\id ACT \h HECHOS \toc1 NTIYON CHE DIN IHYAN APOSTOL \toc2 HECHOS \toc3 Hch. \mt1 NTIYON CHE DIN IHYAN APOSTOL \c 1 \s1 Nda̱ Vaco Ndah yahn Dendiohs nduhca̱ che a neca̱h ye ndudo yahn ye \p \v 1 Ndih Teófilo che yahinó ndih, na̱n ca̱ca che dendáh mena̱n ne, a dirún a̱ma ndeh na̱n dehtenduh che din Dihvo vo Jesucristo ma̱n, che chicuahn ye ma̱n, \v 2 nde nda̱ ro che cona̱hn ye vahchetero. Cuahn che ametah na̱hn ye vahchetero ne, numacuahn vederihquentiyon yahn Vaco Ndah yahn Dendiohs, ca̱h ye ntiyon che va che din ihyan apóstol yahn ye che a tenda̱h nun ye. \v 3 Adive che chihno se Dihvo vo ne, ntuche ye, ne ma̱n ye nda̱ ye ndeh yune, chinduco ye ihyan chahn chete che o raco ro. Nduco chemin ne, chenahn ihyan chahn te cua̱co che quenduche ye, ne ca̱h cuande ye ihyan chahn yahn vederihquentiyon yahn Dendiohs. \v 4 Cuahn che nduco ca ye ihyan apóstol chahn ne, ra̱hn ye ri ye ihyan: \p ―Hua nda̱ca nchuhn ya̱n Jerusalén. Conan rino ne nde nda̱ ro che conahn che ndihco ca̱de Dendiohs Chida che co Vaco Ndah yahn ye. A yahn chemin che renté nduco ne nde ro mena̱n. \v 5 Cua̱co te Jua̱n ne, chehdenune ye ihyan, ate nchuhn ne, cuihno neve ro ne, conun Vaco Ndah yahn Dendiohs nchuhn. \s1 Cona̱hn Dihvo vo Jesucristo vahchetero \p \v 6 Ta̱hn min cuahn che ndida̱ma ihyan chahn ne, tumerune ye Dihvo vo: \p ―Dihve nuhn, ¿a ma̱n ro cuh che nda̱hco ca̱de ne che ca̱hcantiyon ma̱n nación yahn Israel ne? \p \v 7 Ndahconan ye, ne ra̱hn ye ri ye ihyan chahn: \p ―Hua cuande yahn nchuhn che cadino ne deh ro, o deh ura che conahn che ma̱n Dendiohs Chida a ndihco ca̱de ye. \v 8 Ate chu che cuande yahn ne. Cuahn che co Vaco Ndah yahn Dendiohs, conun nchuhn ne, conan cuma ne vederihquentiyon. Tuhme cua̱cotuhn ne ndudo yáhn ya̱n Jerusalén ma̱n, numacuahn esta̱do yahn Judea ma̱n, nación yahn Samaria ma̱n, nde numachahte iyehnse. \p \v 9 Chihno ra̱hn Dihvo vo chemin ne, nahn min che rendihchero ihyan chahn ne, conda̱ ye vahchetero. Tuhme quendihco a̱ma man, ne chehna̱n ihyan chahn ihyan. \v 10 Numanahn che vatendi ca ye, rihno ye che conda̱ Dihvo vo na̱n ro ne, adena̱n nda̱ o ángel, chenun ye tino cua. \v 11 Ra̱hn ye ri ye ihyan chahn: \p ―Nchuhn, sa̱hn Galilea, ¿dehco che rihno cua̱hn na̱n ro ne? Ma̱n Dihvo vo che nda̱ca ye va̱n nchuhn, din Dendiohs che cona̱hn ye vahchetero ne, nduhca̱ che ndihchero ne che cona̱hn ye, tihca̱ ndaconan chi tun ye. \s1 Tenda̱hnun ye Matías ca̱va che co ye apóstol, conan ye menun Judas \p \v 12 Chihno min ne, nda̱ca ihyan chahn min na̱n che duche Cuete Olivo, ne cona̱hn ye ya̱n Jerusalén. Nino yune min, nuhneva che nihnde ca̱de na̱n ley yahn Dendiohs che co ca̱ca ihyan ro che rahte tuhno ye. \v 13 Cuahn che nta̱ ihyan chahn viya̱n me ne, chenda̱ ye a̱ma vah, cocha ye na̱n o cuahto, cua̱rto na̱n che rahtenun ye. Va̱n ihyan chahn ne, nduco Pedro ma̱n, Jacobo ma̱n, Jua̱n ma̱n, Andrés ma̱n, Felipe ma̱n, Tomás ma̱n, Bartolomé ma̱n, Mateo ma̱n, Jacobo, che da̱ya Alfeo ma̱n, Simón Zelote ma̱n, Judas, che dihno Jacobo ma̱n. \v 14 Ro ro ne, rendo da̱ma nducoya̱ca ihyan chahn nduco dihno Dihvo vo ma̱n, chaco ye, María ma̱n, ya̱hn ca ihyan nda̱hta ma̱n, reva̱h ye. \p \v 15 A̱ma ro min ne, chandi Pedro na̱n ihyan che ritahno ye Dihvo vo, che ri ye tenduh a̱ma ciento quenan ndico, ne cahndudo ye: \p \v 16 ―Nchuhn dihnó, a va che conahn ndudo che din Vaco Ndah yahn Dendiohs che dirun David yahn Judas, che quenda̱hna̱n se yahn sa̱hn che din se preso Dihvo vo. \v 17 Sa̱hn min ne, chi cuande se va̱n nuhn, din se ntiyon nduco nuhn. \v 18 Tume che nda̱ca se yahn nunde yahn se ne, ca a̱ma ndi ya̱hn. Chihno min ne, chenda̱h se, denderen se, ne chendan se, chihno chetuhn rehte se ndiya̱hn. \v 19 Cuahn che checadino ihyan ya̱n Jerusalén yahn chemin ne, chaconahn ye che duche ya̱hn min, Acéldama, deva̱co yahn ye, che nahn ca̱hma Ya̱hn Yahn Yun. \v 20 A ndirun na̱n libro yahn Salmo tuhca̱: \q1 Cuhnde ma̱n va̱co se. \q1 Nde a̱ma ihyan hua conun ye min. \m Namin a ndirun: \q1 Conan ta̱ma ihyan menun se, ndonda̱ ta̱h ye ntiyon che quenan cuma se. \m \v 21 ’Chemin che a̱ma cha ihyan che namin chinduco ye Dihvo vo numacuahn ro che quechica ye, \v 22 nde ro che chehdenune Jua̱n ihyan, nde nda̱ ro che din Dendiohs che cona̱hn ye vahchetero ne, va che co cuande ye va̱n nuhn, ca̱va che cua̱cotuhn ye ndudo yahn che a ntuche Dihvo vo. \p \v 23 Ntihyon ya̱n ihyan chahn o ihyan. A̱ma ye ne, José Barsabás, che namin duche ye Justo, ne ta̱ma ye ne, Matías. \v 24 Tuhme cova̱h nducoya̱ca ye: \p ―Dihve nuhn, a ndih che rendihche ne chedave yahn nducoya̱ca ihyan. Cona̱hma ne nuhn cha ihyan che o chuhn, nahn ne \v 25 che co ye apóstol, conan ye menun Judas, din ye ntiyon che denda se, din nunde yahn se, te a cuahn se na̱n che redin yahn che conun se. \p \v 26 Tuhme din ihyan chahn sortear, ne quenda̱h yahn Matías che co ye apóstol, co cuande ye va̱n ihyan che ndichia̱ma chahn. \c 2 \s1 Chiya Vaco Ndah yahn Dendiohs \p \v 1 Cuahn che nda̱ vihco Pentecostés ne, nto da̱ma ihyan apóstol nduco nducoya̱ca ihyan chahn che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo. \v 2 Adena̱n chahco chine na̱n ro nduhca̱ yuhne ta̱n che a̱ma rano, ne chito chete vah na̱n che chenun ye. \v 3 Ndihchero ye che deca̱ ro ruchiya̱hn ro chetuhn, ne chiya tin queri a̱ma ye. \v 4 Tuhme quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs nducoya̱ca ihyan chahn, din che ra̱hn ye ta̱ma te o na̱n deva̱co. \p \v 5 A̱ma ya̱hn ihyan nda̱ta yahn Israel che redinahn ye che nihnde ca̱de na̱n ley yahn Dendiohs ne, chica ye numachahte iyehnse, ne chenan ye ya̱n Jerusalén ro min. \v 6 Cuahn che chihnevan ye che chine ne, ndo da̱ma ye, ne a̱ma rahn ino ye, te queri a̱ma ye ne, chihnevan ye deva̱co yahn ma̱n ye che rente ihyan che chenun ye chete vah. \v 7 A̱ma rahn ino ihyan chahn, ne ra̱hn ye va̱n ma̱n ye nduco vih: \p ―¿A ndiyu ihyan Galilea nducoya̱ca ihyan sih che tihca̱ rente ye? \v 8 ¿Ta̱ca̱ che rente ye deva̱co yahn queri a̱ma vo che rente vo ya̱n va̱co vo? \v 9 Va̱n nducoya̱co vo ne, nduco ihyan ya̱hn yahn Partia ma̱n, Media ma̱n, Elam ma̱n, Mesopotamia ma̱n, Judea ma̱n, Capadocia ma̱n, Ponto ma̱n, Asia ma̱n, \v 10 Frigia ma̱n, Panfilia ma̱n, Egipto ma̱n, Africa che nde tahque yahn ca va che co ya̱n Cirene ma̱n. Namin nduco ihyan ya̱n Roma ma̱n. Na̱hn vo ne, ihyan nación yahn Israel, ne na̱hn vo ne, ihyan ta̱ma nación che ritahno vo da̱ma nduco ye. \v 11 Namin nduco ihyan ya̱hn yahn Creta ma̱n, Arabia ma̱n. Rahndudo ihyan sih ndudo yahn vederihno che redin Dendiohs, rihnevan queri a̱ma vo deva̱co yahn ma̱n vo. \p \v 12 A̱ma rahn ino nducoya̱ca ye, ne tumerune vih ye: \p ―¿Deh conahn che tihca̱ ri ne? \p \v 13 Ate na̱hn ihyan chahn ne, duche rino ye, ne ra̱hn ye: \p ―Coh ihyan sih, ne chemin che tihca̱ redin ye. \s1 Cahndudo Pedro \p \v 14 Tuhme necuandi Pedro nduco ihyan apóstol che ndichia̱ma chahn, ne cahndudo ye: \p ―Nchuhn, ihyan nación yahn Israel nduco nducoya̱ca ne che vate ne ya̱n Jerusalén, cua cuande ne ma̱n, cuihcovan ndah ne che ca̱hmá ma̱n. \v 15 Hua dehve coh nuhn nduhca̱ che ra̱hn nchuhn, te meniyon ne, coma̱n rahco nun vatiya̱n. \v 16 Che rendihchero nchuhn ne, a yahn chemin che dirun ihyan profeta Joel tuhca̱: \q1 \v 17 Ra̱hn Dendiohs: “Cuahn che a nahn tuno ro che conahn che a ndihco ca̱dé ne, \q1 dechúh Vacó, ca̱va che conun ihyan iyehnse. \q1 Da̱ya nchuhn ne, cuahndudo ye ndudo yáhn ma̱n, \q1 ihyan deca̱hya ne, ndihchero ye vederihno va̱n ya̱hnde yahn ye ma̱n, \q1 ihyan ndico ne, ca̱hno ye ma̱n. \q1 \v 18 Ro min ne, dechúh Vacó ca̱va che conun ihyan che redin ye ntiyon yáhn, ne cuahndudo ye ndudo yáhn. \q1 \v 19 Na̱n ro ma̱n, ndiya̱hn ma̱n, dín vederihno, ne cuhnde ro yun ma̱n, ya̱hn ma̱n, ya̱hme ma̱n. \q1 \v 20 U che Dihve nducoya̱ca ihyan ne, cuahn che ametah nda̱ ro che techeca̱dé ne, \q1 na̱n ya̱hn ne, co man, \q1 ne iyo ne, ndo nduhca̱ yun. \q1 Ro min ne, ro che a̱ma yudo, ro che ca̱hco ró che a̱ma chahte vederihquentiyon yáhn. \q1 \v 21 Tuhme nducoya̱ca ihyan che cuah ye u che Dihve ye ne, ndedeváhn ihyan.” \p \v 22 ’Nchuhn, ihyan nación yahn Israel, cuihcovan ndah ne che ca̱hmá: Dendiohs ne, dechuh ye Jesús yahn ya̱n Nazaret va̱n nchuhn, ne ma̱n nchuhn devano cua̱co ne, te numacuahn vederihquentiyon yahn Dendiohs, din ye vederihno, ndihchero ne. \v 23 Cuahn che nda̱ ye ta̱h nchuhn ne, nduhca̱ che a ndihco ca̱de Dendiohs nde ro mena̱n ne, din nchuhn preso ihyan, neca̱h ne ihyan ta̱h sa̱hn nunde. Nahn ya̱h se ihyan, ne chihno se ihyan nduhca̱ che nahn ne. \v 24 Ate ndedetuhche Dendiohs ihyan, chehnevi ye ihyan ta̱h vederih, te hua co che nda̱hco ndiya vederih ihyan. \v 25 Hua co che conan ye ta̱h vederih cuahn da̱ma, te a yahn ye che dirun David tuhca̱: \q1 Dihvé, cuahn da̱ma rendihché ndih che nduco ne u. \q1 Quenan ne la̱do ta̱h cua̱có, ca̱va che hua dihya nun inó co. \q1 \v 26 Chemin che chi yenó, ne ndevá yavena̱n ne numacuahn vedeyeno. \q1 Recá̱h vedechahtino chedave yáhn, \q1 \v 27 te u che yahino ne ne, hua ca̱hcoma̱n ne u va̱n tena̱hn, \q1 nde hua cuahnecun ne che conún chete ya̱yan cuahn da̱ma, cha̱ u. \q1 \v 28 Tihyon yune ne u nduhca̱ che nda̱hca̱ conán na̱n ne. \q1 A̱ma yenó yahn che nduco ne u. \p \v 29 ’Nchuhn dihnó, cua̱co te chih indihte yuhn vo David ma̱n, che chehche ye ma̱n, che va ya̱yan yahn ye nde meniyon ma̱n. \v 30 Ihyan min ne, profeta ye, ne numacuahn vedeyudo ne, ca̱h Dendiohs ndudo yahn ye che va̱n nda̱ta yahn ye ne, quenda̱h ihyan min che a va ca̱de che chi ye, ndedevahn ye ihyan iyehnse, nuhnde ta̱h ye vederihquentiyon yahn ye. \v 31 David ne, anduhneca̱ ndete che ndihchero ye che ntuche ihyan min che a va ca̱de che chi ye, ndedevahn ye ihyan iyehnse, ne chemin che dirun ye che hua conun ihyan min va̱n tena̱hn ma̱n, che hua cha̱ ye