\id MAT \h SAN MATEO \toc1 NDUUDU N'DÁÍ CHÍ DÍNGUŪⁿ APÓSTOL MATEO \toc2 SAN MATEO \toc3 Mt. \mt1 NDUUDU N'DÁÍ CHÍ DÍNGUŪⁿ APÓSTOL MATEO \c 1 \s1 Yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chi ndaata yeⁿ'ē Jesucristo chí vmnááⁿ vmnaaⁿ \r (Lc. 3.23-38) \p \v 1 Chuū chí lista yeⁿ'e ndaata yeⁿ'e Jesucristo, ndíí na ndaata Abraham ndíí na ndaata David ndíí tiempo chi ch'iindiyáāⁿ Jesucristo. \p \v 2 Abraham miiⁿ ch'iīndī daiya sa chi nguuvi Isaac. Isaac miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa chi nguuvi Jacob. Jacob miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Judá ndúúcū tanáⁿ'ā 'díínu yā. \v 3 Judá miiⁿ ní ndúúcū Tamar chi n'daataá yeⁿ'ē sa ch'iīndī daiyá yā chi cuates chi nguuvi Fares ndúúcū Zara. Fares miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Esrom. Esrom miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Aram. \v 4 Aram miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Aminadab. Aminadab miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Naasón. Naasón miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Salmón. \v 5 Salmón ndúúcū Rahab chi n'daataá yeⁿ'ē sa ní ch'iīndī daiyá yā Booz. Booz miiⁿ ndúúcū Rut chi n'daataá yeⁿ'ē sa ní ch'iīndī daiyá yā Obed. Obed miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Isaí. \v 6 Isaí miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa rey David. Rey David miiⁿ ní ch'iīndī daiyá yā Salomón taachi caneé yā ndúúcū n'daataá chi vmnááⁿ vmnaaⁿ ní n'daataá yeⁿ'e saⁿ'ā Urías. \p \v 7 Salomón miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Roboam. Roboam miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Abías. Abías miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Asa. \v 8 Asa miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Josafat. Josafat miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Joram. Joram miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Uzías. \v 9 Uzías miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Jotam. Jotam miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Acaz. Acaz miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Ezequías. \v 10 Ezequías miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Manasés. Manasés miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Amón. Amón miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Josías. \v 11 Josías miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Jeconías. Jeconías miiⁿ ndúúcū tanáⁿ'ā vi'i yā ch'iindiyáaⁿ yā taachi chiidá yā ndúúcū chɛɛcú yā ní preso yā ndúúcū tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata Israel ní taachi cueⁿ'é yā na cyúúní na yáⁿ'āa Babilonia. \p \v 12 Cuayiivi chi cho'ó yā na yáⁿ'āa Babilonia, Jeconías miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Salatiel. Salatiel miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Zorobabel. \v 13 Zorobabel miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Abiud. Abiud miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Eliaquim. Eliaquim miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Azor. \v 14 Azor miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Sadoc. Sadoc miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Aquim. Aquim miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Eliud. \v 15 Eliud miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Eleazar. Eleazar miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Matán. Matán miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa Jacob. \v 16 Jacob miiⁿ ní ch'iīndī daiya sa José, 'iiⁿ'yāⁿ chi isáⁿ'ā yeⁿ'e María. Ní daiya ta ní Jesús chi nguuvi Cristo. \p \v 17 'Tíícā nducuéⁿ'ē ndaata yeⁿ'e Abraham ndíí rey David ní ndiichicúūuⁿ ndaata yeⁿ'é yā o generaciones. Ní ndíí rey David miiⁿ ndíí taachi cueⁿ'e nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ ndaata yeⁿ'e yā na país Babilonia ní ndiichicúūuⁿ ndaata yeⁿ'é yā. Ní ndíí taachi cheⁿ'e yā na yáⁿ'āa Babilonia ndíí taachi ndaā Cristo iⁿ'yéeⁿdi 'cūū ní ndiichicúūuⁿ ndaata yeⁿ'é yā. \s1 'Túúcā ch'iindiyáāⁿ Jesucristo \r (Lc. 2.1-7) \p \v 18 'Túúcā ch'iindiyáāⁿ Jesucristo. Taachí María miiⁿ chi chɛɛcu Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chi 'caandavaacú yā ndúúcū José níícú taachi 'āā cuɛ́ɛ́ 'caandavaacú yā ndúúcū vi'ī, vɛ́ɛ́ 'áámá daiya yā chɛɛtí yā cucáávā Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs. \v 19 José miiⁿ ní neⁿ'é yā 'caandavaacu yā ndúúcū María miiⁿ. Ní José miiⁿ ní nééné n'dai yā. Ní cuayiivi nguɛ́ɛ́ neⁿ'é yā 'caandavaacú yā ndúúcū táⁿ'ā cucáávā chi vɛ́ɛ́ dacua'a chɛɛtí yā. Ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'é yā yaa'vi yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿya yeⁿ'e María chi nguɛ́ɛ́ n'daācā ti nguɛ́ɛ́ neⁿ'é yā chi María cuuví 'cuinaaⁿ yā. \v 20 Ní taachí José miiⁿ nacadíínuuⁿ yā chi cu'neeⁿ yā María miiⁿ, cuayiivi ní taachí cyaadu yā, 'áámá ángel yeⁿ'e Señor Ndyuūs che'enaáⁿ yā yeⁿ'é yā ní caⁿ'a yā chiī yā José miiⁿ: Díí, José, saⁿ'ā yeⁿ'e ndaata rey David, nguɛ́ɛ́ 'va'a di cuuví n'daataá yeⁿ'e di María, ti dacuá'ā yeⁿ'ē tá chi vɛ́ɛ́ chɛɛti tá nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ ti yeⁿ'ē Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs. \v 21 Ní táⁿ'ā miiⁿ ní 'cuundiyáāⁿ daiya tá 'áámá saⁿ'ā 'lííⁿ. Díí ní cu'neeⁿ di chí ngúúví sá JESÚS caati cucáávā Jesús miiⁿ ní nadanguáⁿ'ai 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē íⁿ'yeeⁿdí 'cūū ní nadich'ɛɛcú yā nuuⁿndi yeⁿ'e nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 22 Tanducuéⁿ'ē chuū ní 'tíícā chiī ndúúcū María ní 'íícú cuuvi cuaacu chí caⁿ'ā profeta yeⁿ'e nduudu yeⁿ'é Ndyuūs ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ, nduudu chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs 'tíícā: \q1 \v 23 Níícú n'diichí nī. Tá 'cūū 'áámá chí cuiinuu tá 'cuūndī daiya tá. Taachí 'cuundiyáāⁿ 'áámá daiya tá ní cu'neeⁿ chi duuchi Emanuel chí neⁿ'e caaⁿ'maⁿ Ndyuūs ndúúcū s'uūúⁿ. \p \v 24 Cuayiivi miiⁿ ní taachi José miiⁿ nanduuchí yā, tuu'mi ní diíⁿ yā tan'dúúcā chi ngaⁿ'ā ángel yeⁿ'e Señor Ndyuūs níícú ch'iindivaacú yā ndúúcū María miiⁿ. \v 25 Naati José miiⁿ nguɛ́ɛ́ n'diichi sá María miiⁿ ndíí ch'iindiyaāⁿ daiya tá, ní José s'neeⁿ sá chi ngúúví dacua'āa miiⁿ dúúchí JESÚS. \c 2 \s1 Yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ magos chi cheⁿ'e sa n'diichi sa Jesús \p \v 1 Taachi Jesús ch'iindiyáaⁿ yā na yáāⁿ Belén yeⁿ'e yáⁿ'āa Judea, tiempo miiⁿ ní saⁿ'a Herodes miiⁿ ní rey yeⁿ'e yáⁿ'āa Judea. Ní n'duuví magos, 'iiⁿ'yāⁿ chi déénu ca yā yeⁿ'e 'ííⁿnyúⁿ ndiicá yaⁿ'áí yā ndíí cuaaⁿ ná ícan'daā 'yáⁿ'ā. Ní magos ndaa yā na yáāⁿ Jerusalén. \v 2 Magos ní ndaa yā nanááⁿ rey Herodes miiⁿ ní ntiinguuneeⁿ yā rey: ¿Tíí cánéé 'iiⁿ'yāⁿ chi rey yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel chi 'niindiyáaⁿ yā? Nús'uū ní n'diichí 'nū 'áámá 'ííⁿnyúⁿ ch'ɛɛtɛ cuááⁿ ná ican'dáá 'yáⁿ'ā 'íícú chííⁿ chí cuchií 'nū. Níícú ndaá 'nū chí cu'téénú 'nū saⁿ'ā 'lííⁿ rey miiⁿ. \p \v 3 Taachí rey Herodes miiⁿ ch'iindiveéⁿ yā chuū, chistaⁿ'ā vaanicadíínūuⁿ yeⁿ'e yā. 'Tiicá ntúūⁿ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén taachi ch'iindiveéⁿ yā. \v 4 Ní rey Herodes miiⁿ ní nádaamá yā nducyaaca chiīdūu n'gɛɛtɛ́ chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e yaācū Israel ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ngi'cuééⁿ ley 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Israel. Ní itiinguunéeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Tií 'niindiyáāⁿ Cristo? \v 5 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā chii yā rey miiⁿ: 'Cuundiyáaⁿ yā na yáāⁿ Belén yeⁿ'e yáⁿ'āa Judea caati 'tíícā canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs cucáávā saⁿ'a profeta: \q1 \v 6 Ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Belén yeⁿ'e yáⁿ'āa Judá, ¿'áá nguɛ́ɛ́ yáāⁿ yeⁿ'e nī chi 'lííⁿ cá nguaaⁿ nducuéⁿ'ē yáāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Judá naachi 'iiⁿ'yāⁿ ndíí tiīiⁿ ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā? Nguɛ́ɛ́ chi 'tíícā, caati nguaaⁿ ndís'tiī chi yeⁿ'ē yáāⁿ Belén can'dáā 'áámá sáⁿ'ā chi ngaⁿ'ā ntiiⁿnyuⁿ sá yeⁿ'e nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ Israel chi judíos chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi Ndyuūs nndɛɛvɛ yā. \p \v 7 Tuu'mi ní rey Herodes yaa'vi n'dé'éí yā saⁿ'ā magos ní ntiinguuneeⁿ cá yā saⁿ'a s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ tiempo n'diichi nī 'ííⁿnyúⁿ miiⁿ? \v 8 Ní rey miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'a s'eeⁿ: Ndís'tiī magos, cueⁿ'e nī na yáāⁿ Belén ní in'nuūⁿ n'daāca nī dacua'a 'lííⁿ miiⁿ. Ní taachí ndaaca nī dacua'a mííⁿ, nanguɛɛcunéeⁿ nī ní caaⁿ'maⁿ nī yeⁿ'é. Maaⁿ níícú 'úú ntúūⁿ ní cuuvi caⁿ'á cu'teenú dacua'a 'lííⁿ miiⁿ. \p \v 9 Magos ní ch'iindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'e rey miiⁿ ní cúnaⁿ'a yā. Cuin'diichí nī. 'Ííⁿnyúⁿ chi 'iiⁿ'yāⁿ magos n'diīchi yā cuaaⁿ na ican'daa 'yáⁿ'ā, 'ííⁿnyúⁿ mííⁿ cueⁿ'é nanááⁿ yeⁿ'e magos taanduvɛ́ɛ́ ndaā ní cānee lugar naachi canéé dacua'a 'lííⁿ. \v 10 Ní taachi magos 'āā n'diichí yā 'ííⁿnyúⁿ miiⁿ, yéénú taaví yā. \v 11 Ní taachi sndaá yā va'āī miiⁿ, n'diichí yā saⁿ'ā 'lííⁿ dacua'ā miiⁿ ndúúcū chɛɛcu sá María. Ní chíintii'yá yā nanááⁿ dacua'ā miiⁿ ní s'téénu yā. Taachi n'guaaⁿ yā caja naachi snéé regalos yeⁿ'e yā, tuu'mi ní ca'á yā yeⁿ'ē dacua'ā miiⁿ. Regalos ní 'dííⁿnguaāⁿ ndúúcū yáⁿ'ā chi n'dɛɛvɛ ngééⁿ ndúúcū mirra chí diītū taavi n'dai ngééⁿ. \v 12 Cuayiivi miiⁿ ní Ndyuūs yaa'vi yā magos na 'yúúdúyaaⁿ yeⁿ'e yā chí 'āā ntɛ́ɛ́ naⁿ'a yā nanááⁿ rey Herodes miiⁿ. Níícú magos cunaⁿ'a yā na vaacu yā na taama yúúní. \s1 Cueⁿ'e yā ngéénu yā na yáⁿ'āa Egipto \p \v 13 Taachi magos cunaⁿ'a yā, tuu'mi ní Ndyuūs dicho'ó yā 'áámá ángel níícú ángel miiⁿ ní ndaá yā nanááⁿ José miiⁿ taachi cyaadú yā ní caⁿ'a yā chii yā José: Díí José, nducueeⁿ di ní cuta'a di saⁿ'ā 'lííⁿ ní cueⁿ'e di cáanū di ndúúcū chɛɛcu sa ndíí yáⁿ'āa Egipto. Ní 'cuɛɛtinée nī miiⁿ ndíí taachi 'úú caaⁿ'máⁿ caati canéé chí rey Herodes miiⁿ ní nan'nuúⁿ yā saⁿ'ā 'lííⁿ chí 'caaⁿ'núⁿ yā saⁿ'ā. \p \v 14 José miiⁿ ní nanduuchí yā. 'Tiicá ntúūⁿ chɛɛcu sa. Ní sta'a yā saⁿ'ā 'lííⁿ miiⁿ ní nguiinū mííⁿ nūuⁿ cueⁿ'e yā ndúúcū chɛɛcu sa na yáⁿ'āa Egipto. \v 15 Níícú miiⁿ ch'ɛɛtinée yā ndíí chi ch'iī rey Herodes. Níícú cúúnú ca'a chííⁿ chí Señor Ndyuūs caⁿ'a yā na libro yeⁿ'e yā ndii cuááⁿ vmnaaⁿ cucáávā saⁿ'a profeta miiⁿ taachi caⁿ'a yā 'tíícā: Ná yáⁿ'āa Egipto 'caí daīyá. \s1 Rey Herodes caⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā chi 'caaⁿ'núⁿ yā dacua'āa ngaiyáā \p \v 16 Taachí rey Herodes miiⁿ tuumicadíínuuⁿ yā chi 'iiⁿ'yāⁿ magos chinnche'éí yā 'iiⁿ'yāⁿ, tuu'mi ní nduuvi taáⁿ n'dai yā. Ní rey miiⁿ ní caⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā ní dichó'ó yā soldados chí ch'iiⁿ'nuⁿ yā nducyáácá dacua'āa chi saⁿ'ā ndíí cuaacu 'uūvī nduūyū chi vɛ́ɛ́ na yáāⁿ Belén ndúúcū tanáⁿ'ā yáāⁿ chí na niiⁿnuúⁿ. 'Tíícā rey miiⁿ diiⁿ cuenta yā ti cho'ōo 'uuvi nduūyū chi magos n'diichí yā 'ííⁿnyúⁿ ch'ɛɛtɛ miiⁿ yeⁿ'e nanguuvi. \v 17 Tuu'mi ní cho'ōo chuū chi cuuvi cuaacu tan'dúúcā chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs cucáávā chi caⁿ'a saⁿ'ā profeta Jeremías cuááⁿ vmnaaⁿ 'túúcā: \q1 \v 18 Na yáāⁿ Ramá ch'iindiveéⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ngɛɛcu yā ní n'gái yā ndúúcu 'áámá vaadī ya'ai ch'ɛɛtɛ́ cucáávā daiya yā chí ch'iī. N'daataá yeⁿ'ē Israel s'eeⁿ ngɛɛcu yā cucáávā daiya yā chi ch'iīⁿ'nūⁿ rey tan'dúúcā chi táⁿ'ā Raquel ngɛɛcu yā cucáávā daiya yā chí ch'iī. Ní nguɛ́ɛ́ chiī ndaacā n'daataa s'eeⁿ 'viich'ɛɛtíínūuⁿ miiⁿ. \p \v 19 Cuayiivi taachí ch'iī rey Herodes miiⁿ, José miiⁿ ní 'āā canee yā na yáⁿ'āa Egipto. Tuu'mi ní Señor Ndyuūs dicho'o yā 'áámá ángel ní ángel che'enaáⁿ yā yeⁿ'é José taachi cyaadú yā. \v 20 Ní ángel miiⁿ caⁿ'a yā chii yā José: Díí José, nducueeⁿ di ní cuta'a di saⁿ'ā 'lííⁿ dacuá'āa ní cuinaⁿ'a di ndúúcū chɛɛcu sa na yáⁿ'āa Israel caati ch'iī 'iiⁿ'yāⁿ chí neⁿ'e yā 'caaⁿ'nuⁿ yā saⁿ'ā 'lííⁿ. \p \v 21 Tuu'mi ní José ncueeⁿ yā. 'Tiicá ntúūⁿ chɛɛcu sa. Ní sta'a yā saⁿ'ā 'lííⁿ miiⁿ ní cueⁿ'e yā ndúúcū chɛɛcu sa na yáⁿ'āa yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel. \v 22 Taachí José miiⁿ ch'iindiveeⁿ yā chi saⁿ'ā Arquelao canéé lado yeⁿ'e rey Herodes chi chiida sa, tuu'mi ní José miiⁿ ní 'va'á yā chí caⁿ'a yā na yáⁿ'āa Judea chi yáⁿ'āa yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel. Naati tan'dúúcā chi ángel che'enaáⁿ yeⁿ'e yā na 'yuudiyaaⁿ yeⁿ'e yā, cueⁿ'e yā yáⁿ'āa Galilea chi yáⁿ'āa yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel ntúūⁿ. \v 23 Ní ndaá yā na yáⁿ'āa mííⁿ ní cueⁿ'e yā ch'ɛɛtinee yā na yáāⁿ Nazaret yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea. Ní 'iicu cuuvi cuaacu chí caⁿ'a profetas vmnááⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'e Jesús chi 'túúcā: Canéé chí cuuvi ngúúví yā 'iiⁿ'yāⁿ nazareno yā cucáávā chi cueⁿ'e yā na yáāⁿ Nazaret. \c 3 \s1 Yeⁿ'e chi Juan cuɛɛ̄dínuūⁿniⁿ yā ní ngaⁿ'a yā nduudu cuaacu \r (Mr. 1.1-8; Lc. 3.1-9, 15-17; Jn. 1.19-28) \p \v 1 Tiempo miiⁿ chiicá Juan chí cuɛɛ̄dínuūⁿniⁿ yā na lugar naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ. Lugar miiⁿ chi yeⁿ'e yáⁿ'āa Judea ní mííⁿ ngaⁿ'a Juan nduudu cuaacu. \v 2 Juan miiⁿ ní ngaⁿ'a yā chi 'túúcā: Ndís'tiī, ndaacadaamí nī yeⁿ'e chi diíⁿ nī chi nguɛ́ɛ́ n'dai caati 'āā ndaā niiⁿnuúⁿ nguuvi miiⁿ naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi. \v 3 Níícú yeⁿ'e Juan 'cūū ní saⁿ'a profeta Isaías caⁿ'a yā yeⁿ'e yā vmnááⁿ vmnaaⁿ taachí caⁿ'a yā 'túúcā: \q1 'Caandiveéⁿ nī. 'Áámá saⁿ'ā ngaⁿ'ā yuudu sa 'túúcā na yáⁿ'āa cuūⁿmáⁿ naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ: 'Cuundiyaáⁿ nī yúúní yeⁿ'ē Señor Ndyuūs caati cúchii yā. Nan'guáaⁿ nī yúúní cuaacu caavá yā. Didɛɛvɛ́ nī staava yeⁿ'é nī ní cuuvi cuaáⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ taachi ndaa yā. \p \v 4 Catecai Juan miiⁿ ní nin'dai ndúúcū yuūdū yeⁿ'ē 'iiti camello. Ní cinturón yeⁿ'ē sa ní diiⁿmaⁿ 'iiti. Níícú chí che'ē sa ní 'iiti langostas ndúúcū n̄'di'i yeⁿ'ē 'iiti 'yáaiⁿ chi vɛɛ cuɛɛti. \v 5 N'deeé 'iiⁿ'yāⁿ can'daa yā chi 'caandiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'é Juan miiⁿ. Ní can'daa yā yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén, yeⁿ'e yáⁿ'āa Judea, ní yeⁿ'e yáⁿ'āa chi cuaaⁿ 'diituú yeⁿ'ē yíícú Jordán. \v 6 'Iiⁿ'yāⁿ ní caⁿ'a yā nuuⁿndi yeⁿ'é yā nanááⁿ Ndyuūs níícú Juan miiⁿ ní chɛɛdínuūⁿnīⁿ sá 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ na yíícú Jordán miiⁿ. \p \v 7 Taachí Juan miiⁿ n'diīchī sa chi neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ saduceos neⁿ'é yā chi cuɛɛdínuūⁿnīⁿ sa 'iiⁿ'yāⁿ, Juan miiⁿ caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ: Ndís'tiī tan'dúúcā cúú, 'tíícā ndís'tiī. ¿Du'ú chí 'cuééⁿ ndís'tiī chí cuuvi cáánu nī yeⁿ'e castigo taaⁿ chi cuchiī? \v 8 N'daāca diíⁿ nī maaⁿ níícú 'cuuⁿ'míⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ chi 'āā ndaacadaamí nī yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'e nī. \v 9 Ndís'tiī ní 'āā ntɛ́ɛ́ nadacádíínuuⁿ nī chi n'dai nī caati ndaata yeⁿ'e Abraham ndís'tiī. Naati 'úú ní ngaⁿ'á ngīi ndís'tiī chi Ndyuūs cuuvi diíⁿ yā chi tuūu s'tiī ní cuuvi daiya Abraham. \v 10 Cutíīiⁿ mííⁿ 'āā canéé na dii'yu yáⁿ'á. Nducyaaca yáⁿ'á chí nguɛ́ɛ́ n'dáacā ngii n'gui'i yeⁿ'ē canee chi 'caata yáⁿ'á mííⁿ ní cūnuuⁿ na yaⁿ'ā. \v 11 'Úú ní cuaacu nííⁿnyúⁿ chí ngɛɛ̄dínuūⁿníⁿ ndís'tiī ndúúcū nuūⁿnīⁿ caati 'āā ndaacadaamí nī yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'e nī. Naati ndáá táámá 'iiⁿ'yāⁿ cuayiivi yeⁿ'e 'úú chi ch'ɛɛtɛ taavi cá poder yeⁿ'e yā nguɛ́ɛ́ ti 'úú. 'Úú ní nguɛ́ɛ́ neené n'dai 'úú chi cuuvi candɛɛ́ ndaacuú yeⁿ'e yā. 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní n'dai taavi cá yā chi cuuvi 'úú. 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní cuɛɛdínuūⁿniⁿ yā ndúúcū Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs ndúúcū yaⁿ'ā. \v 12 Ní taachi ndaa 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chi nguuvi Jesús diíⁿ yā tan'dúúcā 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chí didɛɛvɛ́ yā trigo 'tíícā diíⁿ yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ. Ní sta'á yā zaranda yeⁿ'e yā ní nadidaamá yā trigo na chɛɛti díínūuⁿ. Ní dɛɛcú miiⁿ ni'neeⁿ yaⁿ'a yā ná nguuchí yaⁿ'ā chi 'āā ntɛ́ɛ́ n'tuūvi. Dɛɛcú miiⁿ ní tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chí nguɛ́ɛ́ i'téénu yā Ndyuūs. \s1 Juan chɛɛdínuuⁿnīⁿ sa Jesús \r (Mr. 1.9-11; Lc. 3.21-22) \p \v 13 Tuu'mi ní Jesús chiicá yā na yáⁿ'āa Galilea ní ndaá yā na yíícú Jordán naachi canee Juan chi Juan miiⁿ ní cuɛɛ̄dinúuⁿnīⁿ sa Jesús miiⁿ. \v 14 Juan miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ 'cuuⁿ sa. Ní caⁿ'a sa chii sa Jesús miiⁿ: 'Úú ní neⁿ'é chi dii cuɛɛdínuūⁿnīⁿ di 'úú. ¿'Áá dii cuchiī di nanáaⁿ 'úú? \p \v 15 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā: Diiⁿ dí maaⁿ 'tíícā; ní diiⁿ yú tan'dúúcā chi Dendyuūs neⁿ'e yā chi diiⁿ yú. Tuu'mi ní Juan 'cuūⁿ sa. \p \v 16 Cuayiivi taachi 'āā chɛɛdínúuⁿnīⁿ Juan miiⁿ Jesús miiⁿ, tuu'mi ní Jesús ní nan'dáa yā na nuūⁿnīⁿ. Cuayiivi ní nanguaāⁿ nanguuvi. Ní Juan n'diichí sa Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs miiⁿ chi tan'dúúcā paloma 'tíícā. Chiica yeⁿ'ē na va'ai chɛɛti nguuvi ní ndaā vmnaaⁿ yeⁿ'e Jesús miiⁿ. \v 17 Tuu'mi ní n'giindiveéⁿ yā 'áámá nduudu yeⁿ'ē nanguuvi chí ngaⁿ'a: Saⁿ'a 'cūū Daiyá chí neⁿ'e taaví. Ní yeenú taaví cáávā sáⁿ'a 'cūū. \c 4 \s1 Yááⁿn'guiinūuⁿ neⁿ'e sa tuu'vi neeⁿ sa Jesús \r (Mr. 1.12-13; Lc. 4.1-13) \p \v 1 Tuu'mi ní Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs candɛ́ɛ̄ Jesús miiⁿ ná yáⁿ'āa cuūⁿmáⁿ naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ chi yááⁿn'guiinūuⁿ neⁿ'e sa chi Jesús diíⁿ yā nuuⁿndi. \p \v 2 Jesús canée yā miiⁿ 'uūvū ngɛɛcu nguuvi ní 'uūvī ngɛɛcu n'gaaⁿ ní nguɛ́ɛ́ che'é yā. Ní cuayiivi ní cuiicú yā. \v 3 Yááⁿn'guiinūuⁿ ní ndaā sa nanááⁿ Jesús chí n'diichineeⁿ sa 'iiⁿ'yāⁿ. Ní caⁿ'ā sa: Dii Jesús, nduuti chi dii chi Daiya Dendyuūs dii, caaⁿ'maⁿ dí cuuvi dí tuūu 'cúū chi nduuví pan. Ní nduuvi pan ní cuuvi che'e di. \p \v 4 Jesús miiⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā: 'Túúcā canee nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs: Nguɛ́ɛ́ dámaāⁿ pan che'é 'iiⁿ'yāⁿ ní cunduūchi yā caati ndúúcū tanducuéⁿ'ē nduudu chi ngaⁿ'a Ndyuūs ní 'iiⁿ'yāⁿ cunduūchí yā nduuti chi cu'téénu yā. \p \v 5 Tuu'mi ní yááⁿn'guiinūuⁿ miiⁿ candɛɛ sa Jesús na yáāⁿ Jerusalén chi yáāⁿ yeⁿ'e Ndyuūs. Ní chin'duu sá 'iiⁿ'yāⁿ na yáácú yeⁿ'e yaācū. \v 6 Ní yááⁿn'guiinūuⁿ caⁿ'a sa chii sa Jesús: Nduuti chi dii chi Daiya Dendyuūs dii, cáávā di ndii 'múúⁿ ndii na yáⁿ'āa; caati 'túúcā canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs: \q1 Ndyuūs dichó'o yā ángeles yeⁿ'e yā chi diiⁿ yā cuidado yeⁿ'ē di. Ní ángeles cundɛ́ɛ yā dii ndúúcū ta'á yā, ní nguɛ́ɛ́ cuuvi ya'ai ca'a di na tuūu. \p \v 7 Jesús nán'guɛɛcútáⁿ'a yā: 'Tuucá ntúūⁿ canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs: Nguɛ́ɛ́ diīⁿ di mar 'áámá cosa chi n'diichineeⁿ di Señor Ndyuūs yeⁿ'ē di. \p \v 8 Tuu'mi candɛ́ɛ̄ yááⁿn'guiinūuⁿ miiⁿ Jesús miiⁿ na 'áámá yiīcū yáácú ní ch'iⁿ'i sa tanducuéⁿ'ē naciones yeⁿ'ē iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ndúúcū chí ngaⁿ'á ntiiⁿnyuⁿ sa yeⁿ'ē ndúúcū dendú'ū chí n'gɛɛtɛ chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'ē. \v 9 Ní caⁿ'a sa chii sa Jesús miiⁿ: Tanducuéⁿ'ē chuū teé dii nduuti chi caantíí'ya dí nanaáⁿ ní cu'téénu di 'úú. \p \v 10 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā miiⁿ: Díí yááⁿn'guiinūuⁿ, cuvíi di nanaáⁿ caati 'túúcā canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Dendyuūs: Cu'téénu di Señor Ndyuūs yeⁿ'ē di ni 'caandiveeⁿ di yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ mííⁿ nūuⁿ. \p \v 11 Tuu'mi ní yááⁿn'guiinūuⁿ miiⁿ divíi sa yeⁿ'e Jesús, ní níndaā ángeles ní dichíí'vɛ yā Jesús miiⁿ. \s1 Jesús tucá'a yā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yā na yáⁿ'āa Galilea \r (Mr. 1.14-15; Lc. 4.14-15) \p \v 12 Taachi ch'iindiveéⁿ Jesús miiⁿ chi Juan chi ngɛɛdinuūⁿnīⁿ 'iiⁿ'yāⁿ canúúⁿ sá vácūū, nanguɛɛcunée yā cunaⁿ'a yā na yáⁿ'āa Galilea. \v 13 Chiicá yā na yáāⁿ Nazaret ní ndaa yā canee yā na yáāⁿ Capernaum. Yáāⁿ miiⁿ ní niiⁿnuúⁿ na nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā canee, ní canee na yáⁿ'āa yeⁿ'e Zabulón ndúúcū yáⁿ'āa yeⁿ'e Neftalí. \v 14 Ní cuuvi cuaacu nduudu yeⁿ'e saⁿ'ā profeta Isaías chí caⁿ'a sa cuááⁿ vmnaaⁿ 'tíícā: \q1 \v 15 Ná yáⁿ'āa yeⁿ'ē Zabulón ndúúcū na yáⁿ'āa yeⁿ'e Neftalí chi canéé na yúúní chi ngeⁿ'e ná nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā ndúúcū na yáⁿ'āa chi canee taama lado yeⁿ'e yíícú chi nguuvi Jordán. Mííⁿ canéé yáⁿ'āa Galilea yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'ē ndaata 'iiⁿ'yāⁿ Israel. \q1 \v 16 'Iiⁿ'yāⁿ chi snéé na maāiⁿ ti nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e Ndyuūs, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ n'diichí yā 'áámá dɛɛvɛ ch'ɛɛtɛ. Ní chiī dɛɛvɛ́ miiⁿ naachi sneé 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \p \v 17 Ndíí tuu'mi tucá'ā Jesús caⁿ'a yā nduudu cuaacu ní caⁿ'a yā: Ndaacadaamí nī yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'é nī caati tiempo chi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi 'āā ndaa niiⁿnuúⁿ. \s1 Jesús yaa'vi yā cuūuⁿ saⁿ'a chí itungááⁿ 'yaācā \r (Mr. 1.16-20; Lc. 5.1-11) \p \v 18 Cuayiivi ní Jesús miiⁿ cachiicá yā cuaaⁿ 'diituú nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā chí nguuvi Galilea, ní n'diichí yā na 'uuvī saⁿ'ā 'díínu sa vi'ī. 'Áámá saⁿ'a ní Simón Pedro nguuvi sa. Táámá saⁿ'ā ní 'diinu sa ní Andrés nguuvi sa. Saⁿ'ā s'uuⁿ ní n'gaa nuuⁿ sa yáanā yeⁿ'é 'yaācā miiⁿ na nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā ti saⁿ'ā s'eeⁿ itungááⁿ sa 'yaācā na nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā ti ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē sa. \v 19 Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Cuchíi nī nduucú, ni 'úú ní diíⁿ chi in'nuúⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ chi cuuvi caⁿ'á yā nduucú. Ní tan'dúúcā chi tungaáⁿ nī 'yaācā yeⁿ'e nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā, 'tíícā in'nuúⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ chi caⁿ'á yā nduucú. \p \v 20 Hora mííⁿ nūuⁿ ní saⁿ'ā s'eeⁿ s'neeⁿ sa yaānā yeⁿ'ē sa ni cueⁿ'e sa ndúúcū Jesús miiⁿ. \p \v 21 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ cueⁿ'e ca yā ní n'diichi yā taama 'uuvi saⁿ'ā chi 'diinu sá vi'ī chí nguuvi sa Jacobo ndúúcū Juan. Ní saⁿ'ā s'uuⁿ ní daiya Zebedeo. Ní snee sa na barco miiⁿ ndúúcū chiida yā Zebedeo miiⁿ ní n'diyaatá yā yáanā yeⁿ'e yā. Jesús 'cai yā Juan ndúúcū Jacobo miiⁿ. \v 22 Tuu'mí nūuⁿ ní saⁿ'ā s'uuⁿ ní s'neeⁿ sa barco miiⁿ ndúúcū chiida sa, ní cueⁿ'e saⁿ'ā s'uuⁿ ndúúcū Jesús miiⁿ. \s1 Jesús ngi'cuéeⁿ yā 'yaaⁿ taavi 'iiⁿ'yāⁿ \r (Lc. 6.17-19) \p \v 23 Jesús cachiīcá yā núúⁿmáⁿ ná yáⁿ'āa yeⁿ'e Galilea ní ngi'cueeⁿ yā na yaacū sinagogas na yáāⁿ yeⁿ'ē yáⁿ'āa miiⁿ. Ní caⁿ'á yā nduudu cuaacu yeⁿ'é naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. Jesús miiⁿ ní diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nducuéⁿ'ē naaⁿ ca'áí ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nducuéⁿ'ē chi ya'ai yeⁿ'e yā. \v 24 Ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e núúⁿmáⁿ yáāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Siria ch'iindiveéⁿ yā yeⁿ'e Jesús miiⁿ. Ní candɛ́ɛ yā 'iiⁿ'yāⁿ chí ya'ai yeⁿ'ē, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi n'deee nááⁿ ca'ai ndii yā, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi canee yā ndúúcū espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chí ndistáⁿ'ā vaanicádiīnūuⁿ yeⁿ'ē, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū ca'āī chi in'dúuví cuerpo yeⁿ'e yā. Ní Jesús diíⁿ yā chi nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ nduūvā yeⁿ'é yā. \v 25 Neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ cueⁿ'é yā ndúúcū Jesús miiⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea, ndúúcū distrito yeⁿ'ē Decápolis chi vɛ́ɛ́ ndííchi yáāⁿ yeⁿ'ē, ndúúcū yáāⁿ Jerusalén, ndúúcū yáⁿ'āa yeⁿ'e Judea, ndúúcū yáⁿ'āa chi snéé táámá lado yeⁿ'ē yíícú Jordán. \c 5 \s1 Jesús ngaⁿ'a yā nduudu cuaacu na 'áámá yiicu \r (Lc. 6.20-23) \p \v 1 Taachi Jesús n'diichí yā chi n'deee n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ cueⁿ'e yā ndúúcu yā tuu'mi ní Jesús cueⁿ'e yā 'áámá yiīcū. Taachi Jesús miiⁿ ch'iindí yā tuu'mi ní discípulos yeⁿ'e yā ní ndaa yā nanááⁿ yā. \v 2 Jesús ní caⁿ'a yā ní ngi'cuéeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \p \v 3 Dɛ'ɛ chúúcā n'daí 'iiⁿ'yāⁿ chi deenú yā na staava yeⁿ'é yā chi neⁿ'e deenu cá yā yeⁿ'e Ndyuūs, caati cuuvi yeⁿ'é yā yeⁿ'e naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ná va'ai chɛɛti nguuvi. \p \v 4 Dɛ'ɛ chúúcā n'dai 'iiⁿ'yāⁿ chi ndaachi 'iinú yā cáávā chi i'téénu yā Ndyuūs maaⁿ, caati cuayiivi ní Ndyuūs ca'á yā 'viich'ɛɛtíinūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 5 Dɛ'ɛ chúúcā n'dai 'iiⁿ'yāⁿ chi ndiicúuⁿ yā na staava yeⁿ'e yā, ti 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cuuvi ndaācá yā dɛ'ɛ̄ chi cuuvi yeⁿ'e yā chi Ndyuūs caⁿ'a yā chi ca'a yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \p \v 6 Dɛ'ɛ chúúcā n'dai 'iiⁿ'yāⁿ chí neⁿ'e ca yā diiⁿ yā chi n'daācā tan'dúúcā chi neⁿ'e Ndyuūs. Ní Ndyuūs cúnnee yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \p \v 7 Dɛ'ɛ chúúcā n'dai 'iiⁿ'yāⁿ chi 'nuūⁿ ndīi ya'ai 'iinú yā cáávā tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ, caati Ndyuūs 'nuūⁿ ndīī ya'ai 'iinú ntúuⁿ yā cáávā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \p \v 8 Dɛ'ɛ chúúcā n'dai 'iiⁿ'yāⁿ chi dɛɛvɛ staava yeⁿ'é yā, ti 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní snaaⁿ yā Ndyuūs. \p \v 9 Dɛ'ɛ chúúcā n'dai 'iiⁿ'yāⁿ chi diiⁿ yā chi nguɛ́ɛ́ 'caa'vá 'iiⁿ'yāⁿ, ti tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ caaⁿ'máⁿ yā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chi daiyá Dendyuūs 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 10 Dɛ'ɛ chúúcā n'dai 'iiⁿ'yāⁿ chi n'geenú yā ngii cáávā chi diíⁿ yā chííⁿ chi Ndyuūs neⁿ'é yā, caati vɛ́ɛ́ parte yeⁿ'e yā naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ná va'ai chɛɛti nguuvi. \p \v 11 Dɛ'ɛ chúúcā n'dai ndís'tiī taachi 'iiⁿ'yāⁿ diíⁿ yā chi ndís'tiī 'cueenú nī cuuvi cucáávā 'úú, ní taachi 'iiⁿ'yāⁿ taáⁿ yā ndúúcū ndís'tiī ní n'deee n'dáí caaⁿ'máⁿ yā nduudu yaadi yeⁿ'e ndís'tiī cucáávā 'úú. \v 12 Cuuvi yeenu taaví nī caati cuuvi ndaācá nī chí ch'ɛɛtɛ yeⁿ'é nī ná va'ai chɛɛti nguuvi. 'Túúcā 'iiⁿ'yāⁿ can'daa yā ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ profetas chi ndɛɛ́ yā nduudu yeⁿ'e Ndyuūs. Ní profetas ch'eenú yā chii. \s1 Yiīmā yeⁿ'ē yáⁿ'āa \r (Mr. 9.50; Lc. 14.34-35) \p \v 13 Jesús caⁿ'a yā: Ndís'tiī, nduuti chi i'téénu nī chi 'úú chí Cristo, tuu'mi ni ndís'tiī, tan'dúúcā yiīmā yeⁿ'ē yáⁿ'āa 'tiicá nī. Nduuti chí yiīmā nguɛ́ɛ́ n'daācā sabor yeⁿ'ē, ¿dɛ'ɛ̄ cuuvi diíⁿ nī? Nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ dichíí'vɛ̄ yiīmā miiⁿ. 'Āā taanduu rá chí cungéē 'iiⁿ'yāⁿ na yáⁿ'āa ní n'diivi neeⁿ ca'a yā. \s1 Dɛ́ɛ́vɛ́ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdí 'cūū \p \v 14 Ndís'tiī chi i'téénu nī chi 'úú chí Cristo, tan'dúúcā dɛɛvɛ yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū 'tiicá nī, ti caⁿ'á nī ch'iⁿ'i nī dɛɛvɛ yeⁿ'é Ndyuūs nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. 'Áámá yáāⁿ chi canduūu na 'áámá yiīcū nguɛ́ɛ́ cúúví cunuuⁿ n'de'ēī. \v 15 Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'iiⁿ'yāⁿ ra 'cuuⁿ'miⁿ yā 'áámá lámpara ní cu'nuúⁿ yā maaⁿ 'áámá caja; naati cun'duúⁿ yā na 'áámá mesa, ní íícú cuuví dɛɛvɛ yeⁿ'ē nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā chɛɛti va'āī. \v 16 Tan'dúúcā 'áámá lámpara chí ngii ndɛɛvɛ, 'tíícā cuuvi n'daācā vida yeⁿ'é nī nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Ní 'íícú 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cuuvi snaaⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ chí n'daacā chi idiíⁿ nī. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ caaⁿ'máⁿ yā: Dɛ'ɛ chúúcā ch'ɛɛtɛ Ndyuūs chi Chiidá nī, Ndyuūs chi canée yā ná va'ai chɛɛti nguuvi. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā yeⁿ'e ley yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel \p \v 17 Nguɛ́ɛ́ nadicádíínuuⁿ ndís'tiī chi 'úú chi Jesús ní cúchií chi divií ley yeⁿ'e Moisés ndúúcū nduudu yeⁿ'e profetas chi canéé nguūⁿ ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ. 'Úú nguɛ́ɛ́ ndaá chí divií ti ndaá chi dicuaācú yeⁿ'ē. \v 18 Ti cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngīi ndís'tiī: Neⁿ'e chi canéé cá nanguuvi ndúúcū iⁿ'yeeⁿdí 'cūū nguɛ́ɛ́ cuuvi chó'ōo mar 'áámá punto 'lííⁿ ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú mar 'áámá coma yeⁿ'e ndúúdú yeⁿ'e ley, nuuⁿmaⁿ neⁿ'e chi tanducuéⁿ'ē 'āā cuɛ́ɛ́ cuuvi cuaacu taanduvɛɛ chí canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs. \v 19 'Tíícā 'āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā cumplir 'áámá mandamiento 'lííⁿ ní 'tíícā ngi'cueeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā tan'dúúcā maáⁿ yā diiⁿ yā, 'lííⁿ 'lííⁿ cá nūuⁿ cuuvi tuneeⁿ yā naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi nguɛ́ɛ́ tan'dúúcā tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ. Naati 'iiⁿ'yāⁿ chi n'daāca idiíⁿ yā ní ngi'cueéⁿ yāⁿ 'iiⁿ'yāⁿ táácā chi cuuvi diiⁿ n'daacá yā, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ cuuvi tuneeⁿ yā dendu'ū chi n'daacā ná va'ai chɛɛti nguuvi naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā. \v 20 'Úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Nduuti chi ndís'tiī nguɛ́ɛ́ n'daācā ca idiíⁿ nī chi cuuvi 'iiⁿ'yāⁿ chi ngi'cueeⁿ ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos, tuu'mi ní ndís'tiī nguɛ́ɛ́ cuuví cundaa nī na va'ai chɛɛti nguuvi naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā yeⁿ'e chi nduuvi tááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ \r (Lc. 12.57-59) \p \v 21 Maaⁿ ní ch'ííndiveéⁿ nī chí caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ ndii cuááⁿ vmnaaⁿ chi 'túúcā: Nguɛ́ɛ́ 'caaⁿ'nuⁿ di 'iiⁿ'yāⁿ. Du'u chí 'caāⁿ'nūⁿ 'iiⁿ'yāⁿ vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e yā nguuvi chi Ndyuūs caaⁿ'maⁿ yā yeⁿ'e nuuⁿndi. \v 22 Naati 'úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī 'tíícā: 'Āā du'ú nūuⁿ chi nduuvi taaⁿ yeⁿ'ē vi'i, vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e yā nguuvi chi Ndyuūs caaⁿ'maⁿ yā yeⁿ'ē nuūⁿndī. 'Āā du'ú nūuⁿ chi caaⁿ'maⁿ cuuvi vi'i 'tíícā: Dɛ'ɛ̄ chúúcā chɛɛchí tiīⁿ di, vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e yā nanááⁿ juez. 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi caaⁿ'maⁿ yā 'tíícā: Dɛ'ɛ̄ chúúcā zonzo dii, caⁿ'á yā na infierno naachi canéé 'áámá nguuchi yaⁿ'ā. \p \v 23 Nduuti chi diiⁿ di tan'dúúcā costumbre yeⁿ'ē di ní ndɛɛ di ofrenda yeⁿ'ē di ní ca'a di Ndyuūs vmnááⁿ nátaī yeⁿ'e yaācū templo, ní hora mííⁿ nūuⁿ ninán'gaacu di chi vi'i di ní vɛ́ɛ́ vaadī 'caa'va yeⁿ'ē di ndúúcu sa; \v 24 tuu'mi ní cu'neeⁿ di ofrenda yeⁿ'ē di niiⁿnuúⁿ nátai. Ní cueⁿ'e di ntun'dáá n'dai di ndúúcū vi'i di. Cuayiivi ní cuuví nguɛɛcundíi di ní ca'a di ofrenda yeⁿ'ē di nátai. \p \v 25 Tun'dáá n'dai di ndúúcū 'āā du'u nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi taaⁿ yeⁿ'e di maāⁿnchɛɛ̄t́̄ɛ́ nūuⁿ taachi canúu di yúúní ndúúcu yā, 'aatiī caⁿ'a yā canguu yā dii nanááⁿ juez. Ní juez mííⁿ nca'a yā dii ta'ā policía. Ní policía miiⁿ ní cu'nuūⁿ sa dii vácūū. \v 26 Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngīi dii chi nguɛ́ɛ́ nan'daā di vácūū neⁿ'e chí nguɛ́ɛ́ 'cuiinu nadíí'vɛ̄ di tanducuéⁿ'ē chi can'diicu di. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā yeⁿ'e adulterio \p \v 27 N'giindiveéⁿ nī chí caⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē nuuⁿndi chi adulterio 'túúcā: Ndís'tiī chi n'giindivaacú nī, nguɛ́ɛ́ in'nuúⁿ nī n'daataá o isaⁿ'ā chi nguɛɛ yeⁿ'ē di. \v 28 Naati 'úú, Jesús ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī 'tíícā: 'Āā du'ú nūuⁿ chí n'giīⁿnyūⁿ ndúúcū 'áámá saⁿ'ā o n'daataá ní neⁿ'e yā cuuvi n'dáí yā ndúúcū vi'ī, 'āā diiⁿ nuuⁿndí yā na staava yeⁿ'e yā tan'dúúcā chi 'āā 'tííca yā ndúúcū vi'i. Ní 'āā diíⁿ yā adulterio. \p \v 29 Chuū ngaⁿ'á: Nduuti chi nduutináaⁿ di lado tá cuaācú di diiⁿ chí diiⁿ di nuuⁿndī, 'caaca di nduutinaaⁿ di ní cun'dáa di. Ti n'dáacā ca chi cuuvi ndai di 'áámá parte yeⁿ'e cuerpo yeⁿ'ē di, nguɛ́ɛ́ ti tanducuéⁿ'ē cuerpo yeⁿ'ē di caⁿ'a na infierno. \v 30 Ndúúti chí ta'ā cuaācú di idiiⁿ chí diiⁿ dí nuuⁿndi, 'caaca di ní cun'dáa di. Ti n'dáácā ca chí cuuvi ndaī 'áámá parte yeⁿ'e cuerpo yeⁿ'ē di, nguɛ́ɛ́ ti núúⁿmáⁿ ch'ɛɛtɛ cuerpo yeⁿ'ē dii caⁿ'a na infierno. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā yeⁿ'e chí i'tɛɛchi vi'i yā \r (Mt. 19.9; Mr. 10.11-12; Lc. 16.18) \p \v 31 Tiempo chi chó'ōo 'iiⁿ'yāⁿ caⁿ'a yā 'túúcā: 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi 'tɛɛchi n'daataá yeⁿ'é yā, canéé chí ca'a yā 'áámá caaca yeⁿ'ē chí 'tɛɛchí vi'i yā. \v 32 Naati 'úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī 'tíícā: Nduuti chi 'áámá saⁿ'ā chí 'tɛɛchi sá n'daataá yeⁿ'ē sa, nguɛ́ɛ́ cáávā chi vɛ́ɛ́ saⁿ'ā chí n'dai ndúúcu tá, tuu'mi ní diiⁿ sa chi n'daātāa cuuvi adulterio tá. 'Āā du'ú nūuⁿ saⁿ'ā chí 'caandavaacu sá ndúúcū n'daataa chi i'nééⁿ isaⁿ'ā yeⁿ'e ta táⁿ'ā, saⁿ'ā miiⁿ idiiⁿ ntúūⁿ sa nuuⁿndi chi adulterio. