ken, bret mumã fen. Agef fen, in dõ fiya tar ifenẽdi di, idim tamo kayau difenẽdin. \v 20 Idi ganan don anĩ kisi felen. Age fe di, in dõ fiya tar, tamo kayau bret dokon, tunĩ ditoraran anĩ fito difen, karam tuwelf eweid gere fen. \v 21 Tamo bret don anĩ, idi faif tausen age fiya, kayau kesu geid iwesediya sã. \s1 Jesus Naan Teteatu Iyon \r (Mak 6:45-52; Jon 6:15-21) \p \v 22 Kaisã bagai, Jesus, in dõ fiya tar waag bun idi ketem sitakã dilauf nigin sur fedin. Age de mog, ĩ tamo kayau irudin. \v 23 Jesus idi irud le fen, ĩ yogo arein kosẽ youf nigin iselen. Ĩ an mugu ibod mog, bõ irou isin. \v 24 Anĩ ere, waag mogo teneub itoron gerõ ifaren, yau odug fã ye di, moloun wĩ ye fen, waag yũ di, ilef isif fen. \p \v 25 Wef mog, Jesus daliyou teteatu idi gedin iyok ilen. \v 26 Sain in dõ fiya tar meleid diran, daliyou teteatu iyõ mog, dile fen, idi tererẽ den. Idi diron, “Eĩ baraũ,” kumĩ de fen, ui guru den. \p \v 27 Anĩ ere, kaisã bagai Jesus irokenẽdin, “Totol ufareg! Are ayam. To kumĩ wog.” \p \v 28 Pita solof iron, “Odug, onom ouf are, urokana len, naan teteatu õ garan asiyouf.” \p \v 29 Jesus iron, “Usi.” \p Age fiyẽ di, Pita waag bun kutũ yeis, naan teteatu Jesus wagen iyok ilen. \v 30 Anĩ ere, ĩ yau ile fen, kumĩ ye di, gamai imutuk isil fen, iweig iron, “Odug, usenna!” \p \v 31 Kaisã bagai, Jesus ima iran, yalesne ken, irokenen, “Õ momoiya naal, ere nigin õ waũ uru ado?” \fig Jesus Pita imutuk isil mog, ĩ yalesnẽf nigin ima iran.|src="cn01722C.tif" size="span" ref="14:31" \fig* \p \v 32 Age ye fen, idi uru waag namen sosõ de di, yau kee relen. \v 33 Anĩ dile fen, idi waag namen difaren, Jesus nigin seli dabi diron, “Momoi bagai, õ anĩ Negur Naal.” \s1 Jesus Genesaret Oun Dagi Adodo El Fedin \r (Mak 6:53-56) \p \v 34 Sain idi daliyou sitakã dibal dilen, Genesaret teneub bun wõ den. \v 35 Tamo kayau fonõ anĩ bun temeleid, Jesus kelei ken, idi fonõ anĩ kalilĩ fiya fõ fõ ganan od dinon. Fonõ fonõ idi neid dagi tamo guri difeid, Jesus wagen disi fen, \v 36 idi dagi tamo yogon gabar irig kobũ difouf nigin, Jesus digonen. Ganan idi ĩ kobũ difen, dagi fara feledin. \c 15 \s1 Amuyẽ Sã Ado Amuyẽ Ado \r (Mak 7:1-23) \p \v 1 Sain anĩ bun, Farisia tamo tunĩ, lo ifelnẽdiya tamo tunĩ geid, Jesus garan Jerusalem temeleid disi to difiyen, \v 2 “Ere nigin on dõ fiya tar, mudur ado neid tobonunã wal difedig? Idi neid imeid kulo fiya sã, saaf dõdig!” \p \v 3 Jesus solof irokenẽdin, “Ere nigin ã ãgenei tobonuneĩ dõg fen, Negur nẽ ĩtãfiya wal gedig? \v 4 Ere nigin, Negur iron, ‘Õ sinã tamã yeneid wales,’\f + \fr 15:4 \ft Eksodas 20:12; Diuteronomi 5:16\f* ‘Aibem taka sina be tama be gelu fiyẽf, ĩ laa bun dinenẽf bagai.’\f + \fr 15:4 \ft Eksodas 21:17; Levitikas 20:9\f* \v 5 Anĩ ere, ã urõgedig, ‘Tamo taka, sina be, tama be idi bun irõf, “Ereb taka õ isennõya nigin ayam ifonõya anĩ, ayam Negur afenem,” \v 6 ĩ age fef anĩ bunem in tama yana seli kulõ fiya nigin to age fouf,’ gedig. Ãgenei tobonunã age fiya bunem Negur nẽ od to dõ gedig. \v 7 Ã mala yaleya tamo! Asaia ĩ, ã nigin profet od eig ye wogõ yen in od tutuk: \q1 \v 8 “‘Tamo kayau enidi, nedi sigoredim aya selu kulõ difedig, \q2 anĩ ere, idi neid waud aya nigin gerõ ifaref. \q1 \v 9 Idi aya yanau dalesedig, are ege. \q2 Idi neid ifelnẽdiya are tamo nẽ keleĩ dogol dõ difedig.’\f + \fr 15:9 \ft Asaia 29:13\f* ” \q2 \v 10 Jesus tamo kayau iweig laisi, irokeneĩd fen, iron, “Karĩg fen, wedereĩ fokõf. \v 11 Ereb taka mayarem tamo awa kurẽ isilef anim, ĩ amuyẽ to ifenẽdig, anĩ ere, ereb taka namenem awa kurem ulõ yesif anim, ĩ amuyẽ ifenẽdig.” \p \v 12 Age ye di, in dõ fiya tar ĩ garan disi to difiyen, “Farisia tamo idi od enĩ karĩ de fen, waud õ nigin to biyaf anĩ, õ karĩ wof de?” \p \v 13 Jesus aitedin yalen, “Aayũ ganan, neu Dei saa ilun tamal im to itenanan, are warumutei ado kususu fouf. \v 14 Utornẽdig; idi uyu irouya nigin meleid ifofakelen. Mala ifofakeleya tamo taka, mala ifofakeleya taka gim fiyẽf are, idi uruwom mekur kuku douf.” \p \v 15 Pita iron, “Yaab od enĩ nẽ gariya faded wo urokanamã.” \p \v 16 Jesus to fedin, “Ã fau nene gef de? \v 17 Ã to ulegedig de? Ereb taka awa gerinem te namen isilef are te ado iledig. \v 18 Anĩ ere, ereb taka awa bun wõ yef are wauda bunem isedig anim, tamo amuyẽ ifenẽdig. \v 19 Ere nigin, wauda bun tamal wõ yef, are kisi sesen, tamo yukesiya, seseirã inoya, noli tobonunã, bẽ, kot bun idegẽya od bou bun yũya, dumen od wogõya. \v 20 Enĩ ganan anĩ tamo amuyẽ ifenẽdig, anĩ ere, ima kulo fiya sã saaf doko anim, tamo amuyẽ to ifenẽdig.” \s1 Kanan Kayau Nẽ Momoiya \r (Mak 7:24-30) \p \v 21 Jesus modoũ anĩ itor ken, Taia Saidon ado neid teneub akoron ilen. \v 22 Haiden kayau Kanan tamal taka, melsã an tamal Jesus wagen isin iweig iron, “Odug, Dawid Naal, aya nigin malalon yõ! Neu barai kaa sanem irou di, to biya bagai yenek.” \p \v 23 Anĩ ere, Jesus od taka to solo fenen. Anĩ nigin, in dõ fiya tar Jesus wagen disi, totol bagai dirokenen, “Kayau sur wo di, ile, ere nigin, ĩ iweig fen, iweig fen, dõ fadaf.” \p \v 24 Jesus kayau aiten yalen, “Negur aya sur fiyan are, sipsip Israel atun fõ delen anidi bun dogol.” \p \v 25 Kayau anĩ isin, wagen ibor bobou fe fen, ĩ iron, “Odug, aya usenna!” \p \v 26 Jesus aiten yalen, “Kesu nanaal neid saaf yale fen, gaũ irarak kenẽdiya are to biya.” \p \v 27 Kayau anĩ iron, “Odug, are momoi, anĩ ere, gaũ idig moroid tar tebol bun saaf dõ di, momout kuku re di, dõdig.” \p \v 28 Age ye di, Jesus aiten yalen, “Kayau, õ momoiya odug ado! Ogon waũ irok agef ifonok.” Sain anĩ bun bagai, ĩ ne barai el felen. \s1 Jesus Fo Tausen Tamo Saaf Ifenẽdin \r (Mak 8:1-10) \p \v 29 Jesus an itor ken, Galili maaĩ yeri dõ fen. Agef fen, ĩ arein isel ibodon. \v 30 Tamo kayau musei wagen disin, yeid kirorõya, meleid ifofakelen, iborodim gogo dedig, aiteid ifofakelen, dagi fire fire museig, Jesus ye gariyan guri dife dirou disi di, ĩ el fedin. \v 31 Aiteid ifofakelen od wogõ den, iborodim gogo dedig madur feid difaren, yeid kirorõya diyon, meleid ifofakelen lo difen, anĩ ganan tamo kayau dile fen, terẽ den. Age fe di, idi Israel nẽ Negur yana dalesen. \p \v 32 Jesus, in dõ fiya tar iweignẽdi di, wagen disi di, irokenẽdin, “Aya tamo kayau enidi nigin waud inaf, idi mogo aya geid naa towo dibodon, anĩ ere, gama ereb taka yõya sã. Aya, idi naũ susur afedi di, dilauf anĩ to orouf, age afouf are, idi luwen kuku douf.” \p \v 33 In dõ fiya tar dirokenen, “Amã gerere tuan ein bret kisi feleya nain male fen, musei enĩ weit mafediyouf?” \p \v 34 Jesus to fedin, “Bret ganĩ ã ado?” \p Idi diron, “Bret sewen, gau nanaal teke tekelei ado.” \p \v 35 Jesus tamo kayau tenebur dibodadãf nigin irokenẽdin. \v 36 Agef fen, Jesus, bret sewen gau ado, imam yale iroun, ĩ Negur de fiye ken, bret anĩ mumã feid fen, in dõ fiya tar ifenẽdi di, idi bagam tamo kayau difenẽdin. \v 37 Idi ganan don anĩ kisi felen. Dumen in dõ fiya tar, tamo kayau bret dokon, tunĩ ditoraran anĩ fito difen, karam sewen eweid gere fen. \v 38 Tamo bret don anĩ idi fo tausen, kayau kesu geid iwesediya sã. \v 39 Jesus tamo kayau susur feid, dilele di, ĩ waag bun sõ ye, Magadan akoron ilen. \c 16 \s1 Farisia Tamo Sadusia Tamo Geid, Saa Ilun Nẽ Uris Nigin To Difen \r (Mak 8:11-13; Luk 12:54-56) \p \v 1 Farisia tamo Sadusia tamo geid, Jesus wagen disi, kisi difiye ken, saa ilun nẽ memelik taka meledin inouf nigin to difiyen. \p \v 2 Jesus aitedin yalen, “Sain aragau isi di, ã urõgedig, ‘Sain biyau fenẽ, ere nigin, saa giri yef,’ \v 3 bonimei di, ã urõgedig, ‘Gama uyẽ yau ado fouf, ere nigin, saa giri ye fen, budũ iyokelef.’ Ã saa bun es fiya nigin keleĩ bagai, anĩ ere, ã ereb sain nẽ uris es fiya nigin kisi feleya sã. \v 4 Sain enei nẽ tamo kayau, ibor sane seseirã inoya nẽ anĩ, memelik nẽ uris dimirẽdig, anĩ ere, taka to ifenẽdiyouf, de Jona nẽ uris dogol ifenẽdiyouf.” Age ye fen, Jesus idi itorneĩd ilen. \s1 Farisia Tamo Ado Sadusia Tamo Neid Yis \r (Mak 8:14-21) \p \v 5 Sain idi daliyou sitakã dibal dilen, in dõ fiya tar bret yaleya nigin wedereid tu kelen. \v 6 Jesus idi irokenẽdin, “Lo welegei! Farisia tamo ado Sadusia tamo neid yis nigin, ã lo welegei.” \p \v 7 In dõ fiya tar idi dogo dogol katõ de fen, diron, “Ĩ agef irok, ere nigin, ada bret to tarousil nigin.” \p \v 8 Idi neid wogõya Jesus kelei ken, to fedin, “Ã momoiya naal bagai, ere nigin ã bret sã ge fen, aug tutur wogõ gef? \v 9 Ã wedereĩ fau to fokõ yef de? Ã to karĩ welegef, bret faif anĩ faif tausen don, age fe di, karam ganĩ ã kuru ge di, eweid gere fen? \v 10 Takag, bret sewen anĩ fo tausenem don, age fe di, karam ganĩ ã kuru ge di, eweid gere fen? \v 11 Ã naig fe di, wedereĩ to fokõ yef, aya bret nigin ã to arokeneim de? Anĩ ere, ã lo welegei, Farisia tamo ado Sadusia tamo neid yis nigin.” \v 12 Age ye di, idi mogo wedereid fokõ yen, ĩ yis bret bun dinodig anĩ nigin to wogõ fedin, ĩ Farisia tamo ado Sadusia tamo neid ifelnẽdiya anĩ nigin wogõ fedin. \s1 Pita Kristus Nigin Kurõ Fesin \r (Mak 8:27-30; Luk 9:18-21) \p \v 13 Sain Jesus Sisaria Filipai nediwon isi fen, in dõ fiya tar to fiyẽdin, “Tamo kayau Tamo Naal nigin ai dedig?” \p \v 14 Idi dirokenen, “Tunĩ dirok, õ Jon naan igunẽdiya tamo, tunĩ dirok, õ Eliya, tunĩ dirok, õ Jeremaia oo profet taka be.” \p \v 15 Jesus to fedin, “Ba ã uleg? Aya nigin ã ai gef?” \p \v 16 Simon Pita aiten yalen, “Õ anĩ Kristus, Õ mata ibodõya Negur Naal.” \p \v 17 Jesus solof iron, “El fiya õ ado, Simon Jona nẽ naal, ere nigin, on keleĩ are tamo nẽ keleĩ bunem sã, are neu Dei saa ilun tamal in keleĩ bunem. \v 18 Anĩ nigin, aya õ arokonok, õ Pita,\f + \fr 16:18 \ft Pita, ani nẽ gariya, meein.