ma̱n. \v 32 Ma̱n ne, Dendiohs ne, a ndedetuhche ye Dihvo vo Jesucristo, ne nuhn ne, devano cua̱co nuhn yahn. \v 33 Nducote ndedetuhche Dendiohs Chida ihyan min numacuahn vederihquentiyon yahn ye ma̱n, nducote dinahn ye ndudo che neca̱h ye che dechuh ye Vaco Ndah yahn ye ma̱n ne, chemin che redin ihyan min vederihno che rendihchero nchuhn ma̱n, rihnevan ne ma̱n. \v 34 A yahn ihyan min che nda̱ ye vahchetero che dirun David tuhca̱, ndiyu yahn ma̱n ye: \q1 Dihve Dendiohs ne, ra̱hn ye ri ye Dihvé: \q1 “Cuihnde muhn la̱do ta̱h cua̱có, \q1 \v 35 numanahn che nda̱hco ndiyá ihyan che hua ri rendihche ye di, ndeva ye yavenan.” \p \v 36 ’Nducote tihca̱ ne, codevano cua̱co nducoya̱ca ihyan nación yahn Israel te a Jesús, ihyan min che nahn ya̱h nchuhn ne, nda̱hco Dendiohs vederihquentiyon ta̱h ye che ndedevahn ye ihyan iyehnse ma̱n, che co ye Dihve nducoya̱ca ihyan ma̱n. \p \v 37 Cuahn che chihnevan ihyan chahn che tihca̱ cahndudo Pedro ne, a̱ma chi ra̱n ye, ne tumerune ye Pedro nduco ihyan apóstol chena̱hn chahn: \p ―Dihno nuhn, ¿deh va che din nuhn ma̱n ne? \p \v 38 Ndahconan Pedro, ne ra̱hn ye ri ye ihyan: \p ―Queri a̱ma nchuhn, cuento ino ne nunde yahn ne, ne cuah ne Dihvo vo Jesucristo, cuedenune ne, ca̱va che nchahco Dendiohs nunde yahn ne, ne din ye che conun Vaco Ndah yahn ye nchuhn. \v 39 Tihca̱, te a neca̱h Dihvo vo Dendiohs ndudo min ca̱va nducoya̱ca ihyan che tenda̱hnun ye, nchuhn ma̱n, da̱ya ne ma̱n, nda̱ta yahn ne ma̱n. \p \v 40 Cuahn che chihno cahndudo Pedro ndudo cuh nduco ndeh na̱n ca ndudo che tuhchan ne, ya̱hve ye ihyan chahn, ne ra̱hn ye: \p ―Cuendedevahn ne nchuhn va̱n ihyan nunde che vate ye ma̱n ro cuh. \p \v 41 Tuhme ihyan che nevahnecun ye ndudo yahn ye ne, chedenune ye, ne ro min ne, tenduh ino mil ihyan chitahno ye Dihvo vo, chinduco ye ihyan chahn. \v 42 Nducoya̱ca ye ne, riquendi ye che ricuahn ihyan apóstol chahn, ne rendo da̱ma ye nduco vih ma̱n, reva̱h ye ma̱n, rendeh ye pa̱n nduhca̱ che chihquentiyon Dihvo vo ma̱n. \s1 Nduhca̱ che redin ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo \p \v 43 A̱ma rahn ino nducoya̱ca ihyan ya̱n, te a̱ma redin ihyan apóstol chahn vederihno. \v 44 Nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo ne, a̱ma no vederendedecadino yahn ye nduco vih, ne rihco menda̱hn ye dehtenduh yahn ye ca̱va nducoya̱ca ye. \v 45 Cuahn che va vedereta̱hn yahn combiero yahn ye ne, rendihcue ye ya̱hn yahn ye ma̱n, dehtenduh yahn ye ma̱n, ne reca̱h ye tume me queri a̱ma ihyan chahn tunoca va vedereta̱hn yahn ye. \v 46 Ro ro rendo da̱ma ye ya̱co chahte, ne ndeva̱co ye ne, reh ye nduco vih, ne rendeh ye pa̱n nduhca̱ che chihquentiyon Dihvo vo. Chenan cuma ye vedeyeno ma̱n, vedenecun ma̱n. \v 47 Rendeva ye yavena̱n Dendiohs numacuahn vedeyeno, ne nda̱hca̱ chenan ye na̱n nducoya̱ca ihyan. Ro ro ne, rendedevahn Dihvo vo Dendiohs ihyan, rinduco ye ihyan chahn. \c 3 \s1 Ndoyahn a̱ma sa̱hn che neneva doh ca̱h se \p \v 1 A̱ma ro na̱n rahco ino a chino, ura che reva̱h ihyan ne, cuahn Pedro nduco Jua̱n ya̱co chahte. \v 2 A̱ma chende ya̱co me ne, duche Hermosa, ne a̱ma sa̱hn che neneva doh ca̱h se nde ro che chihndeya̱n se ne, va se min. Ro ro riquenda ihyan sa̱hn, ne min rihco ye sa̱hn ca̱va che ca̱ca se ihyan che renda̱ ye ya̱co che din ye vedeva̱hino nduco se. \v 3 Cuahn che ndihchero se Pedro nduco Jua̱n che nda̱ ye chende ya̱co me ne, chica se che din ye vedeva̱hino nduco se. \v 4 Ndihchero ihyan chahn sa̱hn, ne ra̱hn Pedro ri ye sa̱hn: \p ―Condihchero nuhn. \p \v 5 Sa̱hn min ne, va ya̱n se, rendihchero se ihyan, te ra̱hco se te ca̱h ye tume sa̱hn. \v 6 Ate ra̱hn Pedro ri ye sa̱hn: \p ―Metah diya̱hngua̱n yáhn, nde hua ne diya̱hngua, ate co conán di. Nduco vederihquentiyon yahn Jesucristo yahn ya̱n Nazaret, cuenecuen, ne cuique. \p \v 7 Cheta̱h Pedro ta̱h cua̱co se, ndedecuan ye sa̱hn, ne ndeta̱hno nuhnde ca̱va da̱ndoca̱h se, ne ndo cua̱co ca̱h se. \v 8 Tuhme nde tuno ca̱ ya̱co se, cana̱n rica se. Chenda̱ se chete ya̱co nduco ihyan chahn, ra̱ ya̱co se che yeno se ma̱n, rendeva se yavena̱n Dendiohs numacuahn vedeyeno ma̱n. \v 9 Nducoya̱ca ihyan che chenun ye min ne, ndihche ye che rica se ma̱n, chihnevan ye che rendeva se yavena̱n Dendiohs ma̱n, \v 10 ne a̱ma rahn ino ye ma̱n, redihya ye ri ma̱n, yahn vederihno me, te a rendihche ye te a sa̱hn min che rihnde se chende ya̱co Hermosa, rica se che din ihyan vedeva̱hino nduco se. \s1 Cahndudo Pedro ma̱n corredor che duche Salomón \p \v 11 Sa̱hn che a ndoyahn me ne, nda ca se ta̱h Pedro ma̱n, Jua̱n ma̱n, chenun ye ma̱n corredor che duche Salomón. Nducote a̱ma rahn ino ihyan che chenun ye chete ya̱co ne, aderano ye, ndo da̱ma ye min. \v 12 Cuahn che ndihchero Pedro che a̱ma chito ihyan min ne, cahndudo ye: \p ―Nchuhn, ihyan nación yahn Israel, ¿dehco che a̱ma rahn ino ne? ¿Dehco che a̱ma rendihchero ne nuhn? ¿A ra̱hco ne che nduco vederihquentiyon yahn ma̱n nuhn, o che a̱ma ndah ihyan nuhn, din nuhn che ndoyahn sa̱hnguh? \v 13 Hua, te Dendiohs yahn indihte yuhn vo Abraham ma̱n, Isaac ma̱n, Jacob ma̱n ne, a ihyan min che din ye vederihno cuh, ca̱va che ndeva ye yavena̱n da̱ya ye Jesucristo che neca̱h nchuhn ta̱h Pila̱to. Pila̱to ne, nahn nta̱hte ye ihyan, ate nchuhn ne, hua cahnecun ne. \v 14 Ndotenan che ca̱ca nchuhn che nta̱hte ye ihyan min che ndah ye na̱n Dendiohs ne, chica ne che nta̱hte ye a̱ma sa̱hn rihno ihyan. \v 15 Tihca̱ chihno nchuhn ihyan min che quenan cuma ye vederihquentiyon che din ye che cuahtenan ihyan vahchetero numacuahn ro. Ate Dendiohs ne, ndedetuhche ye ihyan va̱n tena̱hn, ne yahn chemin ne, nuhn devano cua̱co nuhn. \v 16 Nduco vederihquentiyon yahn Dihvo vo Jesucristo ne, ndoyahn sa̱hnguh che a ntihche nchuhn sa̱hn, te chitahno se ihyan. Chitahno se ihyan, ne chemin che ndoyahn se nduhca̱ che rendihchero ne. \v 17 Nchuhn dihno, u devanó te va̱n vedetundo yahn ne nduco ihyan ndina̱n yahn ne, chihno ne Dihvo vo. \v 18 Ate nde ro mena̱n me ne, a ndihco ca̱de Dendiohs che va che chuhrihn ihyan min yahn ye che a va ca̱de che chi ye, ndedevahn ye ihyan iyehnse. Yahn chemin ne, a dirun ihyan profeta, ne tihca̱ chinahn. \v 19 Ma̱n ne, cuento ino nchuhn nunde yahn ne ma̱n, cuah ne Dendiohs ma̱n, ca̱va che nchahco ye yahn ne ma̱n, din ye che cuahte dihn chedave yahn ne ma̱n, neca̱h ya̱n ye chedave yahn ne ma̱n. \v 20 Va che dechuh tun ye Dihvo vo Jesucristo, ihyan min che a va ca̱de che chi ye, ndedevahn ye nchuhn. \v 21 Ate ma̱n ro cuh ne, va che conan ca ye vahchetero nde nda̱ ro che cuihno nda̱hco ca̱de Dendiohs nducuahn, nduhca̱ che ca̱h ye ndudo yahn ye, dirun ihyan profeta ndah yahn ye a ra̱hn me. \v 22 A chinahn nduhca̱ che ra̱hn Moisés ri ye indihte yuhn vo tuhca̱: “Dihvo vo Dendiohs ne, tenda̱h nun ye a̱ma ihyan profeta va̱n nda̱ta yahn nchuhn nduhca̱ che tenda̱h nun ye u. Codinahn ne nducuahn che ca̱hma ihyan min, \v 23 te nducoya̱ca ihyan che hua dinahn ye che ca̱hma ye ne, conda ye va̱n ihyan nación yuhn vo.” \p \v 24 ’Nducoya̱ca ihyan profeta, nde Samuel, nde nducoya̱ca ye che chahte ye adive ne, namin dirun ye yahn ro cuh. \v 25 A ca̱va nchuhn che dirun ihyan chahn, ne che ndah yahn ne che nte ca̱de Dendiohs nduco ihyan ndico yuhn vo nduhca̱ che ca̱h ye ndudo yahn ye Abraham tuhca̱: “Ca̱va ihyan, nda̱ta yehn, dín che ndah nduco nducoya̱ca ihyan iyehnse.” \v 26 Cuahn che a ndedetuhche Dendiohs Da̱ya ye ne, mena̱n vih ca dechuh ye ihyan va̱n nchuhn, ca̱va che din ye che ndah nduco ne, ne ca̱hcoma̱n ne nunde yahn ne. \c 4 \s1 Sa̱hn intiyahn ne, din se preso Pedro ma̱n, Jua̱n ma̱n \p \v 1 Nde ametah cuihno cuahndudo Pedro ma̱n, Jua̱n ma̱n, cuahn che nda̱ chidocuya̱n ndina̱n chahn ma̱n, sa̱hn saduceo ma̱n, sa̱hn ndina̱n yahn policía che redin se cuda̱do ya̱co ma̱n. \v 2 Yudo ri yahn sa̱hn chahn yahn che Pedro nduco Jua̱n ne, ricuahn ye ihyan ya̱n che a ntuche Dihvo vo Jesucristo, ne chemin che va che ntuche tena̱hn. \v 3 Tuhme quenda se ihyan chahn, chih se ihyan va̱coya̱hn nde ta̱ma ro me, te ura min ne, a chino. \v 4 Ate ya̱hn ihyan che chihnevan ye che ricuahn ihyan chahn ne, chitahno ye Dihvo vo Jesucristo, ne ihyan chahn nduco ihyan che a chitahno ye Dihvo vo nde ro mena̱n me ne, ri ye tenduh uhn mil che dema̱n ihyan cha̱hn. \p \v 5 Ta̱ma ro me ne, min ya̱n Jerusalén ndo da̱ma nducoya̱ca sa̱hn ndina̱n yahn nación yahn Israel ma̱n, sa̱hn intiyahn ma̱n, sa̱hn devano ley che dirun Moisés ma̱n. \v 6 Namin nduco Anás, chidocuya̱n che tahque ndina̱n ma̱n, Caifás ma̱n, Jua̱n ma̱n, Alejandro ma̱n, nducoya̱ca ihyan che nda̱ta yahn chidocuya̱n ndina̱n chahn ma̱n. \v 7 Tuhme tahve sa̱hn chahn che ngua Pedro ma̱n, Jua̱n ma̱n, chahtendi ye menda̱hn, ne chiquerune se ihyan: \p ―¿Duh te nchuhn vederihquentiyon che redin ne dehtenduh che tihchan ne? \p \v 8 Tuhme numacuahn vederihquentiyon yahn Vaco Ndah yahn Dendiohs, ndahconan Pedro, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: \p ―Nchuhn, sa̱hn ndina̱n ma̱n, sa̱hn intiyahn yahn nación yuhn vo ma̱n, \v 9 ma̱n che riquerune ne yahn vederihno che chinahn nduco sa̱hnguh che nenevadoh ca̱h se ma̱n, ta̱ca̱ chi che ndoyahn se ma̱n, \v 10 ca̱hma nuhn na̱n nchuhn ca̱va che codevano nducoya̱ca ihyan nación yuhn vo. Sa̱hnguh che nti se muhn na̱n nducoya̱ca nchuhn ne, a ntoyahn se nduco vederihquentiyon yahn Jesucristo yahn ya̱n Nazaret. A ihyan min che nahn ya̱h nchuhn, ate Dendiohs ne, ndedetuhche ye ihyan va̱n tena̱hn. \v 11 Nduhca̱ sa̱hn rahto vah che chaconda̱h se tu che tahque cochihve yahn se ne, tihchan nchuhn, te hua nevahnecun ne ihyan min. \v 12 Nde a̱ma ihyan hua co ndedevahn ye uvo, te atena̱n ihyan min che va ta̱h ye vederihquentiyon che ndedevahn ye ihyan iyehnse. \p \v 13 Cuahn che ndihche sa̱hn ndina̱n chahn che hua va̱h Pedro ma̱n, Jua̱n ma̱n, che rente ye numa ino