\id LUK \h SAN LUCAS \toc1 NDUUDU N'DÁÍ CHÍ DÍNGUŪⁿ APÓSTOL LUCAS \toc2 SAN LUCAS \toc3 Lc. \mt1 NDUUDU N'DÁÍ CHÍ DÍNGUŪⁿ APÓSTOL LUCAS \c 1 \s1 Yeⁿ'e cáávā chí idingúuⁿ yā carta 'cūū \p \v 1 Nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ nguaaⁿ s'uuúⁿ neⁿ'é yā idingúuⁿ yā dendú'ū chí chiī, chííⁿ chi s'uuúⁿ deenu yú chi nduudu cuaacu. \v 2 'Tíícā tan'dúúcā chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ n'diichí yā tanducuéⁿ'ē ndíí taachí chi nga'ā, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní chi'cueeⁿ yā s'uuúⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ candɛ́ɛ yā nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs ní ngaⁿ'á yā nduudu miiⁿ. \v 3 'Úú, Lucas, idinguúⁿ yeⁿ'é díí Teófilo cáávā chi deenú chi díí ní n'dai di. 'Tiicá ntúūⁿ 'úú ní nadicádiinúúⁿ chi idinguúⁿ yeⁿ'ē di tanducuéⁿ'ē chí chiī. Diiⁿncā n'diichí tanducuéⁿ'ē ndúúcū cuidado ndíí taachí nga'ā. \v 4 'Túúcā idinguúⁿ ní tuumicadíínuuⁿ di chɛɛ chí nduudu cuaacu yeⁿ'ē dendú'ū chi 'iiⁿ'yāⁿ chi'cuéeⁿ yā dii. \s1 Yeⁿ'e chi ángel yaa'vi yā chí ch'iindiyaāⁿ Juan \p \v 5 Tiempo miiⁿ chi 'iiⁿ'yāⁿ Herodes miiⁿ chí chīi yā rey yeⁿ'e yáⁿ'āa Judea, canéé 'áámá chiiduú chi nguuví yā Zacarías. Chiiduú miiⁿ ní yeⁿ'e grupo yeⁿ'e Abías. Ní n'daataá yeⁿ'e Zacarías ní nguuvi tá Elisabet. Ní Elisabet miiⁿ ní yeⁿ'e ndaata yeⁿ'e Aarón. \v 6 Ndúú 'uuví yā ní n'dai taaví yā nanááⁿ Ndyuūs. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ diíⁿ yā chi nguɛ́ɛ́ n'daacā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ caati s'neeⁿ veéⁿ yā nducuéⁿ'ē nduudu chi ngaⁿ'a 'iivú Ndyuūs. \v 7 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ daiyá yā, ti Elisabet miiⁿ nguɛ́ɛ́ taaví yā daiyá yā. Ní nduu 'uuví yā ní 'āā ndiicú yā. \p \v 8 'Áámá nguuvi, taachi tuneeⁿ turno yeⁿ'e grupo yeⁿ'e Zacarías chi diiⁿ ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e chiiduú chi dichíí'vɛ yā na yáacū templo yeⁿ'é Ndyuūs, 'tíícā diíⁿ Zacarías ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e chiiduú nanááⁿ Ndyuūs. \v 9 Ní tan'dúúcā costumbre yeⁿ'e chiiduú s'eeⁿ, tuneeⁿ Zacarías miiⁿ chí cunndaa yā na yáacū templo yeⁿ'e Ndyuūs ní 'neeⁿ yaⁿ'a yā incienso. \v 10 Ní nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ snée yā cuaaⁿ chuva'āī yáacū templo ní ngaⁿ'angua'á yā neⁿ'e chi ngiichi incienso chɛɛti yaācū templo. \v 11 Zacarías miiⁿ canee yā na yaacū. Ní che'enaāaⁿ yeⁿ'e Zacarías miiⁿ 'áámá ángel chi Ndyuūs dichó'o yā. Ní ángel mííⁿ chééndii yā lado tá cuaacu yeⁿ'ē nátai naachi n'giichi incienso miiⁿ. \v 12 Ní taachi Zacarías miiⁿ n'diichí yā ángel miiⁿ 'āā ntɛ́ɛ́ deenú yā dɛ'ɛ̄ chi diíⁿ yā ní dii'ya taaví yā chiī. \v 13 Naati ángel miiⁿ ní caⁿ'a yā: N'diī Zacarías, nguɛ́ɛ́ 'va'á nī, ti Ndyuūs ní ch'iindiveéⁿ yā chí caⁿ'angua'á nī. Ní 'cuūndiyáāⁿ 'áámá daiya n'daataá yeⁿ'é nī Elisabet miiⁿ, ní cu'neéⁿ nī nguuvi sa Juan. \v 14 Ní cuuvi yeenu taaví nī cáávā saⁿ'ā 'lííⁿ. Ní 'yaaⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ cuuvi yeenú yā cáávā chi 'cuundiyaāⁿ dacua'ā miiⁿ. \v 15 Caati daiyá nī miiⁿ ní cuuvi ch'ɛɛtɛ sa nanááⁿ Ndyuūs. Nguɛ́ɛ́ cu'u sa vino ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú cu'u sa dɛ'ɛ̄ vɛɛ chi cuuvi cuū'vī sa. 'Āā canee sa ndúúcū Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs ndíí taachi 'āā cuɛ́ɛ́ 'cuundiyaāⁿ sa. \v 16 Saⁿ'ā miiⁿ ní diiⁿ sa chi 'yaaⁿ taavi ca daiyā 'iiⁿ'yāⁿ Israel nguɛɛcuneé yā ní i'téénu yā Ndyuūs yeⁿ'e yú. \v 17 Daiyá nī, Juan 'cūū, ní caⁿ'a sa vmnaaⁿ yeⁿ'ē Señor Jesucristo. Ní canee sa ndúúcū espíritu ndúúcū poder tan'dúúcā chi canee profeta Elías ndii cuááⁿ vmnaaⁿ. Saⁿ'ā miiⁿ ní diiⁿ sa chi 'cuɛɛtinéé n'daācā 'iiⁿ'yāⁿ chi n'gɛɛtɛ ndúúcū daiya yā. Níícú 'iiⁿ'yāⁿ cuuvi cu'téénu yā tan'dúúcā Ndyuūs neⁿ'é yā chi cu'téénu yā, ní tan'dúúcā tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ chi n'dai i'téénu yā. Ní 'tíícā caⁿ'a sa diiⁿ sa chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'cuɛɛtinéé yaáⁿ yā chi cuuvi cu'téénu yā Señor Jesús taachi ndaa yā. \p \v 18 Tuu'mi ní Zacarías miiⁿ ní tiinguunéeⁿ yā ángel miiⁿ: ¿Táácā cu'teenú chi ngaⁿ'a nī? caati 'úú ní 'āā ndiīcúú 'úú, 'tiicá ntúūⁿ n'daataá yeⁿ'é. \p \v 19 Angel miiⁿ n'guɛɛcútáⁿ'a yā ní caⁿ'á yā: 'Úú ángel chi nguuvi Gabriel chi caneé chi diíⁿ ntiiⁿnyuⁿ nanááⁿ Ndyuūs. Dendyuūs dichó'o yā 'úú. Ní 'úú yaa'ví n'diī ní cuuví nduudu n'dáí 'cūū n'diī. \v 20 Maaⁿ ní cuuvi 'díi'mi nī ní 'āā ntɛ́ɛ́ cuuvi caaⁿ'máⁿ nī ndii chó'ōo chúū taachi cunuuⁿ ca'ā tiempo yeⁿ'ē, ti nguɛ́ɛ́ chi'teenú nī nduudu yeⁿ'é taachi ngaⁿ'á chi chuū chí cuuvi. \p \v 21 Neⁿ'e chí chiī chuū, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi snée yā chuva'ai yáacū templo chi snéé ngiinu yā Zacarías miiⁿ cueⁿ'e yíínú yā chí Zacarías miiⁿ ní chi'naáⁿ yā chɛɛti yaacū templo yeⁿ'é Ndyuūs. \v 22 Taachi Zacarías miiⁿ ní nan'dáa yā chɛɛti yaācū 'āā ntɛ́ɛ́ ngii ngaⁿ'a yā. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní tuumicadíínuuⁿ yā chi vɛ́ɛ́ 'áámá visión chi n'diichí Zacarías miiⁿ taachí canée yā chɛɛtí yaācū templo. Zacarías miiⁿ díta'á yā dɛ'ɛ̄ chi neⁿ'e caaⁿ'máⁿ yā ti chiī 'díi'mí yā. \p \v 23 Taachí ch'iīnū turno chi 'áámá ndɛɛtɛ yeⁿ'e servicio chi diiⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ chɛɛti yaacū templo Zacarías miiⁿ ní cunaⁿ'á yā na vaacu yā. \v 24 Cho'ō tiempo 'cūū ní n'daataá yeⁿ'é yā chi Elisabet miiⁿ ní ch'iindi dácua'a yeⁿ'é yā ní 'áámá canúuⁿ ta na vaacu ta nyuⁿ'u 'iīyū. Ní neené nacadíínuuⁿ ta. Ní ngaⁿ'a ta maaⁿ ta: \v 25 Chuū chi Señor Ndyuūs miiⁿ ní diíⁿ yā nduucú na nguuví 'cūū ní diíⁿ yā chi 'āā ntɛ́ɛ́ 'cuinaáⁿ nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Angel caⁿ'á yā chi 'cuundiyáāⁿ Jesús \p \v 26 Cuayiivi chí ch'íínú jaaⁿ 'iiyū chi Elisabet miiⁿ ch'iindi dácua'a yeⁿ'e tá ní Ndyuūs dicho'ó yā ángel Gabriel taama vmnéⁿ'ēe. Ní cueⁿ'é yā na 'áámá yáāⁿ chi nguuvi Nazaret chi yeⁿ'ē yáⁿ'āa Galilea. \v 27 Ndyuūs dicho'ó yā ángel Gabriel miiⁿ nanááⁿ 'áámá n'daataá chi cuiinú chi nguuvi tá María. María miiⁿ ní caⁿ'á yā chi 'caandavaacú yā ndúúcū 'aama saⁿ'ā chi nguuvi José. Saⁿ'á 'cuū ní yeⁿ'e ndaata yeⁿ'e rey David chi ndíí tiempo chi 'āā chó'ōo. \v 28 Angel miiⁿ ní sndaa yā naachi canéé María ní caⁿ'a yā: N'diī, María, yeenú taavi nī chi Ndyuūs neⁿ'e taaví yā n'diī. Señor Ndyuūs caneé yā ndúúcū n'diī. Ndyuūs di'viicu cá yā n'diī nguaaⁿ nducyaaca n'daataá yeⁿ'ē iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \p \v 29 Taachi María miiⁿ ch'iindiveéⁿ yā chuū, cueⁿ'ē yiinú yā ní chistaⁿ'a vaadī cadíínuuⁿ yeⁿ'é yā yeⁿ'e nduudu yeⁿ'e ángel miiⁿ. Ní nadicádiinuuⁿ yā: ¿Dɛ́'ɛ̄ neⁿ'e caaⁿ'maⁿ nduudú 'cūū? \v 30 Tuu'mí ángel miiⁿ ní caⁿ'a yā: N'diī, María, nguɛ́ɛ́ 'va'a nī, ti vɛ́ɛ́ taavi favor yeⁿ'é nī nanááⁿ Ndyuūs, ti Ndyuūs dineⁿ'é yā n'diī. \v 31 Ní cuuvi daiyá nī ní 'cuūndī 'áámá saⁿ'ā daiyá nī, ní cuuvi nguuví yā JESÚS. \v 32 Daiyá nī cuuvi ch'ɛɛtɛ n'daí yā ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ngaⁿ'á yā chi daiyá nī ní Daiyá Dendyuūs chi ch'ɛɛtɛ taavi ca. Ní Señor Ndyuūs caⁿ'a yā diíⁿ yā chi daiyá nī ní cuuví yā rey lado yeⁿ'e rey David tan'dúúcā nguuvi chí 'āā cho'oó. \v 33 Ní caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Israel cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. Ní naachi caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyúⁿ yā ní 'áámá cūnee. \p \v 34 Tuu'mi ní María caⁿ'á yā chii yā ángel: ¿Taaca cuuví chuū, ti 'úú ní nguɛ́ɛ́ isaⁿ'ā yeⁿ'é? \p \v 35 Angel miiⁿ ní nan'guɛɛcútaⁿ'á yā: Ndúúcū poder yeⁿ'é Ndyuūs chi canéé na va'ai chɛɛti nguuvi Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs ní ndaá yā vmnaaⁿ yeⁿ'é n'diī. Ní cu'neéⁿ yā 'daaⁿ'núⁿ yā tan'dúúcā meēéⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'é n'diī ní 'iicu cuuvi chó'ōo yeⁿ'é nī chí dacua'ā 'lííⁿ chi 'cuundiyaāⁿ miiⁿ 'tíícā cunée yā yeⁿ'é Ndyuūs ní cuuvi nguuví yā 'iiⁿ'yāⁿ chi dɛɛvɛ chi Daiya Dendyuūs 'iiⁿ'yāⁿ. \v 36 Ní n'diichí nī. Prima yeⁿ'e nī chí nguuví Elisabet miiⁿ, 'cuundii ntúūⁿ 'áámá daiyá yā maaⁿ chí 'āā ndiicú yā. 'Āā jaaⁿ 'iiyu daiyá yā chɛɛtí yā, n'daataa miiⁿ chí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ngaⁿ'a yā chi nguɛɛ 'cuūndī daiya yā. \v 37 'Tíícā diiⁿ Ndyuūs caati 'iivú Ndyuūs cuuvi diíⁿ yā tanducuéⁿ'ē chi neⁿ'é yā diíⁿ yā. \p \v 38 Tuu'mi ní María miiⁿ ní caⁿ'á yā: 'Úú criada chi ngaⁿ'ā ntiiⁿnyuⁿ 'iivú Ndyuūs yeⁿ'é. Maaⁿ ní Ndyuūs diíⁿ yā nduucú tan'dúúcā chí caⁿ'a yā chi diíⁿ yā. Taachi ch'iinu caⁿ'a yā chuū, ángel miiⁿ ní cunaⁿ'a yā. \s1 María miiⁿ cheⁿ'é yā n'diichi yā Elisabet \p \v 39 Nguuvi s'eeⁿ María miiⁿ nūuⁿ cueⁿ'é yā na yúúní ní ndāa yā na yáāⁿ Judá. \v 40 Ní ndāa yā na vaacu Zacarías miiⁿ ní yaa'ví yā Elisabet. \v 41 Taachi Elisabet miiⁿ ch'iindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'e María dacuá'āá miiⁿ ní nuⁿ'u chɛɛti Elisabet miiⁿ. Ní Elisabet mííⁿ chiitu Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs táⁿ'ā. \v 42 Ní caⁿ'a yā ndúúcū nduudu díítuú: Dɛ'ɛ̄ chúúcā n'dai n'diī nguaaⁿ nducyaaca n'daataá. Ní n'dai taavi daiyá nī chí 'cuūndi yā. \v 43 ¿Du'ū 'úú chí ndaā chɛɛcu Señor Ndyuūs yeⁿ'é chí yaa'ví yā 'úú? \v 44 Ti taachí ch'iindiveéⁿ nduudu yeⁿ'e nī, dacua'ā yeⁿ'é nuⁿ'u chɛɛ̄tí tan'dúúcā chi yeenu taavi yeⁿ'ē. \v 45 Dɛ'ɛ̄ chúúcā n'dai dii chí chi'téénu di caati cúúví cuaacu tan'dúúcā chi Señor Ndyuūs caⁿ'a yā. \p \v 46 Tuu'mi María ní caⁿ'a yā: \q1 Alma yeⁿ'é i'teenú taavi Ndyuūs ní dich'ɛɛtɛ́ Ndyuūs. \q1 \v 47 Ní staava yeⁿ'é ní yeenú n'dai chi i'teenú Ndyuūs. Ní Ndyuūs nadinguáⁿ'ai yā 'úú yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'é. \q1 \v 48 Ti Ndyuūs n'diichí yā 'úú chi pobre 'úú ní dichii'vɛ́ Ndyuūs, ti ndíí maaⁿ nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ caaⁿ'maⁿ yā yeⁿ'e 'úú: Dɛ'ɛ chúúcā n'dai 'úú. \q1 \v 49 Ti Ndyuūs chi vɛ́ɛ́ taaví poder yeⁿ'é yā diíⁿ yā nduucú cosas chí ch'ɛɛtɛ n'dai. Ní Ndyuūs ní dɛɛ̄vɛ̄ taaví yā. \q1 \v 50 Ní Ndyuūs ya'ai 'iinu taaví yā caavā nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi i'téénu yā yeⁿ'e yā tiempo chi chó'ōo, 'tiicá ntúūⁿ tiempo maaⁿ, ní 'tiicá ntúūⁿ tiempo chi cuchiī. \q1 \v 51 Dendyuūs 'āā diiⁿ yā vaadī n'dai ch'ɛɛtɛ ndúúcū poder yeⁿ'é yā, níícú diíⁿ yā ganar yeⁿ'e staava yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chi dich'ɛɛtɛ́ yā maáⁿ yā. \q1 \v 52 Ndyuūs divíi yā 'iiⁿntyéⁿ'ē chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e trono yeⁿ'é yā, ní dich'ɛɛtɛ́ yā 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúúⁿ. \q1 \v 53 Ndyuūs ca'á yā cosas chi n'dai taavi 'iiⁿ'yāⁿ chí ch'iindiveéⁿ yā yeⁿ'e yā. Ní nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā dɛ'ɛ̄ vɛɛ cáávā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi nguɛ́ɛ́ neⁿ'é yā chi Ndyuūs nneé yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \q1 \v 54 Ndyuūs chinneé yā s'uuúⁿ chi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Israel ti dichíí'vɛ yú 'iiⁿ'yāⁿ. Ní nn'gaacú yā yeⁿ'e s'uuúⁿ ní nduuvi ya'áí taaví yā yeⁿ'e s'uuúⁿ. \q1 \v 55 Ndyuūs cueⁿ'e daāⁿmaⁿ idiíⁿ yā tan'dúúcā chi caⁿ'a yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata yeⁿ'e yú, ní ndúúcū chiida yú Abraham ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'é yā ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ. \m 'Túúcā ngaⁿ'a María miiⁿ. \p \v 56 Tuu'mi ní María miiⁿ canée yā ndúúcū Elisabet tan'dúúcā 'íínú 'iiyū. Cuayiivi ní cunaⁿ'á yā na vaacu yā. \s1 Yeⁿ'ē chí ch'iindiyaāⁿ Juan chi chɛɛdínuūⁿnīⁿ \p \v 57 Taachí snuū ca'ā 'iīyū yeⁿ'e dacua'ā miiⁿ, Elisabet miiⁿ ch'iindiyaāⁿ 'áámá daiya yā chi saⁿ'ā. \v 58 'Iiⁿ'yāⁿ na niiⁿnuúⁿ va'āī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'é yā yeenú n'dai yā ndúúcu yā taachí ch'iindiveéⁿ yā chi Ndyuūs ní ya'ai taaví yā Elisabet miiⁿ. \v 59 Ch'iinū dacua'ā 'lííⁿ niiⁿníⁿ nguuvi, ní 'iiⁿ'yāⁿ ndāa yā na vaacú Elisabet chi diiⁿ yā circuncidar dacua'ā miiⁿ. Níícú 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ neⁿ'é yā cu'neeⁿ yā chi cuuvi nguuvi sá Zacarías tan'dúúcā chi nguuvi chiida sa Zacarías. \v 60 Naati chɛɛcu sa mííⁿ caⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ 'tíícā. Juan cuuvi ngúúví sá. \p \v 61 Tuu'mi caⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chíi yā chɛɛcu sá miiⁿ: ¿Dɛ́'ɛ cáávā? Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nī nguɛ́ɛ́ nguuví yā 'tíícā. \p \v 62 Ndúúcū chi ditá'a yā ntiinguunéeⁿ yā chiida sa taacā néⁿ'e yā chi cuūvī ngúúví sá. \v 63 Zacarías miiⁿ ní 'neeⁿ ta'á yā naachi canee 'áámá caaca ní dingúuⁿ yā chuū: Chí Juan duuchi sa. Tuu'mi ní nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ ní cueⁿ'e yiinú yā. \v 64 Caati hora mííⁿ nūuⁿ, Zacarías miiⁿ nacan'dáā nduudu yeⁿ'e yā. Níícū tuu'mi tuca'á yā caⁿ'a yā: Dɛ'ɛ̄ chúúcā ch'ɛɛtɛ Dendyuūs. \v 65 Ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ niiⁿnuúⁿ va'aī 'dii'ya taavi cá yā chiī. Ní yeⁿ'e chi chó'ōo, chuū ní caⁿ'a nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ na yáāⁿ chi snúūⁿ cuaaⁿ yaⁿ'āī yeⁿ'e chi snéé na yiīcū s'eeⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Judea. \v 66 Ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi cadiinuuⁿ yā yeⁿ'e chuū ní nacádiinuuⁿ yā na staava yeⁿ'e yā. Ní caⁿ'a yā 'áámá yā ndúúcū taama yā: ¿Dɛ'ɛ̄ cuuvi ndúúcū dacua'a 'lííⁿ chi 'tíícā? Caati 'tíícā Dendyuūs miiⁿ ní canéé ndúúcū dacua'ā miiⁿ. \s1 Zacarías caⁿ'a yā yeⁿ'e chi Dendyuūs caⁿ'á yā diiⁿ yā ndúúcū dacua'āa miiⁿ \p \v 67 Zacarías, chiídāa dacua'āa miiⁿ, chiitúú 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs ní caⁿ'a Zacarías nduudu chí caⁿ'a Ndyuūs chí caaⁿ'máⁿ yā. Ní caⁿ'a yā tan'dúúcā 'áámá profeta chi candɛɛ nduudu yeⁿ'é Ndyuūs: \q1 \v 68 Dɛ'ɛ̄ chúúcā n'dai Señor Ndyuūs yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel chi ndāa yā nanaaⁿ s'uuúⁿ chi nadinguáⁿ'ai yā s'uuúⁿ, ní yeⁿ'é yā s'uuúⁿ. \q1 \v 69 Ní tee yā s'uūúⁿ 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi nééné vɛɛ poder yeⁿ'e yā chi nadinguáⁿ'ai yā s'uūúⁿ chi 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ yeⁿ'e ndaata yeⁿ'e rey David chi dichíí'vɛ̄ Ndyuūs ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ. \q1 \v 70 Ní Ndyuūs diíⁿ yā chí cuaacu tan'dúúcā chi caⁿ'a yā cáávā nduudu yeⁿ'e profetas chí caⁿ'a yā tiempo chi 'āā 'naaⁿ n'dai. \q1 \v 71 Ní caⁿ'a yā chi Ndyuūs nadinguáⁿ'ai yā s'uuúⁿ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi taáⁿ yā yeⁿ'e yú. Ní nadinguáⁿ'ai yā s'uuúⁿ yeⁿ'e nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ngii n'diichí yā s'uuúⁿ. \q1 \v 72 Ní neene ya'ai 'iinú Ndyuūs 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yú ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ, ní nan'gaacú yā yeⁿ'ē chi caⁿ'a yā chi diiⁿ yā chi n'daacā ndii cuááⁿ vmnaaⁿ. \q1 \v 73 Chuū ní compromiso chi Ndyuūs caⁿ'ā cuaacu yā ndúúcū chiida yú Abraham chi tee yā s'uuúⁿ. \q1 \v 74 Taachi Ndyuūs nadanguáⁿ'ai yā s'uuúⁿ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi nduuvi tááⁿ yā yeⁿ'ē yú, diíⁿ yā 'túúcā caati dichíí'vɛ̄ yú Ndyuūs ní nguɛ́ɛ́ nduūcū vaadī 'va'a. \q1 \v 75 Tanducuéⁿ'ē vida yeⁿ'e yú ní dichíí'vɛ yú Ndyuūs, ní diiⁿ yú tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chi dɛɛvɛ ní n'dai nanááⁿ Ndyuūs. \q1 \v 76 Díí, saⁿ'ā 'lííⁿ chi daiyá, cūnee chi dúúchí dí profeta yeⁿ'é Ndyuūs chi ch'ɛɛtɛ n'dai chi canéé na va'ai chɛɛti nguuví caati caⁿ'ā di cuááⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'e Señor Jesucristo. Ní 'cuūndiyāaⁿ di 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi 'cuɛɛtinéé ngiinu yā taachi ndaa Jesús. \q1 \v 77 Ní diiⁿ di chi 'iiⁿ'yāⁿ cadiinúúⁿ yā yeⁿ'e chí nguaⁿ'ai yā yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'e yā ní Ndyuūs nadich'ɛɛcú yā yeⁿ'e yā. \q1 \v 78 Ní cucáávā Ndyuūs yeⁿ'ē yú nééné ya'ai 'iinú yā s'uuúⁿ tee yā 'áámá dɛɛvɛ yeⁿ'e yā s'uuúⁿ, dɛɛvɛ chi chiīcā yeⁿ'e va'ai chɛɛti nguuvi. \q1 \v 79 Ní chi dɛɛvɛ miiⁿ chíi Ndyuūs ní cuuvi dɛɛvɛ́ yā yeⁿ'e nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā na maāiⁿ ndúúcū nuuⁿndi yeⁿ'é yā. Ní Ndyuūs nacandɛ́ɛ yā s'uuúⁿ na yúúní yeⁿ'e vaadī 'diīíⁿ. \p \v 80 Ní saⁿ'ā 'lííⁿ ní ch'iita sa ní 'āā deenū sa ní ditiīnú sa na espíritu yeⁿ'ē sa. Ní taachi 'āā ch'ɛɛtɛ sa, saⁿ'ā miiⁿ ní cueⁿ'e sa cuɛɛti ní canee sa miiⁿ ndii ndaa tiempo taachi caⁿ'a sa nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Israel. \c 2 \s1 Yeⁿ'e chi ch'iindiyáaⁿ Jesús \r (Mt. 1.18-25) \p \v 1 Nguuvi s'eeⁿ emperador Augusto César caⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā chi 'cuɛɛtinéé nguūⁿ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e núúⁿmáⁿ yáⁿ'āa naachi caⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \v 2 Ní taachi Cirenio ní gobernador yā yeⁿ'e yáⁿ'āa Siria, 'āā diíⁿ yā chuū chí n'gɛɛtinéé nguuⁿ yā. \v 3 Ní nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ snaⁿ'a yā na yáāⁿ naachi ch'iindiyáaⁿ yā ní ca'a yā chi ngúúví yā. \v 4 'Tíícā chiī José miiⁿ ní n'dāa yā na yáāⁿ Nazaret miiⁿ yeⁿ'ē yáⁿ'āa Galilea ní ndaá yā na yaāⁿ Belén yeⁿ'e yáⁿ'āa Judea. Yáāⁿ miiⁿ ní duuchi Yáaⁿ yeⁿ'e David caati José miiⁿ ní na ndaata yeⁿ'ē rey David miiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. \v 5 Cueⁿ'e José miiⁿ ndúúcū María ti chiida tá ndúúcū chɛɛcu tá dīiⁿ yā prometer chi 'caandavaacu tá ndúúcū José miiⁿ. María miiⁿ ní vɛ́ɛ́ daiya tá chɛɛti tá. Miiⁿ ní ndaá yā ca'a yā ngúúví yā. \v 6 Taachi miiⁿ snée yā, snuū ca'a nguuví yeⁿ'ē María miiⁿ chi 'cuundiyaāⁿ daiya yā. \v 7 Miiⁿ ch'iindiyaāⁿ saⁿ'a 'lííⁿ, daiya tá chi vmnááⁿ vmnaaⁿ, ní chɛɛcú yā tíínūuⁿ saⁿ'a 'lííⁿ, ní sn'diití yā saⁿ'ā 'lííⁿ miiⁿ naachi snúúⁿ 'iiti. Ní ch'ɛɛtinee yā miiⁿ caati nguɛ́ɛ́ ndaacá yā va'āī chi n'dai. \s1 Angeles ndeé yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chí idiiⁿ cuidado 'iiti cuūchī \p \v 8 Ná campo yeⁿ'ē yáāⁿ Belén miiⁿ vɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé cuidado 'iiti cuūchī. Ní n'gɛɛtí nduuchí yā n'gaaⁿ na cuɛɛti cucáávā 'iiti cuūchī miiⁿ. \v 9 Ní n'gaāⁿ miiⁿ 'áámá ángel chi Señor Ndyuūs dichō'o yā che'enaáⁿ yā nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi snéé cuidado 'iiti cuūchī. Ní chi dɛɛvɛ ch'ɛɛtɛ n'dai yeⁿ'é Ndyuūs chiiya nanáaⁿ yā ní 'dii'yā n'dái yā chii. \v 10 Angel miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Ndís'tiī, nguɛɛ 'va'á nī ti 'úú nindɛɛ́ 'áámá nduudu chí n'dai níícú cuuvi yeenu taavi ndís'tiī ndúúcū nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ. \v 11 Tí maaⁿ ní na yáāⁿ yeⁿ'e David ch'iindiyáāⁿ cááva ndís'tiī 'áámá saⁿ'a 'lííⁿ chi nadanguáⁿ'ai yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'e yā. Saⁿ'ā 'lííⁿ mííⁿ ní CRISTO chi Señor chi Ndyuūs dicho'ó yā. \v 12 Ní deenú nī chi cuaacu ndúúcū señal 'cūū. Ndís'tiī ní nndaaca nī dacua'ā mííⁿ ndɛɛcu tíínūu ní candiiti sa na lugar naachí snúúⁿ 'iiti. \p \v 13 Hora mííⁿ nūuⁿ n'deee n'dáí ángeles yeⁿ'ē va'ai chɛɛti nguuvi che'enaáⁿ yā naachi canéé ángel miiⁿ. Angeles ní ngaⁿ'a yā chi ch'ɛɛtɛ n'dai Ndyuūs miiⁿ. 'Tíícā ngaⁿ'a yā: \q1 \v 14 Ch'ɛɛtɛ n'dáí Ndyuūs chi canée na va'ai chɛɛti nguuvi. Ni vɛ́ɛ́ vaadī 'diīíⁿ na yáⁿ'āa nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi cunéé n'daacā n'dai ti snée yā ndúúcū favor yeⁿ'é Ndyuūs. \p \v 15 Cho'ōo chúū ní ángeles s'eeⁿ cunaⁿ'á yā va'ai chɛɛti nguuvi. Saⁿ'a chi snéé cuidado 'iiti cuūchī miiⁿ caⁿ'a sa chii sa vi'ī: Cú'u yú maaⁿ na yáāⁿ Belén ní n'diichi yú chuū chi Señor Ndyuūs miiⁿ chii yā s'uūúⁿ. \p \v 16 Maaⁿnch'ɛɛtɛ́ nūuⁿ cueⁿ'e yā. Ní ndaacá yā María ndúúcū José, ndúúcū saⁿ'ā 'lííⁿ dacua'a miiⁿ cándiiti sa na lugar naachi snúūⁿ 'iiti. \v 17 Ní taachi n'diichí yā saⁿ'ā 'lííⁿ mííⁿ, caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ tan'dúúcā ángel caⁿ'a yā chii yā maáⁿ yā yeⁿ'é dacua'a miiⁿ. \v 18 Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi ch'iindiveéⁿ yā chuu chí caⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé cuidado 'iiti cuūchī cueⁿ'ē yiinu taaví yā yeⁿ'e chuū. \v 19 Naati María miiⁿ ní nguain'dai yā nducuéⁿ'ē chuū na staava yeⁿ'e tá. Ní nacadíínuuⁿ yā dɛ'ɛ̄ cuuvi. \v 20 'Iiⁿ'yāⁿ chi snéé cuidado 'iiti cuūchī cuínaⁿ'a yā ní ngaⁿ'a yā chi ch'ɛɛtɛ n'dai Dendyuūs. Ní s'téénu yā Ndyuūs yeⁿ'e tanducuéⁿ'ē chi ch'iindiveéⁿ yā ní n'diichi yā ti tan'dúúcā chi ángel miiⁿ caⁿ'á yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Yeⁿ'e saⁿ'ā chi nguuvi Simeón ní yeⁿ'e 'áámá n'daataá chi nguuvi tá Ana \p \v 21 Ch'iinu dacua'ā miiⁿ nííⁿníⁿ nguuvi ní ndaā nguuvi chi diíⁿ yā circuncidar dacua'ā miiⁿ. Ní s'néeⁿ yā chi nguuvi JESÚS, tan'dúúcā chi caⁿ'a ángel miiⁿ cuááⁿ vmnaaⁿ ndíí taachi 'āā cuɛ́ɛ sa chɛɛti María. \p \v 22 Taachí snuū ca'a niiⁿniⁿ nguuvi chi 'aama n'daataá ní canéé dɛɛvɛ taachi vɛ́ɛ́ dacua'a 'lííⁿ yeⁿ'e tá tan'dúúcā chi canéé nguūⁿ na ley yeⁿ'e Moisés, tuu'mi ní José ndúúcū María candɛ́ɛ yā dacua'ā miiⁿ na yáāⁿ Jerusalén. Candɛ́ɛ yā chi diíⁿ yā presentar dacua'ā miiⁿ nanááⁿ Señor 'iivú Ndyuūs. \v 23 'Tíícā caⁿ'a yā diíⁿ yā ti canéé nguūⁿ na ley yeⁿ'e 'iiví Ndyuūs chi tanducuéⁿ'ē dacuá'āa, chi vmnááⁿ vmnaaⁿ chi 'cuundiyáāⁿ yeⁿ'ē chɛ́ɛ́cūu chi sáⁿ'ā canéé lado yeⁿ'é Ndyuūs. 'Tííca chiiⁿ chi diíⁿ yā chuū. \v 24 Ní cheⁿ'e yā ca'a yā ofrenda yeⁿ'e 'áámá n'daataá chi 'cuundiyáāⁿ daiya tá tan'dúúcā chi ngaⁿ'a ley yeⁿ'e Señor 'iivú Ndyuūs. Ofrenda miiⁿ ní ná 'uūvī 'yaada palomas o na 'uūvī 'yaada pichones. \p \v 25 Na yáāⁿ Jerusalén miiⁿ canee 'aama saⁿ'ā chi nguuvi sa Simeón. Sáⁿ'a 'cūū ní nééné n'dai sa ní chiⁿ'i sá chi i'téénu sa Ndyuūs, ní yeⁿ'é Ndyuūs saⁿ'ā. Canéé Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs ndúúcū sa. Ní cánéé ngiinu sa 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi nadanguáⁿ'āī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata Israel. \v 26 Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs chīi yā saⁿ'á 'cūū chi nguɛ́ɛ́ canéé chi 'cuūvī sa neⁿ'e chí 'āā cuɛ́ɛ́ n'diichi sá Cristo chi Señor Ndyuūs dichó'ó yā íⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \v 27 Ní Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs canéé ndúúcū Simeón miiⁿ. Ní diiiⁿ guiar Simeón miiⁿ. Ní cueⁿ'é yā na yaācū templo taachi José miiⁿ ndúúcū María ndāa yā na yaacū templo ndúúcū saⁿ'a 'lííⁿ Jesús miiⁿ. Ní 'íícú cuuvi diíⁿ yā presentar dacua'a miiⁿ nanááⁿ Ndyuūs tan'dúúcā chi ngaⁿ'a ley miiⁿ. \v 28 Tuu'mi ní Simeón miiⁿ ca'nuúⁿ yā Jesús ní caⁿ'a yā chi ch'ɛɛtɛ n'dai Dendyuūs. 'Túúcā caⁿ'a yā: \q1 \v 29 Maaⁿ ní n'diī Señor Ndyuūs, diíⁿ nī chi cuaacu tan'dúúcā chi ngaⁿ'ā nduudu yeⁿ'e nī. Maaⁿ ní diíⁿ nī chí cuuví 'cuūví nduucú n'dai, 'úú chí dichii'vɛ́ n'diī. \q1 \v 30 Caati 'āā n'diichí ndúúcū nduutinaáⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o nī chi inadanguáⁿ'āī nús'uu. \q1 \v 31 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chííⁿ chí s'néeⁿyaáⁿ nī chi cáávā nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chí nadanguáⁿ'ai yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nuuⁿndí yeⁿ'é yā. \q1 \v 32 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chí dɛɛvɛ ní cuuví dɛɛvɛ yeⁿ'ē nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'ē ndaata Israel. Ní ca'a yā honor 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nī chi 'iiⁿ'yāⁿ Israel yā. \p \v 33 José ndúúcū María ngeⁿ'e yiinu yā yeⁿ'e chi Simeón ngaⁿ'a yā yeⁿ'e saⁿ'ā 'lííⁿ Jesús miiⁿ. \v 34 Simeón miiⁿ di'viicú yā María ndúúcū José. Ní caⁿ'a yā chii yā chɛɛcu sa María: 'Caandiveéⁿ nī. Saⁿ'ā 'lííⁿ 'cūū ndaā sa chi neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ na yáⁿ'āa nguɛ́ɛ́ i'téénu yā ní 'tiicá ntúūⁿ 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ cu'téénu yā. Ní saⁿ'a 'lííⁿ 'cūū 'áámá seña ti nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ caaⁿ'maⁿ yā contra yeⁿ'ē sa. \v 35 Chuū ní diīiⁿ chi 'iiⁿ'yāⁿ cuuvi cádiinuuⁿ yā yeⁿ'e ca'áámá cā'aama 'iiⁿ'yāⁿ taacā nadicádiinuuⁿ yā na staava yeⁿ'e yā. Chuū ní tan'dúúcā 'áámá machete 'uūvī lados 'caāiⁿ chi cho'ōo alma yeⁿ'e n'diī María. \p \v 36 Ná yaacú templo 'cūū, mííⁿ ntúūⁿ canee 'áámá n'daataá n'dai chi nguuvi Ana. Ní ngaⁿ'a tá dendu'ū chi cuchiī. N'daataá miiⁿ ní daiya Fanuel, chí yeⁿ'e ndaataá yeⁿ'e Aser. Ní Ana miiⁿ 'āā neené ndiicúú ta. Ch'iindivaacu tá taachi 'lííⁿ tá ní ndɛɛ̄chɛ̄ ndúuyū nūuⁿ cánee tá ndúúcū isaⁿ'ā yeⁿ'e tá. Maaⁿ ní 'āā n'daataá nguá'ā tá. \v 37 'Āā cuūuⁿ ngɛɛcú cuūuⁿ nduuyúū chi nduuví tá n'daataá nguá'āa. 'Áámá canee tá na yáacū templo yeⁿ'é Ndyuūs ní canée tá ndíí nguuvi ndii n'gaaⁿ ní dichíí'vɛ tá Ndyuūs. Ní ndii nguɛɛ nga'diinú tá ti dámaāⁿ chí ngaⁿ'āngua'a tá. \v 38 Hora mííⁿ nūuⁿ Ana miiⁿ cheⁿ'e tá yaacū templo ní ndee tá nduucú Dendyuūs, 'tíícā ngaⁿ'a ta: N'dii, Ndyuūs teé gracias n'dii cáávā dacua'a 'lííⁿ miiⁿ. Cuayiivi ní caⁿ'a ta chiī ta nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi canéé ngiinu 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi nadinguáⁿ'ai yā 'iiⁿ'yāⁿ Israel yā yeⁿ'ē saⁿ'ā 'lííⁿ miiⁿ. \s1 José ndúúcū María ndúúcū dacua'a 'lííⁿ nandaá yā na yáāⁿ Nazaret \p \v 39 Taachi José ndúúcū María ch'iinu diíⁿ yā nducuéⁿ'ē chi ngaⁿ'a ley yeⁿ'e Señor Dendyuūs, tuu'mi ní cueⁿ'e ntuúⁿ yā ndúúcū saⁿ'ā 'lííⁿ na yáāⁿ vaacú yā chi nguuvi Nazaret yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea. \v 40 Saⁿ'ā 'lííⁿ Jesús miiⁿ ngiita sa ní ngii ditiīnu sa. Nééné deenu sa. Ní Ndyuūs di'viīcú taavi cá yā saⁿ'ā 'lííⁿ miiⁿ. \s1 Saⁿ'ā 'lííⁿ Jesús chɛɛti yáacū yeⁿ'e Ndyuūs ndúúcū maestros \p \v 41 Nduuyu nduuyu taachi ndaā tiempo yeⁿ'e 'viicu yeⁿ'e pascua, tuu'mi ní chiida Jesús ndúúcū chɛɛcu sa ngeⁿ'e yā yáāⁿ Jerusalén. \v 42 Ní taachi Jesús chii yā ndiichúúví nduūyū, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cueⁿ'e ntúuⁿ yā na yáāⁿ Jerusalén ndúúcū Jesús miiⁿ tan'dúúcā chi 'āā ngeⁿ'e yā nduuyu nduuyu cáávā 'viicú mííⁿ. \v 43 Cho'ōo 'viicú miiⁿ, ní José ndúúcū María miiⁿ ní cunaⁿ'a yā. Nguɛ́ɛ́ tuumicadíínuuⁿ yā chi saⁿ'ā 'lííⁿ Jesús miiⁿ canee sá na yáāⁿ Jerusalén. \v 44 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nadicadíínuuⁿ yā chi Jesús miiⁿ ní cunaⁿ'a sa ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ parientes yeⁿ'e yā. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ núúⁿmáⁿ nguuvi ní chiica yā. Tuu'mi nan'nuúⁿ yā Jesús nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi n'dai nduucú yā, \v 45 naati nguɛ́ɛ́ ndaacá yā saⁿ'ā 'lííⁿ Jesús miiⁿ. Ní nguɛɛcunée yā snaⁿ'a yā na yáāⁿ Jerusalén miiⁿ chi n'nuúⁿ yā Jesús miiⁿ. \p \v 46 Ndíí ch'iinu 'iīnū nguuvi ní ndaacá yā Jesús na yáacū templo. Vɛ́ɛ́ sá ndúúcū maestros chí ngi'cuéeⁿ yā ley. Jesús miiⁿ ní í'neeⁿ veeⁿ sa chí ngaⁿ'a yā ní tiinguuneeⁿ sá maestros yeⁿ'e chi ngaⁿ'a yā. \v 47 Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi n'giindiveéⁿ yā chí ngaⁿ'ā saⁿ'a 'lííⁿ Jesús miiⁿ ngeⁿ'e yíínú yā yeⁿ'e sa chi déénu sa ní nan'guɛɛcútaⁿ'ā sa chí ítiingúúneeⁿ yā saⁿ'a 'lííⁿ miiⁿ. \v 48 Taachí chíídá sá ndúúcū chɛɛcu sa n'diichí yā Jesús miiⁿ cueⁿ'e yiinú yā yeⁿ'ē sa. Tuu'mi ní chɛɛcu sa ní caⁿ'á yā chiī yā saⁿ'ā 'lííⁿ: Díí, daiyá, ¿dɛ'ɛ̄ cuuvi chi 'tíícā diīⁿ di nduucú 'nū? Cuin'dííchí dí. Chiida di ndúúcū 'úú ya'āī n'dai staava yeⁿ'é 'nū 'íícú chiicá 'nū in'nuúⁿ 'nū dii. \p \v 49 Tuu'mi ní nan'guɛɛcútaⁿ'ā sa yeⁿ'é yā: ¿Dɛ́'ɛ̄ vɛɛ? ¿Dɛ́'ɛ̄ cúúví chi in'nuúⁿ nī 'úú? ¿'Áá nguɛ́ɛ́ deenu ndís'tiī chi 'úú ní canéé chí cūneé ndúúcū dendu'ū yeⁿ'e Chiidá? \p \v 50 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nguɛ́ɛ́ tuūmīcadiinúúⁿ yā nduudu chí caⁿ'a daiyá yā Jesús miiⁿ chii sá 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 51 Tuu'mi ní cunaⁿ'a Jesús nduucú yā na yáāⁿ Nazaret miiⁿ ní 'neeⁿ veeⁿ sa yeⁿ'e yā. Chɛɛcu sa miiⁿ ní nadacadiinúúⁿ yā tanducuéⁿ'ē na staava yeⁿ'e yā. \v 52 Jesús miiⁿ ní n'giita sa ndúúcū n'deee n'dáí vaadī deenu, níícú vɛ́ɛ́ favor yeⁿ'ē sa nanááⁿ Ndyuūs ní nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Níícú 'āā ngɛɛ́nū nduuyu yeⁿ'ē sa. \c 3 \s1 Juan chi ngɛɛdínuūⁿnīⁿ sa ngaⁿ'a sa chi ndaacadaamí 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'e yā \r (Mt. 3.1-12; Mr. 1.1-8; Jn. 1.19-28) \p \v 1 Saⁿ'a chi nguuvi Tiberio César, 'āā ndíítiiⁿ'yuⁿ nduūyū chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā chi emperador yā. Ní saⁿ'ā chi nguuvi Poncio Pilato, ní gobernador yā yeⁿ'e yáⁿ'āa Judea. Saⁿ'ā chi nguuvi Herodes ní rey yā yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea. 'Íícú 'diīnū Herodes miiⁿ chi nguuvi Felipe ní rey yā yeⁿ'ē yáⁿ'āa Iturea ndúúcū yáⁿ'āa Trachonite Ní saⁿ'ā chi nguuvi Lisanias ní rey yā yeⁿ'e yáⁿ'āa Abilinia. \v 2 Ní saⁿ'a Anás ndúúcū Caifás, saⁿ'ā s'uuⁿ ní chiiduú n'gɛɛtɛ ca yeⁿ'e yaācū yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel. Tiempo miiⁿ ní Ndyuūs ní ca'á yā 'áámá nduudu n'dai Juan, chí daiya Zacarías. Juan miiⁿ canee sa na yáⁿ'āa cuūⁿmáⁿ naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ. \v 3 Juan miiⁿ ní cachiī ca sa nducuéⁿ'ē yáⁿ'āa chi snéé niiⁿnuúⁿ ná yíícú Jordán. Ní Juan miiⁿ chii sá 'iiⁿ'yāⁿ chi canéé chi cuɛɛdínuūⁿniⁿ yā níícú ndaacadaamí yā yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'é yā, níícú Ndyuūs nadich'ɛɛ̄cú yā nuuⁿndi yeⁿ'é yā. \v 4 Chuū ní chiī tan'dúúcā chi profeta Isaías dingúuⁿ yā ndii cuaaⁿ vmnaaⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs yeⁿ'ē: \q1 'Caandiveeⁿ yú nduudu yeⁿ'ē 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi caaⁿ'máⁿ yā yuudū na yáⁿ'āa cuūⁿmáⁿ naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ ní caⁿ'a yā 'tuuca: Cuundiyaáⁿ nī yúúní yeⁿ'e Señor Ndyuūs caati cuchii yā; nan'guáaⁿ nī 'aama yúúní cuaacu caavá yā. Didɛɛvɛ́ nī staava yeⁿ'é nī ní cuuvi 'cuaáⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ taachi ndaa yā. \q1 \v 5 Naachi yaanúū ní nduūtī, núúⁿmáⁿ icyaⁿ'ā ndúúcū nducyaaca yiīcū nduuví neⁿ'e, yúúní 'cuéē nduuvī cuaacu, yúúní chi nguɛ́ɛ́ neⁿ'e ní nduuví neⁿ'e. \q1 \v 6 Nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ snaaⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Ndyuūs, 'iiⁿ'yāⁿ chí nadinguáⁿ'ai yā nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 7 Juan miiⁿ ní ngaⁿ'a sá ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ chí ndaá yā chí cuɛɛdínuūⁿnīⁿ sa 'iiⁿ'yāⁿ: Ndís'tiī ní tan'dúúcā cúú 'tíícā ndís'tiī. ¿Du'ú chi 'cueeⁿ ndís'tiī chi cuuvi cáánu nī yeⁿ'e castigo taaⁿ chí cúchiī? \v 8 Diíⁿ nī dendu'ū chi n'dáacā maaⁿ níícú 'cuuⁿ'mí nī 'iiⁿ'yāⁿ chí 'āā ndaacadaamí nī yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'é nī. Nguɛɛ tucá'a nī caaⁿ'maⁿ nī nguaaⁿ maaⁿ nī chi Abraham miiⁿ ní chiidá nī caati 'úú ngaⁿ'á ngīi ndís'tiī chi Ndyuūs ní cuuvi diíⁿ yā chi tuūu s'eeⁿ ní chi cuuvi daiya Abraham. \v 9 Ní cutiīiⁿ mííⁿ ní 'āā canéé na dii'yu yáⁿ'á. Nducyaaca yáⁿ'á chi nguɛ́ɛ́ ngii n'gui'i n'daacā yeⁿ'ē canee chi 'caaca yáⁿ'á mííⁿ ní cūnuuⁿ na yaⁿ'ā. 'Tiicá ntúūⁿ Ndyuūs diíⁿ yā juzgar nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 10 'Iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ ntiinguuneeⁿ yā Juan miiⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ cuuví diíⁿ 'nū? \p \v 11 Juan miiⁿ ní nan'guɛɛ̄cútaⁿ'ā sa: 'Iiⁿ'yāⁿ chi 'uuvī catecai yā, canéé chi ca'a yā 'áámá catecai 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā. 'Iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ chi nge'e yā, canéé chi ca'a yā 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'é yā. \p \v 12 Ndaá ntúūⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi inn'guɛɛ yeⁿ'e yáⁿ'āa chi Juan miiⁿ cuɛɛdínuūⁿnīⁿ sa 'iiⁿ'yāⁿ. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ caⁿ'a yā chii yā Juan: N'dií, maestro, ¿dɛ'ɛ̄ cuuví diíⁿ 'nū? \p \v 13 Juan miiⁿ ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ: Nguɛ́ɛ́ caaca nī chi mar 'aama ndo'o tan'dúúcā chí ngaⁿ'a na ley. \p \v 14 Tuu'mi ní soldados tiinguunééⁿ sá Juan: Nús'uu, ¿dɛ'ɛ̄ cuuvi diíⁿ 'nū? Ní Juan caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ: Nguɛ́ɛ́ diduucú nī yeⁿ'ē mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ. Nguɛ́ɛ́ cunncáā caaⁿ'maⁿ nī yeⁿ'ē tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ. Níícú 'cuɛɛtinéé nī ndúúcū vaadi yeenú ndúúcū chi inadíí'vɛ yā ndís'tiī. \p \v 15 'Iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ snee yiinu yā Juan ní nducyaaca yā ní nadicádíínuuⁿ yā na staava yeⁿ'e yā chi ¿'áá nguɛ́ɛ́ Juan chí Cristo? \v 16 Tuu'mi ní Juan miiⁿ ní caⁿ'a sa chii sa nducyaacá yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ 'úú ní ngɛɛdínuūⁿníⁿ ndúúcū nuūⁿnīⁿ; naati cuayiivi cuchiī taamá yā chí n'dáácā n'dai ca ndúúcū poder yeⁿ'é yā chí ch'ɛɛtɛ taavi nguɛ́ɛ́ ti 'úú. Ní 'úú ní nguɛ́ɛ́ n'daācā ca chi cuuvi diíⁿ n'daatií yííⁿmáⁿ yeⁿ'e ndaacuú yeⁿ'é yā. 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní cuɛɛdínuūⁿniⁿ yā ndúúcū Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs ndúúcū yaⁿ'ā. \v 17 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ndɛ́ɛ yā ní diiⁿ yā tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chi didɛɛvɛ́ yā trigo. 'Tíícā diíⁿ yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ. Ndáa yā ndúúcū zaranda na ta'a yā. Naachí nadɛɛvɛ́ yā trigo miiⁿ, divíi yā trigo miiⁿ ní nguain'dai yā chɛɛti díínūuⁿ. Ní 'neeⁿ yáⁿ'a yā dɛɛcú miiⁿ na nguuchí yaⁿ'ā chí 'āā ntɛ́ɛ n'tuūvi. Dɛɛcú miiⁿ ní tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chí nguɛ́ɛ́ i'téénu yā Ndyuūs. \p \v 18 'Túúcā ní ndúúcū n'deee n'dáí ca chi caⁿ'ā Juan miiⁿ, caⁿ'a sá chi 'cueeⁿ sa nduudu n'dai chí ngai 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 19 Tiempo miiⁿ Juan miiⁿ ní yaa'vi neeⁿ sa rey Herodes miiⁿ chi canéé sá ndúúcū n'daataá yeⁿ'ē 'díinū sa ní yeⁿ'e tanducuéⁿ'ē chi nguɛɛ n'daācā chi diíⁿ yā. N'daataá miiⁿ ní nguuvi tá Herodías. \v 20 Tuu'mi ní rey Herodes miiⁿ ní diíⁿ yā táámá nuuⁿndi chi ch'ɛɛtɛ ca ní s'nuūⁿ chiichí yā Juan vácūū. \s1 Juan miiⁿ chɛɛdinúūⁿniⁿ yā Jesús \r (Mt. 3.13-17; Mr. 1.9-11) \p \v 21 Cuayiivi taachí Juan ngɛɛdínuūⁿniⁿ yā n'deee n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ, chɛɛ̄dinúūⁿniⁿ ntúūⁿ yā Jesús miiⁿ. Ní taachi Jesús miiⁿ ngaⁿ'angua'á yā nánguuvi ní nánguaāⁿ. \v 22 Ní ndaā Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs vmnaaⁿ yeⁿ'é yā tan'dúúcā 'áámá paloma. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ch'iindivéeⁿ yā 'áámá nduudu yeⁿ'ē va'ai ch'ɛɛti nguuvi chí ngaⁿ'ā: Díí, daiyá chi neⁿ'e taaví ní yeenú taavi cáávā dii. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ vmnááⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'e ndaata yeⁿ'ē Jesús \r (Mt. 1.1-17) \p \v 23 Jesús miiⁿ ní chií yā ndíícú ndiichi ndúuyū taachí tucá'a yā ntííⁿnyúⁿ yeⁿ'é yā. Ndaata yeⁿ'e Jesús ní 'tíícā: 'Iiⁿ'yāⁿ nadicádíínuuⁿ yā chi Jesús miiⁿ ní daiya José. José miiⁿ ní daiya Elí. \v 24 Elí miiⁿ ní daiya Matat. Matat miiⁿ ní daiya Leví. Leví miiⁿ ní daiya Melqui. Melqui miiⁿ ní daiya Jana. Jana miiⁿ ní daiya José. \v 25 José miiⁿ ní daiya Matatías. Matatías miiⁿ ní daiya Amós. Amós miiⁿ ní daiya Nahum. Nahum miiⁿ ní daiya Esli. Esli miiⁿ ní daiya Nagai. \v 26 Nagai miiⁿ ní daiya Maat. Maat miiⁿ ní daiya Matatías. Matatías miiⁿ ní daiya Semei. Semei miiⁿ ní daiya José. José miiⁿ ní daiya Judá. \v 27 Judá miiⁿ ní daiya Joana. Joana miiⁿ ní daiya Resa. Resa miiⁿ ní daiya Zorobabel. Zorobabel miiⁿ ní daiya Salatiel. Salatiel miiⁿ ní daiya Neri. \v 28 Neri miiⁿ ní daiya Melqui. Melqui miiⁿ ní daiya Adi. Adi miiⁿ ní daiya Cosam. Cosam miiⁿ ní daiya Elmodam. Elmodam miiⁿ ní daiya Er. \v 29 Er miiⁿ ní daiya Josué. Josué miiⁿ ní daiya Eliezar. Eliezar miiⁿ ní daiya Jorim. Jorim miiⁿ ní daiya Matat. \v 30 Matat miiⁿ ní daiya Leví. Leví miiⁿ ní daiya Simeón. Simeón miiⁿ ní daiya Judá. Judá miiⁿ ní daiya José. José miiⁿ ní daiya Jonán. Jonán miiⁿ ní daiya Eliaquim. \v 31 Eliaquim miiⁿ ní daiya Melea. Melea miiⁿ ní daiya Mainán. Mainán miiⁿ ní daiya Matata. Matata miiⁿ ní daiya Natán. \v 32 Natán miiⁿ ní daiya David. David miiⁿ ní daiya Isaí. Isaí miiⁿ ní daiya Obed. Obed miiⁿ ní daiya Booz. Booz miiⁿ ní daiya Salmón. Salmón miiⁿ ní daiya Naasón. \v 33 Naasón miiⁿ ní daiya Aminadab. Aminadab miiⁿ ní daiya Aram. Aram miiⁿ ní daiya Esrom. Esrom miiⁿ ní daiya Fares. Fares miiⁿ ní daiya Fares. Fares miiⁿ ní daiya Judá. \v 34 Judá miiⁿ ní daiya Jacob. Jacob miiⁿ ní daiya Isaac. Isaac miiⁿ ní daiya Abraham. Abraham miiⁿ ní daiya Taré. Taré miiⁿ ní daiya Nacor. \v 35 Nacor miiⁿ ní daiya Serug. Serug miiⁿ ní daiya Ragau. Ragau miiⁿ ní daiya Peleg. Peleg miiⁿ ní daiya Heber. Heber miiⁿ ní daiya Sala. \v 36 Sala miiⁿ ní daiya Cainán. Cainán miiⁿ ní daiya Arfaxad. Arfaxad miiⁿ ní daiya Sem. Sem miiⁿ ní daiya Noé. Noé miiⁿ ní daiya Lamec. \v 37 Lamec miiⁿ ní daiya Matusalén. Matusalén miiⁿ ní daiya Enoc. Enoc miiⁿ ní daiya Jared. Jared miiⁿ ní daiya Mahalaleel. Mahalaleel miiⁿ ní daiya Cainán. \v 38 Cainán miiⁿ ní daiya Enós. Enós miiⁿ ní daiya Set. Set miiⁿ ní daiya Adán. Adán miiⁿ ní yeⁿ'e Dendyuūs. \c 4 \s1 Yááⁿn'guiinūuⁿ neⁿ'ē sá tuu'vineeⁿ sa Jesús \r (Mt. 4.1-11; Mr. 1.12-13) \p \v 1 Jesús ní ndiituú yeⁿ'e Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs 'iiⁿ'yāⁿ ní n'daa yā na yíícú Jordán. Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs candɛ́ɛ yā Jesús na yáⁿ'āa cuūⁿmáⁿ naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ. \v 2 'Uūvī ngɛɛcu nguuvi caneé yááⁿn'guiinūuⁿ nanááⁿ Jesús miiⁿ chí n'diichineeⁿ sa 'iiⁿ'yāⁿ. Nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ che'é Jesús nguuvi s'eeⁿ. Cuayiivi mííⁿ chiī cuiicú yā. \v 3 Tuu'mi ní yááⁿn'guiinūuⁿ caⁿ'a sa chii sa Jesús: Dii Jesús, ndúútí chi dii chi Daiya Dendyuūs dii caaⁿ'maⁿ dí cuuvi dí tuūu 'cúū chi nduuví pan. Ní nduuví pan ní cuuvi che'e di. \p \v 4 Jesús nan'guɛɛcútáⁿ'a yā: 'Túúcā cánéé nguūⁿ ná libro yeⁿ'é Dendyuūs: Nguɛ́ɛ́ dámaāⁿ pan chɛ'ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ ní cunduūchí yā caati ndúúcū tanducuéⁿ'ē nduudu chi ngaⁿ'á Ndyuūs cunduuchí yā nduuti chi cu'téénu yā. \p \v 5 Yááⁿn'guiinūuⁿ candɛ́ɛ sa Jesús na 'áámá yiīcū yáácú. Maaⁿ nch'ɛɛtɛ́ nūuⁿ ch'iⁿ'i sa Jesús tanducuéⁿ'ē naciones yeⁿ'ē íⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \v 6 Tuu'mi ní yááⁿn'guiinūuⁿ caⁿ'a sa chii sa Jesús. 'Úú ní teé dii nuuⁿmaⁿ iⁿ'yeeⁿdí 'cuū chi cuuví yeⁿ'ē di chi caaⁿ'maⁿ ntííⁿnyuⁿ dí yeⁿ'ē ndúúcū nuuⁿmáⁿ ch'ɛɛtɛ naciones 'cūū ndúúcū chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē caati poder 'cūū yeⁿ'é. 'Āā du'ú nūuⁿ chi neⁿ'é chííⁿ chí ca'á. \v 7 Ndúútī chi caantii'ya di nanaáⁿ níícú cu'téénu di 'úú cuuví yeⁿ'ē di tanducuéⁿ'ē chuū. \p \v 8 Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā miiⁿ: Dii yááⁿn'guiinūuⁿ cuvíi di nanaáⁿ caati 'túúcā canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Dendyuūs: Cu'téénu di Señor Ndyuūs yeⁿ'ē di, ní dámaāⁿ 'caandiveeⁿ di yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ mííⁿ nūuⁿ. \p \v 9 Cuayiivi candɛ́ɛ yááⁿn'guiinūuⁿ Jesús miiⁿ na yáāⁿ Jerusalén ní cuchɛɛ sá ndúúcu yā na yáácú yeⁿ'ē yáacū templo. Ní caⁿ'a sa: Nduuti chi dii chi Daiya Dendyuūs dii, cáávā di ndii 'múúⁿ ndii na yáⁿ'āa. \v 10 Caati 'túúcā canéé nguūⁿ cuááⁿ vmnaaⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs: \q1 Ndyuūs dichó'o yā ángeles yeⁿ'e yā chi diíⁿ yā cuidado yeⁿ'ē di. \q1 \v 11 Ní ángeles cundɛ́ɛ yā dii ndúúcū ta'á yā, ní nguɛ́ɛ́ cuuvi ya'ai ca'a di na tuūu. \p \v 12 Jesús miiⁿ nán'guɛɛcútaⁿ'a yā: 'Tuucá ntúūⁿ canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs: Nguɛ́ɛ́ diiⁿ di mar 'áámá cosa chí n'diichineeⁿ di Señor Ndyuūs yeⁿ'ē di. \p \v 13 Taachí ch'iinu chi diiⁿ yááⁿn'guiinūuⁿ chi n'diichineeⁿ sa Jesús divíi sa yeⁿ'é yā 'áámá tiempo. \s1 Jesús tucá'a yā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é yā na yáⁿ'āa Galilea \r (Mt. 4.12-17; Mr. 1.14-15) \p \v 14 Jesús miiⁿ nnguɛɛcúnée yā na yáⁿ'āa Galilea ní canéé poder yeⁿ'e Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs ndúúcu yā. Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chicadíínuuⁿ yā na nuuⁿmáⁿ na yáⁿ'āa cuaaⁿ 'diituú yeⁿ'e chi n'daācā n'dai idiíⁿ Jesús. \v 15 Ní Jesús ngi'cueeⁿ yā na yaācū sinagogas yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel yeⁿ'e nducuéⁿ'ē yáāⁿ ní nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ idich'ɛɛtɛ́ yā Jesús. \s1 Jesús canee yā na yáāⁿ Nazaret \r (Mt. 13.53-58; Mr. 6.1-6) \p \v 16 Ndaá Jesús na yáāⁿ Nazaret naachí ch'iita yā. Ní tan'dúúcā chi costumbre yeⁿ'é yā, nguuvi sábado chí ntaavi'tuunúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata Israel ndáa yā na yaācū sinagoga miiⁿ ní Jesús chééndii yā ní ch'eeⁿ yā yeⁿ'e libro yeⁿ'e Ndyuūs. \v 17 Ní nan'guáaⁿ yā libro miiⁿ naachi ngaⁿ'a yeⁿ'ē profeta Isaías. Taachí nan'guaaⁿ yā libro miiⁿ, ndaacá yā naachi canéé nguūⁿ chúū: \q1 \v 18 Espíritu yeⁿ'é Ndyuūs canée yā nduucú, tí Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs ndɛɛvɛ́ yā 'úú chi 'úú ní caaⁿ'máⁿ nduudu chí ngai yeⁿ'é Ndyuūs nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí ndaachíī sneeⁿ ndúúcū nuuⁿndi yeⁿ'e yā. Dicho'ó yā 'úú chi diíⁿ chi nduūvā yenⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi yaⁿ'ai staava yeⁿ'e yā, ní caaⁿ'máⁿ chi nánguaⁿ'ai 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'é yā chi tan'duucā chi ca'á libertad 'iiⁿ'yāⁿ chi snúūⁿ vácūū, ní diíⁿ chi inaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ cosa chi n'daacā chi nguɛ́ɛ́ déénu yā yeⁿ'ē caati maaⁿ canee yā tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ, 'tiicá yā. Ní nadan'guaí 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daacā idiiⁿ ndúúcu yā caati cuuvi n'daacā idiiⁿ ndúúcu yā. \q1 \v 19 Ní caaⁿ'máⁿ yeⁿ'e tiempo chi n'dai taavi chi Ndyuūs ndɛɛvɛ́ yā chi caaⁿ'máⁿ, yeⁿ'ē vaadī n'dai taavi yeⁿ'é yā. \p \v 20 Tuu'mi ní Jesús nan'gaadí yā libro yeⁿ'é Ndyuūs ní nanca'a yā 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yaācū sinagoga miiⁿ. Ní cuayiivi Jesús ch'iindí yā. Nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ snee yā n'gíínu yā yeⁿ'e Jesús. \v 21 Jesús tucá'a yā caⁿ'a yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Maaⁿ cunuuⁿ ca'a chuū chi canee nguūⁿ cuááⁿ vmnaaⁿ chi yeⁿ'e ndís'tiī, chuū chi ch'iinu ch'iindiveéⁿ nī. \p \v 22 Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ n'dáácā ngaⁿ'a yā yeⁿ'e Jesús. Ngeⁿ'e yíínú yā yeⁿ'ē nduudu chí n'dai chí ngaⁿ'a Jesús miiⁿ ní ngaⁿ'a yā: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ sáⁿ'a 'cūū daiya José? \p \v 23 Ní caⁿ'a Jesús miiⁿ: Ndís'tiī ní cuuví nī nduudu 'cūū 'úú. N'diī 'iiⁿ'yāⁿ chi déénu nī diiⁿ yiicú nī 'iiⁿ'yāⁿ, diiⁿ yiicú maáⁿ nī n'diī. Tanducuéⁿ'ē chi ch'iindiveéⁿ 'nū chi diíⁿ nī na yáāⁿ Capernaum, 'tiicá ntúūⁿ diíⁿ nī 'muuⁿ yáāⁿ vaacú nī. \p \v 24 Naati 'uu ní caⁿ'á chií ndís'tiī: Cuaacu nííⁿnyúⁿ mar 'áámá profeta ní nguɛ́ɛ́ ngíí inee yā na yáāⁿ vaacú yā. \v 25 Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngīi ndís'tiī: Tiempo chi chó'ōo neené 'yaaⁿ n'daataá nguá'āa vɛɛ tá nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel taachi profeta Elías cāneé yā iⁿ'yeeⁿdí 'cūu ní 'āā ntɛ́ɛ́ cheeⁿ cuuvi 'iinu ndúuyū canéé maⁿ'a tiempo miiⁿ. Ní ch'iīdī cuiicu nuuⁿmáⁿ yáⁿ'āa yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel. \v 26 Ní Ndyuūs nguɛ́ɛ́ dichó'o yā Elías miiⁿ nanááⁿ nducyaaca n'daataá nguá'āa, dámaāⁿ 'áámá n'daataá nguá'āa yeⁿ'e táámá nación. Ní canee tá na yáāⁿ Sarepta chi niiⁿnuúⁿ na yáⁿ'āa Sidón. \v 27 Ní tiempo taachi canéé profeta Eliseo na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū, 'tiicá ntúūⁿ nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū ca'ai chi lepra chí in'duuti yúutɛ̄ yeⁿ'e yā naati nguɛ́ɛ́ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nduuva yeⁿ'e yā, dámaāⁿ saⁿ'ā Naamán yeⁿ'e táámá nación chi yeⁿ'e yáⁿ'āa Siria. \p \v 28 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ ch'iindiveéⁿ yā chuū nducyaaca yā na yaācū sinagoga miiⁿ neené nduuvi taaⁿ yā. \v 29 Ní ch'ɛɛti ndii yā tí neⁿ'é yā tun'daa yā Jesús cuaaⁿ chuva'āī yáāⁿ miiⁿ ní candɛ́ɛ yā Jesús miiⁿ ndii na yaacu n'dai yeⁿ'e yiīcū chi yaacú ca yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ. Ní 'iicu cuuví cun'dáa yā Jesús miiⁿ. \v 30 Naati nguɛ́ɛ́ cuuví diíⁿ yā ti Jesús miiⁿ ní cho'ó yā náávtaⁿ'ā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní cunaⁿ'a yā na vaacu yā. \s1 'Áámá saⁿ'ā chi canéé sa ndúúcū espíritu chi nguɛɛ n'daācā yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ \r (Mr. 1.21-28) \p \v 31 Cuayiivi Jesús nangua'áí yā na yáāⁿ Capernaum yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea ní miiⁿ ngi'cueeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ nguuvi sábado chi nguuvi chí ntaavi'tuunúúⁿ yā. \v 32 Ní 'iiⁿ'yāⁿ na yáāⁿ miiⁿ ngeⁿ'e yiinú yā yeⁿ'e chi ngi'cueeⁿ Jesús, ti ngi'cueéⁿ yā ndúúcū poder tan'dúúcā 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chí ngaⁿ'ā ntiiⁿnyúⁿ yā. \p \v 33 Ní taachi snee Jesús na yaacu sinagoga mííⁿ canee 'áámá saⁿ'ā ndúúcū espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ. Espíritu miiⁿ diiⁿ chi saⁿ'ā miiⁿ neené yuudu 'caī sa. \v 34 Ní espíritu miiⁿ ní caⁿ'ā: N'diī, Jesús, yeⁿ'e yáāⁿ Nazaret, cu'néeⁿ nī nús'uu. ¿Dɛ́'ɛ̄ canee yeⁿ'é 'nū nduucú nī? ¿'Áá ndāa nī chi di'cuiīnú nī nús'uu? 'Úú n'diichí du'ú n'diī. N'diī ní 'Iiⁿ'yāⁿ chí N'dai chi Daiya Dendyuūs n'diī. \p \v 35 Jesús ní yaa'vineeⁿ yā ní caⁿ'a yā: Dii espíritu n'gáádí dí cheendi di ní nan'dáa di yeⁿ'e sá 'tīī. Tuu'mi ní espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ chíndɛɛ̄vɛ sa sáⁿ'a 'cūū náávtaⁿ'ā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nan'daā sa yeⁿ'e sáⁿ'a 'cūū. Nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ diīⁿ sa ndúúcū sáⁿ'a 'cūū. \v 36 Nducyaaca yā ní ngeⁿ'e yiinú yā ní ngaⁿ'a yā ngii yā vi'ī: ¿Dɛ́'ɛ̄ nduudu chi 'túúca? 'Iiⁿ'yāⁿ 'cúū ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ndúúcū poder tan'dúúcā 'áámá 'iiⁿntyéⁿ'ē. Ngaⁿ'á yā chí nan'daā espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ní nacan'daā. \p \v 37 Ní nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ ngaⁿ'a yā yeⁿ'e Jesús miiⁿ nducuéⁿ'ē cuaaⁿ nducuéⁿ'ē yáāⁿ cuááⁿ 'diituú. \s1 Jesús diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e indáⁿ'a Simon Pedro \r (Mt. 8.14-15; Mr. 1.29-31) \p \v 38 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ nan'dáa yā yaācū sinagoga miiⁿ ní ndaa yā va'ai yeⁿ'ē Simón Pedro. Ní indáⁿ'ā Simón Pedro miiⁿ ndɛ́ɛ̄ 'aama 'iiⁿ'nūⁿ taaⁿ n'daataá ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e vaacu tá di'cuíítu yā Jesús miiⁿ chi cunée yā ní nanduūvā yeⁿ'ē tá. \v 39 Jesús can'dii yā naachi canéé n'daataa miiⁿ ní caⁿ'a yā chi cuavii 'iiⁿ'nūⁿ miiⁿ. Hora miiⁿ 'iiⁿ'nūⁿ miiⁿ chivii yeⁿ'ē tá. N'daataa miiⁿ ní hora miiⁿ ncueeⁿ nuuⁿ tá ní diiⁿ tá mandados yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ca'a tá chi che'e yā. \s1 Jesús diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e 'yaaⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ chi ngiītā \r (Mt. 8.16-17; Mr. 1.32-34) \p \v 40 Taachí chiiya 'yáⁿ'ā, 'yááⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ ndɛ́ɛ yā 'iiⁿ'yāⁿ chi ngiitā nanááⁿ Jesús. Nééné n'deee naaⁿ ca'ai ndii yā. Jesús miiⁿ ní yiin'duu tá'a yā vmnaaⁿ ca'áámá ca'áámá 'iiⁿ'yāⁿ ní 'tíícā nduuvā yeⁿ'e yā. \v 41 Ní yeⁿ'ē 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ngííta yā yinan'dáā espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ chi 'caí yā ní ngaⁿ'a yā: N'diī ní Daiya Dendyuūs n'diī. Tuu'mi ní Jesús miiⁿ ní yaa'vineeⁿ yā espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ní nguɛ́ɛ́ 'cuúⁿ yā chí caaⁿ'maⁿ sa ti espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ní deenu sá chí Jesús miiⁿ chi Cristo. \s1 Jesús ní caⁿ'a yā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs na yáⁿ'āa Judea \r (Mr. 1.35-39) \p \v 42 Chidɛɛvɛ táámá nguuvi Jesús miiⁿ ní cueⁿ'e yā chuva'ai yáāⁿ miiⁿ na 'áámá lugar naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿya in'nuúⁿ yā Jesús ní ndaá yā naachi canéé Jesús miiⁿ. Ní di'cuiitú yā chi nguɛ́ɛ́ cuvii Jesús yeⁿ'e yā. \v 43 Naati Jesús miiⁿ ní ngaⁿ'a yā ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Canéé chííⁿ chi 'úú ní caaⁿ'máⁿ yeⁿ'e nduudu ngai yeⁿ'ē naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā, nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e tanáⁿ'ā yáāⁿ ti yeⁿ'ē chúū chí Dendyuūs dicho'ó yā 'úú. \p \v 44 Ní Jesús miiⁿ cueⁿ'é yā yáāⁿ ndíí yáāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea ní ngaⁿ'á yā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs na yaācū sinagogas naachi cueⁿ'é yā. \c 5 \s1 Ndúúcū vaadī n'giinu yeⁿ'ē chi itungaáⁿ yā 'yaācā \r (Mt. 4.18-22; Mr. 1.16-20) \p \v 1 'Áámá tiempo taachi Jesús canée yā niiⁿnuúⁿ ná nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā chi nguuvi Genesaret, nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ndaá yā nanáaⁿ yā ní chiitu yā chi cuuvi 'caandiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'e Dendyuūs. \v 2 Jesús n'diichi yā ná 'uūvī barcos chi snéé nííⁿnuúⁿ na nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā. 'Iiⁿ'yāⁿ chi itungaaⁿ 'yaācā miiⁿ 'āā nan'daá yā na barco s'eeⁿ ní cueⁿ'é yā naaⁿnú yā yáanā yeⁿ'e 'yaācā na nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā. \v 3 Tuu'mi Jesús sndáa yā na 'áámá barco chi yeⁿ'e Simón Pedro miiⁿ ní chii yā Simón Pedro chí 'āā caⁿ'a rá barco miiⁿ ndíí niiⁿnuúⁿ 'diituú nuūⁿnīⁿ miiⁿ. Tuu'mi ní Jesús ch'iindii yā na barco miiⁿ ní chi'cueeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 4 Taachi Jesús ch'iinu chi'cueeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ, tuu'mi ní caⁿ'a yā chii yā Simón: Cueⁿ'e di ndúúcū barco ndíí ná yáanūuⁿ ní 'caanuuⁿ dí yaanā yeⁿ'e di nguaaⁿ nuūⁿnīⁿ ní tungaáⁿ dí 'yaācā. \p \v 5 Simón miiⁿ ní nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā chii yā Jesús: N'dii Maestro, 'āā núúⁿmáⁿ yaaⁿ ch'ɛɛti nduuchí 'nū ní diíⁿ ntiiⁿnyúⁿ 'nū ní nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ ndaāca 'nū; naati ndúúcū nduudu yeⁿ'e nī 'caanuúⁿ 'nū yaānā yeⁿ'é 'nū chɛɛti nuūⁿnīⁿ miiⁿ. \p \v 6 Taachi 'caanuúⁿ yā yaānā miiⁿ chiitu 'yaācā chɛɛti yaānā miiⁿ chí yaānā miiⁿ ndiituú nūuⁿ chííteeⁿ. \v 7 Tuu'mi ní dita'a yā yeⁿ'ē tanáⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ chi snúuⁿ yā chɛɛti taamá barco miiⁿ chí caⁿ'a yā ní cunneé yā Simón. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ndaa yā ní chiitu 'yaācā nduu 'uuvi barcos chí nduu 'uuvi barcos neⁿ'e 'cuɛɛchi ndii mááⁿ nuūⁿnīⁿ. \v 8 Taachi Simón Pedro n'diichí yā chuū chííntii'yá yā nanááⁿ Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā Jesús miiⁿ: N'diī Señor, 'úú nguɛ́ɛ́ n'daācā 'úú chí cuchií nanááⁿ n'diī, ti 'úú ní 'iiⁿ'yāⁿ nuūⁿndī 'úú. \p \v 9 Simón Pedro miiⁿ ní nééné ngeⁿ'e yiinú yā. 'Tiicá ntúūⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā ndúúcū sa ngeⁿ'e yiinú yā cáávā yeⁿ'ē chi diiⁿ Jesús chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ itúngaáⁿ yā 'yaācā chi 'yaaⁿ taaví tī. \v 10 'Tiicá ntúūⁿ Jacobo ndúúcū Juan, chi daiya Zebedeo, chi dáámá diiⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ ndúúcū Simón, dii'yá yā chiī. Ní Jesús caⁿ'a yā chii yā Simón: Díí, Simón, nguɛ́ɛ́ 'va'a di; ndii maaⁿ ní tan'dúúcā chi ituungaaⁿ di 'yaācā yeⁿ'e nuūⁿnīⁿ, 'tíícā maaⁿ ní 'úú idiíⁿ chi in'nuuⁿ dí 'iiⁿ'yāⁿ chi cuuvi caⁿ'á yā nduucú. \p \v 11 Taachi ndaa yā ndúúcū barco miiⁿ niiⁿnuúⁿ 'diitúú nuūⁿnīⁿ, tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ s'neeⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é yā ndúúcū barco miiⁿ ndúúcū nducuéⁿ'ē chi snúūⁿ chɛɛti barco miiⁿ ní cueⁿ'e yā ndúúcū Jesús. \s1 Jesús diiⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e 'áámá saⁿ'ā ndúúcū ca'ai lepra \r (Mt. 8.1-4; Mr. 1.40-45) \p \v 12 Taachi Jesús miiⁿ ndaa yā na 'áámá yáāⁿ ní canée yā miiⁿ, ndaa nanááⁿ Jesús 'áámá saⁿ'ā chi ndii sa 'áámá ca'ai chi nguuvi lepra chi ín'duuti yuūtɛ̄ yeⁿ'ē sa. Taachí saⁿ'ā miiⁿ n'diichi sa Jesús miiⁿ, chííntii'ya sa can'diī sa ndii na yáⁿ'āa nanááⁿ Jesús miiⁿ. Ní chiica sa Jesús: N'dií Señor, ndúúti chi n'diī neⁿ'e nī, ní diíⁿ nī chí nduūvā yeⁿ'é. \p \v 13 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ n'doo ta'á yā ní tuu'ví yā saⁿ'ā ní caⁿ'a yā: 'Úú ní neⁿ'é chi nduūvā yeⁿ'ē di. Tuu'mí nūuⁿ ndúuvā yeⁿ'ē sa ní nduūvī dɛɛvɛ sá. \v 14 Ní Jesús caⁿ'a yā chiī yā saⁿ'ā miiⁿ: Nguɛ́ɛ́ cuuvi di mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi nduuva yeⁿ'ē di. Cueⁿ'e di ní 'cuuⁿ'miⁿ di maaⁿ cuerpo yeⁿ'e di nanááⁿ chiiduú. Ní ca'a di nanááⁿ Ndyuūs ofrenda yeⁿ'ē di yeⁿ'e chi nanduuva yeⁿ'ē di tan'dúúcā chi ngaⁿ'a ley yeⁿ'e Moisés. Ní 'iicu cadíínuúⁿ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi nduūvā yeⁿ'e di. \p \v 15 Yeⁿ'e chí diíⁿ Jesús miiⁿ dándoō ca, ní neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ndaa yā chi 'caandiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'e Jesús miiⁿ. Ní Jesús diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ. \v 16 Jesús cueⁿ'e yā na lugar naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ chi caaⁿ'maⁿngua'á yā. \s1 Jesús diiⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e 'áámá saⁿ'ā chi in'dúuví cuerpo yeⁿ'e sa \r (Mt. 9.1-8; Mr. 2.1-12) \p \v 17 'Áámá nguuvi Jesús ní ngi'cueeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ ní miiⁿ vɛ́ɛ̄ 'iiⁿ'yāⁿ fariseos chi dingúuⁿ leyes ndúúcū maestros chí ngi'cueeⁿ ley. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ngiicá yā yeⁿ'e táámá yáāⁿ ní yeⁿ'ē nducyáácá yaāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea ndúúcū yáⁿ'āa Judea, níícú yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén. Jesús miiⁿ cuuvi diíⁿ yā chí nduūvā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ti poder yeⁿ'e Ndyuūs canéé nduucú yā. \v 18 Tuu'mi ní ndaa ntúūⁿ n'duuvi saⁿ'ā chi n'diichí yā Jesús. Ní saⁿ'ā s'eeⁿ ní ndɛɛ yā 'áámá saⁿ'ā ndúúcū ca'āī chi in'dúuví cuerpo yeⁿ'e sa na 'áámá camilla. Ní n̄diíⁿ yā chi ndaā saⁿ'ā miiⁿ chɛɛti va'āī nanááⁿ Jesús miiⁿ. \v 19 Nguɛ́ɛ́ ndaāca yā taacā cundáa yā ndúúcū saⁿ'a miiⁿ ti neené n'deeé 'iiⁿ'yāⁿ snuuⁿ yā. Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní chɛɛ yā tiíⁿ va'āī ni divíi yā n'duuvi táátá tiíⁿ va'āī. Ní di'cua'áí yā saⁿ'ā na yiivɛ naachi candíítí saⁿ'ā miiⁿ nanááⁿ Jesús. \v 20 Taachí Jesús miiⁿ tuumicadíínuuⁿ yā chi vɛ́ɛ́ vaadī i'teenu yeⁿ'é saⁿ'ā s'eeⁿ caⁿ'a yā chiī yā saⁿ'ā: Díí saⁿ'ā, 'úú nadach'ɛɛcú nuuⁿndí yeⁿ'e di. \p \v 21 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ chi ngi'cueeⁿ ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos tuca'a yā nadicadíínuuⁿ yā ní caⁿ'a yā: ¿Du'u sáⁿ'a 'cūū chi duuchineeⁿ yā yeⁿ'e Ndyuūs? ¿Du'ū nadich'ɛɛcu nuuⁿndi yeⁿ'ē yú? Dámaaⁿ Ndyuūs cuuvi diíⁿ yā 'tíícā. \p \v 22 Jesús tuūmicadiinúúⁿ yā chi nadicádíínuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Tuu'mi ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Ndís'tiī, ¿dɛ́'ɛ̄ cúúví chí 'tíícā inadicádíínuuⁿ ndís'tiī na staava yeⁿ'é nī? \v 23 ¿Chɛɛ cá nguɛ́ɛ́ ngíⁿ'īi chi caaⁿ'máⁿ: 'Āā nuuⁿndi yeⁿ'e di ní nch'ɛɛ̄cū o ndúúncuééⁿ dí ní caaca dí? \v 24 'Túúcā caⁿ'á chií saⁿ'ā chi ndís'tiī cuuvi déénu nī ti 'úú ní Saⁿ'a chi Daiyá Dendyuūs 'úú. Ní vɛ́ɛ́ poder iⁿ'yeeⁿdí 'cūū chi inadach'ɛɛ̄cú nuuⁿndi. Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chiī yā saⁿ'a miiⁿ: Ncueeⁿ di, nta'a di yiivɛ yeⁿ'ē di ní cunaⁿ'ā di na vaacu di. \p \v 25 Tuu'mi ní saⁿ'ā miiⁿ chí ndii chi ca'āī sa 'āā ndúúvā yeⁿ'ē sa ní sta'ā sa yiivɛ yeⁿ'ē sa naachi cándiiti sa ní ngaⁿ'a sa: Dɛ'ɛ chúúcā ch'ɛɛtɛ Dendyuūs. Ní cunaⁿ'ā sa naavtaⁿ'ā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 26 Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ cheⁿ'e yiinú yā ní neene di'va'á yā ní caⁿ'a yā: Dɛ'ɛ̄ chúúcā ch'ɛɛtɛ Dendyuūs. Ní caⁿ'a yā: Maaⁿ ní n'diichi yú dendu'ū chi nguɛ́ɛ́ ta nn'diichi yú chi caⁿ'a yiinu yú. \s1 Jesús yaa'ví yā saⁿ'ā chi nguuvi Leví \r (Mt. 9.9-13; Mr. 2.13-17) \p \v 27 Cho'ōo chúū, ní Jesús miiⁿ can'daa yā cachiicá yā ní n'diichi yā 'áámá saⁿ'ā chí ínn'guɛɛ yeⁿ'ē impuestos yeⁿ'e yáⁿ'āa chí nguuvi sa Leví. Saⁿ'ā miiⁿ ní vɛɛ sa naachí n'gɛɛtɛɛ́ saⁿ'ā chí ínn'guɛɛ yeⁿ'ē impuestos. Jesús miiⁿ ní yaa'ví yā: Dii, sáⁿ'ā, cuchíi di caⁿ'a di nduucú. \p \v 28 Tuu'mi ní s'neeⁿ sá ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē sa ndúúcū nducuéⁿ'ē dendu'ū ní ndúcueeⁿ sá ní cueⁿ'ē sa ndúúcū Jesús. \p \v 29 Saⁿ'a Leví miiⁿ caⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ sá chí in'nuūuⁿ 'áámá comida ch'ɛɛtɛ n'dai na vaacu sa. Na vaacu sa miiⁿ vɛ́ɛ́ 'yááⁿ saⁿ'ā chí inn'guɛɛ yeⁿ'e impuestos ndúúcū tanáⁿ'ā saⁿ'ā. Nducyaaca yā ní vɛɛ̄tɛ́ yā ndúúcū Leví na mesa miiⁿ. \v 30 Tuu'mí maestros chi ngi'cueeⁿ ley miiⁿ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos chi diíⁿ yā ley cunncáā caⁿ'a yā yeⁿ'e discípulos yeⁿ'e Jesús ní caⁿ'a yā: ¿Dɛ́'ɛ̄ cúúví chí ndís'tiī ndúúcū Jesús nge'é nī ní ngi'i nī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chí inn'guɛɛ yeⁿ'e impuestos ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ nuuⁿndi? Chuū nguɛ́ɛ́ n'daācā. \p \v 31 Jesús ní n'guɛɛcútaⁿ'a yā: 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ngiitā nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā chi cuuvi yíícú yā. Dámaāⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ngiitā neⁿ'e yā chi cuuvi yíícú yā. \v 32 'Úú nguɛ́ɛ́ cuchií chi yaa'ví 'iiⁿ'yāⁿ chi nadacadiinúúⁿ yā chi n'dááca yā chi nguɛ́ɛ́ dinuuⁿndí yā naati 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e yā ní 'íícú ndáácádáámí yā yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'e yā. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā yeⁿ'e chi nguɛ́ɛ́ ca'diinú 'iiⁿ'yāⁿ \r (Mt. 9.14-17; Mr. 2.18-22) \p \v 33 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ tiingūūnéeⁿ yā Jesús: ¿Dɛ́'ɛ̄ cúúví chí discípulos yeⁿ'e Juan chi ngɛɛdínuūⁿnīⁿ ndúúcū discípulos yeⁿ'e fariseos nééné n'deēe cuūví ní ca'diiⁿnúⁿ yā ní ngaⁿ'angua'á yā ní discípulos yeⁿ'e nī ní nge'e yā ní ngi'i yā? \p \v 34 Jesús ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ: ¿Chɛɛ yeⁿ'ē maáⁿ nī cuuvi diíⁿ nī chi nguɛ́ɛ́ che'e 'iiⁿ'yāⁿ chí nandaa naachi n'giindivaacu saⁿ'ā neⁿ'e chi canéé saⁿ'ā chi n'giindivaacu sa miiⁿ ndúúcu yā? Nguɛ́ɛ́ cuuvi nī. \v 35 Naati ndaá nguuvi chí 'cuūvī sā ní 'āā ntɛ́ɛ́ sa ndúúcu yā, tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ ca'diiⁿnúⁿ yā nguuvi miiⁿ. \p \v 36 Caⁿ'a ntúūⁿ Jesús chii yā 'iiⁿ'yāⁿ táámá ejemplo chí 'tɛɛ nguɛɛ daama: Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ 'caaca yā 'áámá 'taaⁿ tiinūuⁿ ngai chi nguɛ́ɛ́ 'āā naaⁿnu yā chí n'dyaatá yā 'áámá catecaí yā ndicúū caati tiinūuⁿ ngai miiⁿ ní cū'teeⁿ tíínūuⁿ ndiicúú. Ní ndiicúú miiⁿ nguɛ́ɛ́ n'daacā dinááⁿ diīiⁿ naachi nn'dyaatá ndúúcū chi ngai miiⁿ. \v 37 'Tiicá ntúūⁿ mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ ca'nuúⁿ yā vino ngai chɛɛti bolsa dííⁿmáⁿ 'iiti chi ndiicúū tan'dúúcā chi diiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū ti vino ngai miiⁿ ní chó'ōo yaadi yeⁿ'ē ní diiⁿ chi 'cááncuūⁿ yííⁿmáⁿ ndiicúū. Ní vino miiⁿ ní cungéē ndíí yííⁿmáⁿ miiⁿ tuuvií. \v 38 Cáávā chuū ca'nuúⁿ yā vino ngai miiⁿ chɛɛti bolsa dííⁿmáⁿ ngai ní nduu 'uuvi ní n'daācā canee yeⁿ'ē. \v 39 Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chí ngi'i yā vino ndiicúū neⁿ'é yā cu'u yā vino ngai cuayiivi caati ngaⁿ'a yā chi vino chi ndiicúū chííⁿ chí n'dai nguɛ́ɛ́ ti vino ngai. \c 6 \s1 Discípulos yeⁿ'e Jesús sta'á yā trigo nguuvi chí ntaavi'tuunúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel \r (Mt. 12.1-8; Mr. 2.23-28) \p \v 1 'Áámá nguuvi sábado chi ntaavi'tuunúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel, Jesús cho'ó yā ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā 'áámá campo naachi vɛ́ɛ́ trigo. Discípulos yeⁿ'e yā ní sta'á yā trigo ní chii yā tiīiⁿ ndúúcū ta'á yā ní che'e yā trigo. \v 2 Tuu'mi ní n'duuvi fariseos caⁿ'a yā chiī yā discípulos yeⁿ'e Jesús: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí ndís'tiī diíⁿ nī cosas chi nguɛ́ɛ́ canee chi diíⁿ nī ti contra yeⁿ'e ley yeⁿ'e nguuvi chi cánéé chí ntaavi'túúnúūuⁿ? \p \v 3 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ n'geēⁿ ndís'tiī na libro yeⁿ'é Ndyuūs tan'duucā chi diiⁿ rey David ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé ndúúcu yā taachi cuīīcu yā? \v 4 David sndáa yā yaācū ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé ndúúcu yā ní David sta'a yā pan chi canéé nátaī yeⁿ'e Ndyuūs ní che'e yā ní ca'á yā chi che'e 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé ndúúcu yā. David miiⁿ nguɛ́ɛ́ canee chi che'e yā pan ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé ndúúcu yā ti dámaāⁿ chiiduú s'eeⁿ canee chi che'e yā pan miiⁿ. \p \v 5 Ní Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Úú ní Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs ní 'úú ngií ngaⁿ'á ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e nguuvi chí ntaavi'tuunuúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Jesús diiⁿ chi nduuvā yeⁿ'e saⁿ'ā chi ndíí chɛɛchi ta'ā sa \r (Mt. 12.9-14; Mr. 3.1-6) \p \v 6 Táámá nguuvi sábado chi ntaavi'tuunúuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel, Jesús miiⁿ ní ndaa yā na yaācū sinagoga ní chi'cueeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ. Mííⁿ canee 'áámá saⁿ'ā chi ntí'i ta'a sa ta cuaācú sa. \v 7 Maestros yeⁿ'e ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ngeenu yā Jesús miiⁿ caati neⁿ'e yā n'diichi yā nduuti chi idiiⁿ Jesús chí nduuva yeⁿ'e sa nguuvi chi intaavi'tuūnúúⁿ yā, ni 'tíícā cuuvi caaⁿ'máⁿ yā nuuⁿndi yeⁿ'e Jesús miiⁿ. \v 8 Naati Jesús miiⁿ déénu yā yeⁿ'ē chi nadicádiinuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'a chi ntí'ī 'áámá ta'ā sa: Dií saⁿ'ā, nducueeⁿ dí ní cuééndii di náávtaⁿ'ā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Saⁿ'ā miiⁿ ní cuééndiī sa náávtaⁿ'ā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 9 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Úú intiinguuneéⁿ ndís'tiī. ¿Dɛ'ɛ̄ chí cuuvi diiⁿ yú nguuvi chi ntaavi'tuūnúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ? ¿'Áá diiⁿ yú cosas chi n'daacā o cosas chi nguɛ́ɛ́ n'daacā? ¿'Áá n'daacā chí nanguaⁿ'āī yú vida yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ o 'caaⁿ'nuⁿ yú 'iiⁿ'yāⁿ? \p \v 10 Jesús ch'iinu yā nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā cuaaⁿ 'diitú yā ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: N'doo di ta'ā di. Saⁿ'ā miiⁿ ní n'doo ta'ā sa ní ta'ā sa mííⁿ 'āā nduūvā yeⁿ'ē sa. \v 11 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní n'duuvi taaⁿ n'daí yā ní yaa'vi yā vi'i: ¿Dɛ́'ɛ diiⁿ yú chi cuuvi tun'daa yú nuuⁿndi yeⁿ'e Jesús miiⁿ? \s1 Jesús ndɛɛvɛ yā ndu'u chí ndiichúúví discípulos yeⁿ'e yā \r (Mt. 10.1-4; Mr. 3.13-19) \p \v 12 Nguuvi s'eeⁿ Jesús cueⁿ'e yā 'áámá yiīcū chi caaⁿ'maⁿngua'á yā ní Jesús miiⁿ ní núúⁿmáⁿ yaaⁿ caⁿ'angua'á yā. \v 13 Ní taachí chidɛɛvɛ Jesús yaa'vi yā discípulos yeⁿ'e yā ní ndɛɛvɛ yā ndiichúúví 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nguaaⁿ discípulos s'uuⁿ ní caⁿ'a yā chi ndiichúúví 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi apóstoles. \v 14 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní 'túúcā nguuvi yā: Simón chi nguuvi ntúuⁿ yā Pedro; ndúúcū Andrés chi 'díinū Simón Pedro miiⁿ, ndúúcū Jacobo, ndúúcū Juan, ndúúcū Felipe, ndúúcū Bartolomé, \v 15 ndúúcū Mateo, ndúúcū Tomás, ndúúcū Jacobo chi saⁿ'a daiya Alfeo, ndúúcū Simón chi nguuvi sa Zelote, \v 16 ndúúcū Judas chi 'díinū Jacobo ndúúcū Judas Iscariote chi cuayiivi chiⁿ'i sá du'ū chí Jesús miiⁿ chi cuuvi 'caaⁿ'núⁿ yā 'yā. \s1 Jesús chi'cuéeⁿ yā 'yaaⁿ tááví 'iiⁿ'yāⁿ \r (Mt. 4.23-25) \p \v 17 Jesús nangua'áí yā yeⁿ'e yiīcū miiⁿ ndúúcū apóstoles yeⁿ'é yā ní ndúúcū n'deēe n'dáí discípulos yeⁿ'e yā ní cueⁿ'e yā 'áámá yáⁿ'āa chi yúúdūu. Ní canee ntúūⁿ nduucú yā n'deee n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Judea ndúúcū yáāⁿ Jerusalén ní yeⁿ'e yáāⁿ s'eeⁿ 'diituú nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā ní yeⁿ'e yáⁿ'āa Tiro ndúúcū yáⁿ'āa Sidón. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní 'āā ndāa yā chi 'caandiveéⁿ yā yeⁿ'ē chi ngi'cueeⁿ Jesús miiⁿ. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi ngííta yā neⁿ'é yā chi Jesús diiⁿ chi nduūvā yeⁿ'e yā. \v 18 Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā ndúúcū espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ní Jesús diiⁿ yā chi nacan'dáā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ch'ɛɛnuu chiī yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nduuvā yeⁿ'é yā. \v 19 Ni nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi ngiītā neⁿ'e yā tuu'vi yā Jesús miiⁿ ti vɛ́ɛ́ cá poder yeⁿ'e yā chi diiⁿ yā chi nanduūvā yeⁿ'e yā. \s1 Yeⁿ'é vaadī yeenú ndúúcu yeⁿ'ē chi nguɛ́ɛ́ vaadī yeenú \r (Mt. 5.1-12) \p \v 20 Tuu'mi ní Jesús n'diichí yā discípulos yeⁿ'e yā ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Dɛ́'ɛ chúúcā n'dai ndís'tiī chi nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ yeⁿ'e nī ti yeⁿ'ē ndís'tiī cuuví naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā na va'ai chɛɛti nguuvi. \p \v 21 Dɛ'ɛ̄ chúúcā n'dai ndís'tiī chi 'cueeⁿ cá nī libro yeⁿ'é Ndyuūs chi n'daācā ca canee staava yeⁿ'é nī. Dɛ'ɛ chúúcā n'dai ndís'tiī chi maaⁿ ní nngɛɛcu nī nanááⁿ Ndyuūs ti neⁿ'e diíⁿ nī nducuéⁿ'ē chi cuaacu ti Ndyuūs ya'āī 'iinú yā ndís'tiī. \p \v 22 Dɛ'ɛ̄ chúúcā n'dai ndís'tiī taachi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē iⁿ'yeeⁿdí 'cūū nguɛ́ɛ́ cuuvi snaaⁿ yā ndís'tiī ní taachi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cuvíi yā yeⁿ'e ndís'tiī. Ní cunncáā diíⁿ yā ndúúcū ndís'tiī. Ní 'āā ntɛ́ɛ́ neⁿ'e yā 'caandiveéⁿ yā chi duuchí nī. Caaⁿ'máⁿ yā chi nguɛ́ɛ́ n'daaca ndís'tiī cucáávā 'úú chi Saⁿ'ā chi Daiyá Ndyuūs. \v 23 Ndís'tiī canéé chí yeenú n'dai nī ní nguuvi miiⁿ cuuví yeenú n'dai ca nī caati Ndyuūs tée yā chi cuuvi yeⁿ'é nī dendu'ū chi ch'ɛɛtɛ n'dai taachi ndaa nī na va'ai chɛɛti nguuvi. Ti ndii cuááⁿ vmnaaⁿ 'tiicá ntúūⁿ idiíⁿ 'iiⁿ'yāⁿ cosas chi nguɛ́ɛ́ n'daācā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ profetas chi candɛ́ɛ yā nduudu yeⁿ'e Ndyuūs. \p \v 24 Dɛ'ɛ chúúcā ndaachiī yeⁿ'ē ndís'tiī chi vɛ́ɛ́ cá yeⁿ'e nī caati 'āā yeenú nī yeⁿ'e nducuéⁿ'ē yeⁿ'ē iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \p \v 25 Dɛ'ɛ chúúcā ndaachiī yeⁿ'e ndís'tiī chi nadacádíínuuⁿ nī chí n'daācā canee nī nanááⁿ Dendyuūs ní nguɛ́ɛ́ n'giindiveéⁿ nī nduudu yeⁿ'é Ndyuūs ti cuayiivi naachi neⁿ'é nī 'caandiveéⁿ nī ní nguɛ́ɛ́ cuuví 'caandiveéⁿ nī. Dɛ'ɛ̄ chúúcā ndaachiī yeⁿ'e ndís'tiī chi maaⁿ ní n'gííⁿnyuⁿ nī ti cuayiivi ní cuɛɛcú nī ti ndaāchīi nī. \p \v 26 Dɛ'ɛ̄ chúúcā ndaachiī yeⁿ'e ndís'tiī taachi nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ caaⁿ'maⁿ n'daācā yeⁿ'e nī. Caati ndíí cuááⁿ vmnaaⁿ 'tíícā ngaⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ profetas chi falso yā ní nguɛ́ɛ́ profetas yeⁿ'é Ndyuūs, ní nguɛ́ɛ́ candɛɛ yā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs. \s1 Dineⁿ'e yú 'iiⁿ'yāⁿ chi taaⁿ yā nduucú yú \r (Mt. 5.38-48; 7.12) \p \v 27 'Úú, Jesús, ní ngaⁿ'á ngīi ndís'tiī chi n'giindiveéⁿ nī nduudu chi ngaⁿ'á: Dinéⁿ'e ntúūⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ 'áárá chi taāⁿ yā yeⁿ'e nī. Ní diiⁿ n'daacá nī ntúūⁿ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ 'áárá chi nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā ndís'tiī. \v 28 Di'viicú nī 'iiⁿ'yāⁿ 'áárá chi caⁿ'a cunncáa yā ndúúcu nī. Ní caaⁿ'maⁿngua'a nī caavā 'iiⁿ'yāⁿ 'áárá chi nguɛ́ɛ́ n'daacā diíⁿ yā ndúúcu nī. \v 29 Nduuti chi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ duuchineeⁿ yā yeⁿ'e nī ní n'geⁿ'e yā 'áámá tiicuaa náaⁿ nī, 'cuúⁿ nī chi diíⁿ yā táámá vmnéⁿ'ēe nduuti chi neⁿ'é yā. 'Iiⁿ'yāⁿ chi divíi yā cotón yeⁿ'e nī, ca'ā ntúuⁿ nī catecai nī. \v 30 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi caaca yā cosa yeⁿ'é nī caavā necesidades yeⁿ'e yā, ca'á nī. 'Iiⁿ'yāⁿ chi cuta'á yā chi yeⁿ'e nī, 'āā ntɛ́ɛ́ nguɛɛcunée nī ndaaca nī. \v 31 Tan'dúúcā chi ndís'tiī neⁿ'e nī chi tanáⁿ'ā saⁿ'ā miiⁿ n'dáacā diiⁿ sa nduucú nī, 'tiicá ntúūⁿ diiⁿ ndís'tiī ndúúcū saⁿ'ā s'eeⁿ. \p \v 32 Ndúúti chi ndís'tiī dinéⁿ'e nī 'iiⁿ'yāⁿ chi neⁿ'e ndís'tiī, ¿dɛ́'ɛ̄ chi n'daacā idiíⁿ nī? Caati 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daācā, 'tiicá ntúúⁿ idiíⁿ yā. \v 33 Ndúúti chi ndís'tiī n'daacā idiíⁿ nī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi din'daācā nduucú nī, ¿dɛ́'ɛ chi n'daacā idiíⁿ nī? Caati 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daacā, 'tiicá ntuūⁿ idiíⁿ yā. \v 34 'Tiicá ntúūⁿ, nduuti chi diíⁿ nī prestar chiiⁿ chi yeⁿ'é nī 'iiⁿ'yāⁿ ní cunee ngiinú nī chi 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ caⁿ'á yā tee yā chiiⁿ chi yeⁿ'é nī, ¿dɛ́'ɛ̄ cuuvi chi 'iiⁿ'yāⁿ tée yā gracias ndís'tiī? 'Tiicá ntúūⁿ idiiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛɛ n'daācā. \v 35 Ndís'tiī dineⁿ'é nī 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi taáⁿ yā yeⁿ'e nī. 'Tíícā din'daacá nī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ngii n'diichí yā ndís'tiī. Diíⁿ nī prestar cosa chi yeⁿ'é nī ní nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ nadacadiinuuⁿ cá nī yeⁿ'ē. Ní Ndyuūs tée yā ndís'tiī cosas chi dendu'ū chi ch'ɛɛtɛ ca yeⁿ'é yā taachi caⁿ'a nī na va'ai chɛɛti nguuvi ní cuuví ndís'tiī daiyá Dendyuūs chi ch'ɛɛtɛ taavi ca. 'Tíícā Ndyuūs tée yā cosas chí n'daaca 'iiⁿ'yāⁿ chi cunncáā chi nguɛ́ɛ́ caaⁿ'máⁿ yā: N'dii Ndyuūs gracias. \v 36 'Tiicá ntúūⁿ yá'ai 'iinú nī cááva 'iiⁿ'yāⁿ tan'dúúcā Chiidá nī Ndyuūs ya'áí 'iinú yā ndís'tiī. \s1 Nguɛ́ɛ́ caaⁿ'maⁿ nī nuuⁿndī yeⁿ'e mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ \r (Mt. 7.1-5) \p \v 37 Nguɛ́ɛ́ caaⁿ'máⁿ nī nuuⁿndī yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ ní Ndyuūs ní nguɛ́ɛ́ caaⁿ'maⁿ ntúuⁿ yā yeⁿ'é nī. Nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī condenar 'iiⁿ'yāⁿ ní Ndyuūs nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā condenar ndís'tiī. Nadich'ɛɛcú nī nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ ní Ndyuūs nadich'ɛɛcú yā nuuⁿndi yeⁿ'e nī. \v 38 Ca'á n'daacá nī 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ necesidades yeⁿ'é yā ní 'íícú Ndyuūs tée yā ndís'tiī ní dicaadi n'dááca yā chi cúúnú chiichi ndíí tuunu cungéē na morral yeⁿ'é nī, caati Ndyuūs dicaadí yā ndís'tiī ndúúcū maaⁿ caadi chí dicaadí nī. \p \v 39 Jesús ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'áámá ejemplo yeⁿ'e 'áámá nduudu chi 'tɛ́ɛ́ nguɛɛ daama. ¿'Áá cúúví diiⁿ 'áámá chi ngueenááⁿ candɛɛ̄ táámá chi ngueenááⁿ? ¿'Áá nguɛɛ cun'dáá nūuⁿ nduu 'uuví yā na yiivi yáⁿ'āa? \v 40 'Áámá discípulo miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtɛ cá yā nguɛ́ɛ́ ti maestro yeⁿ'e yā. 