\id JHN \h SAN JUAN \toc1 NDUUDU N'DÁÍ CHÍ DÍNGÚŪⁿ APÓSTOL JUAN \toc2 SAN JUAN \toc3 Jn. \mt1 NDUUDU N'DÁÍ CHÍ DÍNGÚŪⁿ APÓSTOL JUAN \c 1 \s1 N'diī ní saⁿ'ā chi Nduudu \p \v 1 Cuááⁿ nááchí chínga'a 'āā ngaⁿ'a Dendyuūs ndúúcū Nduudu, ní Nduudu mííⁿ 'āā ngaⁿ'ā ndúúcū Dendyuūs, ní Nduudu miiⁿ ní Dendyuūs. \v 2 Chuū chíí naachi chínga'a ndúúcū Dendyuūs miiⁿ. \v 3 Tanducuéⁿ'ē chi vɛɛ ní cucáávā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ din'dái yā chi vɛ́ɛ́. Nduuti chi nguɛ́ɛ yā, nguɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ mar 'aama cosa chi vɛ́ɛ́. \v 4 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ canéé ndúúcū vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ ní vida miiⁿ ní dɛɛvɛ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ. \v 5 Níícú dɛɛvɛ chīdɛɛvɛ́ na maaíⁿ, chí maaiⁿ mííⁿ 'iiⁿ'yāⁿ nguɛɛ tuumicadíínuuⁿ yā. \p \v 6 Dendyuūs nidichó'o yā 'áámá saⁿ'ā, chi nguuvi sa Juan. \v 7 Saⁿ'ā miiⁿ ndaa sa chí caⁿ'a sa nduudu cuaacu. Ní caaⁿ'máⁿ sá nduudu cuaacu yeⁿ'e chi dɛɛvɛ caati nducyaacá yā cu'téénu yā cáávā saⁿ'ā miiⁿ. \v 8 Nguɛ́ɛ́ saⁿ'ā miiⁿ chi dɛɛvɛ; naati chi ngaⁿ'ā sa nduudu cuaacu yeⁿ'ē dɛɛvɛ. \v 9 Chííⁿ chí nduudu cuaacu chí dɛɛvɛ. Chííⁿ nga'ā dɛɛvɛ yeⁿ'ē nducyáácá yā chi sneé yā íⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \p \v 10 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chi dɛɛvɛ ní canéé yā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū, ní din'dái yā iⁿ'yeeⁿdī, ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e íⁿ'yeēⁿdī nguɛ́ɛ́ n'diichi yā 'yā. \v 11 Ndaá yā caavā ndaata yeⁿ'é yā 'íícú 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'é yā nguɛ́ɛ́ 'cuúⁿ yā chi canēe yā. \v 12 Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi 'cuúⁿ yā chi 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ canée yā nduucú yā, Ndyuūs ca'a yā poder 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chi cuuvi daiya Dendyuūs 'iiⁿ'yāⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ chi i'téénu yā chi ngúúví yā. \v 13 Nguɛ́ɛ́ cuuvi yā daiya yā cáávā yuūúⁿ, ní nguɛ́ɛ́ caava yuūtɛ̄, ní nguɛ́ɛ́ caavā isáⁿ'ā, caati cáávā 'iivú Ndyuūs. \p \v 14 Níícú Nduudu miiⁿ ní ch'iindiyáaⁿ yā tan'dúúcā s'uuúⁿ ní canée yā ndúúcū s'uuúⁿ. N'dáí taavi yā ndúúcū favor ndúúcū nduudu cuaacu. Ní n'diichi yú poder yeⁿ'é yā, poder tan'dúúcā yeⁿ'ē 'áámá n'dyáⁿ'ā yeⁿ'ē Chiidá yā chi Dendyuūs miiⁿ. Ndiituú taaví yā ndúúcū favor ndúúcū nduudu cuaacu. \v 15 Juan caⁿ'a sa nduudu cuaacu yeⁿ'é yā ní 'caī sa ní ngaⁿ'ā sa yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū: 'Iiⁿ'yāⁿ chi cuchií yā cuaaⁿ daamí ní vmnaaⁿ cá yā yeⁿ'ē 'úú caati 'āā 'naaⁿ cá yā niicu 'úú. \p \v 16 Níícú nducyaaca yú ita'a yú favor ndúúcū favor yeⁿ'ē Jesús chi ndiituú yā ndúúcū favor. \v 17 Caati vɛ́ɛ́ ley miiⁿ cucáávā Moisés ca'a yā naati vɛ́ɛ́ favor ndúúcū nduudu cuaacu cucáávā Jesucristo ca'a yā. \v 18 Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ n'diichí yā Dendyuūs miiⁿ. Jesús 'áámá n'dyáⁿ'ā yeⁿ'ē Chiidá yā chi canéé nduucú yā, Jesús mííⁿ diíⁿ yā chi 'iiⁿ'yāⁿ deenú yā yeⁿ'ē Chiidá yā. \s1 Nduudu cuaacu yeⁿ'e Juan chi ngɛɛdinuūⁿnīⁿ \r (Mt. 3.11-12; Mr. 1.7-8; Lc. 3.15-17) \p \v 19 Taachi 'iiⁿ'yāⁿ Israel yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén dichó'o yā chiiduú s'eeⁿ ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ levitas s'eeⁿ ní ndaá yā nanááⁿ Juan miiⁿ chí itiinguunéeⁿ yā: ¿Díí, du'ū dii? chuū chi nduudu cuaacu chi n'guɛɛcútaⁿ'ā Juan. \v 20 Ní Juan miiⁿ ntumiiⁿnúⁿ yā ní nguɛ́ɛ́ cheēⁿdiitú yā ní caⁿ'a cuaacú yā: Nguɛ́ɛ́ 'úú chi Cristo. \p \v 21 Ní natiinguunéeⁿ yā saⁿ'ā: ¿Du'ū dii, tuu'mi? ¿'Áá díí profeta Elías? Ngaⁿ'ā Juan: Nguɛ́ɛ́ 'úú. Ní natiinguunéeⁿ yā saⁿ'ā: ¿'Áá díí chi profeta? Ngaⁿ'ā ntúuⁿ sa: Nguɛ́ɛ́ 'úú. \p \v 22 Ngaⁿ'ā ntúuⁿ yā ngii yā saⁿ'ā: ¿Du'ū di, tuu'mi? Ní 'tíícā caaⁿ'máⁿ 'nū cuuvi 'nū 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā nús'uu. ¿Dɛ'ɛ́ ngaⁿ'ā di yeⁿ'e maāⁿ di? \p \v 23 Tuu'mí caⁿ'a Juan: 'Úú nduudu chi caⁿ'a na yáⁿ'āa naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ: Nan'guáaⁿ nī yúúní cuaacu yeⁿ'é Dendyuūs, tan'dúúcā chi ngaⁿ'a profeta Isaías miiⁿ naachi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs. \p \v 24 'Íícú 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi ndaá yā miiⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē fariseos. \v 25 Níícú ntiinguuneéⁿ yā saⁿ'ā ní ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí ngɛɛdinúuⁿnīⁿ di, ndúúti chi dii nguɛ́ɛ́ Cristo dii, ní nguɛ́ɛ́ Elías dii, ní nguɛ́ɛ́ profeta 'cūū dii? \p \v 26 Níícú Juan nan'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'é yā ní caⁿ'a ya: 'Úú ní ngɛɛdinúuⁿnīⁿ ndúúcu nuūⁿnīⁿ; naati nguaaⁿ ndís'tiī ní canéé 'áámá yā ní nguɛ́ɛ́ ináaⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ. \v 27 'Iiⁿ'yáⁿ 'cūū chi cuchii cuayiivi ní vmnaaⁿ ca yā yeⁿ'ē 'úú. Niicu 'úú nguɛɛ n'dai 'úú, chi cuuvi diíⁿ n'daatiīí yííⁿmáⁿ yeⁿ'e ndaacuú yeⁿ'é yā. \p \v 28 Cosa 'cūū chi chiī ná yáⁿ'āa Betábara na táámá lado yeⁿ'e yíícú Jordán, naachi Juan chɛ́ɛ́dinuūⁿnīⁿ sa 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 'Iiti cuūchī yeⁿ'e Dendyuūs \p \v 29 Chi dɛɛvɛ táámá nguuvi ní Juan n'diichi sa Jesús ndaá yā naachi canee sa, níícú ngaⁿ'ā sa: Cun'diichí nī. 'Íngaā Jesucristo chi nguuví yā 'Ííti Cuūchī yeⁿ'é Dendyuūs chi nadivíí yā nuūⁿndī yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e íⁿ'yeēⁿdī. \v 30 Chuū chi ngaⁿ'á yeⁿ'é yā: Cuchii 'áámá saⁿ'ā cuayiivi yeⁿ'e 'úú níícú 'āā vmnaaⁿ sa yeⁿ'ē 'úú, caati 'āā 'naaⁿ ca sa niicu 'úú. \v 31 'Úú ní nguɛ́ɛ́ n'diichí 'iiⁿ'yāⁿ naati deenú chi snaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel 'yā. Cáávā chuū 'úú cuchií ní ngɛɛdinuūⁿníⁿ ndúúcū nuūⁿnīⁿ. \p \v 32 Juan mííⁿ ní ngaⁿ'ā sa nduudu cuaacu: 'Úú ní n'diichí Espíritu N'dai yeⁿ'e Dendyuūs chi cuch'ééⁿ nanguuvi tan'dúúcā paloma ní ndaa vmnaaⁿ yeⁿ'é yā ní canéé yā ndúúcu yā. \v 33 'Úú nguɛ́ɛ́ n'diichí 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ naati 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú chí ngɛɛdinuūⁿníⁿ ndúúcū nuūⁿníⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chi ngaⁿ'a yā ngii yā 'úú: Du'ū chí n'diichí di chi ndɛɛ̄ Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs ní canée yā nduucú yā, 'iiⁿ'yáⁿ 'cūū chi ngɛɛdinúuⁿnīⁿ ndúúcū Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs. \v 34 'Úú ní n'diichí ní ngaⁿ'a cuaacú chi chuū chi Daiya Dendyuūs. \s1 Discípulos chí vmnááⁿ vmnaaⁿ \p \v 35 Chi dɛɛvɛ táámá nguuvi canéé ntuūⁿ Juan ndúúcū 'uuvi discípulos yeⁿ'ē sa. \v 36 Ní inaaⁿ sa Jesús miiⁿ chi cachiicá yā cuaaⁿ miiⁿ. Ní ngaⁿ'ā sa: N'diichí nī. 'Íngaā Jesucristo chi nguuví yā 'Ííti Cuūchī yeⁿ'é Dendyuūs. \p \v 37 Ndúú 'uuvī discípulos yeⁿ'e Juan chi ch'iindiveéⁿ yā chiiⁿ chi ngaⁿ'ā sa, ní cueⁿ'é yā ndúúcū Jesús. \v 38 Nguɛɛcundíī Jesús ní n'diichí yā chi n'dáa yā 'yā. Ní ngaⁿ'a yā ngiī yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ́'ɛ in'nuuⁿ di? Ngaⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ngii yā 'yā: Rabí (nduudu mííⁿ neⁿ'e caaⁿ'maⁿ chi Maestro), ¿tií canééⁿ vaacu dí? \p \v 39 Tuu'mi ngaⁿ'a yā ngīi yā saⁿ'ā: Cuchií nī níícú n'diichí nī. Ní ndaá yā ní n'diichí yā tii canée yā. Ní ch'ɛɛtinée yā nduucú yā nguuvi miiⁿ caati 'āā tandúú n'gɛɛcú cuūúⁿ chiīnū. \p \v 40 Ní yeⁿ'e 'uuví yā chi ch'iindiveéⁿ yā yeⁿ'ē Juan ní cueⁿ'é yā ndúúcū Jesús. 'Áámá saⁿ'ā miiⁿ ní nguuvi sa Andrés 'diīnū Simón Pedro. \v 41 Ni Andrés miiⁿ nndaacá sa maaⁿ 'díínu sa Simón ní ngaⁿ'a sa ngii sa sáⁿ'ā: Nndaaca 'nū Mesías miiⁿ (neⁿ'e caaⁿ'maⁿ nduudu miiⁿ chí Cristo). \p \v 42 Ní candɛɛ̄ sa Simón nanááⁿ Jesús. Ní taachi Jesús miiⁿ n'gíínu yā saⁿ'ā miiⁿ, ní ngaⁿ'á yā: Díí Simón Pedro, daiya Jonás miiⁿ. Mááⁿ ní cu'neeⁿ yú chi duuchi Cefas (nduudu mííⁿ neⁿ'ē caaⁿ'maⁿ tuūú). \s1 Jesús yaa'ví yā Felipe ndúúcū Natanael \p \v 43 Chi dɛ́ɛ́vɛ́ táámá nguuvi Jesús neⁿ'é yā caⁿ'a yā na yáⁿ'āa Galilea, ní cueⁿ'é yā. Ndaaca yā Felipe ní ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: Cuchíi di nduucú. \p \v 44 Ní yáāⁿ vaacú Felipe ní yeⁿ'ē yáāⁿ Betsaida ní dáámá yáāⁿ vaacú sa ndúúcū Andrés ndúúcū Pedro. \v 45 Felipe mííⁿ nndaaca sá Natanael, níícú ngaⁿ'ā sa ngii sa sáⁿ'ā: 'Āā nndaacá 'nū Jesús daiya José yeⁿ'e yáāⁿ Nazaret. Dingúūⁿ Moisés yeⁿ'ē 'iiⁿ'yáⁿ 'cūū na ley, ní dingúūⁿ profetas yeⁿ'e 'iiⁿ'yáⁿ 'cūū. \p \v 46 Ní ngaⁿ'a Natanael: ¿'Áá vɛ́ɛ́ cosa chi n'daacā na yáāⁿ Nazaret? Ní ngaⁿ'ā Felipe miiⁿ: Cuchíi di ní n'diichi di. \p \v 47 Jesús miiⁿ ní n'diichí yā Natanael chi cuchii sa nanáaⁿ yā. Ní ngaⁿ'á yā yeⁿ'ē sa: N'dííchí nī 'áámá saⁿ'ā chi cuaacu nííⁿnyúⁿ yeⁿ'ē ndaata Israel miiⁿ. Ní nguɛ́ɛ́ nginnche'ei sa 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 48 Ngaⁿ'a Natanael ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ: ¿Tíí n'diichi di 'úú? Ní ngaⁿ'ā Jesús ngií yā saⁿ'ā: Taachi 'āā cuɛ́ɛ́ yaa'ví Felipe dii ní taachi canéé dí maaⁿ yáⁿ'á yeⁿ'e n'guíídīi yaaⁿ nguuvi, 'āā n'diichí díí. \p \v 49 Ní nan'guɛɛcutáⁿ'ā Natanael miiⁿ ni ngaⁿ'a sa ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ: Maestro, n'diī chí Daiya Dendyuūs miiⁿ. N'diī chí Rey yeⁿ'e Israel. \p \v 50 Ní ngaⁿ'a Jesús ngii yā saⁿ'ā: ¿'Áá cáávā chí ngaⁿ'á ngií dii chi n'diichí dii maaⁿ n'guíídīi yaaⁿ nguuvi chi 'āā i'teenu di 'úú? Ch'ɛɛtɛ n'dai ca n'diichí dí dendú'ū nguɛ́ɛ́ ti chúū. \p \v 51 Ní ngaⁿ'á yā ngii yā saⁿ'ā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngii dii. Ngúúví maaⁿ ní ngúúví chí cuíchiī cunéé chí n'diichi di chí nanguaāⁿ nanguuvi níícú ángeles yeⁿ'é Dendyuūs miiⁿ ní ngɛɛ yā ní ngua'á yā nanááⁿ Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs. \c 2 \s1 Ch'iindivaacu 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Caná \p \v 1 Chiī ndii chííⁿ ndii 'íínú nguuvi miiⁿ ní ch'iindivaacú 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ na yáāⁿ Caná yeⁿ'ē yáⁿ'āa Galilea. Ní miiⁿ cánéé chɛɛcú Jesús. \v 2 Ní idiíⁿ yā invitar Jesús ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā nááchí ch'iindivaacú 'iiⁿ'yāⁿ. \v 3 Ní ch'iinu vino yeⁿ'é yā. Ní chɛɛcú Jesús ngaⁿ'á yā ngii yā Jesús: 'Āā ntɛ́ɛ́ vino yeⁿ'é yā. \p \v 4 Ní ngaⁿ'ā Jesús ngii yā chɛɛcú yā: ¿Dɛ'ɛ̄ caneé yeⁿ'é ndúúcū dii n'dataá? 'Āā cuɛ́ɛ́ ndaa hora yeⁿ'é miⁿniiⁿyuⁿ. \p \v 5 Chɛɛcú yā miiⁿ ngaⁿ'á yā ngiī yā saⁿ'ā s'eeⁿ chi diiⁿ mandado: Dii sáⁿ'ā s'eeⁿ, diiⁿ di tan'dúúcā chi Jesús caaⁿ'máⁿ yā cuuví yā ndis'tíī. \p \v 6 Miiⁿ snéé níyaaⁿ 'cuutií n'gɛɛtɛ chi nin'dai ndúúcū tuūu chí ngɛɛ nuūⁿnīⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ naaⁿnú yā 'cuutií s'eeⁿ tan'dúúcā costumbre yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel. 'Aama 'aama 'cuutií ch'ɛɛtɛ tunéēⁿ nn'geēⁿ nduuvi cuūuⁿ ngɛɛcu ndii 'áámá ciento litros yeⁿ'e nuūⁿnīⁿ. \p \v 7 Ní ngaⁿ'a Jesús ngii yā saⁿ'ā chi idiiⁿ mandado: Diīcuutú nī ndúúcū nuūⁿnīⁿ 'cuutií n'gɛɛtɛ chí nin'dai ndúúcū tuūu. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ diīcuutú yā ndiituú n'dai ndúúcū nuūⁿnīⁿ. \v 8 Ní ngaⁿ'á Jesús ngii yā saⁿ'ā s'eeⁿ chi idiiⁿ mandado: Tun'dáa nī naachi s'néēⁿ nuūⁿnīⁿ, ní tun'dáa nī nuūⁿnīⁿ, ni candɛ́ɛ nī nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi chééⁿ ndii vmnaaⁿ yeⁿ'e 'viicū. Ní candɛ́ɛ yā ch'iⁿ'í yā na 'iiⁿ'yāⁿ chí chéeⁿndii vmnaaⁿ yeⁿ'e 'viicū. \v 9 Ní taachi 'iiⁿ'yāⁿ chí chééⁿndii vmnaaⁿ yeⁿ'e 'viicū canéé yiinú yā nuūⁿnīⁿ chi 'āā ndii vino naati nguɛ́ɛ́ déénú yā tii ngiica vino miiⁿ. Naati 'iiⁿ'yāⁿ chi idiiⁿ mandado ní déénú yā caati cheⁿ'é yā nguai yā nuūⁿnīⁿ. Tuu'mi ní yaa'ví yā saⁿ'ā chi n'giindivaacu miiⁿ. \v 10 Ní ngaⁿ'á yā ngii yā saⁿ'ā chi n'giindivaacu: Tanducuéⁿ'ē saⁿ'ā miiⁿ dííncā vino chi n'dai ca nga'a sa vmnaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. Ní taachi 'āā ndiitú yeⁿ'é yā, tuu'mi nnga'a sa vino chí nguɛ́ɛ́ n'dai ngi'i. Naati dii ní nnguaīn'dai di vino chi n'dai ndíí maaⁿ. \p \v 11 Chiiⁿ ní vmnááⁿ vmnaaⁿ señal chí diīⁿ Jesús ná yáāⁿ Caná yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea. Ní ch'iⁿ'i yā poder yeⁿ'é yā. Ní discípulos yeⁿ'é yā chi'teenú sa 'yā. \p \v 12 Cho'o chuū ní cuinaⁿ'á Jesús ndúúcū chɛɛcú yā, ndúúcū 'díínu yā ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā na yáāⁿ Capernaum. Ní duu'vī nguuví canéé yā miiⁿ. \s1 Jesús didɛɛvɛ́ yā yáacū templo \r (Mt. 21.12-13; Mr. 11.15-18; Lc. 19.45-46) \p \v 13 Ní 'āā snee niiⁿnuúⁿ nguuví chi ndaā 'viīcū yeⁿ'ē pascua yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ Israel, ní cuchɛɛ Jesús na yáāⁿ Jerusalén. \v 14 Ní ndaacá yā chɛɛti cheendi chéēⁿ yáacu templo 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi ch'ɛɛtɛ́ yā n'diicuí yā 'itiindu ndúúcū 'iiti 'cuūchī ndúúcū palomas, ní ndaacá yā 'iiⁿ'yāⁿ chi inn̄'daaⁿ tuūmī. \v 15 Taachí Jesús din'dái yā cuerda ní dichó'o yā nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chuva'āī cheendi cheēⁿ yaācū templo miiⁿ, ndúúcū 'iiti 'cuūchi s'eeⁿ ndúúcū 'itiindu s'ééⁿ. Ní ch'iinu ngéé yā tuūmī yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi inn̄'daaⁿ tuūmī ní chingúúⁿndaa yā mesas yeⁿ'é yā. \v 16 Níícú ngaⁿ'a Jesús ngii yā saⁿ'ā chi n'diicuí palomas: Divíi nī chuū 'muuⁿ ni nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī va'āī yeⁿ'e Chiidá va'ai chi n'diicui 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 17 Tuu'mí ní n'gaacu discípulos yeⁿ'é yā yeⁿ'e chi cánéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs chi vaādī n'diitɛ́ yeⁿ'ē vaacu di, ní di'cuiinú 'úú. \p \v 18 Níícú 'iiⁿ'yāⁿ Israel nan'guɛɛcutaⁿ'á yā ní caⁿ'a yā Jesús: ¿Dɛ'ɛ̄ señal chí cu'neeⁿ di nús'uū chi vɛ́ɛ́ poder yeⁿ'ē di chi diiⁿ di 'túúcā? \p \v 19 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús ní caⁿ'a yā: Nadtuuví nī yáácū templo 'cūū ní 'iīnū nguuvi 'úú nadācueéⁿ. \p \v 20 Tuu'mi caⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ Israel: Ch'ɛɛti na 'uūvī ngɛɛcu jaaⁿ ndúuyū chi n'dai yáácū templo 'cūū. Níícú dii, ¿'áá na 'iīnū nguuvi neⁿ'e di nādācueeⁿ di? \p \v 21 Naati Jesús caⁿ'a yā yeⁿ'ē yaācū templo chi cuerpo yeⁿ'ē maáⁿ yā. \v 22 Taachi Jesús nanduuchí yā yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā tuu'mi discípulos yeⁿ'é yā nan'gaacú yā chí caⁿ'a yā chuū. Ní i'téénu yā chí canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'é Dendyuūs ndúúcū nduudu chi ngaⁿ'a Jesús miiⁿ. \s1 Jesús deenú yā nducyáácá saⁿ'ā \p \v 23 Taachi Jesús canée yā yáāⁿ Jerusalén, nguuvi 'viicú yeⁿ'e pascua neené 'yaáⁿ yā chi'téénu yā Jesús caati 'āā n'diichí yā señales chi diíⁿ yā. \v 24 Naati maaⁿ Jesús miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ ngíí chɛɛtinuúⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ caati déénú Jesús yeⁿ'e nducyáácá yā. \v 25 Ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'é yā chi ndii 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ caaⁿ'maⁿ cuaacu yeⁿ'e saⁿ'ā ti deenú yā dɛ'ɛ chi canéé ndúúcū saⁿ'ā. \c 3 \s1 Jesús ndúúcū Nicodemo \p \v 1 Níícú canee 'áámá sáⁿ'ā yeⁿ'ē fariseos chi nguuvi sa Nicodemo. Saⁿ'ā miiⁿ, saⁿ'ā chi chééⁿndii vmnááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel. \v 2 Sáⁿ'a 'cūū nndaa sa nanááⁿ Jesús nguiīnū miiⁿ. Níícú ngaⁿ'a sa ngii sá 'iiⁿ'yāⁿ: N'diī Maestro, déénú 'nū chi ndaá nī yeⁿ'é Dendyuūs chi lado yeⁿ'e maestro caati mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi diíⁿ yā señales chi idiíⁿ nī ndúúti chi nguɛ́ɛ́ canee Dendyuūs ndúúcu yā. \p \v 3 Jesús ní nan'guɛɛcútaⁿ'á yā ní ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií dii, du'ū chi nguɛ́ɛ́ nguɛɛcundíī 'cundiyaāⁿ táámá vmnéⁿ'ēe nguɛ́ɛ́ cuuví n'diichí yā naachi 'iivú Dendyuūs ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā. \p \v 4 Ní ngaⁿ'ā Nicodemo ngii sa Jesús: ¿Táácā nanguɛɛcundíī 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ saⁿ'ā ndiicúū 'cuundiyáaⁿ ntuúⁿ yā? ¿Táácā cuuví nuuⁿ ndáá ntuúⁿ yā na chɛɛti chɛɛcú yā ní 'cuundiyáaⁿ ntuúⁿ yā? \p \v 5 Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií dii, du'ū chi nguɛ́ɛ́ 'cuundiyáaⁿ yā cáávā nuūⁿnīⁿ ní cáávā Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs nguɛ́ɛ́ cuuvi cundáa yā naachi canéé 'iivú Dendyuūs. \v 6 Du'u chí ch'iindiyáāⁿ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ canee ndúúcū. Níícú du'ū chi ch'iindiyáāⁿ yeⁿ'ē Espíritu, espíritu canee ndúúcū. \v 7 Nguɛ́ɛ́ caⁿ'ā yiinu di chí ngaⁿ'á ngií dii chí nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ cánéé chí 'cuundiyáāⁿ ntúuⁿ yā taama. \v 8 'Yúúné ní na neⁿ'e miiⁿ ngéenū. Níícú n'giindiveeⁿ di chi ngeēnū. Ní nguɛ́ɛ́ déénu di tií chiīcā tií caⁿ'ā. 'Tíícā nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi 'niindiyáaⁿ yā yeⁿ'e Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs. \p \v 9 Ní nan'guɛɛcútaⁿ'ā Nicodemo yeⁿ'é yā ní ngaⁿ'a sa ngii sa Jesús: ¿Táácā cuuví chuū? \p \v 10 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús ní ngaⁿ'á yā ngiī yā sáⁿ'ā: ¿'Áá díí maestro yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ Israel ní nguɛ́ɛ́ deenu di chuū? \v 11 Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií dii chi déénu 'nū chii chi ngaⁿ'a 'nū. Níícú chi n'diichí 'nū chii chi ngaⁿ'a cuaacu 'nū ní nguɛ́ɛ́ n'diichí 'nu chii chi ngaⁿ'ā cuaacu 'nū. Níícú nguɛ́ɛ́ 'caandiveeⁿ di chi caaⁿ'maⁿ 'nū nduudu cuaacu. \v 12 Nduuti chi ngaⁿ'á cosa chi vɛ́ɛ́ iⁿ'yeeⁿdí 'cūū niicu nguɛ́ɛ́ i'téénu dí, ¿táácā cu'téénu di nduuti chi caaⁿ'máⁿ cosa chi vɛ́ɛ́ na va'ai chɛɛti nguūvī? \p \v 13 Ndii 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ chɛɛ yā na va'ai chɛɛti nguuvi nduuti chi nguɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ chi ch'eēⁿ yeⁿ'e va'ai chɛɛti nguuvi. 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ, Sáⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs, chi canéé na va'ai chɛɛti nguuvi. \v 14 Tan'dúúcā Moisés miiⁿ chinadācuéeⁿ sa cúú na yáⁿ'āa cuūⁿmáⁿ naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ 'tíícā canee chí nicueēⁿ Saⁿ'a chi Daiyá Dendyuūs. \v 15 Caati nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi cu'téénu yā 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi ndái yā caati cunduuchí yā cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \s1 'Tíícā Dendyuūs dineⁿ'é yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e íⁿ'yeēⁿdī \p \v 16 Caati chuū dínéⁿ'e Dendyuūs 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e íⁿ'yeēⁿdī chí dichó'o yā 'aama n'dyáⁿ'ā Daiya yā, caati nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chí cu'téénu yā 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi ndái yā. Níícú cunduuchí yā cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \v 17 Caati Dendyuūs ní dicho'ó yā Daiyá yā iⁿ'yeeⁿdī chi Daiyá yā nguɛ́ɛ́ diiⁿ yā juzgar 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé iⁿ'yeeⁿdī, naati chi cuchii yā nadanguáⁿ'ai yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e íⁿ'yeeⁿdī cááva yā. \p \v 18 Du'u chi i'téénu 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ condenado yā, niicu du'u chi nguɛ́ɛ́ i'téénu 'iiⁿ'yāⁿ 'āā condenado yā caati nguɛ́ɛ́ chi'teenu chi nduuchi 'áámá n'dyáⁿ'ā yeⁿ'ē Chiidá yā chi Dendyuūs. \v 19 Níícú chuú ní condenación. Chí dɛɛvɛ 'cūū ndaá iⁿ'yeeⁿdí 'cūū naati saⁿ'ā yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū dinéⁿ'e sa na maaiⁿ nguɛ́ɛ́ ti chí dɛɛvɛ caati diiⁿ sa chí nguɛ́ɛ́ n'daacā. \v 20 Caati nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā chi nguɛɛ n'daacā, nguɛ́ɛ́ dinéⁿ'e yā chí dɛɛvɛ. Ní nguɛɛ indaá yā chi dɛɛvɛ miiⁿ caati nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā chi cuuvi déénú 'iiⁿ'yāⁿ ní caaⁿ'maⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí nuuⁿndí yā. \v 21 Naati 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ chi n'daacā, índaá yā naachi chí dɛɛvɛ caati 'iiⁿ'yāⁿ snáaⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é yā chi yeⁿ'ē Dendyuūs. \s1 Juan chi ngɛɛdínuūⁿnīⁿ ngaⁿ'a sa ndúúcū Jesús táámá vmnéⁿ'ēe \p \v 22 Cho'ōo chúū, ndaā Jesús ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā na yáⁿ'āa Judea. Ní cunée yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Níícú Jesús chɛɛdinúūⁿniⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 23 Ní Juan mííⁿ ngɛɛdinuūⁿnīⁿ ntúuⁿ yā na yáāⁿ Enón niiⁿnuúⁿ na yaāⁿ Salim ti mííⁿ neené vɛɛ ca nuūⁿnīⁿ. Ní ndaā 'iiⁿ'yāⁿ ní chɛɛ̄dinúūⁿniⁿ yā. \v 24 Caati Juan miiⁿ 'āā cuɛ́ɛ́ cunúuⁿ yā vácūū. \p \v 25 Discípulos yeⁿ'ē Juan ch'ɛɛcu cheendí yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ Israel yeⁿ'é táácā 'iiⁿ'yāⁿ nduuvi dɛɛvɛ́ yā. \v 26 Níícú nndaa sá nanááⁿ Juan ní ngaⁿ'a sa ngiī sa saⁿ'ā: Dii, Maestro, 'iiⁿ'yāⁿ chi canéé ndúúcu di na táámá lado yeⁿ'ē yíícú Jordán 'iiⁿ'yāⁿ chí díí caaⁿ'maⁿ cuaacu di yeⁿ'é yā; n'diichi di, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ngɛɛdinuūⁿniⁿ yā. Niicu nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ ndaa yā nanáaⁿ yā. \p \v 27 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Juan ní caⁿ'a sa: Nguɛ́ɛ́ cúúví cuta'a 'iiⁿ'yāⁿ dɛ'ɛ̄ vɛɛ nduuti chi nguɛ́ɛ́ cuchiī yeⁿ'e va'ai chɛɛti nguuvi. \v 28 Ndís'tiī testigo yeⁿ'é chi caⁿ'á: 'Úú ní nguɛ́ɛ́ Cristo 'úú, caati dichó'o Dendyuūs 'úú vmnaaⁿ yeⁿ'é yā. \v 29 Du'ū chi vɛ́ɛ́ n'daataá yeⁿ'e yā, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní isáⁿ'ā yeⁿ'ē tá. Amigo yeⁿ'ē isáⁿ'ā miiⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ chi cánéé ndúúcu yā ní n'giindiveéⁿ yā yeⁿ'é yā. Yeenú taavi yā cáávā nduudu yeⁿ'ē isáⁿ'ā miiⁿ. 