ye ne, nducote a devano se te ihyan chahn ne, nda̱ta yahn ihyan cheva̱h ihyan ma̱n, hua devano ye ca̱ca ma̱n ne, a̱ma cuahn ino se, ne tumacadino se che chinduco ye Dihvo vo Jesucristo. \v 14 Ava̱ne ne, sa̱hn che ndoyahn me ne, min nti se nduco ihyan chahn. Chemin che nde na̱n che ca̱hma sa̱hn ndina̱n chahn metah. \v 15 Tuhme chihquentiyon se che ndiquenda̱h vah ihyan chahn, numanahn che nte ca̱de se nduco vih. \v 16 Ra̱hn se: \p ―¿Deh din vo nduco sa̱hn chuhn ne?, te nducoya̱ca ihyan che vate ye ya̱n Jerusalén, a devano ye yahn vederihno me, ne hua co ca̱hma vo che hua cua̱co. \v 17 Ma̱n ne, ca̱va che hua quendi cotuhn ndudo yahn vederihno me ne, nahn dihyo vo sa̱hn, ne ametah quendi se ca̱hma se nduco nde a̱ma ihyan yahn vederihquentiyon yahn Jesús min. \p \v 18 Tuhme cah sa̱hn ndina̱n chahn ihyan, ne chihquentiyon se che ametah quendi ye cacuahn ye vederihquentiyon yahn Dihvo vo. \v 19 Ate ndahconan ihyan chahn, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: \p ―Condedecadino ma̱n nchuhn. Na̱n Dendiohs ne, ¿a nda̱hca̱ che hua dinahn nuhn che rihquentiyon ye, ca̱va che dinahn nuhn yahn ne ne? \v 20 Va che dinahn nuhn yahn Dendiohs, te yahn nducuahn che ndihchero nuhn ma̱n, chihnevan nuhn ma̱n ne, va che ca̱hma nuhn. \p \v 21 Tuhme nahn dihya sa̱hn ndina̱n chahn ihyan, ne ndedechuh se ihyan, cona̱hn ye. Hua chihquino se din se castigo ihyan yahn che rendeva nducoya̱ca ihyan ya̱n yavena̱n Dendiohs yahn vederihno che chinahn. \v 22 Sa̱hn che chinahn vederihno nduco me, ndoyahn se ne, a ri se nchuh o raco nduyo. \s1 Ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo ne, chica ye che ca̱h Dendiohs vedechahtino ihyan \p \v 23 Pedro nduco Jua̱n ne, cuahn che nda̱ca ye na̱n chidocuya̱n ndina̱n chahn ma̱n, sa̱hn intiyahn chahn ma̱n ne, cona̱hn ye na̱n che chenun combiero yahn ye, ne neca̱h cuande ye ihyan nducuahn che ra̱hn se ri se ihyan. \v 24 Chihno neca̱h cuande ye ihyan ne, cova̱h nducoya̱ca ye tuhca̱: \p ―Dihve nuhn, Dendiohs, ndih che dendah ne na̱n ro ma̱n, iyehnse ma̱n, nuniya̱hn ma̱n, nducuahn che va ma̱n. \v 25 Numacuahn vederihquentiyon yahn Vaco Ndah yahn ne ne, ca̱h cuande ne ihyan yahn ne David, ne dirun ye tuhca̱: \q1 ¿Dehco che rendedecadino ihyan nación yahn Israel yahn dehtenduh che hua cochihve? \q1 ¿Dehco che renecuan ihyan nación chena̱hn, ri ta̱n ye nduco Dendiohs? \q1 \v 26 Nducoya̱ca rey che vate ye iyehnse ne, necuan ye, \q1 ne nducoya̱ca ihyan che rihquentiyon ye ne, ndo da̱ma ye, \q1 ca̱va che cuhma ye nduco Dihvo vo Dendiohs ma̱n, ihyan yahn ye che a va ca̱de che chi ye, ndedevahn ye ihyan iyehnse ma̱n. \p \v 27 ’Tihca̱ chinahn, te muhn ya̱n cuh ne, ndo da̱ma Herodes ma̱n, Poncio Pila̱to ma̱n, sa̱hn nación yahn Israel ma̱n, sa̱hn nación chena̱hn ma̱n, ca̱va che chihno se Da̱ya Ndah yahn ne, Jesucristo, ihyan min che nda̱hco ne vederihquentiyon ta̱h ye. \v 28 Nduco tihca̱ chenun ca̱h nducuahn che a ndihco ca̱de ne. \v 29 Dihve nuhn, ma̱n ne, condihche ne nduhca̱ che renahn dihya sa̱hn sih nuhn. Cuete ne vedechahtino nuhn ca̱va che numa ino nuhn cuahndudo nuhn Ndudo yahn ne. \v 30 Numacuahn vederihquentiyon yahn ne ne, codin ne che ndoyahn ihyan cah ma̱n, che cuhnde ro vederihno ma̱n, che cuande yahn Da̱ya Ndah yahn ne, Jesucristo. \p \v 31 Cuahn che chihno cova̱h ihyan chahn ne, nuhn ya̱hn na̱n che chenun ye. Vaco Ndah yahn Dendiohs ne, quenun nducoya̱ca ye, ne rahndudo ye Ndudo yahn Dendiohs numa ino ye. \s1 Ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo ne, va menda̱hn dehtenduh yahn ye ca̱va nducoya̱ca ye \p \v 32 Nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo ne, a̱ma no vederendedecadino yahn ye nduco vih. Nde a̱ma ye ne, hua rihco vih ye dehtenduh yahn ye, te ndihco menda̱hn ye ca̱va nducoya̱ca ye. \v 33 Numacuahn vederihquentiyon yahn Dendiohs rahndudo ihyan apóstol chahn che ntuche Dihvo vo Jesucristo, ne a̱ma rinan Dendiohs nducoya̱ca ihyan chahn, redin ye che chenan cuma ye vedeyahino nduco vih. \v 34 Nde a̱ma ihyan chahn ne, hua rindanan dehtenduh che nahn ye, te ihyan che va ya̱hn yahn ye ma̱n, o vah yahn ye ma̱n ne, rendihcue ye, ne riquenda ye tume me, \v 35 reneca̱h ye ihyan apóstol chahn ca̱va che reca̱h ihyan chahn queri a̱ma ihyan tunoca vedereta̱hn yahn ye. \v 36 Tihca̱ din a̱ma ihyan, ya̱hn yahn Chipre, che duche ye José, nda̱ta yahn chidocuya̱n Levita. Ihyan apóstol ne, chaconahn ye che duche ye Bernabé, che nahn ca̱hma ihyan che reneca̱h ya̱n ye chedave yahn ihyan. \v 37 Ihyan min ne, ndihcue ye a̱ma ya̱hn yahn ye, ne neca̱h ye tume me ihyan apóstol chahn. \c 5 \s1 Nunde yahn Ananías nduco Safira \p \v 1 Ate hua tihca̱ din a̱ma sa̱hn che duche se Ananías nduco nda̱hta yahn se Safira. Namin ndihcue se a̱ma ya̱hn yahn se, \v 2 ne chihco vih se tah tume yahn. Quenda se tume chena̱hn me, din ca̱ se che a nducuahn, ne neca̱h se ihyan apóstol chahn. Ta̱hn nda̱hta yahn se ne, a devano te chemin. \v 3 Tuhme ra̱hn Pedro ri ye sa̱hn: \p ―Ananías, ¿dehco che dinehn che chinun chundah di ne?, te nahn cahncheh Vaco Ndah yahn Dendiohs, chihco vih tah tume yahn ya̱hn che ndihcue. \v 4 Nde a̱ma ihyan hua din ye fuerza di ca̱va che ndihcue ya̱hn yehn, nde huane che checo tume che ca yahn muhn. ¿Dehco che tihca̱ ndedecadine?, te nunde yahn vederihncheh yehn ne, quendihque na̱n Dendiohs, ndiyu dema̱n na̱n ihyan. \p \v 5 Cuahn che chihnevan Ananías ndudo cuh ne, chenda̱h se, ne chih se. Nducoya̱ca ihyan che checadino ye che tihca̱ chi ne, a̱ma dihya ye chi. \v 6 Nda̱ a̱ma o sa̱hn deca̱hya, ne chahcotuma se tino sa̱hn, quenda se sa̱hn, chihche se sa̱hn. \p \v 7 Chihno tenduh ino ura ne, nda̱ ta̱hn nda̱hta me, nde hua devano te deh che chi. \v 8 Tumerune Pedro ta̱hn: \p ―¿A cua̱co che tuhva tume ca nchuhn yahn ya̱hn yahn ne ne? \p Ndahconan te: \p ―Cua̱co. Nduco tihva. \p \v 9 Tuhme ra̱hn Pedro ri ye ta̱hn: \p ―¿Dehco che tihca̱ din nchuhn, che ntuhno ne ca̱va che tumarande ne Vaco Ndah yahn Dihvo vo Dendiohs? A ta̱n cuenchi sa̱hn che chahn se chihche se inchahn. Ma̱n ne, namin quenda se di, cuhche se di. \p \v 10 Ndeta̱hno chenda̱h ta̱hn min, ne chih te na̱n Pedro. Cuahn che nta̱ sa̱hn deca̱hya chahn ne, a ndih te, ne quenda se ta̱hn chihche se ta̱hn da̱ma nduco incha̱hn te. \v 11 Nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo, nde ihyan chena̱hn ne, checadino ye che tihca̱ chi, ne a̱ma dihya ye chi. \s1 A̱ma din ihyan apóstol vederihno \p \v 12 A̱ma redin ihyan apóstol vederihno na̱n ihyan, ne nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo ne, rendo da̱ma ye ya̱co chahte, ma̱n corredor che duche Salomón. \v 13 Ihyan ya̱n ne, a̱ma renevahnecun ye ihyan chahn, ne andahre va̱hino ye, conda̱ va̱n ye min, \v 14 ate a̱ma ya̱hn ye, nde nda̱hta, nde cha̱hn ye, chitahno ye Dihvo vo, ne chinduco ye ihyan chahn. \v 15 Quendi tihca̱ nde nda̱ ro cuahn che a̱ma riquenda ihyan ihyan cah yahn ye nduco yundo, renta̱ve ye chihto yune, ca̱va che cuahn che chuh Pedro ne, amare da̱hno ye conan a̱ma o ihyan chahn. \v 16 Namin rica ihyan ya̱n che nino, renda̱ ye ya̱n Jerusalén, nda ye ihyan cah yahn ye nduco ihyan che chenun vaco chihnga̱ ihyan, ne ihyan cah chahn ne, rendoyahn ye, ne ihyan che chenun vaco chihnga̱ ihyan ne, rendiquenda̱h. \s1 Din se preso Pedro ma̱n, Jua̱n ma̱n \p \v 17 Tuhme chidocuya̱n che tahque ndina̱n nduco sa̱hn saduceo che rinduco se ihyan ne, chi ta̱n se, din vedeve. \v 18 Din se preso ihyan apóstol chahn, ne chih se ihyan va̱coya̱hn. \v 19 Ate a̱ma ángel yahn Dendiohs ne, na̱hne ye va̱coya̱hn me vino, ne ndetenda̱h ye ihyan chahn, ne ra̱hn ye ri ye ihyan: \p \v 20 ―Cuahn nchuhn chete ya̱co chahte, cuahndudo ne na̱n ihyan vederihquentiyon che rendahcorun Dendiohs ihyan, rendedevahn ye ihyan. \p \v 21 Dinahn ihyan chahn, ne ta̱ma ro tiya̱n ndita ne, chenda̱ ye chete ya̱co me, cahndudo ye. \p Numanahmin ne, chidocuya̱n che tahque ndina̱n nduco sa̱hn che rinduco se ihyan ne, nedin da̱ma ye nducoya̱ca sa̱hn ndina̱n yahn nación yahn Israel ma̱n, sa̱hn intiyahn ma̱n. Tuhme tahve ye che chehua ihyan apóstol che chenun ye va̱coya̱hn. \v 22 Ate cuahn che nda̱ sa̱hn policía va̱coya̱hn me ne, metah ihyan chahn, ne ndaconan se, chengu se ndudo. \v 23 Ra̱hn se: \p ―Va̱coya̱hn ne, ndah ntude, ne sanda̱do chahn ne, chenan se cuda̱do chendevah. Ate cuahn che na̱hne nuhn chende va̱coya̱hn me ne, metah duhva. \p \v 24 Cuahn che chihnevan chidocuya̱n che tahque ndina̱n ma̱n, sa̱hn ndina̱n yahn policía che redin cuda̱do ya̱co ma̱n, chidocuya̱n ndina̱n chahn ma̱n ne, retumerune vih se nde ti nda̱, nde ti tuno che tihca̱ ri. \v 25 Ura min ne, nda̱ a̱ma se, ne ra̱hn se ri se sa̱hn chahn: \p ―Sa̱hn che chih nchuhn va̱coya̱hn ne, chete ya̱co chenun se, ricuahn se. \p \v 26 Tuhme cuahn sa̱hn ndina̱n me nduco policía yahn se, chehua se ihyan apóstol chahn nduco ndah. Hua din ta̱n se nduco ye, te va̱h se che ca̱h ihyan ya̱n tu sa̱hn. \v 27 Cuahn che nta̱ se ne, chengu se ihyan na̱n sa̱hn ndina̱n chahn. Tuhme ra̱hn chidocuya̱n che tahque ndina̱n me ri ye ihyan apóstol chahn: \p \v 28 ―Nuhn ne, numacuahn vedeyudo chihquentiyon nuhn che hua quendi nchuhn cacuahn ne vederihquentiyon yahn sa̱hn min. Ate hua dinahn ne, te a ndacotuhn ne ndudo che ricuahn ne numachahte ya̱n Jerusalén. Ava̱ne ne, ricueh da̱me ne nuhn che nuhn chihno nuhn sa̱hn min. \p \v 29 Tuhme Pedro nduco ihyan apóstol chena̱hn chahn ne, ndahconan ye: \p ―Nuhn ne, quenan cuma che dinahn nuhn vederihquentiyon yahn Dendiohs, te chemin che tahque yudo che co vederihquentiyon yahn ihyan iyehnse. \v 30 Nchuhn ne, nahn ya̱h ne Jesucristo na̱n a̱ma cruz, chihno ne ihyan, ate Dendiohs yahn indihte yuhn vo ne, ndedetuhche ye ihyan, \v 31 ne chihco ye ihyan la̱do ta̱h cua̱co ye, nda̱hco ye vederihquentiyon ta̱h ye che cona̱n