\f* meein enĩ teten neu sios anouf, laa nẽ megeir anim sios to wal fiyẽf. \v 19 Aya saa tano nẽ ki õ afonõf, ereb õ tenebur ein ufok, are saa ilun ouneg ifõf, ereb õ tenebur ein biru wof, are saa ilun ouneg biru fouf.” \v 20 Age ye fen, Jesus ĩ Kristus yeya anĩ, aib taka to dirokenẽf nigin, in dõ fiya tar wedereid iroun. \s1 Jesus Busuk Bun Laaf Fen, Mata Kel Fã Youf Yen \r (Mak 8:31-9:1; Luk 9:22-27) \p \v 21 Sain anĩ bunem ilauf bun, Jesus yogo nigin in dõ fiya tar yaor fe irokenẽdin, ĩ Jerusalem ilauf bagai, an darau musei, mudur adodo, pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo imeid bun yalouf, an ĩ dukesiyouf, naa towo bure fele di, mata kel fã youf. \p \v 22 Pita Jesus yale, yerin irou ile ou fiyen, ĩ iron, “Odug, sã bagai! Enĩ ganan õ nigin to bagai wõ youf!” \p \v 23 Jesus falei yel, Pita irokenen, “Satan, dumeun ule! Õ aya naaburau gudũ wof; on kisi are Negur nẽ sã, on kisi tamo nẽ dogol.” \p \v 24 Age ye fen, Jesus in dõ fiya tar irokenẽdin, “Aib taka aya dõ fiyau fenẽ, ĩ yogon oroya lai fesil fen, ĩ yogon aa tetek faali fe fen, anĩ aya dõ fiyauf. \v 25 Ere nigin, aib taka yogon mata isennẽf nigin oro fef are, fõ yalauf, aib taka yogon mata, aya nigin irailauf are, mata anĩ gurug fouf. \v 26 Tamo taka ĩ, teneub enĩ ganan kakarai fe fen, akorou yef, anĩ are, ĩ yogon malakanon irailauf, ere biya ĩ yalouf? Takag, tamo taka yogon malakanon nigin ere mala solof fen, ĩ kel yalouf? \v 27 Tamo Naal, in Tama nẽ fula fiya medeĩya ado in engel geid disiyouf, agef fen, tamo mugu mugu ereb age fef anĩ kilei, ĩ mala solo age fiya bagai ifenẽdiyouf. \v 28 Aya momoi arokeneik, tunĩ ein difaref fau to gare de mog, idi Tamo Naal in tano bun isi di, dilouf.” \c 17 \s1 Jesus Bouwa Falei Fen \r (Mak 9:2-13; Luk 9:28-36) \p \v 1 Naa sigis bure fele di, Jesus, Pita, Jems, taka Jon Jems nẽ tura geif fen, idi mugu arei odug ilun diselen. \v 2 An Jesus idi meleid bun bouwa falei felen. In nawa gaa gen fula felen, in kolos lalau fen, yal gen lalanen. \v 3 Agef mog, an idi meleid bun Moses, Eliya ado wõ de fen, Jesus weim wogõ den. \p \v 4 Pita Jesus irokenen, “Odug, ada ein ibodõya nigin biya bagai. Õ oroyõf are, aya salafat towo anouf, taka ogon, taka Moses nẽ, taka Eliya nẽ.” \p \v 5 Pita fau wogõ ye mog, lalo lalau bagai idi kerub fedin, ait taka lalo namen iron, “Eĩ neu Kesu, ĩ nigin aya wau laa fedig, ĩ nigin aya wau kulĩ yedig. Ĩ karĩ wiyẽg!” \p \v 6 Anĩ in dõ fiya tar karĩ den, idi neweid kususur de fen, tenebur gurorõ de tererẽ den. \v 7 Anĩ ere, Jesus isin, kobũ feid fen, ĩ iron, “Fafãg, to kumĩg.” \v 8 Idi ditadsen, taka to dilen, Jesus dogol. \p \v 9 Idi arei bun diyok disi fen, Jesus idi irokenẽdin, “Ã ereb ulegel enĩ, aib taka to urokenẽg, fau Tamo Naal laa bun tamal kel fã ye di.” \p \v 10 In dõ fiya tar Jesus to difiyen, “Ere nigin lo ifelnẽdiya tamo dirõdig, ‘Eliya ĩ ketem isiyouf bagai’ dedig?” \p \v 11 Jesus aitedin yalen, “Momoi bagai, Eliya isi fen, ereb ereb ganan madur fediyouf. \v 12 Anĩ ere, aya ã arokeneik, Eliya mogo isi bure felen, idi anĩ ĩ nigin to kelei ken, ereb ereb ganan idi waud iron kilei, ĩ nigin mogo age difen. Age fiya gen, Tamo Naal idi imeid bun darau yalouf.” \v 13 Jesus age wogõ ye di, in dõ fiya tar idi wedereid fokõ yen, Jon naan igunẽdiya tamo nigin irok den. \s1 Jesus Kesu Kaa Sane Ado El Fiyen \r (Mak 9:14-29; Luk 9:37-42) \p \v 14 Sain idi tamo kayau gedin disin, tamo taka Jesus wagen isi fen, ibor bobou fen. \v 15 Ĩ iron, “Odug, neu kesu nigin malalon yõ. Ĩ mir yuk sain, sane bagai firi ye fen, sain musei yãg iledig, naanũg iledig. \v 16 Aya, ĩ, on dõ fiya tar wagedin arou elen, anĩ ere, idi el fiyẽya kisi feleya sã.” \p \v 17 Jesus solof iron, “Sain enei nẽ tamo kayau, ibor enĩ, sane, momoiya sã, sain ganĩ aya ã geid tabodõf? Sain ganĩ aya ã nigin wau aukesilauf? Kesu wageun ein urousig.” \v 18 Jesus kaa sane ou fiyẽ di, kesu bun tamal ulõ yeis ile mog, kesu ĩ bou karika len. \p \v 19 Age fe di, in dõ fiya tar mugun Jesus wagen disi to difiyen. “Ere nigin amã kaa sane iruya kisi feleya san?” \p \v 20 Jesus irokenẽdin, “Ere nigin, ãgenei momoiya naal bagai nigin. Aya momoi arokeneik, ã momoiya naal masted faat age fiya adouf are, ã arei enĩ urokenẽgouf, ‘Ein tamal godo urou ule, oun ufar,’ ago ge di, ĩ dõf age fouf. Ereb ereb ganan ã age fiya kisi feleya.”\f + \fr 17:20 \ft Itotoya tunĩ eig de ditoton: \fq kisi feleya. \fv \ft 21 \+fv*\fq Anĩ ere, kaa sane eig fiya ege to ulõ yeis ilauf, kurig fen, kosẽ ge di\ft .\f* \s1 Jesus Baban In Laa Nigin Iron \r (Mak 9:30-32; Luk 9:43-45) \p \v 22 Sain idi disi, Galili guru difen, Jesus idi irokenẽdin, “Tamo Naal ĩ fau tamo imeid bun dinouf. \v 23 Idi fau ĩ dukesiyouf, anĩ ere, naa towo bure fele di, ĩ fau baban mata kel fã youf.” Age ye di, in dõ fiya tar waud morõ gudũ fesin. \s1 Tempel Nẽ Takis \p \v 24 Jesus in dõ fiya tar geid, Kapenaum taun disi di, tempel takis yaleya tamo, Pita wagen disi to difiyen, “Ãgenei tise tempel nẽ takis to inodig de?” \p \v 25 Pita iron, “Ariya, ĩ takis inodig.” \p Sain Pita fõ namen isi di, Jesus ket wogõ yen, “Simon, õ ere kisi wof? Ai bunem tenebur nẽ king anidi takis daledig, idi neid kesu bunem de, oo tamo tunĩ bunem?” \p \v 26 Pita solof iron, “Tamo tunĩ bunem.” \p Jesus ĩ irokenen, “Anĩ nigin, kesu idi bunem sã. \v 27 Anĩ ere, adam idi waud saneya to tafenẽdiyouf nigin, õ daliyoun ule, on mũ urãf. Gau uruwa walouf anĩ awa gede fen, an silwa koin moni ulouf, wale fen, takis ogon ado neu nigin wenẽdiyouf.” \c 18 \s1 Saa Tanon Odug Ibodõya Nigin \r (Mak 9:33-37; Luk 9:46-48) \p \v 1 Sain anĩ bun, in dõ fiya tar Jesus wagen disi, to difiyen, “Aim saa tanon odug bagai ibodok?” \p \v 2 Ĩ kesu naal taka iweignẽ isi di, idi atun ifarnen. \v 3 Agef fen, ĩ iron, “Aya momoi arokeneik, ã kesu nanaal gen falei gouf anĩ dogol, age fiya sãf are, ã saa tanon to bagai ulagauf. \v 4 Anĩ nigin, aib taka yogo nigin kuru kel fen, kesu enĩ genẽf are, ĩ saa tanon odug bagai ibodok. \p \v 5 “Takag, aib taka kesu naal eig fiya, aya yanau nem yalef are, ĩ aya yaleyaf. \v 6 Anĩ ere, aibem taka age fe di, kesu aya nigin momoi def enidi taka, mosor bun kubũ youf are, tamo anĩ meein odug guyutu bun ifo ken, maaĩwõ irãya nigin biya. \p \v 7 “Teneubur tamo kayau idi meleidlon ado, ere nigin, ereb to biya anĩ age fe di, tamo mosor bun dilalauf. Tobonunã age fiya bagai wõ youf, anĩ ere, tamo nanĩ be bunem isif, ĩ malalon ado! \v 8 Ogon imam be, yem be mosor bun ineyõf are, gudũ fen uraile. Õ imã tobega be, yẽ tobega ado mata bun ileya nigin biya bagai, ere nigin, imã totoũ be, yẽ totoũ adouf are, yã faimud ibodkeleya anĩ bun an dirãyõf. \v 9 Age fiya bagai, ogon malam mosor bun ineyõf are, ubodol uraile. Õ malã tekelei ado mata bun ileya nigin biya bagai, ere nigin, malã totoũ adouf are, hel nẽ yã mala bun dirãyõf. \s1 Sipsip Fõ Yeleya Nẽ Yaab Od \r (Luk 15:3-7) \p \v 10 “Ã lo welegei, kesu nanaal enidi taka to meleĩ irim gouf. Ere nigin, aya ã arokeneik, idi neid engel saa ilun dibodok, sain ganan neu Dei saa ilun ibodok no diledig.\f + \fr 18:10 \ft Itotoya tunĩ eig de ditoton: \fq diledig. \fv \ft 11 \+fv*\fq Fõ delen anĩ kel yaleya nigin Tamo Naal isin\ft .\f* \p \v 12 “Ã ere kisi ado? Tamo taka ĩ wan handred sipsip ado, tekelei idi atun fõ yalauf are, marau ĩ nainti-nain sipsip uya bun itorneĩd fen, ile, tekelei fõ yelen anĩ to imirẽf de? \v 13 Aya ã momoi arokeneik, ĩ fata fouf are, ĩ sipsip tekelei anĩ nigin wau kulĩya odug, sipsip nainti-nain to fõ delen nigin anĩ nẽ kulĩya wal fiya. \v 14 Age fiya bagai, ãgenei Temeĩ saa ilun ibodok, kesu nanaal enidi taka fõ yeleya nigin to orodig. \s1 Turã Taka Mosor Inoyõf \p \v 15 “Ogon turã taka mosor inoyõf, ule ã uruwom atun dogol in kũ fenẽya ufelnẽf. Ĩ õ karĩ yõf, õ ogon turã mogo kel walel. \v 16 Anĩ ere, ĩ to karĩ yõf, baban tekelei be uru age fiya õ geid fen, ulagauf, ago di, ‘od ganan isennẽya uruwom be, towom sigoredim kurõ difesiyouf anĩ megeir gouf.’\f + \fr 18:16 \ft Diuteronomi 19:15\f* \v 17 Ĩ idi karĩ fediya nigin itorõf, sios urokenẽf. Ĩ sioseg karĩ fiyẽya nigin itorõf are, ĩ haiden be takis yaleya tamo sane gen unenẽf. \p \v 18 “Aya ã momoi arokeneik, ereb taka ã tenebur ein ufokalagauf, are saa iluneg ifokalauf, ereb taka ã tenebur ein biru walagauf, are saa iluneg biru falauf. \p \v 19 “Baban, aya ã arokeneik, tenebur ein ã uruwom ereb taka nigin wauĩ tekelei fen, to gouf, neu Dei saa ilun ibodok, ĩ dõf ã nigin age fouf. \v 20 Ere nigin, uruwom be, towom be, aya yanau nem guru difef, aya an idi geid mabodok.” \s1 Kabĩ Tamo Wau To Yũdig Nẽ Yaab Od \p \v 21 Age ye di, Pita Jesus wagen isi, to fen, “Odug, neu turau aya nigin mosor inouf, sain ganĩ neu turau nẽ mosor nigin wederou tu kalauf? Wederou tu kelef ile, sewen daũ de?” \p \v 22 Jesus aiten yalen, “Aya õ arokonok, õ sewen dogol to agouf, sewenti anĩ are sewenem tobol wouf. \p \v 23 “Anĩ nigin, saa tano ĩ, king taka, ne ferfer geid in wareg madur fiya nigin oron gen. \v 24 King ĩ wareg madur fiya nigin gariya inon, tamo taka ĩ bun ten milion kina yalen anĩ, ĩ wagen dirou disin. \v 25 Ĩ wareg anĩ yukesiya kisi feleya sã nigin marau iron, ĩ yogo ado in aiwa, in gere tar ado in safina ganan na nigin sur fedi di, in wareg anĩ yukesiya kisi falauf yen. \p \v 26 “Kabĩ tamo, marau wagen ibor bobou fe fen, igonen, ‘Õ aya nigin waũ unois fen, sain wana len, aya wareg anĩ ganan kisi afelkonõf.’ \v 27 Kabĩ tamo anĩ nẽ marau, ĩ nigin wau yu ken, wareg anĩ ganan lai fesil fen, itornẽ di, ilen. \p \v 28 “Anĩ ere, kabĩ tamo anĩ oreis ile fen, ĩ yogon kabĩ tura taka fotou fen, ĩ bun wareg wan handred kina ado. Ĩ ka fe, ula irou fen, iron, ‘Õ aya bun wareg walen anĩ kel wana!’ \p \v 29 “In kabĩ tura kubũ ye, ibor bobou fe fen, igonen, ‘Õ aya nigin waũ unois fen, sain wana len, aya wareg anĩ mala kela afonõf.’ \p \v 30 “Anĩ ere, ĩ to karĩ fiyen. Ĩ tamo yale irou, kalabus bun iran, are de wareg inouf anĩ dogol. \v 31 Anĩ kabĩ tura tar tunĩ, ĩ age fen anĩ dile fen, idi waud odug sanen, anĩ nigin, dile, idi neid marau ereb age fen anĩ ganan wogõ difiyen. \p \v 32 “Age de di, marau tamo, kabĩ tamo anĩ iweignẽ isi di, ĩ irokenen, ‘Õ kabĩ tamo sane. Aya ogon wareg ganan lai afonon, ere nigin, õ aya ugonan. \v 33 Aya õ nigin wau inan gen, õ ogon kabĩ tura nigin waũ inõya san de?’ \v 34 In marau tamo name ise fen, darau ifenẽya nigin kalabus lo fiya tamo imeid bun inenen, are de wareg ganan inouf anĩ dogol. \p \v 35 “Age fiya bagai, neu Dei saa ilun ibodok, ã atun tureĩ tar neid mosor nigin wauĩ bun wedereĩ to tu kalauf are, ãg age yeĩf.” \c 19 \s1 Tamo Kayau Ado Bagu Fiya Anĩ Fara Fiya \r (Mak 10:1-12) \p \v 1 Jesus od enidi wogõ ye bure fel fen, Galili distrik itor ken, Judia distrik ilen, Jordan naan sitakã. \v 2 Tamo kayau musei dõ difiyẽ di, ĩ an idi dagi el fedin. \p \v 3 Farisia tamo tunĩ ĩ wagen disi, kisi difiye ken, idi to difiyen, “Tamo taka, yogon kayau gariya fire fire bun iruf anĩ, lo dõ fiya de?” \p \v 4 Jesus aitedin yalen, “Ã Negur nẽ Itotoya to uweseg ulegen de? Gariya bun, Negur ereb ereb kare fedin ĩ, ‘tamo ino kayau ino fen,’\f + \fr 19:4 \ft Jenesis 1:27\f* \v 5 Negur iron, ‘Anĩ nigin, tamo ĩ in sina tama itorneĩd fen, in kayau ado bagu difouf, idi uruwom bouweid tekelei.’