'Tíícā vaadi yeenu yeⁿ'é ní 'áámá ndiītuú taaví ca. \v 30 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní canéé chi ch'ɛɛtɛ́ yā, niicu 'úú dánduu'vi 'lííⁿ 'úú. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ chí cuchīi yā yeⁿ'e va'ai chɛɛti nguuvi \p \v 31 Du'ū chí nndaā yeⁿ'ē va'ai chɛɛti nguuvi ch'ɛɛtɛ ca yeⁿ'ē nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ. Du'ū chi yeⁿ'e yáⁿ'āa ní yeⁿ'ē yáⁿ'āa ni ngaⁿ'a yeⁿ'ē cosas yeⁿ'ē yáⁿ'āa. 'Iiⁿ'yāⁿ chi nndáa yā yeⁿ'ē va'ai chɛɛti nguuvi, ch'ɛɛtɛ cá yā yeⁿ'ē nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ. \v 32 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ngaⁿ'a cuaacú yā yeⁿ'ē chi n'diichí yā ndúúcū chi ch'iindiveéⁿ yā ní mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'é yā 'caandiveéⁿ yā nduudu cuaacu yeⁿ'é yā. \v 33 'Iiⁿ'yāⁿ chi n'gúuⁿ yā nduudu cuaacu yeⁿ'e Jesús nduuvidaamá yā ndúúcu yā ní ngaⁿ'a yā chi Dendyuūs miiⁿ chi cuaacu. \v 34 Du'ū chí Dendyuūs dichó'o yā, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ngáⁿ'a yā nduudu yeⁿ'e Dendyuūs miiⁿ, caati Dendyuūs nga'a yā 'iiⁿ'yāⁿ Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs nguɛ́ɛ́ ndúúcū caadi. \v 35 Dendyuūs Chiida yú dinéⁿ'e yā Daiyá yā. Níícú tanducuéⁿ'ē dendu'ū ca'á yā ta'ā Daiyá yā. \v 36 'Iiⁿ'yāⁿ chi i'téénu yā Daiya Dendyuūs miiⁿ canée yā ndúúcū vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. Naati 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ i'téénu yā Daiya Dendyuūs miiⁿ nguɛ́ɛ́ snaaⁿ yā vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ miiⁿ naati caⁿ'á yā cuta'á yā castigo yeⁿ'e Dendyuūs chi diituú n'dai. \c 4 \s1 Jesús ndúúcu n'daataá yeⁿ'e yáⁿ'āa Samaria \p \v 1 Tááchí Jesús ituumicádiinuuⁿ yā 'tíícā chi saⁿ'ā fariseos ch'iindiveeⁿ sa chííⁿ chí Jesús diíⁿ yā ní chí chɛɛdinuūⁿniⁿ yā 'yaaⁿ ca 'iiⁿ'yāⁿ ní vɛ́ɛ́ 'yaaⁿ ca discípulos yeⁿ'é yā nguɛ́ɛ́ ti Juan miiⁿ; \v 2 'áárá chí nguɛ́ɛ́ Jesús chi ngɛɛdinuūⁿniⁿ yā caati discípulos yeⁿ'e yā ngɛɛdinuūⁿniⁿ yā; \v 3 Jesús s'néeⁿ yā yáⁿ'āa Judea ní cheⁿ'e ntuúⁿ yā yáⁿ'āa Galilea. \p \v 4 Ni canéé chi cho'ó yā yáⁿ'āa Samaria. \v 5 Ní ndaá yā na 'áámá yáāⁿ yeⁿ'ē Samaria chi nguuvi Sicar, niiⁿnuúⁿ ná yáⁿ'āa chí ca'a Jacob yeⁿ'ē daiya sa José. \v 6 Ní mííⁿ canéé vaacunuūⁿnīⁿ yeⁿ'ē Jacob. Jesús chicúúⁿnu yā chi ngiica yā ní ch'iindí yā niiⁿnuúⁿ na vaacunuūⁿnīⁿ. Ní 'āā tanduu n'gɛɛcu ndiichuuvi. \v 7 Ndaā 'áámá n'daataá yeⁿ'ē yáⁿ'āa Samaria chi sta'a tá nuūⁿnīⁿ. Ní Jesús caⁿ'a yā chii yā táⁿ'ā: Díí n'daataá, téé dí tíí nuūⁿnīⁿ cu'ú. \p \v 8 Discípulos yeⁿ'é yā cueⁿ'ē sa yáāⁿ Sicar chi cuaī sa chi che'é yā. \v 9 Ní n'daataá yeⁿ'ē yáⁿ'āa Samaria ngaⁿ'a tá ngii tá Jesús: ¿Táácā chi ngiica di nuūⁿnīⁿ chi cu'u di 'úú ti dii ní 'iiⁿ'yāⁿ Israel dii niicu 'úú yeⁿ'ē yáⁿ'āa Samaria 'úú? Saⁿ'ā Israel s'eeⁿ ní nguɛ́ɛ́ n'diichi sa 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Samaria. \v 10 Ní n'guɛɛcútaⁿ'a Jesús, ní ngaⁿ'a yā ngii yā táⁿ'ā: Ndúúti chí n'diichi di regalo yeⁿ'e Dendyuūs miiⁿ, ní du'ū chí ngaⁿ'ā ngii dii, tee di nuūⁿnīⁿ cu'ú, tuu'mi ní caaca di nuūⁿnīⁿ yeⁿ'é yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ caⁿ'a yā teé yā nuūⁿnīⁿ chi cu'u di, nuūⁿnīⁿ chi diiⁿ chi canduuchi 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 11 N'daataa mííⁿ ní ngaⁿ'a tá ngii tá Jesús: Señor, nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ chi cuta'á nduucú nī tíí vaacunuūⁿnīⁿ yáanūuⁿ. ¿Tií cuuvi canguaí nuūⁿnīⁿ yeⁿ'é nī chi diiⁿ chi canduuchi 'iiⁿ'yāⁿ? \v 12 ¿'Áá vmnaaⁿ ca n'diī yeⁿ'ē chiida 'nū Jacob? 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ din'dái yā vaacunuūⁿniⁿ 'cūū cáávā nús'uu. 'Múúⁿ sta'á yā nuūⁿnīⁿ ndúúcū daiya yā ndúúcū 'iiti yeⁿ'é yā. \p \v 13 Nan'guɛɛcútaⁿ'a Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā táⁿ'ā: Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi ngi'i yā nuūⁿniⁿ 'cūū canéé chi cuuvi yaaca ntúuⁿ yā. \v 14 Naati du'ú 'iiⁿ'yāⁿ chi cú'u yā nuūⁿnīⁿ chi 'úú chi ca'á, 'āā ntɛ́ɛ́ cuuvi yaacá yā. Nuūⁿnīⁿ chi 'úú ca'á 'iiⁿ'yāⁿ mííⁿ, nuūⁿnīⁿ miiⁿ tan'dúúcā chí cuuvi nduucú yā 'áámá vaacunuūⁿnīⁿ chi ngáāa nuūⁿnīⁿ miiⁿ yeⁿ'é yā caavā vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \p \v 15 N'daataá miiⁿ ní ngaⁿ'a tá ngii tá Jesús: Dii Señor, tée nī 'úú nuūⁿniⁿ 'cūū. Cu'ú ní 'aa ntɛ́ɛ́ cuuvi yaacá, ní 'aa ntɛ́ɛ́ chií cuta'á nuūⁿnīⁿ. \p \v 16 Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā táⁿ'ā: Cuéⁿ'é dí ní cananguaī di isaⁿ'ā yeⁿ'ē di. Ní cuchii di ndúúcū sa 'muuⁿ. \p \v 17 N'guɛɛcútaⁿ'a n'daataa mííⁿ ní ngaⁿ'a tá ngii tá 'iiⁿ'yāⁿ: Nguɛ́ɛ́ isaⁿ'ā yeⁿ'é. Ngaⁿ'a Jesús ngii yā táⁿ'ā: N'daacā chi ngaⁿ'a di chi nguɛ́ɛ́ isaⁿ'ā yeⁿ'e di. \v 18 Caati nyuⁿ'u isaⁿ'ā canéé ndúúcū dii, ní saⁿ'ā chi canéé ndúúcū dii miⁿniiⁿyuⁿ nguɛ́ɛ́ isaⁿ'ā yeⁿ'e di. Chiiⁿ chuū ní ngaⁿ'ā cuaacú dí. \p \v 19 Ngaⁿ'a n'daataá ngii ta Jesús: N'diī Señor, deenú chi n'diī ní 'áámá profeta n'diī. \v 20 Chiida 'nū ní diíⁿ yā adorar ná cuɛ́ɛ́tí 'cūū naati 'iiⁿ'yāⁿ Israel chi judíos ngaⁿ'ā ntuuⁿ yā chí na yáāⁿ Jerusalén chi cánéé chi diíⁿ yā adorar Ndyuūs. \p \v 21 Ní ngaⁿ'ā Jesús ngii yā táⁿ'ā: N'daataá, cu'téénu di 'úú. Ndaā hora taachi ní nguɛ́ɛ́ cuɛɛti 'cūū ní nguɛ́ɛ́ yáāⁿ Jerusalén 'iiⁿ'yāⁿ diíⁿ yā adorar Chiida yú. \v 22 Ndís'tiī ní diíⁿ nī adorar chi nguɛ́ɛ́ deenú nī. Nús'uū ní idiíⁿ 'nū adorar chi déénu 'nū naati vaadī nguaⁿ'ai ndaā lado yeⁿ'e 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi nadanguáⁿ'āī ní yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ Israel. \v 23 Naati hora miiⁿ ní cúchiī níícú hora miiⁿ ní ndaā, taachi cuaacu nííⁿnyúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ diíⁿ yā adorar Dendyuūs Chiida yú ndúúcū chidɛɛvɛ yeⁿ'é yā ndúúcū vaadī cuaacú. Caati 'tíícā Chiida yú mííⁿ in'nuúⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā adorar 'yā ni cu'téénu yā 'yā. \v 24 Dendyuūs ní Espíritu 'yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ cánéé chi diíⁿ yā adorar 'yā cánéé chi diíⁿ yā adorar 'yā ndúúcū chidɛɛvɛ yeⁿ'é yā ndúúcū vaadī cuaacu. \p \v 25 N'daataá mííⁿ ngaⁿ'a ta ngiī ta Jesús: Deenú chí Mesías canéé chí ndaá chi duuchi Cristo. Taachí 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ndaá yā, tuu'mí caaⁿ'maⁿ yā nducuéⁿ'ē cosas. \p \v 26 Ní ngaⁿ'a Jesús ngii yā táⁿ'ā: 'Úú chi Cristo chi indeé ndúúcu di. \p \v 27 Taachí indeé yā ndúúcū n'daataá mííⁿ, ndáa discípulos yeⁿ'é yā. Ní cueⁿ'e yíínú sá chi indeé yā ndúúcū n'daataá miiⁿ. Mar 'áámá saⁿ'ā nguɛ́ɛ́ natiinguuneeⁿ sa Jesús: ¿Dɛ'ɛ̄ iⁿ'nuuⁿ di? ¿Dɛ'ɛ̄ cuuvi chi ndee di ndúúcu tá? \v 28 Ní n'daataá mííⁿ ní s'neeⁿ tá 'cuuti cuéeé yeⁿ'e tá ní cueⁿ'ē tá ná yáāⁿ miiⁿ. Ní caⁿ'a tá chii tá 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: \v 29 Cuchií nī ní n'diichí nī 'áámá saⁿ'ā chi caⁿ'a sa chii sa 'úú tanducuéⁿ'ē chi n̄diíⁿ. ¿'Áá nguɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chi Cristo? \p \v 30 Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ can'dáa yā na yáāⁿ miiⁿ. Cueⁿ'e yā n'diichí yā Jesús. \v 31 Ní taachi cueⁿ'ē n'daataa mííⁿ na yáāⁿ tuu'mi ní discípulos yeⁿ'é yā ngaⁿ'a sa ngii sá Jesús: N'diī Maestro, che'é nī yuūndū nduucú 'nū. \p \v 32 Ni Jesús miiⁿ ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: 'Úú ní vɛ́ɛ́ 'áámá comida yeⁿ'é chi che'é. Ndís'tiī nguɛ́ɛ́ déénu nī. \p \v 33 Níícú discípulos ngaⁿ'a sa ngii sa vi'ī: ¿'Áá ndaā 'iiⁿ'yāⁿ chi cuú yā chí che'é yā? \p \v 34 Ní ngaⁿ'a Jesús ngiī yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Comida yeⁿ'é chííⁿ chí cuuví diíⁿ tan'dúúcā chí neⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú. Ní di'cuiinú ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é yā. \v 35 Ngaⁿ'a ndis'tiī: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ cá tá cuūuⁿ 'iīyū taachi ndaá tiempo yeⁿ'ē cosecha? N'diichí nī. 'Úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: N'diichí nī cuaaⁿ 'niiⁿnuⁿ. Snaáⁿ nī cuɛ́ɛ́tí yeⁿ'é nī. 'Āā ndaa nguuvi chi diíⁿ nī cosechar. \v 36 'Iiⁿ'yāⁿ chi nadacuéeⁿ yā cosecha vɛɛ chii'vɛ̄ɛ yeⁿ'é yā. Ní vɛ́ɛ́ n'gui'i yeⁿ'é yā chi cūnee cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. Níícú 'iiⁿ'yāⁿ chí niīnu yā ndúúcú 'iiⁿ'yāⁿ chi nadacuéeⁿ yā cosecha ní nduu 'uuví yā yeenú taaví yā. \v 37 Caati chuū chi cuaacu nííⁿnyúⁿ chi nduudu cuaacu: 'Áámá 'iiⁿ'yāⁿ ní ngīīnu yā ni táámá yā ní nadacuéeⁿ yā. \v 38 'Úú nidicho'ó ndís'tiī ní nadacuéeⁿ nī cosecha chi nguɛ́ɛ́ n̄diíⁿ nī ntiiⁿnyuⁿ. Táámá yā diíⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ. Ní ndís'tiī chi ndaá nī tuu'ví nī ntiiⁿnyuⁿ n̄diíⁿ yā. \p \v 39 Ni neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ samaritanos yeⁿ'ē yáāⁿ miiⁿ s'teenú yā Jesús cucáávā nduudu yeⁿ'e n'daātāa miiⁿ chí caⁿ'a yā nduudu cuaacu: 'Iiⁿ'yāⁿ mííⁿ ní caⁿ'a yā chii yā 'úú tanducuéⁿ'ē cosa chi n̄diíⁿ. \v 40 Ndaa saⁿ'ā samaritanos nanááⁿ Jesús. Di'cuíítu sa 'iiⁿ'yāⁿ chi canée yā ndúúcu sa. Ní canée yā miiⁿ 'uuvi nguuvi. \v 41 Neené 'yaaⁿ cá yā s'teenú yā cucáávā nduudu yeⁿ'e Jesús. \v 42 Níícú 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ngaⁿ'a yā ngii yā n'daataá miiⁿ: 'Āā ntɛ́ɛ́ cu'teenú 'nū caavā chi ch'iindiveéⁿ 'nū chi cuaacu nííⁿnyúⁿ nguɛ́ɛ́ dámaaⁿ yeⁿ'e chi ngaⁿ'ā di. Caati maáⁿ 'nū n'diichí 'nū ní ch'iindiveéⁿ 'nū chi cuaacu nííⁿnyúⁿ chi 'iiⁿ'yáⁿ 'cūū nguuvi Cristo chi inadan'guáⁿ'ai yā 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \s1 Jesús diíⁿ yā chi nduuvā yeⁿ'e daiya 'áámá rey \p \v 43 Ch'íínú 'uuvi nguuvi ní Jesús cueⁿ'é yā yáⁿ'āa Galilea. \v 44 Caatí maaⁿ Jesús miiⁿ caⁿ'a cuaacú yā chi 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā honrar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ profeta taachi ngaⁿ'a yā yáāⁿ vaacú yā. \v 45 Ní ndaá yā yáⁿ'āa Galilea ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea miiⁿ tuu'mi di'cuúⁿ yā chi caneé yā. 'Āā n'diichí yā tanducuéⁿ'ē chi diíⁿ yā na yáāⁿ Jerusalén, nguuvi yeⁿ'e 'viicu yeⁿ'e pascua, caati 'iiⁿ'yāⁿ s'uúⁿ cheⁿ'e ntuúⁿ yā 'viicu miiⁿ. \p \v 46 Ndaa ntúūⁿ Jesús na yáāⁿ Caná yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea naachi din'dái yā vino ndúúcú nuūⁿnīⁿ. Mííⁿ canéé 'áámá rey yeⁿ'e yáāⁿ Capernaum. Ngiītā 'áámá daiya rey miiⁿ. \v 47 'Iiⁿ'yáⁿ 'cūū mííⁿ ch'iindiveéⁿ yā chí ndaā Jesús yeⁿ'ē yáⁿ'āa Judea na yáⁿ'āa Galilea. Cheⁿ'é yā nanááⁿ Jesús ní di'cuíítu yā 'yā chi caⁿ'a yā n'diichí yā daiya sa chi nanduūvā yeⁿ'ē caati 'aa cháā 'cuuvi. \v 48 Tuu'mi ní ngaⁿ'ā Jesús ngii yā saⁿ'ā: Ndúúti chi nguɛ́ɛ́ snaaⁿ di señales ndúúcū milagros chi vaadī n'giinu nguɛ́ɛ́ cu'téénu di. \p \v 49 'Iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e rey ngaⁿ'á yā ngii yā Jesús: Señor, cú'u yú caati 'āā cuɛ́ɛ́ 'cuūvī saⁿ'ā 'lííⁿ yeⁿ'é. \p \v 50 Ngaⁿ'ā Jesús ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ: Cúnaⁿ'a di, daiya dí cánduuchi sa. Ní saⁿ'ā miiⁿ ní chi'téénu sa nduudu chí caⁿ'ā Jesús miiⁿ. Ní cuinaⁿ'a sa. \v 51 Taachi 'āā ndaa niiⁿnuúⁿ vaacu sa 'iiⁿ'yāⁿ chí idiiⁿ mandado yeⁿ'ē sa can'dáa yā n'diichi yā saⁿ'ā. Ní ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: Daiyá nī miiⁿ candúúchi sa. \p \v 52 Tuu'mi ní itiinguunéeⁿ sa 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: ¿Dɛ'ɛ̄ hora naachi cuaáⁿ yeⁿ'ē sa? Níícú ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'a: 'Iicu taachi n'gɛɛcu 'áámá ní ch'iinu 'iⁿ'nūúⁿ miiⁿ sáⁿ'ā. \p \v 53 Tuu'mi ní chiida saⁿ'ā 'lííⁿ miiⁿ tuumicádíínuuⁿ yā chi hora miiⁿ chi ngaⁿ'a Jesús ngii yā: Daiya dí ní cánduuchi sa. Ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ndúúcū nducyaaca familia yeⁿ'e yā s'téénu yā Jesús. \p \v 54 Chuū ndii 'úúví señal chí Jesús diíⁿ yā cuayiivi chi ndáa yā yeⁿ'e yáⁿ'āa Judea ndii yáⁿ'āa Galilea. \c 5 \s1 Saⁿ'ā chi nguɛɛ ngii ngíícá \p \v 1 Chó'ōo tanducuéⁿ'ē cosa 'túúcā. Vɛ́ɛ́ 'áámá 'viicu yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ Israel. Níícu Jesús cuchɛ́ɛ yā yáāⁿ Jerusalén. \v 2 Mííⁿ canéé 'áámá viini ch'ɛɛtɛ niiⁿnuⁿ cheendi chéēⁿ, cuaaⁿ naachí indáa yā ndúúcū 'iiti cuūchī chí n'diicui yā na yáāⁿ Jerusalén. Viini ch'ɛɛtɛ miiⁿ nguuvi Betesda na nduudu hebreo. Vɛ́ɛ́ nyuⁿ'u corredor nuuⁿmaⁿ ndiivi viini ch'ɛɛtɛ. \v 3 Na corredor miiⁿ ndiitú ndúúcū n'deēe n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ ngíitā; 'iiⁿ'yāⁿ ngueenááⁿ, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ ngii ngiicá yā, ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chí ntí'ī ta'á yā o ca'a yā. 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ canéé ngíínú yā chí in'nuⁿ'u nuūⁿnīⁿ. \v 4 Caati vɛɛ tiempo chi 'áámá ángel nch'eéⁿ yā níícú idi'núⁿ'u yā nuūⁿnīⁿ chi snéē ná viini ch'ɛɛtɛ. Ní cuayiivi 'iiⁿ'yāⁿ chi ndáa yā vmnááⁿ vmnaaⁿ chɛɛtí viini mííⁿ nanduuva yeⁿ'é yā yeⁿ'ē 'āā dɛ'ɛ́ nūuⁿ ca'āī chi ndii yā. \v 5 Ní miiⁿ canéé 'áámá sáⁿ'ā ndiicú nditiiⁿ'yuⁿ 'iinu ndúuyū chí ngiītā sa. \v 6 Taachí Jesús n'diichí yā saⁿ'ā chi candíítí sá, níícú 'āā deenú yā chí 'āā 'naáⁿ ngíítā sa, tuu'mi ní ngaⁿ'a yā ngiī yā saⁿ'ā: ¿'Áá néⁿ'é dí chí nduūvā yeⁿ'ē di? \p \v 7 Ní saⁿ'ā chi ngiītā miiⁿ nan'guɛɛcútaⁿ'ā sa yeⁿ'é yā: Señor, nguɛ́ɛ́ mar 'áámá saⁿ'ā chi cu'nuūⁿ sa 'úú chɛ́ɛ́ti viinī taachi í'nuⁿ'u nuūⁿnīⁿ. Caati taachí ndaá, 'āā ndáā taamá yā chɛɛtí viīnī. \p \v 8 Ní ngaⁿ'a Jesús ngii yā saⁿ'ā: Nacuéeⁿ di. Nadacuéeⁿ di yiivɛ yeⁿ'ē di ní cúnaⁿ'a di. \p \v 9 Tuu'mí nūuⁿ nduūvā yeⁿ'ē sa. Ní nadacuéeⁿ sa yiivɛ yeⁿ'ē sa. Ní cunaⁿ'a sá. Ní nguuvi miiⁿ ní sábado nguuvi chí ntaavi'tuunúuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel. \v 10 Níícú 'iiⁿ'yāⁿ Israel ngaⁿ'a yā ngiī yā saⁿ'ā chí 'āā nanduuvá yeⁿ'ē sa: Caati maaⁿ ní sábado miiⁿ, tan'dúúcā chi caⁿ'a ley, nguɛ́ɛ́ cuuví nandɛ́ɛ di yiivɛ yeⁿ'ē di. \p \v 11 Ní n'guɛɛcútaⁿ'ā sa yeⁿ'é yā: 'Iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā chi nduuvā yeⁿ'é, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní ngaⁿ'a yā ngii yā 'úú: Nadacuéeⁿ di yiivɛ yeⁿ'ē di. Ní cuinaⁿ'a di. \p \v 12 Tuu'mi ní tiinguunééⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel saⁿ'ā: ¿Du'ú chi 'tíícā ngaⁿ'ā ngii di: Nadacuéeⁿ di yiivɛ yeⁿ'e di, ní cuinaⁿ'a di? \p \v 13 Níícú saⁿ'ā chi 'āā nduuvá yeⁿ'ē sa nguɛ́ɛ́ déénú sá du'ū 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ, caati Jesús divíi yā yeⁿ'e saⁿ'ā miiⁿ. Ní neené n'deēe 'iiⁿ'yāⁿ snée yā miiⁿ. \v 14 Cuayiivi Jesús nandaacá yā saⁿ'ā na yáácū templo. Ní ngaⁿ'a Jesús ngii yā saⁿ'ā: Cun'dííchí dí maaⁿ 'āā nduuvá yeⁿ'ē di. 'Aa ntɛ́ɛ́ diiⁿ di nuuⁿndi niicu nguɛ́ɛ́ cuta'āa táámá ca'ai chi más cā taaⁿ di. \p \v 15 Tuu'mí saⁿ'ā miiⁿ cunaⁿ'ā sa ní caⁿ'a sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ Israel chi Jesús chi diíⁿ yā chi ndúúvā yeⁿ'e sa. \v 16 Ni cáávā chuū ní can'dáā 'iiⁿ'yāⁿ Israel Jesús miiⁿ chí neⁿ'é sa 'caaⁿ'núⁿ sa 'iiⁿ'yāⁿ caati diíⁿ yā cosa chi 'tíícā miiⁿ nguuvi chi sábado chi ntaavi'túúnuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. \v 17 Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'a yā yeⁿ'ē sa: Chiidá ni ndíí maaⁿ chí idiiⁿ cá yā ntiiⁿnyuⁿ. Ní 'úú idiíⁿ ntiiⁿnyuⁿ dendu'ū. \p \v 18 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ Israel neⁿ'e taaví sa 'caaⁿ'núⁿ sa Jesús, caati nguɛ́ɛ́ damaāⁿ chi nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā cumplir chi ngaⁿ'ā na ley yeⁿ'e sábado, caati ngaⁿ'á yā chi Dendyuūs Chiidá yā, ní diíⁿ yā chi nduuvidáámá yā ndúúcū Dendyuūs. \s1 Dendyuūs dicho'ó yā Daiya yā \p \v 19 Nan'guɛɛcutaⁿ'á Jesús ní ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ, cuāācū niiⁿnyuⁿ chí ngaⁿ'á ngií ndis'tiī chi nguɛ́ɛ́ cuuvi diiⁿ Daiyá Dendyuūs mar 'áámá cosa dámaāaⁿ ndúútī chi nguɛ́ɛ́ n'diichí yā chi diiⁿ Chiidá yā. Caati tanducuéⁿ'ē chi diiⁿ Chiidá yā, 'tiicá ntúūⁿ diiⁿ Daiyá yā. \v 20 Caati Dendyuūs Chiidá ní dinéⁿ'e yā 'úú chi Daiya yā. Ní n'giⁿ'i yā 'úú tanducuéⁿ'e dendu'ū chi diíⁿ yā. Niicu Chiidá n'giⁿ'i cá yā 'úú ntiiⁿnyuⁿ n'gɛɛtɛ ca nguɛ́ɛ́ tii chuū. Níícú ndis'tiī caⁿ'a yíínú nī yeⁿ'ē. \v 21 Tan'dúúcā Chiidá nadacuéeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ chí 'āā n'dii ní nga'a yā vida yeⁿ'é yā, 'tiicá ntúūⁿ 'úú Daiyá yā ní nadacuéeⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi 'āā n'díí ní nga'á vida 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chi neⁿ'é nga'á. \v 22 Caati Chiidá nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā juzgar mar 'aama 'iiⁿ'yāⁿ naatí ca'á yā 'úú chi Daiya yā chi diíⁿ juzgar tanducuéⁿ'ē. \v 23 Caati tanducuéⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ diíⁿ yā honrar 'úú chi Daiyá yā tan'dúúcā tanducuéⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ diíⁿ yā honrar Chiidá. Du'ū chi nguɛ́ɛ́ idiíⁿ yā honrar 'úú chi Daiyá Dendyuūs ní nguɛ́ɛ́ idiíⁿ yā honrar Chiidá chi dicho'ó yā 'úú. \p \v 24 Cuaacu nííⁿnyúⁿ, cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndis'tiī: 'Iiⁿ'yāⁿ chi n'giindiveéⁿ yā nduudu chi ngaⁿ'á, ní i'téénu yā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi dicho'ō 'úú, vɛ́ɛ́ vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ yeⁿ'é yā. Niicu nguɛ́ɛ́ condenado yā. Nguɛ́ɛ́ canee yā dácaā yeⁿ'ē chi n'gii caati vɛ́ɛ́ vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ yeⁿ'é yā. \v 25 Cuaacu nííⁿnyúⁿ, cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Cuchii hora ní hora miiⁿ chuū taachi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi 'āā n'dií yā, 'caandiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'e 'úú chi Daiyá Dendyuūs. 'Iiⁿ'yāⁿ chí i'teenu yā nduudu yeⁿ'é cunduuchí yā cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \v 26 Tan'dúúcā Chiidá vɛ́ɛ́ vida yeⁿ'ē maáⁿ yā, 'tiicá ntúūⁿ ca'a yā 'úú chi Daiya yā vida yeⁿ'ē maáⁿ. \v 27 'Tíícā ca'á yā poder 'úú chi diíⁿ juzgar 'iiⁿ'yāⁿ caati 'úú Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuus 'úú. \v 28 Nguɛ́ɛ́ caⁿ'ā yiinu di yeⁿ'ē chúū, caati cuchii hora taachi nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi chinúu yā maaⁿ yaⁿ'āa 'caandiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'é. \v 29 Ní nadacuéeⁿ yā yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā. 'Iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā chi n'daacā, ní caⁿ'á yā cuneé yā ndúúcū vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ yeⁿ'é yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'daacā idiíⁿ yā, caⁿ'á yā na condenación. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ caⁿ'a cuaacú yā yeⁿ'ē Jesús \p \v 30 Ní caⁿ'a Jesús: 'Úú ní damaáⁿ ní nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ cuuvi diíⁿ. Tan'dúúcā chi n'giindiveéⁿ, 'tíícā diíⁿ juzgar. Ní chi diíⁿ juzgar ní cuaacu caati nguɛ́ɛ́ in'nuúⁿ chi neⁿ'é maáⁿ naati chi neⁿ'e maāⁿ Chiidá chi dichó'o yā 'úú. \v 31 Ndúútī chi yeⁿ'é māaⁿ chi ngaⁿ'á cuaacu ní nguɛ́ɛ́ cuaacu. \v 32 Táámá 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā caaⁿ'maⁿ cuaacú yā yeⁿ'ē 'úú. 'Úú ní deenú tīi chí ngaⁿ'a yā yeⁿ'ē 'uú chi cuaacu. \v 33 Ní ndís'tiī ní dichó'o nī 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nanááⁿ Juan. Ní Juan miiⁿ caⁿ'a sa nduudu cuaacu yeⁿ'e 'úú. \v 34 Caati 'úú nguɛ́ɛ́ ita'á nduudu cuaacu yeⁿ'ē sáⁿ'ā yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū naati ngaⁿ'á tanducuéⁿ'ē chuū caati ndís'tiī ní cuuvi nanguáⁿ'ai nī. \v 35 Níícú Juan chi chɛɛdínuūⁿniⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ tan'dúúcā 'áámá chi dɛɛvɛ ngiichi ní ngíí n'gai, 'tííca yā. Ní ndís'tiī ní dinéⁿ'e nī vaadī yeenú yeⁿ'é nī 'áámá tiempo ndúúcū chi dɛɛvɛ yeⁿ'é yā. \v 36 Naati 'úú ní ngaⁿ'á nduudu cuaacu chi ch'ɛɛtɛ ca chi caⁿ'a Juan miiⁿ caati ntiiⁿnyuⁿ chi teē Chiidá 'úú, ní chuū idiíⁿ. Tan'dúúcā maāⁿ ntiiⁿnyuⁿ chi diíⁿ ní ngaⁿ'ā nduudu cuaacu yeⁿ'é chi Chiidá dichó'o yā 'úú. \v 37 Níícú maaⁿ Chiidá chi dichó'o yā 'úú ngaⁿ'a yā nduudu cuaacu yeⁿ'ē 'úú. Ndís'tiī mar 'áámá vmnéⁿ'ēe nguɛ́ɛ́ n'giindiveéⁿ nī nduudu yeⁿ'e chiidá, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú n'diichí nī 'iiⁿ'yāⁿ taacá yā. \v 38 Ní ndis'tiī ní nguɛ́ɛ́ 'áámá canée nī ndúúcū nduudu yeⁿ'é yā caati ndís'tiī nguɛ́ɛ́ s'téénu nī chi 'úú ní 'iiⁿ'yāⁿ chi Dendyuūs dichó'o yā. \v 39 In'nuúⁿ nī naachi cánéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs, níícú cadiinúúⁿ nī chi vɛ́ɛ́ vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ yeⁿ'é nī. Ní mííⁿ ngaⁿ'ā cuaacu yeⁿ'ē 'úú. \v 40 Ndis'tiī nguɛ́ɛ́ neⁿ'é nī chii nī nanaáⁿ tiī cuūvī vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ yeⁿ'é nī. \p \v 41 'Úú ní nguɛ́ɛ́ cuta'á honra yeⁿ'e saⁿ'ā yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \v 42 Naati 'úú ideenú táácā ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'é nī Dendyuūs. \v 43 'Úú ní cuchií ndúúcū chi duuchi Chiidá. Ní nguɛ́ɛ́ 'cuaaⁿ nī ndís'tiī 'úú. Ndúúti chi taamá yā cuchií yā ndúúcū nduudu yeⁿ'e maáⁿ yā, tuu'mi ní 'cuaáⁿ nī 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. \v 44 ¿Táácā cu'téénú ndís'tiī chi diíⁿ nī honrar 'áámá nī yeⁿ'ē taamá nī ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'é nī chi Dendyuūs diíⁿ yā honrar n'diī? \v 45 Nguɛ́ɛ́ nadacadíínuuⁿ ndis'tiī chi 'úú ngaⁿ'á nuuⁿndi yeⁿ'e ndís'tiī nanááⁿ Chiidá. Vɛ́ɛ́ 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'a nuuⁿndi yeⁿ'e ndís'tiī chi Moisés chi 'iiⁿ'yāⁿ chi i'téénu nī. \v 46 Ndúúti chi ndís'tiī chi'téénu nī yeⁿ'e Moisés miiⁿ tuu'mi ní cu'téénu nī 'úú caati yeⁿ'ē 'úú chi dingúuⁿ sa. \v 47 Ndúúti chi nguɛ́ɛ́ i'téénu nī chi dingúūⁿ Moisés, ¿tááca cu'téénu nī nduudu yeⁿ'ē 'úú? \c 6 \s1 Jesús ca'á yā chi che'é nyuⁿ'u mil saⁿ'ā \r (Mt. 14.13-21; Mr. 6.30-44; Lc. 9.10-17) \p \v 1 Cho'o cosa chuū, ní cueⁿ'e Jesús taama lado yeⁿ'ē nuuⁿniⁿ'yáⁿ'ā Galilea chi nguuvi ntúūⁿ Tiberias. \v 2 Nééné n'deēe 'iiⁿ'yāⁿ cueⁿ'e yā n'dáa yā Jesús caati n'diichí yā señales yeⁿ'é yā chi diíⁿ yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi ngiītā. \v 3 Ní cuchɛɛ Jesús 'áámá cuɛɛti ní mííⁿ ch'iīndí yā ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā. \v 4 Ní chinee niiⁿnuúⁿ nguuví yeⁿ'e pascua yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ. \v 5 Tuu'mí n'diichi Jesús cuaaⁿ 'niiⁿnuúⁿ níícú snaaⁿ yā chí n'deee n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ cuchií yā nanáaⁿ yā. Ní Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā Felipe: ¿Tií caⁿ'a yú cuaī yú pan chi che'e 'iiⁿ'yāⁿ s'tíī? \p \v 6 Ní chuū Jesús ngaⁿ'a yā ti diíⁿ yā probar saⁿ'ā miiⁿ táácā diiⁿ sá maāⁿ sa, caati Jesús maáⁿ yā deenú yā dɛ'ɛ̄ chi diíⁿ yā. \v 7 Nan'guɛɛcútaⁿ'a Felipe miiⁿ yeⁿ'é yā: Ndúúcū nyuⁿ'u ciento caadi tuūmī chi caⁿ'á nguaí pan nguɛ́ɛ́ tunééⁿ chí cuta'á 'iiⁿ'yāⁿ s'tiī 'aama taaⁿ chí che'e yā. \p \v 8 'Áámá discípulo yeⁿ'é yā chí ngúúví Andrés chi 'díínu yā Simón Pedro, ngaⁿ'a sá ngii sa Jesús: \v 9 'Áámá saⁿ'ā 'lííⁿ chi canee 'muuⁿ ndɛ́ɛ sa nyuⁿ'u panes cebada ndúúcū na 'uuvi 'yaācā n'gaiyáā. ¿Dɛ'ɛ̄ tunééⁿ chuū chi che'e 'iiⁿ'yāⁿ s'tíī? \p \v 10 Tuu'mi ní nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús miiⁿ ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: Cúúví nī 'iiⁿ'yāⁿ s'tiī ní 'cuɛɛtɛ́ núúⁿ yā. Nééné vɛ́ɛ́ yuune lugar miiⁿ níícú ch'ɛɛtɛ 'áámá número tan'duucā nyuⁿ'u mil saⁿ'ā. \v 11 Ní Jesús miiⁿ sta'á yā panes miiⁿ níícú taachi ngaⁿ'a yā ngii yā: Gracias N'dii Ndyuūs, tucá'a yā ca'a yā discípulos, ní discípulos ní ca'á yā 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛɛ̄tɛ́ miiⁿ. 