ye ma̱n, ndedevahn ye ihyan iyehnse ma̱n, ca̱va che nto ino ihyan nación yahn Israel nunde yahn ye, ne nda̱ca ye vederenchahco. \v 32 Nuhn ne, racotuhn nuhn ndudo yahn dehtenduh che tuhchan numacuahn vederihquentiyon yahn Vaco Ndah yahn Dendiohs, che redin Dendiohs che renun ihyan che redinahn ye ndudo yahn ye. \p \v 33 Cuahn che chihnevan sa̱hn ndina̱n chahn che tihca̱ ra̱hn ihyan apóstol ne, a̱ma chi ta̱n se, ne nahn ca̱hno se ihyan. \v 34 Ate va̱n sa̱hn chahn ne, nduco a̱ma ihyan fariseo che duche ye Gamaliel. Ihyan min ne, ihyan devano ley che dirun Moisés, ne a̱ma renevahnecun ihyan ya̱n ihyan. Chandi ye, ne chihquentiyon ye che ndiquenda̱h vah ihyan apóstol chahn mena̱n lihn. \v 35 Tuhme ra̱hn ye ri ye combiero yahn ye: \p ―Nchuhn, ihyan ndina̱n yahn nación yuhn vo Israel, cuihco ne cuda̱do deh che rihco ne che din ne nduco ihyan sih. \v 36 Cueneca̱hco ne te ametah ra̱hn me che necuan Teudas, chinun se ihyan che va ta̱h se a̱ma vederihquentiyon, ne chinduco tenduh cun ciento ihyan sa̱hn. Ate chihno sanda̱do sa̱hn, chihno chano nducoya̱ca ihyan che chinduco ye sa̱hn, ne min chihnonan yahn se. \v 37 Adive ne, ro che renan ca̱ca ihyan ne, necuan Judas yahn esta̱do yahn Galilea, ne a̱ma ya̱hn ihyan chinduco ye sa̱hn. Ate namin chihno sanda̱do sa̱hn, ne chihno chano ihyan che chinduco ye sa̱hn. \v 38 Chemin che tahque nda̱hca̱ che hua ca̱hdenun nchuhn yune yahn ihyan sih, te ndete che vederihquentiyon yahn ma̱n ye che ricuahn ye ne, va che cuihno. \v 39 Ate ndete che vederihquentiyon yahn Dendiohs che ricuahn ye ne, hua co decuihno nchuhn. Ava̱ne ne, ndete che tihca̱ ne, ca̱hnda yahn ne, te redin va̱hche ne yahn vederihquentiyon yahn Dendiohs. \p \v 40 Quenan ino nducoya̱ca sa̱hn ndina̱n chahn che ra̱hn ihyan min, ne cah se ihyan apóstol chahn, chahn se ihyan. Chihquentiyon se che ametah ndaconan cacuahn ye vederihquentiyon yahn Dihvo vo, ne ndedechuh se ihyan, cona̱hn ye. \v 41 Nda̱ca ihyan apóstol chahn na̱n sa̱hn ndina̱n chahn, ne a̱ma yeno ye, te ca̱h yune Dendiohs che chuhrihn ye ca̱va Dihvo vo. \v 42 Quendi ihyan apóstol chahn chicuahn ye vederihquentiyon yahn Dihvo vo ro ro, chete ya̱co ma̱n, va̱co ihyan ma̱n. \c 6 \s1 Tenda̱hnun ye ndache diácono \p \v 1 Ta̱hn min ne, a̱ma ri ya̱hn ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo. Ihyan che rente ye deva̱co griego ne, chica nunde ye yahn ihyan che rente ye hebreo, te ura che rih ye dehtenduh che cheh ihyan ne, hua ndahva reca̱h ye nda̱hta va̱h che rente ye griego. \v 2-3 Tuhme nedin da̱ma ihyan apóstol che ndichio chahn nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo, ne ra̱hn ye: \p ―Dihno nuhn, hua nda̱hca̱ che ca̱hcoma̱n nuhn che rahndudo nuhn Ndudo yahn Dendiohs, din nuhn ntiyon che cuih nuhn che cheh nchuhn. Chemin che va̱n nchuhn ne, cuetenda̱hnun ne ndache ihyan che quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan ma̱n, che chenan ino vo ihyan ma̱n, che nda̱hca̱ vederendedecadino yahn ye ma̱n, ne ihyan chahn ne, nda̱hco nuhn ntiyon cuh ta̱h ye. \v 4 Me nuhn ne, quendi nuhn cova̱h nuhn ma̱n, cacuahn nuhn Ndudo yahn Dendiohs ma̱n. \p \v 5 Chahtenan ino ihyan chahn, ne tenda̱hnun ye Esteban, a̱ma ihyan che numa ino ye ritahno ye Dihvo vo Jesucristo ma̱n, che quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan ma̱n. Namin tenda̱hnun ye Felipe ma̱n, Prócoro ma̱n, Nicanor ma̱n, Timón ma̱n, Parmenas ma̱n, Nicolás ma̱n, a̱ma ihyan ya̱n Antioquía che chitahno ye da̱ma nduco ihyan nación yahn Israel ro mena̱n. \v 6 Tuhme cova̱h ihyan apóstol ca̱va ihyan chahn, nahn ta̱h ye ihyan, nda̱hco ye ntiyon min ta̱h ye. \p \v 7 Ndudo yahn Dendiohs ne, a̱ma retuhn, ne min ya̱n Jerusalén ne, ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo ne, a̱ma ri ya̱hn ye. Nde chidocuya̱n, a̱ma ya̱hn ye chitahno ye, chinduco ye ihyan chahn. \s1 Din se preso Esteban \p \v 8 Esteban ne, redin ye vederihno na̱n ihyan, te a̱ma yahino Dendiohs ihyan ma̱n, neca̱h ye vederihquentiyon ihyan ma̱n. \v 9 A̱ma o sa̱hn ndiya̱co che duche Esclavos Libertados, nduco a̱ma o sa̱hn ya̱n Cirene ma̱n, Alejandría ma̱n, ya̱hn yahn Cilicia ma̱n, Asia ma̱n ne, cana̱n se ruhn chende se nduco Esteban. \v 10 Ate hua chi nda̱hco ndiya se ihyan, te quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan ma̱n, a̱ma va vededevano yahn ye ma̱n. \v 11 Tuhme nedihve se a̱ma o sa̱hn ca̱va che cuacotuhn se ndudo cuahnde, ne ca̱hma se te chihnevan se che chihnga̱ ra̱hn Esteban yahn Dendiohs ma̱n, yahn ley che dirun Moisés ma̱n. \v 12 Nduco chemin ne, ndedecuan se sa̱hn ya̱n ma̱n, sa̱hn ndina̱n ma̱n, sa̱hn devano ley che dirun Moisés ma̱n, ne chi ta̱n sa̱hn chahn nduco Esteban, quenda se ihyan na̱n intiyahn. \v 13 Namin nuhn sa̱hn chahn a̱ma o se che ca̱hma se ndudo cuahnde tuhca̱: \p ―Cuahn da̱ma chihnga̱ ra̱hn sa̱hn tih yahn ya̱co cuh che nihnde vih yahn Dendiohs ma̱n, yahn ley che dirun Moisés ma̱n. \v 14 Cua̱co chemin, te chihnevan nuhn che ra̱hn se te Jesucristo yahn ya̱n Nazaret ne, ndatera ye ya̱co cuh ma̱n, ndahcorun ye costumbre che chihco Moisés ma̱n. \p \v 15 Nducoya̱ca sa̱hn ndina̱n che vate se min ne, ndihchero se Esteban, ne nduhca̱ che ro na̱n ángel, tihca̱ ro na̱n ye. \c 7 \s1 Cahndudo Esteban che rendedevahn ye ihyan \p \v 1 Tuhme chidocuya̱n che tahque ndina̱n me ne, chiquerune ye Esteban: \p ―¿A cua̱co nducuahn che rica nunde sa̱hn sih yehn ne? \p \v 2 Ndahconan Esteban, ne ra̱hn ye: \p ―Nducoya̱ca nchuhn, dihnó ma̱n, ihyan ndina̱n yahn nación yuhn vo ma̱n, cuihcovan ne che ca̱hmá. Dendiohs yuhn vo, ihyan min che a̱ma yudo vederihquentiyon yahn ye ne, nda̱ ye na̱n indihte yuhn vo Abraham, cuahn che quenan ca ye ya̱hn yahn Mesopotamia, ro che ametah cuhnde ye ya̱n Harán, \v 3 ne ra̱hn ye ri ye ihyan: “Cuihcoman ya̱n vaque ma̱n, nducoya̱ca ihyan yehn ma̱n, ne cuehn a̱ma cua̱n ya̱hn na̱n che na̱hmá di.” \v 4 Tuhme chica Abraham ya̱n va̱co ye, Caldea, ne chahn ye, chihnde ye ya̱n Harán. Adive ne, chih chida ye, ne na̱hma Dendiohs ihyan yune, nde na̱n che nda̱ ye muhn, ya̱hn na̱n che vahto vo ma̱n ro cuh. \v 5 Hua ca̱h Dendiohs nde a̱ma ndi ya̱hn cuh ihyan, nde na̱n che ca̱hno ye a̱ma ca̱h ye. Ate ca̱h ye ndudo yahn ye ihyan te co ya̱hn nda̱ta yahn ye, andahre ro min ne, ametah nde a̱ma da̱ya ye. \v 6 Namin ra̱hn Dendiohs ri ye ihyan te nda̱ta yahn ye ne, va che cuahtenan ye ya̱n va̱co ihyan ta̱ma nación, ne din ta̱n ihyan nación min nduco ye ma̱n, din ye ntiyon yahn ihyan chahn nduco fuerza ma̱n, nde cuihno cun ciento nduyo. \v 7 Ate namin ra̱hn Dendiohs ri ye ihyan: “U dín castigo ihyan nación min che ca̱hcantiyon ye numacuahn vedeta̱n nda̱ta yehn che din ye ntiyon yahn ye. Cuihno min ne, nda̱ca ye nación min, ne cochi ye muhn ya̱hn cuh, ndeva ye yavená̱n.” \v 8 Namin ca̱h Dendiohs ndudo yahn ye Abraham, ne chihquentiyon ye che conan a̱ma seña queri a̱ma ihyan, nda̱ta yahn ye, ca̱va che ca̱hco ran ye che nevahnecun ye ndudo min. Chemin che cuahn che chihndeya̱n da̱ya Abraham che duche Isaac ne, chihno nine ro ne, chaconahn ye seña. Tihca̱ chaconahn Isaac seña da̱ya ye Jacob, ne Jacob ne, tihca̱ chaconahn ye seña nducoya̱ca da̱ya ye. A ihyan min che chihco nda̱ta ye nduh che ndichio nda̱ta yahn ihyan nación yahn Israel. \p \v 9 ’Da̱ya Jacob che ihyan ndico yuhn vo ne, a ihyan chahn che din ve ye yahn dihno ye José, ne ndihcue ndeh ye ihyan nduco sa̱hn che quenda se ihyan nde nación yahn Egipto. Ate Dendiohs ne, chinduco ye José, \v 10 ne ndedevahn ye ihyan yahn nducuahn che rechuhrihn ye. Ca̱h Dendiohs vederendedecadino che nda̱hca̱ ihyan, ne din ye che Faraón, rey yahn Egipto ne, din yahino ye ihyan. Chemin che chaconahn Faraón ihyan che ca̱hcantiyon ye ndeva̱co ye ma̱n, nde numachahte nación yahn Egipto ma̱n. \p \v 11 ’Tuhme chihnde cuico numachahte nación yahn Egipto ma̱n, Canaán ma̱n, ne a̱ma chuhrihn nducoya̱ca ihyan, nde indihte yuhn vo, ne ametah renda̱ca che cheh ye. \v 12 Ate cuahn che checadino Jacob che min nación yahn Egipto va trigo ne, dechuh ye da̱ya ye. Ta̱hn min ne, cade a̱ma yune chahn ihyan ndico yuhn vo. \v 13 Cuahn che chi o yune che chahn ihyan chahn ne, ca̱h José che checadino ye te ihyan min che dihno ye, ne nduco chemin checadino Faraón ti chica nda̱ta yahn José. \v 14 Tuhme dechuh José che chehua chida ye Jacob nduco ihyan yahn ye. Nducoya̱ca ihyan chahn ne, ri ye ino raco ntihyon. \v 15 Tihca̱ chi che chahn Jacob, chihnde ye nación yahn Egipto. Adive ne, chih ye, ne namin a min chih ihyan ndico yuhn vo. \v 16 Adive ne, ndiquenda ihyan ine yahn tena̱hn chahn nde ya̱n Siquem. Min chihche tun ye ihyan na̱n ya̱yan che ca Abraham, ndihcue da̱ya Hamor. \p \v 17 ’Cuahn che a nda̱ nino ro che conahn ndudo che ca̱h Dendiohs numacuahn vedeyudo Abraham ne, ihyan nación yahn Israel ne, a̱ma chi ya̱hn ye min nación yahn Egipto. \v 18 Ta̱hn min chihnde ta̱ma rey yahn Egipto che hua rendihche ye José. \v 19 Rey min ne, din ta̱n ye numacuahn vederihncheh nduco ihyan ndico yuhn vo, ne chihquentiyon ye ihyan chahn che cade cuahteya̱n da̱ya ye che cha̱hn ne, ca̱hn ye, cuaconda̱h ye ca̱va che coh. \v 20 Ta̱hn min chihndeya̱n Moisés, ne a̱ma quenan ino Dendiohs lihn me. Ino iyo ra chi ta̱ve indihte yahn se sa̱hn, \v 21 ne cuahn che chihcoma̱n ye lihn me ne, ta̱hn da̱ya ma̱n rey nta̱ca te sa̱hn. Ndeva te sa̱hn, ne ta̱ve te sa̱hn nduhca̱ da̱ya ma̱n te. \v 22 Chemin che chahn Moisés nducuahn vededevano yahn ihyan nación yahn Egipto. Cuahn che chi chahte ye ne, a̱ma dito na̱n ye na̱n che rente ye ma̱n, na̱n dehtenduh che redin ye ma̱n. \p \v 23 ’Cuahn che a chi ye o raco nduyo ne, chahn ye chendihchero ye ihyan nación yahn ye, Israel. \v 24 Min ndihchero ye che chahn a̱ma sa̱hn Egipto a̱ma sa̱hn nación yahn ye, ne chihno ye sa̱hn Egipto me, ndedevahn ye sa̱hn che ta̱ma