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā yeⁿ'ē nduudu chi 'tíícā o nguɛɛ 'tíícā \p \v 33 Ndís'tiī ní ch'iindiveéⁿ nī chí caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ tiempo chi 'āā chó'ōo 'tuucā: Nguɛ́ɛ́ caaⁿ'maⁿ nī nduudu, “por Ndyuūs”, cáávā cosa chi cuaacu nííⁿnyúⁿ chí diíⁿ nī ní nguɛ́ɛ́ 'tíícā diiⁿ nī. Taachi caaⁿ'máⁿ nī nduudu, “por Ndyuūs”, diiⁿ cuaacú nī tan'dúúcā chi diíⁿ nī cáávā Ndyuūs. \v 34 Naati 'úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Nguɛ́ɛ́ caaⁿ'máⁿ nī nduudu, “por Ndyuūs”, yeⁿ'ē mar 'áámá naaⁿ. Ndíí nguɛ́ɛ́ caaⁿ'máⁿ nī nduudu, “cucáávā nanguuvi”, ti miiⁿ canéé trono yeⁿ'e Dendyuūs. \v 35 Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú caaⁿ'máⁿ nī nduudu, “cáávā yáⁿ'āa 'cūū”, ti chííⁿ chi banco 'lííⁿ yeⁿ'ē ca'a Ndyuūs; ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'áámá nduudu, “cáávā yáāⁿ Jerusalén”, ti chiiⁿ chí yáāⁿ yeⁿ'ē Rey Ndyuūs chí ch'ɛɛtɛ yā. \v 36 Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú caaⁿ'máⁿ nī nduudu, “cáávā tiíⁿ nī”, ti nguɛ́ɛ́ cúúví diiⁿ nī chi cuuvi cuɛ́ɛ̄ naachi cuáíⁿ mar 'áámá yuūdū tiíⁿ nī. Ní nguɛ́ɛ́ cuuvi diíⁿ nī chi cuuvi cuáíⁿ naachi cuɛ́ɛ̄ mar 'áámá yuūdū tiíⁿ nī. \v 37 Naati ndís'tiī caaⁿ'máⁿ nī, “'tíícā”, nduuti chi 'tíícā; o nduuti chi nguɛ́ɛ́ 'tíícā, tuu'mi ní caaⁿ'maⁿ nī, “nguɛɛ 'tíícā”, caati nduuti chi caaⁿ'máⁿ nī nduudu, “por Ndyuūs” o cáávā táámá yeⁿ'e chuū, tuu'mí ní nduudu miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ n'daācā chi caaⁿ'maⁿ nī. \s1 Dinéⁿ'e nī 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ngíí n'diichí yā ndís'tiī \r (Lc. 6.29-30) \p \v 38 Jesús caⁿ'a yā: Ndís'tiī ní ch'iindiveéⁿ nī chí caⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ tiempo chi chó'ōo yeⁿ'e ley chi 'tíícā: Nduuti chi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ tun'dáa yā nduutinaaⁿ taama 'iiⁿ'yāⁿ, 'tiicá ntúūⁿ 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní cuuví tun'daá yā nduutináaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí diiⁿ nduucú yā 'tíícā. Ní 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chí tun'dáa yā 'diiⁿ'yuⁿ táámá 'iiⁿ'yāⁿ, 'tiicá ntúūⁿ cuuví tun'daa yā 'diiⁿ'yuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi diiⁿ nduucú yā 'tíícā. \v 39 Naati 'úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Nguɛ́ɛ́ 'cuuⁿ'maⁿ nī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi yaādii'yá yā. 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí 'cueⁿ'é yā tiicūnáaⁿ nī ti duuchineéⁿ yā yeⁿ'e nī 'cuuⁿ nī chi diíⁿ yā taama vmnéⁿ'ēe nduuti chi neⁿ'e yā. \v 40 Ní nduuti chi 'aama 'iiⁿ'yāⁿ chi in'nuúⁿ yā vaadī 'caa'va ndúúcu nī, ní neⁿ'e yā divíi yā tiinuuⁿ yúudūu yeⁿ'e nī, ca'a ntúuⁿ nī cotón yeⁿ'e nī. \v 41 Ní nduuti chi 'aama 'iiⁿ'yāⁿ chí cuuví yā ndís'tiī chi a fuerza canéé chí cándɛɛ nī chɛ́ɛ́dí yeⁿ'e yā tan'dúúcā 'uūvī kilómetros 'tíícā yaⁿ'ai ca candɛ́ɛ nī yeⁿ'e yā ndii cuūuⁿ kilómetros. \v 42 Taachí caaca 'iiⁿ'yāⁿ ndís'tiī 'āā dɛ'ɛ́ nūuⁿ cosa ca'a nī 'iiⁿ'yāⁿ cosa miiⁿ. Nguɛ́ɛ́ nguɛɛcundíi nī cuadáámí nī yeⁿ'é yā. \s1 Dinéⁿ'e nī 'iiⁿ'yāⁿ chí taaⁿ ndúúcu nī \r (Lc. 6.27-28, 32-36) \p \v 43 Ndís'tiī ní ch'iindiveéⁿ nī chi caⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ tiempo chi 'āā chó'ōo: Dinéⁿ'e di 'iiⁿ'yāⁿ na niiⁿnuúⁿ vaacu dí. Nguɛ́ɛ́ dinéⁿ'e di 'iiⁿ'yāⁿ chí taáⁿ yā ndúúcu di. \v 44 Naati 'úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Dinéⁿ'e nī 'iiⁿ'yāⁿ chi taaⁿ yā ndúúcu nī. N'dáácā caaⁿ'maⁿ nī yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'dáacā ngaⁿ'a yā yeⁿ'e nī. N'dáacā diíⁿ nī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā ndís'tiī. Caaⁿ'máⁿngua'á nī yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi 'cueⁿ'e ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ n'daācā idiíⁿ yā ndúúcu nī ní idiíⁿ yā chi ndís'tiī n'geenú nī ngii. \v 45 Ní ndís'tiī ní 'cuuⁿ'miⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi ndís'tiī ní daiya Dendyuūs ndís'tiī. Chiida yú chi cánéé na va'ai chɛɛti nguuvi idiíⁿ yā chí ican'daa 'yáⁿ'ā naachi snéé 'iiⁿ'yāⁿ chí n'dai ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daācā diíⁿ yā. Ní Ndyuūs idiíⁿ yā chí ngeeⁿ cuūvī yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chí n'daācā idiíⁿ yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daācā idiíⁿ yā. \v 46 Ndúúti chi ndís'tiī dinéⁿ'e nī 'iiⁿ'yāⁿ chi neⁿ'e yā ndís'tiī, ¿dɛ́'ɛ̄ premio chi ndaacá nī? ¿'Áá nguɛ́ɛ́ 'tiicá ntúūⁿ idiiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi cobrador yā? \v 47 Nduuti chi ndís'tiī diíⁿ nī saludar dámaāⁿ hermanos yeⁿ'e nī, ¿dɛ'ɛ̄ premio chi ndaacá nī? ¿'Áá nguɛ́ɛ́ 'tiicá ntúūⁿ idiīiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'ē ndaata Israel chi nguɛ́ɛ́ i'téénu yā Ndyuūs? \v 48 N'daācā n'dai ca diíⁿ ndís'tiī chi diíⁿ nī tan'dúúcā chi diiⁿ Dendyuūs, Chiida yú, chi canéé na va'ai chɛɛti nguuvi. \c 6 \s1 Jesús ngaⁿ'a yā yeⁿ'e chi nginnee yú 'iiⁿ'yāⁿ \p \v 1 Ndís'tiī nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī dendu'ū chi n'daācā yeⁿ'e yaācū nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ caati snaaⁿ yā chí diiⁿ nī chi nadacadiinúúⁿ yā chi ndís'tiī ní n'daāca nī. Nduuti chi 'túúcā idiíⁿ nī, tuu'mi ní Ndyuūs Chiida yú nguɛ́ɛ́ tée yā chi cuuvi yeⁿ'e nī yeⁿ'ē chi diíⁿ nī taachi ndaa nī ná va'ai chɛɛti nguuvi. \v 2 Taachi ndís'tiī ca'a nī ofrenda yeⁿ'e nī, nguɛ́ɛ́ diīⁿ yuudú nī níícú nguɛ́ɛ́ cuuvi cadíínuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. 'Tíícā idiiⁿ náⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ chi 'uūvī naaⁿ 'uūvī cheendí yā taachi snée yā na yaācū sinagoga ndúúcū na cuaaⁿ cyúúní. Ní 'íícú 'iiⁿ'yāⁿ ní cuuvi snaaⁿ yā ní caaⁿ'maⁿ yā chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nn'dai yā. Cuaacu nííⁿnyúⁿ 'úú ngaⁿ'á ngīi ndís'tiī, chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní vɛɛ chi 'āā ndaāca yā yeⁿ'e chi diiⁿ yā na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \v 3 Taachi ndís'tiī ní ca'á nī cosas chi inneé nī 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā, nguɛɛ ca'a nī chi tuumícádiinuuⁿ ta'ā 'cueé nī chi diiⁿ tá'ā cuaacú nī. \v 4 'Tíícā ca'a n'de'éí nī cosas miiⁿ yeⁿ'e nī ní 'iiⁿ'yāⁿ nguɛɛ cuuvi snaaⁿ yā; 'íícú Chiida yú chi cánéé ná va'ai chɛɛti nguuvi inaáⁿ yā chi nguɛ́ɛ́ n'diichi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Ní Chiida yú tée yā chi cuuvi yeⁿ'e nī nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Jesús ngi'cueeⁿ yā yeⁿ'ē chí ngaⁿ'ānguá'āa \r (Lc. 11.2-4) \p \v 5 Taachi ndís'tiī caaⁿ'maⁿngua'á nī, nguɛ́ɛ́ díiⁿ nī tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chí 'uūvī naaⁿ 'uūvī cheendí yā, caati 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ inee yiinú yā chi n'gɛɛtíndii yā na yaācū sinagogas ndúúcū cuaaⁿ cyúúní ní 'íícú 'iiⁿ'yāⁿ ní snaaⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní 'āā vɛ́ɛ́ chí cuuvi yeⁿ'é yā na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \v 6 Ndís'tiī, taachi caaⁿ'maⁿngua'á nī, cundáa nī na cuarto 'lííⁿ yeⁿ'e va'ai yeⁿ'e nī ní n'gaadí nī cheendi va'āī cuarto 'lííⁿ miiⁿ. Ní caaⁿ'maⁿngua'á nī ndúúcū Chiida yú chí inaaⁿ n'de'ei yā. Ní Chiida yú ntée yā chi cuuvi yeⁿ'e nī nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 7 Ní taachi caaⁿ'maⁿngua'á nī, nguɛ́ɛ́ dachííⁿ dachííⁿ caaⁿ'maⁿ nī tan'dúúcā chi diiⁿ náⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ chi 'uūvī naaⁿ 'uūvī cheendí yā chi nguɛ́ɛ́ i'téénu yā Ndyuūs ní nguɛɛ yeⁿ'e ndaata Israel yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nadicadíínuuⁿ yā chi Ndyuūs caⁿ'á yā 'caandiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'é yā ti neené n'deēe nduudu ngaⁿ'a yā. \v 8 Nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī tan'dúúcā chi idiiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ti Chiida yú 'āā déénu yā dendu'ū chi neⁿ'e nī taachi 'āā cuɛ́ɛ́ caaca nī. \v 9 Ní taachi ndís'tiī caaⁿ'māⁿngua'á nī, 'túúcā caaⁿ'maⁿngua'á nī: \q1 N'diī Chiidá nducyaaca 'nū, n'diī chi caneé nī ná va'ai chɛɛti nguuvi. Dɛ'ɛ chúúcā dɛɛvɛ chi ngúúví nī. \q1 \v 10 Canéé chi ndaá tiempo naachi chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ nī. Cúúví tan'dúúcā chi n'diī neⁿ'e nī tan'dúúcā ná va'ai chɛɛti nguuvi 'tiicá ntúūⁿ na yáⁿ'āa 'cúū. \q1 \v 11 Tée nī chi cuuví che'é 'nū nguuví 'cūū. \q1 \v 12 Nadich'ɛɛcú nī nuuⁿndi yeⁿ'e 'nū tan'dúúcā chí nús'uu inadich'ɛɛcú 'nū yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛɛ n'daācā diíⁿ yā nduucú 'nū. \q1 \v 13 Nguɛ́ɛ́ 'cuáaⁿ nī chi ndaā nanaáⁿ 'nū cosas chi chɛɛchi ca chi diiⁿ chi diíⁿ 'nū nuuⁿndi naati nadanguáⁿ'ai nī nús'uu yeⁿ'é nducuéⁿ'ē chi nguɛɛ n'daācā. Ti yeⁿ'é nī naachi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ nī ndúúcū poder ndúúcū dɛɛvɛ chi n'dáí taavi ca yeⁿ'e nī ndúúcū nducuéⁿ'ē nduuyū cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. 'Tíícā cuuvi. \p \v 14 Nduuti chi ndís'tiī nadich'ɛɛcú nī yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daācā idiíⁿ yā nduucú nī, tuu'mi ní Chiida yú chi cánéé yā ná va'ai chɛɛti nguuvi nadich'ɛɛcú ntúuⁿ yā yeⁿ'é nī. \v 15 Ndúúti chi ndís'tiī nguɛ́ɛ́ nadich'ɛɛcú nī yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daācā idiíⁿ yā ndúúcu nī, 'tiicá ntúūⁿ Chiida yú nguɛ́ɛ́ nadich'ɛɛcú yā nuuⁿndi yeⁿ'é nī. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā yeⁿ'e chi 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ ca'diinú yā tiempo chi ngaⁿ'angua'á yā \p \v 16 Taachi nguɛ́ɛ́ nga'dííⁿnúⁿ nī caati ngaⁿ'angua'á nī nguɛ́ɛ́ nduuví ndaachií naáⁿ nī tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chi 'uūvī naaⁿ 'uūvī cheendí yā chí neⁿ'é yā chi tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ snaaⁿ yā. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ idivíi yā catecai vmnááⁿ yā ní 'cuuⁿ'míⁿ yā tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ nga'diiⁿnúⁿ yā. Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní 'āā vɛ́ɛ́ chi ndaācā yeⁿ'e yā na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \v 17 Naati ndís'tiī, ní taachi nguɛ́ɛ́ nga'diiⁿnúⁿ nī, 'cuiīnī aceite tiíⁿ nī ní nááⁿnú nī naaⁿ nī. \v 18 Ní nguɛ́ɛ́ 'cuuⁿ'míⁿ nī nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ nge'é nī naati Chiida yú chi cánuuⁿ yā nán'de'ei snaáⁿ yā. Ní Chiida yú chi snáaⁿ yā chííⁿ chí diiⁿ nī taachi cánúúⁿ nī nán'de'ei ní tée yā nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ dɛ'ɛ̄ chi cuuví yeⁿ'e nī. \s1 Vɛ́ɛ́ vaadī 'cuiica ná va'ai chɛɛti nguuvi \r (Lc. 12.33-34) \p \v 19 Caⁿ'a Jesús: Ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī chí cuuvi 'cuiica nī ná iⁿ'yeeⁿdí 'cūū naachi vɛ́ɛ́ i'yɛ́ɛvɛ̄ chí di'tuuví tī ndúúcū che'e yáⁿ'āa chi tuuviī ní naachi vɛ́ɛ́ chi duucu ní diduucú sa. \v 20 Naati n'dáácā chí diíⁿ nī chi 'cuūndí yeⁿ'e nī ná va'ai chɛɛti nguuvi naachi nguɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ i'yɛ́ɛvɛ̄ chi di'tuūví tī ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú che'e yáⁿ'āa chí tuuviī, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú cuuvi cundaā chi duucu ní diduucú sa. \v 21 Caati naachí canéé vaadī 'cuiica yeⁿ'é nī, miiⁿ canee staava yeⁿ'e nī chi nadicadiinúúⁿ nī yeⁿ'e tanducuéⁿ'ē. \s1 Chídɛɛvɛ yeⁿ'e cuerpo yeⁿ'e yú ní nduutinaaⁿ yú \r (Lc. 11.34-36) \p \v 22 Caⁿ'a Jesús chí chídɛɛvɛ yeⁿ'e cuerpo yeⁿ'e yú chííⁿ chí nduutináaⁿ yú. Ndúúti chi nduutinaáⁿ nī n'daācā, tuu'mi ní núúⁿmáⁿ nchɛɛtɛ cuerpo yeⁿ'e nī ní inaaⁿ chi dɛɛvɛ. \v 23 Ní nduuti chi nduutinaáⁿ nī nguɛ́ɛ́ n'dai, tuu'mi ní núúⁿmáⁿ nchɛɛtɛ cuerpo yeⁿ'é nī cunéé na maāiⁿ. 'Tíícā nduuti chí dɛɛvɛ chi cánee nduucú nī nguɛ́ɛ́ n'daācā, tuu'mi ní canée nī na maāiⁿ chi díítūu n'dáí. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā yeⁿ'e chí 'cuiica 'iiⁿ'yāⁿ \r (Lc. 16.13) \p \v 24 Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi dichíí'vɛ yā 'uūvī 'iivi yā caati dinéⁿ'e yā 'aama yā ní nguɛɛ dinéⁿ'e yā taama yā. Ní n'dáacā nadicádíínuuⁿ yā yeⁿ'e 'aama yā ní nguɛ́ɛ́ n'daācā nadicádíínuuⁿ yā yeⁿ'e taama yā. Nguɛ́ɛ́ cuuvi in'nuúⁿ nī vaadī 'cuiica yeⁿ'é nī ní dichíí'vɛ nī 'iivú Ndyuūs. \s1 Ndyuūs idiíⁿ yā cuidado yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yā \r (Lc. 12.22-31) \p \v 25 Chuū ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Nguɛ́ɛ́ nadicadíínuuⁿ nī yeⁿ'e vida yeⁿ'e maaⁿ nī, o yeⁿ'ē chi che'é nī, o yeⁿ'ē chi cu'u nī, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú cáávā chí neⁿ'e cuerpo yeⁿ'e nī chi 'cuɛɛtinúu nī. ¿'Áá nguɛ́ɛ́ yaⁿ'ai ca vida yeⁿ'e nī nguɛ́ɛ́ ti chi ngé'e nī? ¿'Áá nguɛɛ yaⁿ'ai ca chíí'vɛ̄ cuerpo yeⁿ'e nī nguɛ́ɛ́ ti catecai nī? \v 26 Cuin'diichí nī 'yaada yeⁿ'ē nanguuvi. Nguɛ́ɛ́ ngiinú tī ndaata, ndíí nguɛ́ɛ́ ngii cosecha yeⁿ'e tī, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú ín'guain'daí tī yeⁿ'e tī. Chiida yú chi cánéé ná va'ai chɛɛti nguuvi ngá'a yā chi nge'e tī. ¿'Áá nguɛ́ɛ́ yaⁿ'ai cá chii'vɛ̄ ndís'tiī nguɛ́ɛ́ ti 'yaada? \v 27 ¿Chɛɛ́ ndís'tiī chí nééné n'dai tiíⁿ nī cúúví iintiineeⁿ nī 'áámá yuūchí yeⁿ'ē chi yaācu nī? \p \v 28 ¿Dɛ'ɛ̄ cáávā chí ínadicádíínuuⁿ nī yeⁿ'ē catecai nī? Nadacádíínuuⁿ nī yeⁿ'e naāndā cuɛ́ɛ̄ yeⁿ'ē cuɛɛti táácā chí n'giita. Nguɛ́ɛ́ diíⁿ ntiiⁿnyuⁿ ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú idin'dáí hilo. \v 29 Naati 'úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, chi rey Salomón miiⁿ ní ndúúcū tanducuéⁿ'ē catecaí yā chi n'dɛ́ɛ́vɛ́ n'dai ndii tuunu ngiī 'yáⁿ'ā naati nguɛ́ɛ́ neené n'dɛɛvɛɛ́ tan'dúúcā yeⁿ'e naāndā s'eeⁿ. \v 30 Ndúútí chí Ndyuūs idiíⁿ yā cuidado yeⁿ'ē yáatā chi vɛɛ cuɛɛti chí maāⁿ ní canee ní cavyaaⁿ ní nti'ī ní n'nee yaⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ. ¿'Áá nguɛ́ɛ́ diiⁿ cá Ndyuūs cuidado yeⁿ'e ndís'tiī, 'iiⁿ'yāⁿ chi duū'vīi i'téénu nī Ndyuūs? \v 31 Nguɛ́ɛ́ nadicádíínuuⁿ ndís'tiī, ní caaⁿ'maⁿ nī 'tíícā: ¿Dɛ́'ɛ̄ che'é 'nū? o ¿dɛ'ɛ̄ cu'ú 'nū? o ¿dɛ́'ɛ̄ 'cuɛɛtinúu 'nū? \v 32 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e ndaata Israel in'nuúⁿ yā dendu'ū chi 'túúcā. Chiida yú chi cánéé yā ná va'āī chɛɛti nguuvi déénu yā tanducuéⁿ'ē dendú'ū chi necesidades neⁿ'e yú. \v 33 Naati ndís'tiī ní canee chi in'nuúⁿ nī vmnááⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'é naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ndúúcū vaadī cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs, ní 'íícú tanducuéⁿ'ē dendu'ú 'cūū ní ntiineeⁿ yā yeⁿ'é nī. \v 34 Nguɛ́ɛ́ nadicádíínuuⁿ nī yeⁿ'ē cavyaaⁿ caati cavyaaⁿ ní táámá nguuvi ndúúcū yeⁿ'ē, ní 'íícú nguuvi ní 'āā vɛ́ɛ́ nūuⁿ chi vɛ́ɛ́. Dámaāⁿ nadacádíínuuⁿ nī yeⁿ'ē maaⁿnguuvi, 'āā 'tiicá nūuⁿ. \c 7 \s1 'Túúcā ngaⁿ'a Jesús: Nguɛ́ɛ́ tun'daá nī nuuⁿndi yeⁿ'e táámá 'iiⁿ'yāⁿ \r (Lc. 6.37-38, 41-42) \p \v 1 Jesús caⁿ'a yā: Ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ caaⁿ'maⁿ néeⁿ nī yeⁿ'e táámá 'iiⁿ'yāⁿ maaⁿ ní 'íícú Ndyuūs nguɛ́ɛ́ caaⁿ'máⁿ yā nuuⁿndi yeⁿ'e nī. \v 2 Caati ndúúti chí ndís'tiī caaⁿ'maⁿ nī nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ, 'tiicá ntúūⁿ Ndyuūs caaⁿ'máⁿ yā nuuⁿndi yeⁿ'e nī. Nduuti chi n'deee n'dáí caaⁿ'máⁿ nī, 'tiicá ntúūⁿ caaⁿ'máⁿ Dendyuūs yeⁿ'e nī. Nduuti chi duu'ví nūuⁿ, 'tiicá ntúūⁿ Ndyuūs caaⁿ'máⁿ yā yeⁿ'e nī. \v 3 ¿Dɛ'ɛ̄ cúúvī chi maaⁿ nch'ɛɛtɛ́ nūuⁿ n'gíínu nī nuūⁿndī chi diiⁿ tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ ní nguɛ́ɛ́ inaaⁿ nī nuuⁿndī ch'ɛɛtɛ chi diíⁿ nī? \v 4 ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí caaⁿ'máⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e chi diíⁿ yā chi nguɛɛ n'daācā nduuti chi ndís'tiī diíⁿ nī cosas chi nguɛ́ɛ́ n'daācā? 'Caandivéeⁿ nī. Vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'é nī chi ch'ɛɛtɛ chi nguɛ́ɛ́ ndaacadaamí nī yeⁿ'ē. \v 5 Ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ 'uūvī naaⁿ 'uuvī cheendi nī. Dííⁿ cā maáⁿ nī ndaacadaamí nī yeⁿ'e nuuⁿndi chi diíⁿ nī ní 'íícú cuuvi caaⁿ'máⁿ nī yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi canéé chí din'daācá yā ní ndaacadaamí yā yeⁿ'e nuuⁿndi chi diíⁿ yā. \p \v 6 Nguɛ́ɛ́ ca'a nī dendu'ū chí yeⁿ'e Ndyuūs 'yaānā s'eeⁿ ti 'yaānā s'eeⁿ cuuvi contra yeⁿ'e nī. Ní caⁿ'á tī che'e tī ndís'tiī chi pedazos cánéé nī. Nguɛ́ɛ́ 'cuíi nī cosas yeⁿ'e nī chi dichíí'vɛ̄ tan'dúúcā perlas nanááⁿ puercos ti cuuvi nanguɛɛcúndii tī ní ca'a ta'á tī ní ndís'tiī canée nī maaⁿ ca'a tī. \s1 Caacá nī, in'nuúⁿ nī, ní yaa'ví nī cheendī va'ai \r (Lc. 11.9-13; 6.31) \p \v 7 Caⁿ'a Jesús: Caacá nī Ndyuūs, ní Ndyuūs tée yā yeⁿ'e nī. In'nuúⁿ nī ní ndaāca nī. Yaa'ví nī cheendi va'āī ní nan'guaaⁿ yeⁿ'é nī. \v 8 Caati nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chí ngiica Ndyuūs ní Ndyuūs ca'a yā yeⁿ'e yā. Ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chí in'nuuⁿ yā, ní inndaaca yā. Ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chí yaa'vi yā cheendi va'āī, ní nan'guaaⁿ yeⁿ'é yā. \p \v 9 ¿Chɛɛ́ yeⁿ'e ndís'tiī taachi caaca daiya nī 'aama pan, ca'a nī 'áámá tuūu? \v 10 O nduuti chi caaca daiyá nī 'áámá 'yaācā, ¿'áá ca'á nī 'áámá cúú? \v 11 Nduuti chi ndís'tiī chi cúⁿncheeⁿ nī deenú nī ca'a nī cosa chi n'daācā daiya nī, ndii 'tɛɛ cá Chiida yú chi canée yā na va'ai chɛɛti nguuvi ca'á yā cosas chi n'dáácā n'dai cá 'iiⁿ'yāⁿ chi caaca yā Ndyuūs. \p \v 12 'Tíícā chi tanducuéⁿ'ē chi neⁿ'é nī chi diíⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcu nī, chuū ntúūⁿ diíⁿ nī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ. Chuū chi ley yeⁿ'e Moisés ndúúcū chi canéé nguūⁿ yeⁿ'e profetas s'uuⁿ ndíí cuááⁿ vmnaaⁿ. \s1 Cheendi va'āī chi 'tuūcuú \r (Lc. 13.24) \p \v 13 Caⁿ'a Jesús: Cundáa nī chééndí va'āī chí 'tuucuú, tí cheendi va'ai ch'ɛɛ̄'nū ndúúcū yúúní ch'ɛɛ̄'nū, chiiⁿ chi candɛ́ɛ̄ 'iiⁿ'yāⁿ chí caⁿ'a yā na infierno. Nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí ndaa yā chééndí va'ai chi ch'ɛɛ̄'nū miiⁿ. \v 14 Naati chééndí va'āī 'tuucúū miiⁿ ní yúúní cuéēⁿ miiⁿ chi candɛ́ɛ̄ 'iiⁿ'yāⁿ chi caⁿ'a yā na vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. Ní duu'ví 'iiⁿ'yāⁿ chí nndaāca yā chééndí va'āī miiⁿ. \s1 Yáⁿ'á ní cucáávā n'gui'i yeⁿ'ē tuumicádíínuuⁿ nī \r (Lc. 6.43-44) \p \v 15 Caⁿ'a Jesús: Diíⁿ nī cuidado ndís'tiī yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ profetas chi falsos yā chi ngaⁿ'a yā chi ndɛɛ yā nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs naati nguɛɛ 'tíícā. Taachi nndaa yā nanááⁿ ndís'tiī cuaaⁿ dáámí 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ tan'dúúcā catecai 'iiti cuūchī naati cuááⁿ chɛɛ̄ti yā tan'dúúcā 'yááⁿyāaⁿ ngaātáā chí taaⁿ tī. \v 16 Ní yeⁿ'e chi diíⁿ yā tuumicádíínuuⁿ nī yeⁿ'e yā. ¿'Áá cuta'a 'iiⁿ'yāⁿ uvas yeⁿ'e yááⁿ? o ¿'áá cuta'a 'iiⁿ'yāⁿ n'guiidīi yaaⁿ nguuvi yeⁿ'e yááⁿ? Nguɛɛ 'tíícā. \v 17 'Tíícā, nducyaaca yáⁿ'á chi n'dáí, n'daācā ngíí n'gui'i n'dáacā yeⁿ'ē, naati yáⁿ'á chi nguɛ́ɛ́ n'daācā ní nguɛ́ɛ́ n'dai n'gui'i yeⁿ'ē. \v 18 'Áámá yáⁿ'á chí n'dáacā nguɛ́ɛ́ 'cuūndi n'gui'i chí nguɛ́ɛ́ n'daācā, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú yeⁿ'e chi nguɛ́ɛ́ n'daācā 'cuūndī n'gui'i chi n'daācā yeⁿ'ē. \v 19 Nducyaaca yáⁿ'á chi nguɛ́ɛ́ n'daācā ngií n'gui'i yeⁿ'ē, 'iiⁿ'yāⁿ ní 'cááca yā ní 'cuiī yā na yaⁿ'ā. \v 20 'Tiicá ntúūⁿ ndís'tiī tuumicadíínuuⁿ nī yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ cáávā cosas chi diíⁿ yā yeⁿ'e chi n'daacā o yeⁿ'e chi nguɛ́ɛ́ n'daācā. \s1 Nguɛ́ɛ́ cuuví cundaa nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ na va'ai chɛɛti nguuvi \r (Lc. 13.25-27) \p \v 21 Jesús ngaⁿ'a yā 'tíícā: Nguɛ́ɛ́ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'á yā yeⁿ'ē 'úú: N'díí Señor, Señor, ní cuuví cundaa yā naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā, dámaāⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā tan'dúúcā chi neⁿ'e Chiidá chi canee yā na va'ai chɛɛti nguuvi. \v 22 Nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ caaⁿ'maⁿ yā cuuvi yā 'úú nguuví yeⁿ'é juicio N'dií Señor, Señor, ¿'áá nguɛ́ɛ́ caⁿ'a 'nū nduudu cuaacu ndúúcū chi duuchí nī ní tun'dáa 'nū yááⁿn'guiinūuⁿ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū chi duuchí nī? Ní nééné n'deēe vaadī n'gíínú idiíⁿ 'nū ndúúcū chi duuchí nī. \v 23 Tuu'mi ní 'úú Cristo caaⁿ'máⁿ cuaacú cuuví 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Úú nguɛ́ɛ́ n'diichí tandií ndís'tiī. Cuvíi nī yeⁿ'ē 'úú, ndís'tiī chi nguɛ́ɛ́ n'daācā diíⁿ nī. \s1 Yeⁿ'ē ndúú 'uūví cimiento yeⁿ'é va'aī s'eeⁿ \r (Lc. 6.47-49; Mr. 1.22) \p \v 24 Ní caⁿ'a ntúūⁿ Jesús: 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi n'giindiveéⁿ yā ndúúdú 'cūū yeⁿ'é níícú idiíⁿ yā chɛɛ chi 'úú ngaⁿ'á, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní tan'dúúcā 'áámá saⁿ'ā chí n'dɛ̄ɛ̄vɛɛ nadicádíínuuⁿ sa. Saⁿ'ā miiⁿ din'dái sa vaacu sá na 'áámá yáává. \v 25 Níícú chééⁿ cúúví naⁿ'ā ní ch'iita yíícú. Ní chéenū 'yúúné taaⁿ contra yeⁿ'é va'āī miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ chindɛɛvɛ caatí n'daacā chééndii na yáává miiⁿ. \v 26 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi n'giindiveéⁿ yā nduudú 'cūū yeⁿ'é ní nguɛ́ɛ́ idiíⁿ yā tan'dúúcā chi ngaⁿ'á, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní tan'dúúcā 'aama saⁿ'ā chi nguɛ́ɛ́ n'daācā inadicádíínuuⁿ sa. Saⁿ'ā miiⁿ ní din'dái sa vaacu sa na yáⁿ'āa ndúútīi. \v 27 Ní cheeⁿ cuuvī naⁿ'ā ní ch'iita yíícú miiⁿ. Ní chéenū 'yúúné taaⁿ contra yeⁿ'é va'āī miiⁿ ní va'āī chidɛɛvɛ ní ntuūvīi. \p \v 28 Taachí Jesús miiⁿ ch'iinu caⁿ'a yā ndúúdú 'cūū, 'iiⁿ'yāⁿ mííⁿ cheⁿ'e yiinú yā yeⁿ'e chííⁿ chí ngi'cueeⁿ Jesús. \v 29 Caati Jesús miiⁿ ngi'cueeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ tan'dúúcā 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chí déénu o 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā nguɛ́ɛ́ tan'dúúcā 'áámá maestro chi ngi'cueeⁿ ley yeⁿ'e yā. \c 8 \s1 Jesús idiiⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'ē 'áámá saⁿ'ā yeⁿ'e ca'āī chi nguuvi lepra chí ín'duuti yuūtɛ̄ yeⁿ'ē sa \r (Mr. 1.40-45; Lc. 5.12-16) \p \v 1 Taachí Jesús cuch'eeⁿ yā na 'áámá yiīcū, nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ cueⁿ'é yā ndúúcu yā. \v 2 N'diichí nī. Nanááⁿ Jesús ndaā 'áámá saⁿ'ā chi ndíí sa 'áámá ca'ai chi nguuvi lepra chí índuuti yuūtɛ̄ yeⁿ'ē sa. Ní chíntii'ya sa nanáaⁿ yā ní s'teenu sá ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ: N'diī Señor, nduuti chi neⁿ'e nī, ní diíⁿ nī chi nduūvā yeⁿ'é. \p \v 3 Jesús ní n'doó yā ta'á yā ní tuu'ví yā saⁿ'ā miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: 'Úú neⁿ'é. Nduūvā yeⁿ'ē di. Tuu'mí nūuⁿ ndúuvā n'daācā yeⁿ'ē sa ní nduūvī dɛɛvɛ sa. \v 4 Tuu'mi ní Jesús ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā miiⁿ: Cuéⁿ'e di ní 'cuuⁿ'miⁿ dí cuerpo yeⁿ'ē di nanááⁿ chiiduú ní ca'a di ofrenda nanááⁿ Ndyuūs tan'dúúcā chí ngaⁿ'a na ley chi dinguuⁿ Moisés. 'Tíícā ní chiiduú caaⁿ'maⁿ cuaacú yā yeⁿ'ē di nanááⁿ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ, ní nguɛ́ɛ́ 'cuuⁿ'miⁿ di yeⁿ'ē chí chiī ndúúcu di mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Jesús diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e 'aama mozo yeⁿ'e capitán romano \r (Lc. 7.1-10) \p \v 5 Taachí Jesús cáámá ndaa yā na yáāⁿ Capernaum, ndaā 'áámá saⁿ'ā capitán yeⁿ'e ndaata yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ romanos nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e ndaata Israel. Ní ndaā sa nanááⁿ Jesús miiⁿ ní di'cuíítu sa 'iiⁿ'yāⁿ. \v 6 Ní caⁿ'a sa chii sa Jesús: N'dií Señor, mozo yeⁿ'é candíítí sá na cama ndúúcū ca'āī chi in'dúuví cuerpo yeⁿ'ē sa. Nééné ya'āī ngiītā sa. \p \v 7 Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: 'Úú ní caⁿ'á ní diíⁿ chí saⁿ'ā ní nduūvā yeⁿ'ē sa. \p \v 8 Saⁿ'ā capitán nan'guɛɛcútaⁿ'a sa ní caⁿ'a sa chii sa Jesús miiⁿ: N'dií Señor, 'úú nguɛ́ɛ́ neené n'dai 'úú chí cundaa nī chɛ́ɛ́tí va'āī yeⁿ'é. Dámaāⁿ chí caaⁿ'maⁿ núuⁿ nī ní saⁿ'ā mozo yeⁿ'é ndúuvā yeⁿ'ē sa. \v 9 'Úú ní saⁿ'ā chí vɛ́ɛ́ saⁿ'ā ndíí tiīiⁿ yeⁿ'é, ní ngaⁿ'ā ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'ē 'úú. 'Úú ntúūⁿ ní ngaⁿ'á ntiiⁿnyúⁿ yeⁿ'ē cien soldados chi maaⁿ poder yeⁿ'é. 'Úú ní ngaⁿ'á ngií 'aama sa: Cúnaⁿ'ā di, ní inaⁿ'ā sa. Ní ngaⁿ'á ngií taama sa: Cuchíi di, ní chii sa. Ní ngaⁿ'á ngií mozo chi diiⁿ mandado yeⁿ'é: Diiⁿ di ntiiⁿnyúⁿ 'cūū, ní diiⁿ sa. \p \v 10 Taachi Jesús ch'iindiveéⁿ yā chuū cheⁿ'é yiinú yā. Ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ chi ndúúcu yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndis'tiī chí 'úú nguɛ́ɛ́ īndaacá 'iiⁿ'yāⁿ chi i'téénu n'dai yā mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata Israel tan'dúúcā saⁿ'á 'cūū. \v 11 Ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, chi neené 'yaaⁿ yā chi caaca yā cuaaⁿ ná ícan'daa 'yáⁿ'ā ndúúcū cuaaⁿ na ngiiya 'yáⁿ'ā ní 'cuɛ̄ɛtɛ́ yā ná va'ai chɛɛti nguuvi ndúúcū Abraham, ndúúcū Isaac, ndúúcū Jacob. \v 12 Naati n'deee n'dáí daiyá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata Israel chí canéé chi 'cuɛɛtinée yā naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā ná va'ai chɛɛti nguuví, Ndyuūs tun'dáa yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chuva'āī naachí maāiⁿ. Mííⁿ ní cuɛɛcu yā ní che'e 'diiⁿ'yuⁿ yā ti nguɛ́ɛ́ i'téénu yā Dendyuūs. \p \v 13 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chii yā capitán miiⁿ: Cunaⁿ'ā di. Tan'dúúcā chi i'téénu di chi 'úú idiíⁿ chi nduūvā yeⁿ'e mozo yeⁿ'ē di, 'tíícā cuuví ndúúcū mozo yeⁿ'ē di. Ní hora mííⁿ nūuⁿ nduūvā yeⁿ'e mozo yeⁿ'ē sa. \s1 Jesús diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e indáⁿ'ā Pedro \r (Mr. 1.29-31; Lc. 4.38-39) \p \v 14 Cuayiivi ní ndaā Jesús ná va'ai yeⁿ'ē Pedro miiⁿ ní n'diichí yā chí indáⁿ'ā Pedro miiⁿ candiiti yā na cama. Ndɛɛ̄ 'iīⁿ'nūⁿ taáⁿ táⁿ'ā miiⁿ. \v 15 Jesús tuu'ví yā ta'ā tá ní 'iiⁿ'nūⁿ mííⁿ ní chivii. Tuu'mi ní táⁿ'ā miiⁿ ní nducueeⁿ tá ní diiⁿ ta mandado yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ca'a ta chi che'e yā. \s1 Jesús diiⁿ yā chi nanduūvā yeⁿ'ē n'deee n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ \r (Mr. 1.32-34; Lc. 4.40-41) \p \v 16 Taachi chi 'da'a nguuvi miiⁿ, tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ ndaa yā chi ndɛ́ɛ yā 'yaaⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ nanááⁿ Jesús. Ndɛɛ yā 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā ndúúcū espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ. Jesús caⁿ'a yā 'áámá nduudu nūuⁿ ní tun'dáa yā espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinuuⁿ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ. Ní diíⁿ yā chi nduuva yeⁿ'ē nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi ngííta yā. \v 17 'Tíícā ní cuuví cuaacu chí caⁿ'a saⁿ'ā profeta Isaías ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ taachí caⁿ'a yā 'túúcā: 'Iiⁿ'yāⁿ maáⁿ yā sta'á yā ca'āī yeⁿ'e yú ní candɛ́ɛ yā vaadī ya'ai yeⁿ'e yú. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ 'āā neⁿ'e yā caⁿ'a yā ndúúcū Jesús \r (Lc. 9.57-62) \p \v 18 Taachi Jesús n'diichi yā nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ cuaaⁿ 'diitú yā caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā chí cho'ó yā táámá lado yeⁿ'e nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā. \v 19 'Áámá saⁿ'ā chi ngi'cueeⁿ ley ndaā sa nanááⁿ Jesús ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ: N'dií Maestro, caⁿ'á ndúúcu nī 'āā tií nūuⁿ naachi cáⁿ'a nī. \p \v 20 Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā miiⁿ: 'Yuunéēⁿ ní vɛ́ɛ́ yiivi yáává yeⁿ'e tī. 'Yáádá yeⁿ'ē nanguuvi vɛ́ɛ́ 'dɛ́ɛ́cɛ tī naati 'úú chi Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs nguɛ́ɛ́ va'ai chi vaacú naachi cundiītí tiíⁿ. \p \v 21 Táámá discípulo yeⁿ'é yā caⁿ'a sá chii sa Jesús: N'dii Señor, vmnááⁿ vmnaaⁿ tée nī lugar 'úú ti caⁿ'á 'cuūchí chiidá ní caⁿ'a yú. \p \v 22 Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: Cuchíi di ndúúcū 'úú. Cu'neeⁿ dí 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ i'téénu yā chí 'cuuchí yā tináⁿ'ā chi chiida di. Tí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ tan'dúúcā tináⁿ'ā 'tííca yā. \s1 Jesús chi'neeⁿ 'diíⁿ yā olas yeⁿ'ē nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā nduūcū 'yúúné chi tááⁿ \r (Mr. 4.35-41; Lc. 8.22-25) \p \v 23 Jesús sndaa yā na 'áámá barco ní discípulos yeⁿ'e yā cueⁿ'e yā ndúúcu yā ni sndaa yā na barco miiⁿ. \v 24 Hora mííⁿ nūuⁿ ní ndaā 'áámá 'yúúné tááⁿ chí olas yeⁿ'e nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'a miiⁿ ní ch'ɛɛtɛ cá chí ndaā nuūⁿnīⁿ chɛɛti barco miiⁿ. 'Tɛ́ɛ́ 'tɛ́ɛ́ nūuⁿ nguɛ́ɛ́ cánduūu ná barco. Jesús miiⁿ ní cyaadu yā. \v 25 Discípulos yeⁿ'é yā ndaa yā nanááⁿ Jesús ní nanduūchí yā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní ngaⁿ'a yā ngii yā Jesús: N'dii Señor, nadanguáⁿ'ai nī s'uūúⁿ caati 'cuūvi yú. 'Āā 'cuɛɛchi yú cuaaⁿ maaⁿ nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā. \p \v 26 Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'é yā: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí 'va'á ni? Ndís'tiī ní dúú'vīi i'téénu nī. Tuu'mi ní Jesús nducueeⁿ yā ní yaa'vi yā 'yúúné mííⁿ ndúúcū nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā chí cu'nééⁿ 'diīiⁿ. Ní hora mííⁿ nūuⁿ canee 'diīiⁿ. \v 27 Discípulos ní cheⁿ'e yiinú yā ní caⁿ'a yā nguaaⁿ vi'ī: ¿Du'u sáⁿ'ā chi 'túúcā, ti ndii 'yúúné ndíí nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā n'giindiveēéⁿ yeⁿ'ē sa? \s1 Saⁿ'ā s'eeⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Gadara chi vɛ́ɛ́ espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūūⁿ ndúúcu sa \r (Mr. 5.1-20; Lc. 8.26-39) \p \v 28 Taachi Jesús ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā cho'ó yā nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā miiⁿ ní ndaá yā niiⁿnuúⁿ na yáⁿ'āa Gadara miiⁿ, snéé na 'uuvi saⁿ'ā chi snéé sa ndúúcū espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ní nacan'dáa sa na yiivɛ yáává chi nguaaⁿ yáinyāⁿ. Ní nééné taaⁿ sa chi mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ ngíí ngo'ó yā yúúní miiⁿ. Saⁿ'ā s'eeⁿ ní ndaa sa nanááⁿ Jesús. \v 29 Ní 'cai yiicu sa: N'dii Jesús Daiya Dendyuūs, ¿dɛ́'ɛ̄ canéé yeⁿ'é nī ndúúcū nús'uu? ¿'Áá ndaá nī 'muuⁿ chi di'vaachí nī yeⁿ'ē nús'uu taachi 'āā cuɛ́ɛ́ cúúnú ca'a tiempo taachi Dendyuūs ca'a yā castigo? \p \v 30 Ní naachi snéé saⁿ'ā s'eeⁿ ní yaⁿ'ai 'tɛ́ɛ́ na 'áámá yiīcū. Ní niiⁿnuúⁿ saⁿ'ā s'eeⁿ snéé 'yaaⁿ n'dáí puercos, chi nge'é tī. \v 31 Ní espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ miiⁿ ní di'cuíítu sa Jesús miiⁿ: N'diī Jesús, ndúúti chi tun'dáa nī nús'uu yeⁿ'e saⁿ'ā s'uuⁿ, 'cuáaⁿ nī chi cundaa 'nū chɛɛti puercos miiⁿya. \v 32 Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chii yā espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ: Cuéⁿ'e nī. Tuu'mi ní espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ cán'daa sa ní cueⁿ'e sa chɛɛti puercos. Cuin'diichí nī. Nducyaaca puercos chéénu tī na yiīcū miiⁿ ní chingéé nuúⁿ tī nguááⁿ nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā ní ch'íī nuúⁿ tī nguááⁿ nuūⁿnīⁿ miiⁿ. \p \v 33 'Iiⁿ'yāⁿ chi diiⁿ cuidado puercos miiⁿ cunaⁿ'á yā ngéénu yā na yáāⁿ miiⁿ ní caⁿ'a yā tanducuéⁿ'ē chí chiī tan'dúúcā chí chó'ōo yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé ndúúcū espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ. \v 34 Nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ cheⁿ'e yā n'diichi yā Jesús. Taachí ndaa yā naachi canéé Jesús miiⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní di'cuíítu yā Jesús miiⁿ chí cuɛɛvíi yā yeⁿ'ē yáāⁿ vaacú yā. \c 9 \s1 Jesús diíⁿ yā chi nduuvā yeⁿ'e 'áámá saⁿ'ā ndúúcū ca'āī chi in'dúuví sá \r (Mr. 2.1-12; Lc. 5.17-26) \p \v 1 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ sndáa yā na barco, ní cueⁿ'é yā táámá lado yeⁿ'ē nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā ní cueⁿ'e yā ní ndaa yā yáāⁿ vaacú yā. \v 2 Tuu'mi ní ndaā nanááⁿ Jesús 'iiⁿ'yāⁿ ní ndɛɛ yā 'áámá saⁿ'ā ndúúcū ca'āī chi in'dúuví cuerpo yeⁿ'e sa. Candúu sa na 'áámá yiivɛ. Taachí Jesús miiⁿ tuumicadíínuuⁿ yā chi saⁿ'ā s'eeⁿ i'téénu sa yeⁿ'é yā, tuu'mi ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'a miiⁿ: Nduuví tiīnú di daiyá. 'Úú 'āā nadach'ɛɛcú nuuⁿndi yeⁿ'ē di. \p \v 3 Tuu'mi ní náⁿ'ā saⁿ'ā s'eeⁿ chi ngi'cueeⁿ ley chi snee sa miiⁿ tucá'a sa nadacadíínuuⁿ sa nguaaⁿ maāⁿ sa: Sáⁿ'a 'cūū ní ngaⁿ'a taaⁿ sa contra yeⁿ'e Ndyuūs. \v 4 Jesús miiⁿ tuumicádiinuuⁿ yā vaanicadíínūuⁿ yeⁿ'ē sa ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ cuuvi chi nguɛ́ɛ́ n'daācā inadicádíínuuⁿ nī na staava yeⁿ'e nī? \v 5 ¿Chɛɛ cá chi nguɛ́ɛ́ ngíⁿ'īi chi caaⁿ'máⁿ cuuví sáⁿ'a 'cūū: Nuuⁿndi yeⁿ'ē di nch'ɛɛcū o chi caaⁿ'máⁿ: Ndúcuééⁿ dí ní caaca dí? \v 6 'Tíícā ngaⁿ'á chi ndís'tiī cadíínuuⁿ nī chi Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs ní vɛ́ɛ́ poder yeⁿ'ē sa na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū chi nadach'ɛɛcú sa nuuⁿndi yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ. Tuu'mi ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā ndúúcū ca'āī chi in'dúuví sá: Nducueeⁿ di ní nta'a di yiivɛ yeⁿ'e di ní cunaⁿ'ā di na vaacu di. \p \v 7 Tuu'mi ní saⁿ'ā miiⁿ ní nducuééⁿ sá ní cúnaⁿ'ā sa na vaacu sa. \v 8 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ n'diichí yā chuū cheⁿ'e yiinú yā ní caⁿ'a yā: Dɛ'ɛ chúúcā ch'ɛɛtɛ Dendyuūs chí ca'á yā poder 'cūū saⁿ'ā iⁿ'yeeⁿdí cūū. \s1 Jesús yaa'vi yā saⁿ'ā chi nguuvi Mateo \r (Mr. 2.13-17; Lc. 5.27-32) \p \v 9 Jesús cho'ó yā miiⁿ, ní cachiicá yā ní n'diichí yā 'áámá saⁿ'ā chi nguuví sa Mateo. Mateo miiⁿ ní vɛɛ sa na cuarto naachi nadíí'vɛ̄ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē yáⁿ'āa yeⁿ'e yā. Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Díí, cuchíi di caⁿ'ā di nduucú. Ní Mateo miiⁿ nducueeⁿ sa ní cueⁿ'e sa ndúúcū Jesús. \p \v 10 Taachí Jesús vɛɛ yā na mesa ná va'āī yeⁿ'e Mateo miiⁿ, hora mííⁿ nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ publicanos chi cobradores chí inn'guɛɛ yā yeⁿ'e impuesto ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ nuūⁿndíī ní ndaa yā ní ch'ɛɛ̄tɛ́ yā na mesa ndúúcū Jesús ndúúcū discípulos yeⁿ'e yā. \v 11 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ fariseos n'diichí yā chuū, caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e Jesús: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí nge'e maestro yeⁿ'e nī ndúúcū saⁿ'ā publicanos chi cobradores chí inn'guɛɛ yā yeⁿ'e impuesto ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ nuūⁿndíī? \p \v 12 Taachí Jesús ch'iindiveeⁿ yā chuū, caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ngiitā nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā 'aama médico, dámaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí ngiītā. \v 13 Cueⁿ'e nī ní tuumicádiinuuⁿ nī dɛ'ɛ chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs ndúúcū chí neⁿ'ē caaⁿ'maⁿ chi 'tíícā: 'Úú neⁿ'é chi 'iiⁿ'yāⁿ nduuvi ya'āī 'iinú yā ndúúcū vi'ī. 