'Tiicá ntúūⁿ diiⁿ Jesús ndúúcū 'yaācā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ sta'á yā 'yaācā. Sta'á yā nducuéⁿ'ē chi neⁿ'é yā. \v 12 Taachi 'āā ntɛɛ vɛ́ɛ́ chi neⁿ'e yā, Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā discípulos yeⁿ'é yā: Nadicuéeⁿ di nducuéⁿ'ē tááⁿ panes chi nángaāva caati nguɛ́ɛ́ cuuvi ndáí dɛ'ɛ̄ vɛɛ. \p \v 13 Nadicuéeⁿ yā tanducuéⁿ'ē taaⁿ panes chi nángaāva. Níícú chiitu ndiichúúví 'cuɛɛtɛ̄ɛ naachi nyuⁿ'u pan cebada chi ningaāva naachí che'ē 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 14 Taachi n'diichi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ señal chi diiⁿ Jesús miiⁿ tuu'mi ní ngaⁿ'a yā ngii yā vi'ī: Cuaacu nííⁿnyúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū chi profeta chi canee chi ndaá yā iⁿ'yééⁿdi 'cūū. \p \v 15 Taachí tuumicádíínuuⁿ Jesús chi 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ neⁿ'é yā cuta'á yā 'yā ní cu'néeⁿ yā 'yā lado yeⁿ'ē rey tuu'mi ní cueⁿ'é máaⁿ yā na 'áámá cuɛɛtī. \s1 Jesús ngiica yā vmnaaⁿ nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā \r (Mt. 14.22-27; Mr. 6.45-52) \p \v 16 'Āā chii chíínū miiⁿ ní cueⁿ'e discípulos yeⁿ'é yā na nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā. \v 17 Ní chi ndaa yā 'áámá barco ní cueⁿ'é yā ná nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā. Ní 'āā ntɛ́ɛ́ ndaá yā na yáāⁿ Capernaum. 'Āā chii 'da'a ní nguɛ́ɛ́ ndáā Jesús naachi snée yā. \v 18 Ní cho'ō 'aama 'yúúné taaⁿ ní nadācuééⁿ n'dai nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā. \v 19 Taachí 'āā cueⁿ'é yā tanduu nyuⁿ'u candúū nyaaⁿ kilómetros, tuu'mí n'diichí yā chi cúchiī Jesús miiⁿ. Ngiicá yā cuaaⁿ vmnaaⁿ nuūⁿnīⁿ. Ní taachi 'aa cháá ndaa Jesús niiⁿnuúⁿ na barco miiⁿ discípulos dii'yā sá chiī. \v 20 Ní Jesús ngaⁿ'a yā ngiī yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Nguɛ́ɛ́ 'va'ā ndís'tiī ti 'úú. \p \v 21 Tuu'mí ngaⁿ'a sá ngii sa Jesús: Cho'ó nī cuaaⁿ chɛɛti barco. Yeenú n'dai sa chi sndaā Jesús na barco. 'Āā nuúⁿ ndaa barco miiⁿ na yáⁿ'āa naachí cuéⁿ'ē. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ in'nuúⁿ yā Jesús \p \v 22 Chi dɛɛvɛ táámá nguuvi ní 'iiⁿ'yāⁿ chi snéé yā táámá lado yeⁿ'e nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā n'diichí yā 'áámá barco nūuⁿ, barco miiⁿ chi 'āā cueⁿ'ē discípulos. Ní n'diichí yā chi nguɛ́ɛ́ cueⁿ'e Jesús ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā. Ní discípulos yeⁿ'é yā cuinaⁿ'á yā dámaáⁿ yā. \v 23 Tan'duuvi barcos yeⁿ'ē Tiberias ndaā niiⁿnuúⁿ na lugar naachi ch'ɛɛtɛ́ yā chi che'é yā pan 'iicū cuayiivi chi Jesús ngāⁿ'a yā: Gracias n'dii Dendyuūs Chiidá. \v 24 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ n'diichi yā chi nguɛ́ɛ́ Jesús miiⁿ ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú discípulos yeⁿ'é yā, tuu'mi ní chi ndaá yā chɛɛti barcos. Ní cueⁿ'é yā na yáāⁿ Capernaum. N'nuūⁿ yā Jesús miiⁿ. \s1 Jesús tan'dúúcā yuūndū chi ca'a vida \p \v 25 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ndaacá yā Jesús táámá lado yeⁿ'ē nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā tuu'mi ní ngaⁿ'a yā ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ: N'diī Maestro, ¿tíí cuaⁿ'a ndaá nī 'muuⁿ? \p \v 26 Nan'guɛɛcútaⁿ'a Jesús yeⁿ'e yā ní ngaⁿ'a yā ngii yā: Ndís'tiī, cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ nguɛ́ɛ́ in'nuúⁿ nī 'úú ti n'diichí nī chi diíⁿ señales naati chí teé pan, ní che'é nī ní chiitu ndis'tiī. \v 27 Nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e comida chi chó'ōo ti yeⁿ'e comida chí cunéé cueⁿ'e daāⁿmaⁿ, chɛɛ chi tee Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs ndís'tiī caati Dendyuūs Chiidá ca'á yā poder Daiyá yā. \p \v 28 Tuu'mi ní ngaⁿ'a saⁿ'ā s'eeⁿ ngii sá 'iiⁿ'yāⁿ: ¿Taacā diíⁿ 'nū chi cuuví diíⁿ 'nū ntiiⁿnyuⁿ chi ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é Dendyuūs miiⁿ? \p \v 29 Nan'guɛɛcutáⁿ'ā Jesús yeⁿ'ē sa ní ngaⁿ'á yā ngii yā saⁿ'ā: Chuū chi ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e Dendyúūs miiⁿ chi cu'téénu di yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ chi Ndyuūs dichó'o yā 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 30 Tuu'mí ngaⁿ'a sa ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ: ¿Dɛ'ɛ señal chí cu'neeⁿ nī chí snaáⁿ 'nū, ní cu'téénu 'nū n'diī? ¿Dɛ'ɛ ntiiⁿnyuⁿ idiíⁿ nī? \v 31 Chiida yú ní che'é yā yuūndū maná na yáⁿ'āa naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ tan'dúúcā chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs 'tíícā: Yuūndū yeⁿ'ē nanguuvi Ndyuūs ca'á yā chi che'é 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \p \v 32 Nan'guɛɛcutáⁿ'ā Jesús yeⁿ'ē sa: Cuaacu nííⁿnyúⁿ, cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndis'tiī: Nguɛ́ɛ́ teé yā Moisés miiⁿ yuūndū chi maná chi yeⁿ'ē nanguuvi, naati Chiidá teé yā n'diī pan chi cuaacu nííⁿnyúⁿ chí yeⁿ'e va'ai chɛɛti nguuvi. \v 33 Caati pan chi yeⁿ'é Dendyuūs ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chi inch'eéⁿ yā yeⁿ'e va'ai chɛɛti nguuvi ní nga'á yā vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'eⁿ íⁿ'yeēⁿdī. \p \v 34 Tuu'mi ní ngaⁿ'ā sa ngii sa Jesús: Señor, tée nī pan 'cūū nús'uu cueⁿ'é daāⁿmaⁿ. \p \v 35 Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: 'Úú ní tan'dúúcā pan 'tíícā 'úú ni ca'á vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. Du'u chi chii nanaáⁿ nguɛ́ɛ́ cúúví cuiicú yā. Ní du'ū chi cu'teenu 'úú 'āā ntɛ́ɛ́ cuuví yaacá yā. \v 36 Naati 'úú ni ngaⁿ'á ndis'tiī: 'Āā n'diichí nī 'úú, níícú ndíí nguɛ́ɛ́ s'téénu nī 'úú. \v 37 Tanducuéⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ chi itée Chiidá 'úú, 'iiⁿ'yāⁿ s'tíī cuchiī nanaáⁿ. Du'ū chí chiī nanaáⁿ nguɛ́ɛ́ tun'daá 'iiⁿ'yāⁿ chuva'aī. \v 38 Caati 'úú chiicá yeⁿ'ē na va'ai chɛɛtɛ nguuvi ní nguɛ́ɛ́ diíⁿ chi 'úú neⁿ'é maáⁿ, caatí diíⁿ chi neⁿ'e maāaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú. \v 39 Chuu chi neⁿ'ē Chiidá chi dichó'o yā 'úú, caati 'úú ní nguɛ́ɛ́ nindaí mar 'áámá yeⁿ'ē tanducuéⁿ'ē chi tee yā 'úú. 'Úú ní nadin'duuchí tanducuéⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā nguuvi chi 'cuiīnū iⁿ'yeēⁿdī. \v 40 Chuū chi neⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú: Nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi n'diichí yā Daiya Ndyuūs, ní i'téénu yā 'iiⁿ'yāⁿ, vɛ́ɛ́ vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ yeⁿ'é yā. Niicu 'úú ní nadicueéⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguuvi chi 'cuiīnū iⁿ'yeēⁿdī. \p \v 41 Tuu'mí ngaⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ Israel yeⁿ'é yā: Nguɛ́ɛ́ n'daacā chi ngaⁿ'a yā: 'Úú tan'dúúcā pan chi cuch'ééⁿ nanguuvi, 'tíícā 'úú. \v 42 Ní ngaⁿ'a yā: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ sáⁿ'a 'cūū chi Jesús daiya José? Ní n'diichi yú chiidá yā ndúúcū chɛɛcú yā. ¿Taacā chi ngaⁿ'ā sa: 'Úú chi cuch'eéⁿ yeⁿ'e na va'ai chɛɛti nguuvi? \p \v 43 Ní Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'á yā yeⁿ'ē sa, ní ngaⁿ'a yā ngií yā saⁿ'ā: Nguɛ́ɛ́ caaⁿ'máⁿ ndís'tiī nguááⁿ maáⁿ nī. \v 44 Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi ndaá yā nanaáⁿ ndúútī chi Chiidá chi dichó'o yā 'úú nguɛ́ɛ́ nndɛ́ɛ yā 'iiⁿ'yāⁿ. 'Úú nadan'duuchí 'yā nguuvi chi 'cuiīnū iⁿ'yeēⁿdī. \v 45 Canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'ē Ndyuūs naachi ngaⁿ'a profetas 'tíícā: Dendyuūs ca'cueeⁿ yā nducyaaca yā. Nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi ch'iindiveéⁿ yā yeⁿ'ē Chiidá ní 'āā cueéⁿ yā yeⁿ'ē Chiidá, cuchií yā nanááⁿ 'úú. \p \v 46 Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ 'āā n'diichí yā Chiidá, dámaaⁿ Cristo chi yeⁿ'e Dendyuūs ti Daiyá Ndyuūs. 'Iiⁿ'yāⁿ 'cúū dámaāⁿ n'diichí yā Chiidá. \v 47 Cuaacu nííⁿnyúⁿ, cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngīi ndis'tíī: Du'ū chi i'téénu yā 'úú cunduuchí yā cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \v 48 'Úú tan'dúúcā pan chi canduuchi, 'tíícā 'úú. \v 49 Chiidá nī che'é yā pan maná na yáⁿ'āa naachi nguɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ ní ch'iī yā. \v 50 Chúū chi pan chi cuch'ééⁿ na va'ai chɛɛti nguuvi caatí 'iiⁿ'yāⁿ chi che'é yā yeⁿ'ē nguɛ́ɛ́ 'cuūvi yā. \v 51 'Úú tan'dúúcā pan chi canduuchi chi cuch'eéⁿ na va'ai chɛɛti nguuvi. Du'u 'iiⁿ'yāⁿ chi ché'e yā pan 'cūū, cunduuchí yā cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. Níícú pan miiⁿ chi 'úú caⁿ'á ní yuūtɛ̄ yeⁿ'é maáⁿ. Chuū chi ca'á cáávā vida yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \p \v 52 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ Israel ch'ɛɛcu cheendí sá nguaaⁿ maāⁿ sa: ¿Táácā cuuvi tée sá cuerpo yeⁿ'ē sa chi che'é 'nū? \p \v 53 Tuu'mí ngaⁿ'a Jesús ngii yā saⁿ'ā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ, cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndis'tiī: Nduuti chi nguɛ́ɛ́ che'e nī cuerpo yeⁿ'e Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs ní nduuti chi nguɛ́ɛ́ cu'ú nī yuuúⁿ yeⁿ'ē sa, nguɛɛ cūnee vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ ndúúcu nī. \v 54 Du'u chi che'e cuerpo yeⁿ'é ni cu'u yuuúⁿ yeⁿ'é, cunéé vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ ndúúcū. Níícú 'úú nadicueéⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguuvi chi 'cuiīnū iⁿ'yeeⁿdī. \v 55 Caati cuerpo yeⁿ'é, cuaacu nííⁿnyúⁿ yuūtɛ̄ chi che'e yā. Ní yuuúⁿ yeⁿ'é, cuaacu nííⁿnyúⁿ chi yuuúⁿ chi cu'u yā. \v 56 Du'u chí che'e cuerpo yeⁿ'é ní cu'ú yuuúⁿ yeⁿ'é cunee yā nduucú, ní 'úú cuneé ndúúcu yā. \v 57 Tan'dúúcā chi Chiidá canduuchí yā ní dichó'o yā 'úú, ní 'úú canduuchí cáávā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. 'Tiicá ntúūⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi che'e yā 'úú, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní cunduuchi ntúúⁿ yā cáávā 'úú. \v 58 Chúū pan chi cuch'eéⁿ yeⁿ'ē na va'ai chɛɛti nguuvi. Nguɛ́ɛ́ tan'dúúcā pan maná chi che'ē chiidá nī miiⁿ tiempo chi 'āā chó'ōo ní ch'īi yā. Du'u chi che'e pan 'cūū cunduuchí yā cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \p \v 59 Chuū chí caⁿ'a Jesús na yáacū sinagoga taachi cueⁿ'é yā na yáāⁿ Capernaum. \s1 Nduudu yeⁿ'e vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ \p \v 60 Tuu'mi n'deee n'dáí discípulos yeⁿ'é yā taachi ch'iindiveéⁿ yā chuū ní caⁿ'a yā: Chɛɛchí 'tɛ́ɛ́ nduudu 'cūū. ¿Du'ū rá 'caandiveeⁿ rá? \p \v 61 Taachí déénú maāⁿ Jesús chi discípulos yeⁿ'é yā indeē sa nguááⁿ maāⁿ sa yeⁿ'e chúū tuu'mi ní ngaⁿ'á yā ngii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: ¿'Áá chuū chi nguɛɛ ineéⁿ nūuⁿ ndís'tiī? \v 62 ¿Dɛ'ɛ̄ ca diíⁿ ndis'tiī, taachí n'diichí nī Saⁿ'ā chí Daiya Dendyuūs chí ch'ee sa na va'ai chɛɛti nguuvi naachí canéé sa vmnááⁿ vmnaaⁿ? \v 63 Espíritu chuū chí nga'a vida yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ canéé ndúúcū espíritu yeⁿ'é yā. Yuūtɛ̄ miiⁿ nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ idiīiⁿ. Nduudu chi ngaⁿ'á ngií ndis'tiī, ní yeⁿ'ē espíritu ní ca'a vida 'iiⁿ'yāⁿ. \v 64 Vɛ́ɛ́ n'duuvi ndís'tiī chi nguɛ́ɛ́ i'téénú nī. Caati Jesús ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ 'āā deenú yā du'ū 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ chi nguɛ́ɛ́ cu'téénu yā, níícú du'ū 'iiⁿ'yāⁿ chí diíⁿ yā entregar 'iiⁿ'yāⁿ. \v 65 Ní Jesús ngaⁿ'a yā: Cáávā chuū chi ngaⁿ'á ngií ndís'tiī, caati mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuchií yā nanaáⁿ ndúúti chi nguɛ́ɛ́ cáávā chi Dendyúūs 'cuúⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 66 Ndii tuu'mi, neené 'yaaⁿ discípulos yeⁿ'é yā ndaacadáámí sá ní 'āā ntɛ́ɛ́ cachiica sa ndúúcū Jesús. \v 67 Tuu'mí ní ngaⁿ'a Jesús ngii yā saⁿ'ā chi ndiichúúví: ¿'Áá neⁿ'é nī ntuūⁿ ndís'tiī ndaacadáámí nī yeⁿ'é? \p \v 68 Tuu'mi ní nan'guɛɛcútaⁿ'ā Simón Pedro: Señor, ¿du'u chí caⁿ'ā ndúúcu 'nū? N'diī ní canée nī ndúúcū nduudu yeⁿ'ē vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \v 69 Nús'uu i'téénu 'nū ní deenú 'nū chi n'diī chi Cristo, Daiya Dendyúūs chi canduuchi cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \p \v 70 Ní Jesús nan'guɛɛcútaⁿ'á yā: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ 'úú chí ndɛɛvɛ́ ndís'tiī ndiichúúví nī? Ní 'áámá chɛ́ɛ́ ndís'tiī ni yááⁿn'guiinūuⁿ. \p \v 71 Ní ngaⁿ'a yā yeⁿ'e Judas Iscariote, daiya Simón caati sáⁿ'a 'cūū chi canee chí diiⁿ sa entregar 'iiⁿ'yāⁿ. Saⁿ'ā miiⁿ 'áámá sá yeⁿ'ē naachi ndiichúúví sá. \c 7 \s1 'Diīnū Jesús nguɛ́ɛ́ i'teenú yā \p \v 1 Cho'ōo tanducuéⁿ'ē chuū, Jesús cachiicá yā na yáⁿ'āa Galilea. Nguɛ́ɛ́ neⁿ'é yā cuchiicá yā na yáⁿ'āa Judea caati saⁿ'ā Israel s'eeⁿ canéé ngiinu sa chí 'caaⁿ'núⁿ sa Jesús. \v 2 Ní 'āā chinee niiⁿnuúⁿ nguuvi 'viicu yeⁿ'ē va'āī chi 'neeⁿ n'daí yā arco yeⁿ'ē testamento yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ. \v 3 Tuu'mí ní ngaⁿ'a 'díínu yā ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ: Nan'dáa di 'múúⁿ ní cueⁿ'e di na yáⁿ'āa Judea caati discípulos yeⁿ'ē di cuuví snaaⁿ yā dendu'ū ntiiⁿnyuⁿ chí idiiⁿ di. \v 4 Caati ndii 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā 'áámá chi canúúⁿ n'de'ei. Níícú maáⁿ yā ní neⁿ'é yā chi 'iiⁿ'yāⁿ n'diichí yā 'yā. Ndúúti chí dii chí diiⁿ di cosa chi 'tíícā tuu'mi ní 'cuuⁿ'miⁿ di maāⁿ di nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \p \v 5 Ní mar 'áámá 'díínu yā nguɛ́ɛ́ chi'teenú yā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 6 Tuu'mí ngaⁿ'a Jesús ngii yā saⁿ'ā: 'Aa ntɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ chi 'aacu hora yeⁿ'é, caati tiempo yeⁿ'é nī 'āā canéé. \v 7 'Iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē iⁿ'yéeⁿdī cuuvi n'diichí yā ndis'tiī. Nguɛ́ɛ́ cuuvi n'diichí yā 'úú caati 'úú ní ngaⁿ'á cuaacú chɛɛ chi nguɛ́ɛ́ n'daacā idiiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yééⁿdi 'cūū. \v 8 Ndís'tiī caⁿ'a nī 'viicú 'cūū. 'Úú ní nguɛɛ caⁿ'á maaⁿnguuvi, caati 'āā cuɛ́ɛ́ cunuūⁿ ca'a hora yeⁿ'é. \p \v 9 Taachi ch'iinu caⁿ'a yā chii yā nduudú 'cūū 'díínu yā, tuu'mi Jesús canée ca yā yáⁿ'āa Galilea. \s1 Jesús cueⁿ'e yā 'viicu yeⁿ'ē va'āī chi 'nee n'dái yā arco yeⁿ'ē testamento \p \v 10 Taachi cueⁿ'é saⁿ'a 'díínu yā 'viicu, 'tiicá ntúūⁿ miiⁿ ní cueⁿ'é Jesús cuayiivi. Nguɛ́ɛ́ ch'iⁿ'í yā chi Jesús miiⁿ. Cheⁿ'e n'de'ei núuⁿ yā. \v 11 Tuu'mi ní saⁿ'a Israel s'eeⁿ ní in'nuuⁿ sa 'iiⁿ'yāⁿ na 'viicu miiⁿ. Ní ngaⁿ'a sa: ¿Tíí cánéé 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ? \p \v 12 'Iiⁿ'yāⁿ yáāⁿ miiⁿ neené n'deēe ngaⁿ'a yā yeⁿ'é yā. N'duuví yā ngaⁿ'a yā: 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ n'dai taavi yā. Ta n'duuví yā ngaⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́, caati nginnche'éí yā 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 13 Mar 'áámá saⁿ'ā chí cheⁿ'e sa 'viicu nguɛ́ɛ́ caⁿ'a sa yeⁿ'é yā ti 'va'a sa 'iiⁿ'yāⁿ Israel. \p \v 14 Chí maⁿ'ā 'viicu, tuu'mi ní Jesús cuchɛɛ́ yā chɛɛti yáacū templo ní chi'cueeⁿ yā. \v 15 Níícú saⁿ'a Israel ngeⁿ'e yiinu sa ní ngaⁿ'ā sa: ¿Táácā déénu sáⁿ'a 'cūū letras caati sáⁿ'a 'cūū nguɛɛ 'néeⁿ sa? \p \v 16 N'guɛɛcútaⁿ'a Jesús ní caⁿ'a yā: Chiiⁿ chí ngi'cueéⁿ chi deenú ní nguɛ́ɛ́ yeⁿ'é, ti yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú. \v 17 Ndúuti chi 'iiⁿ'yāⁿ neⁿ'é yā diíⁿ yā voluntad yeⁿ'é Dendyuūs, tuu'mi ní deenú yā chi ngi'cueéⁿ nduuti chi yeⁿ'é Dendyuūs o nduuti chi 'úú ngaⁿ'á yeⁿ'ē maáⁿ. \v 18 'Iiⁿ'yāⁿ chí ngaⁿ'a yā yeⁿ'ē maáⁿ yā in'nuúⁿ yā poder yeⁿ'ē maáⁿ yā. Naati 'iiⁿ'yāⁿ chi in'nuúⁿ yā poder yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'yā, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní cuaacú yā. Ní nguɛ́ɛ́ chi nguɛ́ɛ́ cuaacu nduucú yā. \p \v 19 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ ca'a Moisés ndís'tiī yeⁿ'ē ley? Ní mar áámá ndís'tiī nguɛ́ɛ́ idiíⁿ nī chi ngaⁿ'a ley miiⁿ. ¿Dɛ'ɛ̄ cáávā chí neⁿ'e 'caaⁿ'nuⁿ ndís'tiī 'úú? \p \v 20 N'guɛɛcutáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ ní caⁿ'a yā Jesús: Yááⁿn'guiinūūⁿ canéé ndúúcū di. ¿Du'ū idiiⁿ núúⁿ yiinu chi neⁿ'é 'caaⁿ'nūⁿ dii? \p \v 21 Jesús ní n'guɛɛcutáⁿ'a yā ní ngaⁿ'a yā ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ: Diíⁿ 'áámá ntiiⁿnyuⁿ ní nducyaaca ndís'tiī ngeⁿ'e yiinu nī. \v 22 Cuaacu chi Moisés miiⁿ tee sa ley yeⁿ'e circuncisión ndís'tiī. (Nguɛ́ɛ́ chííⁿ yeⁿ'ē Moisés miiⁿ chi yeⁿ'ē chiidá nī.) Ni sábado chi nguuvi chí 'iiⁿ'yāⁿ Israel ntaavi'tuunúúⁿ yā, ndís'tiī idiíⁿ nī circuncidar saⁿ'ā 'lííⁿ. \v 23 Ndúúti chi cuaáⁿ nī chi diíⁿ yā circuncidar saⁿ'ā 'lííⁿ nguuvi sábado caati ley yeⁿ'ē Moisés canéé chi diíⁿ nī cumplir, ¿dɛ'ɛ̄ induuvi táaⁿ nī nduucú caati sábado idiíⁿ chi nduūvā n'dáacā yeⁿ'e 'áámá saⁿ'ā? \v 24 Nguɛ́ɛ́ diíⁿ nī juzgar tan'dúúcā chi nadacadíínuuⁿ nī naati diíⁿ nī juzgar chi cuaacu ndúúcū chi n'daí miiⁿ. \s1 ¿'Áá saⁿ'ā miiⁿ chi Cristo? \p \v 25 Tuu'mí ngaⁿ'a n'duuví 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū chí neⁿ'e 'caaⁿ'núⁿ yā? \v 26 N'diichí nī. Jesús nguɛ́ɛ́ 'va'á yā ngaⁿ'a yā nanááⁿ nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ. Ní nguɛ́ɛ́ du'ū vɛɛ 'iiⁿ'yāⁿ ngaⁿ'a yā ngii yā 'yā. ¿'Áá cuaacu nííⁿnyúⁿ chí 'iiⁿ'yāⁿ n'gɛɛtɛ chi ngaⁿ'ā ntiiⁿnyúⁿ yā ní déénú yā chi 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū chi cuaacu nííⁿnyúⁿ chi Cristo? \v 27 'Iiⁿ'yāⁿ 'cúū deenu yú tií ndiicá yā naati taachi ndiicá Cristo miiⁿ, mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛɛ deenú yā tií ndiicá yā. \p \v 28 Tuu'mi ní ngaⁿ'a yuudu Jesús taachí chi'cueeⁿ yā na yáacu templo ní ngaⁿ'a yā: Ndís'tiī, ní 'āā n'diichí nī 'úú. Ní 'āā deenú nī tiī yáāⁿ yeⁿ'é. Níícú 'úú ní nguɛ́ɛ́ cuchií yeⁿ'ē maáⁿ, naati 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú ní cuaacú yā. Ndís'tiī nguɛ́ɛ́ n'diichí nī 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. \v 29 Naati 'úú ní n'diichí 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ caati 'úú ndiicá yeⁿ'é yā, ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ dichó'o yā 'úú. \p \v 30 Tuu'mi ní idiiⁿ núuⁿ yiinu 'iiⁿ'yāⁿ chi cuta'á yā Jesús naati mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ che'ē ta'á yā Jesús, caati 'āā cuɛ́ɛ́ ndaa hora yeⁿ'é yā. \v 31 Níícú 'yaaⁿ n'dáí 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi snéē miiⁿ chi'téénu yā Jesús. Ní ngaⁿ'a yā ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Taachi ndaá Cristo miiⁿ, ¿'áá nguɛ́ɛ́ cuuvi diíⁿ yā más cā señales chi diiⁿ sáⁿ'a 'cūū? \s1 Saⁿ'ā fariseos dicho'ó yā policías chi sta'á yā Jesús \p \v 32 Tuu'mi ní saⁿ'ā fariseos ch'iindiveeⁿ sa yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ chi neené n'deee ngaⁿ'a yā 'túúcā yeⁿ'é Jesús miiⁿ. Chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū saⁿ'ā fariseos dicho'ó yā policías chi cuta'a sa Jesús. \v 33 Tuu'mi ní Jesús ngaⁿ'a yā ngiī yā saⁿ'ā s'eeⁿ: 'Āā ntɛɛ 'nááⁿ cuneé ndúúcū ndis'tíī ní naⁿ'á n'diichí 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú. \v 34 In'nuúⁿ nī 'úú ní 'āā ntɛ́ɛ́ ndaacá nī 'úú. Ní naachi 'úú caneé, ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ cuuvi ndaa nī. \p \v 35 Tuu'mi ní ngaⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ Israel nguaaⁿ maáⁿ yā: ¿Tií cáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū chi nguɛ́ɛ́ nindaaca yú 'iiⁿ'yāⁿ? ¿'Áá caⁿ'á yā n'diichi 'iiⁿ'yāⁿ Israel chi cueⁿ'é yā 'muuⁿ cueⁿ'é yā miiⁿyā nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛɛ yeⁿ'e ndaata Israel ní ca'cueéⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ? \v 36 ¿Dɛ'ɛ̄ chi ntúūⁿ ngaⁿ'ā Jesús: In'nuúⁿ nī 'úú ní nguɛ́ɛ́ nindaāca nī 'úú; ní naachi 'úú caneé, nguɛ́ɛ́ cuuvi cundaā ndís'tiī? \s1 Yíícú yeⁿ'e nuūⁿnīⁿ chi canduuchi \p \v 37 Ngúúví chí ch'iīnū 'viicu ch'ɛɛtɛ miiⁿ, Jesús cheendii yā caⁿ'ā diitú yā: Du'u chí yaaca chiī nanaáⁿ ní 'úú ca'á chi cu'u yā. \v 38 Du'ū chi i'teenu 'uú, vɛ́ɛ́ vida yeⁿ'é yā. Ní vida canéé tan'dúúcā 'áámá yíícú nuūⁿnīⁿ chi ca'a vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. Chuū canee nguūⁿ na libro yeⁿ'e Dendyuūs. \p \v 39 Ní chuū ngaⁿ'á yā yeⁿ'ē Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs. 