\id LUK - LUK DAD-Marik 2011 \h LUK \toc1 Luk \toc2 Luk \toc3 Luk \mt1 Luk \c 1 \s1 Od Uyu Irouya \p \v 1 Musei idi, amã atun ereb ereb wowã yen anĩ, ditotauf nigin age difen, \v 2 are biya od nẽ kabĩ tamo uyulil dibod ken, meledim dilen anidi bun tamal, anĩ wogõ difaman. \v 3 Age fiya nigin, aya yug bagai, gariya bunem ereb wowã yen anĩ ganan amir ailen, are aya kisi afen, tamo odug Teofilus õ bun el fe, itotoya nigin biya bagai aun, \v 4 anĩ bunem, õ ereb ereb difelnon are momoi yeya anĩ keleĩ youf. \s1 Jon Naan Igunẽdiya Tamo Gõ Fiya Sã Mog, Anĩ Ket Wogõ Yen \p \v 5 Herod Judia nẽ king ibodon sain bun, pris taka ibodon, in yana Sekaraia, ĩ Abiya nẽ pris bun tamal taka, in aiwa Elisabet ĩg Aron nẽ ibor bun tamal. \v 6 Idi urom Negur mala bun madur dibodon, idi Odug nẽ ĩtãfiya ganan ado nun el de, tutuk dõ difedig. \v 7 Anĩ ere, idi urom kesu sã, ere nigin, Elisabet ĩ dali, kesu gõ fiya kisi feleya sã, agef fen, idi urom tubau bagai. \p \v 8 Sain taka bun, Sekaraia, ne kabĩ tura tar geid kabĩ dale mog, ĩ Negur nẽ pris kabĩ yale fen, \v 9 pris idi neid tobonunã bunem, Odug nẽ tempel namen ile fen, aa gaula sumeĩ biya tõ fiya nigin aisaĩ kodẽ bunem ĩ digirnen. \v 10 Aa gaula sumeĩ biya tõ fiya saine di, idi Odug yana dalesedig ganan mayarẽ kosẽ den. \p \v 11 Agef mog, Odug nẽ engel, ĩ bun wõ ye, alta aa gaula sumeĩ biya tõ fiyadig anĩ ima biyalẽ ifaren. \v 12 Age fe di, Sekaraia ĩ ile fen, ĩ terẽ ye mã, kumĩ ye fen, dẽ yelen. \v 13 Anĩ ere, engel ĩ irokenen, “Õ to kumĩ wo, Sekaraia, ogon kosẽya are Negur ĩ karĩ yen. Ogon aiwã Elisabet ĩ, ogon kesu monog gõ fouf, age fe di, in yana ũ, Jon wouf. \v 14 Ĩ bunem waũ kulĩya ado waũ al fiya õ bun ibodõf, age fe di, musei ĩ gõ fouf bun waud al fouf, \v 15 ere nigin, Odug mala bun ĩ yana odug adouf, ĩ wain be, aai naan totol falei difef anĩg to yãf, agef fen, ĩ sina namenem Awa Uur Fateulem aura fiyẽf. \v 16 Israel tamo kayau musei fau inim, Odug, nedi Negur wagen kel gurif irou ilauf. \v 17 Agef fen, ĩ Eliya nẽ uur ado megeir bunem, Odug fau ileya sã mog, ĩ ket uyu irou ile fen, temeid tar, naaluid tar nigin waud yenẽf nigin ado, fe temeleid idi madur ibodõya nẽ kisi biya bun ileya nigin falei fe fen, tamo kayau Odug nẽ anidi saika fediyouf.” \p \v 18 Sekaraia engel to fiyen, “Naig afe fen, aya enei keleĩ youf? Aya neu kayau ado urom mabodok masi, tubau bagaif.” \p \v 19 Engel aiten yale iron, “Aya Gabriel. Aya Negur mala bun afaredig, anĩ nigin, aya õ wogõ yõya nigin ado, biya od enei irokonõya nigin sur fiyal. \v 20 Anĩ gama õ ait ufokol fen, od to wogõ wof ule, anĩ wõ youf naa bun, ere nigin, õ neu od to momoi wol, od enei are fau yogon sain bun bagai, kaũ wõ youf.” \p \v 21 Age fe di, tamo kayau Sekaraia tari de fen, idi ĩ sain meluk tempel namen ibodon nigin kisi musei dalen. \v 22 Ĩ ulõ yesin sain bun, ĩ wogõ fiyẽdiya kisi feleya san. Age fe di, idi kelein, ĩ tempel namen mala seleulã kurãf fen, ereb taka ilel, ere nigin, ĩ imam dogol ifelneĩd fen, ĩ wogõya sã ibodok ilen. \p \v 23 In kabĩ nẽ sain bure fele di, ĩ fõ bun kel ilen. \v 24 Anĩ bure fele di, in aiwa Elisabet bou adon, agef fen, ogõ faif ĩ iminkel ibodon. \v 25 Ĩ iron, “Odugem enei age fanan. Naa eneidi bun, ĩ yogon oroya ado wau ifenẽya ifelnan, agef fen, neu mama tamo kayau atun yalelkanan.” \s1 Jesus Gõ Fiya Sã Mog, Anĩ Ket Wogõ Yen \p \v 26 Ogõ sigis bun, Negur, engel Gabriel Nasaret taun, oun Galili teneub, sur fiyẽ di, ile, \v 27 kayau taulei, tamo yana Josef, Dawid nẽ ibor bun tamalem yalouf nigin digirin gein ilen. Kayau taulei yana Maria. \v 28 Engel ĩ gein ile fen, iron, “Fel, õ nigin Negur fatuk el yok. Odug õ ado ibodok.” \p \v 29 Maria in od nigin wau fatuk togu fen, aanya enei naig fiya nigin ye fen, kisi musei yalen. \v 30 Anĩ ere, engel ĩ irokenen, “Maria, õ to kumĩ wo, õ Negur nẽ wau el fiya gurug wol. \v 31 Õ fau kesu ado fen, kesu monog gõ wouf, ago fen, yana ũ, Jesus wouf. \v 32 Ĩ fau odug wõ ye di, Negur Ilun Bagai Naal douf. Negur Odug yogo, king nẽ modoũ tama Dawid nẽ anĩ, ĩ ifenẽf. \v 33 Age fe di, ĩ Jakop nẽ ibor bun king gai ibodkalauf, in tano to sa kalauf.” \p \v 34 Maria engel to fiyen, “Aya fau mois, eĩ naig fe wõ youf?” \p \v 35 Engel ĩ aiten yale iron, “Awa Uur Fateul õ bun isiyouf, age fe di, Negur Ilun Bagai nẽ megeir kerub yõf. Anĩ bunem fateul bagai gõ wouf are, yana Negur Naal douf. \v 36 Ogon sirag Elisabeteg tubau mog, kesu yalouf, ĩ dali den, anĩ mogo ogõ sigis ĩ bou ado ibodok. \v 37 Ere nigin, ereb taka anĩ Negur bun malai sã.” \p \v 38 Maria ĩ aiten yale iron, “Aya Odug nẽ kabĩ kayau, aya bun od sã, õ urok kilei od sã agef wõ youf.” Age ye di, engel ĩ itornẽ ilen. \s1 Maria Elisabet Ki Fiyen \p \v 39 Sain anĩ bun, Maria dodok fel, kaisã bagai taun taka arei bun, Judia distrik nediwon ilen. \v 40 An ĩ Sekaraia nẽ fõ bun wõ ye fen, Elisabet fel fiyen. \v 41 Sain Elisabet Maria nẽ fel ya anĩ karĩ ye fen, kesu sina namen ibodon anĩ okĩ yen, age fe di, Elisabet Awa Uur Fateulem aura fiyen. \v 42 Ĩ ait odugem iweig iron, “Kayau ganan atun, Negur õ el yok. Agef fen, kesu gõ wouf anĩg, Negur ĩ el fiyek! \v 43 Anĩ ere, aya naig fiya bagai nigin, neu Odug nẽ sina anĩ aya bun isif? \v 44 Ogon fel ya nẽ ait wederoun ile mog bagai, momou nameun al fe fen, okĩ yel. \v 45 Kayau taka, ĩ ereb Odug ĩ irokenek are agef kisi fel wõ youf, ye fen, momoi yef, are Negur ĩ el fiyek!” \s1 Maria Nẽ Seg \p \v 46 Age fe di, Maria iron: \q1 “Neu malaukanon Odug yana yalesef, \q2 \v 47 agef fen, neu uur Negur Isennaya nigin kulĩ yef, \q1 \v 48 ere nigin, ĩ, aya yogon kabĩ kayau maleg nigin \q2 kisi fatuk yalen. \q1 Sain enei bunem ilauf ganan, ibor ganan Negur ĩ el fiyen douf, \q2 \v 49 ere nigin, Negur Megeir Barikã ĩ aya bun ereb odug age fel, \q2 ĩ yana fateul ibodok. \q1 \v 50 In wau yũya, ĩ nigin anini def bun tobol fouf, \q2 ibor gama ibodok enei ado, dumen isiyouf idi buneg gai gai ibodkalauf. \q1 \v 51 Ĩ yogo imam kabĩ totol odug biya age fedin, \q2 ĩ idi neid kisi bun yeneid dalesef anĩ irudi di, firagagaũ difen. \q1 \v 52 Ĩ yeneid adodo, nedi modoũ bun yalelneĩd fen, \q2 maleg anĩ yalesnẽdin. \q1 \v 53 Ĩ idi naũ fedif anĩ, ereb ereb biya ifeneĩd fen, \q2 idi safineid adodo daku irudin. \q1 \v 54 Ĩ amã tubumã tar irokenẽdin kilei, \q2 ĩ yogon kabĩ tamo Israel isennen, \q1 \v 55 agef fen, Abraham ado in ibor nẽ tubu tar bun faimud, \q2 wau yũya ifenẽdiya nigin karĩ yeledig.” \p \v 56 Maria, Elisabet ado ogõ towo age fiya dibod ken, fõ bun kel ilen. \s1 Jon Naan Igunẽdiya Tamo Gõ Fen \p \v 57 Elisabet nẽ kesu gõ fiya sain wõ ye di, ĩ kesu monog gõ fen. \v 58 Ĩ ne tã tar, in sirag tar geid, Negur nẽ wau yũya odug ifelnen anĩ karĩ de fen, idi weim waud al fen. \p \v 59 Naa eit bun, idi mulũ nigin kesu bou gudũ fiya nigin disin, age de fen, ĩ yana dũ, tama nẽ dait Sekaraia douf nigin age difen. \v 60 Anĩ ere, ne sina aitedin yale iron, “Age fiya sã! Ĩ yana Jon ye yauf.” \p \v 61 Idi ĩ dirokenen, “Ogon sirag tar atun, yana age fiya taka sã.” \p \v 62 Age de fen, in tama bun kesu yana aib youf anĩ karĩ douf nigin, uris difenen. \v 63 Age dife di, ĩ itotoya nẽ safina nigin to fiyẽdin, agef fen, “Ĩ yana Jon,” ye itoto di, idi ganan terẽ den. \v 64 Sain anĩ bun bagai, ĩ awa kakã ye di, bale faraf yale ulõ yalaisi di, ĩ wogõ ye fen, Negur yana yalesen. \v 65 Ne tã tar terẽ de fen, anini den, age de fen, Judia neid arein, fonõ fonõ wogagã de fen, ereb wõ yen anĩ ganan wogõ den. \v 66 Adok anĩ karĩ de fen, kisi musei dale fen, to difen, “Kesu enei naig fiya wõ youf?” Ere nigin, Odug nẽ ima ĩ bun ibodon. \s1 Sekaraia Nẽ Seg \p \v 67 In tama Sekaraia Awa Uur Fateulem aura fiyẽ di, ĩ profet od eig ye wogõ yen: \q1 \v 68 “Odug seli tabiyouf, Israel neid Negur, \q2 ere nigin, ĩ isi fen, in tamo kayau kafĩ fiya bun tamal kel gei fel. \q1 \v 69 Ĩ yogon kabĩ tamo Dawid nẽ fõ bun, \q2 isennadaya megeir ado yalesel ifaref, \q1 \v 70 (are ĩ yogon profet fateul kulu temeleid sigoreid bun wogõ den kilei). \q1 \v 71 Nemã kiwai tar ado, \q2 amã nigin to orodif anĩ imeid bun tamal, kel yalemãf. \q1 \v 72 Nemã tamamã tar nigin wau yũya anĩ ifelneĩd fen, \q2 ĩ yogon bar itenẽya fateul anĩ karĩ yelen. \q1 \v 73 Ĩ wau kuturol fen, nemã tamamã Abraham irokenen. \q1 \v 74 Nemã kiwai tar imeid bun tamal kel gei famãf, \q2 agef fen, amã kumĩ sã ĩ aruna yaleya kisi falauf nigin. \q1 \v 75 Amã nemã mabodok malauf bun, ĩ mala bun gai fateul bagai fen, madur bagai mabodõf nigin. \b \q1 \v 76 “Age fe di, õ neu kesu, Negur Ilun Bagai nẽ profet douf, \q2 ere nigin, õ uyu urou fen, Odug nẽ naab dodok wouf. \q1 \v 77 In tamo kayau neid mosor nigin wedereid tu kalauf bunem, \q2 kel yalediyouf nẽ keleĩ wenẽdiyouf. \q1 \v 78 Are nemã Negur molol nem wau yũya bunem, \q2 anĩ bun gaa kurã fiya, saa ilunem amã bun isiyouf. \q1 \v 79 Are idi gugum bun difaref ado, \q2 laa nẽ buri bun difaref anidi bun, fula fouf, \q1 age fe di, nemã yemã delẽ anidi bun madur marã di, wau inosiya bun malauf.” \p \v 80 Age fe di, kesu biya fen, uur orib yen, ĩ gerere tuan ibodok ile, dum ĩ Israel tamo kayau meleid bun wõ yen. \c 2 \s1 Jesus Gõ Fen \r (Matyu 1:18-25) \p \v 1 Sain anĩ bun, Sisa\f * \fr 2:1 \ft Rom neid king odug.\f* Ogastus, Rom teneub ganan bun, tamo kayau an temeleid anĩ yeneid yaleya nigin od inon. \v 2 (Eĩ urug bagai, sain Kwirinius ĩ Siria nẽ gawaman mudur ibod mog, tamo kayau yeneid dalen.) \v 3 Anĩ nigin, ganan dogo dogo neid taun bun yeneid inoya nigin dilen. \p \v 4 Anĩ nigin, Josef ĩg, oun Galili teneub Nasaret taun bun tamal Judia iselen, Betlehem Dawid nẽ taun bun iselen, ere nigin, ĩ Dawid nẽ fonõ ado in ibor bun tamal. \v 5 Ĩ Maria ado yeneid dinouf nigin diselen, ĩ Maria aiwauf nigin digirin, anĩ ĩ bou ado. \v 6 Idi an dibod mog, kesu gõ fiya sain wõ yen. \v 7 Age fe di, kesu monog matu gõ fen. Maria ĩ gabar nem silef fen, yaro neid beĩ bun inenen, ere nigin, tamo irouya fõ bun modoũ isokosen. \fig Maria, momou Jesus ado, yaro neid beĩ.|src="GAL4-4.tif" size="span" ref="2:7" \fig* \s1 Gaar Lo Fediya Tamo, Engel Geid \p \v 8 An gaar lo fediya tamo, melsã fonõ yerin dibod ken, bõ nedi gaar lo difedin. \v 9 Age de mog, Odug nẽ engel idi bun wõ yen, age fe di, Odug nẽ fula fiya medeĩya kerub fedi di, idi kumĩ tererẽ den. \v 10 Anĩ ere, engel idi irokenẽdin, “Ã to kumĩ wog, aya od biya, tamo kayau ganan waud al fouf nigin arou asif. \v 11 Ere nigin, gama Dawid nẽ taun bun, ãgenei isenneĩya wõ yel, ĩ anĩ Kristus Odug. \v 12 Enei ã bun uris. Ã momou taka gabar nem sile de fen, yaro neid beĩ bun dinenem yenek anĩ ulogouf.” \p \v 13 Kaisã bagai, engel musei saa ilun temeleid ulolõ deis, engel anĩ geid Negur yana dales diron, \q1 \v 14 “Negur ilun bagai bun fula fiya medeĩya, age fe di, tenebur ein tamo kayau ĩ el fedif bun, wau inosiya ibodõf.” \p \v 15 Sain engel idi ditorneĩd, saa ilun disele di, gaar lo fiya tamo abob dirokenen, “Odug ada irokanadal anĩ nigin, ada Betlehem teleg, ereb wõ yel anĩ taileg.” \p \v 16 Anĩ nigin, idi kaisã bagai dile, Maria, Josef ado diledin, momou yaro neid beĩ bun yen mog, dilen. \v 17 Idi ĩ dile fen, idi kesu anĩ nigin wogõ fiyẽdin anĩ od wogõ de diyon. \v 18 Age dife di, ganan karĩ den idi, gaar lo fiya tamo wogõ difiyẽdin anĩ nigin terẽ den. \v 19 Anĩ ere, Maria od anĩ ganan yale fen, waun ino fen, kisim dogol fen. \v 20 Gaar lo fiya tamo keku de fen, idi wogõ fiyẽdin kilei, ereb idi karĩ den ado dilen anĩ ganan nigin, Negur seli dabi fen, yana dalesen. \s1 Jesus Tempel Bun Dirou Dilen \p \v 21 Naa eit bun, ĩ mulũ ileya saine di, ĩ yana dũ, Jesus den, yana are sina fau bou ado ya sã mog, engelem yun. \p \v 22 Idi neid nonorou lilik fiya naa, Moses nẽ Lo ifaref kilei anĩ bure fele di, Josef Maria ado, Jesus Jerusalem, Odug ifenẽya nigin dirou diselen, \v 23 (are Odug nẽ Lo itotoya bun ibodok kilei, “Kesu matu monog wõ douf ganan, Odug wenẽdigouf”\f * \fr 2:23 \ft Eksodas 13:2, 12\f*), \v 24 idi Negur sesewi fiya difenẽf nigin diselen, Odug nẽ Lo eig ye irok kilei, “kuburir uru be, kukutir balas uru be.”\f * \fr 2:24 \ft Levitikas 12:8\f* \p \v 25 Gama Jerusalem an tamo yana Simeon ibodon, ĩ madur bagai fen, Odug nigin karĩ yeledig. Ĩ Israel waud inosiya dalouf anĩ tari fedig, Awa Uur Fateul ĩ bun ibodon. \v 26 Awa Uur Fateulem, ĩ fau to laaf mog, Odug nẽ Kristus wõ ye di, ilouf nigin irokenen. \v 27 Awa Uurem toli fiyẽ di, ĩ tempel nẽ modoũ bun ilen. Sain tama sina ado, Lo irok kilei age difouf nigin, kesu Jesus dirou dile di, \v 28 Simeon imam ĩ yales fen, Negur yana yales iron: \q1 \v 29 “Odug, õ uron kilei, õ gama ogon ferfer wau inosiya ado sur wo di, ilauf. \q1 \v 30 Aya malaum bagai ogon isennẽya anĩ ailel. \q1 \v 31 Are ganan meleid bun saika won. \q1 \v 32 Are haiden Israel sã anidi bun, Negur nẽ oroya kurõ falaisiya nẽ lalan, ago di, are ogon tamo kayau Israel bun fula fiya medeĩya.” \p \v 33 Kesu tama sina ado, od anĩ karĩ de fen, kisi bun terefeit den. \v 34 Age dife di, Simeon el fiya ifeneĩd fen, sina Maria irokenen, “Kesu enĩ, Israel tamo kayau musei kuku douf, musei fafã douf nigin ado, ĩ daũ gen ifare di, ĩ dumen od sane dirõf nẽ uris wõ youf nigin igirnen. \v 35 Anĩ bunem, musei waud bun dinokok are yaorouf. Age fe di, ogon malãkanon anĩg dig otem borũ fouf.” \v 36 Profet kayau takag ibodon, Ana, Fanuel ne barai, Aser nẽ ibor bun tamal. Ĩ gai tubau bagai, ĩ tamo yale fen, aiwa ado yar sewen dibodon. \v 37 Agef fen, ĩ waab ibodok ile, in yar eiti-fo. Ĩ tempel to itoron, bõ ado gaa ado kuri ye fen, kosẽ ye, Negur yana yalesedig. \v 38 Sain anĩ bun bagai, ĩ idi gein isel, Negur de fiye ken, Jerusalem tamo kayau kafĩ fiya bun tamal kel yalediyouf nigin ganan tari de difaren anidi, kesu anĩ nigin wogõ fiyẽdin. \p \v 39 Josef, Maria ado, Odug nẽ Lo irok anĩ ganan dõ de kisi fele di, idi baban ke de, Galili teneub oun, nedi taun Nasaret dilen. \v 40 An, kesu ĩ biya fen, totol adon, ĩ kisi biya barikan, agef fen, Negur nẽ wau ifenẽya ĩ bun ibodon. \s1 Jesus Kesun Tempel Bun Ilen \p \v 41 Yar ganan bun, in tama sina Pasa Sifa naa bun Jerusalem taun diledig. \v 42 Sain ĩ tuwelf yar mog, idi neid tobonunã dõ de fen, Sifa bun diselen. \v 43 Sifa bure fele di, in tama sina fonõ ke de dile mog, kesu Jesus ĩ fau Jerusalem ibodon, anĩ ere, idi to kelein. \v 44 Idi weim melef den, age de fen, naa tekelei diyon. Age dife fen, idi mogo nedi sirag tar bun ado, nedi tã tar atun dimirnen. \v 45 Idi ĩ to dile mã, idi ĩ dimirnẽ fenẽ nigin, Jerusalem taun baban ke de dilen. \v 46 Naa towo bure fele di, idi ĩ tempel modoũ bun ifelnẽdiya tamo atun ibod, karĩ fiyeĩd fen, to fiyeĩd mog, fotou difiyen. \v 47 Ganan ĩ karĩ difiyen are, in karĩya nigin ado aiteid solo fen anĩ nigin, terefeit den. \v 48 Tama sina ado ĩ dile fen, fatuk bagai terẽ den. Sina ĩ irokenen, “Neu kesu, ere nigin eig wamam? Aya tamã ado waumã morõ ken, mamirnom.” \p \v 49 Ĩ to fen, “Ere nigin ã aya umirnagel? Aya neu Dei nẽ fõ bun abodõf ya, ã keleĩ sã de?” \v 50 Anĩ ere, ĩ ereb irokenẽdin are, idi to kelein. \p \v 51 Age dife di, ĩ weim Nasaret disil fen, sigoreid dõf el fen. Anĩ ere, in sina anĩ ganan yale, waun inon. \v 52 Jesus kisi biya ado bouwa orib yen, Negur ado tamo nẽ lo fiya bun biya len. \c 3 \s1 Jon Naan Igunẽdiya Tamo Naab Dodok Fenen \r (Matyu 3:1-12; Mak 1:1-8; Jon 1:19-28) \p \v 1 Taiberius, Sisa mudur ibodon yar fiftin bun, Pontius Pailat ĩ Judia distrik nẽ gawaman mudur ibodon, Herod ĩ Galili distrik lo fen, ĩ tura Filip Ituria distrik ado Trakonitis distrik lo fen, age fe di, Lisanias ĩ Abilene distrik lo fen. \v 2 Anas Kaiafas ado pris mudur dibodon sain bun, Negur nẽ od gerere tuan oun Jon, Sekaraia naal bun isin. \v 3 Ĩ Jordan naan kalilĩ fiya ganan bun iyo ken, waud falei de fen, naan digũ di, mosor yalel kenẽdiyouf nigin biya od wogõ yen. \v 4 Are profet Asaia nẽ itotoya bun ibodok kilei: “Ait taka gerere tuan iweig irok, ‘Odug nẽ naab dodok ge fen, madur wenẽg. \v 5 Uus ganan bun kurokirĩya yoso fouf, arei ganan mudu ganan ado gudũ falaisi tenebur ouf. Naab goigul yedin, madur fouf, naab koũkĩ yediya yoso fediyouf. \v 6 Age fe di, tamo kayau ganan, Negur nẽ tamo kayau kel gei fiya anĩ dilouf.’”\f * \fr 3:6 \ft Asaia 40:3-5\f* \p \v 7 Tamo kayau Jonem naan igunẽdiyouf nigin guru difen anidi Jon irokenẽdin, “Ã, gogour sane gere tar! Negur nẽ didi isiyouf anĩ wal ge fen, uyagauf nigin, aim irokenein? \v 8 Wauĩ falei gef are, faat biya ũ gouf. Ã aug nigin to eig ge urõg, ‘Abraham nemã tamamã.’ Aya arokeneik, meein enidi Negur sã irõ di, Abraham gere tar wowã douf. \v 9 Safor aayũ gariyan mogo ibodok, aayũ ganan faat biya to yuk, are itu ira ken, yã malan irãf.” \p \v 10 Tamo kayau guru difen anidim to difen, “Age fiyauf are, amã naig mafouf?” \v 11 Jon aitedin yale iron, “Tamo ĩ gabar uru adouf are, aib ĩ sã anĩ taka ifenẽf, takag, taka ĩ saaf adouf, areg de age fouf.” \p \v 12 Takis yaleya tamog, naan igũya nigin disin, idi to difen, “Tise, amã ere naig mafouf?” \p \v 13 Ĩ irokenẽdin, “Ã yaleya kilei anĩ to wal woseg waleg.” \v 14 Age fe di, kusĩ tamo tunĩ to difiyen, “Ba amã ere naig mafouf?” Age de di, ĩ iron, “Ã nedi moni nigin ge fen, to fefu wiyẽdig fen, idegẽya bunem tamo kayau bouweid bun od to ũg. Ãgenei kabĩ mala walegedig anĩ bun dogol al gouf.” \p \v 15 Tamo kayau Kristus nigin tari difen, anĩ nigin, idi ganan waud bun Jon anĩ Kristus be de fen, kisi musei dalen. \v 16 Jon idi ganan aitedin yale irokenẽdin, “Aya naan nem naan aguneik. Anĩ ere, taka ĩ in megeir neu wal fiya fau isif, aya to biya nigin, ayam in su nẽ malũ biru felediya kisi feleya sã. Ĩ Awa Uur Fateul yã ado nem naan iguneĩf. \v 17 Ĩ es fiya nẽ fok iman ado, ĩ yogon mayã waĩ fouf, yogon wit biya are yogon ki bun kuruf fen, wit ido yã mala faimud bun an irãf.” \v 18 Agef fen, Jon od musei bunem, tamo kayau waud yale fen, biya od wogõ fiyẽdin. \p \v 19 Anĩ ere, Jonem, Herod tano anĩ nẽ mudur, tura nẽ aiwa Herodias nigin ado ereb ereb sane ganan age fen nigin ou fiyẽ di, \v 20 Herod mosor ganan mosor enei ado baguf fen, ĩ Jon kalabus bun inenen. \s1 Jesus Naan Igun Ado In Ibor Nigin (Matyu 1:1-17; 3:13-17; Mak 1:9-11) \p \v 21 Sain Jonem tamo kayau ganan naan iguneĩd fen, Jesus ĩg naan igunen. Age fe di, Jesus kosẽ ye mog, saa kã fele di, \v 22 Awa Uur Fateul kuburir bouwa bun genem ĩ bun isin. Age fe di, ait taka saa ilunem isin, “Õ neu Kesu, õ nigin aya wau laa fedig, õ nigin aya wau kulĩ yedig.” \p \v 23 Gama Jesus yogo ĩ yar teti age fiya bun kabĩ gariya inon. Tamo kayau kisi difen, ĩ Josef naal den, \q1 Heli naal, \v 24 Matat naal, \q1 Lewi naal, Melki naal, \q1 Janai naal, Josef naal, \q1 \v 25 Matatias naal, Amos naal, \q1 Nahum naal, Esli naal, \q1 Nagai naal, \v 26 Mat naal, \q1 Matatias naal, Semen naal, \q1 Josek naal, Joda naal, \q1 \v 27 Joanan naal, Resa naal, \q1 Serubabel naal, Sieltiel naal, \q1 Neri naal, \v 28 Melki naal, \q1 Adi naal, Kosam naal, \q1 Elmadam naal, Er naal, \q1 \v 29 Josua naal, Elieser naal, \q1 Jorim naal, Matat naal, \q1 Lewi naal, \v 30 Simeon naal, \q1 Juda naal, Josef naal, \q1 Jonam naal, Eliakim naal, \q1 \v 31 Melea naal, Mena naal, \q1 Matata naal, Natan naal, \q1 Dawid naal, \v 32 Jesi naal, \q1 Obed naal, Boas naal, \q1 Salmon naal, Nason naal, \q1 \v 33 Aminadab naal, Ram naal, \q1 Hesron naal, Peres naal, \q1 Juda naal, \v 34 Jakop naal, \q1 Isak naal, Abraham naal, \q1 Tera naal, Nahor naal, \q1 \v 35 Serug naal, Reu naal, \q1 Peleg naal, Eber naal, \q1 Sela naal, \v 36 Kainan naal, \q1 Arpaksad naal, Sem naal, \q1 Noa naal, Lamek naal, \q1 \v 37 Metusela naal, Enok naal, \q1 Jared naal, Mahalalel naal, \q1 Kenan naal, \v 38 Enos naal, \q1 Set naal, Adam naal, \q1 Negur naal. \c 4 \s1 Satan Jesus Kisi Fiyen \r (Matyu 4:1-11; Mak 1:12, 13) \p \v 1 Jesus Awa Uur Fateulem aura fiyen, Jordan naanum kel fen, Awa Uurem itonẽ, gerere tuan irou ilen. \v 2 An ĩ naa foti ibod mog, Satanem kisi fiyen. Ĩ sain anĩ bun ereb taka to yon, naa foti bure fele di, ĩ naũ fen. \p \v 3 Agef mog, Satanem Jesus irokenen, “Õ Negur Naal ouf are, meein enei urokenẽ di, bret falei fouf.” \p \v 4 Jesus Satan aiten yale iron, “Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok, ‘Tamo bretem dogol to mata ifenẽf.’