'Āā du'ú nūuⁿ chí neⁿ'e cuuvi Maestro, canee chí 'cuiinu 'cueeⁿ yā din'daaca yā ní cuuví yā tan'dúúcā maestro yeⁿ'e yā. \p \v 41 Táácā cuuví chi maaⁿ nch'ɛɛtɛ́ nūuⁿ n'gíínu nī nuūⁿndī chi diiⁿ tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ ní nguɛ́ɛ́ inaaⁿ nī nuuⁿndī ch'ɛɛtɛ chi diíⁿ ni. \v 42 Nguɛ́ɛ́ n'daacā chi caaⁿ'máⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e chi diíⁿ yā chi nguɛ́ɛ́ n'daacā nduuti chi ndís'tiī diiⁿ nī cosas chi nguɛɛ n'daacā. N'daacā ca chi ndaacadaamí nī yeⁿ'ē nuuⁿndi chi diiⁿ nī ní 'íícú cuuvi caaⁿ'máⁿ nī yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi canéé chí din'daacá yā. \s1 'Áámá yáⁿ'á ní ngíⁿ'í cucáávā n'gui'i yeⁿ'ē \r (Mt. 7.17-20; 12.34-35) \p \v 43 N'gui'i yeⁿ'e yáⁿ'á chi n'dai, n'daacā chi cuuví n'gui'i yeⁿ'ē ní yáⁿ'á chi nguɛ́ɛ́ n'dai ní nguɛ́ɛ́ n'daacā n'gui'i yeⁿ'ē. Naati yáⁿ'á chi nguɛ́ɛ́ n'daacā nguɛ́ɛ́ cuuvi n'gui'i chí n'daacā yeⁿ'ē. \v 44 'Tíícā ti tuunu tuunu ca yáⁿ'á n'giⁿ'i n'gui'i yeⁿ'ē. Nguɛ́ɛ́ n'giichi yā yaaⁿ chi 'cuūndī n'guíídīi yaaⁿ nguuvi yeⁿ'ē, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú tuūⁿmá yā uvas yeⁿ'ē dii'yu nduuti yaaⁿ. \v 45 'Tiicá ntúūⁿ saⁿ'ā chi n'dai idiiⁿ sa dendu'ū chí n'daacā chi nadacadíínuuⁿ sa na staava yeⁿ'ē sa chí n'daacā. Saⁿ'ā chí cunncáā idiiⁿ sa tanducuéⁿ'ē chi nadacadíínuuⁿ sa na staava yeⁿ'ē sa caati staava yeⁿ'ē sa nguɛ́ɛ́ n'daaca. Nduudu chi ngaⁿ'ā sa ngiica yeⁿ'e chi ndiituu na staava yeⁿ'ē sa. \s1 Yeⁿ'ē ndúú 'uūví cimientos yeⁿ'é nduu 'uuvi va'āī \r (Mt. 7.24-27) \p \v 46 Caⁿ'a ntúūⁿ Jesús: ¿Dɛ'ɛ cúúví chí ndís'tiī ngaⁿ'á nī ngiiⁿ nī 'úú: N'diī, Señor yeⁿ'é, n'diī, Señor yeⁿ'é, ní nguɛ́ɛ́ 'caandiveéⁿ nī chi ngaⁿ'á? \v 47 'Úú cuuví ndís'tiī, du'ū 'iiⁿ'yāⁿ chí chiī nanaáⁿ ní n'giindiveēⁿ nduudu yeⁿ'é ní n'daacā idiíⁿ yā tan'dúúcā chi ngaⁿ'á, \v 48 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ tan'dúúcā 'áámá saⁿ'ā chí din'dái sa vaacu sá. Chiinú yáanūuⁿ n'daaca sá ní s'nuūⁿ sa cimiento yeⁿ'ē vmnaaⁿ 'áámá yáává. Ní taachi chiiya 'áámá cuuvi naⁿ'ā ní ch'iita yíícú ní diītūu n'dáí cheⁿ'ē nuūⁿnīⁿ miiⁿ. Ní nuūⁿnīⁿ miiⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi diīiⁿ di'núⁿ'u va'āī miiⁿ ti n'daacā candúūu na yáává miiⁿ. \v 49 Naati 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ch'iindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'é ní nguɛ́ɛ́ idiíⁿ yā tan'dúúcā chi ngaⁿ'á 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ tan'dúúcā 'áámá saⁿ'ā chi din'dái sa vaacu sa na yaⁿ'á ndúútīi ní nguɛ́ɛ́ ndúúcū cimiento. Ní díítūu n'dai cheⁿ'é nuūⁿnīⁿ miiⁿ ní va'āī miiⁿ maaⁿnch'ɛɛtɛ́ nūuⁿ chindɛɛvɛ ní cunncáā ntuūvīi va'āī miiⁿ. \c 7 \s1 Jesús idiíⁿ yā chi nduuvā yeⁿ'e 'áámá mozo yeⁿ'e capitán romano \r (Mt. 8.5-13) \p \v 1 Taachí Jesús ch'íínú ngi'cueeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ, tuu'mi ní cueⁿ'é yā na yaāⁿ Capernaum. \v 2 Ná yáāⁿ miiⁿya canéé 'áámá saⁿ'ā capitán romano yeⁿ'ē soldados. Ní na vaacu capitán miiⁿ cánéé 'áámá saⁿ'ā mozo chi idiiⁿ mandado yeⁿ'ē sa. Nééné neⁿ'e sa mozo yeⁿ'ē sa ni nééné ya'āī 'iinu sa ti mozo ní neené ya'āī ngíítā sa. 'Āā cháā 'cuūvī sa. \v 3 Taachi capitán miiⁿ ch'iindiveeⁿ sa chi Jesús miiⁿ diíⁿ yā vaadī n'giinu, capitán miiⁿ dicho'o sa n'dúúví 'iiⁿ'yāⁿ Israel chi caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyúⁿ yā na yaacū yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ di'cuíítu yā Jesús miiⁿ chi caⁿ'a yā na vaacu sa ní diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e mozo yeⁿ'ē sa. \v 4 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cueⁿ'e yā nanááⁿ Jesús miiⁿ. Ní di'cuíítu yā Jesús, ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ: N'diī Jesús, 'caandiveéⁿ nī caati capitán yeⁿ'é 'nū ní neené n'dai yā chi diíⁿ nī chí nduūvā yeⁿ'e mozo yeⁿ'e yā. \v 5 Caati capitán romano miiⁿ ní idinéⁿ'e yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yú chi yeⁿ'e ndaata Israel, ní din'dái yā yáacū sinagoga yeⁿ'e yú. \p \v 6 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ cueⁿ'e yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Ní taachi 'āā cháā ndaa niiⁿnuúⁿ yā ná va'ai yeⁿ'ē sa, capitán miiⁿ dicho'o sa n'duuvi amigos yeⁿ'e sa chi caaⁿ'máⁿ yā cuuvi yā Jesús mii: N'diī, Señor, nguɛ́ɛ́ tuuviīnúuⁿ nī ti 'úú nguɛ́ɛ́ neené n'dai 'úú chi cundaa nī chɛɛti va'ai yeⁿ'é. \v 7 Maaⁿ ní deenú chi mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ ní neené n'dai chi cuuvi ndaá nanáaⁿ nī. Dámaāⁿ chi caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyuⁿ núúⁿ nī ní nduūvā yeⁿ'e mozo chi diiⁿ mandado yeⁿ'é. \v 8 'Āā dɛ'ɛ nuūⁿ chi caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyúⁿ nī yeⁿ'ē tuu'mi ní cuuvī chó'ōo. 'Tiicá ntúūⁿ 'úú ní vɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'é. 'Úú ní capitán ní ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yeⁿ'e soldados chi canee maaⁿ poder yeⁿ'é. Ngaⁿ'á ngií 'áámá sa: Cunaⁿ'a di, ní inaⁿ'a sa. Ní ngaⁿ'á ngií taama sa: Cuchíi di, ní chii sa. Ní ngaⁿ'á ngií mozo chi diiⁿ mandado yeⁿ'é: Diiⁿ di ntiiⁿnyúⁿ cūū, ní diiⁿ sa. \p \v 9 Ní taachí Jesús ch'iindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'ē sa chi ngaⁿ'a amigos yeⁿ'e capitán miiⁿ chéⁿ'é yiinu yā yeⁿ'e capitán. Ní nguɛɛcundíi yā n'diichi yā 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā cuaaⁿ daami yā ní caⁿ'a yā. 'Úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: 'Úú nguɛ́ɛ́ indaacá mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata Israel chi i'teenú n'dai cá yā Ndyuūs tan'dúúcā capitán miiⁿ. \p \v 10 Taachí ndaa 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ va'ai chi capitán miiⁿ dichó'o sa, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ n'diichí yā chí mozo miiⁿ chi nééné ngííta sa ní 'āā nduuvá yeⁿ'ē sa. \s1 Jesús nadanduuchí yā daiya 'áámá n'daata nguá'āa chi 'āā tináⁿ'ā sa \p \v 11 Cuayiivi, Jesús miiⁿ cheⁿ'e yā na yáāⁿ Naín ndúúcū discípulos yeⁿ'e yā ndúúcū 'yaaⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ chi cueⁿ'e ndúúcu yā. Ní chúū chiī. \v 12 Taachí Jesús ndaá yā niiⁿnuúⁿ ná cheendi va'āī yeⁿ'e yaāⁿ miiⁿ, n'diichí yā chi ndɛɛ̄ 'iiⁿ'yāⁿ 'áámá caja tináⁿ'ā canuúⁿ yúúní chí cueⁿ'e yā cuɛɛchi yā. Tináⁿ'ā miiⁿ 'áámá n'dyáⁿ'ā sa yeⁿ'ē chɛɛcú sá. Ní n'daata miiⁿ ní n'daataá ngua'a yā. Ní neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ snee yā ndúúcu yā. \v 13 Taachí Jesús n'diichi yā n'daataá miiⁿ, nééné ya'ai 'iinú yā n'daataá ní caⁿ'a yā chii yā n'daataá miiⁿ: Nguɛ́ɛ́ cuɛɛcú di. \p \v 14 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ ní cueⁿ'e ndaa yā ní tuu'ví yā caja yeⁿ'e tinaⁿ'ā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi ndɛ́ɛ yā caja miiⁿ ch'ɛɛtindii yā. Ní Jesús caⁿ'a yā: Saⁿ'ā 'dííⁿ 'úú yaa'ví dii, nducueeⁿ di. \p \v 15 Tuu'mi ní 'nuūⁿndi saⁿ'ā 'dííⁿ chi n'dii ní tucá'a sa ndeē sa. Ní Jesús miiⁿ ní nca'á yā saⁿ'a 'dííⁿ chɛɛcu sa. \v 16 Nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ di'va'á yā yeⁿ'e chi n'diichi yā ní caⁿ'a yā: Dɛ'ɛ̄ chúúcā ch'ɛɛtɛ Ndyuūs. Ní caⁿ'a yā chi 'áámá profeta ch'ɛɛtɛ ndāa yā nguaaⁿ nús'uu chí Ndyuūs dicho'ó yā caati ya'ai 'iinú yā yeⁿ'ē s'uuúⁿ chi nación yeⁿ'é yā. \p \v 17 'Tíícā ngaⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ yeⁿ'e Jesús miiⁿ. Ní caⁿ'a yā chuū núúⁿmáⁿ na yáⁿ'āa Judea ndúúcū nuuⁿmáⁿ yáāⁿ cuaaⁿ 'diituú. \s1 Juan chi ngɛɛdínuūⁿnīⁿ dichó'o yā nduu 'uuvi 'iiⁿ'yāⁿ nanááⁿ Jesús \r (Mt. 11.2-19) \p \v 18 Discípulos yeⁿ'e Juan chi ngɛɛ̄dínuūⁿnīⁿ caⁿ'a yā chii yā Juan miiⁿ yeⁿ'é tanducuéⁿ'ē dendu'ū chi diiⁿ Jesús. Tuu'mí Juan miiⁿ yaa'vi yā 'uuvi discípulos yeⁿ'e yā nanáaⁿ yā. \v 19 Ní dichó'o yā discípulos s'eeⁿ chí ntiinguuneeⁿ yā Jesús miiⁿ chuū: ¿'Áá n'diī Cristo chi canéé chí ndaā o 'āā cūnee ngíínú 'nū taama yā? \v 20 Discípulos yeⁿ'e Juan miiⁿ cueⁿ'e yā ní ndaá yā nanááⁿ Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā Jesús: N'diī Señor, Juan chí ngɛɛdínuūⁿnīⁿ dichó'o yā nús'uu chí ntííngúúneeⁿ 'nū n'diī: ¿'Áá n'diī chi canéé chí ndaā o 'āā cūnee ngíínú 'nū taama yā? \p \v 21 Tiempo miiⁿ Jesús diíⁿ yā chi nnduūvā yeⁿ'e 'yaaⁿ n'dai 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē ca'ai chi ndíi yā ní yeⁿ'e ca'ai chi vɛ́ɛ́ espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ndúúcu yā. 'Tiicá ntúūⁿ diíⁿ yā chi snaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ. \v 22 Tuu'mi Jesús nán'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'e nduu 'uuvi discípulos yeⁿ'e Juan miiⁿ ní caⁿ'a yā: Ndís'tiī, cunaⁿ'a nī ní cuuvi nī Juan miiⁿ yeⁿ'e nducuéⁿ'ē chi n'diichi nī ndúúcū chi n'giindiveéⁿ nī. 'Iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ ní inaaⁿ yā, 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ngii ngíícá yā ní ngiica yā, 'iiⁿ'yāⁿ chí ndíí ca'ai chí lepra chi in'duuti yuūtɛ̄ yeⁿ'é yā ní nduuva yeⁿ'é yā, 'iiⁿ'yāⁿ chi chɛɛtúū ní n'giindiveéⁿ yā, 'iiⁿ'yāⁿ chi n'díí ní nnduuchí yā yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā, ní 'iiⁿ'yāⁿ chi ndaachíī snee yā 'úú ní ngaⁿ'á nanáaⁿ yā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs, nduudu ngai chí yeⁿ'ē chí nanguaⁿ'āī 'iiⁿ'yāⁿ. \v 23 Dɛ'ɛ̄ chúúcā n'dai 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ cunncáā ch'eenú yā 'úú ndúúcū nduudu yeⁿ'é. \p \v 24 Taachi cueⁿ'e discípulos yeⁿ'e Juan chi dicho'ō Juan miiⁿ, tuu'mi ní Jesús tucá'a yā caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ chi snee yā ndúúcu yā yeⁿ'e Juan chi ngɛɛdínuūⁿnīⁿ miiⁿ: ¿Dɛ'ɛ cheⁿ'e nī n'diichi nī na yáⁿ'āa cuuⁿmaⁿ naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ? ¿'Áá 'áámá ndúú chí idin'núⁿ'u 'yúúné? Nguɛɛ 'tíícā. \v 25 ¿Du'ú cheⁿ'e nī n'diichi nī tuu'mi? ¿'Áá 'aama saⁿ'ā chi canúuⁿ sa catecai n'dai sa? Deenu nī chi 'iiⁿ'yāⁿ chi n'daācā catecai yā nguɛ́ɛ́ n'geenu yā ngii ní snée yā na va'ai yeⁿ'ē rey. \v 26 ¿Du'ú cheⁿ'é nī n'diichí ni tuu'mi? ¿'Áá 'áámá profeta chí ngaⁿ'a nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs? 'Úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi 'tíícā. Cheⁿ'é nī n'diichí nī 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ ch'ɛɛtɛ ca yā nguɛ́ɛ́ ti tanáⁿ'ā profetas. \v 27 Chuū canéé nguūⁿ yeⁿ'e Juan miiⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs ndii cuááⁿ vmnaaⁿ: \q1 Cun'diichí nī. 'Úú ní dicho'ó 'áámá saⁿ'ā chi caaⁿ'maⁿ sā nduudu cuaacu yeⁿ'é nanááⁿ dii. Ní saⁿ'ā miiⁿ ní 'cuundiyaáⁿ sa yúúní cáávā dii. \m \v 28 'Úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi nguaaⁿ nducyaaca saⁿ'ā chi ch'iindiyaāⁿ sa na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū nguɛ́ɛ́ táámá saⁿ'ā chi ch'ɛɛtɛ ca sa ti 'āā Juan miiⁿ chí chɛɛdínuūⁿnīⁿ sa. Naati 'iiⁿ'yāⁿ chi ndiicuúⁿ ca yā naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ní ch'ɛɛtɛ cá yā nguɛ́ɛ́ ti Juan miiⁿ. \p \v 29 Neené n'dai 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chí inn'guɛɛ yeⁿ'ē yáⁿ'āa ch'iindiveéⁿ yā nduudu chi ngaⁿ'a Jesús. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi'téénu yā nduudu yeⁿ'e Juan miiⁿ ní diíⁿ yā tan'duucā Ndyuūs neⁿ'e yā. Ní Juan miiⁿ chɛɛdínuūⁿniⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 30 Naati 'iiⁿ'yāⁿ fariseos miiⁿ ndúúcū maestros yeⁿ'e ley, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā Juan ndíí nguɛ́ɛ́ s'téénu yā nduudu yeⁿ'e Juan miiⁿ. Ní nguɛ́ɛ́ chɛɛdinuūⁿniⁿ yā. \v 31 Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chiī yā 'iiⁿ'yāⁿ: ¿Dɛ́'ɛ̄ cuuví nadidaamá ndúucu tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé yā na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū maaⁿ? ¿Dɛ'ɛ́ tan'duucá yā? \v 32 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ tan'dúúcā saⁿ'ā ngaiyáā chí n'gɛɛ̄tɛɛ sa nii'vɛ̄ɛ̄ ní duūchī sa ndúúcū vi'i ní n'gai sa compañeros yeⁿ'e sa. Ní ngaⁿ'á sa ngii sa vi'ī: Tiiví 'nū flauta cáávā baile ní nguɛ́ɛ́ nde'éí nī. Ngiita 'nū canciones chí ndaachií ní nguɛ́ɛ́ chɛɛ̄cu nī. \v 33 Ní ndaā Juan chí ngɛɛdínuūⁿnīⁿ chí 'aama 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ che'e yā pan ní nguɛ́ɛ́ chi'i yā vino ní ndís'tiī ní ngaⁿ'a nī yeⁿ'e yā: Juan miiⁿ ní cánée yā ndúúcū espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ. \v 34 'Úú ní ndaá, 'úú Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs 'úú. Ní nge'é ní ngi'í ní ndís'tiī ngaⁿ'a nī yeⁿ'e 'úú: 'Cuin'dííchí nī, 'iiⁿ'yāⁿ chi n'deēe nge'é yā ní yaāⁿ n'dáí ngi'í taaví yā vino. Ní ngaⁿ'a ntuúⁿ nī chi 'úú 'áámá amigo yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi ínn'guɛɛ yeⁿ'e yáⁿ'āa ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi diiⁿ nuuⁿndi. \v 35 Caati nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ deenu yā chi vaadī deenu miiⁿ ní yeⁿ'e Ndyuūs. Ní 'iiⁿ'yāⁿ ch'iⁿ'í yā vaadī deenu miiⁿ cáávā dendu'ū chi n'daācā chi diíⁿ yā ti yeⁿ'e Ndyuūs 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Jesús cueⁿ'e yā na vaacu Simón chi saⁿ'ā fariseo \p \v 36 'Áámá saⁿ'ā fariseo di'cuíítu sa Jesús chi ché'é yā ná váácu sá. Tuu'mi ní Jesús sndaa yā ná va'ai yeⁿ'e saⁿ'ā fariseo miiⁿ ní ch'iindi yā na mesa ndúúcū sa. \v 37 Tuu'mi ní 'áámá n'daataá chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e ta chí canee tá yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ, taachí chicádíínuuⁿ tá chi Jesús miiⁿ canée yā na va'áí yeⁿ'e saⁿ'ā fariseo ní vɛɛ yā na mesa, n'daataá mííⁿ ndaa ta ní ndɛ́ɛ ta 'áámá caja yeⁿ'ē aceite perfume. \v 38 N'daataa mííⁿ chííntii'ya tá na ca'a Jesús ní ngɛɛcu tá. Ní ndúúcū nuūⁿnīⁿ nduutináaⁿ tá naaⁿnu tá ca'a yā ní nadīdɛɛ̄vɛ tá ca'a yā ndúúcū yuūdū tiīⁿ tá. Ní 'neeⁿcheendi ta ca'a yā ní chiī tá aceite perfume ca'a yā. \v 39 Taachí sáⁿ'ā fariseo miiⁿ n'dííchi sa chi diiⁿ n'daataá miiⁿ, tuu'mi nadīcádíínuuⁿ sa ní caⁿ'ā sa nguááⁿ maāⁿ sa 'tíícā: Ndúútī chi sáⁿ'a 'cūū profeta sa, tuu'mi ní deēnū sa du'ū n'daātaa 'cúū chi ituu'vī tá saⁿ'ā ti vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'ē tá. \v 40 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chii yā saⁿ'a fariseo miiⁿ: Dii, Simón, vɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ chi cuuví dii. Simón miiⁿ ní n'guɛɛcútaⁿ'a sa ní caⁿ'a sa: Maestro, caaⁿ'maⁿ nī. \p \v 41 Jesús caⁿ'a yā ejemplo 'cūū: 'Uūvī 'iiⁿ'yāⁿ can'díícu yā yeⁿ'e 'áámá saⁿ'ā. 'Áámá yā ní can'díícu yā nyuⁿ'u ciento caadi, taama yā ní 'uūvī ngɛɛcu ndiichi caadi. \v 42 Naati 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nguɛ́ɛ́ tuūmī miiⁿ yeⁿ'e yā chí nadíí'vɛ yā. 'Āā ntɛ́ɛ́ ndaaca yā tuūmī. Sáⁿ'ā chí chinnee miiⁿ ní nadach'ɛɛcú sa yeⁿ'ē ndúú 'uuvi sa. Maaⁿ ní cuuvi di 'úú, ¿chɛɛ̄ cá saⁿ'ā s'eeⁿ neⁿ'e cá yā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ? \p \v 43 Simón miiⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā: 'Úú inadacádiinúúⁿ chi dinéⁿ'e ca yā saⁿ'ā chí n'deēe ca can'díícū miiⁿ. Jesús nan'guaacútaⁿ'a yā: N'daācā inadacadíínuuⁿ di. \p \v 44 Tuu'mi ní nguɛɛcundíī Jesús naachi canéé n'daataá mííⁿ ní caⁿ'a yā chii yā Simón: ¿'Áá ínaaⁿ di chi diiⁿ n'daātāa 'cúū? 'Úú indaá na vaacu di ní nguɛ́ɛ́ tee di nuūⁿnīⁿ chi naaⁿnú ca'á tan'dúúcā costumbre yeⁿ'ē yú naati n'daātāa 'cúū ní cheendáa tá nuūⁿnīⁿ nduutinaaⁿ tá ca'á ní nadidɛɛvɛ tá ca'á ndúúcū 'yuūdū tiīⁿ ta. \v 45 Taachí ndaá ní nguɛ́ɛ́ 'neeⁿcheendi di 'úú tan'dúúcā costumbre yeⁿ'e yú naati n'daātāa 'cúū 'áámá i'neeⁿcheendi tá ca'á, ndíí taachi sndaá. \v 46 Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú cheendáa di aceite perfume tiíⁿ tan'dúúcā costumbre yeⁿ'e yú naati n'daātāa 'cúū cheendaa tá aceite perfume na ca'á chi diiⁿ tá honrar 'úú. \v 47 Chuū ngaⁿ'á ngií, dii Simón; ti tanducuéⁿ'e nuuⁿndi chi n'deēe n'dáí yeⁿ'e tá nadach'ɛɛcú yeⁿ'ē tá caati neené neⁿ'e ta 'úú, ní diiⁿ tá 'túúcā cáávā chi nadach'ɛɛcú yeⁿ'ē tá. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chí duū'vī neⁿ'e yā 'úú ní duū'vī nadich'ɛɛcú yeⁿ'e yā. \p \v 48 Tuu'mi Jesús caⁿ'á yā chiī yā táⁿ'ā: Díí n'daataá 'úú nadich'ɛɛcú nuuⁿndi yeⁿ'ē di. \p \v 49 'Iiⁿ'yāⁿ chi vɛɛ̄tɛ́ yā na mesa miiⁿ tucá'a yā caⁿ'a yā chiī yā vi'ī: ¿Du'u sáⁿ'ā chuū chi nadicadíínuuⁿ sa chí cuuvi nadīch'ɛɛcu sa nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ? \p \v 50 Tuu'mí Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chiī yā n'daataá míí: Cáávā chi i'téénu di 'úú, n̄diiⁿ chí nanguáⁿ'ai di. Maaⁿ ní cunaⁿ'ā di ndúúcū vaadī 'diīíⁿ. \c 8 \s1 N'daataa s'eeⁿ chí chinneé yā Jesús \p \v 1 Cuayiivi miiⁿ, ní cheⁿ'e Jesús nuuⁿmáⁿ yáāⁿ n'gɛɛtɛ ndúúcū nuuⁿmáⁿ yáāⁿ 'lííⁿ ní ngaⁿ'a yā nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs yeⁿ'e naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. Ní ndu'u ndiichúúví apóstoles yeⁿ'e Jesús miiⁿ cueⁿ'e yā ndúúcu yā. \v 2 'Tiicá ntúūⁿ n'duuvi n'daataá chi Jesús diíⁿ yā chi nanduūvā yeⁿ'e ca'ai yeⁿ'e yā ní chi diíⁿ yā chi nacan'dáā espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ yeⁿ'e náⁿ'ā n'daataa s'eeⁿ. Ní nguaaⁿ n'daataa s'eeⁿ canee María yeⁿ'e yáāⁿ Magdala. N'daata miiⁿ ní Jesús diíⁿ yā chi nán'daā ndɛɛ̄chɛ̄ espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ yeⁿ'ē ta. \v 3 Cueⁿ'e ntúūⁿ Juana chi n'daataa yeⁿ'e saⁿ'ā chi nguuvi Chuza chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ sá yeⁿ'e cosas yeⁿ'e rey Herodes, ndúúcū táⁿ'ā Susana, ndúúcū 'yaaⁿ n'dáí ca n'daataá chí ca'a tá tuumī yeⁿ'ē tá ní cuaī tá 'āā dɛ'ɛ́ nūuⁿ chi neⁿ'e Jesús. \s1 'Áámá ejemplo chi nguuvi parábola chi yeⁿ'e 'áámá saⁿ'ā chí ngiīnū sa ndaata \r (Mt. 13.1-9; Mr. 4.1-9) \p \v 4 Taachí nduuvidaama 'yaaⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ chi chiica yā yeⁿ'e 'yaaⁿ n'dai yáāⁿ tuu'mi ní ndaa yā nanááⁿ Jesús. Ní Jesús yaa'vi yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ndúúcū 'áámá ejemplo tan'dúúcā 'áámá dendu'ū chi vɛ́ɛ́ iⁿ'yééⁿdi 'cūū. Ní caⁿ'a yā 'tíícā: \v 5 'Áámá saⁿ'ā chi cuūnū ndaata mííⁿ cuéⁿ'e sa cuūnū sa. Taachí chiīnū sa 'áámá duutu ndaata chiiya 'diituú cyúúní ní ch'iinca'a 'iiⁿ'yāⁿ ní 'yaada ní che'e tī. \v 6 Duutu ndaata ní chiiya naachi vɛ́ɛ́ n'deee n'dáí tuūu. Taachí can'daā, ní ti'i ti nguɛ́ɛ́ ya'ai yeⁿ'ē. \v 7 Duutu ndaata ní chiiya nguaaⁿ yááⁿ. Yááⁿ miiⁿ chi dáámá ch'iita ndúúcū yaatá ní di'vaāchí yeⁿ'ē vi'ī. \v 8 Náⁿ'ā duutu ndaata ní chiiya na yáⁿ'āa n'dáacā ní taachí can'daā n'deee n'dáí cosecha chii yeⁿ'ē. Ní yeⁿ'ē 'áámá ndaata ní chiī 'aama ciento ndaata yeⁿ'ē. Taachí Jesús caⁿ'a yā nduudú 'cūū, yuūdū n'dáí caⁿ'a yā, ní caⁿ'a yā: Ndís'tiī chi vɛ́ɛ́ veéⁿ nī, ní 'caandiveéⁿ nī. \s1 Jesús caⁿ'a yā yeⁿ'e chí neⁿ'ē caāⁿ'māⁿ ejemplo miiⁿ \r (Mt. 13.10-23; Mr. 4.10-20) \p \v 9 Tuu'mi ní discípulos yeⁿ'e Jesús caⁿ'a yā chii yā Jesús: ¿Dɛ́'ɛ̄ néⁿ'é caaⁿ'maⁿ nduudú 'cūū? \p \v 10 Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā: Ndís'tiī ní maaⁿ ní cuuvi déénu nī chí cánuuⁿ n'de'ei yeⁿ'e Ndyuūs naachi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā naati 'úú ní ngaⁿ'á ndúúcū nduudu chí 'tɛɛ nguɛɛ dáámá. Ní taachi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ snaaⁿ yā nguɛ́ɛ́ cuuvi snaaⁿ n'daaca yā, ní taachí 'caandiveeⁿ yā nguɛ́ɛ́ tuumicadíínuuⁿ yā yeⁿ'ē. \p \v 11 Chuū chí neⁿ'e caāⁿ'māⁿ ejemplo miiⁿ. Ndaata miiⁿ ní chííⁿ chi tan'dúúcā nduudu yeⁿ'e Ndyuūs. \v 12 Duutu ndaata chí chiiya ná 'diītūu cyúúní, chííⁿ chi tan'dúúcā nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs chí 'iiⁿ'yāⁿ ch'iindiveeⁿ yā. Daacá nūuⁿ ndaa yááⁿn'guiinuuⁿ miiⁿ ní divíi sa nduudu miiⁿ na staava yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ ti nguɛ́ɛ́ cuuvi cu'téénu yā ní nguɛ́ɛ́ ndúú cuuví nnguaⁿ'ai yā. \v 13 Ndaata chí chiiya nguaaⁿ tuūu chi nguɛ́ɛ́ dii'yu yeⁿ'ē ni tan'dúúcā nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs chi 'iiⁿ'yāⁿ n'giindiveeⁿ yā ní yeenú taavi yā. Cánéé yā tan'dúúcā 'áámá milpa chi nguɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ dii'yu yeⁿ'ē. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ni 'áámá tiempo nūuⁿ i'téénu yā ní taachí ndaa nguuvi chí chííⁿnyúⁿnééⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yā chi 'cuináaⁿ yā cáávā nduudu miiⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ divíi yā nduudu miiⁿ na staava yeⁿ'e yā. \v 14 Dúútú ndaata chí chiiya nguaaⁿ yááⁿ tan'dúúcā nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs chi 'iiⁿ'yāⁿ ch'iindiveeⁿ yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ damáāⁿ nadacadiinúúⁿ yā yeⁿ'e vaadī 'cuiica ndúúcū dendu'ū chi idi'vaachí yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ndúúcū dendu'ū chi vicio yeⁿ'e yā. Nducuéⁿ'ē di'vaachi nduudu miiⁿ ní diiⁿ chi nguɛ́ɛ́ dichíí'vɛ nduudu miiⁿ na vida 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 15 Duutu ndaata chí chiiya na yáⁿ'āa n'dáacā chííⁿ chí tan'dúúcā nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs chi 'iiⁿ'yāⁿ ch'iindiveéⁿ yā ní din'daacá yā ndúúcū 'viich'ɛɛtíínūuⁿ. Ní i'téénu yā nduudu miiⁿ na staava yeⁿ'é yā. Ní ch'iⁿ'í yā tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ chi i'téénu yā nduudu cuaacu miiⁿ. \s1 'Áámá ejemplo yeⁿ'e 'áámá lámpara \r (Mr. 4.21-25) \p \v 16 Ní Jesús chi'cueeⁿ yā 'túúcā: 'Áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ ngi'i yā 'áámá lámpara ní cu'nuuⁿ yā maaⁿ 'áámá 'cuɛ́ɛ́tɛ̄ɛ o cu'nuúⁿ yā maaⁿ 'áámá cama ti cu'nuúⁿ yā na 'áámá mesa ní 'iiⁿ'yāⁿ chi cundáa yā ní snaaⁿ yā. \v 17 'Tiicá ntúūⁿ, nducuéⁿ'ē chi nguɛ́ɛ́ deenu 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e chi cunúúⁿ n'de'ei nguɛ́ɛ́ cunee chi nguɛ́ɛ́ snaaⁿ yā. Ní nguɛ́ɛ́ chi cunúúⁿ n'de'ei chi nguɛɛ cadíínuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē. \p \v 18 'Caandiveeⁿ n'daacá nī cáávā chi cuuvi deenu nī ti 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā ní Ndyuūs ca'a cá yā ní n'deēe cá cuuvi yeⁿ'e yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā 'áárá chi dúú'ví nūuⁿ chi nadacádiinúúⁿ yā chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā, chuū ní Ndyuūs divíi yā yeⁿ'e yā. \s1 Chɛɛcu Jesús miiⁿ ndúúcū 'díínu yā chi ndāa yā \r (Mt. 12.46-50; Mr. 3.31-35) \p \v 19 Tuu'mi ní 'díínu Jesús ndúúcū chɛɛcú yā neⁿ'e yā ndaá yā nanááⁿ Jesús naati nguɛ́ɛ́ cuuvi ndaa yā caati neené 'yaaⁿ n'dai 'iiⁿ'yāⁿ snéé yā miiⁿ. \v 20 Ní 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ cueⁿ'e yā nanááⁿ Jesús ní caⁿ'a yā: N'diī Jesús, chɛɛcú nī ndúúcū 'díínu nī snée yā cuaaⁿ chuva'āī ní neⁿ'e yā snaaⁿ yā n'diī. \p \v 21 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'ee: 'Iiⁿ'yāⁿ chí n'giindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs ní i'téénu yā 'iiⁿ'yāⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chíí chɛɛcú ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chíí 'diinú. \s1 Jesús chin'neeⁿ 'diíⁿ yā 'yúúné ndúúcū nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā \r (Mt. 8.23-27; Mr. 4.35-41) \p \v 22 Chúū chiī. 'Áámá nguuvi Jesús miiⁿ sndaa yā na 'áámá barco ndúúcū discípulos yeⁿ'e yā ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cho'o yú táámá 'díítuú nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā. Ní cueⁿ'e yā. \v 23 Taachí chiica yā na barco miiⁿ, Jesús miiⁿ ní cyaadu yā. Chéenū 'aama 'yúúné taaⁿ ní diiⁿ chí chindaā nuūⁿnīⁿ chɛɛti barco miiⁿ ti barco miiⁿ neⁿ'e 'cuɛɛchi nguááⁿ nuūⁿnīⁿ. Ní discípulos 'va'a yā. \v 24 Tuu'mi ní discípulos s'eeⁿ ndaa yā naachi canéé Jesús miiⁿ ní nadin'duuchí yā 'iiⁿ'yāⁿ ní caⁿ'a yā: N'dii Maestro, n'dii Maestro, 'cuɛɛchi yú nguááⁿ nuūⁿnīⁿ. Taachi Jesús miiⁿ nduuchi yā, tuu'mi ní caⁿ'a yā chi cūnéé 'diīiⁿ 'yúúné miiⁿ ndúúcū nūuⁿnīⁿ, ní canéé 'diīiⁿ. Tuu'mi ní 'āā ntɛ́ɛ́ chéenū 'yúúné miiⁿ ní canéé 'diiíⁿ ní n'daacā cueⁿ'e yā ndúúcū barco miiⁿ. \v 25 Jesús ní caⁿ'a yā: ¿Dɛ'ɛ cúúvī chi nguɛ́ɛ́ cu'téénu cá nī? Discípulos ní 'va'a n'daí yā ní cheⁿ'e yiinú yā ní ngaⁿ'a yā ngii yā vi'ī: ¿Du'u sáⁿ'a 'cūū chí ngaⁿ'ā ntiiⁿnyuⁿ sa yeⁿ'ē 'yúúné ndúúcū nuūⁿnīⁿ ní n'giindiveéⁿ yeⁿ'ē sa? \s1 Jesús diíⁿ yā chi nanduūva 'áámá saⁿ'ā yeⁿ'e yáⁿ'āa Gadara chi canéé sá ndúúcū espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ \r (Mt. 8.28-34; Mr. 5.1-20) \p \v 26 Jesús ndúúcū discípulos yeⁿ'e yā cueⁿ'e yā na yáⁿ'āa Gadara. Yáⁿ'āa miiⁿ ní canee 'diituú nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā Galilea. \v 27 Taachí Jesús nacan'dáa yā na barco miiⁿ ní ndaa yā na yáⁿ'āa, ndaā niiⁿnuúⁿ Jesús miiⁿ 'áámá saⁿ'ā yeⁿ'e yáⁿ'āa miiⁿ. 'Āā 'naaⁿ tiempo canéé sá ndúúcū espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ. Nguɛ́ɛ́ catecai sa ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú canúúⁿ rá sá va'āī ti na yiivi yáává cānuuⁿ sa. Ní ndaā sa ní ndaāca sa Jesús miiⁿ. \v 28 Ní taachi sáⁿ'a 'cūū n'dííchi sa Jesús miiⁿ chiintii'ya sá nanáaⁿ yā ní 'caī yiicú sa: N'dii Jesús, Daiya Ndyuūs chi ch'ɛɛtɛ n'dai poder yeⁿ'e nī, ¿dɛ'ɛ̄ diíⁿ nī nduucú? 'Úú di'cuiitú n'diī chi nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī chi diíⁿ sufrir. \p \v 29 'Túúcā caⁿ'a sa ti Jesús caⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā chí nan'daā espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ yeⁿ'e sáⁿ'ā miiⁿ. 'Āā nééné 'naaⁿ tiempo chi espíritus ichɛ́ɛ́ ndúúcū saⁿ'ā miiⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ ní ngaā chiichí yā saⁿ'ā miiⁿ ndúúcū cadenas naati ch'iica sá cadenas ní espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ candɛ́ɛ sa saⁿ'ā naachi nguɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ. \v 30 Tuu'mi ní Jesús tiinguunéeⁿ yā saⁿ'ā miiⁿ: ¿Dɛ́'ɛ̄ nguuvi di? Saⁿ'ā miiⁿ ní caⁿ'a sa: Legión nguūví. 'Tíícā ngaⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē sa ti neené 'yaaⁿ espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ canee ndúúcu sa. \v 31 Ní espíritus idi'cuíítū Jesús chi nguɛ́ɛ́ dichó'o yā na abismo chi canéé cuaaⁿ maaⁿ yáⁿ'āa. \v 32 Ní niiⁿnuúⁿ ná snée yā nééné n'deēe cuuchí vɛɛ tī 'cuɛɛti miiⁿ chi in'nuúⁿ ti chi ché'e ti. Ní espíritus di'cuíitū Jesús miiⁿ chí ca'á yā lugar chi cundáā chɛɛ̄tī cuuchí s'eeⁿ. Jesús miiⁿ ní 'cuúⁿ yā. \v 33 Tuu'mi ní espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ nan'dáā na cuerpo yeⁿ'e saⁿ'ā miiⁿ ní sndaā na cuerpo yeⁿ'e cuuchi s'eeⁿ. Ní 'iiti s'eeⁿ ní chéénu tī na yiivi yaavā yeⁿ'e yiīcū miiⁿ ní chingéé nuúⁿ tī nguaaⁿ nuūⁿnīⁿ ní ch'íī nuúⁿ tī nguaaⁿ nuūⁿnīⁿ miiⁿ. \p \v 34 'Iiⁿ'yāⁿ chi idiiⁿ cuidado cuuchí s'eeⁿ taachí n'diichí yā chuū, cueⁿ'é yā ngéénu yā ní cuuvi yā 'iiⁿ'yāⁿ na yáāⁿ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé na 'cuɛɛti nducuéⁿ'ē chi chiī. \v 35 'Iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ ní cheⁿ'e yā n'diichi yā chi chiī. Ndaá yā nanááⁿ Jesús miiⁿ ní n'diichí yā saⁿ'a chi nacan'daā espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ. Saⁿ'ā miiⁿ ní vɛ́ɛ́ sa na ca'a Jesús. Canúúⁿ sá catecai sa ní 'āā n'daāca idiiⁿ sa. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní dii'yá yā chiī. \v 36 Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi n'diichí yā nducuéⁿ'ē chi chó'ōo caⁿ'a yā 'iiⁿ'yāⁿ chi caama ndaa yā táácā espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ nan'dáā na cuerpo yeⁿ'e saⁿ'ā miiⁿ. \v 37 Tuu'mi ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Gadara di'cuíítu yā Jesús chi cuɛɛvíi yā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ti neené 'va'á yā. Tuu'mi ní Jesús ndaa yā barco miiⁿ. \v 38 Ní saⁿ'ā chí nān'daa espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ di'cuíítu sa Jesús miiⁿ chi cundáa sa na barco miiⁿ ndúúcu yā. Jesús yaa'vi yā saⁿ'a miiⁿ ní caⁿ'a yā: \v 39 Cunaⁿ'ā di ná vaacu di ní caaⁿ'maⁿ di cuuvi di 'iiⁿ'yāⁿ dendu'ū chí ch'ɛɛtɛ n'dai chí Ndyuūs diíⁿ yā ndúúcū di. Saⁿ'ā miiⁿ ní cunaⁿ'a sa ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ núúⁿmáⁿ na yáāⁿ dendú'ū chi ch'ɛɛtɛ n'dai chí Jesús diíⁿ yā ndúúcū sa. \s1 Yeⁿ'e daiya Jairo chí ngíitā ní yeⁿ'e n'daataá chí tuu'vi tá catecai Jesús \r (Mt. 9.18-26; Mr. 5.21-43) \p \v 40 Taachí Jesús cueⁿ'e yā cho'o yā táámá 'diituú nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā, ní ndaa yā yáāⁿ miiⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ 'cuúⁿ yā Jesús ndúúcū vaadī yeenú ti n'deee n'daí 'iiⁿ'yāⁿ ní snee ngiinu yā Jesús miiⁿ. \v 41 Miiⁿ cánéé 'aama saⁿ'a chí nguuvi sa Jairo. Saⁿ'a miiⁿ ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ sa yeⁿ'ē yaācū sinagoga ní ndaā sa nanááⁿ Jesús ní chiintii'ya sa na ca'a Jesús miiⁿ. Ní di'cuíítú sa 'iiⁿ'yāⁿ chi cundáa yā na vaācū sa, \v 42 caati 'áámá n'dyáⁿ'ā daiya sa 'āā 'nááⁿ tá tan'duu ndiichúúví nduūyū tá 'āā cháá 'cuuvi tá. Taachí cueⁿ'e Jesús miiⁿ neené n'deee 'iiⁿ'yāⁿ cueⁿ'e yā ndúúcu yā ní ndii tuunúúⁿ ngɛɛnúū chiichi yā. \p \v 43 Nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ canéé 'áámá n'daataá chí 'āā ndiichúúví ndúuyū canee tá ndúúcū 'áámá ca'āī chi ngéē yuuúⁿ yeⁿ'e cuerpo yeⁿ'ē ta. 'Āā diiⁿ tá gastar ndúúcū médicos tanducuéⁿ'ē chi vɛɛ yeⁿ'ē tá. Mar 'áámá médico nguɛ́ɛ́ ngii diyiicú yā táⁿ'ā miiⁿ. \v 44 Ndaā niiⁿnuⁿ tá cuaaⁿ daami Jesús ní tuū'vi tá naachi n'dɛɛ tií yeⁿ'e catecai Jesús miiⁿ. Tuu'mí nūuⁿ caneé naaⁿ chi ingéē yuuúⁿ yeⁿ'e cuerpo yeⁿ'e tá. \p \v 45 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā: ¿Du'u tuū'vi 'úú? Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ ní caⁿ'a yā: Nguɛɛ 'úú. Pedro miiⁿ ní caⁿ'a sa: N'dii Maestro, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní i'nuuⁿ chiichí yā n'diī ní táácā chi ngaⁿ'a nī: ¿Du'ú tuū'vī 'úú? \p \v 46 Jesús caⁿ'a yā: Vɛ́ɛ́ du'ū chi tuū'vī 'úú. 'Úú ní deenú chi ndúúcū poder yeⁿ'é nduūvā yeⁿ'e 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 47 Taachi n'daata mííⁿ tuumicádiinuuⁿ tá chi Jesús deenú yā in'duuví n'dai tá ní ndaā tá nanááⁿ Jesús miiⁿ ní chiintiī'yā ta nanáaⁿ yā. Ní caⁿ'a cuaacu tá nanááⁿ nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ dɛ'ɛ̄ cáávā chí tuū'vi tá catecai Jesús. Ní hora mííⁿ nūuⁿ chí tuu'vi ta nduūvā yeⁿ'ē tá. \v 48 Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā: Díí, daiyá, cáávā chi i'teenú di 'úú, ní nduūvā yeⁿ'ē di. Maaⁿ ní cunaⁿ'a di na vaacu di ndúúcū vaadī 'diīíⁿ. \p \v 49 Ní taachi Jesús ngaⁿ'a yā chuū ndaā 'áámá saⁿ'ā yeⁿ'e na vaacu saⁿ'ā chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē yaācū sinagoga. Ndaā sa nanááⁿ Jairo ní caⁿ'a sa: 'Āā ch'iī daiya di. 'Āā ntɛ́ɛ́ yaa'vi di Maestro. \p \v 50 Jesús miiⁿ ch'iindiveéⁿ yā nduudu 'cūū ní caⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ 'va'ā di. Cu'téénu di 'úú ní nanduūchi ta yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā. \p \v 51 Tuu'mi ní Jesús sndaa yā na vaacu Jairo. Nguɛ́ɛ́ 'cuuⁿ yā chi nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ sndaá yā ndúúcu yā cuaaⁿ chɛɛti va'āī miiⁿ, dámaāⁿ Pedro ndúúcū Jacobo, ndúúcū Juan, ndúúcū chɛɛcu n'daata 'lííⁿ, ndúúcū chiida tá. \v 52 Nducyaaca yā cuaaⁿ chuva'āī ch'ɛɛtinée yā ní ngɛɛcu yā ní n'gai yā ti ya'áí yā caavā tá. Ní Jesús caⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ cuɛɛcú nī. Nguɛ́ɛ́ n'diī tá ti cyaadu tá. \p \v 53 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní taachi n'giindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'e Jesús miiⁿ ch'ííⁿnyuⁿneeⁿ yā yeⁿ'e Jesús miiⁿ ti 'āā deenú yā chí 'āā n'diī tá. \v 54 Tuu'mi ní Jesús ndaa yā cuaaⁿ chɛɛti va'āī ní sta'á yā ta'ā tá ní caⁿ'a yuudú yā: Dii, ta'dííⁿ, nducueeⁿ di. \p \v 55 Hora mííⁿ nūuⁿ espíritu yeⁿ'ē ta'dííⁿ mííⁿ nnguɛɛcunéé ndúúcū ta. Tuu'mí nūuⁿ nducueⁿē tá. Jesús caⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā chí ca'á yā chi che'e tá. \v 56 Chiida tá ndúúcū chɛɛcu tá neené ngeⁿ'e yiinu yā ní Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi nguɛ́ɛ́ cuuví nī chi nnduuchi tá yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā. \c 9 \s1 Jesús dichó'o yā ndu'u ndiichúúví discípulos yeⁿ'e yā \r (Mt. 10.5-15; Mr. 6.7-13) \p \v 1 Jesús yaa'ví yā ndu'u ndiichúúví discípulos yeⁿ'é yā ní ca'a yā poder. Ní caⁿ'a yā chí tun'dáa yā espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ ní diíⁿ yā chí nduūvā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chi ngíitā. \v 2 Ní Jesús dichó'o yā discípulos chí caaⁿ'maⁿ yā nduudu n'dai yeⁿ'e naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ní diíⁿ yā chi nduuvā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi ngíitā. \v 3 Ní caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: Ndís'tiī nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ candɛ́ɛ nī cuaaⁿ cyúúní. Nguɛ́ɛ́ ndúú in'daacuú, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú morral, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú pan ra, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú tuūmī ra, ndíí nguɛ́ɛ́ nduu candɛ́ɛ nī 'uūvī catecai. \v 4 Ní 'āā tií nūuⁿ va'ai naachi ndaa nī 'cuɛɛtinée nī miiⁿ ní ndíí taachi ndaá nī ndíí taachi nan'dáa nī yeⁿ'e yaāⁿ miiⁿ. \v 5 Ní naachi ndaa nī 'áámá yáāⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ 'cuaáⁿ yā ndís'tiī, tuu'mi ní nan'dáa nī yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ ní n'dáádi nī yaācáā yeⁿ'e ca'a nī. Chuū ní 'áámá señal chi 'cuuⁿ'míⁿ nī chi nguɛ́ɛ́ n'daacā idiíⁿ yā ti contra yeⁿ'é nī. \p \v 6 Discípulos ican'dáa yā ní cheⁿ'é yā nuuⁿmáⁿ cuaaⁿ yáāⁿ s'eeⁿ ní nduu cuááⁿ ní ngaⁿ'a yā nduudu ngai yeⁿ'é Ndyuūs, nduudu chi nanguaⁿ'āī 'iiⁿ'yāⁿ. Ní diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chi ngiītā. \s1 Rey Herodes nguɛ́ɛ́ s'teenu yā yeⁿ'e Jesús \r (Mt. 14.1-12; Mr. 6.14-29) \p \v 7 Ch'iindiveeⁿ rey Herodes tanducuéⁿ'ē chí Jesús miiⁿ idiíⁿ yā ní 'āā ntɛɛ déénu yā dɛ'ɛ̄ nadicadíínuuⁿ yā. Ní vɛ́ɛ́ 'uūvī vandiicádiinúúⁿ yā caati náⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ ní ngaⁿ'a yā chi Jesús chi Juan miiⁿ chí nduuchi yā yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā. \v 8 Náⁿ'a yā ní ngaⁿ'a yā chi profeta Elías miiⁿ ní 'āā che'enaáⁿ yā. Náⁿ'a yā ní ngaⁿ'a yā chi 'áámá profeta chí n'díi yā ndíí yeⁿ'e tiempo chí 'āā 'naaⁿ nandúúchi yā yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā. \v 9 Ní rey Herodes miiⁿ ní caⁿ'a yā: 'Úú caⁿ'ā ntiiⁿnyúⁿ chi 'chiītá daandu saⁿ'ā chi Juan chi chɛɛdínuūⁿnīⁿ sa. ¿Dú'ū chi saⁿ'ā miiⁿ chi ch'iindiveéⁿ tanducuéⁿ'ē yeⁿ'ē sa? 'Úú neⁿ'é cadiinúúⁿ ní neⁿ'é snaáⁿ sáⁿ'a 'cūū. \s1 Jesús ca'a yā che'e nyuⁿ'u mil 'iiⁿ'yāⁿ \r (Mt. 14.13-21; Mr. 6.30-44; Jn. 6.1-14) \p \v 10 Taachi discípulos ndaá yā naachí canee Jesús, tuu'mi ní caⁿ'a yā Jesús tanducuéⁿ'e chi diiⁿ yā. Cuayiivi ní Jesús cueⁿ'é yā ndúúcū discípulos yeⁿ'e yā nííⁿnuúⁿ na yáāⁿ Betsaida ní cueⁿ'é yā cuɛɛti yeⁿ'ē yáāⁿ miiⁿya. \v 11 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ cadíínuuⁿ yā yeⁿ'e Jesús miiⁿ, cueⁿ'é yā n'dáa yā 'iiⁿ'yāⁿ. Ní Jesús 'cuuⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ yeⁿ'e naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. Ní diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chí ngiita yā. \p \v 12 Taachí chi chiīnū, ndu'u chi ndiichúúví yā ndaá yā nanááⁿ Jesús ní caⁿ'a yā chii yā Jesús: Yaa'vi nī 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chí caⁿ'a yā cuaaⁿ yáāⁿ s'eeⁿ, ní cuaaⁿ yáāⁿ 'lííⁿ naachi snéé 'iiⁿ'yāⁿ ní vɛ́ɛ́ naachi 'cuɛɛtinée yā ní ndaaca yā chí che'e yā, ti nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ naachi snée yú. \p \v 13 Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos: Ndís'tiī ní ca'a nī chi che'e yā. Discípulos ní caⁿ'a yā: 'Āā ntɛ́ɛ́ n'deēe yeⁿ'é 'nū vɛ́ɛ́ ti táá nyuⁿ'u nūuⁿ pan ndúúcū 'uūvī 'yaācā. Nguɛ́ɛ́ cuuvi diíⁿ 'nū cuái 'nū chi che'e nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ s'tíī. \p \v 14 Miiⁿ ní snéé taanduu nyuⁿ'u mil saⁿ'ā. Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'á yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: Caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyúⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chí 'cuɛɛtɛ́ yā 'uūvī ngɛɛcu ndiichí yā 'aama 'áámá cuaaⁿ. \p \v 15 'Tíícā diíⁿ discípulos ní ch'ɛɛtɛ́ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 16 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ sta'á yā ndu'u nyuⁿ'u pan ndúúcū nduu 'uuví 'yaācā. Ní 'iicu n'diichí yā nanguuvi ní ca'á yā gracias Dendyuūs cáávā pan ndúúcū 'yaācā miiⁿ. Cuayiivi ní Jesús n'deé yā pan ndúúcū 'yaācā ní ca'a yā discípulos yeⁿ'e yā. Ch'iinu ní discípulos ca'a ntúuⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi che'e yā. \v 17 Che'e nducyaaca yā ní chiituú 'iiⁿ'yāⁿ. Cuayiivi ní discípulos nan'gaáⁿ yā chí ningaavā ní chiituú tá ndiichuuvi 'cuɛɛ̄tɛ̄ɛ chí ningaāvā. \s1 Pedro miiⁿ ní caⁿ'ā cuaacu sa chi Jesús miiⁿ chi Cristo yā \r (Mt. 16.13-19; Mr. 8.27-29) \p \v 18 'Áámá nguuvi taachí Jesús ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā canée yā 'aama lado ní ngaⁿ'āngua'á yā, tuu'mi ní Jesús itiinguunéeⁿ yā discípulos: ¿Du'ū 'úú ngaⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ? \p \v 19 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní n'guɛɛcútaⁿ'a yā: Náⁿ'a yā ní ngaⁿ'a yā chi díí Juan chi chɛɛ̄dínuūⁿnīⁿ sa díí. Náⁿ'a yā ní ngaⁿ'a yā chi díí ní profeta Elías díí; ní náⁿ'a yā ní ngaⁿ'a ntuúⁿ yā chí díí ní 'aama profeta chi 'āā 'naaⁿ tiempo chi n'dii ní nnduuchí yā yeⁿ'e nguaaⁿ tinaⁿ'ā. \p \v 20 Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā: Ndís'tiī, tuu'mi, ¿du'ū 'úú ngaⁿ'a nī? Tuu'mi ní Simón Pedro nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā: N'diī chí Cristo yeⁿ'é Ndyuūs. \p \v 21 Jesús chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi nguɛ́ɛ́ cuuvi yā chuū mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā yeⁿ'ē chí taācā 'cuūvi yā \r (Mt. 16.20-28; Mr. 8.30-9.1) \p \v 22 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā: Cánéé chí 'úú chí Saⁿ'ā chi Daiyá Ndyuūs n'deee n'dáí 'cueenú cuuvi ní 'íícú saⁿ'ā ndiicúū chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē yaācū ndúúcū chiiduú n'gɛɛtɛ chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ndúúcū maestros yeⁿ'e ley ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā snaaⁿ yā 'úú chí Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs. Ní canéé chi 'caaⁿ'núⁿ yā 'úú. Ní 'úú nduuchí yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā ndii 'cuíínú 'iīnū nguuvi. \p \v 23 Cuayiivi ní Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ: Ndúútí chi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ neⁿ'e yā caⁿ'a yā nduucú, canéé chí cu'nééⁿ maáⁿ yā tanducuéⁿ'ē dendu'ū chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā, ní nguuvi nguuvi cuta'á yā cruz yeⁿ'e yā chí tan'dúúcā chi 'cueenu taaví yā cuuvi cucáávā 'úú ní caⁿ'a yā nduūcú. \v 24 Caati nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi neⁿ'e cá yā nadanguáⁿ'ai yā vida yeⁿ'e maaⁿ yā na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū dindaí yā táámá vida yeⁿ'e yā nanááⁿ Ndyuūs. Ní nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi dindaí yā vida yeⁿ'e yā cucáávā 'úú ndaāca yā táámá vida yeⁿ'é yā nanááⁿ Ndyuūs. \v 25 ¿Dɛ'ɛ dichíí'vɛ̄ saⁿ'ā ndúúti chi diiⁿ sa ganar nducuéⁿ'ē chi vɛ́ɛ́ na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ní diíⁿ sa chi dindaí sa vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ chi táámá vida yeⁿ'e yā ní idituuví sa maāⁿ vida yeⁿ'e sa? \v 26 Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi cuuvi 'cuináaⁿ yā yeⁿ'ē 'úú nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū nduudu yeⁿ'é tuu'mi ní 'úú chi Saⁿ'a chi Daiya Dendyuūs cuuví 'cuinaáⁿ yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū taachi 'úú ndaá taama vmnéⁿ'ēe tan'dúúcā Rey ndúúcū poder yeⁿ'ē Chiidá ndúúcū poder yeⁿ'ē maáⁿ ní ndúúcū ángeles. \v 27 'Úú ngaⁿ'a cuaacú ndúúcū ndís'tiī, chi vɛɛ náⁿ'a nī chi snee nī 'muuⁿ chi nguɛ́ɛ́ 'cuūvi nī taanduvɛ́ɛ́ ndíí snaaⁿ nī yeⁿ'e naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \s1 Jesús n̄'daaⁿ yā cuerpo yeⁿ'e maáⁿ yā \r (Mt. 17.1-8; Mr. 9.2-8) \p \v 28 Ch'íínú nííⁿníⁿ nguuvi chí Jesús caⁿ'a yā nduudu 'cūū, Jesús cueⁿ'e yā ndúúcū Pedro, ndúúcū Juan ndúúcū Jacobo ní chɛɛ yā na yiīcū chí caaⁿ'maⁿngua'á yā. \v 29 Ní taachi Jesús ngaⁿ'angua'á yā, n̄'dááⁿ naaⁿ yā ní catecai yā nduuvī cuɛ́ɛ̄ ní ngii n'gaī. \v 30 Ní tuu'mí nūuⁿ che'enaāaⁿ na 'uuvi saⁿ'ā ndúúcū Jesús. Saⁿ'ā s'eeⁿ chiiⁿ Moisés ndúúcū profeta Elías chí 'āā 'naaⁿ tiempo chi n'dīi yā. \v 31 Nduu 'iinú yā ní na chidɛɛvɛ chi ngíí n'gai yeⁿ'ē va'ai chɛɛti nguuvi snée yā. Ní ngaⁿ'a yā yeⁿ'ē chí 'cuūvī Jesús ní 'cueenu taaví yā na yáāⁿ Jerusalén. \v 32 N'dáá rá chí cyaadu Pedro ndúúcū Juan ndúúcū Jacobo nadacueéⁿ yā ní n'diichi yā chí ngíí n'gai naaⁿ Jesús ndúúcū saⁿ'ā s'eeⁿ chi canee ndúúcu yā. \v 33 Ní taachí Elías ndúúcū Moisés chivíi yā yeⁿ'e Jesús ní 'āā cuɛ́ɛ́ caⁿ'a yā, tuu'mi ní Pedro miiⁿ ní caⁿ'a yā chiī yā Jesús: N'dií Maestro, dɛ'ɛ chúúcā n'daācā yeⁿ'e yú chi 'cuɛɛtinée yú 'muuⁿ. Ní din'dái 'nū 'iīnū va'ai n'gaiyáā; 'áámá yeⁿ'e nī, 'áámá yeⁿ'ē Moisés, ni 'áámá yeⁿ'ē Elías. Pedro miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ déénu yā dɛ'ɛ̄ chí ngaⁿ'a yā. \v 34 Ní neⁿ'e chi ngaⁿ'a Pedro miiⁿ ndaā 'áámá meēeⁿ ní sn'díī 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní 'va'a yā chi ndaa meēeⁿ vmnaaⁿ yā. \v 35 Tuu'mi ní ch'iindiveéⁿ yā 'áámá nduudu chí ngaⁿ'ā nguaaⁿ meēeⁿ: Sáⁿ'a 'cūū ní Daīyá chí neⁿ'e taaví. Cu'neeⁿ veéⁿ nī nducuéⁿ'ē chi ngaⁿ'a sa. \p \v 36 Ch'íínú ch'iindiveéⁿ yā nduūdū miiⁿ ní discípulos n'diichí yā chi Jesús miiⁿ caneé yā dámaaⁿ yā nduucú yā. Ní discípulos ch'ɛɛtinee 'diīiⁿ cheendí yā nguuvi s'eeⁿ ní nguɛ́ɛ́ chii yā mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē chí n'diichi yā. \s1 Jesús diíⁿ yā chi nanduūvā yeⁿ'e 'áámá saⁿ'ā 'lííⁿ yeⁿ'e espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ \r (Mt. 17.14-21; Mr. 9.14-29) \p \v 37 Táámá nguuvi cuayiivi, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nangua'á yā yeⁿ'e yiīcū miiⁿ ní nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ can'dáa yā na yáāⁿ ní cueⁿ'é yā chí ndaacá yā Jesús. \v 38 Tuu'mi ní 'áámá saⁿ'ā chi canéé ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'cái sa: N'dií Maestro di'cuíítūu n'diī chí snaaⁿ nī daiyá tí 'áámá n'dyáⁿ'ā daiyá. \v 39 Ti 'áámá espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ita'a saⁿ'ā ní ndááca naāaⁿ nn'gaī sa ní 'caí diitú sa ní ican'daā yáīⁿ cuaaⁿ cheendi sa ní n'deee n'dáí tiempo chi nééné taaⁿ idiiⁿ espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ndúúcū sa ní nguɛ́ɛ́ ngii vii espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ yeⁿ'e sa. \v 40 Ní 'āā diíⁿ 'cuíítuú discípulos yeⁿ'e nī chi divií yā espíritu miiⁿ yeⁿ'ē daiyá naati nguɛ́ɛ́ cuuvi diíⁿ yā. \p \v 41 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā: Ndís'tiī, 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ i'téénu nī ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú idiiⁿ n'daacá nī. ¿'Áá 'naaⁿ tiempo canéé chí cuneé ndúúcū ndis'tiī? ¿'Áá 'naaⁿ tiempo ní canéé chí cuchɛɛ́ ndúúcū ndis'tiī? Ní ngaⁿ'a yā ngii yā sáⁿ'ā miiⁿ: Cuchíi di nanaáⁿ ndúúcū daiya di. \p \v 42 Taachí saⁿ'ā 'dííⁿ miiⁿ ndaa niiⁿnuúⁿ sá nanááⁿ Jesús miiⁿ, espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ miiⁿ chindɛɛ̄vɛ saⁿ'ā 'díí miiⁿ ní ch'ɛɛcundáā saⁿ'ā. Ní Jesús yaa'vinéeⁿ yā espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ chí divíī yeⁿ'e saⁿ'a 'dííⁿ miiⁿ, ní nanduūvā yeⁿ'ē sa. Tuu'mi ní Jesús nca'á yā saⁿ'ā 'dííⁿ miiⁿ chiida sa. \v 43 Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ ngeⁿ'e yiinu yā yeⁿ'ē poder yeⁿ'e Dendyuūs chí ch'ɛɛtɛ n'dai. Ní taachi nducyaaca yā cheⁿ'e yiinu yā yeⁿ'e tanducueⁿ'ē chí diīⁿ Jesús miiⁿ, Jesús caⁿ'a yā. \s1 Jesús caⁿ'a yā táámá cuuvi yeⁿ'ē chi 'cuuvi yā \r (Mt. 17.22-23; Mr. 9.30-32) \p \v 44 Ní chii yā discípulos yeⁿ'e yā: 'Caandiveéⁿ nī n'daācā yeⁿ'e tanducuéⁿ'ē nduudu chi caaⁿ'máⁿ ní nguɛ́ɛ́ cuuvi naáⁿ nī yeⁿ'ē. 'Úú Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs 'úú ní 'iiⁿ'yāⁿ canee chí naca'a yā 'úú ta'ā 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 45 Discípulos ní nguɛ́ɛ́ tuumicádiinuuⁿ yā nduudu chi ngaⁿ'a Jesús. Canúúⁿ n'de'ei nduudú 'cūū yeⁿ'e yā. Ní nguɛ́ɛ́ túúmícádiinuuⁿ yā. Ní 'va'á yā chi ntiinguuneeⁿ yā Jesús dɛ'ɛ̄ neⁿ'e caaⁿ'maⁿ nduudú 'cūū. \s1 Nduudu yeⁿ'e du'ū chi ch'ɛɛtɛ ca \r (Mt. 18.1-5; Mr. 9.33-37) \p \v 46 Tuu'mi ní discípulos yeⁿ'e yā tucá'a yā caⁿ'a yā ndúúcū vi'ī: ¿Du'ū ca chi ch'ɛɛtɛ ca nguaaⁿ s'uūúⁿ? \v 47 Jesús tuumicadíínuuⁿ yā táácā chi discípulos nadicádiinuuⁿ yā na staava yeⁿ'e yā ní sta'á yā 'áámá saⁿ'ā 'lííⁿ ní s'neeⁿ yā saⁿ'ā nanáaⁿ yā. \v 48 Ní caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi 'cuaaⁿ yā saⁿ'ā 'lííⁿ 'cūū ndúúcū chi duuchí 'cuaáⁿ yā 'úú. 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi 'cuaáⁿ yā 'úú 'cuaáⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú. 'Iiⁿ'yāⁿ chí ndiicuuⁿ ca yā nguaaⁿ ndis'tiī ní 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū, ní ch'ɛɛtɛ ca yā nguaaⁿ ndis'tiī. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ contra yeⁿ'ē yú ní snée yā favor yeⁿ'ē yú \r (Mr. 9.38-40) \p \v 49 Tuu'mi ní Juan caⁿ'a yā chii yā Jesús: N'dií, Maestro, 'āā n'diichí 'nū 'áámá saⁿ'ā chi divíi sa espíritus yeⁿ'ē yááⁿn'guiinūuⁿ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū chi duuchí nī; ní nguɛ́ɛ́ cuúⁿ 'nū ti nguɛ́ɛ́ canee sa ndúúcu yú. \p \v 50 Jesús caⁿ'a yā chii yā Juan: 'Cuaáⁿ nī chi diiⁿ sa 'túúcā; ti 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā contra yeⁿ'e s'uūúⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ snée yā favor yeⁿ'ē yú. \s1 Jesús yaa'vineeⁿ yā 'uūvī discípulos yeⁿ'e yā \p \v 51 Taachi snuū ca'a nguuvi miiⁿ chí Jesús miiⁿ canéé chí caⁿ'á yā na va'ai chɛɛti nguuvi, Jesús 'āā deenú yā dɛ'ɛ̄ chi diíⁿ yā ní cueⁿ'e yā ndúúcū valor na yáāⁿ Jerusalén. \v 52 Ní dicho'ó yā na 'úúví saⁿ'ā vmnááⁿ yeⁿ'e yā. Saⁿ'ā s'eeⁿ ní cueⁿ'ē sa ní sndaā sa na 'áámá yáāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Samaria chi in'nuuⁿ sa nááchí 'cuɛɛtinée yā. \v 53 Ní 'iiⁿ'yāⁿ samaritanos nguɛ́ɛ́ 'cuuⁿ yā Jesús miiⁿ ti chicadiinuuⁿ yā chi Jesús caⁿ'a yā yáāⁿ Jerusalén. \v 54 Taachí discípulos yeⁿ'e yā n'giindiveéⁿ yā chuū, Jacobo ndúúcū Juan caⁿ'a yā: N'dií, Señor, ¿'áá neⁿ'e nī chí caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyuⁿ yú chi cun'geēⁿ yaⁿ'ā yeⁿ'ē nanguuvi ní di'cuiīnú yú 'iiⁿ'yāⁿ 'muuⁿ tan'dúúcā chi diiⁿ profeta Elías miiⁿ tiempo chi chó'ōo caati 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ neⁿ'é yā 'cuaāⁿ yā s'uūúⁿ? \p \v 55 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ yaa'vineeⁿ yā Jacobo ndúúcū Juan ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ tuumicádiinuuⁿ nī dɛ'ɛ espíritu yeⁿ'ē chi ngaⁿ'a nī. \v 56 'Úú, ní Saⁿ'ā chi Daiyá Ndyuūs. 'Úú ní nguɛ́ɛ́ cúchií chí dindaí vida yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ naati chí nadinguaⁿ'aí vida yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Tuu'mi ní cho'ó yā yáāⁿ miiⁿ ní cueⁿ'e yā táámá yáāⁿ. \s1 Yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi neⁿ'e yā caⁿ'a yā ndúúcū Jesús \r (Mt. 8.19-22) \p \v 57 Taachi snúuⁿ yā yúúní, 'áámá saⁿ'ā ní caⁿ'a sa chii sa Jesús miiⁿ: N'dií, Señor, caⁿ'á nduucú nī 'āā tií nūuⁿ naachi caⁿ'a nī. \p \v 58 Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā miiⁿ: 'Yuunéē ni vɛ́ɛ́ yiivi yáává yeⁿ'e tī ní 'yaada ní vɛ́ɛ́ 'dɛ́ɛ́cɛ tī; naati 'úú, Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs, nguɛ́ɛ́ mar 'áámá cuaaⁿ naachi cundiītí tiíⁿ. \p \v 59 Ní caⁿ'a yā chii yā 'áámá saⁿ'ā: Cuchíi nī nduucú. Ní saⁿ'ā miiⁿ ní caⁿ'a sa: N'diíⁿ Señor, tée nī lugar 'úú ti caⁿ'á 'cuūchí chiidá ní caⁿ'ā yú. \p \v 60 Jesús caⁿ'a yā: Cu'neeⁿ dí 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ i'téénu yā chi 'cuūchí yā tinaⁿ'ā yeⁿ'e yā ti 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi tan'dúúcā tinaⁿ'ā miiⁿ, 'tiicá yā. Dii ní cueⁿ'e di ní caaⁿ'maⁿ di nduudu yeⁿ'é Ndyuūs yeⁿ'e naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \p \v 61 Tuu'mi ní táámá saⁿ'ā caⁿ'a sa chii sa Jesús miiⁿ: N'dií, Señor, 'úú neⁿ'é caⁿ'á nduucú nī naati tée nī lugar 'úú ti caⁿ'á yaa'ví 'iiⁿ'yāⁿ chi snúuⁿ yā ndavaacú chi caⁿ'á ndúúcu nī. \p \v 62 Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā miiⁿ: 'Āā du'ú nūuⁿ saⁿ'ā chi cuūndū tá'a sa na laatú ní 'cuíínu sa cuaaⁿ dáámí sá, nguɛ́ɛ́ dichíí'vɛ̄ sa chi cuuvi sa caⁿ'a sa nduucú ní diiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \c 10 \s1 Jesús dichó'o yā 'iīnū ngɛɛcu ndiichí discípulos yeⁿ'e yā chí ngaⁿ'ā nduudu cuaacu \p \v 1 'Cuiinú chúū ní Jesús nandɛɛvɛ yā tá 'iīnū ngɛɛcu ndiichi discípulos yeⁿ'e yā ní dichó'o yā cá'uūvī ca'uuví yā. Ní cueⁿ'e yā cuááⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'e Jesús cuaaⁿ nducyáácá yáāⁿ ndúúcū nduu cuaaⁿ naachi Jesús canéé chi cáⁿ'a yā. \v 2 Ní Jesús ngaⁿ'a yā ngiī yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Cuaacu nííⁿnyúⁿ chi nééné n'deēe cosecha vɛ́ɛ́ chi nééné n'deēe 'iiⁿ'yāⁿ chi canéé chi 'caandiveeⁿ yā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs naati saⁿ'ā chi idiiⁿ ntiiⁿnyuⁿ nguɛ́ɛ́ 'yaaⁿ sa. Cáávā chuū di'cuíítu nī 'iiví Ndyuūs chí dichó'o yā 'iiⁿ'yāⁿ chi caaⁿ'maⁿ yā nduudu cuaacu yeⁿ'é Ndyuūs ní nadacuéeⁿ yā cosecha yeⁿ'é Ndyuūs. Cosecha miiⁿ ní tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ chi cu'téénu yā Ndyuūs. \v 3 Ndís'tiī cueⁿ'e nī caati 'úú dicho'ó ndís'tiī chi ndís'tiī ní caⁿ'a nī tan'dúúcā 'iiti cuūchī caⁿ'a tī nguaaⁿ lobos. \v 4 Nguɛ́ɛ́ candɛ́ɛ nī bolsa ndúúcū tuūmī, ndíí nguɛ́ɛ́ nduu morral, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú ndaacuú yeⁿ'e nī. Ní taachi diíⁿ nī saludar 'iiⁿ'yāⁿ cuaaⁿ cyúúní, ní nguɛ́ɛ́ cuuvi 'naaⁿ nī. \v 5 Ní tanducuéⁿ'ē va'āī chi ndaá nī caaⁿ'máⁿ nī vmnááⁿ vmnaaⁿ 'túúcā: Cuneé 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e va'áí 'cūū ndúúcū vaadī 'diīíⁿ. \v 6 Ní nduuti chi 'iiⁿ'yāⁿ ní ndiicúuⁿ yā na va'ai miiⁿ, tuu'mi ní vaadī 'diīíⁿ cunéé ndúúcu yā. Ní nduuti chi nguɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúūⁿ na va'ai miiⁿ, vaadī 'diīíⁿ nguɛ́ɛ́ cunéé ndúúcu yā. \v 7 'Cuɛɛtinée núúⁿ nī va'āī naachí 'iiⁿ'yāⁿ 'cuaáⁿ yā ndís'tiī. Che'é nī ní cu'u nī chi tée yā caati 'iiⁿ'yāⁿ chi idiiⁿ ntíiⁿnyuⁿ canéé chi nduuvi 'íí'vɛ yā. Ndís'tiī nguɛ́ɛ́ caⁿ'a nī nduu va'āī nduu va'āī. \v 8 'Āā tií nūuⁿ yáāⁿ naachi cūndaa nī ní 'iiⁿ'yāⁿ mííⁿ 'cuaáⁿ yā, che'é nī 'āā dɛ'ɛ́ nūuⁿ chi tée yā chi che'é nī. \v 9 Idiíⁿ nī chi índuūvā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chi ngiītā chi sneé yā na yáāⁿ. Ní cuuvi nī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ní 'āā ndaā niiⁿnuúⁿ naachi snée yā. \v 10 Naati 'āā tií nūuⁿ yáāⁿ naachi ndaá nī ní 'iiⁿ'yāⁿ ní nguɛ́ɛ́ 'cuáaⁿ yā ndís'tiī, tuu'mi ní can'daa nī cuaaⁿ cyúúní ní caaⁿ'maⁿ nī 'túúcā: \v 11 Ndíí yaācáā yeⁿ'ē yáaⁿ 'cūū chí caī na ca'á 'nū n'dáádi 'nū ti nguɛ́ɛ́ cu'teenu nī yeⁿ'é 'nū. Naati cadíínuuⁿ nī chuū chi yeⁿ'ē naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ní 'āā ndaā niiⁿnuúⁿ naachi snée nī. \v 12 'Úú, Jesús, ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi nguuvi taachi Ndyuūs caaⁿ'máⁿ yā nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ, castigo yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ s'tiī ní diītu cá ní nguɛ́ɛ́ ti chi cuuvi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ din'daācā yeⁿ'e yáāⁿ Sodoma. \s1 Yeⁿ'e yáāⁿ s'eeⁿ naachi 'iiⁿ'yāⁿ nguɛɛ i'téénu yā Ndyuūs \r (Mt. 11.20-24) \p \v 13 Caⁿ'a Jesús: Dɛ'ɛ̄ chúúcā ya'ai yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Corazín. Dɛ'ɛ̄ chúúcā ya'ai yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Betsaida. Ti ndúútī chi 'iiⁿ'yāⁿ na yáⁿ'āa Tiro ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ na yáⁿ'āa Sidón n'diichí yā vaadī n'giinu chí chiī nguaaⁿ ndís'tiī, 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa s'eeⁿ 'āā 'naaⁿ ndaācādaamí yā yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'e yā. Ní ch'ɛɛtinúuⁿ yā catecai yā tan'dúúcā díínūuⁿ ní ch'ɛɛtɛ́ yā nguaaⁿ yaiyáā tan'dúúcā costumbre yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ndíí vmnaaⁿ taachi chiⁿ'i yā chi neené yaⁿ'ai yā. \v 14 Cáávā chuū ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Tiro ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Sidón 'duū'vī cá castigo yeⁿ'é yā nguɛ́ɛ́ ti yeⁿ'e ndís'tiī taachí ndaā nguuvi chí Ndyuūs caaⁿ'maⁿ yā nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ. \v 15 Ndís'tiī, 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Capernaum, neⁿ'é nī diíⁿ nī chi maáⁿ nī n'gɛɛtɛ́ nī naati caⁿ'á nī na infierno. \p \v 16 'Iiⁿ'yāⁿ chí n'giindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'ē ndis'tiī ní nduudu yeⁿ'ē 'úú n'giindiveéⁿ yā. 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā ndís'tiī, nguɛɛ neⁿ'e yā 'úú. Ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā Ndyuūs ti 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ dichó'o yā 'úú. \s1 Nanguɛɛcuunéé 'iīnū ngɛɛcu ndííchí discípulos yeⁿ'é Jesús \p \v 17 Nguɛɛcuunéé ndu'ū 'iīnū ngɛɛcu ndííchí discípulos ndúúcū vaadī yeenú. Ní caⁿ'a yā: N'dií, Señor, espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ n'giindiveeⁿ sa yeⁿ'e 'nū chi caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyúⁿ 'nū ndúúcū chiduuchí nī. \p \v 18 Jesús caⁿ'a yā: Cuáácú 'úú ní inaáⁿ yááⁿn'guiinūuⁿ tan'dúúcā chi sn'daā sa yeⁿ'ē nánguuvi tan'dúúcā 'cuai. \v 19 Ní Jesús caⁿ'a yā chiī yā discípulos yeⁿ'e yā: 'Úú ní teé poder ndís'tiī chí cunnca'á nī cúú ndúúcū 'iiti dáⁿ'āi, níícu cuchɛ́ɛ nī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi contra yeⁿ'e nī. Ní nguɛ́ɛ́ du'ū vɛɛ cuuvi cuchɛ́ɛ́ yeⁿ'e ndís'tiī. Ní nguɛ́ɛ́ idiiⁿ daño ndís'tiī. \v 20 Ndís'tiī nguɛ́ɛ́ ngii yeenú nī taachi caaⁿ'máⁿ nī ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ní n'giindiveēⁿ yeⁿ'e nī naati yeenú nī chi canéé nguūⁿ chi dúúchí nī na libro yeⁿ'é Ndyuūs na va'ai chɛɛti nguuvi. \s1 Jesús chiī yeenú yā \r (Mt. 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Hora mííⁿ nūuⁿ Jesús yeenú n'dai yā cáávā Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs ní caⁿ'a yā: N'diī, Chiidá, 'úú ní teé gracia n'diī chi 'iiví nī yeⁿ'e va'ai chɛɛti nguuvi ndúúcū yáⁿ'āa 'cúū caati snuuⁿ n'dé'ei nī nduudú 'cūū yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi déénu ca yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi n'deēe n'dáí túúmícádíínuuⁿ yā. Ní ca'á nī chi cadíínūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ndiicúuⁿ yā chí nguɛ́ɛ́ n'deēe cá déénu yā caati 'tíícā neⁿ'e nī diiⁿ nī ti n'daācā. \p \v 22 N'diī Chiidá, 'āā tee nī tanducuéⁿ'ē 'úú. Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ déénu yā du'ū chi 'aama n'dyaⁿ'ā Daiya Dendyuūs, dámaaⁿ n'dii Chiidá. Mar 'aama 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ déénu yā du'ū chi n'dii Chiidá dámaāⁿ 'áámá n'dyaⁿ'ā daiyá nī, ndúúcū 'āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi Daiyá Dendyuūs neⁿ'é yā 'cuuⁿ'míⁿ yā. \p \v 23 Tuu'mi ní Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā discípulos yeⁿ'e yā: Dɛ'ɛ chúúcā n'dai ndís'tiī chí ngii naaⁿ nī dendu'ū chi ndís'tiī n'gíínu nī. \v 24 'Úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi neené 'yaaⁿ profetas ndúúcū reyes chi yeⁿ'ē ndii cuááⁿ vmnaaⁿ néⁿ'e yā snaaⁿ yā chí ndís'tiī ínaaⁿ nī naati nguɛ́ɛ́ n'diichí yā. Ní neⁿ'é yā 'caandiveeⁿ yā chí ndís'tiī n'giindiveéⁿ nī naati nguɛ́ɛ́ ch'iindiveéⁿ yā. \s1 Saⁿ'ā samaritano chí n'dai \p \v 25 'Áámá maestro yeⁿ'e ley chi neⁿ'e sa n'diichineeⁿ sa Jesús ndaa sa nanáaⁿ yā ní ntiinguuneeⁿ sa Jesús: N'dií, Maestro, ¿dɛ'ɛ̄ chi canee chi diíⁿ chí ndáácāa vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ? \p \v 26 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā: ¿Taacā canéé nguuⁿ na ley yeⁿ'é chuū? ¿Dɛ'ɛ̄ tuumicadiinuuⁿ di yeⁿ'e ley yeⁿ'e chuū? \p \v 27 Maestro yeⁿ'e ley miiⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'ā sa: 'Túúcā canéé nguūⁿ: Dinéⁿ'e di Señor Ndyuūs yeⁿ'ē di ndúúcū núúⁿmáⁿ staava yeⁿ'ē di, ndúúcū núúⁿmáⁿ alma yeⁿ'ē di, ndúúcū tanducuéⁿ'ē fuerzas yeⁿ'ē di, ndúúcū tanducuéⁿ'ē vaadī cadíínūuⁿ yeⁿ'ē di. Ní dinéⁿ'e di nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ na niiⁿnuúⁿ va'āī yeⁿ'e di tan'dúúcā chí neⁿ'e di maāⁿ di. \p \v 28 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā: N'dáácā nan'guɛɛcútaⁿ'ā di. Diiⁿ di chuū, ní cunduūchi di cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \p \v 29 Saⁿ'ā miiⁿ neⁿ'e sa cunéé n'daāca sa ní caⁿ'a sa chii sa Jesús: ¿Dú'ū chi 'iiⁿ'yāⁿ chi canéé chí neⁿ'é chi niiⁿnuúⁿ va'āī yeⁿ'é? \p \v 30 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ nán'guɛɛcútaⁿ'ā yeⁿ'ē sa ndúúcū 'áámá cuento chi ejemplo chi 'tíícā: 'Áámá saⁿ'ā ngua'āī sa yeⁿ'ē yáāⁿ Jerusalén miiⁿ ní cúnaⁿ'a sa na yáāⁿ Jericó. Taachi canúúⁿ sá yúúní 'iiⁿ'yāⁿ duucu ní sta'á yā saⁿ'ā miiⁿ ní divíi yā ndii catecai sa ní ch'eⁿ'e yā saⁿ'ā ndíí chi ya'āī ca yeⁿ'ē sa ní 'tɛɛ 'tɛ́ɛ́ nguɛ́ɛ́ ch'ii sa ní cunaⁿ'a yā. \v 31 Tuu'mi ní 'áámá chiiduú cho'ó yā yúúní miiⁿ ní taachi n'diichi yā saⁿ'ā miiⁿ, divíi yā cuááⁿ 'diituú yúúní ní cho'ó yā ní cueⁿ'é yā. \v 32 'Tiicá ntúūⁿ saⁿ'ā levita chi chiiduú chi diiⁿ ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e nátai cho'ó yā naachi candíítí saⁿ'ā miiⁿ. N'diichí yā saⁿ'ā miiⁿ ní divíi yā cuaaⁿ 'diituú yúúní. Ní cho'ó yā ní cueⁿ'é yā. \v 33 Cuayiivi ní 'áámá saⁿ'ā yeⁿ'e yáⁿ'āa Samaria cho'ō sa yúúní miiⁿ. Taachí ndaa niiⁿnuúⁿ sa naachi candíítí saⁿ'ā miiⁿ, n'diīchi sa saⁿ'ā nnee ya'āī 'iinu sa saⁿ'ā. \v 34 Ní ndaā sa naachi candíítí saⁿ'ā miiⁿ ní idiiⁿ yiīcú sá naachi ya'āī ndúúcū aceite ndúúcū vino ní ch'ɛɛcu sa tíínūuⁿ naachí ya'āī yeⁿ'ē sa. Ní sn'duū sa saⁿ'ā 'yúudūu yeⁿ'e sa ní candɛɛ̄ sa saⁿ'ā na yáāⁿ. Ní 'nuūⁿ sa 'áámá va'ai naachí cuuvi cu'neeⁿ sa saⁿ'ā miiⁿ naachi 'iiⁿ'yāⁿ diíⁿ yā cuidado saⁿ'ā miiⁿ. \v 35 Chidɛɛvɛ táámá nguuvi, taachi neⁿ'e caⁿ'a sa tun'dáa sa na 'uūvī caadi yeⁿ'e bolsa ní ca'ā sa saⁿ'ā vaacu miiⁿ. Ní caⁿ'a sa chii sa saⁿ'ā: N'diī, diíⁿ nī cuidado saⁿ'ā, ti 'āā taa vɛ́ɛ́ nūuⁿ chi diíⁿ nī gastar ndúúcū sa, taachí nguɛɛcuneé nadíí'vɛ́ yeⁿ'e nī. \v 36 Maaⁿ ní Jesús ntiinguunéeⁿ yā saⁿ'ā miiⁿ: Naachi 'iinū saⁿ'ā s'eeⁿ ¿chɛɛ sá chi saⁿ'ā chi neⁿ'e sa saⁿ'ā na niiⁿnuúⁿ ya'āī chi 'nuū cá'ai chi duucu miiⁿ? \p \v 37 Saⁿ'ā miiⁿ ní caⁿ'ā sa: Saⁿ'ā chi nnee ya'āī 'iinu sa. Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā: Díí, cueⁿ'e di, ní diiⁿ ntúuⁿ di 'túúcā. \s1 Jesús canée yā na vaacu Marta ndúúcū María \p \v 38 Cuayiivi ní cueⁿ'e Jesús na 'áámá yáāⁿ 'lííⁿ ní ndaa yā na vaacu 'áámá n'daataá chi nguuvi tá Marta. Ní 'cuūⁿ tá chi canee yā na vaacu tá. \v 39 Ní Marta miiⁿ ní vɛ́ɛ́ 'aama ví'i yā chi nguuvi tá María. Ní María miiⁿ ch'iīndī tá ná ca'a Señor Jesús miiⁿ, ní n'giindiveeⁿ tá nduudu chí chi'cueeⁿ yā. \v 40 Marta miiⁿ ní nééné n'deēe ntiiⁿnyuⁿ idiīⁿ tá ní ndaā tá nanááⁿ Jesús ní caⁿ'a tá: N'dií Señor, ¿'áá nguɛ́ɛ́ inadicádiinūūⁿ yeⁿ'é chi dámaaáⁿ n'nééⁿ vi'í 'úú chí diíⁿ mandado? Cuuvi nī táⁿ'ā ní cunnee tá 'úú. \p \v 41 Jesús caⁿ'a yā: Dii, Marta, Marta, nééné n'deēe dendu'ū chi nadicádíínuuⁿ di yeⁿ'ē déndu'ū chí idi'vaachií. \v 42 Vɛ́ɛ́ 'áámá nūuⁿ dendu'ū chi n'daacā ca. Tá María miiⁿ ndɛɛvɛ tá chí n'daācā ca. Ní chuū nguɛ́ɛ́ ndivíí 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē tá. \c 11 \s1 Jesús ngi'cueeⁿ yā táácā chi 'iiⁿ'yāⁿ cuuvi caaⁿ'maⁿngua'á yā \r (Mt. 6.9-15; 7.7-11) \p \v 1 'Áámá vmnéⁿ'ēe ní Jesús ngaⁿ'angua'á yā 'áámá cuaaⁿ, ní taachí ch'iinu caⁿ'angua'á yā, discípulos yeⁿ'e yā caⁿ'a yā chii yā Jesús: N'dií Señor, ca'cuéeⁿ nī nús'uu taacá chi cuuvi caaⁿ'maⁿngua'á 'nū tan'dúúcā chi Juan chi chɛɛdínuūⁿnīⁿ chi'cueeⁿ yā discípulos yeⁿ'e yā. \p \v 2 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chiī yā discípulos yeⁿ'e yā: Taachí ndís'tiī caaⁿ'maⁿngua'á nī 'túúcā caaⁿ'maⁿ nī: \q1 N'diī, chi Chiidá 'nū chi canéé na va'ai chɛɛti nguuvi. N'daācā n'dai chi 'iiⁿ'yāⁿ dich'ɛɛtɛ́ yā n'diī. Cuchiī tiempo chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ nī yeⁿ'e tanducuéⁿ'ē. Cúúví tan'dúúcā chi n'diī neⁿ'e nī tan'dúúcā ná va'ai chɛɛti nguuvi, 'tiicá ntuūⁿ ná yáⁿ'āa 'cúū. \q1 \v 3 Tée nī chi cuuvi che'é 'nū maaⁿnguuvi. \q1 \v 4 Nadich'ɛɛcú nī nuuⁿndi yeⁿ'é 'nū, tan'dúúcā chi nús'ūū nadach'ɛɛcú 'nū yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛɛ n'daācā diíⁿ yā nduucú 'nū. Nguɛ́ɛ́ 'cuááⁿ nī chi ndaā nanaáⁿ 'nū cosas chi chɛɛchi ca chi diiⁿ chi diíⁿ 'nū nuuⁿndi naati cunneé nī nús'uu chi nguɛ́ɛ́ diíⁿ 'nū nuuⁿndi ní cuchɛɛ́ 'nū. \p \v 5 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā 'áámá ejemplo. ¿Du'ú ndís'tiī chi vɛ́ɛ́ amigo yeⁿ'e nī ní caⁿ'á nī nduu vaacu amigo ná maⁿ'a yaaaⁿ ní caaⁿ'máⁿ nī: N'dií amigo, teé nī 'iinū panes yeⁿ'e nī 'úú, \v 6 caati 'áámá amigo yeⁿ'é chi canuuⁿ sa yúúní ndaā sa na vaacú ní nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ chi ca'á chi che'e sa? \v 7 Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi canúuⁿ yā va'ai miiⁿ nán'guɛɛcútaⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ diíⁿ ndu'ú nī 'úú. 'Āā nduudí cheendi va'āī ní dá'caīyáā yeⁿ'é ní candiití yā nduucú na cama. 'Úú nguɛ́ɛ́ cuuví nducueéⁿ ní teé n'diī chiiⁿ chi neⁿ'e nī. \v 8 Jesús ngaⁿ'á yā: 'Úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī. 'Áárá chi nguɛ́ɛ́ nducueeⁿ amigo yeⁿ'ē sa chi ca'a yā pan saⁿ'ā miiⁿ cááva chi amigo yeⁿ'ē sa, naati nducueeⁿ yā ní ca'a yā amigo miiⁿ ti amigo miiⁿ nguɛ́ɛ́ 'cuinaaⁿ sa chi ngiica sa n'deee n'dáí vueltas. \v 9 Ní 'úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Cáácá nī ní Ndyuūs ní tée yā yeⁿ'é nī, in'nuúⁿ nī ní ndaāca nī, 'yááví nī cheendi va'āī ní nan'guaaⁿ yeⁿ'é nī. \v 10 Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi ngiica yā Ndyuūs ní Ndyuūs ca'á yā yeⁿ'e yā. Ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi in'nuúⁿ yā ní ínndaaca yā. Ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi yaa'vi yā cheendi va'ai, ní nan'guaaⁿ yeⁿ'e yā. \p \v 11 Maaⁿ ní chɛɛ́ ndís'tiī chi vɛ́ɛ́ daiya nī, ndúúti chi daiya nī caaca pan, ¿'áá ca'á nī lado yeⁿ'e pan 'áámá túūu? O ndúútí chi caaca daiyá nī 'aama 'yaācā, ¿'áá ca'a nī lado yeⁿ'e 'yaācā miiⁿ ní 'áámá cúú? \v 12 O ndúútí chi caaca 'áámá dūtu'u, ¿'áá ca'á nī lado yeⁿ'e dūtu'u 'áámá 'iitidaⁿ'āi? \v 13 Ndúúti chi ndís'tiī chi cúnncheeⁿ nī déénu nī ca'a nī dendu'ū chi n'dáacā daiya nī, tuu'mi ní Chiidá nī chi canéé na va'ai chɛɛti nguuvi n'deēe cá cá'a yā caati cá'a yā Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs 'iiⁿ'yāⁿ chí caaca yā chiida yú. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ngaⁿ'a yā chi Jesús miiⁿ vɛ́ɛ́ poder yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ ndúúcu yā \r (Mt. 12.22-30; Mr. 3.19-27) \p \v 14 Jesús miiⁿ tun'daa yā yeⁿ'ē 'áámá saⁿ'ā 'lííⁿ 'áámá espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ chi diiⁿ chi nguɛ́ɛ́ ngii ngaⁿ'ā sa. Ní taachí nan'daa espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ saⁿ'ā 'díí'mī miiⁿ, ní caⁿ'a sa. Níícú 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ n'diichí yā chuū ní chéⁿ'é yiinú yā yeⁿ'ē. \v 15 Náⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ ní caⁿ'a yā: Sáⁿ'a 'cūū ní nitun'dáa sa espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ cáávā poder yeⁿ'ē Beelzebú chi Satanas chí ngaⁿ'ā ntiiⁿnyuⁿ sa yeⁿ'e espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ. \p \v 16 Tanáⁿ'a yā ní neⁿ'e n'diichineeⁿ yā Jesús ní ngiica yā Jesús chi diíⁿ yā 'áámá señal yeⁿ'ē na va'ai chɛɛti nguuvi chi cuuvi n'diichí yā. \v 17 Jesús déénu yā chi nacádíínuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Áámá gobernador chi ngaⁿ'ā ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e yáⁿ'āa naachi vɛ́ɛ́ 'uuvī partido yā chi nguⁿ'u 'aamá yā ndúúcū táámá yā, tuu'mi ní nguɛ́ɛ́ cuuvi 'naaⁿ tiempo chi 'iiⁿntyéⁿ'ē yā. 'Tiicá ntúūⁿ naachi 'áámá familia yā ndúútí chi n'deēe nadacadíínuuⁿ yā chi vɛ́ɛ́ partido yeⁿ'e familia miiⁿ nguɛɛ cuuvi nduuvidaamá yā. \v 18 'Tiicá ntúūⁿ nduuti chi yááⁿn'guiinūuⁿ 'cuuⁿ'maⁿ sa ndúúcū maaⁿ sa, ¿táácā canee naachí ngaⁿ'ā ntiiⁿnyuⁿ sa? Caaⁿ'máⁿ nī 'úú: ¿Dɛ'ɛ̄ cáávā chi ngaⁿ'a ndís'tiī chi caavā yááⁿn'guiinūuⁿ chi duuchi Beelzebú chi Satanás itun'daá espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ? \v 19 Nduuti chi 'úú idivií espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ cáávā Beelzebú, tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcu nī ní ¿du'ū poder itun'dáa yā espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ? Chiiⁿ chi diiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ndúúcu nī n'giⁿ'í yā chi nguɛɛ 'tíícā chi ngaⁿ'a nī. \v 20 Ndúúti chi cáávā poder yeⁿ'é Ndyuūs 'úú itun'daá espíritus yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ, tuu'mi ní cuaacu nííⁿnyúⁿ chi naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā nndaā nanááⁿ ndís'tiī. \p \v 21 Taachi saⁿ'ā dítiīnú diiⁿ cuidado sa ná vaacu sa ndúúcū íngaatu, tuu'mi ní na vaacu sa canéé seguro. \v 22 Taachí ndaa táámá saⁿ'ā chí vɛ́ɛ́ fuerzas yeⁿ'e sa ní ichɛɛ sa nduucú yā ní idivíi sa tanducuéⁿ'ē íngaatu yeⁿ'é yā chi ngii chɛɛtinúuⁿ yā yeⁿ'e va'āī miiⁿ tuu'mi ní diiⁿ sa repartir íngaatu s'eeⁿ ndúúcū compañeros yeⁿ'ē sa. \p \v 23 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ canée yā lado yeⁿ'é, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní canée yā contra yeⁿ'é. 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ daama diíⁿ cosechar nduucú tuu'mi ní diíⁿ yā tan'dúúcā chi ingéē tanducuéⁿ'ē cosecha. \s1 Espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ chi inguɛɛcunéé na saⁿ'ā \r (Mt. 12.43-45) \p \v 24 Caⁿ'a Jesús: Taachí espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ nacan'daa na 'áámá saⁿ'ā, cachiica na yáⁿ'āa cuuⁿmaⁿ naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinee 'iiⁿ'yāⁿ ní in'nuūuⁿ naachi cuuvi ntaavi'tuunuuⁿ ní nguɛ́ɛ́ ndaācā. Tuu'mi espíritu miiⁿ nadicádíínuuⁿ ní ngaⁿ'a: Nanguɛɛcuneé na vaacú naachi chiicá. \v 25 Taachí nndaa na vaacu miiⁿ ndaācā chi saⁿ'ā miiⁿ tan'dúúcā 'áámá va'ai chi 'āā dɛ́ɛ́vɛ́ n'dai ndúúcū nducuéⁿ'e na lugar yeⁿ'ē. \v 26 Tuu'mi ní espíritu miiⁿ cueⁿ'e ní in'nuūⁿ tá ndɛɛ̄chɛ̄ espíritus chi cunncáā ca chí cuuví maāaⁿ. Ní ndaā espíritus ní ch'ɛɛtinée na saⁿ'ā miiⁿ. Cuayiivi ní n'geenu sa ngiī ca ní cunncáā ca canéé sá nguɛ́ɛ́ ti cuááⁿ vmnaaⁿ. \s1 Vɛ́ɛ́ vaadī yeenú yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi i'téénu yā Ndyuūs \p \v 27 Taachí Jesús ngaⁿ'a yā dendú'u 'cūū 'áámá n'daataá 'caī yuudu tá nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Dɛ'ɛ̄ chúúcā n'dai n'daataá chi ch'iindiyáaⁿ nī ní ntaavi tá n'diī. \p \v 28 Jesús ní caⁿ'a yā: N'daacā ca yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi n'giindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs, ní i'téénu yā nduudu miiⁿ. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daāca yā ngiica yā 'áámá señal \r (Mt. 12.38-42; Mr. 8.12) \p \v 29 Taachí nduuvidaama 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū Jesús, Jesús tucá'a yā caⁿ'a yā nduudu miiⁿ: 'Iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ yā ngúúví 'cūū nééné cúnncheeⁿ yā. In'nuúⁿ yā señales naati nguɛ́ɛ́ ndaācā táámá señal caati dámaāaⁿ snaaⁿ yā señal chi diiⁿ Ndyuūs ndúúcū profeta Jonás tiempo chi 'āā chó'ōo. \v 30 Tan'dúúcā Ndyuūs diíⁿ yā señal ndúúcū profeta Jonás yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ na yáāⁿ Nínive, 'tiicá ntuūⁿ Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs cuuvi cunée yā lado yeⁿ'e señal tiempo 'cūū. \v 31 Taachi ndaá nguuvi yeⁿ'e juicio chi Ndyuūs caaⁿ'máⁿ yā yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ, n'daataá reina chi tiempo chi chó'ōo ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ tá yeⁿ'ē lado yeⁿ'e sur chi caⁿ'a ta ní nducueeⁿ tá contra yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā maaⁿnguuvi. Ní táⁿ'ā miiⁿ ní diiⁿ tá condenar 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā maaⁿnguuvi caati táⁿ'ā miiⁿ yaⁿ'āī n'dai ngiica tá chi neⁿ'e tá ch'iindivee tá yeⁿ'ē vaadī deenu yeⁿ'e rey Salomón. Maaⁿ ní 'muuⁿ canéé 'áámá yā chi ch'ɛɛtɛ ca vaadī deenu yeⁿ'é yā nguɛ́ɛ́ ti rey Salomón. \v 32 'Iiⁿ'yāⁿ chi ch'ɛɛtinéé na yáāⁿ Nínive ndii cuááⁿ vmnaaⁿ nducueeⁿ yā ní caaⁿ'máⁿ yā nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā maaⁿ caati 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Nínive ndaacadaamí yā yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'é yā cáávā nduudu yeⁿ'e Ndyuūs chi caⁿ'a profeta Jonás miiⁿ. 'Tíícā caⁿ'á yā diíⁿ yā nguuvi chi Jesús caaⁿ'máⁿ yā nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ. 'Caandiveéⁿ nī. 