'Iiⁿ'yāⁿ chi cu'téénu yā Jesús canéé chi cuta'á yā Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs. Ní Dendyuūs nguɛ́ɛ́ ca'a yā Espíritu N'dai yeⁿ'e yā ti Jesús miiⁿ ní 'āā cuɛ́ɛ́ cheⁿ'é yā na va'ai chɛɛti nguuvi. \s1 Vɛ́ɛ́ división nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ \p \v 40 Tuu'mí ní neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ taachí ch'iindiveéⁿ yā chuū ngaⁿ'a yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū chi profeta. \p \v 41 Ta n'duuví yā ngaⁿ'a yā: 'Iiⁿ'yāⁿ 'cúū chi Cristo. Naati n'duuví yā ngaⁿ'a yā: ¿'Áá yeⁿ'ē yáⁿ'āa Galilea chí cánéé chí ndaa Cristo? \v 42 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ ngaⁿ'ā naachi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs chi Cristo ní cuchií yā yeⁿ'ē ndaata yeⁿ'ē rey David, ní yeⁿ'e yáāⁿ 'lííⁿ Belén, yáāⁿ chi chiica David miiⁿ? \p \v 43 Tuu'mí neene vɛɛ división nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ cucáávā Jesús miiⁿ. \v 44 N'duuvi 'iiⁿ'yāⁿ neⁿ'e yā cuta'á yā Jesús naati mar 'áámá saⁿ'ā miiⁿ nguɛ́ɛ́ tuu'vi sa 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Mar 'áámá saⁿ'ā ndii tiīiⁿ nguɛ́ɛ́ i'téénu sa Jesús miiⁿ \p \v 45 Policías ndaa sa nanááⁿ chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū saⁿ'a fariseos. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní ngaⁿ'a yā ngiī yā policías: ¿Dɛ'ɛ̄ cuuvi chi nguɛ́ɛ́ candɛɛ́ nī saⁿ'ā? \p \v 46 Policías n'guɛɛcutáⁿ'a yā 'iiⁿ'yāⁿ: Mar 'áámá saⁿ'ā nguɛ́ɛ́ ngaⁿ'a sa tan'dúúcā chi ngaⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū. \p \v 47 Tuu'mí saⁿ'ā fariseos n'guɛɛcutaⁿ'a sa policías: ¿'Áá nginnche'éí yā ntúūⁿ ndis'tiī? \v 48 ¿'Áá i'teenu n'duuví 'iiⁿ'yāⁿ chi caⁿ'ā ntiiⁿnyuⁿ yā o saⁿ'ā fariseos nduudu Jesús miiⁿ? \v 49 'Iiⁿ'yāⁿ chí nguɛ́ɛ́ déénu yā chi cánéé nguūⁿ na ley, 'āā condenado 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 50 Sáⁿ'ā miiⁿ nguuvi Nicodemo chi 'āā ndaa nanááⁿ Jesús n'gaaⁿ, saⁿ'ā miiⁿ canée sa ndúúcu yā. Tuu'mí ngaⁿ'a Nicodemo ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ: \v 51 ¿'Áá ley yeⁿ'ē yú cuuvi caaⁿ'maⁿ nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ, ndúúti chi nguɛ́ɛ́ n'diichi di 'iiⁿ'yāⁿ, ní 'caandiveeⁿ dí yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ ní túúmícádíínuuⁿ di chi diíⁿ yā? \p \v 52 Nan'guɛɛcutáⁿ'a yā ní ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: ¿'Áá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Galilea ntúūⁿ dii? In'núúⁿ dí níícú n'diichi di chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs caati yeⁿ'ē yáⁿ'āa Galilea mar 'áámá vmnéⁿ'ēe nguɛ́ɛ́ can'dáā 'áámá profeta. \p \v 53 Ní cunaⁿ'a nducyaacá yā na vaacu yā. \c 8 \s1 'Áámá n'daataá chí cueⁿ'e tá ndúúcū saⁿ'ā \p \v 1 Jesús miiⁿ ní cueⁿ'e yā cuɛ́ɛ́tí chi nguuvi Olivos. \v 2 Tyaaⁿ tyaaⁿ chi dɛɛvɛ táámá nguuvi ndáa ntúuⁿ yā yaācū templo. Nuuⁿmáⁿ yáāⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ndaá yā nanáaⁿ yā. Ch'iindí yā ní ca'cueéⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 3 Tuu'mi ní ndaā n'duuvi saⁿ'ā chi ngi'cueeⁿ ley ndúúcū n'duuvi saⁿ'ā fariseos. N'dɛ́ɛ sa nanááⁿ Jesús 'áámá n'daataá chi cyaadu tá ndúúcū 'aama saⁿ'ā chi 'āā 'niinivaacu. Níícú chi canee sa chi nuuⁿ sa táⁿ'ā náávtaⁿ'ā yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 4 Ngaⁿ'a saⁿ'ā s'eeⁿ: Maestro, n'daataá 'cūū ní tunéé 'nū táⁿ'ā ndúúcū táámá saⁿ'ā. \v 5 Naachi cánéé nguuⁿ ley yeⁿ'ē Moisés miiⁿ ní ngaⁿ'ā chí cuíítuú 'nū n'daataá chi 'tíícā. N'dīī túú'mi, ¿dɛ'ɛ̄ ngaⁿ'a n'diī? \p \v 6 Chuū ngaⁿ'ā saⁿ'ā s'eeⁿ chi neⁿ'e sá n'diichi sa táácā diiⁿ Jesús 'iicu tun'dáá nuuⁿndi sa yeⁿ'é yā. Jesús ní can'dii yā ní dingúuⁿ yā na yáⁿ'āa miiⁿ ndúúcū nduutita'á yā. Diíⁿ yā tan'dúúcā chi nguɛ́ɛ́ ch'iindiveéⁿ yā yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. \v 7 Taachí nitiinguunééⁿ ntuūⁿ sáⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ, tuu'mí nanguaacundii yā ni ngaⁿ'a yā ngii yā: Du'ū ndís'tiī chi nguɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'é nī, cuta'á nī vmnááⁿ vmnaaⁿ 'áámá túūu ní ca'á nī táⁿ'ā. \p \v 8 Can'díí ntuuⁿ yā ní dingúūⁿ ntúuⁿ yā ná yáⁿ'āa. \v 9 'Iiⁿ'yāⁿ chi ch'iindiveéⁿ yā chuu tuumicádíínuuⁿ yā chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'é yā. Ní ca'áámá ca'áámá inan'daá yā, 'iiⁿ'yāⁿ ndiicúū 'āā ndíí ná ch'iinuu maaⁿ. Nan'daā nducyáácá yā. Ní 'aa dámaāⁿ Jesús canee yā ndúúcū táⁿ'ā chi canéé naavtaⁿ'ā. \v 10 Nacueeⁿ Jesús ní n'diichí yā 'āā ntɛ́ɛ́ du'ū vɛɛ ti 'āā dámaāⁿ n'daataá miiⁿ. Ní ngaⁿ'a yā ngii yā táⁿ'ā: Dii n'daataá, ¿tií canéé 'iiⁿ'yāⁿ chi tun'dáá nuuⁿndi yā yeⁿ'ē di? ¿'Áá ndii 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛɛ ngaⁿ'a yā nuuⁿndi yeⁿ'ē di? \p \v 11 N'daata mííⁿ ní ngaⁿ'ā tá: Señor, mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ. Tuu'mi ní Jesús ngaⁿ'á yā ngii yā táⁿ'ā: 'Úú nguɛ́ɛ́ caaⁿ'máⁿ nuūⁿndī yeⁿ'ē di. Cunaⁿ'ā di ní 'āā ntɛ́ɛ́ diiⁿ nuuⁿndí di. \s1 Jesús chí dɛɛvɛ íⁿ'yeēⁿdī \p \v 12 Cuayiivi Jesús ní ngaⁿ'ā ntúuⁿ yā ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ: 'Úú tan'dúúcā dɛɛvɛ yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū, 'tíícā 'úú. Du'u chi can'daā 'úú nguɛ́ɛ́ caⁿ'a yā na maaíⁿ caati cunée yā ndúúcū chi dɛɛvɛ yeⁿ'ē vida. \p \v 13 Tuu'mi ní ngaⁿ'ā saⁿ'ā fariseos ngii sa Jesús: Dii ní yeⁿ'ē maaⁿ di nduudu cuaacu chí ngaⁿ'ā di. Nduudu chí ngaⁿ'ā di nguɛ́ɛ́ nduudu cuaacu. \p \v 14 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: 'Úú ní ngaⁿ'á nduudu cuaacu yeⁿ'é maáⁿ. Nduudu chi ngaⁿ'á ní nduudu cuaacu miiⁿ. Deenú tií ndiicá ní tiī caⁿ'á. Naati ndís'tiī nguɛ́ɛ́ déénu nī tií ndiicá ní nguɛ́ɛ́ déénú nī tiī caⁿ'á. \v 15 Ndís'tiī ní ngaⁿ'a nī nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ dacaā 'iiⁿ'yāⁿ. Naati 'úú nguɛ́ɛ́ ngaⁿ'á nuuⁿndi yeⁿ'ē mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ. \v 16 Ndúúti chi 'úú ngaⁿ'á nuuⁿndi yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ, nduudu yeⁿ'é ní nduudu cuaacu chii, caati 'úú ní nguɛɛ damaāáⁿ ti 'úú ní ndúúcū Chiidá chi dichó'o yā 'úú. \v 17 Caati naachi canéé nguūⁿ na ley yeⁿ'é nī naachi ngaⁿ'ā na 'uuvi 'iiⁿ'yāⁿ, chii chi nduudu cuaacu. \v 18 'Úú chi ngaⁿ'á nduudu cuaacu yeⁿ'é māaⁿ. Ní Chiidá chi dichó'o yā 'úú ngaⁿ'á yā nduudu cuaacu yeⁿ'é. \p \v 19 Tuu'mí ngaⁿ'ā sáⁿ'ā s'eeⁿ ngii sa Jesús: ¿Tií canéé Chiida di? Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús: Nduuti chi nguɛ́ɛ́ 'āā n'diichi nī 'úú, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'āā n'diichi nī Chiidá. Ndúúti chi 'āā n'diichi nī 'úú, 'tiicá ntúūⁿ 'āā n'diichi nī Chiidá. \p \v 20 Ndúúdú 'cūū ngaⁿ'ā Jesús taachi canée yā naachi snúūⁿ cajas yeⁿ'e ofrendas. Tuu'mi ní taachí ngi'cueéⁿ yā chɛɛti yáácū templo mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ inátuu'vi yā Jesús caati 'āā 'cuɛ́ɛ́ cunuūⁿ ca'a hora yeⁿ'é yā. \s1 Naachi 'úú caⁿ'á ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ cuuvi ndaá nī \p \v 21 Jesús ngaⁿ'a ntúuⁿ yā ngii yā saⁿ'ā: 'Úú ní caⁿ'á ní ndís'tiī in'nuúⁿ nī 'úú. Ná nuuⁿndi yeⁿ'é nī 'cūūvi nī. Naachi 'úú caⁿ'á ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ cuuvi ndaá nī. \p \v 22 Tuu'mi saⁿ'ā Israel s'eeⁿ ngaⁿ'a sa: ¿'Áá 'caaⁿ'nuⁿ maáⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ caati ngaⁿ'a yā: Naachi 'úú caⁿ'á, ndís'tiī nguɛ́ɛ́ cuuvi ndaa nī? \p \v 23 Tuu'mi ní Jesús ngaⁿ'a yā ngiī yā saⁿ'ā: Ndís'tiī ní yeⁿ'ē cuaaⁿ ndiiyā ndís'tiī niicu 'úú ní yeⁿ'ē cuaaⁿ 'niiⁿnuⁿ 'úú. Ndís'tiī ní yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ndís'tiī naati 'úú ní nguɛ́ɛ́ yeⁿ'ē iⁿ'yeeⁿdí 'cūū 'úú. \v 24 Caavā chúū chi ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi 'cuūvi nī na nuuⁿndi yeⁿ'e nī. Ndúúti chi nguɛ́ɛ́ cu'téénu nī chi 'úú chi Cristo miiⁿ tuu'mi ní na nuuⁿndi yeⁿ'é nī ní 'cuūvi nī. \p \v 25 Ni ngaⁿ'a sa ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ: ¿Díí du'ū dii? Tuu'mi ní Jesús ngaⁿ'a yā ngíi yā saⁿ'ā: Tan'dúúcā nūuⁿ chí ngaⁿ'á ndii cuaaⁿ vmnaaⁿ, 'tíícā 'úú. \v 26 Nééné n'deēe dendú'ū chi canéé chí caāⁿ'máⁿ ndúúcū ndis'tíī ní diíⁿ juzgar ndis'tiī. 'Iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú, 'iiⁿ'yāⁿ mííⁿ chí cuaacu yā. Chííⁿ chí n'giindiveéⁿ yeⁿ'e yā, chiiⁿ ngaⁿ'á na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \p \v 27 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ tuumicádíínuuⁿ yā chi 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní ngaⁿ'á yā yeⁿ'ē Chiidá yā. \v 28 Tuu'mí ngaⁿ'ā Jesús ngiī yā saⁿ'ā: Taachí nadacuéeⁿ nī Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs, tuu'mi ní cuuvi déénu nī chi 'úú. Nguɛ́ɛ́ du'ū vɛɛ chi diíⁿ chi yeⁿ'ē maáⁿ naati Chiidá chi'cueé yā 'úú. Ní chííⁿ chí ngaⁿ'á. \v 29 Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú canée yā nduucú. Chiidá ní nguɛ́ɛ́ chi'neeⁿ yā 'úú dámaáⁿ. Naati 'úú ní diíⁿ tanducuéⁿ'ē chi neⁿ'e yā. \p \v 30 Taachí ngaⁿ'á Jesús chuū nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi'téénu yā yeⁿ'é yā. \s1 Nduūdū Cuaacu chi nanguaⁿ'ai 'iiⁿ'yāⁿ \p \v 31 Tuu'mí ngaⁿ'ā Jesús ngiī yā saⁿ'ā Israel seⁿ'e chi i'téénu sa 'yā: Ndúúti chi ndís'tiī cunée nī ndúúcū nduudu yeⁿ'é tuu'mi ní cuaacu chí ndis'tiī discípulos yeⁿ'é. \v 32 Ní n'diichí nī nduudu cuaacu. Ní caavā nduudu cuaacú miiⁿ ndís'tiī nanguáⁿ'ai nī. \p \v 33 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā saⁿ'ā yeⁿ'é yā: Nús'uu ní ndaata yeⁿ'ē Abraham. Níícú mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ dichii'vɛ 'nū. ¿Táácā chí ngaⁿ'a di chi ndís'tiī ní canee chí nanguáⁿ'ai nī? \p \v 34 Jesús ní nan'guɛɛcutáⁿ'a yā yeⁿ'ē sa: Cuaacu nííⁿnyúⁿ, cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā nuuⁿndi, 'iiⁿ'yāⁿ s'tíī dichíí'vɛ yā yeⁿ'ē nuuⁿndi. \v 35 'Iiⁿ'yāⁿ chi diiⁿ mandado yeⁿ'ē 'iiví yā nguɛ́ɛ́ 'áámá ineéⁿ yā ndúúcū familia yeⁿ'e 'iiví yā naati daiya 'iiví miiⁿ ní 'áámá cuneéⁿ yā. \v 36 Ndúúti chi Daiyá yā nadinguáⁿ'ai yā, cuaacu nííⁿnyúⁿ chí ndís'tiī ní nínguaⁿ'ai nī. \v 37 'Úú deenú chi ndís'tiī chi ndaata yeⁿ'é Abraham. Naati dinúúⁿ yiinu nī chí neⁿ'e 'caaⁿ'núⁿ nī 'úú, caati nduudu yeⁿ'é nguɛ́ɛ́ ngii neé ndúúcū ndis'tiī. \v 38 Chiiⁿ chi n'diichí ndúúcū Chiidá, chiiⁿ chi 'úú ngaⁿ'á. Ndís'tiī ní diíⁿ nī chi n'diichí nī chiidá nī. \s1 Ndís'tiī yeⁿ'ē yááⁿn'guiinūuⁿ chi chiidá nī \p \v 39 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nan'guɛɛcutáⁿ'a yā yeⁿ'é yā ní ngaⁿ'á yā: Chiidá 'nū Abraham. Ngaⁿ'a Jesús ngíi yā saⁿ'ā: Nduuti chi daiya Abraham ndís'tiī tuu'mi ní ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē sa idíiⁿ nī. \p \v 40 Naati maaⁿ ní idinúuⁿ yiinu nī chi 'caaⁿ'nuⁿ nī 'úú, caati 'úú saⁿ'ā chi ngaⁿ'a nduudu cuaacu chi ch'iindiveéⁿ yeⁿ'ē Dendyuūs. Abraham nguɛ́ɛ́ diiⁿ sa chuū. \v 41 Ndís'tiī ní diíⁿ nī ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'e chiidá nī. Tuu'mi ní ngaⁿ'a sa ngii sa Jesús: Nús'uū nguɛ́ɛ́ ch'iindiyáaⁿ 'nū yeⁿ'ē daiya sa saⁿ'ā cyúúní. Canéé 'áámá chiidá 'nū chi Dendyuūs miiⁿ. \p \v 42 Tuu'mi ní ngaⁿ'a Jesús ngiī yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Ndúúti chi chiidá nī chi Dendyuūs miiⁿ cuaacu nííⁿnyúⁿ chi dinéⁿ'e nī 'úú, caati 'úú ní yeⁿ'é Dendyuūs chiicá ní ndaá. Ní nguɛ́ɛ́ ndaá yeⁿ'é maáⁿ ti Ndyuūs maáⁿ yā dichó'o yā 'úú. \v 43 ¿Dɛ'ɛ cuuvi chi nguɛɛ n'gúuⁿ nī nduudu yeⁿ'é? Ti nguɛɛ n'giindiveéⁿ nī nduudu yeⁿ'é. \v 44 Ndís'tiī ní yááⁿn'guiinūuⁿ chiidá nī. Ndís'tiī ní neⁿ'é nī diíⁿ nī tanducuéⁿ'ē chi neⁿ'ē chiida nī. Yááⁿn'guiinūuⁿ chí n'giīⁿ'nūⁿ 'āā canéé núuⁿ yā ndíí naachi nga'ā. Nguɛ́ɛ́ 'áámá caneé yā na nduudu cuaacu ti nguɛ́ɛ́ nduudu cuaacu nduucú yā. Taachí yááⁿn'guiinuuⁿ ngaⁿ'ā sa nduudu yaadi yeⁿ'ē maaⁿ sa ngaⁿ'a sa ti saⁿ'ā yeⁿ'ē nduudu yaadi ní chiida nduudu yaadi sáⁿ'ā. \v 45 Naati 'úú ní ngaⁿ'á nduudu cuaacu ní nguɛ́ɛ́ i'téénu nī yeⁿ'é. \v 46 ¿Du'ú yeⁿ'ē ndís'tiī ngaⁿ'a chi idiíⁿ nuuⁿndi? Ní nduutī chi 'úú ní ngaⁿ'á nduudu cuaacu, ¿dɛ'ɛ̄ chi nguɛ́ɛ́ i'téénu nī 'úú? \v 47 Du'u chí yeⁿ'ē Dendyuūs miiⁿ nduudu yeⁿ'ē Dendyuūs n'giindiveéⁿ yā. Chiiⁿ chí ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ n'giindiveéⁿ nī ti nguɛ́ɛ́ yeⁿ'é Dendyuūs ndís'tiī. \s1 Jesús canée yā vmnááⁿ vmnaaⁿ chi iⁿ'yeēⁿdī \p \v 48 Tuu'mi ní nan'guɛɛcútaⁿ'ā saⁿ'a Israel s'eeⁿ ní ngaⁿ'a sa ngii sa Jesús: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ cuaacu ngaⁿ'ā nús'uū chi samaritano dii, ní cánéé dí ndúúcū yááⁿn'guiinūuⁿ? \p \v 49 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús: 'Úú nguɛ́ɛ́ cánéé ndúúcū yááⁿn'guiinūuⁿ. 'Úú diíⁿ honrar Chiidá. Ndís'tiī nguɛ́ɛ́ i'téénu nī 'úú. \v 50 'Úú ní nguɛ́ɛ́ in'nuúⁿ honra yeⁿ'é māaⁿ. Vɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ chi in'nuúⁿ yā honra yeⁿ'é ní diíⁿ yā juzgar 'iiⁿ'yāⁿ. \v 51 Cuaacu nííⁿnyúⁿ, cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Du'u chí n'giindiveēⁿ nduudu yeⁿ'é nguɛ́ɛ́ n'diichí yā vaadī n'gii taanduvɛ́ɛ́ nguuvi. \p \v 52 Tuu'mi ní saⁿ'a Israel s'eeⁿ ngaⁿ'ā sa ngii sa Jesús: Maaⁿ ní tuumicádíínuuⁿ 'nū yeⁿ'ē di. Canee di ndúúcū yááⁿn'guiinūuⁿ. Abraham miiⁿ ní ch'iī ndúúcū profetas 'iicu díí ní ngaⁿ'ā di: Du'u chi n'giindiveēⁿ nduudu yeⁿ'é nguɛ́ɛ́ n'diichíneéⁿ yā vaadī n'gii taanduvɛ́ɛ́ nguuvi. \v 53 ¿'Áá vmnaaⁿ ntuūⁿ ca dii yeⁿ'ē chiida yú Abraham chi ch'īi yā ní yeⁿ'e profetas chí ch'īi yā? ¿Du'ū nadacádiinuuⁿ di chi máāⁿ di? \p \v 54 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús: Ndúúti chi 'úú diíⁿ honrar māaⁿ tuu'mi ní honra yeⁿ'é ní nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ. Chiidá mííⁿ chi idiíⁿ yā honrar 'úú. Ní yeⁿ'e chiidá chí ngaⁿ'ā ndís'tíī chi Dendyuūs yeⁿ'é nī. \v 55 Ní nguɛ́ɛ́ 'āā n'diichí nī 'iiⁿ'yāⁿ naati 'úú 'āā nin'diichí 'iiⁿ'yāⁿ. Ndúúti chi ngaⁿ'á chi nguɛ́ɛ́ nin'diichí 'iiⁿ'yāⁿ tan'dúúcā chí yaadi ndís'tiī, 'tíícā ntúúⁿ 'úú. Caati 'āā n'diichí 'iiⁿ'yāⁿ ní n'giindiveéⁿ nduudu yeⁿ'é yā. \v 56 Chiidá nī Abraham yéénú taavi sa chi 'āā n'diichī sa nguuvī yeⁿ'é. Ní 'āā n'diīchī sa. Ní yéénú taavi sa. \p \v 57 Tuu'mi ní ngaⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ: ¿'Áá 'āā cuɛ́ɛ́ cuuvi 'uuvi ngɛɛcu ndiichi nduūyū ní 'āā n'diichi di Abraham? \p \v 58 Ní ngaⁿ'a Jesús ngiī yā saⁿ'a: Cuaacu nííⁿnyúⁿ, cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi 'úú vmnááⁿ vmnaaⁿ chi Abraham. \p \v 59 Tuu'mi ní saⁿ'ā s'eeⁿ sta'á sa tuūu chi ca'a sa Jesús, naati Jesús ní canúúⁿ n'de'éi yā ní nan'dáa yā chɛɛti yáacū templo ní cho'ó yā náavtaⁿ'á yā 'ííⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Ní cunaⁿ'á yā. \c 9 \s1 Jesús ca'á yā vista yeⁿ'e 'áámá sáⁿ'ā chi ngueenááⁿ ndii taachi chi ch'iindiyaāⁿ sa \p \v 1 Níícú taachi cho'ōo Jesús ní n'diichí yā 'áámá saⁿ'ā chi ngueēe nduutináaⁿ sa ndíí taachí ch'iindiyáaⁿ sa. \v 2 Níícú discípulos yeⁿ'é yā ntiinguuneeⁿ yā Jesús ní ngaⁿ'a yā ngiī yā 'iiⁿ'yāⁿ: N'dii Maestro, ¿du'u dínuūⁿndí? ¿'Áá chiida sa ndúúcū chɛɛcu sa vɛɛ nuuⁿndi yeⁿ'é yā? ¿'Áá maaⁿ sa 'tíícā sa chí ngueēé nduutináaⁿ sa taachí ch'iindiyáaⁿ sa? \p \v 3 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús ní nguɛ́ɛ́ ndúú sáⁿ'a cūū ní nguɛ́ɛ́ chiida sa ndúúcū chɛɛcu sa vɛɛ nuuⁿndí yeⁿ'é yā chi ngueēe nduutináaⁿ sa. 'Tíícā saⁿ'ā ní 'cuuⁿ'miⁿ chi diiⁿ Déndyuūs miiⁿ nduucú yā. \v 4 Cánéé chí diíⁿ ntiiⁿnyuⁿ chi idiiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi dicho'ó yā 'úú neⁿ'e chi vɛ́ɛ́ nguuvi. Ndaá chi cuuvi 'da'a taachi mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ ní nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ. \v 5 Nuuma neⁿ'e chí cuneé iⁿ'yeēⁿdī 'úú chi cuneé tan'dúúcā dɛɛvɛ yeⁿ'ē iⁿ'yeēⁿdī 'úú. \p \v 6 Taachí níngaⁿ'a yā chuū chiīdaiⁿ yā na yáⁿ'āa níícú in'dái yā inchɛɛtí ndúúcū nuuⁿniⁿ daíⁿ yā. Níícú s'néeⁿ yā nchɛɛtí nduutináaⁿ saⁿ'ā ngueenááⁿ. \v 7 Ní ngaⁿ'a yā: Cúnaⁿ'ā dí. Nááⁿnú dí nduutináaⁿ di na cheendi yíívɛ yeⁿ'ē Siloé. (Nduudu miiⁿ neⁿ'e caaⁿ'maⁿ Dichó'o Yā.) Tuu'mi ní cunaⁿ'ā sa ní naāⁿnu sa ní nguɛɛcundíi sa 'āā inaaⁿ sa. \v 8 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ na nííⁿnúⁿ va'ai yeⁿ'ē sa ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ chi 'āā ndíí vmnaaⁿ n'diichí yā saⁿ'ā chi ngueenáaⁿ ní ngaⁿ'a yā: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ sáⁿ'a 'cūū n'giīndī ngiica limosna? \p \v 9 N'duuví yā ngaⁿ'a yā: Sáⁿ'a 'cūū. Ta n'duuví yā ní ngaⁿ'a yā: Tan'dúúcā saⁿ'ā miiⁿ, 'tíícā saⁿ'ā. Saⁿ'ā miiⁿ ngaⁿ'a sa: 'Úú. \p \v 10 Ngaⁿ'a yā ngiī yā saⁿ'ā: ¿Taaca nínguaaⁿ nduutináaⁿ di? \p \v 11 N'guɛɛcútaⁿ'ā sa ní ngaⁿ'ā sa: Saⁿ'ā chi nguuvi Jesús miiⁿ din'dái sa nchɛɛtí ní chi'neeⁿ sa nduutinaáⁿ. Ní ngaⁿ'ā sa ngii sa 'úú: Cueⁿ'e di cheendi yiivɛ nuūⁿnīⁿ yeⁿ'ē Siloé. Naaⁿnu di nduutináaⁿ di. Níícú cheⁿ'é, ní naāⁿnu nduutinaáⁿ, ní 'āā inaáⁿ. \p \v 12 Tuu'mi ní ngaⁿ'a yā ngiī yā saⁿ'ā: ¿Tii canéé saⁿ'ā miiⁿ? Tuu'mí ngaⁿ'ā sa: Nguɛ́ɛ́ deenú. \s1 Fariseos itiinguunéeⁿ yā saⁿ'ā ngueenaaⁿ chi 'āā nduuva yeⁿ'ē sa \p \v 13 Tuu'mi ní candɛ́ɛ yā saⁿ'ā chi ngueenaáⁿ ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ nanááⁿ saⁿ'ā fariseos. \v 14 Ni sábado miiⁿ nguuvi chí ntaavi'túúnuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel chi Jesús idin'dái yā nchɛɛtí mííⁿ. Ní nin'guáaⁿ yā nduutinaaⁿ sa. \v 15 Tuu'mi ní ntiinguuneeⁿ ntúuⁿ yā fariseos: ¿Táácā 'āā inaaⁿ di? Tuu'mi ní ngaⁿ'ā sa: S'néeⁿ yā nchɛɛtí na nduutinaáⁿ, níícú naāⁿnú. Maaⁿ ní inaáⁿ. \p \v 16 Tuu'mi ní 'áámá saⁿ'ā fariseo ngaⁿ'a sa: Sáⁿ'a 'cūū ní nguɛ́ɛ́ yeⁿ'é Dendyuūs saⁿ'ā caati nguɛ́ɛ́ diiⁿ sa nguuvi sábado tan'dúúcā chi ngaⁿ'a ley yeⁿ'e yú. Ta n'duuvi sa ngaⁿ'a sa: ¿Táácā saⁿ'ā chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'ē sa diiⁿ sa señales chi 'tuucā? 'Uuvi nuúⁿ díiⁿ sa vaanicadíínuūⁿ yeⁿ'ē sa. \v 17 Nguɛɛcundíí ntúuⁿ sa ní ngaⁿ'a sa ngii sa saⁿ'ā chi ngueenáaⁿ sa: Díí, ¿dɛ'ɛ́ ngaⁿ'a di yeⁿ'ē saⁿ'a chí nan'guaaⁿ nduutináaⁿ di? Saⁿ'ā miiⁿ ngaⁿ'ā sa: 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ profeta. \p \v 18 Saⁿ'a Israel s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ i'téénu sa yeⁿ'e saⁿ'ā chí chingueēnáaⁿ sa ní inaaⁿ sa ndíí 'cai yā chiida sa ndúúcū chɛɛcu sa yeⁿ'ē sáⁿ'ā chí 'āā inaaⁿ sa. \v 19 Ní ntiinguunééⁿ saⁿ'ā s'eeⁿ 'iiⁿ'yāⁿ, ní ngaⁿ'ā sa: ¿'Áá sáⁿ'a 'cūū daiyá nī, saⁿ'ā chi ngaⁿ'ā ndís'tiī chí ch'iindiyáaⁿ sa 'āā ngueenáaⁿ sa? ¿Tááca chi maaⁿ inaaⁿ sa? \p \v 20 Nan'guɛɛcutáⁿ'a yā chiida sa ndúúcū chɛɛcu sa ní ngaⁿ'a yā 'iiⁿ'yāⁿ: Déénu 'nū daiya 'nū saⁿ'á 'cūū 'āā ngueeé nduutináaⁿ sa taachi ch'iindiyáaⁿ sa. \v 21 Maaⁿ ní inaaⁿ sa. Nguɛ́ɛ́ déénu 'nū táácā ínaaⁿ sa. Du'ú yā chi nin'guaaⁿ yā nduutináaⁿ sa nús'uu nguɛ́ɛ́ déénu 'nū. Saⁿ'ā tii 'āā 'naaⁿ sa, ntiingúúneeⁿ nī saⁿ'ā. Saⁿ'ā tii caaⁿ'maⁿ sa yeⁿ'ē maaⁿ sa. \p \v 22 Chuū chi nan'guɛɛcutáⁿ'a sa chiida sa ndúúcū chɛɛcu sa, caati 'va'á yā 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ. Caati 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ 'āā indeē sa chi du'ū chi caaⁿ'maⁿ chi Mesías chí Cristo miiⁿ chuū ní tun'daa yā chɛɛti yaācū. \v 23 Chii chi 'tíícā caⁿ'ā chiida sa ndúúcū chɛɛcu sa: Sáⁿ'ā 'caa 'āā 'nāaⁿ sa. Ntííngúúneeⁿ nī saⁿ'ā. \p \v 24 'Tíícā ní 'caī ntúuⁿ yā saⁿ'ā chí ngueenááⁿ níícú ngaⁿ'a yā ngiī yā saⁿ'ā: Dii, ní ca'a di honra Dendyuūs. Nús'uu deenu 'nū chí sáⁿ'a 'cūū vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'ē sa. \p \v 25 Tuu'mi ní nan'guɛɛcutáⁿ'a sa ní caⁿ'ā sa: Ndúúti chi nuuⁿndi yā o nguɛ́ɛ́ nuuⁿndi yā nguɛ́ɛ́ deenú. 'Áámá chi deenú chi ngueeé nduutinaáⁿ ní maaⁿ ní ināaⁿ. \p \v 26 Ní ngaⁿ'ā ntúuⁿ yā ngii yā saⁿ'ā: ¿Dɛ́'ɛ̄ diíⁿ yā ndúúcū dii? ¿Táácā 'āā inaaⁿ di? \p \v 27 Nan'guɛɛcutáⁿ'a sa yeⁿ'é yā: 'Āā ngaⁿ'á ngií ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ ch'iindiveéⁿ nī. ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chi neⁿ'ē ntúuⁿ nī 'caandiveéⁿ nī? ¿'Áá neⁿ'é nī ntúuⁿ ndís'tiī chi cuuvi discípulos yeⁿ'é yā ndís'tiī? \p \v 28 Ní 'caa'vá yā ndúúcu sa ní caⁿ'a yā: Díí, chí discípulo yeⁿ'é yā dii, naati nús'uū discípulos yeⁿ'ē Moisés nús'uu. \v 29 Nús'uu ní déénu 'nū chi Dendyuūs ní yaa'vi yā Moisés naati nguɛ́ɛ́ déénu 'nū tií ndiica sáⁿ'a 'cūū. \p \v 30 Nan'guɛɛcutáⁿ'a saⁿ'ā miiⁿ ní caⁿ'a sa: Chuū ní cuaacu ní cosa chi 'āā ngeⁿ'e yiinu yú caati ndís'tiī nguɛ́ɛ́ déénu nī tií ndiicá yā ní nn'guaaⁿ yā nduutinaáⁿ. \v 31 Ní deenu yú chi Dendyuūs ní nguɛ́ɛ́ n'giindiveé yā yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ nuuⁿndi. Du'ú 'iiⁿ'yāⁿ chi neⁿ'ē Dendyuūs níícú idiíⁿ yā chiiⁿ chi neⁿ'ē Dendyuūs, tuu'mi ní Dendyuūs mííⁿ nn'giindiveéⁿ yā yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū. \v 32 Ní taachi chi nga'ā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū, nguɛ́ɛ́ ch'iindiveeⁿ yú chi mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nn'guaaⁿ yā nduutinaáⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ ndíí ch'iindiyáaⁿ yā. \v 33 Ndúúti chi 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'é Dendyuūs 'iiⁿ'yāⁿ, tuu'mi ní nguɛ́ɛ́ du'ū vɛɛ cuuvi diíⁿ yā. \p \v 34 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Dii ní na nuuⁿndi ch'iindiyáaⁿ di. ¿'Áá dii ngi'cuééⁿ dí nús'uū? Ní tun'daa yā saⁿ'a chɛɛti yaācū. \s1 Ngueenááⁿ yeⁿ'ē cosa chi yeⁿ'ē Espíritu \p \v 35 Jesús ch'iindiveéⁿ yā chi 'āā tun'dáa yā saⁿ'ā chiva'āī yaacu templo. Taachi nindaaca yā saⁿ'ā ní ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: ¿'Áá i'téénu dí Daiya Dendyuūs miiⁿ? \p \v 36 Tuu'mi ní nan'guɛɛcutáⁿ'a sa ní caⁿ'a sa: Señor, ¿du'ū mííⁿ, ní 'tíícā cu'teenú? \p \v 37 Ní ngaⁿ'a Jesús ngii yā saⁿ'ā: In'diichi dí 'iiⁿ'yāⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ chi indeé yā ndúúcū di. \p \v 38 Tuu'mi ní ngaⁿ'ā sa ngii sa Jesús: Señor, cu'teenú n'diī. Ní diiⁿ sa adorar yā. \p \v 39 Ní ngaⁿ'ā Jesús: 'Úú nindaá iⁿ'yeeⁿdí 'cūū chí caaⁿ'máⁿ nuuⁿndi yeⁿ'é 'iiⁿ'yāⁿ caati 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ inaáⁿ yā ní naáⁿ yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chí cuuvi inaáⁿ yā cuuvi ngueenáaⁿ yā. \p \v 40 N'duuvi 'iiⁿ'yāⁿ fariseos chi canée yā ndúúcu yā ch'iindiveéⁿ yā chuū ní caⁿ'á yā Jesús: ¿'Áá ngueēe ntúuⁿ nduutináaⁿ 'nū tuu'mi? \p \v 41 Tuu'mi ní ngaⁿ'a Jesús ngii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Ndúúti ngueenáaⁿ nī nguɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'e nī. Naati maaⁿ ní ngaⁿ'a nī: Inaaⁿ 'nū. Chiiⁿ chi nuuⁿndi yeⁿ'é nī 'áámá cunéé nūuⁿ. \c 10 \s1 Cuenta yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ 'iiti yeⁿ'e yā \p \v 1 Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Du'u chi nguɛ́ɛ́ indaā cuaaⁿ cheendi chéēⁿ yeⁿ'ē 'iiti cuūchī naati ngɛ'ɛ́ yā na chéēⁿ táámá lado, tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū duucú yā ní diduucú yā. \v 2 Du'ú 'iiⁿ'yāⁿ chi indáa yā cuaaⁿ cheendi chéēⁿ miiⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ineenaáⁿ yā 'iiti. \v 3 'Iiⁿ'yāⁿ ineenaáⁿ yā cheendi chéēⁿ ní inin'guaáⁿ yā cheendi chéēⁿ caavā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní 'iití cuūchī n'giindiveéⁿ tī nduudu yeⁿ'é yā. Ní n'gaí yā duuchi 'iiti cuūchī yeⁿ'é yā. Ní n'daá tī saⁿ'ā. \v 4 Taachi intuun'dáa yā tanducuéⁿ'ē 'iiti yeⁿ'é yā cuaaⁿ dáámí cheēⁿ candɛ́ɛ tī vmnaaⁿ yeⁿ'é tī. Níícú 'iiti cuūchī cueⁿ'é tī cuayiivi 'iiví tī. Caati 'caandiveéⁿ tī nduudu yeⁿ'é yā. \v 5 Nguɛ́ɛ́ can'dáa tī 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ 'iiví tī níícú ngéenu tī yeⁿ'é yā caati nguɛ́ɛ́ 'caandiveéⁿ tī nduudu yeⁿ'é yā chi nguɛ́ɛ́ 'iiví tī 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 6 Chuū cuenta chi caⁿ'a Jesús 'iiⁿ'yāⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ nguɛ́ɛ́ tuumicadíínuuⁿ yā dɛ'ɛ̄ chí caⁿ'ā Jesús miiⁿ. \s1 Jesús chi n'dai ca pastor yā \p \v 7 Nguɛɛcúndíí ntuūⁿ Jesús ní ngaⁿ'a yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ, cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: 'Úú tan'dúúcā cheendi cheēⁿ naachi cho'ō 'iiti cuūchī. \v 8 Tanducuéⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ chí ndaá yā vmnaaⁿ yeⁿ'ē 'úú, 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní duucu yā ní diduucúū ntúuⁿ yā. Caati nguɛ́ɛ́ ch'iindiveéⁿ yā 'iiti cuūchī miiⁿ yeⁿ'é yā. \v 9 'Úú tan'dúúcā cheendi cheēⁿ 'úú. Du'ú 'iiⁿ'yāⁿ chí indaā caavā yeⁿ'é, ninguaⁿ'ai yā. Ní can'dáa yā. Ní nndaa ntuúⁿ yā. Ní ndaacá yā chi che'é yā. \p \v 10 Duucú mííⁿ taachi ndaa sa miiⁿ, iduucu sa. Ní n'giiⁿ'nuⁿ sa ní nadi'tuuvi sa. 'Úú nindāa chí ca'á vida níícú ca'á vida chi yeenú taavi yā. \v 11 'Úú 'iivi 'iiti cuūchī chi n'dai taaví. 'Iiví 'iiti cuūchī chi n'dai taaví yā, nga'á yā vida yeⁿ'e maáⁿ yā caavā 'iiti. \v 12 'Iiⁿ'yāⁿ chí canee naáⁿ 'iiti cuūchī chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'é yā 'iiti ní nguɛ́ɛ́ 'iiví tī 'iiⁿ'yāⁿ. Taachí ináaⁿ yā yááⁿyāaⁿ ngaātáa chi cuchií tī ní cu'néeⁿ yā 'iiti cuūchī ní ngeⁿ'e yā ngéénu yā. Ní yááⁿyāaⁿ ngaātáa cúchií tī miiⁿ ní cuta'á tī 'iiti cuūchī ní 'iiti cuūchī miiⁿ idii'yáa tī ngii ní ngéénu tī. \v 13 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā 'iiti ngéénu yā caati nguɛ́ɛ́ yeⁿ'é yā 'iiti. Ní nguɛ́ɛ́ idiíⁿ yā cuidado 'iiti cuūchī. \p \v 14 'Úú 'iivi n'dai taavi 'iiti cuūchī. Ní canúnaáⁿ 'iiti cuūchī yeⁿ'é. Ní 'iiti cuūchī yeⁿ'é ní canúnaáⁿ tī 'úú. \v 15 Tan'dúúcā chi Chiidá in'diichí yā 'úú, 'tíícā 'úú in'diichí Chiidá. Ní nga'á vida yeⁿ'é cucaava 'iiti cuūchī. \v 16 Vɛ́ɛ́ ntúūⁿ ta n'duuvi 'iiti cuūchī yeⁿ'é chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'ē cheēndī chéeⁿ 'cūū 'iiti. 'Iiti miiⁿ ntúūⁿ ní cánéé chí candɛɛ́ 'iiti. Ní 'caandiveéⁿ tī chí caāⁿ'máⁿ níícú 'áámá cheēⁿ nduuví tī ní 'áámá nūuⁿ 'ííví 'iiti. \p \v 17 Caavā chiiⁿ chí neⁿ'e Chiidá 'úú caati 'úú ca'á vida yeⁿ'e maáⁿ chi ní nanguɛɛcundíí ntuúⁿ cuta'á. \v 18 Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ cuuvi 'caaⁿ'núⁿ yā 'úú naati 'úú ca'á vida yeⁿ'e maáⁿ. Cuuví diíⁿ cu'neéⁿ vida yeⁿ'é ní cuuví diíⁿ cuta'á. Chuū mandamiento chi diíⁿ chi ngaⁿ'ā Chiidá. \p \v 19 Ch'ííndi ntúūⁿ vaadī 'caa'va nguaaⁿ náⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ cáávā nduudú 'cūū. \v 20 Nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel caⁿ'a yā chuū: Canée yā ndúúcū yááⁿn'guiinūuⁿ ní nguɛɛ nndɛɛ́ yā vaanicadiinúúⁿ yeⁿ'é yā. ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí n'giindiveéⁿ nī yeⁿ'e yā? \p \v 21 Tá n'duuví yā ní ngaⁿ'a yā: Ndúúdú 'cāā ní nguɛ́ɛ́ yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ chi canéé ndúúcū yááⁿn'guiinūuⁿ. ¿'Áá cúúví nán'guaaⁿ yááⁿn'guiinūuⁿ nduutinaáⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenáāⁿ? \s1 'Iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ 'cuúⁿ yā Jesús \p \v 22 Ch'iindī 'víícú yeⁿ'ē dedicación na yáāⁿ Jerusalén tiempo chi 'iichɛɛ. \v 23 Níícú Jesús cachiicá yā chɛɛti yaācū templo na corredor chi nguuvi Salomón. \v 24 'Iicu saⁿ'a Israel s'eeⁿ ní cheⁿ'e sa nduuvidaama sa nanáaⁿ yā ní caⁿ'a sa chii sa Jesús: ¿Tií cuaⁿ'ā castaⁿ'ā di chídɛɛvɛ yeⁿ'e 'nū? Ndúúti chi dii chi Cristo miiⁿ, caaⁿ'maⁿ cuaacú dí cuuvi dí nús'uū. \p \v 25 Nan'guɛɛcútaⁿ'a Jesús yeⁿ'ē sa: 'Āā ngií ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ i'teenu nī. Ntiiⁿnyuⁿ chi diíⁿ ndúúcū chi dúúchī Chiidá, chuū ngaⁿ'ā nduudu cuaacu yeⁿ'é. \v 26 Ndís'tiī nguɛ́ɛ́ i'téénu nī caati nguɛ́ɛ́ 'iiti cuūchī yeⁿ'é ndís'tiī, tan'duucā 'āā ngaⁿ'á. \v 27 'Iiti cuūchī yeⁿ'é n'giindiveéⁿ tī nduūdū yeⁿ'é ní 'úú in'diichí ntúuⁿ 'iitī. Ní 'iitī miiⁿ can'daa tī 'úú. \v 28 'Úú ní nga'á vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ yeⁿ'é tī ní nguɛ́ɛ́ 'cūūvi ti. Ni mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ cuuví cuta'á yā 'iiti s'eeⁿ taachí 'āā canéé ta'á. \v 29 Chiidá chi tée yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'úú vmnaáⁿ yā yeⁿ'ē nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ. Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ cuuví cuta'á yā taachi 'āā canéé ta'ā Chiidá. \v 30 'Úú ndúúcū Chiidá 'áámá núúⁿ 'nū. \p \v 31 Tuu'mi ní sta'ā ntúūⁿ saⁿ'a Israel s'eeⁿ túūu chi neⁿ'e ca'a sa Jesús. \v 32 Nan'guɛɛcútaⁿ'a Jesús 'iiⁿ'yāⁿ: Nééné n'deēe n'daacā ntiiⁿnyuⁿ chí n'giⁿ'i yeⁿ'ē Chiidá. ¿Chɛ́ɛ́ ntiiⁿnyuⁿ chi nguɛ́ɛ́ innéé yiinú ndís'tiī chi ngiituú nī 'úú? \p \v 33 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā saⁿ'a Israel s'eeⁿ ní ngaⁿ'ā sa ngii sá Jesús: Nguɛ́ɛ́ caavā ntiiⁿnyuⁿ n'daacā chi ngiituú 'nū dii naati cáávā chi ngaⁿ'ā di chi nguɛ́ɛ́ n'daacā, ní caati dii chí saⁿ'ā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū ní diiⁿ di chi Dendyuūs dii. \p \v 34 Nan'guɛɛcútaⁿ'a Jesús yeⁿ'ē sa: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ cánéé nguūⁿ na ley 'tíícā: 'Úú ningaⁿ'á chi ndyuūs s'eeⁿ ndís'tiī? \v 35 Ndúúti chí ngaⁿ'á yā chi 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní ndyuús s'eeⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ chi sta'á yā nduudu yeⁿ'e Dendyuūs níícú naachi cánéé nguūⁿ canéé chí cuuvi cuaacu. \v 36 Chiidá indɛɛvɛ nuúⁿ yā 'úú ní dicho'ó yā 'úú iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. ¿'Áá ndís'tiī ní ngaⁿ'a nī chi nguɛ́ɛ́ n'daacā yeⁿ'é chi 'úú nduuvidaamá ndúúcū Dendyuūs caati caⁿ'á chi 'úú Daiya Dendyuūs 'úú? \v 37 Nduuti chi nguɛ́ɛ́ diíⁿ ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē Chiidá, nguɛ́ɛ́ cu'téénu di 'úú. \v 38 Naati ndúútī chi diíⁿ ntiiⁿnyuⁿ miiⁿ 'áárá chi nguɛ́ɛ́ i'téénu di 'úú, cu'téénu di na ntiiⁿnyuⁿ chi diíⁿ. 'Iicu cuuvi deenu di ní cu'téénu di chi Chiidá canee nduucú níícú 'úú ní canéé ndúúcū Chiidá. \p \v 39 Ní neⁿ'e ntuuⁿ sa cuta'a sa Jesús, naati Jesús miiⁿ ní nan'dáa yā na ta'a sa s'uuⁿ. \p \v 40 Níícú nguɛɛcúndii yā taama lado yeⁿ'ē yíícú Jordán na yáⁿ'āa miiⁿ naachi vmnááⁿ vmnaaⁿ nachɛɛdinúuⁿnīⁿ Juan. Níícú canée yā miiⁿ. \v 41 Níícú nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ndaá yā nanáaⁿ yā, ní ngaⁿ'á yā: Nduudu cuaacu tii Juan miiⁿ ní 'áámá señal nguɛ́ɛ́ diiⁿ sa naati tanducuéⁿ'ē chi caⁿ'ā Juan yeⁿ'é yā, chuū nduudu cuaacu. \p \v 42 Níícú nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní chi'téénu yā Jesús na yáⁿ'āa miiⁿ. \c 11 \s1 Lázaro ch'īi yā \p \v 1 Vɛ́ɛ́ 'áámá sáⁿ'ā ngiītā sa chi nguuvi sa Lázaro na yáāⁿ Betania. Yáāⁿ miiⁿ vaacú tá María nduucū ví'i tá Marta. \v 2 Niicu tá María ní vi'i ta Lázaro. N'daataa miiⁿ ch'eendái tá aceite Jesús ní nātí'ī tá ca'a yā ndúúcū yuūdū tiīⁿ tá. \v 3 Vi'ī sa miiⁿ ní dichó'o ta 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi yaa'ví yā yeⁿ'ē Jesús miiⁿ chi caⁿ'a yā: Señor, n'diichí nī. Saⁿ'ā chi néⁿ'e nī ní ngíítā sa. \p \v 4 Taachi ch'iindiveeⁿ Jesús chuū, ní caⁿ'a yā: Ca'āī miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ ca'āī chi 'cuūvi sa, naati ca'āī chi diiⁿ honrar Dendyuūs, níícú cuuví yā honrar Daiyá Dendyuūs caava ca'ai 'cūū. \p \v 5 Niicu Jesús ní ya'āī 'iinu yā Marta ndúúcū vi'i tá María ndúúcū vi'ī tá Lázaro. \v 6 Taachí Jesús ch'iindiveéⁿ yā chi ngiitā saⁿ'ā miiⁿ canée yā tá 'uuvi nguuvi lugar naachi canée yā. \v 7 Cho'o 'uuvi nguuvi ngaⁿ'a Jesús ngii yā discípulos yeⁿ'é yā: Cuⁿ'u ntuūⁿ yú na yáⁿ'āa Judea. \p \v 8 Ní discípulos ní ngaⁿ'á yā ngiī yā 'iiⁿ'yāⁿ: N'dii Maestro, ngiituūu 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ n'diī. ¿'Áá neⁿ'e ntúuⁿ nī caⁿ'ā ni miiⁿ? \p \v 9 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ ndɛɛ̄ nguuvi ndiichúúví hora? 'Iiⁿ'yāⁿ chi chiicá yā nguuvi nguɛ́ɛ́ indɛɛ̄ ca'a yā tii inaaⁿ yā chí dɛɛvɛ yeⁿ'é iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \v 10 'Iiⁿ'yāⁿ chí ngiica na maāiⁿ indɛɛ̄ ca'á yā, ti nguɛ́ɛ́ chi dɛɛvɛ ndúúcu yā. \p \v 11 Caⁿ'a yā chuū, ní caⁿ'a yā chii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Lázaro amigo yeⁿ'e yú cyaadu sa. Caⁿ'á nanduūchí saⁿ'ā chi cyaadu sa. \p \v 12 Tuu'mí caⁿ'á discípulos yeⁿ'é yā: Señor, ndúútī chi cyaadu sa ní 'āā ninguaⁿ'āī sa. \p \v 13 Chuū ngaⁿ'ā Jesús miiⁿ yeⁿ'ē vaadī n'dii yeⁿ'ē Lázaro níícú 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní cadíínuuⁿ yā chi ngaⁿ'a yā chi cyaadu n'dai Lázaro. \v 14 Tuu'mi ní Jesús caⁿ'a cuaacú yā: Lázaro miiⁿ ch'iī sa. \v 15 'Úú ní yeenú cáávā ndís'tiī chi nguɛ́ɛ́ caneé miiⁿ ní 'íícú cu'téénú nī. Naati caⁿ'ā yú n'diichi yú saⁿ'ā. \p \v 16 Tuu'mi ní caⁿ'ā Tomás, saⁿ'ā chi duuchi Dídimo chi Gemelo ní ngaⁿ'a sa ngii sa saⁿ'ā s'eeⁿ chi discípulos ndúúcū sa: Cúⁿ'u ntúúⁿ s'uúⁿ ní 'cuūvī yú ndúúcu yā. \s1 Jesús chí nanduuchi niicu teé yā vida yeⁿ'é yā \p \v 17 Taachi ndaā Jesús miiⁿ ní 'āā cuūⁿ nguuví n'dii Lázaro canúúⁿ sa na chɛɛtī yáinyāⁿ. \v 18 Ní yáāⁿ Betania 'āā niiⁿnuúⁿ ná yáāⁿ Jerusalén tan'dúúcā 'iinu kilómetro. \v 19 Neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ndaá yā na vaacu Marta ndúúcū María chí nica'á yā 'viichɛɛtínūuⁿ n'daata s'eeⁿ yeⁿ'ē vi'i yā Lázaro. \v 20 Tuu'mi ní Marta miiⁿ taachí ch'iindiveéⁿ yā chí ndaā Jesús miiⁿ can'dáa yā chuva'ai ní nandaaca yā 'iiⁿ'yāⁿ. Naati María miiⁿ canúuⁿ yā chɛɛti va'ai. \v 21 Ní Marta miiⁿ ní ngaⁿ'a yā ngii yā Jesús: Señor, ndúúti chi canée nī ndúúcu 'nū nguɛ́ɛ́ ch'iī vi'í. \v 22 Naati maaⁿ deenú chí tanducuéⁿ'ē chí caaca di Dendyuūs miiⁿ ní tée yā dii. \p \v 23 Tuu'mí ngaⁿ'a Jesús ngii yā Marta: Nnduuchi ntuūⁿ ví'i di. \p \v 24 Marta ngaⁿ'a ta ngii ta Jesús: 'Úú ní deenú chí nduuchi ntúūⁿ sa ní nacueeⁿ sa nguuvi chi 'cuiinu iⁿ'yeēⁿdī. \p \v 25 Ní ngaⁿ'a Jesús ngiī yā táⁿ'ā: 'Úú chí nanduuchi niicu 'úú teé vida yeⁿ'é yā. Du'ū chi i'téénū 'úú 'aara n'díi yā, 'tíícā nduuchi yā. \v 26 Ní nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ vida yeⁿ'e yā chi i'téénu yā 'úú, nguɛ́ɛ́ 'cuūvi yā cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. ¿'Áá i'teenu di chuū? \p \v 27 Tuu'mi ní Marta ngaⁿ'a yā: I'teenú Señor. 'Úú i'teenú dii chi Cristo Daiya Dendyuūs chi ndaá nī iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \s1 Cuɛɛcu Jesús taachi snée yā na yáinyāⁿ yeⁿ'ē Lázaro \p \v 28 Taachi Marta ch'iinu caⁿ'a ta chuū cueⁿ'e tá ní yaa'vi n'dé'ei ta vi'i María ní ngaⁿ'a ta: Dii María, Maestro caneé yā ní n'gai yā dii. \p \v 29 Taachi María ch'iindiveeⁿ ta chuū ní ncueeⁿ ta ngééniicu tá ní ndaa ta nanááⁿ Jesús. \v 30 Jesús miiⁿ 'āā cuɛ́ɛ́ nindáa yā yaaⁿ miiⁿ. Naati canée yā miiⁿ naachi nandaaca María 'iiⁿ'yāⁿ. \v 31 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ chi snée yā na vaacu tá ndúúcū tá ní inca'á yā 'viichɛɛtíínūu María. Taachi n'diichí yā chi María miiⁿ ní nnicueeⁿ tá ngééniicu tá, tuu'mi ní can'dáa yā cuaaⁿ chuva'āī. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cueⁿ'é yā ndaá yā ní ngaⁿ'a yā: Táⁿ'ā 'cáā ní caⁿ'a tá na yáinyāⁿ. Caⁿ'a tá cuɛɛcu ta. \p \v 32 María miiⁿ taachi ndaa ta nanááⁿ Jesús ní n'diichi ta 'iiⁿ'yāⁿ ní chiin'tiiya tá ná ca'ā Jesús. Ní ngaⁿ'a ta ngii ta Jesús: Señor, ndúúti chi caneé nī 'muuⁿ, ní nguɛ́ɛ́ ch'iī vi'í. \p \v 33 Tuu'mi ní taachi n'diichi Jesús miiⁿ chí ngɛɛcu María ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ chi ndaá yā ndúúcū María ngɛɛcu ntuúⁿ yā ní neené yaⁿ'āī 'iinu Jesús ndii Espíritu yeⁿ'é yā. \v 34 Ní ngaⁿ'a yā: ¿Tíí s'neeⁿ yā saⁿ'ā? Ní ngaⁿ'a yā ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ: Señor, cuchíi nī ní n'diichí nī. \p \v 35 Ní chɛɛ̄cu Jesús. \v 36 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: Cún'dííchí nī tan'dúúcā chi dinéⁿ'e yā saⁿ'ā. \p \v 37 Ní n'duuví 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ ngii diiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū chi inin'guaáⁿ yā nduutináaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ngueenááⁿ, nguɛ́ɛ́ cuuvi diíⁿ yā chi saⁿ'a 'cūū nguɛ́ɛ́ ní ch'ii sa? \s1 Nanduuchi Lázaro yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā \p \v 38 Ní Jesús neené ya'ai 'iinu ntuúⁿ yā maáⁿ yā ní ndaá yā na yáinyāⁿ. Ní yáinyāⁿ miiⁿ 'áámá yiivi yáává. Níícú canee 'aama túūu vmnaaⁿ yeⁿ'ē. \v 39 Ngaⁿ'ā Jesús miiⁿ: Ndivíi nī túūu. Marta vi'i saⁿ'ā chi ch'iī ngaⁿ'a ta ngii ta Jesús miiⁿ: Señor, 'āā ngeéⁿ sá. 'Āā cuūúⁿ nguuvi n'dii sa. \p \v 40 Jesús ní ngaⁿ'a yā ngiī yā Marta: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ ngií dii chi nduuti chi cu'téénú dí tuu'mi ní n'diichi di poder yeⁿ'ē Dendyuūs? \p \v 41 Tuu'mi ní ndivíi yā túūu naachí canéé tináⁿ'ā. Níícú Jesús ní n'diichí yā cuaaⁿ 'niiⁿnuⁿ ní caⁿ'a yā: N'diī Chiidá, 'úú ca'á gracias n'diī Dendyuūs chí n'giindiveéⁿ nī yeⁿ'é. \v 42 'Úú ní deenú chi 'āā cueⁿ'e daaⁿmáⁿ nūuⁿ n'giindiveéⁿ nī yeⁿ'é ti cáávā 'iiⁿ'yāⁿ chi snéē nanaáⁿ cuuvi cu'téénu yā chi n'diī dicho'ó nī 'úú. \p \v 43 Ní ch'iinú caⁿ'a yā chuū nééné yuudu caⁿ'a yā: Lázaro, cuchíi di. \p \v 44 Saⁿ'ā chi n'dii miiⁿ ní nan'dáa sa. Nandɛ́ɛ́cú sá ndíí ta'ā sa ndíí ca'ā sa ndúúcū cintas tiinūuⁿ. Ndɛɛcuú nuuⁿmáⁿ cuerpo yeⁿ'ē sa ndii naaⁿ sa. Níícú pañuela canee naaⁿ sa. Tuu'mí ngaⁿ'a Jesús mííⁿ 'iiⁿ'yāⁿ: Nn'daatíi nī saⁿ'ā ní 'āā naⁿ'ā sa. \s1 Nduuvidaamá yā chi diíⁿ yā 'caaⁿ'núⁿ yā Jesús \r (Mt. 26.1-5; Mr. 14.1-2; Lc. 22.1-2) \p \v 45 Nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ chi ndaá yā ndúúcū María ní n'diichí yā chi diīⁿ Jesús miiⁿ chi'teenú yā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 46 Taná'a yā ní cheⁿ'é yā nanááⁿ saⁿ'ā fariseos ní chii yā saⁿ'ā s'eeⁿ chí diiⁿ Jesús miiⁿ. \v 47 Tuu'mi ní saⁿ'ā chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū saⁿ'ā fariseos nduuvidaamá yā ndeé yā. Ní ngaⁿ'a yā: ¿Dɛ'ɛ̄ diiⁿ yú? Tií sáⁿ'a 'cūū caati neené n'deē chí n'giⁿ'i sa señales nanáaⁿ yú. \v 48 Ndúúti chi cu'nee yú saⁿ'ā chi 'tííca nūuⁿ nducyáácá yā ní cu'téénu yā saⁿ'ā. Ní ndaa saⁿ'ā romanos ní ndivíi yā lugar yeⁿ'ē yáacū yeⁿ'ē yú ndúúcū nación yeⁿ'ē yú. \p \v 49 'Áámá chɛ́ɛ́ saⁿ'ā s'eeⁿ chi nguuvi Caifás miiⁿ, saⁿ'ā chi chiiduú ch'ɛɛtɛ ca yeⁿ'ē nduuyu miiⁿ caⁿ'a sa chii sa saⁿ'ā s'eeⁿ: Ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ du'ū vɛɛ deenú nī. \v 50 Ní nguɛ́ɛ́ nacádiinúúⁿ nī chi 'áámá saⁿ'ā 'cuūvī sa yeⁿ'e nducyaacá yā níícú nguɛ́ɛ́ ti nación yeⁿ'ē yú cuuvi ndái. \p \v 51 Chuū ní nguɛ́ɛ́ caⁿ'a yā yeⁿ'ē maáⁿ yā caati 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chiiduú ch'ɛɛtɛ́ ca yeⁿ'ē nduuyu miiⁿ. Caⁿ'ā cuaacú sa chi cuchiī chi 'cuūvī Jesús cáávā nación 'cūū. \v 52 Ní Jesús nduuvidaamá yā nguɛ́ɛ́ damaāⁿ 'iiⁿ'yāⁿ nación miiⁿ naati ndúúcū tanáⁿ'ā daiyá Dendyuūs miiⁿ chi snéé 'muuⁿ chi snéé miiⁿ. \v 53 'Tííca ndíí tuu'mi ndeé yā chi 'caaⁿ'nuⁿ yā Jesús. \p \v 54 Tuu'mi ní 'aa ntɛ́ɛ́ cuchiica nguuvi Jesús nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ naati cueⁿ'é yā na 'áámá yáāⁿ niiⁿnuúⁿ yáⁿ'āa cuuⁿmáⁿ naachi nguɛ́ɛ́ ch'ɛɛtinéé 'iiⁿ'yāⁿ chi nguuvi Efraín. Ní canée yā miiⁿ ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā. \p \v 55 Ní 'viicu pascua yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ 'āā chi néé niiⁿnuúⁿ nguuvi. Nééné 'yaaⁿ yā cuchɛ́ɛ yā yeⁿ'e yáāⁿ yeⁿ'é yā na yáāⁿ Jerusalén, vmnaaⁿ tiempo yeⁿ'ē 'viicu pascua. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ didɛɛvɛ́ yā vida yeⁿ'é yā tan'dúúcā costumbre yeⁿ'é yā. \v 56 Ní in'nuúⁿ yā Jesús miiⁿ. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ indeé yā ndúúcū vi'ī naachi caneé yā chɛɛti yaācū templo taacā chí ngii yeⁿ'ē ndís'tiī: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ chii Jesús 'viicu? \p \v 57 'Iiⁿ'yāⁿ chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū saⁿ'ā fariseos 'āā s'néeⁿ yā caaca 'tíícā. Ndúúti du'ū chi déénú tií canéé Jesús miiⁿ caaⁿ'maⁿ yeⁿ'ē chiiduú n'gɛɛtɛ́ níícú cuta'á yā 'iiⁿ'yāⁿ. \c 12 \s1 Cheēndáa yā aceite Jesús na yáāⁿ Betania \r (Mt. 26.6-13; Mr. 14.3-9) \p \v 1 Níícú indaá cá taaⁿ jááⁿ nguuvi chi ndaa 'viicu yeⁿ'ē pascua. Ndaā Jesús yáāⁿ Betania naachi canee Lázaro, saⁿ'ā chi 'āā ch'ii ní n'duuchí ntuūⁿ Jesús miiⁿ saⁿ'ā yeⁿ'e nguaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi n'dii. \v 2 Ní miiⁿ ca'a yā chi che'e nguiīnū Jesús. Marta miiⁿ ní n'gii yā cu'u na mesa. Ní Lázaro miiⁿ vɛɛ sa ndúúcū Jesús na mesa. \v 3 Tuu'mi ní sta'ā María miiⁿ 'áámá libre yeⁿ'ē aceite perfume yeⁿ'ē nardo nūuⁿ chi yaⁿ'ai chii'vɛ̄. Ní cheēndáa tá ca'a Jesús miiⁿ. Ní ndúúcū yuūndū tiīⁿ tá miiⁿ nadɛɛvɛ tá ca'ā Jesús miiⁿ. Niicu nuuⁿmáⁿ ch'ɛɛtɛ chɛɛti va'āī cheēⁿ perfume yeⁿ'e aceite miiⁿ. \v 4 'Áámá chɛ́ɛ́ discípulo yeⁿ'é yā chi nguuvi Judas Iscariote chi daiya Simón chi saⁿ'ā chi canéé chí diíⁿ sa entregar Jesús, ngaⁿ'a sa: \v 5 ¿Dɛ'ɛ̄ cúúví chí nguɛ́ɛ́ n'diīcuī yú aceite 'cūū ndúúcū ndɛɛ̄chɛ̄ ciento caadi canéé 'uūvī ngɛɛcu ndiichi centavo ní ca'a yú 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā? \p \v 6 Ní caⁿ'a sa chuū ní nguɛ́ɛ́ chi ya'āī sa 'iiⁿ'yāⁿ chi ndaachíī snée yā, naati cáávā chi duucu sa. Ní ndɛɛ̄ sa bolsa miiⁿ snúúⁿ tuūmī. \v 7 Tuu'mi ní ngaⁿ'ā Jesús: 'Āā canéé 'nū tá, taachi n'dai tá chuū cáávā nguuvi chi caⁿ'á 'cuɛɛchí. \v 8 Caati 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e yā 'āā canee núúⁿ nī nduucú yā cueⁿ'e daāⁿmaⁿ, naati 'úú ní nguɛ́ɛ́ 'áámá cuneé núúⁿ nduucú nī. \s1 Nduuvidaamá yā contra yeⁿ'e Lázaro \p \v 9 Tuu'mí neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ Israel tuumicadíínuuⁿ yā chi Jesús miiⁿ ní cunée yā na yáāⁿ Betania. Ní níndaá yā nguɛɛ cáávā damaāⁿ chi neⁿ'e n'diichí yā Jesús miiⁿ ti neⁿ'e n'diichí yā Lázaro, saⁿ'ā chi 'āā n'dii ní nduuchi. \v 10 Saⁿ'ā s'eeⁿ chi chiiduú n'gɛɛtɛ́ nduuvidááma yā chi neⁿ'é 'caaⁿ'nuⁿ ntúuⁿ yā Lázaro. \v 11 Ti nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ ngeⁿ'e yā ní i'téénu yā Jesús miiⁿ caavā Lázaro. \s1 Jesús ndaá yā yáāⁿ Jerusalén lado yeⁿ'e rey \r (Mt. 21.1-11; Mr. 11.1-11; Lc. 19.28-40) \p \v 12 Chi dɛɛvɛ táámá nguuvi ni neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ndaá yā 'viicu taachi ch'iindiveéⁿ yā chi Jesús miiⁿ ndaa yā Jerusalén. \v 13 Sta'á yā n'duuvi tiicuáá yííⁿyúⁿ ní can'daa yā Jesús. Ní ndaacá yā Jesús ní 'caī yā: Hosanna. N'dáí taavi 'iiⁿ'yāⁿ chi cuchíi yā ndúúcū chi dúúchí Señor chi Rey yeⁿ'ē Israel ntúūⁿ. \p \v 14 Ní ndaācā Jesús 'aama burro 'lííⁿ ni canduú yā 'iiti tan'dúúcā chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs 'tíícā: \q1 \v 15 Táⁿ'ā daiya Sión nguɛ́ɛ́ 'va'a di. N'dííchí dí, cuchii Rey yeⁿ'ē di. Canduú yā 'aama daiya burro. \p \v 16 Dɛ'ɛ ndúúcū chi 'tuucā nguɛ́ɛ́ tuumicadiinúúⁿ yā discípulos yeⁿ'é yā nguuvi miiⁿ. Taachi Jesús cánéé yā na va'ai chɛɛti nguuvi tuu'mi ní discípulos yeⁿ'e yā nn'gaacú yā tanducuéⁿ'ē dɛ'ɛ̄ chi canee nguūⁿ yeⁿ'é yā, 'íícú diíⁿ yā dɛ'ɛ̄ ndú'ū chi 'túúcā. \p \v 17 'Iiⁿ'yāⁿ chi canée yā ndúúcū Jesús ngaⁿ'a cuáácú yā: Taachí yaa'ví yā Lázaro na yáinyāⁿ ní nnduuchi sa nguaaⁿ tinaⁿ'ā. \p \v 18 Cáávā chuū ní n'daā 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ caati n'giindiveéⁿ yā chi Jesús ní diíⁿ yā señal miiⁿ. \v 19 Saⁿ'ā fariseos ní ngaⁿ'a sa nguaaⁿ maāⁿ sa: Inaaⁿ nī ti nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ idiiⁿ nī aprovechar yeⁿ'e asunto 'cūū. N'dííchí nī. Núúⁿmaⁿ iⁿ'yeēⁿdi ní caⁿ'ā can'dáā Jesús. \s1 Saⁿ'ā griegos in'nuúⁿ yā Jesús \p \v 20 'Iicu vɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ griegos chí chɛɛ yā yeⁿ'ē 'viīcū miiⁿ ní diíⁿ yā adorar. \v 21 'Iiⁿ'yāⁿ s'uúⁿ ndaá yā nanááⁿ Felipe yeⁿ'ē yáāⁿ Betsaida chi yeⁿ'ē yáⁿ'āa Galilea. Ní di'cuutú yā 'iiⁿ'yāⁿ, ní ngaⁿ'a yā ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ: Señor, neⁿ'é 'nū n'diichí 'nū Jesús. \p \v 22 Ndaā Felipe miiⁿ ni ngaⁿ'a yā ngii yā chuū Andrés. Tuu'mi ní Andrés ndúúcū Felipe ngaⁿ'a yā ngii yā Jesús. \v 23 Tuu'mi ní Jesús nan'guɛɛcutáⁿ'a yā, ní ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Hora mííⁿ cuchiī taachi Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs cánéé chi caⁿ'á yā na va'ai chɛɛti nguuvi. \v 24 Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: Nduuti chi 'áámá trigo nguɛ́ɛ́ cuuvā na yáⁿ'āa ní 'cuūvī damaāaⁿ canee. Naati ndúúti chi trigo 'cuūvī neené n'deee nduuví trigo 'cúuⁿndī. \v 25 Du'u chí neⁿ'e vida yeⁿ'é yā na iⁿ'yeeⁿdí 'cūū n'dái yā vida yeⁿ'e yā cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \v 26 Du'u 'iiⁿ'yāⁿ chi dichíí'vɛ yā 'úú ní chii yā can'daa yā 'úú, naachi 'úú chi caneé, mííⁿ ntúūⁿ snée 'iiⁿ'yāⁿ chi dichíí'vɛ̄ 'úú. Nduuti 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi dichii'vɛ́ yā 'úú, Chiidá ní diíⁿ yā honrar 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Jesús yaa'ví yā yeⁿ'ē vaadī n'gii yeⁿ'é yā \p \v 27 Ní caⁿ'a Jesús: Maaⁿ ní neené ndístaⁿ'ā alma yeⁿ'é. ¿Dɛ'ɛ́ caāⁿ'maⁿ? N'diī Chiidá, ¿'áá nadanguáⁿ'ai nī 'úú yeⁿ'e hora 'cūū? Cáávā chuū chi cuchií hora 'cūū. \v 28 N'diī Chiidá, ch'iⁿ'i nī poder yeⁿ'e chi duuchi yeⁿ'é nī. Tuu'mi ní cuchii 'áámá nduudu yeⁿ'ē nanguuvi chi ngaⁿ'a: 'Úú ní 'āā ch'iⁿ'i poder yeⁿ'é ní cuuvi 'cuuⁿ'míⁿ poder yeⁿ'é ntúuⁿ taama vmnéⁿ'ēe. \p \v 29 'Iiⁿ'yāⁿ chi chinée yā miiⁿ ní ch'iindiveéⁿ yā 'áámá nduudu ní ngaⁿ'a yā: Daavi miiⁿ. Ta n'dúúvi yā ní ngaⁿ'a yā: Angel yaa'ví yā 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 30 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús ní caⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ ndaā nduudu 'cūū caavā 'úú, ti cáávā ndís'tiī. \v 31 Maaⁿ ní vɛ́ɛ́ chí diiⁿ juzgar 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Maaⁿ ní 'aama saⁿ'ā chi ch'ɛɛtɛ yeⁿ'é iⁿ'yeeⁿdi 'cūū 'cuɛɛcú yā cuaaⁿ chuva'āī. \v 32 Ndúúti chi 'úú chí ncueéⁿ yeⁿ'ē yáⁿ'āa 'cūū tuu'mi candɛɛ́ nducyaacá yā nanáaⁿ 'úú. \p \v 33 Ní chuū ngaⁿ'a Jesús ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ chí ngaⁿ'á yā dɛ'ɛ́ vaadī n'gii 'cuuví yā. \v 34 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ yeⁿ'é yā: Nús'uū ní n'giindiveéⁿ 'nū chi canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs chi Cristo cuneé yā cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. ¿Táácā chi ngaⁿ'ā dii, cánéé chí níncueeⁿ Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs? ¿Du'ū chi Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs? \p \v 35 Tuu'mí ngaⁿ'a Jesús ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Tɛ́ɛ́ nūuⁿ chi canéé chi dɛɛvɛ nanáaⁿ nī. Cúchiicá nī naachi canéé chi dɛɛvɛ neⁿ'e chi canéé chi dɛɛvɛ nduucú nī, ní nguɛ́ɛ́ ndaā maāíⁿ naachí canée yā. 'Iiⁿ'yāⁿ chí cachiicá yā na maāíⁿ nguɛ́ɛ́ deenú yā tií caⁿ'a yā. \v 36 Naachi canéé chi dɛɛvɛ ndúúcu nī cu'téénu nī chi dɛɛvɛ miiⁿ ní cuuvi daiya chi dɛɛvɛ ndís'tiī. Chuū caⁿ'a Jesús, ní cueⁿ'e yā ní canúúⁿ n'de'ei yā maáⁿ yā yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ nguɛ́ɛ́ i'téénu yā \p \v 37 Nééné ch'iⁿ'i Jesús señales dendu'ū nanáāⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ naati nguɛ́ɛ́ chi'teenú yā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 38 'Iicu cuuví cuaacu chí caⁿ'ā saⁿ'ā profeta Isaías naachí canéé nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs 'tíícā: \q1 Señor, ¿du'ū i'teenu chí ngaⁿ'a yā? ¿Du'ū n'diichi chi n'giⁿ'i yā poder yeⁿ'e Señor? \m \v 39 Cáávā chuū chi nguɛ́ɛ́ i'téénu yā chi táámá vmnéⁿ'ēe caⁿ'a Isaías naachí ndii nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs 'tíícā: \q1 \v 40 Nan'gaadí yā nduutinaáⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní diīⁿ chɛɛchí yā staava yeⁿ'é yā, caati nguɛ́ɛ́ inaáⁿ yā ndúúcū nduutináaⁿ yā, ní nguɛ́ɛ́ deenú yā yeⁿ'ē staava yeⁿ'é yā, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú cu'téénu yā, ni 'úú diyiicú 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \m \v 41 Chuū caⁿ'a Isaías miiⁿ taachí n'diichi sa Dendyuūs ndúúcū poder yeⁿ'é yā ní caⁿ'a sa yeⁿ'e yā ní 'āā dinguūⁿ sa yeⁿ'ē. \p \v 42 Caavā yeⁿ'ē nducuéⁿ'ē chuū nééné 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chí n'gɛɛtɛ ca chi'téénu yā Jesús naati nguɛ́ɛ́ ntumiiⁿnúⁿ yā chi chi'téénu yā ti 'va'a yā chi nan'daa yā yaācū cáávā saⁿ'ā fariseos. \v 43 Caati neⁿ'é ca yā honra yeⁿ'e saⁿ'ā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū, nguɛ́ɛ́ ti honra yeⁿ'ē Dendyuūs miiⁿ. \s1 Nduudu yeⁿ'ē Jesús diiⁿ juzgar saⁿ'ā s'eeⁿ \p \v 44 Naati Jesús ní caⁿ'a yuudú yā: Du'ū chi i'téénu 'úú, nguɛ́ɛ́ 'úú i'téénu yā ti 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú. \v 45 Du'ú 'iiⁿ'yāⁿ chi inaaⁿ yā 'úú, inaaⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú. \v 46 'Úú tan'dúúcā dɛɛvɛ ní ndaá iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Ní 'iicu nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi cu'téénu yā 'úú nguɛ́ɛ́ cunee yā ndúúcū maāíⁿ. \v 47 'Iiⁿ'yāⁿ chi n'giindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'é ní nguɛ́ɛ́ i'téénu yā nduudu yeⁿ'é, 'úú nguɛ́ɛ́ diíⁿ juzgar 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. Caatí nguɛ́ɛ́ ndaá diíⁿ juzgar 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū, ti ndaá chi nadanguaⁿ'áí 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī. \v 48 Du'ū chi nguɛ́ɛ́ neⁿ'ē 'úú, ní nguɛ́ɛ́ n'gúuⁿ yā nduudu yeⁿ'é. Vɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ chi diíⁿ yā juzgar 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ nguuvi chi 'cuiinu iⁿ'yeēⁿdī. \v 49 Caati 'úú nguɛ́ɛ́ ngaⁿ'á yeⁿ'e maáⁿ. Chiidá chi dichó'o yā 'úú, 'iiⁿ'yāⁿ mííⁿ teé yā nduudu cuaacu chi ngaⁿ'á ní yeⁿ'ē chi canéé chí caaⁿ'máⁿ. \v 50 'Úú deenú chi cucáávā nduudu cuaacu yeⁿ'é yā cúnduuchi yú cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. 'Tíícā ngaⁿ'ā 'úú, tan'dúúcā chi ngaⁿ'a Chiidá ngii yā 'úú. \c 13 \s1 Jesús naaⁿnú yā ca'a discípulos yeⁿ'é yā \p \v 1 Ní vmnááⁿ vmnaaⁿ 'viicu yeⁿ'e pascua 'āā deenu Jesús chi hora 'āā cuɛ́ɛ́ ndaa chi cho'ó yā yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū chí ndaá yā nanááⁿ Chiidá yā. Tan'dúúcā chi dineⁿ'e Jesús 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'é yā chi snée yā iⁿ'yeeⁿdí 'cūū, 'āā dinéⁿ'e núúⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ ndii cuááⁿ ná ch'iinu. \p \v 2 Ch'íínú che'e nguiinú yā. Yááⁿn'guiinūuⁿ 'āā s'neeⁿ sa na staava yeⁿ'ē Judas Iscariote chi daiya Simón chi canéé chi diíⁿ yā entregar Jesús. \v 3 Déénú Jesús chí tanducuéⁿ'ē ní ca'a Chiidá yā ta'a daiyá yā ní chí nan'dáa yā yeⁿ'é Dendyuūs ní duu'vī tiempo tuu'mí naⁿ'á yā nanááⁿ Dendyuūs. \v 4 Nadacuéeⁿ yā naachi chi che'e nguiinú yā ní ndivíi yā catecaí yā. Ní sta'á yā 'aama toalla chɛɛcu vmnaaⁿ cuerpo yeⁿ'e yā. \v 5 Ní ch'iinuúⁿ yā nuūⁿnīⁿ chɛɛti tina ní tucá'a yā naaⁿnu yā ca'a discípulos. Ní natí'i yā ndúúcū toalla chi ndɛɛcú yā. \p \v 6 Ndaá yā naachi canéé Simón Pedro ní sáⁿ'a 'cūū ngaⁿ'a sa ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ: Señor, ¿'áá n'diī ntúūⁿ naaⁿnú nī ca'á? \p \v 7 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús ní ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: 'Úú ní chi diíⁿ nguɛ́ɛ́ deenu di maaⁿ naati cadíínuuⁿ di cuayiivi. \p \v 8 Ngaⁿ'ā Pedro ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ: N'diī, nguɛ́ɛ́ nááⁿnú nī ca'á mar 'áámá tiempo. Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús yeⁿ'ē sa: Ndúúti chi nguɛɛ naaⁿnú yeⁿ'ē di nguɛ́ɛ́ 'áámá parte yeⁿ'ē di nduucú. \p \v 9 Tuu'mi ní ngaⁿ'a Simón Pedro: Señor, nguɛ́ɛ́ dámaāⁿ ca'á ti ndii ta'á ntúūⁿ ndúúcū tiíⁿ. \p \v 10 Tuu'mi ní ngaⁿ'a Jesús ngii yā saⁿ'ā: Du'u chí chiīnē nguɛ́ɛ́ neⁿ'ē sa chi naaⁿnu sa cuerpo yeⁿ'e sa ti dámaāⁿ ca'a sa caati tanducuéⁿ'ē cuerpo yeⁿ'ē sa ní dɛɛvɛ. Ndís'tiī ní 'āā dɛɛvɛ́ nī 'āā n'dáá rá chí nguɛ́ɛ́ nducyaaca nī. \p \v 11 Ti deenú yā du'u chí diíⁿ entregar 'iiⁿ'yāⁿ ní cáávā chííⁿ chi caⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ nducyaacá nī dɛɛvɛ nī. \p \v 12 Taachí ch'iinu naaⁿnú yā ca'a discípulos, ní sta'á yā catecaí yā nguɛɛcundíí ntuúⁿ yā 'cuundi yā. Ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: ¿'Áá déénú nī dɛ'ɛ̄ chi idiíⁿ nduucú nī? \v 13 Ndís'tiī ngaⁿ'a nī chi 'úú ni Maestro, chi 'úú ni Señor. N'daācā ngaⁿ'a nī caati 'tíícā 'úú. \v 14 'Úú ní Señor yeⁿ'é nī, 'úú ni Maestro yeⁿ'é nī. 'Úú inaaⁿnú ca'a nī. Ndís'tiī canéé nī ntúūⁿ chi naaⁿnu nī 'aama nī ca'a taama nī. \v 15 Caneéⁿ chi diíⁿ chuū. Tan'dúúcā chi 'úú chi diíⁿ 'tíícá nī ntúūⁿ diiⁿ ndís'tiī. \v 16 Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: 'Iiⁿ'yāⁿ chí diiⁿ mandado nguɛ́ɛ́ 'āā 'naaⁿ ca yā chi 'iiⁿ'yāⁿ chí ngaⁿ'a ntiiⁿnyūⁿ yeⁿ'é yā. Ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'iiⁿ'yāⁿ chi dicho'ó yā nguɛ́ɛ́ 'āā 'naaⁿ cá yā chi 'iiⁿ'yāⁿ chi dicho'ó yā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 17 Nduuti chi deenu nī taanduvɛ́ɛ́ dendu'ū ní yeenu taaví nī ndúúti chi diíⁿ nī chuū. \p \v 18 Nguɛ́ɛ́ ngaⁿ'á yeⁿ'ē nducyaaca ndis'tiī. 'Úú ní deenú 'iiⁿ'yāⁿ chí ndɛɛvɛ́. Ní 'iicu canéé chi cuuví cuaacu chí canéé nguūⁿ. Du'ū chi nge'é pan nduucú, canéé chi caⁿ'á yā contra yeⁿ'ē 'úú. \v 19 Ndíí maaⁿ 'āā ngaⁿ'á 'aara chi 'āā cuɛ́ɛ́ cuuvi niiⁿnuúⁿ. Taachi 'āā cho'ōo chuū cuuví cu'téénu nī chi 'úú. \v 20 Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ 'úú ngaⁿ'á ngií ndís'tiī: 'Iiⁿ'yāⁿ chi 'cuáaⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ chi 'úú dicho'ó 'cuáaⁿ yā 'úú. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi 'cuáaⁿ yā 'úú 'cuáaⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ chi dicho'ó yā 'úú. \s1 Jesús diíⁿ yā anunciar chi Judas diíⁿ yā entregar 'iiⁿ'yāⁿ \r (Mt. 26.20-25; Mr. 14.17-21; Lc. 22.21-23) \p \v 21 Taachí ngaⁿ'a Jesús chuū ya'ai 'iinú yā na espíritu yeⁿ'é yā ní caⁿ'a cuaacú yā: Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi 'áámá chɛ́ɛ́ ndís'tiī diíⁿ nī entregar 'úú. \p \v 22 Tuu'mi discípulos n'gíínú yā na 'áámá yā na táámá yā. Nguɛ́ɛ́ tuumicádiinúúⁿ yā du'u yeⁿ'ē chi ngaⁿ'a yā. \v 23 'Áámá discípulo, chi nééné neⁿ'é Jesús, candíítí neeⁿ yā na nííⁿnúⁿ Jesús. \v 24 Simón Pedro ca'a yā señas saⁿ'á 'cūū ní ngaⁿ'a yā saⁿ'ā chí natiingúúneeⁿ sa yeⁿ'ē sáⁿ'ā chi ngaⁿ'a Jesús. \v 25 Níícú taachi candiití neeⁿ yā nííⁿnúⁿ Jesús, tuu'mí ngaⁿ'á yā: Señor, ¿du'ū chii? \p \v 26 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús: Caⁿ'á di'caandá pan ní ca'á 'iiⁿ'yāⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chííⁿ. Ní di'caandá yā pan ní ca'á yā Judas Iscariote, daiya Simón. \v 27 Ch'íínú che'e sa pan miiⁿ ní yááⁿn'guiinūuⁿ ndaa sa na staava yeⁿ'ē sa. Tuu'mí Jesús ní ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: Chíí chi neⁿ'e di diiⁿ dí miiⁿ, diiⁿ núúⁿ yiiⁿnu nuuⁿ di. \p \v 28 Naati mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ chi vɛ́ɛ́ na mesa miiⁿ nguɛ́ɛ́ tuumicadiinúúⁿ yā dɛ'ɛ̄ chúú chí 'tíícā caⁿ'a yā. \v 29 N'duuví yā nnacadíínuuⁿ yā chi caati Judas ndɛ́ɛ sa bolsa chi Jesús ní 'āā ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: Cuái di chi neⁿ'e yú yeⁿ'e 'viicu o cuica'a dí 'tɛɛ 'iiⁿ'yāⁿ chi ndaachíī snée yā. \v 30 Ch'iinú che'é yā pan can'daā núuⁿ Judas chuva'ai ní 'āā chi 'da'a. \s1 Mandamiento chí ngāī \p \v 31 Taachí Judas miiⁿ can'daā sa miiⁿ tuu'mi ní ngaⁿ'ā Jesús: Maaⁿ ní canéé chí cuuvi ch'ɛɛtɛ Saⁿ'ā chi Daiya Dendyuūs. Ní Dendyuūs miiⁿ canéé chi ch'ɛɛtɛ ndúúcu yā. \v 32 Ndúúti chi Dendyuūs canéé chi ch'ɛɛtɛ yā, 'tiicá ntúūⁿ diíⁿ yā chi ch'ɛɛtɛ maáⁿ yā. Ní 'cuiinu ní diíⁿ yā chi ch'ɛɛtɛ 'iiⁿ'yāⁿ. \v 33 N'diī daiya n'gaiyaá 'tɛ́ɛ́ 'tɛ́ɛ́ nuúⁿ cuneé ndúúcū ndis'tiī. In'nuúⁿ nī 'úú tan'dúúcā chi 'úú chi ngaⁿ'á ngií 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ: Naachi 'úú caⁿ'á ndís'tiī ní nguɛ́ɛ́ cuuvi ndaá nī. 'Tíícā ngaⁿ'á ndis'tiī maaⁿ. \v 34 'Áámá ley ngai iteé ndis'tiī chi diiⁿ yá'āī 'iinu nī vi'ī 'aama nī taama nī tan'dúúcā chi idiíⁿ yá'āī 'iinú ndis'tíī. 'Tiicá ntúūⁿ diyá'ai 'iinú nī vi'ī 'aama nī taama nī. \v 35 'Íícú chúū tuumicadiinuuⁿ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ chi ndís'tiī ní discípulos yeⁿ'é ndúúti chi neⁿ'é nī 'áámá nī taama nī. \s1 Jesús ngaⁿ'a yā chi Pedro caaⁿ'máⁿ yā chi nguɛɛ n'diichí yā Jesús \r (Mt. 26.31-35; Mr. 14.27-31; Lc. 22.31-34) \p \v 36 Tuu'mí ngaⁿ'ā Simón Pedro ngii sa Jesús: Señor, ¿tií cáⁿ'a di? Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús miiⁿ: Naachi 'úú caⁿ'á nguɛ́ɛ́ cuuví chiī ndís'tiī can'dáa nī 'úú. Naati canéé chí chii nī can'dáa nī 'úú cuayiivi. \p \v 37 Tuu'mí ngaⁿ'ā Pedro miiⁿ: Señor, ¿dɛ'ɛ̄ cuuví chi 'āā ntɛɛ cuuví chi can'daá dii maaⁿ? Vida yeⁿ'é cu'neéⁿ lugar yeⁿ'ē di. \p \v 38 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús miiⁿ: ¿'Áá 'cuūvī di lado yeⁿ'e 'úú? Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií dii chi nguɛ́ɛ́ 'cai tusáⁿ'ā taachí nguɛ́ɛ́ cueeⁿdíitū di 'úú 'iinū cuuvi vuelta. \c 14 \s1 Jesús ní tan'dúúcā yúúní chí candɛ́ɛ 'iiⁿ'yāⁿ nanááⁿ Chiidá yā \p \v 1 Caⁿ'a Jesús: Nguɛ́ɛ́ ndii 'úúví staava yeⁿ'é nī. Cu'téénu nī Dendyuūs. Cu'téénu nī 'úú dendu'ū. \v 2 Na vaacu Chiidá vɛ́ɛ́ taavi naachi 'cuɛɛtinée yú. Ndúúti chí nguɛ́ɛ́ nduudu cuaacu, tuu'mi ní 'úú nguɛ́ɛ́ caaⁿ'máⁿ 'tiicā. Caⁿ'á nanguain'daí naachi 'cuɛɛtinée ndís'tiī. \v 3 Ndúúti chi naⁿ'á ní nnguain'daí 'áámá cuaaⁿ yeⁿ'ē ndís'tiī chi 'cuɛɛtineé ndis'tiī, cuchii ntuúⁿ táámá vmnéⁿ'ēe ní candɛɛ́ māaⁿ ndís'tiī. Naachí cuneé miiⁿ ndís'tiī ní 'cuɛɛtinée nī ntúuⁿ nī. \v 4 Ní déénú nī naachi caⁿ'á mííⁿ, ní n'diichí nī yúúní. \p \v 5 Tuu'mi ní ngaⁿ'a Tomás ngii sa Jesús: Señor, nguɛ́ɛ́ déénu 'nū tií caⁿ'á nī. ¿Táácā n'diichí 'nū yúúní? \p \v 6 Jesús nan'guɛɛcutáⁿ'a yā yeⁿ'e sa: 'Úú tan'dúúcā yúúní, 'úú ngaⁿ'á nduudu cuaacu, 'úú teé vida. Nguɛ́ɛ́ du'ū vɛɛ ndaá nanááⁿ Chiidá ndúúti chi nguɛɛ cáávā 'úú. \v 7 Ndúúti chí n'diichí nī 'úú in'diichí nī ntúuⁿ Chiidá. Ní ndii maaⁿ ní n'diichí nī 'iiⁿ'yāⁿ. Ní n'diichí nī ntúuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 8 Tuu'mí ngaⁿ'a Felipe miiⁿ ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ: Señor, 'cuuⁿ'miⁿ nī Chiida yú ní 'cuɛɛtinée 'nū ndúúcū vaadī yeenú. \p \v 9 Jesús ní ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: Dii Felipe, 'naaⁿ n'dáí ntúūⁿ caneé ndúúcū ndis'tiī ní ¿'áá nguɛ́ɛ́ nin'diichi di 'úú, Felipe? Du'ú 'iiⁿ'yāⁿ chi n'diichí yā 'úú, n'diichí yā Chiidá. ¿Táácā caaⁿ'maⁿ di: 'Cuuⁿ'miⁿ nī Chiida yú? \v 10 ¿'Áá nguɛ́ɛ́ i'téénu di chi 'úú ní caneé ndúúcu Chiidá ní Chiidá caneé yā nduucú? Nduudu chi ngaⁿ'á nanááⁿ ndís'tiī nguɛ́ɛ́ ngaⁿ'á yeⁿ'é maáⁿ ti yeⁿ'ē Chiidá chi canée yā nduucú. 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ diíⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ. \v 11 Cu'téénu di 'úú ti 'úú caneé ndúúcū Chiidá ní Chiidá mííⁿ canée yā nduucú, o cu'téénu di 'úú cáávā ntiiⁿnyuⁿ chi diíⁿ. \v 12 Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndis'tiī: Du'ū chi i'teenu 'úú, ní ntiiⁿnyuⁿ chi 'úú idiíⁿ, 'tiicá ntúūⁿ diíⁿ yā. Ní ch'ɛɛtɛ ca ntiiⁿnyuⁿ nidiíⁿ yā nguɛ́ɛ́ ti chuū caati 'úú ní caⁿ'á nanááⁿ Chiidá. \v 13 Ní tanducuéⁿ'ē chi caaca nī Chiidá ndúúcū chi duuchí, chuū 'úú idiíⁿ niicu Chiidá miiⁿ ní 'cuuví 'cuuⁿ'míⁿ yā poder caavā 'úú. \v 14 Ndúúti chi dɛ'ɛ̄ chi caaca nī ndúúcū chi duuchí, 'úú ní diíⁿ. \s1 Jesús caⁿ'a yā dicho'ó yā Espíritu N'dai yeⁿ'e Dendyuūs \p \v 15 Ndúúti chi neⁿ'e nī 'úú, diíⁿ nī chi ngaⁿ'a ley yeⁿ'é. \v 16 'Úú di'cuíītu Chiidá ní teé yā taama yā chi teé yā poder ndis'tiī. Ní cuneé yā ndúúcu nī cueⁿ'e daāⁿmaⁿ. \v 17 Espíritu ngaⁿ'a yā vaadī cuaacu. Chiiⁿ chi nguɛ́ɛ́ 'cuúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī caati nguɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ inaaⁿ yā ní nguɛ́ɛ́ ntúūⁿ ní n'diichí yā Espíritu miiⁿ. Naati ndís'tiī n'diichí nī ti Espíritu miiⁿ canéé ndúúcū ndís'tiī ní cunéé ntúūⁿ yeⁿ'ē ndis'tiī. \v 18 Nguɛ́ɛ́ cu'neéⁿ ndís'tiī da'caiya nguá'āa. Ndaá nanaáⁿ ndis'tiī. \v 19 'Tɛɛ 'tɛ́ɛ́ nūuⁿ 'āā ntɛ́ɛ́ snaāⁿ iⁿ'yeēⁿdī 'úú. Ndís'tiī ní snaáⁿ nī 'úú. Caati 'úú ní canduūchí, ní ndís'tiī canduuchi ntuúⁿ nī. \v 20 Tuu'mí nguuvi miiⁿ ní canéé chi n'diichí nī 'úú chi caneé ndúúcū Chiidá. Ní ndís'tiī canée nī nduucú. Ní 'úú caneé ndúúcu nī. \v 21 Du'ú 'iiⁿ'yāⁿ chi canée yā ndúúcū ley yeⁿ'é ní diíⁿ yā tan'dúúcā chi ngaⁿ'a ley yeⁿ'é, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ chi neⁿ'é yā 'úú. Ní 'iiⁿ'yāⁿ chi neⁿ'é yā 'úú, Chiidá neⁿ'e ntúuⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní 'úú ní neⁿ'é ntuúⁿ 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. Ní 'úú 'cuuⁿ'míⁿ maáⁿ nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. \p \v 22 Tuu'mí ngaⁿ'ā Judas ngii sá Jesús (nguɛ́ɛ́ saⁿ'ā Judas Iscariote): Señor, ¿dɛ'ɛ vɛ́ɛ́ chi 'cuuⁿ'míⁿ nī nanááⁿ nús'uu ní nguɛ́ɛ́ nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī? \p \v 23 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús ní caⁿ'a yā: Dú'ū 'iiⁿ'yāⁿ chi neⁿ'e yā 'úú, nduudu yeⁿ'é n'giindiveéⁿ yā. Ní Chiidá mííⁿ neⁿ'é yā 'iiⁿ'yāⁿ. Ní ndaá 'nū nanáaⁿ yā. Ní ndaāca 'nū naachi 'cuɛɛtinée 'nū nduucú yā. \v 24 Du'u 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ neⁿ'é yā 'úú ní nguɛ́ɛ́ n'giindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'é. Nduudu chí n'giindivéeⁿ nī nguɛ́ɛ́ yeⁿ'é caati yeⁿ'ē Chiidá chi dichó'o yā 'úú. \p \v 25 Chuū ngaⁿ'á taachi caneé ndúúcū ndís'tiī. \v 26 'Iiⁿ'yāⁿ chi tée yā poder s'uuúⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs. Chuū chi dichó'ó Chiidá ndúúcū chi duuchí. 'Iiⁿ'yāⁿ mííⁿ ca'cueeⁿ yā ndís'tiī tanducuéⁿ'ē dendu'ū. Ní nin'gaacú yā ndís'tiī tanducuéⁿ'ē chi caⁿ'á nanááⁿ ndís'tiī. \p \v 27 Chí cunee 'diiíⁿ cu'neéⁿ ndúúcū ndís'tiī. Chi cu'neéⁿ 'diiíⁿ yeⁿ'é māaⁿ teé ndis'tiī. Nguɛ́ɛ́ tan'dúúcā chi iⁿ'yeēⁿdī teē chi 'úú teé ndis'tiī. Nguɛ́ɛ́ 'cuūndi daānā yeⁿ'e staava yeⁿ'é nī, ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú 'va'a rá nī. \v 28 Ch'iindiveéⁿ nī chi 'úú ngaⁿ'á: Caⁿ'á ní cuchii ntūuⁿ nanááⁿ ndís'tiī. Ndúúti chí neⁿ'é nī 'úú, tuu'mi ní cuaacu nííⁿnyúⁿ chi yeenú taavi nī ti ngaⁿ'á chi caⁿ'á nanááⁿ Chiidá. Ní Chiidá vmnaaⁿ cá yā ní chi cuuvi 'úú. \v 29 Maaⁿ ní ngaⁿ'á yeⁿ'e chi cuuvi, ní 'iicu taachi chó'ōo chuū cuuvi cu'téénu nī. \p \v 30 'Āā ntɛ́ɛ́ 'yaaⁿ caⁿ'á ndúúcū ndis'tiī caati ndaa saⁿ'ā chi 'iiⁿntyéⁿ'ē yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdí 'cūū. Ní nguɛ́ɛ́ du'ū vɛɛ canéé yeⁿ'é yā nduucú. \v 31 'Iicu cuuví cu'téénú 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī chi 'úú neⁿ'é Chiidá. Ní tan'dúúcā chi Chiidá ca'á yā mandamiento 'úú 'tíícā chi diíⁿ. Ncueeⁿ yú ní caⁿ'a yú maaⁿ. \c 15 \s1 Jesús tan'dúúcā 'áámá dii'yu dúnde'e chi cuaacu \p \v 1 Caⁿ'a Jesús: 'Úú tan'dúúcā dii'yu dúnde'e chi cuaacu, ní Chiidá diíⁿ yā cuidado yeⁿ'e dii'yu dúnde'e. \v 2 Tanducuéⁿ'e duuⁿnē yeⁿ'é chi nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ n'gui'i yeⁿ'ē 'caacá yā ní divíi yā. Ní nducuéⁿ'ē duuⁿnē chi vɛ́ɛ́ n'gui'i yeⁿ'ē ní didɛɛvɛ́ yā 'iicu cuuví n'deēe ca n'gui'i yeⁿ'ē. \v 3 Ndís'tiī 'āā dɛɛvɛ́ nī cáávā nduudu chí ngaⁿ'á. \v 4 Ndís'tiī cunée nī nduucú ní 'úú cuneé ndúúcu nī. Tan'dúúcā duúⁿne nguɛ́ɛ́ 'cuɛɛtinéē n'gui'i yeⁿ'ē nduūtī chi nguɛɛ canéé na dii'yu dúnde'e, 'tiicá ntúūⁿ ndis'tiī nduuti chi nguɛ́ɛ́ cunée nī nduucú. \p \v 5 'Úú tan'dúúcā dii'yu dúnde'e ní ndís'tiī ní dúuⁿnē. 