me. \v 25 Tihca̱ din ye, te ra̱hco ye te nduco chemin ne, ihyan nación yahn ye ne, conahn ye te dechuh Dendiohs ihyan, ndedevahn ye ihyan chahn. Ate ihyan chahn ne, hua chenahn ye. \v 26 Ta̱ma ro me ne, ndihchero Moisés o sa̱hn nación yahn ye che rahteruhn se nduco vih, ne nahn ca̱hco dihn ye sa̱hn. Ra̱hn ye ri ye sa̱hn: “Nchuhn ne, da̱ma nación yuhn vo nduco vih, ¿dehco che rahteruhn ne nduco vih?” \v 27 Ate sa̱hn che redin ta̱n nduco combiero yahn me ne, chaconda̱ se ihyan, ne ra̱hn se: “¿Duh chaconahn di che conan yahn nuhn, techecade yahn nuhn? \v 28 ¿A namin nahn cahne u nduhca̱ che chihne sa̱hn Egipto me ico?” \v 29 Cuahn che chihnevan Moisés che tihca̱ ra̱hn sa̱hn min ne, chano ye, ne cuahn ye, chihnde ye a̱ma cua̱n ya̱hn che duche Madián. Min chihneva̱co ye, ne nda̱ca o da̱ya ye. \p \v 30 ’Chihno o raco nduyo ne, min ya̱hn na̱n che metah duhva, nino na̱n cuete che duche Sinaí ne, adena̱n chihnde ro a̱ma ángel va̱n ruchiya̱hn yahn a̱ma ya̱hn lihn che riche, ndihchero Moisés. \v 31 Moisés ne, a̱ma cuahn ino ye yahn vederihno che rendihchero ye, ne cuahn che chahn nda̱ ye ca̱va che ndihchero ndah ye ne, chihnevan ye che ra̱hn Dihvo vo Dendiohs: \v 32 “U che Dendiohs yahn ihyan ndico yehn, Abraham ma̱n, Isaac ma̱n, Jacob ma̱n.” Tuhme a̱ma dihya Moisés chi, nde tuno rendoh ye che va̱h ye, nde metah chihquino ye ndihchero ca ye. \v 33 Ra̱hn Dendiohs ri ye ihyan: “Cuehnevi nda̱co che chenun cah, te ca̱hnda yehn yahn che nti nino na̱n che quenún. \v 34 A ndihcheró che rechuhrihn ihyan yáhn min nación yahn Egipto, ne chihneván che reva̱h ye. Chemin che cochí, ndedeváhn ihyan. Ma̱n ne, conan yan, te dechúh di Egipto.” \p \v 35 ’Andahre hua nevahnecun ihyan chahn Moisés ro mena̱n, ra̱hn ye ri ye ihyan: “¿Duh chaconahn di che conan yahn nuhn, techecade yahn nuhn?” Ate ma̱n Dendiohs dechuh ye ihyan ca̱va che cona̱n ye yahn ihyan chahn ma̱n, ca̱va che ndedevahn ye ihyan ma̱n, nduhca̱ che ra̱hn ye ro che chihnde ro ángel me na̱n ya̱hn lihn che riche me. \v 36 A Moisés che ndetenda̱h ye ihyan ndico yuhn vo min nación yahn Egipto, ne din ye vederihno ya̱hn min ma̱n, na̱n Nuniya̱hn Cua̱h ma̱n, ya̱hn na̱n che metah duhva ma̱n, chete che o raco nduyo. \v 37 A Moisés che ra̱hn ye ri ye ihyan nación yuhn vo, Israel: “Dendiohs ne, ndedecuan ye a̱ma ihyan profeta va̱n nda̱ta yuhn vo nduhca̱ che ndedecuan ye u, ne che ca̱hma ihyan min ne, chemin che codinahn nchuhn.” \v 38 A Moisés che quenda̱hna̱n ye yahn ihyan nación yuhn vo, Israel, min ya̱hn na̱n che metah duhva, ne a ihyan min che nte ángel nduco ye min Cuete Sinaí ca̱va che ca̱h ye ndudo min ihyan ndico yuhn vo. A ihyan min che chihnevan ye ndudo yahn che ndedevahn Dendiohs ihyan iyehnse, chihco ye ca̱vo vo. \p \v 39 ’Ate ihyan ndico yuhn vo ne, chacota̱hn ye yahn Moisés ma̱n, nahn ndaconan ye nación yahn Egipto ma̱n. \v 40 Ra̱hn ihyan chahn ri ye Aarón: “Nahn nuhn che dendah ne a̱ma o dendiohs che quenda̱hna̱n ye yuhn vo, te Moisés, ihyan min che ndetenda̱h ye uvo nación yahn Egipto ne, a hua renta̱ ye, ne hua devano nuhn deh chi yahn ye.” \v 41 Tuhme dendah ihyan chahn a̱ma itenine lihn. Chihno ye a̱ma o ite ca̱va che co te vedino na̱n itenine me, ne a̱ma chi yeno ye nduco dendiohs min yahn ye che dendah ma̱n ye. \v 42 Chemin che chihcoma̱n Dendiohs ihyan chahn, ne ca̱h yune ye che chitahno ye iyon che chenan na̱n ro, chivahn dendiohs yahn ye, nduhca̱ che dirun a̱ma cha ihyan profeta tuhca̱: \q1 Nchuhn, ihyan nación yahn Israel, cuahn che chahtechica ne ya̱hn na̱n che metah duhva chete che o raco nduyo ne, \q1 ndotenan che ca̱hno ne ite ca̱va che co te vedino, ndeva ne yavená̱n ne, \q1 \v 43 tahque ndah ne ne, quenda ne ya̱co na̱n che quenun Moloc ma̱n, iyon yahn Renfán ma̱n, \q1 ndeva ne yavena̱n dendiohs chemin chan che dendah ma̱n ne. \q1 Chemin che quenan cuma che dín castigo nchuhn, dechúh nchuhn nde tahque ca̱na yahn nación yahn Babilonia. \p \v 44 ’Min ya̱hn na̱n che metah duhva ne, ihyan ndico yuhn vo ne, chihnde ta̱h ye ya̱co che chindah nduhca̱ che na̱hma Dendiohs Moisés ta̱ca̱ va che dendah ye. A chete ya̱co min ne, chenun ndah tu rahno na̱n che ndirun ley yahn Dendiohs. \v 45 Chan rine, chihnde ta̱h ihyan chahn ya̱co me nde ro che nda̱ ye nduco Josué, cheta̱h ye ya̱hn yahn ihyan ta̱ma nación che chehnevi Dendiohs na̱n ye. Tihca̱ chihco cuda̱do ye ya̱co me nde ro che quenan David. \v 46 Dendiohs, ihyan min che ndeva Jacob yavena̱n ye ne, din yahino ye rey David, ne nahn ca̱hno rey me a̱ma ya̱co yahn ye. \v 47 Ate Salomón che chihno ye ya̱co yahn Dendiohs, \v 48 andahre Dendiohs, ihyan min che a̱ma yudo vederihquentiyon yahn ye, hua rendotenan ye ya̱co che rihno ihyan. Tihca̱ nduhca̱ che dirun ihyan profeta me tuhca̱: \q1 \v 49 Ra̱hn Dihvo vo Dendiohs: “Rihquentiyón nde vahchetero ma̱n, \q1 nde numachahte iyehnse ma̱n. \q1 ¿Ta̱ca̱ conún chete a̱ma ya̱co che rihno ihyan? \q1 ¿Ta̱ca̱ cuhndé a̱ma cua̱n no? \q1 \v 50 A má̱n dendáh nducuahn dehtenduh che va.” \p \v 51 Quendi Esteban, ne ra̱hn ye: \p ―Nchuhn ne, cheche chedave yahn ne. Da̱ma ri ne nduco ihyan che hua ritahno ye Dendiohs, te hua redinahn ne. Numacuahn ro ne, rahcota̱hn ne vederihquentiyon yahn Vaco Ndah yahn Dendiohs. Nduhca̱ ihyan ndico yahn ne ne, tihchan ne. \v 52 Nducoya̱ca ihyan profeta ne, din ta̱n ihyan ndico yahn nchuhn nduco ye. Ihyan ndico yahn ne ne, chihno ye ihyan profeta chahn che dirun ye nde ro mena̱n che va che chi Da̱ya Dendiohs, ne cuahn che nda̱ ye ne, a ma̱n nchuhn hua chitahno ne ihyan, ne chihno ne ihyan. \v 53 Nchuhn ne, nduco ángel dechuh Dendiohs ley yahn ye ca̱va che dinahn ne, ate hua redinahn ne. \p \v 54 Cuahn che chihnevan sa̱hn ndina̱n chahn che tihca̱ ra̱hn Esteban ne, a̱ma chi ta̱n se, nde tuno reh dihyon se. \v 55 Ate Esteban ne, quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan, ne chenihyon na̱n ye na̱n ro, ne ndihchero ye che a̱ma yudo vederihquentiyon yahn Dendiohs ma̱n, che nti Dihvo vo Jesucristo la̱do ta̱h cua̱co ye ma̱n. \v 56 Tuhme ra̱hn ye: \p ―¡Condihche nchuhn! ¡Quendah vahchetero! ¡Nga̱ Ihyan min che rinduco ye nducoya̱ca ihyan, nti ye la̱do ta̱h cua̱co Dendiohs! \p \v 57 Ate sa̱hn chahn ne, neca̱hde se iverevan se, nde tuno rah ta̱n se, tumanga̱n se Esteban. \v 58 Quenda se ihyan cuahn chihto ya̱n, ne min ca̱h se tu ihyan. A̱ma sa̱hn che duche se Saulo ne, din se cuda̱do tino yahn sa̱hn che chenan se ntiyon che ca̱h se tu ihyan. \v 59 Ura che reca̱h se tu Esteban ne, cova̱h ye tuhca̱: \p ―Dihvé Jesucristo, nda̱hcó chedave yáhn ta̱h ne. \p \v 60 Tuhme chehntihya ye, ne ra̱hn ye numa dito ye: \p ―Dihvé, cuenchahco ne yahn sa̱hn sih che tihca̱ redin se. \p Chihno ra̱hn ye chemin ne, chih ye. \c 8 \s1 Din ta̱n Saulo nduco ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo \p \v 1 Saulo ne, da̱ma chi se nduco sa̱hn chahn che chihno se Esteban. \p A ro min no cana̱n a̱ma redin ta̱n se nduco ihyan ya̱n Jerusalén che ritahno ye Dihvo vo. Va̱n ihyan chahn ne, atena̱n ihyan apóstol che chahtenan ye min, te chihno chano nducoya̱ca ye, cuahn muhn cuahn min ye esta̱do yahn Judea ma̱n, nación yahn Samaria ma̱n. \v 2 Ihyan che ndah ihyan ye na̱n Dendiohs ne, a̱ma chi ra̱n ye ca̱va Esteban, ne chahn ye chihche ye ihyan. \v 3 Saulo ne, quendi se redin ta̱n se nduco ihyan che ritahno ye Dihvo vo, ne renda̱ se nduh vah nduh vah, retenda̱h vah se ihyan. Nde nda̱hta, nde cha̱hn ye, rihnda rudo se ihyan, riquenda se ihyan, rih se ihyan va̱coya̱hn. \s1 Rahndudo ye ndudo ndah yahn Dendiohs min nación yahn Samaria \p \v 4 Ihyan che chano chahn ne, rahndudo ye ndudo ndah yahn Dendiohs nduh cua̱n ya̱n na̱n che renda̱ ye. \v 5 A̱ma cha ihyan chahn che duche ye Felipe ne, cuahn che nda̱ ye a̱ma cua̱n ya̱n yahn Samaria ne, min rahndudo ye ndudo yahn Dihvo vo Jesucristo, che a ihyan min che a va ca̱de che chi ye ndedevahn ye ihyan iyehnse. \v 6 A̱ma rendo da̱ma ihyan, rihnevan ye numacuahn vedenecun che rahndudo Felipe ma̱n, rendihchero ye vederihno che redin ye ma̱n. \v 7 A̱ma ya̱hn ihyan che chenun vaco chihnga̱ ihyan ne, rendihquenda̱h vaco chahn, a̱ma rah. Namin rendoyahn a̱ma ya̱hn ihyan che ndi cheche ye ma̱n, che neneva doh ca̱h ye ma̱n, ta̱h ye ma̱n. \v 8 Chemin che nducoya̱ca ihyan ya̱n min ne, a̱ma yeno ye. \p \v 9 Ya̱n min ne, va a̱ma sa̱hn che duche se Simón, che cuah se. A ra̱hn me ne, a̱ma chihncheh se ihyan che vate ye numachahte nación yahn Samaria, ra̱hn se te ametah nde a̱ma ihyan nduhca̱ sa̱hn min. \v 10 Nducoya̱ca ihyan, nde ihyan ndico ma̱n, nde checa̱hya ma̱n, renevahnecun ye sa̱hn, ne ra̱hn ye: \p ―Sa̱hnguh ne, quenan cuma se vederihquentiyon chahte yahn Dendiohs. \p \v 11 A̱ma ra̱hn chitahno ihyan chahn sa̱hn, te nduco vedecuah yahn se ne, chihncheh se ihyan. \v 12 Ate cuahn che chihnevan ihyan chahn che rahndudo Felipe yahn vederihquentiyon yahn Dendiohs ma̱n, yahn che ndedevahn Dihvo vo Jesucristo ihyan ma̱n ne, nducoya̱ca ye, nde nda̱hta, nde cha̱hn ye, chitahno ye Dihvo vo, ne chedenune ye. \v 13 Nde Simón cuah me ne, chitahno se, ne chedenune se. Chinduco se Felipe, ne a̱ma rahn ino se yahn vederihno che rinahn. \p \v 14 Cuahn che ihyan apóstol che chenan ye ya̱n Jerusalén checadino ye che nevahnecun ihyan ya̱hn yahn Samaria Ndudo yahn Dendiohs ne, dechuh ye Pedro nduco Jua̱n. \v 15 Cuahn che nda̱ ihyan apóstol chahn ne, cova̱h ye ca̱va che conun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan chahn. \v 16 Ametah conun Vaco Ndah yahn Dendiohs nde a̱ma ihyan chahn, te cade chedenune ye che nevahnecun ye Dihvo vo Jesucristo. \v 17 Tuhme Pedro nduco Jua̱n ne, nahn ta̱h ye ihyan chahn, ne quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan. \p \v 18 Cuahn che ndihchero Simón che renun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan che renahn ta̱h ihyan apóstol chahn ne, nahn ca̱h se tume ihyan, \v 19 ne ra̱hn se: \p ―Cuedin nchuhn che namin nducó conan cumá vederihquentiyon tih, ca̱va che adecoduhno ihyan che nahn tá̱h ihyan ne, conun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan. \p \v 20 Tuhme ra̱hn Pedro ri ye sa̱hn: \p ―A ndinda di nde nduco tume yehn, te rendedecadine te co cua nduco tume vederihquentiyon che reca̱h Dendiohs. \v 21 Di ne, nde hua co conen na̱n ntiyon cuh, te hua ndah chedave yehn na̱n Dendiohs. \v 22 Cuento ine yahn nunde yehn, ne cuique Dendiohs ndete che nchahco ye yehn che tihca̱ rendedecadine, \v 23 te ndero ndi che a ndinda di, nedin nunde yehn. \p \v 24 Ndahconan Simón, ne ra̱hn se ri se ihyan: \p ―Cova̱h nchuhn ca̱va che nchahco Dihvo vo Dendiohs nunde yáhn, ne hua cuahno có nduhca̱ che ra̱hn ne. \p \v 25 Cuahn che a nte ihyan apóstol chahn yahn vederihno che din Dendiohs ma̱n, cahndudo ye Ndudo yahn Dendiohs ma̱n ne, cona̱hn ye ya̱n Jerusalén, racotuhn ye ndudo ndah yahn Dihvo vo Jesucristo a̱ma ndeh ya̱n yahn Samaria na̱n che rechuh ye. \s1 Felipe nduco sa̱hn nación yahn Etiopía \p \v 26 Chihno min ne, ra̱hn a̱ma ángel yahn Dihvo vo Dendiohs ri ye Felipe: \p ―Cuehn cua̱hn yune che rica ya̱n Jerusalén, rahn cua̱hn ya̱n Gaza. \p Yune min che rechuh cua̱hn ya̱hn na̱n che metah duhva. \v 27 Tuhme cuahn Felipe, ne ura che a quenun yune ye ne, nta̱ca ye a̱ma sa̱hn ndina̱n, che tesorero yahn ta̱hn Candace, reina yahn nación yahn Etiopía. Ro min ne, a ndaconan se che chahn se ya̱n Jerusalén, ndeva se yavena̱n Dendiohs. \v 28 Cona̱hn se ya̱n va̱co se, va se chete carro yahn se, ne rahndudo se libro che dirun ihyan profeta Isaías. \v 29 Tuhme ra̱hn Vaco Dendiohs nduco Felipe: \p ―Cuehn, cotone carro tih. \p \v 30 Cuahn che tuno Felipe carro me ne, chihnevan ye che rahndudo sa̱hn min libro che dirun Isaías, ne tumerune ye sa̱hn: \p ―¿A renahn ne ndudo tih che rahndudo ne ne? \v 31 Ndahconan se yahn ye: \p ―Hua, te metah duh che te cuande u. \p Tuhme ya̱hve se ihyan che conda̱ ye chete carro me, cuhnde ye da̱ma nduco se. \v 32 Na̱n Ndudo yahn Dendiohs che rahndudo se ne, ndirun tuhca̱: \q1 Nduhca̱ che riquenda ihyan itecuche na̱n che ca̱hno ye ite ne, tihca̱ quenda ye ihyan. \q1 Nduhca̱ a̱ma itecuche lihn che hua rah te che rendu ihyan ite ne, tihca̱ ihyan min, te hua dehva ca̱hma ye. \q1 \v 33 Ndere ca̱ca nunde se yahn ye, ne ametah deh che ca̱hma ye, te hua nda̱ca duh che techeca̱de yahn ye numa cua̱co. \q1 ¿Duh co ca̱hma yahn nda̱ta yahn ihyan min?, te ca̱hno se ihyan, ne nda̱ca ye iyehnse cuh. \p \v 34 Tumerune sa̱hn min Felipe: \p ―Codin favor, ne cahme co u, ¿Duh yahn che tihca̱ dirun ihyan profeta me? ¿A yahn ma̱n ye, o yahn ta̱ma ihyan? \p \v 35 Tuhme cana̱n Felipe nde na̱n che rahndudo se, ca̱h cuande ye sa̱hn ndudo ndah yahn Dihvo vo Jesucristo. \v 36 Cuahn che nda̱ ihyan chahn a̱ma cua̱n na̱n che va nune ne, ra̱hn sa̱hn ndina̱n me: \p ―Muhn va nune, ¿a hua co cuedenuné ne? \p \v 37 Ndahconan Felipe yahn se: \p ―Ndete che ritahnó ne numacuahn chedave yahn ne ne, ta̱ca̱ hua, co cuedenune ne. \p Tuhme ra̱hn sa̱hn min: \p ―Ritahnó te Jesucristo ne, ihyan min che Da̱ya Dendiohs. \p \v 38 Chihquentiyon se che chan carro me. Tuhme cochahn se nduco Felipe na̱n nune me, ne chehdenune ye sa̱hn. \v 39 Cuahn che ndiquenda̱h ihyan chahn va̱n nune ne, quenda Vaco Dihvo vo Dendiohs Felipe, ne chehna̱n se ihyan. Tuhme ndonun yune se, cona̱hn se, ne a̱ma yeno se. \v 40 Felipe ne, adena̱n nda̱ ye ya̱n Azoto, ne chuh ye nduh ya̱n nduh ya̱n, rahndudo ye Ndudo yahn Dendiohs nde nda̱ ye ya̱n Cesarea. \c 9 \s1 Nto ino Saulo nunde yahn se \p \v 1 Numacuahn ro min ne, riquendi Saulo redin ta̱n se nduco ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo, nahn ca̱hno se ihyan. Chahn se na̱n chidocuya̱n che tahque ndina̱n, \v 2 chica se a̱ma ca̱ca, quenda se, ca̱va che ca̱hn se ya̱co yahn ihyan nación yahn Israel che vate ye ya̱n Damasco, din se preso nde nda̱hta, nde cha̱hn, ihyan che ritahno ye Dihvo vo, quenda se ihyan ya̱n Jerusalén. \v 3 Ate cuahn che nda̱ nino se ya̱n Damasco ne, adena̱n chiya a̱ma dave che chica na̱n ro na̱n se. \v 4 Ndeta̱hno chenda̱h se ndiya̱hn, ne chihnevan se a̱ma ndudo che ra̱hn: \p ―Saulo, Saulo, ¿dehco che redin tan nduco ihyan yáhn? \p \v 5 Tumerune se: \p ―Dihvé, ¿duh ndih ne? \p Ndaconan ndudo me: \p ―U che Jesucristo che redin tan nducó. Nduhca̱ itenine che renun yah ma̱n te ite, renun te ya̱hn cuiyon che rahco nduco ihyan ite ne, tihca̱ redin. \p \v 6 Saulo ne, a̱ma dihya se chi, nde tuno rendoh se che va̱h se, ne ra̱hn se: \p ―Dihvé, ¿deh nahn ne che dín ne? \p Ndahconan Dihvo vo yahn se: \p ―Cuenecuen, ne cuehn viya̱n. Min ca̱hma a̱ma ihyan co ye di deh va che din. \p \v 7 Namin sa̱hn che nduco Saulo ne, a̱ma dihya se chi, te chihnevan sa̱hn chahn ndudo me, ate hua duhva ndihche se. \v 8 Tuhme necuan Saulo, ate cuahn che na̱hne se ndutina̱n se ne, ametah ro na̱n se. Chemin che cheta̱h sa̱hn chahn ta̱h se, ne quendanan se sa̱hn nde nda̱ se ya̱n Damasco. \v 9 Min quenan se ino ro, ne hua ro na̱n se, nde hua cheh se, nde hua chih se. \p \v 10 Ya̱n min va a̱ma ihyan che duche ye Ananías che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo. Ndihchero ihyan min a̱ma vederihno va̱n ya̱hnde yahn ye che nda̱ Dihvo vo na̱n ye, ne ya̱hve ye ihyan: \p ―¡Ananías! \p Ndahconan ye: \p ―Dihvé, ca̱hma ne. \p \v 11 Tuhme ra̱hn Dihvo vo ri ye ihyan: \p ―Cuehn cuahn yune che duche Yune Cua̱co, ne min ndeva̱co Judas, cuiquerone ca̱va a̱ma sa̱hn ya̱n Tarso che duche se Saulo. Min quenun se, reva̱h se. \v 12 Sa̱hn min ne, din Dendiohs che va̱n ya̱hnde yahn se ndihchero se di che nda, nahn tah sa̱hn ca̱va che ndaconan co ro na̱n se. \p \v 13 Cuahn che chihnevan Ananías che tihca̱ ne, ra̱hn ye: \p ―Dihvé, a̱ma ya̱hn ihyan rente ye nducó yahn sa̱hn min che a̱ma redin ta̱n se min ya̱n Jerusalén nduco ihyan che ritahno ye ndih. \v 14 Ma̱n ne, nda̱ se muhn, nda se a̱ma ca̱ca che dendah chidocuya̱n che tahque ndina̱n ca̱va che din se preso nducoya̱ca nuhn che ritahno nuhn ndih, quenda se nuhn. \p \v 15 Ate ra̱hn Dihvo vo ri ye ihyan: \p ―Cuehn, te má̱n tenda̱hnún sa̱hn ca̱va che cuahndudo se ndudo yáhn, cahnevan ihyan nación yahn Israel ma̱n, ihyan nación chena̱hn ma̱n, rey yahn ye ma̱n. \v 16 Ca̱h cuandé sa̱hn che va che a̱ma chuhrihn se che cuande yáhn. \p \v 17 Tuhme cuahn Ananías, chenda̱ ye vah na̱n che quenun Saulo. Nahn ta̱h ye sa̱hn, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: \p ―Dihnó Saulo, Dihvo vo Jesucristo, ihyan min che chihnde ro ye nan cua̱hn yune ne, dechuh ye u ca̱va che ndaconan co ro nan ma̱n, ca̱va che conun Vaco Ndah yahn Dendiohs di ma̱n. \p \v 18 Ndeta̱hno chera che deca̱ ro yun ro che chenan ndutina̱n se, ne chi ro na̱n se. Tuhme necuan se, ne chedenune se. \v 19 Chihno min ne, cheh se, ne ndeva fuerza sa̱hn. Quenan se neve ro min ya̱n Damasco nduco ihyan che ritahno ye Dihvo vo. \s1 Cahndudo Saulo Ndudo yahn Dendiohs ya̱n Damasco \p \v 20 Chihno min ne, cana̱n cahndudo Saulo nduh cua̱n chete ya̱co, ne ra̱hn ye te Jesucristo ne, ihyan min che Da̱ya Dendiohs. \v 21 Nducoya̱ca ihyan che rihnevan ye ne, rahn ino ye, ne retumarune vih ye: \p ―¿A ndiyu sa̱hn tih che redin ta̱n se ya̱n Jerusalén nduco ihyan che ritahno ye Jesús? ¿A ndiyu sa̱hn tih che nda̱ se muhn ca̱va che quenda se ihyan che ritahno ye ihyan min, neca̱h se ihyan ta̱h chidocuya̱n ndina̱n? \p \v 22 Ate Saulo ne, nde tahque numa ino se rahndudo se che cua̱co te Dihvo vo Jesucristo ne, a ihyan min che a va ca̱de che chi ye ndedevahn ye ihyan iyehnse. Nde na̱n che ametah deh che ca̱hma ihyan nación yahn Israel che vate ye min ya̱n Damasco. \s1 Chano Saulo \p \v 23 Chihno ndeh ro ne, ihyan nación yahn Israel chahn ne, ntuhno ye ca̱va che ca̱hno ye Saulo, \v 24 ate checadino se. Nde ro nde ra̱hn rano ihyan chahn sa̱hn nduh cua̱n chende chan yahn ya̱n me ca̱va che ca̱hno ye sa̱hn. \v 25 Ate a̱ma vino ne, ihyan che ritahno ye Dihvo vo ne, ndedevah ye sa̱hn chete a̱ma cuahte chahte na̱n chete che ndi chan yahn ya̱n me, ne tihca̱ chi che ndevahn se. \s1 Nta̱ Saulo ya̱n Jerusalén \p \v 26 Cuahn che nta̱ Saulo ya̱n Jerusalén ne, nahn conduco se ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo, ate nducoya̱ca ihyan chahn ne, va̱h ye, te ra̱hco ye te co hua cua̱co che a ritahno se Dihvo vo. \v 27 Ate Bernabé ne, quenda ye Saulo na̱n ihyan apóstol chahn, ne neca̱h cuande ye ihyan nduhca̱ che chihnde ro Dihvo vo na̱n se cua̱hn yune ma̱n, nduhca̱ che ya̱hve ye sa̱hn ma̱n, nduhca̱ che numa ino se cahndudo se ya̱n Damasco vederihquentiyon yahn Dihvo vo ma̱n. \v 28 Tuhme chinduco Saulo ihyan apóstol chahn, ne quenan se min ya̱n Jerusalén. \v 29 Numa ino se rahndudo se vederihquentiyon yahn Dihvo vo, riya̱hve se ihyan, nda̱ta yahn Israel, che rente ye deva̱co griego. Ate ihyan chahn ne, rinuhn ino ye ta̱ca̱ co ca̱hno ye sa̱hn. \v 30 Cuahn che checadino ihyan che ritahno ye Dihvo vo che tihca̱ ne, quenda ye sa̱hn ya̱n Cesarea, ne ndedechuh ye sa̱hn ya̱n va̱co se Tarso. \p \v 31 Ta̱hn min ne, numachahte esta̱do yahn Judea ma̱n, Galilea ma̱n, nación yahn Samaria ma̱n ne, nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo ne, cheguan redin ta̱n ihyan nduco ye, ne a ndevate tahn ye, rendeva ye yavena̱n Dihvo vo Dendiohs numacuahn vedenecun. Reneca̱h ya̱n Vaco Ndah yahn Dendiohs chedave yahn ihyan chahn, ne redin Dendiohs che a̱ma ya̱hn ihyan ritahno ye Dihvo vo, rinduco ye ihyan. \s1 Ndoyahn Eneas \p \v 32 Cuahn che quechica Pedro, rahndudo ye va̱n ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo ne, chahn ye, chendihchero ye ihyan che vate ye ya̱n Lida. \v 33 Min nta̱ca̱ ye a̱ma sa̱hn cah che duche se Eneas. A nine nduyo ndi cheche