'Múúⁿ ní vɛ́ɛ́ 'áámá saⁿ'ā chi ch'ɛɛtɛ ca sa nguɛ́ɛ́ ti profeta Jonás. \s1 'Áámá ejemplo chi tan'dúúcā 'áámá dɛɛvɛ yeⁿ'e cuerpo yeⁿ'e yú \r (Mt. 5.15; 6.22-23) \p \v 33 Caⁿ'a Jesús: Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cunuuⁿ n'dé'ei yā 'aama lámpara chí ngiichi ní nguɛ́ɛ́ ndúú i'nuūⁿ ra yā maaⁿ 'aama caja naati s'nuúⁿ yā na 'áámá mesa ní 'iiⁿ'yāⁿ chí cundaa yā ní snaaⁿ yā dɛɛvɛ miiⁿ. \v 34 Ndúútináaⁿ yú chiiⁿ chí tan'dúúcā 'aama lámpara yeⁿ'ē cuerpo yeⁿ'e yú. Taachí n'daí nduutináaⁿ nī 'tiicá ntúūⁿ n'daí cuerpo yeⁿ'é nī ní inaaⁿ chí dɛɛvɛ. Naati taachí nguɛɛ n'daacā nduutináaⁿ nī tan'dúúcā lámparas chi nguɛ́ɛ́ ngiichi ní 'tiicá ntúūⁿ cuerpo yeⁿ'e nī cunee ná maāiⁿ. \v 35 N'diichi nī, cundɛɛ́ nī cuidado nduutináaⁿ nī chí dɛɛvɛ yeⁿ'e cuerpo yeⁿ'é nī chí nguɛ́ɛ́ canee nī na maāiⁿ. \v 36 'Tiicá ntúūⁿ inaaⁿ n'dááca nī ní nguɛ́ɛ́ maāiⁿ naachi canee nī nduuti chi candɛ́ɛ nī cuidado nduutinaaⁿ nī. Ní vɛ́ɛ́ dɛɛvɛ nanáaⁿ nī tan'dúúcā 'áámá lámpara ngiichi ní naáⁿ nī chí dɛɛvɛ yeⁿ'ē. \s1 Jesús ngaⁿ'a nuuⁿndi yeⁿ'e maestros yeⁿ'e ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos \r (Mt. 23.1-36; Mr. 12.38-40; Lc. 20.45-47) \p \v 37 Taachí Jesús miiⁿ ch'iinu cāⁿ'a yā chuū, 'áámá saⁿ'ā fariseo ndaa sá nanááⁿ Jesús ní di'cuíítu sa Jesús chí ché'e yā ndúúcū sa. Ní cueⁿ'e yā ndúúcū sa. Ní ndaa yā na vaacu sa ní chɛɛtɛ́ yā na mesa. \v 38 Taachí ndaa tiempo chi che'e yā ní saⁿ'a fariseo miiⁿ n'diichi sa chi nguɛ́ɛ́ naāⁿnū Jesús ta'á yā, (tan'dúúcā costumbre yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel) tuu'mi ní cueⁿ'ē yiinu sa. \v 39 Ní Señor Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'a fariseo: Díí ndúúcū tanáⁿ'ā saⁿ'ā fariseos inadɛ́ɛ́vɛ́ nī cuāāⁿ daami vaso ndúúcū cu'u chi tan'dúúcā cuerpo yeⁿ'e nī naati cuááⁿ chɛɛ̄tī chi tan'dúúcā staava yeⁿ'é nī ndiituú ndúúcū vaadī 'caa'va ndúúcū dendú'ū chi nguɛɛ n'daacā. \v 40 Ndís'tiī chi chɛɛchi tiíⁿ nī, ¿'áá nguɛ́ɛ́ deenú nī chi Ndyuūs din'dái yā 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū staava yeⁿ'é yā ndúúcū cuerpo yeⁿ'e yā, ní neⁿ'é yā 'iiⁿ'yāⁿ chi nadɛɛvɛ́ cuerpo yeⁿ'é yā ndúúcū staava yeⁿ'e yā ndúúcū taanduvɛ́ɛ́ chí vɛɛ chɛɛti cuerpo yeⁿ'é yā? \v 41 Ndís'tiī canéé chi ca'á nī limosnas yeⁿ'é nī ndúúcū nuuⁿmaⁿ staava yeⁿ'é nī caati chuū ní cosa chi n'daācā. \p \v 42 Dɛ'ɛ chúúcā ya'āī yeⁿ'e ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ fariseos caati nadicádíínuuⁿ nī chi n'daāca nī chi diíⁿ nī chi ngaⁿ'ā ley yeⁿ'é Ndyuūs ti ca'a nī Ndyuūs décima chi ndiichi parte yeⁿ'e nducuéⁿ'ē cosecha yeⁿ'e nī chi yiivií ndúúcū 'iicudaáⁿ ndúúcū tanducuéⁿ'ē yaātā ngaiyáā. Nguɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ vaadī neⁿ'e yeⁿ'é Ndyuūs ndúúcu nī ndíí nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī dendu'ū chi cuaacu. Canéé chi diíⁿ nī tanducuéⁿ'ē chi ngaⁿ'ā ley yeⁿ'é Ndyuūs ní dinéⁿ'e nī nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ ní ca'á nī décima dendu'ū. \p \v 43 Dɛ'ɛ chúúcā ya'āī yeⁿ'e ndís'tiī chí neⁿ'e nī 'cuɛɛtɛ́ nī na silla yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yaācū sinagogas. Ní ndís'tiī neⁿ'é nī chi 'iiⁿ'yāⁿ diíⁿ yā saludar ndís'tiī taachi snée nī na yúúní. \p \v 44 Dɛ'ɛ chúúcā ya'āī yeⁿ'e ndís'tiī chi ngi'cueeⁿ nī ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos. Ndís'tiī ngaⁿ'a nī chi n'daacā idiíⁿ nī ní nguɛ́ɛ́ n'daacā idiíⁿ nī. Ndís'tiī ní tan'dúúcā 'áámá yáinyāⁿ chi 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ inaaⁿ yā ní nguɛ́ɛ́ déénu yā yeⁿ'ē ní chiicá yā vmnááⁿ yeⁿ'e yáinyāⁿ, 'tiicá nī. \p \v 45 Tuu'mi ní nan'guɛɛcútaⁿ'a 'áámá abogado, chi maestros yeⁿ'e ley. N'diī, Maestro, taachí ngaⁿ'a nī chuū, ídiiⁿ nī chí induuvi táaⁿ 'nū. \p \v 46 Naati Jesús caⁿ'a yā: Dɛ'ɛ chúúcā ya'āī ntúūⁿ yeⁿ'e ndís'tiī, abogados, maestros yeⁿ'e ley. Ndís'tiī idiíⁿ nī n'deee cá leyes chí chɛɛchi cá ní nga'a nī tan'dúúcā chi chɛɛ̄dī chi saⁿ'ā nguɛ́ɛ́ cuuvi candɛ́ɛ sa. Ní ndís'tiī ní ndii mar 'áámá ta'a nī ní nguɛ́ɛ́ ituu'ví nī chɛ́ɛ́dí miiⁿ. Ní nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī, ní nguɛ́ɛ́ nginnee nī 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 47 Dɛ'ɛ chúúcā ya'āī yeⁿ'e ndís'tiī chi nadin'dái nī yaīnyāⁿ yeⁿ'e saⁿ'ā profetas chi 'āā candɛ́ɛ yā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs tiempo chi 'āā chó'ōo. Ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata yeⁿ'é nī ndii cuááⁿ vmnaaⁿ ch'iiⁿ'nuⁿ yā saⁿ'ā profetas. \v 48 Cuaacu nííⁿnyúⁿ chí ndís'tiī ní n'giⁿ'i nī chi yeenú nī yeⁿ'e chi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nī ndii cuááⁿ vmnaaⁿ ti cuaacu nííⁿnyuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata yeⁿ'e nī ch'iiⁿ'núⁿ yā saⁿ'ā profetas ní maaⁿ ní ndís'tiī idin'dái nī yaīnyāⁿ yeⁿ'e profetas. \p \v 49 Ní cáávā chuū ní cáávā chi Ndyuūs deenú yā tanducuéⁿ'ē, Ndyuūs caⁿ'a yā 'tíícā: 'Úú dicho'ó profetas ndúúcū apóstoles ní náⁿ'a yā 'caaⁿ'núⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ ní tanáⁿ'a yā can'dáa yā 'iiⁿ'yāⁿ ní diíⁿ yā chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ n'geenú yā ngii. \v 50 Ndyuūs caⁿ'á yā diíⁿ yā castigar 'iiⁿ'yāⁿ chi maaⁿ snéé iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ti 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata yeⁿ'é yā ch'iīⁿ'núⁿ yā profetas ndíí tiempo taachí Ndyuūs din'dái yā íⁿ'yeeⁿdī. \v 51 Ní ndii tiempo taachi ch'iīⁿ'nuⁿ yā Abel ní chingéē yuuúⁿ yeⁿ'e sa, ndíí taachi ch'iīⁿ'nuⁿ yā Zacarías miiⁿ naavtaⁿ'ā yeⁿ'ē nátai ndúúcū yeⁿ'é yaacu templo. Chuū ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, caati Ndyuūs caⁿ'á yā diiⁿ yā castigar 'iiⁿ'yāⁿ chi maaⁿ snee iⁿ'yeeⁿdí 'cūū cáávā yuuúⁿ yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \p \v 52 Dɛ'ɛ chúúcā ya'āī yeⁿ'e ndís'tiī chi 'cuéeⁿ nī ley ní nguɛ́ɛ́ ca'cueeⁿ nī chi cadíínúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ vaadī deenu yeⁿ'é Ndyuūs, ní nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī tan'dúúcā chi deenu nī chi canéé chi diíⁿ nī. \p \v 53 Taachí Jesús ch'iinu caⁿ'a yā dendu'u 'cūū, tuu'mi ní maestros yeⁿ'e ley ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos nduuvi taáⁿ yā yeⁿ'e Jesús ní tucá'a yā itiinguunéeⁿ yā n'deee n'dáí ní caⁿ'a yā chii yā Jesús. \v 54 Ní n'diichineeⁿ yā Jesús ndúúcū nduudu yeⁿ'e yā. Ní canéé ngiinu yā Jesús miiⁿ chi cucáávā nduudu yeⁿ'e yā ní Jesús cásta'a yā vaanicadíínūuⁿ yeⁿ'e yā ní caⁿ'a yā nduudu chi nguɛ́ɛ́ cuaacu. Ní 'íícú cuuvi caaⁿ'máⁿ yā nuuⁿndi yeⁿ'é Jesús. \c 12 \s1 Levadura yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ fariseos \p \v 1 Tuu'mi ní neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ nduuvidaama yā chi tá tīī n'deee 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chingúúⁿndai yā 'aamá yā taamá yā. Tuu'mi ní Jesús miiⁿ tucá'a yā caⁿ'a yā chiī yā discípulos yeⁿ'e yā: Diíⁿ nī cuidado yeⁿ'e chi ca'cueeⁿ 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ti tan'dúúcā levadura yeⁿ'e pan. Nguɛ́ɛ́ diiⁿ n'daaca yā yeⁿ'e chi ngi'cueeⁿ yā. \v 2 Ti nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ chi nin'díī naaⁿ chi nguɛ́ɛ́ cuuvi nánguaāⁿ naaⁿ. Ní nguɛ́ɛ́ 'áámá dendú'ū chi cánúuⁿ n'de'ei chi nguɛ́ɛ́ cuuvi cadíínuuⁿ yā. \v 3 'Tiicá ntúūⁿ dendu'ū chí ngaⁿ'a n'de'ei ndís'tiī, tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ ní 'caandiveéⁿ yā. Ní chííⁿ chí ndís'tiī ngaⁿ'a nī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chɛɛti va'āī tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ caaⁿ'maⁿ yā cuuvi yā nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ ndíí na yaacū yeⁿ'e va'āī. \s1 Du'ū di'va'a yú \r (Mt. 10.28-31) \p \v 4 Caⁿ'a Jesús: Ndís'tiī chi n'dai nduucú, 'úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi nguɛ́ɛ́ 'va'á nī 'iiⁿ'yāⁿ chí 'caaⁿ'nuⁿ yā cuerpo yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ, ti 'āā ntɛ́ɛ́ cuuvi diíⁿ yā cosa chi nguɛ́ɛ́ n'daacā ca ti chuū. \v 5 'Úú ní cuuví ndís'tiī du'ū chi diíⁿ 'va'á nī: Ndís'tiī ní 'va'á nī Ndyuūs chi taachí 'āā n'dií 'iiⁿ'yāⁿ, Ndyuūs cuuví diíⁿ yā 'caanuúⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ infierno. 'Túúcā ngaⁿ'á ngií ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chí di'va'a nī. \p \v 6 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ in'diicuí yā na 'uūvī 'yáádā cáávā 'uūvī taaⁿ tuūmī? Ndyuūs ní nguɛ́ɛ́ ngiinaáⁿ yā mar 'áámá 'yáádá. \v 7 Níícú ndíí nducyaaca yuūdū tiīⁿ ndís'tiī ndii dúúchɛ́ ndúúcū Ndyuūs. Cáávā chuū nguɛ́ɛ́ 'va'á ndís'tiī. ¿'Áá nguɛ́ɛ́ ya'ai ca chíí'vɛ ndís'tiī nguɛ́ɛ́ ti 'aama 'yáádá? \s1 Yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi i'teenú yā Cristo ní ngaⁿ'a yā yeⁿ'e chuū nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ \r (Mt. 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 Caⁿ'a Jesús: 'Úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'a yā chi yeⁿ'ē 'úú nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ 'tiicá ntúūⁿ 'úú Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs caaⁿ'máⁿ nanááⁿ ángeles yeⁿ'é Ndyuūs chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní yeⁿ'e 'úú. \v 9 Nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ngaⁿ'a yā chi yeⁿ'ē 'úú nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ 'tiicá ntúūⁿ 'úú Sáⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs caaⁿ'máⁿ nanááⁿ ángeles yeⁿ'é Ndyuūs chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e 'úú. \p \v 10 Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chí caⁿ'a yā nduudu taaⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daacā chi contra yeⁿ'e 'úú chi Sáⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs, Ndyuūs nadach'ɛɛcú yā yeⁿ'e yā. Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi caⁿ'á yā nduudu taaⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daacā chi contra yeⁿ'e Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs, Ndyuūs nguɛ́ɛ́ nadach'ɛɛcú yā yeⁿ'e yā. Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú iⁿ'yeeⁿdí 'cūū, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú táámá iⁿ'yeeⁿdi chi cuchiī. \p \v 11 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ ndɛ́ɛ yā ndís'tiī na yaācū sinagogas nanááⁿ 'iiⁿntyéⁿ'ē ndúúcū jueces, nguɛ́ɛ́ nadicádíínuuⁿ nī dɛ'ɛ̄ chí nan'guɛɛcútaⁿ'a nī o dɛ'ɛ̄ chi caaⁿ'maⁿ nī. \v 12 Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs cuuvi ndís'tiī hora mííⁿ nūuⁿ dɛ'ɛ̄ chi caaⁿ'maⁿ nī. \s1 Jesús ngi'cueeⁿ yā yeⁿ'ē peligro yeⁿ'ē vaadī 'cuiica \p \v 13 'Áámá saⁿ'ā caⁿ'a sa ngii sa Jesús: N'dií, Maestro, cuuví nī 'diinú chi ntée sa vaadī n'gua'aá yeⁿ'ē chiidá 'nū cuuvi yeⁿ'é. \p \v 14 Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chiī yā saⁿ'ā: N'dii, sáⁿ'ā, ¿du'ú s'neēⁿ 'úú vmnaaⁿ yeⁿ'ē n'dii tan'dúúcā juez chi nca'á chi cuuvi yeⁿ'é nī yeⁿ'ē 'taa chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'ē chiidá nī? \p \v 15 'Úú ní ngaⁿ'á ngií nducyáácá ndís'tiī: Cuin'diichí nī ní cundɛ́ɛ nī cuidado yeⁿ'e chi neⁿ'é nī yeⁿ'e vaadī 'cuiica caati 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ ndaaca yā vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ cáávā chi vɛ́ɛ́ n'deee n'dáí yeⁿ'e yā. \p \v 16 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chiī yā ejemplo 'cūū 'iiⁿ'yāⁿ: 'Áámá saⁿ'ā 'cuiica vɛ́ɛ́ yáⁿ'āa yeⁿ'ē sa chi neené n'deee chiīnu sa. \v 17 Sáⁿ'ā miiⁿ ní nadicádíínuuⁿ sa ní caⁿ'ā sa: ¿Táácā diíⁿ ti nguɛ́ɛ́ cuescomate ch'ɛɛtɛ naachi nadidaamá cosecha yeⁿ'é? \v 18 Ní caⁿ'a sa: 'Túúcā diíⁿ. Cúndɛɛvɛ́ cuescomate yeⁿ'é ní n̄diiⁿ taama chi ch'ɛɛtɛ́ ca ní miiⁿ nadaamá tanducuéⁿ'ē cosecha yeⁿ'é ndúúcū dendú'ū yeⁿ'é. \v 19 Tuu'mi ní caaⁿ'máⁿ māaⁿ cuuví alma yeⁿ'é. Dii alma yeⁿ'é dɛ'ɛ chúúcā n'dai dii. Nééné n'deēe vɛɛ yeⁿ'ē di chi nguáín'daí chí 'nááⁿ n'dai cuchɛ́ɛ́. Maaⁿ ní ntaavi'tuunúūⁿ cuché'é, cu'u, ní cuuvi yéénú. \v 20 Naatí Ndyuūs caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Díí saⁿ'ā chi chɛɛchi tiiⁿ di. Maaⁿnguiinú 'cūū caⁿ'a di 'cuūvī di. Ní chííⁿ chí nnguáín'daī di chi vaadī 'cuiica yeⁿ'ē di, ¿du'ū cuuvi yeⁿ'ē? \v 21 Ní Jesús ngaⁿ'a yā: 'Tíícā 'iiⁿ'yāⁿ chi nguain'dai yā chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e maáⁿ yā cáávā maaⁿ yā naati 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nguɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ yeⁿ'é yā nanááⁿ Ndyuūs. \s1 Ndyuūs idiíⁿ yā cuidado nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi daiyá yā \r (Mt. 6.25-34) \p \v 22 Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā discípulos yeⁿ'e yā: Cáávā chuū chí ngaⁿ'á ngií ndís'tiī. Nguɛ́ɛ́ nadicádiinuuⁿ nī yeⁿ'e vida yeⁿ'e maaⁿ nī yeⁿ'ē chí nge'e nī cáávā vida yeⁿ'e nī ndii nguɛɛ ndúú cáávā catecaí nī yeⁿ'ē cuerpo yeⁿ'é nī. \v 23 Vida ní ya'ai ca chíí'vɛ̄ nguɛ́ɛ́ ti chi nge'é nī. Ní cuerpo ní ya'ai ca chíí'vɛ̄ nguɛ́ɛ́ ti catecaí nī. \v 24 Nadicádíínuuⁿ nī yeⁿ'e 'yaādā chí nguuvi tī cuervos. 'Yaada s'eeⁿ ní nguɛ́ɛ́ ngiīnu tī ndaata; ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú ingii cosecha yeⁿ'é tī chi che'e tī; ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú vɛ́ɛ́ ra vaacú tī chí nguain'dai tī; ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú cuescomates yeⁿ'e tī. Ní Ndyuūs nga'a yā chi nge'e tī. ¿'Áá yaⁿ'ai ca chii'vɛ̄ ndís'tiī nguɛ́ɛ́ tí 'yaada s'eeⁿ? \v 25 ¿Du'u 'áámá chɛ́ɛ́ ndís'tiī cuuví cundɛɛ́ nī cuidado ní n'deee n'dáí nacadiinúúⁿ nī ní ntiinee nī maⁿ'a metro yeⁿ'ē chí yaacu nī? \v 26 Ndúúti chi nguɛɛ cuuvi diíⁿ nī chuū chi 'lííⁿ ¿dɛ'ɛ̄ cúúví chi indɛɛ́ nī cuidado ní n'deee n'dáí nadicadíínuuⁿ nī yeⁿ'e dendu'ū chi n'gɛɛtɛ cá? \p \v 27 Cuin'diichí nī naāndā táácā n'giita. Nguɛ́ɛ́ din'dái tíínūuⁿ, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú idin'dáí hilo. 'Úú ngaⁿ'á ngií n'dís'tiī ti rey Salomón canúuⁿ yā catecái yā chi n'dɛɛvɛɛ́ n'dai yeⁿ'e rey nguɛ́ɛ́ neené n'dɛɛvɛɛ́ tan'dúúcā 'áámá naāndā s'eeⁿ. \v 28 Nduuti chi Ndyuūs nga'a yā catecai n'daacā naāndā chi maaⁿ ní snéé cuɛɛti ní cavyaaⁿ ní nti'ī ní 'iiⁿ'yāⁿ 'neeⁿ yáⁿ'a yā, n'deēe cá Ndyuūs tée yā ndís'tiī ti Ndyuūs diíⁿ yā cuidado yeⁿ'e ndís'tiī chi dúu'vīi i'téénu nī Ndyuūs. \v 29 Ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ in'nuúⁿ nī chi che'e nī o cu'ú nī. Nguɛ́ɛ́ nadicádíínuuⁿ nī yeⁿ'ē ní 'cuɛɛtinéé 'diiíⁿ nī. \v 30 Ti 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e ndaata Israel o judíos in'nuúⁿ yā tanducuéⁿ'ē dendu'ú 'cūū. Naati ndís'tiī ni vɛ́ɛ́ 'aama Chiidá nī chi 'āā déénu yā yeⁿ'e tanducuéⁿ'ē dendu'ū chi necesidades yeⁿ'e ndís'tiī. \v 31 Vmnááⁿ vmnaaⁿ ndís'tiī ní cánéé chí in'nuúⁿ nī Ndyuūs ní yeⁿ'e nducuéⁿ'ē yeⁿ'e chi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā, ní 'íícú Ndyuūs tée yā ndís'tiī tánducueⁿ'ē déndu'ū. \s1 Vaadī 'cuiica chi vɛ́ɛ́ na va'ai chɛɛti nguuvi \r (Mt. 6.19-21) \p \v 32 Caⁿ'a Jesús: Ndís'tiī chi tan'dúúcā 'iiti cuūchī yeⁿ'é 'tiicá nī. Nguɛ́ɛ́ 'va'á nī ti Ndyuūs Chiida yú neⁿ'é yā tée yā ndís'tiī dendu'ū yeⁿ'e naachí ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \v 33 Cuin'díícui nī chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e nī ní ca'á nī 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā. Diiⁿ n'daacá nī caati cuuvi yeⁿ'é nī vaadī 'cuiica yeⁿ'ē va'ai chɛɛti nguuvi naachi 'iiⁿ'yāⁿ duucu nguɛ́ɛ́ cuuvi cundaa yā, ndii nguɛɛ nduu í'yɛ́ɛvɛ̄ cuuvi di'tuuví tī. \v 34 Caati naachi canéé vaadī 'cuiica yeⁿ'é nī, miiⁿ canee staava yeⁿ'é nī chí nadicadiinúúⁿ nī yeⁿ'e nducuéⁿ'ē. \s1 Canéé chi candɛɛ́ nī cuidado yeⁿ'e nducuéⁿ'ē \p \v 35 'Cuɛɛtinee chiichi n'daācā ndúúcū catecai nī. Cuɛɛchiichí nī paño chɛɛ̄ti nī 'íícú candɛɛ nī lámparas yeⁿ'e nī chí ngiichi. \v 36 'Cuɛɛtinéé ndís'tiī tan'dúúcā 'áámá saⁿ'ā chí snéé ngiinu sa chí ndaa patrón yeⁿ'ē sa naachi n'giindivaacú 'iiⁿ'yāⁿ. Ní maaⁿ nda'ai sa cheendi va'āī ní taachi ndaá yā chi di'cuɛɛcú yā tuu'mí nūuⁿ nn'guaāⁿ sa yeⁿ'e yā. \v 37 Dɛ'ɛ̄ chúúcā n'dai mozos chi diiⁿ mandado ní taachi ndaa Señor miiⁿ ní ndaaca yā mozos chí snduuchí yā. Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi Señor miiⁿ ní cuɛɛchiichí n'daacá yā paño chɛɛ̄ti yā. Ní Señor miiⁿ ní diíⁿ yā chi mozos 'cuɛɛtɛ sa na mesa. Tuu'mi ní Señor miiⁿ 'cuíi yā cu'u che'e mozos. \v 38 'Áárá chi Señor miiⁿ ndaa yā maⁿ'a yaaaⁿ o taachi 'āā cuɛ́ɛ́ chidɛɛvɛ nguuvi ní ndaacá yā mozos chí snduuchi sa. Dɛ'ɛ chúúcā n'dai mozos ti snduuchí yā. \v 39 Ndís'tiī ní cadíínuuⁿ nī chuū. Ndúúti chi 'iiⁿ'yāⁿ vaacu déénu yā dɛ'ɛ̄ hora chí ndaa chí duucu, cuaacu nííⁿnyúⁿ 'cuɛɛtí nduuchí yā ní nguɛ́ɛ́ 'cuaaⁿ yā chí duucu na vaacú yā. \v 40 'Tiicá ntúūⁿ ndís'tiī 'cuɛɛtinéé yaáⁿ nī ti hora chi nguɛ́ɛ́ inacádiinuuⁿ nī 'úú chi Saⁿ'ā chi Daiyá Dendyuūs ní ndaá taama vmnéⁿ'ēe. \s1 Yeⁿ'e mozo chi din'daacáā ndúúcū mozo chi nguɛɛ din'daacáā \r (Mt. 24.45-51) \p \v 41 Tuu'mi ní Pedro miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā Jesús: N'dií, Señor, ¿'áá caⁿ'a nī ejemplo 'cūū caavā nús'uu o caavā nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ? \p \v 42 Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā: ¿Du'ú dueño ca'a yā ntiiⁿnyuⁿ chi s'neeⁿ yā vmnaaⁿ yeⁿ'ē va'ai yeⁿ'e yā 'áámá mayordomo nduuti chi nguɛɛ ca'a sa chi che'e mozos yeⁿ'é yā hora chi che'e sa? \v 43 Dɛ'ɛ chúúcā n'dai mayordomo chi diiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ taachí dueño miiⁿ ní ndaa yā ní nandaaca yā mayordomo chi diiⁿ sa tan'dúúcā chi neⁿ'e yā. \v 44 Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi dueño miiⁿ ní cu'néeⁿ yā mayordomo miiⁿ chi caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyuⁿ sa yeⁿ'ē tanduvɛ́ɛ́ chi vɛɛ yeⁿ'e yā. \v 45 Ndúúti chi mayordomo miiⁿ nadicádiinuuⁿ sa na staava yeⁿ'e sa chí dueño cuuvi 'náaⁿ yā nndaa yā tuu'mi ní tuca'a sa 'cueⁿ'e sa mozo ndúúcū n'daataá chi snéé caadi 'iiyū ní nge'e sa ní ngi'i sa ndúúcū amigos yeⁿ'e sa ní cuu'vi sa. \v 46 Tuu'mi ní dueño miiⁿ ní ndáa yā nguuvi chi mayordomo nguɛ́ɛ́ cānee ngíínu sa ní 'áámá hora chi nguɛ́ɛ́ déénu sa. Ní dueño miiⁿ ca'á yā castigo ch'ɛɛtɛ ca mayordomo miiⁿ tan'dúúcā chi Ndyuūs ca'a yā castigo 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ i'téénu yā 'yā. \v 47 Mayordomo chi deenu sa chí neⁿ'e dueño yeⁿ'e sa naati nguɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ yaaⁿ sa ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú diiⁿ sa chi ngaⁿ'a dueño yeⁿ'e sa cuuvi sa castigado ndúúcū neené n'deee cuūví 'cueⁿ'é yā saⁿ'ā. \v 48 Naati mayordomo chi nguɛ́ɛ́ déénu sa taacā neⁿ'e dueño yeⁿ'e sa chi diiⁿ sa, ní diiⁿ sa chi nguɛ́ɛ́ n'daacā chi cuuví sa castigado, tuu'mi ní cuuvi sa castigado ndúúcū 'tɛ́ɛ́ nūuⁿ cuūví cueⁿ'é yā saⁿ'ā. 'Āā du'ú nūuⁿ saⁿ'ā chí n'deeé nga'a dueño yeⁿ'e sa, dueño miiⁿ ní n'deēe cá caaca yā cuenta yeⁿ'ē chi diiⁿ sa. 'Iiⁿ'yāⁿ chi nga'a n'deēe cá táámá yā, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ n'deēe cá caaca yā cuenta yeⁿ'e chi diiⁿ taamá yā. \s1 Vɛ́ɛ́ 'áámá 'uūvī taaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ cáávā Jesús miiⁿ \r (Mt. 10.34-36) \p \v 49 'Úú Jesús ní ndāa chi cu'neéⁿ yaⁿ'ā ná iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Dɛ'ɛ̄ ca neⁿ'é diíⁿ nduuti chí 'āā ngiichi. \v 50 Canéé chí 'úú 'cueenú cuuvi n'deee n'dáí ní neⁿ'é chi 'cueenú cuuvi ndíí taachi 'āā cuuví cuaacu tanducuéⁿ'ē. \v 51 ¿'Áá nadicadíínuuⁿ nī chi 'úú ndaá chi ndɛɛ́ vaadī 'diīíⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū? 'Úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi nguɛ́ɛ́ cuaacu caati ndɛɛ́ vaadī 'caa'va, ní 'iiⁿ'yāⁿ 'caa'vá yā ndúúcū táámá 'iiⁿ'yāⁿ. \v 52 Ndíí tiempo miiⁿ ndíí tiempo chi cuchiī, nduuti chi nyuⁿ'u 'iiⁿ'yāⁿ na 'áámá va'āī ndúúcū vaadī 'caa'va 'cuɛɛtinée yā, 'iinu yā ní caⁿ'a yā contra yeⁿ'ē na 'uuvi yā ní 'uuvi yā ní caⁿ'a yā contra yeⁿ'ē ná 'iinú yā. \v 53 Saⁿ'ā chi vɛ́ɛ́ daiya sa ní 'caa'va sa ndúúcū daiya sa, 'íícú daiya sa ní 'caa'vá sa ndúúcū chiidá sa. Ní 'áámá n'daataá nguɛ́ɛ́ cuuvi n'diichi tá daiya tá, 'íícú daiya ntúūⁿ tá nguɛ́ɛ́ cuuvi n'diichi tá chɛɛcu tá. Ní taⁿ'ā indá'ā tá ní 'caa'vá yā ndúúcū dicuūnú ta, ní dicuūnú ta ní 'caa'vá yā ndúúcū táⁿ'ā indá'a tá. \s1 Señales yeⁿ'e tiempo 'cūū \r (Mt. 16.1-4; Mr. 8.11-13) \p \v 54 'Tiicá ntúūⁿ ngaⁿ'a Jesús ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ: Taachí ndís'tiī inaaⁿ nī méēeⁿ chi íneeⁿ naachí ngiiya 'yáⁿ'ā, tuu'mi ní ngaⁿ'a nī chi 'cueeⁿ cúúvī. Ní 'tíícā ngii. \v 55 Ní taachí ngéenū 'yúúné cuááⁿ ndiiyā ngaⁿ'a nī chi cuuvi yáāaⁿ 'iicu ní ngii. \v 56 Ndís'tiī chí 'uūvī naaⁿ 'uūvī cheendi nī déénu nī taaca canéé nánguuvi ndúúcū na yaⁿ'á, taachi ndaā 'íí'nūuⁿ ni taachi cuuvi 'cueeⁿ cuuvi. ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí nguɛ́ɛ́ déénu nī yeⁿ'e señales chí inaaⁿ nī yeⁿ'e tiempo 'cūū? \s1 Diiⁿnú yiiⁿnu di tun'dáá n'dai di ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi táaⁿ yā yeⁿ'ē di \r (Mt. 5.25-26) \p \v 57 Tuu'mi ní caⁿ'a Jesús: ¿Dɛ́'ɛ̄ cúúví chí nguɛ́ɛ́ indɛ́ɛ̄ ndís'tiī cuidado chɛɛ chi n'daācā chi diíⁿ nī? \v 58 Taachi caⁿ'á nī ndúúcú sáⁿ'ā chi táāⁿ ndúúcu nī nanááⁿ juez, n'diichí nī chi indee nī ndúúcū vi'ī cuaaⁿ cyúúní ní diíⁿ nī chi 'cuɛɛtinéé n'dááca nī ndúúcū vi'ī ni 'iicu nguɛ́ɛ́ caⁿ'a nī nanááⁿ juez. Ní juez miiⁿ nca'á yā ndís'tiī ta'ā policía, ní policía miiⁿ ní cu'nuūⁿ sá ndís'tiī vácūū. \v 59 'Úú ngaⁿ'á ngīi ndís'tiī ti nguɛ́ɛ́ nan'dáa nī vácūū neⁿ'e chí nguɛ́ɛ́ 'cuiinu nadíí'vɛ̄ tanducuéⁿ'ē chi ndiicuí nī. \c 13 \s1 N'dáácā n'dai chi ndaacadaamí nī yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'e nī \p \v 1 Ndáa n'duuvi saⁿ'ā nanááⁿ Jesús ní caⁿ'a sa chii sa Jesús tan'dúúcā chi diiⁿ gobernador Pilato. Ca'a yā orden chí ch'iīⁿ'nuⁿ sa n'dúúví 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea ní staⁿ'a yā yuuúⁿ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ndúúcū yuuúⁿ yeⁿ'ē 'iiti chi 'āā 'nííⁿ'núⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ chi ca'a yā ofrenda yeⁿ'é Ndyuūs. \v 2 Jesús ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿'Áá nadicádíínuuⁿ ndís'tiī chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea ch'eenu yā 'tíícā ti vɛ́ɛ́ ca nuuⁿndi yeⁿ'e yā nguɛ́ɛ́ ti tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea? \v 3 'Úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Nguɛ́ɛ́ 'tíícā. Ndúúti chi ndís'tiī nguɛ́ɛ́ ndaacadaamí nī yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'e nī, tuu'mi ní nducyaaca ndís'tiī 'cuūvi ntúuⁿ nī cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \v 4 ¿Dɛ'ɛ̄ nadicádíínuuⁿ ndís'tiī yeⁿ'é ndu'ū ndítiiⁿ'yu 'iinu 'iiⁿ'yāⁿ chi ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ sndaā nduūu torre na yáāⁿ Siloé vmnááⁿ yā ní nducyáácá yā ch'iī yā? ¿'Áá nadicádíínuuⁿ ndís'tiī chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ vɛ́ɛ́ ca nuūⁿndī yeⁿ'e yā nguɛ́ɛ́ ti tanáⁿ'a yā chi snée yā na yáāⁿ Jerusalén? \v 5 'Úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi nguɛ́ɛ́ 'tíícā. Nduuti chi ndís'tiī ntúūⁿ nguɛ́ɛ́ ndaacadaamí nī yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'é nī, tuu'mi ní nducyaaca ndís'tiī 'cuūvi nī cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \s1 Ejemplo yeⁿ'e yáⁿ'á yeⁿ'e n'guíídīi yaaⁿ nguuvi chi nguɛ́ɛ́ n'gui'i yeⁿ'ē \p \v 6 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā ejemplo 'cūū: 'Áámá saⁿ'ā ní catá'āī 'áámá yáⁿ'á yeⁿ'ē n'guíídīi yaaⁿ nguuvi yeⁿ'e sa naachi vɛ́ɛ́ yáⁿ'āa chɛɛti chéēⁿ yeⁿ'ē sa. Chó'ōo tiempo ní cheⁿ'e sa in'nuuⁿ sa n'gui'i yeⁿ'e yáⁿ'á yeⁿ'e sa ní nguɛ́ɛ́ ndaācā sa n'gui'i yeⁿ'ē. \v 7 Tuu'mi ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa yeⁿ'e sa: 'Āā 'iinu nduūyū chí ichīi ní nguɛ́ɛ́ indaāca n'gui'ī na yáⁿ'á 'cūū. 'Caaca nī yáⁿ'á. ¿Dɛ'ɛ cuuvi chi yáⁿ'á di'vaachi na yáⁿ'āa naachi snéé yáⁿ'á 'cūū? \v 8 Naati saⁿ'ā chi idiiⁿ ntiiⁿnyuⁿ na yaⁿ'ā miiⁿ nán'guɛɛcútaⁿ'ā sa: N'dií, señor, 'āā canéé rá nduuyú 'cūū ní 'úú nadidɛɛvɛ́ yáⁿ'á yeⁿ'ē ní ca'á taavi abono yeⁿ'ē. \v 9 Ní nduuti chi 'cuūndī n'gui'i yeⁿ'ē ní n'daacā. Nduuti chi nguɛ́ɛ́, ní 'caaca nī. \s1 Jesús diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e 'áámá n'daataá chí neené n'guutíī \p \v 10 Nguuvi sábado chi ntaavi'tuunúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ, Jesús ngi'cueeⁿ yā na 'áámá yaācū sinagoga. \v 11 Miiⁿ ní canéé 'áámá n'daataá chí 'āā ndítiiⁿ'yu 'iinu ndúuyū chí ndii n'guuti ta cáávā chi diiⁿ espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ 'tíícā ndúúcū ta. Ndíí mar 'áámá naaⁿ nguɛ́ɛ́ ngií ndaa cuaacú ta. \v 12 Taachí Jesús n'diichí yā n'daata miiⁿ yaa'ví yā táⁿ'ā ní caⁿ'a yā chiī yā táⁿ'ā: N'dií, n'daataá, ¿'áá neⁿ'e nī chi nduuvi cuaacú nī? \p \v 13 Jesús sn'duú yā ta'a yā vmnaaⁿ yeⁿ'e n'daātā miiⁿ. Tuu'mí nūuⁿ ndaā cuaacu n'daataá mííⁿ ní n'daataá mííⁿ ní ngaⁿ'a yā: Dɛ'ɛ̄ chúúcā ch'ɛɛtɛ Ndyuūs. \v 14 'Iiⁿ'yāⁿ chí ngaⁿ'ā ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'ē yaacu sinagoga nduuvi taáⁿ yā ti Jesús miiⁿ ní diyiicú yā n'daataá mííⁿ nguuvi chi 'iiⁿ'yāⁿ ntaavi'tuunúúⁿ yā. Ní ngaⁿ'a yā ngii yā nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ: Jaāⁿ nguuví nūuⁿ canee chi diiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ntiiⁿnyuⁿ ní nguuvi s'eeⁿ 'iiⁿ'yāⁿ cuuvi chií yā nanááⁿ Jesús miiⁿ ní cuuvi diiⁿ yiicú yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ, naati nguɛ́ɛ́ cuuvi diíⁿ yā 'tíícā nguuvi chi ntaavi'túúnūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 15 Tuu'mi ní Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'ē sa: Ndís'tiī saⁿ'ā 'uūvī naaⁿ 'uūvī cheendí nī, ¿'áá nguɛ́ɛ́ in'daatíī ndís'tiī 'iiti yeⁿ'e nī naachi snéé 'ii'yu tī ní ngeⁿ'é nī nga'a nī nuūⁿnīⁿ 'iiti nguuvi chi ntaavi'tuunúuⁿ nī? \v 16 N'daataa 'cūū ní yeⁿ'ē ndaata yeⁿ'e Abraham. 'Āā ndítiiⁿ'yu 'iinu nduūyū ncachiichí yááⁿn'guiinūuⁿ táⁿ'ā. ¿'Áá nguɛ́ɛ́ canee chi n'daatií táⁿ'ā miiⁿ yeⁿ'e ca'ai nguuvi chi ntaaví'tuunúúⁿ nī? \p \v 17 Taachí Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chuū, taanduvɛ́ɛ yā chi taaⁿ yā yeⁿ'e yā ní 'cuináaⁿ yā. Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿya yeenú n'dai yā yeⁿ'é tanducuéⁿ'ē dendu'ū chí n'gɛɛtɛ chí diiⁿ Jesús miiⁿ. \s1 Ejemplo yeⁿ'ē nduuti yéⁿ'ē yíivɛ̄ ntí'yāa \r (Mt. 13.31-32; Mr. 4.30-32) \p \v 18 Jesús caⁿ'a yā: ¿Dɛ'ɛ̄ tan'dúúcā naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā? ¿Dɛ'ɛ̄ nadídaamá nduūcū? \v 19 Tan'dúúcā nduutií yeⁿ'ē yiīvɛ̄ ntíí'yaá chi 'áámá saⁿ'ā ní sta'ā sa ní chiīnū sa na yáⁿ'āa yeⁿ'ē sa. Yaāta miiⁿ ní ch'iīta tan'dúúcā 'áámá yáⁿ'á ch'ɛɛtɛ. 'Yáádá yeⁿ'ē nanguuvi din'dái tī 'dɛɛcɛ́ tī na dúuⁿnɛ̄. \s1 Ejemplo yeⁿ'e levadura yeⁿ'e pan \r (Mt. 13.33) \p \v 20 Jesús ní caⁿ'a ntúūⁿ yā: ¿Dɛ'ɛ̄ tan'dúúcā naachí Ndyuūs ngaⁿ'ā ntiiⁿnyúⁿ yā? \v 21 Tan'dúúcā 'aama tááⁿ levadura yeⁿ'e pan chi 'áámá n'daataá chistaⁿ'ā tá nguaaⁿ 'iinū medidas harina ndíí chí nan'guiita tanducuéⁿ'ē yaāchī yéⁿ'ē. \s1 Cheendi va'āī 'tuucuú \r (Mt. 7.13-14; 21-23) \p \v 22 Taachi Jesús canúúⁿ yā yúúní chi cho'ó yā na yáāⁿ Jerusalén cueⁿ'é yā tanáⁿ'ā yáāⁿ n'gɛɛtɛ ndúúcū yáāⁿ n'gaiyáā ní ngi'cueeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 23 Tuu'mi ní 'áámá saⁿ'ā ndaā sa nanáaⁿ yā ní ntiinguuneeⁿ sa: N'dií, Señor, ¿'áá duū'ví 'iiⁿ'yāⁿ chí nnguaⁿ'ai yā? Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā miiⁿ: \v 24 Diíⁿ nī tanducuéⁿ'ē chi cuuví nī chi cundaá nī cheendi va'āī 'tuucuú caati ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ neⁿ'e yā cundaá yā cheendi va'ai 'tuucuú chi candɛ́ɛ̄ naachi Ndyuūs nadanguaⁿ'ai yā 'iiⁿ'yāⁿ naati nguɛ́ɛ́ cuuvi diíⁿ yā. \v 25 Taachi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e va'ai nducueeⁿ yā ní n'gaadí yā cheendi va'āī yeⁿ'ē ndís'tiī, tuu'mi ní ndís'tiī snee nī cuaaⁿ chuva'āī. Ní di'cuɛɛcú nī cheendi va'āī ní caaⁿ'máⁿ nī: Señor, Señor, nn'guaáⁿ nī yeⁿ'e 'nū. 'Iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e va'ai ní nan'guɛɛcutaⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ in'diichí ndís'tiī ndii nguɛɛ deenú tiī ndiicá nī. \v 26 'Áárá chí ndís'tiī ni tucá'a nī caaⁿ'maⁿ nī 'tíícā: Che'é 'nū ní chi'i 'nū ndúúcu nī taachi n'diī ní chi'cueeⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ na yúúní yeⁿ'e yáāⁿ vaacú 'nū. \v 27 'Iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e va'ai miiⁿ ní caaⁿ'maⁿ yā cuuvi yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī ti nguɛ́ɛ́ in'diichí ndís'tiī ndíí nguɛ́ɛ́ deenú tií ndiica nī. Cueevii nī yeⁿ'é nducyaaca ndís'tiī ti nguɛ́ɛ́ n'daācā idiíⁿ nī. \v 28 Cuaacu chi ndís'tiī snaaⁿ nī chiida yú s'eeⁿ Abraham, ndúúcū Isaac, ndúúcū Jacob, ndúúcū nducyaaca profetas chi ndii cuááⁿ vmnaaⁿ snée yā naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ. Ní ndís'tiī ní 'cuɛɛtinée nī cuááⁿ chuva'āī. Miiⁿ ní cuɛɛcú nī ní che'é nī 'diiⁿ'yúⁿ nī. \v 29 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chii yā yeⁿ'e nducuéⁿ'ē cuaaⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ní ndaa yā nanááⁿ Ndyuūs. Chii yā ndíí cuaaⁿ na ican'dáā 'yáⁿ'ā, ndii cuaaⁿ na ngiiya 'yáⁿ'ā, ndíí cuaaⁿ 'nííⁿnúⁿ, ndíí cuaaⁿ ndiiya, ní 'cuɛɛtɛ́ yā na mesa yeⁿ'e banquete naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \v 30 Tuu'mi ní náⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ chi n'gɛɛtɛ chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā maaⁿ na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ní cuuvi ndiicuuⁿ cá yā naachi snéé Ndyuūs ní naⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ chi ndiicuuⁿ cá maaⁿ na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ní cuuvi n'gɛɛtɛ́ yā naachi snéé Ndyuūs. \s1 Jesús chɛɛcú yā cáávā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén \r (Mt. 23.37-39) \p \v 31 Nguuví 'cuú nūuⁿ 'áámá chɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ndáa yā nanááⁿ Jesús ní caⁿ'a yā: N'diī, Jesús, cueⁿ'e nī ti rey Herodes neⁿ'é yā 'caaⁿ'núⁿ yā n'diī. \p \v 32 Naati Jesús caⁿ'a yā chiī yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cunaⁿ'á nī nanááⁿ rey miiⁿ ní caaⁿ'maⁿ nī cuuvi nī: N'diī rey, tan'dúúcā 'yuūnéē, 'tiicá nī. Cuin'diichí nī, Jesús miiⁿ ngaⁿ'á yā 'túúcā: 'Úú itun'daá espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ ní diíⁿ chi nduūvā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ maaⁿnguuvi ndúúcū cavyaaⁿ, tuu'mi ní 'cuiinu ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é damáíⁿ. 'Tíícā canee chi diíⁿ ná 'iīnū nguuvi. \v 33 Naati 'úú ní canéé chi caacá cuaaⁿ cyúúní ní diíⁿ ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é maaⁿ ndúúcū cavyaaⁿ ndúúcū damáíⁿ, caati nguɛ́ɛ́ canéé chí 'cuuvī 'áámá saⁿ'ā profeta ch'ɛɛtɛ chi diiⁿ ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é Ndyuūs 'áámá lado yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén ti na yáāⁿ Jerusalén chi 'caaⁿ'núⁿ yā saⁿ'ā profetas. \p \v 34 Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén: Ndís'tiī chi 'muuⁿ n'giiⁿ'nuⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ profetas ní ngíítuú nī 'iiⁿ'yāⁿ chi Ndyuūs dicho'ó yā chi ndɛɛ yā nduudu yeⁿ'é yā. Ní Jesús caⁿ'a yā: Neené n'deēe cuūví neⁿ'é nadaamá daiyá 'iiⁿ'yāⁿ yáāⁿ Jerusalén miiⁿ tan'dúúcā 'áámá tú'u nadaamá tī daiya tī mááⁿ ngɛɛ̄chi tī, ní nguɛ́ɛ́ 'cuúⁿ nī. \v 35 'Túúcā caⁿ'a yā: N'diichí ndís'tiī. Vaacú nī cu'nééⁿ maāaⁿ. Ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi 'āā ntɛ́ɛ́ snaaⁿ nī 'úú ndíí ndáá tiempo chi caaⁿ'maⁿ nī yeⁿ'é: Dɛ'ɛ chúúcā n'dai 'iiⁿ'yāⁿ chí cuchii yā ndúúcū chi duuchi Señor 'iivú Ndyuūs ti 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'é Ndyuūs. \c 14 \s1 Jesús diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e 'áámá saⁿ'ā \p \v 1 'Áámá sábado, nguuvi chi ntaavi'túúnuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ, Jesús sndaa yā ní cheⁿ'e yā 'áámá va'ai yeⁿ'e 'áámá saⁿ'ā fariseo chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ sa. Ní tanáⁿ'ā saⁿ'ā fariseos canee ngiinu sa Jesús dɛ'ɛ̄ chi caⁿ'á yā chi diiⁿ yā. \v 2 Tuu'mi ní ndaā nanááⁿ Jesús 'áámá saⁿ'ā chí ngiītā ní ndiituú núúⁿmáⁿ ch'ɛɛtɛ sa. \v 3 Jesús caⁿ'a yā chii yā maestros yeⁿ'e ley ndúúcū saⁿ'ā fariseos: ¿'Áá 'cuaaⁿ ley miiⁿ chí cuuví diíⁿ chi nduūvā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ nguuvi chí ntaavi'tuunúúⁿ yā? \p \v 4 Saⁿ'ā s'eeⁿ ní 'diiiⁿ 'diiíⁿ ch'ɛɛtinee sa ní nguɛ́ɛ́ nan'guɛɛcutaⁿ'a sa. Tuu'mi ní Jesús sta'á yā ta'a saⁿ'ā chi ndiituú ní diíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e saⁿ'ā miiⁿ. Ni yaa'vi yā saⁿ'ā chi cunaⁿ'a sa. \v 5 Cuayiivi ní Jesús yaa'vi yā saⁿ'ā s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: ¿Chɛɛ̄ ndís'tiī ndúúti chi 'áámá burro o 'áámá itiindu yeⁿ'e nī cun'dáá nuúⁿ tī na 'áámá viini ní nguɛ́ɛ́ tuu'mí nūuⁿ ntun'dáa nī 'iiti 'áárá chí nguuvi chi ntaavi'tuunuúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ? \p \v 6 Saⁿ'ā s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ chiī nan'guɛɛcútaⁿ'a sa cucáávā nduudu chi ngaⁿ'a yā. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ chi invitado yā naachi n'giindivaacu 'iiⁿ'yāⁿ \p \v 7 Taachí Jesús n'diichí yā táácā diiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi invitados chi ndɛɛvɛ yā silla yeⁿ'e mesa chi lugar chí n'daacā ca, tuu'mi ní caⁿ'a yā 'áámá ejemplo chi 'tɛɛ nguɛɛ dááma ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi diiⁿ yā invitados. \v 8 Ngaⁿ'a yā 'tíícā. Taachi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ diíⁿ yā invitar dii naachí n'giindivaacu 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ 'cuūndī di na silla vmnááⁿ vmnaaⁿ caati cuuvi ndaa táámá 'iiⁿ'yāⁿ invitado chi ch'ɛɛtɛ́ yā nguɛ́ɛ́ ti dii. Ní silla miiⁿ ní caava 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. \v 9 Ní taachí ndaa 'iiⁿ'yāⁿ chi ch'ɛɛtɛ ca yā, tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā invitar di ndaa yā nanáaⁿ di ní caaⁿ'máⁿ yā cuuvi yā dii: Cu'neeⁿ di lugar 'cūū yeⁿ'e 'iiⁿ'yáⁿ 'cūū. Tuu'mi ní cuuví 'cuináaⁿ di ní 'cuūndī di na silla n'díí naaⁿ n'giinu. \v 10 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ diíⁿ yā invitar dii caⁿ'a di 'cuūndī di na silla ndíí naaⁿ n'giinu. Ní taachi ndaá nanááⁿ dii 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā invitar dii, tuu'mi ní caaⁿ'máⁿ yā cuuvi yā dii: Díí sáⁿ'ā chi n'dai nduucú, caaca dí cuaaⁿ 'niiⁿnuⁿ. Ní 'āā n'daacā cuuvi yeⁿ'ē di nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛɛtɛ́ yā na mesa. \v 11 'Iiⁿ'yāⁿ chi dich'ɛɛtɛ́ maáⁿ yā táámá 'iiⁿ'yāⁿ ní diíⁿ yā chi ndiicuuⁿ yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi maaⁿ yā diiⁿ chi ndiicuuⁿ yā tááma 'iiⁿ'yāⁿ ní diíⁿ yā chi ch'ɛɛtɛ́ yā. \p \v 12 Tuu'mi ní Jesús ngaⁿ'á yā ngii yā saⁿ'ā chi diīⁿ invitar 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Dii taachí in'nuuⁿ di chí che'e nguaiⁿ di o chi che'e nguíinū di, nguɛ́ɛ́ 'cuai di 'iiⁿ'yāⁿ chi n'dai ndúúcu di, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú ví'i rā di, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē di, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'iiⁿ'yāⁿ na niiⁿnuúⁿ va'āī yeⁿ'ē di chi 'cuííca yā caati 'iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ ní diíⁿ ntúuⁿ yā invitar dii chi che'e di nduucú yā. 'Tíícā ní nadíí'vɛ yā diiⁿ cáávā chi ca'a di chi che'e yā. \v 13 Naatí taachi idin'dái di 'aama comida n'dai, 'cuai dí 'iiⁿ'yāⁿ chi ndaachí snee yā, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ngii ngiicá yā, ndúúcū chi ngaī yó'o, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenáaⁿ. \v 14 Ní caaⁿ'maⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ yeⁿ'ē di: Dɛ'ɛ chúúcā n'dai di. Ti 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ nteé yā dii. Naati Ndyuūs nadíí'vɛ yā dii taachí ndaa nguuvi chi 'iiⁿ'yāⁿ chi n'dai nduuchí yā yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā. \s1 Ejemplo yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi che'e yā cena chi ch'ɛɛtɛ \p \v 15 Taachi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ yā na mesa miiⁿ ch'iindiveéⁿ yā chuū, caⁿ'a yā chii yā Jesús: Dɛ'ɛ chúúcā n'dai chi caⁿ'á yā che'e yā pan naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \p \v 16 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā ejemplo 'cūū: 'Áámá saⁿ'ā ca'ā sa chi din'dái yā 'áámá chi che'e nguíinū 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ, ní idiiⁿ sa invitar n'deee n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ. \v 17 Ní taachi 'āā chaa che'e nguiinú yā dicho'o yā 'áámá mozo chi caⁿ'a sa cuuvi sa 'iiⁿ'yāⁿ chi ndii yā invitado: Cuchíi nī. 