'Iiⁿ'yāⁿ chi canée yā nduucú ní 'úú caneé nduucú yā, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ nééné n'deee n'gui'i candɛ́ɛ yā. Ndúútī chi nguɛ́ɛ́ 'úú nduucú yā ní nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ cuuvi diíⁿ yā. \v 6 Du'u 'ííⁿ'yāⁿ chi nguɛɛ canée yā nduucú cun'dáa yā tan'dúúcā dúúⁿne chi nguɛ́ɛ́ n'gui'i yeⁿ'ē ní ntí'i. Ní 'iiⁿ'yāⁿ ita'á yā ní ngii yā na yaⁿ'ā. Ní ngiichi. \p \v 7 Ndúúti chi canée nī nduucú, ní nduudu yeⁿ'é canéé nduucú nī, caaca nī tanducuéⁿ'ē chi neⁿ'é nī ní cuuvi. \v 8 Taachi candɛɛ́ nī n'deēe n'dáí n'gui'i yeⁿ'é nī, ní ch'iⁿ'í nī chi discípulos yeⁿ'é tuu'mi ní ndúúcū chuū ní ch'iⁿ'í nī poder Chiidá. \v 9 Tan'dúúcā chi neⁿ'e Chiidá 'úú 'tiicá ntúūⁿ 'úú neⁿ'é ndís'tiī. Cunée nī ndúúcū vaadī neⁿ'e yeⁿ'é. \v 10 Ndúúti chi diíⁿ nī tan'dúúcā chi ngaⁿ'a ley yeⁿ'é, tuu'mi cunée nī ndúúcū vaadī neⁿ'e yeⁿ'é. Ní chuū tan'dúúcā chi 'úú idiíⁿ nducuéⁿ'ē chi ngaⁿ'a ley yeⁿ'ē Chiidá ní caneé ndúúcū vaadī neⁿ'e yeⁿ'é yā. \p \v 11 Dendú'ū chi 'tuucā ngaⁿ'á. Níícú vaadī yeenú yeⁿ'é cunee nduucú nī. Ní vaadī yeenú yeⁿ'é nī diīⁿ cumplir. \v 12 Chuū ley yeⁿ'é chi dineⁿ'é nī vi'ī 'aama nī taama nī tan'dúúcā chi 'úú neⁿ'é ndis'tiī. \v 13 Mar 'áámá saⁿ'ā nguɛ́ɛ́ vaadī neⁿ'e chi ch'ɛɛtɛ cá yeⁿ'ē chi 'cuuvi 'áámá saⁿ'ā caavā amigo yeⁿ'ē sa. \v 14 Ndís'tiī ní amigos yeⁿ'é ndís'tiī ndúúti chi diíⁿ nī cosa chi 'úú ngaⁿ'á. \v 15 'Āā ntɛ́ɛ́ caaⁿ'máⁿ chi ndis'tiī ní mozos yeⁿ'é ti mozos nguɛɛ deenu sa dɛ'ɛ̄ chi diiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyúⁿ yā yeⁿ'ē sa. Naati ngaⁿ'á chi ndís'tiī ní amigos yeⁿ'é ti tanducuéⁿ'ē chi n'giindiveéⁿ yeⁿ'ē Chiidá, ngaⁿ'á ngií ndis'tiī. \v 16 Ndís'tiī nguɛ́ɛ́ ndɛɛvɛ nī 'úú, naati 'úú nindɛɛvɛ́ ndís'tiī. Ní 'neéⁿ ndís'tiī caati cuuvi candɛ́ɛ nī n'gui'i. Ní n'gui'i yeⁿ'e nī 'áámá cūnee. Ní tanducuéⁿ'ē chi caaca nī Chiidá ndúúcū chi duuchí, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní tée yā ndís'tiī. \v 17 Chuū ní ngaⁿ'á ndis'tiī chi dinéⁿ'e nī vi'ī 'áámá nī táámá nī. \s1 'Iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī nguɛ́ɛ́ n'diichi ndís'tiī \p \v 18 Ndúúti chi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā ndís'tiī 'āā déénu nī chi vmnááⁿ vmnaaⁿ nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā 'úú. \v 19 Ndúúti chi canée nī ní diíⁿ nī cosas ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī, 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī dinéⁿ'e yā ndís'tiī, naati ndís'tiī nguɛ́ɛ́ yeⁿ'ē iⁿ'yeēⁿdī ndís'tiī. Ndɛɛvɛ́ ndís'tiī vmnaáⁿ yeⁿ'ē chi din'dái iⁿ'yeēⁿdī. Cáávā chuū chi iⁿ'yeēⁿdī nguɛ́ɛ́ neⁿ'e ndís'tiī. \v 20 N'gaacu nī yeⁿ'e nduudu chi 'úú ngaⁿ'á ngií ndis'tiī: Nguɛ́ɛ́ vmnaaⁿ ca 'iiⁿ'yāⁿ chi diiⁿ mandado ti 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'a ntiiⁿnyuⁿ. Ndúúti chi 'iiⁿ'yāⁿ s'tíī ní can'daa yā 'úú 'tiicá ntúūⁿ can'daa yā ndís'tiī. Nduuti chi diíⁿ yā tan'dúúcā chi ngaⁿ'á 'tiicá ntúūⁿ diíⁿ yā tan'dúúcā chi ngaⁿ'á nī. \v 21 Tanducuéⁿ'ē chuū diíⁿ yā ndúúcū ndis'tiī caavā chi duuchí ti nguɛ́ɛ́ n'diichí yā 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'o yā 'úú. \p \v 22 Ndúúti chi nguɛ́ɛ́ ndaá ndíí nguɛ́ɛ́ ndúú yaa'ví rá 'iiⁿ'yāⁿ tuu'mi 'iiⁿ'yāⁿ ní nguɛ́ɛ́ déénu yā chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yeⁿ'é yā. Maaⁿ ní nguɛ́ɛ́ mar 'áámá yā chi cuuvi caaⁿ'máⁿ yā chi nguɛ́ɛ́ vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yēⁿ'e yā. \v 23 'Iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ neⁿ'é yā 'úú 'tiicá ntúūⁿ Chiidá mííⁿ ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā 'iiⁿ'yāⁿ. \v 24 Ndúúti chi 'úú nguɛ́ɛ́ diíⁿ nguaaⁿ yā ntiiⁿnyūⁿ chi mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ diíⁿ yā, nguɛ́ɛ́ déénú yā chi vɛ́ɛ́ nuuⁿndi yēⁿ'e yā. Naati maaⁿ ní n'diichí yā 'úú, ní nguɛ́ɛ́ neⁿ'é yā 'úú ndúúcū Chiidá. \v 25 'Iicu cuuví cuaacu nduudu chi canéé nguūⁿ na ley yēⁿ'e yā: Nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ caavā chi nguɛɛ neⁿ'é yā 'úú. \p \v 26 Naati taachi ndaá yā 'iiⁿ'yāⁿ chi Espíritu N'dai yeⁿ'e Dendyuūs ní tée yā poder s'uuúⁿ. Ní 'úú ní dicho'ó Espíritu N'dai chi yeⁿ'ē Chiidá. Espíritu N'dai yeⁿ'e Dendyuūs ní cuaacu ní cuchii yeⁿ'ē Chiidá. Espíritu miiⁿ caaⁿ'maⁿ cuaacú yā yeⁿ'ē 'úú. \v 27 'Iicu ndís'tiī ní caaⁿ'maⁿ cuaacú nī yeⁿ'ē 'úú caati canée nī nduucú ndii cuááⁿ naachi chi nga'ā. \c 16 \p \v 1 Caⁿ'a Jesús: Chuū ngaⁿ'á ngií ndis'tiī 'iicu nguɛ́ɛ́ nduuvi taáⁿ nī. \v 2 'Iiⁿ'yāⁿ ní 'cuɛɛcú yā ndís'tiī cuaaⁿ chuva'āī yaācū. Ní taachí ndaá hora chi 'caaⁿ'núⁿ yā ndís'tiī, nacádiinúúⁿ yā chi n'daacā idiíⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'é Dendyuūs. \v 3 Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'tíī ní 'tíícā idiíⁿ yā ti nguɛɛ n'diichí yā Chiidá, ndii nguɛ́ɛ́ nduu 'úú ra. \v 4 Maaⁿ ní ngaⁿ'á ngií chuū ndis'tiī caati taachí ndaa hora miiⁿ n'gáácú nī ti 'úú ní 'āā caⁿ'á. Chuū ni nguɛ́ɛ́ caⁿ'á ndíí cuaaⁿ vmnaaⁿ ti 'úú caneé ndúúcū ndis'tiī. \s1 Ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē Espíritu N'dai yeⁿ'e Ndyuūs \p \v 5 Caⁿ'a Jesús: Naati maaⁿ ní caⁿ'á n'diichí 'iiⁿ'yāⁿ chi dichó'ō 'úú. Ní mar 'áámá ndís'tiī nguɛ́ɛ́ ntiinguuneéⁿ nī 'úú: ¿Tíí caⁿ'a nī? \v 6 Chiiⁿ chi caⁿ'á chi 'túúcā, ní nééné chii ndaāchií staava yeⁿ'é nī. \v 7 'Úú ngaⁿ'á nduudu cuaacu miiⁿ: N'daacā cáávā ndís'tiī chi caⁿ'á. Ndúútī chi 'úú nguɛ́ɛ́ caⁿ'á tuu'mi ní Espíritu N'dai yeⁿ'e Dendyuūs chi tée yā poder ndís'tiī nguɛ́ɛ́ ndai yā nanááⁿ ndís'tiī. Ndúútī chi 'úú caⁿ'á ní 'úú dicho'ó 'iiⁿ'yāⁿ. \v 8 Taachí 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní ndāa yā, ní caaⁿ'máⁿ yā ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī yeⁿ'ē nuuⁿndi, ní yeⁿ'ē vaadī cuaacu, ní yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ chi diiⁿ juzgar. \v 9 Caaⁿ'máⁿ yā yeⁿ'ē nuuⁿndi chi nguɛ́ɛ́ i'téénu yā 'úú. \v 10 Caaⁿ'máⁿ yā yeⁿ'e vaadī cuaacu chi 'úú caⁿ'á nanááⁿ Chiidá ní 'āā ntɛ́ɛ́ n'diichí yā 'úú. \v 11 Caaⁿ'máⁿ yā nuuⁿndi yeⁿ'e 'áámá 'iiⁿntyeⁿ'ē ch'ɛɛtɛ yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū 'āā canéé juzgado sa. \p \v 12 Nééné n'deee dendu'ū chi vɛ́ɛ́ chi cuuví ndis'tiī naati maaⁿ ní nguɛɛ cuuví cūnee ná vaanicadiinūuⁿ yeⁿ'é nī. \v 13 Taachí ndaá Espíritu yeⁿ'é vaadī cuaacu, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní ca'cuéeⁿ yā ndís'tiī na tanducuéⁿ'ē vaadī cuaacu. Ni nguɛ́ɛ́ caaⁿ'máⁿ yā yeⁿ'ē maáⁿ yā ti caaⁿ'máⁿ yā tanducuéⁿ'ē chi n'giindiveéⁿ yā. Ní ch'iⁿ'i yā ndis'tiī dɛ'ɛ̄ chí cuchiī. \v 14 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní ch'iⁿ'í yā poder yeⁿ'é ti cuta'á yā poder yeⁿ'e 'úú ní ch'iⁿ'í yā ndis'tiī. Ní cuuvi cádiinúúⁿ nī. \v 15 Nducuéⁿ'ē chi vɛ́ɛ́ yeⁿ'ē Chiidá, chuū ní yeⁿ'é. Cáávā chuū ngaⁿ'á chi Espíritu yeⁿ'e vaadī cuaacu cuta'á yā yeⁿ'ē 'úú ní ch'iⁿ'í yā ndís'tiī. Ní cádiinúúⁿ nī. \s1 Chi ndaachií yeⁿ'é nī ní nduuvi vaadī yeenú \p \v 16 Caⁿ'a Jesús: Taa 'lííⁿ ní 'āā ntɛ́ɛ́ snaáⁿ nī 'úú. Taama vmnéⁿ'ee, taa 'lííⁿ ní snaáⁿ nī 'úú ti 'úú ní caⁿ'á nanááⁿ Chiidá. \p \v 17 Tuu'mí caⁿ'a n'duuvi discípulos yeⁿ'é yā ngii yā 'áámá yā táámá yā: ¿Dɛ'ɛ chi 'tíícā ngaⁿ'a yā ngiī yā s'uuúⁿ taaⁿ 'lííⁿ ní 'āā ntɛ́ɛ́ chinaáⁿ nī 'úú ní taama vmneⁿ'ēe taaⁿ 'lííⁿ ní chinaáⁿ nī 'úú, ti 'úú ní caⁿ'á nanááⁿ Chiidá? \v 18 Tuu'mi ní ngaⁿ'a yā. ¿Dɛ'ɛ chi 'tíícā taaⁿ 'lííⁿ? Nguɛ́ɛ́ tuumicadiinuuⁿ yú. \p \v 19 Ní tuumicádíínuuⁿ Jesús chi neⁿ'e ntiinguuneeⁿ saⁿ'ā s'eeⁿ, ní ngaⁿ'a yā: ¿'Áá ntííngúúneeⁿ vi'í nī chi 'túúcā caⁿ'á chií taaⁿ 'lííⁿ ní 'āā ntɛ́ɛ́ chi naaⁿ nī 'úú, ní taama vmnéⁿ'ēe, taa 'lííⁿ ní chi naáⁿ nī 'úú? \v 20 Cuaacu nííⁿnyú cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndis'tiī: Maaⁿ ní cuɛɛcu nī ní ya'ai nī. Ní iⁿ'yeēⁿdī ní cuuvi yeenú naati ndís'tiī ní chi n̄'daaⁿ chi yá'ai nī ndúúcū vaadī yeenú. \v 21 N'daataá chí canee chi 'āā 'cuundiyáāⁿ daiyā tá, vɛ́ɛ́ vaadī ya'ai yeⁿ'ē ta, ti 'āā chɛ́ɛ́ ndaa hora yeⁿ'ē tá. Taachí 'āā vɛ́ɛ́ daiya tá 'āā ntɛ́ɛ́ n'gaacu tá yeⁿ'e vaadī ya'ai yeⁿ'ē tá chi yeenú tá chi vɛ́ɛ́ 'áámá daiya tá yeⁿ'é iⁿ'yeēⁿdī. \v 22 'Tiicá ntúūⁿ ndís'tiī ní canéé vaadī ndaachií nanáaⁿ nī. Naati taama vmnéⁿ'ēe ní n'diichí ntuúⁿ ndís'tiī. Ní cuneé nī vaadī yeenú na staava yeⁿ'é nī. Ní mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ ní nguɛ́ɛ́ divíi yā vaadī yeenú yeⁿ'é ndis'tiī. \p \v 23 Ní nguuvi miiⁿ nguɛ́ɛ́ ntiinguunéeⁿ nī du'ū vɛɛ yeⁿ'é. Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi tanducuéⁿ'ē chi caaca nī Chiidá ndúúcū chi duuchí ní Chiidá tée yā ndís'tiī. \v 24 Ndii maaⁿ nguɛ́ɛ́ du'ū vɛɛ ngiica nī ndúúcū chi duuchí. Caaca nī ní Chiidá tée yā ndís'tiī. Ní vaadī yeenú yeⁿ'é nī cuuvi yeenu taavi. \s1 Jesús chichɛɛ́ yā ndúúcū íⁿ'yeēⁿdī \p \v 25 Chuū chi ngaⁿ'á ndúúcū cuentas yeⁿ'é ndúúcū ndís'tiī. Maaⁿ ní ndaa hora chi 'āā ntɛ́ɛ́ caⁿ'á yeⁿ'é ndis'tiī ndúúcū cuentas naati caaⁿ'máⁿ cuaacu yeⁿ'ē Chiidá. \v 26 Nguuvi miiⁿ ní caaca nī ndúúcū chi duuchí. Ní 'úú nguɛ́ɛ́ ngaⁿ'á chi 'úú nídi'cuíítú Chiidá cáávā ndis'tiī. \v 27 Maaⁿ Chiidá neené neⁿ'é yā ndís'tiī caati ndís'tiī neⁿ'é nī 'úú. Ní i'teenu nī chi 'úú chiicá yeⁿ'ē Chiidá. \v 28 Chiicá yeⁿ'ē Chiidá ní ndaá iⁿ'yeēⁿdí 'cūū. Cu'neeⁿ ntuúⁿ iⁿ'yeēⁿdī. Ní naⁿ'á n'diichí Chiidá. \p \v 29 Tuu'mí ngaⁿ'a discípulos yeⁿ'é yā: Cun'dííchí dí maaⁿ ní ngaⁿ'ā cuaacu di nguɛ́ɛ́ ndúúcū cuentas. \v 30 Maaⁿ ní tuumicadiinúúⁿ 'nū chi deenú nī tanducuéⁿ'ē dendu'ū. Ní nguɛ́ɛ́ canee ngiinú nī chi ntiinguuneeⁿ 'iiⁿ'yāⁿ n'diī. Cáávā chuū i'teenú 'nū chi chiica nī yeⁿ'é Dendyuūs. \p \v 31 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús: ¿'Áá i'téénu nī maaⁿ? \v 32 Cun'diichí nī. Hora miiⁿ ní cuchiī. Ní 'āā ndaā chí caⁿ'ā 'muuⁿ caⁿ'ā miiⁿ ndís'tiī na vaacú nī. Ní cu'neéⁿ nūuⁿ nī 'úú dámaaáⁿ. Naati nguɛ́ɛ́ canee dámaaáⁿ ti Chiidá canée yā nduucú. \v 33 Chuū ni ngaⁿ'á ngií ndis'tiī chi cucáávā 'úú canee 'diiíⁿ nī. Iⁿ'yeēⁿdī ní 'cueenú nī cuuvi. Cuuvi ch'ɛɛ̄tiinúu nī. 'Úú ní chichɛɛ́ ndúúcū iⁿ'yeēⁿdī. \c 17 \s1 Jesús ndee yā ndúúcū Chiidá yā caavā discípulos yeⁿ'é yā \p \v 1 Chuū caⁿ'a Jesús ní n'diichí yā cuaaⁿ nanguuvi ní caⁿ'a yā: N'diī Chiidá, hora yeⁿ'é ní 'āā ndaā. Diíⁿ nī dich'ɛɛtɛ́ nī Daiya nī. 'Tiicā ntúūⁿ 'úú chi Daiya nī cuuvi dich'ɛɛtɛ́ n'diī. \v 2 Tan'dúúcā chi tee nī poder 'úú chi Daiya nī yeⁿ'e dɛ'ɛ̄ chi diíⁿ nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ cáávā chí ca'á vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ chi tee nī 'úú. \v 3 Chuū chi vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ chí n'diichí yā n'diī chi 'áámá n'dyaⁿ'ā Dendyuūs chi cuaacu nííⁿnyúⁿ chí Dendyuūs ndúúcū Jesucristo chí dichó'o nī. \p \v 4 'Úú ní dich'ɛɛtɛ́ n'diī na yáⁿ'āa 'cūū. 'Āā ch'iinú diíⁿ ntiiⁿnyuⁿ chi teé nī chi diíⁿ. \v 5 Maaⁿ ní n'diī, Chiidá, dich'ɛɛtɛ́ nī 'úú, n'diī ndúúcū maáⁿ nī, ndúúcū poder chi caneé nduucú maáⁿ taachi 'āā 'cuɛ́ɛ́ cunee iⁿ'yeēⁿdī. \p \v 6 Ngaⁿ'a cuaacú yeⁿ'ē chi duuchi yeⁿ'é nī nanááⁿ saⁿ'ā s'eeⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeeⁿdí 'cūū chi teé yā 'úú. Saⁿ'ā s'eeⁿ yeⁿ'é nī. Ní teé nī 'úú. Ní n'giindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'é nī. \v 7 Maaⁿ ní déénú yā chi tanducuéⁿ'ē dendu'ū chi teé nī 'úú ní yeⁿ'é nī. \v 8 Ti ndúúdú chi teé nī 'úú ní caⁿ'á nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní n'giindiveéⁿ yā nduudu miiⁿ. Ní deenu cuaacu yā chi chiīcá nanááⁿ n'diī. Ní i'téénu yā chi n'diī dicho'ó nī 'úú. \p \v 9 'Úú ngiicá caavā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Nguɛ́ɛ́ nidi'cuíítu cáávā iⁿ'yeēⁿdī ti cáávā 'iiⁿ'yāⁿ chi teé nī 'úú, ti yeⁿ'é n'diī. \v 10 Ní taanduvɛ́ɛ́ dendu'ū yeⁿ'é ní yeⁿ'é nī. Ní taanduvɛ́ɛ́ dendu'ū yeⁿ'é nī ní yeⁿ'é. Ní chuū ch'iⁿ'i poder yeⁿ'é. \p \v 11 Ní 'āā ntɛ́ɛ́ cūneé iⁿ'yeēⁿdī naati 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ snée yā iⁿ'yeēⁿdī. 'Úú ní cuchií nanáaⁿ nī. N'diī Chiidá chi dɛɛvɛ, diíⁿ nī cuidado 'iiⁿ'yāⁿ chi teé nī 'úú ndúúcū chi duuchí nī. Ní chi cuuví 'áámá yā tan'dúúcā s'uuúⁿ ní 'áámá yú. \v 12 Taachí caneé ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ iⁿ'yeēⁿdī ní dīiⁿ cuidado 'iiⁿ'yāⁿ ndúúcū chi duuchi nī, 'iiⁿ'yāⁿ chi nteé nī 'úú. 'Úú ní dīiⁿ cuidado 'iiⁿ'yāⁿ ní mar 'áámá yā nguɛ́ɛ́ chindāi yā. 'Áámá nūuⁿ saⁿ'ā daiya yááⁿn'guiinūuⁿ chindai sa. Ní 'iicu naachi cánéé nguūⁿ ní cúúví cuaacu. \p \v 13 Naati maaⁿ ní cuchií nanáaⁿ nī. Ní ngaⁿ'á chuū taachi cuneé iⁿ'yeēⁿdí 'cūū caati vaadī yeēnu yeⁿ'é canéé nduucú yā, ní cuuvi yeenú taavi yā. \v 14 'Úú ní ca'á 'iiⁿ'yāⁿ nduudu yēⁿ'e nī. Iⁿ'yeēⁿdī nguɛ́ɛ́ dinéⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ ti nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī 'iiⁿ'yāⁿ. 'Tiicá ntúūⁿ nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī 'úú. \v 15 Nguɛ́ɛ́ di'cuíítūu chi ndivíi nī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē íⁿ'yeēⁿdī. Diíⁿ nī cuidado 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ yeⁿ'e yááⁿn'guiinūuⁿ. \v 16 Nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ tan'dúúcā chi nguɛ́ɛ́ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī 'úú. \v 17 Diíⁿ nī didɛɛvɛ́ nī 'iiⁿ'yāⁿ cucáávā nduudu cuaacu yeⁿ'é nī. Nduudu yeⁿ'é nī ní nduudu cuaacu. \v 18 Tan'dúúcā chi dicho'ó nī 'úú iⁿ'yeēⁿdī 'tiicā ntúūⁿ dicho'ó 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ iⁿ'yeēⁿdī. \v 19 Cáávā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'úú māaⁿ didɛɛvɛ́ maáⁿ. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cuuví yā dɛɛvɛ na nduudu cuaacu. \p \v 20 Nguɛ́ɛ́ di'cuiituú dámaaⁿ caavā 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ti cáávā 'iiⁿ'yāⁿ chi cu'téénu yā 'úú cáávā nduudu yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. \v 21 Ní nducyaaca yā ní 'áámá nūuⁿ cuuví yā tan'dúúcā n'diī canée nī nduucú, ní caneé nduucú nī. Níícú 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní canéé ntúuⁿ yā 'áámá nūuⁿ ndúúcu yú. Ní 'iicu cu'téénú 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī chi n'diī dicho'ó nī 'úú. \v 22 Ní poder chi tée nī 'úú, miiⁿ ni ca'á 'iiⁿ'yāⁿ. Ní 'áámá nūuⁿ cuuví yā tan'dúúcā chi 'áámá nus'ūu. \v 23 'Úú ní ndúúcū 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Ní n'diī ní ndúúcū 'úú. Níícú 'áámá nūuⁿ chi n'daacā cuuví yā. Ní iⁿ'yeēⁿdī ní cuuvi deenu chi dicho'ó nī 'úú ní chí dinéⁿ'e nī 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ tan'dúúcā chi neⁿ'é nī 'úú. \p \v 24 N'diī Chiidá, 'iiⁿ'yāⁿ s'eéⁿ chi teé nī 'úú, neⁿ'é chi naachi 'úú cuneéⁿ, 'iiⁿ'yāⁿ s'eéⁿ cūnée yā nduucú. Ní cuuvi n'diichí yā poder yeⁿ'é chi teé nī 'úú caati n'diī ní neⁿ'é nī 'úú ndii taachi 'āā 'cuɛ́ɛ́ iⁿ'yeēⁿdī. \v 25 N'diī Chiidá chi dɛɛvɛ, 'aa ntɛ́ɛ́ rá chi iⁿ'yeēⁿdī nguɛ́ɛ́ n'diichí n'diī 'úú n'diichí n'diī. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'tíī ní deenú yā chi n'diī dichó'o nī 'úú. \v 26 'Úú ní ngaⁿ'á yeⁿ'e chi duuchí nī, ní caⁿ'á ngāⁿ'aⁿ yeⁿ'e chi duuchí nī. Níícú maaⁿ vaadī neⁿ'e chi néⁿ'e nī 'úú cuuvi cunéé ndúúcu yā. Ní 'úú caneé ndúúcu yā. \c 18 \s1 Sta'á yā Jesús \r (Mt. 26.47-56; Mr. 14.43-50; Lc. 22.47-53) \p \v 1 Taachí Jesús caⁿ'á yā chuū, can'dáa yā ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā táámá lado yíícú 'lííⁿ chi nguuvi Cedrón naachi canéé 'áámá cheēⁿ yeⁿ'e naāndā. Ní miiⁿ sndaā Jesús ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā. \v 2 Judas chí diiⁿ sa entregar Jesús ní n'diichi ntúūⁿ saⁿ'ā na cheēⁿ miiⁿ ti 'āā cánéé n'deee cuuví nduuvidáámá yā Jesús ndúúcū discípulos yeⁿ'é yā na cheēⁿ miiⁿ. \v 3 Saⁿ'ā chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū saⁿ'ā fariseos teé yā Judas Iscariote soldados ndúúcū policías ní Judas cueⁿ'e sa ndúúcū 'aama taaⁿ soldados ndúúcū policías. Ndaa yā na cheēⁿ miiⁿ ndúúcū lámparas, ndúúcū antorchas, ndúúcū armas. \v 4 Naati Jesús chi déénú yā tanducuéⁿ'ē dendu'ū chí cuchiī, cueⁿ'e yā ní ndaa yā nanáaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: ¿Du'u in'nuúⁿ nī? \p \v 5 Ní nan'guɛɛcutáⁿ'a sa yeⁿ'e yā: Jesús yeⁿ'ē yáāⁿ Nazaret miiⁿ. Tuu'mí ngaⁿ'a Jesús ngií yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Úú 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ. Canée ntúūⁿ Judas miiⁿ, saⁿ'ā chí diíⁿ nca'a sa 'iiⁿ'yāⁿ. \v 6 Taachí Jesús caⁿ'a yā: 'Úú 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ, tuu'mi ní saⁿ'ā s'eeⁿ ndaacadaamí yā ní ch'ɛɛtindiití yā na yáⁿ'āa. \v 7 Nan'guɛɛcúnéé ntuúⁿ yā tiinguuneeⁿ yā: ¿Du'u ra in'nuúⁿ nī? Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: Jesús yeⁿ'ē yáāⁿ Nazaret miiⁿ. \p \v 8 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús: 'Āā ngaⁿ'á ngií ndís'tiī chi 'úú. Ndúúti chi 'úú chi in'nuúⁿ nī, 'cuáaⁿ nī chi naⁿ'a 'iiⁿ'yāⁿ s'tíī. \p \v 9 Ní cuuvi cuaacu chi 'úú chi caⁿ'á: 'Iiⁿ'yāⁿ chí teé nī 'úú, mar 'áámá yā nguɛ́ɛ́ chi ndai yā. \v 10 Tuu'mi Simón Pedro chi ndɛ́ɛ sa espada ní tun'dáa sa ní 'nuūcá'ai sa ní ch'iica sa veeⁿ sa lado tá cuaacu yeⁿ'ē sáⁿ'ā chi diiⁿ mandado yeⁿ'e chiiduú ch'ɛɛtɛ ca. Ní saⁿ'ā miiⁿ ní nguuvi sa Malco. \v 11 Tuu'mí Jesús ngaⁿ'a yā ngiī yā Pedro: N'nuūⁿ dí espada vaacu. Prueba chí teē Chiidá 'úú, ¿'áá nguɛ́ɛ́ cánéé chí 'cueenú cuuvi yeⁿ'ē? \s1 Jesús nanááⁿ chiiduú ch'ɛɛtɛ́ ca \r (Mt. 26.57-58; Mr. 14.53-54; Lc. 22.54) \p \v 12 Tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē 'áámá taaⁿ soldado ndúúcū soldado chi yuudu ndúúcū policías yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ ní sta'á sa Jesús ní cachiichí sa 'iiⁿ'yāⁿ. \v 13 Ní candɛ́ɛ sa vmnááⁿ vmnaaⁿ nanááⁿ saⁿ'ā chi nguuvi Anás, tii sáⁿ'ā miiⁿ ní nchaⁿ'ā ndiīcú Caifás miiⁿ. 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ ní chiiduú ch'ɛɛtɛ́ ca nduuyu miiⁿ. \v 14 Ní Caifás miiⁿ ca'a sá consejo saⁿ'ā Israel s'eeⁿ chi canéé chí 'cuūvī 'aama saⁿ'ā cáávā 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Pedro canée yā chuva'ai yeⁿ'ē Anás \r (Mt. 26.69-70; Mr. 14.66-68; Lc. 22.55-57) \p \v 15 Ní n'daā Simón Pedro Jesús miiⁿ ní táámá discípulos. Ní chiiduú ch'ɛɛtɛ́ ca n'diichí yā discípulos miiⁿ chí sndaá sa ndúúcū Jesús corredor yeⁿ'ē va'ai yeⁿ'ē chiiduú ch'ɛɛtɛ́ ca miiⁿ. \v 16 Naati Pedro miiⁿ canéé sá cuaaⁿ dáámí cheendi va'āī. Ní can'dáā taama discípulo chi chiiduú ch'ɛɛtɛ́ ca n'diichí yā 'iiⁿ'yāⁿ. Ní yaa'ví yā n'daataá chi canéé cheendi va'āī. Ní diiⁿyúⁿ yā Pedro mííⁿ chɛɛti va'āī. \v 17 Tuu'mi ní n'daataá chi diiⁿ mandado chí canéé cheendi va'āī ngaⁿ'a tá: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ díí ntúūⁿ 'áámá discípulo yeⁿ'ē saⁿ'a 'cūū? Tuu'mí Pedro ngaⁿ'ā sa: Nguɛ́ɛ́ 'úú. \p \v 18 Ní chééndii saⁿ'ā chi dichíí'vɛ̄ ndúúcū policías, saⁿ'ā miiⁿ tiivi sa yaⁿ'ā yeⁿ'e yíyūu ti 'áámá 'iichɛɛ. Saⁿ'ā miiⁿ nga'a tavii'nu sa. Ní canée nī ntúūⁿ Pedro ndúúcu sa. Ni chéendii sa nga'a tavii'nu sa ca'a sa. \s1 Anás tiinguunééⁿ sa Jesús \r (Mt. 26.59-66; Mr. 14.55-64; Lc. 22.66-71) \p \v 19 Ní chiiduú ch'ɛɛtɛ́ cá miiⁿ nítiinguuneeⁿ sa Jesús yeⁿ'e discípulos yeⁿ'é yā ndúúcū yeⁿ'e chi Jesús chi'cueéⁿ yā. \v 20 Jesús nan'guɛɛcutáⁿ'a yā yeⁿ'ē sa: 'Úú ní ngaⁿ'á cuaacú nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e iⁿ'yeēⁿdī. 'Úú ní chi'cueéⁿ na yaācū sinagogas ní na yaacū templo ntúūⁿ naachí nduuvidaama nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ ní nguɛ́ɛ́ dɛ'ɛ̄ vɛɛ chi ngaⁿ'a n'de'éí. \v 21 ¿Dɛ'ɛ̄ tííngúúnéeⁿ di 'úú? Tííngúúnéeⁿ dí 'iiⁿ'yāⁿ chi ch'iindiveéⁿ yā chí caⁿ'á chií 'iiⁿ'yāⁿ. N'diichi nī. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ déénú yā chi caⁿ'á. \p \v 22 Taachí Jesús ch'iinu caⁿ'á yā chuū, 'áámá policía chi canéé miiⁿ ch'éⁿ'e sá Jesús, ní caⁿ'a sa: ¿'Áá 'tíícā nan'guɛɛcutáⁿ'a di yeⁿ'ē chiiduú ch'ɛɛtɛ ca? \p \v 23 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús: Ndúúti chi nguɛɛ n'daacā chi ngaⁿ'á caaⁿ'maⁿ di dɛ'ɛ̄ chi nguɛɛ n'daacā chi ngaⁿ'á. Ndúúti chi n'daacā, ¿dɛ'ɛ̄ cuuvi chi n'geⁿ'ē di 'úú? \p \v 24 Anás miiⁿ ní dichó'o sa Jesús ch'ɛɛchiichí yā nanááⁿ saⁿ'ā chi nguuvi Caifás miiⁿ, saⁿ'ā chi chiiduú ch'ɛɛtɛ́ cá miiⁿ. \s1 Pedro miiⁿ ngaⁿ'a sa taama vmnéⁿ'ēe chí nguɛ́ɛ́ n'diichi sa Jesús miiⁿ \r (Mt. 26.71-75; Mr. 14.69-72; Lc. 22.58-62) \p \v 25 Chééndii Simón Pedro miiⁿ ní nga'a tavii'nu sa saⁿ'ā. Ní ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ 'tíícā chi díí ní discípulo yeⁿ'é yā? Pedro cheeⁿdíítu sa ní ngaⁿ'ā sa: Nguɛ́ɛ́ 'úú. \p \v 26 'Áámá saⁿ'ā chi diiⁿ mandado yeⁿ'ē chiiduú ch'ɛɛtɛ́ cá ní saⁿ'ā miiⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e saⁿ'ā chi chiica Pedro miiⁿ veeⁿ sa. Ngaⁿ'a sa ngii sa saⁿ'ā: ¿'Áá nguɛ́ɛ́ n'diichí dii chɛɛti chéēⁿ naāndā miiⁿ ndúúcu yā? \p \v 27 Taama vmnéⁿ'ēe ní cheeⁿdiitú táaⁿ Pedro: Nguɛ́ɛ́ 'úú. Ní miⁿniiⁿyu miⁿniiⁿyu ní tusaⁿ'ā chiita tī. \s1 Jesús nanááⁿ Pilato \r (Mt. 27.1-2, 11-14; Mr. 15.1-5; Lc. 23.1-5) \p \v 28 Ní candɛ́ɛ sa Jesús miiⁿ tyaaⁿ tyaaⁿ yeⁿ'ē nanááⁿ Caifás miiⁿ ndii naachi canéé cuarto yeⁿ'ē juzgado. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nguɛ́ɛ́ chi ndaá yā cuaaⁿ chɛɛti va'ai ch'ɛɛtɛ miiⁿ cáávā chi nguɛ́ɛ́ neⁿ'e yā chi cuneedáámí yā nuuⁿndi taachi ché'e yā nguiinú yeⁿ'ē pascua. \v 29 Tuu'mi ní can'daā Pilato chuva'aī nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní caⁿ'a sa: ¿Dɛ'ɛ̄ nuuⁿndi yeⁿ'ē saⁿ'a 'cūū vɛɛ? \p \v 30 Nan'guɛɛcutáⁿ'a yā ní caⁿ'á yā 'iiⁿ'yāⁿ: Ndúúti chi saⁿ'a 'cūū chi nguɛɛ du'ū vɛɛ diiⁿ sa, nguɛ́ɛ́ teé 'nū saⁿ'ā n'diī. \p \v 31 Tuu'mi ní ngaⁿ'ā Pilato ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cuta'á nī 'iiⁿ'yāⁿ. Ní n'diichí yā dɛ'ɛ̄ nuuⁿndi yeⁿ'e yā vɛ́ɛ́ tan'dúúcā chi canéé na ley yeⁿ'é nī. Níícú 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ ní caⁿ'a yā: Nús'uu ní nguɛ́ɛ́ cánéé chí 'caaⁿ'nuⁿ 'nū mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 32 Ní cuuví cuaacu chi caⁿ'a Jesús miiⁿ. Ní caⁿ'a yā chí cadiinuuⁿ 'iiⁿ'yāⁿ dɛ'ɛ́ vaadī n'gii 'cuuvi yā. \v 33 Nííⁿnuuⁿ ndáá ntúūⁿ Pilato cuarto yeⁿ'ē juzgado. Ní 'cáí sa Jesús miiⁿ ní caⁿ'a yā: ¿'Áá díí chi Rey yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ chi judíos? \p \v 34 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús: ¿'Áá ngaⁿ'a dii chuū yeⁿ'e maāⁿ di o 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū ch'iⁿ'i yā ní ngaⁿ'a yā n'diī yeⁿ'ē 'úú? \p \v 35 Pilato miiⁿ ní n'guɛɛcutáⁿ'a sa: ¿'Áá 'úú chi saⁿ'a Israel 'úú? 'Iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e nación yeⁿ'ē di ndúúcū chiiduú n'gɛɛtɛ́ nteé yā dii 'úú. ¿Dɛ'ɛ̄ n̄diíⁿ di? \p \v 36 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús: Cuaaⁿ naachi 'úú chi 'iiⁿntyeⁿ'e nguɛ́ɛ́ canéé iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. Ndúúti chi yeⁿ'ē iⁿ'yeeⁿdí 'cūū naachi caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyúⁿ tuu'mi ní 'iiⁿ'yāⁿ chi diiⁿ mandado yeⁿ'é ní 'cuuⁿ'maⁿ yā cáávā 'úú ni nguɛ́ɛ́ nica'á yā 'úú 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ. Maaⁿ ní cuaaⁿ naachi 'úú chi 'iiⁿntyeⁿ'e nguɛ́ɛ́ yeⁿ'ē iⁿ'yeeⁿdí 'cūū. \p \v 37 Tuu'mi ngaⁿ'a Pilato ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ: Tuu'mi, ¿'áá díí chi rey miiⁿ? Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús: Díí ngaⁿ'ā di chi rey 'úú ní 'tíícā 'úú. 'Úú ní cáávā chuū ch'iindiyaáⁿ, ní cáávā chuū chi ndaá iⁿ'yeeⁿdí 'cūū, caavā chi caaⁿ'maⁿ cuaacú yeⁿ'ē nduudu cuaacu. Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi yeⁿ'ē vaadī cuaacu miiⁿ, n'giindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'é. \s1 Jesús canéé chí 'cuūvi yā \r (Mt. 27.15-31; Mr. 15.6-20; Lc. 23.13-25) \p \v 38 Tuu'mí ngaⁿ'ā Pilato: ¿Chɛɛ chí vaadī cuaacu? Taachí caⁿ'a Pilato chúū ní can'dáá ntuúⁿ sa nanááⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ ní caⁿ'a sa 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ: 'Úú ní nguɛ́ɛ́ ndaācá mar 'áámá nuuⁿndi yeⁿ'é yā. \v 39 Naati cáávā costumbre yeⁿ'e ndís'tiī ní 'úú caneecúúⁿmíⁿ chí ín'dɛɛchí 'áámá saⁿ'ā chi preso sa 'viicu yeⁿ'e pascua. ¿'Áá neⁿ'é nī chi in'dɛɛchí Rey yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ? \p \v 40 Tuu'mi ní 'cai ntúūⁿ nducyaaca yā, ní ngaⁿ'a yā: Nguɛ́ɛ́ 'iiⁿ'yáⁿ 'cūū ti Barrabás. Níícú saⁿ'ā Barrabás miiⁿ ní neené duucu sa. \c 19 \p \v 1 Tuu'mi ní sta'āa Pilato Jesús miiⁿ ni ch'eⁿ'e sa 'iiⁿ'yāⁿ. \v 2 Ní soldados ní din'dáa sa 'áámá corona yeⁿ'ē yááⁿ ní chi n'duu sá na tiíⁿ yā. Ní chi'nuúⁿ sa 'áámá catecai morado 'iiⁿ'yāⁿ. \v 3 Ní caⁿ'a sa: Nééné 'nááⁿ cānee di íⁿ'yeēⁿdi, dii, Rey yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Israel. Ní n'geⁿ'é sa 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 4 Tuu'mí can'dáa ntuūⁿ Pilato chuva'āī. Ní caⁿ'ā sa chii sa 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cuin'diichí nī, tun'daá 'iiⁿ'yāⁿ chuva'āī niicu tuumicadiinúúⁿ nī chi nguɛ́ɛ́ n'diichí mar 'áámá nuuⁿndi yeⁿ'é yā. \p \v 5 Ní can'daā Jesús chuva'āī. Can'dɛ́ɛ yā corona yeⁿ'e yááⁿ ndúúcū catecai morado yā. Ní ngaⁿ'a Pilato miiⁿ: Cun'dííchí nī saⁿ'ā. \p \v 6 Taachí n'diichí yā 'iiⁿ'yāⁿ tuu'mi ní chiiduú n'gɛɛtɛ́ ndúúcū policías n'gaī yiicu sa: Cu'nééⁿnga'á nī 'iiⁿ'yāⁿ. Cu'nééⁿnga'á nī 'iiⁿ'yāⁿ. Tuu'mi ngaⁿ'ā Pilato ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: Cuta'a ndis'tiī 'iiⁿ'yāⁿ, ní cu'nééⁿnga'á nī 'iiⁿ'yāⁿ, ti 'úú ní nguɛ́ɛ́ indaacá mar 'áámá nuuⁿndi yēⁿ'e yā. \p \v 7 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ: Nús'uū ní cánéé ley yeⁿ'é 'nū. Ní tan'dúúcā chi ngaⁿ'a ley miiⁿ canee chi 'cuuvī caati caⁿ'a yā chi maáⁿ yā Daiya Dendyuūs 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 8 Taachí ch'iindiveeⁿ Pilato chuū dii'yā ca sá chiī. \v 9 Chindáa ntuūⁿ sa cuarto yeⁿ'ē juzgado ní caⁿ'á yā chii yā Jesús: ¿Tií 'iiⁿ'yāⁿ dii? Naati Jesús ní nguɛ́ɛ́ caⁿ'a yā. \p \v 10 Tuu'mi ní caⁿ'a Pilato Jesús: Dii, ¿'áá nguɛɛ ngaⁿ'ā di yeⁿ'é? ¿'Áá nguɛ́ɛ́ deenu di chi 'úú ní cúúví caaⁿ'maⁿ ntiiⁿnyúⁿ chi cu'nééⁿnga'á nī dii, ní cuuvi n'tɛɛchí ntúuⁿ dii? \p \v 11 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Jesús miiⁿ: Nguɛ́ɛ́ du'ū vɛɛ cuuvi diiⁿ di ndúúcū 'úú ndúúti chi nguɛ́ɛ́ du'ū vɛɛ ndii ca'a yeⁿ'ē di yeⁿ'ē va'ai chɛɛti nguuvi. 'Iiⁿ'yāⁿ chi tee yā 'úú chi preso 'úú nanáá n'diī, 'iiⁿ'yāⁿ miiⁿ dich'ɛɛtɛ ca nuuⁿndi yēⁿ'e yā. \p \v 12 Ndíí tuu'mi ní neⁿ'e Pilato n'tɛɛchi sa 'iiⁿ'yāⁿ. Naati 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ n'gai yiicú yā ní ngaⁿ'a yā: Ndúúti chi saⁿ'á 'cūū n'tɛɛchi di, nguɛ́ɛ́ dii amigo yeⁿ'ē César. Nducyáácá 'iiⁿ'yāⁿ chi ngaⁿ'a yeⁿ'é yā chi maáⁿ yā rey ngaⁿ'a yā contra César. \p \v 13 Tuu'mí Pilato, taachi ch'iindiveeⁿ sa chuū, candɛ́ɛ sa Jesús chuva'āī. Ní ch'iindi sa ná silla yeⁿ'e juzgado chi nguuvi Enlosado, ní nduudu hebreo neⁿ'e caaⁿ'maⁿ Gabata. \v 14 Ní nguuvi chi diíⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē 'viicu yeⁿ'ē pascua, tan'dúúcā ndiichúúví na nguuvi. Tuu'mí ngaⁿ'a Pilato 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ: Cuin'diichí nī Rey yeⁿ'é nī. \p \v 15 Naati 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ 'caí yā diitú yā: Divíi nī 'iiⁿ'yāⁿ, divíi nī 'iiⁿ'yāⁿ, cu'nééⁿnga'á nī 'iiⁿ'yāⁿ. Tuu'mí ngaⁿ'a Pilato: ¿'Áá rey yeⁿ'é nī chi cu'nééⁿnga'á nī? Tuu'mí nan'guɛɛcútaⁿ'ā saⁿ'ā chiiduú n'gɛɛtɛ́: Nguɛ́ɛ́ rey yēⁿ'e 'nū caati 'āā César nuúⁿ. \p \v 16 Tuu'mi ní Pilato ca'á yā Jesús miiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní 'iicu cu'nééⁿnga'á yā. Ní 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ sta'á yā Jesús miiⁿ ní candɛ́ɛ yā 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Cu'nééⁿnga'a yā Jesús ní ch'īi yā \r (Mt. 27.32-44; Mr. 15.21-32; Lc. 23.26-43) \p \v 17 Ní Jesús candɛ́ɛ yā cruz yēⁿ'e yā. Ní can'dáa yā na lugar chi 'áámá lado yeⁿ'e yáāⁿ Jerusalén chi nguuvi Calavera chi lugar 'Iini Nga'ai Tiīiⁿ, 'iicu nduudu hebreo neⁿ'e caaⁿ'maⁿ Gólgota. \v 18 Naachí cu'nééⁿnga'á yā Jesús ndúúcū taa na 'uuví yā. 'Áámá yā 'áámá 'áámá lado 'iicu Jesús miiⁿ ní naavtáⁿ'ā canuúⁿ yā. \v 19 Ní 'neeⁿ Pilato miiⁿ 'áámá letra chi n'duu sá nanááⁿ cruz ní canéé nguūⁿ miiⁿ, Jesús yeⁿ'ē yaāⁿ Nazaret, Rey yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata yeⁿ'e Israel. \v 20 Ní neené 'yaaⁿ 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ ch'eéⁿ yā letra 'cūū ti nááchí cu'nééⁿnga'a yā Jesús miiⁿ niiⁿnuúⁿ na yáāⁿ Jerusalén miiⁿ. Canéé nguūⁿ miiⁿ na nduudu hebreo ndúúcū nduudu griego ndúúcū nduudu latín. \v 21 Ní ngaⁿ'a saⁿ'ā chiiduú n'gɛɛtɛ́ yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ ngii sa Pilato: Nguɛ́ɛ́ 'neeⁿ di Rey yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e ndaata yeⁿ'e Israel naati maáⁿ yā ngaⁿ'a yā: 'Úú Rey yeⁿ'e 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e Israel 'úú. \p \v 22 Nan'guɛɛcútaⁿ'ā Pilato saⁿ'ā miiⁿ: Chiiⁿ 'neéⁿ 'āā 'neéⁿ. \p \v 23 Taachi soldados chi'neeⁿnga'ā sa Jesús, sta'á sa catecai yā ní diīⁿ sa repartir catecai yā. Niicu 'áámá 'áámá tááⁿ catecai yā 'aama soldado. Abrigo catecai yā miiⁿ nguɛ́ɛ́ n'deenyú ndii 'nííⁿnúⁿ ndíí cuaaⁿ ndiiya. \v 24 Ní caⁿ'a sa nguaaⁿ maáⁿ sa: Nguɛ́ɛ́ 'canuu cuūⁿ yú naati tun'daī yú suerte yeⁿ'ē yú nduūcū. Du'ú yeⁿ'ē cuuvi. Ní 'iicu cuuví cuaacu naachí canee nguūⁿ chi ngaⁿ'ā: \q1 Nca'á yā catecaí nguaaⁿ maáⁿ yā, ní na catecaí ch'ií yā suerte. \m Ní soldados ní diiⁿ sa chuū. \p \v 25 Ní chɛɛcuú Jesús miiⁿ canée yā niiⁿnuúⁿ ná cruz yeⁿ'e Jesús ndúúcū vi'ī chɛɛcuú yā chi nguuvi María chi n'daataá yeⁿ'ē Cleofas, ndúúcū María Magdalena. \v 26 Taachí n'diichi Jesús chɛɛcú yā ndúúcū discípulos chi ya'āī 'iinú yā chi caneé niiⁿnuúⁿ tuu'mi ní Jesús ngaⁿ'á yā ngiī yā chɛɛcú yā: N'diī n'daataá, cun'dííchí nī daiya nī. \v 27 Tuu'mi ní ngaⁿ'a yā ngiī yā discípulo: Cun'diichi di, 'ííngaā chɛɛcu di. Ndíí tuu'mi ní discípulo miiⁿ ní dichɛɛcú yā 'iiⁿ'yāⁿ. \s1 Jesús ch'īi yā \r (Mt. 27.45-56; Mr. 15.33-41; Lc. 23.44-49) \p \v 28 Cho'ó tanducueⁿ'ē chuū ní déénú Jesús chi tanducuéⁿ'ē dendu'ū ní 'āā chii cuaacu. Niicu naachi canéé nguūⁿ níícú cuuvi cuaacu. Ngaⁿ'a Jesús: Yaacá. \p \v 29 Mííⁿ canéé 'áámá vaso ndiitu vinagre. Tuu'mi ní 'áámá soldado dicuutu yā 'áámá esponja ndúúcū vinagre. Ní chi'neeⁿ yā na áámá yáⁿ'á hisopo. Ní s'neeⁿ yā na cheendi Jesús. \v 30 Taachí Jesús chi'i yā vinagre, caⁿ'a yā: Ch'íínú tanducuéⁿ'ē dendu'ū. Ní nadicua'á yā tiiⁿ yā chi n'nééⁿ maáⁿ yā espíritu yēⁿ'e yā. \s1 Soldado n'da'ai yā 'iini 'tiicua Jesús ndúúcū 'aama lanza \p \v 31 Tuu'mi ní caati nguuvi viernes chi diíⁿ yā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē 'viicu pascua miiⁿ, ní 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ di'cuíítu sa Pilato chi 'cúuⁿmāⁿ sa 'ííní ca'a saⁿ'ā s'eeⁿ ní candɛ́ɛ sa cuerpo yeⁿ'é yā. Caati nguɛ́ɛ́ neⁿ'é sa chi canée cuerpo yeⁿ'é yā na cruz nguuvi sábado miiⁿ caatí sábado ní nguuvi ch'ɛɛtɛ yeⁿ'e 'viicu pascua. \v 32 Ní ndaā soldados ní ndaa sa nanááⁿ saⁿ'ā chi vmnááⁿ vmnaaⁿ. 'Tíícā 'cuúⁿ sa ca'a sa. 'Tíícā 'cuúⁿ ntúūⁿ sa ca'ā taama sa. \v 33 Naati taachí ndaa sa nanááⁿ Jesús miiⁿ, ní caati n'diichí yā chi 'āā n'dii Jesús nguɛ́ɛ́ 'cuúⁿ sa ca'a yā. \p \v 34 Naati 'áámá soldado n'da'ai sa tiicuá Jesús ndúúcū 'aama lanza ní can'daā yuuúⁿ ndúúcū nuūⁿnīⁿ. \v 35 'Iiⁿ'yāⁿ chí n'diichí yā ngaⁿ'á yā nduudu cuaacu. Níícú chiiⁿ chi ngaⁿ'á yā. Miiⁿ ní cuaacu chííⁿ. 'Iicu déénu yā chi ngaⁿ'á yā nduudu cuaacu níícú ndís'tiī ntúūⁿ ní cu'teenú nī. \v 36 Níícú chuū cho'ōo ní cúúví cuaacu chi canée nguūⁿ na libro yeⁿ'e Ndyuūs: Mar 'áámá 'iini yeⁿ'é yā nguɛ́ɛ́ 'cúúⁿ sa. \v 37 Ní taama naachi canéé nguūⁿ ní ngaⁿ'ā: N'diichí yā 'iiⁿ'yāⁿ chi cho'ōo nééⁿ tiicuá yā. \s1 S'nuúⁿ yā Jesús chɛɛti yáinyāⁿ \r (Mt. 27.57-61; Mr. 15.42-47; Lc. 23.50-56) \p \v 38 Cho'ōo chuū. José yeⁿ'ē yáāⁿ Arimatea chi 'áámá discípulo yeⁿ'e Jesús n'de'ei n'de'éí nūuⁿ ti 'va'a sa 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ, di'cuíítu sa Pilato miiⁿ chi cuuví candɛɛ sa cuerpo yeⁿ'ē Jesús. Ní 'cuūⁿ Pilato saⁿ'ā miiⁿ. Tuu'mi ní ndaā sa ní nadivíi sa cuerpo yeⁿ'ē Jesús miiⁿ ní candɛ́ɛ sa cuerpo miiⁿ. \v 39 Ndaa ntúūⁿ Nicodemo, saⁿ'ā chi vmnaaⁿ indaá sá nanááⁿ Jesús miiⁿ 'aama n'gaaⁿ, ní ndɛ́ɛ sa 'áámá perfume chi ndístaⁿ'ā perfume yeⁿ'ē mirra ndúúcū áloes. Ngíí tanduu 'áámá ciento libras. \v 40 Sta'á yā cuerpo yeⁿ'e Jesús ní ch'ɛɛcú yā ná tiīnūuⁿ ndúúcū perfume miiⁿ, tan'dúúcā costumbre yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ taachí n'giichí yā tinaⁿ'ā. \v 41 Ní lugar miiⁿ naachi chi'neeⁿnga'a yā, miiⁿ canéé 'áámá chéēⁿ naāndā. 'Íícú chɛɛti chéēⁿ miiⁿ canéé 'áámá yáinyāⁿ ngai. Mar 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ nguɛ́ɛ́ in'nuúⁿ yā chɛɛti. \v 42 Cáávā chi nguuvi viernes chi ch'iindiyaáⁿ yā yeⁿ'e 'viicú yeⁿ'e pascua yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ, s'nuúⁿ yā cuerpo Jesús miiⁿ chɛɛti yáinyāⁿ miiⁿ chi canee niiⁿnuúⁿ. \c 20 \s1 Jesús nduuchi yā yeⁿ'e nguaaⁿ tináⁿ'ā \r (Mt. 28.1-10; Mr. 16.1-8; Lc. 24.1-12) \p \v 1 'Áámá domingo chi nguuvi vmnááⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'e ndɛɛtɛ̄ miiⁿ tá María Magdalena nééné 'da'a ca ndaā tá na yáinyāⁿ. Ní n'diichi tá tuūu miiⁿ chi ndiiviī na yáinyāⁿ. \v 2 Tuu'mi ní n'daataá ngéenū tá nanááⁿ Simón Pedro ndúúcū táámá discípulo, 'iiⁿ'yāⁿ chi dinéⁿ'e taavi yā Jesús. Tuu'mí ngaⁿ'ā tá ngii tá saⁿ'ā s'eeⁿ: 'Āā ndiivíi yā Jesús miiⁿ ná chɛɛti yáinyāⁿ, ní nguɛ́ɛ́ deenu yú tií n'néeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 3 Ní can'dáā Pedro miiⁿ ndúúcū taama discípulo ní ndaá yā na yáinyāⁿ. \v 4 Ngéénū, ngéénū nduu 'uuví yā. Táámá discípulo diitu cá chéénu sa nguɛ́ɛ́ ti Pedro, ní ndaá vmnaaⁿ sa na yáinyāⁿ. \v 5 Can'díi sa ní n'diichi sa. Ní n'diichi sá chi 'aa dámaaⁿ tiīnūuⁿ miiⁿ snúūⁿ naati nguɛ́ɛ́ chi ndaa sa chɛɛti yáinyāⁿ. \v 6 Simón miiⁿ ní sndaā sa chɛɛti yáinyāⁿ. Ní n'diichi sa tiīnūuⁿ miiⁿ naachi snúuⁿ. \v 7 Niicu pañuelo ch'ɛɛtɛ ca tiīiⁿ nguɛ́ɛ́ dáámá tiīnūuⁿ lino. Ndɛ́ɛ́tií nduu cánéé táámá cuaaⁿ. \v 8 Tuu'mi ní sndaa ntúūⁿ táámá discípulo chi ndaā vmnááⁿ vmnaaⁿ ná yáinyāⁿ ní n'diichí yā ní chi'téénu yā. \v 9 Tii nguɛ́ɛ́ déénu yā chi canéé nguūⁿ chí Jesús miiⁿ cuuví nduuchí yā yeⁿ'ē nguaaⁿ tináⁿ'ā. \v 10 Ní nguɛɛcundií discípulos na vaacu yā. \s1 Jesús nndaaca yā María Magdalena \r (Mr. 16.9-11) \p \v 11 Naati tá María canee ta chúva'āī yáinyāⁿ. Neené ngɛɛcu tá. Ní di'cua'áí naaⁿ tá n'diichi tá chɛɛti yáinyāⁿ. \v 12 Ní n'diichī tá na 'uuvi ángeles ndúúcū catecaí yā cuɛ́ɛ̄. 'Áámá ángel miiⁿ vɛɛ yā cuaaⁿ tiīⁿ naachi canúúⁿ cuerpo Jesús miiⁿ ní táámá yā vɛɛ yā cuaaⁿ ndiiya. \v 13 Ní caⁿ'á yā: Díí n'daataá, ¿dɛ'ɛ̄ cúúví chí ngɛɛcu di? Tuu'mí ngaⁿ'a tá: Caati candɛ́ɛ yā Señor yeⁿ'é, ní nguɛ́ɛ́ deenú tií s'néeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 14 Taachi caⁿ'a tá chuū, ndaacadaami tá. Ní n'diichi ta Jesús chi canée yā miiⁿ naati nguɛ́ɛ́ deenu tá chi Jesús miiⁿ. \v 15 Tuu'mí ngaⁿ'a Jesús ní ngii yā táⁿ'ā: Díí n'daataá, ¿dɛ'ɛ̄ cúúví chí ngɛɛcu di? ¿Du'ū in'nuuⁿ di? 'Iicu n'daataá miiⁿ ní nacadíínuuⁿ tá chi 'iiⁿ'yāⁿ 'cúū ní 'iiⁿ'yāⁿ chi diiⁿ cuidado yeⁿ'ē chéēⁿ yeⁿ'e naāndā miiⁿ. Ní caⁿ'a tá: Señor, ndúúti chi dii candɛ́ɛ di 'iiⁿ'yāⁿ cuuvi di 'úú tií chi'neeⁿ dí 'iiⁿ'yāⁿ ni 'úú ní candɛɛ́ 'iiⁿ'yāⁿ. \p \v 16 Tuu'mi ngaⁿ'a Jesús miiⁿ: María. Nguɛɛcundíí ntuūⁿ ta ní ngaⁿ'ā ta: Raboni. (Nduudu 'cūū neⁿ'e caaⁿ'maⁿ, Maestro.) \p \v 17 Tuu'mí ngaⁿ'a Jesús: Nguɛ́ɛ́ tuū'vī di 'úú caati 'āā cuɛ́ɛ́ caⁿ'á nanááⁿ Chiidá. Naati dii, cuéⁿ'e di n'diichi di hermanos yeⁿ'e yú ní caaⁿ'maⁿ di cuuvi di 'iiⁿ'yāⁿ: Caⁿ'á nanááⁿ Chiidá ní nanááⁿ Chiida yú, nanááⁿ Ndyuūs yeⁿ'é ní nanááⁿ Ndyuūs yeⁿ'é yú. \p \v 18 Cheⁿ'e tá María Magdalena nanááⁿ discípulos ní caⁿ'a tá chi n'diichi tá Jesús miiⁿ. Caⁿ'a tá chii tá discípulos nduudu chi Jesús miiⁿ caⁿ'a yā chii yā táⁿ'ā. \s1 Jesús nndaacá yā discípulos \r (Mt. 28.16-20; Mr. 16.14-18; Lc. 24.36-49) \p \v 19 Chii chí nguiīnū yeⁿ'e maāⁿ nguuvi domingo mííⁿ, nguuvi vmnááⁿ vmnaaⁿ yeⁿ'ē ndɛɛtɛ miiⁿ ní naachi snúūⁿ discípulos ní nduudí cheendi va'āī miiⁿ caati 'va'á yā 'iiⁿ'yāⁿ Israel s'eeⁿ. Ndaa Jesús miiⁿ. Ní canée yā naavtaⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ. Ní caⁿ'a yā: Cuuvi 'diiíⁿ ndúúcū ndís'tiī. \p \v 20 Taachí caⁿ'a yā chuū, ní ch'iⁿ'i yā ta'á yā ndúúcū tiicuáá yā. Ní discípulos yeenú taaví yā chí n'diichí yā Jesús. \v 21 Tuu'mí ngaⁿ'ā ntúūⁿ Jesús ngii yā 'iiⁿ'yāⁿ: Cuuvi 'diiíⁿ ndúúcū ndís'tiī. Tan'dúúcā chi dichó'o Chiidá 'úú, 'tiicá ntúūⁿ 'úú dicho'ó ndis'tiī. \p \v 22 Taachí caⁿ'a yā chuū tiivineeⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ ní caⁿ'a yā: Cuta'á nī Espíritu N'dai yeⁿ'é Ndyuūs. \v 23 'Iiⁿ'yāⁿ chi ndís'tiī nadich'ɛɛcú nī nuūⁿndī yeⁿ'é yā, ní 'āā nach'ɛɛcu yeⁿ'é yā. 'Iiⁿ'yāⁿ chíí nguɛ́ɛ́ nadich'ɛɛcu nī nuuⁿndi yeⁿ'é yā, 'āā nguɛ́ɛ́ nach'ɛɛ̄cu yeⁿ'é yā. \s1 Nguɛ́ɛ́ chi'teenú Tomás \p \v 24 Naati Tomás 'áámá discípulo chi nguuvi Dídimo chi Gemelo nguɛ́ɛ́ cúnéé sá ndúúcū saⁿ'ā s'eeⁿ taachi Jesús miiⁿ ndaá yā. \v 25 Chíí tan'duuvi discípulos miiⁿ ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: N'diichí 'nū Señor miiⁿ. Saⁿ'ā miiⁿ ní ngaⁿ'a sa ngii sá 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ: 'Úú ní nguɛ́ɛ́ cu'teenú ndúúti chi nguɛ́ɛ́ n'diichí, ní nguɛ́ɛ́ tiinguú nduutita'á naachí ch'ɛɛchi clavos, ní tiinguú ta'á ná tiicuáá yā. \p \v 26 Ch'iinu niiní nguuvi vɛɛtɛ ntúūⁿ discípulos snée yā chɛɛti va'āī. Mííⁿ canéé Tomás ndúúcu yā. Ní nduudí cheendi va'āī miiⁿ. Ndaa ntúūⁿ Jesús miiⁿ. Ní canúuⁿ yā naavtaⁿ'ā ní caⁿ'a yā: Cuuvi 'diiíⁿ ndúúcū ndís'tiī. \p \v 27 Tuu'mí ní Jesús ngaⁿ'a yā ngiī yā Tomás miiⁿ: Tiingúú nduutitá'a di 'muuⁿ ní n'diichi di ta'á. Ní tiingúú ta'a di ndii 'muuⁿ ní tiingúú ta'ā di tiicuáá. Ní nguɛ́ɛ́ chí nguɛ́ɛ́ cu'téénu dí, canéé chi cu'téénu dí. \p \v 28 Tuu'mi ní Tomás miiⁿ ní caⁿ'ā sa: N'diī Señor yeⁿ'é. N'diī Dendyuūs yeⁿ'é. \p \v 29 Tuu'mi ní ngaⁿ'a Jesús miiⁿ: Tomás, díí ní chi'téénu di tiī n'diichi di 'úú. N'daí 'iiⁿ'yāⁿ chi nguɛ́ɛ́ n'diichi yā 'úú ní chi'téénu yā. \s1 ¿Dɛ'ɛ cúúví chi vɛ́ɛ́ libro 'cūū? \p \v 30 Ní nééné n'deēe ca señales chi ch'iⁿ'i Jesús nanááⁿ discípulos yeⁿ'é yā chi nguɛ́ɛ́ canéé nguūⁿ na libro 'cūū. \v 31 Naati chuū ní canéé nguūⁿ níícú cuuvi cu'téénu di chi Jesús miiⁿ chi Cristo chi Daiya Dendyuūs. Ní chi cu'téénu di 'iiⁿ'yāⁿ ní cunee ndúúcū vida cueⁿ'e daāⁿmaⁿ cáávā chi duuchi yā. \c 21 \s1 Jesús nndaacá yā ndɛɛ̄chɛ̄ discípulos yeⁿ'é yā \p \v 1 Cuayiivi chi cho'ōo chuū chiináāaⁿ ntúūⁿ maaⁿ Jesús miiⁿ yeⁿ'ē discípulos yeⁿ'é yā niiⁿnuúⁿ ná yaana nuuⁿniⁿ'yáⁿ'ā chi nguuvi Tiberias ní 'túúcā chiinaáⁿ yā. \v 2 Ndidaama yā Simón Pedro ndúúcū Tomás miiⁿ chi nguuvi Dídimo chi Gemelo, ndúúcū Natanael saⁿ'ā yeⁿ'e yáāⁿ Caná yeⁿ'ē yáⁿ'āa Galilea, ndúúcū na 'úúví saⁿ'ā daiya Zebedeo ndúúcū táá na 'uuvi discípulos yeⁿ'e Jesús. \v 3 Tuu'mí ngaⁿ'a Simón Pedro: Caⁿ'á tungaáⁿ 'yaācā. Tuu'mí ngaⁿ'ā 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ngii yā saⁿ'ā: Caⁿ'ā ntúuⁿ nús'uu ndúúcu di. Ní cueⁿ'e yā ní chindáa yā na 'áámá barco. Nguiīnū miiⁿ nguɛ́ɛ́ sta'á yā mar 'áámá tī. \v 4 Chi dɛɛvɛ táámá nguuvi, Jesús ní caneé yā cuaaⁿ 'diitú yā yaana nuuⁿniⁿ'yáⁿ'ā naati discípulos nguɛ́ɛ́ túúmicadíínuuⁿ yā chi Jesús miiⁿ. \v 5 Ní caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Ndís'tiī, saⁿ'ā n'gaiyáāⁿ ¿'áá vɛ́ɛ́ chi tungaaⁿ di chi che'e yú? Nan'guɛɛcutáⁿ'a yā yeⁿ'e yā: Nguɛ́ɛ́. \p \v 6 Tuu'mi ní ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Ca'nuúⁿ nī yaāna lado ta cuaacu yeⁿ'ē barco miiⁿ ní ndaacá nī. Tuu'mi ní chi'nuúⁿ yā yaāna tií ní 'āā ntɛɛ ngii dííⁿ yā tun'dáa yā chi neené tááⁿ n'gii 'yaācā. \v 7 Tuu'mi ní discípulo chi neené diya'āī 'íínu Jesús ngaⁿ'ā sa ngii sa Pedro: Señor miiⁿ 'iiⁿ'yāⁿ s'tíī. Ní Simón Pedro, taachi ch'iindiveeⁿ sa chi Jesús miiⁿ nuⁿnuúⁿ sá catecai sa ti dámaāⁿ ngáaⁿ sa, ní chindáa sa chɛɛti yaana nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā. \v 8 Ni tanduu 'uuvi discípulos ndaá yā ndúúcū barco ti nguɛ́ɛ́ dáanā yaⁿ'āī chi chinée yā yeⁿ'e yáⁿ'āa miiⁿ ti tandúú na cuūúⁿ ngɛɛcu ndiichi metros. Ngíí n'daā yā yaāna yeⁿ'e 'yaāca. \v 9 Taachí n'cheéⁿ yā yáⁿ'āa miiⁿ n'diichí yā n'giichi yáⁿ'ā. Ní 'áámá 'yaācā nduú tī nanááⁿ nduucyáⁿ'ā. Ní n'diichí yā pan. \v 10 Tuu'mí ngaⁿ'a Jesús ngiī yā saⁿ'ā: Teé nī ta n'duuvi 'yaācā chí caama sta'á nī maaⁿ. \p \v 11 Cuchɛɛ Simón Pedro ní nandɛ́ɛ sa yaāna na yáⁿ'āa miiⁿ ndiituú 'yaācā n'gɛɛtɛ́, ngii 'áámá ciento 'uuvī ngɛɛcu n'diichi 'íínú, ní yaāna miiⁿ nguɛ́ɛ́ chi teēⁿ n'dáá rá chi n'deee taaví 'yaācā. \v 12 Tuu'mi Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā s'eeⁿ: Cuchií nī ca'diinú nī. Mar 'áámá discípulo miiⁿ nguɛ́ɛ́ tiinguuneéⁿ yā 'iiⁿ'yāⁿ: ¿Du'u rá díí? Ti 'āā deenú yā chi Jesús miiⁿ. \v 13 Ndaā Jesús miiⁿ ní sta'á yā pan ní ca'a yā 'iiⁿ'yāⁿ. 'Tíícá nī ntúūⁿ diíⁿ yā ndúúcū 'yaāca. \p \v 14 'Āā chií 'iinu cuuvi chi n'geenaāaⁿ Jesús yeⁿ'ē discípulos yeⁿ'é yā taachí 'āā nnduuchi yā nguaaⁿ tináⁿ'ā. \s1 Ca'a di chi ché'é 'iiti cuūchī yeⁿ'é \p \v 15 Taachí ch'iinu ca'diinú yā, Jesús ngaⁿ'a yā ngii yā Simón Pedro: Simón, díí daiya Jonás, ¿'áá neⁿ'e ca di 'úú, nguɛ́ɛ́ ti chuū? Tuu'mí ngaⁿ'a sa ngii sa Pedro: 'Tííca, Señor, n'diī ní déénú nī chi neⁿ'é n'dīī. Ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: Ca'á di 'iiti cuūchi 'lííⁿ yeⁿ'é chí che'é tī. \p \v 16 Jesús ní ntiinguuneeⁿ ntuúⁿ yā yeⁿ'e saⁿ'ā naachi ndii 'uuvi cuuvi: Simón, díí daiya Jonás, ¿'áá neⁿ'e di 'úú? Nan'guɛɛcútaⁿ'a sa yēⁿ'e yā: 'Tííca, Señor, n'diī ní déénú nī chi neⁿ'é n'dīī. Tuu'mí ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā: Ca'á dí 'iiti cuūchī yeⁿ'é chi che'é tī. \p \v 17 Tuu'mí ngaⁿ'a yā ngii yā saⁿ'ā naachi ndii chííⁿ ndii 'íínú cuuvi: Simón, dii saⁿ'ā daiya Jonás, ¿'áá neⁿ'e di 'úú? Canéé ndaachi yiinú Pedro chí 'āā naachi ndii chííⁿ ndii 'íínú cuuvi yaa'ví yā saⁿ'ā: ¿'Áá neⁿ'e di 'úú? Tuu'mí ngaⁿ'a sa ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ: Señor, n'diī déénú nī tanducuéⁿ'ē dendu'ū. Maaⁿ ní deenu nī chi neⁿ'é n'diī. Tuu'mí ngaⁿ'a Jesús ngii yā saⁿ'ā: Ca'á dí 'iiti cuūchi yeⁿ'é, chi che'é tī. \v 18 Cuaacu nííⁿnyúⁿ cuāācū niiⁿnyuⁿ ngaⁿ'á ngií dii: Taachi saⁿ'ā 'lííⁿ dii in'nuuⁿ canúúⁿ dí catecai di ní cheⁿ'e di naachi neⁿ'e di. Naati taachí 'āā cuuvi ndiicú di ndoo tá'a di ni táámá 'iiⁿ'yāⁿ in'nuúⁿ yā catecai di ní candɛ́ɛ yā dii naachi nguɛ́ɛ́ neⁿ'ē di. \p \v 19 Ní chuū Jesús caⁿ'a yā ní ngá'a yā chi cádiinuuⁿ sa dɛ'ɛ́ vaadī n'giī diīiⁿ honrar Dendyuūs miiⁿ. Ch'iinu caⁿ'a yā chuū, tuu'mí ngaⁿ'a yā ngiī yā Simón Pedro: Can'dáa di 'úú. \s1 Discípulo chi neⁿ'e taavi Jesús \p \v 20 Nguɛɛcundíī Pedro miiⁿ n'diichi sá discípulo chi dineⁿ'é Jesús, discípulo chi cueⁿ'e sa ndúúcū Jesús. Sáⁿ'ā chi candiitínee sa 'iiⁿ'yāⁿ taachi 'āā caama chi che'e nguiinú yā. Ní 'āā caⁿ'a yā chii yā saⁿ'ā: Señor, ¿du'ū chi canéé chí diiⁿ entregar n'diī? \v 21 Taachi Pedro miiⁿ n'diichi sa discípulo miiⁿ tuu'mí ngaⁿ'a yā ngii yā Jesús: Señor, ¿dɛ'ɛ idiiⁿ sáⁿ'ā tíī? \p \v 22 Tuu'mí ngaⁿ'ā Jesús ngii yā saⁿ'ā: Ndúúti chi 'úú chi neⁿ'é chi cunee sá ndii taachi nindaá, ¿dɛ'ɛ́ ineeⁿ di chííⁿ? Díí can'dáa di 'úú. \p \v 23 Caāvā nduudu 'cūū tuumicadiinuuⁿ vi'ī s'eeⁿ chi discípulo miiⁿ nguɛ́ɛ́ canéé chi 'cuūvī sa. Naati Jesús ní nguɛ́ɛ́ caⁿ'á yā chi nguɛ́ɛ́ 'cuūvī sa, naati Jesús caⁿ'a yā: Ndúúti chi 'úú chi neⁿ'é chi cunee sá ndii taachi nindaá, ¿dɛ'ɛ́ ineeⁿ di chííⁿ? \p \v 24 Saⁿ'á 'cūū discípulo chi ngaⁿ'ā cuaacu sa yeⁿ'ē chúū. Ní idingúuⁿ sa chuū. Ní deenu yú chi chiiⁿ chi ngaⁿ'a sa ní nduudu cuaacu ní cuaacu nííⁿnyúⁿ chi nduudu cuaacu. \p \v 25 Neené n'deēe n'dáí cosa chi diíⁿ Jesús miiⁿ. Ndúúti chi canéé nguūⁿ 'áámá 'áámá cosa 'úú nadacadíinúúⁿ chi maaⁿ rá iⁿ'yeēⁿdí 'cūū nguɛ́ɛ́ tunééⁿ libros chi canéé nguūⁿ yeⁿ'e chuū. 'Tíícā chiī.