\f + \fr 19:5 \ft Jenesis 2:24\f* \v 6 Age difef, idi uru sã, idi tekelei. Anĩ nigin, Negur tamo kayau ado bagu fedin anĩ, tamom to fara fouf.” \p \v 7 Idi to difiyen, “Age fiyauf are, ere nigin Moses iron, tamo taka in kayau fara fiya nẽ pepa ifen ken, iru di, ilauf yen?” \p \v 8 Jesus idi irokenẽdin, “Moses ĩ ãgenei wauĩ totol anĩ ile fen, ãgenei kayau iruya nigin to katũ yein. Anĩ ere, gariya bun age fiya sã. \v 9 Aya ã arokeneik, aib taka in kayau seseirã inoya sã mog, kayau iru fen, kayau taka yalef are, ĩ seseirã inof.” \p \v 10 In dõ fiya tar Jesus dirokenen, “Tamo kayau atun morõ agef yenek nigin, ĩ kayau to yalouf are biya bagai.” \p \v 11 Jesus irokenẽdin, “Tamo ganan od enĩ dõ fiya kisi feleya sã, teke tekeleim Negurem age fedif anidi dogol. \v 12 Tunĩ idi, sineid namenem, bouweid kesu irouya nigin tutuk sã gõ fedidig, tunĩ are tamom korõ difedidig, tunĩ saa tano nigin kisi de fen, kayau to daledig. Tamo taka kisi enĩ dõ fiya nigin kisi falauf, dõf age fouf.” \s1 Jesus Kesu Nanaal El Fiya Ifenẽdin \r (Mak 10:13-16; Luk 18:15-17) \p \v 13 Jesus ima tetedin ino fen, kosẽ fiyẽdiyouf nigin, kesu nanaal ĩ wagen guri de dirousin. Anĩ ere, in dõ fiya tar, idi guri de dirousin anidi ou difiyẽdin. \p \v 14 Jesus iron, “Utornẽdig len, kesu nanaal aya wageun disiyouf, idi to katũ wedig, ere nigin, saa tano are eig fediya neid.” \v 15 Age ye fen, ĩ ima tetedin inol fen, an tamal tokõ fel ilen. \s1 Tamo Gaũ Safina Musei Ado \r (Mak 10:17-31; Luk 18:18-30) \p \v 16 Tamo taka Jesus wagen isi to fiyen, “Tise, ere biya anĩ aya age afe fen, mata ibodkeleya alouf?” \p \v 17 Jesus aiten yalen, “Õ ere nigin ereb biya nigin aya to wiyaf? Tekelei ĩ dogol biya. Mata ibodkeleya bun ulau fenẽ, õ ĩtãfiya dõ woid.” \p \v 18 Tamo Jesus irokenen, “Ĩtãfiya nanĩ bagai?” \p Jesus iron, “‘Õ tamo taka to ukesiyouf, seseirã to unouf, to bẽ walouf, õ taka nigin idegẽya od to urõf, \v 19 ogon sinã tamã yeneid walesauf,\f + \fr 19:19 \ft Eksodas 20:12-16; Diuteronomi 5:16-20\f* õ ogo nigin waũ laa fef gen, nẽ tã nigineg ago.’\f + \fr 19:19 \ft Levitikas 19:18\f* ” \p \v 20 Tamo gaũ iron, “Anĩ ganan aya dõ afen, ere taka anĩ aya fau dõ fiya sã?” \p \v 21 Jesus ĩ irokenen, “Õ madur bagai you fenẽf, ule, ogon safina ganan na nigin sur wo fen, maleg tamo wenẽdiyouf, agouf, õ saa ilun safina biya adouf. Agol fen, usi, aya dõ wiya.” \p \v 22 Od enĩ tamo gaũ karĩ ye fen, ĩ wau morõ fe di, itor ilen, ere nigin, ĩ safina musei ado. \p \v 23 Age fe di, Jesus in dõ fiya tar irokenẽdin, “Aya ã momoi arokeneik, safina musei ado tamo, saa tanon ileya nigin malai bagai. \v 24 Baban aya ã arokeneik, kamel ĩ gabar iwaya nẽ nil ku bun ileya nigin karika bagai, safina musei ado tamo, Negur nẽ tano bun ileya nigin malai bagai.” \fig Kamel.|src="hk00038c.tif" size="span" ref="19:24" \fig* \p \v 25 Od enĩ in dõ fiya tar karĩ den, idi fatuk terẽ de fen, to difen, “Age fiyauf are, aim anĩ mata ibodkeleya yaleya kisi feleya?” \p \v 26 Jesus idi lo feid fen, iron, “Tamo yogo bun age fiya kisi feleya sã, anĩ ere, Negur yogo bun ereb ereb ganan age fiya kisi feleya.” \p \v 27 Pita Jesus aiten yalen, “Amã ereb ereb ganan mator ken, õ dõ mayok! Ere anĩ amã nemã mala solo malouf?” \p \v 28 Jesus idi irokenẽdin, “Aya ã momoi arokeneik, ereb ereb ganan mata falei fouf sain anĩ bun, Tamo Naal ĩ yogon king nẽ sia bun fula fiya medeĩya ado ibodõf, ã aya dõ wiyagef, ãg king nẽ sia tuwelf bun ubodõg fen, Israel ibor tuwelf es wedigouf. \v 29 Taka fõ be, tura tar be, main tar be, tama, sina, gere tar, kabĩ, aya yanau nigin itoron, idi ganan mala solo wan handred wal fiya dalouf, mata faimud ibodkeleya anĩ dalouf. \v 30 Anĩ ere, musei malabag dibodok, idi dumen dibodõf, musei dumen dibodok, idi malabag dibodõf. \c 20 \s1 Wain Kabĩ Tamo Neid Yaab Od \p \v 1 “Saa tano nẽ tobonunã are, teneub marau taka ĩ, bonimei bagai ile fen, yogon wain kabier kabĩ dalouf nigin tamo oroi yaledin age fiya gen. \v 2 Kabĩ marau naa tekelei nigin ten kina afeneĩf ye di, idi ganan anĩ yo de di, in wain kabier sur fedin. \p \v 3 “Nain kilok bonimei age fiya, ĩ ilen, tamo tunĩ maket modoũ bun ege difar mog, iledin. \v 4 Ĩ idi irokenẽdin, ‘Ãg uleg, neu wain kabier kabĩ waleg, ago gouf, mala de afeneĩf.’ \v 5 Age ye di, idi dilen. \p “Ĩ baban gaa atun ado aragau tri kilok age fiya ile feneg, de age fen. \v 6 Aragau faif kilok age fiya, ĩ ilen, tunĩg fau difar mog, iledin. Ĩ idi to fiyẽdin, ‘Ere nigin ã ege bagai gaa ganan ein ufaregel?’ \p \v 7 “Idi aiten dalen, ‘Ere nigin, taka nem amã to oroi yalemam.’ \p “Ĩ idi irokenẽdin, ‘Ãg uleg, neu wain kabier kabĩ waleg.’ \p \v 8 “Sain aragau di, wain kabĩ marau in kabĩ tamo neid orowa irokenen, ‘Kabĩ tamo uweigneĩd fen, dogo neid mala wenẽdiyouf, dumen disil idi bun gariya uno fen, ule, uyu disil bun ouf.’ \p \v 9 “Kabĩ tamo aragau faif kilok age fiya kabĩ dalen disi fen, mugu mugu ten kina dalen. \v 10 Sain idi bonimei nem ket iweignẽdin anidi disin, idi kisi difen, amã idi wal fiya malouf den, anĩ ere, idig mugu mugu ten kina dalen. \v 11 Sain idi moni dalel fen, idi teneub marau nigin nauseir den. \v 12 Idi diron, ‘Tamo enidi dum bagai uweignẽdi di, aua tekelei dogol kabĩ dalel, anĩ ere, amã, naa enĩ ganan bonimei nem isi, gama yeiref, kabĩ totol malel, gaa uruwa dõ famam, anĩ ere, õ amã idi geid ten kina dede wanamam.’ \p \v 13 “Anĩ ere, kabĩ marau ĩ, idi neid taka solof irokenen, ‘Mou, aya õ sane to ayok. Õ ten kina nigin ada uruwom sigoroda to tekeleil de? \v 14 Ogon kabĩ mala wale fen, ule. Aya õ afonom age fiya, tamo dum bagai oroi aleyen anĩ, de age fiya afenẽf nigin wau irok. \v 15 Aya neu safina ereb taka age fiya nigin wau irok anĩ, aya to age afouf de? Aya neu biya age afef nigin, õ aya kiyeĩ wanaf de?’ \p \v 16 “Anĩ nigin, idi dumen dibodok anidi malabag dibodõf, idi malabag dibodok anidi dumen dibodõf.” \s1 Jesus In Laa Nigin Irõ, Towo Fen \r (Mak 10:32-34; Luk 18:31-34) \p \v 17 Jesus Jerusalem iselau fenẽ, ĩ in dõ fiya tar tuwelf mugu bagai gei feid fen, irokenẽdin, \v 18 “Ada Jerusalem teselef, an Tamo Naal ĩ pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo imeid bun dinenẽf. Idi ĩ laa fouf nigin bou bun od dũf. \v 19 Age de fen, idi ĩ haiden Juda sã anidi imeid bun dino di, kono difiyẽ, wagĩ difiye ken, aa tetek bun dukesiyouf. Naa towo bun, ĩ mata kel fã youf!” \s1 Jems Jon Ado Neid Sineid, Ne Wau Iron Anĩ Jesus To Fiyen \r (Mak 10:35-45) \p \v 20 Age fe di, Sebedi nẽ kesu uru, sineid geid Jesus wagen disin. Idi neid sineid ibor bobou fe fen, wau irok anĩ Jesus to fiyen. \p \v 21 Jesus to fiyen, “Ere anĩ õ orok?” \p Kayau iron, “Õ urõf, neu kesu uru enĩ, ogon tano bun taka ima biyalẽ ibodõf, taka ima kilẽ ibodõf.” \p \v 22 Jesus idi irokenẽdin, “Ã ereb to gef anĩ nẽ gariya, ã keleĩ sã, naan aya ãf anĩ ã yõya kisi feleya de?” \p Idi aiten dalen, “Amã kisi feleya.” \p \v 23 Jesus idi irokenẽdin, “Ã momoi neu kap bun naan are wãgauf, anĩ ere, imau biyalẽ ibodõya be, kilẽ ibodõya are, ayam ifenẽya kisi feleya sã. Modoũ anidi are, neu Dei idi nigin dodok fen anidi neid.” \p \v 24 In dõ fiya tar ten, od anĩ karĩ de fen, uru tura ado nigin seye den. \v 25 Jesus idi iweig laisi fen, iron, “Ã keleĩ, haiden idi dogo neid uyu irouya, tamo kayau lo fiya nigin totol dinodig, idi dogo neid odudug, tamo kayau nigin megeir yaor difedig. \v 26 Anĩ ere, ã bun kisi to agef yenẽf, ã atun aib taka odug ibodõf nigin orof, ĩ ãgenei kabĩ tamo ibodõf. \v 27 Ã atun aib taka uyun ibodõf nigin orof, ĩ ãgenei ferfer ibodõf. \v 28 Age fiya gen, Tamo Naal ĩ disennẽf nigin to isin, anĩ ere, ĩ tamo kayau isenneĩd fen, tamo kayau musei idi neid mosor anĩ fotokar yogon mata ifenẽdiyouf nigin isin.” \s1 Tamo Uru Meleid Ifofakelen Anĩ Meleid Birikã Felen \r (Mak 10:46-52; Luk 18:35-43) \p \v 29 Jesus in dõ fiya tar geid Jeriko ditor dile mog, tamo kayau musei dõ difiyen. \v 30 Tamo uru meleid ifofakelen naab yerin dibodon. Sain idi Jesus isi ilef yeya karĩ de fen, diweig diron, “Odug, Dawid Naal, amã nigin malalon yõ!” \p \v 31 Tamo kayau idi ou difiyeĩd fen, foro dalauf nigin dirokenẽdin, anĩ ere, idi wade bagai diweig diron, “Odug, Dawid Naal, amã nigin malalon yõ!” \p \v 32 Jesus dẽ yel fen, idi iweigneĩd fen, ĩ to fedin, “Ere naig ayẽif nigin ã oroyeik?” \p \v 33 Idi aiten dalen, “Odug, amã malamã fara wol kanamãf nigin oromak.” \p \v 34 Jesus idi nigin meleidlon fe fen, idi meleid kobũ fedin. Kaisã bagai, idi meleid fara fele di, sã lo dife fen, idi Jesus dõ difen. \c 21 \s1 Jesus Tamo Yana Ado Gen Jerusalem Namen Ilen \r (Mak 11:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19) \p \v 1 Idi Jerusalem kelẽ difiye ken, Moul Arei bun Betfage fonõ wõ den, Jesus in dõ fiya tar uru sur feid fen, \v 2 ĩ idi irokenẽdin, “Fonõ wagein ifaref tokõ weleg, ulõ wesig fen, kaisã bagai donki ifõya naal ado uledigouf. Idi biru weledig fen, wageun gurig usig. \v 3 Taka nem ã ereb yeĩf, ĩ urokenẽgouf, Odug ĩ kabĩ ifenẽdiyou fenẽ orof, ago ge di, kaisã bagai sur fediyouf.” \p \v 4 Profet eig ye wogõ yen anĩ kisi falauf nigin agef wõ yen: \q1 \v 5 “Saion nẽ tamo kayau urokenẽgouf, \q2 ‘Ulef, ogon king õ garan isif, \q1 imatkeis fen, donki bun ibodok, \q2 donki naal teten.’”\f + \fr 21:5 \ft Sekaraia 9:9\f* \p \v 6 In dõ fiya tar dilen, Jesus iron kilei age difen. \v 7 Idi donki naal ado dirousi di, tetedin idi neid gabar du difedi di, Jesus anĩ tetedin ibodon. \v 8 Tamo kayau musei, idi neid gabar naabur du difedin, tunĩ idi aa were kokour dife, naabur du difedin. \v 9 Tamo kayau uyu dilen ado, dume dõ difen diweig diron, \q1 “Hosiana,\f + \fr 21:9 \ft Anĩ nẽ gariya, ‘Usennamã!’ Od anĩ tamo kayau Negur yana yaleseya nigin wogõ dedig.\f* Dawid Naal bun!” \q1 “Odug yana bunem isif, ĩ el fiya ado!”\f + \fr 21:9 \ft Sam 118:26\f* \q1 “Hosiana, saa ilun bagai!” \p \v 10 Sain Jesus Jerusalem ulõ yesi di, taun anĩ bun tamo kayau ganan terẽ de fen, toti difen, “Tamo eĩ aim?” \p \v 11 Tamo kayau diron, “Eĩ Jesus, profet Nasaret taun Galili teneub bun tamal.” \fig Jesus king gen Jerusalem namen ilen.|src="cn01782b.tif" size="span" ref="21:1-11" \fig* \s1 Jesus Tempel Bun \r (Mak 11:15-19; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22) \p \v 12 Jesus tempel modoũ bun ile, wõ ye fen, na dale dile disi dife mog, an tamo kayau adok irudidin. Ĩ moni solo fediya neid tebol ado kuburir na sur fediya neid fatar eleg feledin. \v 13 Jesus idi irokenẽdin, “Negur nẽ Itotoya irok, ‘Neu fõ ĩ kosẽ nẽ fõ douf,’\f + \fr 21:13 \ft Asaia 56:7\f* anĩ ere, ã ‘bẽ tamo neid iminẽya fõ’\f + \fr 21:13 \ft Jeremaia 7:11\f* unogen.” \p \v 14 Meleid ifofakeleya, yeid kirorõya, Jesus wagen tempel bun disi di, ĩ el fedin. \v 15 Anĩ ere, Jesus ereb biya bagai age fe di, kesu nanaal tempel modoũ bun diweig diron, “Hosiana, Dawid Naal bun,” age de di, pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo geid, idi anĩ dileid fen, seye den. \p \v 16 Idi Jesus to difiyen, “Kesu nanaal enidi ereb def, õ karĩ wof de?” \p Jesus aitedin yalen, “Ariya, ã Negur nẽ Itotoya to uwesegen de? \q1 “‘Kesu momou kesu nanaal geid sigoreid bun \q2 selu kulõ fiya nigin Negur idi mogo saika fedin.’