'Úú ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'é chi 'caaⁿ'nuⁿ yā 'iiti ní ca'á yā 'iiti tan'dúúcā ofrenda cucáávā 'úú. Ní 'úú ní nguɛ́ɛ́ cuchīi iⁿ'yeeⁿdí 'cūū chí yaa'ví 'iiⁿ'yāⁿ chi nadacádíínuuⁿ yā chi n'dááca yā ti nguɛ́ɛ́ dinuuⁿndí yā, naati 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e yā ní 'íícú ndaacadaamí yā yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'e yā. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ ntiinguuneeⁿ yā yeⁿ'e chi nguɛ́ɛ́ ca'diiⁿnúⁿ yā ti caaⁿ'maⁿngua'a yā \r (Mr. 2.18-22; Lc. 5.33-39) \p \v 14 Tuu'mi ní discípulos yeⁿ'e Juan chi chɛɛdínuūⁿniⁿ yā ndaá yā nanááⁿ Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā: N'diī Jesús, ¿dɛ'ɛ̄ cúúví chí nús'uu ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos nééné n'deee cuūví nguɛ́ɛ́ nga'diiⁿnúⁿ 'nū ní discípulos yeⁿ'e nī nga'dííⁿnúⁿ yā? \p \v 15 Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿'Áá cuuví 'cuɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū catecai 'cuáīⁿ tinaⁿ'ā taachí caⁿ'á yā naachi n'giindivaacu 'iiⁿ'yāⁿ neⁿ'e chí saⁿ'ā chi n'giīndīvaacu miiⁿ canéé sá? Naati ndaá nguuvi chí isaⁿ'ā yeⁿ'e yā ní cuavíi sa yeⁿ'é yā ti 'cuūvī sa; tuu'mi ní nguɛɛ ca'diiⁿnúⁿ yā. \p \v 16 Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cúúví cuta'á yā 'áámá tiinūuⁿ ngai chi nguɛ́ɛ́ naaⁿnu yā chi n'dyaatá yā na catecai ndiicúū yeⁿ'e yā. Nduuti chi 'tíícā diíⁿ yā, caātā ndu'ū tiinūuⁿ ndiicúū. Ní cuuvi ch'ɛɛtɛ ca naachí ndíí nteeⁿ tiīnūuⁿ ndiicúū. \v 17 Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú caaⁿ'yúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ vino ngai chɛ́ɛ́tí bolsa yiiⁿmaⁿ ndiicúū tan'dúúcā chí diiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ tiempo chi chó'ōo caati yiiⁿmaⁿ ndiicúū miiⁿ ní cúteeⁿ ní vino miiⁿ ní cungéē. Ní cuuvi ndáí yiiⁿmaⁿ. Caaⁿ'yúⁿ yā vino ngai chɛɛti bolsa yiiⁿmaⁿ ngai; ní cuaví'ī nduu 'uūví n'dáacā canéé yeⁿ'ē. \s1 Jesús diíⁿ yā chí nanduūvā yeⁿ'e 'uūvī n'daataá \r (Mr. 5.21-43; Lc. 8.40-56) \p \v 18 Taachí Jesús miiⁿ ngaⁿ'a yā ndúúdu 'cūū, 'áámá saⁿ'ā chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e yáacū sinagoga ndáa sa nanááⁿ Jesús, ní chiintii'ya sá ní chi'teenu sa. Ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ: N'diī Jesús, miniiⁿyuⁿ ch'iī daiyá; naati cuchií nī ní cun'duu nī ta'a nī vmnaaⁿ yeⁿ'ē tá ní nnduuchi tá. \p \v 19 Ní Jesús nducueeⁿ yā ní cueⁿ'e yā ndúúcū discípulos yeⁿ'e yā ní ndáa yā ndúúcū saⁿ'ā miiⁿ na vaacu sá. \v 20 Tuu'mi ní 'áámá n'daataa chi canéé ndúúcū 'áámá ca'ai, chí ican'dáā yuuúⁿ yeⁿ'e cuerpo yeⁿ'ē tá 'āā ndiichúúví nduūyū ndaa niiⁿnuⁿ tá cuaaⁿ dáámí Jesús. Tuū'vi tá naachí ndɛɛtúú yeⁿ'e catecai Jesús miiⁿ. \v 21 Ti taⁿ'ā miiⁿ maāⁿ tá nadicádiinuuⁿ tá 'tíícā: Ndúúti chi 'úú tuū'ví dámaaⁿ catecai yā, tuu'mi ní nduūvā yeⁿ'é. \v 22 Tuu'mi ní Jesús nguɛɛcúndii yā ní n'diichi yā táⁿ'ā, ní caⁿ'a yā chii yā táⁿ'ā: Cúúví dítiīnú di, díí daiyá; 'āā nanduuvā yeⁿ'ē di ti i'téénu di 'úú. Hora mííⁿ nūuⁿ táⁿ'ā miiⁿ nánduūvā yeⁿ'ē tá. \p \v 23 Taachí Jesús miiⁿ sndaa yā na va'ai yeⁿ'ē sáⁿ'ā chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā yeⁿ'e yáacū sinagoga tuu'mi ní n'diichí yā 'iiⁿ'yāⁿ chi i'tiiví yā flauta, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi n'gai yā, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ngɛɛcú yā ní snéé yā naachi candíítí tináⁿ'ā. \v 24 Ní Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cuvíi nī; ti ta'díí miiⁿ nguɛ́ɛ́ n'dii tá, cyaadu tá. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ch'ííⁿnyuⁿneeⁿ yā Jesús miiⁿ. \v 25 Taachi tun'dáa yā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chɛɛti va'āī, Jesús ndaa yā va'āī ní sta'á yā ta'ā n'daataa 'lííⁿ miiⁿ, ní n'daata 'lííⁿ miiⁿ ní nducueeⁿ tá. \v 26 Chuū chí diiⁿ Jesús ní ndōō fama miiⁿ nuuⁿmaⁿ ná yáāⁿ naachí chiī chuū. \s1 Jesús diíⁿ yā chi nanduūvā 'uuvi 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ \p \v 27 Taachi Jesús cho'ó yā yeⁿ'ē miiⁿ, ní 'uuvī saⁿ'ā chi ngueenááⁿ can'dáa sa 'iiⁿ'yāⁿ. 'Cai yiicú sá ní caⁿ'a sa: N'dií Daiya David, cunéé ya'ai 'iinu nī nús'uu. \p \v 28 Taachi Jesús cueⁿ'é yā ndaa yā na va'ai tuu'mi ní ndaa ndúú 'uūvī saⁿ'ā ngueenááⁿ miiⁿ nanááⁿ Jesús. Jesús caⁿ'a yā chiī yā saⁿ'ā s'eeⁿ: ¿'Áá i'téénu nī chi 'úú cuuvi diíⁿ chi nanduūvā yeⁿ'é nī? Saⁿ'ā s'eeⁿ ní caⁿ'a sa: 'Tíícā Señor. \p \v 29 Tuu'mi ní Jesús tuū'ví yā nduutinááⁿ saⁿ'ā s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: 'Tíícā cuuví tan'dúúcā chi i'téénu nī yeⁿ'é. \p \v 30 Nduutinááⁿ saⁿ'ā s'eeⁿ ní n'guaaⁿ ní nduuvā yeⁿ'ē sa. Ní Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Nguɛ́ɛ́ ca'a nī chi cadíínúuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e chuū. \p \v 31 Naati saⁿ'ā s'eeⁿ ní cueⁿ'e sa núúⁿmáⁿ ná yáⁿ'āa miiⁿ, ní caⁿ'a sa nducuéⁿ'ē chí Jesús miiⁿ diíⁿ yā. \s1 Jesús diíⁿ yā chí nduūvā yeⁿ'ē 'áámá 'dií'mī \p \v 32 Taachi Jesús ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nan'daa yā na va'ai miiⁿ, ndaa saⁿ'ā s'eeⁿ nanááⁿ Jesús ní ndɛ́ɛ sa 'áámá 'díi'mī chi canee sa ndúúcū espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ. \v 33 Ní taachi Jesús miiⁿ tun'dáa yā espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūūⁿ miiⁿ, tuu'mi ní 'díí'mi miiⁿ ní chíí caⁿ'a sa. 'Iiⁿ'yāⁿ ní cheⁿ'e yiinú yā ní caⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ in'diichí dendu'ū chi 'túúcā nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Israel. \p \v 34 Naati 'iiⁿ'yāⁿ fariseos caⁿ'a yā: Saⁿ'ā miiⁿ ní tun'dáa sa espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ cáávā saⁿ'ā chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ sa yeⁿ'e espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ. \s1 Jesús ya'ai 'iinú yā 'iiⁿ'yāⁿ \p \v 35 Jesús cachiica yā nuuⁿmáⁿ na yáāⁿ n'gɛɛtɛ ndúúcū yaāⁿ n'gaiyáā, ní ngi'cueeⁿ yā na yáacū sinagogas yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel. Ní ngaⁿ'a yā nduudu cuaacu yeⁿ'ē naachí Ndyuūs ngaⁿ'ā ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi. Ní diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'ē nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nducuéⁿ'ē naaⁿ ca'ai yeⁿ'e yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ya'ai yeⁿ'é yā. \v 36 Ní taachi Jesús n'diichi yā nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ, tuu'mi ní yá'ai 'iinú yā caava 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ, ti iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ndicúúnu yā ni snée yā tan'duucā 'iiti cuūchī chi nguɛ́ɛ́ du'ū chi idiiⁿ cuidado 'iiti. 'Tiicá yā. \v 37 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ chí ngíí yeⁿ'ē nééné n'deēe chi diiⁿ yú cosechar naati 'iiⁿ'yāⁿ chí idiiⁿ ntiiⁿnyuⁿ nguɛ́ɛ́ 'yaaⁿ yā. \v 38 Cáávā chuū cáácá nī Ndyuūs chí vɛ́ɛ́ cosecha yeⁿ'e yā chí dicho'ó yā mozos ní nadidáámá yā cosecha yeⁿ'é yā. \c 10 \s1 Jesús yaa'vi yā ndu'u ndiichúúví discípulos \r (Mr. 3.13-19; Lc. 6.12-16) \p \v 1 Tuu'mi ní Jesús yaa'ví yā ndu'ū ndiichúúví discípulos yeⁿ'e yā chi ndaa yā nanáaⁿ yā. Ní Jesús miiⁿ ca'a yā poder discípulos chí tun'daá yā espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ, ní diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chi ngiitā yeⁿ'e nducuéⁿ'ē naaⁿ ca'ai yeⁿ'e yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ya'ai yeⁿ'é yā. \p \v 2 'Túúcā duūchi ndu'u ndiichúúví apóstoles; Simón chi nguuvi Pedro ndúúcū Andrés 'díinu sa, Jacobo ndúúcū Juan 'diinū sa chi daiya Zebedeo; \v 3 ndúúcū Felipe, ndúúcū Bartolomé, ndúúcū Tomás, ndúúcū Mateo chi sáⁿ'a publicano chi cobrador; ndúúcū Jacobo saⁿ'ā daiya Alfeo; ndúúcū Lebeo chi nguuvi Tadeo; \v 4 ndúúcū Simón yeⁿ'e yáⁿ'āa Caná; ndúúcū Judas Iscariote saⁿ'a miiⁿ chi cuayiivi ch'iⁿ'i sá du'u chí Jesús miiⁿ chi cuuvi 'caaⁿ'núⁿ ya 'yā. \s1 Ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē ndiichúúví apóstoles \r (Mr. 6.7-13; Lc. 9. 1-6) \p \v 5 Jesús dicho'ó yā ndu'ū ndiichúúví apóstoles ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ taacā chi canee chi diíⁿ yā. Ní Jesús caⁿ'a yā: Nguɛɛ caⁿ'á nī cuaaⁿ yúúní yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ndaata yeⁿ'ē Israel chi judíos. Nguɛ́ɛ́ cundaa nī yáāⁿ vaacú 'iiⁿ'yāⁿ Samaritanos. \v 6 Naati ndís'tiī ní caⁿ'a nī nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ tí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ tan'dúúcā 'íítí cuuchi chi níndái tī na icyáⁿ'ā, 'tííca yā. \v 7 Ní taachi caⁿ'á nī 'túúcā caaⁿ'maⁿ nī nduudu cuaacu ní caaⁿ'maⁿ nī yeⁿ'ē naachí Dendyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi chí 'āā ndaa niiⁿnuúⁿ. \v 8 Diíⁿ nī chi nduūvā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chi ngíita. Diíⁿ nī chí nduuchi 'iiⁿ'yāⁿ chi n'díí chi tináⁿ'ā. Diíⁿ nī chi nduūvā ní nduuví dɛɛvɛ cuerpo yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ vaadī ya'ai chi nguuvi lepra chi in'duuti yuūtɛ̄ yeⁿ'e yā. Ní diíⁿ nī chí divíi nī espíritus yeⁿ'ē yááⁿn'guiinūuⁿ chi snéé ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ. Ndís'tiī ndaacá nī poder 'cūū yeⁿ'é Dendyuūs, ní nguɛ́ɛ́ cuta'a nī tuumī cáávā chuū. Chuū chi diíⁿ nī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi cún'di'i yeⁿ'é yā. \p \v 9 Nguɛ́ɛ́ candɛ́ɛ nī 'dííⁿnguaaⁿ, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'dííⁿnguɛɛ, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú tuūmī cheēyé ra. \v 10 Nguɛ́ɛ́ candɛ́ɛ nī morral yeⁿ'e nī cuaaⁿ cyúúní chi cáⁿ'a nī. Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'uūvī ra catecai nī candɛ́ɛ nī. Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú canduu ndaācuú yeⁿ'é nī, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú in'daacuú rá yeⁿ'e nī, ti 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ ntiiⁿnyuⁿ, na ntiiⁿnyúⁿ chi diíⁿ yā ní ndaācā chi ché'e yā ndúúcū necesidades chí neⁿ'e yā. \p \v 11 'Āā tií nūuⁿ yáāⁿ n'gɛɛtɛ ndúúcu yáāⁿ n'gaiyaá naachí cundáa nī tíínguuneeⁿ nī du'ú 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē yáāⁿ miiⁿ chí n'dai yā ní cunée nī na vaacú yā ndii n'dáá cá nī. \v 12 Taachí ndaá nī na vaacu 'iiⁿ'yāⁿ: Ndaí ndís'tiī, caaⁿ'máⁿ nī, tan'dúúcā costumbre yeⁿ'e nī. \v 13 Ndúúti chi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'é va'āī miiⁿ n'dai yā tuu'mi ní vaadī 'diiíⁿ yeⁿ'e nī cunéé ndúúcu yā. Nduuti chi nguɛ́ɛ́ n'dai yā o nguɛ́ɛ́ vaadī 'diiíⁿ ndúúcu yā, nacan'dáa nī va'āī miiⁿ ndúúcū 'áámá nduudu n'dai. \v 14 Nduuti chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ 'cuaaⁿ yā ndís'tiī ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'caandiveeⁿ ra yā nduudu yeⁿ'e nī nan'dáa nī va'ai miiⁿ o yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ ní n'dáádi nī iyaācáa yeⁿ'e ca'á nī ti nguɛ́ɛ́ n'giindiveéⁿ yā yeⁿ'é nī. \v 15 Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngīi ndís'tiī chi taachi ndaá nguuvi chi Ndyuūs n'diichí yā nuuⁿndi yeⁿ'e yáāⁿ, castigo yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáaⁿ 'cūū cunncáā ca chí cuuví castigo yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Sodoma ndúúcū yáāⁿ Gomorra chi yáāⁿ s'eeⁿ yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā chi n'dai ndíí nguɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata Israel yā. \s1 Ndáá nguuvi chi 'iiⁿ'yāⁿ din'gíínu yā nduucú nī \p \v 16 Cun'diichí nī. 'Úú ní dicho'ó ndís'tiī tan'dúúcā chi ndís'tiī ní 'iiti cuūchī náávtaⁿ'ā yeⁿ'ē 'yáaⁿyāaⁿ n'gaātáā, 'tiicá nī. Canéé chí diíⁿ nī chi listo nī tan'dúúcā 'aama cúú. Ní canéé chí din'daacá nī ní canéé manso nī tan'dúúcā 'áámá paloma. 'Tíícā diíⁿ nī. \v 17 Candɛ́ɛ nī cuidado caati 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nca'á yā ndís'tiī nanááⁿ 'iiⁿntyeⁿ'ē yeⁿ'e yaacū sinagoga. Ní cúúví 'cueⁿ'é yā ndís'tiī na yaacū sinagoga miiⁿ. \v 18 Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ candɛ́ɛ yā ndís'tiī nanááⁿ gobernadores ndúúcū nanááⁿ reyes cucáávā 'úú. Ní 'íícú ndís'tiī cuuví caaⁿ'máⁿ nī nduudu cuaacu yeⁿ'ē 'úú nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e ndaata Israel. \v 19 Ní taachi 'iiⁿ'yāⁿ nca'a yā ndís'tiī nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ, nguɛ́ɛ́ nadicádíínuuⁿ nī yeⁿ'e chi caaⁿ'máⁿ nī ti hora mííⁿ nūuⁿ ní Ndyuūs tée yā nduudu chí caaⁿ'máⁿ nī. \v 20 Ti nguɛ́ɛ́ ndís'tiī chí caaⁿ'máⁿ nī naati Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs Chiida yú. Espíritu miiⁿ caaⁿ'máⁿ yā cáávā ndís'tiī ti canée yā nduucú nī. \p \v 21 Nguaaⁿ 'díínū sa caⁿ'a sa caaⁿ'maⁿ sa contra yeⁿ'ē ví'ī chi canéé chí 'cuūvī sa. 'Tiicá ntúūⁿ chiidá yā caⁿ'a yā caaⁿ'maⁿ yā contra yeⁿ'ē daiya yā chi canéé chí 'cuūvi yā. 'Tiicá ntúūⁿ daiyá yā ní caⁿ'á yā diiⁿ yā ndúúcū chiidá yā ti ndís'tiī candɛ́ɛ nī nduudu yeⁿ'é. \v 22 Ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi n'diichí yā ndís'tiī cucáávā 'úú ti cueⁿ'é nī nduucú. 'Iiⁿ'yāⁿ chi cuchɛ́ɛ yā tanducuéⁿ'ē chuū nducuéⁿ'ē nguuvi yeⁿ'é yā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chí nanguaⁿ'ai yā. \v 23 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ can'daá yā ndís'tiī chí neⁿ'e yā chi ndís'tiī 'cueenú nī cuuvi, na 'áámá yáāⁿ, tuu'mi ní caⁿ'ā nī cáánu nī ná taama yáāⁿ ti cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi Saⁿ'ā chí Daiya Ndyuūs miiⁿ nndaa sá taama vmnéⁿ'ēe vmnaaⁿ chí ndís'tiī cuuvi caaⁿ'maⁿ nī nduudu cuaacu yeⁿ'é nuuⁿmaⁿ na yáⁿ'āa Israel. \p \v 24 Mar 'áámá discípulo ní nguɛ́ɛ́ n'gɛɛtɛ ca ntiiⁿnyuⁿ sá chi cuuvi maestro yeⁿ'ē sa, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú mar 'áámá mozo ní ng'ɛɛtɛ ca sa chí cuuvi 'iivi sa. \v 25 N'dáacā chí discípulo miiⁿ diiⁿ sa tan'dúúcā chi īdiiⁿ maestro yeⁿ'e sa ní mozo miiⁿ diiⁿ sa tan'dúúcā chi diiⁿ 'iivi sa. Ndúúti chi 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e va'ai chi nguuví Beelzebú chi yááⁿn'guiinūuⁿ, tuu'mi ní tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e familia yeⁿ'e Beelzebú miiⁿ cunncáā caⁿ'a yā caaⁿ'máⁿ yā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Beelzebú. \s1 Du'ū chí cuuvi 'va'ā yú \r (Lc. 12.2-9) \p \v 26 Tuu'mi ní ndís'tiī nguɛ́ɛ́ 'va'á nī 'iiⁿ'yāⁿ ti nguɛ́ɛ́ 'áámá chí canúúⁿ n'de'ei chi nguɛ́ɛ́ cuuví snaaⁿ yú, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú canee 'áámá secreto chi 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi cadíínuuⁿ yā. \v 27 'Iicu chiiⁿ chi 'úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī yeⁿ'e nduūdū n'de'ei chi nguɛ́ɛ́ ituumicádíínuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ, ndís'tiī caaⁿ'maⁿ nī nduudu chi túúmícádiinuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. Níícú dɛ'ɛ chí ngaⁿ'á ngií ndís'tiī ní 'cuai nī ndii na yaacū yeⁿ'ē tiiⁿ va'āī ní túúmícádiinuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ nduudú 'cūū. \v 28 Nguɛ́ɛ́ 'va'á ni 'iiⁿ'yāⁿ chí 'caāⁿ'nūⁿ cuerpo yeⁿ'e nī ní nguɛ́ɛ́ cuuvi 'caaⁿ'núⁿ yā alma yeⁿ'e nī. Di'va'á ca nī Dendyuūs chí cuuvi 'caaⁿ'núⁿ yā alma yeⁿ'e nī ndúúcū cuerpo yeⁿ'e nī chí caⁿ'á nī na infierno. \p \v 29 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ in'díícui yā na 'uūvī 'yaada cáávā 'aama tuūmī? Mar 'áámá 'yáádá s'ééⁿ nguɛ́ɛ́ 'cuuvá tī na yáⁿ'āa 'cūū núúⁿmáⁿ neⁿ'e chi nguɛ́ɛ́ déenu Ndyuūs Chiida yú. \v 30 Níícú nducyaaca yuudu tiíⁿ nī ní ndii dúúchɛ́ ndúúcū Ndyuūs. \v 31 Nguɛ́ɛ́ di'vá'a ndís'tiī caati ch'ɛɛtɛ cá nī chi cuuvi 'yaaⁿ n'dáí 'yaada. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'á yā iintiiⁿnaáⁿ yā Cristo nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ \r (Lc. 12.8-9) \p \v 32 'Āā du'ú nūuⁿ chí ngaⁿ'a chi iintiiⁿnaaⁿ 'úú nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ, 'úú ntúūⁿ ní caāⁿ'máⁿ chi iintiiⁿnaáⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nanááⁿ Chiidá chi canée yā na va'ai chɛɛti nguuvi. \v 33 'Āā du'ú nūuⁿ chí caāⁿ'máⁿ chi nguɛ́ɛ́ in'diichi 'úú nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ, 'úú ntúūⁿ ní caāⁿ'máⁿ chi nguɛ́ɛ́ in'diichí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nanááⁿ chiidá chi canée yā na va'āī chɛɛti nguuví. \s1 Cáávā Jesús miiⁿ vɛ́ɛ́ divisiones nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ \r (Lc. 12.51-53; 14.26-27) \p \v 34 Nguɛ́ɛ́ nadicádíínuuⁿ nī chi 'úú, Jesús, ndaá chi ndɛɛ́ vaadī 'diīiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Nguɛ́ɛ́ ndaá chi ndɛɛ́ vaadī 'diīíⁿ caati ndɛɛ́ vaadī 'caa'va ní tan'dúúcā chi candɛɛ́ 'áámá machete chi 'caāiⁿ nduu 'uuvī lados. \v 35 Tí ndaá chí 'iiⁿ'yāⁿ ní nguɛ́ɛ́ cuuvi n'diichí yā chiidá yā, ní n'daataá nguɛ́ɛ́ cuuvi n'diichi tá chɛɛcu tá, n'daataá nguɛ́ɛ́ cuuvi n'diichi ntúūⁿ tá indáⁿ'a tá. \v 36 Caati 'áámá 'áámá yā ní enemigos yā yeⁿ'e yā ví'i na vaacu yā. \p \v 37 'Iiⁿ'yāⁿ chí neⁿ'e cá yā chiidá yā o chɛɛcu yā nguɛ́ɛ́ ti 'úú, nguɛ́ɛ́ neene n'dai yā chi cuuvi yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ chí neⁿ'e cá yā daiyá yā saⁿ'ā o daiyá yā n'daataá nguɛ́ɛ́ ti 'úú, nguɛ́ɛ́ neene n'dai yā chi cuuvi yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ. \v 38 Ní 'iiⁿ'yāⁿ chí nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā 'cueenú yā cuuvi cucáávā 'úú chi tan'dúúcā chi cuta'á yā cruz yeⁿ'e yā ní caⁿ'a yā nduucú, nguɛ́ɛ́ neené n'dai yā chi cuuvi yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ. \v 39 'Iiⁿ'yāⁿ chi neⁿ'e cá yā vida yeⁿ'e yā cáávā cosas chi vɛ́ɛ́ ná iⁿ'yeeⁿdí 'cūū nguɛ́ɛ́ ti 'úú, tuu'mi ní táámá vida ní dindaí yā. 'Iicú 'iiⁿ'yāⁿ chí dindaí yā vida yeⁿ'e yā na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū cucáávā 'úú, ti diíⁿ yā chi 'úú neⁿ'é ní ndaacá yā táámá vida yeⁿ'é yā. \s1 Yeⁿ'e chi ndaācā yeⁿ'ē yú \r (Mr. 9.41) \p \v 40 'Iiⁿ'yāⁿ chi 'cuaaⁿ yā ndís'tiī, 'cuaaⁿ yā 'úú. 'Iiⁿ'yāⁿ chi n'gúuⁿ yā 'úú, n'gúuⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú. \v 41 'Iiⁿ'yāⁿ chi n'gúuⁿ yā 'áámá saⁿ'a profeta caati profeta miiⁿ chií yā lado yeⁿ'e Ndyuūs 'iiⁿ'yāⁿ ní cuta'á yā premio chí ndaacā yeⁿ'ē chi tunééⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi profeta. 'Iiⁿ'yāⁿ chí n'gúuⁿ yā 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chí n'dai caati 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ni n'dai yā, 'iiⁿ'yāⁿ ní cuta'á yā premio chí tunééⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi n'dai. \v 42 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ca'a 'áámá vaso nuūⁿnīⁿ 'iichɛ 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ caati i'téénu yā 'úú, cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi vɛ́ɛ́ premio yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chi cuuvi ndaāca yā yeⁿ'e yā. \c 11 \s1 Juan chí chɛɛ̄dínuūⁿnīⁿ sa dichó'o sa 'iiⁿ'yāⁿ nanááⁿ Jesús \r (Lc. 7.18-35) \p \v 1 Taachí Jesús ch'íínú chii yā ndu'u ndiichúúví discípulos yeⁿ'e yā táácā chí canéé chi diíⁿ yā tuu'mi ní Jesús chiicá yā yáāⁿ miiⁿ ní cueⁿ'é yā na tanáⁿ'ā yáāⁿ s'eeⁿ chí ca'cueeⁿ yā ní caaⁿ'maⁿ yā nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs. \p \v 2 Juan chí chɛɛdínuūⁿnīⁿ sa 'iiⁿ'yāⁿ canúúⁿ sá vácūū. Ní taachí ch'iindiveeⁿ sá taacā idiiⁿ Jesús miiⁿ, tuu'mi ní dichó'o sa ná 'uuvi discípulos yeⁿ'e sa nanááⁿ Jesús. \p \v 3 Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ndáa yā ní ntiinguuneeⁿ yā Jesús miiⁿ: ¿'Áá n'diī chi Cristo chi canee chí ndaa o cunee ngíínú 'nū taama yā? \p \v 4 Jesús miiⁿ nán'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: Ndís'tiī cúnaⁿ'a nī ní cuuvi nī Juan miiⁿ yeⁿ'é dendu'ū chí inaaⁿ nī ndúúcū chí n'giindiveeⁿ nī. \v 5 'Iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ ní inaaⁿ yā, 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ngii ngiicá ní ngiicá yā, 'iiⁿ'yāⁿ chí ndíí ca'ai lepra chí in'duuti yuūtɛ̄ yeⁿ'e yā ní nduuva dɛɛvɛ yeⁿ'é yā, 'iiⁿ'yāⁿ chi chɛɛtúū ní n'giindiveéⁿ yā, 'iiⁿ'yāⁿ chi n'díí ní nnduuchí yā yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā, níícú 'iiⁿ'yāⁿ chi ndaachíī snee yā ch'iindiveéⁿ yā nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs chi nadanguáⁿ'ai 'iiⁿ'yāⁿ ti 'iiⁿ'yāⁿ candɛɛ yā nduudu cuaacu miiⁿ nanáaⁿ yā. \v 6 Dɛ'ɛ̄ chúúcā n'dai 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ cunncáā ch'ɛɛnú yā 'úú ndúúcū nduudu yeⁿ'é. \p \v 7 Taachi cuinaⁿ'a yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ, Jesús tucá'a yā caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Juan chí chɛɛdínuūⁿnīⁿ miiⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ cheⁿ'e ndís'tiī n'diichi nī na yáⁿ'āa cuūⁿmáⁿ naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ? ¿'Áá 'áámá ndúú chí n'giīdī 'yúúné? \v 8 O ¿dɛ'ɛ̄ tuu'mi cheⁿ'e nī n'diichí nī? ¿'Áá 'áámá saⁿ'ā chi cánuuⁿ sa catecáí n'dai sa? Cuin'diichí nī. 'Iiⁿ'yāⁿ chi snúuⁿ yā catecai n'dai yā snee yā ná va'ai yeⁿ'ē rey. \v 9 Tuu'mi ní ¿dɛ́'ɛ̄ cheⁿ'é nī n'diichi nī? ¿'Áá 'aama profeta chi ngaⁿ'a nduudu cuaacu yeⁿ'e Ndyuūs? 'Tíícā nduudu cuaacu. Ní 'úú ní ngaⁿ'á ngīi ndís'tiī 'tíícā. Cheⁿ'é nī n'diichi nī 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chí ch'ɛɛtɛ ca yā chí cuuvi profeta. \v 10 Chuū cánéé nguūⁿ yeⁿ'e Juan miiⁿ náⁿ libro yeⁿ'é Ndyuūs ndii cuááⁿ vmnaaⁿ: \q1 Cuin'diichí nī. 'Úú ní dicho'ó 'áámá saⁿ'ā chí caaⁿ'maⁿ sa nduudu cuaacu yeⁿ'é nanáaⁿ di. Saⁿ'ā miiⁿ ní nuūⁿ'nūⁿ cuaacú sa yúúní cáávā di. \p \v 11 Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Nguááⁿ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi n'giindiyáaⁿ yā yeⁿ'ē n'daataá nguɛ́ɛ́ taama yā chi ch'ɛɛtɛ ca yā ti Juan miiⁿ chí chɛɛdínuūⁿnīⁿ sa. Naati 'iiⁿ'yāⁿ chi ndiicuúⁿ ca yā naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā ní ch'ɛɛtɛ ca yā nguɛ́ɛ́ ti Juan miiⁿ. \p \v 12 Caati ndíí tiempo chi ch'iindiyaāⁿ Juan chi chɛɛdínuūⁿnīⁿ sa ndíí maaⁿ yeⁿ'e naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi yeⁿ'é Ndyuūs ní n'geenu cá yā ngii. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi nguⁿ'u yā contra yeⁿ'e Ndyuūs neⁿ'e yā caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \v 13 Ní nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ profetas ndúúcū ley yeⁿ'e Moisés ngaⁿ'ā nduudu cuaacu yeⁿ'é naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā ndíí tiempo chi ndaā Juan miiⁿ ná iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \v 14 Ndúúti chi ndís'tiī neⁿ'e nī 'caandiveeⁿ nī nduudu yeⁿ'e profetas ndúúcū nduudu yeⁿ'e ley miiⁿ, tuu'mi ní cadíínuuⁿ nī chi Juan miiⁿ ní saⁿ'ā chí profeta Elías dinguuⁿ yā chi canéé chí ndaa sa. \v 15 Ndís'tiī chi vɛ́ɛ́ veéⁿ nī 'caandiveeⁿ nī yeⁿ'é. \p \v 16 ¿Dɛ'ɛ́ tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé yā na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū maaⁿ? 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ tan'dúúcā saⁿ'ā n'gaiyáā chí n'gɛɛ̄tɛɛ nii'vɛ̄ɛ̄ ní duūchi sa ní n'gai sa compañeros yeⁿ'e sa. \v 17 Ní ngaⁿ'a sa: 'Tiiví 'nū flauta cáávā baile naati nguɛ́ɛ́ inde'éí nī. Ní chiita 'nū canción chi ndaachií tan'dúúcā canciones cáávā tináⁿ'ā naati nguɛ́ɛ́ chɛɛ̄cu nī. \v 18 Juan chi chɛɛdínuūⁿnīⁿ sa ndaā sa. Nguɛ́ɛ́ che'e sa pan, nguɛ́ɛ́ chi'i sa vino ní ndís'tiī ngaⁿ'á nī chí saⁿ'ā miiⁿ ní canee sa ndúúcū espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ. \v 19 'Úú ní ndaá, 'úú chí Saⁿ'ā chi Daiyá Ndyuūs 'úú. Ní nge'é ní ngi'í. Tuu'mi ní ndís'tiī ngaⁿ'a nī yeⁿ'é: Cuin'dííchí nī. 'Áámá saⁿ'ā chí n'deēe n'dáí nge'e sa ní ngi'i taavi sá vino. Ní ngaⁿ'á nī chi 'úú ní saⁿ'ā chi n'dai ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ publicanos chi cobradores chí inn'guɛɛ yā yeⁿ'e yáⁿ'āa ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi dinuuⁿndi yā. Nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ deenu yā chí vaadī deenu miiⁿ ní yeⁿ'é Ndyuūs. Ní 'iiⁿ'yāⁿ ch'iⁿ'í yā vaadī deenu miiⁿ cáávā dendu'ū chi n'daācā chi diíⁿ yā ti yeⁿ'é Ndyuūs 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Dɛ'ɛ chúúcā ya'āī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ naachi nguɛ́ɛ́ indaacadaamí yā yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'é yā \r (Lc. 10.13-15) \p \v 20 Jesús tucá'a yā diíⁿ yā regañar 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ na yáāⁿ s'eeⁿ naachi diiⁿ yā nééné n'deēe vaadī n'giinu ti 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ 'āā cuɛ́ɛ́ ndaacadaamí yā yeⁿ'ē núúⁿndí yeⁿ'e yā. Ní ngaⁿ'a yā 'tíícā: \v 21 Dɛ'ɛ̄ chúúcā ya'āī yeⁿ'é ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Corazín. Dɛ'ɛ̄ chúúcā ya'āī yeⁿ'ē ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Betsaida ti ndúúti chi chiī vaadī n'giinu na yáāⁿ Tiro ndúúcū yáāⁿ Sidón tan'dúúcā chí chiī nguaaⁿ ndís'tiī, tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa s'eeⁿ 'āā 'naaⁿ tiempo ndaacadaamí yā yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'é yā. Ní ch'iⁿ'í yā 'iiⁿ'yāⁿ tan'dúúcā costumbre yeⁿ'é yā chi neené ya'ai yā. Ní ch'ɛɛtinúuⁿ yā catecaí yā yeⁿ'e chi díínūuⁿ ní ch'ɛɛtɛ́ yā nguaaⁿ yaiyáā. \v 22 'Úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī ti nguuvi chí Ndyuūs caaⁿ'máⁿ yā nuuⁿndi yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ ya'āī ca 'cueenú yā cuuvi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē yáⁿ'āa Tiro ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Sidón nguɛ́ɛ́ ti ndís'tiī. \v 23 Ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Capernaum, ¿'áá cuuvi caⁿ'á nī na va'ai chɛɛti nguuvi? Nguɛ́ɛ́ cuuvi. Caⁿ'á nī infierno ti nguɛ́ɛ́ i'téénu nī nduudu cuaacu yeⁿ'é ndúúcū vaadī n'giinu chi diiⁿ Ndyuūs. Ndúúti chi chiī vaadī n'giinu na yáāⁿ Sodoma tan'dúúcā chí chiī nguaaⁿ ndís'tiī tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáaⁿ 'cūū 'āā i'téénu yā. Ní yáaⁿ 'cūū 'āā canéé ndíí maaⁿ. \v 24 'Úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī ti nguuvi chi Ndyuūs caaⁿ'máⁿ yā nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ ya'āī ca 'cueenú yā cuuvi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Sodoma nguɛ́ɛ́ ti ndís'tiī. \s1 Cuchií nī nanaaⁿ 'úú ní ntaavi'tuunúúⁿ nī \r (Lc. 10.21-22) \p \v 25 Ní tiempo miiⁿ ní Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'e yā ní caⁿ'a yā: N'diī Chiidá chi 'iiví nī yeⁿ'ē va'ai chɛɛti nguuvi ndúúcū yáⁿ'āa 'cúū, 'úú ca'á gracias n'diī caati snuuⁿ n'dé'ei nī nduudu 'cūū yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi déénu ca yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi n'deee n'dáí tuumicádíínuuⁿ yā, ní ca'a nī chí cadíínuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ndiicúuⁿ yā chi nguɛ́ɛ́ n'deee cá déénu yā. \v 26 'Tíícā diíⁿ nī Chiidá ti 'tíícā neⁿ'e nī chi n'daācā diiⁿ nī ti n'daācā. \p \v 27 Ní Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: Chiidá ní teé yā 'úú tanducuéⁿ'ē dendu'ū. Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ deenu yā táácā 'áámá n'dyáⁿ'ā Daiya Dendyuūs, dámaāⁿ Chiidá yā. Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ deenu yā táácā Dendyuūs Chiida yú, dámaāⁿ 'áámá n'dyáⁿ'ā Daiyá yā ndúúcū 'āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi Daiyá Ndyuūs neⁿ'é yā 'cuuⁿ'miⁿ yā Chiida yā. \v 28 Cuchíi nī nanáaⁿ 'úú, ndís'tiī, chi vɛ́ɛ́ n'deēe n'dáí cuidado yēⁿ'e nī chi tan'dúúcā 'áámá carga yeⁿ'é nī ní 'úú ní diíⁿ chí ntaavi'tuunúúⁿ nī. \v 29 Ní diíⁿ nī tan'dúúcā chi can'dɛ́ɛ nī yugo yeⁿ'é chi 'tííca. 'Cueeⁿ nī yeⁿ'ē 'úú caati 'úú ní ndiicúūⁿ 'úú ní nééné n'dai staava yeⁿ'é, tuu'mi ní ndaācá nī vaadī ntaavi'tuunúuⁿ yeⁿ'e alma yeⁿ'e nī. \v 30 Caati yugo yeⁿ'é chí teé ndís'tiī nguɛ́ɛ́ ngiⁿ'īi. Candɛ́ɛ nī chɛɛdí yeⁿ'é ní nguɛ́ɛ́ cuuví n'gii yeⁿ'e nī. \c 12 \s1 Discípulos yeⁿ'e Jesús sta'á yā trigo nguuvi chí ntaavi'tuunúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel \r (Mr. 2.23-28; Lc. 6.1-5) \p \v 1 'Áámá nguuvi sábado chi ntaavi'tuunúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel, Jesús cueⁿ'e yā ndúúcū discípulos yeⁿ'e yā cuaaⁿ naachí 'iiⁿ'yāⁿ 'āā n̄dííⁿ ntiiⁿnyúⁿ yā ní mííⁿ ní vɛ́ɛ́ trigo. Discípulos yeⁿ'e Jesús miiⁿ chii cuiicú yā ní sta'á yā trigo ní che'e yā. \v 2 'Iiⁿ'yāⁿ fariseos n'diichí yā chuū, ní caⁿ'a yā chii yā Jesús miiⁿ: Cuin'diichí nī, discípulos yeⁿ'e nī ní nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā tan'dúúcā chí ngaⁿ'a ley yeⁿ'e nguuvi chi ntaavi'tuunúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 3 Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ n'geeⁿ nī táácā diīiⁿ David miiⁿ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi cueⁿ'e ndúúcu sa taachi chii cuiicú yā? \v 4 David miiⁿ sndáa yā ná yáacū yeⁿ'e Ndyuūs ní sta'á yā pan chi canéé na mesa yeⁿ'ē nátai. Ní che'é yā ní ca'a yā chi che'e 'iiⁿ'yāⁿ chi nduucú yā. Pan miiⁿ dámaāⁿ chiiduú s'eeⁿ cuuvi che'é yā. Ní tan'dúúcā chí ngaⁿ'a na ley miiⁿ nguɛ́ɛ́ canéé chí che'e rey David ní nguɛ́ɛ́ cánéé chí che'é 'iiⁿ'yāⁿ chi ndúúcu yā. \v 5 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ n'geeⁿ ndís'tiī na ley yeⁿ'e Moisés chi diīiⁿ chííduú s'eeⁿ? Nguɛ́ɛ́ ntaavi'tuunúúⁿ yā yeⁿ'e ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yaācū tíínūuⁿ nguuvi chi ntaavi'tuunúuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. Chiidu s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā tan'dúúcā chí ngaⁿ'a ley yeⁿ'e Moisés ní nguɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'é yā. \v 6 'Úú ngaⁿ'á ngīi ndís'tiī chi vɛ́ɛ́ 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi ch'ɛɛtɛ ca yā chi yaācū templo ní canee yā ndúúcū ndís'tiī. \v 7 Ndís'tiī nguɛ́ɛ́ déénu nī dɛ'ɛ chi neⁿ'e caaⁿ'maⁿ chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs yeⁿ'e chuū: Neⁿ'é chi 'iiⁿ'yāⁿ ya'āī 'iinú yā 'iiⁿ'yāⁿ caavā 'úú. Nguɛ́ɛ́ neⁿ'é chi 'caaⁿ'nuⁿ yā 'iiti ní tée yā 'iiti caavā ofrenda yeⁿ'ē 'úú. Nduuti chí cadíínuuⁿ nī tuu'mi ní nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī condenar 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e yā. \v 8 'Tíícā Saⁿ'ā chi Daīyá Dendyuūs miiⁿ vɛ́ɛ́ ntúūⁿ poder yeⁿ'e sa yeⁿ'e nguuvi chí ntaavi'tuunúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Saⁿ'ā chi ntí'i ta'ā sa \r (Mr. 3.1-6; Lc. 6.6-11) \p \v 9 Cuayiivi ní Jesús cheⁿ'e yā na yáacū sinagoga yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yaāⁿ miiⁿ. \v 10 Cuin'diichí nī. Miiⁿ ní canéé 'áámá saⁿ'ā chi ntí'i ta'ā sa. Snéé 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chi tiinguunéeⁿ yā Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā: ¿'Áá canéé na ley yeⁿ'e yú chí nduuvā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ nguuvi chi ntaavi'tuunúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ? Chuū ní caⁿ'a yā ti neⁿ'é yā cuuvi caaⁿ'maⁿ yā núúⁿndí yeⁿ'e Jesús miiⁿ. \p \v 11 Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dú'u 'aama saⁿ'ā nguaaⁿ ndís'tiī chi vɛ́ɛ́ 'áámá 'iiti cuūchī yeⁿ'ē sa? Ní ndúúti chi cun'daa nuúⁿ tī na 'áámá yiivi yáⁿ'āa nguuvi chi ntaavi'tuunúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ, ¿'áá nguɛ́ɛ́ ntuun'dáa sa 'iiti nguuvi miiⁿ? \v 12 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ yaⁿ'ai ca chiī'vɛ̄ 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ ti 'áámá 'iiti cuūchī? 'Tíícā diiⁿ yú chí n'daācā nguuvi chí ntaavi'tuunúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 13 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā chí ya'āī yeⁿ'ē sa: N'doo dí ta'a di. Saⁿ'ā miiⁿ ní n'doō sá ta'ā sa ní ta'ā sa nduūvī n'dáácā tan'dúúcā taama. \v 14 'Iiⁿ'yāⁿ fariseos nan'dáa yā chɛɛti yaācū ní nduuvidaamá yā chí caⁿ'a yā contra yeⁿ'e Jesús miiⁿ ti neⁿ'é yā 'caaⁿ'núⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 'Áámá nduudu chí caaⁿ'maⁿ yeⁿ'e Jesús \p \v 15 Taachí Jesús chicadíínuuⁿ yā chuū nan'daa yā miiⁿ. Neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ cueⁿ'e yā ndúúcū Jesús miiⁿ ní Jesús miiⁿ idiíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ. \v 16 Ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi nguɛ́ɛ́ caaⁿ'maⁿ yā cuuví yā tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ du'u yā. \v 17 Ní 'iicu cuaacu chí profeta Isaías miiⁿ caⁿ'a yā ndii cuááⁿ vmnaaⁿ taachí dinguuⁿ yā 'tíícā. Ndyuūs ngaⁿ'a yā: \q1 \v 18 Sáⁿ'a 'cūū ni idichíí'vɛ̄ 'úú. 'Úú chínndɛɛ̄vɛ́ saⁿ'á 'cūū chi neⁿ'é ní neene yeenú ndúúcu sa. 'Úú ní cu'neéⁿ Espíritu N'dai yeⁿ'é vmnááⁿ yeⁿ'e sa. Saⁿ'á 'cūū caaⁿ'maⁿ sa yeⁿ'e ley yeⁿ'é nanááⁿ nducyáácá naciónes na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \q1 \v 19 Nguɛ́ɛ́ 'cuuⁿ'maⁿ sa ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'cuāi ra sa. Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ na yúúní nguɛ́ɛ́ 'caandiveéⁿ yā nduudú yeⁿ'e sa ti nguɛ́ɛ́ caaⁿ'maⁿ yúúdu sa cuaaⁿ na yúúní. \q1 \v 20 Saⁿ'á 'cūū nginnee sa 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ ca cuidados yeⁿ'e yā, 'iiⁿ'yāⁿ chi tan'dúúcā 'áámá taaⁿ ndúú chí 'aa ndɛɛ̄tuú 'tɛɛ 'tɛ́ɛ́, 'tiicá yā. Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú chí ntuūvi sa 'aama mecha yeⁿ'e quinque chí ican'dáā ca 'yaāⁿ'míⁿ yeⁿ'e. Ndíí nguɛ́ɛ́ candɛ́ɛ sa nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs ndii taachi a fuerza 'āā cuɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ chi cuchɛɛ sa ndúúcū vaadī cuaacu miiⁿ yeⁿ'e tanducuéⁿ'ē. \q1 \v 21 Ní 'íícú nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e naciones yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū cūnee ngíínú yā yeⁿ'e saⁿ'á 'cūū chi cu'téénu yā yeⁿ'e sa. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ ngaⁿ'á yā chi Jesús vɛ́ɛ́ poder yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ndúúcu yā \r (Mr. 3.19-30; Lc. 11.14-23; 12.10) \p \v 22 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ ndaa yā nanááⁿ Jesús ní ndɛ́ɛ yā 'áámá saⁿ'ā chi canee sa ndúúcū espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ yeⁿ'ē chi ngueenáaⁿ sa ndúúcū chi nguɛ́ɛ́ ngii ngaⁿ'a sa. Jesús miiⁿ diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'ē sa. Ní saⁿ'ā chi ngueenáaⁿ miiⁿ ní inaaⁿ sa ní ngíí ngaⁿ'ā sa. \v 23 Nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ ngeⁿ'e yiinú yā ní ngaⁿ'a yā: ¿'Áá sáⁿ'a 'cūū Daiya 'iiⁿ'yāⁿ chí ndaataá yeⁿ'ē David? \p \v 24 Ní taachi 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ch'iindiveéⁿ yā chuū ní caⁿ'a yā: Sáⁿ'a 'cūū nitun'dáa sa espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ cáávā Beelzebú, chí Satanás chí ngaⁿ'ā ntiiⁿnyuⁿ sa yeⁿ'e espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ. \p \v 25 Jesús miiⁿ déénu yā chi nadacadíínūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Áámá gobierno chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e yáⁿ'āa chi vɛ́ɛ́ 'uūvī partido yā chí nguⁿ'u yā 'áámá yā ndúúcū taama yā, tuu'mi ní nguɛɛ cuuvi 'naaⁿ chi 'iiⁿntyéⁿ'e yā. Ní nducuéⁿ'ē yáⁿ'āa o va'ai naachi 'iiⁿ'yāⁿ vɛ́ɛ́ 'uūvī vaanīcadíínūuⁿ yeⁿ'e yā nguɛ́ɛ́ cuuvi nduuvidaamá yā. \v 26 'Tiicá ntúūⁿ nduuti chi yááⁿn'guiinūuⁿ tun'dáa sa espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ vɛ́ɛ́ 'uūvī vaanicádiinūuⁿ yeⁿ'ē sa ní cuáácú chi nguⁿ'u sa yeⁿ'ē maaⁿ sa ní vɛ́ɛ́ 'uūvī partido yeⁿ'e sa ní 'cuiinu sa. \v 27 Ndís'tiī ní ngaⁿ'a nī chi 'úú itun'daá espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū poder yeⁿ'e Beelzebú chi Satanás chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ sa yeⁿ'e espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ. Ndúúti chi 'tíícā tuu'mi ní, ¿ndúúcū du'ū rá poder yeⁿ'ē tun'daá 'iiⁿ'yāⁿ chi ndúúcu nī espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ? Chííⁿ chí diiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ndúúcu nī n'giⁿ'i yā chi nguɛ́ɛ́ 'tíícā chi ngaⁿ'á nī. \v 28 Ndúúti chi 'úú itun'daá espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ cáávā poder yeⁿ'e Espíritu N'dai yeⁿ'e Dendyuūs, cuaacu nííⁿnyúⁿ naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ndaā nanááⁿ ndis'tiī. \p \v 29 Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛɛ cuuví cundaa yā va'ai yeⁿ'e 'aama saⁿ'ā chi vɛ́ɛ́ fuerzas yeⁿ'e sa ní divíi yā chi vɛɛ yeⁿ'e sa. ¿Canéé chí cachiichí yā saⁿ'a vmnááⁿ vmnaaⁿ? Cuayiivi ní cuuví diíⁿ yā tun'dáa yā dendu'ū chi snúūⁿ va'ai yeⁿ'ē sa. \p \v 30 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ canée yā lado yeⁿ'é, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ canée yā contra yeⁿ'é. 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ dáámá diíⁿ yā cosechar nduucú, tuu'mi ní diíⁿ yā tan'dúúcā chi ingée tanducuéⁿ'ē cosecha. \p \v 31 Chííⁿ chí nduudu cuaacu chí 'úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Tanducuéⁿ'ē nuuⁿndi chí diíⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū nduudu taaⁿ chí nguɛ́ɛ́ n'dáacā chí ngaⁿ'a yā contra yeⁿ'e Ndyuūs, Ndyuūs nadach'ɛɛcú yā yeⁿ'e yā. Naati 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'a yā nduudu taaⁿ chí nguɛ́ɛ́ n'dáacā chi contra yeⁿ'e Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs ní nguɛ́ɛ́ nch'ɛɛ̄cū yēⁿ'e yā maaⁿ ní tiempo chi cuchiī. \v 32 'Āā du'ú nūuⁿ chí caaⁿ'maⁿ nduudu chí nguɛ́ɛ́ n'dáacā contra yeⁿ'e Saⁿ'ā chi Daiyá Ndyuūs ní cuuvi nach'ɛɛcu yeⁿ'e yā. Naati 'iiⁿ'yāⁿ chí nguɛ́ɛ́ n'daācā ngaⁿ'a yā contra yeⁿ'e Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs ní nguɛ́ɛ́ cuuvi nach'ɛɛ̄cū yeⁿ'e yā ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú táámá iⁿ'yeeⁿdi chí cuchiī. \s1 'Áámá yáⁿ'á ní ngiⁿ'i cucáávā n'gui'i yeⁿ'ē \r (Lc. 6.43-45) \p \v 33 'Tiicá ntúūⁿ caⁿ'a Jesús: Ndúúti chi vɛ́ɛ́ 'áámá yáⁿ'á chi n'dáacā yeⁿ'é nī tuu'mi ní cuuvi n'gui'i n'dáacā yeⁿ'ē. Níícú ndúutī chi vɛ́ɛ́ 'áámá yáⁿ'á chí nguɛ́ɛ́ n'daācā yeⁿ'é nī nguɛɛ n'dáacā cuuvi n'gui'i yeⁿ'ē. Cáávā n'gui'i yeⁿ'e yáⁿ'á ituumicadíínuuⁿ yā táácā yáⁿ'á nduuti chí n'dai o nduuti chí nguɛ́ɛ́ n'dai. \v 34 Ndís'tiī, tan'dúúcā ndaata yeⁿ'ē cúú 'tiicá nī. ¿Táácā ngaⁿ'a nī cosas chi n'daācā ní idiíⁿ nī chi nguɛɛ n'daācā? Ti chííⁿ chi ngaⁿ'a nī ndúúcū cheendí nī ngiica na staava yeⁿ'é nī. \v 35 Saⁿ'ā chi n'dáí idiiⁿ sa dendú'ū chi n'daācā chi nadacadíínuuⁿ sa na staava yeⁿ'e sa chi n'daācā. Saⁿ'a chi cunncáā idiiⁿ sa tanducuéⁿ'ē chi nguɛɛ n'daācā nadacadíínuuⁿ sa caati staava yeⁿ'e sa nguɛ́ɛ́ n'dáacā. Nduudu chi ngaⁿ'ā sa ngiica sa yeⁿ'ē chi ndiituú na staava yeⁿ'e sa. \v 36 Naati 'úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Nducuéⁿ'ē nduudu chi nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ chíí'vɛ̄ chi 'iiⁿ'yāⁿ ngaⁿ'a yā, nducyááca yā ní cánéé chí nca'á yā cuenta yeⁿ'e nduudu chi nguɛɛ n'daācā chi caⁿ'a yā nguuvi chí Ndyuūs caaⁿ'maⁿ yā yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'e yā. \v 37 Ti cáávā nduudu yeⁿ'e nī chi n'daācā nduuví n'dai nī ní 'iicu cáávā nduudu yeⁿ'é nī nduuti chi nguɛ́ɛ́ n'dáacā cuuví nī castigo. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daācā néⁿ'e yā snaaⁿ yā señales \r (Mr. 8.12; Lc. 11.29-32) \p \v 38 Tuu'mi ní n'duuvi maestros yeⁿ'e ley ndúúcū n'duuvi saⁿ'ā fariseos ngaⁿ'a sá ngii sa Jesús miiⁿ ní caⁿ'a sa: N'dií maestro, néⁿ'e 'nū snaaⁿ 'nū 'áámá señal chi diíⁿ nī. \p \v 39 Jesús nán'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'e saⁿ'ā s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: 'Iiⁿ'yāⁿ cunncáā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ i'téénu yā Ndyuūs neⁿ'e yā snaaⁿ yā señal naati señal nguɛ́ɛ́ snaaⁿ yā. Dámaaⁿ snaaⁿ yā señal yeⁿ'e profeta Jonás chi ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ canee nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs. \v 40 Ti tan'dúúcā Jonás canúúⁿ sá chɛɛti 'yaācā ch'ɛɛtɛ 'iīnū nguuvi 'iīnū n'gaaⁿ 'tíícā canee chí cūnee Saⁿ'ā chi Daiyá Ndyuūs mááⁿ yáⁿ'āa 'cúū 'iīnū nguuvi 'iīnū n'gaaⁿ. \v 41 Na nguuvi yeⁿ'e juicio 'iiⁿ'yāⁿ chí ch'ɛɛtinée yā na yáāⁿ chi nguuvi Nínive nducuéeⁿ yā contra yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé maaⁿnguuvi taachí Ndyuūs caaⁿ'máⁿ yā yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ, ní cuuví yā condenado. 'Tíícā tí 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Nínive ní ndaacadaamí yā taachi profeta Jonás miiⁿ ndii cuááⁿ vmnaaⁿ caⁿ'a sá nduudu cuaacu yeⁿ'e Ndyuūs. Cuin'diichí nī 'áámá saⁿ'ā chi ch'ɛɛtɛ ca nguɛ́ɛ́ tí profeta Jonás miiⁿ canee sa 'muuⁿ na lugar 'cūū. \v 42 'Tiicá ntúūⁿ nguuvi yeⁿ'e juicio n'daataá reina chí tiempo chi chó'ōo ngaⁿ'ā ntiiⁿnyuⁿ tá yeⁿ'e lado yeⁿ'e Sur caⁿ'a tá nducueeⁿ tá contra yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā maaⁿnguuvi taachi Ndyuūs caāⁿ'máⁿ yā nuuⁿndi yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ. Ní táⁿ'ā miiⁿ ní diīⁿ tá condenar 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā maaⁿnguuvi ti táⁿ'ā miiⁿ ndaā tá ndíí na yaⁿ'ai taaví yeⁿ'ē yáⁿ'āa. Ní ngiica tá ní ch'iindiveeⁿ tá yeⁿ'ē vaadī deenu yeⁿ'e rey Salomón. Cuin'dííchí nī 'áámá saⁿ'ā chi ch'ɛɛtɛ ca vaadī deenu yeⁿ'e sa canee sa 'muuⁿ nguɛ́ɛ́ ti Salomón miiⁿ. \s1 Espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ chí nanguɛɛcunée na saⁿ'ā \r (Lc. 11.24-26) \p \v 43 Caⁿ'a Jesús: Taachí espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ nacan'daa na 'áámá saⁿ'ā cachiica na yáⁿ'āa cuūⁿmáⁿ naachi nguɛɛ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ ní n'nuūuⁿ naachi cuuvi ntaavi'tuunúuⁿ ní nguɛ́ɛ́ ndaācā. \v 44 Tuu'mi ní espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ngaⁿ'a: Nanguɛɛcuneeé na vaacú naachi chiīcá. Taachí nguɛɛ̄cūnéee ní ndaā na vaacu miiⁿ ndaācā saⁿ'a miiⁿ ní tan'dúúcā 'aama va'āī chi n'dai ní nduuvi dɛɛvɛ́ ndúúcū nducuéⁿ'e na lugar yeⁿ'ē. \v 45 Tuu'mi ní espíritu miiⁿ cueⁿ'e ní in'nuuⁿ tá ná ndɛɛ̄chɛ̄ espíritus chi cunncáā ca chí cuuví maāaⁿ. Ní ndaā espíritu miiⁿ ndúúcū ndɛ̄ɛchɛ̄ espíritus ní ch'ɛɛtinée na saⁿ'ā miiⁿ. Cuayiivi ní n'geenu sa ngiī taavi ca ní cunncáā ca canee sa nguɛ́ɛ́ ti vmnaaⁿ. 'Tiicá ntúūⁿ 'cueenú yā cuuvi 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā maaⁿ ti nguɛɛ n'dáacā idiíⁿ yā. \s1 Chɛɛcú Jesús miiⁿ ndúúcū 'díínu yā \r (Mr. 3.31-35; Lc. 8.19-21) \p \v 46 Taachí Jesús miiⁿ índeé yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ, tuu'mi ní ndaā niiⁿnuúⁿ chɛɛcú yā ndúúcū 'díínu yā ní snée yā chuva'āī. Ní neⁿ'e yā ndeé yā ndúúcū Jesús miiⁿ. \v 47 'Áámá 'iiⁿ'yāⁿ caⁿ'a yā chii yā Jesús miiⁿ: N'diī Jesús, cuin'dííchí nī. Chɛɛcú nī ndúúcū 'díinu nī snée yā chuva'āī ní neⁿ'e yā ndee yā ndúúcu nī. \p \v 48 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'a miiⁿ: ¿Dú'ū chí chɛɛ̄cú miiⁿ? o ¿dú'ū chí 'diinú miiⁿ? \p \v 49 Ní n'doó yā ta'á yā naachi snéé discípulos ní caⁿ'a yā: Cuin'diichí nī, 'iiⁿ'yāⁿ s'ūuⁿ ní tan'dúúcā chí chɛɛcú ndúúcū 'diīnú, 'tííca yā. \v 50 Tí 'āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā tan'dúúcā chi neⁿ'e Chiidá chi canée yā ná va'ai chɛɛti nguuvi tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chí 'diinú ndúúcū vi'í ndúúcū chɛɛcú. \c 13 \s1 'Áámá ejemplo yeⁿ'ē sáⁿ'ā chi ngiīnū ndaata \r (Mr. 4.1-9; Lc. 8.4-8) \p \v 1 Nguuvi miiⁿ Jesús can'dáa yā va'āī miiⁿ ní ch'iīndi yā niiⁿnuúⁿ ná nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā. \v 2 Ní nééné n'deēe 'iiⁿ'yāⁿ ndúúvidaamá yā naachi canéé Jesús. Tuu'mi ní Jesús ndaa yā na 'áámá barco ní ch'iīndí yā. Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ snée yā 'diituu núuⁿnīⁿ naachi vɛɛ yáⁿ'āa ndúútiī. \v 3 Ní Jesús caⁿ'a yā nééné n'deēe nááⁿ ndúúcū parábolas chí ejemplos tan'dúúcā dendu'ū chi vɛ́ɛ́ iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Ní caⁿ'a yā chuū: 'Áámá saⁿ'ā chi ngiīnū ndaata can'dáa sa chiīnū sa ndaata. \v 4 Taachí chiīnū sa, 'áámá duutu ndaata mííⁿ ní chiiya cyúúní. Ndaā 'yaadá ni ch'iinu che'e tī. \v 5 Náⁿ'ā duutu ndaata miiⁿ ní chiiya na tuūu naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtɛ yáⁿ'āa. Maaⁿnchɛɛtɛ́ nūuⁿ can'dáā ti nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtɛ yáⁿ'āa yeⁿ'ē. \v 6 Can'dáā 'yáⁿ'ā ní yaata miiⁿ ní ti'i ti nguɛ́ɛ́ dii'yu yeⁿ'ē. \v 7 'Iicu náⁿ'ā duutu ndaata miiⁿ ní chiiya nguaaⁿ yááⁿ. Yááⁿ miiⁿ ní ch'iita ní di'vaāchí yeⁿ'ē yaata miiⁿ. \v 8 'Iicu náⁿ'ā duutu ndaata miiⁿ ní chiiya na yáⁿ'āa n'dáacā ní n'dáacā chiī cosecha yeⁿ'ē. 'Áámá ní chiī 'áámá ciento yeⁿ'ē, taama ní chiī 'iīnū ngɛɛcu yeⁿ'ē, ni táámá ní chiī ndíícú ndiichi yeⁿ'ē. \v 9 'Iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ veéⁿ yā ní 'caandiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'é. \s1 Chííⁿ chí neⁿ'ē caāⁿ'māⁿ ejemplo miiⁿ \r (Mr. 4.10-20; Lc. 8.9-15) \p \v 10 Tuu'mi ní discípulos ndaá yā nanááⁿ Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā Jesús: ¿Dɛ'ɛ cáávā chi ndúúcū ejemplos ngi'cueeⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ? \p \v 11 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: 'Āā ndís'tií nūuⁿ ndaācā chicadíínuuⁿ nī dendu'ū chi canúúⁿ n'de'ei yeⁿ'e naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ná va'ai chɛɛti nguuvi, naatí tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ canéé chí cadíínuuⁿ yā. \v 12 'Iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā Ndyuūs ca'a cá yā ní n'deēe cá cuuvi yeⁿ'e yā. 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā, 'áárá chí dúú'ví nūuⁿ chi nadacádíínuuⁿ yā chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā chuū ní Ndyuūs ndivíi yā yeⁿ'e yā. \v 13 Cáávā chííⁿ chí ngaⁿ'á ngií 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū ejemplos caati inaaⁿ yā naati n'gɛɛtinée yā tan'dúúcā chi nguɛ́ɛ́ inaaⁿ yā. Ní n'giindiveéⁿ yā naati n'gɛɛtinee yā tan'dúúcā chi nguɛ́ɛ́ n'giindiveéⁿ yā ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú tuumicadiinuuⁿ yā. \v 14 Ní 'íícú cuuvi cuaacu yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chííⁿ chi caⁿ'a profeta Isaías ndii cuááⁿ vmnaaⁿ taachi caⁿ'a yā 'túúcā ní canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs: \q1 Ndúúcū veéⁿ yā 'caandiveéⁿ yā ni nguɛɛ tuumicadíínuuⁿ yā; ní snaaⁿ yā ní nguɛ́ɛ́ ca'a yā cuenta yeⁿ'ē. \q1 \v 15 Caati staava yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní chɛɛchi. Ndúúcū veéⁿ yā n'giindiveéⁿ yā naati nguɛ́ɛ́ tuumicadíínuuⁿ yā n'daācā. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní n'gaadí yā nduutinaaⁿ yā caati nguɛ́ɛ́ snaaⁿ yā ndúúcū nduutinaáⁿ yā; ní nguɛ́ɛ́ 'caandiveéⁿ yā ndúúcū veéⁿ yā, ndii nguɛɛ ndúú ituumicadiinúúⁿ yā ndúúcū staava yeⁿ'é yā, ndii nguɛ́ɛ́ ndúú ndaacadaamí yā yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'e yā chi 'úú cuuví nadich'ɛɛ̄cú nuuⁿndi yeⁿ'é yā. \p \v 16 Dɛ'ɛ chúúcā n'dai ndís'tiī ti vɛ́ɛ́ nduutinaaⁿ nī chí inaaⁿ nī ní veéⁿ nī chí n'giindiveéⁿ nī. \v 17 Ti cuaacu nííⁿnyúⁿ 'úú Jesús ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ profetas ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chí n'dai neⁿ'é yā snaaⁿ yā chííⁿ chí ndís'tiī inaaⁿ nī naati nguɛ́ɛ́ n'diichi yā. Neⁿ'e yā 'caandiveéⁿ yā chííⁿ chí ndís'tiī n'giindiveéⁿ nī naati nguɛ́ɛ́ ch'iindiveéⁿ yā. \p \v 18 'Caandiveeⁿ ndís'tiī ejemplo yeⁿ'e saⁿ'ā chí ngiīnū ndaata. \v 19 'Iiⁿ'yāⁿ chi n'giindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'e naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'ē va'ai chɛɛti nguuvi ní nguɛ́ɛ́ ituumicadíínuuⁿ yā, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ tan'dúúcā duutu ndaata chí chiiya cuaaⁿ cyúúní. Ndaa yááⁿn'guiinūuⁿ ní sta'ā sa nduudu yeⁿ'é Ndyuūs chi canéé na staava yeⁿ'é yā. \v 20 Ndaata chí chiiya nguaaⁿ tuūu ní tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chí n'giindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs. Ní taachí n'giindiveéⁿ yā nduudu miiⁿ ní yeenú n'dai yā, \v 21 naati nguɛ́ɛ́ 'áámá cānee na staava yeⁿ'é yā ní nguɛ́ɛ́ 'nááⁿ tiempo cūnee. Taachí n'géénu yā ngii ti 'iiⁿ'yāⁿ cán'daa yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cáávā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs, tuu'mí nūuⁿ divíi yā nduudu miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ canée na staava yeⁿ'é yā. \v 22 Ndaata chí chiiya nguaaⁿ yááⁿ ní tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chi ch'iindiveéⁿ yā nduudu miiⁿ naati neⁿ'e cá yā nducuéⁿ'ē yeⁿ'ē iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ndúúcū chi vɛ́ɛ́. Ní nginnche'éí yā 'iiⁿ'yāⁿ. Ní vaadī 'cuiica miiⁿ di'vaachií yeⁿ'ē nduudu miiⁿ ní diiⁿ chí nguɛ́ɛ́ dichíí'vɛ̄ nduudu miiⁿ na vida yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 23 Ndaata chí chiiya na yáⁿ'āa n'dáacáā chííⁿ chí tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chí n'giindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs ní tuumicadiinúúⁿ yā ní i'téénu yā nduudu miiⁿ. Ní n'daācā idiíⁿ yā. Ní nduudu miiⁿ tan'dúúcā chi chiī 'aama ciento yeⁿ'ē o chi chiī 'iīnū ngɛɛcu yeⁿ'ē o chi chiī ndiicú ndiichi yeⁿ'ē. 'Tíícā chii cosecha yeⁿ'ē nduudu miiⁿ. \s1 Ejemplo yeⁿ'é yaātā chi nguɛ́ɛ́ n'daācā chi vɛ́ɛ́ nguaaⁿ trigo \p \v 24 Jesús miiⁿ ngaⁿ'a yā ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cuuví ndís'tiī táámá ejemplo. Ní caaⁿ'máⁿ yeⁿ'e naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'ē na va'ai chɛɛti nguuvi ní tan'dúúcā 'áámá saⁿ'ā chí ngiīnū sa ndaata yeⁿ'e trigo chi n'daācā na campo yeⁿ'ē sa. \v 25 Taachí mozos cyaadu sa, tuu'mi ní saⁿ'ā chi enemigo yeⁿ'ē sa ndaā sa ni chiīnū sa 'daaⁿ'nuⁿ trigo na campo yeⁿ'e saⁿ'ā miiⁿ nguaaⁿ trigo chi n'daācā miiⁿ, ní cúnaⁿ'a sa. \v 26 Taachí can'daa yaata yeⁿ'ē ní chiī trigo, tuu'mi ní can'daā nguuvi 'daaⁿ'nuⁿ trigo miiⁿ. \v 27 Tuu'mi ní mozos chi idiiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ na campo miiⁿ ndaa sa nanááⁿ saⁿ'a chi 'iivi yeⁿ'e campo miiⁿ ní caⁿ'a sa chii sa 'iivi: N'dií Señor, ¿'áá nguɛ́ɛ́ chiīnū ndaata yeⁿ'e trigo chi n'daācā na campo yeⁿ'e nī? ¿Tií chiīcā ndaata 'daaⁿ'nuⁿ trigo? \v 28 Saⁿ'ā 'iivi miiⁿ ní caⁿ'a sa chii sa mozos chi idiiⁿ ntiiⁿnyuⁿ: 'Áámá saⁿ'ā enemigo yeⁿ'é niīnū sa. Mozos ní caⁿ'a sa chii sa 'iivi sa: ¿'Áá neⁿ'e nī chi caⁿ'a 'nū ní tiicu 'nū yaātā miiⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daācā? \v 29 'Iivi miiⁿ ní caⁿ'a sa chii sa mozos chi idiiⁿ ntiiⁿnyuⁿ: Nguɛ́ɛ́ tiīcū di 'daaⁿ'nuⁿ trigo miiⁿ caati cuuví tiicú ntúuⁿ di trigo chí n'daācā miiⁿ. \v 30 Ca'a di lugar chi dáámá 'cuiita ndíí taachi ndaa tiempo yeⁿ'e cosecha miiⁿ, tuu'mi ní 'úú caaⁿ'máⁿ cuūví 'iiⁿ'yāⁿ chi 'caacá yā trigo miiⁿ chi 'caacá yā vmnááⁿ vmnaaⁿ 'daaⁿ'nuⁿ trigo miiⁿ ní dichiichí yā caadī ticuaá ní 'neeⁿ yaⁿ'a yā. 'Cuiinu maaⁿ ní nandɛ́ɛ yā trigo miiⁿ ní 'cuíi yā chɛɛti díínūuⁿ. \s1 'Áámá ejemplo yeⁿ'ē ndaata yeⁿ'ē yiivɛ̄ ntíí'yāa \r (Mr. 4.30-32; Lc. 13.18-19) \p \v 31 Táámá ejemplo Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi ní tan'dúúcā 'aama nduutií yeⁿ'e yiivɛ̄ ntíí'yāa chi 'áámá saⁿ'ā sta'ā sa ní chiīnū sa na yáⁿ'āa yeⁿ'ē sa. \v 32 Ndaata yiivɛ̄ ntíí'yāa 'cūū ní 'liiⁿ ca nguɛ́ɛ́ ti tanducuéⁿ'ē ndaata. Taachí n'giita yaātā miiⁿ, tuu'mi ní ch'ɛɛtɛ ca chi cuuvi tanáⁿ'ā yaātā. Ní chiī yáⁿ'á. Ní ndaá 'yáádá yeⁿ'ē nanguuvi ní din'dái tī 'dɛɛcɛ tī na dúuⁿnɛ̄ yáⁿ'á miiⁿ. \s1 Ejemplo yeⁿ'e levadura yeⁿ'e pan \r (Lc. 13.20-21) \p \v 33 Táámá ejemplo Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'ē na va'ai chɛɛti nguuvi ní tan'dúúcā 'áámá tááⁿ levadura yeⁿ'e pan. 'Áámá n'daataá sta'a tá levadura miiⁿ ní chistaⁿ'ā tá nguaaⁿ 'iīnū medida yeⁿ'e harina ndíí chí nan'guiita tanducuéⁿ'ē yaāchī yeⁿ'ē. \s1 Chuū chí ngaⁿ'ā Jesús miiⁿ ndúúcū ejemplos \r (Mr. 4.33-34) \p \v 34 Tanducuéⁿ'ē chuū ngi'cueeⁿ Jesús ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ndúúcū ejemplos. Ni nduuti chi nguɛ́ɛ́ ndúúcū ejemplos yeⁿ'e chi vɛ́ɛ́ iⁿ'yeeⁿdí 'cuū, nguɛ́ɛ́ ngi'cueeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 35 Ní 'iicu cuuvi cuaacu chí caⁿ'a profeta ndii cuááⁿ vmnaaⁿ taachí caⁿ'a yā 'túúcā. Ní canéé nguūⁿ ná libro yeⁿ'é Ndyuūs 'túúcā: \q1 Caaⁿ'máⁿ ndúúcū ejemplos. Ca'cueéⁿ dendu'ū chi canúúⁿ n'de'ei ndíí taachi Ndyuūs din'dái yā iⁿ'yeeⁿdī. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā yeⁿ'e chi neⁿ'e caaⁿ'māⁿ ejemplo yeⁿ'e trigo \p \v 36 Tuu'mi ní Jesús yaa'vi yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi cunaⁿ'á yā na vaacú yā. Jesús ntúūⁿ cunaⁿ'a yā ní sndaa yā 'áámá va'ai. Discípulos yeⁿ'e yā nndaa yā nanááⁿ Jesús, ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ: N'diī, Jesús, ca'cuéeⁿ nī chí neⁿ'e caāⁿ'maⁿ ejemplo yeⁿ'e 'daaⁿ'nuⁿ trigo chi vɛ́ɛ́ nguaaⁿ trigo na campo. \p \v 37 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Iiⁿ'yāⁿ chi ngiīnu ndaata chi trigo chi n'dáacā, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chí Saⁿ'ā chí Daiya Ndyuūs. \v 38 Campo miiⁿ ní tan'dúúcā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Ndaata chi n'dáacā miiⁿ ní tan'dúúcā nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi daiya Ndyuūs ní yeⁿ'ē naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. Yaātā yeⁿ'e ndaata chi nguɛ́ɛ́ n'daācā ní tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daācā idiíⁿ yā, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi daiya yááⁿn'guiinūūⁿ. \v 39 Saⁿ'ā chi chiinū sa 'daaⁿ'nuⁿ trigo miiⁿ ní tan'dúúcā maāⁿ yááⁿn'guiinūuⁿ. Ní cosecha yeⁿ'ē miiⁿ ní tan'dúúcā chí 'cuiinu iⁿ'yeēⁿdī. Saⁿ'ā s'eeⁿ chi ita'a sa cosecha miiⁿ ní tan'dúúcā ángeles. \v 40 Tan'dúúcā chí tiīcú yā 'daaⁿ'nuⁿ trigo ní nadidáámá yā ní 'neeⁿ yaⁿ'a yā, 'tíícā cuuvi tiempo taachi 'cuiīnū iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \v 41 Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs ní dichó'o yā ángeles yeⁿ'e yā chi nadidáámá yā 'iiⁿ'yāⁿ chí yeⁿ'ē naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. Niicú tun'dáa yā nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā chi náⁿ'a yā idiiⁿ nuuⁿndí yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi idiiíⁿ chi nguɛɛ n'daācā. \v 42 Ní cu'nuúⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ na nguuchí yaⁿ'ā. Mííⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní cuɛɛcú yā ní che'e 'diiⁿ'yúⁿ yā. \v 43 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ chi n'dáí nanááⁿ Ndyuūs cuuvi dɛɛvɛ́ yā ngii tan'dúúcā 'yáⁿ'ā taachi 'āā snée yā naachi Ndyuūs Chiidá yā ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi. Ndís'tiī chi vɛ́ɛ́ veéⁿ nī 'caandiveéⁿ nī nduudu yeⁿ'é. \s1 Ejemplo yeⁿ'e vaadī 'cuiica chi canúúⁿ n'de'ei \p \v 44 Caⁿ'a ca Jesús miiⁿ táámá ejemplo: Naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'ē va'ai chɛɛti nguuvi ní tan'dúúcā vaadī 'cuiica chí canúúⁿ n'de'ei na 'áámá campo. 'Áámá saⁿ'ā ní ndaācā sa vaadī 'cuiica miiⁿ ní cunuuⁿ n'dé'ei ntúūⁿ sa lugar miiⁿ. Yeenú taavi sa. Cunaⁿ'a sa ní n'diicui sa tanducuéⁿ'ē chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'ē sa ni cuái sa campo miiⁿ. \s1 Ejemplo yeⁿ'ē 'áámá perla chi yaⁿ'ai taavi chii'vɛ̄ \p \v 45 'Tiicá ntúūⁿ. Naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi ní tan'dúúcā 'áámá saⁿ'ā chí n'diicui sa chí in'nuuⁿ sa perlas chi yaⁿ'ai taavi chíí'vɛ̄. \v 46 Taachí ndaācā sa 'áámá perla chi n'dɛɛvɛɛ́ ní yaⁿ'ai taavi chíí'vɛ, tuu'mi ní cuinaⁿ'ā sa ní n'diicui sa tanducuéⁿ'ē chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'ē sa níícú cuai sa perla miiⁿ. \s1 Yeⁿ'e ejemplo yeⁿ'e yaānā \p \v 47 'Tiicá ntuūⁿ. Naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi ní tan'dúúcā 'áámá yaānā chí saⁿ'ā n'gaa nuúⁿ sa na nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā ní ita'āa nducuéⁿ'ē naaⁿ 'yaācā. \v 48 Taachí 'āā ndiituú yaānā miiⁿ, intun'dáa yā cuaaⁿ 'diituú nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā miiⁿ. Ní n'daaviyaí yā ní nan'guaáⁿ yā 'yáacā chi n'daācā. N'giī yā 'iiti 'cuɛ́ɛ́tɛ̄ɛ. Ní 'iiti chi nguɛ́ɛ́ n'dáacā miiⁿ nginngée yā 'iiti. \v 49 'Tíícā cuuvi taachi 'cuiīnū iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Nandaā ángeles ní tun'dáa yā 'iiⁿ'yāⁿ chí n'dai yā nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí nguɛɛ n'dáacā idiíⁿ yā. \v 50 Ní 'cuíi yā 'iiⁿ'yāⁿ chí nguɛ́ɛ́ n'daācā ná nguuchi yaⁿ'ā. Mííⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cueⁿ'e daāⁿmaⁿ cuɛɛcú yā ní cueⁿ'e daāⁿmaⁿ ché'é 'diiⁿ'yuⁿ yā. \s1 Ejemplo yeⁿ'ē vaadī 'cuíícá ngai ndúúcū chí ndiicúū \p \v 51 Jesús tiinguuneeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿'Áá tuumicádíínuuⁿ ndís'tiī tanducuéⁿ'e dendu'ū chí 'túúcā? 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní n'guɛɛcútaⁿ'a yā: 'Tíícā Señor. \p \v 52 Jesús ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Áámá 'aama maestro yeⁿ'ē ley chí'neeⁿ yā yeⁿ'e naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi, maestro miiⁿ ní cuuví yā tan'dúúcā 'áámá patrón chi vɛ́ɛ́ vaadī 'cuiica yeⁿ'e sa na va'ai yeⁿ'ē sa. Ní deenu sa táácā tun'dáa sa yeⁿ'e vaadī 'cuiica yeⁿ'ē sa dendu'ū cosa chi ngaī ndúúcū cosa chi ndiicúū. \s1 Jesús canee yā na yáāⁿ Nazaret \r (Mr. 6.1-6; Lc. 4.16-30) \p \v 53 Taachí Jesús miiⁿ ch'íínú caⁿ'á yā nduudu 'cūū, cueⁿ'é yā yeⁿ'ē miiⁿya. \v 54 Ní ndaá yā yáāⁿ vaacú yā chi nguuvi Nazaret ní ngi'cueeⁿ yā yaācū sinagoga miiⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní cheⁿ'e yiinú yā yeⁿ'e chi chi'cueeⁿ Jesús. Ní ngaⁿ'a yā: ¿Tií ndiicaá vaadī déenu yeⁿ'ē saⁿ'á 'cūū? ¿Táácā cuuvi diiⁿ sa vaadī n'giinu chí idiiⁿ sa? \v 55 Sáⁿ'a 'cūū chí daiya 'viichiyáⁿ'ā ní María nguūvī chɛɛcu sa. Ni 'díinū sa ní Jacobo, ndúúcū José, ndúúcū Simón, ndúúcū Judas. \v 56 Ví'i ntúuⁿ sa snee yā ndúúcu yú. ¿Tií ndiicaá tanducuéⁿ'ē vaadī deenú 'cūū chí ngí'cuééⁿ sa? \v 57 Ní cáávā chuū 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ cunncáā caⁿ'a yā yeⁿ'e Jesús miiⁿ, ní nguɛ́ɛ́ i'téénu yā yeⁿ'e yā. Naati Jesús ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Nguɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ mar 'áámá profeta chi candɛɛ nduudu yeⁿ'é Ndyuūs chí 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē yáāⁿ vaacú yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ na vaacu yā dinéⁿ'e yā profeta miiⁿ. \p \v 58 Jesús miiⁿ nguɛ́ɛ́ neené n'deēe vaadī n'giinu diíⁿ yā miiⁿ caati 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ s'téénu yā yeⁿ'e Jesús miiⁿ. \c 14 \s1 Ch'iīⁿ'núⁿ yā Juan chi ngɛɛdínuūⁿnīⁿ \r (Mr. 6.14-29; Lc. 9.7-9) \p \v 1 Tiempo 'cūū saⁿ'a rey Herodes, chi gobernador yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea, ch'iindiveeⁿ sá tan'dúúcā chi 'iiⁿ'yāⁿ ngaⁿ'a yā yeⁿ'e Jesús miiⁿ. \v 2 Ní rey miiⁿ caⁿ'a sa chii sa mozos yeⁿ'ē sa: Sáⁿ'ā Jesús 'cūū ní Juan chí ngɛɛdínuūⁿnīⁿ chí nnduuchi sá yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā. Ní cáávā chuū vɛ́ɛ́ poder yeⁿ'ē sa chi idiiⁿ sa vaadī n'giinu. \p \v 3 Rey Herodes miiⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ chi caⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā chi soldados sta'a sa Juan miiⁿ ní cāchiichí sa Juan ndúúcū cadenas ní chi'nuuⁿ sa Juan vácūū. 'Tíícā diíⁿ rey miiⁿ cucáávā n'daataá yeⁿ'e yā chi nguuvi Herodías ti vmnááⁿ vmnaaⁿ n'daataá miiⁿ ní n'daataá yeⁿ'ē Felipe chi 'díínu rey miiⁿ. Ní divíi rey miiⁿ táⁿ'ā miiⁿ yeⁿ'e Felipe. \v 4 'Tíícā diíⁿ rey ndúúcū Juan chi ngɛɛdínuūⁿnīⁿ ti Juan miiⁿ ngaⁿ'a sá ngii sa Herodes miiⁿ chi tan'dúúcā chi ngaⁿ'a na ley, nguɛ́ɛ́ canee chí cuuvi n'daataá yeⁿ'é yā n'daataá miiⁿ. \p \v 5 Rey Herodes miiⁿ ní neⁿ'e yā 'caaⁿ'nuⁿ yā Juan miiⁿ, naati 'va'á yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ; ti 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní s'téénu yā chí Juan miiⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ profeta chi dichó'o Ndyuūs. \v 6 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ diíⁿ yā 'viicu yeⁿ'ē cumpleaños yeⁿ'e Herodes miiⁿ, n'daataá 'lííⁿ daiya táⁿ'ā Herodías miiⁿ nde'ei tá naavtaⁿ'ā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Ní rey Herodes miiⁿ ní chiī yeenú yā chi nde'ei tá ní caⁿ'a yā: \v 7 Dii, n'daataá 'lííⁿ. 'Úú ngaⁿ'á ndúúcū nduudu, “por Dios”, chi teé dii 'āā dɛ'ɛ́ nūuⁿ chí neⁿ'e di. \v 8 Chɛɛcu tá ni caⁿ'a yā chīi yā n'daataa 'lííⁿ miiⁿ dɛ'ɛ̄ chí caaca tá. Ní n'daata 'lííⁿ caⁿ'a ta chii tá rey miiⁿ: N'diī rey, tée nī 'úú tiīⁿ Juan chi ngɛɛdínuūⁿnīⁿ cu'nuúⁿ chɛɛtī 'áámá cu'u. \p \v 9 Tuu'mi ní rey Herodes miiⁿ s'neeⁿ ndaachii yiinú yā; naati rey miiⁿ caati 'āā caⁿ'a yā ndúúcū nduudu, “por Dios”, ní ch'iindiveéⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā ndúúcu yā na mesa miiⁿ, caⁿ'a yā chí 'āā ca'a núúⁿ yā chííⁿ chí ngiica táⁿ'ā miiⁿ. \v 10 Caⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā chí 'caātā daandu Juan chi ngɛɛdinuūⁿnīⁿ chi canúuⁿ sa vácuū. \v 11 Ní ndɛɛ sa tiiⁿ yā miiⁿ sn'núúⁿ chɛɛti cu'u ní ca'a sa n'daata 'lííⁿ miiⁿ. Ní táⁿ'ā miiⁿ ní ca'a tá chɛɛcu tá. \p \v 12 Tuu'mi ní discípulos yeⁿ'e Juan chi ngɛɛdínuūⁿnīⁿ ndaá yā ní sta'á yā cuerpo yeⁿ'e Juan miiⁿ ní ch'iīchi yā. Ní cheⁿ'e yā chīi yā Jesús miiⁿ tan'dúúcā chí chiī. \s1 Jesús ca'á yā che'e nyuⁿ'u mil 'iiⁿ'yāⁿ \r (Mr. 6.30-44; Lc. 9.10-17; Jn. 6.1-14) \p \v 13 Taachí Jesús miiⁿ ch'iindiveéⁿ yā chuū, cueⁿ'é yā ní sndáa yā na 'áámá barco, ní cueⁿ'e yā na 'áámá lugar cuɛɛti naachi nguɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ. Taachí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ch'iindiveéⁿ yā chuū, can'dáa yā yeⁿ'e yáāⁿ s'eeⁿ ní cueⁿ'e yā ndúúcū Jesús. \v 14 Ní taachí Jesús miiⁿ nan'dáa yā ná barco miiⁿ, n'diichí yā n'deee n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ, ní nnee ya'ai 'iinu yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Ní diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chi ngíitā chi ndaā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi candɛɛ yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 15 Ní taachí 'āā chiinu discípulos yeⁿ'e Jesús miiⁿ ndaá yā nanááⁿ Jesús ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ: 'Āā chi chíínū maaⁿ, ní 'muuⁿ nguɛ́ɛ́ n'gɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ. Yaa'ví nī 'iiⁿ'yāⁿ s'tíī chí caⁿ'á yā cuááⁿ na yáāⁿ n'gaiyáā ní cuái yā chi che'e yā. \p \v 16 Jesús caⁿ'a yā chīi yā discípulos: 'Iiⁿ'yāⁿ s'tíī nguɛ́ɛ́ cánéé chí náⁿ'a yā. Ndís'tiī ca'a nī chi che'e yā. \p \v 17 Discípulos ní caⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ tunééⁿ chi che'e yā. Dámāāⁿ nyuⁿ'u panes ndúúcū na 'uūvī 'yaācā vɛ́ɛ́. \p \v 18 Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos: Candɛ́ɛ nī panes ndúúcū 'yaācā 'muuⁿ. \p \v 19 Cuayiivi ní Jesús chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chí ch'ɛɛtɛ́ yā ná yaātā miiⁿ. Jesús ní sta'á yā nduu nyúⁿ'ú panes miiⁿ ndúúcū 'uūvī 'yaaca ní n'diichí yā nanguuvi ní ca'a yā gracias Ndyuūs Chiidá yā. Cuayiivi ní n'deee yā panes ní ca'a yā discípulos yeⁿ'e yā. Discípulos miiⁿ ní ca'a yā 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé miiⁿ. \v 20 Nducyáácá yā che'e yā ní chiitu 'iiⁿ'yāⁿ. Ní discípulos nān'guaáⁿ yā chí nángaāva panes yeⁿ'e miiⁿ ndúúcū 'yaācā miiⁿ ní chiitu tá ndiichúúví 'cuɛɛ̄tɛ̄ɛ. \v 21 'Iiⁿ'yāⁿ chí che'ē miiⁿ nyuⁿ'u mil ngii yā, ndii nguɛ́ɛ́ chiduūchɛ n'daataá, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú da'caīyāa ra. \s1 Jesús ngiicá yā cuááⁿ vmnaaⁿ nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā \r (Mr. 6.45-52; Jn. 6.16-21) \p \v 22 Cuayiivi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā chi cundaa yā na barco ní caⁿ'á yā táámá 'díítuú nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā, 'naaⁿ chi Jesús miiⁿ diíⁿ yā despedir yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ. \v 23 Jesús diíⁿ yā despedir yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní divíi yā yeⁿ'e yā ní cuchɛɛ yā na 'áámá yiīcū ní caⁿ'angua'á yā. Taachí chiī 'da'a, 'āā dámaaⁿ Jesús canée yā miiⁿ. \v 24 Barco miiⁿ ní 'āā cánduūu naavtaⁿ'ā yeⁿ'ē nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā miiⁿ naachi olas yeⁿ'e nuūⁿnīⁿ miiⁿ neⁿ'e 'cuuchii na yaānūuⁿ yeⁿ'e nuūⁿnī miiⁿ. 'Yúúné ní ngeēnū taaⁿ ní diitu n'dáí n'geⁿ'e na barco miiⁿ. Ní barco miiⁿ nguɛ́ɛ́ ngii ngíícá. \v 25 Taachi 'da'a ca táámá nguuvi tan'dúúcā n'gɛɛcu cuūuⁿ o n'gɛɛcu nyuⁿ'u, Jesús ndaá yā nanááⁿ discípulos ní ngíícá yā cuaaⁿ vmnaaⁿ nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā miiⁿ. \v 26 Taachí discípulos ní n'diichí yā Jesús miiⁿ chi ngiicá yā cuaaⁿ vmnaaⁿ nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā miiⁿ ní dii'yá yā chiī. Ní chistaⁿ'a vaanicadiinūuⁿ yeⁿ'é yā. Ní 'cai yā: Chuū ní 'áámá bulto. Ní caⁿ'á yā ndúúcū vaadī 'va'a. \p \v 27 Cuayiivi miiⁿ ní Jesús yaa'ví yā discípulos ní caⁿ'a yā: Ndís'tiī cúúví ditiinú nī caati 'úú. Nguɛ́ɛ́ di'va'á nī. \p \v 28 Tuu'mi ní Pedro nán'guɛɛcútaⁿ'a sa ní caⁿ'a sa: N'dií Señor, ndúúti chí n'diī caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyúⁿ nī chi caⁿ'á naachi canee nī ní caacá cuaaⁿ vmnaaⁿ nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā. \p \v 29 Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā: Pedro, cuchíi di. Pedro miiⁿ ní nan'dáa sa na barco miiⁿ ni tucá'a sa ngiica sa cuaaⁿ vmnaaⁿ nuūⁿnīⁿ miiⁿ. Ní cueⁿ'ē sa naachi canéé Jesús miiⁿ. \v 30 Taachí Pedro miiⁿ n'diichi sa 'yúúné taaⁿ miiⁿ di'vá'a sa ní 'āā tucá'ā chɛɛchi sa nguaaⁿ nuūⁿnīⁿ miiⁿ. Tuu'mi ní 'cáí yiicu sa ní caⁿ'a sa: Señor, nadanguáⁿ'ai nī 'úú. \p \v 31 Hora mííⁿ nūuⁿ, Jesús miiⁿ n'doó yā ta'a yā ní sta'á yā ta'a Pedro ní caⁿ'a yā chii yā Pedro: Dii saⁿ'ā chi dúú'vīi i'téénu di, ¿dɛ'ɛ̄ cúúví chí nadi'uūvī di staava yeⁿ'ē di ní nguɛ́ɛ́ i'téénu di? \p \v 32 Ní taachí Jesús ndúúcū Pedro sndáa yā na barco miiⁿ, canee 'diiíⁿ 'yúúné mííⁿ. \v 33 Tuu'mi ní discípulos chi snúuⁿ yā na barco miiⁿ ní ndaá yā nanááⁿ Jesús ní s'téénu yā 'iiⁿ'yāⁿ. Ní caⁿ'a yā: N'diī Jesús, cuaacu nííⁿnyúⁿ chí Daiya Ndyuūs n'dii. \s1 Jesús diíⁿ yā chi nduuvā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Genesaret \r (Mr. 6.53-56) \p \v 34 Tááchí ch'iinu cho'ó yā táámá lado yeⁿ'e nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā miiⁿ ní ndaá yā na yáⁿ'āa Genesaret. \v 35 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa miiⁿ taachi tuumicádíínuuⁿ yā chí Jesús canée yā miiⁿ, tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ caⁿ'á yā ní chii yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e núúⁿmáⁿ cuaaⁿ yáāⁿ n'gaiyáā chi snéé niiⁿnuúⁿ chi Jesús canée yā miiⁿ. Níícú 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cándɛ́ɛ yā nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi ngííta yā nanááⁿ Jesús miiⁿ. \v 36 Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ di'cuíítu yā Jesús miiⁿ chi 'cuáaⁿ yā chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ tuu'ví yā naachi n'dɛ́ɛ́tií yeⁿ'ē catecái yā. Ní nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chí tuu'ví yā catecai Jesús miiⁿ ní nduūvā yeⁿ'e yā. \c 15 \s1 Yeⁿ'e chi diiⁿ chí vɛɛ nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ \r (Mr. 7.1-23) \p \v 1 Tuu'mi ní duu'vi maestros chi ngi'cueeⁿ ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos chi chiicá yā yáāⁿ Jerusalén ndaá yā nanááⁿ Jesús miiⁿ, ní caⁿ'a yā chiī yā 'iiⁿ'yāⁿ: \v 2 ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí discípulos yeⁿ'e nī nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā tan'dúúcā costumbre yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū? ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí nguɛ́ɛ́ inaaⁿnu yā ta'á yā taachi 'āā cuɛ́ɛ́ che'e yā pan? \p \v 3 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chiī yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī tan'dúúcā chi ngaⁿ'a ley yeⁿ'é Ndyuūs ní diíⁿ nī tan'dúúcā costumbre yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū? \v 4 Ti Ndyuūs ní ca'á yā ley yeⁿ'e yā ní caⁿ'a yā: Diíⁿ nī honrar chiidá nī ndúúcū chɛɛcú nī. 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'dáacā ngaⁿ'a yā yeⁿ'e chiidá yā o yeⁿ'ē chɛɛcú yā ní 'cuūvi yā. \v 5 Naati ndis'tiī ní ngaⁿ'a nī chi 'āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí caaⁿ'máⁿ yā cuuvi yā chiidá yā ndúúcū chɛɛcú yā 'tíícā: Nducuéⁿ'ē chi teé n'diī maaⁿ ní ca'á lado yeⁿ'é Ndyuūs caava ofrenda yeⁿ'e yā. \v 6 'Iiⁿ'yāⁿ 'āā ntɛ́ɛ́ idiíⁿ yā chi neⁿ'é yā chiida yā ndúúcū chɛɛcú yā. 'Tíícā caavā costumbre yeⁿ'é nī diíⁿ nī chi 'āā ntɛ́ɛ́ idichíí'vɛ̄ ley yeⁿ'é Ndyuūs yeⁿ'e yú. \v 7 Ndís'tiī 'uūvī naaⁿ 'uuvi cheendí nī. N'daācā caⁿ'a profeta Isaías miiⁿ yeⁿ'é nī taachi caⁿ'a sa ndíí vmnaaⁿ ní canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs 'tííca: \q1 \v 8 'Iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ ní i'téénu yā 'úú ndúúcū nduudu yeⁿ'e yā, naati staava yeⁿ'é yā yaⁿ'ai canee yeⁿ'ē 'úú. \q1 \v 9 Nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ dichíí'vɛ̄ chi i'téénu yā 'úú, caati chi ngi'cueeⁿ yā ní ley yeⁿ'e saⁿ'ā yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū nguɛ́ɛ́ yeⁿ'é Ndyuūs. \p \v 10 Jesús n'gai yā n'deee n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ chí ndaa yā nanáaⁿ yā. Ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Caandivéeⁿ nī ní tuumicadíínuuⁿ nī. \v 11 Nguɛ́ɛ́ tanducuéⁿ'ē chi nge'e saⁿ'ā chi ndaā cheendi saⁿ'ā idivaatí saⁿ'ā naati nduudu chí ican'daā cheendi saⁿ'ā, chííⁿ chí diiⁿ chí vɛ́ɛ́ nuūⁿndī yeⁿ'ē saⁿ'ā. \p \v 12 Tuu'mi ní discípulos yeⁿ'e Jesús ndaá yā nanáaⁿ yā ní caⁿ'a yā chii yā Jesús miiⁿ: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ déénu nī chí 'iiⁿ'yāⁿ fariseos taachí ch'iindiveéⁿ yā nduudú 'cūū nduuvi taáⁿ yā? \p \v 13 Naatí Jesús miiⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā: Taanduvɛ́ɛ́ yaāta chi nguɛ́ɛ́ chiīchi Chiidá chi canéé yā na va'ai chɛɛti nguuvi canee chí tiīcūu ndii díí'yú. \v 14 'Āā s'nééⁿ rá 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ chi candɛ́ɛ yā táámá 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ ndúúcu yā. Nduuti chi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ candɛ́ɛ yā táámá 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ ndúúcu yā, nduu 'uuví yā cungéē nuúⁿ yā na yiivi yáⁿ'āⁿ. \p \v 15 Tuu'mi ní Pedro miiⁿ ní nan'guɛɛcútaⁿ'a sa ní caⁿ'a sa chii sa Jesús miiⁿ: Cúúví nī nús'uu dɛ'ɛ néⁿ'é caāⁿ'māⁿ ejemplo 'cūū. \p \v 16 Jesús caⁿ'a yā: ¿'Áá 'tiicá ntúūⁿ nguɛ́ɛ́ ituumicadíínuuⁿ nī? \v 17 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ ituumicadíínuuⁿ nī chi tanducuéⁿ'ē chí indaā cheendi saⁿ'ā ngeⁿ'e chɛɛ̄tī sa ní cungéē cuaaⁿ chuva'āī? \v 18 Naati nduudu chi ícan'daa cheendi sa chí níngiica na staava yeⁿ'ē sa, chuū idiīiⁿ chi vɛ́ɛ́ núúⁿndí yeⁿ'ē sáⁿ'ā. \v 19 Caati yeⁿ'e na staava yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ ngiicá dendú'ū chi nguɛ́ɛ́ n'dáacā chi inadicádíínuuⁿ yā. Chuū ní inadicádiinúúⁿ yā yeⁿ'ē chi 'caāⁿ'nuⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ, ndúúcū yeⁿ'ē chi caⁿ'á yā ndúúcū isaⁿ'ā o n'daataá chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā, ndúúcū chi n'diichí yā 'aama saⁿ'ā o n'daataá chi duuchí vi'ī, ndúúcū yeⁿ'ē chi ididuucú yā, ndúúcū yeⁿ'ē chi testigo yā ní caaⁿ'máⁿ yā nduudu yaadi, ndúúcū yeⁿ'ē chi caaⁿ'maⁿ taáⁿ yā contra yeⁿ'e Ndyuūs. \v 20 Dendú'u 'cūū chi ídiīiⁿ chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'ē sa naati chi che'e sa taachi nguɛ́ɛ́ naaⁿnú sa ta'a sa, chiiⁿ ní nguɛ́ɛ́ idinuuⁿndi sa. \s1 Yeⁿ'e 'áámá n'daataá chi nguɛɛ yeⁿ'e ndaata Israel ní i'téénu tá Jesús \r (Mr. 7.24-30) \p \v 21 Jesús chiicá yā yeⁿ'ē yáāⁿ miiⁿ ní cueⁿ'e yā na yáⁿ'āa yeⁿ'e Tiro ndúúcū Sidón. \v 22 Cuin'dííchí nī. 'Áámá n'dáátāa yeⁿ'e yáⁿ'āa Canaán chí can'daā tá yeⁿ'e yáāⁿ vaacu tá. N'gaī yiicu tá ní ngaⁿ'a tá ngii tá Jesús miiⁿ: N'dií Señor chi Daiya David, nnéé ya'ai 'iinu nī 'úú. 'Áámá espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ idindú'ū taaví táⁿ'ā daīyá. \p \v 23 Jesús nguɛ́ɛ́ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'ē tá. Tuu'mi ní discípulos yeⁿ'ē Jesús miiⁿ ndaá yā nanáaⁿ yā ní di'cuíítu yā Jesús ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ: N'diī Jesús, diíⁿ nī despedir yeⁿ'ē ta ti táⁿ'a 'cūū ní n'gaī tá cūchiitá cuaaⁿ daami yú. \p \v 24 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā: Dendyuūs dicho'ó yā 'úú cucáávā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Israel chi tan'dúúcā 'iiti cuūchī chí nindáí, 'tiicá yā. \p \v 25 Tuu'mi ní taⁿ'ā miiⁿ ndaā ta nanááⁿ Jesús ní chiintiī'ya tá ní caⁿ'a tá chii tá 'iiⁿ'yāⁿ: N'dií Señor, cunneé nī 'úú. \p \v 26 Jesús miiⁿ ní nan'guɛɛcútaⁿ'á yā yeⁿ'ē tá ní caⁿ'a yā chii yā táⁿ'ā: Nguɛ́ɛ́ n'daācā chí divií pan yeⁿ'ē daiyá 'nū ní ca'á chi che'e 'yaānā. \p \v 27 Táⁿ'ā miiⁿ ní caⁿ'ā ta: 'Tíícā Señor, naati 'yáanā miiⁿ ngé'e tī yeⁿ'ē cheeyéē chi ngéē yeⁿ'ē na mesa yeⁿ'ē 'iiví tī. \p \v 28 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā táⁿ'ā: Dií n'daataá, dɛ́'ɛ chúúcā ch'ɛɛtɛ vaadī i'téénú yeⁿ'ē di. Cuuví ndúúcu di tan'dúúcā chi neⁿ'ē di. Daiya tá miiⁿ ní hora mííⁿ nūuⁿ nduuva yeⁿ'ē ta. \s1 Jesús idiíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e 'yaaⁿ n'dai 'iiⁿ'yāⁿ \p \v 29 Jesús chiicá yā yeⁿ'ē yáⁿ'āa miiⁿ ní ndaá yā 'diituú nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā Galilea. Cuayiivi ní cuchɛ́ɛ yā ná yiīcū miiⁿ ní ch'iīndi yā. \v 30 Nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ndaā niiⁿnuúⁿ yā nanááⁿ Jesús miiⁿ ní ndɛ́ɛ yā 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaā yó'ōo, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ 'díi'mī, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ló'ō ta'á yā o ca'a yā, ndúúcū 'yaaⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ cá tanáⁿ'ā ca'ai chi ndíi yā. Ní s'neeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nanááⁿ Jesús miiⁿ. Ní Jesús diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 31 Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ cheⁿ'e yiinú yā taachí n'diichi yā chí 'iiⁿ'yāⁿ 'díi'mī ní ngíí ngaⁿ'a, ní 'iiⁿ'yāⁿ chi ló'ō ta'á yā o ca'a yā nduuva yeⁿ'e yā, ní 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ngii ngiicá, ngiica yā; ní 'iiⁿ'yāⁿ ngueenááⁿ, inaaⁿ yā; ní tucá'a yā caⁿ'a yā: Dɛ'ɛ̄ chúúca ch'ɛɛtɛ Ndyuūs yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel. \s1 Jesús ca'a yā chi che'e cuūuⁿ mil 'iiⁿ'yāⁿ \r (Mr. 8.1-10) \p \v 32 Jesús 'caí yā discípulos yeⁿ'é yā ní caⁿ'a yā chii yā discípulos: Ya'áí cáávā 'iiⁿ'yāⁿ s'tíī ti 'āā 'iīnū nguuvī snée yā nduucú ní 'muuⁿ ní nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ chi che'e yā. Nguɛ́ɛ́ neⁿ'é nadicho'ó 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ che'e yā. 'Áátiī cuuví cúúnu yā cuaaⁿ cyúúní chi náⁿ'a yā. \p \v 33 Tuu'mi ní discípulos yeⁿ'e yā caⁿ'a yā chīi yā Jesús: ¿Tií cáⁿ'a 'nū nguaí 'nū pan chi n'deee n'dáí chi ché'é nducyaaca 'iis'tíī na lugar 'cūū naachi nguɛɛ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ? \p \v 34 Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos: ¿'Áá 'yaaⁿ ca pan yeⁿ'é nī vɛɛ? Discípulos caⁿ'a yā: Ndɛɛ̄chɛ̄ panes ndúúcū n'duuvi 'yaācā n'gaiyáā vɛɛ. \p \v 35 Jesús ca'a yā orden 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chí 'cuɛɛtɛ́ yā na yáⁿ'āa miiⁿ. \v 36 Tuu'mi ní Jesús sta'á yā ndu'ū ndɛɛ̄chɛ̄ panes miiⁿ ndúúcū 'yaācā miiⁿ. Ní ca'a yā gracias Ndyuūs cáávā panes miiⁿ. Ní n'dee yā panes miiⁿ ní ca'a yā discípulos yeⁿ'e yā. Ní discípulos ní ca'a yā 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé miiⁿ. \v 37 Nducyááca yā che'e yā ní chiitu 'iiⁿ'yāⁿ. Discípulos ní nān'guaáⁿ yā chí nángaāva ní chiitu tá ndɛɛ̄chɛ̄ 'cuɛ́ɛ́tɛ̄ɛ. \v 38 'Iiⁿ'yāⁿ chí che'e yā miiⁿ ní taanduu cuūuⁿ mil ngii sáⁿ'ā. Nguɛ́ɛ́ diduuchɛ yā n'daataá ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú da'caīyāa. \v 39 Tuu'mi ní Jesús yaa'ví yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi cunaⁿ'á yā. Ní Jesús ndaá yā na barco miiⁿ ní cueⁿ'e yā na yáⁿ'āa yeⁿ'e Magdala. \c 16 \s1 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ngiica yā vaadī n'giinu \r (Mr. 8.11-13; Lc. 12.54-56) \p \v 1 'Iiⁿ'yāⁿ fariseos ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ saduceos ndaá yā nanááⁿ Jesús chí neⁿ'e n'diichíneeⁿ yā Jesús. Ní chiica yā Jesús 'áámá vaadī n'giinu yeⁿ'ē va'ai chɛɛti nguuvi. \p \v 2 Naati Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: Taachí ngii chíinū ní nanguuvi ní ndíí cuá'āa, ndís'tiī ní ngaⁿ'á nī chi n'dáacā diīiⁿ tiempo. \v 3 Ní cuááⁿ ná nguɛɛtyaaⁿ taachí meēeⁿ ngíí cuá'aá, ndís'tiī ngaⁿ'a nī chi nguɛ́ɛ́ n'dáacā diīiⁿ tiempo maaⁿ. Ndís'tiī 'uūvī naaⁿ 'uūvī cheendí nī chi déénu nī dɛ'ɛ̄ chi cúúví yeⁿ'ē nanguuvi naati nguɛ́ɛ́ tuumicadíínuuⁿ nī dɛ'ɛ̄ chi cuuvi tiempo 'cūū ndúúcū señales chí inaaⁿ nī. \v 4 'Iiⁿ'yāⁿ chi cunncáā idiíⁿ yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chí nguɛ́ɛ́ i'téénu yā Ndyuūs 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ néⁿ'e yā snaaⁿ yā 'áámá vaadī n'giinu naati señal miiⁿ nguɛ́ɛ́ ndaāca yā. Dámaāaⁿ cánéé señal yeⁿ'e profeta Jonás chi ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ chi canéé nguuⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs. Jesús s'néeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní cueⁿ'e yā. \s1 Levadura yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ fariseos \r (Mr. 8.14-21) \p \v 5 Discípulos yeⁿ'e Jesús ndaá yā táámá lado yeⁿ'e nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā ní chinaáⁿ yā chi cāndɛɛ yā pan. \v 6 Jesús ca'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cundɛ́ɛ̄ ndís'tiī cuidado yeⁿ'e levadura yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ saduceos ti levadura miiⁿ ní chiiⁿ chí chi'cueeⁿ yā. \p \v 7 Discípulos ní tuca'á yā caⁿ'a yā nguaaⁿ maaⁿ yā. ¿'Áá chi nguɛ́ɛ́ ndɛɛ yú pan chiiⁿ chi 'tíícā ngaⁿ'a yā? \p \v 8 Jesús miiⁿ tuumicadíínuuⁿ yā yeⁿ'ē chí inadicádiinūuⁿ discípulos ní caⁿ'a yā chii yā discípulos: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí inadacádíínuuⁿ nī 'túúcā na staava yeⁿ'é nī chi cáávā chi nguɛ́ɛ́ ndɛɛ nī pan? Ndís'tiī ní dúú'vīi i'téénu nī. \v 9 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ ituumicádíínuuⁿ nī, ndii nguɛɛ ndúú inan'gaacú nī yeⁿ'ē nyuⁿ'u panes chí che'e nyuⁿ'u mil saⁿ'ā? ni ¿'áá n'deēe 'cuɛ́ɛ́tɛ̄ɛ ca panes nángaāva? \v 10 ¿'Áá ndíí nguɛ́ɛ́ nduu inan'gaacú nī yeⁿ'ē ndɛɛ̄chɛ̄ panes chí che'ē cuūuⁿ mil saⁿ'ā? ni ¿'áá n'deēe 'cuɛ́ɛ́tɛ̄ɛ ca panes nángaāva? \v 11 ¿Dɛ'ɛ cuuvi chi nguɛɛ ituumicádiinuuⁿ nī chi nguɛ́ɛ́ cáávā pan miiⁿ chi caⁿ'á chí cundɛɛ nī cuidado yeⁿ'e levadura yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ saduceos? \p \v 12 Tuu'mi ní discípulos tuumicadíínuuⁿ yā chi Jesús miiⁿ nguɛ́ɛ́ caⁿ'a yā chii yā chi discípulos nguɛ́ɛ́ cundɛɛ yā cuidado yeⁿ'e levadura yeⁿ'e pan ti yeⁿ'e chí chi'cueeⁿ 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ saduceos. \s1 Pedro miiⁿ caⁿ'a sa nduudu cuaacu chi Jesús chi Cristo yā \r (Mr. 8.27-30; Lc. 9.18-21) \p \v 13 Jesús ndaá yā yeⁿ'e yáⁿ'āa yeⁿ'e Cesarea yeⁿ'e yáⁿ'āa yeⁿ'e Filipo ní itiinguuneéⁿ yā discípulos yeⁿ'e yā ní caⁿ'a yā: ¿Du'ú 'úú ngaⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē 'úú chi Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs 'úú? \p \v 14 Discípulos ní caⁿ'a yā: Náⁿ'a yā ní ngaⁿ'a yā chí díí chí Juan chí chɛɛdinuūⁿnīⁿ díí. Náⁿ'a yā ní ngaⁿ'a yā chí díí chí profeta Elías miiⁿ díí. Níícú náⁿ'a yā ní ngaⁿ'a yā chi díí profeta Jeremías o 'āā du'ú nūuⁿ profeta. \p \v 15 Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos: ¿Du'ū 'úú ngaⁿ'a ndís'tiī? \p \v 16 Simón Pedro miiⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a sa ní caⁿ'a sa: N'diī ní Cristo chi Daiya Dendyuūs chi cánduuchī cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \p \v 17 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'ē sa ní caⁿ'a yā: Dɛ'ɛ̄ chúúcā n'dai dii Simón, daiya Jonás, ti 'úú nguɛ́ɛ́ ch'iⁿ'í dii ndii nguɛɛ nduu táámá 'iiⁿ'yāⁿ, naati Chiidá chi canée yā ná va'ai chɛɛti nguuvi ch'iⁿ'í yā dii. \v 18 'Úú ntúūⁿ ngaⁿ'á ngií dii chi dii ní nguuvi Pedro dii ní nguuvi di neⁿ'e caaⁿ'maⁿ tuūu. Ní vmnaaⁿ 'áámá tuūu ch'ɛɛtɛ́ 'cūū chí neⁿ'e caaⁿ'maⁿ Cristo, ní 'úú din'daí yaācū yeⁿ'é. Ní ndíí mar 'áámá poder yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi din'nú'u tuūu miiⁿ. \v 19 'Úú teé dii, Pedro, poder tan'dúúcā chi teé dii llaves yeⁿ'e va'ai chɛɛti nguuvi yeⁿ'e naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā 'tíícā diíⁿ. Ní tanducuéⁿ'ē chi cachiichí di na iⁿ'yeeⁿdi 'cūū cuchiichi ntúūⁿ ná va'ai chɛɛti nguuvi. Ní tanducuéⁿ'ē chi n'gúuⁿ di na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū 'cuaāⁿ ntúūⁿ ná va'ai chɛɛti nguuvi. \p \v 20 Tuu'mi ní Jesús ca'á yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā chi nguɛ́ɛ́ caaⁿ'maⁿ yā cuuvi yā mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi Jesús miiⁿ chi Cristo yā. \s1 Jesús caⁿ'a yā chí canee chi 'cuūvi yā \r (Mr. 8.31-9.1; Lc. 9.22-27) \p \v 21 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ tucá'a yā chi'cueeⁿ yā discípulos yeⁿ'e yā. 'Úú cánéé chi caⁿ'á na yáāⁿ Jerusalén ní cánéé chí 'cueenu taaví cuuvi nééné n'deēe dendu'ū yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū chi ngaⁿ'ā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yaācū miiⁿ, ndúúcū chiiduú n'gɛɛtɛ́, ndúúcū yeⁿ'e maestros yeⁿ'e ley. Cuayiivi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'caaⁿ'núⁿ yā 'úú. Ní 'cuūví. Ndiichi ndii 'íínú nguuvi ní 'úú nduūchí yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā. \v 22 Tuu'mi ní Pedro miiⁿ ní cueⁿ'e sa ndúúcū Jesús 'áámá lado ní caⁿ'a sa chii sa Jesús: N'diī Señor, nguɛ́ɛ́ 'cuáaⁿ nī Ndyuūs 'iivi yú ndii mar 'áámá naaⁿ chi cuuvi chuū ndúúcu nī. \p \v 23 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'e Pedro miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Divíi di nanaáⁿ, dii chi tan'dúúcā yááⁿn'guiinūuⁿ. Dii ní nguɛ́ɛ́ nadicádíínuuⁿ di tan'dúúcā Ndyuūs nadicadíínuuⁿ yā ti nadicádíínuuⁿ di yeⁿ'e dendú'ū yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \p \v 24 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: Nduuti chi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ néⁿ'e yā caⁿ'á yā nduucú, canéé chi cu'neeⁿ maáⁿ yā tanducuéⁿ'ē dendu'ū chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā ní cuta'á yā cruz yeⁿ'e yā chi tan'dúúcā chi 'cueenu taaví yā cuuvi cucáávā 'úú. Ní 'íícú caⁿ'a yā nduucú. \v 25 Tí nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi neⁿ'e yā nadanguáⁿ'ai maáⁿ yā vida yeⁿ'e yā na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ní dindaí yā táámá vida yeⁿ'e yā nanááⁿ Ndyuūs. Ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi dindaí yā vida yeⁿ'e yā cucáávā 'úú ní nandaācá yā táámá vida yeⁿ'e yā nanááⁿ Ndyuūs. \v 26 ¿Dɛ'ɛ dichíí'vɛ̄ yeⁿ'e saⁿ'ā ndúúti chi diiⁿ sa ganar nducuéⁿ'ē chi vɛ́ɛ́ núúⁿmáⁿ iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ní dindaí sa alma yeⁿ'e sa? ¿'Áá n'deēe cuuvi nadíí'vɛ sa 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ cucáávā alma yeⁿ'e sa? \v 27 Naati 'úú chí Saⁿ'á chi Daiya Dendyuūs 'úú ní ndaá ndúúcū dɛɛvɛ ch'ɛɛtɛ n'dai yeⁿ'e Chiidá chi canée yā na va'ai chɛɛti nguuvi. Ní ndaá ndúúcū ángeles yeⁿ'é. Tuu'mi ní 'úú diíⁿ chi nadíí'vɛ ca'áámá ca'áámá yā tuunu tuunu ca chi n̄diíⁿ yā. \v 28 Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi vɛ́ɛ́ náⁿ'a nī chi snée nī 'muuⁿ chi nguɛ́ɛ́ 'cuūvi nī taanduvɛ́ɛ́ ndíí snaaⁿ nī Saⁿ'a chi Daiya Dendyuūs ndaa sá chi caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyuⁿ sa yeⁿ'e tanducuéⁿ'ē. \c 17 \s1 Jesús n̄'dáaⁿ yā cuerpo yeⁿ'e maaⁿ yā \r (Mr. 9.2-13; Lc. 9.28-36) \p \v 1 Chó'ōo jaāⁿ nguuvi, ní Jesús candɛ́ɛ yā Pedro ndúúcū Jacobo ndúúcū Juan chi 'díínū Jacobo. Ní Jesús cueⁿ'é yā ndúúcū saⁿ'ā s'eeⁿ na 'áámá yiīcū yaacu. \v 2 Ní Jesús n̄'dáaⁿ yā cuerpo yeⁿ'e maáⁿ yā nanááⁿ saⁿ'ā s'eeⁿ. Ní chín'gai naaⁿ yā tan'dúúcā 'yáⁿ'ā 'iicu catecai yā ní nduuvi cuɛ́ɛ̄ tan'dúúcā dɛɛvɛ. \v 3 Cuin'diichí nī. Tuu'mí nūuⁿ che'enaāaⁿ Moisés ndúúcū profeta Elías. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi n'díí ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ ní nndeé yā ndúúcū Jesús miiⁿ. \v 4 Tuu'mi ní Pedro caⁿ'a sá chii sa Jesús: Señor, dɛ'ɛ chúúcā n'dáacā yeⁿ'e yú chí 'cuɛɛtinée yú 'muuⁿ. Ndúútī chí neⁿ'é nī din'daí 'nū ná 'iīnū va'ai n'gaiyáā, 'áámá ní yeⁿ'é n'diī, táámá ní yeⁿ'e Moisés, táámá ní yeⁿ'e profeta Elías. \p \v 5 Taachí Pedro ngaⁿ'a sá chuū, 'áámá meēeⁿ cuɛ́ɛ̄ chí ngii yáⁿ'āa ndii sn'díī 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní discípulos ch'iindiveéⁿ yā 'áámá nduudu ná meēeⁿ miiⁿ chí ngaⁿ'ā: Sáⁿ'a 'cūū Daiyá chí neⁿ'e taaví ní yeenú cáávā sáⁿ'a 'cūū. 'Cu'neeⁿ veéⁿ nī yeⁿ'ē sa. \p \v 6 Taachí discípulos ch'iindiveéⁿ yā nduudu 'cūū candiitín'dii yā ní dii'yaa n'dái yā chiī. \v 7 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ ndaa niiⁿnuúⁿ yā ní tuu'ví yā discípulos ní caⁿ'a yā: Nducueeⁿ nī. Nguɛ́ɛ́ 'va'a nī. \p \v 8 Taachí nducueeⁿ discípulos 'āā ntɛ́ɛ́ n'diichí yā du'ū vɛɛ caati 'āā dámaāaⁿ Jesús miiⁿ n'diichi yā. \p \v 9 Taachi nangua'á yā yeⁿ'e yiīcū miiⁿ ní na yúúní naachí cunaⁿ'a yā, Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi nguɛ́ɛ́ cuuví yā mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e chi n'diichí yā ndíí taachi Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs nduuchí yā yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā. \p \v 10 Tuu'mi ní discípulos ntiinguunéeⁿ yā Jesús ní caⁿ'a yā: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí ngaⁿ'a maestros yeⁿ'e ley chi canéé chí profeta Elías miiⁿ nndaa sa vmnaaⁿ? \p \v 11 Jesús miiⁿ nán'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā discípulos: Cuaacu nííⁿnyúⁿ profeta Elías miiⁿ nndaá sá vmnááⁿ vmnaaⁿ ní 'cuundiyāaⁿ sa tanducuéⁿ'ē. \v 12 Naati 'úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi profeta Elías miiⁿ ní 'āā ndaá yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ nguɛ́ɛ́ tuumicadíínuuⁿ yā yeⁿ'e yā du'u chi Elías miiⁿ naati diíⁿ yā ndúúcū Elías miiⁿ tan'dúúcā chi neⁿ'e yā ní n'geenu sá ngii. 'Tiicá ntúūⁿ Saⁿ'ā chi Daiyá Ndyuūs 'cueenu sá cuuvi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ. \p \v 13 Tuu'mi ní discípulos tuumicádíínuuⁿ yā chí Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā discípulos yeⁿ'e Juan chi chɛɛdínuūⁿnīⁿ. \s1 Jesús idiíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e 'áámá saⁿ'ā 'dííⁿ chí ndii sa ataques \r (Mr. 9.14-29; Lc. 9.37-43) \p \v 14 Taachí ndaá Jesús ndúúcū discípulos yeⁿ'e yā naachi snéé n'deee n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ, tuu'mi ní ndaā 'áámá saⁿ'ā nanááⁿ Jesús ní chiintii'ya sá ní caⁿ'a sá: \v 15 Señor, nnéé ya'ai 'iinú nī daiyá ti sta'a ataques daiyá ní neené n'geenu sá ngii. Nééné n'deee cuūvi in'dáa nuūⁿ sa na yaⁿ'ā ní 'āā neené n'deēe cuūví chí in'dáa nuūⁿ sa nguaaⁿ nuūⁿnīⁿ. \v 16 Ní 'āā chi nguú saⁿ'ā nanááⁿ discípulos yeⁿ'e nī naati nguɛ́ɛ́ ngii diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e sa. \p \v 17 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛɛ i'téénu nī ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú idiiⁿ n'daacá nī. ¿'Áá 'naaⁿ tiempo cánéé chi cuneé ndúúcu nī? ¿'Áá 'naaⁿ cuchɛɛ́ ndúúcū ndís'tiī? Candɛ́ɛ nī 'muuⁿ saⁿ'ā 'dííⁿ. \p \v 18 Jesús miiⁿ yaa'vi neeⁿ yā espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ní espíritu miiⁿ nan'dáa yeⁿ'e saⁿ'ā 'dííⁿ miiⁿ ní tuu'mí nūuⁿ ndúuvā yeⁿ'e sa. \p \v 19 Tuu'mi ní discípulos ní ndaa yā nanááⁿ Jesús na 'áámá lado naachi nguɛ́ɛ́ snéé 'iiⁿ'yāⁿ ní caⁿ'a yā chii yā Jesús: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí nús'uū nguɛ́ɛ́ chiī tun'dáa 'nū espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ miiⁿ yeⁿ'e saⁿ'ā 'díí? \p \v 20 Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā discípulos: Nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtɛ vaadī i'téénu yeⁿ'e nī. Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi nduuti chi vɛ́ɛ́ vaadī i'téénú yeⁿ'e nī ní tan'dúúcā 'áámá duuti yeⁿ'é yiīvɛ̄ ntíi'yaá chi 'lííⁿ ca cuuvi nī yiīcū 'cúū: Yiīcū, cuvíi ndii 'muuⁿ ni cuéⁿ'é ndíí taama lugar. Ní yiīcū ní caⁿ'ā. Tanducuéⁿ'ē cuuvi diíⁿ nī nduuti chi cuaacu chi i'téénu nī. \v 21 Naati tanducuéⁿ'ē espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ chi 'túúcā nguɛ́ɛ́ nan'daā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi 'tiicá nūuⁿ caati dámaāⁿ ndúúcū chi ngaⁿ'angua'a yā ndúúcū chi nguɛɛ 'āā ca'diiⁿnúⁿ yā nguuvi chi ngaⁿ'angua'á yā. \s1 Jesús caⁿ'a ntuúⁿ yā táámá yeⁿ'ē chí 'cuūvi yā \r (Mr. 9.30-32; Lc. 9.43-45) \p \v 22 Taachi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ snée yā na yáⁿ'āa Galilea Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs ní 'iiⁿ'yāⁿ canéé chi ca'a yā saⁿ'ā na tá'ā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 23 Ní 'iiⁿ'yāⁿ 'caaⁿ'nuⁿ yā saⁿ'ā miiⁿ naati saⁿ'a miiⁿ ndii chííⁿ ndii 'íínú nguuvi nduuchi sa yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā. Discípulos ní s'neeⁿ ndaachi yiinú yā. \s1 Yeⁿ'ē chi nadíí'vɛ yā yeⁿ'ē yáacū templo \p \v 24 Taachí ndaa Jesús ndúúcū discípulos yeⁿ'e yā na yáāⁿ Capernaum, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi indaaca tuumī yeⁿ'e yaācū templo ní ndaá yā nanááⁿ Pedro miiⁿ. Ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ nadíí'vɛ̄ maestro yeⁿ'é nī tuūmī chi cáávā yeⁿ'ē yaācū templo? \p \v 25 Pedro miiⁿ ní caⁿ'ā sa chi 'tíícā va. Taachí sndaa yā va'ai yeⁿ'e sa Jesús miiⁿ caⁿ'a yā ndúúcū Pedro: ¿Táácā chi ngíí yeⁿ'e di, díí Simón Pedro? ¿Du'ú nadíí'vɛ̄ impuestos yeⁿ'ē yáⁿ'āa nanááⁿ reyes yeⁿ'ē iⁿ'yeeⁿdí 'cūū? ¿'Áá daiya 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa naachi rey ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā nadíí'vɛ sa o 'iiⁿ'yāⁿ chi cuchii táámá lado? \p \v 26 Pedro miiⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a sa ní caⁿ'a sa chii sa Jesús: 'Iiⁿ'yāⁿ chi chiica táámá lado nadíí'vɛ yā. Jesús caⁿ'a yā chii yā Pedro: Daiya 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa naachi rey ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ canéé chí nadíí'vɛ sa. \v 27 Nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yú chi nduuvi taaⁿ yā. Maaⁿ ní cueⁿ'e di ná nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā ní ca'nuuⁿ di 'áámá gancho yeⁿ'ē 'yaacā nguaaⁿ nuūⁿnīⁿ. 'Yaācā chí ndaācā di vmnááⁿ vmnaaⁿ cutá'a di ní nn'guaaⁿ di cheendí tī. Mííⁿ ní ndaāca di 'aama tuūmī. Ndúúcū tuūmī miiⁿ ní caⁿ'a di cá'ā di yeⁿ'ē 'úú ndúúcū yeⁿ'e maaⁿ di chí nadíí'vɛ yú yeⁿ'e yaācū templo. \c 18 \s1 ¿Du'u 'iiⁿ'yāⁿ chi ch'ɛɛtɛ ca yā? \r (Mr. 9.33-37; Lc. 9.46-48) \p \v 1 Nguuvi mííⁿ discípulos yeⁿ'e Jesús ndaá yā nanáaⁿ yā ní caⁿ'a yā chii yā Jesús: N'diī Jesús, ¿du'u cá chi ch'ɛɛtɛ cá naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi? \p \v 2 Jesús 'cai yā 'áámá saⁿ'ā 'lííⁿ ní ch'ííndi yā saⁿ'ā 'lííⁿ náávtaⁿ'a yeⁿ'e discípulos. \v 3 Ní caⁿ'a yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī. Ndúúti chi ndís'tiī nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī tan'dúúcā 'áámá saⁿ'ā 'lííⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi ndaa nī naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi. \v 4 'Tíícā 'āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ndiicúūⁿ maáⁿ yā tan'dúúcā saⁿ'a 'lííⁿ 'cūū, 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū chi ch'ɛɛtɛ ca yā naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi. \v 5 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi 'cuaáⁿ yā 'áámá saⁿ'ā 'lííⁿ ndúúcū chi duuchí, tuu'mi ní 'cuaáⁿ yā 'úú. \s1 Dendu'ū chi idiīiⁿ chí 'iiⁿ'yāⁿ dinuuⁿndi yā \r (Mr. 9.42-48; Lc. 17.1-2) \p \v 6 Ní caⁿ'a Jesús: 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā chí 'áámá chɛɛ chí n'gaiyáā chi i'téénu yā 'úú dinuuⁿndí yā n'daācā ca cáávā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cāchiichí yā 'áámá tuūu yúúdú chí íngúú 'iiⁿ'yāⁿ na daandú yā ní canuúⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ naachi yáanūuⁿ yeⁿ'e nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ cun'dáá nuúⁿ yā. \v 7 Dɛ'ɛ chúúcā ndaachií yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū cáávā dendu'ū chi 'túúcā chi diiⁿ chí cuuvá yā na nuuⁿndi. 'Āā vɛ́ɛ́ nūuⁿ cosas chi 'tíícā naati dɛ'ɛ chúúcā ndaachií yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā chi táámá 'iiⁿ'yāⁿ cuuva yā na nuuⁿndi. \p \v 8 Ní nduuti chi ta'a di o ca'a di idiīiⁿ chí dinuuⁿndí nī, 'caacá nī ta'a di o ca'a di ní divíi di. N'dáacā ca chi ndaa di ló'ō ta'a di o ló'ō ca'a di na vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ ní nguɛ́ɛ́ chi caⁿ'a di ndúúcū 'uūvi ta'a di o nduu 'uūvi ca'a di na infierno naachí nguuchi yaⁿ'ā chí 'áámá cūnee. \v 9 Nduutí chí nduutináaⁿ di idiīiⁿ chi idinuuⁿndí di, tun'dáa di ní divíi di. N'daācā ca chí cunee di ndúúcū 'áámá nduutináaⁿ di nguɛ́ɛ́ ti chí cunee di ndúúcū nduu 'uūvi nduutináaⁿ di ní caⁿ'a di ná nguuchi yaⁿ'ā chí 'áámá cānee cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \s1 'Áámá ejemplo yeⁿ'e 'iiti cuūchī chi nindáí \r (Lc. 15.3-7) \p \v 10 Ní caⁿ'a Jesús: Tandii ra diíⁿ nī ndúúcū mar 'áámá da'caiyāa n'gaiyáā ní diíⁿ nī chi cuuvi dinuuⁿndí nī. Nguɛ́ɛ́ cunncáā diíⁿ nī yeⁿ'ē ti 'úú ngaⁿ'á ngií ndis'tiī chi ángeles yeⁿ'ē da'caīyaá snée yā ná va'ai chɛɛti nguuvi nanááⁿ Chiidá ni īnaaⁿ yā cucáávā da'caīyaá. \v 11 Ti Saⁿ'ā Daiyá Ndyuūs miiⁿ ní ndaa sa chi nadinguáⁿ'ai sa chííⁿ chí níndáí. \p \v 12 ¿Dɛ'ɛ̄ inadicádiinuuⁿ ndís'tiī? Nduuti chi 'áámá saⁿ'ā vɛ́ɛ́ 'áámá ciento 'iiti cuūchī yeⁿ'ē sa ní cuuvi ndáí 'áámá tī ¿'áá nguɛ́ɛ́ cū'neeⁿ sa 'iiti chí cuūⁿ ngɛɛcú ndítiiⁿ'yuⁿ cuúⁿ tī ní caⁿ'a sa cuááⁿ yiīcū miiⁿ ní cun'nuuⁿ sa 'áámá 'iiti chi nindáí miiⁿ. \v 13 Ndúúti chí ndaācā sa 'iiti, cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī ti yeenú taavi sa cáávā 'iiti chi níndai nguɛ́ɛ́ ti ndu'ū chí cuūⁿ ngɛɛcú ndítiiⁿ'yuⁿ cuúⁿ tī chi nguɛ́ɛ́ chi nindaí tī. \v 14 'Tíícā Chiidá yú chi canée yā ná va'ai chɛɛti nguuvi nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā chi mar 'áámá chi n'gaiyáā s'ūuⁿ cuuvi ndáí. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ canee chi nadich'ɛɛcú yā yeⁿ'ē vi'i \r (Lc. 17.3) \p \v 15 'Tiicá ntúūⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Ndúúti chi 'díínū di diiⁿ sa chi nguɛ́ɛ́ n'daācā ndúúcu di, cueⁿ'e di ní ndee di ndúúcu sa nguaaⁿ maáⁿ nī yeⁿ'e chi nguɛɛ n'daācā chi diiⁿ sa. Nduuti chi cu'neeⁿ veeⁿ sa yeⁿ'e di, 'āā nan'dáā n'daí di ndúúcū 'díínū di. \v 16 Naati nduuti chi nguɛ́ɛ́ cu'neeⁿ veeⁿ sa yeⁿ'e di 'cuai di ná 'uūvi o 'iīnu 'iiⁿ'yāⁿ. Ní chīi yā na 'uūvi yā o na 'iīnu yā chi 'caandiveéⁿ yā tanducuéⁿ'ē chí caaⁿ'maⁿ di ní vɛ́ɛ́ testigos yeⁿ'é di tan'dúúcā chi canéé nguūⁿ na ley. \v 17 Ndúúti chi 'díinu di nguɛ́ɛ́ cu'nēēⁿ veeⁿ sa yeⁿ'é yā ndúúcu yeⁿ'e di cúúví dí 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ chi i'téénu yā Ndyuūs. Ndúúti chi 'díinu di miiⁿ nguɛ́ɛ́ cu'nēēⁿ veeⁿ sa yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi i'téénu yā Ndyuūs, cu'neeⁿ di 'díinū di tan'dúúcā 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ ndiica yáⁿ'áí chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'ē ndaata yeⁿ'e di o tan'dúúcā chi 'aama saⁿ'ā chi inn'guɛɛ sa yeⁿ'ē yáⁿ'āa. \p \v 18 Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Tanducuéⁿ'ē chi nguɛ́ɛ́ 'cuaaⁿ nī chi 'iiⁿ'yāⁿ diíⁿ yā na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū Ndyuūs chi canéé ná va'ai chɛɛti nguuvi nguɛ́ɛ́ 'cuaaⁿ ntuúⁿ yā. Tanducuéⁿ'ē chi 'cuáaⁿ nī chi 'iiⁿ'yāⁿ diíⁿ yā na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū Ndyuūs chi canéé ná va'ai chɛɛti nguuvi 'cuaaⁿ ntuúⁿ yā. \p \v 19 Taama vmnéⁿ'ēe ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Nduuti chi ná 'uūvi ndís'tiī nduuvidaamá nī ná yáⁿ'āa 'cūū yeⁿ'e 'āā dɛ'ɛ́ nūuⁿ chi caacá nī yeⁿ'ē Chiidá chi canée yā na va'ai chɛɛti nguuvi, Chiidá tée yā ndís'tiī. \v 20 Tiī naachí snéé 'uūvī o 'iīnu 'iiⁿ'yāⁿ chi nduuvidaama yā cucáávā chi duuchí, miiⁿ caneé nduucú yā. \p \v 21 Tuu'mi ní ndaā Pedro miiⁿ nanááⁿ Jesús ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ: N'dií Señor, ¿'áá n'deēe cuūví caneé chí nádich'ɛɛ̄cú yeⁿ'ē 'diīnú chi nguɛ́ɛ́ n'daācā idiiⁿ sa nduucú? ¿'Áá ndɛɛ̄chɛ̄ cuūví? \p \v 22 Jesús caⁿ'a yā chii yā Pedro: Nguɛ́ɛ́ ngaⁿ'á ngií dii chi ndɛɛ̄chɛ̄ cuuvi tiī 'iīnū ngɛɛcu ndiichi veces chi ndɛɛ̄chɛ̄ ngaⁿ'á ngií dii. \s1 Ndúú 'uūví 'iiⁿ'yāⁿ chí sn'diicu yā \p \v 23 Ní caⁿ'a Jesús: 'Tíícā naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ná va'ai chɛɛti nguuvi ní tan'dúúcā 'áámá rey chí neⁿ'e yā tun'dáa yā cuenta ndúúcū mozos yeⁿ'é yā. \v 24 Taachí neⁿ'e yā tuca'a yā tun'daa yā cuenta, candɛ́ɛ yā 'áámá mozo yeⁿ'é rey nanáaⁿ yā chi can'diicū sa n'deee n'dáí mil tuūmī. \v 25 Mozo miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ cuuvi diiⁿ sá nadíí'vɛ̄ sa. Tuu'mi ní rey chi 'iiví sa caⁿ'a yā chii yā táámá mozo miiⁿ chí n'diicui sa mozo ndúúcū n'daatāá yeⁿ'ē sa ndúúcū daiya sa ndúúcū tanducuéⁿ'ē chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'ē sa ní nadíí'vɛ̄ mozo miiⁿ chi can'díícū sa yeⁿ'é yā. \v 26 Tuu'mi ní mozo miiⁿ candiitin'díī sa nanááⁿ 'iivi sa ní di'cuíítu sa 'iiⁿ'yāⁿ ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ: N'dií Señor, cunee ngíínú nī 'áámá tiempo ní 'úú ní nadíí'vɛ́ tanducuéⁿ'ē yeⁿ'é nī. \v 27 'Iivi sa miiⁿ ní nneé ya'ai 'iinu yā saⁿ'ā ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Cunaⁿ'ā di ní 'āā ntɛ́ɛ́ cun'diīcū di yeⁿ'é. \v 28 Sáⁿ'a 'cūū cuínaⁿ'a sa ní nan'daā sa ní ndaācā sa mozo chi daama idiiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ ndúúcū sa. Táámá mozo miiⁿ can'díícu ntúūⁿ sa 'aama ciento tuūmī yeⁿ'ē sa. Ní mozo miiⁿ chita'ā sa daandu sáⁿ'ā miiⁿ ní tucá'a sa chiī sa yaācū sa ní caⁿ'a sa: Nadíí'vɛ̄ di chi can'díícu di. \v 29 Tuu'mi ní mozo miiⁿ candiitín'diī sa nanáaⁿ sa ní caⁿ'a sa chii sa: Cunee ngíínú dí 'tɛ́ɛ́ ní nadii'vɛ́ yeⁿ'ē di. \v 30 Naati saⁿ'ā miiⁿ nguɛ́ɛ́ 'cuūⁿ sa. Cheⁿ'e sa chiica sa nuūⁿndī yeⁿ'e mozo miiⁿ ndúúcū sa ní s'nuúⁿ yā mozo vácūū ndíí nadíí'vɛ̄ sa chi cán'díícū sa. \v 31 Tanáⁿ'ā mozos ndúúcū sa n'diichi yā chi chiī ní s'neeⁿ ndaachi yiinú yā. Ní cheⁿ'e yā nanááⁿ 'iivi yā ní caⁿ'a yā chii yā 'iiví yā tanducuéⁿ'ē chí chiī. \v 32 Tuu'mi ní 'iiví mozos 'cai yā mozo 'cūū chi ndaa sa nanáaⁿ yā. Ní caⁿ'a yā chii yā mozo miiⁿ: Dii mozo, nguɛ́ɛ́ n'daācā di. Tanducuéⁿ'ē chí can'díícū di yeⁿ'é 'āā chií dii chi 'āā ntɛ́ɛ́ nadíí'vɛ̄ di ti di'cuíítu di 'úú. \v 33 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ nnee ya'āī 'iinu di mozo ndúúcū di tan'dúúcā chi 'úú nneé ya'ai 'iinú dii? \v 34 Tuu'mi ní nduuvi taáⁿ 'iivi sa ní chiicá yā nuūⁿndī yeⁿ'ē sa. Ní cueⁿ'e sa vácūū chi ch'eⁿ'é yā saⁿ'ā ní miiⁿ canee sa ndii nadíí'vɛ̄ sa tanducuéⁿ'ē chi can'díícū sa yeⁿ'e yā. \p \v 35 'Tiicá ntúūⁿ Chiidá chi canéé na va'ai chɛɛ̄ti nguuvi 'tíícā diíⁿ yā ndúúcū ndís'tiī nduuti chi ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ nadich'ɛɛcú nī ndúúcū nuuⁿmaⁿ staava yeⁿ'e nī yeⁿ'e 'áámá 'áámá 'díínu nī yeⁿ'e chi nguɛ́ɛ́ n'daācā n̄diíⁿ yā ndúúcu nī. \c 19 \s1 Jesús ngi'cueeⁿ yā yeⁿ'ē chi 'tɛɛchí vi'i 'iiⁿ'yāⁿ \r (Mr. 10.1-12; Lc. 16.18) \p \v 1 Taachí Jesús ch'íínú caⁿ'a yā ndúúdú 'cūū chiicá yā na yáⁿ'āa Galilea ní cueⁿ'e yaⁿ'ai cá yā na yáⁿ'āa yeⁿ'e Judea chi táámá lado yeⁿ'e yíícú Jordán. \v 2 Nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ cueⁿ'é yā n'daa yā Jesús miiⁿ ní Jesús diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi ngiītā. \p \v 3 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ndaá yā nanááⁿ Jesús miiⁿ ti neⁿ'é yā chi n'diichíneeⁿ yā Jesús miiⁿ. Ní ngaⁿ'a yā ngiī yā 'iiⁿ'yāⁿ: N'diī Jesús, ¿'áá canéé ná ley chí saⁿ'ā ní cu'neeⁿ sa n'daataá yeⁿ'ē sa chi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtɛ dɛ'ɛ̄ chi n̄diiⁿ tá? \p \v 4 Jesús miiⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ n'geeⁿ nī naachi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs naachí ngaⁿ'ā chi Ndyuūs din'dái yā taanduvɛ́ɛ́ cosas ndíí cuááⁿ vmnaaⁿ ní din'dái yā saⁿ'ā ndúúcū n'daataá? \v 5 Ní caⁿ'a yā: Chííⁿ chí saⁿ'ā cu'neeⁿ sá chiida sa ndúúcū chɛɛcu sá ní ndūūvidaama sa ndúúcū n'daataá yeⁿ'ē sa ní nduu 'uuví yā ní nduūvī 'aama yā nduucū vi'ī. \v 6 Tuu'mi ní 'āā ntɛ́ɛ́ 'uuvī ngii yā tí 'āā 'aama núúⁿ yā. Chííⁿ chí Ndyuūs nádaama yā, 'iiⁿ'yāⁿ nguɛɛ cánéé chí idivíi yā. \p \v 7 'Iiⁿ'yāⁿ fariseos caⁿ'a yā chii yā Jesús: ¿Dɛ'ɛ cáávā chi Moisés caⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ sa chí ca'á yā carta chí i'tɛɛchi vi'i yā ní cu'neéⁿ yā n'daataá yeⁿ'e yā? \p \v 8 Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ fariseos: Moisés miiⁿ ní 'cuūⁿ sa chi s'neeⁿ saⁿ'ā n'daataá yeⁿ'e sa cucáávā chi staava yeⁿ'e sa ní nééné chɛɛchi. Naati cuááⁿ vmnaaⁿ naachí chi nga'a, nguɛɛ 'tíícā chiī. \v 9 'Úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chí 'āā du'ú nūuⁿ saⁿ'ā chi cu'neeⁿ sa n'daataá yeⁿ'ē sa ndúúti chi nguɛ́ɛ́ cáávā chí cueⁿ'e tá ndúúcū taama saⁿ'ā ní saⁿ'ā miiⁿ cunee sa ndúúcū taama tá, vɛ́ɛ́ nuūⁿndī yeⁿ'ē sa. Sáⁿ'ā chi 'caandavaacu sa ndúúcū n'daataá chi s'neeⁿ tá isaⁿ'ā yeⁿ'ē tá, vɛ́ɛ́ ntúūⁿ nuuⁿndi yeⁿ'ē sa chi adulterio. \p \v 10 Tuu'mi discípulos yeⁿ'e Jesús ní caⁿ'a yā chii yā Jesús: Ndúúti chi saⁿ'ā miiⁿ cú'neeⁿ sa n'daataá yeⁿ'ē sa tuu'mi ní n'daācā ca chi nguɛ́ɛ́ 'caandavaacu sa. \p \v 11 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chii yā discípulos: Nguɛ́ɛ́ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ cuuvi deenu yā chuū naati 'āā dámaāⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí Ndyuūs nca'a yā chuū. \v 12 Vɛ́ɛ́ 'yaaⁿ razones chi nguɛ́ɛ́ 'caandavaacu saⁿ'ā. Vɛ́ɛ́ saⁿ'a chí ndii taachi n'giindiyáaⁿ sa yeⁿ'ē chɛɛcu sa 'āā nguɛ́ɛ́ cuuvi 'caandavaacu sa. Ní vɛ́ɛ́ ntúūⁿ saⁿ'ā eunucos chi 'iiⁿ'yāⁿ idiíⁿ yā chi nguɛ́ɛ́ cuuvi 'caandavaacu sa. Vɛ́ɛ́ ntúūⁿ saⁿ'ā chi maaⁿ sa nguɛ́ɛ́ neⁿ'e sa 'caandavaacu sa cáávā chi diiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. Nduuti chi 'iiⁿ'yāⁿ cuuvi ca'cueeⁿ yā nduudú 'cūū tuu'mi ní 'āā deenú yā. \s1 Jesús idi'viicú yā dá'caiyāa \r (Mr. 10.13-16; Lc. 18.15-17) \p \v 13 Tuu'mi ní ndaa 'iiⁿ'yāⁿ chi ndɛɛ yā da'cáíyāa nanááⁿ Jesús. Ní 'íícú Jesús miiⁿ cun'du'ú yā ta'a yā vmnááⁿ yeⁿ'ē da'caīyāa s'eeⁿ ní caⁿ'angua'á yā yeⁿ'ē dá'caīyāa. Discípulos yaa'vi néeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ chí índaa ndúúcū dá'caīyāa. \v 14 Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā discípulos: 'Cuaáⁿ nī chí chiī da'caīyāa nanaáⁿ. Nguɛ́ɛ́ caaca taaⁿ nī yeⁿ'ē da'caiyāa s'tíī ti naachí Ndyuūs chi canéé na va'ai chɛɛti nguuvi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ní yeⁿ'ē da'caiyāa s'tíī. 