\id 1CO \h 1 KORIN \toc1 1 Korin \toc2 1 Korin \toc3 1 Korin \mt1 1 Korin \c 1 \p \v 1 Aya Pol, Negur nẽ oroyam Kristus Jesus nẽ aposel wõ auf nigin iweignan, neda turada Sostenes ado, \p \v 2 Korin oun Negur nẽ sios ã bun, pas enei matotkeneik. Ã Kristus Jesus bun fateuleĩ fen, fateul ubodõgouf nigin iweignein, are tamo kayau ganan fire firen difar fen, neda Odug Jesus Kristus, idi neid Odug ado neda Odug ĩ yana dalesedig anidi geid weim iweignein. \p \v 3 Negur neda Tamada ado Odug Jesus Kristus neid wau ifenẽya ado wau inosiya, ã bun ibodõf. \s1 Pol Negur De Fiyen \p \v 4 Aya wededem ã nigin Negur de afiyẽdig, ere nigin, yogon wau ifenẽya Kristus Jesus bun ã ifenein. \v 5 Ere nigin, Jesus bunem ereb ereb ganan bun, ã kisi feleya ifenein, are ãgenei wogõ ganan ado keleĩ ganan bun, \v 6 ere nigin, Kristus nigin neda wogõya, ã bun megeir ifaren. \v 7 Anĩ nigin, ã neda Odug Jesus Kristus yaorouf nigin wauĩ fatuk unog fen, tarig mog, ã Awa Uur nẽ ege luwa taka to lau gef. \v 8 Jesus ã totol irouyeik ile, idikeleya bun ilauf, anĩ bunem, neda Odug Jesus Kristus isiyouf nẽ naa bun, ã bouweĩ od sãf. \v 9 Negur ĩ, yogon Naal Jesus Kristus, neda Odug geid, ã nigal gouf nigin iweignein, ĩ ereb yef, de age fouf bagai. \s1 Sios Atun Fara Fiya \p \v 10 Turau tar, aya neda Odug Jesus Kristus yana bunem totol bagai arokeneik, are ã atun fara fiya taka to ibodõf nigin, ã ganan abob nigin wauĩ tekelei yen ken, ã wauĩ ado kisi tekelei bagai ubodõgouf. \v 11 Neu turau tar, tunĩ Kloe nẽ ibor bun tamal dirokanan, are ã atun luwa irouya ibodok. \v 12 Aya enei wogõ auf, are eig fiya, ã atun takam irok, “Aya Pol dõ afef,” takam irok, “Aya Apolos dõ afef,” takam irok, “Aya Pita dõ afef,” takag irok, “Aya Kristus dõ afef.” \p \v 13 Kristus ĩ fara furu fen de? Aya Pol ĩ, ã nigin aa tetek bun dun de? Ã aya Pol yanau bunem naan digunein de? \v 14 Aya Negur de afiyek, are aya ã taka to naan agunen, Krispus ado Gaius dogol naan agunẽdin. \v 15 Anĩ nigin, taka nem to irõf, “Aya Pol yana nem naan agun.” \v 16 (Momoi, aya Stefanas nẽ ibor tareg naan agunẽdin, anĩ teten, takag naan agunen be anĩ, to kisi afef.) \v 17 Ere nigin, Kristus ĩ aya naan agunẽdiyouf nigin to sur fiyan, anĩ ere, biya od wogõ auf nigin sur fiyan, are Kristus nẽ aa tetek nẽ megeir to yalelauf nigin, tamo nẽ kisi biya wogõya anĩ bunem sã. \s1 Kristus Ĩ, Negur Nẽ Kisi Biya Ado Megeir \p \v 18 Jesus aa tetek bun laa fen ya od anĩ, idi inanakelediyouf anidi bun are neneya, anĩ ere, ada isennadaf bun, od are Negur nẽ megeir. \v 19 Ere nigin, Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok: \q1 “Aya tamo kisi biya adodo neid kisi biya daũ afalauf, \q2 aya tamo keleĩ odug adodo neid keleĩ alelauf.”\f + \fr 1:19 \ft Asaia 29:14\f* \p \v 20 Tamo kisi biya adodo nain? Tamo keleĩ odug adodo nain? Sain enei nẽ keleĩ yaleya nigin luwa irouya tamo nain? Negur ĩ tenebur enei nẽ kisi biya anĩ to neneya inon de? \v 21 Negur nẽ kisi biya bunem, tenebur tamo dogo neid kisi biya anim, Negur nigin to kelein, anĩ nigin, neneya od dedig anĩ wogõ taudig bunem, idi momoi def anidi isennẽdiya nigin, Negur wau al fen. \v 22 Juda idi memelik nẽ uris dilouf nigin dirõdig, Grik idi kisi biya anĩ dimirẽdig. \v 23 Anĩ ere, ada Kristus aa tetek bun dun anĩ wogõ taudig, od anĩ Juda idi bun, ye tũ fiya od, haiden idi bun, are neneya od, \v 24 anĩ ere, idi Juda ado Grik Negurem iweignẽdin anidi bun, Kristus ĩ Negur nẽ megeir, Negur nẽ kisi biya. \v 25 Ere nigin, Negur nẽ neneya kisi are, tamo nẽ kisi biya wal fiya, Negur nẽ folo reya are, tamo nẽ megeir wal fiya. \p \v 26 Turau tar, ã naig be fiya ufareg mog, ã iweignein anĩ kisi gouf. Ã musei sam, tamo nẽ keleĩ bunem, kisi biya ado wowã gen. Musei sam totol ado wowã gen. Musei sam yeneĩ ado wowã gen. \v 27 Anĩ ere, Negur kisi biya adodo mama ifenẽdiyouf nigin, tenebur enei nẽ neneya igirnẽdin. Negur ĩ megeir adodo mama ifenẽdiyouf nigin, tenebur enei nẽ folo reya igirnẽdin. \v 28 Negur ĩ tenebur enei nẽ yeneid sãsã, meleid irim lai difedig ado, ereb taka sã dedig anĩ igirnẽdin, are ereb ado dedig anĩ, yana sa kalauf nigin age fen, \v 29 anĩ bunem, Negur mala bun, taka nem yogo yana to yalesauf. \v 30 Negur nigin ã Kristus Jesus bun ubodõgef, Jesus ĩ ada nigin Negur bunem kisi biya wõ yen, are ada ĩ bunem madur bagai, fateul wowã tau fen, isennẽya talen. \v 31 Anĩ nigin, Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok, “Tamo ĩ yogo yana yalesef are, Odug ereb age fen anĩ nigin yana yalesauf.”\f + \fr 1:31 \ft Jeremaia 9:24\f* \c 2 \p \v 1 Turau tar, aya ã gein asi fen, Negur yaor afouf nigin wogõ ayein sain bun, aya od biya odug nem be, kisi biya odug nem to wogõ aun. \v 2 Ere nigin, aya ã geid tabodon sain, aya ereb ereb ganan wederou tu kel fen, Jesus Kristus ado, ĩ aa tetek bun laa fen anĩ dogol kisi afouf nigin kisi afokelen. \v 3 Sain aya ã gein asin, aya totolou sã, fatuk bagai kumĩ tererẽ aun. \v 4 Neu od ado neu wogõya, are kisi biya nẽ, wauĩ faleiya nẽ od bunem sã, Awa Uur nẽ megeir nẽ ifelnẽya bunem, \v 5 are ãgenei momoiya, tamo nẽ kisi biya bun to ibodõf, Negur nẽ megeir bun ibodõf nigin age afen. \s1 Awa Uur Nẽ Kisi Biya \p \v 6 Ada kisi biya nẽ od atĩya anidi atun wogõ taudig, anĩ ere, kisi biya anĩ, are sain enei nẽ sã, sain enei nẽ uyu irouya, fau inanakelediyouf anidi neid sã. \v 7 Anĩ ere, ada, Negur nẽ waa kisi biya anĩ, wogõ taudig, are iminẽyan ibodok, teneub kare fiya sã mog Negur neda fula fiya medeĩya nigin mogo igirin anĩ. \v 8 Sain enei nẽ uyu irouya takam, kisi biya anĩ to kelein. Idi kisi biya anĩ keleim are, idi fula fiya medeĩya nẽ Odug aa tetek bun to dum. \v 9 Anĩ ere, Negur nẽ Itotoya eig ye irok kilei: \q1 “Negur nigin waud laa fedig idi nigin Negur dodok fen anĩ, \q2 malam taka to ilen, \q1 weder takam to karĩ yen, \q1 kisi takam to fokõ yen.”\f + \fr 2:9 \ft Asaia 64:4\f* \m \v 10 Anĩ ere, Negur yogon Awa Uurem ada bun anĩ yaor fen. \p Awa Uur ĩ ereb ereb ganan fai yeledig, Negur nẽ ereb ereb ilon bagaig fai yeledig. \v 11 Tamo atun aim, tamo taka nẽ kisi keleĩ? Are tamo anĩ nẽ uurem dogol keleĩ. Age fiya bagai, tamo takam Negur nẽ kisi keleĩ sã, Negur nẽ Awa Uurem dogol keleĩ. \v 12 Ada teneub enei nẽ uur to talen, anĩ ere, ada Awa Uur Negur bun tamal talen, are ereb Negur wau sã ifanadan anĩ, ada keleĩ youf nigin age tafen. \v 13 Ada enei anĩ wogõ taudig, are tamo nẽ kisi biya bunem od difelnadan anĩ bunem sã, are od Awa Uurem ifelnadan anĩ bunem. Ada Awa Uur nẽ od bunem Awa Uur nẽ kisi wogõ taudig. \v 14 Tamo Awa Uur sã ĩ, Negur nẽ Awa Uur bun tamal ereb isif anĩ to yale iroudig, ere nigin, yogon karĩya bun, are neneya. Ĩ anĩ keleĩya nigin kisi feleya sã, ere nigin, are Awa Uur adodom dogol es difedig. \v 15 Awa Uur ado tamo ĩ, ereb ereb ganan nigin es fedidig, anĩ ere, ĩ yogo taka nem to es fiyẽf. \v 16 Negur nẽ Itotoya eig ye irok: \q1 “Aim Odug nẽ kisi kelei ken, \q2 ĩ faded fiyẽf?”