'Āā vɛ́ɛ́ tanducuéⁿ'ē chí che'e nguiinu yú. \v 18 Nducyaaca yā ní tucá'a yā caⁿ'a yā 'tíícā: Ch'ɛɛtinúuⁿ nī yeⁿ'é. Ní 'áámá saⁿ'ā ní caⁿ'ā sa: Cáámá ch'iīnū 'caí 'áámá finca ní cánéé chí caⁿ'á n'diīchí finca, chiiⁿ chi ch'ɛɛtinúuⁿ nī yeⁿ'é. \v 19 Táámá yā ní caⁿ'a yā: 'Caí nyuⁿ'u yáandā itiindu ní neⁿ'é diíⁿ ntiiⁿnyuⁿ ndúúcu tī. Ngiicá favor. Ch'ɛɛtinúuⁿ nī yeⁿ'é. \v 20 Táámá yā ní caⁿ'a yā: Cáámá ch'iinu ch'iindivaacú chi chiiⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi caⁿ'á. \v 21 Taachí nguɛɛcunéé mozo, caⁿ'a sa chuū chii sa 'iivi sa. Tuu'mi ní 'iivi miiⁿ nduuvi taáⁿ yā ní caⁿ'a yā chii yā mozo miiⁿ: Cueⁿ'e di cuaaⁿ níí'vɛ̄ɛ̄ ndúúcū cuaaⁿ cyúúní yeⁿ'e yáāⁿ ní candɛ́ɛ di 'iiⁿ'yāⁿ ndaachíī, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ngii ngiicá yā, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaī yó'o, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenáāaⁿ. \v 22 Sáⁿ'ā mozo ní cueⁿ'ē sa. Cuayiivi ní ndaā sa ní caⁿ'ā sa chiī sa 'iivi sa: N'dií, señor, 'āā diíⁿ tan'dúúcā chí ngaⁿ'a nī ní vɛ́ɛ́ cá lugar chi 'cuɛɛ̄tɛɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ na mesa. \v 23 Caⁿ'a señor miiⁿ chiī yā saⁿ'ā mozo miiⁿ: Cueⁿ'e di cuaaⁿ cyúúní n'gɛɛtɛ ndúúcū yúúní chi vɛ́ɛ́ chi neēeⁿ cuááⁿ 'diītū ní di'cuíítu di 'iiⁿ'yāⁿ chí chii yā na vaacú ní 'íícú cuuvi diituú na vaacú. \v 24 Ti 'úú ní ngaⁿ'á ngīi ndís'tiī chi mar 'áámá saⁿ'ā chí diíⁿ invitar saⁿ'ā vmnaaⁿ nguɛ́ɛ́ 'cuúⁿ ndáa sa che'ē nguiinú sa nduucú na mesa yeⁿ'é. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ chi caⁿ'a yā ndúúcū Jesús canee chi 'cuéénu yā cuuvi \p \v 25 Cuayiivi mííⁿ nééné n'deee 'iiⁿ'yāⁿ cueⁿ'e yā ndúúcū Jesús. Ní Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chiī yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'áámá ejemplo: \v 26 Ndúúti chi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ neⁿ'e ca yā chiidá yā o chɛɛcú yā o n'daataá yeⁿ'e yā o daiya yā o 'díínu yā o vi'i yā o vida yeⁿ'ē maáⁿ yā nguɛ́ɛ́ ti 'úú chi Jesús, nguɛ́ɛ́ cuuvi discípulo yeⁿ'é. \v 27 'Āā du'ú nūuⁿ chi caⁿ'a yā nduucú ní nguɛ́ɛ́ ndɛ́ɛ yā cruz yeⁿ'e yā chi tan'dúúcā nducuéⁿ'ē chi 'cueenu taavi yā cuuvi cucáávā 'úú nguɛ́ɛ́ cuuvi discípulo yeⁿ'é. \v 28 ¿'Áá chɛɛ́ nūuⁿ 'áámá ndís'tiī taachí neⁿ'e nī din'dái nī 'áámá torre, ¿'áá nguɛ́ɛ́ n'gɛɛtɛ́ nī ní ididuuchɛ́ nī? ¿'Áá n'deēe diíⁿ nī gasto ndúúti chi tu'néé chí'vɛɛ yeⁿ'e nī chí 'cuiinu din'dái nī torre yeⁿ'e nī? \v 29 Ní nduuti chi cu'nuúⁿ nī cimientos yeⁿ'ē torre ní cuayiivi nguɛ́ɛ́ cuuvi din'daí nī torre yeⁿ'e nī, tuu'mi ní nducyaaca yā chi snaaⁿ yā 'cáíⁿnyūⁿneeⁿ yā ndís'tiī. \v 30 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caaⁿ'maⁿ yā: Sáⁿ'a 'cūū tucá'a sa din'dái sa ní nguɛ́ɛ́ ch'iinu di'cuiīnú sa. \v 31 Ní Jesús ngaⁿ'a yā 'tíícā: ¿Du'ú rey ndúúti chi canee chi diíⁿ yā caandaá ndúúcū táámá rey, 'áá nguɛ́ɛ́ n'giindi yā ndúúcū táámá saⁿ'ā ní ididuuchɛ́ yā? Nduuti chi tunééⁿ ndiicu mil soldados ní 'iicu ndúúcū chuú nūuⁿ cuuvi 'cuuⁿ'maⁿ yā ndúúcū soldados chi ndiichi mil yeⁿ'ē táámá rey. \v 32 Ní nduuti chi nguɛ́ɛ́ cuchɛɛ yā, taachi cuchií yā táámá rey ndúúcū soldados yeⁿ'e yā chi diíⁿ yā caandaá ní canéé yaⁿ'ai ca yā miiⁿ tuu'mi ní rey miiⁿ dicho'ó yā 'iiⁿ'yāⁿ chi candɛ́ɛ̄ nduudu miiⁿ. Ní 'iicu caaca yā taama rey chi 'cuɛɛtinéé 'diiíⁿ yā. Ní nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā caandaá ndúúcū rey yeⁿ'e yā. \v 33 'Tiicá ntúūⁿ. 'Āā chɛɛ́ nūuⁿ ndís'tiī nduuti chi nguɛ́ɛ́ cu'nee nī tanducuéⁿ'ē chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e nī, nguɛ́ɛ́ cuuví cuuvi ndís'tiī discípulos yeⁿ'é. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā yeⁿ'é yiima chi nguɛ́ɛ́ n'daācā sabor yeⁿ'ē \r (Mt. 5.13; Mr. 9.50) \p \v 34 Jesús ngaⁿ'a yā: Yiima ní n'dai. Nduuti chí nguɛ́ɛ́ n'daācā sabor yeⁿ'ē, ¿dɛ'ɛ́ ca'ā sabor yeⁿ'ē? \v 35 Nguɛ́ɛ́ dichíí'vɛ̄, ndii nguɛɛ cáávā yáⁿ'āa, ndii nguɛɛ ndúú naachi vɛ́ɛ́ abono, caati canangée yā yiima miiⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ veéⁿ yā, 'caandiveéⁿ yā yeⁿ'é. \c 15 \s1 Ejemplo yeⁿ'ē 'íítí cuūchī chi nindai \p \v 1 Nducyáácá saⁿ'ā chí ínn'guɛɛ sa yeⁿ'e yáⁿ'āa ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ nuuⁿndi ndaá yā nanááⁿ Jesús chí 'caandiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'e yā. \v 2 Cáávā chuū 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ndúúcū maestros chi ngi'cueeⁿ ley ngaⁿ'a yā n'de'ei yā nguááⁿ maáⁿ yā contra yeⁿ'e Jesús. 'Túúca ngaⁿ'á yā: Jesús miiⁿ n'gúuⁿ yā chí ndaá nanáaⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ngé'e yā ndúúcu yā. \p \v 3 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā 'aama chi 'tɛ́ɛ́ nguɛɛ daama ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. \v 4 Chɛɛ́ ndís'tiī ndúúti chi vɛ́ɛ́ 'áámá ciento 'iiti cuūchī yeⁿ'e nī ní nduuti chí 'áámá chɛɛ 'iiti s'uuⁿ cuuví ndái tī, ¿'áá nguɛ́ɛ́ cu'nee nī ndu'u chí cuūⁿ ngɛɛcú nditiiⁿ'yú cuuúⁿ tī na 'cuɛ́ɛ́tí? Ní caⁿ'á nī in'nuúⁿ nī 'iiti chi nindáí mííⁿ ndíí taachí nndaacá nī 'iiti miiⁿ. \v 5 Ní taachí ndaacá nī 'iiti miiⁿ cun'duú nī 'iiti ná 'diimi nī ní candɛ́ɛ nī 'iiti cuūchī miiⁿ naachi canéé tanáⁿ'ā 'iiti cuūchī. Ní yeenú n'dai nī. \v 6 Ní taachi nndaa nī na vaacu nī, tuu'mi ní nadidaama nī 'iiⁿ'yāⁿ chi n'dai ndúúcu nī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ na niiⁿnuúⁿ na va'ai yeⁿ'e nī. Ní caaⁿ'maⁿ nī cuuvi nī, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Ndís'tiī cuuvi yeenú n'dai nī nduucú ní di'viicu yú ti 'āā n'daacá 'iiti cuūchī yeⁿ'é chi nīndaí. \v 7 Tuu'mi ní Jesús ngaⁿ'á ntúuⁿ yā, 'úú ngaⁿ'á ngīi ndís'tiī: 'Tíícā vɛ́ɛ́ vaādī yeenú taavi na va'ai chɛɛti nguuvi yeⁿ'ē 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e yā ní ndaacadaami yā yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'e yā nguɛ́ɛ́ ti yeⁿ'ē cuūⁿ ngɛɛcú nditiiⁿ'yu cuūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi n'dai chi nguɛ́ɛ́ canee cuumi chi ndaacadaami yā yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'e yā. \s1 Ejemplo yeⁿ'ē 'áámá cáádí chí níndáí \p \v 8 Ní caⁿ'a Jesús: Du'u 'áámá n'daataá chi vɛ́ɛ́ ndiichi cáádí yeⁿ'ē ta nduuti chi dindai tá 'áámá ¿'áá 'cuuⁿ'miⁿ tá lámpara ní n'daaca tá va'āī, ní in'nuuⁿ tá ndúúcū cuidado taanduvɛ́ɛ́ ndíí ndaācā ta tuūmī miiⁿ? \v 9 Taachí ndaācā tá nadaama tá 'iiⁿ'yāⁿ chi n'dai ndúúcu ta ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ na niiⁿnuúⁿ va'ai yeⁿ'e ta ní caⁿ'a tá: Cuuvi yeenú nī nduucú ní di'viicu yú ti 'āā ndaācá 'áámá cáádí yeⁿ'é chí chindāi miiⁿ. \v 10 'Úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī caati 'tiicá ntúūⁿ vɛ́ɛ́ vaadī yeenú nguaaⁿ ángeles yeⁿ'é Ndyuūs cucáávā 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nuuⁿndi chí nandaacadaamí yā yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'e yā. \s1 Ejemplo yeⁿ'e saⁿ'ā n'gaiyáā pródigo chi s'neeⁿ sa chiida sa \p \v 11 Jesús ngaⁿ'a ntúuⁿ yā ejemplo 'cūū: 'Áámá saⁿ'ā vɛ́ɛ́ 'uūvī daiya sa. \v 12 Saⁿ'ā n'gaiyáā daiya sa chi 'lííⁿ ca miiⁿ caⁿ'a sá chii sá chiida sa: N'diī, chiidá, tée nī parte chi ituneeⁿ 'úú yeⁿ'e vaādi ngua'aá yeⁿ'e nī. Chiida sa ní nacaⁿ'á yā ní nca'a yā saⁿ'ā chi parte yeⁿ'e sa. \v 13 Nguɛ́ɛ́ chi 'naaⁿ, saⁿ'ā 'lííⁿ ca miiⁿ ní nadīdaamá sá tanducuéⁿ'ē déndu'ū yeⁿ'ē sa. Ní cueⁿ'e yaⁿ'ai sa táámá país. Mííⁿ ch'iinu diiⁿ sa gastar tanducuéⁿ'ē ti diiⁿ sa nducuéⁿ'ē chi nguɛɛ n'daacā. \v 14 Ní taachi ch'iinu tuūmī yeⁿ'ē sa tanducuéⁿ'ē chi ca'a chiida sa, ndaā 'áámá cuiicu ch'ɛɛtɛ na país miiⁿ. Sáⁿ'ā miiⁿ ní ch'eenū n'dai sa chiī caati nguɛ́ɛ́ chí che'e sa. \v 15 Saⁿ'ā miiⁿ ní ndaā sa nanááⁿ 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e país miiⁿ. Ní caⁿ'a sa chi neⁿ'e sa diiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'a miiⁿ chi cueⁿ'e sa tan'dúúcā mozo yeⁿ'é yā ní diiⁿ sa cuidado cuūchí s'eeⁿ yeⁿ'é yā. \v 16 Saⁿ'ā miiⁿ ní nacádiinuuⁿ sa chí neⁿ'ē sa che'e sa chi yeⁿ'ē cuuchí s'eeⁿ caati mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ ca'a yā dɛ'ɛ̄ vɛɛ saⁿ'ā. \v 17 Tuu'mi ní n'gaācu sa ní caⁿ'ā sa nguaaⁿ maaⁿ sa: N'deee n'dáí mozos yeⁿ'e chiidá chí nge'e yā pan ní neené n'deee chí nge'e yā vɛɛ, 'iicu 'muuⁿ 'úú ní idiíⁿ ntiiⁿnyuⁿ ní neⁿ'ē 'cuūvi chi cuiicú. \v 18 N'daa cá 'muuⁿ. Naⁿ'á n'diichí chiidá ní caaⁿ'máⁿ cuuví 'iiⁿ'yāⁿ: N'diī chiidá vɛ́ɛ́ nuūⁿndī yeⁿ'é nanááⁿ Ndyuūs chi canéé na va'ai chɛɛti nguuvi ní nanááⁿ n'diī. \v 19 'Āā ntɛ́ɛ́ n'dai ca 'úú chi tuneeⁿ 'úú chi caaⁿ'maⁿ nī chi daiya nī 'úú. Cu'neéⁿ nī 'úú tan'dúúcā 'aama mozo yeⁿ'e nī. \v 20 Tuu'mi ní cunaⁿ'ā sa ndaā sa nanááⁿ chiīdā sa. Taachi indái ca nndaa sa, tuu'mi ní chiida sa ní n'diichí yā saⁿ'ā ní nnee ya'āī 'iinú yā saⁿ'ā. Chiida sa ní cueⁿ'e yā ngeenu yā naachi canéé sá ní tumaⁿ'á yā daiyá yā ní tuu'vi yā cheendi sa. \v 21 Daiya yā miiⁿ ní caⁿ'a sa chii sa chiida sa: N'diī, chiidá, vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'é nanááⁿ Ndyuūs chi canee na va'ai chɛɛti nguuvi ndúúcū nanááⁿ n'diī. 'Āā n'tɛ́ɛ́ n'dai ca 'úú chí ituneeⁿ 'úú chi caaⁿ'máⁿ nī chi daiya nī 'úú. \v 22 Naati chiida sa mííⁿ ní caⁿ'a yā chii yā mozos yeⁿ'e yā: Dii mozos, maaⁿ nch'ɛɛtɛ́ nūu tun'dáa di tíinūuⁿ chí n'dai ca ní cu'nuúⁿ di saⁿ'ā daiyá. Ní ca'a di chiīnūta'āa cunuuⁿ ta'ā sa ndúúcū ndaacuú chi cunuuⁿ ca'ā sa. \v 23 Cuéⁿ'e di canguaiⁿ di itiindu 'lííⁿ chi 'viichɛɛ́. Ní 'caaⁿ'nuⁿ di 'iiti chi che'é 'nū. Ní diíⁿ 'nū 'viicu. \v 24 Ti sáⁿ'a 'cūū daiyá cueⁿ'e sa yaⁿ'ai ní 'āā tan'dúúcā chi n'dií sá. Maaⁿ ní navaacunée sa ní nduuchi sa. Ní tan'dúúcā chí nīndáí sá ní ndaācā sa. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní yeenú taavi yā ní diíⁿ yā 'áámá 'viicu. \p \v 25 Ní saⁿ'ā daiyá yā chí vmnaaⁿ canee sa cuɛɛti. Ní taachí ndaā nííⁿnūuⁿ sa ná va'ai, ch'iindiveeⁿ sa chí itiivi saⁿ'ā flauta ní 'iiⁿ'yāⁿ nde'ei yā. \v 26 Tuu'mi ní saⁿ'ā miiⁿ ní 'caī sa 'aama mozo ní itiinguuneeⁿ sa mozo miiⁿ dɛ'ɛ̄ chi vɛ́ɛ́. \v 27 Mozo miiⁿ ní caⁿ'ā sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ: 'Āā ndáā 'díinu nī. Ní nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ yeⁿ'ē sa. Ní chiidá nī ní caⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā chí ch'iī itiindu 'lííⁿ chi 'viichɛ. \v 28 Saⁿ'ā miiⁿ ní nduuvi taaⁿ sa. Nguɛ́ɛ́ 'cuuⁿ sa nndaā sa va'āī. Tuu'mi ní chiida sa miiⁿ ní cun'dáa yā va'āī ní di'cuíítu yā daiya yā chí nuūⁿ ndaā sa va'āī. \v 29 Naati saⁿ'ā miiⁿ ní nán'guɛɛcútaⁿ'ā sa yeⁿ'e chiida sa: 'Āā 'naaⁿ n'dáí idichíí'vɛ̄ 'úú n'diī, ní diíⁿ tanducuéⁿ'ē chi ngaⁿ'a nī ní mar 'áámá vmnéⁿ'ēe nguɛ́ɛ́ tee nī mar 'áámá 'iiti cuūchī 'lííⁿ chi 'caaⁿ'núⁿ ní diíⁿ 'viicu. Ní 'úú cuuvi yeenú ndúúcū amigos yeⁿ'é. \v 30 Naatí taachi ndaā daiya nī sáⁿ'a 'cūū, 'nííⁿnuúⁿ 'tuū'vī sa tanducuéⁿ'ē chí vaadī n'guá'āa yeⁿ'ē sa ndúúcū n'daataa s'eeⁿ chi vɛ́ɛ́ saⁿ'ā s'eeⁿ yeⁿ'e. Ní ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ nī chi mozos ch'iiⁿ'núⁿ yā itiindu 'lííⁿ chi 'viichɛɛ́ chi che'e sa. \v 31 Tuu'mi ní chiida sa miiⁿ caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Díí, daiyá, 'áámá canee di nduucú ní tanducuéⁿ'ē dendu'ū chiī yeⁿ'é ní yeⁿ'ē di. \v 32 Canéé chí diiⁿ yú 'viicu ti saⁿ'ā 'diinu di chi 'úú nacadiinú chi tan'duucā chi 'āā n'dií sá ní nduuchí sa. 'Āā nindáa sa na vaacu yú ní maaⁿ ní ndaācā yú saⁿ'ā. \c 16 \s1 Ejemplo yeⁿ'e 'áámá patrón chi nguɛ́ɛ́ n'daācā diiⁿ yā ndúúcū mozos yeⁿ'e yā \p \v 1 Jesús ní caⁿ'a ntúuⁿ yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: 'Áámá dueño 'cuiica s'nééⁿ 'áámá mayordomo yeⁿ'ē yáⁿ'āa yeⁿ'e yā. Náⁿ'ā mozos ndaa sa nanááⁿ dueño ní tun'dáá nuuⁿndi sa yeⁿ'ē mayordomo miiⁿ ní ngaⁿ'ā sa dɛ'ɛ̄ chi diiⁿ mayordomo chi nguɛɛ n'daācā ndúúcū dendu'ū chi yeⁿ'ē dueño. \v 2 Tuu'mi ní dueño miiⁿ ní yaa'vi yā mayordomo yeⁿ'e yáⁿ'āa ní caⁿ'a yā chii yā sáⁿ'ā: N'diī, ¿dɛ'ɛ 'túúcā n'giindiveéⁿ yeⁿ'e nī? Teé nī cuenta 'úú yeⁿ'ē ntiiⁿnyuⁿ chi diíⁿ nī tí 'āā ntɛ́ɛ́ cuuví nī mayordomo. \v 3 Saⁿ'ā mayordomo yeⁿ'e yáⁿ'āa miiⁿ nadicádíinuuⁿ sa 'túúcā: ¿Taācā diíⁿ maaⁿ caati dueño yeⁿ'e yáⁿ'āa ndivíi yā 'úú yeⁿ'e chi mayordomo 'úú yeⁿ'ē ntiiⁿnyuⁿ? Nguɛ́ɛ́ ditiīnu 'úú chí diíⁿ ntiiⁿnyuⁿ chi n'gii ní nduuti chi caācá limosnas, 'cuinaáⁿ. \v 4 'Āā deenú dɛ'ɛ̄ chi diíⁿ ní taachi 'āā ntɛ́ɛ́ ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yeⁿ'e mayordomo tuu'mi ní amigos yeⁿ'é 'cuaáⁿ yā 'úú na vaacu yā. \v 5 Tuu'mi ní mayordomo miiⁿ yaa'vi sa nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chí cán'díícu yā yeⁿ'e dueño yeⁿ'e yáⁿ'āa yeⁿ'e yā ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ vmnááⁿ vmnaaⁿ: ¿'Áá n'deēe cán'díícu di yeⁿ'e dueño? \v 6 Saⁿ'ā miiⁿ ní caⁿ'a sa: 'Úú can'diicú 'áámá ciento toneles aceite. Tuu'mi ní mayordomo miiⁿ ní caⁿ'a sa saⁿ'ā: Cuta'a dí caaca naachi canéé nguūⁿ yeⁿ'ē di. Cuundi dí ní n'nee nguūⁿ di 'uūvī ngɛɛcu ndiichí toneles aceite. \v 7 Ch'iinu maaⁿ ní caⁿ'a sa chii sa taama saⁿ'ā: Díí, ¿'áá n'deēe cán'díícu di? Saⁿ'ā miiⁿ ní caⁿ'a sa: 'Úú can'diicú 'áámá ciento maquilas yeⁿ'ē trigo. Tuu'mi ní mayordomo miiⁿ caⁿ'a sa: Cuta'a dí caaca naachi canéé nguūⁿ yeⁿ'ē di ní 'neeⁿ ngūuⁿ di cuūuⁿ ngɛɛcú maquilas. \v 8 Tuu'mi ní dueño miiⁿ tuumicádiinuuⁿ yā yeⁿ'ē mayordomo chi nguɛ́ɛ́ n'daacā ní chuuné listo sa ndúúcū asuntos yeⁿ'ē sa. Ní dueño mííⁿ caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Tiempo miiⁿ sáⁿ'ā chi snéé iⁿ'yeeⁿdí 'cūū nguɛ́ɛ́ n'daaca sa ní neene listo ca sa ndúúcū asuntos yeⁿ'ē sa ndúúcū vaadī 'cuiica chi vɛ́ɛ́ iⁿ'yeeⁿdí 'cūū nguɛ́ɛ́ ti 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā chiiⁿ chi Ndyuūs neⁿ'e yā chi snée yā na dɛɛvɛ. \p \v 9 Cáávā chuū 'úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Ndúúcū vicios yeⁿ'e vaadi 'cuiica chi vɛ́ɛ́ iⁿ'yeeⁿdí 'cūū diíⁿ nī n'daācā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ti vɛ́ɛ́ amigos yeⁿ'e nī caati taachi 'cuūvi nī 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi nnee nī ní ngaⁿ'á yā: N'dai ndís'tiī ¿'áá cuuvi ndaa nī na va'ai chɛɛti nguuvi 'tíícā? \p \v 10 'Iiⁿ'yāⁿ chi n'daacā idiíⁿ yā ndúúcū cosas chi 'lííⁿ 'tiicá ntúūⁿ n'daacā idiíⁿ yā ndúúcū cosas chi n'deee n'dáí ní n'gɛɛtɛ. \v 11 Nduuti chi ndís'tiī nguɛ́ɛ́ n'daacā idiíⁿ nī ndúúcū tuūmī chi vɛ́ɛ́ íⁿ'yeeⁿdí 'cūū, ¿du'ú 'iiⁿ'yāⁿ cuuvi teé yā ndís'tiī ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é Ndyuūs chi ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē vaadi 'cuiica chi vɛ́ɛ́ chi yeⁿ'é Ndyuūs? \v 12 Ndúúti chi ndís'tiī nguɛɛ n'daacā idiíⁿ nī ndúúcū dendu'ū chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e taamá yā, ¿du'ú 'iiⁿ'yāⁿ tée yā chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e nī? \p \v 13 Mar 'áámá saⁿ'ā nguɛ́ɛ́ cuuvi diiⁿ sa mandados yeⁿ'e 'uūvī 'iivi sa; ti neⁿ'e ca sa 'aama yā nguɛ́ɛ́ ti taama yā, o n'daacā ca diiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē 'aama yā nguɛ́ɛ́ ti taama yā. Ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ cuuvi dichíí'vɛ̄ Ndyuūs nduuti chi neⁿ'e ca nī vaadī 'cuiica chi vɛ́ɛ́ iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \p \v 14 'Iiⁿ'yāⁿ fariseos n'giindiveéⁿ ntúuⁿ yā dendu'ū chi 'túúcā ngaⁿ'a Jesús miiⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ dinéⁿ'e n'dai yā tuūmī ní yaa'vi neeⁿ yā Jesús. \v 15 Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chiī yā 'iiⁿ'yāⁿ fariseos: Ndís'tiī ní nadicádiinuuⁿ nī chi ndís'tiī ní 'iiⁿ'yāⁿ n'dai ndís'tiī nanááⁿ saⁿ'ā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū naati Ndyuūs ní n'diichí yā staava yeⁿ'e ndís'tiī. Chííⁿ chí 'iiⁿ'yāⁿ nadicádiinuuⁿ yā chí ch'ɛɛtɛ ca, chiiⁿ chi Ndyuūs diíⁿ yā cuenta chi nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā chí ley ní n'daācā \p \v 16 Ley yeⁿ'e Moisés ndúúcū chííⁿ chí chi'cueeⁿ profetas canee nanááⁿ ndís'tiī ndíí taachi ndaā Juan chi chɛɛdínuūⁿnīⁿ na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Ndíí tiempo miiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ caⁿ'a yā nduudú n'dai chí ngai yeⁿ'e naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ neⁿ'e yā cu'téénu yā nduudu miiⁿ. \p \v 17 Ngíⁿ'īi ca chí 'cuiīnu nanguuvi ndúúcū na yáⁿ'āa nguɛ́ɛ́ ti 'cuiīnū 'áámá letra 'lííⁿ yeⁿ'e ley. \s1 Jesús ngi'cueeⁿ yā yeⁿ'e divorcio \r (Mt. 19.1-12; Mr. 10.1-12) \p \v 18 'Āā du'ú nūuⁿ sáⁿ'ā chí cū'neeⁿ sa n'daataá yeⁿ'ē sa ní 'caandivaacu sá ndúúcū taama tá diiⁿ nuuⁿndí sa. Sáⁿ'ā chi cunee sá ndúúcū n'daataá chi s'neeⁿ tá isaⁿ'ā yeⁿ'ē tá 'āā dinuuⁿndí ntúuⁿ sa. \s1 Yeⁿ'ē sáⁿ'ā 'cuiica ndúúcū saⁿ'ā chi nguuvi Lázaro \p \v 19 Caⁿ'a Jesús: Tiempo chi chó'ōo canéé 'áámá saⁿ'ā 'cuiica chí 'nuuⁿ sa catecai n'dai sa ní diiⁿ sá 'viicu. Ní nge'e sa cosas chi n'dai nguuvi nguuvi. \v 20 Canéé ntúūⁿ 'áámá saⁿ'ā chi nguuvi sa Lázaro chí ngiica limosnas. Ní diituú n'duu'vi núúⁿmáⁿ chɛɛtɛ sa. Ní vɛɛ sa cheendi va'āī yeⁿ'é saⁿ'ā 'cuiica miiⁿ. \v 21 Saⁿ'ā miiⁿ ní neⁿ'e sa che'e sa cosas chi ingéē yeⁿ'e mesa yeⁿ'e saⁿ'a 'cuiicá miiⁿ. Ndaā 'yaānā s'eeⁿ naachi vɛ́ɛ sa ní yaā'vi née tī naachí ya'āī yeⁿ'e Lázaro miiⁿ. \v 22 Cuayiivi miiⁿ ní ch'iī Lázaro. Ángeles yeⁿ'é Ndyuūs candɛ́ɛ yā Lázaro naachi canéé chiida yú Abraham na lugar paraíso chi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi n'dáí. Ch'iī ntúūⁿ saⁿ'a 'cuiica miiⁿ ní ch'iichi yā saⁿ'ā. \v 23 Taachi sáⁿ'ā 'cuiica miiⁿ ch'eenu sa chiī na infierno n'diichi sa cuaaⁿ 'niiⁿnuⁿ ní n'diichi sa chiida yú Abraham ndúúcū Lázaro miiⁿ. \v 24 Tuu'mi ní 'caī saⁿ'ā 'cuiica miiⁿ: N'dií, chiidá Abraham, inneé ya'ai 'iinú nī 'úú, ní dichó'o nī Lázaro chi di'caandá yā tiī nduuti tá'ā nguaaⁿ nuūⁿnīⁿ ní cun'duú yā na ch'iīyá ní di'caanda ch'iīyá ti neené n'geenú ngii ná nguuchi yaⁿ'ā 'cúū. \v 25 Abraham miiⁿ ní caⁿ'a yā chiī yā saⁿ'ā: Díí, daiyá, n'gaacú di tí taachí canee dí iⁿ'yeēⁿdī miiⁿ ch'iīndī ndii n'deee n'dáí chi n'daācā yeⁿ'ē di. Lázaro miiⁿ nguɛ́ɛ́ vɛɛ yeⁿ'ē sa naati maaⁿ ní 'muuⁿ ní vɛ́ɛ́ 'viich'ɛ̄ɛ̄tíínūuⁿ yeⁿ'ē sa ní díí ní 'cuéénú dí cuuvi miiⁿ. \v 26 Mííⁿ vɛ́ɛ́ 'áámá yííví yáⁿ'āa chi neene ch'ɛɛtɛ nguaaⁿ nús'uu ndúúcū ndís'tiī. 'Iiⁿ'yāⁿ chí neⁿ'e yā chó'o yā ndii 'muuⁿ ndíí naachi snéé ndís'tiī nguɛ́ɛ́ cúúví diíⁿ yā. Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā taa nguɛ́ɛ́ cuuví cho'o yā ní ndaá yā naachi snée 'nū. \v 27 Tuu'mi ní saⁿ'ā 'cuiica mííⁿ ngaⁿ'ā sa: N'diī, chiidá Abraham, idi'cuíitú n'diī chí dichó'o nī Lázaro iⁿ'yeēⁿdī ndii vaacu chiidá, \v 28 ti vɛ́ɛ́ nyuⁿ'u 'diinú chi saⁿ'ā miiⁿ ní Lázaro cuuvi sa 'diinú chi nguɛ́ɛ́ ndaa yā lugar 'cūū chí 'cueenu yā cuuvi. \v 29 Abraham miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'a: Canee nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs naachi canee nguūⁿ yeⁿ'e Moisés miiⁿ ndúúcū profetas ní cuuví yā 'iiⁿ'yāⁿ chi 'caandiveéⁿ yā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 30 Tuu'mi ní saⁿ'ā 'cuiica miiⁿ ní caⁿ'ā sa: N'diī, chiidá Abraham, nguɛ́ɛ́ n'giindiveéⁿ yā yeⁿ'e yā. Ndúúti chi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi 'āā n'dii caⁿ'a yā nanááⁿ 'diinú, tuu'mi ní 'caandiveéⁿ yā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní ndaacadaamí yā yeⁿ'ē nuuⁿndi chi diíⁿ yā. \v 31 Abraham miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'a 'cuiica: Ndúúti chi nguɛ́ɛ́ cu'téénu yā chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs yeⁿ'e Moisés ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ profetas ndíí cuááⁿ vmnaaⁿ, nguɛ́ɛ́ cu'téénu ntúuⁿ yā yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū chi cuuví yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'áárá chí 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū ncuéeⁿ yā yeⁿ'e nguaaⁿ tinaⁿ'ā. \c 17 \s1 Jesús ngi'cueeⁿ yā chi nguɛ́ɛ́ canee chi diiⁿ yú nuuⁿndi \r (Mt. 18.6-7; 21-22; Mr. 9.42) \p \v 1 Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ chi vɛ́ɛ́ dɛ'ɛ cáávā chí diīíⁿ chí 'iiⁿ'yāⁿ dinuuⁿndi yā naati dɛ'ɛ chúúcā ya'ai yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā chi taama 'iiⁿ'yāⁿ dinuuⁿndi yā. \v 2 N'daacā ca chí cuuvi 'túúcā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ caāchiichí yā 'áámá tuūu yúúdú chi inguúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ na daandu 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní 'caanuú yā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ naachi yáānūuⁿ yeⁿ'ē nuuⁿni'yáⁿ'ā ní nguɛ́ɛ́ cuuvi diiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chi taama da'caiyáā idinuuⁿndi yā. \p \v 3 Cundɛ́ɛ ndís'tiī cuidado. Ndúúti 'díínu nī dinuuⁿndí sa contra yeⁿ'e 'aama nī, yaa'vi neéⁿ nī saⁿ'ā. Ndúútī chi ndaacadaami sa yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'ē sa nadich'ɛɛcú nī yeⁿ'ē sa. \v 4 'Áárá chí ndɛɛ̄chɛ̄ cuuvi idinuuⁿndí sa contra yeⁿ'e nī 'áámá nguuvi ní ndɛɛ̄chɛ̄ cuuvi ndaa sa nanááⁿ ndís'tiī ní caaⁿ'maⁿ sa cuuvi sá ndís'tiī: Ndaacadaāmí yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'é, tuu'mi ní nadich'ɛɛ̄cu nī yeⁿ'ē sa. \s1 Poder yeⁿ'ē vaadī i'teenu \p \v 5 Apóstoles caⁿ'a yā chii yā Señor Jesús: N'diī, Señor, diíⁿ nī chi nús'uu cuuvi cu'téénu cá 'nū. \p \v 6 Tuu'mi Jesús caⁿ'a yā chii yā apóstoles: Ndúútí chi ndís'tiī duu'vi i'téénu nī, tuu'mi ní vaadī i'teenu yeⁿ'é nī ní tan'dúúcā 'áámá nduutí yeⁿ'ē yiīvɛ̄ ntíí'yaá. Ní cuuvi caaⁿ'maⁿ nī 'tíícā ndúúcū yáⁿ'á: Díí yáⁿ'á cuvíi dí 'muuⁿ ní cueⁿ'e di ná nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā. Ní 'caandiveeⁿ yáⁿ'á miiⁿ yeⁿ'e dii. \s1 Yeⁿ'e táácā cuuvi diiⁿ yú ntiiⁿnyuⁿ ndúúcū Ndyuūs 'iivu yú \p \v 7 Ngaⁿ'a Jesús: Du'u ndís'tiī ndúútī chi vɛɛ 'áámá mozo chi di'cuūndú 'iiti o diiⁿ sa cuidado 'iiti cuūchī yeⁿ'e nī taachi nguɛɛcunée sa yeⁿ'e campo miiⁿ, ¿'áá hora mííⁿ nūuⁿ caaⁿ'maⁿ nī cuuvi nī saⁿ'ā?: Cho'o di 'cuūndī di na mesa. \v 8 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ vmnááⁿ vmnaaⁿ caaⁿ'maⁿ nī cuuvi nī mozo miiⁿ 'tíícā?: N'nuuⁿ di chi che'e nguiīnu yú. Ní 'cuiinduū di yeⁿ'é na mesa, 'cuiī di ní 'úú cu'ú che'é. 'Cuiinu che'é 'cuiinu cu'ú tuu'mi ní dii cuuvi ché'e di cu'u di. \v 9 ¿'Áá aama patrón nca'a yā gracias mozo miiⁿ ti diiⁿ sa mandados chi cāⁿ'a patrón yeⁿ'ē sa? Nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā 'tíícā. \v 10 'Tiicá ntúūⁿ, ndís'tiī, taachí 'cuiinu diíⁿ nī tanducuéⁿ'ē ntiiⁿnyuⁿ chí ngaⁿ'á Ndyuūs ndís'tiī, tuu'mi ní caaⁿ'maⁿ nī 'tiicā: Ndyuūs, nús'uu ní mozos yeⁿ'e nī naati nús'uu ní diíⁿ 'nū dámaāaⁿ chi canee chi diíⁿ 'nū. \s1 Jesús idiíⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e ndiichi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ca'āī lepra chi ín'duuti yuūtɛ̄ yeⁿ'e yā \p \v 11 Taachí Jesús miiⁿ canúuⁿ yā yúúní chí cueⁿ'e yā na yáāⁿ Jerusalén, cho'ó yā naavtaⁿ'ā yeⁿ'e na 'uuvī yáⁿ'āa chi Samaria ndúúcū Galilea. \v 12 Ní taachí Jesús sndaa yā 'áámá yáāⁿ 'lííⁿ snéé ndiichi saⁿ'ā chí induuti yuūtɛ̄ yeⁿ'ē sa chi ndii sa ca'ai lepra. Ndaā sa nanááⁿ Jesús miiⁿ ní ch'ɛ́ɛ́tíndii yaⁿ'ai sa. \v 13 Ní 'cai sa: N'diī, 'iivú Jesús, nnéé ya'ai 'iinu nī nús'uu. \p \v 14 Taachí Jesús n'diichi yā saⁿ'ā s'eeⁿ, tuu'mi ní yaa'vi yā: Ndís'tiī, cueⁿ'e nī ní 'cuuⁿ'miⁿ nī nanááⁿ chiiduú s'eeⁿ. Ch'íínú caⁿ'a Jesús ndúúdú 'cūū saⁿ'ā s'eeⁿ ní nduuvá yeⁿ'e sa. \v 15 Tuu'mí 'áámá chɛ́ɛ́ saⁿ'ā s'eeⁿ taachí n'diichi yā chi 'āā nduuvá yeⁿ'e yā, nguɛɛcunée yā ní cheⁿ'e yā naachi canéé Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yuudu yā: Dɛ'ɛ̄ chúúcā ch'ɛɛtɛ Ndyuūs. \v 16 Ní chiintii'yá yā nanááⁿ Jesús ní chi snaaⁿ na yáⁿ'āa, ní ca'a yā gracias 'iiⁿ'yāⁿ. Saⁿ'ā miiⁿ ní 'áámá saⁿ'ā yeⁿ'e yáⁿ'āa Samaria. \v 17 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā: ¿'Áá nguɛɛ ndiichi saⁿ'ā chí nduūvā yeⁿ'ē sa? Ta nuuⁿ sa, ¿tii snéé sa? \v 18 ¿'Áá nguɛɛ táámá yā chí canéé chi caaⁿ'maⁿ yā chi ch'ɛɛtɛ Dendyuūs? Dámaāⁿ saⁿ'ā miiⁿ chi canuuⁿ yúúní chi ca'a sa gracias. \p \v 19 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā chi ngiīta miiⁿ: Nducueeⁿ dí. Cúnaⁿ'ā di. 'Āā nanduuva yeⁿ'ē di caati i'téénu nī. \s1 Yeⁿ'e taaca Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā \r (Mt. 24.23-28, 36-41) \p \v 20 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ fariseos intíínguúneeⁿ yā Jesús miiⁿ: ¿Tií cua'a ndáá naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā? Jesús miiⁿ ní nan'guɛɛcútaⁿ'a yā: Naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā nguɛ́ɛ́ ndaa tan'dúúcā 'áámá manera chi ndís'tiī cunee ngiinú nī yeⁿ'ē. \v 21 Ní nguɛ́ɛ́ ndúú 'iiⁿ'yāⁿ caaⁿ'maⁿ ra yā 'tíícā: 'Muuⁿ canee o miiⁿ canee ti Ndyuūs 'āā ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā nguaaⁿ ndís'tiī. \p \v 22 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: Tiempo miiⁿ ndaa nguuvi taachi ndís'tiī neⁿ'e nī snaaⁿ nī taachi canéé Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs, naati nguɛ́ɛ́ snaaⁿ nī saⁿ'ā miiⁿ. \v 23 Ní 'iiⁿ'yāⁿ caaⁿ'maⁿ yā cuuvi yā nduudu yaadi ndís'tiī: 'Muuⁿ canéé Saⁿ'a chi Daiya Dendyuūs, o miiⁿ canee sa. Nguɛ́ɛ́ caⁿ'a nī ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú can'dáa nī 'iiⁿ'yāⁿ cuayiivi. \v 24 Tan'dúúcā chi inaaⁿ yú chí ngéⁿ'é 'cuai maaⁿ nchɛɛtɛ́ nūuⁿ ngiiyā, 'tiicá ntúūⁿ cuuvi taachi 'úú chi Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs ndaá nguuvi miiⁿ. \v 25 Naati vmnááⁿ vmnaaⁿ 'úú chi Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs ní neené 'cueenú cuuvi. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi maaⁿ snéé iⁿ'yeeⁿdí 'cūū diíⁿ yā condenar 'úú. \v 26 Tan'dúúcā chi canee tiempo chi 'āā chó'ōo taachí canee saⁿ'ā Noé iⁿ'yééⁿdi 'cūū, 'tiicá ntúūⁿ cuuvi tiempo yeⁿ'ē Saⁿ'a chi Daiyā Dendyuūs taachi ndaa sa. \v 27 Tiempo yeⁿ'e Noé 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ngé'e yā ngi'i yā ní n'gííndivaacu yā. Ní ca'a yā daiya yā chí n'giindivaacu ndii nguuvi chi Noé sndaá yā na arca. Tuu'mi ní chee taaⁿ cuūvī ní chiitu iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ndúúcū nuūⁿnīⁿ ní ch'iī nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ. \v 28 'Tiicá ntúūⁿ chiī tiempo chi 'āā chó'ōo taachi canee saⁿ'a Lot iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nge'e yā ngi'i yā. Ngai yā ní n'diicui yā. Ní ngiinú yā ní idin'dái yā vaacu yā. \v 29 Taachi can'daā saⁿ'ā Lot miiⁿ ná yáāⁿ Sodoma chi cheeⁿ nguuchi yaⁿ'ā ndúúcū azufre chí tuūú chí ngiichi chí yeⁿ'e nanguuvi. Cáávā chuū ch'iī nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ na yáāⁿ miiⁿ. \v 30 'Tíícā cuuvi nguuvi miiⁿ taachi 'úú Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs ndaá taama vmnéⁿ'ēe. \p \v 31 Ní nguūvī chi ndaá, taachí 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā tiíⁿ va'āī n'daacā ca chi 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ nch'éeⁿ yā ní cuta'a yā dendu'ū chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā chɛɛtí va'āī. 'Tiicá ntúūⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā cuɛɛti n'daacā ca chi nguɛ́ɛ́ naⁿ'a yā nduvaacu yā. \v 32 Nan'gáácú nī tan'dúúcā chí ch'iī n'daataá yéⁿ'ē saⁿ'ā Lot. \v 33 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí neⁿ'e cá yā vida yeⁿ'e yā nguɛ́ɛ́ ti 'úú, dindaí yā táámá vida yeⁿ'e yā. 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi dichíí'vɛ yā 'úú ní díndaí yā vida yeⁿ'e maáⁿ yā cucáávā 'úú, ní nndaacá yā táámá vida yeⁿ'e yā. \p \v 34 'Úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi nguiīnū miiⁿ 'uuvi yā chi ndiiti yā na 'áámá cama, 'aama yā ní ndaā naáⁿ ní taama yā ní canée yā. \v 35 Níícú naachi 'uuvi n'daataá daama snee ta ingúu tá, 'aama ta ní ndaā naáⁿ tá ní taama tá ní canee ta. \v 36 Naachí 'uūvi yā snée yā cuɛɛti, 'áámá yā ni ndaā naáⁿ yā, níícú taama yā ní canee yā. \p \v 37 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ch'iindiveéⁿ yā chuū itinguuneéⁿ Jesús: Señor, ¿tií cuuví chuū? Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā yeⁿ'e tiempo miiⁿ: Naachi candiití cuerpo yeⁿ'e tináⁿ'ā, miiⁿ ní nduuvidaamá luutí ní che'e tī, tuu'mi ní cuuví chuū. \c 18 \s1 Ejemplo yeⁿ'ē n'daataa nguá'āa chi cueⁿ'e tá nanaaⁿ juez ndúúcū 'áámá asunto \p \v 1 Jesús caⁿ'a yā 'aama ejemplo chi 'tɛ́ɛ́ nguɛ́ɛ́ daama yeⁿ'e chi 'iiⁿ'yāⁿ canéé chi caaⁿ'maⁿngua'á yā cuéⁿ'é daāⁿmaⁿ nguɛ́ɛ́ ndúúcū vaadī 'daan'di. \v 2 Ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ejemplo 'cūū: Canéé 'áámá juez na 'aama yáāⁿ chí nguɛ́ɛ́ 'va'a sa Dendyuūs. Ní ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú idiiⁿ rá yā respetar 'iiⁿ'yāⁿ chi ch'iindiveéⁿ yā asuntos yeⁿ'e yā. \v 3 Canéé ntúūⁿ na yáāⁿ miiⁿ 'áámá n'daataa nguá'āa chi ndaa yā nguuvi nguuvi nanááⁿ juez miiⁿ ní ngiica tá justicia juez yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi taaⁿ ndúúcu tá. \v 4 Juez miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ 'cuuⁿ yā 'naaⁿ tiempo naati cuayiivi nadicádiinuuⁿ yā: 'Áárá chi nguɛ́ɛ́ 'va'á Dendyuūs ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú idiiⁿ rá respetar 'iiⁿ'yāⁿ, \v 5 naati n'daata nguá'āa 'cūū nééné ididú'ū ta 'úú ní maaⁿ ní caⁿ'á diíⁿ n'daacā ndúúcū tá chi 'āā ntɛ́ɛ́ candiī tá dindú'u ta ti 'cuiinu paciencia yeⁿ'é. \p \v 6 Naati Señor miiⁿ caⁿ'a yā: 'Caandiveéⁿ nī chi ngaⁿ'ā juez chi nguɛ́ɛ́ n'daacā táácā idiíⁿ yā. \v 7 ¿'Áá Ndyuūs nguɛɛ nnee ntúuⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ chí ndɛɛvɛ yā, 'iiⁿ'yāⁿ chí caaⁿ'maⁿngua'á yā ndii nguuvi ndíí n'gaaⁿ ní Ndyuūs diíⁿ yā castigar 'iiⁿ'yāⁿ chi contra yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chí ndɛɛvɛ yā? ¿'Áá cuuvi 'naaⁿ Ndyuūs chi cunnee yā 'iiⁿ'yāⁿ? Nguɛ́ɛ́ 'tíícā. \v 8 'Úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi Ndyuūs maaⁿ nch'ɛɛtɛ́ nadanguáⁿ'ai yā 'iiⁿ'yāⁿ. Naati taachi 'úú chi Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs ndaá, ¿'áá nndaaca ntuúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi i'téénu yā Ndyuūs ná iⁿ'yeeⁿdí 'cūū? \s1 Saⁿ'ā fariseo ndúúcu saⁿ'ā chí ínn'guɛɛ yeⁿ'e yáⁿ'āa \p \v 9 Jesús caⁿ'a yā ejemplo 'cūū chi 'tɛ́ɛ́ nguɛ́ɛ́ dáámá caava n'dúúví 'iiⁿ'yāⁿ chí idin'gɛɛtɛ́ maáⁿ yā ní nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā respetar tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ. Ní caⁿ'a yā: \v 10 Na 'úúví saⁿ'ā cheⁿ'e sa yáacū templo chí caaⁿ'maⁿngua'ā sa. 'Aama sa ní saⁿ'ā fariseo, taama sa ní saⁿ'ā chí inn'guɛɛ yeⁿ'e yáⁿ'āa. \v 11 Saⁿ'ā fariseo chí ndii sa ní 'túúcā caⁿ'angua'a sa: N'dií Señor, nteé gracias n'diī ti 'úú ní nguɛ́ɛ́ tan'dúúcā tanáⁿ'ā saⁿ'a 'cūū. 'Úú nguɛ́ɛ́ ididuucú, nguɛ́ɛ́ yáádíí'yā 'úú, nguɛ́ɛ́ caⁿ'á ndúúcū taama n'daataá chi nguɛɛ n'daataá yeⁿ'é, nguɛ́ɛ́ idiíⁿ tan'dúúcā chí idiíⁿ saⁿ'a 'cūū chí inn'guɛɛ sa yeⁿ'ē yáⁿ'āa. \v 12 'Úú ní nguɛ́ɛ́ nga'diiⁿnúⁿ 'uūvī cuuvi 'áámá ndɛɛtɛ taachi caaⁿ'maⁿngua'á. 'Úú ní teé décima yeⁿ'e tanducuéⁿ'ē chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'é chi lado yeⁿ'e Ndyuūs chiiⁿ chi tunéeⁿ Ndyuūs. \v 13 Naati saⁿ'ā chí inn'guɛɛ yeⁿ'e yáⁿ'āa yaⁿ'ai canee sa ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'e sa snaaⁿ sa nánguuvi. Dámaāⁿ chí n'geⁿ'e sá niiⁿnuⁿ sa ní ngaⁿ'ā sa: N'dií Ndyuūs, ya'ai 'iinu nī 'úú, ti 'úú 'iiⁿ'yāⁿ nuūⁿndī 'úú. \v 14 'Úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Sáⁿ'a 'cūū cúnaⁿ'ā sá ndavaacu sa ní Ndyuūs nadich'ɛɛcú yā nuuⁿndi yeⁿ'ē sa. Saⁿ'ā fariseo miiⁿ nguɛ́ɛ́ 'tíícā. 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí dich'ɛɛtɛ́ maāaⁿ, cuuví yā ndicúūⁿ nanááⁿ Ndyuūs. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chí nguɛ́ɛ́ dich'ɛɛtɛ́ maáⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ, Ndyuūs dich'ɛɛtɛ́ yā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. \s1 Jesús idi'viicú yā da'caiyāa \r (Mt. 19.13-15; Mr. 10.13-16) \p \v 15 'Iiⁿ'yāⁿ ní candɛɛ yā da'cáíyāa nanááⁿ Jesús ní 'iicu Jesús tuu'ví yā da'cáíyāa. Taachí discípulos yeⁿ'e Jesús n'diichi yā chuū, yaa'vi née yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chí indáa yā ndúúcū dá'caiyāa. \v 16 Tuu'mi ní Jesús yaa'vi yā discípulos yeⁿ'e yā ní caⁿ'a yā: 'Cuááⁿ nī chí dá'caīyaá chii yā nanaáⁿ. Nguɛ́ɛ́ 'caaca taaⁿ nī caati naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā ní yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi ndiicuúⁿ yā tan'dúúcā dá'caiyāa. \v 17 Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ cu'téénu yā Ndyuūs tan'dúúcā 'áámá dá'caiyāa i'téénu yā nguɛ́ɛ́ cuuví ndaa yā naachí ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā. \s1 'Áámá saⁿ'ā chí 'cuiica ndeē sa ndúúcū Jesús \r (Mt. 19.16-30; Mr. 10.17-31) \p \v 18 'Áámá saⁿ'ā chí ngaⁿ'ā ntiiⁿnyuⁿ sa itíínguuneeⁿ sa Jesús miiⁿ: N'dií, Maestro chí n'dai, ¿dɛ'ɛ̄ cuuvi diíⁿ ní ndaācá vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ chi cuuvi yeⁿ'é? \p \v 19 Jesús ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí ngaⁿ'a di ngii di 'úú chi 'úú n'daí 'úú? Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ n'dai yā, dámaāⁿ Dendyuūs. \v 20 Dii ní déénu di chi canéé nguūⁿ na ley 'tíícā: Nguɛ́ɛ́ 'caāⁿ'nūⁿ di; nguɛ́ɛ́ caⁿ'a di ndúúcū táámá n'daataá chi nguɛɛ yeⁿ'ē di; nguɛɛ diduucú di; nguɛ́ɛ́ caaⁿ'maⁿ di nduudu yaadi ndúúcū mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ; dinéⁿ'e di ch'ɛɛcu di ndúúcū chiida di. \p \v 21 Saⁿ'ā miiⁿ n'guɛɛcútaⁿ'ā sa ní caⁿ'ā sa: Tanducuéⁿ'ē chuū 'āā idiíⁿ taachi saⁿ'ā 'lííⁿ 'úú. \p \v 22 Taachí Jesús ch'iindiveéⁿ yā chuū, caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Vɛ́ɛ́ 'áámá cosa nūuⁿ chi canéé chí diiⁿ di. N'diicui dí tanducueⁿ'ē chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'ē di ní ca'a di 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā, ní nndaācā chi vɛ́ɛ́ vaadī 'cuiica na va'ai chɛɛti nguuvi chi cuuvi yeⁿ'ē di. Ní cuchíi di ní caⁿ'a di nduucú. \p \v 23 Taachí saⁿ'ā miiⁿ ch'iindiveeⁿ sá chuū, neené s'neeⁿ ndaachií yiinú sa, ti neené 'cuiica sa. \v 24 Ní taachí Jesús n'diichi yā saⁿ'ā miiⁿ chi neené s'neeⁿ ndaachi yiinú sa, tuu'mi ní caⁿ'a yā: Dɛ'ɛ̄ chúúcā ngíⁿ'īi chí cundaa 'iiⁿ'yāⁿ chi 'cuiica naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \v 25 Ní tan'dúúcā ejemplo 'cūū 'tíícā. Nguɛ́ɛ́ ngiⁿ'īi cá yeⁿ'e 'áámá 'iiti camello chí ch'ɛɛtɛ cá ti 'yúúdūu chí cho'ó tī nduutinááⁿ 'iini chi cheendi va'ai 'lííⁿ nguɛ́ɛ́ ti 'aama saⁿ'ā chi 'cuiica i'téénu sa Ndyuūs ní cundáa sa na va'ai chɛɛti nguuvi. \p \v 26 Taachi discípulos n'giindiveéⁿ yā chuū, caⁿ'a yā: ¿Du'ū cuuví nánguaⁿ'āī? \p \v 27 Ní Jesús caⁿ'a yā: Saⁿ'ā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū nguɛ́ɛ́ ngíí diiⁿ sa chuū naati Ndyuūs cuuvi diíⁿ yā tanducuéⁿ'ē. \p \v 28 Tuu'mi ní Pedro miiⁿ ní caⁿ'a yā: Señor, cuin'dííchí nī. Nús'uu ní s'neeⁿ 'nū chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'é 'nū, ní cuchií 'nū ndúúcu nī. \p \v 29 Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi 'āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí cu'nee yā vaacu yā, o chiidá yā, o chɛɛcú yā, o 'díínu yā, o n'daatáa yeⁿ'e yā, o daiya yā, cáávā chi diíⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā, \v 30 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ n'deēe ca ndaācā yeⁿ'e yā ná iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Ní cuayiivi ní ndaacá yā vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ ná va'ai chɛɛti nguuvi. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā chi 'cuūvi yā \r (Mt. 20.17-19; Mr. 10.32-34) \p \v 31 Jesús cueⁿ'e yā 'áámá lado ndúúcū ndu'ū ndiichúúví discípulos yeⁿ'e yā ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Maaⁿ ní caⁿ'ā yú na yáāⁿ Jerusalén ní miiⁿ cúnuuⁿ ca'a tanducuéⁿ'ē chi profetas dingúuⁿ yā ndíí cuááⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'e 'úú chi Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs. \v 32 Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ diíⁿ yā entregar 'úú 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e ndaata Israel. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ ní dūūchinéeⁿ yā 'úú ní diiⁿ taaⁿ yā nduucú níícú ca'a neeⁿ daíⁿ yā 'úú. \v 33 'Cuíínú 'cueⁿ'é yā 'úú ní 'caaⁿ'núⁿ yā 'úú naati 'cuíínū 'iīnū nguuvi ní nnduūchí yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā. \p \v 34 Discípulos s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ tuumicádíínuuⁿ yā yeⁿ'é dendū'u 'cūū ti canúúⁿ n'de'ei yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Nguɛ́ɛ́ tuumicádíínuuⁿ yā dɛ'ɛ̄ chi caⁿ'a Jesús. \s1 Jesús diiⁿ yā chi nduūvā yeⁿ'e 'áámá saⁿ'ā chi ngueenááⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jericó \r (Mt. 20.29-34; Mr. 10.46-52) \p \v 35 Taachí Jesús ndaā niiⁿnuúⁿ yā na yáāⁿ Jericó, 'áámá saⁿ'ā ngueenááⁿ vɛ́ɛ́ sa niiⁿnuúⁿ cyúúní. Ngiica sá limosnas. \v 36 Sáⁿ'a 'cūū tááchí ch'iindiveeⁿ sa chí cho'ó n'deēe n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ, itiinguunééⁿ sá: ¿Dɛ́'ɛ̄ chí chiī? \p \v 37 Ní 'iiⁿ'yāⁿ caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā chi ngueenááⁿ chí chó'ōo Jesús chí yeⁿ'ē yáāⁿ Nazaret. \v 38 Tuu'mi ní saⁿ'ā nguéénaaⁿ miiⁿ 'caī sa: N'dií Jesús, Daiya David, nneé ya'ai 'iinu nī 'úú. \p \v 39 'Iiⁿ'yāⁿ chi cueⁿ'e vmnaaⁿ yeⁿ'e Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā miiⁿ chí 'āā ntɛ́ɛ́ 'cuaī sa, naati saⁿ'ā miiⁿ ní n'gaī yiicu ca sa: N'diī, Daiya David, nnéé ya'ai 'iinu nī 'úú. \p \v 40 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ chééndii yā ní caⁿ'a yā chi canguai yā saⁿ'a chi nguɛ́ɛ́ inaaⁿ. Taachí saⁿ'ā miiⁿ ndaā sa nanááⁿ Jesús, Jesús miiⁿ ní itiinguunéeⁿ yā saⁿ'ā: \v 41 ¿Dɛ'ɛ̄ neⁿ'e di chi diíⁿ ndúúcū dii? Saⁿ'ā miiⁿ ní caⁿ'ā sa: Señor, diíⁿ nī chi snāaⁿ. \p \v 42 Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Cáávā chi i'téénu di nduūvā yeⁿ'ē di. \p \v 43 Tuu'mí nūuⁿ snaāⁿ sa ní cuéⁿ'e sa ndúúcū Jesús. Ní ngaⁿ'a sa: Dɛ'ɛ chúúcā ch'ɛɛtɛ Ndyuūs. Ní nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ chí n'diichí yā chuū ní caⁿ'a yā: Dɛ'ɛ̄ chúúcā ch'ɛɛtɛ Dendyuūs. \c 19 \s1 Jesús ndúúcū saⁿ'ā chi nguuvi Zaqueo \p \v 1 Taachí Jesús sndaa yā na yáāⁿ Jericó, cánúuⁿ yā yúúní ní cho'ó yā náávtaⁿ'ā yáāⁿ Jericó miiⁿ. \v 2 Na yáāⁿ miiⁿ canee 'áámá saⁿ'ā chí 'cuiica sa chi nguuvi sa Zaqueo. Saⁿ'ā miiⁿ, ní saⁿ'ā ndíí tiīiⁿ yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ chí inn'guɛɛ yeⁿ'e impuestos yeⁿ'e yáⁿ'āa. \v 3 Saⁿ'a miiⁿ ní neⁿ'e sa snaaⁿ sa chɛɛ́ yā chi Jesús miiⁿ naati nguɛ́ɛ́ ngiī inaaⁿ sa ti neené n'deēe 'iiⁿ'yāⁿ ti nguɛ́ɛ́ yaacu sá. \v 4 Tuu'mi ní cueⁿ'e sa ngéenú sa cuááⁿ vmnaaⁿ ní cuchɛɛ sá 'áámá tiiⁿ yáⁿ'á sicómoro caati cuuvi sa snaaⁿ sa 'iiⁿ'yāⁿ, ti Jesús miiⁿ canee chi cho'ó yā miiⁿ. \v 5 Taachí Jesús miiⁿ ndaá yā miiⁿ, n'diichí yā Zaqueo miiⁿ, ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Díí, Zaqueo, maaⁿ nch'ɛɛtɛ́ nūuⁿ nch'ééⁿ dí ti maaⁿ ní neⁿ'é cuneé na vaacu dí. \p \v 6 Tuu'mí ní Zaqueo miiⁿ maaⁿ nch'ɛɛtɛ́ nūuⁿ nch'eēⁿ sa ní 'cuuⁿ sa chí cueⁿ'e Jesús miiⁿ ndúúcu sa na vaacu sa. Ní yeenú taavi sa. \v 7 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ n'diichí yā chuū, nducyaaca yā ní neené n'deēe caⁿ'a yā. Ní caⁿ'a yā chí Jesús miiⁿ ní chinndaá yā chí cunee yā ndúúcū 'aama saⁿ'ā chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndī yeⁿ'ē sa. \v 8 Tuu'mi ní taachi ch'iindiveeⁿ Zaqueo chuū, chééndii sa nanááⁿ Jesús miiⁿ ní caⁿ'a sá chii sa 'iiⁿ'yāⁿ: Señor, 'caandiveéⁿ nī yeⁿ'é. Ná maⁿ'a chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'é ca'á 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā. Ndúúti chi dɛ'ɛ̄ ndivií yeⁿ'ē 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ, tuu'mi ní n'guɛɛcuneé cuūuⁿ tanto yeⁿ'e yā. \p \v 9 Jesús caⁿ'a yā chiī yā saⁿ'ā: Maaⁿ ní nnguá'āī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e va'ai Zaqueo yeⁿ'e nuuⁿndi yeⁿ'e yā ti Zaqueo miiⁿ ní yeⁿ'e ndaata Abraham. \v 10 Ti 'úú chí Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs ní ndaá chí in'nuúⁿ ní 'úú nadinguaⁿ'áí 'iiⁿ'yāⁿ chi nindáí ndúúcū nuūⁿndī yeⁿ'e yā. \s1 Ejemplo yeⁿ'e dueño chí ca'a tuumī mozos yeⁿ'é yā chi cuuvi diiⁿ sa negocio \p \v 11 Taachí Jesús miiⁿ 'āā canéé niiⁿnúⁿ yā na yáāⁿ Jerusalén, 'iiⁿ'yāⁿ chí ch'iindiveéⁿ yā chuū nadicádíínuuⁿ yā chí 'āā maáⁿ nūuⁿ ndaá naachi Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā. Tuu'mi ní Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā 'áámá ejemplo. \v 12 'Áámá saⁿ'ā chí n'dai chí yeⁿ'e familia chi ngaⁿ'ā ntiiⁿnyuⁿ cueⁿ'e sa na 'aama país chí yaⁿ'ai chí cunéé sa rey yeⁿ'ē país miiⁿ. Cueⁿ'e sa ní cuayiivi nguɛɛcunée sa. \v 13 Taachi 'āā cháā caⁿ'ā sa, yaa'vi sa ndiichi saⁿ'ā mozos yeⁿ'ē sa ní ca'a sa 'áámá cáádí 'diiⁿnguāaⁿ 'áámá 'áámá mozo yeⁿ'ē sa. Ní caⁿ'a sa chii sa mozos: Diíⁿ nī negocio ndúúcū tuumí 'cūū nuuⁿmaⁿ neⁿ'e chí caⁿ'á. \v 14 'Iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e país chí yaⁿ'ai nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā saⁿ'a miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'é yā chi cuuví rey yeⁿ'é yā saⁿ'ā. Dichó'o yā n'duuvi 'iiⁿ'yāⁿ chí caaⁿ'maⁿ ya 'túúcā: Nguɛ́ɛ́ neⁿ'e 'nū chí saⁿ'á 'cūū ní cúuví sá rey yeⁿ'ē nús'uu. \v 15 Saⁿ'ā miiⁿ chi rey chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā cueⁿ'e yā ní nguɛɛcunée yā ndāā yā na vaacu yā. Dichó'o sa 'iiⁿ'yāⁿ chi yaa'ví yā mozos chí ca'a sa tuumī miiⁿ chí ndaa sa nanáaⁿ yā ní cuuvi cadíínuuⁿ yā, ¿'áá n'deēe daiyā tuumi ndaacá 'aama 'aama yā? \v 16 Ndaa saⁿ'ā chi vmnááⁿ vmnaaⁿ ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ: N'diī, señor, yeⁿ'e 'aama caadi 'dííⁿnguāaⁿ yeⁿ'e nī, daiya túumī miiⁿ diiⁿ ganar ndiichi caadi 'dííⁿnguāaⁿ. \v 17 'Iiⁿ'yāⁿ 'cuiica miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā mozo miiⁿ: Díí, n'daacā idiiⁿ di; ní díí 'áámá mozo chi n'dai. Tan'dúúcā chi n'daacā chí diīⁿ di ndúúcū chi 'tɛ́ɛ́ chi teé dii maaⁿ ní díí ní caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyuⁿ di yeⁿ'ē ndiichi yáāⁿ. \v 18 Cuayiivi ndaā táámá sá ní caⁿ'ā sa: N'diī, señor, yeⁿ'e 'aama caadi 'dííⁿnguāaⁿ yeⁿ'e nī, daiya tuūmī miiⁿ diiⁿ ganar nyuⁿ'u cáádí 'dííⁿnguāaⁿ. \v 19 Tuu'mi ní caⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ 'cuiica miiⁿ chii yā mozo 'cūū: 'Tiicá ntuūⁿ dii ní caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyuⁿ di yeⁿ'ē nyuⁿ'u yáāⁿ. \v 20 Ndaā táámá mozo ní caⁿ'ā sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ 'cuiica miiⁿ: N'diī, señor, ingáā tuumī yeⁿ'e nī chí cachiīchí na pañuelo ní chi'neeⁿ n'dai. \v 21 'Úú ní 'va'á n'diī ti neené chɛɛchí n'diī chí nanguai nī cosas naachi nguɛ́ɛ́ idiíⁿ nī ntiiⁿnyuⁿ ní ndúúcū tuūmī yeⁿ'é nī diíⁿ nī cosechar naachi nguɛ́ɛ́ niiⁿnuⁿ nī ti yeⁿ'é nī. \v 22 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ 'cuiica miiⁿ caⁿ'a yā chii yā mozo miiⁿ: Díí, mozo chi nguɛ́ɛ́ n'daacā idiiⁿ di, cáávā nduudu chi ngaⁿ'a di canee di condenado. Dii ní déénu di chi chɛɛ̄chi 'úú ní nanangaáⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'é ni idiíⁿ cosechar chi nguɛ́ɛ́ diíⁿ ntiiⁿnyuⁿ ti yeⁿ'é. \v 23 ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí nguɛ́ɛ́ s'nuūⁿ di tuūmī yeⁿ'é na banco? Maaⁿ níícú taachi nindaá ni cuta'á tuūmī yeⁿ'é ndúúcū daiya. \v 24 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ 'cuiica caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi snée yā miiⁿ: Divíi nī tuūmī yeⁿ'ē sa ní ca'á nī saⁿ'a chi vɛ́ɛ́ n'diichí caadi 'dííⁿnguāaⁿ yeⁿ'ē sa. \v 25 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: N'diī, señor, saⁿ'ā miiⁿ ní 'āā vɛ́ɛ́ ndiichi cáádí 'dííⁿnguāaⁿ yeⁿ'ē sa. \v 26 'Iiⁿ'yāⁿ 'cuiica nan'guɛɛcútaⁿ'a yā ní caⁿ'a yā: 'Úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā cuta'a cá yā chi cuuvi yeⁿ'e yā naati 'iiⁿ'yāⁿ chi dúú'vī vɛɛ yeⁿ'e yā 'tɛ́ɛ́ chí vɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā ní 'iiⁿ'yāⁿ ndivíi yā yeⁿ'e yā. \v 27 'Tiicá ntúūⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ neⁿ'e n'diichí yā chi táaⁿ yā nduucú, ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā chi 'úú cuuvi rey yeⁿ'e yā, tuu'mi ní candɛ́ɛ nī 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nanaáⁿ 'muuⁿ ní 'caaⁿ'nuⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ 'muuⁿ. \s1 Jesús ndáa yā na yáāⁿ Jerusalén \r (Mt. 21.1-11; Mr. 11.1-11; Jn. 12.12-19) \p \v 28 Ch'íínú caⁿ'a yā chuū, Jesús cueⁿ'e yā cuááⁿ vmnaaⁿ ní cueⁿ'é yā ní ndaa yā na yáāⁿ Jerusalén. Cuayiivi cueⁿ'e ntúūⁿ discípulos yeⁿ'e yā. \v 29 Taachí ndaā niiⁿnúⁿ yā yeⁿ'e yáāⁿ Betfagé ndúúcū yáāⁿ Betania niiⁿnuúⁿ naachi canee yiīcū chi nguuvi Olivos, tuu'mi ní Jesús dichó'o yā ná 'uūvī discípulos yeⁿ'e yā vmnaaⁿ yā. \v 30 Ní Jesús caⁿ'a 'túúcā: Cueⁿ'e nī na yáāⁿ 'lííⁿ chi canéé niiⁿnuúⁿ ní taachí cundaá nī yáāⁿ miiⁿ nndaacá nī 'áámá burro 'lííⁿ chí n'dɛ́ɛ́chiichí tī. Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ 'āā cuɛ́ɛ́ cunduú yā 'iiti. N'daatí nī 'iiti ní candɛ́ɛ nī 'iiti 'muuⁿ. \v 31 Ní nduuti chi 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ tiinguuneeⁿ yā 'túúcā: Ndís'tiī, ¿dɛ'ɛ̄ cúúví chí n'daatí nī 'iiti? 'Túúcā nan'guɛɛcútaⁿ'a nī chi Señor yeⁿ'e yú ní neⁿ'e yā 'iiti. \p \v 32 Discípulos chi dicho'ó Jesús cueⁿ'e yā ní ndaāca yā 'iiti tan'dúúcā chi Jesús miiⁿ caⁿ'a yā. \v 33 Taachí n'daātí yā burro 'lííⁿ miiⁿ, 'iiví tī ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí in'daatí nī burro 'lííⁿ yeⁿ'é? \p \v 34 Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: Señor yeⁿ'e yú ní neⁿ'e yā 'iiti. \p \v 35 Tuu'mi ní candɛ́ɛ yā 'iiti nanááⁿ Jesús. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ sn'dúu yā cotón yeⁿ'e yā vmnááⁿ yeⁿ'e tī ní Jesús canduú yā 'iiti miiⁿ. \v 36 Ní taachí Jesús cho'ó yā cyúúní miiⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ ní n'doo yā cotón yeⁿ'e yā cuaaⁿ cyúúní mííⁿ. \v 37 Taachí Jesús ndaa niiⁿnúⁿ yā naachi nga'áí yúúní mííⁿ yeⁿ'ē yiīcū chí nguuvi Olivos, nducyáácá discípulos yeⁿ'e yā ní yeenú taavi yā. Ní tuca'á yā caⁿ'a yā chi ch'ɛɛtɛ n'dai Ndyuūs cucáávā chi vaadī n'giinu chi n'diichí yā chi Jesús diíⁿ yā. Níícú diītūu n'dai 'cai yā ti yeenu taaví yā. \v 38 Ní 'cai yā: Dɛ'ɛ̄ chúúcā n'dai Rey chí cuchii yā ndúúcū chi duuchi Señor Ndyuūs. Ní cuneé vaadī 'diīiⁿ ná va'ai chɛɛti nguuvi. Ní caⁿ'á yā ndúúcū vaadī yeenú. Dɛ'ɛ̄ ch'ɛɛtɛ ca n'dai Ndyuūs chi dɛɛvɛ́ n'daí yā ndúúcū poder yeⁿ'é yā. \p \v 39 Tuu'mi ní n'duuvi 'iiⁿ'yāⁿ fariseos chi snée yā nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ caⁿ'a yā chii yā Jesús miiⁿ: N'diī, Maestro, yaa'vi neeⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi nguɛ́ɛ́ caaⁿ'maⁿ yā tíícā. \p \v 40 Jesús miiⁿ ní nán'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'e fariseos ní caⁿ'a yā: Ndúúti chi 'iiⁿ'yāⁿ s'uuⁿ ní 'tíícā nguɛ́ɛ́ caaⁿ'maⁿ yā, tuu'mi ní tuūu miiⁿ ní caaⁿ'maⁿ 'tíícā. \p \v 41 Taachí ndaa niiⁿnúⁿ yā chí n'diichí yā yáāⁿ Jerusalén miiⁿ, tuu'mi ní Jesús chɛɛcú yā cucáávā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ ti ya'ai 'iinu yā caavā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 42 Ní caⁿ'a yā 'túúcā: Ndís'tiī, 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén, nduuti chi incheenaáⁿ nī yeⁿ'ē nguuví 'cūū chi cuuvi nanguaⁿ'ai nī tuu'mi ní 'úú cuuví teé ndís'tiī vaadī 'diīíⁿ. Naati maaⁿ ní Ndyuūs canuuⁿ n'de'éí yā yeⁿ'e nī ní nguɛ́ɛ́ cuuvi deenu nī. \v 43 Ti ndaá nguuvi taachí 'iiⁿ'yāⁿ chi taaⁿ ndúúcu nī chééndii yā núúⁿmáⁿ 'diituú yáāⁿ yeⁿ'e nī ní nguɛ́ɛ́ cuuví cáánu nī yeⁿ'e yā. \v 44 Ní diíⁿ yā chi cundɛɛ nī ti nguɛɛ cuchɛɛ́ nī ndúúcu yā. Ní 'caaⁿ'núⁿ yā nducyaaca ndís'tiī ndúúcū daiyá nī, ní dituuví yā yáāⁿ Jerusalén yeⁿ'e nī ti 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ deenu yā chi tiempo maaⁿ ní nguuvi chi Ndyuūs s'neéⁿ yā chi cuuvi nanguaⁿ'ai yā. \s1 Jesús nadīdɛɛvɛ́ yā yaācū templo \r (Mt. 21.12-17; Mr. 11.15-19; Jn. 2.13-22) \p \v 45 Tuu'mi ní Jesús sndaá yā na yaācū templo ní tucá'a yā tun'dáa yā nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi in'diicui yā ní ngái ntúuⁿ yā miiⁿ. \v 46 Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Túúcā canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs: Yáacū yeⁿ'é ní naachi caaⁿ'maⁿngua'a 'iiⁿ'yāⁿ naati ndís'tiī ní diíⁿ nī tan'dúúcā chi yiivɛ yaava yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ chí diduucu. \p \v 47 Jesús miiⁿ nguuvi nguuvi ngi'cueeⁿ yā ná yáacū templo; naati 'iiⁿ'yāⁿ chiiduú n'gɛɛtɛ́, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ngi'cueeⁿ ley, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ nduuvidaamá yā ti neⁿ'é yā n'diichí yā táácā chi cuuvi 'caaⁿ'núⁿ yā Jesús miiⁿ. \v 48 Nguɛ́ɛ́ indaacá yā táácā chi 'caaⁿ'núⁿ yā Jesús, ti nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ s'nee veeⁿ n'daacá yā yeⁿ'ē chi ngí'cueeⁿ Jesús miiⁿ. \c 20 \s1 Jesús ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā \r (Mt. 21.23-27; Mr. 11.27-33) \p \v 1 'Áámá nguuvi taachí Jesús miiⁿ ngí'cueeⁿ yā chɛɛti yaācū templo ní ngi'cueeⁿ yā nduudu chí ngai yeⁿ'e Ndyuūs, ndaā nanááⁿ Jesús miiⁿ chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū maestros yeⁿ'e ley, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yaācū. \v 2 Ní ntiinguunéeⁿ yā Jesús: ¿Du'ú caⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ chi ca'cueeⁿ nī déndu'ū chi 'tuucā? O ¿du'ú 'iiⁿntyéⁿ'ē tee yā orden chi diíⁿ ni 'tíícā? \p \v 3 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā: 'Úú ntúūⁿ ní ntiinguuneéⁿ 'áámá ndís'tiī. Nan'guɛɛcútaⁿ'a nī yeⁿ'é: \v 4 ¿Dú'u ca'a orden Juan chi chɛɛdínuūⁿniⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ? ¿'Áá yeⁿ'e Ndyuūs o saⁿ'a iⁿ'yeeⁿdí 'cūū? \p \v 5 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nduuvidaamá yā ní caⁿ'a yā nguaaⁿ maaⁿ yā: Ndúúti chi caaⁿ'maⁿ yú chí yeⁿ'e Ndyuūs, Jesús miiⁿ ní cuuvi yā s'uūúⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ cuuvi chi nguɛ́ɛ́ chi'téénu nī? \v 6 Nduuti chí caaⁿ'maⁿ yú chí yeⁿ'e saⁿ'ā íⁿ'yeeⁿdí 'cūū, nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ ní cuiituú yā s'uūuⁿ ti 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nadicádíínuuⁿ yā chi cuaacu nííⁿnyúⁿ Juan miiⁿ ní 'áámá profeta chi Ndyuūs dicho'ó yā. \p \v 7 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'e Jesús chi nguɛ́ɛ́ déénu yā tií ndiicá yeⁿ'ē chí ngɛɛdínuūⁿnīⁿ Juan miiⁿ. \v 8 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'úú ra cuuví ndís'tiī du'u 'iiⁿntyéⁿ'ē tee yā orden 'úú chí idiíⁿ chuū. \s1 Yáⁿ'āa yeⁿ'e saⁿ'ā chí diiⁿ cuidado díí'yú uvas \r (Mt. 21.33-44; Mr. 12.1-11) \p \v 9 Jesús tucá'a yā caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'áámá ejemplo chi 'tɛ́ɛ́ nguɛ́ɛ́ dáámá: 'Áámá saⁿ'ā chiīnū sa díí'yú uvas ná yáⁿ'āa yeⁿ'ē sa. Dueño miiⁿ ca'a yā n'duuvi saⁿ'ā chi idiiⁿ sa ntiiⁿnyuⁿ ní nadíí'vɛ yā saⁿ'ā. Ní chiica yā yáāⁿ vaacú yā ni cueⁿ'e yā chí cuuvi 'náaⁿ yā. \v 10 Taachí ndaā tiempo yeⁿ'e cosecha yeⁿ'e uvas miiⁿ, dueño miiⁿ dichó'o yā 'aama mozo yeⁿ'é yā chi cueⁿ'e sa cuta'a sa parte yeⁿ'e cosecha chi tuneeⁿ dueño miiⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ chí idiiⁿ ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa ch'eⁿ'é yā mozo ní nadichó'o yā mozo miiⁿ. Ní nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ ca'a yā mozo miiⁿ. \v 11 Dueño nguɛɛcunée yā dichó'o yā táámá mozo nanááⁿ saⁿ'ā chi idiiⁿ ntiiⁿnyuⁿ na yáⁿ'āa yeⁿ'e yā. 'Tiicá ntúūⁿ nguɛ́ɛ́ n'daacā diiⁿ sa ndúúcū mozo miiⁿ. Ch'éⁿ'é sa saⁿ'a ní nadicáánu sa saⁿ'ā miiⁿ. Ní nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ ca'a sa saⁿ'ā mozo miiⁿ. \v 12 Dueño yeⁿ'e yáⁿ'āa miiⁿ nguɛɛcunéé ntúuⁿ yā dicho'ó yā táámá mozo nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi idiiⁿ ntiiⁿnyuⁿ na yáⁿ'āa yeⁿ'e yā naati 'nuucá'a sa saⁿ'a ní nadicaanu sa saⁿ'ā. \p \v 13 Tuu'mī ní dueño yeⁿ'e yáⁿ'āa miiⁿ caⁿ'a yā: ¿Táácā diíⁿ? Dicho'ó saⁿ'ā daiyá chi neⁿ'e taaví. ¿'Áá nguɛ́ɛ́ taachí snaaⁿ sa saⁿ'ā diiⁿ sa honrar saⁿ'ā daiyá? \v 14 'Iiⁿ'yāⁿ chi idiiⁿ ntiiⁿnyuⁿ na yáⁿ'āa miiⁿ taachí n'diichi sa saⁿ'ā daiya dueño yeⁿ'e yáⁿ'āa miiⁿ nadicádiinuuⁿ sa ní caⁿ'a sa chii sa vi'ī: Sáⁿ'a 'cuu chi cuuví yeⁿ'ē sa yáⁿ'āa 'cūū. 'Caāⁿ'nuⁿ yú saⁿ'ā ni yáⁿ'āa ndúúcū chi vɛ́ɛ́ naaⁿ cuuvi yeⁿ'e yú. \v 15 Tuu'mí tun'dáa sa saⁿ'ā daiya dueño 'áámá lado yeⁿ'e chéeⁿ yeⁿ'e díí'yú uvas ní ch'iiⁿ'nuⁿ sa saⁿ'ā. Jesús caⁿ'a yā: Maaⁿ ní, ¿dɛ'ɛ̄ diíⁿ dueño yeⁿ'e yáⁿ'āa nduucú saⁿ'ā s'eeⁿ chi diiⁿ 'tíícā? \v 16 Dueño miiⁿ taachi ndaa yā ni divíi yā saⁿ'ā chi idiiⁿ ntiiⁿnyuⁿ na yáⁿ'āa yeⁿ'é yā ní 'caaⁿ'núⁿ yā saⁿ'ā s'eeⁿ. Ní ca'á yā yáⁿ'āa miiⁿ yeⁿ'e yā táámá 'iiⁿ'yāⁿ. Taachí 'iiⁿ'yāⁿ fariseos ch'iindiveéⁿ yā chuū, tuu'mi ní caⁿ'a yā: N'daacā chi Ndyuūs nguɛ́ɛ́ 'cuaaⁿ yā chi 'tíícā. \p \v 17 Jesús ch'iinú yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ, ní caⁿ'a yā: ¿Dɛ'ɛ̄ neⁿ'e caaⁿ'maⁿ nduudu chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs chi 'tuucā? \q1 Tuūu ch'ɛɛtɛ́ chí 'iiⁿ'yāⁿ chi din'dái yā va'āī miiⁿ ní sta'á yā ní ch'ɛɛ̄cú yā 'áámá lado, ní tuūu 'cúū chí tuūu ch'ɛɛtɛ miiⁿ dichíí'vɛ ca ní canéé tuūu ch'ɛɛtɛ́ yeⁿ'e esquina yeⁿ'e va'āī. \m \v 18 'Āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí cun'daa nduú yā vmnaaⁿ na tuūu 'cúū ní caātū 'ííní yeⁿ'e yā. Naati 'āā du'ú nūuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi cun'dáá nduūu tuūu 'cúū vmnaaⁿ yeⁿ'e yā, 'cuíínú ndúúví yuūni yā. \s1 Yeⁿ'e tuumī chi ca'á yā emperador César \r (Mt. 21.45-46; 22.15-22; Mr. 12.12-17) \p \v 19 'Iiⁿ'yāⁿ chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū maestros yeⁿ'e ley neⁿ'é yā cuta'á yā Jesús ní diíⁿ yā chi preso yā naati di'va'a yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ. Tuu'mí nūuⁿ tuumicádiinuuⁿ yā chi Jesús miiⁿ caⁿ'a yā ejemplo 'cūū chi 'tɛ́ɛ́ nguɛ́ɛ́ dáámá ní yeⁿ'e yā. \v 20 Tuu'mi ní dichó'o yā 'iiⁿ'yāⁿ chí 'cueenuúⁿ Jesús miiⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ndaacá yā táácā chi cástaⁿ'a yā nduudu Jesús miiⁿ chi Jesús cuuví caaⁿ'máⁿ yā 'aama nduudu yaadi. 'Tíícā ní cuuvi dichó'o yā Jesús nanááⁿ gobernador. \v 21 Chiiⁿ chí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ntiinguunéeⁿ yā Jesús nduudú 'cūū: N'dií, maestro, déénu 'nū chí ngaⁿ'a nī ní ngi'cueeⁿ nī chiiⁿ chi n'daacā. Ní nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī juzgar 'iiⁿ'yāⁿ tan'dúúcā chi n'gee nī chi n'daacā o nguɛ́ɛ́, naati ngi'cueeⁿ nī yúúní yeⁿ'e Ndyuūs ndúúcū nduudu cuaacu. \v 22 Maaⁿ ní cuuví nī chuū: ¿'Áá n'daacā chí nadíí'vɛ 'nū emperador César tuūmī yeⁿ'e yáⁿ'āa o nguɛ́ɛ́? \p \v 23 Jesús tuumicadíínuuⁿ yā chí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nguɛ́ɛ́ n'daacā chi diíⁿ yā ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí neⁿ'e nī castaⁿ'á nī nduudu yeⁿ'é? \v 24 'Cuuⁿ'miⁿ nī 'áámá tuumī. Jesús n'diichí yā tuūmī ní caⁿ'a yā: ¿Du'ū naaⁿ ndɛ́ɛ̄ tuūmī miiⁿ? ¿Du'ū chi nguuví canee ngúūⁿ naaⁿ? Tuu'mi ní saⁿ'a s'uuⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'ā sa: Naaⁿ emperador César cānee. \p \v 25 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Nca'a nī tuūmī emperador César miiⁿ chííⁿ chi yeⁿ'é yā ní ca'á nī Ndyuūs chííⁿ chi yeⁿ'é yā. \p \v 26 Nguɛ́ɛ́ cuuvi diíⁿ yā chistaⁿ'a mar 'áámá nduudu yeⁿ'e Jesús miiⁿ ní cheⁿ'e yiinú yā yeⁿ'ē chí nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús. Ní 'āā ntɛ́ɛ́ caⁿ'a yā mar 'áámá. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ itiinguuneeⁿ yā Jesús yeⁿ'ē chi nduuchi tináⁿ'ā \r (Mt. 22.23-33; Mr. 12.18-27) \p \v 27 Cuayiivi ní n'duuvi 'iiⁿ'yāⁿ saduceos ndaa yā nanááⁿ Jesús. Saduceos nguɛ́ɛ́ s'téénu yā chí nduuchi tináⁿ'ā. Ní caⁿ'a yā chii yā Jesús: \v 28 N'dií, Maestro, Moisés dingúuⁿ yā na ley 'tíícā: Ndúúti chi 'áámá saⁿ'ā 'cuuvi sa ní cu'neeⁿ sa n'daataá yeⁿ'ē sa ní nguɛ́ɛ́ daiya tá, tuu'mi ní 'díínu sa cuuvi 'caandavaacu sa ndúúcū n'daataá miiⁿ ní 'cuundi daiya sa lado yeⁿ'e 'díinū tináⁿ'ā. \v 29 Maaⁿ ní vɛ́ɛ́ ndɛɛ̄chɛ̄ 'díínu yā. Saⁿ'ā vmnaaⁿ mííⁿ canee sa ndúúcū n'daataá yeⁿ'ē sa ní ch'īi sa. Nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé daiya sa. \v 30 Saⁿ'ā 'díínu sa ndiichi ndii 'úúví canee sá ndúúcū n'daataá yeⁿ'ē tináⁿ'ā. 'Diinu sa miiⁿ ch'iī ntúūⁿ saⁿ'ā miiⁿ. Nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinée ntuūⁿ daiya sa. \v 31 Saⁿ'ā 'diīnū sa ndiichi ndii 'íínú canéé ntúuⁿ sa ndúúcū n'daataá mííⁿ. 'Tiicá ntúūⁿ ch'īi sa ní nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinée ntúūⁿ daiya sa. Nduu ndɛɛ̄chɛ yā ch'ɛɛtinée yā ndúúcū n'daataá mííⁿ ní ca'áámá ca'áámá yā ch'īi yā ní nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé mar 'áámá daiya yā. \v 32 Cuayiivi miiⁿ ní ch'iī n'daataá mííⁿ. \v 33 Taachí ndaā nguuvi chi nduuchi 'iiⁿ'yāⁿ chi n'díí, ¿chɛɛ́ saⁿ'ā s'eeⁿ n'daataá yeⁿ'ē sa táⁿ'ā? Tí nduu ndɛɛ̄chɛ yā ch'ɛɛtinée yā ndúúcū n'daataá mííⁿ. \p \v 34 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ nan'guɛ́ɛ́cútaⁿ'a yā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: 'Iiⁿ'yāⁿ chi snée yā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū n'giindivaacu yā ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yā nga'a yā chi n'gíindivaacu yā. \v 35 'Iiⁿ'yāⁿ chi túneeⁿ chi ndaá yā na táámá iⁿ'yeēⁿdī, taachi nduuchí yā yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā, na yáⁿ'āa miiⁿya ní nguɛɛ 'caandavaacu yā, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú chi ca'a 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yā chi 'caandavaacu yā. \v 36 Yáⁿ'āa miiⁿya 'āā ntɛ́ɛ́ 'cuūvi yā ti daama yā ndúúcū ángeles. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi daiya Ndyuūs tí induuchi yā yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā. \v 37 Ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ ndíí taachi maaⁿ Moisés miiⁿ dingúuⁿ yā yeⁿ'ē yáⁿ'á 'lííⁿ chí ngiichi iteé cadíínuuⁿ yú caati tináⁿ'ā ninduuchi yā. Ní Moisés miiⁿ ngaⁿ'á yā chi Señor Ndyuūs miiⁿ ní Ndyuūs yeⁿ'e Abraham, ndúúcū Isaac, ndúúcū Jacob. \v 38 Ti Ndyuūs ní nguɛ́ɛ́ Ndyuūs yeⁿ'e tináⁿ'ā ti yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chí snduuchí yā. Caati nanááⁿ Ndyuūs miiⁿ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ ní snduuchí yā cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \p \v 39 Tuu'mi ní n'duuvi maestros chi ngi'cueeⁿ ley caⁿ'a yā chii yā Jesús miiⁿ: N'dií, Maestro, n'daacā ngaⁿ'a nī. \p \v 40 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'āā ntɛ́ɛ́ neⁿ'e yā ntiinguuneeⁿ ca yā. \s1 ¿Du'ū 'iiⁿ'yāⁿ chi Cristo? \r (Mt. 22.41-46; Mr. 12.35-37) \p \v 41 Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Ndís'tiī, ¿táácā chí ngaⁿ'a nī chi Cristo miiⁿ ní daiya David? \v 42 Maāⁿ David miiⁿ ní ngaⁿ'a yā na libro yeⁿ'é Ndyuūs chi Salmos 'túúcā: \q1 Caⁿ'a Señor Ndyuūs chiī yā Señor yeⁿ'é: 'Cuundi di lado tá cuaācū yeⁿ'é chi lado yeⁿ'e honor, \q1 \v 43 ndíí taachi 'úú cu'neéⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi enemigos chi contra yeⁿ'ē di cuaaⁿ ndii yā ca'a di tan'dúúcā chi 'aama banco 'lííⁿ. \m \v 44 Ndúúti chi David miiⁿ caⁿ'a yā chi Cristo miiⁿ ní Señor yeⁿ'e yā, ¿táácā cuuvi chiī chi Cristo miiⁿ ní daiya David? \s1 Jesús ngíícá nuuⁿndi yeⁿ'e maestros chi ngí'cueeⁿ ley \r (Mt. 23.1-36; Mr. 12.38-40; Lc. 11.37-54) \p \v 45 Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ n'giindiveéⁿ yā taachi Jesús caⁿ'a yā ndúúcū discípulos yeⁿ'e yā ní tuca'á yā caⁿ'a yā chuū: \v 46 Diíⁿ nī cuidado, ndís'tiī, yeⁿ'é maestros chi ngi'cueeⁿ ley. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní neⁿ'e yā 'cuɛɛti núuⁿ yā catecai n'geēnúú yā, ní neⁿ'e yā chi ndís'tiī ní diíⁿ nī saludar 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ taachi snée yā nii'vɛɛ ní neⁿ'é yā chi diíⁿ nī respetar 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Ní neⁿ'e yā 'cuɛɛtɛ́ yā na sillas vmnááⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'ē honor ná yaacū sinagogas ní sillas yeⁿ'e honor yeⁿ'e 'viicu naachi ché'e yā. \v 47 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ndivíi yā va'ai yeⁿ'e n'daataá nguá'āa. Ní nééné n'deēe ngaⁿ'angua'á yā ní neⁿ'e yā chi snaaⁿ tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ chi diiⁿ yā 'tíícā. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní neene ch'ɛɛtɛ ca castigo yeⁿ'e yā nguuvi yeⁿ'e juicio. \c 21 \s1 Ofrenda yeⁿ'e n'daataá nguá'āa \r (Mr. 12.41-44) \p \v 1 Jesús snée yā na yaācu templo ní n'diichi yā chi 'iiⁿ'yāⁿ 'cuiica ngii yā ofrendas yeⁿ'e yā na cajas naachí inúūⁿ ofrendas. \v 2 N'diichí ntúuⁿ yā 'áámá n'daataá nguá'āa chí neene ndaachíí cānee tá. Táⁿ'ā miiⁿ ní s'nuūⁿ tá chɛɛti caja miiⁿ 'uūvī centavos chi cobre. \v 3 Jesús miiⁿ ní ngaⁿ'a yā ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cuaacu nííⁿnyuⁿ 'úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chí n'daataá nguá'āa 'cūū ch'ɛɛtɛ ca tuūmī chiī tá, nguɛ́ɛ́ ti tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 4 Tí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nga'a yā yeⁿ'ē chí nngaāva yeⁿ'e yā chi cuuvi ofrenda yeⁿ'e Ndyuūs; naati n'daataá 'cūū chí neené ndaachíī canee tá ní ca'ā tá tanducuéⁿ'ē chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'e ta chi che'e tá. \s1 Jesús nn'geeⁿ yā táámá ejemplo chi yeⁿ'e yaācá chí ntuvií \r (Mt. 24.1-2; Mr. 13.1-2) \p \v 5 Náⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ ní ngaⁿ'a yā yeⁿ'e yaācū templo miiⁿ chi yaāva canéé ndúúcū tuūu n'dɛɛ̄ cheeⁿ ndúúcū adornos yeⁿ'ē regalos chí lado yeⁿ'e ofrenda. Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: \v 6 Ndís'tiī ní inaaⁿ nī dendú'ū chi 'túúcā. Ndáá nguuvi taachí nadituuví yā yaācū miiⁿ ní 'āā ntɛ́ɛ́ cūnee tuūu cuaaⁿ vmnááⁿ yeⁿ'e vi'ī chi nguɛ́ɛ́ ntuuvií. \s1 Ejemplo yeⁿ'e tiempo taachi 'āā cuɛ́ɛ́ ndaa nguuvi chi 'cuiīnū íⁿ'yeēⁿdī \r (Mt. 24.3-28; Mr. 13.3-23) \p \v 7 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ntiinguunéeⁿ yā Jesús miiⁿ: N'diī, Maestro, ¿tií cuaⁿ'ā cuuví chuū? ¿Dɛ'ɛ̄ señal 'cuuⁿ'míⁿ nī taachi 'āā cuuvi chi 'tiicā? \p \v 8 Jesús caⁿ'a yā: Cundɛ́ɛ nī cuidado chi 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cannche'éí yā ndís'tiī caati neené n'deēe 'iiⁿ'yāⁿ chií yā caaⁿ'máⁿ yā ndúúcū chi duuchí 'tííca: 'Úú chí Cristo; ní 'āā snéé nguuvi chi 'cuiīnū íⁿ'yeēⁿdī. Naati ndís'tiī, nguɛ́ɛ́ caⁿ'á nī ndúúcu yā. \v 9 Ní taachí 'caandiveéⁿ nī chi vɛɛ caandaá ní 'iiⁿ'yāⁿ 'cuuⁿ'maⁿ yā contra yeⁿ'e taama yā nguɛ́ɛ́ dii'yá nī cuuvi. Tanducuéⁿ'ē chuū canéé chí cuuvi vmnááⁿ vmnaaⁿ naati 'āā cuɛɛ 'cuiīnū iⁿ'yeēⁿdī. \p \v 10 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Áámá nación ní 'cuuⁿ'máⁿ contra yeⁿ'e taama nación ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e 'áámá país ní 'cuuⁿ'máⁿ yā contra yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e taama país. \v 11 Ní n'deēe cuuvi nuⁿ'u taaⁿ yáⁿ'āa, ndúúcū tiempos chi 'cuūndī cuiicu, ndúúcū ca'ai taaⁿ n'deēe cuaaⁿ n'dai, ní 'iiⁿ'yāⁿ snaaⁿ yā dendu'ū chí vaadī n'giinu yeⁿ'ē va'ai chɛɛti nguuvi ní dii'yá yā cuuvi. \p \v 12 Ni taachi 'āā cuɛ́ɛ́ cuuvi tanducuéⁿ'ē dendu'ū chi 'túúcā, 'iiⁿ'yāⁿ ní cuiítuú yā ndís'tiī ní cuta'á yā ndís'tiī chí presos nī. Ní nca'á yā ndís'tiī 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e yaācū sinagogas ní 'cuii yā ndís'tiī vácūū. Cuayiivi ní candɛ́ɛ yā ndís'tiī nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ reyes ndúúcū gobernadores cáávā chí ngaⁿ'a nī chí duuchí. \v 13 Chuū 'cueenu ndís'tiī cuuvi ti cueⁿ'é nī nduucú ní nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cuuvi caaⁿ'máⁿ nī nduudu cuaacu yeⁿ'é. \v 14 Cundɛ́ɛ n'daaca nī cuidado ná staava yeⁿ'e nī ní nguɛ́ɛ́ nadacádíínuuⁿ nī vmnaaⁿ yeⁿ'e taācā nán'guɛɛcútaⁿ'a nī yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 15 Ti hora mííⁿ nūuⁿ 'úú ní yaa'ví ndís'tiī nduudu chi caaⁿ'máⁿ nī. Ní teé ndís'tiī vaadī deenu yeⁿ'é ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ cuchɛɛ yā ndúúcū ndís'tiī, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú cuuvi caaⁿ'maⁿ yā contra yeⁿ'ē ndís'tiī. \v 16 Naati chiidá nī, ndúúcū 'díínu nī, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nī, ndúúcū amigos yeⁿ'e nī ní caaⁿ'máⁿ yā contra yeⁿ'e ndís'tiī chí 'iiⁿ'yāⁿ 'caaⁿ'núⁿ yā náⁿ'ā ndís'tiī. \v 17 Ní nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi n'diichí yā ndís'tiī cucáávā 'úú ti cueⁿ'é nī nduucú. \v 18 Naati mar 'áámá yuūdū tiíⁿ nī nguɛ́ɛ́ cuuví ndáí. \v 19 Nduuti chí ndís'tiī ngiinū ngiinū cuchɛ́ɛ nī na staava yeⁿ'é nī ní 'cuɛɛtinéé n'daāca nī, tuu'mi ní ndáá nguuvi chi ndaaca nī vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ yeⁿ'e nī. \p \v 20 Taachi ndís'tiī snaaⁿ nī soldados nuuⁿmaⁿ ndííví yā yáāⁿ Jerusalén, tuu'mi ní cadiinuuⁿ nī chi yáāⁿ Jerusalén miiⁿ 'āā ntuvií. \v 21 Tuu'mi ní n'daacā chi 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā na yáⁿ'āa Judea caⁿ'á yā cáánu yā cuaáⁿ yiīcū. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā na yáāⁿ Jerusalén miiⁿ ní nan'dáa yā miiⁿ. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā campo nguɛ́ɛ́ nguɛɛcunee nndaa yā na yáāⁿ Jerusalén. \v 22 Ti nguuvi s'eeⁿ ní nguuví chí cuchiī 'cueenú yā cuuvi cáávā nuuⁿndí yā. Níícú canéé chí cuuvi cuaacu tanducuéⁿ'ē chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs. \v 23 Naati dɛ'ɛ̄ chúúcā ya'āī yeⁿ'e n'daataá chi vɛ́ɛ́ daiya tá chɛɛti tá ndúúcū n'daataá chí ngiicú da'cua'āa daiya tá nguuvi chi cáánu yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ nééné 'cueenu yā cuuvi na yáⁿ'āa 'cúū. \v 24 Ní 'yááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ní 'cuūvi yā ndúúcū machete 'uūvī lados 'caāiⁿ taachi diíⁿ yā caandaá. Ní candɛɛ yā 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi presos yā ní caⁿ'á yā ndíí nducyaaca países. Níícú yáāⁿ Jerusalén miiⁿ cūnee ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ gentiles chi 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'ē ndaata Israel ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ canéé yā na yáⁿ'āa miiⁿ ndíí tiempo chi Ndyuūs 'cuaaⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ gentiles cuuvi yeⁿ'é yā. \s1 Táácā ndaá Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs \r (Mt. 24.29-35, 42-44; Mr. 13.24-37) \p \v 25 Tuu'mi ní Ndyuūs 'cuuⁿ'miⁿ yā ndúúcū vaadī n'giinu señales ná yáⁿ'āa, ndúúcū ná 'ii'yu, ndúúcū na 'ííⁿnyúⁿ. Nééné ya'āī 'cueenu 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e tanáⁿ'ā naciones ni nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ dii'ya cá yā cuuvi. Ní nguɛ́ɛ́ déénu yā taacā chi idiiⁿ yā cucáávā chi 'yuudu n'dai 'cuɛɛcu nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā ní can'dáí yaacu nuūⁿnīⁿ miiⁿ. \v 26 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cuuvi cúúnu yā chí 'va'á yā ndúúcū dendu'ū chí ndaa vmnááⁿ yáⁿ'āa 'cúū ní cucáávā nducuéⁿ'ē nanguuvi ní 'nuⁿ'u. \v 27 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ snááⁿ yā 'úú chi Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs chi ndaá na 'áámá meēeⁿ ndúúcū poder ch'ɛɛtɛ yeⁿ'é ndúúcū chi dɛɛvɛ́ n'dai yeⁿ'e maáⁿ cuerpo yeⁿ'é. \v 28 Taachí cunga'ā tanducuéⁿ'ē chuū cu'neeⁿ diitú nī na staava yeⁿ'é nī tí ndaā nguuvi chí nnguaⁿ'āī ndís'tiī ní canéé niiⁿnuúⁿ. \p \v 29 'Úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī 'áámá ejemplo: Cuin'diichí nī yáⁿ'á yeⁿ'e n'guíídīi yaaⁿ nguuvi ndúúcū nducyaaca yáⁿ'á. \v 30 Taachí snaaⁿ nī chi 'āā ndaa tá'āa yáⁿ'á mííⁿ, tuu'mi ní 'āā deenú nī ti 'āā snee niiⁿnuúⁿ tiempo chi cuchiī yáāaⁿ. \v 31 'Tiicá ntúūⁿ cuuvi taachi snaaⁿ nī dendu'ū chuū chi ngaⁿ'á, 'āā deenú nī chí naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā 'āa snee niiⁿnuúⁿ. \p \v 32 'Úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, chi cuaacu nííⁿnyúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā maaⁿ 'āā cuɛ́ɛ́ 'cuuví yā nenⁿ'e chi 'āā cuɛ́ɛ́ cuuví tanducuéⁿ'ē chuū. \v 33 Nanguuvi ndúúcū yáⁿ'āa ní chó'ōo naati nduudu yeⁿ'é nguɛ́ɛ́ chó'ōo. \p \v 34 Ndís'tiī ní cundɛ́ɛ nī cuidado chi staava yeⁿ'e nī nguɛ́ɛ́ nduuvi chɛɛchí ndúúcū vicios chi vɛ́ɛ́ iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Nguɛ́ɛ́ nadicádiinúúⁿ ca nī yeⁿ'e chi che'é nī o cu'ú nī o yeⁿ'ē n'deee yeⁿ'e vida yeⁿ'e nī ti nguuvi miiⁿ ní dácanaāⁿ ndaá nanááⁿ yeⁿ'e ndís'tiī. Ní canéé chi canéé listo nī. \v 35 Ti nguuvi s'eeⁿ ní ndaa nanááⁿ ndís'tiī ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ní nducyaacá yā ní 'cueenú yā cuuvi tí ndaā nguuvi s'eeⁿ tan'dúúcā 'áámá tuūvī dácanaāⁿ índuudi. \v 36 'Cuɛɛti nduuchí nī ní caaⁿ'maⁿngua'á nī nguuvi nguuvi chi cuuví nnguaⁿ'ai nī yeⁿ'e dendu'ū vaadī ya'ai chi cuchiī. Ní cuuvi ndaa nī nanááⁿ 'úú, Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs. \p \v 37 Nguuvi nguuvi Jesús miiⁿ ngí'cueeⁿ yā na yáacū templo ní n'gaaⁿ ní nn'daa yā ná yiīcū 'lííⁿ chi nguuvi Olivos. \v 38 Ní nguuvi nguuvi cuaaⁿ ná nguɛɛtiyaaⁿ ní nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ ndaa yā na yaācū templo nanááⁿ Jesús miiⁿ chí 'caandiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'e yā. \c 22 \s1 'Iiⁿ'yāⁿ chi contra Jesús ngaⁿ'a yā táácā chi diíⁿ yā chi cuuvi cuta'á yā Jesús \r (Mt. 26.1-5, 14-16; Mr. 14.1-2, 10-11; Jn. 11.45-53) \p \v 1 'Āā snee niiⁿnuúⁿ nguuví yeⁿ'e 'viicu yeⁿ'e pascua chi 'viicu chi che'é yā pan chi nguɛ́ɛ́ levadura yeⁿ'ē. \v 2 Ní 'iiⁿ'yāⁿ chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū maestros yeⁿ'e ley nduuvidaamá yā ní ngaⁿ'á yā taacā chi cuuví 'caaⁿ'núⁿ yā Jesús naati 'va'á yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén miiⁿ. \p \v 3 Espíritu yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ sndáa na staava yeⁿ'e saⁿ'ā chi nguuvi Judas Iscariote chi 'aama discípulo yeⁿ'e Jesús naachí ndiichuuvi yā. \v 4 Judas miiⁿ cheⁿ'e sa nanááⁿ chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū capitanes ní yaa'vi sá 'iiⁿ'yāⁿ táácā chi cuuví diiⁿ sa chi naca'a sa Jesús miiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 5 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní yeenú n'dai yā ní nduuvidaamá yā chí ca'a yā tuūmī Judas miiⁿ. \v 6 Judas sta'a sa tuūmī ní caⁿ'a sa. Nadacádiinuuⁿ sa táácā cuuvi nta'a sa Jesús miiⁿ na ta'a 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ manera chi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén miiⁿ nguɛ́ɛ́ ntuumicadiinúúⁿ yā yeⁿ'ē. \s1 N'nuúⁿ yā chi che'e yā cáávā 'víícú yeⁿ'e pascua \r (Mt. 26.17-29; Mr. 14.12-25; Jn. 13.21-30; I Co. 11.23-26) \p \v 7 Ndaā nguuvi yeⁿ'e pascua, 'viicu chi nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ che'e yā pan chi nguɛ́ɛ́ levadura yeⁿ'ē. Nguuvi miiⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ 'caaⁿ'núⁿ yā 'áámá 'iiti cuūchī 'lííⁿ chí sacrificio yeⁿ'e pascua. \v 8 Jesús dicho'ó yā Pedro miiⁿ ndúúcū Juan ní caⁿ'a yā chii yā 'uuvi yā: Cuéⁿ'é nī ní n'nuúⁿ nī naachi che'e nguiīnū yú yeⁿ'e 'viicu yeⁿ'e pascua. \p \v 9 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā chii yā Jesús miiⁿ: ¿Tií neⁿ'e nī chi in'nuúⁿ 'nū chi che'e nguiīnū yú? \p \v 10 Jesús n'guɛɛcútaⁿ'a yā: Taachí cundaa nī na yáāⁿ Jerusalén miiⁿ ndaāca nī 'áámá saⁿ'ā chi ndɛ́ɛ sa 'cuuti cuéé nuūⁿnīⁿ. Caⁿ'á nī ndúúcu sa ndíí ná va'ai naachi ndaā sa. \v 11 Ní caaⁿ'máⁿ nī cuuvi nī saⁿ'ā chi va'ai yeⁿ'ē miiⁿ: N'diī, señor Maestro yeⁿ'e yú ngaⁿ'á yā 'túúcā: ¿Tií cánéé cuarto chi che'é nguiinú yeⁿ'e pascua ndúúcū discípulos yeⁿ'é? \v 12 Saⁿ'ā miiⁿ ní 'cuuⁿ'miⁿ sa ndís'tiī 'áámá cuarto ch'ɛɛtɛ yeⁿ'e va'āī chí ndii 'uūvī piso ní 'aa vɛ́ɛ́ yaāaⁿ. Miiⁿ in'nuúⁿ nī chi che'e yú yeⁿ'e pascua. \p \v 13 Apóstoles ní cueⁿ'e yā ní ndaaca yā tanducuéⁿ'ē tan'dúúcā chi Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā, ní n'nuúⁿ yā chí che'e yā yeⁿ'e pascua. \p \v 14 Taachí ndaā snuū ca'a hora chi che'e nguiinú yā, Jesús miiⁿ ndúúcū apóstoles yeⁿ'e yā ch'ɛɛtɛ́ yā na mesa chi che'e nguiinú yā. \v 15 Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Dɛ'ɛ chúúcā neⁿ'é che'é ndúúcū ndís'tiī 'viicu yeⁿ'e pascua 'cūū neⁿ'e chí 'āā 'cuɛ́ɛ́ 'cuūví. \v 16 Caati ngaⁿ'á ngií ndís'tiī ti 'úú ní 'āā ntɛ́ɛ́ che'é ndúúcu nī táámá 'viicu pascua ndíí taachi cuuvi cuaacu chi neⁿ'e caaⁿ'maⁿ yeⁿ'ē naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \p \v 17 Tuu'mi ní Jesús sta'á yā taza ndúúcū vino ní ca'a yā gracias Ndyuūs. Ní caⁿ'a yā chii yā apóstoles yeⁿ'e yā: Cuta'á nī chuū ní cu'u nī nguaaⁿ nducyaaca nī. \v 18 Ti 'úú ní ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, chi 'āā ntɛ́ɛ́ cu'ú jugo yeⁿ'e uvas, ndii ndaá nguuvi yeⁿ'e naachí Ndyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \p \v 19 Tuu'mi ní sta'a Jesús pan miiⁿ ní ca'a yā gracias Ndyuūs. Ní n'deé yā ní ca'a yā apóstoles ní caⁿ'a yā: Chuū chi tan'dúúcā cuerpo yeⁿ'é 'tíícā. Ní teé lugar 'iiⁿ'yāⁿ chi 'caaⁿ'núⁿ yā 'úú cáávā ndís'tiī. Diíⁿ nī chuū taachi n'gaacú nī yeⁿ'e 'úú. \p \v 20 'Tiicá ntúūⁿ diíⁿ yā ndúúcū taza. Taachí ch'íínú che'e yā ní caⁿ'a yā: Jugo yeⁿ'e uvas yeⁿ'e taza chí cuuvi cuaacu ní chuū tan'dúúcā chi yuūuⁿ yeⁿ'é chí cungéē cáávā ndís'tiī. \p \v 21 Maaⁿ ní saⁿ'ā chí naca'ā 'úú vɛɛ sa ndúúcu yú na mesa. \v 22 Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs chí 'úú cuaacu nííⁿnyúⁿ caⁿ'a sa 'cuūvī sa tan'dúúcā chi neⁿ'e Dendyuūs. Dɛ'ɛ chúúcā ya'ai yeⁿ'ē saⁿ'ā chí naca'ā sa 'úú. \p \v 23 Tuu'mi ní apóstoles tucá'a yā ntiingūūneeⁿ vi'i yā: ¿Du'u ra chí diiⁿ chuū? \s1 Ngaⁿ'a yā nguaaⁿ maaⁿ yā: ¿Du'ū chi ch'ɛɛtɛ ca? \p \v 24 Tuu'mi ní apóstoles tuca'a yā caⁿ'a yā nguaaⁿ maaⁿ yā chɛɛ́ yā chi ch'ɛɛtɛ ca yā. \v 25 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chiī yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Reyes yeⁿ'e tanáⁿ'ā naciones ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā tan'dúúcā chi 'iivi chɛɛchi ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e naciones ní ngaⁿ'a yā chi rey yeⁿ'e yā n'daacā idiíⁿ yā. \v 26 Naati nguaaⁿ ndís'tiī nguɛ́ɛ́ 'tíícā. 