\f * \fr 4:4 \ft Diuteronomi 8:3\f*” \p \v 5 Satan Jesus yale irou, modoũ ilun isel fen, kaisã bagai teneub enei nẽ tano ganan ifelnen. \v 6 Agef fen, Satan Jesus irokenen, “Aya õ teneub enei nẽ biya fiya megeir ado ganan afonõf, ere nigin, are aya ifanan, anĩ nigin, aya aib taka ifenẽya orouf are afenẽf. \v 7 Anĩ nigin, õ aya selu wabiyouf are, onou ganan are ogon ouf.” \p \v 8 Jesus Satan aiten yale iron, “Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok, ‘Odug ogon Negur seli wabi fen, ĩ dogol aruna walouf.’\f * \fr 4:8 \ft Diuteronomi 6:13\f* \p \v 9 Satan Jesus yale irou, Jerusalem taun ilen, an tempel fõ soko ilun bagai inenẽ, ifaren. Satan iron, “Õ Negur Naal ouf are, ogo einenem ufũ urã. \v 10 Ere nigin, Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok: \q1 “‘Negur õ nigin yogon engel ari fedi di, \q2 kulatun diyõf, \q1 \v 11 idi õ imedim ololon daleyõf, \q2 age dife di, õ yẽ meein takam to itutu ouf.’\f * \fr 4:11 \ft Sam 91:11, 12\f*” \p \v 12 Jesus Satan aiten yale iron, “Eig ye irok, ‘Odug ogon Negur kisi fiya bun to unenẽ.’\f * \fr 4:12 \ft Diuteronomi 6:16\f*” \p \v 13 Satan kisi fiya enei ganan bure fel fen, ĩ Jesus itorne ken, ĩ fau sain taka anĩ tari fen. \s1 Nasaret Tamo Kayau Idi Jesus Dudum Difiyen \r (Matyu 4:12-17; Mak 1:14, 15) \p \v 14 Jesus Awa Uur nẽ megeir bunem Galili kel ilen, age fe di, ĩ nigin od Galili teneub fonõ fonõ ganan iyokelen. \v 15 Ĩ idi neid uub fõ fõ bun biya od ifelnẽdi di, ganan ĩ yana dalesen. \p \v 16 Ĩ Nasaret ilen, ĩ an biyan nẽ, agef fen, Sabat naa\f * \fr 4:16 \ft Juda neid uub naa, are Sarere.\f* bun, idi neid uub fõ namen ilen, gai age fedig gen. Agef fen, ĩ iwesauf nigin fã ye ifaren. \v 17 Age fe di, profet Asaia nẽ itotoya buk kori fiya anĩ difenen, age dife di, ĩ fara fel fen, eig ye itoton anĩ imiren:\fig Jesus, Juda neid uub fõ bun Negur nẽ Itotoya buk kori fiya bun anĩ iwesen.|src="IB04109-bw.tif" size="span" ref="4:17" \fig* \q1 \v 18 “Odug nẽ Awa Uur aya bun ibodok, \q2 ere nigin, ĩ aya maleg anidi biya od wogõ afediyouf nigin, igirna fen, \q2 mudurou bun moul fi felen. \q1 Ĩ, aya kalabus bun difaref anidi karika dalouf nigin ado, \q2 meleid ifofakeleya anidi meleid fara falauf nigin, kurõ afalaisiyouf nigin sur fiyan. \q1 Tamo kayau tunim kiwai difeneĩd fen, morõ difenẽdif anidi yalel kenẽdiya nigin sur fiyan. \q2 \v 19 Takag, Odug nẽ biya fiya nẽ yar anĩ kurõ afalaisiyouf nigin sur fiyan.”\f * \fr 4:19 \ft Asaia 61:1, 2\f* \p \v 20 Age yel fen, ĩ gaar gabar itotoya ado are korif fen, itotoya anĩ lo fedig tamo, kel ifen ken, ibodon. Juda neid uub fõ anĩ bun difaren ganan bagai, Jesus lo difelen. \v 21 Age dife di, ĩ gariya ino fen, irokenẽdin, “Gama naa enĩ bun, Negur nẽ Itotoya enei, ãgenei karĩya bun kisi felel.” \p \v 22 Ganan ĩ yana dales fen, ĩ sigoron, wau ifenẽya od wogõ yen anĩ nigin terẽ den. Age de fen, idi to difen, “Eĩ Josef naal anĩ sã de?” \p \v 23 Jesus idi irokenẽdin, “Momoi bagai, aya nigin od enei tamo kayau musei wogõ dedig wogõ gouf, ‘Dokta, õ ogo ogon dagi el wo! Ereb Kapenaum taun oun agon karĩ maun anĩ, ogon fõ gariyan ein ago wo.’” \p \v 24 Ĩ od tobol fe fen, iron, “Aya ã momoi arokeneik, profet taka ĩ yogon fõ gariyan to karĩ difiyẽf. \v 25 Aya ã momoi bagai arokeneik, Eliya nẽ sain bun, Israel oun kayau waab musei difar mog, yar towo ogõ sigis saa katĩ fele di, teneub ganan bun uyẽ sã naũ odug difaren. \v 26 Age de mog, Negur idi anidi taka bun Eliya to sur fen, anĩ ere, waab taka Sarefat oun Saidon teneub bun sur fen. \v 27 Takag, Israel oun profet Elisa nẽ sain bun, musei lepra dagi ado dibodon, anĩ ere, idi atun taka lepra dagi to loko felen, Naman, Siria tamalem dogol.” \p \v 28 Juda neid uub fõ bun, ganan anĩ karĩ de fen, waud sanen. \v 29 Age de fen, idi fafã de fen, ĩ taun anĩ itor ilauf nigin dirun. Nedi taun are, arei bun nigin, siya sane bun dirãf nigin dirou dilen. \v 30 Anĩ ere, ĩ tamo kayau atu iyok ile fen, yogon naab ilauf nẽ anĩ dõf ilen. \s1 Jesus Kaa Sane Irun \r (Mak 1:21-28) \p \v 31 Agef fen, ĩ Kapenaum taun isilen, taun are Galili distrik bun ibodok, an Sabat naa bun, ĩ tamo kayau ifelnẽdiya gariya inon. \v 32 Idi ĩ ifelnẽdin anĩ nigin terẽ den, ere nigin, in od wogõya are megeir ado. \p \v 33 Juda neid uub fõ bun, tamo taka kaa sanem irounen anĩ an ibodon. Ĩ ait ilun feis iweig iron, \v 34 “O, Jesus Nasaret tamal, õ amã ere naig wamã fenẽ? Õ amã daũ wamã fenẽ nigin usil de? Aya õ nigin keleĩ, Negur nẽ Fateul anĩ!” \p \v 35 Jesus totol ado iron, “Foro wol! Ĩ namen tamal ulõ weis!” Age ye di, kaa sane anĩ, tamo kayau ganan atun, tamo anĩ tou fiyẽ ira ken, ulõ yeis ilen, tamo are bouwa to daũ fen. \p \v 36 Tamo kayau ganan terẽ de fen, abob dirokenen, “Eĩ ere keleĩ eig fiya? Ĩ yana megeir adom irõ di, kaa sesen ulõ deis dilef.” \v 37 Anĩ bunem, ĩ nigin od teneub anĩ kalilĩ fiya ganan bun iyokelen. \s1 Jesus Musei El Fedin \r (Matyu 8:14-17; Mak 1:29-39) \p \v 38 Jesus Juda neid uub fõ itor ken, Simon nẽ fõ bun ilen. Simon nẽ mam, ĩ bouwa uruwa odug ado nigin yenen anĩ, isennẽf nigin Jesus to difiyen. \v 39 Anĩ nigin, Jesus ĩ itirne ken, bouwa uruwa dagi ou fiyẽ di, itornen. Age fe di, kayau anĩ kaisã bagai fã yale, aruneid yalen. \p \v 40 Gaa kuru kel mog, tamo kayau, dagi tamo dagi gariya fire fire adodo ganan, Jesus wagen guri difeid disin, age dife di, idi mugu mugu bun ima tetedin ino fen, ĩ idi el fedin. \v 41 Kaa sesen, tamo kayau musei bun, ulolõ deis fen, diweig diron, “Õ anĩ Negur Naal!” Anĩ ere, ĩ sakã fiyeĩd fen, to wogõ douf nigin sigoreid ifofan, ere nigin, idi keleĩ, ĩ Kristus. \p \v 42 Bonimei gugum ado, Jesus moilin ilen. Tamo kayau ĩ dimirnek dile, ĩ ibodon nẽ disi fen, ĩ idi to itornẽdiyouf nigin katũ difiyen. \v 43 Anĩ ere, ĩ iron, “Aya Negur nẽ tano nigin biya od, taun taka takag wogõ auf, ere nigin, aya anĩ nigin sur fiyan.” \v 44 Age ye fen, ĩ Judia distrik oun Juda neid uub fõ fõ bun, biya od wogõ yef iyon. \c 5 \s1 In Dõ Fiya Tar Enidi Ket Jesus Iweignẽdin \r (Matyu 4:18-22; Mak 1:16-20) \p \v 1 Naa taka bun, Jesus Genesaret daliyou\f * \fr 5:1 \ft Are, Galili Maaĩ.\f* yerin ifaren. Agef mog, tamo kayau ĩ salili difiye ken, Negur nẽ od wogõ ye di, karĩ de difar mog anĩ, \v 2 ĩ mala ira kel, waag uru naan yerin difar mog, ilen, are gau yaleya tamom an ditor yen ken, nedi kakãg kulo difen. \v 3 Ĩ waag anidi taka bun sõ yen, are Simon nẽ waag, agef fen, waag naanũ naal godof irou ilauf nigin to fiyen. Agef fen, ĩ waag bun ibod ken, tamo kayau biya od ifelnẽdin. \p \v 4 Sain ĩ wogõya bure fel fen, ĩ Simon irokenen, “Waag naan mala bun urou ule fen, gau yaleya nigin kakãg urofosil.” \p \v 5 Simon aiten yale iron, “Odug, amã bõ odug kabĩ totol malel, anĩ ere, ereb taka to malel. Anĩ ere, õ urok nigin aya kakãg baban arofosilauf.” \p \v 6 Sain idi age difen, idi gau musei bagai gei difen, age dife di, nedi kakãg serek fou fenẽ melsan. \v 7 Anĩ nigin, idi, nedi tã tar waag taka bun temeleid disi disennẽdiyouf nigin, gale difiyẽdin, age dife di, disi, waag uru bun gau dife isokos fen, waag uru are dimutũ fenẽ melsan. \p \v 8 Sain Simon Pita enĩ ile fen, Jesus iboron bobou fe fen, iron, “Odug, aya utorna ule, aya mosor nẽ tamo!” \v 9 Ere nigin, ĩ ne tã tar geid gau gei difen anĩ nigin, terefeit den. \v 10 Sebedi gere tar Jems Jon ado, are Simon ne kabĩ tura tar idig age difen. Age dife di, Jesus Simon irokenen, “Õ to kumĩ wo, gama naa enĩ bunem ilauf ganan, õ tamo gei wouf.” \v 11 Age fe di, idi neid waag fiteiwõ didĩ dife di, isel fen, ereb ereb ganan ditorara ken, Jesus dõ difen. \s1 Tamo Lepra Dagi Ado \r (Matyu 8:1-4; Mak 1:40-45) \p \v 12 Jesus taun taka bun ibod mog, tamo taka lepra guruma barikã anĩ isin. Sain ĩ Jesus ile fen, ĩ tenebur kubũ ye kumokur fe, Jesus igone ken, iron, “Odug, õ oroyõf are, el wiyauf.” \p \v 13 Jesus ima irã, tamo anĩ kobũ fiye ken, iron, “Aya wau irok, õ bouwã biyauf.” Age ye di, kaisã bagai, lepra dagi ĩ itornen. \p \v 14 Agef fen, Jesus tamo anĩ irokenen, “Õ aib taka to urokenẽf, anĩ ere, õ pris wagen ule, õ bouwã ufelnẽf, õ bouwã biyal anĩ nigin Moses nẽ od irok anĩ dõ fen, sesewi fiya wenẽf, anĩ bunem yaore di, tamo kayau dilouf.” \p \v 15 Anĩ ere, ĩ nigin od fau fau iyok ilen, anĩ nigin, tamo kayau musei ĩ karĩ difiye ken, idi neid dagi yalel kenẽdiyouf nigin disin. \v 16 Anĩ ere, Jesus sain taka taka moilin ile fen, kosẽ yedig. \s1 Jesus Tamo Bouwa Ilolaisin Anĩ El Fiyen \r (Matyu 9:1-8; Mak 2:1-12) \p \v 17 Naa taka bun, ĩ biya od ifelneĩd mog, Farisia tamo, lo ifelnẽdiya tamo geid, Galili distrik fonõ ganan, Judia distrik ado Jerusalem temeleid idi an dibodon. Age de mog, dagi el fediyouf nigin Odug nẽ megeir, ĩ bun ibodon. \v 18 Tamo tunĩ, tamo ilolaisin anĩ, gabgab bun faali de dirou disi, Jesus wagen dinenẽf nigin fõ namen dirou dilau fenẽ age difen. \v 19 Idi anĩ age fiya nigin naab taka to dilen, ere nigin, tamo kayau ino yalen, idi fõ sokoron disel, soko korõ difel fen, ĩ gabgab ado folo folõ dife di, tamo kayau atun, Jesus wagen bagai isilen. \p \v 20 Jesus idi neid momoiya ile fen, ĩ iron, “Mou, ogon mosor alelkonok.” \p \v 21 Farisia tamo, lo ifelnẽdiya tamo geid, idi dogo namedin kisi difen, “Eĩ aim bagai, kono fiya od wogõ yef? Taka nem mosor yaleleya to yenek, Negur yogo dogol.” \p \v 22 Jesus idi kisi difen anĩ kelei ken, to fen, “Ã ere nigin nameĩ bun agog kisi gef? \v 23 Od nanĩ anĩ aya wogõya nigin karika, ‘Ogon mosor alelkonok’ de, ‘Fã wale fen, uyok ule’? \v 24 Anĩ ere, Tamo Naal ĩ tenebur ein mosor yaleleya nigin yana ado anĩ, ã keleĩ youf nigin…” Ĩ tamo ilolaisin anĩ irokenen, “Aya õ arokonok, fã wo, ogon gabgab wale fen, fonõ ule.” \v 25 Age ye mog bagai, ĩ fã ye, idi wagedin ifaren, yogon yenen gabgab yale, Negur yana yalesef, fonõ ilen. \v 26 Ganan terẽ de fen, Negur yana dalesen. Idi waud bun terefeit ye fen, diron, “Ada gama tobonunã fire bagai tailel.” \s1 Jesus Lewi Iweignen \r (Matyu 9:9-13; Mak 2:13-17) \p \v 27 Enei bure fel fen, Jesus ile, takis yaleya tamo yana Lewi, an yogon takis yaleya fõ bun ibod mog, ilen. Jesus ĩ irokenen, “Aya dõ wiya.” \v 28 Age ye di, Lewi fã ye, ereb ereb adok itor yen, Jesus dõ fiyen. \p \v 29 Agef fen, Lewi yogon fõ bun, Jesus nẽ saaf odug yabi di, takis yaleya tamo musei, tunĩ geid weim saaf don. \v 30 Anĩ ere, Farisia tamo, idi neid lo ifelnẽdiya tamo geid, Jesus nẽ dõ fiya tar bun nauseir den, “Ã ere nigin takis yaleya tamo, mosor adodo geid, saaf ado naan wõgef?” \p \v 31 Jesus idi aitedin yale iron, “Dagi sã anidim dokta nigin waud to yenẽdig, dagi adodom dogol. \v 32 Aya madur tamo anidi iweignẽdiya nigin to asin, mosor adodo tamo anidi waud falei douf nigin asin.” \s1 Kuriya Nigin Jesus To Difiyen \r (Matyu 9:14-17; Mak 2:18-22) \p \v 33 Farisia tamo idi ĩ dirokenen, “Jon nẽ dõ fiya tar, idi kuri de fen, kosẽ dedig, Farisia tamo neid dõ fiya tar idig age fiya, anĩ ere, ogon idi dobu dirak.” \p \v 34 Jesus aitedin yale iron, “Mois ĩ fau ne tã tar weim dibod mog, ã ne tã tar idi kuriya nigin urokenẽdigouf anĩ kisi feleya de? \v 35 Anĩ ere, naa fau isi di, anĩ bun mois tamo idi bun tamal yalelnẽ di, naa anidi bun idi kuri douf.” \p \v 36 Jesus yaab od enei idi irokenẽdin, “Taka nem gabar masak mata serek fe fen, gabar tubu bun to iwadig. Ĩ age fouf are, ĩ gabar mata anĩ serek fouf, takag, gabar mata bun tamal masak are tubu anĩ ado to susu falauf. \v 37 Takag, taka nem wain mata meme gabar\f * \fr 5:37 \ft Juda neid tobonunã, idi meme gabar nem darum diwadig.\f* tubu bun to itinẽf. Ĩ age fouf are, wain mata anĩ, meme gabar gẽ ye fen, serek fouf. Age fe di, wain anĩ oho yeis fen, meme gabar sane lauf. \v 38 Age fiya sã, wain mata, meme gabar mata bun itinẽf. \v 39 Agef fen, taka nem wain tubu yakas fen, mata to orodig, ere nigin, ĩ irok, ‘Tubu are de biya.’” \c 6 \s1 Jesus Ĩ Sabat Naa Nẽ Odug \r (Matyu 12:1-14; Mak 2:23-3:6) \p \v 1 Sabat naa taka bun, Jesus in dõ fiya tar geid, wit kabĩ atu diyok dile fen, in dõ fiya tar wit biya tunĩ fito difen, imeid bun orok de fen, nedi ilo don. \v 2 Farisia tamo tunim to difen, “Ã ere nigin Sabat naa bun ĩtãfiya ufoduleg fen, tobonunã enei ago gef?” \p \v 3 Jesus aitedin yale irokenẽdin, “Sain Dawid, ne tã tar geid naũ fedi di, age fen anĩ, ã to uwesegen de? \v 4 Ĩ Negur nẽ fõ namen ile fen, bret fateul prisem dogol dõdig\f * \fr 6:4 \ft Lo bun, bret fateul anĩ, prisem dogol dõdig.\f* an ibodon anĩ yokon, ĩ bret tunĩ ne tã tareg ifenẽdin.” \v 5 Age ye fen, Jesus idi irokenẽdin, “Tamo Naal ĩ Sabat naa nẽ Odug.” \p \v 6 Sabat naa taka bun, ĩ Juda neid uub fõ bun ile, biya od ifelnẽdin, sain anĩ bun, tamo taka ima biya melem gege fefu fiya anĩ an ibodon. \v 7 Farisia tamo, lo ifelnẽdiya tamo geid, idi Jesus bouwa bun od dinouf nigin naab dimiren, anĩ nigin, idi ĩ Sabat naa bun dagi el fe mog, mailauf de fen, ololo difen. \v 8 Anĩ ere, Jesus idi neid kisi kelei ken, tamo ima gege fefu fiya anĩ irokenen, “Fã wo fen, ganan meleid bun ufar.” Age ye di, ĩ fã yale, an ifaren. \p \v 9 Age fe di, Jesus idi irokenẽdin, “Aya ã to ayeik, nanĩ anĩ Sabat naa bun lo dõ fiya? Biya age fiya anĩ de, sane age fiya anĩ, oo, isennẽ di, mata ibodõya anĩ de, daũ fiya anĩ?” \p \v 10 Jesus idi ganan fele feid le fen, tamo anĩ irokenen, “Imã yaĩ wo.” Ĩ yaĩ fe di, in ima oditekei biya len. \v 11 Anĩ ere, idi waud fatuk sane fen, mogo Jesus naig tafiyẽf de fen, dogo tutur katõ difen. \s1 Jesus Aposel Tuwelf Igirnẽdin \r (Matyu 10:1-4; Mak 3:13-19) \p \v 12 Anĩ sain bun naa taka, Jesus arein kosẽ youf nigin iselen, bõ anĩ bun Negur kosẽ fiyen. \v 13 We fele di, bonimei, Jesus in dõ fiya tar wagen iweig laisi fen, idi atun tuwelf geif fen, idi anidi aposel wowã douf nigin igirnẽdin. \v 14 Simon (Jesus ĩ yana yun Pita), in tura Endru, Jems, Jon, Filip, Batolomyu, \v 15 Matyu, Tomas, Jems Alfeus naal, Simon ĩ anĩ Selot\f * \fr 6:15 \ft Juda neid kusĩ mala taka, idi Rom gawaman ado kusĩ dedig.\f* taka, \v 16 Judas ĩ Jems naal, Judas Iskariot, inim dum Jesus kiwai imeid bun inenen. \s1 El Fiya Ado Malalon \r (Matyu 4:23-5:12) \p \v 17 Jesus idi geid weim disil, teneub uus bun difaren. In dõ fiya tar musei ado, tamo kayau musei biya, Judia distrik kalilĩ fiya ganan temeleid, Jerusalem temeleid, Taia Saidon taun ado neid ubun temeleid, an difaren, \v 18 tamo kayau anidi Jesus karĩ difiyẽ fenẽ nigin ado, idi neid dagi el fediyouf nigin, disin. Idi kaa sesenem morõ difenẽdin are el fedin. \v 19 Tamo kayau ganan ĩ kobũ difiyẽ fenẽ age difen, ere nigin, megeir ĩ bunem isi fen, idi ganan el fedin. \p \v 20 Jesus in dõ fiya tar lo fiyeĩd fen, iron: \q1 “Ã aib maleg are el yeik, \q2 ere nigin, Negur nẽ tano are ãgenei. \q1 \v 21 Ã gama naũ ufaregef are el yeik, \q2 ere nigin, ã nameĩ isokosauf. \q1 Ã gama maruĩ isif are el yeik, \q2 ere nigin, ã kasã gouf. \q1 \v 22 Tamo Naal nigin, tamo kayau sane diyeik, diruyei ken, kono diyeik, \q2 ã yeneĩ sane dile fen, to orodif are, \q2 Negur ã el yeik. \p \v 23 “Naa anĩ bun, wauĩ kulĩ ye fen, wauĩ al fouf, ere nigin, ãgenei mala solo odug oun saa ilun ibodok. Ere nigin, temeid tar profet nigin de age difedin. \q1 \v 24 “Anĩ ere, safineĩ ado ã meleĩlon ado, \q2 ere nigin, ãgenei wauĩ isenneĩya mogo walegel. \q1 \v 25 Nameĩ gama isokosef ã meleĩlon ado, \q2 ere nigin, ã naũ ulagauf. \q1 Gama kasã gef ã meleĩlon ado, \q2 ere nigin, ã fau wauĩ gudũf fen, maruĩ isiyouf. \q1 \v 26 Ã nigin tamo ganan biya de fen, wogõ def ã meleĩlon ado, \q2 ere nigin, temeid tar idegẽya profet nigin de age difedin. \s1 Kiwai Tar Nigin Wau Laa Fiya \r (Matyu 5:38-48; 7:12a) \p \v 27 “Anĩ ere, ã aib aya karĩ wiyagef anĩ arokeneik: Ãgenei kiwai tar nigin wauĩ laa fouf, ã kiwai difeneik anidi nigin biya ago gouf. \v 28 Idi ã disisneik el fiya wenẽdig, idi ã to biya diyeik anidi nigin kosẽ gouf. \v 29 Tamo taka ogon walã sitakã fakã fouf, falei wel, walã sitakãg wenẽ. Tamo taka ogon saket yalouf are, ogon kolos yalouf nigineg to katũ wiyẽ. \v 30 Wenẽdiyouf nigin to diyok are, wenẽdiyouf, aib taka ogon safinã yalef are, anĩ baban kel yaleya nigin to urokenẽf. \v 31 Ereb taka idim age difekeneĩf anĩ oroyeik age fiya gen, ãg idi bun ago gouf. \p \v 32 “Idi ã nigin waud laa fef anidi nigin dogol wauĩ laa fef are, ã nigin ere mala ado? Mosor adodo idig, idi nigin waud laa fef anidi nigin, waud laa fedig. \v 33 Idi ã nigin biya diyeik anidi nigin biya ago gouf are, ã nigin ere mala ado? Mosor adodo idig age difedig. \v 34 Idi anidi bun moni kel walogouf nigin kisig fen, moni wenẽdigouf are, ã nigin ere mala ado? Mosor adodo idig, moni ganan kel yaleya nigin kisi de fen, mosor adodo tutur moni difenẽdidig. \v 35 Anĩ ere, ãgenei kiwai tar nigin wauĩ laa fouf, idi nigin biya ago wedigouf, ereb taka kel yaleya nigin to kisig fen, wenẽdigouf. Ago gouf are, ãgenei mala solo odug biyauf, agef fen, ã Negur Ilun Bagai nẽ gere tar wowã gouf, ere nigin, Negur ĩ idi to de difiyẽdig sesen anidi ado, biya fiyẽdidig. \v 36 Ãgenei Temeĩ wau yũdig gen, ãg idi nigin wauĩ ineĩf. \s1 Ne Tã Es Fiyẽya \r (Matyu 7:1-5) \p \v 37 “Taka to es wiyẽg, to ago gouf are, ãg Negur to es yeĩf. Taka bouwa bun od to ũg, to ago gouf are, ãg Negur bouweĩ bun od to yũf. Mosor nigin wedereĩ tu kalauf, ago gouf are, Negur ãgenei mosor nigin weder tu kalauf. \v 38 Wenẽdig, ago gouf are, Negur ifeneĩf. Ima su karikauf, lai fesil fen, baban teten ino isokose di, yokũ fe di, awa gere fasauf, ã nigin gogũ fouf. Tunĩ es wedigef gen, Negur ãg agef es yeĩf.” \p \v 39 Jesus yaab od eneig irokenẽdin, “Mala ifofakeleya tamo taka, mala ifofakeleya tura itonẽya kisi feleya de? Idi urom bebeigir to kuku douf de? \v 40 Skul kesu in tise to wal fef, anĩ ere, taka ĩ keleĩ ganan yalef, yogon tise gen wõ youf. \p \v 41 “Õ ere nigin turã mala teteur lo fen, õ ogon aa masak malã bun ibodok anĩ to ulef? \v 42 Õ ogo aa masak ogon malã bun to ule fen, naig fe di, turã nigin dogol urokenek, ‘Turau, utor len, aya ogon malã teteur alelkonõf’? Õ mala yaleya tamo, õ ogon malã bun ketem aa masak walel fen, anĩ malã kare kele di, turã bun mala teteur walelauf. \s1 Aa Taka Yogon Faat Ado \r (Matyu 7:16-20; 12:33-35) \p \v 43 “Aa biya ĩ faat sane to imadig, aa sane are faat biya to imadig. \v 44 Aa mugu mugu yogon faat bun, tamo ĩ keleĩ youf. Tamo kayau idi, wei biya barik bun to daledig, gira udum bun