se, quendite se na̱n yundo. \v 34 Ra̱hn Pedro ri ye sa̱hn: \p ―Eneas, Dihvo vo Jesucristo din ye che ndoyehn. Cuenecuen, condihte ndah yundo yehn. \p Ndeta̱hno ndoyahn Eneas, ne necuan se. \v 35 Nducoya̱ca ihyan ya̱n Lida ma̱n, ya̱n Sarón ma̱n, ndihchero ye che ndoyahn se, ne a̱ma ya̱hn ye chihcoma̱n ye dehtenduh che ritahno ye ro mena̱n, ne chitahno ye Dihvo vo Jesucristo. \s1 Ntuche Dorcas \p \v 36 Ta̱hn min ne, chihnde a̱ma ihyan nda̱hta ya̱n Jope che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo. Ihyan min ne, duche ye Tabita, ne che deva̱co griego ne, Dorcas. A̱ma ndah ihyan ye, ne a̱ma yeno ye, rinan ye ihyan cheva̱h. \v 37 Cheta̱h cah ihyan min, ne chih ye. Chihno na̱no ihyan tena̱hn me ne, chacondihte ndah ye ihyan chete cua̱rto che va na̱n o cuahto. \v 38 Checadino ihyan che ritahno ye Dihvo vo che ya̱n Lida quenan Pedro, ne nducote nino ya̱n min ne, tahve ye o ihyan che ca̱hn ye, ngua ye ihyan, ne ra̱hn ye: \p ―Cuhn vo nduco ne ya̱n Jope tenun tenun no. \p \v 39 Tuhme cuahn Pedro nduco ihyan chahn, ne cuahn che nda̱ ye min ne, quenda ihyan chahn ihyan chete vah na̱n che quendite tena̱hn me. Min chenun nducoya̱ca nda̱hta va̱h, a̱ma raco ye, ne na̱hme ye Pedro vestido ma̱n, coya̱no ma̱n, che nda̱hyon tena̱hn me ro che quenan ye iyehnse. \v 40 Chihquentiyon Pedro che ndiquenda̱h vah nducoya̱ca ihyan chahn, ne chentihya ye, cova̱h ye. Ndihchero ye tena̱hn me, ne ra̱hn ye: \p ―Tabita, cuenecuen. \p Ndeta̱hno na̱hne ye ndutina̱n ye, ne ndihchero ye Pedro, ne necuan ye, va ye na̱n yundo. \v 41 Tuhme cheta̱h Pedro ta̱h ye, ne ndedecuan ye ihyan. Cah ye nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo ma̱n, nda̱hta va̱h chahn ma̱n, ne na̱hme ye ihyan nda̱hta me che a ntuche ye va̱n tena̱hn. \v 42 Nducoya̱ca ihyan ya̱n Jope ne, checadino ye yahn vederihno me, ne a̱ma ya̱hn ye chitahno ye Dihvo vo. \v 43 Ra̱hn quenan Pedro min ya̱n Jope, ndeva̱co Simón, a̱ma sa̱hn che redin dave se ima. \c 10 \s1 Chahn Pedro ndeva̱co Cornelio \p \v 1 Min ya̱n Cesarea chihnde a̱ma capitá̱n che duche se Cornelio, che ndi cuande se compañia che duche Italiana. \v 2 Sa̱hn min nduco nducoya̱ca ihyan yahn se che chenun ye ndeva̱co se ne, rendeva se yavena̱n Dendiohs numacuahn vedenecun. A̱ma reca̱h se tume che rinan se ihyan nación yahn Israel, ne reva̱h se ro ro. \v 3 A̱ma ro, tenduh na̱n rahco ino a chino ne, chinahn a̱ma vederihno na̱n se, ndihchero ndah se a̱ma ángel yahn Dendiohs che chenda̱ ye na̱n quenun se, ne ya̱hve ye sa̱hn: \p ―¡Cornelio! \p \v 4 A̱ma dihya se chi, ndihchero se ángel me, ne tumerune se ihyan: \p ―Dihvé, ¿deh nahn ne ne? \p Ndahconan ángel me yahn se: \p ―Dendiohs, a chihnevan ye che revah, ne ndihchero ye che redin vedeva̱hino nduco ihyan cheva̱h. \v 5 Ma̱n ne, cuedechoh ihyan che ca̱hn ye ya̱n Jope, ngua ye Simón che namin duche ye Pedro. \v 6 Quenan ye a̱ma vah che nti nino nuniya̱hn, va̱co a̱ma sa̱hn redin dave ima che namin duche se Simón. Ihyan min ca̱hma ye co ye di deh che va che din. \p \v 7 Cuahn che cona̱hn ángel me ne, cah Cornelio o sa̱hn deca̱hya yahn se nduco a̱ma sanda̱do che quenan se ndeva̱co se che namin ritahno se Dendiohs. \v 8 Chihno neca̱h cuande se sa̱hn nducuahn ne, dechuh se sa̱hn ya̱n Jope. \p \v 9 Ta̱ma ro me ne, tenduh na̱n inguiya̱hn ne, cuahn che a cuahn nino sa̱hn chahn ya̱n Jope ne, cocha Pedro tin vah yuto na̱n che quenan ye, ca̱va che cova̱h ye. \v 10 A̱ma chi cuico ye, ne numanahn che rindah che cheh ye ne, chinahn a̱ma vederihno na̱n ye. \v 11 Ndihchero ye na̱n ro a̱ma che deca̱ ro a̱ma tino chahte tihca̱ ro che nechiche nduh che cun esquina yahn, ne cochahn cua̱hn ndiya̱hn nino na̱n ye. \v 12 Min chete tino me chenun nducoya̱ca na̱n ite che cun ca̱h te ma̱n, cu ma̱n, ya̱hda ma̱n. \v 13 Tuhme chihnevan ye a̱ma ndudo che ra̱hn: \p ―Pedro, cuihne ite sih, cocheh ite. \p \v 14 Ate ndahconan Pedro: \p ―Dihvé, hua, te u ne, nde menahn metah chéh nde a̱ma na̱n ite che chihnga̱ te. \p \v 15 Ndaconan ndudo me: \p ―Cha che a nedin dave Dendiohs ne, hua quendi ndedecadine che chihnga̱. \p \v 16 Ino yune ndaconan ndihchero ye vederihno me. Tuhme conda̱ tino me cua̱hn na̱n ro. \v 17 Nahmin che a̱ma rendedecadino Pedro deh conahn vederihno me ne, sa̱hn che dechuh Cornelio ne, a nda̱ se chendevah, retumerune se ti che va̱co Simón. \v 18 Tuhme tumerune se a min quenan a̱ma ihyan che duche ye Simón che namin duche ye Pedro. \v 19 Rendedecadino ca Pedro yahn vederihno me cuahn che ya̱hve Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan: \p ―Nda̱ ino se, rinuhn se di. \v 20 Cuenchehn, ne cuehn nduco se. Dehve rahque, te u dechúh sa̱hn. \v 21 Tuhme cuenchahn Pedro cua̱hn na̱n che vatendi sa̱hn che dechuh Cornelio, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: \p ―U che rinuhn nchuhn. ¿Deh ntiyon cochi ne ne? \p \v 22 Ndahconan sa̱hn chahn: \p ―Huate, capitá̱n Cornelio dechuh ye nuhn. Ihyan min ne, a̱ma ndah ihyan ye, ne rendeva ye yavena̱n Dendiohs. Nducoya̱ca ihyan nación yahn Israel ne, yahino ye ihyan. Ra̱hn a̱ma ángel yahn Dendiohs ri ye ihyan che dechuh ye chehua ndih, ca̱va che ca̱hn ne ndeva̱co ye, cahnevan ye deh che va che ca̱hma ne co ne ihyan. \p \v 23 Tuhme ra̱hn Pedro che conda̱ sa̱hn chahn chete vah, ne chahtenan se nduco ye. Nde ta̱ma ro me cuahn ye nduco se, nduco neve ihyan ya̱n Jope che ritahno ye Dihvo vo. \v 24 Na̱n che chi o ro me ne, nda̱ ihyan chahn ya̱n Cesarea, ne quenan rino Cornelio nduco nducoya̱ca ihyan yahn se ma̱n, amigo yahn se ma̱n, che ndiya̱hve se. \v 25 Cuahn che nda̱ nino ihyan chahn va̱co Cornelio ne, quenda̱h se vah ca̱va che nevahnecun se Pedro, ne chehntihya se na̱n ye, rendeva se yavena̱n ye. \v 26 Ate ndedecuan Pedro sa̱hn, ne ra̱hn ye: \p ―Cuenecuen, cuandi. Hua nda̱hca̱ che ndeva yavená̱n, te u ne, ihyan iyehnse u nduhca̱ di. \p \v 27 Ca ra̱hn ca rica ye, chenda̱ ye chete vah, ne ndihche ye che a̱ma ya̱hn ihyan ndi da̱ma ye min. \v 28 Tuhme ra̱hn ye ri ye ihyan chahn: \p ―Nchuhn ne, a devano ne te ca̱hnda va yahn nuhn, ihyan nación yahn Israel, che ca̱hn nuhn ndeva̱co ihyan ta̱ma nación ma̱n, che conduco nuhn ihyan chahn ma̱n. Ate Dendiohs ne, te ye, checadinó te hua quendi ndedecadinó che hua nda̱hca̱ che coda̱ma nuhn nduco ihyan ta̱ma nación. \v 29 Chemin che cuahn che tahve nchuhn che chehua u ne, ndeta̱hno cochí, hua chacotá̱hn. Ma̱n ne, nahn cadinó deh cuande che tahve ne che chehua u. \p \v 30 Tuhme ndahconan Cornelio: \p ―A ma̱n cun ro, co tenduh ura cuh ne, va ya̱hté ma̱n, revá̱h ma̱n, muhn chete va̱có, cuahn che chihnde ro a̱ma ángel, quenun ye tino che tuno diya̱hn ro. \v 31 Ra̱hn ye ri ye u: “Cornelio, chihnevan Dendiohs che revah, ne ndihchero ye che redin vedeva̱hino nduco ihyan cheva̱h. \v 32 Ma̱n ne, cuedechoh nde ya̱n Jope che ngua Simón che namin duche ye Pedro. Quenan ye a̱ma vah che nti nino nuniya̱hn, ndeva̱co a̱ma sa̱hn che redin dave ima, che namin Simón duche se.” \v 33 Chemin che a ndeta̱hno dechúh che chehua ndih. Nda̱hca̱ din ne che cochi ne. Ma̱n ne, nto da̱ma nducoya̱ca nuhn muhn na̱n Dendiohs ca̱va che cahnevan nuhn nducuahn che chihquentiyon ye che ca̱hma ne. \p \v 34 Tuhme cahndudo Pedro: \p ―Ma̱n ne, a chenáhn te Dendiohs che cua̱co niyon ne, hua retenda̱h nun ye ihyan, \v 35 te da̱ma no yahino ye nducoya̱ca ihyan adecotino nación yahn ye, ndete che rendeva ye yavena̱n ye ma̱n, redin ye che ndah ma̱n. \v 36 Dendiohs ne, dechuh ye Jesucristo, Dihve nducoya̱ca ihyan, va̱n ihyan nación yahn Israel, ca̱va che cuahndudo ye ndudo ndah yahn che ndo ya̱n Dendiohs nduco ihyan iyehnse. \v 37 Nchuhn ne, a devano ndah ne yahn nducuahn che coma̱n chinahn numachahte nación yahn Israel, cana̱n nde esta̱do yahn Galilea, cuahn che a chuh che cahndudo Jua̱n Bautista ma̱n, chehdenune ye ihyan ma̱n. \v 38 A devano ne te Dendiohs ne, din ye che quenun Vaco Ndah yahn ye Jesucristo yahn ya̱n Nazaret, ne nda̱hco ye vederihquentiyon chahte ta̱h ye. Ihyan min ne, quechica ye, redin ye che ndah, ne rendedevahn ye ihyan che rechuhrihn ye, redin chundah. Tihca̱ redin ye, te quenan cuma ye vederihquentiyon yahn Dendiohs. \v 39 Nuhn racotuhn nuhn ndudo cua̱co yahn nducuahn che din Dihvo vo Jesucristo numachahte nación yahn Israel ma̱n, ya̱n Jerusalén ma̱n. Ihyan min ne, nahn ya̱h se ihyan na̱n a̱ma cruz, chihno se ihyan. \v 40 Ate chihno ino ro ne, ndedetuhche Dendiohs ihyan, ne cahnecun ye che quechica ro ye va̱n nuhn. \v 41 Hua quechica ro ye va̱n nducoya̱ca ihyan ya̱n, ate quechica ro ye va̱n nuhn che a tenda̱h nun Dendiohs nuhn nde ro mena̱n ca̱va che cuacotuhn nuhn ndudo yahn che tihca̱ chi. Cuahn che a ntuche ye va̱n tena̱hn ne, da̱ma cheh nuhn, da̱ma chih nuhn nduco ye. \v 42 Chihquentiyon ye che cuahndudo nuhn na̱n ihyan che nda̱hco Dendiohs vederihquentiyon ta̱h ye ca̱va che teche ca̱de ye yahn nducoya̱ca ihyan che chenduche ye ma̱n, che ndih ye ma̱n. \v 43 A yahn ihyan min che dirun nducoya̱ca ihyan profeta nde a ra̱hn me. Dirun ye te nducoya̱ca ihyan che cotahno ye ihyan min ne, nchahco Dendiohs nunde yahn ye che cuande yahn ihyan min. \p \v 44 Nde metah cuihno cuahndudo Pedro cuahn che quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs nducoya̱ca ihyan che rihnevan ye ndudo me. \v 45 Ihyan nación yahn Israel che ritahno ye Dihvo vo che nduco ye Pedro ne, a̱ma cuahn ino ye chi yahn che quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs nde ihyan ta̱ma nación. \v 46 Devano cua̱co ye te quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan chahn, te rente ye ta̱ma te o na̱n deva̱co ma̱n, rendeva ye yavena̱n Dendiohs ma̱n. \v 47 Chemin che ra̱hn Pedro: \p ―¿A va duh che ca̱hco ta̱n che cuedenune ihyan chuhn?, te a quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan nduhca̱ che quenun uvo. \p \v 48 