\f + \fr 21:16 \ft Sam 8:2\f* ” \p \v 17 Agef fen, Jesus an tamal idi itorneĩd, taun anĩ itor ken, Betani fonõ ilen, an bõ tekelei ibodon. \s1 Aa Fig Gariri Kelen \r (Mak 11:12-14, 20-24) \p \v 18 Bonimei bagai, Jesus Jerusalem kel ile fen, naab luwen naũ fen. \v 19 Mala irakelen, aa fig naab yerin ilen, Jesus iyok iselen fele fen, aa fig biya sã ege aarau dogol. Jesus aa fig irokenen, “Õ baban to bagai umauf!” Kaisã bagai, aa fig gariri kelen. \p \v 20 In dõ fiya tar anĩ dile mã, idi terẽ de kulõ de fen, diron, “Naig fe di, aa fig kaisã bagai gariri kelen?” \p \v 21 Jesus aitedin yale iron, “Aya ã momoi arokeneik, ã wauĩ momoi ge mã, wauĩ to ilef isi fouf, ã aa fig enĩ bun age afel dogol to ago gouf, sã arei enĩg urokenẽgouf, ‘Kusu fen, maaĩwõ irãyõf,’ are ĩ dõf age fouf. \v 22 Ã momoi gouf are, ereb taka nigin tog fen, kosẽ gouf, ã walogouf.” \s1 Jesus Aim Igirnen Anĩ To Difiyen \r (Mak 11:27-33; Luk 20:1-8) \p \v 23 Jesus tempel modoũ namen ulõ yeis fen, an tamo kayau od ifelneĩd mog, pris odudug, tamo kayau neid mudur adodo, ĩ wagen disi to difen, “Ere igirĩya bunem õ ereb ereb enĩ ago wof? Aim õ igirĩya enĩ ifonon?” \p \v 24 Jesus aitedin yale iron, “Ayag to fiya tekelei afeneĩf. Ã solog urokanagauf are, ereb igirĩya bunem ereb ereb enĩ age afef, aya ã arokeneĩf. \v 25 Jon nẽ naan igunẽdin, are nainenem isin? Are saa ilun tamal de, tamo bunem?” \p Idi dogo dogol katõ de fen, diron, “Ada ‘Ĩ saa ilun tamal,’ tauf, ĩ irõf, ‘Ba anĩ, ere nigin ã ĩ nigin to momoi wiyẽgen?’ \v 26 Anĩ ere, ada ‘Tamo bunem’ tauf, ada tamo kayau nigin kumĩ tafedif, ere nigin, tamo kayau idi ganan Jon nigin profet taka dedig.” \p \v 27 Anĩ nigin, idi Jesus ait solo de diron, “Amã keleĩ sã.” \p Age de di, Jesus iron, “Ago gouf are, ayag, ere igirĩya bunem ereb ereb enĩ age afef anĩ to arokeneĩf. \s1 Kesu Uru Bun Yaab Od \p \v 28 “Ã ere kisi gef? Tamo taka ĩ naal uru adon. Tama ĩ kesu matu garan ile iron, ‘Neu kesu, gama wain kabier ule, kabĩ walouf.’ \p \v 29 “Ĩ aiten yalen, ‘Aya tuwauf,’ dum ĩ in kisi falei ye fen, ilen. \p \v 30 “Agef fen, tama kesu taka garan ile, od tekelei anĩ irokenen. Kesu aiten yalen, ‘Dei, aya age afouf,’ anĩ ere, ĩ ileya sã. \p \v 31 “Idi uru atun, aim anĩ tama oron anĩ age fen?” \p Idi aiten dalen, “Matum.” \p Jesus idi irokenẽdin, “Aya ã momoi arokeneik, takis yaleya tamo, kayau bouweid na nẽ sur difedig geid, ã atun, idi ketem Negur nẽ tano bun uyu dilauf. \v 32 Ere nigin, Jon naan igunẽdiya tamo ĩ, madur ibodõya nẽ naab ifelneĩf nigin ã garan isin, ã ĩ nigin to momoi gen, anĩ ere, takis yaleya tamo, kayau bouweid na nẽ sur difedig geid, idi momoi den. Ã ĩ ulegeneg, ã wauĩ to falei ge fen, ĩ to momoi wiyẽgen. \s1 Tamo Kabĩ Lo Difedig Nẽ Yaab Od \r (Mak 12:1-12; Luk 20:9-19) \p \v 33 “Yaab od taka nigin wedereĩ unog. Teneub marau taka ĩ yogon kabier aa wain itenen, ĩ kau ifõ kalĩ felen, wain sumin asi fiya nigin ku yalen, kabĩ lo fiya nẽ fõ inon. Agef fen, ĩ mala solo yalouf nigin wain kabĩ, kabĩ lo difedig tamo tunĩ imeid bun ino fen, uyu takã ilen. \v 34 Sain biya bure fele di, teneub marau wain biya fito fiya nigin in ferfer susur fe di, kabĩ lo difedig tamo garan dilen. \p \v 35 “Kabĩ lo difedig tamo, teneub marau nẽ ferfer dirouneĩd fen, taka dun, taka dukesin, taka meein tulu difen. \v 36 Age dife di, teneub marau ferfer tunĩ sur fedin, are idi musei uyulil sur fedin wal fiya. Age fe di, kabĩ lo difedig tamo uruwa age difen gen, baban yogon ferfer bun age difedin. \v 37 Dum bagai, teneub marau yogon naal idi garan sur fiyen. Ĩ iron, ‘Idi neu kesu nigin fau karĩ difiyẽf.’ \p \v 38 “Anĩ ere, kabĩ lo difedig tamo, naal anĩ dile fen, idi abob dirokenen, ‘Eĩ inim wain kabĩ akorouf. Usig, ada ĩ taukeis fen, yogon akor talouf.’ \v 39 Age de fen, idi ĩ dale, wain kabĩ mayarẽ dira ken, dukesin. \p \v 40 “Age fiya nigin, sain wain kabĩ nẽ marau isiyouf, ĩ kabĩ lo difedig tamo ere naig fediyouf?” \p \v 41 Idi Jesus aiten dalen, “Teneub marau, idi sane bagai sane ye fen, idenkesiyouf, ĩ wain kabĩ anĩ, kabĩ lo difedig tamo tunĩ imeid bun ino fen, na yaledi di, idi wain mayof sain bun fito de fen, yogon biya difenẽf.” \p \v 42 Jesus idi irokenẽdin, “Ã od Negur nẽ Itotoya bun yenek anĩ to uwesegen de? \q1 “‘Meein are fõ inoya tamom sane de fen, ditoron anĩ, \q2 gama monog tor wõ yen, \q1 anĩ Odug yogo age fe di, \q2 malamã yun.’\f + \fr 21:42 \ft Sam 118:22, 23\f* \p \v 43 “Anĩ nigin, aya ã arokeneik, Negur nẽ tano ã bun tamal son yeĩ yale, tamo kayau idi aayũ faat biya yũf anidi ifenẽdiyouf. \v 44 Aib taka meein anĩ teten kubũ youf, mered fe fisik fouf, takag, aib taka meein anĩ ĩ teten kubũ youf, ĩ danĩf aas lauf.”\f + \fr 21:44 \ft Itotoya tunĩ bun, itotoya 44 to ibodok.\f* \p \v 45 Sain pris odudug, Farisia tamo geid, Jesus nẽ yaab od karĩ den, idi kelein, Jesus idi nigin wogõ yen. \v 46 Idi Jesus irounẽya nigin naab dimiren, anĩ ere, idi tamo kayau nigin kumĩ den, ere nigin, tamo kayau idi Jesus nigin profet taka dedig. \c 22 \s1 Tamo Kayau Yalouf Bun Tar Nẽ Yaab Od \r (Luk 14:15-24) \p \v 1 Jesus yaab od nem baban irokeneĩd fen, iron: \v 2 “Saa tano ĩ, king taka, ĩ naal kayau yalouf nigin tar dodok fen age fiya gen. \v 3 Ĩ yogon ferfer sur fedi di, tamo iweignẽdin yogon tar bun disiyouf nigin dirokenẽdin, anĩ ere, idi isiya ditoron. \p \v 4 “Ĩ baban ferfer tunĩ sur feid fen, iron, ‘Idi aya aweignẽdin anĩ urokenẽdig: Aya tar mogo saika afel. Aya bulmakau yaro biya biya ado adenen, ereb ereb ganan mogo dodok afelel. Bagu fiya tar bun usig.’ \p \v 5 “Anĩ ere, idi to karĩ difiyẽdin, idi diyalelen, taka yogon kabier ilen, taka ĩ yogon bisnis kabĩ yalen. \v 6 Tunĩ idi ferfer dirouneĩd fen, tadũ difiyeĩd didenkesin. \v 7 Anĩ nigin, king name odug sane fen, yogon kusĩ tamo sur fedi di, dilen, ferfer didenen anidi didenkeis fen, nedi taun yã dinon. \p \v 8 “Agef fen, king, ne ferfer irokenẽdin, ‘Bagu fiya nẽ tar mogo dodok afelel, aya tamo aweigneĩd fen, naa afenẽdin anidi, dogo sane age difen nigin, isiya kisi feleya sã. \v 9 Anĩ nigin, ã ulagauf, naab kaleyan aib aib uledigouf are, urokenẽdig len, idi tar bun disiyouf.’ \v 10 Age ye di, ferfer dilelen, naab naab diyo ken, tamo kayau dileid fen, biya ado sane ganan gou difedin, age dife di, tamo kayau ado bagu difedidig nẽ guru fiya modoũ bun tamo kayau isokosen. \p \v 11 “Age dife di, king namen isin, tamo kayau fele fedin, an ĩ tamo taka kolos biya ifonũya sã fotou fen. \v 12 King ĩ to fiyen, ‘Mou, naig fe di, õ bagu fiya nẽ naki sã anĩ guru fiya enĩ namen usil?’ Tamo ĩ od sã ibodon. \p \v 13 “Age fe di, king yogon kabĩ tamo irokenẽdin, ‘Ima ye ado ufõg, mayarẽ gugum bun urãg, an are wifirig ye fen, gobora kikokõ yediyouf.’ \p \v 14 “Anĩ nigin, tamo kayau musei iweignẽdif, anĩ ere, teke tekelei igirnẽdif.” \s1 Sisa Bun Takis Inoya \r (Mak 12:13-17; Luk 20:20-26) \p \v 15 Age fe di, Farisia tamo dilen, Jesus in od bun naig fe mog, talouf de fen, od katõ difen. \v 16 Age de fen, Farisia tamo, idi neid dõ fiya tar, Herod nẽ tamo tar geid, Jesus wagen sur difedi di, dilen, idi Jesus dirokenen, “Tise, amã keleĩ, õ momoi wogõya nẽ tamo, anĩ õ Negur nẽ naab momoi bagai ufelnẽdidig, õ tamom to wewu diyõdig, ere nigin, õ idi yana ado be sã anĩ to es wedig. \v 17 Anĩ amã urokanamã, ogon kisi ere wof? Sisa\f + \fr 22:17 \ft Rom neid king odug.\f* takis ifenẽya nigin biya de, sã?” \p \v 18 Anĩ ere, Jesus idi neid namedin kisi sane kelei ken, iron, “Ã meleid yaleya tamo, ere nigin ã aya kisi wiyagef? \v 19 Takis ifenẽya nigin koin moni ufelnag.” Idi koin moni taka wagen diroule di, \v 20 Jesus idi to fedin, “Eĩ ai nawa nẽ malakanon? Eĩ ai yana nẽ itotoya?” \p \v 21 Idi aiten dalen, “Sisa nẽ.” \p Age de di, ĩ idi irokenẽdin, “Ereb Sisa nẽ are Sisa wenẽg, ereb Negur nẽ are Negur wenẽg.” \fig Rom neid koin moni.|src="hk00166c.tif" size="col" ref="22:19-21" \fig* \p \v 22 Od enĩ idi karĩ de fen, terẽ den. Age de fen, idi Jesus ditornẽ diya dilelen. \s1 Kel Fãya Bun Ai Nẽ Kayau Ibodõf? \r (Mak 12:18-27; Luk 20:27-40) \p \v 23 Naa de tekelei anĩ bun, Sadusia tamo idi dirõdig anĩ, laa bun tamal to ke de fã dedig, dedig anidim, Jesus wagen disi to difiyen. \v 24 Idi diron, “Tise, Moses iron, tamo taka kesu sã mog laa fef, in tura waab yale fen, tura fotokar kesu iroukenẽf. \v 25 Amã atun, tura tura sewen dibodon. Matu ĩ kayau yalen laa fen, ĩ kesu sã, anĩ nigin, ĩ, in kayau, ne tura itorkenen. \v 26 Age fiya bagai, tura dõ fiya ĩg age fen, anĩ dõ fiya tri ĩg agef ile sewen adoken. \v 27 Idikeleya bun, kayau ĩg laa fen. \v 28 Anĩ nigin, kel fãya bun, idi sewen anĩ atun, ĩ ai nẽ kayau bagai ibodõf? Ere nigin, idi ganan kayau anĩ dalen.” \p \v 29 Jesus aitedin yale irokenẽdin, “Ã od kũ wenẽgef, ere nigin, ã Negur nẽ Itotoya ado Negur nẽ megeir keleĩ sã. \v 30 Laa bun tamal kel fãya bun, an tamo kayau ado abob yalef ya sã, idi engel saa ilun difaref gen dibodõf. \v 31 Anĩ ere, laa bun tamal kel fãya nigin, Negur ã irokenein anĩ, ã to uwesegen de? \v 32 Negur iron, ‘Aya Abraham nẽ Negur, Isak nẽ Negur, Jakop nẽ Negur.’\f + \fr 22:32 \ft Eksodas 3:6\f* Ĩ laa neid Negur sã, ĩ mata ibodõya neid Negur.” \p \v 33 Anĩ tamo kayau od enĩ karĩ de fen, ĩ agef ifelnẽdin anĩ nigin terẽ den. \s1 Ĩtãfiya Odug Bagai Ganan Wal Fiya \r (Mak 12:28-34; Luk 10:25-28) \p \v 34 Jesus ĩ Sadusia tamo od bun sigoreid ifokelen anĩ karĩ de fen, Farisia tamo idi guru difen. \v 35 Idi atun, lo keleĩ tamo takam Jesus kisi fiye ken, eig fiyẽ to fiyen, \p \v 36 “Tise, ĩtãfiya nanĩ anĩ, ganan wal fiya odug bagai Lo bun irok?” \v 37 Jesus irokenen, “‘Õ, Odug ogon Negur waũ adok, malãkanon adok, kisi adok bunem, ĩ nigin waũ laaf.’\f + \fr 22:37 \ft Diuteronomi 6:5\f* \v 38 Ĩtãfiya enĩ ĩ matu, Lo bun ganan wal fiya odug bagai irok. \v 39 Anĩ dõ fiya are eig fiya, ‘Õ ogo nigin waũ laa fef gen, nẽ tã nigineg ago waũ laaf.’