'Tííca chiī. \p \v 15 Ch'iinu chin'du'ū ta'á yā vmnaaⁿ yeⁿ'ē da'caiyāa s'eeⁿ ní chiicá yā lugar miiⁿ. \s1 Saⁿ'ā 'dííⁿ chí 'cuiīca ní indeē sa ndúúcū Jesús \r (Mr. 10.17-31; Lc. 18.18-30) \p \v 16 Tuu'mi ní ndaā 'áámá saⁿ'ā 'dííⁿ nanááⁿ Jesús miiⁿ ní caⁿ'a sa chii sa Jesús: N'diī maestro chí n'dai, ¿dɛ'ɛ̄ chi n'dáacā chi cuuví diíⁿ ní cuuví ndaācá vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ chi cuuvi yeⁿ'é? \p \v 17 Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā 'dííⁿ miiⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí ngaⁿ'ā di chi n'dai 'úú? Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ n'dai yā ti dámaáⁿ Ndyuūs. Naati ndúúti chi neⁿ'e di cundaā di na va'ai chɛɛti nguuvi naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā, idiiⁿ di tan'dúúcā chi ngaⁿ'a mandamientos. \p \v 18 Saⁿ'ā 'dííⁿ mííⁿ ní caⁿ'a sa: ¿Chɛɛ́ chííⁿ? Jesús caⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ 'caāⁿ'nūⁿ di. Nguɛ́ɛ́ caⁿ'a di ndúúcū 'aama n'daatáá chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'ē di. Nguɛ́ɛ́ diduucú di. Nguɛ́ɛ́ caaⁿ'maⁿ di nduudu yaadi yeⁿ'é mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ. \v 19 Dinéⁿ'e di chɛɛcu di ndúúcū chiida di. Dinéⁿ'e di 'iiⁿ'yāⁿ na niiⁿnuúⁿ vaacú di tan'dúúcā chi neⁿ'e di maāⁿ di. \p \v 20 Saⁿ'ā 'dííⁿ miiⁿ ní caⁿ'ā sa: Tanducuéⁿ'ē chuū 'āā idiíⁿ ndíí taachi saⁿ'ā 'lííⁿ 'úú. ¿Dɛ'ɛ̄ cá indai yeⁿ'é? \p \v 21 Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Ndúúti chi neⁿ'e di chi cúúví n'dai ca di tuu'mi ní cueⁿ'e di ní n'diicui di tanducuéⁿ'ē chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'ē di ní ca'a di 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā. Tuu'mi ní ndaācā chi vɛ́ɛ́ vaadī 'cuiica yeⁿ'ē ná va'ai chɛɛti nguuvi chi cuuví yeⁿ'ē di. Ní cuchíi di ní caⁿ'a di nduucú. \p \v 22 Taachí saⁿ'ā 'dííⁿ miiⁿ ch'iindiveeⁿ sa chuū, cunáⁿ'a sa ní s'neeⁿ ndaachi yiinú sa ti neené 'cuiica sa. \p \v 23 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chí ngíⁿ'īi chí cundaā 'áámá saⁿ'ā 'cuiica naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi. \v 24 Táámá cosa ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi 'ááma iti camello chí ch'ɛɛtɛ ca nguɛ́ɛ́ ti 'yuudūu 'tiicá tī, nguɛ́ɛ́ ngíⁿ'īi ca chi cho'ó tī na nduutinááⁿ 'iini chi cheendi va'ai 'lííⁿ nguɛ́ɛ́ ti 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ 'cuiica cu'téénu yā Ndyuūs ní cundáa yā naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi. \p \v 25 Taachí ch'iindiveéⁿ discípulos yeⁿ'é yā chuū, nééné nadicádíínuuⁿ yā ní caⁿ'a yā nguááⁿ maaⁿ yā: ¿Du'u cuuví nanguaⁿ'āī? \p \v 26 Jesús ch'íínu yā discípulos ní caⁿ'a yā: Saⁿ'ā yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ní nguɛ́ɛ́ cuuví diiⁿ sa chuū naati Ndyuūs cuuví diíⁿ yā tanducuéⁿ'ē. \p \v 27 Tuu'mi ní Pedro miiⁿ ní nan'guɛɛcútaⁿ'a sa ní caⁿ'a sa chii sa Jesús: N'diī Señor, cuin'diichí nī. Nús'ūū ní sn'néeⁿ 'nū tanducuéⁿ'ē chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'é 'nū ní cuchií 'nū ndúúcū n'diī. ¿Dɛ'ɛ́ ndaācā yeⁿ'é 'nū? \p \v 28 Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos: Cuaacu nííⁿnyúⁿ, ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, chi tiempo chí cuchiī taachí nducuéⁿ'ē nduuví ngai ní Saⁿ'a chi Daiyá Dendyuūs 'cuūndī sa na trono yeⁿ'ē sa ndúúcū dɛɛvɛ ch'ɛɛtɛ yeⁿ'e maaⁿ sa ní 'cuai sa ndís'tiī chi cueⁿ'e nī ndúúcu sa. Ní ndís'tiī ní 'cuɛɛtɛ́ nī na ndiichuuvi tronos ní diíⁿ nī juzgar ndu'u ndiichúúví ndaata yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel chi judíos yā. \v 29 'Āā du'ú nūuⁿ chi cu'neeⁿ ná vaacu yā o 'díínu yā o ví'i yā o chiidá yā o chɛɛcú yā o n'daataá yeⁿ'e yā o daiya yā o yáⁿ'āa yeⁿ'e yā cáávā chi duuchí, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ndaāca cá yā táámá ciento más cá. Ní Ndyuūs ca'á yā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ yeⁿ'e yā ná va'ai chɛɛti nguuvi. \v 30 Nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi maaⁿ snée yā cuááⁿ chi vmnaaⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'cuɛɛtinée yā cuaaⁿ chi cuayiivi ní nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi maaⁿ snée yā cuaaⁿ chi cuayiivi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'cuɛɛtinée yā cuaaⁿ chi vmnaaⁿ. \c 20 \s1 Ejemplo yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ \p \v 1 Caⁿ'a Jesús: Naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e na va'ai chɛɛti nguuvi ní tan'dúúcā 'áámá dueño chi vɛ́ɛ́ yáⁿ'āa yeⁿ'e yā. Dueño miiⁿ ní can'dáa yā cuaaⁿ ná nguɛɛtiyaaⁿ chí in'nuuⁿ yā mozos chi diiⁿ ntiiⁿnyuⁿ naachi vɛ́ɛ́ díí'yú uvas yeⁿ'é yā. \v 2 Ní indeé yā ndúúcū mozos taaca chi nadíí'vɛ yā mozos. Ní caⁿ'a yā chi ca'a yā 'aama caadi plata nguuvi miiⁿ ní dicho'ó yā mozos miiⁿ chi diiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ naachi vɛ́ɛ́ díí'yú uvas yeⁿ'é yā. \v 3 Dueño miiⁿ can'dáa yā na vaacu yā taandúú cuááⁿ nááⁿ n'gɛɛcú nuuuⁿ nguɛɛtiyaaⁿ ní cuéⁿ'e yā cuaaⁿ nii'vɛ̄ɛ̄ ní n'diichi yā ta n'duuvi sáⁿ'ā chi snée sa chi nguɛ́ɛ́ ndaācā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e sa. \v 4 Ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Ndís'tiī, cuéⁿ'e nī diíⁿ nī ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é naachi vɛ́ɛ́ díí'yú uvas yeⁿ'é. 'Úú ní nadíí'vɛ́ ndís'tiī tan'dúúcā chí tuumicadiinúúⁿ chí n'daācā. Saⁿ'ā s'eeⁿ ní cueⁿ'e sa diiⁿ sa ntiiⁿnyúⁿ miiⁿ. \v 5 Ní can'dáá ntuuⁿ yā taandúú cuááⁿ naaⁿ ingyáⁿ'ā. 'Tiicá ntúūⁿ cun'daa yā táánduu cuaaⁿ nááⁿ n'gɛɛcú 'íínú chiīnū, 'tiicá ntúūⁿ diíⁿ yā n'nuúⁿ yā mozos chi diiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ. \v 6 Ní taandúū n'gɛɛcu juⁿ'u chiīnū cueⁿ'e ntúuⁿ yā ní ndaācá yā taanduu 'uuvi saⁿ'ā chi nguɛ́ɛ́ índaācā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e sā. Ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí ndís'tiī snée nī 'muuⁿ ní núúⁿmáⁿ nguuvi chi nguɛ́ɛ́ ntiiⁿnyuⁿ chi idiíⁿ nī? \v 7 Saⁿ'ā s'eeⁿ caⁿ'a sa: Ti mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ tee yā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é 'nū. Dueño miiⁿ caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Ndís'tiī, cueⁿ'é nī diíⁿ nī ntiiⁿnyuⁿ naachi vɛ́ɛ́ díí'yú uvas yeⁿ'é ní nadii'vɛ́ ndís'tiī tan'dúúcā chi ituumicádiīnúúⁿ chi n'daācā. \v 8 Taachí cueⁿ'e yā 'yáⁿ'āa, dueño miiⁿ naachí vɛ́ɛ́ díí'yú uvas miiⁿ caⁿ'a yā chii yā saⁿ'a chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ sa yeⁿ'e mozos: 'Cuai dí mozos ní nadíí'vɛ̄ di mozos chi ndaa sa cuayiivi. 'Cuiinu maaⁿ ní nadíí'vɛ̄ di mozos chi ndaa sā cuayiivi. 'Cuiinu maaⁿ ní nadíí'vɛ̄ di mozos chi ndaa sā cuayiivi 'tɛɛ 'tɛ́ɛ́. 'Cuiinu maaⁿ ní nadíí'vɛ̄ di mozos chi ndaa sā vmnaaⁿ. \v 9 Ndaa mozos chi cheⁿ'e sā na ntiiⁿnyuⁿ miiⁿ taanduu na n'gɛɛcú juⁿ'u chiīnū ní nadíí'vɛ̄ sa mozos. 'Áámá 'áámá sā ndaāca sā 'áámá caadi plata yeⁿ'é sā. \v 10 Taachí ndaa mozos chi cheⁿ'e sā vmnaaⁿ ná ntiiⁿnyuⁿ miiⁿ, nadacádiinuuⁿ sā n'deēe cá tuūmī ndaāca sā. Mozos ntúūⁿ ndaāca sā 'áámá caadi tuūmī yeⁿ'e sā. \v 11 Taachí nadíí'vɛ sā mozos ní neené n'deee caⁿ'a mozos yeⁿ'e dueño yeⁿ'e naachi vɛ́ɛ́ díí'yú uvas miiⁿ. \v 12 Mozos ní caⁿ'a sa: Sáⁿ'a s'tīī ti 'āā 'ai chiīnū ndaā sa ní 'áámá hora nūuⁿ diiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ ní dáámá nūuⁿ nadíí'vɛ nī sáⁿ'a s'tīī ndúúcū nús'uū. Nús'uū ní diíⁿ 'nū ntiiⁿnyuⁿ ní ch'ɛɛtinée 'nū na 'yáⁿ'ā. \v 13 Dueño miiⁿ ní nan'guɛɛcútaⁿ'á yā ní caⁿ'a yā chii yā 'áámá chɛɛ mozos: Ndís'tiī saⁿ'ā chí n'dai nduucú, nguɛ́ɛ́ nduuví taaⁿ di nduucú. Nguɛ́ɛ́ cunncáā idiíⁿ nduucú ndís'tiī. ¿'Áá nguɛ́ɛ́ ndeé ndúúcu nī chí nadii'vɛ́ ndís'tiī 'áámá caadi plata ní 'āā canéé yiinú nī? \v 14 Cuta'á nī chí tunééⁿ ndis'tiī ní cunaⁿ'a nī. 'Úú ní nadicádiīnúúⁿ chí nadii'vɛ́ mozos chí ndaā sa cuayiivi tan'dúúcā chí nadii'vɛ́ ndís'tiī. \v 15 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ cuuvi diiⁿ 'úú tan'dúúcā chi neⁿ'é ndúúcū tuūmī yeⁿ'é? ¿'Áá ngíí nguee nī ti 'úú ní n'daí? \v 16 'Túúcā 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé cuááⁿ vmnááⁿ 'cuɛɛtinée yā ndii cuaaⁿ cuayiivi. 'Iiⁿ'yāⁿ chi snéé cuayiivi ní 'cuɛɛtinée yā cuáaⁿ vmnaaⁿ ti nééné 'yaaⁿ n'deeé 'iiⁿ'yāⁿ chi 'cai Ndyuūs naati duu'vīi 'iiⁿ'yāⁿ chi ndɛɛvɛ Ndyuūs. \s1 Jesús ngaⁿ'a ntuuⁿ yā yeⁿ'ē chí 'cuūvi yā \r (Mr. 10.32-34; Lc. 18.31-34) \p \v 17 Jesús cuchɛɛ yā na yáāⁿ Jerusalén ní cueⁿ'é yā ndúúcū ndu'ū ndiichúúví discípulos yeⁿ'é yā 'áámá lado. Ní Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos taachi ngiicá yā: \v 18 Ndís'tiī ní maaⁿ ní cuchɛɛ yú na yáāⁿ Jerusalén miiⁿ. 'Úú chi Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nca'á yā 'úú tá'āa chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū maestros chí ngi'cueeⁿ ley. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní diíⁿ yā condenar 'úú ní 'cuūví. \v 19 Ní nca'a yā 'úú ta'a 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ndaata yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní 'cááⁿnyuⁿneeⁿ yā 'úú ní 'cueⁿ'e yā 'úú ní cu'neeⁿnga'á yā 'úú. Ní 'úú chí Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs miiⁿ nanduuchí ndiichi ndii 'íínú nguuvi yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā. \s1 Chí chɛɛcu Jacobo ndúúcū Juan chiica tá yeⁿ'ē 'áámá naaⁿ \r (Mr. 10.35-45) \p \v 20 Tuu'mi ní ndaā n'daataá yeⁿ'e saⁿ'ā Zebedeo nanááⁿ Jesús miiⁿ ndúúcū daiya tá ní chiintii'ya tá nanááⁿ Jesús miiⁿ ní dich'ɛɛtɛ tá 'yā ní chiica ta 'áámá favor. \v 21 Jesús ní caⁿ'a yā: ¿Dɛ́'ɛ neⁿ'ē di? Táⁿ'ā miiⁿ ní caⁿ'a tá: Taachí ndaa di naachí caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyuⁿ di, caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyuⁿ di chi ndúú 'uūvī saⁿ'ā daiyá 'cuɛɛtɛ sa 'diituu dí, 'aama sa ní lado tá cuaacu di ní taama sa ní lado tá 'cuée di. \p \v 22 Tuu'mi ní Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ: Nguɛ́ɛ́ déénu nī dɛ'ɛ̄ chi ngiica nī. ¿'Áá cuuvi diiⁿ nī chí cú'u nuúⁿ nī yeⁿ'e chi n'geeⁿ yeⁿ'e vaso chi yeⁿ'ē chi 'cueenú cuuvi? ¿'Áá cuuvi cuta'á nī maaⁿ ngɛɛ̄dínuūⁿnīⁿ chi cuta'á? Juan ndúúcū Jacobo miiⁿ ní ngaⁿ'a yā chi cuuvi diíⁿ yā. \v 23 Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chiī yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cuaacu nííⁿnyúⁿ canéé chí cu'ú nī yeⁿ'e vaso yeⁿ'é yeⁿ'e chi 'cueenú cuuvi ní canéé chí cuta'á nī chí chɛɛ̄dínuūⁿnīⁿ chi 'úú ita'á. Naati nguɛ́ɛ́ tunééⁿ 'úú chí ca'á du'ū chi 'cuundi lado tá cuaācú o lado tá 'cuēe. Lugar 'cūū ní Ndyuūs ca'á yā 'iiⁿ'yāⁿ chi Ndyuūs 'cuundiyaáⁿ yā cáávā 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 24 Taachí ndu'u ndííchí discípulos ch'iindiveéⁿ yā chuū, nduuvi taáⁿ yā yeⁿ'e nduu 'uūvi discípulos chí daiya saⁿ'ā Zebedeo. \v 25 Tuu'mi ní Jesús yaa'ví yā discípulos ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Āā deenu ndís'tiī chí 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e naciones chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ vɛɛ poder yeⁿ'é yā nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e naciones yeⁿ'é yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi n'gɛɛtɛ cá yeⁿ'ē naciones ní ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e tanáⁿ'a yā. \v 26 Naati nguɛ́ɛ́ 'tíícā cuuvi nguaaⁿ ndis'tiī. Saⁿ'ā chí neⁿ'e sa cúúví ch'ɛɛtɛ sa nguaaⁿ ndís'tiī canéé chí dichíí'vɛ sa ndís'tiī. \v 27 Saⁿ'ā chi neⁿ'e sa cūnee cuaaⁿ vmnaaⁿ ca yeⁿ'e ndís'tiī canéé chí dichíí'vɛ ca sa ndís'tiī. \v 28 Naati Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs nguɛ́ɛ́ ndaā sa chi 'ííⁿ'yāⁿ dichíí'vɛ yā saⁿ'ā ti maāⁿ sa dichíí'vɛ sa 'iiⁿ'yāⁿ, ní chi ca'a sa vida yeⁿ'ē maaⁿ sa tan'dúúcā chi precio yeⁿ'ē nuuⁿndi cáávā chi nadanguaⁿ'ai yā 'yaaⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 'Uūvī chi ngueenááⁿ nduūvā yeⁿ'ē sa \r (Mr. 10.46-52; Lc. 18.35-43) \p \v 29 Taachí Jesús ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā can'daa yā yeⁿ'e yáāⁿ Jericó nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ can'dáa yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 30 'Uuvi saⁿ'ā chi ngueenááⁿ chi vɛɛ̄tɛ sa niiⁿnuúⁿ cyúúní taachí ch'iindiveeⁿ sa chi Jesús cho'ó yā miiⁿ, 'cai yiicú sa ní caⁿ'a sa: N'diī Señor, Daiya David, nneé ya'ai 'iinu nī nús'uu. \p \v 31 Nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yaa'vi neeⁿ yā saⁿ'a s'eeⁿ chi cunēē 'diiiⁿ cheendi sa naati saⁿ'a s'eeⁿ ní n'gaī yiicú cá sa: N'dii Señor, Daiya David, nnéé ya'āī 'iinu nī nús'uu. \p \v 32 Jesús miiⁿ cheendii yā ní 'cai yā saⁿ'ā s'eeⁿ ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ neⁿ'é nī chi 'úú diíⁿ ndúúcu nī? \p \v 33 Saⁿ'ā s'eeⁿ ní caⁿ'a sa: N'diī Señor, diíⁿ nī chí snaaⁿ 'nū. \p \v 34 Tuu'mi ní Jesús, Daiya David, nnéé ya'ai 'íínu yā saⁿ'ā s'eeⁿ ní tuu'ví yā nduutináaⁿ sa. Ní hora mííⁿ nūuⁿ nduutináaⁿ sa nnguaaⁿ ní chiī snaaⁿ sa. Saⁿ'ā s'eeⁿ ní cueⁿ'e sa ndúúcū Jesús. \c 21 \s1 Jesús sndaa yā na yáāⁿ Jerusalén tan'dúúcā 'áámá rey \r (Mr. 11.1-11; Lc. 19.28-40; Jn. 12.12-19) \p \v 1 Taachi Jesús ndaa niiⁿnuúⁿ yā na yáāⁿ Jerusalén ní ndaa yā ná yiīcū chi nguuvi Olivos chí yeⁿ'ē yáāⁿ 'lííⁿ chi nguuvi Betfagé, dichó'o yā na 'uūvī discípulos yeⁿ'é yā. \v 2 Ní caⁿ'a yā chii yā discípulos: Cueⁿ'e nī na yáāⁿ 'lííⁿ chi canéé niiⁿnuúⁿ. Miiⁿ ní ndaaca nī 'áámá burra chí n'dɛɛ̄chiichí tī ndúúcū daiya tī. Ndís'tiī ní n'daatí nī 'iiti ní candɛ́ɛ nī 'iiti 'muuⁿ. \v 3 Ní ndúúti chi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ yaa'vi yā ndís'tiī yeⁿ'e 'iiti miiⁿ, caaⁿ'maⁿ nī cuuvi nī 'iiⁿ'yāⁿ ti Señor yeⁿ'e yú neⁿ'e yā 'iiti miiⁿ. Ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ caama nadīcho'ó yā 'iiti. \p \v 4 Tanducuéⁿ'ē 'túúcā chiī ní 'iicu cuuví cuaacu chí caⁿ'a profeta chi ndɛɛ yā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs ndii cuááⁿ vmnaaⁿ taachí dinguúⁿ yā chuū na libro yeⁿ'e Ndyuūs: \q1 \v 5 Cuuví nī 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā na yáāⁿ Sión 'tíícā. Cun'diichí nī, Rey yeⁿ'e nī cuchií yā nanáaⁿ nī. Rey miiⁿ ní ndiicuúⁿ yā ní canduú yā burra 'lííⁿ. Ní burra 'lííⁿ ní daiya 'iitī chi candéé. \p \v 6 Discípulos cueⁿ'e yā ní diíⁿ yā tan'dúúcā chi Jesús miiⁿ dichó'o yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 7 Ní candɛɛ yā burra miiⁿ ndúúcū daiyá tī. Ní sn'duú yā cotón yeⁿ'é yā vmnááⁿ yeⁿ'ē burra 'lííⁿ. Ní Jesús miiⁿ ní canduú yā 'iiti. \v 8 'Iiⁿ'yāⁿ chí n'deee n'dáí n'doo yā cotón yeⁿ'é yā cuaaⁿ cyúúní. Tanáⁿ'a yā ch'iica yā dúuⁿnɛ̄ yáⁿ'á ní n'doo yā cuaaⁿ cyúúní. \v 9 'Iiⁿ'yāⁿ chí cueⁿ'e yā cuááⁿ vmnaaⁿ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi cueⁿ'e yā cuaaⁿ dáámí yā tucá'a yā 'cai yiicú yā, ní caⁿ'a yā: Dɛ'ɛ̄ chúúcā ch'ɛɛtɛ n'dai 'iiⁿ'yāⁿ chi Daiya rey David. Dɛ'ɛ chúúcā n'dai 'iiⁿ'yāⁿ chí cuchii ndúúcū chi duuchi Señor miiⁿ. Dich'ɛɛtɛ yú Ndyuūs chi snée ná va'ai chɛɛ̄tī nguuvi. \p \v 10 Taachí Jesús miiⁿ sndaa yā na yáāⁿ Jerusalén nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ tuumicadíínuuⁿ yā ní caⁿ'a yā nguaaⁿ maaⁿ yā: ¿Du'u rá sáⁿ'a 'cūū? \p \v 11 'Iiⁿ'yāⁿ mííⁿ ngaⁿ'a yā: Sáⁿ'a 'cūū saⁿ'a profeta Jesús chí cuchiī sá cuaaⁿ na yáāⁿ Nazaret yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea. \s1 Jesús inadidɛɛvɛ́ yā yaācū templo \r (Mr. 11.15-19; Lc. 19.45-48; Jn. 2.13-22) \p \v 12 Jesús miiⁿ sndáa yā ná yaācū templo yeⁿ'é Ndyuūs ní tun'dáa yā nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chí in'diicui yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ngái yā na yaācū miiⁿ. Ní chɛɛcundaa yā mesas yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi n̄'dáaⁿ yā tuūmī yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ. Ní chɛɛcú yā sillas yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi in'diicui yā 'yáádá palomas. \v 13 Ní Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Na libro yeⁿ'e Ndyuūs naachi canéé nguūⁿ 'túúcā ngaⁿ'a: Vá'ai yeⁿ'é canéé chi duuchi va'ai naachi 'iiⁿ'yāⁿ caaⁿ'maⁿngua'á yā, naati ndís'tiī ní diíⁿ nī chí yiivi yáává yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi díduucu. \p \v 14 Ní chɛɛti yaācū miiⁿ ndaá nanááⁿ Jesús 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaā yó'ōo, ní Jesús miiⁿ diíⁿ yā chí nduūvā yeⁿ'e nducyaaca yā. \v 15 Naati chiiduu n'gɛɛtɛ́ɛ̄ ndúúcū maestros yeⁿ'e ley nduuvi taáⁿ yā taachí n'diichi yā chi 'tíícā idiiⁿ Jesús miiⁿ ní ch'iindiveéⁿ yā chuū. Ní saⁿ'ā dá'caīyāa n'gai sa ní caⁿ'a sa: Dɛ'ɛ̄ chúúcā ch'ɛɛtɛ saⁿ'ā chi Daiya rey David miiⁿ. \v 16 Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ caⁿ'a yā chii yā Jesús miiⁿ: ¿'Áá n'giindiveéⁿ nī chí saⁿ'ā da'caīyāa ngaⁿ'ā sa? Jesús caⁿ'a yā: N'giindiveéⁿ. ¿'Áá nguɛ́ɛ́ n'geeⁿ ndís'tiī Nduudu yeⁿ'e Ndyuūs naachi canéé nguūⁿ? Ní ngaⁿ'a 'túúcā: \q1 'Āā diiⁿ di chi da'caīyaá ndúúcū dacua'aá caata yā chi n'daāca n'dai yeⁿ'é Ndyuūs. \p \v 17 Jesús ní nan'daa yā yeⁿ'e yaācū miiⁿ. Ní nan'daa yā yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ ní cueⁿ'e yā na yáāⁿ 'lííⁿ chi nguuvi Betania. Ní mííⁿ canee yā nguīinū miiⁿ. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā chi nguɛɛ n'dáacā yáⁿ'á yeⁿ'e n'guíídīi yaaⁿ nguuvi chi nguɛ́ɛ́ n'gui'i yeⁿ'ē \r (Mr. 11.12-14, 20-26) \p \v 18 Chídɛ́ɛ́vɛ́ táámá nguuvi, ní Jesús ndaa ntúuⁿ yā ná yáāⁿ miiⁿ ní chiī cuiicú yā. \v 19 Cuaaⁿ cyúúní ní n'diichi yā 'áámá yáⁿ'á yeⁿ'e n'guíídīi yaaⁿ nguuvi niiⁿnuúⁿ cyúúní, ní cueⁿ'e yā naachí cutá'a yā n'guiidīi miiⁿ, ní nguɛ́ɛ́ ndaaca yā n'gui'i yeⁿ'ē, dámaāⁿ tá'āa. Ní Jesús caⁿ'a yā chii yā yáⁿ'á 'túúcā: Dii yáⁿ'á, 'āā ntɛ́ɛ́ nguɛɛcunéé 'cuūndī n'gui'i yeⁿ'ē di. Tuu'mí nūuⁿ yaⁿ'á miiⁿ nti'i. \v 20 Taachí discípulos n'diichí yā chuū, ngeⁿ'ē yiinú yā yeⁿ'ē ní caⁿ'a yā: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chi maāⁿnchɛɛtɛ́ nuūuⁿ nti'i n'guíídīi yaaⁿ nguuvi? \p \v 21 Jesús nán'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā discípulos: Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, ndúúti chi ndís'tiī i'téénu nī ní nguɛ́ɛ́ n'deēe nadicádíínuuⁿ nī, nguɛ́ɛ́ dámaāⁿ chuū cuuvi diíⁿ nī yeⁿ'ē n'guíídīi yaaⁿ nguuvi naati cuuvi diíⁿ nī ndúúcū yiīcū 'lííⁿ 'cūū chí caaⁿ'maⁿ nī cuuvi nī: Dii yiīcū, cuvíi dí 'múúⁿ ní cueⁿ'e di cundáá nuūⁿ di ná nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā, ní cuuvi. \v 22 Tanducuéⁿ'ē chi caaca nī naachí caaⁿ'maⁿngua'á nī, ndúúti chí cu'téénu nī, ní ndaācā yeⁿ'e nī. \s1 Jesús ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā tan'dúúcā 'iiⁿntyéⁿ'ē \r (Mr. 11.27-33; Lc. 20.1-8) \p \v 23 Taachí Jesús miiⁿ ndaá yā chɛɛti yaācū templo miiⁿ, chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e yaācū ndaá yā nanááⁿ Jesús miiⁿ taachí ngi'cueeⁿ yā, ní caⁿ'a yā chii yā Jesús: ¿Du'ú 'ííⁿntyeⁿ'ē ngaⁿ'a yā chi 'túúcā idiíⁿ nī? ¿Du'ú 'iiⁿ'yāⁿ tee yā poder chi caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyúⁿ nī 'túúcā? \p \v 24 Nan'guɛɛcútaⁿ'a Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Úú ntúūⁿ ní intiinguuneéⁿ ndís'tiī. Nduuti chi nan'guɛɛcútaⁿ'a nī yeⁿ'é, tuu'mi ní cuuví ndís'tiī du'ú 'iiⁿntyeⁿ'ē tee yā poder 'úú chi idiíⁿ dendú'u chuū. \v 25 Yeⁿ'ē chí chɛɛdinúuⁿnīⁿ Juan, ¿tií chiīcā? ¿'Áá yeⁿ'e Ndyuūs chi canéé na va'ai chɛɛti nguuvi o yeⁿ'e saⁿ'ā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū? Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ndeé yā nguááⁿ maáⁿ yā ní caⁿ'a yā: Nduuti chi caaⁿ'maⁿ yú chi yeⁿ'ē nanguuvi, tuu'mi ní Jesús caaⁿ'maⁿ yā cuuvi yā s'uūuⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ cuuvíī chi nguɛ́ɛ́ s'teenu nī yeⁿ'e chi ngaⁿ'a Juan miiⁿ? \v 26 Ní nduuti chi caaⁿ'maⁿ yú chi yeⁿ'e saⁿ'ā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū, 'va'a yú 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ ti nducyaaca yā ní déénu yā chi Juan chí chɛɛdínuūⁿnīⁿ ní 'aama profeta yeⁿ'é Ndyuūs. \p \v 27 Ní nan'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'e Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ déénu 'nū. Jesús miiⁿ ní caⁿ'a ntúuⁿ yā: 'Tiicá ntúūⁿ 'úú ní nguɛ́ɛ́ cuuví ndís'tiī du'u 'ííⁿntyeⁿ'ē tee yā poder 'úú chí idiíⁿ chuū. \s1 'Áámá ejemplo yeⁿ'ē 'uuví daiya yā \p \v 28 Jesús caⁿ'a yā: ¿Dɛ'ɛ̄ inadacadiinúúⁿ ndís'tiī yeⁿ'e chuū? Caⁿ'á caaⁿ'máⁿ ndúúcū ndís'tiī yeⁿ'e 'áámá saⁿ'ā chi vɛ́ɛ́ 'uūvī daiya sa. Ndaā sa nanááⁿ 'áámá daiya sa ní caⁿ'a sa: Díí daiyá, cuéⁿ'é di ní diiⁿ dí ntiiⁿnyuⁿ naachi vɛ́ɛ́ díí'yú uvas yeⁿ'é. \v 29 Daiya sa ní nan'guɛɛcútaⁿ'a sa ní caⁿ'a sa: Nguɛ́ɛ́ neⁿ'é. Ch'iinu maaⁿ ní nadicádíínuuⁿ sa chi nguɛ́ɛ́ n'daācā diiⁿ sa ní cuéⁿ'e sa diiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ miiⁿ. \v 30 Ní cueⁿ'e ntúuⁿ saⁿ'ā miiⁿ ní yaa'vi sa táámá daiya sa, ni 'tiicá ntúūⁿ caⁿ'a sa chii sa daiya sa. Ní daiya sa mííⁿ nán'guɛɛcútaⁿ'ā sa ní caⁿ'a sa: 'Tíícā, n'diī chiidá, caⁿ'á. Naati nguɛ́ɛ́ cueⁿ'e sa diiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ. \v 31 ¿Dɛ'ɛ̄ inadicadiinuuⁿ ndís'tiī? Naachi 'uūvī daiya yā ¿chɛɛ chí diīiⁿ tan'dúúcā chi neⁿ'e chiidá yā? 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ caⁿ'a yā: Saⁿ'ā chi yaa'ví yā vmnaaⁿ. Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, chi 'iiⁿ'yāⁿ chí inn'guɛ́ɛ́ yeⁿ'e impuestos ndúúcū n'daataá chi vɛ́ɛ́ cá saⁿ'ā yeⁿ'e tá caⁿ'á yā vmnaaⁿ yeⁿ'é nī naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \v 32 Ti Juan chi chɛɛdínuūⁿnīⁿ ndaā sa vmnááⁿ ndís'tiī. Chiica sá na 'áámá yúúní cuaacu ní ngaⁿ'a sa yeⁿ'e yúúní cuaacu yeⁿ'e Ndyuūs ní nguɛ́ɛ́ s'téénu nī yeⁿ'ē sa. Naati saⁿ'ā publicanos chí inn'guɛ́ɛ́ yeⁿ'e impuestos ndúúcū n'daataá chi vɛ́ɛ́ saⁿ'ā s'ee ndúúcu tá s'téénu yā nduudu yeⁿ'e sa. Ndís'tiī, taachí n'diichí nī chuū chí 'āā diiⁿ Juan, nguɛ́ɛ́ ndaacadaamí nī yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'é nī ní nguɛ́ɛ́ s'téénu nī chiiⁿ chi ngaⁿ'a Juan miiⁿ. \s1 'Áámá ejemplo yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛɛ n'dáácā idiiⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ \r (Mr. 12.1-12; Lc. 20.9-19) \p \v 33 Tuu'mi ní caⁿ'a Jesús: 'Caandiveéⁿ nī táámá ejemplo chi 'tɛɛ nguɛɛ dáámá. Canéé 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ yáⁿ'āa yeⁿ'e yā ní chiīnu yā dii'yu yeⁿ'e uvas na yáⁿ'āa yeⁿ'e yā. Ní din'dái yā 'áámá cheeⁿ yeⁿ'ē yáⁿ'á 'lííⁿ núúⁿmáⁿ cuaaⁿ 'diituú. Din'dái yā 'aama tanque naachi cuuví tun'dáa yā nuūⁿnīⁿ yeⁿ'e uvas miiⁿ. Ní din'dái yā 'áámá torre nguaaⁿ dii'yu uvas naachi mozos yeⁿ'e yā 'cuɛɛtinéeⁿ sa diiⁿ sa cuidado n'gui'i uvas miiⁿ. Dueño miiⁿ ca'a yā yáⁿ'āa yeⁿ'e yā saⁿ'ā s'eeⁿ chi diiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ miiⁿ ní cueⁿ'e yā táámá país. \v 34 Taachí snuū ca'a yeⁿ'ē tiempo yeⁿ'e n'gui'i uvas miiⁿ chí túúmá yā, dueño dicho'ó yā mozos yeⁿ'e yā chí saⁿ'ā s'eeⁿ nca'a sa n'gui'i uvas yeⁿ'e yáⁿ'āa, parte yeⁿ'e n'gui'i chi tuneeⁿ dueño. \v 35 Saⁿ'ā chí diiⁿ ntiiⁿnyuⁿ na yáⁿ'āa miiⁿ sta'a sa mozos. 'Áámá ní ch'eⁿ'e sa, táámá ní ch'iiⁿ'nuⁿ sa ní táámá ní chiītuu sa. \v 36 Dueño miiⁿ dicho'ó yā taandúú 'uūvī mozos, 'āā vi'í mozos chí cheⁿ'ē vmnaaⁿ. 'Tiicá ntúūⁿ diiⁿ sa ndúúcū mozos. \p \v 37 Cuayiivi mííⁿ dichó'o yā daiya yā ti dueño miiⁿ ní ngaⁿ'a yā: Saⁿ'ā s'eeⁿ ní diiⁿ sa honrar daiyá. \v 38 Taachí saⁿ'ā s'eeⁿ chi diiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa miiⁿ n'diichi sa daiya dueño miiⁿ, caⁿ'a sa nguááⁿ maaⁿ sa: Sáⁿ'a 'tīī chi cuuví yeⁿ'ē sa yáⁿ'āa 'cūū. 'Caaⁿ'nuⁿ yú sáⁿ'ā miiⁿ ní ndúúcū chi vɛ́ɛ́ naaⁿ chi cuuví yeⁿ'ē sa ní cuuví yeⁿ'ē yú. \v 39 Ní sta'ā sa daiya dueño miiⁿ ní tun'daa sa saⁿ'ā 'áámá lado yeⁿ'e chéēⁿ yeⁿ'e díí'yú uvas miiⁿ ní ch'iiⁿ'nuⁿ sa saⁿ'ā. \p \v 40 Taachí ndaā dueño yeⁿ'e díí'yú uvas ¿dɛ'ɛ̄ diíⁿ yā ndúúcū saⁿ'ā chí ídiīiⁿ ntííⁿnyuⁿ na yáⁿ'āa yeⁿ'é ya? \p \v 41 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: Dueño miiⁿ ní 'caaⁿ'núⁿ yā saⁿ'ā chi cúúncheeⁿ sa diiⁿ sa. Ní ca'á yā yáⁿ'āa yēⁿ'e yā naachi vɛ́ɛ́ díí'yú uvas táámá 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ na yáⁿ'āa miiⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ chí ntée yā uvas chí tuneéⁿ yā na tiempo yeⁿ'ē n'gui'i. \p \v 42 Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ n'geēⁿ ndís'tiī naachi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs chí ngaⁿ'a 'túúcā: \q1 Tuūu chí 'iiⁿ'yāⁿ chi idin'dái yā va'ai sta'á yā ní ch'ɛɛ̄cú yā 'áámá lado ti nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā. Tuūú 'cūū tuūú ch'ɛɛtɛ ní dichíí'vɛ̄ ca ní canéé tuūu ch'ɛɛtɛ́ esquina yeⁿ'é va'āī. Chuū ní Señor Ndyuūs diíⁿ yā. Chuū ní 'áámá chí ngeⁿ'e yiinu yú taachí inaaⁿ yú yeⁿ'ē. \m \v 43 Chííⁿ chí 'túúcā nga'á ngií ndís'tiī, chí naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā divíi yā yeⁿ'ē ndís'tiī ní ca'á yā táámá 'iiⁿ'yāⁿ chi ca'á yā n'gui'i chí tuneeⁿ lado yeⁿ'é Ndyuūs. \v 44 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí cun'dáá nduú yā vmnaaⁿ na tuūu 'cúū ní caātū 'ííní yeⁿ'e yā. Naati 'āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí cun'dáá nduūu tuūu 'cúū vmnaaⁿ yeⁿ'e yā, 'cuíínú ndúúví yuūni yā. \p \v 45 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ch'iindiveéⁿ yā chuū, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ tuumicadíínuuⁿ yā chi yeⁿ'é yā ngaⁿ'a Jesús miiⁿ. \v 46 Nadicádíínuuⁿ yā taācā chi cuta'á yā Jesús miiⁿ naatí 'va'a yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ tí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ i'téénu yā Jesús miiⁿ tan'dúúcā chi 'áámá profeta chí ngaⁿ'a nduudu yeⁿ'é Ndyuūs. \c 22 \s1 'Áámá ejemplo yeⁿ'ē 'viicu chí n'giindivaacú yā \p \v 1 Jesús tuca'á yā ndee yā taama vmnéⁿ'ēe ndúúcū ejemplos, ní caⁿ'a yā: \v 2 Naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'ē va'ai chɛɛti nguuvi tan'dúúcā 'áámá rey chí chiica yā 'viicu chí ch'iindivaacu saⁿ'a daiya yā. \v 3 Ní dichó'o yā mozos yeⁿ'e yā chí yaa'vi sa 'iiⁿ'yāⁿ chí ndíi yā invitado naati 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ néⁿ'e yā caⁿ'a yā. \v 4 Ní dichó'o yā tan'duuvi mozos ní caⁿ'a yā chii yā mozos: Caaⁿ'maⁿ nī cuuvi nī 'iiⁿ'yāⁿ chí ndíi yā invitado 'tíícā. 'Āā vɛ́ɛ́ yaāaⁿ comida miiⁿ. 'Āā ch'iīⁿ'núⁿ i'tiindu yeⁿ'é ní 'iiti chi 'viichɛɛ́. Tanducuéⁿ'ē 'āā vɛ́ɛ́ yaāaⁿ. Cuchií nī 'viicu. \v 5 Naatí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ diiⁿ yā cuenta. 'Áámá yā ní cueⁿ'e yā cuɛ́ɛ́tí yeⁿ'e yā. Taama yā ní cueⁿ'e yā negocio yeⁿ'e yā. \v 6 Tanáⁿ'a yā ní sta'á yā mozos. Cuⁿ'u yā ndúúcū sa ní ch'iiⁿ'nuⁿ yā mozos. \v 7 Taachi rey miiⁿ ch'iindiveéⁿ yā chuū, ndúúvi taaⁿ yā. Ní dichó'o yā soldados yeⁿ'é yā ní caⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā chí 'caaⁿ'nuⁿ sá 'iiⁿ'yāⁿ chí ch'iiⁿ'nuⁿ yā mozos yeⁿ'é yā. Ní 'neeⁿ yaⁿ'ā sa yáāⁿ vaacú 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 8 Tuu'mi ní caⁿ'a yā chii yā mozos yeⁿ'é yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ 'viicu miiⁿ ní 'āā vɛ́ɛ́ yaāáⁿ caavā 'iiⁿ'yāⁿ chi chii yā invitado naati nguɛ́ɛ́ n'dai taaví yā chí cuchii yā. \v 9 Maaⁿ ní cueⁿ'e nī na yúúní chí can'daā yeⁿ'e yáⁿ'āa yáāⁿ ní diíⁿ nī invitar 'iiⁿ'yāⁿ chí chii yā na 'viicu, 'iiⁿ'yāⁿ chí ndaāca nī. \v 10 Mozos ní can'daa sa ní cueⁿ'e sa cuaaⁿ cyúúní ní nadaama sa nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chí ndaāca sa, 'iiⁿ'yāⁿ chí cúúncheeⁿ yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chí n'dai yā. Ní ndaā nducyaacá 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi mozos 'cai sa ní n'deēe n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ ndaá yā 'viicu miiⁿ. \p \v 11 Ní rey miiⁿ cheⁿ'e yā n'diichi yā 'iiⁿ'yāⁿ chí ndii yā invitado ní ndaācá yā 'áámá saⁿ'ā chi nguɛ́ɛ́ cánúúⁿ sá catecai sa yeⁿ'ē naachi n'giindivaacu yā. \v 12 Ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: N'diī amigo, ¿taācá chi ndāa nī 'muuⁿ chi nguɛ́ɛ́ canúuⁿ nī catecai nī yeⁿ'ē chí n'giindivaacú 'iiⁿ'yāⁿ? Saⁿ'ā miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ nan'guɛɛcútaⁿ'a sa yeⁿ'e yā. \v 13 Tuu'mi ní rey miiⁿ caⁿ'a yā chii yā mozos yeⁿ'e yā: 'Caāchiichí nī ca'a sa ndúúcū ta'a sa ní divíi nī saⁿ'ā ndii 'múúⁿ ní 'cuɛɛcú nī saⁿ'ā cuaaⁿ chuvá'āī na maāiⁿ. Mííⁿ cuɛɛcu sa ní ché'é 'diiⁿ'yuⁿ sa cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \v 14 Jesús caⁿ'a ntúuⁿ yā chuū: Nééné 'yaaⁿ yā chí Ndyuūs 'cuai yā naati duu'ví yā chi Ndyuūs ndɛɛvɛ́ yā. \s1 Chííⁿ chí ntiinguuneeⁿ yā yeⁿ'e asunto yeⁿ'e impuestos \r (Mr. 12.13-17; Lc. 20.20-26) \p \v 15 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ fariseos cueⁿ'é yā ní nduuvidaamá yā. Ní ndeé yā nguaaⁿ maáⁿ yā táácā cuuvi diíⁿ yā chi Jesús miiⁿ cástaⁿ'a nduudú yeⁿ'e yā chi caaⁿ'máⁿ yā 'áámá nduudu yaadi. \v 16 Ní fariseos dicho'ó yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Herodes miiⁿ chí caaⁿ'máⁿ yā Jesús: N'diī maestro, déénu 'nū chí n'diī ní 'áámá saⁿ'ā chí n'dai. N'diī ní diíⁿ nī chí n'dáácā. Ní cuaacu nííⁿnyúⁿ ngi'cueeⁿ nī yúúní yeⁿ'e Ndyuūs. Ní nguɛ́ɛ́ 'va'a nī 'iiⁿ'yāⁿ ti nguɛ́ɛ́ indɛɛ́ nī cuidado tááca 'iiⁿ'yāⁿ. \v 17 Maaⁿ ní cúúví nī nús'uu: ¿Dɛ'ɛ̄ inadacádíínuuⁿ nī? ¿'Áá canéé nguūⁿ na ley chí nadíí'vɛ 'nū emperador César tuūmī yeⁿ'é 'nū o nguɛ́ɛ́? \p \v 18 Jesús tuumicádíínuuⁿ yā chí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní diíⁿ yā chi nguɛ́ɛ́ n'daācā ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí neⁿ'e nī n'diichineéⁿ nī 'úú? Ndís'tiī ní vɛɛ 'uūvī chí nadacadíínuuⁿ nī. \v 19 Tée nī tuūmī chi nadíí'vɛ nī yeⁿ'e impuesto. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ch'iⁿ'i yā 'áámá tuūmī Jesús miiⁿ. \v 20 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Du'u nááⁿ chi canéé ná tuūmī? ¿Du'ū chi ngúúví cánéé nguūⁿ? \p \v 21 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: Naaⁿ emperador César cānee. Ní Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Nca'a nī tuūmī emperador César chííⁿ chí yeⁿ'ē sa ní ca'a nī Ndyuūs chí yeⁿ'e Ndyuūs. \p \v 22 Taachí ch'iindiveéⁿ yā chuū, cheⁿ'e yiinu yā ní cueⁿ'e yā. \s1 Chiiⁿ chi ntiinguuneéⁿ yā yeⁿ'e chí 'iiⁿ'yāⁿ nduuchi yā yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā \r (Mr. 12.18-27; Lc. 20.27-40) \p \v 23 Nguuvi miiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ saduceos ndaá yā nanááⁿ Jesús miiⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ saduceos ngaⁿ'a yā chí nguɛ́ɛ́ índuuchi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā. Ní ntiinguunéeⁿ yā Jesús, \v 24 ní caⁿ'a yā: N'diī maestro, Moisés miiⁿ caⁿ'a sá chi 'āā du'ú nūuⁿ saⁿ'ā chí 'cuūvī sa ní nguɛ́ɛ́ ch'iīndī daiya n'daataá yeⁿ'ē sa tuu'mi ní 'diīnū sa 'caandavaacu sa ndúúcū n'daataá mííⁿ. Ní saⁿ'ā miiⁿ ní 'cuūndī daiya sá lado yeⁿ'ē 'díínu tináⁿ'ā. \v 25 Maaⁿ ní vɛ́ɛ́ ndɛɛ̄chɛ̄ sáⁿ'a nūuⁿ yeⁿ'ē chɛɛcú sa yeⁿ'ē chiidá sa. Sáⁿ'ā vmnaaⁿ miiⁿ ní ch'iindivaacu sa ní ch'iī sa. Ní nguɛ́ɛ́ daiya n'daataá yeⁿ'ē sa. Ní canee n'daataá yeⁿ'ē sa. Ní 'díínu sa ní canee sá ndúúcū tá. \v 26 'Tiicá ntúūⁿ chó'ōo yeⁿ'ē ndii chiiⁿ ndii 'uuvi saⁿ'ā. 'Tiicá ntúūⁿ chó'ōo yeⁿ'e saⁿ'ā chi ndii 'iīnū. 'Tiicá ntúūⁿ chó'ōo yeⁿ'ē saⁿ'a s'eeⁿ nduu ndɛɛ̄chɛ̄ sa. \v 27 Ndíí ná ch'iinú ní ch'iī ntúūⁿ n'daataá miiⁿ. \v 28 Taachí nduuchi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā, naachí ndɛɛ̄chɛ̄ saⁿ'ā s'eeⁿ ní ¿chɛɛ sa chí n'daataá yeⁿ'ē sa táⁿ'ā caati nducyaaca sá canee sá ndúúcu tá? \p \v 29 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ ní nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ n'daācā nadicádiinuuⁿ nī, ti nguɛ́ɛ́ déénu nī taacā ngaⁿ'a na libro yeⁿ'é Ndyuūs naachi canéé nguūⁿ. Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú déénu nī poder yeⁿ'é Ndyuūs. \v 30 Ti naachí nduuchi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā, nguɛ́ɛ́ 'caandavaacú yā. Ndíí nguɛ́ɛ́ ca'a ra yā chí 'caandavaacu daiya yā ti cuuví yā tan'dúúcā ángeles chi dichíí'vɛ̄ Ndyuūs chi canée yā na va'ai chɛɛtí nguuvi. \v 31 Naati yeⁿ'ē chí nduuchi yā yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā, ¿'áá nguɛ́ɛ́ n'geeⁿ nī chi maáⁿ Ndyuūs caⁿ'a yā yeⁿ'ē taachí caⁿ'a yā 'túúcā?: \v 32 'Úú ní Ndyuūs yeⁿ'ē Abraham ndúúcū Isaac ndúúcū Jacob. Ndyuūs miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ Ndyuūs yeⁿ'e tináⁿ'ā ti yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chi snduuchi. \p \v 33 Taachí nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ ch'iindiveéⁿ yā chuū, cheⁿ'e yiinú yā yeⁿ'ē nduudu yeⁿ'e Jesús miiⁿ tan'dúúcā chi ngi'cueeⁿ yā. \s1 Mandamiento chi ch'ɛɛtɛ ca \r (Mr. 12.28-34) \p \v 34 Tuu'mi ní saⁿ'ā fariseos taachí ch'iindiveéⁿ yā yeⁿ'e chi Jesús diíⁿ yā, 'iiⁿ'yāⁿ saduceos 'āā ntɛ́ɛ́ caⁿ'a yā ndúúcū Jesús miiⁿ, fariseos miiⁿ nduuvidaamá yā. \v 35 'Áámá saⁿ'a fariseo abogado chí ngi'cueeⁿ sa chí ngaⁿ'ā ley miiⁿ neⁿ'e sa n'diichinééⁿ sa Jesús ní ntiinguunééⁿ sa 'iiⁿ'yāⁿ. Ní caⁿ'a sá chii sa Jesús: \v 36 N'diī Maestro, ¿chɛɛ́ mandamiento chí ch'ɛɛtɛ n'dai ca yeⁿ'ē na ley yeⁿ'ē Moisés? \p \v 37 Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Dinéⁿ'e di Señor Ndyuūs yeⁿ'ē di ndúúcū núúⁿmáⁿ stáává yeⁿ'ē di ndúúcū núúⁿmáⁿ alma yeⁿ'ē di ndúúcū núúⁿmáⁿ vaanicadíínūuⁿ yeⁿ'ē di. \v 38 Chuū chí vmnaaⁿ ní ch'ɛ́ɛ́tɛ̄ ca chi cuuvi tanáⁿ'ā mandamientos. \v 39 Ndiichi ndii 'úúví tan'dúúcā chi vmnááⁿ vmnaaⁿ: Dinéⁿ'e di 'iiⁿ'yāⁿ na niiⁿnuúⁿ vaacú di tan'dúúcā chí neⁿ'e dí maāⁿ di. \v 40 Yeⁿ'ē ndúú 'uūvī mandamientos miiⁿ canee tanducuéⁿ'ē yeⁿ'e ley Moisés miiⁿ ndúúcū nduudu chí ngaⁿ'a profetas ndii cuááⁿ vmnaaⁿ. \s1 ¿Du'u 'iiⁿ'yāⁿ chíí daiya Cristo? \r (Mr. 12.35-37; Lc. 20.41-44) \p \v 41 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ndiidáámá yā Jesús ntiinguuneeⁿ yā fariseos, \v 42 ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ nadicádíínuuⁿ ndís'tiī yeⁿ'e Cristo? ¿Du'ū daiyá 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū? Ní fariseos caⁿ'a yā chii yā: Daiya David miiⁿ. \p \v 43 Ní Jesús caⁿ'a yā chii yā fariseos: ¿Táácā cuuvi David miiⁿ na espíritu yeⁿ'e sa ní caⁿ'a sa chi Cristo ní Señor? Ní caⁿ'a yā chuū: \q1 \v 44 Caⁿ'a Señor Ndyuūs miiⁿ chii yā Señor Cristo yeⁿ'é: 'Cuūndi di lado tá cuaacú chi lado yeⁿ'e honor ndíí 'úú cu'neéⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi contra yeⁿ'ē di cuaaⁿ ndii yā na ca'a di tan'dúúcā chi enimigos ní 'áámá banco 'lííⁿ. \m \v 45 Maaⁿ ní nduuti chi David miiⁿ caⁿ'á yā yeⁿ'e Cristo chi Señor yeⁿ'é yā, ¿táácā cuuvi chiī chi Señor miiⁿ ní daiya David 'iiⁿ'yāⁿ? \p \v 46 Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi nan'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'ē mar 'áámá. Ndíí nguuvi miiⁿ s'neeⁿ naaⁿ yā ntiinguuneeⁿ yā Jesús miiⁿ. \c 23 \s1 Jesús ngaⁿ'a yā chi dííⁿ yā cuidado yeⁿ'e maestros chi ngi'cueeⁿ ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos \r (Mr. 12.38-40; Lc. 11.37-54; 20.45-47) \p \v 1 Jesús yaa'vi yā 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū discípulos yeⁿ'e yā ní caⁿ'a yā: \v 2 Maestros chi ngí'cueeⁿ ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos, 'iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ deenu n'dai yā ní ngi'cueéⁿ yā ní caaⁿ'maⁿ cuaacú yā ley yeⁿ'e Moisés. \v 3 'Tiicá ntúūⁿ cu'téénu ndís'tiī ní diíⁿ nī tan'duucā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ngaⁿ'a yā, naati nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ idiíⁿ yā tí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ngaⁿ'a yā yeⁿ'e ley naati nguɛ́ɛ́ 'tíícā idiíⁿ yā. \v 4 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní diíⁿ yā tan'dúúcā chi 'caachiichí yā chɛɛdi chi n'gii taaví chi 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuchɛ́ɛ yā ní ngaⁿ'á yā chi 'iiⁿ'yāⁿ canéé chí cuchɛ́ɛ yā. Naati 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ maáⁿ yā ndíí nguɛ́ɛ́ neⁿ'é yā 'neeⁿ nduutitá'a yā chi tuu'vi yā chɛɛdi miiⁿ ní diíⁿ yā. \v 5 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní idiíⁿ yā nducuéⁿ'ē ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yā caati tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ snáaⁿ yā ní n'diichí yā táácā idiíⁿ yā. Neⁿ'é yā candɛɛ yā chi canéé nguuⁿ chi yeⁿ'ē Nduudu yeⁿ'e Ndyuūs ní s'neeⁿ yā 'áámá caja 'lííⁿ ní dich'iichí yā 'áámá yiiⁿmaⁿ ní s'neeⁿ yā maaⁿ ta'a yā ní nchɛɛtɛ́ yā. Ní n'gɛɛ̄ti núuⁿ yā vestido yeⁿ'e yā chí n'geē 'nūuⁿ ca. \v 6 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní neⁿ'e yā 'cuundí yā sillas chí yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ ch'ɛɛtɛ taachi caⁿ'á yā 'áámá 'viicu chí che'é yā. Ní neⁿ'e yā 'cuundí yā sillas yeⁿ'e honor chi vmnááⁿ vmnaaⁿ ná yáacu sinagogas. \v 7 Ní neⁿ'e yā chí tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ diiⁿ n'daacá yā ní diiⁿ yā saludar 'iiⁿ'yāⁿ taachi sneé yā cuaaⁿ nii'vɛ̄ɛ̄ ní neⁿ'e yā chi 'iiⁿ'yāⁿ caaⁿ'máⁿ yā, maestro, maestro, taachi diíⁿ yā saludar 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 8 Naati ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'e nī chí caaⁿ'maⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nī maestro ti 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nūuⁿ chí maestro ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chí Cristo. Ní nducyaaca ndís'tiī ní hermanos yeⁿ'e nī vi'ī. \v 9 Nguɛ́ɛ́ caaⁿ'maⁿ nī yeⁿ'ē mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa 'cúū: N'diī chiiduú padre, ti dámaāⁿ 'áámá chi Chiida yú chí Ndyuūs chi canéé na va'ai chɛɛti nguuvi. \v 10 Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú caaⁿ'maⁿ rá yā yeⁿ'e nī: Maestro, ti 'áámá chi maestro yeⁿ'e nī chi Cristo. \v 11 'Iiⁿ'yāⁿ chi ch'ɛɛtɛ ca yā yeⁿ'é nī canee chi dichíí'vɛ yā ndís'tiī. \v 12 Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā chi cuuví ch'ɛɛtɛ maáⁿ yā, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ cuuví ndiicuúⁿ yā. 