\f + \fr 2:16 \ft Asaia 40:13\f* \m Anĩ ere, ada Kristus nẽ kisi ado. \c 3 \s1 Sios Bun Fara Fiya \p \v 1 Turau tar, aya ã momoiya nigin atĩya gen to ayein, ã teneub enei nẽ dogol, ã Kristus bun momou gen ayein. \v 2 Aya su afenein, saaf totol anĩ to afenein, ere nigin, ã anĩ nigin to saika gen. Momoi, ã gamag fau to saika gef. \v 3 Ã fau teneub enei nẽ dogol ubodõgef. Ã atun, kiyeĩ ado luwa irouya ibodok, anĩ nigin, ã fau teneub enei nẽ sã de? Ã teneub enei nẽ tamo gen to ago gef de? \v 4 Takam irok, “Aya Pol dõ afef,” takam irok, “Aya Apolos dõ afef,” ago gouf are, ã teneub enei nẽ tamo sã de? \p \v 5 Agef ilauf are, Apolos ĩ ai? Pol ĩ ai? Amã Negur nẽ kabĩ tamo dogol, amã bunem ã momoi gen, are Odugem kabĩ morou morou ifanaman kilei. \v 6 Ayam faat atenẽ di, Apolosem naan fen, anĩ ere, Negurem odugouf nigin age fen. \v 7 Anĩ nigin, faat itenẽya tamo ado naan fiya tamo are ege, anĩ ere, Negur ĩ yogo dogol odug, ere nigin, ĩ ereb odugouf nigin age fedig. \v 8 Faat itenẽya tamo ado naan fiya tamo, idi karĩya tekelei ado. Negur idi mugu mugu kabĩ dalen kilei, mala solo ifenẽdiyouf. \v 9 Ere nigin, amã Negur nẽ kabĩ tura tar, ã Negur nẽ kabĩ akor, Negur nẽ fõ. \p \v 10 Negur ĩ aya wau ifenẽya ifanan anĩ bunem, aya fõ inoya keleĩ biya tamo gen, fõ inoya nigin gariya anon, age afe di, taka nem anĩ teten fõ inof. Anĩ ere, tamo mugu mugu el de, lo de fen, fõ dinouf nigin lo difalauf. \v 11 Ere nigin, fõ gariya inon, are Jesus Kristus, taka nem fõ gariya fire inoya kisi feleya sã. \v 12 Tamo takam fõ gariya enei teten, gol, silwa, meein moni odug, aa, yeye be, wit turu nem fõ inouf are, \v 13 yogon kabĩ naig be fiya are yaorouf, ere nigin, Kristus nẽ naa bun, anĩ lalan bun irousi inouf. Are yã ado wõ ye di, yã anim tamo mugu mugu nẽ kabĩ nẽ kaũ es fouf. \v 14 Ĩ ereb inon anĩ ifarlauf are, ĩ yogon mala solo yalouf. \v 15 Ĩ ereb inon anĩ isaikalauf are, ĩ agogon youf. Ĩ yogo Negurem kel yalouf, anĩ ere, ĩ yã malan tamal ulõ yesiya tamo gen ibodõf. \p \v 16 Ã aug are Negur nẽ tempel, Negur nẽ Awa Uur ã namein ibodõdig anĩ, ã to keleĩ de? \v 17 Taka ĩ Negur nẽ tempel daũ fouf are, Negur ĩ tamo anĩ daũf irailauf, ere nigin, Negur nẽ tempel are fateul, are ã tempel anĩ. \p \v 18 Ã aug to udegnẽgouf. Ãgenei taka ĩ, gama sain enei nẽ keleĩ bunem, aya kisi biya ado yef are, ĩ neneya wõ youf bagai, are ĩ kisi biya ado wõ youf nigin age fouf. \v 19 Ere nigin, Negur mala bun, teneub enei nẽ kisi biya are neneya. Negur nẽ Itotoya eig ye irok kilei, “Negur ĩ, kisi biya adodo tamo dogo neid keleĩ anim kor bun dilelel mog, gei fedidig,”\f + \fr 3:19 \ft Job 5:13\f* \v 20 Negur nẽ Itotoya takag irok, “Odug ĩ keleĩ, kisi biya adodo tamo neid kisi, are ege.”\f + \fr 3:20 \ft Sam 94:11\f* \v 21 Anĩ nigin, tamo yeneid to walesagauf! Ere nigin, ereb ereb ganan are ãgenei, \v 22 Pol, Apolos, Pita, teneub enei, mata ibodõya, laa, gama be, dumen, ereb ereb ganan, are ãgenei, \v 23 ã Kristus nẽ, Kristus ĩ Negur nẽ. \c 4 \s1 Kristus Nẽ Aposel Tar \p \v 1 Anĩ nigin, tamo idi, amã nigin, idi Kristus nẽ kabĩ tamo tar, Negur nẽ waa lo fiya nigin idi imeid bun inon de fen, kisi difouf. \v 2 Tamo idi ereb lo difouf nigin imeid bun inon anidi, dogo neid marau sigor dõ difef dile, age difouf anĩ, marau orof. \v 3 Ã aya es wiyagef be, tamo nẽ kot bun es difiyaf, are aya to sii fiyaf. Momoi, aya yug nigineg to es afedig. \v 4 Neu kisi are karẽtut, anĩ ere, anim aya mosor sã to auf. Odug im aya es fiyaf. \v 5 Anĩ nigin, es fiya nẽ sain fau wõya sã mog, to es gouf. Tari gef uleg, Odug isiyouf bun. Ĩ ereb gugum bun iminek anĩ lalan bun irou isi fen, tamo neid waud bun kisi ibodok anĩ yaor fouf. Sain anĩ bun, idi mugu mugu Negur bun yana odug dalouf. \p \v 6 Turau tar, gama aya, ãgenei biya fiya nigin, ereb enei arokenein, aya yug ado Apolos bunem, afelnein, anĩ bunem, ã wogõya eig fiya nẽ gariya, are amã bun keleĩ walogouf, “Itotoya bun yenek anĩ to ufodulagauf.” Ã anĩ keleĩ youf are, ã tamo taka anĩ yana waleseg fen, taka to lai gouf. \v 7 Ere nigin, aim õ, taka wal fiya inenok? Õ mogo ado, ere anĩ õ to walen? Õ mogo anĩ walen ouf are, ere nigin õ anĩ to walen gen, ogo yanã walesef? \p \v 8 Ereb ã oroyeik ganan ã mogo ado. Ã mogo safina kisi feleya bagai ubodõgef. Ã mogo king wowã gen, are amã geid sã. Amã ã geid king wowã tauf nigin, ã momoi bagai king wowã gem anĩ, aya orouf bagai. \v 9 Ere nigin, aya kisi afef, Negur ĩ amã aposel, tamo yukesiya nigin dinenẽdig gen, tamo dilouf nigin, gĩ bun idikeleyan bagai inenaman. Saa teneub ado, are tamo ado engel meleid bun, amã fele difamãf nigin inoman. \v 10 Amã Kristus nigin neneya mabodok, anĩ ere, ã Kristus bun kisi biya bagai ubodõgef. Amã totol sã mabodok, anĩ ere, ã totol ubodõgef. Ã yeneĩ dalesedig, amã yanamã to dalesedig. \v 11 Kulu nem isi gama sain enei bun, amã naũ ado naan ail mayok, amã gabar masasak mafilaik, amã darau difanamak, amã fõ sã. \v 12 Amã mug imamam kabĩ totol maledig. Sain amã disisnamak are, amã el fiya mafenẽdidig. Amã darau difanamak are, darau anĩ faali mafedig. \v 13 Bouwamã bun od duk sain, amã molol nem od solo mafedig. Mabodok masi gama sain enei bun, amã teneub enei nẽ ido gen ado, ereb ereb ganan nẽ moto gen wõ maun. \p \v 14 Aya ã mama ifeneĩya nigin enei to atotof, anĩ ere, ã neu kesu tar oboiyou gen wedereĩ arouf nigin age afef. \v 15 Ere nigin, Kristus bun, ã ten tausen kulat tamo ado, anĩ ere, ã temeĩ musei sã, are aya Kristus Jesus bun biya od bunem temeĩ wõ aun. \v 16 Anĩ nigin, aya ã madẽ wiyagauf nigin totol bagai arokeneik. \v 17 Gariya enei nigin, aya neu kesu Timoti, ĩ Odug bun aya oboiyou ado dõ fiya biya, ã gein sur afef. Im Kristus Jesus bun, neu mata ibodõya nẽ suma anĩ, ã wedereĩ fokõ fouf, are aya modoũ ganan sios ganan bun afelnẽdidig age fiya bagai. \p \v 18 Ã tunĩ, Pol ĩ amã garan to isiyouf ge fen, ã aug yeneĩ walesegen. \v 19 Anĩ ere, Odug orouf are, aya kaisã bagai ã gein asiyouf, age afe fen, aya dogo yeneid yaleseya tamo eneidi naig de wogõ def anĩ sã, anĩ ere, ereb megeir idi ado anĩ fele afouf. \v 20 Ere nigin, Negur nẽ tano are ege wogõya nẽ sã, are megeir nẽ. \v 21 Ere anĩ ã oroyeik? Aya wagagã yeĩya nigin tibog ado ã gein asiyouf de, wau laa fiya ado molol bunem asiyouf? \c 5 \s1 Tureĩ Noli Tobonunã Ado Walelnẽgouf! \p \v 1 Ã atun, noli tobonunã age fiya, are haiden atuneg to wõ yedig anĩ, ibodok yeya karĩ aun. Tamo taka ĩ tama nẽ kayau we fedig. \v 2 Age fe di, ã aug selĩ wabigedig! Age fiya ban, ã wauĩ gudũf fen, tamo tobonunã enei inof anĩ, ãgenei uyu kũ fiya bun walelnẽgouf, are deuf. \v 3 Aya bouwau ã geid to ibodok, anĩ ere, uur bun are, aya ã geid tabodok. Aya ã geid ibodõya gen, tamo enei age fen, are ĩ mogo es afiyen. \v 4 Ã neda Odug Jesus yana bunem guru gouf bun, aya uur bun ã geid tabodõf, are neda Odug Jesus nẽ megeir ibodõf sain bun, \v 5 tamo enei Satan ima bun unenẽg, anĩ bunem, mosor nẽ bouwa daũf iraile fen, Odug nẽ naa bun yogon uur isennẽya yalouf. \p \v 6 Ã yeneĩ yaleseya are to biya. Yis naal bagai flawa obu namen kabĩ yaledig anĩ, ã to keleĩ de? \v 7 Ã flawa mata yis sã gen wõ gouf nigin, yis tubu anĩ waleleg, are ã anĩ flawa mata yis sã. Ere nigin, Kristus, neda Pasa naa nẽ sipsip naal, sesewi difiyen. \v 8 Anĩ nigin, ada Pasa Sifa naa anĩ tarouwauf, are yis tubu, sesen ado to biya nẽ yis bunem sã, anĩ ere, bret yis sã, karẽtut ado momoi nẽ bret bunem age tafouf. \p \v 9 Aya ã noli tobonunã dinodig tamo kayau geid to nigal gouf nigin, neu pas mogo atotkenein, \v 10 anĩ ere, aya teneub enei nẽ tamo kayau geid to nigal gouf nigin to orok, are idi noli tobonunã, ereb ereb nigin akorouya, idegẽya bunem taka nẽ safina bẽ yaleya be, idegẽya waitou yana yaleseya age difedig. Ã idi geid to nigal gouf are, ã teneub enei utorõgouf. \v 11 Anĩ ere, gama aya ã bun atotof are, ã taka ĩ yogo nigin tura ye fen, noli tobonunã, ereb ereb nigin akorouya, idegẽya waitou yana yaleseya, bou yũya od wogõya, naan yõya be, idegẽya bunem taka nẽ safina bẽ yaleya age fedig, ĩ weim to nigal gouf. Tamo age fiya ado weim saafeg to wãgauf. \p \v 12 Ere nigin aya idi sios mayarẽ difaref anĩ es afediyouf? Are, idi sios namen difaref anĩ ã to es wiyẽdigef de? \v 13 Negur idi sios mayarẽ difaref anĩ es fediyouf. Are Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok kilei, “Ã atun tamo sane anĩ walelnẽgouf.”