\f + \fr 22:39 \ft Levitikas 19:18\f* \v 40 Lo ado Profet neid od ganan, ĩtãfiya uru enĩ teten difaref.” \s1 Ai Nẽ Naal Anĩ Kristus? \r (Mak 12:35-37; Luk 20:41-44) \p \v 41 Sain Farisia tamo idi guru difesi di, Jesus idi to fedin, \v 42 “Kristus nigin ã kisi ai gef? Ai nẽ naal anĩ Kristus?” \p Idi aiten dalen, “Dawid naal.” \p \v 43 Jesus idi irokenẽdin, “Dawid naig fe di, anĩ Awa Uurem irokenen, ĩ nigin ‘Odug’ yen?” Ĩ nigin Dawid iron, \q1 \v 44 “‘Negur neu Odug irokenen: \q2 “Imau biya melem ubod mog, \q1 ogon kiwai tar \q2 on yẽ farume gõ afalauf.” ’\f + \fr 22:44 \ft Sam 110:1\f* \m \v 45 Dawid ĩ nigin ‘Odug’ yen ouf are, naig fe di, Kristus ĩ Dawid naal ouf?” \v 46 Taka nem, ĩ aiten yale solof irõya kisi feleya san, naa anĩ bunem ilen ganan, takam baban ĩ to fiyẽya nigin kumĩ den. \c 23 \s1 Jesus Farisia Tamo Ado Lo Ifelnẽdiya Tamo Ketẽ Fiyẽdin \r (Mak 12:38-40; Luk 11:39-52; 20:45-47) \p \v 1 Dum Jesus, tamo kayau in dõ fiya tar geid irokenẽdin, \v 2 “Lo ifelnẽdiya tamo, Farisia tamo geid, Moses nẽ sia bun dibodõdig. \v 3 Anĩ nigin, ã idi karĩ wiyẽdig fen, ereb idi ã ago gei de di, ã ago gouf. Anĩ ere, ereb idi age difef anĩ, ã to agog, ere nigin, idi dirõdig anĩ to dõ de age difedig. \v 4 Idi morõ odudug difofa ken, tamo kayau oroweid se difedig, anĩ ere, idi dogo bagai, morõ enei dalesauf nigin imeid gege tekelei bagai gebeya nigin to orodidig. \p \v 5 “Idi ereb ereb ganan age difedig, are ege tamo meleid yaleya: Age de fen, idi tamo meleid yaleya nigin, lo ĩtãfiya bokis naal odudug nuwa bun difeid fen, demeid bun ado imeid dã bun difofãdig, idi neid kolos nẽ malũ meluluk adodo dinodidig. \fig Farisia tamo idi lo ĩtãfiya bokis nanaal odudug nuwa bun difeid fen, demeid bun ado imeid dã bun difofãdig, idi neid kolos nẽ malũ meluluk adodo dinodidig.|src="lb00276c.tif" size="col" ref="23:5" \fig* \v 6 Idi, saaf odudug bun ado Juda neid uub fõ bun, modoũ malabag ibodõya anĩ orodidig. \v 7 Idi maket modoũ bun, tamo kayau idim sere difiyeĩd fen, ‘O tise’ difediyouf anĩ orodidig. \p \v 8 “Anĩ ere, ã tise to diyeĩf, ere nigin, ã Tise tekelei dogol ado, ã adok tura tura. \v 9 Ã tenebur ein aib taka to dei gouf, ere nigin, ã Temeĩ tekelei dogol ado, ĩ saa ilun ibodok. \v 10 Ã mudur ado to diyeĩf, ere nigin, ã Mudur Ado tekelei dogol, are Kristus. \v 11 Ã atun, aib taka ganan wal fiya wõ you fenẽ, ĩ ãgenei kabĩ tamo ibodõf. \v 12 Ere nigin, aib taka ĩ yogo yana yalesef, ĩ lai fesilauf, aib taka ĩ yogo nigin lai fesilauf, ĩ yana adouf. \p \v 13 “Lo ifelnẽdiya tamo, Farisia tamo geid, ã meleid yaleya tamo, ã nigin meleĩlon ado! Ã tamo kayau meleid bun saa tano nigin sukar unogedig. Ã aug namen to ulegedig, idi dilau fenẽ age difef, ã katĩ welegedig.\f + \fr 23:13 \ft Itotoya tunĩ eig de ditoton: \fq welegedig. \fv \ft 14 \+fv*\fq Lo ifelnẽdiya tamo, Farisia tamo geid, ã meleid yaleya tamo, ã nigin meleĩlon ado! Ã waab neid fõ sosoin wedig kuwesig fen, tamo kayau meleid yaleya kosẽ meluk ago gedig. Anĩ nigin, ã darau odug bagai walogouf\ft .\f* \p \v 15 “Lo ifelnẽdiya tamo, Farisia tamo geid, ã meleid yaleya tamo, ã nigin meleĩlon ado! Ã, tamo tekelei waleg fen, ĩ ãgenei dõ fiya unenẽgouf nigin, teneub bun uyokeleg fen, maaĩ naab bun uyõgefeg ago gedig, agog fen, tamo ĩ anĩ ufelnẽge di, ĩ ãgenei dõ fiya wõ yef are, ĩ ã hel nẽ gere tar ubodõgef wal yeĩya sane bagai wõ yef. \p \v 16 “Mala ifofakeleya uyu irouya, ã nigin meleĩlon ado! Ã urõgedig, ‘Aib taka tempel yana bunem in od isen ken, totol od irok, are ege, anĩ ere, aib taka tempel nẽ gol bunem in od isen ken, totol od irok, ĩ dõf age fouf.’ \v 17 Ã neneya, meleĩ ifofakeleya! Ere anĩ odug, gol de, oo tempel gol fateul ifenẽdig anĩ? \v 18 Takag ã urõgedig, ‘Aib taka alta yana nem in od isen ken, totol od irok, are ege, anĩ ere, aib taka sesewi fiya nẽ safina alta bun ifaref anĩ yana nem in od isen ken, totol od irok, ĩ dõf age fouf.’ \v 19 Ã, mala ifofakeleya tamo! Ere anĩ odug, safina de, oo alta sesewi fiya fateul ifenẽdig anĩ? \v 20 Anĩ nigin, aib taka alta yana nem in od isen ken, totol od irok, ĩ alta ado safina ganan alta teten ifaref anim in od isen ken, totol od irok. \v 21 Taka ĩ tempel yana nem in od isen ken, totol od irok, ĩ tempel ado, Negur tempel namen ibodok anim in od isen ken, totol od irok. \v 22 Taka ĩ saa yana nem in od isen ken, totol od irok, ĩ Negur nẽ king sia ado, Negur ĩ an ibodok anim in od isen ken, totol od irok. \p \v 23 “Lo ifelnẽdiya tamo, Farisia tamo geid, ã meleid yaleya tamo, ã nigin meleĩlon ado! Ã kabier tamal sako nanaaleg farag fen, ten tekelei unogedig, anĩ ere, ã, lo nẽ odug, are safina wal fiya anidi nigin to kisi gedig, are lo nẽ madur fiya, wau ifenẽya, wau momoiya. Ã anĩ adok to tai gedig. Ã teten nẽ anĩ dõg fen, dum nẽ anĩg tai gem, are dem. \v 24 Ã, mala ifofakeleya uyu irouya! Ã soloulã tar bun ibodok anĩ ulul nem yaleleya nigin kous gedig, anĩ ere, ã kamel tar bun ibodok anĩ utobogedig. \p \v 25 “Lo ifelnẽdiya tamo, Farisia tamo geid, ã meleid yaleya tamo, ã nigin meleĩlon ado! Ã kap beĩ ado agara anĩ kulo gedig, anĩ ere, name bun amuyẽ isokos fen, taka nẽ safina yaleya nigin imeĩ su lai ge fen fe tetenem yaleya ado, akorou yeya aug naumeĩ nigin dogol yenek. \v 26 Farisia tamo, mala ifofakeleya! Kap beĩ ado name ket kulo wedig, ago ge di, teteneg fili youf. \p \v 27 “Lo ifelnẽdiya tamo, Farisia tamo geid, ã meleid yaleya tamo, ã nigin meleĩlon ado! Ã aau lalau nem matmat sigor naki fiya gen, teten lo fiya nigin biya bagai, namen anĩ are tamo gare den tuweid ado ereb ereb ganan amuyẽ isokosen. \v 28 Age fiya bagai, ãg teten tamo kayau meleid bun madur tamo gen ubodõgedig, anĩ ere, nameneĩ mala yaleya ado sane bagai isokosen. \p \v 29 “Lo ifelnẽdiya tamo, Farisia tamo geid, ã meleid yaleya tamo, ã nigin meleĩlon ado! Ã profet neid matmat unog fen, madur tamo neid matmat garab wiyẽgedig. \v 30 Ã urõgedig, ‘Ada tubuda tar dibodon sain bun, ada tabodom are, ada idi geid to bagu tafem, profet naudeid to filu fadam.’ \v 31 Anĩ nigin, ã aug nigin yaor gef, ere nigin, ã idi profet didenkesin anidi neid ibor tar. \v 32 Ãgenei tubuĩ tar neid mosor tobol ge di, isokosef! \p \v 33 “Ã gogour bagai! Ã gogour sane gere tar! Ã naig ge fen, hel nẽ es fiyauf bun tamal uyagauf? \v 34 Age fiya nigin, aya, profet, keleĩ biya tamo, tise ado ã bun sur afediyouf. Idi tunĩ udenkesigouf, tunĩ aa tetek bun udenẽdigouf, tunĩ ãgenei uub fõ bun wagagã gouf, fonõ fonõ idi darau wenẽdig fen, urudigouf. \v 35 Anĩ nigin, madur tamo Abel nẽ naud bun ile, Sekaraia Berekia naal, ĩ tempel alta ado atun ã ukesigen, in naud bun, madur tamo neid naudeid ganan teneub enĩ iroun nigin, anĩ nẽ mala solo sane ã bun isiyouf. \v 36 Aya ã momoi arokeneik, mala solo kafĩ fiya enĩ ganan, tamo kayau sain enei bun dibodok anidi bun isiyouf. \s1 Jesus Jerusalem Nigin Wau Laa Fen \r (Luk 13:34, 35) \p \v 37 “O Jerusalem, Jerusalem, õ profet udenkeis fen, õ bun sur fedig anidi meein meein wedidig, sain musei aya õ wau afon ken, ogon gerẽ tar kuru afedig, tataro sina momou waye farumen kuru fedig gen, anĩ ere, ã utorõgedig. \v 38 Ulogouf, ãgenei fõ fonou lef. \v 39 Anĩ nigin, aya ã arokeneik, ã aya baban to uleyagauf ile, ã fau urõgouf, ‘Odug yana bunem isif, ĩ el fiya ado,’\f + \fr 23:39 \ft Sam 118:26\f* sain anĩ bun, ã aya uleyagauf.” \c 24 \s1 Idikeleya Sain Nẽ Uris \r (Mak 13:1-31; Luk 21:5-33) \p \v 1 Jesus tempel bun tamal kutũ yeis, iyok ile mog, in dõ fiya tar Jesus wagen disin, tempel fõ tunĩ anĩ difelnen. \v 2 Jesus to fedin, “Ã enĩ ganan ulegef de? Aya ã momoi arokeneik, meein enĩ taka, meein tura teten to yenẽf, anĩ adok fau isog irailauf.” \p \v 3 Jesus Moul Arein\f + \fr 24:3 \ft ‘Oliv Arei’ dedig.\f* ibod mog, in dõ fiya tar mugun wagen disin dirokenen, “Urokanamã, ere sain enĩ wõ youf? Ere uris bagai anĩ, on isiya nẽ ado idikeleya nẽ?” \p \v 4 Jesus aitedin yalen, “Takam to idegneĩf nigin lo weleg. \v 5 Ere nigin, musei aya yanau nem disi dirõf, ‘Aya Kristus,’ age de fen, idi tamo kayau musei didegnẽdiyouf. \v 6 Ã kusĩ wõya karĩg fen, tamo sigoredim kusĩ nigin wogõ douf anĩ karĩ gouf, ã anĩ nigin to terẽ gei. Ereb ereb anĩ agef wõ youf, anĩ ere, idikeleya sain fau dum isiyouf. \v 7 Teneub taka fã ye fen, ĩ teneub taka nigin kiwai ifenẽf, tano taka ĩ tano taka nigin kiwai ifenẽf. Naũ odug mimĩ ado, uyu taka taka bun wõ youf. \v 8 Enei ganan, kayau kesu ibodõf nigin darau gariya inof gen. \p \v 9 “Sain age fouf bun, ã idi imeid bun ulagauf, darau odug laa bun dineneĩf, teneub ganan bun tamo kayau ã nigin to orodiyouf, ere nigin, aya yanau ã ado nigin. \v 10 Sain anĩ bun, musei momoiya dudum difouf, idi dogo tutur abob kiwai difenẽf, idi abob to orodiyouf. \v 11 Agef mog, idegẽya profet musei wowã douf, idi tamo kayau musei didegnẽdiyouf. \v 12 Tobonunã sane anĩ fou yalauf nigin, tamo kayau musei wau laa fiya nigin folo rouf. \v 13 Anĩ ere, aib taka ĩ megeir ifar ile, idikeleya bun, Negur ĩ isennẽf. \v 14 Saa tano nẽ biya od enĩ wogõ difediyouf anim, teneub ganan bun tamo kayau wedereid irou fen, uris gen ifenẽdiyouf, anĩ gama idikeleya isiyouf. \p \v 15 “Sain ã log mog, ninir fonou inenẽf,\f + \fr 24:15 \ft Daniel 9:27; 11:31; 12:11\f* are profet Daniel sigor bun wogõ yen anĩ, Jerusalem fateul modoũ bun ifarauf are (ani uweseg keleĩ youf), \v 16 idi Judia teneub bun dibodok, arein diya diselauf. \v 17 Taka ĩ yogon fõ sokor ibodok, ĩ to kel isil, aaben ereb ereb gei fouf. \v 18 Taka ĩ kabier ibodok, yogon gabar yalouf nigin to kel ilauf. \v 19 Naa anĩ bun, kayau bouweid ado, kayau kesu su ifenek ado, idi meleidlon adouf. \v 20 Feluk sain Sabat naa bun ado, ã to uyagauf nigin Negur kosẽ gouf. \v 21 Sain anĩ bun, morõ odug biya isiyouf, morõ age fiya gariya bun teneub inon isi gama, taka to wõ yen, dum buneg taka to wõ youf. \v 22 Negurem naa anĩ to godo falaisim are, taka to mata ibodom, tamo kayau igirnẽdin idi nigin ye fen, naa anĩ godo falaisiyouf. \v 23 Sain anĩ bun, taka ã irokeneĩf, ‘Ulegef, Kristus yeir!’ oo ‘Ĩ your!’ ã anĩ to momoi ge. \v 24 Fau idegẽya Kristus, idegẽya profet ado wõ de fen, idi kisi falauf are, Negur igirnẽdin anidig didegnẽdiyouf nigin uris odug memelik ado difelnẽdiyouf. \v 25 Karĩg, aya tetunem ã arokenein. \p \v 26 “Anĩ nigin, takam ã irokeneĩf, ‘Kristus ĩ your, gerere tuan,’ ã to ulagauf, ‘Kristus ĩ yeir, aab namen,’ ã anĩ to momoi ge. \v 27 Gaa iseyanem kolimei fili ye di, ile, gaa ileyaneg iledig, age fiya bagai, Tamo Naal in isiyouf bun age fouf. \v 28 Nain be ereb bouwa buru waaif nẽ an, tum guru difouf. \p \v 29 “Morõ sain anĩ bure fele di, kaisã bagai \q1 “‘gaa gugum kalauf, \q2 ogõ to lalan youf, \q1 saa ilun tamal barisa kuku rediyouf, \q2 saa nẽ megeir guyoyõ douf.’ \p \v 30 “Sain anĩ bun, Tamo Naal nẽ uris saa bun wõ youf, teneub ganan bun tamo kayau waud gudũ fouf. Idi Tamo Naal saa lalo bun, yogon fula fiya medeĩya barikã megeir ado isi mog, dilouf. \v 31 Agef fen, ĩ yogon engel, taur ait odug ado susur fedi di, idi, yogon tamo kayau igirnẽdin anidi, teneub akor ganan bun, saa akor ganan bun ado kuru difediyouf. \p \v 32 “Gama ã, aa fig bun keleĩ walogouf: Susu bonuf fen, aarau inodif, ã keleĩ, saneya melsak. \v 33 Age fiya nigin, ã anĩ ganan ulogouf are, ã keleĩ, in isiya mogo melsã, bobogẽ bagai ifaref. \v 34 Aya ã momoi arokeneik, tamo kayau sain enei nẽ idi to sa kel mog, enĩ ganan wowã youf. \v 35 Saa teneub ado sa kalauf, anĩ ere, neu od to bagai sa kalauf. \s1 Naa Sain Ado Takam To Keleĩ \r (Mak 13:32-37; Luk 17:26-30, 34-36) \p \v 36 “Taka nem, anĩ nẽ naa sain ado to keleĩ, saa ilun engel idig sã, Naal ĩg sã, Dei yogo dogol keleĩ. \v 37 Noa nẽ sain bun age fen age fiya bagai, Tamo Naal isiyouf bun age fouf. \v 38 Kuwei odug nẽ naa fau mog, tamo kayau saafei de fen, naanuei den, tamo kayau yalef, kayau tamo difenek difen, age de dile mog, Noa waag namen ilen. \v 39 Idi ereb wõ youf anĩ to keleĩ mog, kuwei isi, adok kuweir dilelen. Age fiya bagai, Tamo Naal ĩ isiyouf bun age fouf. \v 40 Tamo uru idi kabier kabĩ dalef difarauf, tekelei yalouf, taka itornẽf. \v 41 Kayau uru idi falawa falei dife mog, tekelei yalouf, taka itornẽf. \p \v 42 “Age fiya nigin, meleĩ unog fen, log, ere nigin, ã keleĩ sã, naa nanĩ be bun ãgenei Odug isiyouf. \v 43 Ã keleĩ youf: Fõ marau, bõ ereb sain, bẽ tamo isiyouf keleĩ youf are, ĩ mata ibod ken, bẽ tamo in fõ to narĩ fouf nigin ololo fouf. \v 44 Age fiya nigin, ãg saika gouf, ere nigin, Tamo Naal ĩ fau sain to isiyouf gouf bun isiyouf. \s1 Ferfer Biya Ado Ferfer Sane \r (Luk 12:42-46) \p \v 45 “Ferfer taka aim anĩ dõ fiya kisi biya ado de? Ĩ yogon odugem, ĩ yogon odug nẽ fõ bun anidi neid saaf, dogo neid sain kilei dõf ifenẽdiyouf nigin ima bun inon anĩ. \v 46 Sain tamo odug kelouf bun, ferfer biya bagai age fe di, ilouf, tamo odug ĩ nigin biya fiyẽf. \v 47 Aya ã momoi arokeneik, tamo odug ĩ, yogon safina ganan ferfer anĩ ima bun inouf. \v 48 Anĩ ere, ferfer taka sane ĩ wau bun irõf, ‘Neu tamo odug ilen, sain meluk biya gerõ ibodok, ĩ kukula to isiyouf.’ \v 49 Age ye fen, ĩ, in kabĩ tura tar idenẽdiya gariya ino fen, gama ĩ yogo, saaf biya naan biya, aai sẽ fiya tamo geid dõdig. \v 50 Ferfer anĩ nẽ tamo odug, in isiya nẽ naa, ferfer to isiyouf ye fen, kisif mog, in isiya sain, ĩ keleĩ sã mog, isiyouf. \v 51 Tamo odug, ferfer anĩ gudũf fisik fe fen, mala yaleya tamo geid nedi modoũ bun inenẽf, an are wifirig ye fen, gobora kikokõ yediyouf.” \c 25 \s1 Kayau Taulei Ten Idi Bun Yaab Od \p \v 1 Jesus tobol fe iron, “Sain anĩ bun, saa tano ĩ, kayau taulei ten, idi neid lam gei de diyok dilen, tamo mois tarabã difiyẽf age fiya gen. \v 2 Faif idi kisi neneya ado di, faif idi kisi biya ado. \v 3 Kisi neneya ado, idi neid lam gei difen, anĩ ere, keresin to dalen. \v 4 Anĩ ere, kisi biya ado, keresin kulumã ado lam dalen. \v 5 Tamo mois kaisã to isin, idi adok mulã fedi di, denenan. \p \v 6 “Bõ atun ait taka iweig iron, ‘Ulegef, tamo mois mogo yeir, ulolõ wesig fen, fotou wiyẽg!’ \p \v 7 “Kayau taulei ganan fafã de fen, lam wik koriri difeselen. \v 8 Kisi neneyam, kisi biya ado dirokenẽdin, ‘Ãgenei keresin tunĩ wanamãg, amã nemã lam gare felediyou fenẽ.’ \p \v 9 “Kisi biya adodom, kisi neneya dirokenẽdin, ‘Eo, keresin eĩ, ã ado amã ado to kisi falauf. Amam ifeneĩya ban, uleg, oun keresin na nẽ dinodig bun, aug nigin na waleg.’ \p \v 10 “Kisi neneya idi, keresin na nigin dile mog, tamo mois mogo isin. Kayau taulei idi ololo difiyen, weim bagu fiya nẽ tar bun, aaben dilelen. Age dife di, sukar kotũ felen. \p \v 11 “Dum, kisi neneya idig disin, idi diron, ‘Tamo odug, tamo odug, amã nigin sukar kã wo!’ \p \v 12 “Anĩ ere, tamo mois aitedin yalen, ‘Aya ã momoi arokeneik, aya ã keleĩ sã.’ \p \v 13 “Age fiya nigin, ã lo weleg, ere nigin, naa kilok ado ã keleĩ sã. \s1 Kabĩ Tamo Moni Gadõ Fedin Nẽ Yaab Od \r (Luk 19:11-27) \p \v 14 “Takag, saa tano ĩ, tamo taka ĩ, uyu takã gerõ naab ilau fenẽ nigin, ĩ yogon ferfer iweigneĩd fen, yogon safina kulatun de kenẽf nigin, imeid bun inon age fiya gen. \v 15 Taka ĩ faif tausen kina ifenen, taka tu tausen kina ifenen, taka wan tausen kina ifenen, idi dogo mugu mugu neid safina kulatun fiya nẽ keleĩ kilei kilei ifeneĩd fen, ĩ uyu takã gerõ naab ilen. \v 16 Tamo faif tausen kina yalen, kaisã bagai ilen, moni kabĩ bun ino fen, baban faif tausen kina yalen. \v 17 Tamo tu tausen kina yalen, ĩg agef fen, baban tu tausen kina yalen. \v 18 Tamo wan tausen kina yalen, anĩ ere, ĩ ile, meku yale fen, tamo odug nẽ moni teneub kur inokelen. \p \v 19 “Sain meluk bure fele di, ferfer neid odug kel isi fen, moni ferfer mugu mugu ifenẽdin anĩ, idi naig dife kabĩ difenen anĩ, faded de dirokenẽf nigin ferfer ganan iweig laisin. \v 20 Tamo faif tausen kina yalen, ĩ baban faif tausen kina taka ado irou isi fen, ĩ iron, ‘Tamo odug, õ aya faif tausen kina wanan, ulef, aya baban faif tausen kina taka ado.’ \p \v 21 “In tamo odug ĩ irokenen, ‘Õ de agon, õ ferfer biya dõ fiya biya bagai! Õ safina naal bun kulatun biya ubodon nigin, aya õ imã bun safina musei anouf. Usi fen, ogon tamo odug nẽ kulĩya namen ubod!’ \p \v 22 “Tamo tu tausen kina yalen, ĩg isi fen, ĩ iron, ‘Tamo odug, õ aya tu tausen kina wanan, ulef, aya baban tu tausen kina taka ado.’ \p \v 23 “In tamo odug ĩ irokenen, ‘Õ de agon, õ ferfer biya dõ fiya biya bagai! Õ safina naal bun kulatun biya ubodon nigin, aya õ imã bun safina musei anouf. Usi fen, ogon tamo odug nẽ kulĩya namen ubod!’ \p \v 24 “Age fe di, tamo wan tausen kina yalen, ĩ isi fen, iron, ‘Tamo odug, aya kelein, õ tamo totol ado, onom to utenen anĩ kusu wodig, onom faat to uraran anĩ fito wodig. \v 25 Anĩ nigin, aya õ nigin kumĩ au fen, ele, ogon moni teneub kur anokelen. Ulef, ogon safina yeir.’ \p \v 26 “In tamo odug ĩ irokenen, ‘Õ, ferfer sane fõ tamal! Õ kelein, ayam to atenen anĩ kusu afedig, ayam faat to araran anĩ fito afedig de? \v 27 Õ kisi agom, neu moni benk bun uno di, benk im kabĩ yalekanam, ago wom, sain aya kelauf bun, moni kabĩ yalen anĩ nẽ mala ado, moni õ benk wenen anĩ bagu fiya kel isin ado alem. Anĩ õ to agon.’ \p \v 28 “Age ye fen, ĩ ari fedin, ‘Wan tausen kina ĩ bun son ge fen, tamo ten tausen kina ado anĩ wenẽg. \v 29 Taka ĩ ereb ado, aya toru afouf, age fe di, ĩ musei adouf. Taka ĩ sã bagai, ereb taka ĩ adog, ĩ bun tamal son fouf. \v 30 Ferfer sane anĩ mayarẽ gugum namen urãg, an are wifirig ye fen, gobora kikokõ yediyouf.’ \s1 Sipsip Meme Ado \p \v 31 “Sain Tamo Naal, yogon fula fiya medeĩya ado engel ganan geid disiyouf, ĩ in ibodõya modoũ fula fiya medeĩya bun ibodõf. \v 32 Teneub ganan bun, tamo kayau ĩ wagen kuru difediyouf, age dife di, ĩ tamo kayau foi fediyouf, sipsip lo fiya tamo, sipsip meme ado foi fedig gen age fouf. \v 33 Ĩ sipsip ima biyalẽ inoid fen, meme ima kilẽ inodiyouf. \p \v 34 “Agef fen, King ĩ, idi ima biyalẽ anidi irokenẽdiyouf, ‘Neu Deim el yeik ã, usig, ãgenei akoreĩ waleg, gariya bun teneub inon bunem isi gama, tano ãgenei nigin saika fen anĩ. \v 35 Ere nigin, aya naũ fiya mog, ã yõya nẽ safina wanagen, aya naan ail fiya mog, ã naan yõya nigin wanagen, aya yaũ tamo abod mog, ã aabẽ urou uleyagen. \v 36 Aya gemũ abod mog, ã gabar ufilaĩnagen, aya dagi abod mog, ã kulatun wiyagen, aya kalabus bun abod mog, ã usig ki wiyagen.’ \p \v 37 “Age ye di, madur tamo kayau aiten dalen, ‘Odug, ere sain õ naũ ubod mog, amã saaf mafonon, õ naan ail yõ mog, naan mafonon? \v 38 Ere sain õ yaũ tamo mailiyo ken, amã nemã fõ bun maleyon, õ gemũ ubod mog, gabar mafilaĩnon? \v 39 Ere sain õ dagi ubod mog, amã õ mailiyon, õ kalabus bun ubod mog, amã ki mayon?’ \p \v 40 “King aitedin yale irõf, ‘Aya ã momoi arokeneik, ã neu turau tar yeneid sã enidi taka el wiyẽgen, are aya el wiyagen.’ \p \v 41 “Age ye fen, ĩ ima kilẽ anidig irokenẽdiyouf, ‘Gelu yein ã, wageun uyag uleg, yã mala fitotoleya faimud, Satan in engel geid idi nigin dodok fen anĩ, an uleg. \v 42 Ere nigin, aya naũ abod mog, ã ereb taka to wanagen, aya naan ail fiya mog, ã naan to wanagen. \v 43 Aya yaũ tamo abod mog, ã aabẽ to urou uleyagen, aya gemũ abod mog, ã gabar to ufilaĩnagen, aya dagi abodon, kalabus bun abod mog, ã to kulatun wiyagen.’ \p \v 44 “Idig aiten dale dirõf, ‘Odug, ere sain õ naũ ubodon, naan sã ubodon, yaũ tamo ubodon, gabar sã ubodon, dagi ubodon, kalabus bun ubodon, amã õ to masennon?’ \p \v 45 “King aitedin yale irõf, ‘Aya ã momoi arokeneik, ã neu idi yeneid sã enidi taka to el wiyẽgen, are aya to el wiyagen.’ \p \v 46 “Age ye di, idi darau faimud ibodkeleya nẽ bun dilauf, madur tamo kayau idi mata faimud ibodkeleya nẽ bun dilauf.” \c 26 \s1 Jesus Yukesiya Nigin Naab Dimiren \r (Mak 14:1, 2; Luk 22:1, 2; Jon 11:45-53) \p \v 1 Jesus od enĩ ganan wogõ ye bure fel fen, ĩ in dõ fiya tar irokenẽdin, \v 2 “Ã keleĩ, naa uru bure fele di, Pasa naa isiyouf, age fe di, Tamo Naal idi imeid bun dino di, aa tetek bun dukesiyouf.” \p \v 3 Dum pris odudug, tamo kayau neid mudur adodo, pris mudur ado in yana Kaiafas in fõ bun guru difen. \v 4 An idi Jesus idegẽya naab bun dale fen, dukesiyouf nigin katõ difen. \v 5 Idi diron, “Sifa inoya bun to age tafouf, age tafouf, tamo kayau idi seye de fen, kusĩ dalesauf.” \s1 Betani An Kayau Taka Jesus Mudur Bun Moul Fi Felen \r (Mak 14:3-9; Jon 12:1-8) \p \v 6 Jesus, Betani fonõ an, Simon lepra dagi kulu adon in fõ bun ibod mog, \v 7 kayau taka, Jesus wagen moul sumeĩ biya bagai moni odug nem anĩ, moul ifeya nẽ gulub\f + \fr 26:7 \ft Meein alabasta nem dinon.