to daledig. \v 45 Tamo biya ĩ, yogon wau bun ereb biya kuru fedig anĩ bunem, tobonunã biya yaor fedig, age fiya gen, tamo sane, yogon wau bun ereb sane kuru fedig anĩ bunem, tobonunã sane yaor fedig. Yogon wau bun isokosef, yogon sigor bun wogõ yedig. \s1 Fõ Inoya Nẽ Keleĩ Tamo, Neneya Tamo Ado \r (Matyu 7:24-27) \p \v 46 “Ere nigin ã aya nigin ‘Odug, Odug,’ ge fen, aya orok anĩ to ago gedig? \v 47 Taka ĩ wageun isi, neu od karĩ ye fen, dõf age fef, ĩ naig fiya anĩ aya ã afelneĩf. \v 48 Ĩ fõ inoya tamo taka, ku fatuk yale fen, meein teten fõ gariya inon gen. Sain kuwei isin, wĩ ye fen, fõ yun, anĩ ere, fõ anĩ yokũ fiya kisi feleya sã, ere nigin, fõ are totol ado inon. \v 49 Anĩ ere, taka ĩ neu od karĩ ye fen, to dõf age fef, ĩ tamo taka teneub bun fõ gariya sã inon gen. Sain kuwei wĩ ye fen, fõ yun, fõ anĩ kala fel, oditekei daũf irailen.” \c 7 \s1 Kusĩ Tamo Neid Orowa Nẽ Momoiya \r (Matyu 8:5-13) \p \v 1 Jesus tamo kayau karĩ douf nigin enei ganan wogõ bure fel fen, ĩ Kapenaum taun ilen. \v 2 An kusĩ tamo neid orowa nẽ ferfer taka, in odug ĩ nigin wau laa fedig anĩ, dagi fen, laa fou fenẽ age fen. \v 3 Kusĩ orowa Jesus nigin karĩ ye fen, Juda neid mudur adodo Jesus garan susur fedi di, ĩ isi fen, yogon ferfer el fiyẽf nigin to difiyen. \v 4 Idi Jesus garan disi fen, totol bagai digonen, “Tamo enei, õ enĩ agouf nigin kisi feleya bagai, \v 5 ere nigin, ĩ nemã tamo kayau nigin wau laa fedig, nemã uub fõg inon.” \v 6 Anĩ nigin, Jesus idi geid dilen. \p Ĩ mogo fõ sirin mog, kusĩ orowa ne tã tar Jesus dirokenẽf nigin sur fedin, “Odug, õ kabĩ totol to walouf, ere nigin, aya to biya nigin aya kisi afef, õ neu fõ bun to usiyouf. \v 7 Aya to biya nigin, aya õ garan isiya nigineg to kisi afen. Anĩ ere, õ od urõ di, neu kabĩ tamo dagi fara falauf. \v 8 Ere nigin, aya yug nigin age fiya, ayag neu odug anĩ farumen abodok, kusĩ tamo idig aya farumeun dibodok. Aya taka enĩ arokenek, ‘Ule,’ afiyek, ĩ ilauf. Aya taka arokenek, ‘Õ usi,’ au di, ĩ isidig. Neu kabĩ tamo enĩ ago afiyek, ĩ anĩ age fedig.” \p \v 9 Kusĩ orowa od enĩ irõ di, Jesus karĩ ye fen, ĩ nigin terẽ yen, agef fen, tamo kayau dõ difiyen anidi bun falei yel iron, “Aya ã arokeneik, aya Israel bun, momoiya odug eig fiya taka to ailen.” \v 10 Age ye di, kusĩ tamo sur fedin anidi, fõ bun ke de dile fen, ferfer anĩ dagi sã ibod mog, fotou difen. \s1 Jesus Kayau Waab Taka Nẽ Kesu Turĩ Fen \p \v 11 Anĩ dumen, Jesus taun taka Nain ilen, in dõ fiya tar, tamo kayau musei, ĩ geid weim dilen. \v 12 Ĩ mogo taun bobog kelẽ fiyẽ mog, laa tamo taka faali de disin, laa tamo anĩ kayau waab nẽ kesu tekelei bagai, tamo kayau musei taun temeleid kayau waab geid. \v 13 Sain Jesus kayau waab anĩ fele fiyen, in wau ĩ nigin gudũf fen, iron, “To inã wale.” \p \v 14 Age ye fen, ĩ isel, dege kobũ fe di, faali difen idi, dẽ delen. Ĩ iron, “Tamo gaũ, aya õ arokonok, fã wale!” \v 15 Laa tamo anĩ fã ye ibod ken, od yen, age fe di, Jesus tamo anĩ ĩ sina kel ifenen. \p \v 16 Age fe di, idi ganan kumĩ ado terefeit de fen, Negur yana dalesen. Idi diron, “Profet odug taka, ada atun wõ yel. Negur yogon tamo kayau isennẽdiyouf nigin isil.” \v 17 Jesus nigin, od enei Judia distrik kalilĩ fiya ganan iyokelen. Jesus, \s1 Jon Naan Igunẽdiya Tamo Ado \r (Matyu 11:2-19) \p \v 18 Jon nẽ dõ fiya tar, enei ganan nigin Jon dirokenen. Jon idi uru iweigneĩd fen, \v 19 Odug eig de to difiyẽf nigin sur fedin, “Tamo isiyouf den, õ ogo yeir de, amã fau taka nigin malamã manouf?” \p \v 20 Tamo Jesus garan disi diron, “Jon Naan Igunẽdiya Tamo, õ to mayõf nigin amã sur famam, ‘Tamo isiyouf den, õ ogo yeir de, amã fau taka nigin malamã manouf?’” \p \v 21 Sain anĩ bun bagai, Jesus, tamo kayau musei dagi adodo, darau adodo, kaa sesenem dirounẽdin el feid fen, meleid ifofakeleya el fedi di, kelẽ den. \v 22 Jesus solof irokenẽdin, “Kekug uleg fen, ã wedereim karĩ gel, meleim ulegel anĩ Jon wogõ wiyẽg, meleid ifofakelen kelẽ def, to diyon mogo diyok, lepra dagi adon mogo el fedin, wedereid daabun od karĩ def, gare den turĩ fedif, maleg bun biya od wogõ fedif. \v 23 Tamo aya nigin wau to firagagaũ fef, Negur ĩ el fiyek.” \p \v 24 Jon nẽ arũ tamo ditornẽ dilele di, Jesus, tamo kayau guru difen anidi, Jon nigin irokenẽdin, “Ã ere bagai anĩ ulogouf nigin, gerere tuan ulegen? Ã unin yaum walala fe di, ulogouf nigin ulegen de? \v 25 Anĩ sãf are, ere bagai ã ulogou fenẽ, ulegen? Tamo taka kolos biya bagai ifonun de? Sã, idi kolos medeĩya biya difoun ken, safineid inid adodo are, king nẽ fõ bun dibodok. \v 26 Ere bagai anĩ ã ulogou fenẽ, ulegen? Profet taka de? Ariya, aya ã arokeneik, ĩ profet wal fediya. \v 27 Tamo anĩ, ĩ nigin eig ye itoton: \b \q1 “‘Aya neu arũ tamo sur afe di, ĩ uyu ilauf, \q2 im ket ogon naab dodok fouf.’\f * \fr 7:27 \ft Malakai 3:1\f* \m \v 28 Aya ã arokeneik, kayau onudi kesu dalen idi atun, taka nem Jon to wal difiyen, anĩ ere, aib taka Negur nẽ tanon yana naal bagai ado, ĩ Jon wal fiya.” \p \v 29 (Tamo kayau ganan, takis yaleya tamog, sain idi Jesus nẽ od karĩ de fen, Negur nẽ naab anĩ biya den, ere nigin, idi Jonem naan igunẽdin. \v 30 Anĩ ere, Farisia tamo, lo keleĩ tamo geid, idi dogo nigin Negur nẽ oroya ditoron, ere nigin, idi Jonem naan to igunẽdin.) \p \v 31 “Tamo kayau sain enei bun, idi nigin ere bunem aya kisi afouf? Idi ere gen? \v 32 Idi simõ maket modoũ bun dibod ken, abob diweignẽdidig gen: \q1 “‘Amã ã nigin kelel maun, \q2 anĩ ere, ã to kui gen; \q1 amã kanon seg malen, \q2 anĩ ere, ã to inã walegen.’ \m \v 33 Aya enei wogõ auf, ere nigin, Jon naan igunẽdiya tamo isin, bret to yon, wain to yon, ã urõgef, ‘Ĩ kaa sane ado.’ \v 34 Tamo Naal isin, saaf yon, naan yon, ã urõgef, ‘Eĩ dobu irãya tamal, ĩ, takis yaleya tamo, mosor tamo adodo geid, uyu kũ difedig.’ \v 35 Anĩ ere, kisi biya ĩ, in dõ fiya ganan bunem, biya yaorouf.” \s1 Mosor Kayaum Jesus Bun Moul Fi Felen \p \v 36 Farisia tamo takam, Jesus ĩ ado saaf dãf nigin iweignen, anĩ nigin, Jesus ĩ Farisia tamo anĩ nẽ fõ bun ile fen, tebol bun ibodon. \v 37 Taun anĩ bun, kayau taka mosor ado ibodõdig, Jesus Farisia tamo anĩ nẽ fõ bun, saaf yoko yeya karĩ ye fen, kayau, moul sumeĩ biya bagai anĩ gulub\f * \fr 7:37 \ft Meein alabasta nem dinon.\f* ado irou isin. \v 38 Kayau ĩ Jesus dumen ye garan ifar, maru isi fen, Jesus ye lũ fen. Agef fen, kayau yogon fatiyam Jesus ye waĩf, umã fe, moul sumeĩ biya bagai, ye bun fi felen. \p \v 39 Sain Farisia tamo Jesus iweignen anim, enei ile fen, ĩ yogo kisi bun iron, “Tamo enei profet takauf, ĩ aibem kobũ fiyek, ĩ ere kayau, ĩ mosor kayau taka anĩ, keleĩ youf.” \p \v 40 Jesus ĩ irokenen, “Simon, aya ereb taka arokonõf.” \p Ĩ iron, “Tise, urokana.” \p \v 41 Jesus iron, “Tamo uru, moni tamo taka bun wareg dalen, taka faif tausen kina, taka faif handred kina. \v 42 Idi urom wareg ifenẽya moni sã, anĩ nigin, moni tamo dogo neid wareg gudũ felen. Gama nanim anĩ, moni tamo nigin wau fatuk laa fouf?” \p \v 43 Simon solof iron, “Aya kisi afef, taka ĩ wareg odug yalen anĩ gudũ fel kenen anim.” \p Jesus iron, “Õ tutuk es wol.” \p \v 44 Age ye fen, Jesus falei yel, kayau wage ifen ken, Simon irokenen, “Õ kayau enei ulef? Aya ogon fõ bun asil. Õ yeu kulo fiya nẽ naan taka to wanal, anĩ ere, kayau ĩ yogon marum yeu lũf fen, yogon fatiyam waĩ fel. \v 45 Õ to umã wiyal, anĩ ere, kayau enei, aya asour alel sain bun, ĩ yeu umã fel anĩ, fau fau umã fiyek. \v 46 Õ mudurou bun moul to unol, anĩ ere, kayau ĩ moul sumeĩ biya bagai, yeu bun fi felel. \v 47 Anĩ nigin, aya õ arokonok, kayau enĩ nẽ mosor musei yalelel, anĩ nigin, ĩ fatuk wau laa fen. Anĩ ere, aib taka mosor naal yalelen, ĩ wau laa fiya naal.” \p \v 48 Age ye fen, Jesus kayau irokenen, “Ogon mosor alelkonok.” \p \v 49 Tamo Jesus geid dibodon, tutur dogo dogol diron, “Eĩ aim, ĩ mosoreg yalelef?” \p \v 50 Jesus kayau anĩ irokenen, “Ogon momoiya anim isennom, waũ inosiya ado ule.” \c 8 \s1 Faat Irarãya Tamo Nẽ Yaab Od \r (Matyu 13:1-23; Mak 4:1-20) \p \v 1 Anĩ dumen, Jesus taun ado fonõ fonõ iyo ken, Negur nẽ tano nigin, biya od wogõ yen. In dõ fiya tar tuwelf weim, \v 2 kayau tunĩ idi kaa sesen iruid fen, dagi el fedin idig weim: Maria (Magdala tamal) ĩ bun kaa sesen sewen irudi di, diyan, \v 3 Joana Kusa nẽ kayau, Kusa ĩ Herod nẽ fõ lo fiya tamo, Susana, musei tunĩ geid. Kayau eneidi, idi neid safineid nem disennẽdin. \p \v 4 Tamo kayau taun ganan bun temeleid, Jesus garan disi, moku de mog, ĩ yaab od enei iron, \v 5 “Kabĩ marau taka, faat irarãf nigin ilen. Sain ĩ irarak ile mog, tunĩ naab luwen kuku ren, are teten diyon, ninã ilun temeledim dakasin. \v 6 Tunĩ meein tuar kuku ren, are bali fokũ yeid fen, laasi yedin, ere nigin, idi lumi sã. \v 7 Faat tunĩ malũ duri atun kuku ren, are malũ duri, faat anĩ ado, odudug fen, malũ durim sile feledin. \v 8 Faat tunĩ teneub biya bun kuku ren, are fokũ yedin, biya imadin, gariya tekelei yogon biya wan handred iman, biya anim gariya anĩ wal fiya.” \p Sain ĩ enĩ wogõ ye fen, ĩ iweig iron, “Taka ĩ karĩya nigin weder ado, ĩ karĩ youf.” \p \v 9 In dõ fiya tar, yaab od enĩ nẽ gariya nigin, ĩ to difiyen. \v 10 Jesus iron, “Negur tano nigin, iminẽya od nẽ keleĩ are, Negur ã mogo ifenein, anĩ ere, tunĩ bun aya yaab od nem wogõ auf, anĩ bunem, \q1 “‘idi meledim diledig, anĩ idi meleid fokõya sã, \q2 idi wederedim karĩ dedig, anĩ idi gariya keleĩ sã.’\f * \fr 8:10 \ft Asaia 6:9\f* \p \v 11 “Yaab od anĩ nẽ gariya eig fiya. Faat are Negur nẽ od. \v 12 Faat tunĩ naab luwen kuku ren are, tamo idi od karĩ den, Satan isi, biya od idi namedin ibodok anĩ yaleledig, anĩ bunem, idi to momoi de di, to isennẽdiyouf. \v 13 Faat tunĩ meein tuar iraran are, tamo idi od karĩ de fen, waud bun kulĩya ado od daledig, anĩ ere, idi warumutei sã. Idi sain naal bagai momoi def, anĩ ere, kisi fiya isi di, fara furu de diyaleledig. \v 14 Faat malũ duri atun kubũ yen are, tamo idi od karĩ den, anĩ ere, idi diyok dile mog, tenebur mata ibodõya nẽ suwẽya, safina ado ibodõya nẽ kisi, bouwa nẽ oroya anidim idi sile fedi di, idi faat to yũf. \v 15 Anĩ ere, faat teneub biya bun kubũ yen are, tamo idi, kisi biya, karĩya biya ado, waud bun ibodok, od karĩ de fen, kafĩ difelef, anĩ totol difaref, faat biya yũf. \s1 Lam Yoki Bun \r (Mak 4:21-25) \p \v 16 “Taka nem lam tõf fen, mis kur be, fatar farumen to inodig. Age fiya ban, ĩ yoki bun iseginẽ di, idi aaben disif, lalan dilouf. \v 17 Ereb ereb ganan iminẽya yenek anĩ ganan yaor fouf, ereb ereb ganan nar fen yenek anĩ ganan irou isi, biru fel fen, yaau du fe di, keleĩ youf. \v 18 Anĩ nigin, ã kisi el ge waleg fen, ã karĩ gouf. Aib taka ĩ ado, aya toru afouf, age fe di, ĩ musei adouf. Taka ĩ sã bagai, ereb taka ĩ ado nigin ĩ kisi fef areg, ĩ bun tamal son fouf.” \s1 Jesus Nẽ Sina, Tura Tar Geid \r (Matyu 12:46-50; Mak 3:31-35) \p \v 19 Jesus nẽ sina, tura tar geid, ĩ dilouf nigin disin. Anĩ ere, idi ĩ wagen ileya kisi feleya sã, ere nigin, tamo kayau musei. \v 20 Takam Jesus irokenen, “Ogon sinã, turã tar geid, õ dileyõf nigin serẽ difaref.” \p \v 21 Jesus solof iron, “Neu naai ado turau tar, are idi Negur nẽ od karĩ de fen, dõ difef anidi.” \s1 Jesus Yau Uyẽ Ado Irokenẽdi Di, Kee Delen \r (Matyu 8:23-27; Mak 4:35-41) \p \v 22 Naa taka bun, Jesus in dõ fiya tar irokenẽdin, “Ada daliyou sitakã talauf.” Anĩ nigin, idi waag bun sõ de dilen. \v 23 Idi solĩ de mog, Jesus mulaĩ yenen. Yau odug daliyou bun isi di, maaĩ waag namen isokosen. Idi morõ odug fotou difen. \p \v 24 In dõ fiya tar dile, Jesus turĩ difiyẽ diron, “Odug, Odug, ada naanũ talalau fenẽ!” \p Ĩ fã yale, yau naan moloun wĩ yen ado, sakã fiyẽdi di, yau uyẽ ado irorou kel, ganan dẽ delen. \fig Jesus waag bun fã yale, yau naan moloun wĩ yen ado, sakã fiyẽdi di, yau uyẽ ado irorou kel, ganan dẽ delen.|src="CN01707C.tif" size="span" ref="8:24" \fig* \v 25 Jesus in dõ fiya tar to fiyẽdin, “Ãgenei momoiya nain?” \p Idi kumĩ terẽ de fen, abob toti difen, “Eĩ aim bagai? Ĩ yau ado naaneg irokenẽdi di, ĩ ait dõ difef.” \s1 Jesus Tamo Taka Kaa Sesen Musei Ado El Fiyen \r (Matyu 8:28-34; Mak 5:1-20) \p \v 26 Idi Galili tamal daliyou dibal, Gerasa teneub bun dilen. \v 27 Sain Jesus ubun kutũ yesin, taun anĩ bun tamal, tamo taka kaa sesen ado ĩ tarabã fiyen. Sain meluk, tamo enei kolos sã, fõ buneg to ibodõdig, anĩ ere, ĩ matmat bun ibodõdig. \v 28 Ĩ Jesus ile fen, kaĩ ye, Jesus ye gariyan kubũ ye, ĩ ait odugem iweig iron, “Õ aya ere naig wiyau fenẽ, Jesus, Negur Ilun Biya nẽ Naal? Aya õ agonok, õ aya to daig wiyauf!” \v 29 Ere nigin, Jesus mogo kaa sane tamo anĩ bun tamal ulõ yesiyouf nigin irokenen. Sain musei kaa sanem irounẽ di, ye ima ado, sen nem difofãdig, age de fen, tari difiyẽdig, anĩ ere, ĩ sen kokour fele di, kaa sanem wala ino di, moilin iledig. \p \v 30 Age ye di, Jesus ĩ to fiyen, “Õ yana ai?” \p Ĩ solof iron, “Aya yanau Ami,” ere nigin, kaa museim ĩ namen disilen. \v 31 Idi ku isil idĩya sã modoũ bun to sur fediyouf nigin, baba baban Jesus digonen. \p \v 32 Arei wala sirin, bor musei biya an saaf doko difaren. Kaa sesen idi, bor namedin dilauf nigin, Jesus digonẽ di, Jesus idi yo fedin. \v 33 Kaa sesen, tamo anĩ bun tamal ulolõ deis fen, bor namedin dilelen. Age dife di, bor gududu de, bebeig sane baurin daliyoun disil, naanũ gare desin. \p \v 34 Bor lo fiya tamo, ereb ereb wõ yen anĩ dile fen, diya dile, od anĩ, taun ado fonõ fonõ wogõ den. \v 35 Age dife di, tamo kayau, ereb wõ yen anĩ dilou fenẽ dilen. Sain idi Jesus garan disin, kaa sesen tamo anĩ bun tamal diyalelen tamo anĩ, garab yel, kisi biya ado, Jesus ye gariyan ibod mog, dile fen, idi kumĩ den. \v 36 Tamo idi meledim dilen anidim, kaa sesenem tamo diroun anĩ, naig be el fiyen anĩ, tamo kayau wogõ difiyẽdin. \v 37 Age dife di, Gerasa teneub bun, tamo kayau ganan, Jesus itorneĩd ilauf nigin, ĩ dirokenen, ere nigin, idi kumim lai fedin. Anĩ nigin, Jesus waag bun sõ ye fen, itornẽdin. \p \v 38 Tamo ĩ bun tamal kaa sesen diyalelen anĩ, Jesus ado dilauf nigin igonen, anĩ ere, Jesus ĩ sur fiye ken, iron, \v 39 “Fonõ kel ule fen, Negur õ nigin age fen anĩ wogõ wouf.” Age ye di, tamo anĩ itor ilen, Jesus ĩ nigin age fen anĩ, taun ganan bun iyo ken, wogõ yen. \s1 Kayau Naal Laa Fen Ado Dagi Kayau Taka \r (Matyu 9:18-26; Mak 5:21-43) \p \v 40 Sain Jesus kele di, tamo kayau musei, ĩ aan difiyen, ere nigin, idi ganan ĩ nigin ololo difen. \v 41 Age de mog, Juda neid uub fõ lo fiya nẽ mudur taka, yana Jairus isi, Jesus ye gariyan kubũ ye fen, yogon fõ bun ileya nigin igonen, \v 42 ere nigin, ĩ ne barai tekelei bagai, ĩ kayau naal tuwelf yar age fiya, mogo laa fou fenẽ. \p Jesus naab ile mog, tamo kayau musei kiti de fen, kafĩ difiyẽ genen. \v 43 Kayau taka an ifaren, ogõ dagi faimud ado, yar tuwelf iyon. Anĩ ere, taka nem ĩ to el fiyen. \v 44 Kayau ĩ Jesus dume ise, in kolos iri kobũ fen, age fe di, kaisã bagai, kayau nẽ naud segẽ yelen. \p \v 45 Jesus to fen, “Aim aya kobũ fiyal?” \p Idi ganan wa dife di, Pita iron, “Odug, tamo kayau musei kiti de fen, kobũ diyok \p \v 46 Anĩ ere, Jesus iron, “Aibem aya kobũ fiyal. Aya keleĩ, totol aya bun tamal ul fe yalel.” \p \v 47 Age ye di, kayau ĩ imin ken, ileya kisi feleya san, tererẽ ye fen, isi, Jesus ye gariyan kubũ yen. Tamo kayau ganan meleid bun, ĩ ereb nigin Jesus kobũ fiyem ado, naig be ĩ kaisã bagai biya lel anĩ, wogõ yen. \v 48 Age ye di, Jesus kayau irokenen, “Nau barai, ogon momoiya anim el yom. Waũ inosiya ado ule.” \p \v 49 Jesus fau od wogõ ye mog, tamo taka, Juda neid uub fõ lo fiya mudur Jairus nẽ fõ bunem isin. Ĩ iron, “Nẽ barai mogo laa fel. Baban õ tise morõ to wenẽf.” \p \v 50 Jesus od enei karĩ ye fen, Jairus irokenen, “To kumĩ wo, momoi dogol wo, ago di, kayau fau el fiyẽf.” \p \v 51 Jesus Jairus nẽ fõ bun wõ ye fen, takam ĩ geid, aaben ileya nigin katũ fedin, Pita, Jon, Jems ado, kesu nẽ tama sina dogol. \v 52 Tamo kayau ganan, ĩ nigin waud gudũf fen, inã legur mog, Jesus iron, “To inã waleg. Kayau naal ĩ laa fiya sã, ĩ mulã yenek.” \p \v 53 Idi Jesus kasã difiyen, idi keleĩ, kayau naal laa fel. \v 54 Anĩ ere, Jesus ĩ ima yales fen, iron, “Neu kesu, fã wo!” \v 55 Kayau nẽ uur kelen, age fe di, kaisã bagai, fã yale ifaren. Age fe di, Jesus, ĩ ereb taka ifen yõya nigin, idi irokenẽdin. \v 56 Kayau nẽ sina tama terefeit de di, ereb wõ yel anĩ, taka to dirokenẽf nigin, Jesus idi katũ fedin. \c 9 \s1 Jesus In Dõ Fiya Tar Tuwelf Sur Fedin \r (Matyu 10:5-15; 14:1-12; Mak 6:7-29) \p \v 1 Jesus in dõ fiya tar tuwelf iweigneĩd fen, kuru fedin. Agef fen, ĩ, idi kaa sesen ganan dirudiyouf nigin ado, dagi el difediyouf nigin totol ifeneĩd fen, megeir fedin. \v 2 Ĩ, idi Negur nẽ tano nigin wogõ douf nigin ado, dagi adodo el difediyouf nigin sur fedin. \v 3 Jesus idi irokenẽdin, “Delẽ uyõgouf nigin ereb taka to walogouf, manig sã, faa sã, bret sã, moni sã, kolos uru to walogouf, tekelei dogol. \v 4 Fõ nanĩ be bun sõ gouf, an ubodõg ile, taun anĩ utorõgouf. \v 5 Tamo kayau ã to daleyei ken, ã to karĩ diyeĩf, sain ã nedi taun anĩ utorõg fen, yeĩ aas tu welege di, idi ã kiwai difenein anĩ keleĩf.” \v 6 Anĩ nigin, idi fafã de, fonõ fonõ diyo ken, modoũ ganan bun, biya od wogõ de fen, tamo kayau dagi el difedin. \p \v 7 Galili lo fiya nẽ mudur Herod, anĩ ganan wõ yef ilef anĩ, karĩ ye fen, wau togun, ere nigin, tunim dirok, Jon ĩ laa bun tamal mata kel fã yen, \v 8 tunim dirok, Eliya wõ yen, age fe di, tunĩg dirok, profet kulu temeleid anidi taka mata kel fã yen. \v 9 Anĩ ere, Herod iron, “Aya Jon ula gudũ afen. Enei aim, ĩ nigin karĩ auf?” Age ye fen, ĩ Jesus ileya nigin kisi fen. \s1 Jesus Faif Tausen Tamo Saaf Ifenẽdin \r (Matyu 14:13-21; Mak 6:30-44; Jon 6:1-14) \p \v 10 Sain aposel idi keku den, idi age difen anĩ Jesus wogõ difiyen. Age de di, Jesus idi geif irou, idi mugu diya, taun taka Betsaida dilen. \v 11 Anĩ ere, tamo kayau musei anĩ kelei ken, Jesus dõ difen. Jesus idi aan fiyeĩd, Negur nẽ tano nigin wogõ fiyeĩd fen, idi dagi el fiya nẽ anidi el fedin. \p \v 12 Aragau di, in dõ fiya tar tuwelf, ĩ gein disi diron, “Tamo kayau susur wo di, idi fonõ kalilĩ fiya fonõ fonõ dile fen, saaf ado yenẽya modoũ dilouf, ere nigin, ada ein gerere tuan tabodok.” \p \v 13 Jesus aitedin yale iron, “Idi dãf nigin ereb ãgem wenẽdigouf.” \p Idi solo de diron, “Ada bret faif, gau uru ado dogol. Ada tele, tamo kayau enei ganan nigin saaf to na talouf, are kisi feleya sã.” \v 14 (Faif tausen tamo age fiya an dibodon.) \p Anĩ ere, Jesus in dõ fiya tar irokenẽdin, “Tamo kayau, mala fire fire fifti age fiya bun, ubodnẽdig.” \v 15 In dõ fiya tar age dife di, ganan dibodadan. \v 16 Jesus, bret faif gau uru ado yale, saa ilun itad fen, ĩ Negur de fiye ken, anĩ mumã fedin. Agef fen, ĩ in dõ fiya tar ifenẽdin, tamo kayau wagedin gõ difouf nigin. \v 17 Idi ganan don kisi felen. In dõ fiya tar, tamo kayau bret gau ado dokon, tunĩ ifaren anĩ fito difen, karam tuwelf isokosen. \s1 Pita Kristus Nigin Kurõ Fesin \r (Matyu 16:13-28; Mak 8:27-9:1) \p \v 18 Sain Jesus mugun kosẽ yen, in dõ fiya tar idi ĩ weim. Ĩ idi to fedin, “Tamo kayau idi, aya nigin ai dedig?” \p \v 19 Idi solo de diron, “Tunĩ dirok, Jon naan igunẽdiya tamo, tunĩ dirok, Eliya, are tunĩg dirok, profet kulu temeleid anidi taka mata kel fã yen.” \p \v 20 Jesus to fedin, “Ba ã uleg? Aya nigin ã ai gef?” \p Pita