'Iiⁿ'yāⁿ chi idiíⁿ yā chí maáⁿ yā ndiicuúⁿ yā, cuuví ch'ɛɛtɛ́ yā. \s1 Jesús caaⁿ'máⁿ yā yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ fariseos \r (Mk. 12.40; Lc. 11.39-42, 44, 52; 20.47) \p \v 13 Naati dɛ'ɛ chúúcā ya'ai yeⁿ'é ndis'tiī, maestros chi ngi'cueeⁿ ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos, ndís'tiī 'uūvī naaⁿ 'uūvī cheendí nī, ti nguɛ́ɛ́ ngi'cueeⁿ nī yeⁿ'e naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú maaⁿ ndís'tiī cundáa nī va'ai chɛɛti nguuvi. Ndíí nguɛ́ɛ́ n'guúⁿ nī tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ chí neⁿ'e ndaá yā chí cūndaa yā. \p \v 14 Dɛ'ɛ chúúcā ya'ai yeⁿ'ē ndís'tiī, 'iiⁿ'yāⁿ chi dingúūⁿ ní ngi'cueeⁿ nī ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos, ti ndís'tiī 'uūvī nááⁿ 'uūvī cheendí nī, ti ndivíi nī va'ai yeⁿ'ē n'daataá nguá'āa. Ní nééné n'deēe ngaⁿ'a nī taachi ngaⁿ'angua'á nī nanááⁿ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ. 'Úú ngaⁿ'á chi ch'ɛɛtɛ ca castigo yeⁿ'e nī nguuvi yeⁿ'e juicio. \p \v 15 Dɛ'ɛ chúúcā ya'ai yeⁿ'ē ndís'tiī, maestros chi ngi'cueeⁿ ley ndúúcū ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ti ndís'tiī 'uūvī naaⁿ 'uūvī cheendí nī. Ndís'tiī ní chiicá nī ndíí yáⁿ'āa yaⁿ'ai táámá lado nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā ní diíⁿ nī chi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ i'téénu yā tan'dúúcā ndís'tiī. Ní taachí 'iiⁿ'yāⁿ cu'téénu yā tan'dúúcā ndís'tiī neⁿ'é nī, idiíⁿ nī chi 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní 'uūvī tanto cuuví yā yeⁿ'ē daiya infierno nguɛ́ɛ́ ti chi ndís'tiī. \v 16 Dɛ'ɛ chúúcā ya'ai yeⁿ'e ndís'tiī, chi ngi'cueéⁿ nī tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ. Dɛ'ɛ inadacádíínuuⁿ ndís'tiī. Nduuti chi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ caⁿ'a yā chi diíⁿ yā 'áámá cosa ní 'cuaí yā, “cáávā yaācū templo”, tuu'mi ní nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ nacádíínuuⁿ nī yeⁿ'e chuū, naati nduuti chi 'iiⁿ'yāⁿ 'cuai yā, “cáávā 'diiⁿnguaaⁿ” chi vɛ́ɛ́ chɛɛti yaācū templo miiⁿ, tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ canee cuuⁿmiⁿ chi diíⁿ yā chi caaⁿ'máⁿ yā chi caⁿ'a yā chi diiⁿ yā. \v 17 Ndís'tiī ní 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛɛ deenu ti tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ ngueenááⁿ 'tiicá nī. ¿Chɛɛ cá ch'ɛɛtɛ ca? ¿'Áá 'dííⁿnguāāⁿ miiⁿ o yáacū miiⁿ chí diīiⁿ chi didɛɛvɛ 'dííⁿnguāāⁿ miiⁿ cucááva Ndyuūs? \v 18 'Tiicá ntúūⁿ ndís'tiī: Ndúúti chi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ caⁿ'a yā chi diíⁿ yā 'áámá cosa, ní n'gaí yā, “cáávā nátai”, nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ nacadíínuuⁿ nī yeⁿ'ē. Naati ndúúti chi 'iiⁿ'yāⁿ n'gaí yā, “cáávā ofrenda” chi candúú vmnááⁿ yeⁿ'ē nátaī, tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ canee cúúⁿmíⁿ chi diíⁿ yā chi caⁿ'a yā chi diiⁿ yā. \v 19 Ndís'tiī ní tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chi chɛɛchí tiīiⁿ o 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ, 'tiicá nī ti ¿chɛɛ́ ca chi ch'ɛɛtɛ ca? ¿'Áá ofrenda miiⁿ o nátaī chi diīiⁿ chí ofrenda miiⁿ ní didɛɛvɛ cucáávā Ndyuūs? \v 20 'Tíícā. 'Iiⁿ'yāⁿ chí n'gai yā, “cáávā nataī”, n'gai yā cáávā nátaī ndúúcū tanducuéⁿ'ē chi cánduū nátaī. \v 21 'Iiⁿ'yāⁿ chí n'gaí yā, “cáávā yaācū templo”, nguɛ́ɛ́ dámaāⁿ ngaⁿ'a yā cáávā yaācū templo miiⁿ naati cáávā maáⁿ Ndyuūs chi canéé na yaācū templo miiⁿ. \v 22 'Iiⁿ'yāⁿ chi n'gaí yā, “cáávā va'ai chɛɛti nguuvi”, n'gaí yā cáávā trono yeⁿ'e Ndyuūs ní cáávā Ndyuūs chi vɛ́ɛ yā na trono miiⁿ. \p \v 23 Dɛ'ɛ chúúcā ya'ai yeⁿ'e ndís'tii, maestros chi ngi'cueéⁿ yā ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos, ndis'tiī 'uuvi naaⁿ 'uūvī cheendí nī. Ndís'tiī ní nga'á nī Ndyuūs 'áámá ndiichi parte yeⁿ'e yaātā chí yiivií, ndúúcū yaāta anís, ndúúcū yaātā comino. Ní ndís'tiī ní s'néeⁿ nī 'aama lado cosas chi n'gɛɛtɛ ca yeⁿ'e na ley, chííⁿ chí n'diichí nī nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū vaadī cuaacu ndúúcū vaadī ya'ai 'iinu ndúúcū vaadī i'téénu. Chuū canee chi diíⁿ nī ní diíⁿ nī táámá naaⁿ dendu'ū. \v 24 Ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ chi tan'dúúcā chi ngueenááⁿ chi candɛɛ nī 'iiⁿ'yāⁿ. Diíⁿ nī tan'dúúcā chi i'yaáⁿ nī 'áámá 'yaācū yeⁿ'ē nuūⁿnīⁿ chi cu'ú nī naati cu'ú nī 'iiti camello chi ch'ɛɛtɛ. \p \v 25 Dɛ'ɛ chúúcā ya'ai yeⁿ'ē ndís'tiī, maestros yeⁿ'e ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos, ndís'tiī ní 'uūvī naaⁿ 'uūvī cheendí nī, ti inadɛɛvɛ́ nī cuaaⁿ daami yeⁿ'e vaso ndúúcū cu'u, chi tan'dúúcā cuerpo yeⁿ'e maáⁿ nī, naati cuááⁿ chɛɛ̄tí nī ní ndiituú ndúúcū chi diduucú nī ndúúcū tanducuéⁿ'ē chi nguɛɛ n'daācā. \v 26 'Caandiveéⁿ nī ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ fariseos chi tan'dúúcā chí ngueenááⁿ. Diiⁿ cá nī chi didɛɛvɛ́ nī chí cuaaⁿ chɛɛti vaso ní 'tiicá ntúūⁿ cu'u, tuu'mi ní cuuvi dɛɛvɛ́ nī cuaaⁿ chuváⁿ'āī vaso miiⁿ. \p \v 27 Dɛ'ɛ̄ chúúcā ya'ai yeⁿ'e ndís'tiī, maestros yeⁿ'e ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos, ndis'tiī 'uuvi naaⁿ 'uūvī cheendí nī, ti ndís'tiī ní tan'dúúcā yaīnyāⁿ 'cuɛ́ɛ̄ chí cuaaⁿ daami mííⁿ n'dɛɛvɛɛ́ chí nneⁿ'ē yaāchī caaca, ti cuaacu nííⁿnyúⁿ cuááⁿ chɛɛ̄tī miiⁿ ndiituú 'iini yeⁿ'ē tináⁿ'ā ndúúcū taanduvɛ́ɛ́ cosas chí vaati. \v 28 'Tíícā ndís'tiī ti cuaacu nííⁿnyúⁿ n'giⁿ'i nī 'iiⁿ'yāⁿ chi ndís'tiī ní saⁿ'ā chi n'dai ndís'tiī naati cuaaⁿ chɛɛ̄tí nī ndiituú ndúúcū nduudu yaadi ndúúcū nuuⁿndi. \p \v 29 Dɛ'ɛ chúúcā ya'ai yeⁿ'ē ndís'tiī, maestros yeⁿ'e ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos, 'iiⁿ'yāⁿ 'uūvī naaⁿ 'uūvī cheendí nī, ti idin'dái nī yaīnyāⁿ yeⁿ'ē profetas ní n'dɛɛvɛ nī yaīnyāⁿ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chí n'dai taachi snēe yā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \v 30 Ndís'tiī ní ngaⁿ'á nī 'tíícā: Ndúúti chi nús'uu ch'ɛɛtinée 'nū tiempo chí ch'ɛɛtinéé chiidá 'nū cuááⁿ vmnaaⁿ, nguɛ́ɛ́ chinnee 'nū ch'iīⁿ'núⁿ 'nū profetas taachi cungéē yuūuⁿ yeⁿ'e yā. \v 31 'Tíícā ndís'tiī ní ngaⁿ'á nī nduudu cuaacu yeⁿ'ē maáⁿ nī ti ndís'tiī ní dáíyá 'iiⁿ'yāⁿ chí ch'iiⁿ'nuⁿ yā profetas. \v 32 Ndís'tiī ní canéé chí diíⁿ nī tan'dúúcā chiidá nī. \p \v 33 Ndís'tiī ní tan'dúúcā cúú 'tíícā ndáátá yeⁿ'e nī. ¿Táácā cuuvi nguáⁿ'ai nī yeⁿ'e castigo yeⁿ'e infierno? \v 34 Cáávā chuū 'úú ní dicho'ó nanááⁿ ndís'tiī profetas chi candɛɛ yā Nduudu yeⁿ'é Ndyuūs, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi déenū, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ngi'cueeⁿ ley. N'dúúví 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ndís'tiī ní chita'á nī 'iiⁿ'yāⁿ ní chi'neeⁿnga'á nī 'iiⁿ'yāⁿ. Tá n'duuvi yā ní ch'eⁿ'é nī 'iiⁿ'yāⁿ na yaācū sinagogas yeⁿ'e nī ní can'dáa nī 'iiⁿ'yāⁿ ndii na 'áámá yáāⁿ táámá yáāⁿ chí ch'eenú yā chii. \v 35 Ní ndís'tiī ní ca'á nī cuenta yeⁿ'ē nducuéⁿ'e yuūúⁿ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chí n'dai chí 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'é nī ch'iiⁿ'núⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ na yáⁿ'āa 'cūū ndii yuūúⁿ yeⁿ'ē Abel chí saⁿ'ā n'dai ndii yuūúⁿ yeⁿ'e Zacarías daiya saⁿ'ā Berequías chí ndís'tiī ch'iiⁿ'nuⁿ nī náávtaⁿ'ā yeⁿ'ē yaācū miiⁿ ndúúcū nátaī miiⁿ. \v 36 Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Castigo yeⁿ'ē tanducuéⁿ'ē chuū canee vmnaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā maaⁿ tiempo 'cūū. \s1 Jesús ngɛɛcu yā cáávā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén \r (Lc. 13.34-35) \p \v 37 Ní ngaⁿ'a Jesús: Ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén, ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén, chí ch'iīⁿ'núⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ profetas ní chi chiītuú nī 'iiⁿ'yāⁿ chi Ndyuūs dicho'ó yā nanáaⁿ nī. Nééné n'deēe 'cuūví neⁿ'é nadaamá daiya nī tan'dúúcā tú'ū chi inadáámá tī daiya tī maaⁿ ngɛɛchi tī ní nguɛ́ɛ́ 'cuuⁿ nī. \v 38 Ndís'tiī, n'diichí nī. Ndyuūs chi'neeⁿ yā ndís'tiī ndúúcū vaacú nī dámaāaⁿ. \v 39 Ti 'úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, ti ndii maaⁿ ní 'āā ntɛ́ɛ́ snaaⁿ nī 'úú ndíí ndaā tiempo taachí caaⁿ'maⁿ nī: Dɛ'ɛ chúúcā n'dai 'iiⁿ'yāⁿ chí cuchii yā ndúúcū chi duuchi Señor chí Daiyá Dendyuūs miiⁿ. \c 24 \s1 Jesús ngaⁿ'a yā chí yaācū templo miiⁿ ní ntuuvií \r (Mr. 13.1-2; Lc. 21.5-6) \p \v 1 Taachí Jesús miiⁿ nan'dáa yā yeⁿ'e yaācū templo cueⁿ'é yā. Discípulos yeⁿ'é yā ní ndaa yā nanáaⁿ yā ní n'giⁿ'i yā Jesús miiⁿ va'ai s'eeⁿ yeⁿ'e yaācū templo miiⁿ. \v 2 Jesús miiⁿ ní n'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā: ¿'Áá inaaⁿ ndís'tiī nducyáácá chuū? Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, chi nguɛ́ɛ́ cunee tuūu cuaaⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'e ví'ī chí nguɛ́ɛ́ ntuuvií. \s1 Jesús ngi'cueeⁿ yā dɛ'ɛ̄ chí cuuvi taachi 'āā ndaa niiⁿnuúⁿ nguuví chi 'cuiinu iⁿ'yeēⁿdi \r (Mr. 13.3-23; Lc. 21.7-24; 17.22-24) \p \v 3 Jesús vɛ́ɛ yā ná yiīcū chí nguuvi Olivos. Discípulos ndaa yā nanááⁿ yā taachi caneé yā damáaⁿ yā ní caⁿ'a yā chii yā Jesús: Cúúví nī nús'uu tií cuaⁿ'ā cuuví chuū. ¿Dɛ'ɛ señal 'cuuⁿ'miⁿ nī taachi 'āā ndaa nī taama vmnéⁿ'ēe ní taachí 'cuiinu iⁿ'yeeⁿdī? \p \v 4 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'e yā ní caⁿ'a yā: Cundɛ́ɛ nī cuidado chí mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cannche'éí yā ndís'tiī. \v 5 'Yááⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ ndáa yā ndúúcū chi duuchí ní caaⁿ'maⁿ yā 'tíícā: 'Úú chi Cristo 'úú. Ní cannche'éí yā 'yaaⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ. \v 6 Ní 'caandiveéⁿ nī chi vɛ́ɛ́ caandaá ní 'caandiveéⁿ nī chi 'cuūndī caandaá. Cundɛ́ɛ nī cuidado chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ castaⁿ'a vaanicádiinúúⁿ yeⁿ'e nī ti canéé chi chííⁿ nducuéⁿ'ē dendu'ū chi 'túúcā cuuvi, naatí 'āā cuɛ́ɛ́ chí 'āā 'cuiinu iⁿ'yeeⁿdī. \v 7 Ti 'áámá nación 'cuuⁿ'maⁿ ndúúcū taama nación, ní 'áámá rey ndúúcū nducuéⁿ'e país naachi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā contra yeⁿ'e taama rey ndúúcū nducuéⁿ'e país naachi chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā. Ndaá tiempos chi cuiicu ndúúcū tiempos chi 'iiⁿ'yāⁿ 'cueenú yā cuuvi cáávā chi ya'ai yeⁿ'é yā, ní ndúúcū tiempos chí inuⁿ'u yáⁿ'āa n'deee cuááⁿ n'dai. \v 8 Taachí cuuví dendú'ū chí 'túúcā ní chīi tuu'mi ní cáámá cúūⁿnga'a vaādī ya'ai. \p \v 9 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nca'a yā ndís'tiī na ta'a 'iiⁿ'yāⁿ chí 'cueenu nī cuuvi ní 'caaⁿ'núⁿ yā ndís'tiī. Ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuaaⁿ yā ndís'tiī caavā chi ngaⁿ'a nī chi duuchí. \v 10 Ní tiempo miiⁿ neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi 'āā i'téénu yā yeⁿ'e 'úú ní 'cueenú yā cuuvi. Ní 'áámá yā caaⁿ'máⁿ yā contra yeⁿ'e taama yā chi i'téénu yā. Ní 'āā ntɛ́ɛ́ neⁿ'é yā vi'ī. \v 11 Ní nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ profetas falsos chí nguɛ́ɛ́ ngaⁿ'a yā nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs ndaa yā ní cannche'éí yā 'yaaⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ. \v 12 Ní cáávā chi 'iiⁿ'yāⁿ neené dinuuⁿndí yā. 'Āā ntɛ́ɛ́ neⁿ'e yā 'áámá yā táámá yā vi'ī. \v 13 'Iiⁿ'yāⁿ chi cuchɛ́ɛ yā ní 'áámá i'téénu yā yeⁿ'é Ndyuūs ndii tiempo chi 'cuūvi yā ní nguáⁿ'ai yā. \v 14 Ní nduūdū cuaacú 'cūū chi ngai yeⁿ'é naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ canéé chí caaⁿ'maⁿ yā nanááⁿ nducuéⁿ'ē iⁿ'yeeⁿdī. Ní nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs ní cūnee chi 'caandiveéⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e tanducuéⁿ'ē nación yeⁿ'e núúⁿmáⁿ iⁿ'yeeⁿdī tuu'mi ní ndaa chi 'cuiinu iⁿ'yeēⁿdī. \p \v 15 Taachí ndís'tiī snaaⁿ nī tanducuéⁿ'ē chi cunncáā ca tan'dúúcā chí dinguuⁿ profeta Daniel ndii cuááⁿ vmnaaⁿ taachi cheendíí yā na cuaaⁿ chi santo tuu'mi ní ndís'tiī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chí n'geeⁿ yā túúmícádíínuuⁿ yā yeⁿ'ē. \v 16 Ní tiempo yeⁿ'e chúū, 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā na yáⁿ'āa Judea cáánu yā caⁿ'á yā cuaaⁿ yiīcū. \v 17 Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi sndúu yā tiíⁿ va'āī nguɛ́ɛ́ ngua'áí yā chí cuta'á yā 'tɛɛ chi snúūⁿ chɛɛti va'āī ti cáánu yā. \v 18 'Iiⁿ'yāⁿ chi canée yā cuɛɛti nguɛ́ɛ́ nguɛɛcundíi yā na vaacu yā chi cuta'á yā tiīnuuⁿ yeⁿ'e yā ti cáánu yā. \v 19 Dɛ'ɛ chúúcā ya'ai yeⁿ'ē n'daataá chí vɛ́ɛ́ daiya tá chɛɛti tá ndúúcū n'daataá chi ngiicu dacua'āa yeⁿ'ē tá nguuvi s'eeⁿ chi cáánu yā. \v 20 Caaⁿ'maⁿngua'á nī chi taachí ndaa nguuvi chí cáánu nī, nguɛ́ɛ́ tiempo chi 'iichɛ ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú nguuvi sábado chí ntaavi'tuunúúⁿ nī. \v 21 Tuu'mi ní ndaá nguuvi chi nééné 'cueenu cá nī cuuvi chi nguɛ́ɛ́ n'diichi nī, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú ndíí naachi chinga'ā yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdī, ndíí mááⁿ, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú snaaⁿ ra nī cuayiivi. \v 22 Ndúúti chí Ndyuūs nguɛ́ɛ́ 'āā diduu'ví yā tiempo chi 'cueenu cá nī cuuvi mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ nguaⁿ'ai yā. Naati cáávā 'iiⁿ'yāⁿ chí Ndyuūs dɛɛvɛ yā, Ndyuūs diduu'ví yā tiempo miiⁿ. \p \v 23 Tuu'mi ní ndúútī chi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ caaⁿ'maⁿ yā cuuvi yā ndís'tiī: Cuin'diichí nī, 'muuⁿ canee Cristo, o cuin'diichí nī, miiⁿ canéé Cristo miiⁿya, nguɛ́ɛ́ cu'teenú nī 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. \v 24 Ti ndaá 'yaaⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ chí ngaⁿ'á yā chi Cristo yā naati nguɛ́ɛ́ Cristo 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Ndaá 'yaaⁿ n'dáí profetas falsos chi nguɛ́ɛ́ caaⁿ'máⁿ yā nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ idiíⁿ yā señales chí n'gɛɛtɛ ndúúcū vaadī n'giinu. Ní cannche'éí yā 'iiⁿ'yāⁿ ndíí 'iiⁿ'yāⁿ chi Ndyuūs ndɛɛvɛ yā nduuti chi cuuví yā. \v 25 'Caandiveéⁿ nī. Āā ndíí vmnaaⁿ, 'āā ngaⁿ'á ngií chuū ndís'tiī. \v 26 Ndúúti chi 'iiⁿ'yāⁿ caaⁿ'maⁿ yā cuuvi yā ndís'tiī 'tíícā: Cuin'diichí nī, Cristo canée yā na yáⁿ'āa cuūⁿmáⁿ, nguɛ́ɛ́ caⁿ'á nī miiⁿ. O nduuti chi caaⁿ'máⁿ yā: Cuin'diichí nī, Cristo canée yā ná 'aama cuarto chɛɛti va'ai, nguɛ́ɛ́ cu'téénu nī. \v 27 Tan'dúúcā 'cuai chí ngiiya cuááⁿ naachi ican'daa 'yáⁿ'ā ní inaaⁿ yú ndíí taachi ndaā cuaaⁿ na ngiiya 'yáⁿ'ā, 'tiicá ntúūⁿ cuuvi taachí 'úú nndaá, 'úú chi Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs. \v 28 Tí 'āā tií nūuⁿ naachi candiiti cuerpo yeⁿ'e tináⁿ'ā, mííⁿ nduuvidaama luutí. \s1 Taaca ndaá Saⁿ'a chi Daiya Ndyuūs \r (Mr. 13.24-37; Lc. 21.25-28) \p \v 29 Jesús caⁿ'a yā: Tuu'mi ní taachi 'cuiinu 'cueenu yā cuuvi ni chó'ōo tiempo miiⁿ, tuu'mi ní 'yáⁿ'ā ní cuuví maāiⁿ, ní 'iiyū miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ cunuūⁿ dɛɛvɛ. 'Iiⁿnyuⁿ ní cun'daā yeⁿ'ē nanguuvi ní nanguuvi ní nuⁿ'u ndúúcū poder yeⁿ'ē. \v 30 Tuu'mi ní snaáⁿ yā señales nanguuvi chi yeⁿ'e Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs. Ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nducuéⁿ'ē nación yeⁿ'ē iⁿ'yeeⁿdī ní cuɛɛcú yā ní snaaⁿ yā chí ndaá Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs na meēéⁿ yeⁿ'ē nanguuvi ndúúcū poder yeⁿ'e yā ndúúcū chídɛɛvɛ́ n'dai yeⁿ'e maáⁿ yā. \v 31 Taachí dichó'o yā ángeles yeⁿ'e yā, tuu'mí nūuⁿ áámá yā ní di'cuɛɛcú yā trompeta yeⁿ'e yā. Ní ángeles miiⁿ nadáámá yā 'iiⁿ'yāⁿ chi yeⁿ'e Cristo chí Cristo ndɛɛvɛ yā yeⁿ'ē cuaaⁿ núúⁿmáⁿ yáⁿ'āa 'cūū ndii 'áámá 'diituú ndii táámá 'diituú yeⁿ'ē nanguuvi. \p \v 32 Cuayiivi miiⁿ ní Jesús caⁿ'a yā: 'Cueéⁿ nī ejemplo yeⁿ'ē yáⁿ'á yeⁿ'e n'guíídīi yaaⁿ nguuvi taachí ínnguaaⁿnu duūⁿnɛ̄ n'gaiyáā ní ican'daā tá'āā 'āā déénu nī chi 'āā cuchii yáāaⁿ. \v 33 'Tiicá ntúūⁿ, ndís'tiī, taachí snaaⁿ nī tanducuéⁿ'ē chúū, 'āā deenú nī chi 'āā cháā ndaa Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs. Ní 'āā neené niiⁿnuúⁿ cánéé tiempo chi ndaa sa. \v 34 Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, chi 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā maaⁿ nguɛ́ɛ́ 'cuūvi yā neⁿ'e chi 'āā cuɛ́ɛ́ cuuvi tanducuéⁿ'ē chuū. \v 35 Nanguuvi ndúúcū yáⁿ'āa 'cūū chó'ōo naati nduudu yeⁿ'é nguɛɛ chó'ōo. \p \v 36 Naati nguuvi miiⁿ ndúúcū hora miiⁿ taachí ndaa Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs, nguɛɛ vɛ́ɛ́ mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi deenú yā yeⁿ'ē, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú ángeles yeⁿ'e va'ai chɛɛti nguuvi, ti dámaaⁿ Ndyuūs Chiidá deenú yā. \p \v 37 Tan'dúúcā chí chiī tiempo chi 'āā chó'ōo taachi canéé Noé miiⁿ tiempo taachi chó'ōo diluvio, 'tíícā cuuvi taachí ndaā Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs. \v 38 Ní tiempo taachi 'āā cuɛ́ɛ́ chó'ōo diluvio chi cueeⁿ taaⁿ cuūvī, 'iiⁿ'yāⁿ ní ngé'e yā, ní ngi'i yā, ní n'giindivaacu yā, ní nga'a yā daiya yā chí n'giindivaacu, ndíí nguuvi chi Noé miiⁿ sndaa yā na arca chi barco ch'ɛɛtɛ ca chí din'dái yā. \v 39 Ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e tiempo yeⁿ'e Noé nguɛ́ɛ́ s'neeⁿ veéⁿ yā ndíí taachi cheeⁿ taaⁿ cuūvī ní ch'iīnū nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ ti ch'īi yā. 'Tiicá ntúūⁿ cuuvi taachí ndaa Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs. \v 40 Tuu'mi ní nguuvi taachi nndaa Daiya Ndyuūs snéé 'uūvī saⁿ'ā na cuɛɛti. 'Aama saⁿ'ā ní Cristo candɛ́ɛ yā saⁿ'ā, taama saⁿ'ā ní cūnee sa. \v 41 Ní na 'uūvī n'daataá snee ta ingúú tá 'áámá va'aī naachi inguú yā. 'Aama tá ní candɛɛ yā táⁿ'ā, taama ta ní cūnee ta. \p \v 42 Ndís'tiī cundɛ́ɛ nī cuidado, ti nguɛɛ déénu nī dɛ'ɛ̄ hora chi nndaá Señor yeⁿ'e nī. \v 43 Naati déénu nī chuū. Ndúúti chi saⁿ'ā n'dai chi vaacu sa miiⁿ déénu sa dɛ'ɛ̄ hora ndaa chí duucu tuu'mi ní canduuchi sa. Ní nguɛ́ɛ́ ca'a sa lugar chí diduucú yā chi vɛ́ɛ́ chɛɛti vaacu sa. \v 44 Chííⁿ chí ndís'tiī ní 'cuɛɛtinéé yaaⁿ nī ti Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs miiⁿ ndaa yā hora chi ndís'tii nguɛ́ɛ́ déénu nī. \s1 Ejemplo yeⁿ'e mozo chi n'daācā ní yeⁿ'e mozo chi nguɛ́ɛ́ n'daācā \r (Lc. 12.41-48) \p \v 45 Caⁿ'a Jesús: ¿Du'ú dueño caⁿ'a yā ntiiⁿnyuⁿ chi s'nee yā vmnaaⁿ yeⁿ'e va'ai yeⁿ'é yā nduuti chi nguɛ́ɛ́ 'aama mayordomo chi n'daācā n'dai ní deenu sa ní ca'a sa chi che'e mozos yeⁿ'é yā hora chi che'e sa? \v 46 Dɛ'ɛ chúúcā n'dai mayordomo miiⁿ chí diíⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ taachi dueño miiⁿ ní ndāa yā ní ndaaca yā mayordomo chí diiⁿ sa tan'dúúcā chi neⁿ'e yā. \v 47 Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, chí dueño miiⁿ cu'néeⁿ yā mayordomo miiⁿ chí caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyuⁿ sa yeⁿ'ē chí vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā. \v 48 Ndúúti chi mayordomo miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ n'dáacā idiiⁿ sá ní 'íícú nacádíínuuⁿ sa na staava yeⁿ'ē sa chi dueño cuuvi 'náaⁿ yā ní ndaa yā. \v 49 Ní tucá'a sa ch'eⁿ'e sa mozos chi idiiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ ndúúcu sa ní ngé'e sa ní ngi'i sa ndúúcū amigos yeⁿ'e sa ní cuu'vi sa. \v 50 Dueño miiⁿ ní ndaá yā nguuvi chi nguɛɛ canéé ngíínú sa ní hora chi nguɛɛ deenu sa. \v 51 Ní dueño miiⁿ ní ca'á yā 'aama castigo ch'ɛɛtɛ mayordomo miiⁿ. Ní 'caacá yā mayordomo chi cheeyēī ní cu'neeⁿ yā mayordomo miiⁿ chuva'āī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ 'uuvi nááⁿ 'uūvī cheendi yā. Lugar miiⁿ ní cuɛɛcu sa ní che'e 'diiⁿ'yuⁿ sa cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \c 25 \s1 Ejemplo yeⁿ'e ndiichi n'daataá chi cuíínuú \p \v 1 Jesús caⁿ'a yā taama ejemplo: Naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi tan'dúúcā ndiichi n'daataa chi cuíínuú chi sta'á yā lámparas yeⁿ'e yā ní can'dáa yā. Ní cueⁿ'e yā ndaāca yā saⁿ'ā chi 'caandavaacú sa. \v 2 Ní nyuⁿ'u yā candɛ́ɛ̄ n'daāca yā cuidado ti lista yā. Tá nyuⁿ'u yā nguɛ́ɛ́ candɛ́ɛ yā cuidado ní diíⁿ yā tan'dúúcā chi n'daataá tonta yā. \v 3 N'daataa chi cuíínuú chi nguɛ́ɛ́ candɛɛ yā cuidado, candɛ́ɛ yā lámparas yeⁿ'e yā ní nguɛ́ɛ́ candɛɛ yā petróleo yeⁿ'ē. \v 4 Ní nyuⁿ'u yā ní candɛɛ n'daacá yā cuidado, candɛɛ yā botellas yeⁿ'e petróleo ndúúcu yā ndúúcū lámparas yeⁿ'e yā. \v 5 Ní chi'naaⁿ saⁿ'ā miiⁿ chi ndaa sa chi 'caandavaacu sa. Ní taachi 'āā cuɛ́ɛ́ ndaa sa, n'daataá s'eeⁿ chi ndaā yááⁿ nááⁿ yā ní ch'ɛɛti yaadú yā. \v 6 Chí maⁿ'ā yaaⁿ, ch'iindiveéⁿ yā 'áámá nduudu chí 'caī. Ní ngaⁿ'a yā: Ndaa sáⁿ'ā chi 'caandavaacu sa. Can'dáa nī ní diíⁿ nī recibir saⁿ'ā. \v 7 Tuu'mi ní nducyaaca chi cuíínuú s'ééⁿ nducueeⁿ yā ní nuuⁿ'mí yā lámparas yeⁿ'e yā. \v 8 Chi cuíínuú chi nguɛ́ɛ́ lista yā caⁿ'a yā chii yā chi cuíínuú chi lista yā: Tée nī 'tɛ́ɛ́ petróleo yeⁿ'é nī nús'uu ti lámparas yeⁿ'é 'nū 'āā cháā 'āā n'tuuvi. \v 9 Chí cuíínuú chi candɛɛ yā petróleo n'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā tanáⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ cuuvi teé 'nū ndís'tiī. Nús'uū ní neⁿ'e cá 'nū petróleo chi candɛɛ́ 'nū ní 'íícú 'áátiī nguɛ́ɛ́ cuuvi falta yeⁿ'e yú. N'dáaca ca yeⁿ'e ndís'tiī chi caⁿ'a nī naachí in'diicuí yā petróleo ní cuái nī yeⁿ'é nī. \v 10 Neⁿ'e chi n'daātā s'eeⁿ chi nguɛɛ lista yā cueⁿ'e yā cuái yā petróleo miiⁿ, saⁿ'ā chi 'caandavaacu sa ndaa sa ní chi cuíínuú chi candɛɛ n'daacá yā cuidado cueⁿ'é yā ndúúcū saⁿ'ā naachí n'giindivaacu 'iiⁿ'yāⁿ. Ní saⁿ'ā miiⁿ nan'gaādí sá cheendi va'āī miiⁿ. \v 11 Cuayiivi miiⁿ ní ndaā tanáⁿ'ā chi cuíínuú s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: N'diī Señor, Señor, nan'guaaⁿ nī yeⁿ'é 'nū. \v 12 Naati saⁿ'ā miiⁿ chi 'caandavaacu sa ní nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ nga'á ngií ndís'tiī, 'úú ní nguɛ́ɛ́ n'diichí ndís'tiī. \p \v 13 Maaⁿ ní nducyaaca ndís'tiī candɛ́ɛ nī cuidado ti nguɛ́ɛ́ déénu nī dɛ'ɛ̄ nguuvi o dɛ'ɛ̄ hora chi Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs nndaa sa. \s1 Ejemplo yeⁿ'e tuūmī \p \v 14 Tuu'mi ní caⁿ'a Jesús: Naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi tan'dúúcā 'áámá saⁿ'ā chi caⁿ'ā yaⁿ'áí yā ndii táámá yáⁿ'āa ní 'cai yā mozos yeⁿ'e yā ní nca'a yā mozos miiⁿ dendú'ū chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā, chi diiⁿ sa cuidado yeⁿ'ē. \p \v 15 'Aama mozo ní ca'a yā nyuⁿ'u mil caadi, táámá mozo ní 'uūvī mil caadi, táámá mozo ní 'aama mil caadi. Ní ca'a yā 'áámá 'áámá mozo tan'dúúcā chi chɛɛ sa. Ní cueⁿ'ē yaⁿ'áí yā. \v 16 Mozo chí sta'ā nyuⁿ'u mil caadi cunaⁿ'ā sa ní diīⁿ sa negocio ndúúcū tuumī miiⁿ. Ní ndaācā sa tá nyuⁿ'u mil caadi yeⁿ'e daiya túumī miiⁿ. \v 17 'Tiicá ntúūⁿ mozo chí sta'a sa ná 'uūvī mil caadi miiⁿ ndaācā sa ná 'uūvī mil caadi yeⁿ'ē daiya tuumi miiⁿ. \v 18 Mozo chi sta'ā sa 'aama mil caadi cheⁿ'e sa ní s'neeⁿ sa tuūmī miiⁿ chɛɛti 'áámá 'cuutií cuéeé ní ch'ii sa maaⁿ yáⁿ'āa. 'Tíícā chinuuⁿ n'dé'ei sa tuumī yeⁿ'e 'iiví sa. \p \v 19 Chi 'naáⁿ ní ndaā 'iivi mozos miiⁿ ní tun'dáa yā cuenta ndúúcū mozos. \v 20 Ndaā mozo chi nca'a yā nyuⁿ'u mil caadi nanáaⁿ yā. Ndɛ́ɛ sa ta nyuⁿ'u mil caadi yeⁿ'ē daiya tuūmī miiⁿ. Ní caⁿ'a sa chii sa 'iiví sa: N'diī señor, nyuⁿ'u mil caadi tee nī 'úú. 'Ííngaā. Ndaācá ta nyuⁿ'u mil caadi daiya tuūmī yeⁿ'e nī. \v 21 'Iivi mozo miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Dii mozo yeⁿ'é chí n'daācā ní n'dai, n'daācā n'dai n̄díiⁿ di. Maaⁿ ti 'āā n'daācā diiⁿ di ndúúcū chí duū'vi, maaⁿ ní caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyuⁿ di yeⁿ'e n'deēe cá teé dii. Cho'o di cuaaⁿ chɛɛti va'āī ní cueⁿ'e daāⁿmaⁿ cuuvi yeenú di nduucú. \v 22 Ndaā ntúūⁿ nanáaⁿ yā mozo chi nca'a yā na 'uūvī mil caadi. Mozo miiⁿ ní caⁿ'a sa chii sa 'iivi sa: N'diī señor, 'ūūvi mil caadi tee nī 'úú. 'Ííngaā tuumi yeⁿ'e nī. Ndaācá ta na 'uuvi mil caādī daiya tuūmī miiⁿ. \v 23 'Iivi sá caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Díí mozo yeⁿ'é chi n'daācā ní n'dai, ní n'daācā idiiⁿ di. Nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtɛ teé dii ní n'daācā diíⁿ di. Maaⁿ ní caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e n'deēe ca chi teé dii. Cho'o di cuaaⁿ chɛɛti va'āī ní cueⁿ'e daāⁿmaⁿ cuuvi yeenú di nduucú. \v 24 Ndaa nanáaⁿ yā mozo chí nca'á yā 'áámá mil cáádí, ní caⁿ'a sa chii sa 'iivi sa: N'diī Señor, deenú tí n'diī ní chɛɛchí nī, ní diíⁿ nī cosechar ndúúcū tuumī yeⁿ'é nī chi nguɛ́ɛ́ ngiinu nī, ní 'naaⁿ trigo ngaáⁿ nī naachí nguɛ́ɛ́ ngiinu nī ti yeⁿ'e nī. \v 25 Chííⁿ chí diíⁿ ti 'va'á. Ní cheⁿ'é ní s'nuuⁿ n'de'eí tuūmī yeⁿ'e nī na 'áámá yiivi yáává maaⁿ yáⁿ'āa. 'Ííngaā tuūmī yeⁿ'e nī chi tee nī 'úú. \v 26 'Iivi sa mííⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā mozo miiⁿ: Díí mozo chi nguɛɛ n'dáacā ní 'daān'dī dii. Ní nguɛ́ɛ́ n'dáacā ídiīiⁿ. Díí ní déénu di chí ntā'a cosecha naachi nguɛ́ɛ́ n̄diíⁿ ntiiⁿnyuⁿ ní nn'guaáⁿ trigo naachi nguɛ́ɛ́ ngiinú ti yeⁿ'é. \v 27 ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chi nguɛ́ɛ́ s'neeⁿ di tuūmī yeⁿ'é na banco? Ní taachi 'úú ndaá cuuvi ntee di tuūmī yeⁿ'é ndúúcū daiya tuūmī miiⁿ. \v 28 'Iivi miiⁿ caⁿ'a yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé miiⁿ: N'diī, divíi nī tuūmī yeⁿ'ē sa ní ca'a nī tuūmī mozo chi ndɛɛ̄ ndiichi mil caadi. \v 29 Ti 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā, ní ndaācā ca yeⁿ'e yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ n'deēe cá vɛɛ yeⁿ'e yā. 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā, ta 'lííⁿ duū'vi chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā ní divíi yā yeⁿ'e yā. \v 30 Mozo chi nguɛɛ dichíí'vɛ̄ ní cuta'á nī ní cu'nuuⁿ nī cuaaⁿ chuva'āī ná maaíⁿ. Mííⁿ cuɛɛcu sa ní che'e 'dííⁿ'yúⁿ sá cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \s1 N'diichí Jesús nuuⁿndi yeⁿ'ē naciones \p \v 31 Ní caⁿ'a Jesús: Taachí ndaa Saⁿ'ā chi Daiyā Dendyuūs tan'dúúcā Rey chí ch'ɛɛtɛ ca ní n'dɛɛvɛ taavi ndúúcū tanducuéⁿ'ē ángeles yeⁿ'e yā, tuu'mi ní saⁿ'ā miiⁿ 'cuūndi sa na trono yeⁿ'e sa. \v 32 Ní nduuvidaama nanááⁿ Rey miiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nducyaaca naciones ní Rey miiⁿ divíi yā 'iiⁿ'yāⁿ, 'áámá yā yeⁿ'e táámá yā tan'dúúcā chi 'iiⁿ'yāⁿ pastor chi idiiⁿ yā cuidado yeⁿ'e 'iiti cuūchī divíi yā chiivu nguaaⁿ 'iiti cuūchī. \v 33 Ní cu'neeⁿ yā 'iiti cuūchī lado tá cuaacú yā ní chiivú miiⁿ lado ta 'cueé yā. \v 34 Tuu'mi ní Rey miiⁿ caaⁿ'máⁿ yā cuuvi yā 'iiⁿ'yāⁿ lado ta cuaacu yā: Ndís'tiī chi Chiidá ngaⁿ'a yā yeⁿ'e nī n'dáí taavi nī. Cuchíi nī. 'Ííngaā parte chi ituneeⁿ ndís'tiī yeⁿ'ē naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ní nguaiⁿn'dai yā yeⁿ'ē ndís'tiī ndíí taachi Ndyuūs 'āā cuɛ́ɛ́ din'dái yā iⁿ'yeeⁿdī. \v 35 Tí taachí cuiīcú, ní tee nī chi che'é. Ní taachí chi yaācá, ní tee nī chí chi'í. Ní taachí canuúⁿ yúúní tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chí ndiicá yā táámá yáāⁿ, ndís'tiī 'cuúⁿ nī 'úú. \v 36 Ní taachi 'āā ntɛ́ɛ́ catecaí, ní tee nī catecaí. Ní taachi chíítā 'úú, dicuéénaaⁿ nī 'úú. Ní taachi cheⁿ'é vácūū, ní ndaa nī n'diichi nī 'úú. \v 37 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ chi n'dáí yā nan'guɛɛcútaⁿ'a ní caⁿ'a yā cuuvi yā 'iiⁿ'yāⁿ: N'diī señor, ¿tií cuaⁿ'ā n'diichí 'nū n'diī chí cuiicu nī ní tee 'nū chi che'é nī, o yaacá nī ní tee 'nū chi chi'i nī? \v 38 ¿Tií cuaⁿ'ā n'diichí 'nū n'diī cuaaⁿ cyúúní ní nta'á 'nū n'diī na vaacú 'nū, o nguɛ́ɛ́ catecaí nī ní tee 'nū catecai nī? \v 39 O ¿tií cuaⁿ'ā n'diichí 'nū n'diī chi ngííta nī o vácūū canuuⁿ nī, ní níndaá 'nū nanáaⁿ nī? \v 40 Rey miiⁿ ní nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ: Cuaacu nííⁿnyúⁿ 'úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, ti taachi diíⁿ nī 'tíícā ndúúcū 'áámá hermano 'áárá chi ndíícúúⁿ cá yā, tuu'mi ní 'tiicá ntúūⁿ diíⁿ nī nduucú. \p \v 41 Tuu'mi ní Rey caaⁿ'maⁿ ntúuⁿ yā cuuvi yā 'iiⁿ'yāⁿ chi snée lado ta 'cueé yā: Cuvíi nī yeⁿ'ē 'úú, ndís'tiī, 'iiⁿ'yāⁿ condenado chi nguɛ́ɛ́ n'daācā idiíⁿ nī. Ní caⁿ'a nī ná nguuchi yaⁿ'ā chí 'áámá ngiichi cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. Lugar 'cūū ní n'dai cááva yááⁿn'guiinūuⁿ ndúúcū ángeles yeⁿ'e sa. \v 42 Tí taachí cuiicú, nguɛ́ɛ́ tee nī chi che'é. Chiī yaācá, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú tee nī chi chi'í. \v 43 Canuúⁿ yúúní, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'cuúⁿ nī 'úú. 'Āā ntɛ́ɛ́ catecaí, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú tee nī catecaí. Chíítā 'úú ní canuúⁿ vácūū, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú dicuéénaaⁿ nī 'úú. \v 44 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā: N'diī señor, ¿tií cuáⁿ'ā n'diichí 'nū n'diī chi cuiicú nī, o yaācá nī, o canúuⁿ nī yúúní, o nguɛɛ catecai nī, o ngííta nī, o vácūū cánuuⁿ nī, ní nguɛ́ɛ́ dichíí'vɛ 'nū n'diī? \v 45 Tuu'mi ní Rey miiⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caaⁿ'maⁿ yā cuuvi yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, tan'dúúcā chi nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī ndúúcū 'áámá chi ndíícúúⁿ cá 'tiicá ntúūⁿ 'úú, nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī nduucú. \v 46 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā na 'áámá castigo chi 'áámá canee ní 'iiⁿ'yāⁿ chí n'dáí yā caⁿ'á yā ná vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \c 26 \s1 'Iiⁿ'yāⁿ ní n'nuuⁿ yiinú yā táácā cuta'á yā Jesús \r (Mr. 14.1-2; Lc. 22.1-2; Jn. 11.45-53) \p \v 1 Taachí Jesús ch'iinu caⁿ'a yā tanducuéⁿ'ē nduudú 'cūū, caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: \v 2 'Āā déénu ndís'tiī ná 'uūvī nguuvi maaⁿ cuūvā 'viicu yeⁿ'ē pascua. 'Íícu 'úú Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs 'úú ní 'iiⁿ'yāⁿ nca'a yā 'úú ní cu'nééⁿnga'a yā 'úú. \p \v 3 Tuu'mi ní chiiduú n'gɛɛtɛ ndúúcū maestros yeⁿ'e ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū s'eeⁿ chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é yaācū nduuvidaamá yā na palacio yeⁿ'ē chiiduú ch'ɛɛtɛ́ ca chí nguuvi Caifás. \v 4 Ní ndeé yā taācā cuuvi cannche'éí yā Jesús ní cuta'á yā 'iiⁿ'yāⁿ ní 'caaⁿ'núⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 5 Ní caⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ diiⁿ yú nguuvi 'viicu ti 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén miiⁿ didáⁿ'a yā ní diíⁿ yā vaadī 'caa'va ndúúcū nús'uu. \s1 Ch'eēndáa yā aceite vmnaaⁿ tiiⁿ Jesús na yáāⁿ Betania \r (Mr. 14.3-9; Jn. 12.1-8) \p \v 6 Jesús canée yā na yáāⁿ Betania ná va'ai yeⁿ'e Simón chi canéé ca'ai lepra chi in'duuti yuūtɛ̄ yeⁿ'ē sa. \v 7 Ní ndaā 'áámá n'daataá nanááⁿ Jesús miiⁿ chi ndɛ́ɛ̄ tá 'áámá frasco tuūu alabastro chi s'néēⁿ aceite perfume chí yaⁿ'ai n'dai chíí'vɛ̄. Ní ch'eēndáa ta perfume miiⁿ na tíīⁿ Jesús taachí vɛɛ yā na mesa. \v 8 Ní discípulos taachi n'diichí yā chūū nduuvi taáⁿ yā. Ní caⁿ'a yā: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí chingéē aceite 'cūū? \v 9 Cuuví n'diicui ta chuū ti yaⁿ'ai n'dai chíí'vɛ̄ chuū ní ca'a tá tuūmī miiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā. \p \v 10 Jesús tuumicadíínuuⁿ yā chi discípulos ngaⁿ'a yā 'tíícā, ní caⁿ'a yā chii yā discípulos: ¿Dɛ'ɛ cúúví chí n'gaa'va nī ndúúcū n'daataá 'tíī? Táⁿ'a 'tīī n'dáacā diiⁿ tá nduucú. \v 11 Ti 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ yeⁿ'é yā ní 'áámá cánée yā nduucú nī, naati 'úú ní nguɛ́ɛ́ 'aama cuneé nduucú nī. \v 12 Taachi tá 'tīī ch'eēndáā ta perfume vmnááⁿ cuerpo yeⁿ'é, ndaā ta 'úú tí taachí 'cuūví 'āā canee listo cuerpo yeⁿ'é chí 'cuɛɛ̄chí. \v 13 Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, chí 'āā tií nūuⁿ chi caaⁿ'máⁿ yā ndúúdú ngai yeⁿ'e chi nanguaⁿ'ai 'iiⁿ'yāⁿ na núúⁿmáⁿ iⁿ'yeēⁿdī, caaⁿ'maⁿ ntuúⁿ yā chi tá 'tīī diiⁿ tá chuū ní n'gaacu yā yeⁿ'e tá. \s1 Judas miiⁿ ngaⁿ'a maaⁿ sa chí nca'a sa Jesús \r (Mr. 14.10-11; Lc. 22.3-6) \p \v 14 Tuu'mi ní 'áámá discípulo yeⁿ'ē naachi ndiichúúví yā chí nguuvi sa Judas Iscariote, cheⁿ'e sá nanááⁿ chiiduú n'gɛɛtɛ́. \v 15 Ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ tée nī 'úú ní 'cuuⁿ'míⁿ ndís'tiī du'u chi Jesús? 