\f + \fr 5:13 \ft Diuteronomi 17:7; 19:19; 21:21; 22:21, 24; 24:7\f* \c 6 \s1 Momoiya Tamo Kayau Atun Kot Fiya \p \v 1 Ãgenei takam, taka ado fefuya yenẽf are, ere nigin ĩ Negur nẽ tamo kayau wagedin irouleya ban, ĩ idi momoiya sã anidi bun, mama sã gen es fiya nigin irouledig? \v 2 Are Negur nẽ tamo kayau teneub enei es difouf anĩ, ã to keleĩ de? Ã teneub enei es gouf are, ã morõ naal bagai es fiya nigin kisi feleya sã de? \v 3 Are amã engel es mafediyouf anĩ, ã to keleĩ de? Age fouf are, mata ibodõya enei nẽ morõ es fiya nigin naig fiyauf? \v 4 Anĩ nigin, ã teneub enei nẽ morõ age fediya nigin fefuya adouf are, ã haiden idi, sios bun tamo yeneid sã anidi, es fiya tamo nigin ugirnẽdigef de? \v 5 Aya ã mama yeĩf nigin od enei orok. Are ã atun, momoiya tamo kayau fefuya idi atun ibodok anĩ, es fiya nigin kisi biya ado tamo taka sã de? \v 6 Anĩ ere, momoiya tamo takam tura taka kiwai ifen ken, kot bun iledig, are enei momoiya sã anidi wagedin irouledig. \p \v 7 Momoi bagai, ã atun abob nigin kot bun fefuya ibodok anim, ã mogo kuku gen anĩ yaoref. Ere nigin ã idi to utornẽdige di, sane diyeĩf? Ere nigin ã idi to utornẽdige di, didegneĩf? \v 8 Age fiya ban, ã aug udegẽg fen, sane ago gedig, are ã tureĩ tar bun enei ago gedig. \p \v 9 Tamo tobonunã sesen idi, Negur nẽ tano to akorouf anĩ, ã to keleĩ de? Are ã idi to utornẽdige di, didegneĩf. Idi noli tobonunã dinodig, idi idegẽya waitou yana dalesedig, idi seseirã tobonunã dinodig, tamo idi bouweid na nẽ sur difedig, tamo tutur, kayau tutur noli tobonunã dinodig, \v 10 idi bẽ daledig, idi ereb ereb safina nigin akorou dedig, idi naan dõdig, idi bou yũya od wogõ dedig, idi idegẽya bunem taka nẽ safina daledig anidi ganan, Negur nẽ tano to akorouf. \v 11 Are ã tunĩ age fiya anĩ ago gedig. Anĩ ere, ã mosor bun tamal kulo yein, are ã fateul inenein, are ã, Odug Jesus Kristus yana bun ado neda Negur nẽ Awa Uur bunem, Negur mala bun madur bagai wowã gen. \s1 Noli Tobonunã \p \v 12 Taka irõf, “Aya ereb ereb ganan nigin sã age afeid kisi feleya.” Are de momoi, anĩ ere, ereb ereb ganan to isennadauf. Aya ereb ereb ganan nigin sã age afeid kisi feleya, anĩ ere, aya ereb takam to irouna di, ferfer abodõf. \v 13 Taka irõf, “Saaf are te guroub nẽ, te guroub are saaf nẽ.” Anĩ ere, Negur anĩ ganan daũ falauf. Bouwa are noli tobonunã nẽ sã, anĩ ere, Odug nẽ, are Odug ĩ bouwa anĩ nẽ. \v 14 Are, Negur yogon megeir bunem Odug laa bun tamal yalesnen, are adag ĩ yalesnadauf. \v 15 Ã bouweĩ are, Kristus yogo bouwa nẽ tunĩ anĩ ã to keleĩ de? Age fiyauf are, aya Kristus bouwa nẽ tunĩ ale fen, kayau bouwa na sur fedig ado bagu afouf de? Sã bagai! \v 16 Tamo ĩ yogo, kayau taka bouwa na nẽ sur fedig ado bagu difouf are, ĩ kayau anĩ ado bouwa tekelei youf anĩ, ã to keleĩ de? Ere nigin, Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok, “Idi urom bouweid tekelei youf.”\f + \fr 6:16 \ft Jenesis 2:24\f* \v 17 Anĩ ere, taka ĩ yogo Odug ado bagu difouf are, ĩ uur bun Odug ado tekelei youf. \p \v 18 Noli tobonunã bun tamal uyagauf. Mosor tunĩ ganan tamo taka inof, are ĩ yogo bouwa serẽ inof, anĩ ere, taka ĩ yogon bouwam noli mosor inof, are ĩ yogo bouwa bun mosor inof. \v 19 Ã bouweĩ are Awa Uur Fateul nẽ tempel, Awa Uur Fateul are ã namein ibodok anĩ Negur bun tamal walegen are, ã to keleĩ de? Ã aug, ãgenei sã, \v 20 ere nigin, ã mala odugem na yaleyein. Anĩ nigin, bouweĩ anim Negur yana walesagauf. \c 7 \s1 Tamo Kayau Ado Bagu Fiya Nigin \p \v 1 Gama od anĩ ã utotogen nigin arokeneik, tamo ĩ kayau to yalouf, are deuf. \v 2 Anĩ ere, noli tobonunã musei bagai ibodok nigin, are tamo mugu mugu ĩ yogon kayau adouf, are kayau mugu mugu ĩ yogon tamo adouf. \v 3 Tamo ĩ yogon bouwa nigin, yogon kayau to katũ fiyẽf, age fiya gen, kayau ĩg yogon bouwa nigin yogon tamo to katũ fiyẽf. \v 4 Kayau ĩ yogon bouwa nẽ mudur to ibodõf, are yogon tamo nẽ, age fiya gen, tamo ĩ yogon bouwa nẽ mudur to ibodõf, are yogon kayau nẽ. \v 5 Ã abob nigin bouweĩ to katũ gouf, anĩ ere, ã kosẽ gouf nigin, sain naal bagai yo ge fen, bouweĩ katũ gouf, are kisi falauf. Agog fen, ã bouweĩ kulatun fiya anĩ, malai nigin, are Satanem to kisi yeĩf nigin, baban ã bouweĩ bagu gouf. \v 6 Aya od enei karĩ gouf nigin orok, are ĩtãfiya sã. \v 7 Tamo ganan aya gen dibodok, are aya orouf. Anĩ ere, tamo mugu mugu idi, Negur bun dogo neid ege luwa dalef, taka ege luwa enei, taka ege luwa anĩ. \p \v 8 Anĩ ere, aya kayau tamo yaleya sã, tamo kayau yaleya sã ado, waab arokenẽdif, are idi aya gen age de dibodok dilauf, are deuf. \v 9 Anĩ ere, idi dogo bouweid nigin kulatun fiya kisi feleya sãf are, tamo idi kayau dalouf, kayau idi tamo dalouf, ere nigin, noli kisi waud bun yã gen bobo reya anĩ ban, tamo idi kayau yaleya, kayau idi tamo yaleya are deuf. \p \v 10 Tamo idi kayau adodo, kayau idi tamo adodo bun, aya od enei arokenẽdif, are ayam sã, Odugem. Are kayau ĩ ne tamo to itornẽf. \v 11 Anĩ ere, kayau ĩ tamo itornẽf are, ĩ tamo taka to yalouf be, are ĩ yogon tamo ado komo difouf. Are tamo ĩ yogon kayau to iru irailauf. \p \v 12 Ã tunĩ ganan bun, aya od enei arokenẽdif, are ayam, Odugem sã. Tura taka ĩ kayau ado, are kayau ĩ momoiya sã, anĩ ere, ĩ tamo ado ibodõya nigin oro fouf are, tamo ĩ kayau anĩ to iru irailauf. \v 13 Kayau taka ĩ tamo ado, are tamo ĩ momoiya sã, anĩ ere, ĩ kayau ado ibodõya nigin oro fouf are, kayau ĩ tamo anĩ to iru irailauf. \v 14 Ere nigin, tamo momoiya sã ĩ, yogon kayau bunem fateulen, are kayau momoiya sã ĩ, yogon momoiya tamo bunem fateulen. Age fiya sãf are, ã gereĩ tar idi karẽtut to dibodõf. Anĩ ere, idi gama fateul dibodok. \p \v 15 Anĩ ere, taka ĩ momoiya sã, iyawau fenẽ nigin oro fouf are, utornẽge di, age fouf. Suma age fiya bun, momoiya tamo be kayau, ereb taka anim to katĩ fiyek. Are Negur ĩ ada wau inosiya bun tabodõf nigin iweignadan. \v 16 Kayau õ, nẽ tamo usennẽf be sã be anĩ, naig fe di, õ keleĩ youf? Tamo õ, nẽ kayau usennẽf be sã be anĩ, naig fe di, õ keleĩ youf? \p \v 17 Odug ada mugu mugu igirnadan kilei ado, Negur ada mugu mugu iweignadan kilei bagai, age tag, mata tabodõgouf. Are, aya sios ganan bun nun enei anof. \v 18 Sain Negur ĩ tamo taka iweignen, tamo ĩ mogo mulũ ilen de? Are tamo ĩ mulũ ileya sã to ilauf. Sain Negur ĩ tamo taka iweignen, tamo ĩ mulũ ileya sã de? Are tamo ĩ to mulũ ilauf. \v 19 Mulũ ileya are ege, mulũ ileya sã areg ege. Anĩ ere, Negur nẽ ĩtãfiya dõ fiya anĩ odug bagai. \v 20 Tamo mugu mugu ĩ Negur iweignen sain bun, ĩ ibodon suma anĩ bun, agef ibodõf. \v 21 Sain Negur ĩ iweignon, õ ferfer ubodon de? Õ anĩ nigin to morõ yõf, anĩ ere, õ ferfer itorõya nigin kisi falauf are, anĩ õ agouf. \v 22 Ere nigin, taka ĩ, Odugem iweignen sain bun, ferfer ibodon, ĩ Odug nẽ karika tamo ibodok, age fiya gen, taka ĩ iweignen sain bun, karika tamo ibodon, ĩ Kristus nẽ ferfer ibodok. \v 23 Ã mala odugem na yaleyein. Ã tamo neid ferfer to wowã gouf. \v 24 Turau tar, tamo mugu mugu ĩ Negur iweignen sain bun ibodon suma anĩ bun, agef Negur ado dibodõf. \p \v 25 Kayau taulei nigin, aya Odug bun tamal ĩtãfiya taka to alen. Anĩ ere, aya, taka ĩ Odug nẽ wau yũya bunem momoi bagai tamo wõ yen anĩ, aya neu kisi afeneik. \v 26 Gama enei nẽ morõ odug nigin, aya kisi afef, are tamo ĩ gama ibodok gen, agef ibodõf, are deuf. \v 27 Õ kayau ado de? Age fiyauf are, õ kayau iru iraileya nigin naab to umirẽf. Õ kayau to walen de? Age fiyauf are, õ kayau taka yaleya nigin to umirẽf. \v 28 Anĩ ere, õ kayau walef are, õ mosor to unof. Kayau taulei taka tamo yalef are, ĩ mosor to inof. Anĩ ere, tamo kayau dalef, kayau tamo dalef, idi mata ibodõya enei bun morõ musei dalouf, are aya morõ enei ã bun to wõ youf anĩ orouf. \p \v 29 Turau tar, aya od enei arokeneik, are sain mogo tobegaf, anĩ nigin, gama sain enei ilef bun, idi kayau ado, idi kayau sã gen dibodõf; \v 30 idi maruid isif, idi to maruid isif gen dibodõf; idi waud al difef, idi waud to al difef gen dibodõf; idi ereb taka na dalef, idi ereb taka sã gen dibodõf; \v 31 idi teneub enei nẽ safina diroudif, are idi waud adok anĩ bun to dinouf. Ere nigin, teneub enei, gama agef ibodok anĩ, inanakalauf. \p \v 32 Aya ã to suwẽ gouf nigin orouf. Tamo kayau sã, ĩ Odug nẽ kabĩ nigin kisi fedig, are ĩ ereb age fe di, Odug al fouf nigin kisi fedig. \v 33 Anĩ ere, tamo