aiten yale iron, “Õ anĩ Negur nẽ Kristus.” \p \v 21 Age ye di, Jesus enei taka to dirokenẽf nigin, idi wedereid totol iroun. \v 22 Age ye fen, ĩ iron, “Tamo Naal ĩ darau musei yale fen, mudur adodo, pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo idim dudum difiyẽf. Age de fen, ĩ dukesi di, naa towo bure fele di, mata kel fã youf.” \p \v 23 Age ye fen, Jesus idi ganan irokenẽdin, “Aib taka aya dõ fiyau fenẽ, ĩ yogon oroya dudum fe fen, yogon aa tetek, naa ganan faali fe, aya dõ fiyauf. \v 24 Aib taka, yogon bouwa buru, mata ibodõf nigin oro fef, are fõ yalauf, anĩ aib taka yogon mata bouwa buru, aya nigin ye fen, irailauf, are kel yalouf. \v 25 Tamo taka ĩ teneub enĩ ganan kakarai fe, akorou ye fen, ĩ yogo bou fõ yalauf be irailauf, ere biya ĩ yalouf? \v 26 Aib taka, aya nigin ado neu od nigin, mama fouf are, sain Tamo Naal, in fula fiya medeĩya, Tama nẽ ado, engel fateul neid fula fiya medeĩya ado disiyouf bun, ĩg ĩ nigin mama fouf. \v 27 Aya ã momoi arokeneik, tunĩ ein difaref, fau to gare de mog, idi Negur nẽ tano dilouf.” \s1 Jesus Bouwa Falei Felen \r (Matyu 17:1-8; Mak 9:2-8) \p \v 28 Jesus enei irokel fen, naa eit age fiya ilele di, ĩ, Pita, Jon, Jems yale, kosẽ youf nigin arei ilun diselen. \v 29 Ĩ kosẽ ye mog, yogon nawa falei felen, agef fen, yogon kolos, kolimei filiya nẽ lalan gen, wõ yen. \v 30 Tamo uru, Moses Eliya ado, \v 31 fula fiya medeĩya ado wowã de fen, Jesus geid wogõ den. Idi Jesus teneub itorõf anĩ nigin wogõ den, anĩ ĩ Jerusalem oun kisi falauf. \v 32 Pita ĩ, ne tã tar geid, mulã nigin meleid morõ kelen, anĩ ere, idi oditekei meleid bi fel fen, idi Jesus nẽ fula fiya medeĩya ado, tamo uru ĩ geid difaren anĩ dilen. \v 33 Tamo idi Jesus ditornẽ mog, Pita Jesus irokenen, “Odug, ada ein ibodõya nigin biya bagai. Ada salafat towo tanouf, taka ogon, taka Moses nẽ, taka Eliya nẽ.” (Ĩ wogõ yen anĩ, ĩ yogo keleĩ sã.) \p \v 34 Age ye mog, lalo isi, idi kerub fedi di, idi lalo bun dilel mog, kumĩ den. \v 35 Ait taka lalo bunem wõ ye fen, iron, “Eĩ neu Kesu, ayam ĩ agirnen. Ĩ karĩ wiyẽg.” \v 36 Ait anĩ wogõ yele di, idi Jesus mugu dilen. In dõ fiya tar anidi, enei dogo bun dogol ibodon, idi ereb dilen anĩ, sain anĩ bun, taka to dirokenen. \s1 Jesus Kesu Kaa Sane Ado El Fiyen \r (Matyu 17:14-18, 22, 23; Mak 9:14-27, 30-32) \p \v 37 Naa taka bun, idi arein tamal disi mog, tamo kayau musei Jesus tarabã difiyen. \v 38 Guru fiya atun, tamo takam iweig iron, “Tise, aya õ agonok, õ neu kesu ulekanauf, ere nigin, ĩ neu kesu tekelei bagai. \v 39 Kaa sanem irounẽ di, ĩ terẽ adod ye, ui yedig. Kaa sanem kesu yũ irã di, tererẽ ye fen, awa bun sali moku fedig. Agef fen, kaisã to folõ fiye kele fen, ĩ bouwa daũ fedig. \v 40 Aya, on dõ fiya tar kaa sane diruwauf nigin agonẽdin, anĩ ere, idi kisi feleya sã.” \p \v 41 Jesus solof iron, “Sain enei bun, tamo kayau momoiya sã, sane bagai. Sain ganĩ aya ã geid tabod ken, ã nigin wau aukesilauf? Ogon kesu ein urousi.” \p \v 42 Kesu anĩ isi mog, kaa sanem kesu tenebur yũ irã di, tererẽ yen. Anĩ ere, Jesus kaa sane ou fiyen, agef fen, kesu anĩ el fiye ken, ĩ tama kel ifenen. \v 43 Age fe di, idi ganan, Negur nẽ megeir odug nigin terefeit den. \p Idi ganan, Jesus age fen anĩ ganan nigin, terẽ de mog, Jesus in dõ fiya tar irokenẽdin, \v 44 “Ereb aya arokeneĩf anĩ wedereĩ unog. Tamo Naal ĩ fau kiwai tamo imeid bun dinou fenẽ.” \v 45 Anĩ ere, idi od enĩ nẽ gariya nigin nene den. Idi nigin gariya anĩ inokon, anĩ nigin, idi od anĩ to kelei ken, ĩ to fiyẽya nigin kumĩ den. \s1 Ai Anĩ Odug Bagai? \r (Matyu 18:1-5; Mak 9:33-40) \p \v 46 Jesus nẽ dõ fiya tar idi, aim anĩ idi atun odug ibodõf nigin, luwa diroun. \v 47 Jesus idi neid kisi kelei ken, kesu naal taka yale iroule, ĩ sirin ifarnen. \v 48 Agef fen, ĩ idi irokenẽdin, “Aib taka, aya yanau bunem, kesu naal eig fiya taka yalef are, ĩ aya yaleyaf. Aib taka ĩ aya yaleyaf are, ĩ aya sur fiyan anĩ yalef. Ã ganan atun, taka ĩ naal bagai are, ĩ anĩ odug bagai.” \p \v 49 Jon iron, “Odug, tamo taka, õ yanã nem kaa sesen iruid mog, amã mailen. Anĩ nigin, amã ĩ katũ mafiyẽf nigin age mafen, ere nigin, ĩ neda takam sã.” \p \v 50 Anĩ ere, Jesus iron, “To katũ wiyẽg, taka ĩ kiwai to ifeneik, are ãgenei.” \s1 Samaria Tamo Kayau Jesus Kiwai Difenen \p \v 51 Jesus saa ilun yale irou iseleya nẽ naa dodole di, ĩ Jerusalem ileya nigin wau kuturolen. \v 52 Age fe di, ĩ arũ tamo uyu sur fedi di, idi Jesus nẽ ereb ereb dodok fiya nigin, Samaria fonõ dilen. \v 53 Anĩ ere, tamo kayau an to aan difiyen, ere nigin, ĩ Jerusalem ilauf nigin age fen. \v 54 Sain in dõ fiya tar Jems Jon ado, anĩ dile fen, idi to difen, “Odug, õ amã yã saa ilun tamal maweig di, isi, idi daũ fediyouf nigin oroyok de?” \v 55 Anĩ ere, Jesus falei yel, ou fiyẽdin, \v 56 age de fen, idi fonõ taka bun dilen. \s1 Jesus Dõ Fiyẽya Bun Kafĩ Fiya Fire Fire \r (Matyu 8:19-22) \p \v 57 Idi naab luwe dile fen, tamo taka Jesus irokenen, “Õ narib ulauf are, aya õ dõ ayõf.” \p \v 58 Jesus aiten yale iron, “Gaũ kuĩ idi, yenẽya nẽ modoũ ku ado, ninã lalo bun diyok idi, uru ado, anĩ ere, Tamo Naal ĩ mudur inoya nẽ modoũ sã.” \p \v 59 Jesus tamo takag irokenen, “Dõ wiya.” \p Anĩ ere, tamo iron, “Odug, fau de, folõ wiya len, aya ele, neu dei mũ afel fen.” \p \v 60 Jesus ĩ irokenen, “Laa tamo idi, laa tutur abob mumã difouf. Anĩ ere, õ ule, Negur nẽ tano nigin wogõ wo.” \p \v 61 Baban takag iron, “Odug, aya õ dõ ayõf, anĩ ere, folõ wiya len, kelau ele, neu ibor tar dabuo afiyeĩd fen.” \p \v 62 Jesus solof iron, “Taka ĩ dur bun ima ino fen, koriri yedig anĩ, Negur nẽ tano nigin kabĩ yaleya to kisi falauf.” \c 10 \s1 Jesus In Dõ Fiya Tar Sewenti-tu Sur Fedin \r (Matyu 11:20-27; 13:16, 17) \p \v 1 Anĩ dumen, Odug sewenti-tu tamo igirneĩd fen, idi, ĩ taun ganan ado modoũ ilauf nẽ bun, uyulil uru uru susur fedin. \v 2 Jesus idi irokenẽdin, “Kabier saaf musei biya bure felen, anĩ ere, kabĩ tamo musei sã. Age fiya nigin, kabĩ marau, Odug to wiyẽg, kabĩ tamo sur fedi di, yogon kabier dilauf. \v 3 Uleg! Aya ã sipsip naal gen, gaũ kuĩ atun sur ayeik. \v 4 Ã moni nẽ kodol be, faa be, su be to walogouf, agog fen, naab luwen taka to aan wiyẽgouf. \p \v 5 “Fõ taka aaben ulagauf, uruwa urõgouf, ‘Fõ enei wau inosiya ado.’ \v 6 Tamo taka wau inosiya nẽ anĩ an ibodõf are, ãgenei wauĩ inosiya ĩ bun ibodõf, sãf are, ã bun kel isiyouf. \v 7 Fõ anĩ bun ubodõgouf, saaf ado naan yõya nigin idi difeneĩf, are wãgauf, ere nigin, kabĩ tamo ĩ mala solo yaleya kisi feleya. Fõ fõ to walegef uyõg. \p \v 8 “Ã taun taka bun ulege di, idi ã aan diyeĩf, ã ereb wagein dinouf anĩ wãgauf. \v 9 Dagi adodo an difaref, el wiyẽdig fen, idi urokenẽdigouf, ‘Negur nẽ tano mogo ã nigin melsã.’ \v 10 Anĩ ere, ã taun taka bun ulege di, idi ã to aan diyeĩf, naab toko tokõ ge fen, urõgouf, \v 11 ‘Ãgenei taun nẽ aas yemã bun degẽ fen anĩg, amã kema ã bun tu mafef. Anĩ ere, ã enei keleĩ youf bagai, Negur nẽ tano mogo melsã.’ \v 12 Aya ã arokeneik, es fiya naa anĩ bun, taun anĩ, in darau Sodom taun darau dalen anĩ wal fiya, yalouf. \p \v 13 “Korasin taun, õ malalon ado! Betsaida taun, õ malalon ado! Ã bun memelik musei anodin, age fiya gen anĩ, Taia ado Saidon taun bun wõ yem are, mogo kulu waud falei de fen, wau gudũ fiya nẽ gabar difoun ken, aasur dibodom. \v 14 Anĩ nigin, es fiya sain bun, ã, morõ Taia ado Saidon taun dalouf anĩ wal fiya, walogouf. \v 15 Õ Kapenaum taun, õ yanã anĩ saa ilun iselauf de? Sã bagai, õ laa neid modoũ bun usilauf. \p \v 16 “Taka ĩ karĩ yeik, aya karĩ fiyaf, taka ĩ ã iruyeik, are aya iruyaf, anĩ ere, taka ĩ aya iruyaf, are ĩ aya sur fiyan anĩ iruf.” \p \v 17 Sewenti-tu tamo idi, kulĩya ado keku de, disi diron, “Odug, õ yanã bunem kaa seseneg morõ di, dõ difen.” \p \v 18 Jesus solof iron, “Aya, Satan saa ilunem kolimei lalan gen kakur fen, kubũ ye mog, ailen. \v 19 Aya, ã, gogour, ambei lalai wedig fen, kiwai nẽ totol ganan wal gouf nigin, megeir afenein. Ereb takam to tadũ yeĩf. \v 20 Anĩ ere, kaa sigoramã dõ difel ge fen, to wauĩ kulĩ youf, anĩ ere, ãgenei yeneĩ saa ilun itoton nigin, wauĩ kulĩ youf.” \p \v 21 Sain anĩ bun, Jesus, Awa Uur Fateul bunem, kulĩya isokos fen, iron, “Dei, saa ado teneub nẽ Odug, aya õ yanã alesef, ere nigin, safina eneidi, kisi biya ado keleĩ adodo to dilouf nigin, õ unokon, ago fen, simõ gen dibodon anidi bun yaor won. Dei, enĩ are ogon waũ filolõ fiya biya bunem agon. \p \v 22 “Ereb ereb ganan, Dei ĩ aya bun inon. Taka nem Naal ĩ ai ya nigin keleĩ sã, Dei yogo dogol keleĩ. Taka nem Dei ĩ ai ya nigin keleĩ sã, Naal yogo dogol ado, tunĩ idi Naalum Dei ifelnẽdiyouf nigin igirnẽdif anidim dogol keleĩ.” \p \v 23 Age ye fen, Jesus falei yel, in dõ fiya tar lo feid fen, idi dogol irokenẽdin, “Meleim ã ulegedif anĩ dilef are el fedif. \v 24 Ere nigin, aya ã arokeneik, profet musei, king geid, ã ulegef anĩ dilou fenẽ nigin waud yenen, anĩ ere, idi meledim to dilen, idi ã karĩ gef anĩ karĩ dou fenẽ nigin waud yenen, anĩ ere, idi wederedim to karĩ den.” \s1 Samaria Tamo Tobonunã Biya Ado Nẽ Yaab Od \p \v 25 Sain taka bun, lo keleĩ tamo taka fã ye fen, Jesus kisi fiyen. Ĩ Jesus to fiyen, “Tise, aya naig afe di, mata faimud ibodkeleya anĩ alouf?” \p \v 26 Jesus ĩ irokenen, “Negur nẽ Itotoya bun Lo ere yef? Õ uwesedig anĩ, ere yõdig?” \p \v 27 Lo keleĩ tamom Jesus solof irokenen, “‘Õ, Odug ogon Negur ĩ nigin waũ adok, malãkanon adok, ogon megeir adok, ogon kisi adok bunem, waũ laaf yenẽf.’\f * \fr 10:27 \ft Diuteronomi 6:5\f* Takag, ‘Õ ogo nigin waũ laa fef gen, nẽ tã nigineg ago waũ laa fouf.’\f * \fr 10:27 \ft Levitikas 19:18\f*” \p \v 28 Jesus tamo anĩ irokenen, “Õ de tutuk solo wol. Enei ago di, õ mata ibodkeleya walouf.” \p \v 29 Anĩ ere, lo keleĩ tamo ĩ, Jesus ĩ nigin keleĩ biya sã fiyẽf anĩ itor ken, Jesus to fiyen, “Age fiyauf are, ai anĩ neu tã?” \p \v 30 Jesus solof iron, “Tamo taka Jerusalem taun tamal Jeriko taun isil mog, bẽ tamo imeid bun ilen. Idi yogon kolos dinukeis dũ di, laa gen yen mog, ditornẽ diyalelen. \v 31 Sain anĩ bun, pris taka naab tekelei anĩ dõf isilen, tamo are de ile fen, ĩ fasis fe tokõ felen. \v 32 Age fiya gen, Lewi tamo takag modoũ anĩ bun isi, tamo are de ile fen, ĩ fasis fe tokõ felen. \v 33 Anĩ ere, Samaria tamo taka iyok isin, tamo yenen nẽ isi, wõ ye, tamo anĩ ile fen, ĩ nigin wau yun. \fig Samaria tamo tobonunã biya, tamo taka bẽ tamo imeid bun ile, dũ di, laa gen yen mog anĩ isennen.|src="IB04143-bw.tif" size="span" ref="10:33" \fig* \v 34 Ĩ wagen ilen, moul wain ado gudũ fiya bun fi fel fen, ifokenen. Agef fen, tamo are yales, yogon donki teten ino irou ilen, tamo irouya fõ bun ino fen, kulatun fiyen. \v 35 Naa taka di, ĩ tu silwa koin moni yalis, tamo irouya fõ marau ifen ken, iron, ‘Kulatun wiyẽf, sain aya kelauf bun, õ baban mala teten be uran, are aya kela afonõf.’ \p \v 36 “Õ kisi wof, towo eneidi atun, ai anĩ, bẽ tamo imeid bun ilen anĩ ĩ ne tã?” \p \v 37 Lo keleĩ tamo solof iron, “Tamo ĩ nigin wau yun anĩ.” \p Jesus ĩ irokeken, “Ule, ĩ age fen gen, ago.” \s1 Marta Maria Ado Neid Fõ Bun \p \v 38 Jesus, in dõ fiya tar geid, naab luwe dile fen, Jesus fonõ taka bun wõ yen, an kayau yana Marta yogon fõ bun Jesus ilauf nigin, Jesus irokenen. \v 39 Ĩ tura yana Maria, ĩ anĩ, Odug ye gariyan ibod ken, ĩ wogõ yen anĩ karĩ yen. \v 40 Anĩ ere, Marta ereb ereb dodok fiya anĩ bun kisi yen ken, Jesus wagen isi to fiyen, “Odug, neu turau itorna di, aya mugu kabĩ alef anĩ nigin, õ to kisi wof de? Ĩ uroken, aya isenna!” \p \v 41 Age ye di, Odug aiten yalen, “Marta, Marta, õ ereb ereb musei nigin suwẽ wo fen, waũ morok, \v 42 anĩ ere, tekelei dogol õ nigin biya. Maria ĩ biya ani igirim, anĩ taka nem to yalelkenẽf.” \c 11 \s1 Jesus Kosẽya Nigin Ifelnẽdin \r (Matyu 6:9-13; 7:7-11) \p \v 1 Naa taka bun, Jesus modoũ taka bun kosẽ yen. Sain ĩ bure fele di, yogon dõ fiya tamo takam Jesus irokenen, “Odug, amã kosẽya nigin ufelnamã, Jon, ne dõ fiya tar ifelnẽdin gen.” \p \v 2 Jesus idi irokenẽdin, “Sain ã kosẽ gouf, eig ge urõgouf: \q1 “‘Dei, \q1 õ yanã fateul ibodõf, \q1 ogon tano isiyouf. \q1 \v 3 Naa mugu mugu bun, naa anĩ nẽ saaf wanamãf. \q1 \v 4 Ganan amã bun mosor dinof, amã idi neid mosor nigin wederamã tu kelef, \q1 age fiya bagai, õg amã nemã mosor nigin wederẽ tu kel. \q1 Ago fen, kisi famãya bun to uroulemãf.’” \p \v 5 Age ye fen, ĩ idi irokenẽdin, “Ãgenei taka ĩ, ne mou ado, anĩ bõ atun ĩ gein ile fen, irokenẽf, ‘Mou, bret towo nem usenna, \v 6 ere nigin, aya neu tã taka, aya bun delẽ isil, anĩ ere, aya ĩ yõya nẽ ereb taka sã.’ \p \v 7 “Age ye di, ĩ aaben tamal anim irõf, ‘Aya kabĩ totol to wana. Sukar mogo kotũ felel, aya neu kesu tar geid mogo fataren mainek. Aya fã au fen, ereb taka ifonõya kisi feleya sã.’ \v 8 Aya ã arokeneik, ĩ, ne mou nigin to fã ye fen, bret ifenẽf, anĩ ere, tamo are kukĩya sã kinĩ yei fiyẽ di, fã ye fen, ereb ĩ orof anĩ kilei ifenẽf. \p \v 9 “Anĩ nigin, aya ã arokeneik, to gouf, agef ã ifeneĩf; umirẽgouf, ã gurug gouf; godu godu gouf, ã sukar kã feneĩf. \v 10 Aibem taka to fouf, yalouf; aibem taka imirek, gurug fouf; aibem taka godu godu fouf, sukar kã fel kenẽf. \p \v 11 “Ã tama tar, aim ãgenei kesu gau nigin to fef, anĩ ban gogour wenẽgouf de? \v 12 Takag, ĩ tataro faat nigin to fef, ĩ ambei wenẽgouf de? \v 13 Ã seseneĩ bagai, anĩ ere, ãgenei kesu safina biya biya anĩ ifenẽdiya, ã keleĩ bagai youf are, ãgenei anĩ wal fiya, Temeĩ saa ilun ibodok, Awa Uur Fateul aib idi to difiyek, idi ifenẽdiyouf bagai!” \s1 Jesus Belsebub Ado Difiyen \r (Matyu 12:22-30, 43-45; Mak 3:20-27) \p \v 14 Jesus ait ifokeleya nẽ kaa sane irun. Sain kaa sane iyawo di, tamo ait ifokelen od wogõ yen, age fe di, tamo kayau musei terẽ den. \v 15 Anĩ ere, tamo tunĩ diron, “Are kaa sane neid mudur Belsebub yana bunem, ĩ kaa sesen irudif.” \v 16 Tunĩ Jesus kisi difiye ken, saa ilun tamal uris nigin to difen. \p \v 17 Jesus idi neid kisi kelei ken, idi irokenẽdin, “Tano taka yogo kiwai ifen ken, fara fouf, are sane lauf, fõ taka yogo kiwai ifen ken, fara fouf, are kubũ youf. \v 18 Satan ĩ yogo kiwai ifen ken, fara fouf are, yogon tano naig fe ifarauf? Aya enĩ orok, ere nigin, ã urõgef, aya Belsebub yana bunem kaa sesen arudif. \v 19 Are aya Belsebub yana bunem kaa sesen arudif are, ere bunem ãgenei dõ fiya tar kaa sesen dirudidig? Anĩ nigin, idim ã es diyeĩf. \v 20 Anĩ ere, aya Negur nẽ ima gege bunem kaa sesen arudif are, Negur nẽ tano mogo ã bun isil. \p \v 21 “Tamo megeir ado taka, ĩ waila kisi feleya ado yogon fõ lo fef are, in safina are totoũ. \v 22 Anĩ ere, taka ĩ yogon megeir wal fiya anim irounẽ lai fiye ken, yogon waila ĩ anĩ bun totol yaledig anĩ son fe fen, in safina gadõ fouf. \p \v 23 “Taka ĩ aya to fedẽ fiyaf, ĩ neu kiwai, takag, ĩ aya ado to kuru mafef are, ĩ firagagaũ fef. \p \v 24 “Sain kaa sane tamo bun tamal ulõ yeis fen, gerere tuan ile, si inoya modoũ imirek ile to fotou fef. Agef fen, ĩ irok, ‘Aya fõ atoron anĩ bun baban kelauf.’ \v 25 Sain ĩ kel isif, fõ ani waĩ difel fen, madur difen anĩ ilef. \v 26 Anĩ nigin, ĩ ile fen, baban kaa sesen ĩ wal fiya sewen anĩ geif irou isif, age de fen, idi namen dile difaref. Age dife di, tamo anĩ gai sane bagai lef, uruwa bun nẽ tobonunã anĩ wal fiya.” \p \v 27 Jesus eneidi nigin wogõ ye mog, tamo kayau atun kayau taka iweig iron, “Sinã õ gõ yo ken, su ifonon, are ĩ el fiyek.” \p \v 28 Ĩ solof iron, “Age fiya ban, Negur nẽ od karĩ de fen, dõ difef anidi, el fedif.” \s1 Jona Bun Uris \r (Matyu 12:38-42) \p \v 29 Tamo kayau guru fiya mala oduge di, Jesus iron, “Tamo kayau, gama sain enei bun dibodok, are sane bagai. Idi memelik nigin to difef, anĩ ere, taka to afenẽdiyouf, de profet Jona nẽ uris anĩ dogol afenẽdiyouf. \v 30 Jona are Niniwe taun tamo kayau bun uris, age fiya bagai, Tamo Naal ĩg sain enei nẽ tamo kayau bun uris. \v 31 Es fiya sain bun, Kuin Saut tamal fã ye fen, tamo kayau sain enei bun geid, idi neid mosor nigin kurõ falaisiyouf, ere nigin, kayau anĩ Solomon nẽ keleĩ karĩ youf nigin, teneub idiyan tamal isin, gama taka Solomon wal fiya are yeir. \v 32 Es fiya sain bun, Niniwe tamo kayau fã de fen, tamo kayau sain enei bun geid, idi neid mosor nigin kurõ difalaisiyouf, ere nigin, idi mogo Jona wogõ ye di, waud falei den, gama taka Jona wal fiya are yeir. \s1 Bouwa Nẽ Lam \r (Matyu 5:15; 6:22, 23) \p \v 33 “Taka nem lam tõf fen, to iminẽyan be, beĩ kur inodig, age fiya ban, in yoki bun iseginẽdig, age fe di, idi aabẽ disif anidi lalan dilouf. \v 34 Malã are bouwã nẽ lam. Õ malã biyauf are, ogon bouwã gananeg lalan barikãf. Anĩ ere, õ malã sesen lauf are, ogon bouwãg gugum kalauf. \v 35 Anĩ nigin, lalan õ ado anĩ gugum keleya nigin lo walauf. \v 36 Age fiya nigin, ogon boũ ganan lalan barikãf fen, siri sitakã to gugum ouf are, lam nẽ lalan õ bun so fe di, yaor ledig gen, bouwa ganan oditekei lalan ouf.” \s1 Jesus Farisia Tamo Ado Lo Ifelnẽdiya Tamo Isisnẽdin \r (Matyu 23:1-36; Mak 12:38-40) \p \v 37 Sain Jesus wogõ ye bure fele di, Farisia tamo takam ĩ, Jesus ado saaf dãf nigin iweignẽ di, aaben ile, tebol bun ibodon. \v 38 Anĩ ere, Farisia tamo ĩ, Jesus ima ketem kulo fiya sã, saaf nigin ibodon anĩ ile fen, terẽ yen. \p \v 39 Age fe di, Odug ĩ irokenen, “Farisia tamo ã, kap ado beĩ agara kulo gedig, anĩ ere, ã namein akorouya ado sanem barikã. \v 40 Ã neneya tamo! Negur agara inon anĩ, nameg to inon de? \v 41 Anĩ ere, ereb beĩ namen ibodok anĩ maleg wenẽdigouf, ago ge di, ereb ereb ganan ã bun filiya ibodõf. \p \v 42 “Farisia tamo ã meleĩlon ado, ere nigin, ã ãgenei edẽ, bakso ado, kabier tamal ereb ereb ganan farag fen, ten tekelei Negur wenẽgedig, anĩ ere, ã lo es fiya ado Negur nigin wau laa fiya utorõgedig. Ã dum nẽ anĩ dõg fen, uruwa nẽ anĩg to utorõgem, are dem. \p \v 43 “Farisia tamo ã meleĩlon ado, ere nigin, ã Juda neid uub fõ bun modoũ malabag ibodõya ado, maket modoũ bun tamo kayau idim sere diyeik anĩ oroyeik. \p \v 44 “Ã meleĩlon ado, ere nigin, ã tamo mekura dede fiya gen, tamo idi keleĩ sa ken, teten diyõdig.” \p \v 45 Lo keleĩ tamo taka Jesus irokenen, “Tise, õ enei urõ di, õ amãg kono wamak.” \p \v 46 Jesus solof iron, “Lo keleĩ tamo, ãg meleĩlon ado, ere nigin, ã tamo kayau, morõ idi faali fiya nigin malai bagai anĩ wenẽdigedig, anĩ ere, ã aug imeĩ gege tekelei idi isennẽdiya nigin to fitei yedig. \p \v 47 “Ã meleĩlon ado, ere nigin, ã profet neid matmat unogedig, anĩ ere, ã tubuĩ tarem idi didenkesin. \v 48 Anĩ nigin, ãgenei tubuĩ tar profet age difedin anĩ, ã megeir ge fen, yaor gef, ere nigin, idi profet didenkesin, ã idi neid matmat unogedig. \v 49 Age fiya nigin, Negur yogon kisi biya bunem iron, ‘Aya fau idi bun profet, aposel ado sur afediyouf, age afe di, idi tunĩ didenkeis fen, tunĩ kafĩ fiya difenẽdiyouf.’ \v 50 Anĩ nigin, teneub inon gariya bunem isif, profet ganan neid naudeid fi felen anĩ nẽ mala solo, tamo kayau gama sain enei bun idim dalouf, \v 51 Abel nẽ naud bunem ile, Sekaraia ĩ tempel alta ado atun dukesin in naud bun. Aya ã momoi arokeneik, naud enĩ ganan nẽ mala solo, tamo kayau gama sain enei bun idim dalouf. \p \v 52 “Lo keleĩ tamo, ã meleĩlon ado, ere nigin, ã keleĩ nẽ ki walelegen, ã aug namen ileya sa ken, ã idi namen dilef anidi neid sukar katĩ welegef.” \p \v 53 Sain Jesus modoũ anĩ itoron, Farisia tamo, lo ifelnẽdiya tamo geid, ĩ bun kiwai totol dino, to fiya fire fire musei to difiyen, \v 54 ereb od wogõ youf bun dirounẽf nigin tari difiyen. \c 12 \s1 Weder Irouya Ado Tai Fiya \r (Matyu 10:26-33) \p \v 1 Dirub kele di, tamo kayau tausen musei biya guru difen, anĩ bun idi abob tete tete lalai de difaren, age dife di, Jesus in dõ fiya tar ketem irokeneĩd fen, iron, “Ã, Farisia tamo neid yis nigin lo welegei, are mala yaleya tobonunã. \v 2 Gama ereb dede fiya yenek, are ganan fau lelek falauf, gama ereb iminẽyan yenek, are ganan fau yaorouf. \v 3 Ã gugum bun wogõ gen anĩ, fau gaa lalan bun karĩ douf, ã aaben wedereim kosesẽ gen anĩ, fau fõ sokoronem kurõ difesiyouf. \p \v 4 “Neu mou tar, aya ã arokeneik, idi bouwa dukeis fen, anĩ dumen ereb taka baban age fiya kisi feleya sã anidi to kumĩ wodig. \v 5 Anĩ ere, ã aib kumĩ wiyẽgouf anĩ afelneĩf: Ĩ bouwa yukeis fen, dumen ã hel bun irãyeĩf nigin megeir ado anĩ kumĩ wiyẽgouf. Ariya, aya ã arokeneik, ĩ kumĩ wiyẽg. \v 6 Fisisir faif, tuwenti toea nẽ nem na nigin to sur gedig de? Anĩ ere, Negur ĩ anidi taka nigin to weder tu keledig. \v 7 Momoi, Negur ãgenei mudureĩ bun fatiyeĩ ganan iwes yalen. To kumĩ wog, ã fisisir musei wal fediya. \p \v 8 “Aya ã arokeneik, aibem taka, aya nigin tamo meleid bun kurõ falaisiyouf, Tamo Naal ĩg, ĩ nigin Negur nẽ engel meleid bun kurõ falaisiyouf. \v 9 Anĩ ere, taka ĩ, aya nigin tamo meleid bun wa fouf, ayag ĩ nigin Negur nẽ engel meleid bun wa afouf. \v 10 Taka ĩ, Tamo Naal nigin kiwai ifen ken, kobu yef are, in mosor yalelauf. Ani are, taka ĩ, Awa Uur Fateul kiwai ifen ken, kono fiyek, in mosor to yalelauf. \p \v 11 “Sain ã Juda neid uub fõ bun guri diyeĩ diroule, mudur adodo yeneid adodo meleid bun difarneĩf, an wauĩ moro ken, aug isenneĩf nigin naig mafouf, ere mauf, wog fen, to sii yeĩf, \v 12 ere nigin, sain anĩ bun, Awa Uur Fateul ereb wogõ gouf nigin, ifelneĩf.” \s1 Neneya Tamo Safina Ado Nẽ Yaab Od \p \v 13 Tamo kayau musei atun, tamo takam Jesus irokenen, “Tise, neu turau urokenẽ di, amã urom akor foi mafouf.” \p \v 14 Jesus solof iron, “Aim aya ã atun es fiya tamo be, foi fiya tamo igirnan?” \v 15 Age ye fen, Jesus idi irokenẽdin, “Lo welegei, ereb ereb ganan bun akorouya anĩ lo welegei, tamo nẽ mata in safina musei bun to ibodok.” \p \v 16 Age ye fen, ĩ yaab od enei idi irokenẽdin, “Tamo taka safina musei ado, ne teneub bun saaf musei yaledig. \v 17 Ĩ kisi yalen, ‘Aya naig afouf? Aya neu saaf inoya nẽ modoũ sã.’ \p \v 18 “Agef fen, ĩ iron, ‘Aya eig afouf anĩ de. Neu ki narĩ afeleid fen, odug nuwa anodiyouf, an neu saaf ado ereb ereb ganan anouf. \v 19 Age afel fen, aya yug nigin orõf, “Õ ereb ereb biyai biyai musei biya, yar musei nẽ unof. Ibodõya karika, saaf, naan wokon, waũ el fouf.”’ \p \v 20 “Anĩ ere, Negur ĩ irokenen, ‘Õ neneya! Bõ enei bun bagai, aya ogon mata alelkonõf. Age afe di, aim ogo nigin dodok won anĩ yalouf?’ \v 21 “Taka ĩ yogo nigin, agef safina kuru fef, anĩ ere, Negur mala bun maleg ibodok, ĩ bun eig bagai fe, wõ youf.” \s1 To Osig \r (Matyu 6:25-34) \p \v 22 Age ye fen, Jesus in dõ fiya tar irokenẽdin, “Age fiya nigin, aya ã arokeneik, ã ãgenei bouweĩ mata ibodõf nigin to osig fen, ere saaf tãf gouf, ã ãgenei bouweĩ nigin to osig fen, ere gabar tafilaĩf gouf. \v 23 Mata anĩ saaf wal fiya, bouwa anĩ gabar wal fiya. \v 24 Ã kalog uledigedig, idi saaf to ditenẽdig, idi saaf to u difedig, idi ki be, udũ inoya modoũ sã, anĩ ere, Negur ifoutnẽdidig. Ã ninã anidi wal fediya bagai! \v 25 Ã takam yogon mata nigin osi ye fen, aua tekelei tobol fiya kisi feleya de? \v 26 Ã naal bagai enei age fiya kisi feleya sã nigin, ere nigin anĩ ã ereb ereb tunĩ nigin osi gef? \p \v 27 “Aa munĩ naig fe odugedig anĩ ulegedig. Idi kabĩ to daledig, to diwadig. Anĩ ere, aya ã arokeneik, kulu King Solomon yogon fula fiya medeĩya bun naki gegẽ biya biya ifonun animeg, aa munĩ taka to wal fen. \v 28 Anĩ ere, Negur dubur aa munĩ gama dogol ifarauf, nile di, yã irãf anĩ, agef naki fediyouf are, ã idi wal fediya bagai, Negur naig fe ã ifounneĩf, ã momoiya naal bagai ado! \v 29 Anĩ nigin, ã wauĩ ere saaf wãgauf be, ere naan wãgauf anĩ bun to unog, anĩ bun to osig. \v 30 Are haiden idi enĩ ganan nigin meleid dimirẽdig. Ãgenei Temeĩ ã lau gef anĩ ganan keleĩ. \v 31 Anĩ ere, Negur nẽ tano umirẽg, ago ge di, safina eneidig ifeneĩf. \p \v 32 “Musei sã ã, to kumĩ wog, ere nigin, ãgenei Temeĩ, tano anĩ ã ifeneĩya nigin wau al fen. \v 33 Ãgenei safineĩ na sur ge fen, maleg wenẽdigouf. Ã mugu mugu moni nẽ kodol to serek fouf anĩ uwagauf, agog fen, saa ilun nẽ safina biya biya to sa kalauf anĩ kuru gouf, an bẽ tamo non to isidig, tutũ to dãf. \v 34 Ãgenei safina biya biya ibodok nẽ an, wauĩg an yenẽf. \s1 Jesus Kel Isiyouf Nigin Ololo Fiya \r (Matyu 24:43-51) \p \v 35 “Kabĩ nẽ naki ufonũg fen, ãgenei lam tõg saika wog, \v 36 tamo idi, nedi odug, tamo kayau ado bagu fiya nẽ tar bunem kelouf nigin tari difedig, anĩ bunem, sain ĩ isi, sukar godu godu fe di, idi sã kaisã bagai ĩ sukar kã difelkenẽf anidi gen ago gouf. \v 37 Ferfer anidi ololo dife mog, nedi odug isi ilediyouf anĩ, idi nigin deuf, aya ã momoi arokeneik, ĩ fau yogo kabĩ nẽ naki ifoun kel, ferfer tebol bun ibodneĩd fen, isi, aruneid yalouf. \v 38 Ferfer anidi saika difel mog, nedi odug, bõ atun be, we ado be isi ilediyouf anĩ, idi nigin deuf. \v 39 Anĩ ere, ã enei keleĩ youf: Fõ marau ĩ, sain nanĩ be bun, bẽ tamo isiyouf anĩ keleĩ youf are, ĩ yogon fõ lo fe di, to narĩ fouf. \v 40 Ãg saika gouf, ere nigin, Tamo Naal ĩ fau sain to isiyouf gouf bun isiyouf.” \p \v 41 Pita to fen, “Odug, õ yaab od enei amã nigin de, ganan nigin urok?” \p \v 42 Odug solof iron, “Ferfer taka aim anĩ, dõ fiya biya, kisi biya ado de? Ĩ, yogon odugem ĩ yogon odug nẽ fõ bun, anidi neid saaf dogo neid sain kilei, dõf ifenẽdiyouf nigin, ima bun inof. \v 43 Sain tamo odug kelouf bun, ferfer biya bagai age fe di, ilouf, tamo odug ĩ el fiyẽf. \v 44 Aya ã momoi arokeneik, tamo odug ĩ, yogon safina ganan, ferfer anĩ ima bun inouf. \v 45 Anĩ ere, ferfer taka ĩ wau bun irõf, ‘Neu tamo odug isiya nigin sain meluk yalef,’ age ye fen, ĩ gariya ino, tamo ferfer ado kayau ferfer iden ken, ĩ yogo saaf biya naan biya yokon, aai sẽ fedig. \v 46 Ferfer anĩ nẽ tamo odug, in isiya nẽ naa ferfer to isiyouf ye fen, kisif mog, in isiya sain ĩ keleĩ sã mog, isiyouf. Tamo odug, ferfer anĩ gudũf fisik fe fen, momoiya sã geid, nedi modoũ bun inenẽf. \p \v 47 “Ferfer taka ĩ, yogon tamo odug nẽ oroya kelei ken, to dodok fef be, yogon odug orof anĩ to dõf age fef, ĩ fau wõf musei fouf. \v 48 Anĩ ere, taka ĩ to kelei ken, darau yaleya nẽ anĩ age fef, ĩ musei to wõ fouf. Aib taka ĩ musei ifenen, ĩ bun musei yaleya nigin irokenẽf, agef fen, taka ĩ lo fouf nigin musei biya ifenen, ĩ bun musei biya yalouf nigin to fiyẽf. \s1 Jesus Maur Gudũ Fiya Nigin To Isin, Isoreya Nigin \r (Matyu 10:34-36) \p \v 49 “Aya tenebur yã arou asiyouf nigin asin, yã mala kaur mogom are, aya orou bagai fiyam. \v 50 Anĩ ere, aya naan igũya taka fau alouf, anĩ nigin, aya wau fatuk morok ile, anĩ kisi falauf. \v 51 Ã kisi gef, aya tenebur ein maur gudũ fiya arou asiyouf nigin asin de? Sã bagai, aya ã arokeneik, isoreya nigin asin. \v 52 Gama ilauf bun, ibor tekelei bun, idi faif fara de fen, towom uru kiwai difenẽdi di, urum towo kiwai difenẽdiyouf. \v 53 Idi fara de fen, tamam kesu kiwai ifenẽ di, kesum tama kiwai ifenẽf, sina, ne barai kiwai ifenẽ di, ne barai sina kiwai ifenẽf, sina yanawau kiwai ifenẽ di, yanawau kayau sina kiwai ifenẽf.” \s1 Sain Nigin Es Fiya \r (Matyu 16:2, 3) \p \v 54 Jesus tamo kayau musei irokenẽdin, “Sain ã gaa ileyan budũ fã ye di, uleg fen, ã kaisã bagai urõgedig, ‘Uyẽ isiyouf,’ ago ge di, age fedig. \v 55 Takag, yau karag maaĩ ubunem fũ fef, ã urõgedig, ‘Uruwa dõ fadauf,’ are agef wõ yedig. \v 56 Ã mala yaleya tamo! Teneub saa ado suma dinof anĩ uleg fen, es gouf nigin ã keleĩ. Naig fe di, sain enei nẽ suma es fiya nigin ã to keleik de? \p \v 57 “Ere nigin ã aug ereb biya anĩg to es gedig? \v 58 Õ ogon kiwai ado medistret bun uleg fen, naab luwen ogon kiwai ado od madur wouf, to agouf are, ĩ õ yale, es fiya tamo bun inenõf, age fe di, es fiya tamo õ polis bun inenõ di, polis õ kalabus bun inenõf. \v 59 Aya õ arokonok, õ wareg ganan to unolauf are, õ kalabus bun to kutũ wesiyouf.” \c 13 \s1 Wauĩ Falei Gouf, Sãf, Inanakalauf \p \v 1 Sain anĩ bun, tunĩ an difaren anidim, Pailat Galili temeleid tunĩ neid naudeid ado dogo neid sesewi fiya nẽ safina ekul fen anĩ, Jesus dirokenen. \v 2 Jesus solof iron, “Ã kisi gef, Galili temeleid eneidi age de darau dalen nigin, idi neid mosor Galili temeleid ganan neid mosor wal fiya de? \v 3 Aya ã arokeneik, sã bagai! Anĩ ere, ã wauĩ to falei gouf are, ãg ganan inanakalauf. \v 4 Takag, Siloam fõ meluk tamo kayau bun kubũ ye fen, idi eitin idenkesin. Ã kisi gef, idi neid mosor, tamo kayau ganan Jerusalem taun difaref neid mosor wal fiya de? \v 5 Aya ã arokeneik, sã bagai! Anĩ ere, ã wauĩ to falei youf are, ãg ganan inanakalauf.” \p \v 6 Age ye fen, Jesus yaab od enei iron, “Tamo taka, aa fig tekelei yogon wain kabier itenen, anĩ ĩ ile, faat nigin mala itoton, anĩ ere, taka to ilen. \v 7 Anĩ nigin, ĩ wain kabĩ lo fiya tamo irokenen, ‘Yar towo aya asi, aa fig enei bun faat nigin malau atoton, anĩ ere, taka to ailen. Utu urã! Ere nigin teneub gigiru yakasif?’ \p \v 8 “Kabĩ lo fiya tamo solof iron, ‘Odug, baban yar tekelei utorkana len, aya gariyan ku kalĩ afel, yaro te anouf. \v 9 Yar taka bun biyauf, are deuf! Sãf are, utu urã.’” \s1 Jesus, Kayau Taka Bagiya Fe Fesen, Sabat Naa Bun El Fiyen \p \v 10 Sabat naa taka bun, Jesus Juda neid uub fõ taka bun od ifelnẽdin. \v 11 Kayau taka, yar eitin kaa sanem irounen nigin dagi ado, an ibodon. Kayau ĩ bagiya fe fesen, agef fen, ĩ madur ifareya kisi feleya sã bagai. \v 12 Sain Jesus kayau anĩ lof fen, ĩ wagen iweigne ken, ĩ irokenen, “Kayau, õ ogon dagi bun tamal õ karika afonok.” \v 13 Age ye fen, Jesus ĩ bun ima ino di, kaisã bagai kayau ĩ madur le ifar fen, Negur yana yalesen. \p \v 14 Juda neid uub fõ nẽ mudur, Jesus Sabat naa bun dagi el fiyen nigin, name sane fen, tamo kayau irokenẽdin, “Kabĩ yaleya nigin naa sigis ado. Anĩ nigin, naa anidi bun usig el yeĩf, Sabat naa bun sã.” \p \v 15 Odug ĩ irokenen, “Ã, mala yaleya tamo! Ã mugu mugu Sabat naa bun, ãgenei bulmakau be, donki be difaredig modoũ bun tamal birug fen, naan ifenẽdiya nigin to gurig ulegedig de? \v 16 Kayau enei, ĩ Abraham nẽ barai, ĩ Satanem sain meluk yar eitin ifokelnen, ĩ ifõya anĩ bun tamal Sabat naa bun to karika afenẽf de?” \p \v 17 Jesus od enei wogõ ye di, yogon kiwai tar ganan mama fedin, anĩ ere, Jesus ereb ereb biya bagai age fen ganan nigin, tamo kayau musei ganan waud al fen. \s1 Masted Faat Yis Ado Nẽ Yaab Od \r (Matyu 13:31-33; Mak 4:30-32) \p \v 18 Anĩ nigin, Jesus to fen, “Negur nẽ tano anĩ, ere taka gen? Ere bun aya kisi afe di, susu falauf? \v 19 Are masted faat gen, anĩ tamo takam yale fen, yogon kabier itenen. Anĩ odug fen, aa wõ ye di, ninã ilun temeleid disi, were bun dibodadan.” \p \v 20 Baban ĩ to fen, “Negur nẽ tano anĩ, ere taka bun aya kisi afe di, susu falauf? \v 21 Are yis gen, anĩ kayau takam yale fen, flawa odug ado falei fe di, ganan gẽ yen.” \s1 Bobog Kidõ \r (Matyu 7:13, 14, 21-23) \p \v 22 Jesus Jerusalem taun ilauf nigin naab luwen iyok ile fen, taun ado fonõ fonõ ile, od ifelnẽdin. \v 23 Takam Jesus to fiyen, “Odug, are teke tekelei dogol kel yalediyouf de?” \p Jesus idi irokenẽdin, \v 24 “Bobog kidõ anĩ ileya nigin kabĩ totol walogouf, ere nigin, aya ã arokeneik, musei idi namen dilauf nigin age difouf, anĩ ere, to kisi falauf. \v 25 Sain fõ marau fã ye fen, sukar inolalauf, ã serẽ ufareg fen, godu godu ge ugonẽgouf, ‘Odug, sukar kã wanamãf.’ \p “Anĩ ere, ĩ solof irõf, ‘Aya ã keleĩ sã, ã nainenem usigen.’ \p \v 26 “Age ye di, ã urõgouf, ‘Amã õ geid saaf naan ado ton, ago fen, õ nemã naab bun od ufelnamak uyon.’ \p \v 27 “Anĩ ere, ĩ solof irõf, ‘Aya ã keleĩ sã, ã nainenem usigen. Ã sane ago gedig ganan, aya malau bun uyaleleg!’ \p \v 28 “Sain Abraham, Isak, Jakop, profet ganan geid, Negur nẽ tano bun uledig fen, ã aug mayarẽ irarãyeĩf, an inã wifirig fen, goboreĩ kikokõ youf. \v 29 Tamo kayau gaa iseyan temeleid, gaa ileyan temeleid, yat temeleid, fa temeleid disi, Negur nẽ tanon tar bun idi neid modoũ dalouf. \v 30 Momoi, an idi dumen dibodok fau malabag dibodõf, idi malabag dibodok fau dumen dibodõf.” \s1 Jesus Jerusalem Nigin Wau Gudũ Fen \r (Matyu 23:37-39) \p \v 31 Sain anĩ bun, Farisia tamo tunĩ Jesus garan disi dirokenen, “Modoũ enei utor ken, taka bun ule. King Herod ĩ õ inokesiyou fenẽ.” \p \v 32 Jesus solof iron, “Uleg, gaũ kuĩ anĩ urokenẽg, ‘Gama ado nil, aya kaa sesen aruid fen, tamo kayau el afediyouf, age afe fen, naa towo bun, aya neu kabĩ anĩ uyu katõ afalauf.’ \v 33 Anĩ ere, aya gama, nil, arã toko tokõ afouf, momoi bagai profet taka Jerusalem taun to ito ken, firen laa fouf! \p \v 34 “O Jerusalem, Jerusalem, õ profet udenkeis fen, õ bun sur fedig anidi, meein meein wedidig, sain ganĩ aya õ wau afon ken, ogon gerẽ tar kuru afediyouf nigin age afedig, tataro sina momou waye farumen kuru fedig gen, anĩ ere, õ utorõdig! \v 35 Ulegouf, ãgenei fõ ã bun fonou lef. Aya ã arokeneik, ã aya baban to uleyagauf ile, ã fau urõgouf, ‘Odug yana bunem isif ĩ el fiya ado.’\f * \fr 13:35 \ft Sam 118:26\f* Sain anĩ bun, ã aya uleyagauf.” \c 14 \s1 Jesus Farisia Tamo Taka Nẽ Fõ Bun \p \v 1 Sabat naa taka bun, Jesus, Farisia tamo uyu irouya taka nẽ fõ bun, saaf yõya nigin ilen, idi an Jesus ololo difen. \v 2 Jesus wagen an, tamo taka bou didĩya nigin darau yaledig anĩ ibodon. \v 3 Jesus, Farisia tamo, lo keleĩ tamo geid to fedin, “Sabat naa bun, dagi el fediya anĩ lo dõ fiya de, sã?” \v 4 Anĩ ere, idi mutũ difaren. Anĩ nigin, Jesus tamo anĩ yale, el fiye kel sur fiyẽ di, ilen. \p \v 5 Agef fen, ĩ idi to difen, “Ã taka, Sabat naa bun, kesu be, bulmakau be taka kuren isilauf, ã kaisã bagai to dĩ wasagauf de?” \v 6 Age ye di, idi od solof irõya kisi feleya sã. \p \v 7 Jesus, tamo tebol bun modoũ malabag anĩ gei dife di, ile fen, ĩ idi yaab od enei irokenẽdin, \v 8 “Tamo kayau ado bagu fiya nẽ tar bun, aib õ iweignõf are, modoũ malabag anĩ to walouf, ere nigin, tamo taka õ wal yõya iweignen be. \v 9 Age fouf are, ã uru iweigneim marau isi, õ irokonõf, ‘Ogon modoũ anĩ, tamo enei wenẽ.’ Age ye di, õ mama yo ken, modoũ dumen bagai anĩ walouf. \v 10 Anĩ ere, õ iweignõf are, modoũ dumen anĩ walouf, ago di, iweignom marau isiyouf, ĩ õ irokonõf, ‘Mou, modoũ biya bun godo urou usel.’ Age fe di, õ modoũ malabag anĩ wale di, ã iweigneim turã tar ganan meleid bun õ yanã odug adouf. \v 11 Ere nigin, aib taka yogo yana yalesef, fau lai fesilauf, aib taka ĩ yogo yana lai fesilef, Negur ĩ yana yalesauf.” \p \v 12 Age ye fen, Jesus fõ marau irokenen, “Sain õ gaa atun saaf be, bõ saaf wenẽdiyou fenẽ, ogon mou tar, naud turã tar, sirag tar be, nẽ tã tar safina inid adodo to uweignẽdiyouf, agouf, idi aba diweignõf, anĩ bun õ mala solo difonõf. \v 13 Anĩ ere, sain õ tar unouf, maleg, bouweid sesen, yeid kirorõya, meleid ifofakeleya anĩ uweignẽdiyouf, \v 14 agouf, Negur õ el yõf. Idi aba õ ke de difonõya kisi feleya sã, anĩ ere, madur tamo neid mata kel fãya bun, Negur õ mala solo ifonõf.” \s1 Tar Odug Nẽ Yaab Od \r (Matyu 22:1-10) \p \v 15 Tamo tebol bun weim dibodon anidi takam, od enei karĩ ye fen, ĩ Jesus irokenen, “Negur nẽ tanon tar bun tamo saaf yãf anĩ, ĩ el fiya ado.” \p \v 16 Jesus solof iron, “Tamo taka tar odug dodok fe fen, musei iweignẽdin. \v 17 Tar sain bun, ĩ iweignẽdin anidi irokenẽdiyouf nigin yogon ferfer sur fen, ‘Usig, gama ereb ereb ganan dodok felel.’ \p \v 18 “Anĩ ere, idi ganan de tekelei gen galã od dinon. Uyulil ĩ iron, ‘Aya gama bagai kabĩ na alen, anĩ nigin, aya anĩ ailau fenẽ alauf. O malalon ado, aya to asiyouf.’ \p \v 19 “Taka iron, ‘Aya bulmakau ten na alen, anĩ idi naig fiya anĩ ailau fenẽ elef. O malalon ado, aya to asiyouf.’ \p \v 20 “Takag iron, ‘Aya gama bagai kayau mata alen nigin, aya isiya kisi feleya sã.’ \p \v 21 “Ferfer kel ile, ne odug od enei irokenen. Age fe di, fõ marau name sane fen, yogon ferfer irokenen, ‘Kaisã bagai ule, taun nẽ naab odug, naab nanaal ado dõ wo fen, maleg, bouweid sesen, meleid ifofakeleya, yeid kirorõya anidi guri urou usi.’ \p \v 22 “Ferfer iron, ‘Odug, õ urom are mogo age afel, anĩ ere, modoũ fau lolokã.’ \p \v 23 “Age ye di, odug yogon ferfer irokenen, ‘Naab uyok ule fen, fonõ fonõ naabur tamo kayau idi anĩ disiyouf nigin totol bagai urokenẽdi di, disi, neu fõ isokosauf. \v 24 Aya ã arokeneik, aya tamo idi aweignẽdin anidi taka, neu tar bun saaf bagai to kobũ de dilouf.’” \s1 Kisi Es Wo Fen, Jesus Dõ Wouf \r (Matyu 10:37, 38) \p \v 25 Tamo kayau musei, Jesus weim dile fen, ĩ falei yel, idi irokenẽdin, \v 26 “Taka ĩ aya gein isif, ne tama, sina, ne kayau, kesu tar, ne tura tar, main tar, yogon matag to itorõf are, ĩ neu dõ fiya tamo wõ youf nigin kisi feleya sã. \v 27 Takag, taka ĩ yogon aa tetek to faali fe fen, aya dõ fiyaf, ĩ neu dõ fiya tamo wõ youf nigin kisi feleya sã. \p \v 28 “Ã taka, fõ meluk taka inoya nigin orouf are, ĩ tetun ibod ken, fõ inolauf nigin moni kisi feleya ado be anĩ es fouf, age fiya sã de? \v 29 Ere nigin, ĩ fõ gariya ino mã, inoleya to kisi falauf are, tamo kayau ganan anĩ dile fen, kasã difiye ken, \v 30 dirõf, ‘Tamo enei fõ kare fen, anĩ ere, inoleya kisi feleya sã.’ \p \v 31 “Takag, king taka, king taka ado kusĩ douf nigin, ĩ ten tausen kusĩ tamo adom, king taka tuwenti tausen kusĩ tamo ado kusĩ disif anĩ, kusĩ bun wal fiyẽya kisi feleya be sã be anĩ, tetun ibod ken, es fouf, age fiya sã de? \v 32 Ĩ to kisi falauf are, ĩ king taka fau gerõ ifar mog, wowor fiya tamo sur fedi di, idi komo fiya nigin to difiyẽf. \v 33 Age fiya gen bagai, ã taka ĩ, ereb ereb ganan ĩ ado anĩ to itorõf are, ĩ neu dõ fiya tamo wõ youf nigin kisi feleya sã. \p \v 34 “Anĩ nigin, sol ĩ biya, anĩ ere, in kai sa kalauf are, naig fe di, ĩ baban kai youf? \v 35 Sol age fiya are, teneub ado falei fiya nigin ado, gaar te ado falei fiya nigineg to biya, anĩ nigin dirailedig. \p “Aib ĩ karĩya nigin weder ado, utornẽ karĩ youf.” \c 15 \s1 Sipsip Fõ Yelen Nẽ Yaab Od \r (Matyu 18:12-14) \p \v 1 Takis yaleya tamo, mosor adodo geid ganan, Jesus karĩ difiyẽf nigin ĩ non disin. \v 2 Anĩ ere, Farisia tamo, lo ifelnẽdiya tamo geid, nauseir de fen, diron, “Tamo enei, mosor adodo aan fiyeĩd fen, weim saaf doko.” \p \v 3 Age de di, Jesus yaab od enei irokenẽdin, \v 4 “Ã taka wan handred sipsip ado, anĩ tekelei iminkalauf are, ĩ nainti-nain sipsip yaorin itorneĩd fen, iminkelen anĩ imirek ile fotou fedig, age fiya sã de? \v 5 Sain ĩ fotou fouf, ĩ wau adod fen, yale, benerin orowa sef, \v 6 fõ bun ilauf. Agef fen, ĩ ne mou tar ado, ne tã tar gou feid irõf, ‘Ã aya geid kulĩ tauf. Aya neu sipsip fõ yelen anĩ fotou afel.’ \v 7 Aya ã arokeneik, age fiya gen bagai, mosor ado tamo taka wau falei yef bun, saa ilun kulĩya odug adouf anim, nainti-nain madur tamo baban faleiya nẽ sã idi nigin kulĩya wal fiya. \s1 Silwa Koin Moni Iminkelen Nẽ Yaab Od \p \v 8 “Takag, kayau taka silwa koin moni ten ado, anĩ tekelei iminkalauf are, ĩ lam tõf, fõ waĩf fen, el fe imirek ile fotou fouf, age fiya sã de? \v 9 Sain ĩ fotou fouf, ĩ ne mou tar ado, ne tã tar gou feid irõf, ‘Ã aya geid kulĩ tauf. Aya neu silwa koin moni iminkelen anĩ fotou afel.’ \v 10 Age fiya gen bagai, aya ã arokeneik, mosor ado tamo taka wau falei yef ĩ nigin, Negur nẽ engel meleid bun kulĩya odug wõ yef.” \s1 Kesu Fõ Yelen Nẽ Yaab Od \p \v 11 Jesus tobol fe iron, “Tamo taka kesu uru adon. \v 12 Ibuyem tama irokenen, ‘Dei, akor neu anĩ fara wana.’ Anĩ nigin, temeid yogon safina idi atun foi fen. \p \v 13 “Anĩ bure fel fen, sain meluk to ilele di, kesu ibuye, safina ĩ ado ganan kuruf yale irou, teneub taka bun gerõ biya ilen, an in safina tobonunã to biya bun daũ felen. \v 14 Ĩ ereb ereb ganan daũ fele di, teneub anĩ bun naũ odug wõ yen, age fe di, ĩ bun lau fiya wõ yen. \v 15 Anĩ nigin, ĩ ile, fõ morou taka bun kabĩ yalouf nigin to fiyẽ di, fõ moroum ĩ bor saaf ifenẽdiyouf nigin yogon kabier sur fen. \v 16 Ĩ naũ bagai nigin bor saaf dõ di, ĩg anĩ yõya nigin orodig, anĩ ere, takam ereb taka to ifenẽdig. \p \v 17 “Ĩ kisi kelen sain, ĩ iron, ‘Neu dei ĩ kabĩ tamo musei ado, idi saaf barikã. Aya ein naum laa fiyau fenẽ! \v 18 Aya fã au, neu dei garan kelau fen, ĩ arokenẽf: Dei, aya saa ilun ado õ bun mosor anon. \v 19 Aya to biya nigin, neu kesu to wouf, ogon kabĩ tamo oroi waledin taka gen waleyauf.’ \v 20 Anĩ nigin, ĩ fã ye, tama gein ilen. \p “Anĩ ere, ĩ fau gerõ iyok isi mog, tama ĩ kesu ile fen, ĩ nigin wau fatuk yũ di, kesu gein gudu ref ile, kakarai fiye ken, umã fiyen. \p \v 21 “Kesum tama irokenen, ‘Dei, aya saa ilun ado õ bun mosor anon. Aya to biya nigin, neu kesu to wouf.’\fig Kesu fõ yelen ĩ, yogon mosor weder tu keleya nigin tama igonek.|src="CN01761B.TIF" size="span" ref="15:21" \fig* \p \v 22 “Anĩ ere, tama ĩ yogon ferfer irokenẽdin, ‘Gamanem kolos biya bagai waleg urousig, ĩ ufounnẽg, ima gege bun sai unog fen, ye bun su unokenẽg. \v 23 Bulmakau lubu bou dĩya waleg urousig ukesig. Ada tar tano tokon, sigigi tafouf. \v 24 Ere nigin, neu kesu enei laa fen anĩ baban matal, ĩ fõ yelen anĩ baban fotou tafiyem.’ Anĩ nigin, idi gariya dino sigigi difen. \p \v 25 “Sain anĩ bun, kesu matu ĩ kabier ibodon. Dum ĩ iyok isi, fõ kelẽ fiye ken, fõ non kui de gurũ de mog, karĩ yen. \v 26 Agef fen, ĩ kabĩ tamo taka iweigne ken, to fiyen, ‘Oun ere naig difef?’ \v 27 Kabĩ tamo ĩ aiten yale iron, ‘Turã kel isil, anĩ tamã bulmakau lubu bou dĩya yum, ere nigin, tamam ĩ bouwa totoũ biya bagai ado kel yalel.’ \p \v 28 “Age ye di, tura matu name sane fen, fõ bun ileya nigin itoron. Age fe di, tama mayarẽ ile wowor fiyen. \v 29 Anĩ ere, kesu ĩ tama solof irokenen, ‘Ulefe, yar enei ganan aya õ sigor taka to wal afe fen, arunã alef asin. Anĩ ere, õ aya meme lubu taka wana di, neu mou tar geid to sigigi mafen. \v 30 Anĩ ere, õ naal enei are, ogon safina, kayau bouweid na nẽ sur difedig anidi bun daũ fel fen, fonõ isi di, õ bulmakau lubu bou dĩya ukenem!’ \p \v 31 “Tama iron, ‘Neu kesu, õ aya ado faimud tabodõdig. Safina ganan aya ado, are ogon. \v 32 Anĩ ere, ada sigigi tafe fen, wauda al fem bagai, ere nigin, turã enei laa fen anĩ baban matal, ĩ fõ yelen anĩ baban fotou tafiyem.’” \c 16 \s1 Kabĩ Tamo Neid Orowa Tobonunã Sane Kisi Biya Ado Nẽ Yaab Od \p \v 1 Takag, Jesus in dõ fiya tar irokenẽdin, “Safina musei ado tamo taka, ĩ yogon kabĩ tamo neid orowam in safina daũ fef yeya karĩ yen. \v 2 Anĩ nigin, ĩ iweignẽ ile di, to fiyen, ‘Eĩ ere od anĩ õ nigin karĩ auf? Ogon kabĩ walen anĩ faded wo di, karĩ auf, ere nigin, õ baban kabĩ tamo neid orowa to ubodõf.’ \p \v 3 “Kabĩ tamo neid orowa yogo nigin iron, ‘Gama aya naig afouf? Neu odug neu kabĩ yalelkanaf. Aya meku yaleya nigin totolou sã, agef mãg, aya nonĩya nigin mama ado. \v 4 Aya naig be afouf are aya keleĩ, anĩ bunem sain aya neu kabĩ ein atorõf are, tamo kayau neid fõ bun ileya nigin aan difiyauf.’ \p \v 5 “Age ye fen, ĩ, yogon odug bun wareg dalen anidi mugu mugu iweignẽdi di, disin. Ĩ tamo uyulil anĩ to fiyen, ‘Õ neu odug bun wareg ganĩ walen?’ \p \v 6 “Ĩ aiten yale iron, ‘Eit handred galen aa oliv moul alen.’” Kabĩ tamo neid orowa ĩ irokenen, ‘Ogon wareg ditoton wale, kaisã ubod ken, fo handred utot.’ \p \v 7 “Age ye di, ĩ uyulil dõ fiyen anĩ to fiyen, ‘Ba õ wareg ganĩ walen?’ \p “Ĩ solof iron, ‘Wan handred wit bek alen.’ \p “Kabĩ tamo neid orowam ĩ irokenen, ‘Ogon wareg ditoton wale, eiti utot.’ \p \v 8 “Yogon odug ĩ, kabĩ tamo neid orowa idegẽya tamal, ĩ kisi el fe yale fen, age fen nigin, yana yalesen. Ere nigin, tamo kayau teneub enei bun temeleid kisi el de dale fen, ereb dogo neid nigin tamo kayau lalan bun temeleid wal fediya age difedig. \v 9 Aya ã arokeneik, teneub enei nẽ safina bunem ã aug nigin neĩ mou tar waledigouf, anĩ bunem, sain safina sa kalauf, mata gai ibodkeleya bun aan diyeĩf. \p \v 10 “Taka ĩ ereb naal bagai el fe lo fef, odug buneg agef lo fouf, taka ĩ naal bagai bun idegek, odug buneg idegẽf. \v 11 Anĩ nigin, ã tenebur enei nẽ safina to el ge lo gen ouf are, aim ã momoi nẽ safina lo fiya nigin ineneĩf? \v 12 Ã takan nẽ safina to el ge kulatun gen ouf are, aim anĩ ã safineĩ ifeneĩf? \p \v 13 “Kabĩ tamo takam odug uru bun to kabĩ yalouf. Taka nigin to wau yen ken, taka nigin wau laa fouf be, taka anĩ aruna yale fen, taka anĩ to awa yãf. Ã Negur nigin ado moni nigin aruna yaleya kisi feleya sã.” \p \v 14 Farisia tamo moni nigin waud laa fedig anĩ, od enei ganan karĩ de fen, Jesus kasã difiyen. \v 15 Age dife di, Jesus idi irokenẽdin, “Ã bagai anĩ, tamo meleid bun, ã aug nigin biya age mafef gedig, anĩ ere, Negur ĩ wauĩ keleĩ bagai. Tamo ereb nigin waud fatuk difenek, are Negur mala bun ninir bagai.” \s1 Ifelnẽdiya Od Tobol Fiya \p \v 16 “Lo nẽ od ado, profet neid od wogõ def disi, Jon bun daun. Sain anĩ bunem, Negur nẽ tano nigin biya od wogõ def disif, age fe di, ganan namen ileya nigin mugu mugu teĩbir def. \v 17 Saa teneub ado iminkeleya nigin are karika, anĩ ere, Lo bun itotoya togo fiya naal bagai taka to iminkalauf. \p \v 18 “Taka ĩ aiwa iru fen, kayau taka yalouf are, ĩ seseirã inof, taka ĩ kayau tamo takam irun anĩ yalouf are, ĩ seseirã inof. \s1 Safina Musei Tamo Ado Lasarus \p \v 19 “Safina musei ado tamo taka, naa ganan bun kolos naki biya, saaf biya, ibodõya biya ibodõdig. \v 20 Maleg taka yana Lasarus, gurumam barikã, safina musei ado tamo ne bobogẽ yenẽdig. \v 21 Agef fen, ĩ, safina musei ado tamo nẽ tebol bunem kuku ref anĩ yãf nigin orodig. Gaũg disi, guruma seum difedig. \p \v 22 “Dum maleg tamo laa fe di, engelem Abraham wagen dirou diselen. Safina musei ado tamog laa fe di, mũ difen. \v 23 Laa neid modoũ bun, safina musei ado tamo darau odug yale fen, ĩ gerõ mala irakel, Lasarus Abraham wagen ibod mog, ilen. \v 24 Agef fen, ĩ Abraham iweigne ken, iron, ‘Dei Abraham, aya nigin waũ ino ken, Lasarus sur wiyẽ di, ima gege uyum naan kobũf fen, irousi baleu felu kouf, ere nigin, aya yã enei bun darau odug alef.’ \p \v 25 “Anĩ ere, Abraham aiten yale iron, ‘Kesu, õ mata ubodon sain, õ ereb ereb biya wale mog, Lasarus ĩ ereb ereb to biya yalen, anĩ karĩ wo, anĩ ere, gama ein ĩ wau wã fe di, õ darau odug bun ubodok. \v 26 Takag, enei ganan teten, amã ã geid atun meku odug inon, anĩ bunem, idi ein tamal ã gein isiya nigin kisi feleya sã, takam an tamal amã gein ibal isiya nigineg kisi feleya sã.’ \p \v 27 “Ĩ aiten yale iron, ‘Age fiyauf are, Dei, aya õ agonok, neu dei nẽ fõ bun Lasarus sur wiyẽ di, isilauf, \v 28 ere nigin, aya turau tar faif dibodok. Utornẽ len, wedereid irouwauf, age fe di, idig darau odug nẽ modoũ enei bun to disiyouf.’ \p \v 29 “Abraham solof iron, ‘Idi Moses nẽ itotoya ado profet neid itotoya ado, utorneĩd len, idi anidi bun wedereid dinouf.’ \p \v 30 “Ĩ iron, ‘Age fiya sã, Dei Abraham, laa bun tamal takam idi bun isilauf are, idi waud falei youf.’ \p \v 31 “Anĩ ere, Abraham tamo anĩ irokenen, ‘Idi Moses nẽ od ado profet neid od nigin to wedereid dinouf are, laa bun tamal takam fã ye fen, idi irokenẽdiyoufeg to karĩ douf.’” \c 17 \s1 Jesus Mosor Ado Momoiya Nigin Ifelnẽdin \r (Matyu 18:6, 7, 21, 22; Mak 9:42) \p \v 1 Jesus in dõ fiya tar irokenẽdin, “Ereb ereb tamo mosor bun inenẽdiyouf anĩ isiyouf bagai, anĩ ere, tamo nanĩ be bunem isif, ĩ malalon ado. \v 2 Taka ĩ nanaal enidi taka mosor bun inenẽya ban, ĩ meein odug guyutu bun ifo ken, maaĩwõ irãya nigin biya bagai. \v 3 Anĩ nigin, ã lo welegei. “Õ turã mosor inouf, ou wiyẽf, anĩ ĩ falei youf are, õ in mosor nigin wederẽ tu kel. \v 4 Ĩ naa tekelei bun, õ bun mosor ino sewen fouf, ĩ õ gein isi, sewen fe irõf, ‘Aya awaul,’ õ in mosor nigin wederẽ tu kel.” \p \v 5 Aposel idi Odug dirokenen, “Nemã momoiya odug wouf!” \p \v 6 Jesus solof iron, “Ã momoiya naal, masted faat gen adouf are, aa enei urokenẽgouf, ‘Kusu wale, usil maaĩwõ ufarauf,’ ago ge di, ã sigoreĩ dõ fouf. \p \v 7 “Ã taka, yogon ferfer kabier teneub yũf be, sipsip lof fen, kabierem isi mog, ne maraum tau, ‘Kaisã bagai saaf yõya nigin usi ubod,’ fiyẽf de? \v 8 Age fiya ban, ĩ eig youf, ‘Neu saaf dodok wol fen, õ naki wol, arunau wale, akas bure afele di, gama õ saaf ado naan wãf.’ \v 9 Ĩ irokenẽ di, dõf age fen nigin, maraum ferfer tau de wiyal fiyẽf de? \v 10 Anĩ nigin, ã ereb ereb irokeneik anĩ ganan dõg, ago weleg fen, ãg eig ge urõgouf, ‘Amã ferfer to biya, amã nemã kabĩ anĩ dogol malel.’” \s1 Jesus Tamo Ten Lepra Dagi Adodo El Fedin \p \v 11 Jesus Jerusalem ileya nigin, Samaria ado Galili distrik daũ atu iyok ilen. \v 12 Ĩ fonõ taka bun ile mog, tamo ten lepra dagi adodo, ĩ fotou difiyen. Idi gerom difar fen, \v 13 aiteid odug nem diweig diron, “Jesus, Odug, amã nigin malalon yõ!” \p \v 14 Sain ĩ idi ileid fen, iron, “Uleg, aug bouweĩ pris ufelnẽdigouf.” Age ye di, idi dile mog, bouweid biya len. \p \v 15 Idi neid taka bouwa biya len anĩ ile fen, kel isi, ait odugem Negur yana yalesen. \v 16 Jesus ye gariyan kubũ ye yen ken, de wiyal fiyen, ĩ Samaria tamal. \p \v 17 Age fe di, Jesus to fen, “Ten ganan to biya ledin de? Tamo nain idi nain difaref? \v 18 Takam to kel isi, Negur yana yalesel, yaũ enei dogol de?” \v 19 Jesus age ye fen, ĩ irokenen, “Fã wale fen, ule, ogon momoiyam õ el yom.” \s1 Jesus Negur Nẽ Tano Nigin Wogõ Yen \s1 (Matyu 24:23-28, 37-41) \p \v 20 Sain taka, Farisia tamom, Negur nẽ tano ere sain isiyouf nigin Jesus to difiyẽ di, Jesus solof iron, “Negur nẽ tano, malam ileya kisi feleya sã bunem isidig, \v 21 tamo to ‘Eĩ yeir,’ be, ‘Your oun,’ be douf, ere nigin, Negur nẽ tano are ã atun ibodok.” \p \v 22 Age ye fen, Jesus yogon dõ fiya tar irokenẽdin, “Sain isi di, Tamo Naal nẽ naa taka ileya nigin oroyeĩf, anĩ ere, ã anĩ to ulogouf. \v 23 Tamom dirokeneĩf, ‘Ĩ your!’ be, ‘Ĩ yeir!’ douf. Ã, to uleg, idi to dõ wedig. \v 24 Ere nigin, Tamo Naal, yogon naa bun, kolimei filiya lalan saa gariyanem irou, idikeleyan isiledig gen. \v 25 Anĩ ere, uruwa ĩ darau musei yale di, tamo kayau sain enei bun dibodok anidi ĩ dudum difiyẽf. \p \v 26 “Noa nẽ sain bun age fen gen, age fiya bagai Tamo Naal nẽ sain buneg age fouf. \v 27 Tamo kayau saafei de fen, naanuei den, tamo kayau yalef, kayau tamo difenek difen, age de dile mog, Noa waag namen ilen. Agef mog, kuwei isi fen, idi ganan daũ fedin. \p \v 28 “Lot nẽ sain buneg de age difen, tamo kayau saafem, naanem difen, na dalef, na sur difef, saaf diten, fõ dino mog, difen. \v 29 Anĩ ere, naa Lot Sodom taun itor ilen bun, yã ado meein salfa, saa bunem uyẽ gen kukur fen, idi ganan daũ fedin. \p \v 30 “Age fiya gen bagai, Tamo Naal yaorouf nẽ naa bun, agef wõ youf. \v 31 Naa anĩ bun, taka ĩ yogon fõ agaran ibod mog, in safina namen ibodok anĩ yalouf nigin to kel isilauf. Age fiya bagai, taka ĩ kabier ibodok, yogon safina yalouf nigin to kel ilauf. \v 32 Lot nẽ kayau bun kisi gouf! \v 33 Taka ĩ yogon mata yalouf nigin kisi fouf, ĩ mata anĩ fõ yalauf. Taka ĩ yogon mata anĩ itorõf are, ĩ yogon mata irou kafĩ falauf. \v 34 Aya ã arokeneik, bõ anĩ bun, tamo uru idi fatar tekelei bun denẽf, tekelei yalouf, taka itornẽf. \v 35 Kayau uru idi wit ditutu mog, tekelei yalouf, taka itornẽf.”\f * \fr 17:35 \ft Itotoya tunĩ eig de ditoton: \fq itornẽf. \fv \ft 36 \+fv*\fq Tamo uru idi kabier difarauf, tekelei yalouf, taka itornẽf\ft .\f* \v 37 Idi to difen, “Odug, õ urok anĩ nain wõ youf?” Jesus idi irokenẽdin, “Nain be laa yenek nẽ an, tum guru difouf.” \c 18 \s1 Kayau Waab Tuwa To Yu Kelen Nẽ Yaab Od \p \v 1 Age ye fen, Jesus, in dõ fiya tar idi faimud kosẽya nigin tuweid to yũf anĩ ifelnẽdiyouf nigin, yaab od taka irokenẽdin. \v 2 Ĩ iron, “Taun taka bun, es fiya tamo taka ibodon, ĩ Negur to kumĩ fiyẽdig, tamog to iwesnẽdig. \v 3 Taun anĩ bun an, kayau waab taka ibodon, ĩ es fiya tamo bun toku kel fen, yogon kiwai mala solo ifenẽf nigin irokenẽyai yedig. \p \v 4 “Es fiya tamo ĩ kaisã to karĩ fiyen, anĩ ere, dum ĩ yogo nigin iron, ‘Aya Negur to kumĩ afiyek, tamog to awesnẽdif, \v 5 anĩ ere, kayau waab enei toku morõ ifanaf nigin, in morõ anĩ ail fen, kayau ĩ irok anĩ age afouf, anĩ bunem ĩ to kel fen, morõ ifanauf!’” \p \v 6 Jesus age ye fen, iron, “Es fiya tamo sane, ereb ĩ iron anĩ karĩg. \v 7 Negur yogon igirnẽdin anidi, bõ ado gaa ado diweig dirokenẽdig nigin, ĩ lo nẽ madur fiya to ifenẽdiyouf de? Ĩ sain meluk to karĩ fiyẽdiyouf de? \v 8 Aya ã arokeneik, ĩ kaisã bagai lo nẽ madur fiya ifenẽdiyouf. Anĩ ere, Tamo Naal isiyouf sain bun, tenebur ein ĩ momoiya fotou fouf de?” \s1 Farisia Tamo Taka, Takis Yaleya Tamo Ado Nẽ Yaab Od \p \v 9 Tunĩ idi dogo nigin amã madur bagai de fen, tunĩ meleid irim lai difedidig anidi bun, Jesus yaab od eneig irokenẽdin, \v 10 “Tamo uru tempel bun kosẽ douf nigin diselen, taka Farisia tamo, taka takis yaleya tamo. \v 11 Farisia tamo ifar fen, yogo nigin kosẽ yen, ‘Negur õ de ayok, aya tamo tunĩ gen sã, bẽ diledig, sane age difedig, seseirã dinodig, takis yaleya tamo enei geneg sã. \v 12 Aya uub tekelei bun naa uru kuri au fen, ereb ereb ganan aya alef anĩ, ten teke tekelei õ afonõdig.’ \p \v 13 “Anĩ ere, takis yaleya tamo ĩ so rel ifaren. Ĩ saa iluneg to itad fen, anĩ ere, ĩ akor yu ken, iron, ‘Negur, aya nigin waũ inõf, aya mosor temelou.’ \p \v 14 “Aya ã arokeneik, Farisia tamo anĩ sã, takis yaleya tamo enei, Negur mala bun ĩ madur fen, fõ bun ilen. Ere nigin, taka ĩ yogo yana yalesef, Negur ĩ yana lai fouf, taka ĩ yogo yana lai fef, Negur ĩ yana yalesauf.” \s1 Kesu Nanaal Jesus Geid \r (Matyu 19:13-15; Mak 10:13-16) \p \v 15 Takag, tamo kayau, Jesus kesu momoug kobũ fediyouf nigin ĩ wagen guri difeid disin. Age dife di, in dõ fiya tar anĩ dile fen, idi ou difiyẽdin. \v 16 Anĩ ere, Jesus kesu ĩ wagen iweigneĩd fen, iron, “Utornẽdig len, kesu nanaal aya wageun disiyouf, idi to katũ wedig, ere nigin, Negur nẽ tano are eig fediya neid. \v 17 Aya ã momoi arokeneik, aib taka ĩ, Negur nẽ tano, kesu naal age fiya gen to yalouf are, ĩ Negur nẽ tanon to bagai ilauf.” \s1 Uyu Irouya Tamo Safina Musei Ado \r (Matyu 19:16-30; Mak 10:17-31) \p \v 18 Uyu irouya tamo taka Jesus to fiyen, “Tise biya, aya ere naig afe fen, mata faimud ibodkeleya alouf?” \p \v 19 Jesus ĩ irokenen, “Ere nigin õ aya anĩ biya wiyaf? Aibem taka biya sã, Negur yogo dogol. \v 20 Õ ĩtãfiya keleĩ: ‘Õ seseirã to unouf, õ tamo taka to ukesiyouf, õ to bẽ walouf, õ taka nigin idegẽya od to urõf, sinã tamã yeneid walesauf.’\f * \fr 18:20 \ft Eksodas 20:12-16; Diuteronomi 5:16-20\f*” \p \v 21 Age ye di, ĩ iron, “Enei ganan aya kesu naalun dõ afef asin.” \p \v 22 Jesus enei karĩ ye fen, ĩ irokenen, “Õ fau tekelei anĩ inĩ sã. Ogon safina ganan na nigin sur wo fen, maleg tamo weneĩd, agouf anĩ õ saa ilun safina biya adouf. Ago wol fen, usi, aya dõ wiya.” \p \v 23 Anĩ ere, ĩ od enei karĩ ye fen, wau fatuk gudũ fen, ere nigin, ĩ safina musei biya ado. \v 24 Jesus ĩ lege fiye ken, iron, “Safina musei adodo tamo, Negur nẽ tano bun ileya nigin, gai malai bagai! \v 25 Momoi, kamel ĩ, gabar iwaya nẽ nil ku bun ileya nigin, karika bagai, safina musei ado tamo, Negur nẽ tano bun ileya nigin, malai bagai.” \p \v 26 Idi od anĩ karĩ de fen, to difen, “Age fiyauf are, aim anĩ mata ibodkeleya anĩ yaleya nigin kisi feleya?” \p \v 27 Anĩ ere, Jesus solof iron, “Ereb tamom age fiya nigin kisi feleya sã anĩ, Negur age fiya nigin kisi feleya.” \p \v 28 Pita Jesus irokenen, “Ulef, amã õ dõ mayõf nigin, ereb ereb ganan amã ado anĩ matoron!” \p \v 29 Age ye di, Jesus idi irokenẽdin, “Aya ã momoi arokeneik, aib taka fõ, kayau, tura tar, sina tama tar be, gere tar, Negur nẽ tano nigin itoron, \v 30 ĩ mala solo musei bagai sain enĩ bun yalouf, ĩ dumen isiyouf buneg mata faimud ibodkeleya yalouf.” \s1 Jesus In Laa Nigin Irõ, Towo Fen \r (Matyu 20:17-19; Mak 10:32-34) \p \v 31 Age ye fen, Jesus, in dõ fiya tar tuwelf firen geif iroule irokenẽdin, “Ulegef, ada Jerusalem teselef, ereb ereb ganan Tamo Naal nigin profet ditoton anĩ, fau kisi falauf. \v 32 Ĩ fau haiden Israel sã anidi imeid bun ilauf. Idi ĩ fau diselinẽf, kono difiyẽf, disisnẽf, wagĩ difiye ken, dukesiyouf. \v 33 Naa towo bun, ĩ fau baban mata kel fã youf.” \p \v 34 Anĩ ere, dõ fiya tar, enei ganan taka to kelein. Od anĩ nẽ gariya idi bun iminen, agef fen, idi ĩ ereb nigin irok anĩ to kelein. \s1 Maleg Tamo Mala Ifofakeleya Anĩ Mala Fara Felen \r (Matyu 20:29-34; Mak 10:46-52) \p \v 35 Sain Jesus Jeriko kelẽ fiyẽ mog, tamo taka mala ifofakeleya, naab yerin nonĩ yef ibodon. \v 36 Ĩ tamo kayau musei disi dilef ya karĩ ye fen, ereb wõ yef anĩ nigin to fedin. \v 37 Idi ĩ dirokenen, “Jesus Nasaret tamal isi ilef.” \p \v 38 Age de di, ĩ iweig iron, “Jesus, Dawid Naal, aya nigin malalon yõ!” \p \v 39 Tamo uyu dilen anidim sakã difiye ken, foro yalauf nigin dirokenen, anĩ ere, ĩ wade bagai iweig iron, “Dawid Naal, aya nigin malalon yõ!” \p \v 40 Jesus dẽ yel fen, tamo ĩ wagen dirou disiyouf nigin irokenẽdin. Ĩ isi melsã di, Jesus ĩ to fiyen, \v 41 “Aya õ ere age afonõf ani, õ oroyok?” \p Tamo anĩ solof iron, “Odug, aya malau kelẽ yalau fenẽ.” \p \v 42 Age ye di, Jesus ĩ irokenen, “Malã fara wol, ogon momoiya anim el yom.” \v 43 Kaisã bagai, ĩ mala fara fel fen, Jesus dõf, Negur yana yalesen. Tamo kayau ganan anĩ dile fen, idig Negur yana dalesen. \c 19 \s1 Sakeus, Takis Yaleya Tamo \p \v 1 Jesus Jeriko taun wõ ye fen, atu iyok ilen. \v 2 Tamo taka yana Sakeus an ibodon. Ĩ takis yaleya tamo neid mudur, safina musei ado. \v 3 Ĩ Jesus ĩ ai bagai anĩ ilouf nigin oron, anĩ ere, ĩ tobega tamo nigin ĩ kisi feleya sã, ere nigin, tamo kayau musei dinonolnen. \v 4 Anĩ nigin, ĩ ket gudu ref ile, Jesus ilouf nigin aa fig ilun sõ yen, ere nigin, Jesus naab anĩ dõf, are isi ilauf.\fig Jesus mala ira ken, Sakeus aa fig sõ yale ibodon anĩ ile fen, irokenen.