'Iiⁿ'yāⁿ chi ch'ɛɛtɛ ca nguaaⁿ ndis'tíi canéé chi diíⁿ yā tan'dúúcā saⁿ'ā da'caiyāa chi diiⁿ mandados. 'Iiⁿ'yāⁿ chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā nguaaⁿ ndís'tiī canee chi diíⁿ yā tan'dúúcā 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi dichíí'vɛ̄ 'iiⁿ'yāⁿ. \v 27 Chɛɛ̄ cá yā chi ch'ɛɛtɛ́ yā. ¿'Áá 'iiⁿ'yāⁿ chí n'giindí yā na mesa o 'iiⁿ'yāⁿ chi n'giī chi cho'o chi cu'u? ¿'Áá nguɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ chí n'giīndi na mesa? N'diichí nī. 'Úú ní canee nguaaⁿ ndís'tiī tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ ndíícuūⁿ chi dīchíí'vɛ̄. \p \v 28 Ndís'tiī ní ch'ɛɛtinée nī nduucú nguuvi nguuvi taachi 'úú n'geenú ngii tanducuéⁿ'ē. \v 29 Ní tan'dúúcā Chiidá tee yā 'úú naachí ngaⁿ'ā ntiiⁿnyúⁿ 'tiicá ntúūⁿ 'úú ní teé ndís'tiī 'áámá chi caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyúⁿ nī. \v 30 Ní ndís'tiī 'cuɛɛtɛ́ nī na mesa nduucú chi che'é nī ní cu'ú nī naachi 'úú ngaⁿ'á ntiiⁿnyuⁿ. Ní 'cuɛɛtɛ́ nī na sillas yeⁿ'e juez ní n'diichí nī nuuⁿndi yeⁿ'ē ndichúúví ndaata yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel chi judíos. \s1 Jesús caaⁿ'maⁿ yā chi Pedro caaⁿ'maⁿ yā chi nguɛ́ɛ́ deenu sa Jesús \r (Mt. 26.31-35; Mr. 14.27-31; Jn. 13.36-38) \p \v 31 Jesús yaa'ví yā Pedro ní caⁿ'a yā: N'dii, Simón Pedro, Simón Pedro, cuin'diichí nī ti yááⁿn'guiinūuⁿ ngiicá sa yeⁿ'e ndís'tiī chí cuuvi diiⁿ sa. N'diichineeⁿ sa ndís'tiī tan'dúúcā 'iiⁿ'yāⁿ ndáádi yā trigo 'tíícā diiⁿ sa. Ní vɛ́ɛ́ permiso yeⁿ'e sa. \v 32 Naati 'úú ní ngaⁿ'angua'á cáávā dii, Pedro, chi cu'téénu ca di. Ní taachi ndaacadaamí di yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'e di ní cu'téénu ca di tuu'mi ní cunnee di tanáⁿ'ā hermanos yeⁿ'e di chi cu'téénu cá yā. \p \v 33 Simón caⁿ'a yā chii yā Jesús miiⁿ: Señor, 'āā vɛ́ɛ́ yaáⁿ chí caⁿ'á nduucú nī ndíí vácūū; ní ndúúti chi 'cuuví nī, 'úú ní 'cuuví ndúúcu nī. \p \v 34 Jesús caⁿ'a yā chii yā Pedro: Ngaⁿ'á ngií dii chi tusáⁿ'ā ní nguɛ́ɛ́ 'cuai tī ndíí taanduvɛ́ɛ́ cueeⁿdiitú di 'iīnū cuuvi yeⁿ'e 'úú chi nguɛ́ɛ́ in'diichi di 'úú. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā yeⁿ'e chí cuchiī. \p \v 35 Tuu'mi ní Jesús itiinguunéeⁿ yā apóstoles: Taachí dicho'ó ndís'tiī nguɛ́ɛ́ cándɛɛ nī bolsa yeⁿ'e tuumi nī, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú morral yeⁿ'e nī, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú ndaacuú yeⁿ'e nī, ¿'áá vɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ chi chii faltar yeⁿ'e nī? Apóstoles ní caⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ. \p \v 36 Ní Jesús caⁿ'a yā: Maaⁿ ní ndís'tiī chi vɛ́ɛ́ bolsa yeⁿ'e nī, candɛɛ nī. 'Tiicá ntúūⁿ ndís'tiī chi vɛ́ɛ́ morral yeⁿ'e nī, candɛɛ nī. Ndís'tiī chi nguɛ́ɛ́ 'aama machete 'uūvī lados 'caāiⁿ yeⁿ'e nī, n'diicuí nī cotón yeⁿ'e nī ní cuái nī. \v 37 Ti ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi canéé chí cuuvi cuaacú tanducuéⁿ'ē chi canéé nguūⁿ yeⁿ'é: Ní 'iiⁿ'yāⁿ caⁿ'a yā chi vɛ́ɛ́ nuūⁿndī yeⁿ'e 'úú tan'dúúcā tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e yā. Tí tanducuéⁿ'ē chi canéé nguūⁿ yeⁿ'e 'úú canéé chí cuuvi cuaacu. \p \v 38 Tuu'mi ní discípulos ní caⁿ'a yā: N'diī, Señor, íngáā na 'uuvi machete 'uūvi lados 'caāiⁿ. Jesús ní caⁿ'a yā: Ndúúcū stíī 'āā vɛ́ɛ́. \s1 Jesús ngaⁿ'angua'á yā na jardín chi nguuvi Getsemaní \r (Mt. 26.36-46; Mr. 14.32-42) \p \v 39 Cuayiivi ní can'daā Jesús tan'dúúcā costumbre yeⁿ'e yā ní cueⁿ'é yā na yiīcū yeⁿ'e Olivos. Ní discípulos yeⁿ'e yā cueⁿ'é yā ndúúcu yā. \v 40 Ní taachí ndaa yā na lugar miiⁿ, tuu'mi ní Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā discípulos yeⁿ'e yā: Ndís'tiī caaⁿ'maⁿngua'á nī chí yááⁿn'giinūuⁿ nguɛ́ɛ́ n'diichineeⁿ sa ndís'tiī chi diíⁿ nī nuuⁿndi. \p \v 41 Jesús ní cueⁿ'e yā yeⁿ'e discípulos yeⁿ'e yā tanduu naaⁿ chi naachi ndaá 'áámá tuūu chi ngii ya ní Jesús caantii'yá yā ní caⁿ'angua'á yā. \v 42 Ní caⁿ'a yā: N'diī, Chiidá, ndúútí chí neⁿ'e nī ní divíi nī yeⁿ'e chi canee chi 'cueenú cuuvi yeⁿ'e prueba 'cūū. Naati nguɛ́ɛ́ cuuví tan'dúúcā chi 'úú neⁿ'é naati tan'dúúcā chí n'diī neⁿ'e nī. \p \v 43 Ní che'enaāaⁿ 'áámá ángel yeⁿ'ē nanguuvi ní ca'á yā fuerzas Jesús miiⁿ. \v 44 Ti neené ya'ai Jesús miiⁿ ní ndiituu n'dai ca ngáⁿ'angua'á yā. Ní nuuⁿniⁿyaaⁿ yeⁿ'e yā tan'dúúcā yuuúⁿ chí ndii na yáⁿ'āa ingéē. \p \v 45 Nducueeⁿ yā naachí ngaⁿ'angua'á yā ní ndaa yā nanááⁿ discípulos yeⁿ'e yā ní ndaaca yā chi styaadú yā, ti discípulos ní neené ndaachi núúⁿ yā ti ya'ai yā cáávā Jesús miiⁿ. \v 46 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā discípulos: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí styaadú nī? Nducuéeⁿ nī ní caaⁿ'maⁿngua'á nī ní yááⁿn'guiinūuⁿ nguɛ́ɛ́ n'diichineeⁿ sa ndís'tiī chi diíⁿ nī nuuⁿndi. \s1 Sta'a yā Jesús miiⁿ ní candɛɛ́ yā preso \r (Mt. 26.47-56; Mr. 14.43-50; Jn. 18.2-11) \p \v 47 Taachí Jesús indée yā neené n'deee 'iiⁿ'yāⁿ ndaa yā ní saⁿ'ā chi nguuvi Judas miiⁿ chi 'áámá chɛ́ɛ́ naachí ndiichuuvi discípulos yeⁿ'é yā cueⁿ'é yā vmnááⁿ yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ndaa niiⁿnuúⁿ yā Jesús miiⁿ chi 'neeⁿcheendí yā. \v 48 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chiī yā saⁿ'ā: Díí, Judas, ¿'áá ndúúcū 'áámá beso ínaca'a di 'úú chí Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs 'iiⁿ'yāⁿ? \p \v 49 Discípulos chi snée yā ndúúcū Jesús taachí snaaⁿ yā chi cuuvi, tuu'mi ní caⁿ'a yā chii yā Jesús: N'dií, Señor, ¿'áá 'caaca taaⁿ 'nū ndúúcū machete 'uūvī lados 'caāiⁿ yeⁿ'ē yú? \p \v 50 Tuu'mi ní 'áámá chɛ́ɛ́ discípulos 'nuūcá'ai yā 'áámá mozo yeⁿ'ē chiiduú ch'ɛɛtɛ́ ca ní ch'iica yā veeⁿ sa lado tá cuaācú sa. \v 51 Ní Jesús caⁿ'a yā: 'Āā ntɛ́ɛ́ 'cuuⁿ'miⁿ dí. 'Āā snéé ra yā. Ní Jesús tuu'ví yā veeⁿ sa ní nduūvā yeⁿ'ē sa. \v 52 Cuayiivi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā chiiduú n'gɛɛtɛ ndúúcū soldados chi capitanes chi diīⁿ sa cuidado yaācū templo ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ ndicúū chí ngaⁿ'ā ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'e yaācū chi ndaa yā ndúúcū Judas miiⁿ: ¿'Áá ndaā ndís'tiī ndúúcū machetes 'uūvī lados 'caāiⁿ ndúúcū yáⁿ'á yeⁿ'e soldados tan'dúúcā chi caⁿ'a nī cutá'a nī 'áámá chi duūcū? \v 53 Taachí caneé ndúúcū ndís'tiī nguuvi nguuvi ná yaācū templo nguɛ́ɛ́ neⁿ'é nī cuta'á nī 'úú. Naati maaⁿ ní hora 'cūū chí yeⁿ'ē ndís'tiī ti hora taachí maāiⁿ miiⁿ, chííⁿ chi yááⁿn'guiinūuⁿ ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ sa. \s1 Pedro miiⁿ ní ngaⁿ'a sa chi nguɛ́ɛ́ in'diichi sa Jesús \r (Mt. 26.57-58, 69-75; Mr. 14.53-54, 66-72; Jn. 18.12-18, 25-27) \p \v 54 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ sta'a yā Jesús miiⁿ ní candɛ́ɛ yā Jesús va'ai yeⁿ'ē chiiduú ch'ɛɛtɛ́ ca. Pedro miiⁿ ní ndáá yaⁿ'ai sa 'iiⁿ'yāⁿ. \v 55 Náⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ tiivií yā yaⁿ'ā náávtaⁿ'ā chuva'ai ní ch'ɛɛ̄tɛ́ yā cuaaⁿ 'diituú yaⁿ'ā miiⁿ chi dicuutú yā. Pedro miiⁿ ní ch'iīndi sa ntúuⁿ sa ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 56 Tuu'mi ní 'áámá táⁿ'ā chí cánéé caadi 'iīyū, n'diichī tá Pedro miiⁿ chí vɛɛ sa 'diituú na yaⁿ'ā. Ní n'giinu n'dai tá saⁿ'ā ní caⁿ'a tá: Sáⁿ'a 'cūū ní canee sa ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi preso yā. \p \v 57 Pedro miiⁿ ní caⁿ'a sa chii sa n'daātā miiⁿ: 'Úú nguɛ́ɛ́ in'diichí 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. \p \v 58 Cuayiivi miiⁿ ní 'aama saⁿ'ā n'diichi n'dai sa ní caⁿ'a sa chii sa Pedro miiⁿ: Dii, ní ndúúcū di nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Pedro miiⁿ ní caⁿ'a sa chiī sa saⁿ'ā miiⁿ: Nguɛɛ 'úú. \p \v 59 Cho'ōo 'áámá hora, ni táámá yā ní caⁿ'a yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ sáⁿ'a 'cūū ní canéé sa ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi preso yā ti sáⁿ'a 'cūū ní yeⁿ'ē yáⁿ'āa Galilea ntúūⁿ. \p \v 60 Pedro miiⁿ ní caⁿ'ā sa chii sa saⁿ'ā miiⁿ: Díí, sáⁿ'ā, nguɛ́ɛ́ deenú chi ngaⁿ'ā di. Taachí Pedro miiⁿ 'āā cuɛ́ɛ́ 'cuiinu sa caⁿ'a sa chúū, tusáⁿ'ā miiⁿ ní 'cai tī. \v 61 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ nguɛɛcundíi yā ní n'diichi yā Pedro. Pedro miiⁿ nán'gaācū sa nduudu chí caⁿ'a Jesús miiⁿ chii yā saⁿ'ā 'túúcā: 'Āā 'iinu cúúví caaⁿ'maⁿ dí chi nguɛ́ɛ́ n'diichi di 'úú, taachi 'āā cuɛ́ɛ́ 'caī 'áámá vmnéⁿ'ēe tusáⁿ'ā. \v 62 Tuu'mi ní Pedro miiⁿ ní can'dáa sa cuaaⁿ va'ai, ní chɛɛcu taaví sa ti ya'ai staava yeⁿ'ē sa. \s1 Saⁿ'ā s'eeⁿ ch'eⁿ'e sa Jesús \r (Mt. 26.67-68; Mr. 14.65) \p \v 63 Sáⁿ'ā s'eeⁿ chi diiⁿ cuidado Jesús miiⁿ chííⁿnyuⁿneeⁿ sa Jesús miiⁿ ní ch'eⁿ'e sá 'iiⁿ'yāⁿ. \v 64 Ní n'gaadi sa nduutináaⁿ yā ndúúcū 'aama tíínuuⁿ. Tuu'mi ní ch'eⁿ'e sá naaⁿ Jesús ní ngaⁿ'a sa ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ: Dii, caaⁿ'maⁿ di, ¿du'ú ch'eⁿ'ē dii? \p \v 65 Ní neene cunncáā nduudu ngii sá Jesús. \s1 Jesús nanááⁿ 'iiⁿntyéⁿ'ē yeⁿ'e yaācū templo \r (Mt. 26.59-66; Mr. 14.55-64; Jn. 18.19-24) \p \v 66 Taachí chidɛɛvɛ táámá nguuvi, 'yaaⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū yeⁿ'e yáāⁿ miiⁿ chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yā yeⁿ'e yaācū, ndúúcū chiiduú n'gɛɛtɛ́, ndúúcū maestros chi ngi'cueéⁿ ley miiⁿ candɛ́ɛ yā Jesús nanááⁿ 'iiⁿntyéⁿ'ē yeⁿ'e yaācū templo. \p \v 67 Mííⁿ íntiinguunéeⁿ yā Jesús: ¿'Áá díí chí Cristo? Jesús miiⁿ nan'guɛɛcutaⁿ'a yā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Ndúúti chi caaⁿ'máⁿ chi 'tíícā, ní nguɛ́ɛ́ cu'téénu nī yeⁿ'é. \v 68 Nduuti chi 'úú ntiinguuneéⁿ ndís'tiī, nguɛ́ɛ́ n'guɛɛcútaⁿ'a nī yeⁿ'é, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú n'dɛɛchi ra nī 'úú. \v 69 Naati hora chi cuchiī ní Saⁿ'ā chi Daiya Ndyuūs ní 'cuūndi sa lado yeⁿ'e honor yeⁿ'é Ndyuūs chí vɛ́ɛ́ tanducuéⁿ'ē poder yeⁿ'e yā. \p \v 70 Tanducuéⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ caⁿ'a yā: ¿'Áá dii Daiya Dendyuūs miiⁿ? Ní Jesús ní caⁿ'a yā: Ndís'tiī maáⁿ nī ngaⁿ'a nī chi 'úú ní 'tíícā. \p \v 71 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: ¿Dɛ'ɛ̄ cá nduudu cuaacu yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chí neⁿ'e yú? Tí maāⁿ yú ch'iindiveeⁿ cuaacú yú nduudu chí caⁿ'a sa. \c 23 \s1 Jesús nanááⁿ gobernador Pilato \r (Mt. 27.1-2, 11-14; Mr. 15.1-5; Jn. 18.28-38) \p \v 1 Tuu'mi ní nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ ní candɛɛ yā Jesús miiⁿ nanááⁿ gobernador Pilato. \v 2 Ní tuca'a yā caⁿ'a yā nuuⁿndi yeⁿ'ē Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā: Inndaacá 'nū sáⁿ'a 'cūū chi diiⁿ sa chí 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ i'téénu yā chi ngaⁿ'a ley yeⁿ'é 'nū. Ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'e sa chí nadíí'vɛ 'nū yeⁿ'e yáⁿ'āa emperador César tan'dúúcā chi ngaⁿ'a ley yeⁿ'é nī. Ní sáⁿ'a 'cūū ní ngaⁿ'ā sa chí maāⁿ sa chi Cristo, chí Rey yeⁿ'é 'nū. \p \v 3 Tuu'mi ní saⁿ'ā Pilato miiⁿ ní itiinguunéeⁿ sa Jesús: ¿'Áá diī chi Rey yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ? Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā: N'diī ngaⁿ'á cuaacú nī ti 'tíícā. \p \v 4 Pilato miiⁿ ní caⁿ'a yā chii yā chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Úú nguɛ́ɛ́ inndaacá mar 'áámá nuuⁿndi yeⁿ'e sáⁿ'a 'cūū. \p \v 5 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní diitu n'dáí 'cai yā: Sáⁿ'a 'cūū ní idiiⁿ sa chi 'iiⁿ'yāⁿ n'gɛ́ɛ́cú cheendi yā nguaaⁿ maaⁿ yā ndúúcū chí ngi'cueeⁿ yā ní ngi'cueeⁿ yā nuuⁿmáⁿ yáⁿ'āa Judea ndíí na yáⁿ'āa yeⁿ'ē Galilea ndii 'muuⁿ. \s1 Jesús nanááⁿ rey Herodes \p \v 6 Tuu'mi ní Pilato, taachi ch'iindiveéⁿ yā chi Jesús cheⁿ'e yā ndii yáⁿ'āa yeⁿ'e Galilea, ní ntiinguuneéⁿ yā Jesús nduuti chi yeⁿ'e yáⁿ'āa yeⁿ'e Galilea. \v 7 Ní taachí Pilato ch'iindiveeⁿ sa chi Jesús miiⁿ ní yeⁿ'ē yáⁿ'āa Galilea yeⁿ'e yáⁿ'āa naachi rey Herodes ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā, Pilato miiⁿ ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā chi Jesús caⁿ'a yā nanááⁿ rey Herodes tii canée yā na yáāⁿ Jerusalén nguuvi miiⁿ. \p \v 8 Taachí rey Herodes n'dííchi sa Jesús miiⁿ, neené yeenú sa ti 'āā 'nááⁿ n'dai tiempo néⁿ'é sá snaaⁿ sa Jesús. Tí nééné n'deēe 'nááⁿ chí ch'iindiveeⁿ sa yeⁿ'é yā ní canéé ngíínú sá chí snaaⁿ sa 'áámá vaadī n'giinu chi diíⁿ Jesús miiⁿ. \v 9 Nééné n'deēe 'naaⁿ chí ntiingūūneeⁿ sa Jesús miiⁿ, naati nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ nan'guɛɛcútaⁿ'a Jesús. \v 10 Tuu'mi ní miiⁿ canee ntuuⁿ chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū maestros chí ngi'cuéeⁿ ley miiⁿ chí n'deēe 'nááⁿ n'dai ngaⁿ'a yā chí nuuⁿndi yeⁿ'ē Jesús. \v 11 Tuu'mi ní Herodes ndúúcū soldados yeⁿ'e yā chi'nuuⁿ yā 'áámá tiīnūuⁿ n'dáí tan'dúúcā catecai rey Jesús miiⁿ ní chiiⁿnyuⁿneeⁿ yā Jesús miiⁿ ní cunncáā caⁿ'a yā yeⁿ'e Jesús miiⁿ. Cuayiivi ní dicho'o ntúuⁿ yā Jesús nanááⁿ Pilato miiⁿ. \v 12 Ndíí nguuvi miiⁿ tuu'mi ní Pilato ndúúcū Herodes naaⁿ n'daá n'dai yā ndúúcū vi'ī ti cuááⁿ vmnaaⁿ ní nguɛ́ɛ́ n'diichí yā vi'ī. \s1 Pilato nca'a sa Jesús chí 'cuūvī \r (Mt. 27.15-26; Mr. 15.6-15; Jn. 18.39-19.16) \p \v 13 Tuu'mi ní Pilato nduuvidaamá yā chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū 'iiⁿntyéⁿ'e ndúúcū nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē yáāⁿ Jerusalén miiⁿ. \v 14 Ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Ndís'tiī ní ndaá nī chi 'cúúⁿ nī sáⁿ'a 'cūū chí diiⁿ sa chi 'iiⁿ'yāⁿ ní nguɛ́ɛ́ n'gɛɛtinéé 'diīiⁿ yā ndúúcū chi ngi'cueeⁿ sa. Taachí intiinguuneéⁿ saⁿ'ā nanááⁿ ndís'tiī nguɛ́ɛ́ nindaācá mar 'áámá nuuⁿndi yeⁿ'ē sa chí ngaⁿ'a ndís'tiī yeⁿ'ē sa. \v 15 Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú rey Herodes miiⁿ ndaāca yā nuuⁿndi yeⁿ'ē sáⁿ'a 'cūū chi canéé chí 'cuūvi sa ti Herodes 'āā dicho'ó yā sáⁿ'a 'cūū nanaáⁿ. Sáⁿ'a 'cūū nguɛɛ diiⁿ sa nuuⁿndi ch'ɛɛtɛ chi 'cuūvi sa. \v 16 Maaⁿ ní diíⁿ 'cueⁿ'é saⁿ'ā miiⁿ ní cuáyííví n'dɛɛchí saⁿ'ā. \p \v 17 Canéé 'áámá costumbre yeⁿ'é nī chí gobernador canee chi n'dɛɛchi yā 'áámá preso 'viicu pascua ní gobernador Pilato miiⁿ ní canée yā diiⁿ yā 'tíícā. \v 18 Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ 'cai yā: N'dɛɛchii nī saⁿ'ā chí ngúúví Barrabás. Ni 'āā 'cuuvi rá sáⁿ'a 'cūū. \p \v 19 Barrabás miiⁿ canúúⁿ sá vácūū chi diiⁿ sa chi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén miiⁿ ní 'cuuⁿ'míⁿ yā contra yeⁿ'e gobierno ní ch'iīⁿ'nuⁿ sa 'áámá tináⁿ'ā. \v 20 Gobernador Pilato miiⁿ ní neⁿ'e sa n'dɛɛchi sa Jesús, ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ taama vmnéⁿ'ēe chi n'dɛɛchi sá Jesús. \v 21 Naati 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'cai ntúuⁿ yā: Cu'nééⁿnga'á nī saⁿ'ā, cu'nééⁿnga'á nī saⁿ'ā. \p \v 22 Gobernador Pilato miiⁿ ní caⁿ'a ntúuⁿ yā ndii chiiⁿ ndii 'íínú cuuvi: ¿Dɛ́'ɛ̄ chi nguɛ́ɛ́ n'dáacā n̄dííⁿ sáⁿ'a 'cūū? 'Úú nguɛ́ɛ́ inndaācá mar 'áámá núúⁿndí ch'ɛɛtɛ yeⁿ'ē sa chi 'cuūvi sa. 'Úú ní ca'á orden chi ch'eⁿ'é yā sáⁿ'a 'cūū ní n'dɛɛchí sáⁿ'a 'cūū. \s1 S'nééⁿnga'á yā Jesús \p \v 23 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi canndīi cá yā 'cai yā chí chiica yā chí cu'neeⁿngá'āa Jesús miiⁿ. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ndúúcū chiiduú n'gɛɛtɛ́ diituú n'dáí ca 'cai yā. \v 24 Tuu'mi ní gobernador Pilato miiⁿ ní ca'a yā orden chi diíⁿ yā tan'dúúcā chí neⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 25 Ní n'dɛɛchi yā saⁿ'ā chi nguuvi Barrabás miiⁿ chi canúúⁿ vácūū. Sáⁿ'ā miiⁿ ní diiⁿ sa chi 'cuuⁿ'míⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Israel contra yeⁿ'e gobierno ní 'niiⁿ'nuⁿ sa 'áámá tináⁿ'ā. Sáⁿ'a 'cūū chi chiica 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi n'dɛɛchí yā saⁿ'ā. Ní nca'a yā Jesús miiⁿ chí soldados cu'neeⁿnga'a sa tan'dúúcā chi neⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \s1 Yeⁿ'ē chí cu'neeⁿnga'á yā Jesús \r (Mt. 27.32-44; Mr. 15.21-32; Jn. 19.17-27) \p \v 26 Taachí cueⁿ'e yā cuaaⁿ cyúúní miiⁿ ndúúcū Jesús miiⁿ, soldados sta'á yā 'áámá saⁿ'ā yeⁿ'e yáⁿ'āa Cirene chi nguuvi sa Simón. Saⁿ'ā miiⁿ ní yúúní canuuⁿ sa chi cueⁿ'e sa cuɛɛti. Soldados a fuerza di'cuíítu yā Simón miiⁿ chi candɛ́ɛ sa cruz yeⁿ'e Jesús miiⁿ ní cueⁿ'e sa cuaaⁿ daami Jesús miiⁿ. \p \v 27 Nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén miiⁿ cueⁿ'e yā n'dáa yā Jesús miiⁿ ndúúcū n'daataá chí diituu ngɛɛcu yā ní ya'ai yā cáávā Jesús miiⁿ. \v 28 Jesús miiⁿ ní ch'íínu yā n'daataá s'ééⁿ ní caⁿ'a yā chii yā táⁿ'ā s'eeⁿ: Ndís'tiī, daiya 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén, nguɛ́ɛ́ cuɛɛcú nī cáávā 'úú, naati cuɛɛcú nī cáávā maáⁿ nī ní caavā daiya nī. \v 29 Ti ndaá nguuvi chí caaⁿ'maⁿ 'iiⁿ'yāⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ chúúcā n'dai n'daataá chi nguɛ́ɛ́ ncuuvi daiya tá ní n'daataá chi nguɛ́ɛ́ ntaavi daiya tá ní n'daataá chi nguɛ́ɛ́ daiya tá chi ca'a ta daiya tá chí chiicu? \v 30 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ tucá'a yā caⁿ'a yā 'tuucā: Díí yiīcū cun'daá nduú nī vmnaaⁿ yeⁿ'é 'nū. Caⁿ'a ntúuⁿ yā chii yā yiīcū n'gaiyáā: Cun'díí neeⁿ dí nús'uu. \v 31 Caati ndúúti chi 'iiⁿ'yāⁿ chi taaⁿ yā 'caaca yā yáⁿ'á cueeé chi tan'dúúcā 'úú, ¿'áá nguɛ́ɛ́ caniicu cá yā 'caaca yā yáⁿ'á chí cuuⁿmaⁿ chi tan'dúúcā ndís'tiī? 'Tíícā ngaⁿ'a Jesús. \p \v 32 Nguuvi miiⁿ ní candɛ́ɛ ntúuⁿ yā na 'uuvi saⁿ'ā chí n'giiⁿ'nuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi cu'neeⁿnga'a yā saⁿ'ā s'eeⁿ dáámá ndúúcū Jesús miiⁿ. \v 33 Taachí ndaa yā lugar yeⁿ'ē 'áámá yiīcū 'lííⁿ chí nguuvi Calavera, miiⁿya chi'nééⁿnga'a yā Jesús miiⁿ ndúúcū nduu 'uūví saⁿ'ā chi n'giiⁿ'núⁿ 'iiⁿ'yāⁿ, 'áámá sa lado ta cuaacú Jesús miiⁿ, ni táámá sá lado tá 'cueé yā. \v 34 Tuu'mi ní taachi snée yā i'neeⁿnga'á yā, Jesús miiⁿ caⁿ'a yā: N'diī, Chiidá, nadich'ɛɛcú nī yeⁿ'e saⁿ'ā s'uuⁿ caati nguɛɛ déénu sá dɛ'ɛ̄ chi 'túúcā idiiⁿ sa. Tuu'mi ní soldados tun'dáa sa suerte na catecai Jesús chí ca'ā sa 'áámá sá ndúúcū taama sa. \v 35 'Iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén miiⁿ snée yā n'giinu yā níícú 'iiⁿntyeⁿ'ē n'giiⁿnyuⁿneéⁿ yā Jesús miiⁿ. Ní ngaⁿ'a yā ngii yā yeⁿ'e Jesús: Sáⁿ'a 'cūū ní nadanguáⁿ'ai sa tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ. ¿Dɛ'ɛ̄ cuuvi chi nguɛ́ɛ́ nadinguáⁿ'ai maāⁿ sa saⁿ'ā nduuti chi saⁿ'ā miiⁿ chi Cristo chi Ndyuūs dicho'ó yā? \p \v 36 'Tiicá ntúūⁿ soldados n'giiⁿnyuⁿneeⁿ sa Jesús miiⁿ. Cheⁿ'e niiⁿnúⁿ yā ní ca'a yā vinagre. \v 37 Ní caⁿ'a yā chii yā Jesús miiⁿ: Ndúúti chi díí chi Rey yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel, nadanguáⁿ'ai maāⁿ di díí. \p \v 38 Ní canéé nguūⁿ na tiīⁿ cruz yeⁿ'e Jesús miiⁿ nduudu griego ndúúcū nduudu latín ndúúcū nduudu hebreo, chí ngaⁿ'a: Sáⁿ'a 'cūū Rey yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata Israel. \p \v 39 'Áámá chɛɛ saⁿ'ā chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'ē sa chi ca'nééⁿnga'a yā 'áámá lado yeⁿ'e Jesús cunncáā caⁿ'a sa ní caⁿ'a sa chii sa Jesús: Ndúúti chi dii chi Cristo miiⁿ nadinguáⁿ'ai di maaⁿ di ní nadinguáⁿ'ai ntuuⁿ di nús'uu. \v 40 Táámá saⁿ'ā chi cu'nééⁿnga'a yā táámá lado yeⁿ'e Jesús 'caa'va sa ndúúcū sáⁿ'a 'cūū ní caⁿ'a sa chii sa saⁿ'ā: Díí ¿'áá nguɛ́ɛ́ 'va'a di Ndyuūs? Dii ní dáámá condenado ndúúcū nús'uu. \v 41 S'uúⁿ ní cuaacu nííⁿnyúⁿ n'geenu yú ngii ti vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'ē yú chi nadíí'vɛ̄ yú nuuⁿndi yeⁿ'e yú naati sáⁿ'a 'cūū nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ nuuⁿndi diíⁿ sa. \p \v 42 Saⁿ'ā miiⁿ ní caⁿ'a sa chii sa Jesús miiⁿ: N'diī, Jesús, n'gaacú nī yeⁿ'ē 'úú taachí ndaá nī naachi caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē. \p \v 43 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chiī yā saⁿ'ā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ ngaⁿ'á ngií dii, ti maaⁿ ní cunee di nduucú na lugar chi nguuvi paraíso. \s1 Jesús ch'iī yā \r (Mt. 27.45-56; Mr. 15.33-41; Jn. 19.28-30) \p \v 44 Taachí chii maⁿ'a nguuvi chii maāiⁿ núúⁿmáⁿ íⁿ'yeeⁿdi ndíí taanduū n'gɛɛcu 'íínú chiīnū. \v 45 'Yáⁿ'ā ní nduuvi maāíⁿ ní cortina yeⁿ'e yaācū templo nda'ai náávtáⁿ'ā. \v 46 Tuu'mi ní Jesús miiⁿ 'cai yā: N'diī, Chiidá, na ta'á nī cu'neéⁿ espíritu yeⁿ'é. Ch'íínú caⁿ'a yā chuū, ní Jesús ch'īi yā. \p \v 47 Taachí saⁿ'ā chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e soldados romanos n'diichi sa chí ch'iī Jesús, tuu'mi ní caⁿ'a sa: Dɛ'ɛ chúúcā ch'ɛɛtɛ Ndyuūs. Cuaacu nííⁿnyúⁿ sáⁿ'a 'cūū saⁿ'ā chi nguɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'ē sa. \p \v 48 Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chí cheⁿ'e yā ní n'diichi yā chí chiī, nguɛɛcundíi yā ch'eⁿ'e niiⁿnuⁿ yā taachi cueⁿ'é yā vaacu yā. \v 49 Ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi n'diichí yā Jesús miiⁿ, ndúúcū n'daataá chí cheⁿ'e ndúúcū Jesús miiⁿ ndii yáⁿ'āa yeⁿ'e Galilea, ch'ɛɛtinéé yaⁿ'ai yā ch'íínu yā dendu'ū chi 'túúcā. \s1 Ch'iichi yā Jesús \r (Mt. 27.57-61; Mr. 15.42-47; Jn. 19.38-42) \p \v 50 Vɛ́ɛ́ 'áámá saⁿ'ā chí n'dai ní n'daacā sa chi ngúúví sá José. Sáⁿ'ā miiⁿ ní saⁿ'ā ch'ɛɛtɛ yeⁿ'é 'iiⁿntyéⁿ'ē ch'ɛɛtɛ yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ Israel. \v 51 Saⁿ'ā miiⁿ ní yeⁿ'e yáāⁿ Arimatea chi yáⁿ'āa yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel. Ní saⁿ'ā nguɛ́ɛ́ ndúúvídaama sa ndúúcū tanáⁿ'ā 'iiⁿntyeⁿ'ē ti nguɛ́ɛ́ canee yiinú sa ndúúcū chi diíⁿ yā. Tí saⁿ'ā miiⁿ canee ngíínú sá tiempo chi Ndyuūs ndaa yā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ní ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \v 52 Ní cueⁿ'e sa ndaa sa nanááⁿ gobernador Pilato ní chiica sa cuerpo yeⁿ'e Jesús miiⁿ. \v 53 Cuayiivi taachi José ndivíi sa cuerpo yeⁿ'e Jesús na cruz ní ch'ɛɛ̄cu sa áámá sábana na cuerpo yeⁿ'e yā tan'dúúcā costumbre yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel ní ch'iichi sa na 'áámá yáinyāⁿ ngai chi din'dái yā chɛɛti yiivi yaava naachí mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ nnúuⁿ yā. \v 54 Nguuvi miiⁿ ní nguuvi viernes chi 'iiⁿ'yāⁿ ch'iindiyaáⁿ yā tanducuéⁿ'ē cáávā 'viicu pascua ní cáávā nguuvi chi cuchiī chi sábado chi nguuvi chi ntaavi'tuunúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel. \p \v 55 N'daata s'eeⁿ chí can'daa Jesús ndii na yáⁿ'āa Galilea, cueⁿ'e tá ní n'diichi tá yáinyāⁿ ní táácā canuúⁿ cuerpo yeⁿ'e Jesús. \v 56 Ní taachí n'daataá s'eeⁿ ndaa tá vaacu tá, n'nuuⁿ tá perfumes ndúúcū pomadas chi n'dɛɛvɛ́ ngeeⁿ. Ní nguuvi cuayiivi, ní nguuvi sábado chi ntaavi'tuunúúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ tan'dúúcā chi ngaⁿ'a ley yeⁿ'e yā. \c 24 \s1 Jesús nanduuchí yā yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā \r (Mt. 28.1-10; Mr. 16.1-8; Jn. 20.1-10) \p \v 1 Nguuvi domingo chi maaⁿ ní nguuvi vmnááⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'ē ndɛɛtɛ, tyaaⁿ n'dáí cueⁿ'e n'daataá s'ééⁿ ní cueⁿ'e yā ndúúcū tanáⁿ'ā n'daataá. Candɛ́ɛ yā especias chi dɛɛvɛ́ ngeéⁿ chí 'āā vɛ́ɛ́ yaáⁿ yā. \v 2 Taachí ndāa yā na yáinyāⁿ miiⁿ, 'āā ntɛ́ɛ́ tuūú ch'ɛɛtɛ́ miiⁿ na cheendi yáinyāⁿ ti caneé 'aama lado. \v 3 Tuu'mi ní taachí sndaa yā chɛɛti yáinyāⁿ miiⁿ, nguɛ́ɛ́ ndaacá yā cuerpo yeⁿ'e Jesús. \v 4 Taachí n'diichí yā chuū, ní dii'yá yā chiī, tuu'mi ní neēéⁿ na 'uuvi saⁿ'ā 'diituú yā ndúúcū catecai chi dɛɛvɛ́ ngii. \v 5 Ní n'daataá s'eeⁿ dii'ya n'dai yā chiī ní n'diichí yā ndii na yáⁿ'āa. Saⁿ'ā s'eeⁿ ní caⁿ'a sa: ¿Dɛ'ɛ̄ cuuví chí in'nuúⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ chi candúúchí yā yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā? \v 6 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní 'āā ntɛ́ɛ́ canée yā 'muuⁿ. 'Āā nnduuchi yā nguaaⁿ tináⁿ'ā. N'gáácú nī yeⁿ'ē nduudu chí caⁿ'a yā taachi canée yā ndúúcu nī na yáⁿ'āa Galilea taachí 'āā cuɛ́ɛ́ 'cuūvi yā. \v 7 Ní Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā chiī yā ndís'tiī: 'Úú Saⁿ'a chi Daiya Ndyuūs ní 'iiⁿ'yāⁿ canéé chí nca'á yā 'úú ta'ā 'iiⁿ'yāⁿ chi dinuuⁿndí yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cu'neeⁿnga'á yā 'úú; naati ndiichi ndii 'íínú nguuvi 'úú nduuchí yeⁿ'e nguaaⁿ tinaⁿ'ā. \p \v 8 Tuu'mi ní n'daata s'eeⁿ n'gaacu tá yeⁿ'ē nduudu yeⁿ'ē Jesús miiⁿ. \v 9 Ní cueⁿ'e tá yeⁿ'e yáinyāⁿ ní cunaⁿ'ā ta ní caⁿ'ā tá chiī tá ndu'u ndiicháámá apóstoles ndúúcū tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā miiⁿya. \v 10 N'daata s'eeⁿ chi caⁿ'a ta chii tá apóstoles ní ta María yeⁿ'e yáāⁿ Magdala, ndúúcū ta Juana, ndúúcū tá María chí chɛɛcuú Jacobo, ndúúcū tanáⁿ'ā n'daata s'eeⁿ. \v 11 Apóstoles ní nadicadiinúúⁿ yā chi táⁿ'ā s'eeⁿ ní loca tá cáávā chi ngaⁿ'a tá. Ní nguɛ́ɛ́ s'téénu yā nduudu yeⁿ'ē tá. \p \v 12 Tuu'mi ní Pedro miiⁿ ní ncueeⁿ sa ní cueⁿ'e sa ngéenū sa na yáinyāⁿ. Taachí ndaā sa, tuu'mi ní n'diichi núúⁿ sa chɛɛti yaīnyāⁿ ní 'āā dámaāⁿ sábanas canee miiⁿ. Saⁿ'ā ní cueⁿ'e yiinu sá yeⁿ'e chi chó'ōo ní cunaⁿ'ā sa na vaacu sa. \s1 Saⁿ'ā s'eeⁿ ní cueⁿ'e sa cuaaⁿ cyúúní chí ngeⁿ'e cuaaⁿ na yáāⁿ Emaús \r (Mr. 16.12-13) \p \v 13 Nguuvi mííⁿ nūuⁿ, 'uuvi saⁿ'ā s'eeⁿ cueⁿ'é yā 'áámá yáāⁿ 'lííⁿ chí nguuvi Emaús chi canee taanduū ndiichúúví kilómetros yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén. \v 14 Ní taachí cueⁿ'e yā cuaaⁿ cyúúní ní índeé yā yeⁿ'e tanducueⁿ'ē dendu'ū chí chiī. \v 15 'Nááⁿ chí índeé yā ní itiinguuneeⁿ vi'i yā, maaⁿ Jesús miiⁿ ndaa niiⁿnúⁿ yā ní cueⁿ'é yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 16 Taachí n'diichí yā Jesús miiⁿ nguɛ́ɛ́ iintiinaaⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 17 Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ índeé ndís'tiī? ¿Dɛ'ɛ̄ cuuví tátiī ndaachi yiinú nī? \p \v 18 Saⁿ'ā chi nguuvi Cleofas nan'guɛɛcútaⁿ'a yā. ¿'Áá díí, 'áámá n'dyáⁿ'ā dii chi canuuⁿ di yúúní na yáāⁿ Jerusalén chi nguɛ́ɛ́ déénu di dɛ'ɛ́ chiī nguuvi s'eeⁿ na yáāⁿ Jerusalén miiⁿ? \p \v 19 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chiī yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ́ chiī yáāⁿ miiⁿya? 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: Jesús yeⁿ'e yáāⁿ Nazaret, chi 'áámá saⁿ'ā profeta ní diíⁿ yā 'áámá ntiiⁿnyuⁿ n'dai ndúúcū poder. Ní diíⁿ yā n'deee n'dáí vaadī n'giinu ní ngaⁿ'a yā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs nanááⁿ Ndyuūs ní nanááⁿ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ. \v 20 Chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū 'iiⁿntyéⁿ'ē yeⁿ'ē yú tun'dáa nuuⁿndi yeⁿ'e Jesús ní nca'a yā Jesús 'iiⁿ'yāⁿ ní caⁿ'a yā chí 'cuuvi yā. Níícú s'neeⁿnga'á yā Jesús. \v 21 Nús'uu ní snéé yúúní 'nū ní cunee ngiinú 'nū chí sáⁿ'a 'cūū ní nadinguáⁿ'ai sa 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'é nación Israel chi nación yeⁿ'é 'nū. Maaⁿ ní 'iīnū nguuvi chí chiī chuū. \v 22 Ní ná n'duuvi n'daataá chí chiicá yā dáámá nduucú 'nū cheⁿ'é yā tyaaⁿ na yáinyāⁿ ní cueⁿ'e yíínú 'nū. \v 23 Ní ndaá yā nanaáⁿ 'nū ní caⁿ'a yā chi nguɛ́ɛ́ ndaaca yā cuerpo yeⁿ'e Jesús miiⁿ. Ní n'diichí yā n'duuvi ángeles chí caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chí Jesús miiⁿ 'āā nduuchí yā yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā. \v 24 Ni cheⁿ'é n'duuvi saⁿ'ā chi chiicá nduucú 'nū na yáinyāⁿ ní ndaāca sa tan'dúúcā chi ngaⁿ'a n'daataá s'eeⁿ naati nguɛ́ɛ́ n'diichi sa Jesús. \p \v 25 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Dɛ'ɛ̄ chúúcā vaadicadíínūuⁿ yeⁿ'e ndís'tiī ndúúcū staava yeⁿ'e nī chí chɛɛchi chí nguɛ́ɛ́ s'téénu nī tanducuéⁿ'ē chi caⁿ'a saⁿ'ā profetas. \v 26 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ canee nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs chi Cristo miiⁿ canéé chí 'cueenú yā cuuvi cosas chi 'túúcā ní cuayiivi mííⁿ cunaⁿ'á yā ná va'ai chɛɛti nguuvi? \p \v 27 Tucá'a Jesús caⁿ'a yā yeⁿ'e tanducuéⁿ'ē chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs ndíí taachí dinguuⁿ Moisés ndúúcū chi dingúūⁿ nducyaaca profetas. Ní ngaⁿ'a Jesús yeⁿ'e chí dinguúⁿ yā yeⁿ'ē Cristo ndíí cuááⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'e chi canéé chi chó'ōo yeⁿ'é yā. \p \v 28 Tuu'mi ní taachi ndaá yā na yáāⁿ 'lííⁿ chi cueⁿ'e yā, Jesús miiⁿ ní diíⁿ yā chi candiicá ca yā. \v 29 Saⁿ'ā s'eeⁿ di'cuíítu sa Jesús chi canee yā ndúúcū sa, ní caⁿ'a sa chii sa Jesús: N'diī cuneé nī nduucú 'nū, ti cuuvi chíinū yeⁿ'e nī. 'Āā cuɛ́ɛ́ cuuvī 'da'ā. Tuu'mi ní Jesús cueⁿ'e yā ndúúcū saⁿ'ā s'eeⁿ cuaaⁿ chɛɛti va'āī ní canée yā ndúúcu sa. \v 30 Taachí Jesús miiⁿ vɛɛ yā na mesa ní che'é yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ, tuu'mi ní sta'á yā pan ní caⁿ'angua'á yā ní ca'a yā gracias Ndyuūs caavā pan miiⁿ. Ní n'dee yā pan ní ca'a yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 31 Tuu'mi nūuⁿ saⁿ'ā s'eeⁿ iintiinaaⁿ sa Jesús miiⁿ, naati Jesús ndaanaáⁿ yā yeⁿ'e saⁿ'ā s'eeⁿ. \v 32 Ní saⁿ'ā s'eeⁿ ngaⁿ'a sa ngiī sa vi'ī: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ chicadiinuuⁿ yú na staava yeⁿ'e yú chi ya'ai taachi snúuⁿ yú yúúní taachí índeé yā ndúúcu yú, ní ngi'cueéⁿ yā nduudu yeⁿ'é Ndyuūs s'uuúⁿ? \p \v 33 Hora mííⁿ nūuⁿ nducueeⁿ sa ní cunaⁿ'á sa na yáāⁿ Jerusalén. Ní ndaaca sa ndu'ū ndiicháámá apóstoles ndúúvídaama yā ndúúcū tanáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ chi snée yā ndúúcu yā. \v 34 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ngaⁿ'a yā nguaaⁿ maáⁿ yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ Jesús nduuchi yā nguaaⁿ tináⁿ'ā ní che'enaáⁿ yā yeⁿ'e Simón. \p \v 35 Tuu'mi ní 'uuvi saⁿ'ā s'eeⁿ ní caⁿ'a yā táácā chiī yúúní chi cueⁿ'e yā. Tiī ní iintiinaáⁿ Jesús miiⁿ taachí n'deé yā pan. \s1 Jesús che'enaáⁿ yā yeⁿ'e discípulos yeⁿ'e yā \r (Mt. 28.16-20; Mr. 16.14-18; Jn. 20.19-23) \p \v 36 Taachí saⁿ'a s'eeⁿ ngaⁿ'a sa chuū, Jesús miiⁿ ní cheⁿ'e naáⁿ yā naavtaⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'á yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cuuví 'diīíⁿ ndúúcū ndís'tiī. \p \v 37 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ dii'yá yā chiī ti nadicádíínuuⁿ yā chí n'diichi yā 'aama espíritu. \v 38 Naati Jesús miiⁿ caⁿ'á yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí dii'yá nī chiī? ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí 'tíícā nadacádíínuuⁿ nī na staava yeⁿ'e nī? \v 39 Cuin'diichí nī ta'á ndúúcū ca'á. 'Úú maáⁿ chuū. Cuituu'ví nī 'úú. Cuin'diichí nī. 'Úú nguɛ́ɛ́ 'aama espíritu tan'dúúcā chí nadacádíínuuⁿ nī. 'Áámá espíritu nguɛ́ɛ́ 'iini ní nguɛ́ɛ́ yuūtɛ̄ tan'dúúcā chi inaaⁿ ndís'tiī chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'ē 'úú. \p \v 40 Taachi Jesús caⁿ'a yā nduudú 'cūū, ch'iⁿ'i yā ta'a yā ndúúcū ca'a yā. \v 41 Naati 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nguɛ́ɛ́ s'téénu yā ti yeenú n'dai yā ní ngeⁿ'e yiinu yā. Ní cáávā chuū Jesús caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ 'muuⁿ chi che'e yú? \p \v 42 Tuu'mi ní ca'a yā 'áámá tááⁿ 'yaācā ndúúcū 'aama taaⁿ va'ai ndi'i. \v 43 Cristo miiⁿ ní sta'a yā ní che'e yā nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 44 Ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Ndúúdú 'cūū caⁿ'á taachi caneé ndúúcū ndís'tiī. Canéé chí cúúví cuaacu tanducuéⁿ'ē dendu'ū chi canéé nguūⁿ yeⁿ'ē 'úú na libro yeⁿ'é Ndyuūs chi canéé nguūⁿ na ley yeⁿ'ē Moisés ndúúcū yeⁿ'e profetas ndúúcū yeⁿ'e salmos. \p \v 45 Tuu'mi ní Jesucristo diiⁿ yā chi tuumicadiinuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Ndyuūs. \v 46 Ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Tíícā canéé yeⁿ'ē 'úú chí Cristo 'úú. 'Tíícā canee chi 'cueenú cuuvi ní 'cuūví. Ní nduuchí yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā ndii chíí ndii 'íínú nguuvi. \v 47 Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ canéé chí caaⁿ'maⁿ yā nduudu miiⁿ chi ndaacadaami 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē nuuⁿndi yeⁿ'e yā vmnaaⁿ núúⁿmáⁿ na yáāⁿ ní Ndyuūs nadach'ɛɛcú yā nuuⁿndi yeⁿ'e yā cáávā chi duuchí. Ní vmnááⁿ vmnaaⁿ nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén. Cuayiivi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e núúⁿmáⁿ naciones yeⁿ'e íⁿ'yeeⁿdī. \v 48 Ndís'tiī ní cuuví nī testigos yeⁿ'e chuū ti n'diichí nī chuū ní canéé chí caaⁿ'máⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ. \v 49 Cuin'diichí nī. 'Úú dicho'ó Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs chi caⁿ'ā Chiidá chi ndaā nanááⁿ ndís'tiī. 'Cuɛɛtinéé nuúⁿ nī na yáāⁿ Jerusalén ndíí chí ndaāca nī poder yeⁿ'e Ndyuūs, poder chí cuchiī yeⁿ'ē cuaaⁿ 'nííⁿnúⁿ. \s1 Jesús cunaⁿ'a yā va'ai chɛɛti nguuvi \r (Mr. 16.19-20) \p \v 50 Cheⁿ'e Jesús ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ na yáāⁿ 'lííⁿ Betania ní di'viicú yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 51 Taachí ch'iinu di'viicú yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ, cueⁿ'é yā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní cundaa yā va'ai chɛɛti nguuvi. \v 52 Cuayiivi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ dich'ɛɛtɛ́ yā Ndyuūs ní cunaⁿ'a ntuúⁿ yā na yáāⁿ Jerusalén. Ní neené yeenu taavi yā. \v 53 Ní 'áámá chɛɛtinée yā na yaācū templo ní ngaⁿ'á yā chí ch'ɛɛtɛ Ndyuūs. Ní i'téénu yā Ndyuūs. 'Tíícā chiī.