kayau ado, ĩ teneub enei nẽ bouwa isennẽya nigin kisi fedig, are ĩ ereb age fe di, yogon kayau al fouf nigin kisi fedig. \v 34 Age fe di, yogon kisi fara fedig. Kayau tamo sã be, kayau taulei, ĩ Odug nẽ kabĩ nigin kisi fedig, are ĩ bouwa ado uur bun fateul wõ youf nigin age fedig. Anĩ ere, kayau tamo ado, ĩ teneub enei nẽ bouwa isennẽya nigin kisi fedig, are ĩ ereb age fe di, yogon tamo al fouf nigin kisi fedig. \v 35 Aya od enei ãgenei biya fiya nigin orok, aya ã ifõyeĩf nigin to age afef, anĩ ere, ã madur agog fen, ã aug nigin Odug bun fara fiya sã wenẽgouf nigin age afef. \p \v 36 Anĩ ere, tamo taka ĩ, kayau taulei yaleya nigin digirnen anĩ, ĩ bun tobonunã biya sã age afef ye fen, kayau ĩ tamo yaleya nẽ sain mogo wal fe di, tamo ĩ kayau yaleya nigin kisi fef are, tamo ĩ yogon oroya kilei age fouf. Ĩ mosor to inof, are idi bagu difouf. \v 37 Anĩ ere, tamo ĩ yogon wau bun totol ifar fen, taka nẽ kisim to we fiyẽf, anĩ ere, yogon oroya dõf fen, kayau taulei anĩ to yalouf nigin yogon kisi ifõf are, areg ĩ tutuk age fouf. \v 38 Anĩ nigin, tamo ĩ kayau taulei yalef are, ĩ tutuk age fef, anĩ ere, tamo ĩ kayau to yalef are, ĩ tutuk bagai age fef. \p \v 39 Kayau ĩ yogon tamo fau mata ibodõf are, ĩ yogon tamo ado dibodõf. Anĩ ere, yogon tamo laa fouf are, ĩ yogon oroya dõf fen, taka bun ileya kisi feleya, anĩ ere, tamo ĩ Odug nigin momoi yef anĩ bun dogol. \v 40 Anĩ ere, neu es fiya bun, kayau ĩ gama ibodok gen, ibodõf are, ĩ fatuk bagai al fouf. Aya kisi afef, are ayag Negur nẽ Awa Uur ado. \c 8 \s1 Saaf Idegẽya Waitou Bun Sesewi Difen \p \v 1 Gama, saaf idegẽya waitou bun sesewi difedig nigin, ada keleĩ, are ada ganan keleĩ ado. Keleĩ are yogo yana yaleseya inodig, anĩ ere, wau laa fiya anim biya yalesedig. \v 2 Tamo ĩ ereb taka nigin aya keleĩ yef are, ĩ ereb taka keleĩ youf anĩ ĩ fau keleĩ sã. \v 3 Anĩ ere, tamo ĩ Negur nigin wau laa fef are, Negur ĩ nigin keleĩ. \p \v 4 Anĩ nigin, saaf idegẽya waitou bun sesewi difedig anĩ yõya nigin, ada keleĩ, are tenebur ein idegẽya waitou are ege, anĩ ere, Negur taka sã, tekelei dogol ibodok. \fig Idegẽya waitou anĩ gol, silwa, bras, meein be, aa nem dinon.|src="Boyd-Idol.tif" size="col" ref="8:4" \fig* \v 5 Ere nigin, saa be teneub bun, idi waitou dedig anĩ dibodok, are momoi bagai waitou musei ado odug musei dibodok, \v 6 anĩ ere, ada bun Negur tekelei dogol ibodok, are Dei, ĩ bun tamal ereb ereb ganan wõ yen, ĩ nigin ada mata tabodok. Odug tekelei dogol ibodok, are Jesus Kristus, ĩ bunem ereb ereb ganan wõ yen, ĩ bunem ada mata tabodok. \p \v 7 Anĩ ere, tamo ganan enei keleĩ sã. Tamo kayau tunĩ fau idegẽya waitou nigin fatuk bagai kisi difedig nigin, sain idi saaf anĩ doko, idi saaf anĩ idegẽya waitou bun sesewi difen de fen, kisi difedig, age dife di, idi waud totol sã nigin, amuyẽdig. \v 8 Anĩ ere, saafem ada Negur non to irouladauf, are ada saaf to tãf are, anim ada to daũ fadauf, ada saaf tãfeg, anim ada to isennadauf. \p \v 9 Anĩ ere, ereb ã karika ago gouf anim, idi momoiya totol sã anidi bun, naabura gudũ fiya to wenẽdigouf nigin lo walagauf. \v 10 Ere nigin, taka ĩ wau totol sã anĩ, õ keleĩ enei ado, idegẽya waitou nẽ tempel bun saaf wõ mog ileyõf are, ĩ saaf idegẽya waitou bun sesewi difen anĩ, kumĩ sã to yãf de? \v 11 Anĩ nigin, turã totol sã, ĩ nigin Kristus laa fen, are ogon keleim ĩ daũ fiyek. \v 12 Sain ã naab enei bun tureĩ tar bun mosor unog fen, dogo neid waud totol sã anĩ daũ wedigef are, ã Kristus bun mosor unogef. \v 13 Anĩ nigin, ereb aya ãf anim neu turau mosor bun inenẽf are, ayam ĩ mosor bun to anenẽf nigin, aya muda baban to bagai ãf. \c 9 \s1 Aposel Ereb Yaleya Nigin Kisi Feleya \p \v 1 Ereb takam aya katĩ fiyaf de? Aya aposel sã de? Aya Jesus neda Odug to ailen de? Ã Odug bun neu kabĩ bunem to wõ gen de? \v 2 Tunĩ bun aya aposel sã be, anĩ ere, momoi bagai aya ã bun aposel. Ere nigin, ã Odug bun aya aposel kabĩ alef anĩ nẽ uris. \p \v 3 Idi aya es difiyauf nigin dibodok anidi bun, isennaya od enei orok. \v 4 Amã saaf ado naan yõya nigin to kisi feleya de? \v 5 Amã, aposel tunĩ ganan, Odug nẽ tura tar ado Pita age difedig gen, kayau momoiya ado amã geid marou malauf, are to kisi feleya de? \v 6 Takag, aya ado Banabas dogol mata ibodõya nigin kabĩ malouf de? \p \v 7 Aim kusĩ tamo kabĩ yale fen, yogo nigin ereb ereb na yaledig? Aim wain kabier wain iten ken, dogo neid biya to yõdig? Aim sipsip lof fen, dogo neid su sumin to yõdig? \v 8 Aya tamo nẽ lo fiya bunem dogol, od enei orok de? Lo anĩg enei nigin tekelei bagai to irok de? \v 9 Ere nigin, Moses nẽ Lo bun eig ye itoton, “Õ bulmakau, wit faat biya nẽ gabar loko fediyouf nigin lalai feid mog, yogon awa to ufokalauf.”\f + \fr 9:9 \ft Diuteronomi 25:4\f* Negur ĩ bulmakau nigin kisi fef de? \fig Bulmakau, wit faat biya nẽ gabar loko fediyouf nigin lai difef.|src="hk00096c.tif" size="span" ref="9:9" \fig* \v 10 Momoi, Negur ĩ od enei ada nigin to irok de? Momoi, od enei ada nigin itoton, ere nigin, tamo teneub gudũ fedig ado, tamo wit faat biya nẽ gabar yaleledig, idi kusu fiya sain bun dogo neid morou morou dalouf nigin waud ise fen, age difedig. \v 11 Amã ã atun ãgenei uur nigin faat mararan ouf are, amã ã bun bouwa buru nẽ safina kusu mafouf are, anĩ odug biya de? \v 12 Tunĩ ã bun isennẽya enei yaleya nigin kisi falauf are, amã idi wal fiya anĩ, to malouf de? \p Anĩ ere, amã ã bun safina yaleya nigin kisi feleya enei to age mafen. Age fiya ban, amã Kristus nẽ biya od to naabura gudũ mafouf nigin, ereb ereb ganan faali mafef masin. \v 13 Idi tempel bun kabĩ daledig anidi, dogo neid saaf tempel bun daledig, idi alta bun aruna daledig anidi, ereb alta bun sesewi difen anĩ dale dogoledig, are ã to keleĩ de? \v 14 Naab tekelei anĩ bun, Odug iron, are idi biya od wogõ def anidi, biya od bunem mata ibodõya nẽ safina dalouf. \p \v 15 Anĩ ere, aya safina yaleya nigin kisi feleya eneidi, anĩ taka to age afen. Age afe fen, aya, ã aya nigin ago gouf nigin, enei to atotof. Takam yanau yaleseya enei aya bun yalelauf are, aya laa fiyauf anĩ orouf. \v 16 Aya biya od wogõ auf sain bun, aya yug nigin yanau to alesedig, ere nigin, Negurem biya od wogõ auf nigin nugo fiyadig. Aya biya od to wogõ auf are, aya bun morõ odug bagai wõ youf. \v 17 Aya neu oroya bunem kabĩ enei alouf are, aya mala yaleya kisi feleya. Are neu oroyam sã, anĩ ere, aya Negurem kabĩ ifanan nigin age afef. \v 18 Age afouf are, ere anĩ neu mala solo? Are, sain aya biya od wogõ auf, aya mala yaleya sã biya od wogõ audig, are aya biya od bun mala yaleya nigin kisi feleya anĩ to age afedig. \p \v 19 Aya tamo taka nẽ sã, are aya karika, anĩ ere, aya tamo musei kisi feleya bagai gei afouf nigin, aya yug tamo ganan nẽ ferfer wõ auf. \v 20 Juda idi bun, aya Juda idi gei afouf nigin, Juda tamo gen wõ aun. Idi lo farumen dibodok anidi bun, aya yug lo farumen to abodok, anĩ ere, aya idi lo farumen dibodok anidi gei afouf nigin, aya tamo lo farumen ibodok gen wõ aun. \v 21 Idi lo sã anidi bun, aya Negur nẽ lo bun karika sã, are aya Kristus nẽ lo farumen abodok, anĩ ere, aya idi lo sã anidi gei afouf nigin, aya tamo lo sã gen wõ aun. \v 22 Idi furũya anidi bun, aya idi furũya anidi gei afouf nigin, aya tamo furũya gen wõ aun. Aya ereb ereb ganan kisi feleya anĩ bunem, tunĩ kel gei afouf nigin, tamo ganan bun, idi dibodok gen tobonunã age fiya gen wõ aun. \v 23 Aya biya od nigin enei ganan age afedig, are aya biya od nẽ el fiya weim talouf nigin. \p \v 24 Gududuya bun, tamo ganan gududu dedig, anĩ ere, tekeleim dogol mala yaledig anĩ ã to keleĩ de? Naab age fiya bun, gududu ge fen, mala walogouf. \p \v 25 Tamo ganan kodẽ wal difouf nigin age difedig anidi, ereb ereb ganan bun totol bagai tai difedig. Idi mala fau sa kalauf anĩ dalouf nigin age difedig, anĩ ere, amã mala gai gai ibodkalauf anĩ yaleya nigin age mafedig. \v 26 Anĩ nigin, aya