\f* ado irou isin anĩ, Jesus tebol bun saaf yoko ibod mog, ĩ mudur bun moul fi felen. \p \v 8 Anĩ in dõ fiya tar dile mã, idi nameid sane fen, diron, “Ere nigin enĩ sekil fef? \v 9 Moul enei na odug nem sur fiyam are, moni anĩ yale maleg tamo ifenẽdiyam.” \p \v 10 Anĩ Jesus kelei ken, idi irokenẽdin, “Ã, ere nigin kayau enĩ wau morõ wenẽgef? Kayau enĩ aya bun biya bagai age fel. \v 11 Maleg idi ã geid faimud ubodõgouf, anĩ ere, aya ã geid faimud to tabodõf. \v 12 Sain kayau moul enĩ, neu bouwau bun fi felel are, mekur ainẽf nigin dodok fiyal. \v 13 Aya ã momoi arokeneik, tenebur ein nain be biya od enĩ wogõ douf, ereb kayau anĩ age fen anĩg wogõ douf. Age dife di, idi ĩ nigin dum dum wogõ de fen, karĩ dalauf.” \s1 Judas Jesus Kiwai Tamo Imeid Bun Inoya Nigin Yo Yen \r (Mak 14:10, 11; Luk 22:3-6) \p \v 14 Agef fen, dõ fiya tar tuwelf idi atun taka, yana Judas Iskariot tamal, pris odudug wagedin ile fen, \v 15 to fedin, “Sain aya ĩ imeĩ bun ano di, ere anĩ ã aya wanagauf nigin kisi gef?” Age ye di, idi teti silwa koin moni anĩ diweskene ken, difenen. \v 16 De anenem, Judas ĩ Jesus kiwai tamo imeid bun inoya nigin naab imirek ilen. \s1 Odug Nẽ Bõ Saaf \r (Mak 14:12-26; Luk 22:7-23; Jon 13:21-30; 1 Korin 11:23-25) \p \v 17 Bret yis sã sifa inoya naa matu anĩ bun, in dõ fiya tar Jesus wagen disi to difiyen, “Õ amã nain anĩ Pasa saaf wãf nigin, amã dodok mafe konõf anĩ oroyok?” \p \v 18 Jesus iron, “Taun uleg, tamo taka wagen wõg fen, urokenẽg, ‘Tise irok: Aya neu naa mogo melsã. Aya, neu dõ fiya tar geid, ogon fõ bun Pasa saaf male fen, sigigi mafouf.’” \v 19 Anĩ nigin, in dõ fiya tar, Jesus iron anĩ dõ de fen, Pasa saaf nigin dodok difen. \p \v 20 Aragau di, Jesus, in tuwelf geid, tebol bun saaf doko dibodon. \v 21 Idi saaf dokon, Jesus iron, “Aya ã momoi arokeneik, ã atun takam, aya kiwai tamo imeid bun ineyauf.” \p \v 22 Idi waud gudũf fen, mugu mugu wogõ fiyẽya nigin gariya dinon, “Odug, momoi bagai, aya sã?” \p \v 23 Jesus aitedin yale iron, “Taka ĩ, amã uruwom imamã takai beĩ bun nu mafesil, im aya kiwai tamo imeid bun ineyauf. \v 24 Tamo Naal, ĩ nigin Negur nẽ Itotoya irok kilei, agef bagai ilauf. Anĩ ere, tamo ĩ Tamo Naal kiwai tamo imeid bun inof, ĩ malalon ado! Ĩ sina to gõ fem, are dem.” \p \v 25 Age ye di, Judas, tamo ĩ Jesus kiwai tamo imeid bun inouf, iron, “Momoi bagai, aya sã, Rabi\f + \fr 26:25 \ft Rabi, anĩ nẽ gariya, Juda neid tise.\f*?” \p Jesus aiten yale iron, “Are õ ogo urok.” \p \v 26 Idi saaf dokon, Jesus bret yale, Negur de fiye ken, bret anĩ mumãf, in dõ fiya tar ifeneĩd fen, iron, “Bret enei waleg fen, wõg, eĩ neu bouwau.” \p \v 27 Agef fen, ĩ kap yale, Negur de fiye ken, kap anĩ ifeneĩd fen, iron, “Ã ganan, enĩ bun wõg. \v 28 Eĩ neu naudou bar itenẽya nigin, are tamo kayau musei mosor yalel kenẽdiyouf nigin fi felef. \v 29 Aya ã arokeneik, aya baban wain enĩ to ãf, gaman ile, aya ã geid, neu Dei nẽ tano bun, wain mata tãf anĩ bun.” \p \v 30 Anĩ bure fele di, idi seg taka dalel fen, idi Moul Arei bun diselen. \s1 Pitam Jesus Wa Fiyẽf Nigin Jesus Iron \r (Mak 14:27-31; Luk 22:31‑34; Jon 13:36-38) \p \v 31 Jesus idi irokenẽdin, “Bõ enĩ bun, ã ganan aya utornagauf, ere nigin, are Negur nẽ Itotoya irok kilei: \q1 “‘Aya sipsip marau aukesi di, \q2 sipsip ganan firagagaũ difouf.’\f + \fr 26:31 \ft Sekaraia 13:7\f* \m \v 32 Anĩ ere, aya, laa bun tamal kel fã au fen, aya ket Galili uyu alauf.” \p \v 33 Pita, Jesus aiten yale iron, “Idi ganan õ ditornõfeg, aya are to bagai atornõf.” \p \v 34 Jesus Pita irokenen, “Aya õ momoi arokonok, bõ enĩ bun tataro kokorok yeya sã mog, õ aya nigin wa towo wouf.” \p \v 35 Anĩ ere, Pita Jesus irokenen, “Momoi ada uruwom gare tau mogoufeg, aya õ nigin to bagai wa afouf.” Age ye di, dõ fiya tar ganan, od tekelei anĩ diron. \s1 Getsemane Oun \r (Mak 14:32-42; Luk 22:39-46) \p \v 36 Age de fen, Jesus in dõ fiya tar geid, modoũ taka yana Getsemane dilen. An, ĩ idi irokenẽdin, “Aya oun ele, kosẽ au mog, ein ubodõgouf.” \v 37 Jesus, Pita Sebedi gere tar uru gei feid fen, dile mã, ĩ wau gudũf fen, moro kalaisin. \v 38 Age fe di, ĩ idi irokenẽdin, “Neu malaukanon tobega le fen, wau morõ gudũ falaisi, laa nẽ daũ bun ifaref. Ein ufareg fen, ã aya geid lo tafalauf.” \p \v 39 Naal godof iroule fen, kubũ ye, nawa tenebur kumokur fe fen, kosẽ yen, “Neu Dei, kisi falauf are, darau nẽ kap enĩ walel kanauf. Anĩ ere, neu oroya to dõ wouf, on oroya anĩ dogol dõ wo.” \p \v 40 Age fel fen, Jesus in dõ fiya tar gedin kel isin, mulã den mog, iledin, ĩ Pita to fiyen, “Tamo ã, aya geid aua tekelei lo fiya nigin to kisi feleya de? \v 41 Ã, lo weleg fen, kosẽ gouf, are ã kisi yeĩya bun to kubũ gouf nigin. Uur are orof, anĩ ere, bouwa anĩ malegef.” \p \v 42 Ĩ, anĩ dõ fiya, baban kel ile, kosẽ yen, “Neu Dei, kap enĩ bun aya to ãf are, õ kap enĩ yaleleya nigin kisi feleya sã, age fouf, õ ogon oroya dõ wouf.” \p \v 43 Ĩ kel isin, baban denena mog iledin, ere nigin, idi meleid morõ gudũ fesin. \v 44 Agef fen, ĩ idi itorneĩd fen, baban kel ilen, kosẽ yen anim towo, od tekelei iron anĩ baban kosẽ yen. \p \v 45 Agef fen, ĩ in dõ fiya tar gedin kel ile, idi irokenẽdin, “Ã fau si unog fen, yenẽyai gef? Ulegef, sain mogo melsã, Tamo Naal mogo mosor tamo imeid bun ilef. \v 46 Fafãg fen, teleg! Kiwai imeid bun inoya tamo yeir isif!” \s1 Jesus Dirounen \r (Mak 14:43-50; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12) \p \v 47 Jesus fau wogõ ye mog, in dõ fiya tar tuwelf idi anĩ atun taka, Judas isin. Tamo musei dimig adodo seburer adodo ĩ geid disin. Pris odudug, tamo kayau neid mudur adodo idim sur difedi di, disin. \v 48 Gama Judas, Jesus kiwai tamon inoya tamo ĩ, Jesus yaor fiyẽf nigin idi uris ifenẽdin: “Tamo aya umã fiya bunem aan afiyẽf anĩ, ĩ waleg.” \v 49 Judas, kaisã bagai, Jesus wagen ile iron, “O Rabi, fel!” Age ye fen, ĩ umã fiyen. \p \v 50 Jesus ĩ irokenen, “Mou, ereb wofon usif, are ago.” \p Age ye mog, tamo Jesus wagen dile dirounen. \v 51 Age dife di, tamo Jesus weim difaren anidi takam, ima iran, dimig ul feis yalen, pris mudur ado nẽ ferfer weder salõf iran. \p \v 52 Jesus ĩ irokenen, “Ogon dimig in modoũ bun uno, ere nigin, idi ganan dimig ul difeis dalef, dimig bun gare douf. \v 53 Ã kisi gef are, aya, neu Dei isennauf nigin aweignẽ di, ĩ kaisã bagai, engel musei biya, sewenti-tu tausen wal fiya imau bun inoya kisi feleya sã de? \v 54 Age afouf are, Negur nẽ Itotoya anĩ nigin iron enĩ ganan, naig fe kisi fel, agef wõ youf?” \p \v 55 Sain anĩ bun, Jesus tamo musei irokenẽdin, “Ã bẽ tamo walegedig gen, aya ã dimig adodo seburer adodo waleyagau fenẽ usigef de? Naa ganan, aya tempel fofomala bun abod ken, od afelnẽdidig, anĩ ere, ã aya to urouyagen. \v 56 Anĩ ere, profet neid itotoya kisi falauf nigin, enĩ ganan wõ yen.” Age ye di, in dõ fiya tar ganan ditornẽ diyalelen. \s1 Jesus Juda Kaunsel Neid Kot Mala Bun Ifaren \r (Mak 14:53-65; Luk 22:54, 55, 63‑71; Jon 18:13, 14, 19-24) \p \v 57 Idi Jesus dalen, pris mudur ado Kaiafas garan dirou dilen, an lo ifelnẽdiya tamo, tamo kayau neid mudur adodo geid guru difen. \v 58 Anĩ ere, Pita, Jesus dume naal soso fiye ken, dõf tokõ fel ile, pris mudur ado nẽ fofomalan wõ yen. Ĩ namen ile fen, kabĩ tamo geid dibod ken, naig be difiyẽf nigin lo fen. \p \v 59 Pris odudug, Juda neid kaunsel ganan geid, Jesus laa bun dinenẽf nigin, bou bun idegẽya od dinou fenẽ dimiren. \v 60 Musei wagen disi fen, disenneĩd fen, idegẽya od diraran, anĩ ere, Jesus laa bun dinenẽf nigin od gariya taka to dilen. \p Dum tamo uru wõ den, \v 61 anidim diron, “Tamo enim iron, ‘Aya Negur nẽ tempel narĩ afel fen, naa towo bun baban anouf, are kisi feleya.’” \p \v 62 Age de di, pris mudur ado fã ye, ifar fen, Jesus irokenen, “Õ to solo urõf de? Eĩ ere od anĩ, tamo enidi õ nigin dirousif?” \v 63 Anĩ ere, Jesus mutũ ifaren. \p Pris mudur ado Jesus irokenen, “Õ mata ibodõya Negur mala bun urõf nigin, od arokonok. Õ momoi Kristus, Negur Naal be anĩ, amã urokanamãf.” \p \v 64 Jesus aiten yalen, “Ao, õ ogo yer urok. Anĩ ere, aya ã ganan arokeneik: Dum bun, Tamo Naal Negur megeir ado ima biyalem ibod ken, saa lalo bun isi mog, ã ulogouf.” \p \v 65 Jesus age ye di, pris mudur ado karĩ ye fen, in kolos serek fe fen, iron, “Ĩ Negur kono fel! Ere nigin ada od megeir fiya nigin tamo baban tamirẽf? Ulegef, ã gama Negur kono fel anĩ karĩ gel. \v 66 Anĩ ã ere kisi gef?” \p Idi aiten dalen, “Ĩ laa bun ilauf.” \p \v 67 Age de fen, idi, Jesus nawa bun disisne ken, imedim dun. Tunim wala fã de fen, \v 68 diron, “Kristus, kurõ weis urokanamã, aim õ inok?” \s1 Pita Jesus Nigin Wa Fen \r (Mak 14:66-72; Luk 22:56‑62; Jon 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Pita, pris mudur ado nẽ fõ fofomalan ibod mog, kabĩ kayau momoul taka wagen isi iron, “Õg Jesus Galili tamal weim uyõgen.” \p \v 70 Anĩ ere, ganan meleid bun ĩ waf fen, iron, “Õ od urok enĩ, aya keleĩ sã.” \p \v 71 Age ye fen, ĩ iyok ilen, bobog bun, an kayau momoul takam ile fen, tamo kayau an difaren idi irokenẽdin, “Tamo enĩ, Jesus Nasaret tamal ĩ geiden.” \p \v 72 Ĩ baban waf fen, totol od iron, “Tamo are aya keleĩ sã!” \p \v 73 Sain naal ile di, idi an difaren Pita garan dile fen, diron, “Momoi bagai, õ idi neid taka, on od wogõya bun ogo yaor yok.” \p \v 74 Age de di, ĩ mogo yogo bouwa geluf fen, totol od irokenẽdin, “Tamo are aya keleĩ sã!” \p Age ye mog, kaisã bagai tataro kokorok yen. \v 75 Age fe di, Pita Jesus wogõ yen anĩ nigin weder fokõ yen, “Sain tataro kokorok yeya sã mog, õ aya nigin wa wo towo wouf.” Anĩ nigin, ĩ weder fokõ ye di, ĩ mayarẽ ile fen, inã odug yalen. \c 27 \s1 Judas Ĩ Yogo Kosim Bun Ula Iseginen \r (Mak 15:1; Luk 23:1, 2; Jon 18:28‑32; Aposel 1:18, 19) \p \v 1 Bonimei bagai, pris odudug, tamo kayau neid mudur adodo geid, Jesus yukesiya nigin od difon. \v 2 Idi ĩ difõ dale diroule, gawaman nẽ mudur Pailat ima bun dinon. \p \v 3 Anĩ Judas, Jesus kiwai ifenen, ĩ lof mog, Jesus dukesiyouf nigin ĩ bou bun od dun anĩ ile fen, ĩ kisif wau yu ken, teti silwa koin moni kel iroule, pris odudug, tamo kayau neid mudur adodo geid ifenẽdin. \v 4 Judas iron, “Aya mosor anon, ere nigin, ĩ mosor sã mog, ayam kiwai anon.” \p Age ye di, idi aiten dalen, “Amã ere mayõf? Are ogon sakir.” \p \v 5 Judas moni irou ile, tempel namen irara ken, ilen. Anĩ ĩ iya ile, yogo kosim bun ula iseginen. \p \v 6 Pris odudug moni gei de fen, diron, “Lo to wal tafouf nigin, moni enĩ tempel nẽ kolekta bokis bun to ufeg, ere nigin, moni enĩ naud mala.” \v 7 Katõ fiya bure difel fen, moni anim, mis inoya tamo nẽ teneub anĩ na dale fen, yaũ tamo mumã difediyouf nigin, idi kisi difon. \v 8 Anĩ bunem, gamag teneub anĩ yana, Naud nẽ Mayã dedig. \v 9 Are profet Jeremaia nẽ od, eig ye wogõ yen anĩ kisi felen: “Idi teti silwa koin moni dalen, moni anĩ Israel tamo kayau ĩ nigin digiren. \v 10 Idi moni anim, mis inoya tamo nẽ teneub na dalen, Odug aya agef irokanan kilei.”