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā chi nadii'vɛ́ yā Judas miiⁿ ndiīcū ndiichi caadi 'dííⁿnguɛɛ. \v 16 Ndíí tuu'mí nūuⁿ in'nuuⁿ yíínú Judas miiⁿ dɛ'ɛ̄ tiempo ní táácā chí nca'a sa Jesús miiⁿ. \s1 Jesús yaa'ví yā yeⁿ'ē chí che'e nguiinú yā 'viicu pascua \r (Mr. 14.12-25; Lc. 22.7-23; Jn. 13.21-30; 1 Co. 11.23-26) \p \v 17 Nguuvi vmnááⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'e 'viicu pascua, nguuvi yeⁿ'e pan chi nguɛ́ɛ́ levadura yeⁿ'ē, discípulos ní ndaa yā nanááⁿ Jesús ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ: ¿Tií neⁿ'e nī chi in'nuúⁿ 'nū chi che'e nguiīnū yú mááⁿ yeⁿ'e 'viicu yeⁿ'e pascua? \p \v 18 Níícú Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos: Cueⁿ'é nī na yáāⁿ Jerusalén ni ndaacá nī 'áámá saⁿ'ā ní caaⁿ'maⁿ nī cuuvi nī saⁿ'ā: Maestro yeⁿ'e yú caⁿ'a yā 'túúcā: Tiempo yeⁿ'e chí 'cuūví 'āā snee niiⁿnuúⁿ ní neⁿ'é diíⁿ 'viicu yeⁿ'e pascua ndúúcū discípulos yeⁿ'é na va'ai yeⁿ'é nī. \p \v 19 Discípulos diíⁿ yā tan'dúúcā chi Jesús dicho'ó yā chi diiⁿ yā. Ní in'nuúⁿ yā chi che'e yā yeⁿ'e 'viicu yeⁿ'e pascua. \p \v 20 Taachi 'āā chii chiīnū miiⁿ, Jesús ch'iindi yā na mesa ndúúcū ndu'u ndiichúúví discípulos. \v 21 Ní taachí vɛɛtɛ́ yā ní nge'e yā Jesús caⁿ'a yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, chi 'áámá chɛ́ɛ́ ndís'tiī dií nī entregar 'úú. \p \v 22 Discípulos s'neeⁿ ndaachi yiinú yā. 'Áámá 'áámá yā ní tucá'á yā caⁿ'a yā: N'dií Señor, ¿'áá 'úú? \p \v 23 Tuu'mi ní Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā: 'Iiⁿ'yāⁿ chi nduucú ní di'caandá yā pan yeⁿ'é yā na cú'ú 'cūū nduucú, 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū ní nca'a yā 'úú. \v 24 Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuuvi ndúúcū Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs tan'dúúcā chi canéé nguūⁿ yeⁿ'ē sa na libro yeⁿ'é Ndyuūs, naati dɛ'ɛ chúúcā ya'āī yeⁿ'e saⁿ'ā chí nca'a sa 'úú chí Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs. N'dáacā ca yeⁿ'ē sa nduutī chi nguɛ́ɛ́ ch'iīndiyáaⁿ sa. \p \v 25 Tuu'mi ní Judas, saⁿ'a chi neⁿ'e nca'a sa Jesús, ní caⁿ'a sa: ¿'Áá 'úú, Maestro? Jesús caⁿ'a yā chii yā Judas: Díí, ngaⁿ'a di 'tíícā. \p \v 26 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ nge'e yā, Jesús miiⁿ sta'á yā pan ní ca'á yā gracias Ndyuūs cáávā pan miiⁿ. Ní n'deé yā pan ní ca'a yā discípulos yeⁿ'e yā. Ní caⁿ'a yā: Cuta'á nī, che'e nī pan caati tan'dúúcā cuerpo yeⁿ'é 'tíícā. \p \v 27 Ní Jesús sta'á yā taza ndúúcū jugo yeⁿ'e uvas ní ca'á yā gracias Ndyuūs cáávā nuūⁿnīⁿ uvas miiⁿ, ní ca'a yā discípulos yeⁿ'e yā. Ní caⁿ'a yā: Nducyaaca ndís'tiī, cu'u nī nuūⁿnīⁿ uvas yeⁿ'e taza 'cūū, \v 28 ti jugo nuūⁿnīⁿ uvas miiⁿ ní tan'dúúcā yuūuⁿ yeⁿ'é ní yeⁿ'ē compromiso chi ngai yeⁿ'é. Yuūú yeⁿ'é chi cungéē cáávā 'yaaⁿ n'dai 'iiⁿ'yāⁿ, 'tíícā. Yuūúⁿ yeⁿ'é chííⁿ chi nch'ɛɛ̄cú nuuⁿndi yeⁿ'e nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ. \v 29 'Úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chí 'āā ntɛ́ɛ́ cu'ú jugo nuūⁿnīⁿ yeⁿ'ē uvas na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ndii nguuvi chi cu'ú ndúúcū ndís'tiī naachi Chiidá ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā Pedro miiⁿ chí cuééⁿdíítu sa chi nguɛ́ɛ́ n'diichi sa Jesús \r (Mr. 14.26-31; Lc. 22.31-34; Jn. 13.36-38) \p \v 30 Taachí ch'iinu chiita yā 'áámá canción yeⁿ'é Ndyuūs nan'dáa yā va'āī ní cueⁿ'é yā na yiīcū chi nguuvi Olivos. \v 31 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos: Nducyáácá ndís'tiī cuuví 'cuináaⁿ nī yeⁿ'e 'úú maaⁿnguíinū. Caati ngaⁿ'a naachi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Dendyuūs 'túúcā: 'Úú Ndyuūs 'nuūcá'ai ní 'caaⁿ'núⁿ saⁿ'ā chí idiiⁿ sa cuidado 'iiti cuūchī, ní 'iiti s'eeⁿ ní caⁿ'á 'múúⁿ caⁿ'á miiⁿ tī ní cuuví ndai tī. \v 32 Taachí 'úú nduuchí nguaaⁿ tináⁿ'ā, caⁿ'á vmnaaⁿ yeⁿ'e ndís'tiī na yáⁿ'āa Galilea. \p \v 33 Tuu'mi ní Pedro miiⁿ ní nan'guɛɛcútaⁿ'a sa ní caⁿ'a sa chii sa Jesús: 'Áárá chi nducyaaca yā cuuví 'cuinaaⁿ yā cáávā n'diī 'úú nguɛ́ɛ́ cuuví 'cuinaáⁿ mar 'aamá naaⁿ. \p \v 34 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā Pedro: Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií dii chi maaⁿnguíinū taachi 'āā cuɛ́ɛ́ 'cuaī túsaⁿ'ā, dii ní 'āā 'iinū cuuvi cueeⁿdiītū di yeⁿ'ē 'úú chi nguɛ́ɛ́ in'diichi di 'úú. \p \v 35 Naati Pedro miiⁿ caⁿ'a sa: Ndúúti chi canéé chí 'cuūví nduucú nī maestro ní 'cuūví. Nguɛ́ɛ́ caaⁿ'máⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'diichí n'diī. Ní nducyaaca discípulos ní 'tiicá ntúūⁿ caⁿ'a yā. \s1 Jesús ngaⁿ'angua'á yā na jardín chi nguuvi Getsemaní \r (Mr. 14.32-42; Lc. 22.39-46) \p \v 36 Tuu'mi ní ndaā Jesús ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā na 'áámá cuaaⁿ chi nguuvi Getsemaní ní caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: 'Cuɛɛtɛ́ nī 'muuⁿ. 'Úú ní caⁿ'a niiⁿnuúⁿ miiⁿ ní caaⁿ'maⁿngua'á. \p \v 37 Jesús miiⁿ cueⁿ'e yā ndúúcū Pedro ndúúcū nduu 'uuvi saⁿ'ā daiya Zebedeo. Tuu'mi ní Jesús s'neeⁿ ndaachi yiinú yā. \v 38 Ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ: Alma yeⁿ'é ní nééné ndaachí yiīnú chi ya'āī chí 'cuūví. 'Cuɛɛtinée nī 'muuⁿ ní 'cuɛɛti nduuchí nī nduucú. \p \v 39 Jesús ní cueⁿ'é yā ta 'lííⁿ cuááⁿ vmnaaⁿ. Candiitin'dii yā ní caⁿ'angua'a yā ní caⁿ'a yā: N'diī Chiidá, ndúúti chi cuuvi, nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī chi 'cueenú cuuvi prueba 'cūū naati nguɛ́ɛ́ cuuvi tan'dúúcā chi 'úú neⁿ'é naati tan'dúúcā chi n'diī neⁿ'é nī. \p \v 40 Tuu'mí nūuⁿ ndaá yā naachi snéé discípulos yeⁿ'e yā ní ndaāca yā 'iiⁿ'yāⁿ chi stiyaadú yā. Ní caⁿ'a yā chii yā Pedro: ¿'Áá 'tíícā nguɛ́ɛ́ íchɛ́ɛ́ dí chi induūchi dí nduucú 'áámá hora? \v 41 Ndís'tiī ní candɛ́ɛ nī cuidado ní caaⁿ'maⁿngua'á nī níícú nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī nuuⁿndi. Cuaacu nííⁿnyúⁿ espíritu yeⁿ'e nī neⁿ'e diiⁿ n'daacáā naati cuerpo yeⁿ'é nī 'āā dūūvā. \p \v 42 Jesús cheⁿ'e chi ndii 'úúví cuuvi ní caⁿ'angua'á yā ní caⁿ'a yā: N'diī Chiidá, ndúútī chi neⁿ'é nī, diíⁿ nī chi nguɛ́ɛ́ 'cueenú cuuvi prueba 'cuu chi n'daācā tuu'mi ní 'tíícā diíⁿ nī, naati cuuvi tan'dúúcā chi neⁿ'e nī. \p \v 43 Jesús nndaa ntuuⁿ yā táámá vmnéⁿ'ēe naachi snéé discípulos yeⁿ'é yā ní ndaaca ntúuⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ stiyaadú yā ti 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'āā ntɛ́ɛ́ ichɛɛ yā nduutináaⁿ yā chi yaāⁿnnáaⁿ yā. \v 44 Jesús miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ yaa'vi yā discípulos ní s'neeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ chí stiyaadú yā. Ní cueⁿ'e ntúuⁿ yā ní caⁿ'angua'á ntúuⁿ yā ndii chii ndiiⁿ 'íínú cuuvi ní caⁿ'a ntuuⁿ yā tan'dúúcā chi 'āā ngaⁿ'a yā. \v 45 Cuayiivi ní ndaa ntuuⁿ yā nanááⁿ discípulos ní cáⁿ'a yā chii yā discípulos: 'Cuɛɛtiyaadú nī ní ntaavi'tuunúúⁿ nī. Cuin'diichí nī tī 'āā ndaā hora yeⁿ'e 'úú chí Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs. 'Iiⁿ'yāⁿ nca'a yā 'úú tá'a saⁿ'ā s'eeⁿ chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e sā. \v 46 Nducueeⁿ ndís'tiī ní cúⁿ'u yú. 'Āā cuchii niiⁿnuúⁿ saⁿ'ā chi nca'a 'úú. \s1 Sta'á yā Jesús ní candɛ́ɛ yā 'iiⁿ'yāⁿ presos \r (Mr. 14.43-50; Lc. 22.47-53; Jn. 18.2-11) \p \v 47 'Naaⁿ chí Jesús indeé yā, ndaā Judas miiⁿ, 'áámá saⁿ'ā yeⁿ'ē ndu'u ndiichúúví discípulos. Ní nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ndaá yā ndúúcū Judas miiⁿ ndúúcū machetes 'uūvī lados 'caāiⁿ ndúúcū yáⁿ'á. Chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū s'eeⁿ chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yaācū dichó'o yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 48 Judas miiⁿ chi nca'a sá Jesús 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ, ca'a sa 'áámá seña ní 'túúcā caⁿ'a sa: 'Iiⁿ'yāⁿ chi 'úú chi'neeⁿ cheendí, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chí 'iiⁿ'yāⁿ chi cuta'a nī chi preso yā. \p \v 49 Tuu'mi ní Judas miiⁿ ní ndaa sa nanááⁿ Jesús miiⁿ ní caⁿ'a sa: Tavacho'onoó nī, n'diī Maestro. Ní 'neeⁿ cheendi sá Jesús. \v 50 Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā Judas: Díí, amigo yeⁿ'é, ¿dɛ'ɛ̄ cáávā chi cuchiī di? Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ndaa yā nanááⁿ Jesús miiⁿ ní sta'á yā Jesús ní candɛ́ɛ yā 'iiⁿ'yāⁿ preso. \p \v 51 Naati 'áámá saⁿ'ā chi canéé sá ndúúcū Jesús miiⁿ ní tun'dáa sa machete 'uūvī lados 'caāiⁿ ná chɛɛ̄tī vaacu ní 'nuūcá'ai sa 'áámá mozo yeⁿ'ē chiiduú ch'ɛɛtɛ́ ca ní ch'iica sa veēeⁿ mozo miiⁿ. \v 52 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: 'Nuūⁿ di machete 'uūvī lados 'caāiⁿ yeⁿ'ē di vaacu. Nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi ita'á yā machete 'uūvī lados 'caāiⁿ ní ndúúcū machete 'uūvī lados 'caāiⁿ 'cuūvī. \v 53 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ déénú dí chi 'úú cuuví caaⁿ'maⁿnguā'á ní caacá Chiidá ní miⁿnííⁿyúⁿ miⁿniiⁿyuⁿ cho'ó yā nanááⁿ 'úú taanduu ngo'oó ndiichúúví taāⁿ ángeles ní chiidá cuuvi diíⁿ yā? \v 54 Naati maaⁿ ní nduuti chi diíⁿ chuu ¿táácā cuuvi cúúnú ca'a naachi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs, chi canéé chí cuuvi 'tíícā? \p \v 55 Hora miiⁿ Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí can'daa nī ndúúcū machetes 'uūvī lados 'caāiⁿ ndúúcū yáⁿ'á s'eeⁿ tan'dúúcā chi 'úú 'iiⁿ'yāⁿ chi duucu 'úú chi sta'á nī 'úú? Nguuvi nguuvi ch'iindí ndúúcū ndís'tiī na yaācū templo ní ngi'cueeⁿ ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ sta'á nī 'úú. \v 56 Tanducuéⁿ'ē chuū cuuví ní cúúnú ca'a yeⁿ'ē chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs cáávā profetas ndii cuááⁿ vmnaaⁿ. Tuu'mi ní nducyaaca discípulos s'néeⁿ yā Jesús miiⁿ ní chéénu yā. \s1 Jesús nanááⁿ 'iiⁿntyéⁿ'ē yeⁿ'e yaācū templo \r (Mr. 14.53-65; Lc. 22.54-55, 63-71; Jn. 18.12-14, 19-24) \p \v 57 'Iiⁿ'yāⁿ chi sta'á yā Jesús miiⁿ candɛɛ yā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ nanááⁿ chiiduú ch'ɛɛtɛ́ ca chí nguuvi Caifás. Mííⁿ nduuvidáámá maestros yeⁿ'e ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū s'eeⁿ chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e yaācū. \v 58 Pedro miiⁿ cueⁿ'e ntúuⁿ sa ní n'dáa yaⁿ'ai sa cuaaⁿ dáámí Jesús ndíí chuva'āī yeⁿ'ē va'ai ch'ɛɛtɛ yeⁿ'ē chiiduú ch'ɛɛtɛ cá. Ní ndaa sa na patio ní ch'iīndī sa ndúúcū policías chi diíⁿ yā cuidado yeⁿ'e va'āī miiⁿ. Pedro neⁿ'e sa snaaⁿ sa táácā chi diíⁿ yā ndúúcū Jesús miiⁿ. \p \v 59 Chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū s'eeⁿ chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā yeⁿ'e yaācū ndúúcū nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā in'nuúⁿ yā 'áámá testigo chi nguɛ́ɛ́ ngaⁿ'a cuaacu yeⁿ'ē Jesús miiⁿ. Ní 'íícú cuuvi nca'a yā Jesús miiⁿ chí 'cuuvi yā. \v 60 Nguɛ́ɛ́ ndaaca yā mar 'áámá naaⁿ taācā chí 'caaⁿ'nuⁿ yā Jesús miiⁿ. 'Áárá chi neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ caⁿ'a yā nduudu yaadi yeⁿ'e Jesús miiⁿ. Cuayiivi miiⁿ ní ndaa ntúūⁿ tanaaⁿ 'uūvī testigos chí ngaⁿ'a yā nduudu yaadi. \v 61 Testigos ní caⁿ'a yā: Sáⁿ'a 'cūū ní caⁿ'a sa: 'Úú ní cuuvi diíⁿ chuū. Natuūví yáacū templo 'cūū chi yeⁿ'é Ndyuūs naati chɛɛtī 'iīnū nguuvi nadan'daí. \p \v 62 Chiiduú ch'ɛɛtɛ cá miiⁿ ní ncueeⁿ yā ní caⁿ'a yā chii yā Jesús: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ nan'guɛɛcútaⁿ'a nī mar 'áámá nduudu yeⁿ'e dɛ'ɛ̄ chí ngaⁿ'a 'íís'tiī yeⁿ'e nī? \p \v 63 Naati Jesús nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ caⁿ'a yā. Tuu'mi ní chiiduú ch'ɛɛtɛ cá miiⁿ caⁿ'a yā: 'Úú ní n'gaí, “por Ndyuūs chi canduuchí”. Cuuvi nī nús'uu ndúúti chi n'diī chí Cristo, Daiya Ndyuūs chi cánduuchi. \p \v 64 Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā chiiduú ch'ɛɛtɛ cá miiⁿ: 'Úú tan'dúúcā chi n'dīī ngaⁿ'a nī. Ngaⁿ'á ca ngií ndís'tiī, chí ndii maaⁿ snaaⁿ nī Saⁿ'á chi Daiya Ndyuūs 'cuūndī sa lado yeⁿ'e honor yeⁿ'é Ndyuūs chi vɛ́ɛ́ tanducuéⁿ'ē poder yeⁿ'é yā ní ndaa sa na meēeⁿ yeⁿ'ē nanguuvi. \p \v 65 Tuu'mi ní chiiduú ch'ɛɛtɛ cá miiⁿ chíín'cuúⁿ yā catecai yā ní caⁿ'a yā: Sáⁿ'a 'cūū ní ngaⁿ'ā sa contra yeⁿ'é Ndyuūs. ¿Dɛ'ɛ̄ ca diiⁿ yú testigos chi in'nuuⁿ yú? Cuin'dííchí nī. Maaⁿ ní ndís'tiī ní n'giindiveéⁿ nī táácā ngaⁿ'a sa contra yeⁿ'e Ndyuūs. \v 66 ¿Dɛ'ɛ̄ nadacádíínuuⁿ ndís'tiī? 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā: Vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e sa chi canéé chí 'cuūvī sa. \p \v 67 Tuu'mi ní ca'a nee daiⁿ yā naaⁿ Jesús miiⁿ ní ch'eⁿ'é yā Jesús. Ní n'gaadi yā nduutináaⁿ sa ndúúcū tiinūuⁿ. Ní tanáⁿ'a yā ch'eⁿ'é yā 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū ta'á yā. \v 68 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: N'dii chi Cristo, cuuví nī nús'uu, ¿du'ū chí ch'eⁿ'é n'diī? \s1 Pedro miiⁿ ní ngaⁿ'a sa chí nguɛ́ɛ́ n'diichi sa Jesús miiⁿ \r (Mr. 14.66-72; Lc. 22.56-62; Jn. 18.15-18, 25-27) \p \v 69 Pedro miiⁿ ní vɛɛ sa na patio yeⁿ'e va'āī ch'ɛɛtɛ chiiduú ch'ɛɛtɛ cá ní ndaa niiⁿnuúⁿ 'áámá táⁿ'ā chi canéé caadi 'iīyū. Ní táⁿ'ā miiⁿ ní caⁿ'ā tá chii tá Pedro miiⁿ: Diī ntúūⁿ ni canee di ndúúcū Jesús yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea. \p \v 70 Naati Pedro miiⁿ ní chééⁿdiītu sa nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a sa: Nguɛɛ deenú chí ngaⁿ'ā di. \p \v 71 Ní taachí ndaā Pedro miiⁿ cheendi va'āī yeⁿ'e patio miiⁿ, táámá táⁿ'ā chi canéé caadi 'iiyu n'diichi ntuūⁿ tá saⁿ'ā miiⁿ ní caⁿ'a tá chii tá 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé miiⁿ: 'Tiicá ntúūⁿ sáⁿ'a 'cūū ní canee sa ndúúcū Jesús yeⁿ'e yáāⁿ Nazaret. \p \v 72 Pedro miiⁿ ní cheeⁿdiītu ntúūⁿ sa, ndíí túúnú 'caī sa, “por Ndyuūs”. Ní caⁿ'a sa: 'Úú ní nguɛ́ɛ́ in'diichí sáⁿ'a 'cūū. \p \v 73 Cuayiivi 'tɛɛ 'tɛ́ɛ́ ní 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā cuaaⁿ na niiⁿnuúⁿ miiⁿ ndaa yā nanááⁿ Pedro miiⁿ. Ní caⁿ'a yā chii yā Pedro: Cuaacu nííⁿnyúⁿ dii ntúūⁿ ní cachiica dí ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ti tan'dúúcā chi ngaⁿ'a di ní n'giⁿ'i di yeⁿ'e di chi dii ní nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \p \v 74 Tuu'mi ní Pedro miiⁿ ní tucá'a sa caⁿ'a taaⁿ sa, ní 'caī sa, “por Ndyuūs”, ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ: Nguɛ́ɛ́ in'diichí sáⁿ'a 'cūū. Tuu'mí nūuⁿ 'caī tusáⁿ'ā. \v 75 Tuu'mi nūuⁿ ní Pedro miiⁿ ní n'gaācū sa nduudu yeⁿ'é Jesús taachí caⁿ'a yā 'túúcā: Taachi 'āā cuɛ́ɛ́ 'cuaī tusáⁿ'ā, 'āā cheeⁿdiītū di 'iīnū cuuvi chi nguɛ́ɛ́ n'diichi di 'úú. Ní Pedro miiⁿ ní can'daa sa na lugar 'cūū ní chɛɛcu taaví sa ti ya'ai staava yeⁿ'e sa. \c 27 \s1 Jesús nanááⁿ Pilato \r (Mr. 15.1; Lc. 23.1-2; Jn. 18.28-32) \p \v 1 Taachí 'āā chīdɛɛvɛ, nducyáácá chiiduú n'gɛɛtɛ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yaācū nduuvidaamá yā chí ndeé yā taācā diíⁿ yā ndúúcū Jesús miiⁿ ni nca'a yā 'iiⁿ'yāⁿ chi 'cuūvi yā. \v 2 Ní n'dɛɛ́chiichí yā Jesús miiⁿ ní candɛ́ɛ yā ní nca'a yā Jesús miiⁿ Poncio Pilato, 'iiⁿ'yāⁿ gobernador. \s1 Judas miiⁿ ch'iī sa \p \v 3 Tuu'mi ní Judas miiⁿ, saⁿ'a chí nca'a Jesús miiⁿ, taachí n'diīchī sa chí Jesús miiⁿ chií yā condenado chi 'cuuví yā, ndaacadaamí sá yeⁿ'e nuuⁿndi chí diīⁿ sa. Ní cheⁿ'e sa nanááⁿ chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yaācū ní nca'a sa ndu'ū ndiicu ndííchí caadi 'diiⁿnguɛɛ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 4 Ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Úú ní diíⁿ 'áámá nuuⁿndi. Ncā'á 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e yā. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ caⁿ'a yā: ¿Dɛ́'ɛ̄ ínneeⁿ nús'uū chiiⁿ? Chuū chí maaⁿ di can'díícu di. \p \v 5 Tuu'mi ní Judas chingée sa tuūmī miiⁿ chɛɛti yaācū ní cunaⁿ'a sa. Ní dicuái yaacu sa maaⁿ sa. Ní Judas ní ch'iī sa. \p \v 6 Chiiduú n'gɛɛtɛ́ n'guáaⁿ yā tuūmī ní caⁿ'a yā: Na ley miiⁿ ní ngaⁿ'ā chi nguɛ́ɛ́ 'cuiī yú túúmi 'cūū na caja yeⁿ'e ofrendas yeⁿ'e yaācū, ti túúmi 'cūū ní túumī yeⁿ'ē yuūúⁿ yeⁿ'e 'aama 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 7 Ch'iinu chuū ní nduuvidaama yā chi cái yā 'áámá tááⁿ yáⁿ'āa ndúúcū tuūmī chí cuuvi panteón cáávā 'iiⁿ'yāⁿ chi snúúⁿ yúúní. Miiⁿya yaⁿ'āa chi nguuvi Alfarero chi neⁿ'e caaⁿ'maⁿ yáⁿ'āa yeⁿ'e chi 'iiⁿ'yāⁿ din'dái 'cuūtīí cueēe. \v 8 Chííⁿ chí yáⁿ'āa chi panteón cánéé chí dúúchí ndíí mááⁿ, Yáⁿ'āa yeⁿ'e Yuūuⁿ. \v 9 'Tíícā ní cuunúū ca'a chi profeta Jeremías caⁿ'a yā chuū ndii cuááⁿ vmnaaⁿ taachí dinguúⁿ yā na libro yeⁿ'é Ndyuūs 'tíícā: Ní sta'á yā ndu'ū ndiicu ndííchí caadi 'diiⁿnguɛɛ. Tuūmī miiⁿ ní saⁿ'ā s'eeⁿ canéé yiinu sa chi ca'a sa Judas cucáávā chi ch'iīⁿ'nūⁿ sa Cristo. \v 10 Ní ca'a yā tuūmī miiⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa chí nguuvi Alfarero, tan'dúúcā Señor yeⁿ'e yú caⁿ'a yā chii yā 'úú. \s1 Pilato intíínguuneeⁿ yā Jesús \r (Mr. 15.2-5; Lc. 23.3-5; Jn. 18.33-38) \p \v 11 Jesús chééndii yā nanááⁿ gobernador Pilato ní gobernador íntíínguuneeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ: ¿'Áá díí chí Rey yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel chi judíos? Jesús caⁿ'a yā chii yā gobernador: N'diī ngaⁿ'a cuaacú nī ti 'tíícā. \p \v 12 Chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e yaācū caⁿ'a yā chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e Jesús naati Jesús miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā mar 'áámá nduudu. \v 13 Tuu'mi ní Pilato miiⁿ caⁿ'a yā chii yā Jesús: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ n'giindiveeⁿ di tanducuéⁿ'e chí ngaⁿ'a yā yeⁿ'ē di? \p \v 14 Naati Jesús miiⁿ nguɛ́ɛ́ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā mar 'áámá nduudu. Tuu'mi ní gobernador miiⁿ cheⁿ'e yiinu taavi yā yeⁿ'e Jesús ní nguɛ́ɛ́ déénu yā táácā nadacádíínuuⁿ yā yeⁿ'ē. \s1 Jesús canéé chí 'cuūvi yā \r (Mr. 15.6-20; Lc. 23.13-25; Jn. 18.38-19.16) \p \v 15 Maaⁿ ní ngúúví 'viicu miiⁿ vɛ́ɛ́ 'áámá costumbre chi gobernador miiⁿ canéé chí ín'dɛ́ɛ́chí yā 'áámá saⁿ'ā chi canúuⁿ sa vácūū 'viicu yeⁿ'e pascua 'aama saⁿ'ā chi preso sa chi 'iiⁿ'yāⁿ Israel neⁿ'e yā. \v 16 Ní canúuⁿ 'aama saⁿ'ā vácūū chi nguuvi Barrabás. Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ ní déénu yā táácā idiiⁿ Barrabás miiⁿ. \v 17 Ní taachi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē yáāⁿ Jerusalén miiⁿ nduuvidaamá yā, gobernador Pilato miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Du'ū neⁿ'e nī chi 'úú n'dɛɛchií? ¿'Áá neⁿ'e nī Barrabás o Jesús chi nguuvi Cristo chi 'úú caⁿ'á libre 'iiⁿ'yāⁿ? \p \v 18 Pilato miiⁿ ní deenu yā chi cáávā vaadī ngueee 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nca'a yā Jesús chi preso yā. \p \v 19 Taachí Pilato miiⁿ ní vɛɛ yā na silla yeⁿ'e juez miiⁿ, n'daataá yeⁿ'e yā ní dichó'o tá 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi caⁿ'a yā chii yā Pilato miiⁿ nduudú 'cūū: Nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ diíⁿ nī ndúúcū saⁿ'ā n'dáí 'cūū ti taachí cyaadú nééné n'deēe ch'eenú chii taachí ch'iīnú cáávā sáⁿ'a 'tīī. \p \v 20 Naati chiiduú n'gɛɛtɛ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e yaācū nééné n'deēe caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén miiⁿ chi caaⁿ'maⁿ yā chi Pilato miiⁿ n'dɛ́ɛ́chii yā Barrabás miiⁿ ní 'cuūvī Jesús miiⁿ. \v 21 Gobernador miiⁿ caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Naachí na 'uuvi yā ní chɛɛ́ yā chi neⁿ'e nī chi n'dɛɛ̄chií? 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: Barrabás. \p \v 22 Pilato miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ diíⁿ ndúúcū Jesús chi nguuvi yā Cristo? Nducyaaca yā nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní 'cai yā: Cu'nééⁿnga'á yā. \p \v 23 Gobernador miiⁿ caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ nuuⁿndi yeⁿ'e yā vɛɛ? Naati 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní n'gáí yiicú yā ní caⁿ'a yā: Cu'nééⁿnga'á yā. \p \v 24 Taachi Pilato miiⁿ n'diichí yā chi nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ chi diíⁿ yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ti yuudu n'dáí ca n'gai yā, tuu'mi ní sta'á yā nuūⁿnīⁿ ní naaⁿnu yā ta'a yā nanááⁿ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén miiⁿ. Ní ngaⁿ'a yā: Limpia canéé 'úú yeⁿ'ē asunto 'cūū. 'Úú ní nguɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'é chi 'cuūvī sáⁿ'a 'cūū ti n'dai sa. Ndís'tiī deenu nī táácā diiⁿ nī ndúúcu sa. \p \v 25 Nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā: Yuuúⁿ yeⁿ'ē sáⁿ'a 'cūū 'āā cūnee dáámí rá 'nū ndúúcū daiya 'nū. \p \v 26 Tuu'mi ní Pilato miiⁿ ní n'dɛɛ̄chii yā Barrabás miiⁿ ní caⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā chi soldados ch'eⁿ'é yā Jesús. Ch'íínú ch'eⁿ'e yā ní nca'a Pilato miiⁿ Jesús miiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi cu'neeⁿnga'á yā 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 27 Tuu'mi ní soldados romanos yeⁿ'e gobernador can'dɛ́ɛ sa Jesús na vaacuyáāⁿ yeⁿ'e gobernador ní nducyáácá soldados nduuvidaama sa nanááⁿ Jesús miiⁿ. \v 28 Ní divíi sa catecaī vmnaaⁿ Jesús ní s'nuuⁿ sa tíínūuⁿ morado cuá'āa Jesús miiⁿ. \v 29 Ní s'nuuⁿ sa tiiⁿ Jesús 'áámá corona chi ndeenyú ndúúcū yaaⁿ. Ní sn'duuⁿ sa 'áámá taaⁿ ndúú ná ta'ā cuaacú Jesús. Tuu'mi ní chiīntii'ya sa nanááⁿ Jesús miiⁿ ní ch'ííⁿnyuⁿneeⁿ sa 'iiⁿ'yāⁿ. Ní caⁿ'a sa: Cūnduuchí nī n'diī Rey yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Israel. \p \v 30 Ní ca'a nee daiⁿ sa cuerpo yeⁿ'ē Jesús ní sta'a sa 'áámá tááⁿ ndúú chí ndɛɛ sa ní ch'eⁿ'e sa tiiⁿ Jesús. \v 31 Ch'íínú ch'iīⁿnyuⁿneeⁿ sa Jesús miiⁿ ní ndivíi sa tíínūuⁿ yā chi morado cuá'āa ní chi'nuuⁿ sa catecai yā. Ní candɛɛ sa Jesús chi cu'nééⁿnga'a sa 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 S'nééⁿnga'á yā Jesús miiⁿ ní ch'īi yā \r (Mr. 15.21-32; Lc. 23.26-43; Jn. 19.17-27) \p \v 32 Taachí can'daa yā ní cueⁿ'e yā na yúúní naachi cu'nééⁿnga'á yā ndaaca yā 'áámá saⁿ'ā yeⁿ'e yáāⁿ Cirene chí nguuvi sa Simón. Ní a fuerza soldados di'cuiītu sa Simón 'cūū chí candɛ́ɛ sa cruz yeⁿ'e Jesús. \p \v 33 Ní taachi ndaá yā na táámá lado yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén lugar chi nguuvi Gólgota chí neⁿ'e caaⁿ'maⁿ, Lugar yeⁿ'ē 'Iini Nga'ai Tiīiⁿ, \v 34 saⁿ'ā ca'a sa Jesús vinagre ndístaⁿ'a ndúúcū nuuⁿníⁿ yeⁿ'ē yáatā yaāa cáávā chi nguɛɛ cueenu cá cuuvi Jesús chí chi'i Jesús miiⁿ. Taachí Jesús n'diichineeⁿ yā, nguɛ́ɛ́ 'cuuⁿ yā chi'i yā. \p \v 35 Taachí 'āā s'neeⁿnga'a sa Jesús, soldados ní tun'dáa sa suertes na catecai Jesús miiⁿ chi ca'a sa 'áámá sa nduūcū taama sa. Ní 'iicu cúúnúú ca'a tan'dúúcā chí caⁿ'a profeta ndii cuááⁿ vmnaaⁿ ní canéé nguúⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs 'túúcā: Tun'daá yā suerte na catecai Jesús miiⁿ ní nca'á yā nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 36 Miiⁿ ch'ɛɛ̄tɛ̄ɛ soldados ní diiⁿ sa cuidado 'iiⁿ'yāⁿ chi s'nééⁿnga'a. \v 37 Ni 'áámá nduudu naaⁿ tíīⁿ cruz miiⁿ chi canéé nguūⁿ 'túúcā: Jesús miiⁿ chi Rey yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata Israel. Ní nduudu miiⁿ ngaⁿ'ā dɛ'ɛ cáávā chi ch'iī Jesús miiⁿ. \p \v 38 Tuu'mi ní miiⁿ ntúūⁿ s'neeⁿnga'á yā ndúúcū Jesús miiⁿ 'uūvī chi duucu, 'áámá ní lado ta cuaacú yā, taama ní lado tá 'cuee yā. \v 39 'Iiⁿ'yāⁿ chí cho'ó yā naachi canee cruz miiⁿ ch'iiⁿnyuⁿneeⁿ yā Jesús miiⁿ. Ní idiⁿ'núⁿ'u yā tiíⁿ yā. \v 40 Ní caⁿ'a yā: N'diī chi ngaⁿ'á nī chi maáⁿ nī cuuvi nada'tuūví nī yaācū templo ní chɛɛ̄tī 'iīnū nguuvi nadan'dái nī, nadinguáⁿ'āī maáⁿ nī maaⁿ. Ndúúti chi Daiya Dendyuūs n'diī, nch'éeⁿ nī yeⁿ'ē na cruz. \p \v 41 'Tiicá ntúūⁿ chiiduú n'gɛɛtɛ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos chí dingúuⁿ yā ní ngi'cueeⁿ ley, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e yaācū templo ch'ííⁿnyuⁿneeⁿ yā Jesús miiⁿ ní ngaⁿ'a yā yeⁿ'e yā: \v 42 Tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ ní nadinguáⁿ'ai yā naati nguɛ́ɛ́ cuuvi maaⁿ yā nguáⁿ'ai yā. Ndúúti chi 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní Rey yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel maaⁿ ní nch'éeⁿ yā yeⁿ'e na cruz ní cu'téénu 'nū 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. \v 43 Jesús miiⁿ ní i'téénu yā Ndyuūs. Maaⁿ ní Ndyuūs nadinguáⁿ'ai yā 'iiⁿ'yāⁿ nduuti chí cuaacu chí 'cuaáⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ ngaⁿ'á yā 'tíícā ti Jesús ngaⁿ'a yā: 'Úú ní daiya Dendyuūs 'úú. \p \v 44 'Tiicá ntúūⁿ ch'iīⁿnyuⁿneeⁿ chí duucu s'eeⁿ chi s'nééⁿnga'a sa dáámá ndúúcū Jesús. \s1 Jesús ch'īi yā \r (Mr. 15.33-41; Lc. 23.44-49; Jn. 19.28-30) \p \v 45 Ndíí maⁿ'a nguuvi miiⁿ ndíí taanduū n'gɛɛcu 'iinu chiīnū chíí maāiⁿ núúⁿmáⁿ iⁿ'yeeⁿdī. \v 46 'Āā táánduū n'gɛɛcu 'iinu, Jesús 'caī yiicú yā: Elí, Elí, ¿lama sabactani? Nduudu hebreo 'cūū ní neⁿ'ē caaⁿ'maⁿ Ndyuūs yeⁿ'é, Ndyuūs yeⁿ'é, ¿dɛ'ɛ̄ cuuvi chi s'neéⁿ nī 'úú damaáⁿ? \p \v 47 N'duuvi 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā 'miiⁿ taachí ch'iindiveéⁿ yā chí caⁿ'a Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā: Sáⁿ'a 'cūū n'gaī sa profeta Elías. \p \v 48 Hora mííⁿ nūuⁿ 'áámá chɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chéⁿ'e yā ngeenu yā sta'a yā 'áámá esponja ní di'caāndá yā ndúúcū vinagre ní s'neeⁿ yā esponja miiⁿ na 'áámá tááⁿ ndúú ní ca'a yā chí chi'i Jesús miiⁿ. \v 49 Tanáⁿ'a yā ní ngaⁿ'a yā: 'Āā canee ra yā. N'diichi yú ¿'áá chiī Elías miiⁿ nadinguáⁿ'ai yā 'iiⁿ'yāⁿ? \p \v 50 Naati Jesús miiⁿ 'caī ntúuⁿ yā taama vmnéⁿ'ēe ní maaⁿ yā nca'a yā espíritu yeⁿ'e yā na ta'a Ndyuūs ní ch'īi yā. \v 51 Hora mííⁿ nūuⁿ chi ch'iī Jesús, cortina yeⁿ'e yaācū templo s'teeⁿ naavtáⁿ'ā ndii cuaaⁿ 'niiⁿnuúⁿ ndíí cuááⁿ ndiiyā. Ní n'nuⁿ'u yáⁿ'āa ní tuūu ní índee. \v 52 Tuu'mi ní yáinyāⁿ s'eeⁿ ní nguaaⁿ ní nééné 'yaaⁿ cuerpos yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi n'díí chi i'téénu yā Ndyuūs ndii cuááⁿ vmnaaⁿ nan'dáa yā chɛɛti yaīnyāⁿ s'eeⁿ. \v 53 Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ chi 'āā n'dii miiⁿ taachi 'āā nduuchi Jesús miiⁿ yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ ní nan'daa yā chɛɛti yaīnyāⁿ s'eeⁿ ní cueⁿ'e yā cachiica yā na yáāⁿ Jerusalén chi Ndyuūs dɛɛvɛ yā. Ní 'yaaⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ chinaáⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ chi 'āā n'dii. \p \v 54 Saⁿ'a capitán ndúúcū soldados chi snée yā ndúúcu yā ní diíⁿ yā cuidado yeⁿ'e cuerpo yeⁿ'e Jesús taachi s'neeⁿ yā na cruz. Soldados miiⁿ, taachi n'diichí yā chi n'nuⁿ'u yáⁿ'āa ndúúcū dendu'ū chí chiī, neené di'va'á yā ní caⁿ'a yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ, sáⁿ'a 'cūū ní Daiya Dendyuūs saⁿ'ā. \p \v 55 'Yaaⁿ n'dáí n'daataá snéé yaⁿ'ai yā ní n'gíínu yā tanducuéⁿ'ē chi chó'ōo yeⁿ'e Jesús. N'daataá s'eeⁿ cachiica yā ndúúcū Jesús ndii na yáⁿ'āa yeⁿ'e Galilea ní dichíí'vɛ yā Jesús miiⁿ. \v 56 Ní nguaaⁿ n'daataá s'eeⁿ, miiⁿ canéé ta María Magdalena ndúúcū María chi chɛɛcu Jacobo ndúúcū José. Ní canéé ntúuⁿ tá chɛɛcuú da'cáíyā yeⁿ'e sáⁿ'ā Zebedeo. \s1 Ch'iīchí yā cuerpo yeⁿ'e Jesús chɛɛti yáinyāⁿ \r (Mr. 15.42-47; Lc. 23.50-56; Jn. 19.38-42) \p \v 57 Taachí chiīnu nguuvi miiⁿ ndaā 'áámá saⁿ'ā chi nguuvi José chi yeⁿ'ē yáāⁿ Arimatea. Saⁿ'ā miiⁿ ní 'cuiica sa ní discípulo yeⁿ'e Jesús. \v 58 Sáⁿ'a 'cūū ní cheⁿ'e sa nanááⁿ Pilato miiⁿ ní chiica sa cuerpo yeⁿ'e Jesús miiⁿ. Tuu'mi ní Pilato caⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā chí caⁿ'a capitán yeⁿ'e soldados chi ca'á yā cuerpo yeⁿ'e Jesús miiⁿ José miiⁿ. \v 59 Tuu'mi ní José sta'ā sa cuerpo yeⁿ'e Jesús ní ch'ɛɛ̄cū sa 'áámá sábana dɛɛvɛ tan'dúúcā chi costumbre yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 60 Ní s'nuūⁿ sa cuerpo yeⁿ'e Jesús na 'áámá yáinyāⁿ yeⁿ'e maaⁿ sa chí ngai chi maaⁿ sa nííⁿnuⁿ sa na 'aama yaava. Ch'íínú ch'iīchi sa cuerpo yeⁿ'e Jesús, s'neeⁿ sa 'áámá tuūu chi nééné ch'ɛɛtɛ naachí níndaa yā yeⁿ'e cheendi yaīnyāⁿ miiⁿ. Ní cunáⁿ'a sa. \v 61 Mííⁿ vɛ́ɛ́ María Magdalena ndúúcū táámá María niiⁿnuúⁿ ná yainyāⁿ. \s1 Soldados ní idiíⁿ yā cuidado yáinyāⁿ miiⁿ \p \v 62 Chó'ōo nguuvi chi in'nuúⁿ yā yeⁿ'e 'viicu yeⁿ'e pascua ní chidɛɛvɛ táámá nguuvi chi sábado ní chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ní nduuvidaamá yā ní cheⁿ'e yā nanááⁿ Pilato miiⁿ. \v 63 Ní caⁿ'a yā chii yā Pilato: N'diī Pilato, n'gaacú 'nū chí saⁿ'ā chi n'diī chí chinnche'ei sa taachí canee sa iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ní caⁿ'a sa 'túúcā: 'Cuíinū 'iinu nguuvi ní nduūchí nguaaⁿ tináⁿ'ā. \v 64 Maaⁿ ní dichó'o nī soldados chí diiⁿ yā cuidado yáinyāⁿ miiⁿ ndíí 'cuiinu 'iīnū nguuvi. ¿'Áátīī ndaá discípulos yeⁿ'e yā n'gaaⁿ ní diīⁿ iduucú yā cuerpo yeⁿ'e Jesús? Ní caaⁿ'maⁿ yā cuuvi yā 'iiⁿ'yāⁿ chi sáⁿ'ā miiⁿ ní nanduuchi sá yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā. Ní cunncáā ca nduudu yaadi miiⁿ nguɛ́ɛ́ ti chi 'āā chó'ōo. \p \v 65 Pilato miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Ingaā 'áámá taaⁿ soldados. Cueⁿ'e nī ní diiⁿ nī cuidado yáinyāⁿ miiⁿ tan'dúúcā chi déénu nī chi n'daācā. \p \v 66 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní cheⁿ'e yā yáinyāⁿ miiⁿ ní diíⁿ yā cuidado yáinyāⁿ miiⁿ. S'neeⁿ yā 'áámá sello na tuūu ch'ɛɛtɛ́ ní s'neeⁿ yā soldados chí diiⁿ sa cuidado yáinyāⁿ miiⁿ. \c 28 \s1 Jesús nduuchi yā yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā \r (Mr. 16.1-8; Lc. 24.1-12; Jn. 20.1-10) \p \v 1 Chó'ōo nguuvi sábado chi ntaavi'tuunúúⁿ yā ní chidɛɛvɛ táámá nguuvi chi domingo, nguuvi chi ngaⁿ'a yú chi nguuvi vmnááⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'e ndɛɛtɛ̄, ní tá María Magdalena ndúúcū taama tá María cheⁿ'e ta n'diīchī tá na yaīnyāⁿ yeⁿ'e Jesús. \v 2 Ní nééné díítūu nuⁿ'u yáⁿ'āa ti 'aama ángel yeⁿ'e Señor Ndyuūs chiiya yā yeⁿ'ē va'ai chɛɛti nguuvi. Ní taachi ndaa yā, divíi yā tuūu ch'ɛɛtɛ miiⁿ yeⁿ'e cheendi yaīnyāⁿ ní ch'iindi yā vmnaaⁿ yeⁿ'e tuūú miiⁿ. \v 3 Angel miiⁿ tan'dúúcā chi inááⁿ 'cuai 'tíícā máaⁿ yā chi dɛɛvɛ yā. Ní catecai yā ní cuɛ́ɛ̄ tan'duucā yaāⁿ. \v 4 Soldados chí idiiⁿ yā cuidado yáinyāⁿ miiⁿ in'dúúví yā chi 'va'a yā. Ní nduuví yā tan'dúúcā chí ch'īi yā. \v 5 Naati ángel miiⁿ caⁿ'a yā chii yā n'daataá s'eeⁿ: Nguɛ́ɛ́ 'va'a ndís'tiī; ti 'úú ní deenú ti in'nuúⁿ nī Jesús chí cā'neeⁿnga'ā. \v 6 'Āā ntɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ti nduuchi yā yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā tan'dúúcā chi caⁿ'a yā. Cuchíi nī ní n'diichí nī naachí cānuuⁿ cuerpo yeⁿ'e Señor miiⁿ. \v 7 Cuayiivi ní ngaⁿ'a ángel chii yā n'daataá s'eeⁿ: Cuinaⁿ'a núuⁿ nī maāⁿnchɛɛ̄tɛ́ ní caaⁿ'máⁿ nī cuuvi nī discípulos yeⁿ'e yā chí nduuchi Jesús miiⁿ yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā. Cuin'diichí nī. Jesús miiⁿ caⁿ'a yā vmnááⁿ ndís'tiī na yáⁿ'āa Galilea. Mííⁿ snaaⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ. Chúū chí ngaⁿ'á ngií ndís'tiī. \p \v 8 Tuu'mi ní n'daata s'ééⁿ nan'dáa yā chɛɛti yáinyāⁿ miiⁿ ní dii'yá yā chiī ní duuvi yeenú yā. N'daata s'ééⁿ ní cueⁿ'e yā ngéenū yā ní caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e Jesús tan'dúúcā chí n'diichí yā. \v 9 Tuu'mi ní taachi cueⁿ'é yā chi yaa'ví yā discípulos cuin'diichí nī, Jesús miiⁿ ndaá yā chí nndaacá yā n'daata s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: Tavacho'onoó nī ndís'tiī n'daata s'eeⁿ. Ní n'daata s'eeⁿ ní ndáá niiⁿnúⁿ yā Jesús miiⁿ ní túmaⁿ'a yā ca'a Jesús miiⁿ ní s'téénu yā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 10 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā n'daataá s'ééⁿ: Nguɛ́ɛ́ 'va'a nī. Cuéⁿ'e nī cuuví nī hermanos yeⁿ'é chi n'diichí nī 'úú. Ní hermanos caⁿ'a yā na yáⁿ'āa Galilea ní miiⁿ snaáⁿ yā 'úú. \s1 Soldados ngaⁿ'a yā ngii yā chiiduú n'gɛɛtɛ s'eeⁿ tan'dúúcā chí chiī \p \v 11 Nchó'ōo n'daata s'uuⁿ cunaⁿ'á yā ní n'duuvi soldados chi diíⁿ yā cuidado yeⁿ'e yáinyāⁿ cheⁿ'é yā na yáāⁿ Jerusalén ní caⁿ'a yā chii yā chiiduú n'gɛɛtɛ yeⁿ'é tánducueⁿ'ē chí chiī. \v 12 Chiiduú n'gɛɛtɛ nadidaamá yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndíícuū chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yaācū. Ní nduuvidaamá yā ní nééné n'deēe túumī ca'a yā soldados. \v 13 Ní caⁿ'a yā chii yā soldados: Ndís'tiī ní 'túúcā caaⁿ'maⁿ nī: Taachi yaaⁿ stiyaadú 'nū discípulos yeⁿ'e Jesús ndaá yā ní diduucú yā cuerpo yeⁿ'e Jesús. \v 14 Ní nduuti chi gobernador 'caandíveéⁿ yā chííⁿ chí ndís'tiī caaⁿ'maⁿ nī, nús'uu yaa'vi neeⁿ 'nū 'iiⁿ'yāⁿ ní nguaⁿ'āī ndís'tiī. \p \v 15 Soldados ní sta'á yā tuūmī miiⁿ ní diíⁿ yā tan'dúúcā chi chiiduú n'gɛɛtɛ caⁿ'á yā chii yā soldados. Chííⁿ chí ndii maaⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaataá Israel ngaⁿ'á yā 'tíícā. \s1 Jesús idichó'o yā discípulos yeⁿ'e yā \r (Mr. 16.14-18; Lc. 24.36-49; Jn. 20.19-23) \p \v 16 Ndu'ū ndiicháámá discípulos cueⁿ'é yā na yáⁿ'āa Galilea ní ndaá yā ná yiīcū naachí Jesús miiⁿ dichó'o yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 17 Taachí discípulos n'diichí yā Jesús miiⁿ, s'téénu yā 'iiⁿ'yāⁿ 'áárá chí náⁿ'a yā ní 'uūvī vaanicádiinūuⁿ yeⁿ'e yā. \v 18 Jesús ní ndaa niiⁿnúⁿ yā ní yaa'vi yā discípulos ní caⁿ'a yā: Chiidá ní tee yā 'úú nducuéⁿ'e poder chí caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyúⁿ na va'āī chɛɛti nguuvi ndúúcū na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \v 19 Maaⁿ ní cueⁿ'e nī ni ca'cueéⁿ nī nuuⁿmaⁿ naciones, ní cuuvi nī discípulos yeⁿ'é. 'Iiⁿ'yāⁿ chi i'téénú yā nduudu cuaacu yeⁿ'é, ndís'tiī cuɛɛdínuūⁿniⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ndúúcū chi duuchi Ndyuūs Chiida yú, ndúúcū Daiya yā, ndúúcū Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs. \v 20 Cá'cueeⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chí diíⁿ yā tanducuéⁿ'ē dendu'ū chi 'úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī. Ní cadíínuuⁿ nī chi 'úú ní caneé ndúúcū ndís'tiī nducuéⁿ'ē tiempo ndíí ntuuví iⁿ'yeēⁿdī. 'Tíícā cuuvi.