tamo gariya sã gudu redig gen, to gudu raudig. Aya yau yũdig gen, to ege imau warũ yeledig. \v 27 Anĩ ere, aya yug bouwau au ken, anĩ neu ferfer ibodõf nigin age afedig, are aya tunĩ wogõ afiyeĩd fen, aya yug mala solo yaleya nigin, kisi feleya sã to bagai wõ auf nigin age afedig. \c 10 \s1 Israel Neid Tubuid Tar Bun Weder Irouya Od \p \v 1 Turau tar, aya ã enei to keleĩ youf nigin to orouf, are Moses nẽ sain bun, tubuda tar ganan budũ farumen difar fen, idi ganan Maaĩ Giriya atu diyok dilen. \v 2 Idi ganan budũ bun ado maaĩ bun naan dale fen, Moses nẽ ibor tar wowã den. \v 3 Are, idi ganan uur nẽ saaf tekelei anĩ don, \v 4 idi ganan uur nẽ naan tekelei anĩ don, are uur nẽ meein idi geid weim diyok dilen anĩ bun, idi naan don, meein are Kristus. \v 5 Anĩ ere, Negur ĩ idi musei ganan nigin wau to al fen, anĩ nigin, dogo neid bouweid gerere tuan firagagaũ difen. \p \v 6 Enei ganan ada wederada irouya nigin wõ yen, anĩ bunem ada idi age difen gen, ereb sane nigin wauda to tanouf. \v 7 Idi neid tunĩ gen, ã idegẽya waitou yana to walesagauf. Are Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok, “Tamo kayau saaf naan doko dibod ken, fafã de dale, noli tobonunã dinon.”\f + \fr 10:7 \ft Eksodas 32:6\f* \v 8 Ada idi tunĩ age difen gen, noli tobonunã to tanouf. Age dife di, naa tekelei bun, idi atun tuwenti tri tausen tamo kayau gare den. \v 9 Ada idi tunĩ age difen gen, Odug kisi fiya bun to tanenẽf. Idi age difen, gogourum didenkesin. \v 10 Ada idi tunĩ gen, to nauseir tauf. Idi age difen, daũ fiya nẽ engelem idenkesin. \p \v 11 Eneidi ada ifelnadauf nigin idi bun wõ yen, are idikeleya sain, ada bun mogo wõ yen anĩ bun, wederada irouya nigin itoton. \v 12 Anĩ nigin, taka ĩ kisi fef, totol ifaref yef, ĩ to kubũ youf nigin lo falauf. \v 13 Kisi fiya ganan ã bun wõ yedig, are tamo bun wõ yedig dogol. Anĩ ere, Negur ĩ age afouf yef anĩ, age fedig, ĩ kisi fiya ã yaleya kisi feleya sã anĩ, ã bun to wõ youf nigin age fouf. Anĩ ere, ã kisi yeĩf sain bun, Negur ĩ iyawoya nẽ naab anĩg ifelneĩf, anĩ bunem ã totol ufaragauf nigin sã kisi falauf. \s1 Saaf Idegẽya Waitou Bun Dinon Ado Odug Nẽ Saaf \p \v 14 Anĩ nigin, neu turau tar oboiyou, idegẽya waitou yana yaleseya bun tamal uyalalagauf. \v 15 Aya ã tamo kayau kisi biya ado gen arokeneik, ereb aya arok anĩ, ã aug es gouf. \v 16 De fiyẽya nẽ kap, ada de fiya tafenẽdig, are Kristus nẽ naud bun bagu fiya sã de? Bret ada mumã tafedig, are Kristus nẽ bouwa bun bagu fiya sã de? \v 17 Bret tekelei dogol ibodok nigin, ada musei, anĩ ere, bouwada tekelei, ere nigin, ada ganan bret tekelei anĩ bun bagu tafedig. \p \v 18 Israel tamo kayau nigin kisi walogouf, idi sesewi fiya nẽ saaf dõdig anidi, alta bun to bagu difedig de? \v 19 Age fouf are, ere anĩ kisi afef, are sesewi fiya nẽ saaf idegẽya waitou difenek anĩ odug de, oo idegẽya waitou anĩ odug de? \v 20 Sã, anĩ ere, haiden neid sesewi fiya anĩ kaa sesen bun difenẽdidig, are Negur bun sã. Are aya ã kaa sesen geid bagu gouf nigin to orouf. \v 21 Ã Odug nẽ kap bun ado kaa sesen neid kap buneg yõya nigin kisi feleya sã. Ã Odug nẽ tebol bun ado kaa sesen neid tebol buneg bagu fiya nigin kisi feleya sã. \v 22 Ada Odug kiyeĩ ifanadauf nigin age tafef de? Ada neda megeir ĩ wal fiya de? \s1 Momoiya Tamo Kayau Neid Tobonunã \p \v 23 Tunĩ dirõdig, “Ada ereb ereb ganan nigin, sã age tafeid, age fiya nigin kisi feleya,” anĩ ere, ereb ereb ganan to isennadauf. Tunĩ dirõdig, “Ada ereb ereb ganan nigin, sã age tafeid, age fiya nigin kisi feleya,” anĩ ere, ereb ereb ganan biya fiya to inouf. \v 24 Taka ĩ yogon biya fiya nigin to imirẽf, anĩ ere, tunĩ neid biya fiya nigin imirẽf. \p \v 25 Ereb ereb yaro maket bun na sur difedig anĩ, ãgenei kisi bun to fiya sã wãgauf, \v 26 ere nigin, “Teneub ado ereb ereb ganan anĩ namen yenek are Odug nẽ.”\f + \fr 10:26 \ft Sam 24:1\f* \p \v 27 Momoiya sã tamo taka, saaf yõya nigin ã iweigneĩ di, ã ileya nigin oroyeĩf are, ereb ereb ã meleĩ bun inodin anĩ, ãgenei kisi bun to fiya sã wãgauf. \v 28 Anĩ ere, taka ĩ ã irokeneĩf, “Enei are sesewi fiya bun difenen,” youf are, tamo irokenein ĩ nigin ado kisi es fiya yaor karẽtut ibodõf nigin, saaf anĩ to wãgauf. \v 29 Neu wogõya nẽ gariya are, tamo anĩ nẽ kisi es fiya nigin, are ãgenei kisi es fiya nigin sã. Taka nem irõf, “Age fiyauf are, ere nigin neu ereb ereb nigin kisi feleya anĩ, tamo taka nẽ kisim es fouf? \v 30 Aya de fiya bunem saaf ãf are, ere nigin taka nem saaf anĩ nigin, Negur de afiyek nigin bou yũya od irok?” \p \v 31 Anĩ ere, ã saaf wãgauf, naan wãgauf ado, ereb ereb ganan ago gouf are, Negur nẽ fula fiya medeĩya nigin anĩ ganan ago gouf. \v 32 Juda tamo, Grik tamo be, Negur nẽ sios bun tamo taka, to ye tũ fouf nigin ago gouf. \v 33 Ayag naab ganan bun tamo ganan al afiyẽdiyouf nigin age afedig gen, ago gouf. Ere nigin, aya neu biya fiya to amirek, anĩ ere, musei isennẽdiyouf nigin, dogo neid biya fiya amirek. \c 11 \p \v 1 Ayag Kristus madẽ afiyẽdig gen, ã aya madẽ wiyagauf. \s1 Negur Yana Yaleseya Bun Mudur Kerũ Fiya \p \v 2 Aya ã yeneĩ alesef, ere nigin, ã ereb ereb ganan bun aya nigin karĩ weleg fen, ifelnẽya anĩ aya ale fen, ã afenein anĩ, kafĩ weleg uroug usigef. \p \v 3 Anĩ ere, aya ã eig fiya anĩ keleĩ youf nigin orouf, are tamo ganan neid mudur are Kristus, kayau nẽ mudur are tamo, Kristus nẽ mudur are Negur. \v 4 Tamo ganan, taka ĩ yogon mudur kerũ fel fen, kosẽ yef be, profet od wogõ yef, ĩ yogon mudur Kristus mama ifenek. \v 5 Kayau ganan, taka ĩ yogon mudur to kerũ fel fen, kosẽ yef be, profet od wogõ yef, ĩ yogon mudur, are aiwa anĩ mama ifenek, are ĩ yogon fatiya korerẽ feleya gen. \v 6 Kayau taka ĩ yogon mudur kerũ fiya sãf are, ĩ yogon fatiya gudũ falauf. Kayau taka ĩ yogon fatiya gudũ fouf be, korerẽ fouf anim, mama ifenẽf are, ĩ yogon mudur kerũ fouf. \v 7 Tamo taka ĩ yogon mudur to kerũ fouf, ere nigin, ĩ Negur nẽ malakanon ado fula fiya medeĩya, tamo bun. Anĩ ere, kayau ĩ tamo nẽ fula fiya medeĩya, kayau bun. \v 8 Ere nigin, tamo ĩ kayau bunem to isin, anĩ ere, kayau ĩ tamo bunem isin. \v 9 Takag, tamo ĩ kayau isennẽf nigin to inon, anĩ ere, kayau ĩ tamo isennẽf nigin inon. \v 10 Age fiya nigin, kayau ĩ, engel idi neid meleid bun, ĩ tamo farumen ibodok anĩ ifelnẽdiyouf nigin, yogon mudur kerũ fouf. \p \v 11 Anĩ ere, Odug bun kayau ĩ tamo bun yogo mugu to ifaref, tamo ĩg kayau bun yogo mugu to ifaref. \v 12 Ere nigin, kayau ĩ tamo bunem isin gen, tamo ĩg kayau bunem wõ yen. Anĩ ere, ereb ereb ganan Negur bun tamal isif. \v 13 Ã aug es gouf, are kayau taka ĩ yogon mudur to kerũ fel fen, Negur kosẽ fiyek, are de de? \v 14 Tamo taka fatiya salo isiya adouf anim mama ifenek anĩ, tamo nẽ tobonunã anĩ to ifelneik de? \v 15 Anĩ ere, kayau taka ĩ fatiya salo isiya adouf, are yogon fula fiya medeĩya. Ere nigin, fatiya salo isiya are, yogon mudur kerũ fiya nigin ifenen. \v 16 Anĩ ere, taka ĩ od enei kiwai ifenẽf are, ada suma taka sã, Negur nẽ sios buneg suma taka sã. \s1 Odug Nẽ Saaf \r (Matyu 26:26-29; Mak 14:22‑25; Luk 22:14-20) \p \v 17 Faded fiya dõ fiya enei bun, aya ã yeneĩ to alesef, ere nigin, ãgenei guru fiya biya anĩ fotokar sane isidig. \v 18 Uruwa bun, aya karĩ aun, are ã sios nigin guru gef ã atun, fara fiya yenẽdig, age afe fen, od tunĩ aya momoi auf. \v 19 Ã atun fara fiya bagai yenek, anĩ bunem, ã atun ai anĩ Negur yo fiyen anĩ ifelneĩf. \v 20 Anĩ nigin, sain ã guru gef, are Odug nẽ Saaf bagai anĩ to wõgedig, \v 21 ere nigin, sain ã saaf wõgef bun, ã abob tari fediya sã, mugu mugu saaf wõgedig, anĩ nigin, taka ĩ naũ ibodõdig, taka ĩ naan yõdig. \v 22 Saaf ado naan yõya nigin ã fõ sã de? Ã Negur nẽ sios lai ge fen, idi safina sã anidi mama wenẽdigef de? Aya ã ere ayeĩf? Aya enei nigin ã yeneĩ alesauf de? Sã bagai! Aya enei nigin ã yeneĩ to alesauf. \p \v 23 Ere nigin, aya enei Odug bun tamal ale fen, ãg