|src="IB04120-bw.tif" size="span" ref="19:4" \fig* \p \v 5 Sain Jesus modoũ anĩ bun ulõ yeis fen, mala ilun ira ken, ĩ irokenen, “Sakeus, kaisã bagai kutũ weis. Gama aya ogon fõ bun abodõf bagai.” \v 6 Age ye di, ĩ kaisã kutũ yeis fen, wau sere fiya ado Jesus aan fiyen. \p \v 7 Tamo kayau ganan enei dile fen, kosesẽ kurã den, “Ĩ mosor ado tamo nẽ fõ bun mogo ilef.” \p \v 8 Anĩ ere, Sakeus ifar fen, Jesus irokenen, “Odug, ulef! Gama yeir aya neu safina atun fara afe fen, sitakã maleg tamo afenẽdiyouf, aya idegẽya bunem tunĩ neid safina alen are, aya idi mugu mugu mala solo aiwa ifenẽya teten ano fen, afenẽdiyouf.” \p \v 9 Age ye di, Jesus ĩ irokenen, “Gama kel yaleya anĩ fõ enei bun isil, ere nigin, tamo enĩ, ĩg Abraham naal taka. \v 10 Ere nigin, Tamo Naal fõ delen anidi imirneĩd fen, kel gei fouf nigin isin.” \s1 Ferfer Ten Moni Imeid Bun Inon Nẽ Yaab Od \r (Matyu 25:14-30) \p \v 11 Idi od enei karĩ de mog, Jesus tobol fe, yaab od taka irokenẽdin, ere nigin, ĩ mogo Jerusalem melsã ifaref, anĩ nigin, tamo kayau Negur nẽ tano kaisã bagai wõ youf de fen, kisi difen. \v 12 Anĩ nigin, ĩ iron, “Tamo taka yana odug ado, ĩ king dinenẽ di, kel isiyouf nigin fõ takã gerõ bagai ilen. \v 13 Anĩ nigin, ĩ yogon ferfer ten iweig laisi fen, moni wan tausen kina mugu mugu ifeneĩd fen, irokenẽdin, ‘Moni enei kabĩ wenẽg mog, aya kelauf.’ \p \v 14 “Anĩ ere, yogon tamo tar kiwai difen ken, eig de dirõf nigin ĩ dumen arũ tamo sur difen, ‘Amã tamo enei nemã king wõ youf nigin to oromak.’ \p \v 15 “Anĩ ere, ĩ king yana yale fen, fonõ kel isin. Agef fen, ĩ, ferfer moni ifenẽdin idi moni ado naig de kabĩ dalen anĩ ilouf nigin, iweignẽdi di, disin. \p \v 16 “Tamo uyu ĩ isi iron, ‘Odug, aya ogon wan tausen kina bun, ten tausen kina taka alen.’ \p \v 17 “Age ye di, yogon odug solof irokenen, ‘Õ ferfer biya, õ de agon! Õ safina naal bagai bun kabĩ biya walen nigin, taun ten lo weid.’ \p \v 18 “Ĩ dõ fiya taka isi iron, ‘Odug, aya ogon wan tausen kina bun, faif tausen kina taka alen.’ \p \v 19 “Age ye di, yogon odug ĩg irokenen, ‘Õ taun faif lo weid.’ \p \v 20 “Age fe di, ferfer taka isi iron, ‘Odug, ogon moni yeir. Aya moni anĩ gabar masak nem sile afe fen, anokon. \v 21 Aya õ nigin kumĩ aun, ere nigin, õ tamo totol ado. Õ ereb to unokon anĩ waledig, onom to utenen anĩ kusu wodig.’ \p \v 22 “Yogon odug ĩ irokenen, ‘Aya ogon od bunem es ayõf, õ ferfer sane! Õ kelein, aya tamo totol ado, ayam to anokon anĩ aledig, ayam to atenen anĩ kusu afedig de? \v 23 Ere wo fen, neu moni benk bun to unon? Ago wom are, sain aya kelauf bun, moni kabĩ yalen anĩ nẽ mala ado, moni õ benk wenen anĩ bagu fiya kel isin ado alem.’ \p \v 24 “Age ye fen, odug idi difaren anidi irokenẽdin, ‘Yogon moni son ge fen, tamo ten tausen kina ado anĩ wenẽg.’ \p \v 25 “Age ye di, idi ĩ dirokenen, ‘Odug, ĩ mogo ten tausen kina ado!’ \p \v 26 “Odug solof iron, ‘Aya ã arokeneik, taka ĩ ado, aya teten anouf, anĩ ere, taka ĩ sã bagai, ereb taka ĩ ado areg, ĩ bun tamal son fouf. \v 27 Anĩ ere, neu kiwai tar, aya nedi king ibodõya nigin to orodin anidi, ein wageun gurig urousig fen, malau bun udenkesig.’” \s1 Jesus Tamo Yana Ado Gen Jerusalem Ilen \r (Matyu 21:1-11; Mak 11:1-11; Jon 12:12-19) \p \v 28 Jesus od enei wogõ yel fen, Jerusalem iseleya nigin, ĩ ketem uyu iselen. \v 29 Jesus Moul Arei\f * \fr 19:29 \ft ‘Oliv Arei’ dedig.\f* bun Betfage ado Betani fonõ kelẽ fiye ken, in dõ fiya tar uru sur feid irokenẽdin, \v 30 “Fonõ wageik anĩ bun uleg, an wõg fen, donki naal difon anĩ ulogouf, are aibem taka anĩ bun to iyon. Anĩ biru weleg fen, ein urou usig. \v 31 Taka nem to yeĩf, ‘Ere nigin ã anĩ biru gef?’ urokenẽgouf, ‘Odug anĩ kabĩ ifenẽf nigin.’” \p \v 32 Anĩ nigin, uyu sur fedin idi dile, Jesus irokenẽdin kilei bagai anĩ fotou difen. \v 33 Idi donki naal biru de mog, anĩ nẽ marau tamo idi to difiyẽdin, “Ã ere nigin donki naal anĩ biru gef?” \p \v 34 Idi ĩ solo de dirokenen, “Odug anĩ kabĩ ifenẽf nigin.” \p \v 35 Idi donki naal anĩ Jesus wagen dirousi fen, idi neid gabar teten dirara ken, ĩ anĩ teten dinenẽ ibodon. \v 36 Jesus iyok ile mog, tamo kayau idi neid gabar naabur du difedin. \p \v 37 Sain ĩ iyok isi, naab Moul Arei bunem isileya non, in dõ fiya tar ganan, memelik ganan inodin dilen nigin, waud al fiya ado aiteid odug nem Negur yana dalesen: \q1 \v 38 “King, Odug yana bunem isif, are ĩ el fiya ado!”\f * \fr 19:38 \ft Sam 118:26\f* \q2 Saa ilun wau inosiya ado, ilun bagai fula fiya medeĩya ado!” \p \v 39 Tamo kayau atun, Farisia tamo tunĩ Jesus dirokenen, “Tise, ogon dõ fiya tar sakã wiyeĩd!” \p \v 40 Anĩ ere, Jesus solof iron, “Aya ã arokeneik, idi foro dalauf are, meein eneidi diweig dirõf.” \p \v 41 Ĩ Jerusalem kelẽ fiye ken, taun anĩ ile, wau gudũ fe di, inã yale, \v 42 iron, “Õ Jerusalem naa enei bun, õ nigin erebem waũ inosiya irou isif anĩ õ keleim, are dem, anĩ ere, gama õ malã bun iminek. \v 43 Sain taka õ bun isiyouf, ogon kiwai tar, õ bun teneub mudu dino, salili diyokel, afi diyokalauf. \v 44 Idi õ tenebur dale dirãyõf, õ ado gerẽ tar ogon kau namen difaref geid. Idi meein taka taka teten ditorõ di, to ibodõf, ere nigin, Negur õ bun isin nẽ naa anĩ to ulegen nigin.” \s1 Jesus Tempel Bun \r (Matyu 21:12-17; Mak 11:15-19; Jon 2:13-22) \p \v 45 Jesus tempel modoũ bun ile, idi ereb ereb na nigin sur de mog, an irudidin. \v 46 Agef fen, Jesus idi irokenẽdin, “Negur nẽ Itotoya bun ibodok, ‘Neu fõ are, kosẽya nẽ fõ ibodõf,’\f * \fr 19:46 \ft Asaia 56:7\f* anĩ ere, ãgem ‘bẽ tamo neid iminẽya fõ’\f * \fr 19:46 \ft Jeremaia 7:11\f* unogen.” \p \v 47 Naa ganan Jesus tempel bun ifelnẽdidin. Anĩ ere, pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo, tamo kayau neid mudur adodo geid, Jesus dukesiyouf nigin naab dimiren. \v 48 Anĩ ere, idi age difouf nigin naab taka to dilen, ere nigin, tamo kayau ganan in od anĩ diroun. \c 20 \s1 Jesus Aim Igirnen Anĩ To Difiyen \r (Matyu 21:23-27; Mak 11:27-33) \p \v 1 Naa taka bun, Jesus tempel bun tamo kayau ifelneĩd fen, biya od wogõ yen. Agef mog, pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo, mudur adodo geid, ĩ gein disin. \v 2 Idi diron, “Aim õ igirnõ di, õ ereb ereb enĩ ago wof anĩ urokanamã. Aim õ igirnon?” \p \v 3 Jesus aitedin yale iron, “Ayag to fiya taka afeneĩf. Solog urokanag, \v 4 Jon naan igunẽdin are saa ilun tamal de, tamo bunem?” \p \v 5 Idi dogo dogol katõ de fen, diron, “Ada, ‘Saa ilun tamal,’ tauf are, ĩ to fouf, ‘Ere nigin ã ĩ nigin to momoi wiyẽgen?’ \v 6 Anĩ ere, ada, ‘Tamo bunem,’ tauf are, tamo kayau ganan meeinem dinadauf, ere nigin, idi Jon ĩ profet den.” \p \v 7 Anĩ nigin, idi solo de diron, “Ĩ nain be tamal are amã keleĩ sã.” \p \v 8 Age de di, Jesus iron, “Ayag ã to arokeneĩf, aim aya igirna di, aya ereb ereb enĩ age afedif.” \s1 Tamo Kabĩ Lo Difedig Nẽ Yaab Od \r (Matyu 21:33-46; Mak 12:1-12) \p \v 9 Jesus tobol fe, yaab od enei tamo kayau irokenẽdin, “Tamo taka wain kabĩ yale, ĩ mala solo yalouf nigin wain kabĩ, kabĩ tamo tunĩ imeid bun ino fen, sain meluk uyu takã ilen. \v 10 Fito fiya sain, ĩ ferfer taka wain kabĩ lo fiya tamo gedin, wain biya tunĩ difenẽf nigin sur fen. Anĩ ere, idi ĩ du ken, sur difiyẽ di, ima sãsã ilen. \v 11 Ĩ ferfer taka sur fen, anĩ ere, idi tamo anĩg du ken, mama difenẽ di, ima sãsã ilen. \v 12 Ĩ baban takag sur fe di, idi ĩg darau difen ken, dumeitur diran. \p \v 13 “Age dife di, wain kabĩ marau iron, ‘Aya ere naig afouf? Aya neu kesu, oboiyou, sur afouf. Idi ĩ anĩ karĩ difiyẽf be.’ \p \v 14 “Anĩ ere, kabĩ lo fiya tamo idi ĩ dile fen, abob dirokenen. Idi diron, ‘Eĩ ĩ akorouf. Ada ĩ taukeis fen, akor eĩ nedauf.’ \v 15 Anĩ nigin, idi ĩ wain kabĩ dumeitur dira ken, dukesin.” \p Age dife di, wain kabĩ marau naig fediyouf? \v 16 Ĩ isi, kabĩ lo fiya tamo idenkeis fen, wain kabĩ anĩ tamo tunĩ ifenẽdiyouf.” \p Sain tamo kayau od enei karĩ de fen, idi diron, “Enei to bagai agef wõ youf!” \p \v 17 Anĩ ere, Jesus idi lo feid le fen, to fedin, “Age fiyauf are, ere gariya nigin Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok: \q1 “‘Meein are fõ inoya tamom sane de fen, ditoron, \q2 meein anĩ gama monog tor wõ yen’\f * \fr 20:17 \ft Sam 118:22\f*? \m \v 18 Aib taka meein anĩ teten kubũ youf, mereb fe fisik fouf, takag, aib taka meein anĩ ĩ teten kubũ youf, ĩ danĩf aas lauf.” \p \v 19 Lo ifelnẽdiya tamo, pris odudug geid, Jesus kaisã bagai irounẽya nigin naab dimiren, ere nigin, idi kelein, ĩ idi nigin yaab od enei wogõ yen. Anĩ ere, idi tamo kayau nigin kumĩ den. \s1 Sisa Takis Ifenẽya \r (Matyu 22:15-22; Mak 12:13-17) \p \v 20 Anĩ nigin, idi Jesus ololo difiye ken, kofo tamo sur difedin, kofo tamo idi idegẽya bun madur tamo gen dilen. Idi Jesus ereb od wogõya bun kũ fenẽ di, diroune ken, Rom gawaman mudur nẽ lo fiya ado megeir bun dinenẽf nigin kisi difen. \v 21 Anĩ nigin, kofo tamo Jesus to difiyen, “Tise, amã keleĩ, ogon wogõya ifelnẽya ado madur. Õ takam in oroya dõ wouf nigin wewu yõ di, in oroya dõ fen, taka wau morõ to wenẽdig, anĩ ere, õ momoi bun Negur nẽ naab ufelnamãdig. \v 22 Amã Sisa takis mafenẽf anĩ lo dõ fiya de, sã?” \p \v 23 Anĩ ere, Jesus idi namedin idegẽya anĩ ile fen, irokenẽdin, \v 24 “Koin moni taka ufelnag. Ai nẽ malakanon ado itotoya anĩ bun ibodok?” \p \v 25 Idi aiten dale diron, “Sisa nẽ.” Age de di, Jesus idi irokenẽdin, “Age fiyauf are, Sisa nẽ are Sisa wenẽg, Negur nẽ are Negur wenẽg.” \p \v 26 An Jesus mal atun wogõ yen bun, idi ĩ irounẽya kisi feleya sã. Idi ĩ solof iron anĩ bunem terefeit de fen, foro delen. \s1 Mata Kel Fãya Bun Ai Nẽ Kayau Ibodõf? \r (Matyu 22:23-33; Mak 12:18-27) \p \v 27 Sadusia tamo idi dirõdig, laa bun tamal mata to ke de fã dedig, dedig anĩ tunim, to fiya eig fiya ado Jesus wagen disin. \v 28 Idi diron, “Tise, Moses itotkanaman, are tamo taka, ne tura laaf fen, aiwa itornen, anĩ ere, kesu sãf are, tamo ĩ kayau waab anĩ yale fen, tura nẽ kesu diroukenẽf. \v 29 Gama tura tura sewen dibodon. Matu ketem kayau taka yalen, anĩ ere, kesu yaleya sã mog, tamo laa fen. \v 30 Matu dõ fiya bagam kayau anĩ yalen, ĩ laa fe di, \v 31 ĩ dõ fiya bagam kayau anĩ yalen, age de dile dile, tura tura sewen ganan kesu sã gare desin. \v 32 Dum kayau areg laa fen. \v 33 Anĩ nigin, dum laa bun tamal mata kel fãya sain bun, ĩ ai nẽ kayau ibodõf, ere nigin, tura tura sewen anidi adok ĩ dale dogolen?” \p \v 34 Jesus aitedin yale iron, “Gama sain enei bun, tamo kayau yalef, kayau tamo yalef ya ibodok. \v 35 Anĩ ere, sain anĩ bun, idi laa bun tamal mata kel fãya sain bun dibodõf nigin kisi feleya anidi, an tamo kayau yalef, kayau tamo yalef ya sãf, \v 36 idi baban gare deyag kisi feleya sã, ere nigin, idi engel gen. Idi laa bun tamal mata ke de fã def nigin, idi Negur nẽ gere tar. \v 37 Anĩ ere, arein aa yã wõ yen nigin Negur nẽ Itotoya bun, Moseseg tamo gare den anĩ mata ke de fã douf nigin ifelnen, ere nigin, ĩ Odug nigin iron, ‘Abraham nẽ Negur, Isak nẽ Negur, Jakop nẽ Negur.’\f * \fr 20:37 \ft Eksodas 3:6\f* \v 38 Ĩ laa neid Negur sã, ĩ mata ibodõya neid Negur, ere nigin, ĩ bun ganan mata dibodok.” \p \v 39 Lo ifelnẽdiya tamo tunĩ aiten dale diron, “Tise, õ de urok!” \v 40 Anĩ bunem idi kumĩ de fen, taka nem ereb taka nigin baban Jesus to, to fiyen. \s1 Ai Nẽ Kesu Anĩ Kristus? \r (Matyu 22:41-23:7; Mak 12:35-40) \p \v 41 Age dife di, Jesus idi irokenẽdin, “Naig fe di, idi Kristus ĩ Dawid nẽ Naal dedig? \v 42 Dawid ĩ yogo Buk Sam bun kurõ falaisin: \q1 “‘Negur neu Odug irokenen, \q2 “Imau biya melem ubod mog, \q1 \v 43 ogon kiwai tar \q2 on yẽ inoya nẽ sawa anouf.”’\f * \fr 20:43 \ft Sam 110:1\f* \m \v 44 Dawid ĩ nigin ‘Odug’ yef, age fiyauf are, naig fe di, ĩ Dawid naaluouf?” \p \v 45 Tamo kayau ganan karĩ difiyẽ mog, Jesus in dõ fiya tar irokenẽdin, \v 46 “Lo ifelnẽdiya tamo nigin lo welegei. Idi gabar meluluk difonunakel diyo ken, maket modoũ bun aan difiyẽdiyouf anĩ orodidig. Age de fen, idi Juda neid uub fõ bun sia biyai biyai bun dibod ken, tar inoya bun modoũ malabag malabag bun dibodõdig. \v 47 Idi kayau waab idegnẽdiya bunem nedi fõ sosoin difeid fen, meleid yaleya nigin meluk bagai kosẽ dedig. Tamo age fediya, mala solo darau sane bagai dalouf.” \c 21 \s1 Kayau Waab Nẽ Safina Negur Ifenẽya \r (Mak 12:41-44) \p \v 1 Jesus mala irã, tamo kayau safineid adodo, nedi kolekta moni tempel bogis bun dino mog, iledin. \v 2 Takag, ĩ lof mog, kayau waab maleg taka isi, peni giriya moni nanaal uru inon. \v 3 Agef fen, Jesus iron, “Aya ã momoi arokeneik, kayau waab maleg enĩ ĩ, ganan wal fediya, odug bagai bogis bun inol. \v 4 Tamo kayau enei ganan, dogo neid safineid bun tamal, nedi kolekta moni dinon, anĩ ere, kayau anĩ, maleg bun ĩ mata ibodõf nẽ anĩ ganan inon.” \s1 Idikeleya Sain Nẽ Uris \r (Matyu 24:1-35; Mak 13:1-31) \p \v 5 In dõ fiya tar tunĩ, tempel meein biya biya nem ado, safineid biyai Negur difenen anim, tempel naki difiyen anĩ nigin wogõ den. Anĩ ere, Jesus iron, \v 6 “Ã ulegef enei nigin, sain fau isiyouf, meein enĩ taka to abob tete tete yenẽf, anĩ adok fau isog irailauf.” \p \v 7 Idi to difen, “Tise, ere sain eneidi wõ youf? Ere uris anĩ, eneidi kisi falauf nigin wõ youf?” \p \v 8 Age de di, Jesus iron, “Takam to idegneĩf nigin lo weleg. Ere nigin, musei aya yanau nem disi dirõf, ‘Aya Kristus,’ takag, ‘Sain mogo melsak.’ Age de di, to dõ wiyẽdig. \v 9 Ã kusĩ nigin ado, kantri bun kiwai fen, gawaman narĩ difef ya karĩ gouf, ã to tererẽ gei. Ereb ereb enidi ketem wõ youf bagai, anĩ ere, idikeleya anĩ, sain anĩ bun bagai to wõ youf.” \p \v 10 Age ye fen, Jesus idi irokenẽdin, “Teneub taka fã ye fen, ĩ teneub taka nigin kiwai ifenẽf, tano taka ĩ tano taka nigin kiwai ifenẽf. \v 11 Mimĩ odug wowã youf, naũ odug ado dagi totol, modoũ taka taka bun wowã youf, ereb ereb kumĩya nẽ ado uris odudug, saa bun wowã youf. \p \v 12 “Anĩ ere, eneidi ganan fau to wõ ye mog, idi kaka diyei ken, kafĩ fiya difeneĩf. Idi Juda neid uub fõ bun ado kalabus bun dineneĩf. Age de fen, ã king ado gawaman mudur adodo meleid bun dirouleyeĩf, anĩ ganan aya yanau nigin de fen, age diyeĩf. \v 13 Naab enei bunem, ã idi meleid bun, aya nigin kurõ wesigouf. \v 14 Anĩ ere, ã idi meleid bun aug isenneĩya nigin dodok ge fen, to wogõ gouf nigin ã kisi ketem ufokeleg. \v 15 Ere nigin, aya, od ado kisi biya, ãgenei kiwai tar takam solof irõya be, kiwai ifenẽya kisi feleya sã anĩ afeneĩf. \v 16 Anĩ ere, ã fau sineĩ temeĩ tarem, tureĩ tarem, sirag ado neĩ mou taremeg kiwai difenei ken, ã tunĩ laa bun dineneĩf. \v 17 Tamo ganan, aya yanau nigin de fen, ã kiwai difeneĩf. \v 18 Anĩ ere, mudureĩ bun, fatiyeĩ tekelei bagai to iminkalauf. \v 19 Megeir ifareya bunem, mata walogouf. \p \v 20 “Sain ã Jerusalem kusĩ tamom salili dife mog, ulogouf, ã keleĩ youf, Jerusalem fonou inenẽya anĩ melsak. \v 21 Age fiya ulogouf, idi Judia distrik bun dibodok, arein diya diselauf, idi taun anĩ bun dibodok, anenem diyalalauf, idi taun yerin difaref, namen to dilauf bagai. \v 22 Ere nigin, sain enei are, Negur nẽ Itotoya bun ibodok ganan kisi falauf nigin darau ifenẽya nẽ sain. \v 23 Naa anĩ bun, kayau bouweid ado, kayau kesu su difenek ado, idi meleidlon ado. Teneub anĩ bun, morõ odug wõ ye fen, Negur nẽ didi, tamo kayau enei bun isiyouf. \v 24 Idi dimig nem didenkeis, kalabus tamo gei difeid fen, teneub ganan bun diroulediyouf. Jerusalem fau haiden Israel sã anidim lalai difeid dile, haiden Israel sã anidi neid sain anĩ kisi falauf. \p \v 25 “Uris gaa bun, ogõ bun ado, barisa bun wõ youf. Tenebur ein, teneub ganan bun moloun fire bagai fã ye fen, maaĩ gugu re di, idi kisi gurũ ye fen, nene douf. \v 26 Tamo kayau, teneub bun ere wowã youf de fen, kumĩ de, meleid waĩ youf, ere nigin, saa nẽ megeir guyoyõ douf. \v 27 Sain anĩ bun, tamo idi, Tamo Naal lalo bun megeir ado fula fiya medeĩya barikã isi mog, dilouf. \v 28 Ereb ereb enei gariya ino, wõ ye di, ufareg fen, mudureĩ utadseg, ere nigin, kel yaleyeĩya are melsak.” \p \v 29 Age ye fen, Jesus yaab od enei irokenẽdin, “Ã aa fig ado aa ganan ulogouf. \v 30 Sain idi aarau ifiraũd mog, anĩ ã aug uleg fen, ã keleĩdig, saneya melsak. \v 31 Age fiya bagai, ereb ereb eneidi wõ ye mog, ulogouf are, ãg keleĩ youf, Negur nẽ tano are mogo melsak. \p \v 32 “Aya ã momoi arokeneik, tamo kayau sain enei bun dibodok anidi to gare de mog, ereb ereb eneidi ganan wõ youf. \v 33 Saa teneub ado sa kalauf, anĩ ere, neu od to bagai sa kalauf. \p \v 34 “Lo walagauf, sãf are, saafei ge, aai naanuei ge fen, tenebur mata ibodõya nigin sii fiya anim, ãgenei wauĩ bun kafĩ yeĩ di, ã keleĩ sã mog, Negur nẽ naa kor gen ã bun isiyouf. \v 35 Naa are, tenebur tamo kayau ganan bun wõ youf. \v 36 Eneidi ganan wowã you fenẽ anĩ wal fiya kisi falauf nigin ado, Tamo Naal mala bun ufaragauf nigin, ã faimud ololo wog fen, kosẽ gouf.” \p \v 37 Naa ganan, Jesus tempel bun ifelneĩd fen, aragau ganan, Moul Arein isel fen, bõ an ibodõdig. \v 38 Age fe di, tamo kayau ganan, tempel bun karĩ difiyẽf nigin, bonimei bagai disidig. \c 22 \s1 Judas Jesus Mudur Adodo Imeid Bun Inouf Nigin Yo Yen \r (Matyu 26:1-5; Mak 14:1, 2, 10, 11; Jon 11:45-53) \p \v 1 Gama Bret Yis Sã Sifa naa, Pasa naa dedig melsã di, \v 2 pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo geid, Jesus yukesiya nigin naab dimiren, ere nigin, idi tamo kayau nigin kumĩ den. \v 3 Age fe di, Satan, Judas, Iskariot tamal dedig, tuwelf dõ fiya tar atun taka, ĩ namen ilen. \v 4 Age fe di, Judas ile, pris odudug ado tempel lo fiya tamo neid uyu irouya bun wõ ye fen, idi geid ĩ naig fe Jesus kiwai imeid bun inouf nigin katõ difen. \v 5 Idi od enĩ karĩ de, waud al fe fen, ĩ moni difenẽf nigin dirokenen. \v 6 Judas ĩ yo ye fen, tamo kayau to guru de mog, Jesus idi imeid bun inouf nigin naab imirek ilen. \s1 Jesus In Aposel Geid Idikeleya Nẽ Bõ Saaf Don \r (Matyu 26:17-35; Mak 14:12-31; Jon 13:21-30, 36-38) \p \v 7 Anĩ dumen, Bret Yis Sã anĩ nẽ naa wõ yen, anĩ bun idi Pasa naa nigin sipsip naal diden ken, sesewi difedig. \v 8 Jesus, Pita Jon ado sur feid fen, iron, “Uleg, ada Pasa naa nẽ saaf tãf nigin dodok wanadag.” \p \v 9 Idi Jesus to difiyen, “Õ, amã nain anĩ, Pasa naa nẽ saaf tãf nigin, dodok mafouf anĩ oroyok?” \p \v 10 Age de di, Jesus idi irokenẽdin, “Taun wõg fen, tamo taka darum naan ado isi fotou yeĩf, ĩ fõ bun ilauf anĩ dõg uleg. \v 11 Agog fen, ã fõ marau eig wiyẽg urokenẽgouf, ‘Tise õ irokonok: Aab nanĩ bun an, aya neu dõ fiya tar geid, Pasa naa nẽ saaf mãf?’ \v 12 Ago ge di, ĩ aab odug ilun anĩ ifelneĩf, an ereb ereb dodok de bure difelen. An neda nigin dodok gouf.” \p \v 13 Age ye di, idi dile, Jesus irokenẽdin kilei ereb ereb age fiya dilen. Anĩ nigin, idi Pasa naa dodok difen. \p \v 14 Sain wõ ye di, Jesus in aposel geid tebol bun dibodon. \v 15 Age de fen, Jesus idi irokenẽdin, “Aya darau yaleya sã mog, ã geid Pasa naa nẽ saaf tãf anĩ orouf bagai. \v 16 Ere nigin, aya ã arokeneik, aya baban Pasa naa nẽ saaf to ãf ile, anĩ fau Negur nẽ tano bun kisi falauf.” \p \v 17 Age ye fen, ĩ kap yale, Negur de fiye ken, iron, “Enei waleg fen, ã atun foig. \v 18 Aya ã momoi arokeneik, aya baban wain to ãf ile, Negur nẽ tano isiyouf.” \p \v 19 Age ye fen, Jesus bret yale, Negur de fiye ken, mumã fen. Agef fen, ĩ in dõ fiya tar ifeneĩd fen, iron, “Eĩ neu bouwau, ã nigin afeneik. Enei agog fen, aya nigin kisi gouf.” \p \v 20 Age fiya bagai, saaf bure difel fen, Jesus kap yale, iron, “Kap enei, neu naudou bun, ã Negur geid bar itenẽya mata, naudou are ã nigin fi felef. \fig Jesus in aposel geid idikeleya nẽ bõ saaf don.