\f + \fr 27:10 \ft Sekaraia 11:12, 13; Jeremaia 19:1-13; 32:6-9\f* \s1 Jesus Pailat Mala Bun Ifaren \r (Mak 15:2-15; Luk 23:3‑5, 13‑25; Jon 18:33-19:16) \p \v 11 Jesus, Rom gawaman nẽ mudur Pailat, mala bun ifare di, gawaman nẽ mudur Pailat ĩ to fiyen, “Õ Juda neid king de?” \p Jesus iron, “Are de yer, õ urok anĩ.” \p \v 12 Sain pris odudug, tamo kayau neid mudur adodo geid, Jesus bou bun od dun, ĩ aitedin to yalen. \v 13 Pailat Jesus to fiyen, “Õ boũ bun od dirarak to karĩ wof de?” \v 14 Anĩ ere, Jesus aiten to yalen, ĩ bou yũya od tekelei bagai nigin taka to solof iron. Age fe di, gawaman nẽ mudur, odug biya terẽ yen. \p \v 15 Gama gawaman mudur nẽ tobonunã, Pasa sifa naa bun, tamo kayau, tamo taka kalabus bun digirĩ di, yalisnẽdig. \v 16 Sain anĩ bun, idi kalabus tamo taka, yana sane bagai adon, ĩ yana Barabas. \v 17 Bonimei, tamo kayau, Pailat nẽ fõ bun guru difesi di, Pailat to fedin, “Nanĩ ã aliskeneĩf anĩ oroyeik, Barabas de oo Jesus ĩ Kristus dedig anĩ?” \v 18 Ere nigin, ĩ yogo kelein, tamo kayau neid mudur adodo idi, kiyeĩ bunem, Jesus ĩ ima bun dinon. \p \v 19 Pailat od es fiya modoũ bun ibod mog, in aiwa od sur fen, “Tamo anĩ ĩ mosor sã, ĩ nigin ereb taka to ago wouf, ere nigin, aya, nor bõ, ĩ nigin ami ken, morõ odug ĩ nigin ailel.” \p \v 20 Anĩ ere, pris odudug, mudur adodo geid, tamo kayau od irõya nigin wedereid diroun, are idi Barabas yalisnẽya nigin ado, Jesus dukesiyouf nigin nonĩ douf nigin age difen. \p \v 21 Gawaman nẽ mudurem to fedin, “Aya ã aliskeneĩf nigin, uru enidi ã nanĩ oroyeik?” \p Idi aiten dalen, “Barabas anĩ.” \p \v 22 Pailat to fedin, “Age fiyauf are, aya, Jesus, Kristus dedig nigin, ere naig afouf?” \p Idi ganan diron, “Aa tetek bun ũf!” \p \v 23 Pailat to fedin, “Ere nigin? Ere mosor ĩ age fen?” \p Anĩ ere, idi totol bagai diweig diron, “Aa tetek bun ũf!” \p \v 24 Pailat ĩ anĩ ile fen, ĩ od irõya nigin naab taka sã, anĩ tamo kayau idi totol bagai dino fen, kusĩ dou fenẽ age dife di, ĩ naan yale fen, tamo kayau meleid bun ima kulof fen, ĩ iron, “Tamo enĩ naud aya bun sã, are ãgenei sakir!” \p \v 25 Tamo kayau ganan aiten dale diron, “Yogon naud utor len, amã bun ado nemã kesu tar bun yenẽf!” \p \v 26 Age de di, ĩ Barabas yalis ifenẽdin. Agef fen, ĩ irõ di, Jesus wagĩ de fen, ĩ aa tetek bun dũf nigin, kusĩ tamo imeid bun inon. \s1 Kusĩ Tamo Jesus Diselinen \r (Mak 15:16-20; Jon 19:2, 3) \p \v 27 Gawaman mudur nẽ kusĩ tamo, Jesus dale gawaman mudur nẽ fõ namen dile fen, an mayã taka, kusĩ tamo ganan gou difalaisi salili difiyen. \v 28 Idi Jesus nẽ kolos dinukeis fen, kolos meluk giriya anĩ difounnen. \v 29 Age dife fen, idi malũ duri ado dale, teter tanak kori de fen, ĩ mudur bun kurũ difen. Idi werĩ tibog dale, ima biyalẽ dino fen, wagen bobou de fen, diselinen. Idi diron, “O Juda neid king gai gai ibodõf!” \v 30 Idi ĩ disisne ken, idi baban werĩ tibog ima bun tamal dale, mudur bun baba baban dun. \v 31 Idi diseline kel fen, kolos meluk giriya anĩ dinukeis, yogon kolos bagai anĩ baban difounnen. Age de fen, kusĩ tamom idi, ĩ aa tetek bun dũf nigin dirou diselen. \s1 Jesus Aa Tetek Bun Dun \r (Mak 15:21-32; Luk 23:26‑43; Jon 19:17-27) \p \v 32 Sain idi mayã anĩ ditor diyok dile fen, idi Sairini tamal tamo taka fotou difen, yana Simon. Idi ĩ, Jesus nẽ aa tetek faali fouf nigin nugo difiyen. \v 33 Idi disel, modoũ yana Golgota (anĩ nẽ gariya, Mudur Tuwa nẽ Modoũ) wõ den. \v 34 Kusĩ tamo idi, an wain makik ado falei difen anĩ, Jesus yãf nigin difenen. Anĩ ere, ĩ yõ ile fen, yõya nigin itoron. \v 35 Sain idi ĩ aa tetek bun du kel fen, idi aisaĩ dira kodẽ de fen, yogon kolos morou morou gadõ difen.\f + \fr 27:35 \ft Itotoya tunĩ dum ditoton: \fq gadõ difen, are od profet wogõ yen anĩ kisi falauf nigin: “Idi neu gabar idi atun gadõ de fen, neu kolos nigin aisaĩ dira ken, kodẽ den.” \ft (Sam 22:18)\f* \v 36 Age de fen, idi an dibod ken, lo difiye kelen. \v 37 Ĩ bou bun od dinon anĩ, idi yogon mudur ilun ditoton: EĨ JESUS, JUDA NEID KING. \v 38 Age de fen, kusĩ tamo idi, bẽ tamo urug, ĩ geid aa tetek bun didenen, taka yogon ima biyalẽ, taka yogon ima kilẽ. \v 39 Tamo kayau dile disi dife, Jesus kono difiye ken, kasã difiyẽ, mudureid dira ken, \v 40 idi diron, “Õ onom tempel narĩ wol fen, baban naa towo bun anouf won, õ ogo nigin usennẽf! Õ Negur Naal wouf are, aa tetek bun tamal kutũ weis!” \p \v 41 Age difiyen gen, pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo, tamo kayau neid mudur adodo, idi Jesus diselinen. \v 42 Idi diron, “Tunĩ anĩ isennẽdin, anĩ ere, ĩ yogo nigin isennẽya kisi feleya sã! Ĩ Israel nẽ king! Utornẽg len, gama aa tetek bun tamal kutũ yesiyouf. Age fe di, ada ĩ nigin momoi tauf. \v 43 Ĩ Negur nigin momoi yedig. Ĩ irõdig, ‘Aya Negur Naal,’ anĩ nigin, Negur ĩ nigin orouf are, utornẽg len, gama Negurem ĩ isennẽf.” \v 44 Age difiyen gen, bẽ tamo Jesus geid, aa tetek bun didenen idig, ĩ nigin kono fiya od in bou bun diran. \s1 Jesus Laa Fen \r (Mak 15:33-41; Luk 23:44‑49; Jon 19:28-30) \p \v 45 Tuwelf kilok gaa ado nẽ ile, tri kilok aragaun, gugum isin, teneub ganan kerub fen. \v 46 Tri kilok age fiya mog, Jesus wade bagai iweig iron, “Eloi, Eloi, lama sabaktani?” –anĩ nẽ gariya, “Neu Negur, neu Negur, ere nigin õ aya utornal?”\f + \fr 27:46 \ft Sam 22:1\f* \p \v 47 Tunĩ an difaren, anĩ karĩ de fen, diron, “Ĩ Eliya iweignek.” \p \v 48 Kaisã bagai, idi atun takam gudu re ile, spons\f + \fr 27:48 \ft Maaĩwõ tamal safina taka, ku nanaal musei ado naan dũ fedig.\f* yalen, wain kai ado bun nu feis fen, tibog bun ino fen, Jesus yãf nigin ifenen. \v 49 Tunĩ ganan diron, “Gama utornẽg, Eliya isi isennẽ mog, tailauf.” \p \v 50 Jesus baban ait odug nem iweig di, in uur ul fe yale di, laa fen. \p \v 51 Sain anĩ bun, gabar meluk odug tempel namen modoũ fateul bun ibodon anĩ, serek fe uru fen, ilunenem irousil teneburen. Teneub yoũf fen, meein fara fedin. \fig Gabar meluk odug tempel namen modoũ fateul bun ibodon anĩ, serek fe uru fen, ilunenem irousil teneburen.|src="lb00265c.tif" size="span" ref="27:51" \fig* \v 52 Matmat bobog kã fedi di, tamo kayau fateul musei gare den idi, baban mata fafã den. \v 53 Idi matmat bunem fafã den anidi, Jesus kel fã ye di, Jerusalem fateul taun dile fen, tamo kayau musei meleid bun wowã den. \p \v 54 Kusĩ tamo tunĩ, idi neid orowa geid, Jesus tari difiyen, teneub yoũ fe di, ereb ereb ganan wowã ye di, dile fen, fatuk bagai terẽ de fen, diron, “Momoi bagai, ĩ Negur Naal!” \p \v 55 Kayau musei an difaren, idi so del fen, lo difen. Idi Galili anenem Jesus aruna yaleya nigin dõ difen anidi. \v 56 Idi atun Maria Magdala tamal, Maria Jems Joses ado neid sineid, taka Sebedi gere tar neid sineid. \s1 Jesus Mũ Difen \r (Mak 15:42-47; Luk 23:50‑56; Jon 19:38-42) \p \v 57 Aragau mog, safina ado tamo, Arimatea tamal, yana Josef isin, ĩ Jesus nẽ dõ fiya tar anĩ nẽ taka. \v 58 Ĩ Pailat wagen ile, Jesus nẽ bouwa buru nigin to fiyẽ di, Pailat yo ye fen, Jesus nẽ bouwa buru ĩ ifenẽya nigin, kusĩ tamo irokenẽdin. \v 59 Josef bouwa buru yale gabar lalau amuyẽ sã anim sile fen. \v 60 Agef fen, ĩ yogon matmat mata sa bun ku yalen ani bun, Jesus nẽ bouwa buru inenen. Ĩ meein odug wele fe di, isi, matmat awa ku katĩ fel fen, ilen. \fig Josef yogon matmat mata sa bun ku yalen ani bun, Jesus nẽ bouwa buru dinenen.|src="cn01847C.tif" size="span" ref="27:60" \fig* \v 61 Maria Magdala tamal, Maria taka ado, matmat wagen dibodon. \s1 Kusĩ Tamo Matmat Lo Difen \p \v 62 Naa taka, Sabat naa nẽ dodok fiya naa anĩ bure fele di, pris odudug, Farisia tamo geid, Pailat wagen dilen. \v 63 Idi diron, “Tamo Odug, amã karĩ maulef, idegẽya tamo ĩ matan iyo ken, iron, ‘Naa towo bure fele di, aya laa bun tamal, baban mata kel fã auf.’ \v 64 Age fiya nigin, õ urõ len, naa towo bun matmat totol bagai tari difouf. Age fiya sãf, in dõ fiya tar disi, bouwa buru bẽ dale mã, tamo kayau didegneĩd fen, ĩ laa bun tamal kel fã yel douf. Idegẽya dum isiyouf anĩ gai sane bagai, uruwa nẽ wal fiyauf.” \p \v 65 Pailat iron, “Lo fiya tamo tekelei waleg. Uleg fen, ã, taka nem matmat bun ileya nigin, totol bagai katĩ feleya nigin, ã keleĩ anĩ kilei bagai, matmat agog totol bagai lo gouf.” \v 66 Anĩ nigin, idi dile, matmat bun meein teten wõ dũ dino fen, lo fiya tamo anĩ dinenen. \c 28 \s1 Jesus Laa Bun Tamal Mata Kel Fã Yen \r (Mak 16:1-10; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10) \p \v 1 Sabat naa bure fele di, uub nẽ naa matu bun bonimei mumurei ado, Maria Magdala tamal, Maria taka ado matmat dilou fenẽ dilen. \p \v 2 Sain anĩ bun kaisã bagai, mimĩ totol ado wõ yen, ere nigin, Odug nẽ engel saa ilun tamal isin, matmat bun ilen, meein welef yerin ile di, teten ibodon. \v 3 Agef fen, in lo fiya kolimei filiya gen, in kolos lalau medeĩya saa lalo lalau gen. \v 4 Matmat lo difen tamo, idi ĩ nigin kumĩ de, tererẽ de fen, laa tamo gen denenan. \p \v 5 Engel kayau irokenẽdin, “To kumĩ wog, ere nigin, aya keleĩ, ã Jesus aa tetek bun dun anĩ umirnẽgef. \v 6 Ĩ ein sã, ĩ iron kilei, mogo laa bun tamal mata kel fã yel. Usig fen, ĩ yenen modoũ uleg. \v 7 Agog fen, kaisã bagai uleg, in dõ fiya tar urokenẽdig: ‘Ĩ laa bun tamal kel fã ye fen, ĩ ketem Galili ilef. An ã ĩ ulogouf.’ Aya mogo ã arokeneim.” \p \v 8 Age ye di, kayau idi, kaisã bagai matmat ditor dilen, kumĩ den, anĩ ere, waud kulĩya ado, Jesus nẽ dõ fiya tar dirokenẽdiyou fenẽ nigin gududu den. \v 9 Age de mog, Jesus tarabã feid fen, iron, “Fel.” Idi ĩ wagen disin, in ye dirou fen, seli dabin. \v 10 Age dife di, Jesus idi irokenẽdin, “Ã, to kumĩ wog, uleg fen, neu turau tar idi, Galili dilauf nigin urokenẽdig; idi an aya dileyauf.” \s1 Matmat Lo Fiya Tamo Neid Od \p \v 11 Kayau naab luwe dile mog, matmat lo difen tamo tunĩ, taun namen dile, pris odudug bun, ereb ereb ganan wõ yen anĩ nigin od dinon. \v 12 Pris odudug, mudur adodo geid, guru de, kisi katõ de fen, idi kusĩ tamo moni odug difenẽdin. \v 13 Idi, matmat lo difen tamo dirokenẽdin, “Ã urõgouf, ‘Jesus nẽ dõ fiya tar bõ disi fen, mainana kel mog, in bouwa buru bẽ dalen’ gouf. \v 14 Od enĩ gawaman nẽ mudur bun ilauf are, amã faded mafiyẽ di, ã morõ to walogouf.” \v 15 Anĩ nigin, kusĩ tamo moni dalen, idi diron kilei age difen. Od enĩ, Juda tamo kayau bun iyokelen, gamag agef yenek. \s1 Jesus In Dõ Fiya Tar Soosi Kabĩ Odug Ifenẽdin \r (Mak 16:14-18; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23; Aposel 1:6-8) \p \v 16 Age fe di, in dõ fiya tar ilewen Galili dilen, arei Jesus irokenẽdin nẽ an dilen. \v 17 Sain idi Jesus dilen, idi seli dabinen, anĩ ere, tunĩ waud urun. \v 18 Age dife di, Jesus wagedin isin irokenẽdin, “Megeir adok, saa ilun nẽ ado tenebur nẽ anĩ ganan, Negurem aya ifanan. \v 19 Anĩ nigin, ã, teneub ganan bun, tamo kayau ganan bun uleg fen, neu dõ fiya tar unenãdigouf, Dei yana nem, Naal yana bunem, Awa Uur Fateul yana bunem, idi naan ugunẽdigouf. \v 20 Agog fen, od aya ã arokenein anĩ ganan dõ difouf nigin ufelnẽdigouf. Momoi bagai, aya ã geid sain faimud tabodok, ile, sain idikalauf bun.”