afenein. Are Odug Jesus, Judas ĩ kiwai ifenen bõ anĩ bun, bret yale, \v 24 Negur de fiye ken, bret anĩ mumãf fen, iron, “Enei neu bouwau, are ã nigin. Aya nigin karĩ walagauf nigin enei ago gouf.” \v 25 Naab tekelei bun, bõ saaf bure difel fen, ĩ kap yale fen, iron, “Kap wain enei neu naudou bun bar itenẽya mata. Sain ganan ã wãgauf, aya nigin karĩ walagauf nigin enei ago gouf.” \v 26 Ere nigin, sain ganan ã bret enei wõg fen, kap enei bun wãgauf, ã Odug nẽ laa nigin kurõ wesig mog, ĩ fau isiyouf. \p \v 27 Anĩ nigin, taka ĩ tutuk sã bret anĩ yãf be, Odug nẽ kap bun yãf are, ĩ Odug nẽ bouwa ado naud bun mosor inouf. \v 28 Taka ĩ yogo nigin es fel fen, bret anĩ yoko, kap anĩ bun yãf. \v 29 Ere nigin, taka ĩ Odug nẽ bouwa nigin to kisif fen, bret yoko, kap bun yãf are, ĩ yogon es fiya anĩ yogo yoko. \v 30 Anĩ nigin, ã atun musei malegeid fen, dagi didig, ãgenei tunĩ gare den. \v 31 Anĩ ere, ada nigin es tafouf are, ada es fiya bun to tabodõf. \v 32 Sain ada Odugem es fadauf, are ada Odugem madur fadauf, are ĩ teneub enei nẽ tamo kayau geid ada mosor ado to youf nigin age fouf. \p \v 33 Anĩ nigin, neu turau tar, sain ã yõya nigin guru gouf are, ã abob nigin tari gouf. \v 34 Taka ĩ naũ fouf are, ĩ fõ bun yãf, anĩ bunem, sain ã guru gouf, ã es fiya bun to ulagauf. \p Sain aya asiyouf, aya faded fiya tobol afeneĩf. \c 12 \s1 Awa Uur Fateul Nẽ Ege Luwa \p \v 1 Turau tar, aya ã Awa Uur Fateul nẽ ege luwa nigin to keleĩ youf anĩ to orouf. \v 2 Ã keleĩ, sain ã haiden ubodõgen, naab fire fire bun ditonei ken, eweid ifofakeleya idegẽya waitou bun, fõ yeleya nigin dirou dileyein. \v 3 Anĩ nigin, aya ã arokeneik, are taka ĩ Negur nẽ Awa Uur bunem wogõ yef, ĩ to irõdig, “Jesus sane lauf.” Takag, taka nem eig ye irõya kisi feleya sã, “Jesus ĩ Odug,” are Awa Uur Fateulem dogol. \p \v 4 Ege luwa nigin fire fire dibodok, anĩ ere, Awa Uur anĩ tekelei. \v 5 Kabĩ gariya fire fire dibodok, anĩ ere, Odug tekelei. \v 6 Kabĩ nẽ megeir fire fire dibodok, anĩ ere, Negur tekelei ĩ, tamo ganan bun, kabĩ nẽ megeir ganan nigin kabĩ yaledig. \p \v 7 Tamo ganan isennẽdiyouf nigin, tamo mugu mugu bun Awa Uur yaor fedig. \v 8 Taka bun Awa Uur bunem kisi biya nẽ od ifenek, taka bun Awa Uur tekelei bunem keleĩ nẽ od ifenek, \v 9 taka bun Awa Uur tekelei bunem momoiya anĩ ifenek, taka bun Awa Uur tekelei anĩ bunem dagi el fiya nẽ ege luwa ifenek, \v 10 taka bun memelik inoya nẽ megeir ifenek, taka bun profet od ifenek, taka bun uur es fiya ifenek, taka bun od fire fire nem wogõya ifenek, taka bun od fire fire nem wogõya anĩ falei fiya ifenek. \v 11 Enei ganan Awa Uur tekelei dogol ĩ yogon kabĩ, ĩ yogon oroya dõf fen, tamo kayau mugu mugu anĩ ifenẽdidig. \s1 Bouwa Tekelei, Fara Fiya Musei \p \v 12 Bouwa anĩ tekelei, anĩ ere, bouwa anĩ fara fiya musei bunem inof. Yogon fara fiya ganan are musei, anĩ ere, idi bouwa tekelei dinof. Kristus ĩg age fiya. \v 13 Ere nigin, ada ganan, Juda tamo be Grik tamo, ferfer be kafĩ fiya sã tamo, Awa Uur tekelei bunem naan tale fen, bouwada tekelei wõ taun, agef fen, ada ganan Awa Uur tekelei naan gen tokon, megeir talouf nigin ifanadan. \p \v 14 Bouwa ĩ fara fiya tekeleim to inof, anĩ ere, fara fiya museim inof. \v 15 Ye ĩ, aya ima sã, anĩ nigin, aya bouwa nẽ tunĩ sã youf, anĩ ere, gariya anĩ bun ĩ aya bouwa nẽ tunĩ sã yeya kisi feleya sã. \v 16 Takag, weder ĩ, aya mala sã, anĩ nigin, aya bouwa nẽ tunĩ sã youf, anĩ ere, gariya anĩ bun ĩ aya bouwa nẽ tunĩ sã yeya kisi feleya sã. \v 17 Bouwa adok malauf are, nainenem karĩ wouf? Bouwa adok wederouf are, nainenem sumeĩ walouf? \v 18 Anĩ ere, momoi, Negur ĩ bouwa nẽ fara fiya, ĩ orof kilei bagai, mugu mugu ganan inenẽdin. \v 19 Bouwa nẽ fara fiya anĩ ganan tekelei youf are, bouwa ĩ nain ibodõf? \v 20 Age fiya gen, bouwa nẽ fara fiya musei dibodok, anĩ ere, bouwa de tekelei. \p \v 21 Mala ima to irokenẽf, “Aya õ to orouf!” Are, mudur ye to irokenẽf, “Aya õ to orouf!” \v 22 Age fiya ban, bouwa nẽ fara fiya tunĩ totol sã tailedig anĩ sãf are, bouwa ibodõya kisi feleya sã. \v 23 Ada bouwa nẽ fara fiya yana sã gen tauf anĩ, ada yana talesedig. Ada bouwa nẽ fara fiya yaor fiya kisi feleya sã anĩ, dede ta, ed tafedig, \v 24 anĩ ere, bouwada nẽ fara fiya yaor fiya kisi feleya anĩ, ada to dede ta, ed tafedig. Anĩ ere, Negur ĩ bouwa nẽ fara fiya bagu feleid fen, fara fiya yana sã idi yana odug ifenẽdin, \v 25 anĩ bunem, bouwa bun foi fiya to ibodõf, anĩ ere, bouwa nẽ fara fiya idi abob nigin kilei kilei kisi difouf. \v 26 Bouwa nẽ fara fiya takam darau yalouf are, bouwa nẽ fara fiya ganan ĩ geid darau daledig. Bouwa nẽ fara fiya takam yana yalouf are, bouwa nẽ fara fiya ganan ĩ geid kulĩ dedig. \p \v 27 Gama, ã Kristus nẽ bouwa, are ã mugu mugu anĩ nẽ fara fiya. \v 28 Sios bun Negur ĩ uyulil aposel ganan igirnẽdin, anĩ dõ fiya profet, anĩ dõ fiya tise, age fe di, memelik inoya tamo ado, dagi el fiya nẽ megeir dalen anidi, tunĩ isennẽdiya nigin kisi feleya anidi, ereb ereb lo fiya nigin megeir dalen anidi, od fire fire nem wogõya nigin kisi feleya anidig igirnẽdin. \v 29 Idi ganan aposel de? Idi ganan profet de? Idi ganan tise de? Idi ganan memelik dinof de? \v 30 Idi ganan dagi el fiya nẽ megeir dalef de? Idi ganan od fire fire nem wogõ def de? Idi ganan od fire fire nem wogõya anĩ falei difef de? \v 31 Anĩ ere, Awa Uur nẽ ege luwa odug yaleya nigin kisi totol walogouf. \p Gama aya naab gai biya bagai taka afelneĩf. \c 13 \s1 Wau Laa Fiya \p \v 1 Aya tamo nẽ od fire fire nem ado engel nẽ od nem wogõ aufeg, wau laa fiya sãf are, aya belo gaõya be, kadod ait gũya gen dogol. \v 2 Aya profet od wogõya nigin Awa Uur nẽ ege luwa ado fen, Negur nẽ waa ganan ado keleĩ ganan kelei ken, arei godo fiya nigin momoiya odug ado, anĩ ere, wau laa fiya sãf are, aya tamo ege. \v 3 Aya ereb aya ado ganan maleg afeneĩd fen, bouwau atorõ di, yã malan dirãf, anĩ ere, aya wau laa fiya sãf are, aya mala biya taka to alouf. \p \v 4 Wau laa fiya are molol, wau laa fiya are dor yaleya. Ĩ to kiyeĩ inodig. Ĩ yogo yana to yalesedig. Ĩ yogo to seli yabidig. \v 5 Ĩ tobonunã sane sã, ĩ yogo nigin aya dogol to yedig, ĩ kaisã to seye yedig, ĩ sane difiyek anĩ to karĩ yeledig. \v 6 Wau laa fiya anĩ sane nigin to kulĩ yedig, anĩ ere, momoi nigin kulĩ yedig. \v 7 Ĩ faimud kulatun fedig, ĩ faimud momoi yedig, ĩ faimud wau isedig, ĩ faimud feseya sã megeir ifaredig. \p \v 8 Wau laa fiya are to bagai sa kalauf. Anĩ ere, profet od wogõya are sa kalauf, od fire fire nem wogõya are sa kalauf, keleĩ are sa kalauf. \v 9 Ere nigin, ada keleĩ tunĩ dogol kelei ken, profet od tunĩ dogol wogõ taudig, \v 10 anĩ ere, sain kibo feleya bagai anĩ isiyouf, kibo feleya bagai sã anĩ sa kalauf. \v 11 Aya simõ bun, aya simõ gen wogõ aun, aya simõ gen kisi afen, aya simõ gen karĩ aun. Sain aya biyau fen, aya simõ nẽ tobonunã dumeun arailen. \v 12 Gama ada dodo bun gen malakanon yaor sã tailedig, sain ada tarabã fadauf bun tutuk bagai tailauf. Gama aya tunĩ dogol keleĩ, sain anĩ bun Negur aya nigin ganan keleĩ gen, aya ganan keleĩ youf. \p \v 13 Are gama towo eneidi difaref, momoiya, wau iseya ado, wau laa fiya. Anĩ ere, anĩ atun wau laa fiya anĩ odug bagai, ganan wal fiya. \c 14 \s1 Profet Od Wogõya Ado Od Fire Fire Nem Wogõya Nigin Awa Uur Nẽ Ege Luwa \p \v 1 Wau laa fiya nẽ naab dõg fen, Awa Uur nẽ ege luwa yaleya nigin kisi totol walogouf, Awa Uur nẽ ege luwa bun profet od wogõya nẽ anĩ bagai walogouf. \v 2 Ere nigin, taka ĩ od fire nem wogõ yef, ĩ tamo to wogõ fiyẽdif, anĩ ere, ĩ Negur wogõ fiyek. Are, taka nem in od to keleĩ youf. Ĩ Awa Uur bunem Negur nẽ waa wogõ yef. \v 3 Anĩ ere, taka ĩ profet od wogõ yef, ĩ tamo megeir ifenẽdiyouf nigin, waud yalesauf nigin ado, waud yo fouf nigin wogõ fiyẽdif. \v 4 Taka ĩ od fire nem wogõ yef, ĩ yogo dogol isennek, anĩ ere, taka ĩ profet od wogõ yef, ĩ sios isennek. \v 5 Aya ã