|src="DN00489b.tif" size="span" ref="22:20" \fig* \v 21 Anĩ ere, taka aya kiwai imeid bun inoyauf, are ein tebol bun urom imamã manof. \v 22 Momoi, Tamo Naal ĩ nigin iron kilei agef ilauf, anĩ ere, tamo ĩ kiwai ifenek, ĩ malalon ado.” \v 23 Age ye di, idi dogo dogol toti difen, idi atun aim bagai tobonunã enei age fouf. \p \v 24 Takag, idi atun aim anĩ odug bagai ibodõf nigin luwa diroun. \v 25 Age dife di, Jesus idi irokenẽdin, “Haiden neid king, dogo neid tamo kayau lo difedig, idi dogo neid megeir tamo kayau bun yaor difedig, are ada biya difadauf dedig. \v 26 Anĩ ere, ã age fiya anĩ to ago gouf. Age fiya ban, ã atun odug ibodok are, kesu naal gen ibodõf, takag, uyu irouya tamo ĩ, aruna yaleya tamo gen ibodõf. \v 27 Ai anĩ odug, taka tebol bun ibodok anĩ de, taka ĩ aruna yalef anĩ? Taka ĩ tebol bun ibodok anĩ sã de? Anĩ ere, aya ã atun aruna yaleya tamo gen abodok. \v 28 Ã anĩ, neu kisi fiya isi di, aya bun toku ufaregen. \v 29 Neu Dei tano aya ifanan gen, ayag tano ã afeneik. \v 30 Age afe di, ã neu tanon, tebol bun saaf ado naan wãgauf, king nẽ sia bun ubodõg fen, Israel ibor tuwelf es gouf. \p \v 31 “Simon, Simon, tamo wit biya ado wit ido foi fiya nigin age fedig gen, Satan ĩ ãgenei momoiya kisi yeĩ fenẽ nigin to fen. \v 32 Anĩ ere, aya, Simon õ nigin ogon momoiya to urofosiyouf nigin kosẽ aun. Anĩ nigin, sain õ kelouf, turã tar megeir wediyouf.” \p \v 33 Anĩ ere, Pita aiten yale iron, “Odug, aya õ ado kalabus bun ado, laa bun ileya nigin dodok afel.” \p \v 34 Age ye di, Jesus iron, “Pita, aya õ arokonok, gama fau tataro kokorok yeya sã mog, õ wa fen, aya nigin keleĩ sã wo, towo wouf.” \p \v 35 Age ye fen, Jesus idi to fedin, “Sain aya ã moni nẽ kodol, faa be, su sã sur ayein, ã ere taka lau gen de?” Idi solo de diron, “Sã.” \p \v 36 Age de di, Jesus idi irokenẽdin, “Anĩ ere, gama taka ĩ moni nẽ kodol adouf, yalouf, faag age fiya, taka ĩ dimig sã, yogon gabar na nigin sur fe fen, taka na yalouf. \v 37 Negur nẽ Itotoya bun eig ye ibodok, ‘Ĩ tamo sesen geid bagu difedin.’\f * \fr 22:37 \ft Asaia 53:12\f* Aya ã arokeneik, enei aya bun kisi fel, agef wõ youf. Ariya, aya nigin itoton are mogo kisi felef.” \p \v 38 In dõ fiya tar diron, “Ulef, Odug, dimig uru yeir.” Age de di, ĩ iron, “Are de.” \s1 Jesus Moul Arein Kosẽ Yen \r (Matyu 26:36-46; Mak 14:32-42) \p \v 39 Agef fen, Jesus aabẽ tamal ulõ yeis fen, gai age fedig gen, Moul Arein iselen, age fe di, in dõ fiya tareg ĩ dõ difiyen. \v 40 Modoũ anĩ bun wõ de fen, Jesus in dõ fiya tar irokenẽdin, “Kisi fiya bun to kubũ gouf nigin kosẽ wog.” \v 41 Jesus yogon dõ fiya tar itorneĩd, meein irã di, ile kubũ youn age fiyan ile, ibor bobou fe fen, kosẽ yen, \v 42 “Dei, õ oroyõf are, kap enĩ aya bun walelauf. Anĩ ere, neu oroya to dõ wouf, on oroya dõ wo.” \v 43 Engel taka saa ilun tamal, ĩ bun wõ ye fen, megeir ifenen. \v 44 Age fe di, Jesus wau morõ fatuk fe di, ĩ totol bagai kosẽ yen, age fe di, maab, naud isidig gen, tenebur kuku ren. \p \v 45 Ĩ kosẽ yel fen, fã ye, in dõ fiya tar gedin kel ile, waud gudũ falaisil, den mog, iledin. \v 46 Agef fen, Jesus idi to fedin, “Ere nigin mulaĩ wenẽgef? Ã kisi fiya bun to kuku gouf nigin fafãg fen, kosẽg.” \s1 Jesus Dirounen \r (Matyu 26:47-56; Mak 14:43-50; Jon 18:3-11) \p \v 47 Jesus fau wogõ ye mog, tamo musei disin, tuwelf in dõ fiya tar idi anĩ atun taka, Judas dedig inim uyu iroukenẽdin. Ĩ Jesus umã fiyẽf nigin non ilen. \v 48 Anĩ ere, Jesus ĩ to fiyen, “Judas, õ umãya bunem Tamo Naal kiwai wenẽf de?” \p \v 49 Sain Jesus nẽ dõ fiya tar, ereb wõ you fenẽ age fe di, dile fen, idi diron, “Odug, amã nemã dimig nem madenauf de?” \v 50 Age de fen, idi takam, pris mudur ado nẽ ferfer weder biyalẽ anĩ salõf iran. \p \v 51 Anĩ ere, Jesus iron, “Baban enei to ago gouf!” Age ye fen, ĩ tamo anĩ nẽ weder kobũf fen, el fiyen. \p \v 52 Agef fen, Jesus, pris odudug, tempel lo fiya tamo neid uyu irouya geid, mudur adodo, ĩ nigin disin anĩ irokenẽdin, “Ã bẽ tamo urounẽgouf gen, ã dimig adodo seburer adodo usigef de? \v 53 Naa ganan, aya ã geid tempel bun tabodon, anĩ ere, ã aya bun imeĩ taka to unogen. Anĩ ere, eĩ ãgenei sain, are gugum irouneik nigin.” \s1 Pita Jesus Nigin Wa Fen \r (Matyu 26:57, 58, 69-75; Mak 14:53, 54, 66-72; Jon 18:12-18, 25-27) \p \v 54 Idi Jesus dale, diroune ken, pris mudur ado nẽ fõ bun dirou dilen. Pita ĩ so rel fen, dumeid dõ fen. \v 55 Anĩ ere, sain idi fofomala atun yã kũ de dibodon, Pita ĩg an weim dibodon, \v 56 Kabĩ kayau momoul taka, Pita yã sirin ibod mog, ilen. Kayau momoul anĩ Pita lo fel fen, iron, “Tamo eneig ĩ geid.” \p \v 57 Anĩ ere, Pita waf fen, iron, “Kayau, aya ĩ keleĩ sã.” \p \v 58 Sain naal ile di, taka nem ĩ ile fen, iron, “Õg idi neid taka.” \p Anĩ ere, Pita iron, “Mou, aya sã!” \p \v 59 Aua tekelei age fiya ile di, taka bagam ĩ nigin totol iron, “Momoi bagai, tamo eneig ĩ geid diyon, ere nigin, ĩg Galili tamal.” \p \v 60 Anĩ ere, Pita aiten yale iron, “Tamo, õ urok anĩ aya keleĩ sã!” Ĩ irõ mog bagai, tataro kokorok yen. \v 61 Odug falei yel, Pita lo felen. Age fe di, Pita Jesus wogõ fiyen anĩ nigin weder fokõ yen, “Gama fau tataro kokorok yeya sã mog, õ aya nigin wa wo, towo wouf.” \v 62 Age fe di, ĩ mayarẽ ile fen, inã fatuk yalen. \s1 Kusĩ Tamo Jesus Diselinen \r (Matyu 26:67, 68; Mak 14:65) \p \v 63 Tamo Jesus dirounen idi, ĩ diseline ken, wagĩ difiyen. \v 64 Age dife fen, idi Jesus mala difofakel fen, to difiyen, “Kurõ weis urokanamã! Aim õ inok?” \v 65 Age de fen, idi kono fiya od musei dirokenen. \s1 Jesus Juda Kaunsel Neid Kot Mala Bun Ifaren \r (Matyu 26:59-66; Mak 14:55-64; Jon 18:19-24) \p \v 66 We fele di, tamo kayau neid mudur adodo neid kaunsel, are pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo geid, weim guru de mog, Jesus idi gedin dirou dilen. \v 67 Idi diron, “Õ Kristus ouf are, amã urokanamã.” \p Anĩ ere, Jesus aitedin yale iron, “Aya ã arokeneĩf are, ã to momoi gouf, \v 68 agef fen, aya ã to ayeĩfeg, ã to solog urõgouf. \v 69 Anĩ ere, gama sain enei bunem ilauf ganan, Tamo Naal ĩ, Negur megeir ado ima biyalem ibodõf.” \p \v 70 Age ye di, idi ganan to difiyen, “Age fouf are, õ anĩ Negur Naal de?” \p Ĩ aitedin yale iron, “Ã de urõgef, aya anĩ.” \p \v 71 Age ye di, idi diron, “Ere nigin ada, ĩ nigin od megeir fiya nigin tamo baban tamirẽf? Ada ĩ sigoron bagai karĩ taul.” \c 23 \s1 Jesus Pailat Herod Ado Meleid Bun Ifaren \r (Matyu 27:1, 2, 11-26; Mak 15:1-15; Jon 18:28-19:16) \p \v 1 Age de fen, guru fiya ganan fã de, Jesus Pailat bun dirou dilen. \v 2 Age de fen, idi mogo gariya dino, ĩ bouwa bun od du ken, diron, “Amã, tamo enei nemã tamo kayau ganan idegẽya bunem sanen guri feid irou ile mog, mailen. Ĩ Sisa takis ifenẽya nigin katũ fiyeĩd fen, ĩ yogo nigin aya Kristus, aya king yen.” \p \v 3 Anĩ nigin, Pailat Jesus to fiyen, “Õ Juda neid king de?” Jesus solof iron, “Are de yer, õ urok anĩ.” \p \v 4 Age ye di, Pailat ĩ, pris odudug, tamo kayau geid irokenẽdin, “Aya tamo enei bou bun mosor taka to ailel.” \p \v 5 Anĩ ere, idi totol dinon, “Ĩ Judia distrik ganan bun, in ifelnẽya bunem tamo kayau waud yalen. Ĩ Galili an gariya ino fen, tokõ fel eineg isin.” \v 6 Pailat anĩ karĩ ye fen, ĩ Galili tamal be anĩ to fen. \v 7 Pailat ĩ, Jesus Herod nẽ tano bun tamal yeya kelei ken, Herod gein sur fen, Herod ĩg sain anĩ bun Jerusalem ibodon. \p \v 8 Herod Jesus ile fen, wau fatuk kulĩ yen, ere nigin, sain meluk bagai ĩ ileya nigin oron. Ĩ nigin karĩ yen nigin, Herod ĩ Jesus bun memelik tunĩ ilouf nigin age fen. \v 9 Herod Jesus musei bagai to fiyen, anĩ ere, Jesus taka to solof iron. \v 10 Pris odudug, lo ifelnẽdiya tamo geid an difaren, ĩ bou bun od totol bagai dinon. \v 11 Age dife di, Herod yogon kusĩ tamo geid, Jesus kasã difiye ken, kono difiyen. Age dife fen, kolos biya difounne ken, Pailat wagen sur difiyẽ di, kel ilen. \v 12 Naa anĩ bun, Herod Pailat ado nigal dun, uruwa bun idi uruwom kiwain. \p \v 13 Pailat ĩ, pris odudug, mudur adodo, tamo kayau geid iweigneĩd fen, \v 14 irokenẽdin, “Ã tamo enei, tamo kayau waud yale fen, sane nigin weleid inon ge fen, waleg, urou usigel. Aya ã meleĩ bun to afiyem, anĩ ere, ã ĩ bou bun od unogen anĩ, tamo enei bun gariya taka to ailel. \v 15 Herod ĩg age fiya, anĩ nigin, ĩ kel sur fe di, ada gein isil. Anĩ ulogouf, ĩ yukesiya nigin ereb sane taka to age fen. \v 16 Anĩ nigin, aya darau dogol afen ken, atornẽf.”\f * \fr 23:16 \ft Itotoya tunĩ eig de ditoton: \fq atornẽf.” \fv \ft 17 \+fv*\fq Gama ĩ, kalabus bun tamal tamo taka, Sifa bun yalis kenẽdiyouf bagai\ft .\f* \p \v 18 Anĩ ere, idi sigoreid takai fen, diweig diron, “Tamo enei ukesiyouf! Barabas walis kanamã!” \v 19 (Barabas ĩ anĩ taun oun kusĩ yales fen, tamo yukesin nigin, kalabus bun dinenen.) \p \v 20 Pailat, Jesus yalisnẽya nigin baban totol bagai irokenẽdin. \v 21 Anĩ ere, idi baba baban diweig diron, “Aa tetek bun ũf! Aa tetek bun ũf!” \p \v 22 Age de di, Pailat ĩ irõ, towo fen sain bun anĩ irokenẽdin, “Ere nigin? Tamo enei, ere mosor inon? Aya ĩ yukesiya nẽ gariya anĩ, ĩ bun taka to ailel. Anĩ nigin, aya ĩ darau afen ken, atornẽf.” \p \v 23 Anĩ ere, idi aiteid odudug fen, ĩ aa tetek bun yũf nigin, baba baban dirokenen. Age dife di, dogo neid aitedim, Pailat nẽ od lai difiyen. \v 24 Anĩ nigin, Pailat, nedi oroya dõ fiya nigin kisi yale fen, irokenẽdin. \v 25 Pailat ĩ, tamo kusĩ yales fen, tamo yukesi di, kalabus bun dinenen ĩ nigin tamo kayau to difiyen anĩ, yalisne ken, dogo neid oroya dõ difouf nigin Jesus ifenẽdin. \s1 Jesus Aa Tetek Bun Dun \r (Matyu 27:32-44; Mak 15:21-32; Jon 19:17-27) \p \v 26 Idi Jesus dirou dile fen, Simon Sairini tamal, ĩ yogon fonom isi mog, luwen ĩ dale, aa tetek orowa se dife di, faali fe, Jesus dõ fen. \v 27 Tamo kayau musei, kayau idi ĩ nigin waud gudũf fen, inã dalen geid, dõ difiyen. \v 28 Anĩ ere, Jesus idi bun falei yel, idi irokenẽdin, “Jerusalem nẽ barai tar, aya nigin inã to waleg, ã aug nigin ado gereĩ tar nigin inã waleg. \v 29 Ere nigin, sain fau isiyouf bun, idi dirõf, ‘Kayau dali, kayau fau kesu gõ fiya sã, kayau kesu su ifenẽya sã anidi el fedif!’ \v 30 Age de fen, \q1 “‘idi arei dirokenẽdiyouf, “Teteman kukug!” \q2 arei mudu dirokenẽdiyouf, “Kerub wamãg!”’\f * \fr 23:30 \ft Hosia 10:8\f* \m \v 31 Tamo, aa mata mog, enei age difedif are, meti youf sain bun, ere wõ youf?” \p \v 32 Lo wal fiya tamo uru idig, ĩ geid laa bun dinenẽdiyouf nigin dirou dilen. \v 33 Sain idi modoũ yana Mudur Tuwan dedig wõ de fen, an Jesus aa tetek bun dun, lo wal fiya tamo uru geid, taka biya melem, taka ki melem. \v 34 Age dife di, Jesus iron, “Dei, idi neid mosor nigin weder tu kel, ere nigin, idi keleĩ sa ken, enei age difef.” Age fe di, idi aisaĩ kodẽ de fen, yogon kolos idi atun foifu difen. \p \v 35 Tamo kayau difar fen, lo difeid mog, mudur adodomeg ĩ kasã difiyẽ diron, “Ĩ tunĩ isennẽdin, ĩ Kristus Negur igirnen ouf are, utornẽg len, yogo bouwa isennẽf.” \p \v 36 Kusĩ tamog dise fen, diselinen. Idi wain makik ado difen ken, \v 37 diron, “Õ Juda neid king ouf are, ogo boũ usennẽf.” \p \v 38 Ĩ muduren itotoya eig ya yenen: EĨ JUDA NEID KING. \p \v 39 Lo wal fiya tamo aa tetek bun difaren anĩ takam, Jesus kono fiyẽ iron, “Õ Kristus ouf are, õ ogo usenne ken, amã usennamãf!” \p \v 40 Anĩ ere, lo wal fiya tamo taka im, ne tã ou fiye ken, iron, “Õ kafĩ fiya tekelei walef, anĩ ere, õ Negur to kumĩ wiyek de? \v 41 Ada urom darau talef, are de, ere nigin, ada urom sane age tafen anĩ mala solo. Anĩ ere, tamo enei ereb sane to age fen.” \p \v 42 Age ye fen, ĩ Jesus irokenen, “Jesus, sain õ ogon tano bun usel fen, aya karĩ wiyalauf.” \p \v 43 Age ye di, Jesus tamo anĩ irokenen, “Aya õ momoi arokonok, gama õ aya ado paradis bun tabodõf.” \s1 Jesus Laa Fen \r (Matyu 27:45-56; Mak 15:33-41; Jon 19:28-30) \p \v 44 Gaa atun tuwelf kilok age fiya bun, teneub ganan bun gugum kelef ile, tri kilok aragaun, \v 45 ere nigin, gaa mala ifokelen. Age fe di, tempel nẽ gabar anĩ atusil serek fe, uru wõ yen. \v 46 Jesus ait odug nem iweig iron, “Dei, neu uur õ imã bun anof.” Agef iro ken, ĩ oboi irour yalen. \p \v 47 Kusĩ tamo neid orowa, Jesus age fiya ile fen, Negur yana yales iron, “Momoi, tamo eĩ madur tamo.” \v 48 Tamo kayau ganan idi lo fiya nigin guru difen, ereb anĩ wõ ye di, meledim dilen, are idi waud gudũf fen, akoreid du ken, firagagaũ difen. \v 49 Anĩ ere, idi Jesus keleĩ anidi ganan, idi atun kayau Galilim ĩ dõ de disin anidig, so del difar fen, eneidi wõ ye di, lo difen. \s1 Jesus Mũ Difen \r (Matyu 27:57-61; Mak 15:42-47; Jon 19:38-42) \p \v 50 Tamo taka yana Josef, ĩ kaunsel taka, madur tamo biya bagai, \v 51 anĩ nigin, ĩ idi neid tobonuneid ado od difon anĩ nigin to yo yen. Ĩ Judia distrik bun Arimatea taun tamal, ĩ Negur nẽ tano isiyouf anĩ tari fen. \v 52 Josef ĩ, Pailat gein ile, Jesus bou buru yalouf nigin to fiyen. \v 53 Agef fen, ĩ Jesus bou buru yale, irou isil, gabar lalau nem silef fen, matmat sa bun ku dalen an inenen, ku anĩ bun an taka to dinenen. \v 54 Naa anĩ dodok fiya naa, Sabat naa mogo gariya inou fenẽ melsã. \p \v 55 Kayau Jesus geid Galilim disin, Josef dõ de, matmat ado, Jesus bouwa buru naig de dinof anĩ, lo difen. \v 56 Age difel fen, idi fonõ dile, bou wã fiya nẽ marasin ado moul sumeĩ biya bagai dodok difen. Anĩ ere, idi Sabat naa nigin ĩtãfiya dõ de fen, si dinon. \c 24 \s1 Jesus Mata Kel Fã Yen \r (Matyu 28:1-10; Mak 16:1-8; Jon 20:1-10) \p \v 1 Uub nẽ naa matu bun\f * \fr 24:1 \ft Are Sande.\f* bonimei bagai mumurei ado, kayau idi, bou wã fiya nẽ marasin dodok difen anĩ dale fen, matmat bun dilen. \v 2 Age dife fen, idi matmat bun meein wele feleya dilen. \v 3 Anĩ ere, sain idi meku namen dilen, idi Odug Jesus nẽ bouwa buru an to dilen. \fig Kayau idi, matmat bun Jesus nẽ bouwa buru an to dilen.|src="cn01850c.tif" size="span" ref="24:3" \fig* \v 4 Idi enei nigin kisi musei dale mog bagai, tamo uru kolos medeĩya barikã siridin difaren. \v 5 Age dife di, kayau kumĩ de fen, kususu de, teneub lo difen, anĩ ere, tamo idi kayau dirokenẽdin, “Ã ere nigin laa atun mata tamo umirnẽgef? \v 6 Ĩ ein sã, ĩ mogo fã yel! Ĩ Galili oun ã geid ubodõg fen, irokenein anĩ, wedereĩ fokõ youf, \v 7 ĩ iron, ‘Tamo Naal mosor adodo imeid bun dino di, ĩ aa tetek bun dukesiyouf, age dife di, naa towo bun, ĩ baban mata kel fã youf.’” \v 8 Age de di, kayau idi, in od anĩ wedereid fokõ yen. \p \v 9 Sain idi matmat bunem ke de, disi fen, aposel ilewen tunĩ ganan geid, enei ganan wogõ difiyẽdin. \v 10 Kayau idi are Maria Magdala tamal, Joana, Maria Jems nẽ sina. Kayau anidi, kayau tunĩg geid, enei aposel wogõ difiyẽdin. \v 11 Anĩ ere, idi kayau nigin to momoi den, ere nigin, kayau neid od, idi bun auya gen. \v 12 Anĩ ere, Pita fã yale, matmat bun gudu re ilen. Ĩ ku bun itin, gabar lalau dogol yen mog, ilen, agef fen, ereb anĩ wõ yen anĩ nigin, ĩ kisi musei yalef ile, yogon fõ bun ilen. \s1 Emaus Naab Luwen \r (Mak 16:12, 13) \p \v 13 Naa de anĩ bun, idi neid tamo uru, fonõ taka yana Emaus dilen, Jerusalem anenem Emaus are ilewen kilomita age fiya. \v 14 Idi urom, ereb ereb ganan wõ yen anĩ abob dirokenek dilen. \v 15 Idi eneidi nigin diro ken, katõ de dile mog, Jesus yogo isi, weim diyok dilen. \v 16 Anĩ ere, idi Jesus keleĩya nigin meleid ifofakelen. \p \v 17 Age dife di, Jesus idi to fedin, “Ã ere nigin naab luwen katõ ge usigef?” Idi dẽ del fen, idi neweid wau gudũ fiya ado agogon delen. \v 18 Idi taka yana Kleopas Jesus solof irokenen, “Õ ege Jerusalem nẽ ki tamo nigin, naa eneidi bun an ereb ereb wõ yen anĩ, õ keleĩ sã de?” \p \v 19 Age ye di, Jesus idi irokenẽdin, “Ere bagai?” Idi Jesus dirokenen, “Jesus Nasaret tamal nigin. Ĩ profet taka, Negur ado tamo kayau ganan meleid bun, od ado tobonunã bun megeir barikã. \v 20 Pris odudug, neda mudur ado idim, ĩ laa bun dinenẽf nigin imeid bun dino di, aa tetek bun dukesin. \v 21 Anĩ ere, amã waumã iron, im anĩ Israel tamo kayau kel gei fouf maun. Anĩ dogol sã, enei ganan wõ yen are, gama naa eneim mogo naa towo ilef. \v 22 Takag, amã nemã kayau tunĩg, amã terẽ difamam. Gama bonimei bagai, idi matmat bun dilel, \v 23 anĩ ere, idi yogon bouwa buru to dilel. Idi dile, meleid seleulã kurãf fen, engel diledin, engel idi dirokenẽdil, Jesus ĩ mata ibodok, difiyẽdi di, disi, amã dirokanamam. \v 24 Age de di, amã tunĩ matmat bun dile, kayau wogõ del gen bagai dilel, anĩ ere, idi Jesus to dilel.” \p \v 25 Jesus idi irokenẽdin, “Ã neneya bagai, ã profet wogõ den anĩ ganan, wauĩ bun momoiya nigin folo reya bagai! \v 26 Kristus ĩ darau enei yale fen, yogon fula fiya medeĩya namen to ilauf de?” \v 27 Age ye fen, ĩ Moses ado profet ganan neid itotoya bunem gariya ino fen, yogo nigin Negur nẽ Itotoya ganan bun ibodok anĩ, idi faded fedin. \p \v 28 Idi fonõ dilef nẽ anĩ kelẽ difiye ken, Jesus tokõ feleya nigin suma ino genen. \v 29 Anĩ ere, idi totol bagai dirokenen, “Amã geid tabodõf, ere nigin, gaa mogo kuru kelef, gugum irousif.” Anĩ nigin, Jesus idi geid dibodõf nigin namen ilen. \p \v 30 Sain ĩ idi geid tebol bun dibod ken, ĩ bret yale, Negur de fiyẽ, mumãf fen, gariya ino ifenẽdin. \v 31 Age fe di, idi meleid fara fele di, idi Jesus nigin kelein. Age dife di, ĩ idi meleid bun iminkelen. \v 32 Idi abob dirokenen, “Sain ĩ naab luwen wogõ fada fen, Negur nẽ Itotoya faraf ifelnadal mog, ada namedan wauda to tõf yalel de?” \p \v 33 Age de fen, idi fã de dale, kaisã bagai Jerusalem keku de dilen, an idi aposel ilewen, tamo tunĩ idi geid, guru de difar mog, fotou difedi di, \v 34 diron, “Are momoi! Odug fã ye fen, Simon bun wõ yen.” \v 35 Age de di, tamo uru ereb naab luwen wõ yen ado, Jesus ĩ bret mumã fe di, idi Jesus nigin naig de kelein anĩ wogõ den. \s1 Jesus In Dõ Fiya Tar Bun Wõ Yen \r (Matyu 28:16-20; Mak 16:14-18; Jon 20:19-23; Aposel 1:6-8) \p \v 36 Idi fau enei nigin wogõ de mog, Jesus yogo idi atun ifar fen, irokenẽdin, “Wau inosiya ã ado ibodõf.” \p \v 37 Idi baraũ mailef de fen, terẽ de fen, kumĩ den. \v 38 Age dife di, Jesus idi irokenẽdin, “Ere nigin ã wauĩ morõ fef, ere nigin ã wauĩ bun kisi uru wõ yef? \v 39 Aya imau yeu ado feleg. Eĩ aya yug bagai! Kobũ wiyag fen, uleg. Baraũ ĩ aya bouwau ado, tuwau ado uleyagef gen sã, ĩ bou sã, tuwa sã.” \p \v 40 Jesus enei iro ken, ĩ ima ye ado ifelnẽdin. \v 41 Age fe di, idi waud kulĩya ado terẽya bunem, fau waud to momoi de di, Jesus idi to fiyẽdin, “Ã ereb yõya nẽ taka ein tau ado?” \v 42 Idi gau yã tamal masak taka difenen, \v 43 age dife di, Jesus gau yale, meledin yon. \p \v 44 Jesus idi irokenẽdin, “Enei are, aya fau ã geid tabodon sain bun arokenein. Ereb ereb ganan, aya nigin Moses nẽ Lo bun, profet neid itotoya bun ado, Buk Sam bun ditoton anĩ ganan kisi falauf bagai.” \p \v 45 Agef fen, Jesus idi Negur nẽ Itotoya keleĩ youf nigin, waud kã fenẽdin. 4624 \v 46 Ĩ idi irokenẽdin, “Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok: Kristus ĩ fau darau yale fen, laa bun tamal naa towo bun mata kel fã youf, \v 47 age fe di, wau faleiya ado, mosor nigin weder tu keleya nẽ od anĩ, fau ĩ yana bunem teneub ganan bun, Jerusalem anenem gariya dino fen, wogõ de dilauf. \v 48 Ã enei ulegen nigin kurõ walaisi gouf. \v 49 Aya esel fen, neu Dei sur afouf yen anĩ, ã bun sur afouf, anĩ ere, taun anĩ bun ubodõgef uleg, ã megeir saa ilun tamal anim ifounneĩf.” \s1 Jesus Saa Ilun Iselen \r (Mak 16:19, 20; Aposel 1:9-11) \p \v 50 Sain Jesus idi gurif irou, Betani non dilen, an ĩ ima yales fen, el fiya ifenẽdin. \v 51 Ĩ idi el feid le fen, ĩ itornẽdi di, saa ilun irou iselen. \v 52 Age fe di, idi ĩ yana dales fen, waud kulĩya odug ado, Jerusalem ke de dilen. \v 53 Age de fen, idi tempel bun toku dibod ken, Negur yana dalesedig.