ganan od fire fire nem wogõ gouf nigin orouf, anĩ ere, aya ã profet od wogõ gouf nigin orouf bagai. Taka ĩ od fire nem wogõ yef, ĩ sios isennẽf nigin taka nem yogon od to falei fouf are, taka ĩ profet od wogõ yef anim, taka ĩ od fire nem wogõ yef anĩ wal fiya. \p \v 6 Turau tar, aya ã gein asi fen, od fire nem wogõ auf sain bun, aya kurõ fesiya od tunĩ, keleĩ, profet od be, faded fiya nẽ od, ã bun to arou asiyouf are, ere biya aya ã afeneĩf? \v 7 Ereb idi mata sã aitedif, digẽ be gita age fiya, idi ailõ fire fire to dinouf are, naig fe di, taka nem ere seg kodẽ def anĩ keleĩ youf? \v 8 Takag, taur ait tutuk to wõ youf are, aim kusĩ nigin dodok fouf? \v 9 Ãg age fiya. Ã, ãgenei baleim od fire nem yaor to wogõ gouf are, taka ĩ naig fe fen, ã wogõ gef anĩ keleĩ youf? Ã ege od yau bun urarãgouf dogol. \v 10 Tenebur ein od fire fire musei dibodok, anĩ ere, idi gariya sã taka to ibodok. \v 11 Aya ereb taka nem wogõ yef, anĩ nẽ gariya to keleĩ youf are, aya wogõ yef anĩ nẽ yaũ tamo, age fe di, ĩ aya bun yaũ tamo. \v 12 Ãg age fiya. Ã Awa Uur nẽ ege luwa yaleya nigin kabĩ totol walegedig, anĩ nigin, sios isennẽya nẽ ege luwa yaleya nigin kabĩ totol walogouf. \p \v 13 Age fiya nigin, taka ĩ od fire nem wogõ yef, ĩ ereb wogõ yef anĩ falei fouf nigin kosẽ youf. \v 14 Ere nigin, aya od fire nem kosẽ auf are, neu uur kosẽ yef, anĩ ere, neu kisi faat yũya sã. \v 15 Anĩ nigin, aya naig afouf? Aya neu uur bun kosẽ auf, anĩ ere, aya neu kisi buneg kosẽ auf. Aya neu uur bun seg alouf, anĩ ere, aya neu kisi buneg seg alouf. \v 16 Õ ogon uur bun Negur yana walesauf are, taka ĩ idi anĩ to keleĩ anidi atun ibodok, ĩ ereb õ urok anĩ keleĩ sã nigin, naig fe fen, ĩ ogon de fiyẽya bun “Momoi” youf? \v 17 Õ ogon de fiya are biya bagai, anĩ ere, taka to usennek. \p \v 18 Aya ã ganan wal yeĩya, od fire nem wogõ auf nigin Negur de afiyek. \v 19 Anĩ ere, sios bun, aya ten tausen od od fire nem wogõya anĩ fotokar, tunĩ tai fediya nigin od faif bun yaor wogõ auf anĩ orouf. \p \v 20 Turau tar, ãgenei kisi bun simõ gen to ufareg. Sane nigin, momou nẽ kisi gen ufareg, anĩ ere, ãgenei kisi bun biyeĩ ufareg. \v 21 Lo bun eig ye itoton: \q1 Odug irok, \q1 “Tamo od fire nem wogõ def anidi bunem ado, \q2 yaũ tamo sigoreid bunem, \q1 aya tamo kayau eneidi wogõ afediyouf, \q2 anĩ ere, sain anĩ buneg idi aya to karĩ difiyauf.”\f + \fr 14:21 \ft Asaia 28:11, 12\f* \p \v 22 Anĩ nigin, od fire nem wogõya are, momoiya tamo kayau bun uris sã, anĩ ere, momoiya sã tamo kayau bun uris. Anĩ ere, profet od wogõya are, momoiya tamo kayau bun, momoiya sã tamo kayau bun sã. \v 23 Anĩ nigin, sios guru fiya odug bun, tamo kayau ganan od fire nem wogõ de di, tunĩ anĩ keleĩ sã be, tunĩ momoiya sã disiyouf are, idi ã nigin wadã ideneik to douf de? \v 24 Anĩ ere, taka ĩ momoiya sã be, taka ĩ anĩ keleĩ sã, tamo kayau ganan profet od wogõ de mog, isiyouf are, ĩ tamo kayau ganan neid wogõya bunem ĩ mosor tamo ya anĩ kisi fokõ ye di, tamo kayau ganan ĩ es difiyẽf, \v 25 age dife di, yogon wau bun iminẽdig anĩ yaorouf. Anĩ nigin, ĩ kusureis fen, Negur yana yales, “Momoi bagai, Negur ã atun ibodok,” youf. \s1 Negur Yana Suma Dõf Yaleseya \p \v 26 Anĩ nigin, turau tar, ada naig tafouf? Sain ã guru gef, ã ganan atun taka seg ado, taka faded fiya nẽ od ado, taka kurõ fesiya od ado, taka od fire nem wogõya be, od fire nem wogõya anĩ falei fiya adof. Anĩ ganan sios megeir fiya nigin ago gouf. \v 27 Taka ĩ od fire nem wogõ youf are, uru be, towom dogol age fiya sain dale fen, teke tekeleim wogõ douf. Age fe di, taka nem od fire nem wogõya anĩ falei fouf. \v 28 Od fire nem wogõya anĩ falei fiya tamo sãf are, wogõya tamo ĩ sios bun foro yel fen, yogo ado Negur bun wogõ youf. \p \v 29 Profet uru be, towom age fiya wogõ douf, age de mog, tunĩ ganan, ereb wogõ yef anĩ el de es difouf. \v 30 Anĩ ere, idi guru fiya dibodok anidi atun, kurõ fesiya od taka, taka bun isiyouf are, uyu wogõ yef are dẽ yalauf. \v 31 Ere nigin, ã ganan sain waleg fen, teke tekeleim profet od wogõ gouf, anĩ bunem, ganan keleĩ dale fen, waud yalesauf. \v 32 Profet neid uur are profet dogo kulatun dife fen, dogo neid wogõya sain bun dogol wogõ douf. \v 33 Ere nigin, Negur ĩ ekul fiya nẽ Negur sã, ĩ wau inosiya nẽ Negur. \p Tamo kayau fateul neid sios ganan bun age difedig gen, \v 34 kayau idi sios bun foro del difarauf. Idi wogõya nẽ modoũ to difenẽdiyouf, anĩ ere, idi Lo irok kilei, anĩ dõ difouf. \v 35 Idi ereb taka nigin to fiya orodiyouf are, idi neid fõ bun dogo neid tamo to difediyouf, ere nigin, kayau taka sios bun wogõya are mama ado. \p \v 36 Negur nẽ od ã bunem gariya inon de? Od anĩ ã bun dogol isin de? \v 37 Taka ĩ kisif, ĩ profet taka be, ĩ Awa Uur nẽ ege luwa alen youf are, ĩ ereb aya atotkeneik are Odug nẽ ĩtãfiya ya anĩ keleĩ youf. \v 38 Taka ĩ enei welebi fouf are, ĩ yogo welebi fiyẽf. \p \v 39 Anĩ nigin, turau tar, profet od wogõ gouf nigin kisi totol walogouf. Agog fen, od fire nem wogõya nigin to katũ wiyẽdigouf. \v 40 Anĩ ere, ereb ereb ganan suma bagai dõg fen, biya bagai ago gouf. \c 15 \s1 Kristus Nẽ Mata Kel Fãya \p \v 1 Turau tar, aya biya od wogõ ayeĩ di, waleg fen, anĩ teten ufaregef anĩ, baban ã kisi turĩ ayeĩf nigin orouf. \v 2 Ã od aya wogõ ayein anĩ, uroug kafĩ waleg fen, ege to momoi gen ouf are, biya od enei bunem ã kel gei yeĩf. \p \v 3 Ere nigin, ereb aya alen, are odug bagai nigin, uyulil anĩ aya ã afenein, are Kristus ĩ, Negur nẽ Itotoya bun yenek kilei, neda mosor nigin laa fe di, \v 4 ĩ mũ difen, are Negur nẽ Itotoya bun yenek kilei, naa towo bun ĩ mata kel fã yen, \v 5 are ĩ Pita bun wõ ye fen, anĩ dumen in dõ fiya tar tuwelf bun wõ yen. \v 6 Anĩ bure fele di, ĩ sain tekelei bun tura tar faif handred wal fiya meleid bun wõ yen, anidi ganan musei fau dibodok, tunĩ gare den. \v 7 Agef fen, ĩ Jems mala bun wõ yen, anĩ dumen aposel ganan meleid bun wõ yen. \v 8 Anĩ ganan bure fel fen, idikeleya bun, ĩ, aya kesu gõ fiya sain sã bun gõ difiyan gen anĩ, malau buneg wõ yen. \p \v 9 Ere nigin, aya aposel idi atun naal bagai, aya to biya nigin aposel yeya nigineg kisi feleya sã, ere nigin, aya Negur nẽ sios darau afenen. \v 10 Anĩ ere, Negur nẽ wau ifenẽya bunem, aya gama afaref gen age wõ aun. Aya bun yogon wau ifenẽya anĩ ege to ilen. Sã, aya kabĩ totol idi ganan wal fediya alen, are ayam sã, anĩ ere, Negur aya ado ibodon in wau ifenẽya anim. \v 11 Age fiya nigin, ayam be, idim, amã enei wogõ mauf, are ã enei momoi gen. \s1 Gare Den Tamo Neid Mata Kel Fãya \p \v 12 Amã Kristus gare den anidi bun tamal mata kel fã yen anĩ wogõ maudig, anĩ ere, naig fe di, ã tunĩ, gare den anidi mata to ke de fã douf gedig? \v 13 Gare den anidi, mata to ke de fã douf are, Kristus ĩg mata to kel fã yem. \v 14 Kristus ĩ mata to kel fã yem are, nemã wogõya anĩ kaũ sã di, ãgenei momoiya areg kaũ sam. \v 15 Age fiyam are, amã Negur nigin idegẽya od wogõ maudig anĩ dilemam, ere nigin, amã Negur ĩ Kristus gare den anidi bun tamal turĩ fiyen anĩ kurõ mafesidig. Anĩ ere, Negur ĩ gare den anidi to turĩ fediyouf anĩ momoi ouf are, ĩ Kristus to turĩ fiyem. \v 16 Ere nigin, Negur ĩ gare den anidi to turĩ fediyouf are, ĩ Kristuseg to turĩ fiyem. \v 17 Negur ĩ Kristus to turĩ fiyem are, ãgenei momoiya are ege, ã ãgenei mosor bun fau ubodõgef. \v 18 Age fiyam are, idi Kristus nigin momoi de fen, gare den anidig fõ delem. \v 19 Ada ein mata ibodõya enei nigin dogol, Kristus bun wauda iseya adouf are, ada tamo ganan wal fediya maladalon ado. \p \v 20 Anĩ ere, Kristus momoi bagai gare den anidi bun tamal kel turĩ fiyen, are idi gare den anidi bun tamal faat uyulil yun gen. \v 21 Are, laa are tamo tekelei bunem isin nigin, gare den neid kel fãya areg tamo tekelei bunem isif. \v 22 Are, Adam bun ganan gare dedig, age fiya gen, Kristus bun ganan mata ifenẽdiyouf. \v 23 Anĩ ere, idi mugu mugu dogo neid sain bun age difouf: Kristus ĩ uyulil faat yũya, anĩ dumen, ĩ isiyouf sain bun, idi yogon dibodok anidi, mata ke de fã douf. \v 24 Anĩ bure fele di, idikeleya sain isiyouf, sain anĩ bun, Kristus ĩ gawaman ganan, yeneid ado ganan, megeir ganan daũ fel fen, tano anĩ yale, Dei Negur ima bun inouf. \v 25 Ere nigin, ĩ king ibodok ile, yogon kiwai tar ganan yogo ye farumen inenẽdiyouf sain anĩ bun. \v 26 Kiwai idikeleya bun daũ fiya nẽ, are laa. \v 27 Are Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok kilei, “Negur ĩ ereb ereb ganan yogo ye farumen inenẽdin.”\f + \fr 15:27 \ft Sam 8:6\f* Sain ĩ irok, are ereb ereb ganan ĩ farumen inenẽdin, are Negur ĩ ereb ereb ganan Kristus farumen inenẽdin, Negur ĩ yogo enei farumen to ibodok ya anĩ yaor. \v 28 Sain Negur ĩ enei age fel fen, Naal yogo, Negur ĩ ereb ereb ganan Kristus farumen inenẽdin anĩ, farumen inenẽf, anĩ bunem, Negur ĩ ereb ereb ganan nẽ mudur ibodõf. \p \v 29 Mata kel fãya anĩ sãf are, idi tamo gare den anidi nigin naan dalef idi naig difouf? Tamo gare den anidi to bagai kel turĩ fediyouf are, ere nigin tamo kayau idi nigin naan daledig? \v 30 Takag, amã nigin, ere nigin amã mug sain ganan bouwamã waila bun manenẽdig? \v 31 Turau tar, aya ã neda Odug Kristus Jesus bun ubodõgef nigin, yanau alesedig anĩ bunem, momoi bagai enei totol bagai arok, are aya naa ganan laa bun eledig. \v 32 Aya tamo nẽ kisi bunem dogol, Efesus oun gaar kuĩ geid kusĩ aun ouf are, ere mala biya anĩ aya alen? Tamo gare den anidi to kel turĩ fediyouf are, Negur nẽ Itotoya bun yenek kilei, \q1 “Saaf ado naan tãf, \q2 ere nigin, nil gare tauf.”\f + \fr 15:32 \ft Asaia 22:13\f* \m \v 33 Ã taka nem to idegneĩf. “Sane geid nigal yũya bun, tobonunã biya daũ fedig.” \v 34 Kisi biya bun kel usig ufareg fen, mosor inoya utorõg, ere nigin, ã atun tunĩ Negur nigin keleĩ sã difaref. Aya ã mama yeĩf nigin enei wogõ auf. \s1 Kel Fãya Nẽ Bouwa \p \v 35 Anĩ ere, taka nem to fouf, “Tamo gare den anidi, naig fe kel turĩ fediyouf? Bouweid naig fiya bagai ado disiyouf?” \v 36 Ã neneya bagai! Ereb õ tu wouf anĩ, to laa fouf are, anĩ mata to wõ youf. \v 37 Sain õ tu wof, õ fau ibodõf nẽ bouwa anĩ to utenek, anĩ ere, wit be, ereb taka nẽ faat dogol. \v 38 Anĩ ere, Negur ĩ oron kilei, bouwa ifenẽdig, agef fen, ĩ faat fire fire dogo neid bouweid fire fire ifenẽdidig. \v 39 Bouwa ganan tekelei sã. Tamo nẽ bouwa are fire, gaar bouwa fire, ninã bouwa fire, gau bouwa fire. \v 40 Saa ilun nẽ bouweid ado di, tenebur nẽ bouweideg ado. Anĩ ere, saa ilun nẽ bouweid fula fiya medeĩya fire di, tenebur nẽ bouweid fula fiya medeĩya areg fire. \v 41 Gaa are futu reya fire di, ogõ are futu reya fire, age fe di, barisa are futu reya fire. Barisa idi atuneg futu reya fire fire ado. \p \v 42 Age fiya gen, tamo gare den anidi neid mata kel fãya areg age fouf. Bouwa tu fiyaf nẽ are bura le di, bouwa kel fã yef nẽ are to bura ledig. \v 43 Sane bun tu fiya di, fula fiya medeĩya bun kel fã yef. Totol sã tu fiya di, totol ado kel fã yef. \v 44 Bouwa buru maug are tu fiya di, uur nẽ bouwa are kel fã yef. \p Bouwa buru maug ibodok are, uur nẽ bouwag ibodok. \v 45 Anĩ nigin, Negur nẽ Itotoya bun eig ye irok, “Uyulil inon tamo Adam ĩ mata ibodõya wõ yen.”\f + \fr 15:45 \ft Jenesis 2:7\f* Idikeleya Adam ĩ mata ifenẽya nẽ uur wõ yen. \v 46 Uur nẽ bouwa ketem to isin, anĩ ere, bouwa buru maug ketem isin. Age fe di, anĩ dumen, uur nẽ bouwa. \v 47 Uyulil inon tamo are tenebur aas nẽ, anĩ dõ fiya tamo are saa ilun nẽ. \v 48 Tenebur nẽ tamo idi, tamo teneub nem inon gen. Saa ilun nẽ tamo idig, tamo saa ilun tamal gen. \v 49 Ada tenebur tamo inon age fiya tabodok gen, adag tamo saa ilun tamal age fiya tabodõf. \p \v 50 Turau tar, aya ã arokeneik, are tenebur nẽ bouwam Negur nẽ tano to akorou youf. Ereb bura ledig anĩg to bura lauf anĩ to akorou youf. \v 51 Karĩ wog, aya waa taka arokeneĩf: Ada ganan to gare tauf, anĩ ere, ada ganan bouwada falei fouf, \v 52 are ereb fili yeleya be, mala kamisãya gen idikeleya nẽ taur aitouf bun, bouwada agef falei fouf. Taur aite di, tamo gare den anidi kel turĩ fedi di, to buraya nẽ ado fã douf, age fe di, ada bouwada falei fouf. \v 53 Are, buraya nẽ anĩ to burauf nẽ anĩ ifonũf. Laa fiya nẽ anĩ to laa fouf nẽ anĩ ifonũf. \v 54 Buraya nẽ anĩ to burauf nẽ anĩ ifonũf, laa fiya nẽ anĩ to laa fouf nẽ anĩ ifonũf sain anĩ bun, Negur nẽ Itotoya bun ibodok enei agef kisi fel wõ youf, “Negurem kusĩ bun laa wal fe fen, anĩ adok itob len.”\f + \fr 15:54 \ft Asaia 25:8\f* \q1 \v 55 “O laa, ogon kusĩ wal fiya nẽ megeir nain? \q2 O laa, ogon waila nain?”\f + \fr 15:55 \ft Hosia 13:14\f* \m \v 56 Laa nẽ waila are mosor, mosor nẽ megeir are lo. \v 57 Anĩ ere, Negur de tafiyẽf! Ĩ neda Odug Jesus Kristus bunem kusĩ wal fiya ifanadadig. \p \v 58 Anĩ nigin, neu turau tar oboiyou, totol ufareg. Ereb takam to yokũ yeĩf. Faimud Odug nẽ kabĩ fatuk bagai walogouf, ere nigin, ã keleĩ, are ã Odug bun kabĩ walegef anĩ, ege to ilauf. \c 16 \s1 Negur Nẽ Tamo Kayau Isennẽdiya Nigin Kolekta \p \v 1 Gama Negur nẽ tamo kayau isennẽdiya nẽ kolekta nigin, ereb aya Galesia sios age difouf nigin arokenẽdin anĩ ago gouf. \v 2 Uub ganan nẽ naa matu bun, ã mugu mugu, augeneĩ moni walegedig anĩ foig, fire unog fen, kuru gouf, anĩ bunem, sain aya asiyouf bun, kolekta baban to unogouf. \v 3 Sain aya wõ auf, tamo ã ugirnẽdigen anidi bun, pas afeneĩd fen, ãgenei ege luwa ado Jerusalem sur afediyouf. \v 4 Ayag idi geid ileya nigin deuf are, idi aya geid weim malauf. \s1 Pol Nẽ Wau Irõya \p \v 5 Aya Masedonia provins atu atu ele fen, ã gein asiyouf, ere nigin, aya Masedonia atu atu alauf. \v 6 Aya ã geid sain naal tabodõf be, yau ado menig sain bun ã geid tabodõf, anĩ bunem, ã neu iyõya nain be alauf bun usennagauf. \v 7 Aya gama ã ailiyei ken, sain naal ki yeĩya anĩ to orouf. Odug yo youf are, aya sain naal meluk ã geid tabodõf anĩ wau irok. \v 8 Anĩ ere, aya Efesus ein abodok ele, Pentikos naa wõ youf, \v 9 ere nigin, kabĩ kaũ ado nẽ sukar odug, aya bun kã fen, age fe di, musei aya kiwai difanaf. \p \v 10 Timoti isiyouf are, ĩ ã geid ibodõf bun, ĩ ereb taka nigin to kumĩ youf nigin lo welegei, ere nigin, ĩ aya gen Odug nẽ kabĩ faali fef. \v 11 Anĩ nigin, taka nem ĩ yaleya nigin to itorõf. Yogon delẽ bun wau inosiya ado sur wiyẽge di, ĩ aya gein kel isiyouf. Ĩ tura tar geid disiyouf nigin, aya ololo afedif. \p \v 12 Neda turada Apolos nigin, ĩ tura tar geid ã gein dilauf nigin, aya totol bagai arokenen. Ĩ gama ileya nigin wau yenẽya sã, anĩ ere, ĩ ileya nigin sain biya isiyouf are, ĩ ilauf. \p \v 13 Lo welegei, momoiya bun totol ufareg, tamo totol ado kumĩ sã wõg, totol waleg. \v 14 Ereb ereb ganan wau laa fiya bun ago gouf. \p \v 15 Ã keleĩ, are Stefanas nẽ ibor, Akaia provins oun uyulil momoiya tamo kayau wõ de fen, idi dogo neid oroya dõ de, Negur nẽ tamo kayau disennẽdiyouf nigin, kabĩ totol daledig. Turau tar, aya totol bagai arokeneik, \v 16 are ã eneidi age fediya ado, idi ganan kabĩ bun disi fen, kabĩ dalef anidi farumen ubodõg. \v 17 Sain Stefanas, Fotunatus ado, Akaikus wõ den, aya wau al fen, ere nigin, ereb ã bun tamal ifanamãya anĩ, idim ã fotokar difanaman. \v 18 Are, idi age dife di, neu uur ado ãgeneig filolõ fen. Anĩ nigin, tamo age fediya nigin de fiyẽdiya nẽ kisi walogouf. \s1 Idikeleya Nẽ Aanya \p \v 19 Asia provins bun sios idi, ã bun aanya sur difef. Akwila Prisila ado aanya, wau sere fiya ado Odug bunem ã bun sur difef. Sios idi neid fõ bun guru difedig idig age difef. \v 20 Ein tureĩ tar ganan ã bun aanya sur difef. Ã abob aan wiyẽg fen, fateul bunem umã gouf. \p \v 21 Aya, Pol imaum bagai aanya enei atotof. \p \v 22 Taka ĩ Odug nigin wau to laa fouf are, isisĩya ĩ bun isiyouf. O Odug, usi! \p \v 23 Odug Jesus nẽ wau ifenẽya, ã bun ibodõf. \p \v 24 Neu wau laa fiya, Kristus Jesus bunem ã ganan bun ibodõf. Momoi.