Tuhme chihquentiyon ye che cuedenune ihyan chahn, cuah ye Dihvo vo Jesucristo. Chihno min ne, chica ihyan chahn favor Pedro che conan ye neve ro nduco vih. \c 11 \s1 Neca̱h cuande Pedro ihyan ndiya̱co che vate ye ya̱n Jerusalén \p \v 1 Ihyan apóstol chahn nduco ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo che vate ye esta̱do yahn Judea ne, checadino ye te nde ihyan ta̱ma nación a chitahno ye Ndudo yahn Dendiohs. \v 2 Cuahn che nta̱ Pedro ya̱n Jerusalén ne, ihyan nación yahn Israel che ritahno ye Dihvo vo ne, ra̱hva ye nduco ye. \v 3 Tumerune ihyan chahn: \p ―¿Dehco che chehn va̱co ihyan ta̱ma nación, cheh da̱ma nduco ye ne? \p \v 4 Tuhme neca̱h cuande Pedro ihyan chahn nducuahn che chi: \p \v 5 ―A̱ma ro cuahn che quenán ya̱n Jope ne, ura che revá̱h ne, chinahn a̱ma vederihno ná̱n. Ndihcheró a̱ma che deca̱ ro tino chahte tihca̱ ro, ne nechiche nduh che cun esquina yahn, chica na̱n ro, cochahn cua̱co na̱n che quenún. \v 6 Cuahn che chihco ndáh cuda̱do deh chenun chete ne, ndihcheró ite che cun ca̱h te ma̱n, ite chano ma̱n, cu ma̱n, ya̱hda ma̱n, \v 7 ne chihneván ndudo che ra̱hn: “Pedro, cuihne ite sih, cocheh ite.” \v 8 Ate ndahconán: “Dihvé, hua, te nde menahn metah chéh nde a̱ma ite che chihnga̱ te.” \v 9 Tuhme ndaconan ndudo me nde na̱n ro: “Cha che u, Dendiohs, a nedin davé ne, hua quendi ndedecadine che chihnga̱.” \v 10 Ino co ndaconan chinahn vederihno me ná̱n, ne conda̱ cua̱hn na̱n ro. \v 11 A ura min no nda̱ ino se che rinuhn se u, che chica se nde ya̱n Cesarea. \v 12 Chihquentiyon Vaco Dendiohs che hua dehve ra̱hcó, cá̱hn nduco se. Namin a̱n dino vo chuhn ne, chinduco ye u, chahn nuhn va̱co a̱ma sa̱hn, \v 13 che nte cuande se nuhn che ndihchero se a̱ma ángel che chandi ye, chihto na̱n se ndeva̱co se, ne tuhca̱ ra̱hn ye ri ye sa̱hn: “Cuedechoh che ngua Simón che namin duche ye Pedro, quenan ye ya̱n Jope. \v 14 Ihyan min ca̱hma ye co ye di nduco ihyan yehn deh va che din nchuhn ca̱va che ndevahn ne.” \v 15 Cuahn che chihno nte sa̱hn min ne, cana̱n cahndudó. Ate numanahn che cahndudó ne, adena̱n quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan chahn nduhca̱ che quenun uvo ro mena̱n me. \v 16 Tuhme neca̱hcó che ra̱hn Dihvo vo: “Jua̱n ne, chehdenune ye ihyan, ate nchuhn ne, conun Vaco Ndah yahn Dendiohs nchuhn.” \v 17 Nducote ma̱n Dendiohs din ye nduco ihyan chahn nduhca̱ che din ye nduco uvo che chitahno vo Dihvo vo Jesucristo ne, ¿duh u ca̱va che din va̱hché yahn Dendiohs? \p \v 18 Cuahn che chihnevan ihyan chahn ne, chahtedihn chende ye, ne ndeva ye yavena̱n Dendiohs, ne ra̱hn ye: “Tuhme ne, rahnecun Dendiohs che nto ino ihyan ta̱ma nación nunde yahn ye, cuahtenan ye vahchetero numacuahn ro.” \s1 Ihyan ya̱n Antioquía che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo \p \v 19 Cuahn che chuh che chih Esteban ne, cana̱n redin ta̱n ihyan nduco ihyan che ritahno ye Dihvo vo, ne chano ihyan chahn. Na̱hn ye ne, cuahn ye nde nación yahn Fenicia ma̱n, Chipre ma̱n, ya̱n Antioquía ma̱n. Min chacotuhn ye Ndudo yahn Dendiohs atena̱n va̱n ihyan nación yahn Israel, te va̱n ihyan ta̱ma nación ne, hua chacotuhn ye ndudo me. \v 20 Ate neve ihyan nación yahn Chipre ma̱n, ya̱n Cirene ma̱n, cuahn ye ya̱n Antioquía, ne ihyan chahn chacotuhn ye ndudo ndah yahn Dihvo vo Jesucristo nde va̱n ihyan ta̱ma nación. \v 21 Nducote chenan cuma ihyan chahn vederihquentiyon yahn Dihvo vo ne, a̱ma ya̱hn ihyan chihcoma̱n ye dehtenduh che ritahno ye ro mena̱n me, ne chitahno ye Dihvo vo. \p \v 22 Cuahn che checadino ihyan che ritahno ye Dihvo vo che chenan ye ya̱n Jerusalén ne, dechuh ye Bernabé nde ya̱n Antioquía. \v 23 Cuahn che nda̱ Bernabé min ne, ndihchero ye che a̱ma va vedeyahino yahn Dendiohs va̱n ihyan chahn, ne a̱ma chi yeno ye. Ya̱hve ye ihyan chahn che quendi ye numa ino ye vederihquentiyon yahn Dihvo vo. \v 24 Tihca̱ din Bernabé, te a̱ma ndah ihyan ye ma̱n, quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan ma̱n, numa ino ye ritahno ye ma̱n. Ya̱n min ne, a̱ma ya̱hn ihyan chitahno ye Dihvo vo. \p \v 25 Chihno min ne, cuahn Bernabé ya̱n Tarso, ngua ye Saulo. Cuahn che nta̱ca ye ihyan ne, ndaconan ye nduco vih ya̱n Antioquía. \v 26 Min chahtenan ye a̱ma nduyo nduco ihyan che ritahno ye Dihvo vo, chicuahn ye a̱ma ya̱hn ihyan. Min ya̱n Antioquía cade cana̱n ihyan ra̱hn ye yahn ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo te cristia̱no ye. \p \v 27 Ta̱hn min ne, a̱ma o ihyan che recadino ye yahn che va che co ne, chica ye ya̱n Jerusalén, ne nda̱ ye min ya̱n Antioquía. \v 28 A̱ma cha ihyan chahn che duche ye Agabo ne, din Vaco Dendiohs che checadino ye che a̱ma cuhnde cuico numachahte iyehnse. Chandi ihyan min na̱n ihyan che ritahno ye Dihvo vo, ne ra̱hn ye che tihca̱ va che co. Ndudo min ne, chinahn adive cuahn que quenan Claudio emperador. \v 29 Tuhme ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo che vate ye min ya̱n Antioquía ne, nte ca̱de ye nduco vih che nedin da̱ma ye tume nduhva che tuno ta̱h ye, dechuh ye yahn dihno vo che vate ye esta̱do yahn Judea ca̱va che conan ye ihyan. \v 30 Tihca̱ din ihyan chahn, ne dechuh ye Bernabé nduco Saulo, quenda ye tume me, neca̱h ye ta̱h intiyahn ya̱co che vate ye min. \c 12 \s1 Chihno se Jacobo ma̱n, chaconuhn se Pedro va̱coya̱hn ma̱n \p \v 1 Ta̱hn min ne, redin ta̱n rey Herodes nduco ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo. \v 2 Jacobo, dihno Jua̱n ne, chihquentiyon rey me che chihno se ihyan nduco espa̱da, \v 3 ne nducote ndihchero se che quenan ino ihyan nación yahn Israel ne, namin din se preso Pedro. Ro che tihca̱ din se ne, ro vihco che reh ihyan pa̱n che hua nduco ya̱ yahn. \v 4 Cuahn che a din se preso Pedro ne, chaconuhn se ihyan va̱coya̱hn, ne ntihyon a̱ma sanda̱do chahtenan se cuda̱do ihyan, te chuh vihco me ne, nahn tenda̱h se ihyan, techeca̱de se yahn ye, ne ca̱hno se ihyan na̱n ihyan ya̱n. \v 5 A̱ma vateya̱n sanda̱do che redin se cuda̱do Pedro che quenun ye va̱coya̱hn, ne ihyan che ritahno ye Dihvo vo ne, reva̱h ye numa ino ye ca̱va ye. \s1 Din Dendiohs che ndiquenda̱h Pedro va̱coya̱hn \p \v 6 Vino che co dave ta̱ma ro me che nahn tenda̱h Herodes Pedro na̱n ihyan ya̱n ne, quiya̱do ye chete va̱coya̱hn me menda̱hn yahn o sanda̱do, nchiche ye nduco o cadena. Sanda̱do chena̱hn chahn ne, redin se cuda̱do chende va̱coya̱hn me. \v 7 Adena̱n chenda̱ a̱ma ángel yahn Dihvo vo Dendiohs chete va̱coya̱hn me, ne a̱ma chiya dave. Denuhn nun ángel me Pedro, ndedetuhche ye ihyan, ne ra̱hn ye ri ye ihyan: \p ―Cuenecuen tenun tenun no. \p Ndeta̱hno nta̱hte cadena che nchiche ta̱h Pedro, \v 8 ne ra̱hn ángel me: \p ―Conda̱hco chiche ima che renan chete, ne condonun cah nda̱co yehn. \p Cuahn che a va ya̱n Pedro ne, ndaconan ra̱hn ángel me: \p ―Condonon tino tu yehn, ne cuiquendi u, cuhn vo. \p \v 9 Pedro ne, quendi ye ángel me, nde hua devano ye a cua̱co chemin, te rihno ye che ra̱hco ye. \v 10 Chuh ye o cua̱n na̱n che chenun sanda̱do, redin se cuda̱do, ne cuahn che nda̱ ye chendevah cu che a renda̱ na̱n ca̱lle ne, na̱ne ma̱n chendevah me. Ndiquenda̱h ye, chica ca ye tah, ne cona̱hn ángel me. \v 11 Tuhme chenahn Pedro, ne ndedecadino ye: \p ―Ma̱n ne, a devano cua̱có te Dendiohs tahve ye a̱ma ángel yahn ye ca̱va che ndedevahn ye u ta̱h Herodes ma̱n, yahn nducuahn che chenan ino ihyan nación yahn Israel che cuahno có ma̱n. \p \v 12 Pedro ne, ca rendedecadino ye yahn che tihca̱ chi, ca rica ye, cuahn ye ndeva̱co María, chaco Jua̱n Marcos. Min ndi da̱ma a̱ma ya̱hn ihyan, reva̱h ye. \v 13 Cuahn che nda̱ ye min ne, reca̱h ta̱h ye chendevah chahte ma̱n, riya̱hve ye ma̱n. Cuahn a̱ma ta̱hn dihn che duche te Rode, quendihchero te duh che riya̱hve. \v 14 Ate cuahn che ndonahn te ndudo Pedro ne, nducote a̱ma yeno te ne, nde hua na̱hne te chendevah me. Ndaconan te, rano te, ngu te ndudo che nti Pedro chendevah. \v 15 Ihyan chahn ne, ra̱hn ye ri ye ta̱hn: \p ―¡Luco ri di, ta̱hn dihn! \p Ate ta̱hn min ne, ra̱hn te te cua̱co che ihyan min. Tuhme ra̱hn ihyan chahn: \p ―Ndiyu ihyan min. Co ángel che redin cuda̱do ihyan. \p \v 16 Numanahmin ne, quendi Pedro, reca̱h ta̱h ye chendevah. Cuahn ihyan chahn na̱hne ye chendevah me, ne cuahn che ndihchero ye Pedro ne, a̱ma cuahn ino ye chi. \v 17 Ate din ta̱h Pedro yahn ihyan chahn che cuahte dihn chende ye nahmin che neca̱h cuande ye nduhca̱ che ndetenda̱h Dendiohs ihyan va̱coya̱hn. Namin ra̱hn ye: \p ―Ca̱hma nchuhn co ne Jacobo ma̱n, dihno vo chena̱hn ma̱n, nduhca̱ che chi. \p Tuhme chica ye min, cuahn ye ta̱ma cua̱n. \p \v 18 Cuahn che chi dave ta̱ma ro me ne, a ri rite co luco sanda̱do chahn, te hua devano se deh chi nduco Pedro. \v 19 Herodes ne, dechuh ye che chinuhn Pedro, ne nducote hua nta̱ca ihyan ne, chica ye sa̱hn chahn che neca̱h cuande se ihyan deh chi. Tuhme chihquentiyon ye sanda̱do chena̱hn che ca̱hno se sa̱hn. Chihno min ne, chica Herodes min esta̱do yahn Judea, ne cuahn ye quenan ye ya̱n Cesarea. \s1 Chih Herodes \p \v 20 Herodes ne, ta̱n ye nduco ihyan ya̱n Tiro ma̱n, ihyan ya̱n Sidón ma̱n, ate ihyan chahn ne, ntuhno ye ca̱va che ca̱hn ye na̱n Herodes. Ya̱hve ye a̱ma sa̱hn ndina̱n yahn rey me che duche se Blasto, che ca̱hma nan se ihyan, ca̱va che ndoya̱n rey me nduco ye. Tihca̱ din ihyan chahn, te na̱n ya̱hn yahn rey me, rica dehtenduh che reh ye. \v 21 Herodes ne, chihco vih ye a̱ma ro ca̱va che ndo da̱ma ihyan chahn, ne nda̱ ro min ne, ndonun ye tino che renun ye ura che retecheca̱de ye. Chihnde ye na̱n che rihquentiyon ye, ne cahndudo ye, chihnevan ihyan chahn. \v 22 Tuhme rendeva ihyan chahn yavena̱n rey me, ne rah ye: \p ―Ihyan tih che rahndudo ye ne, ¡ndiyu ihyan iyehnse ye, te Dendiohs ye! \p \v 23 A ura min no chiya a̱ma ángel yahn Dendiohs, ne din ye che cheta̱h cah Herodes. Chine nda̱h ihyan, ne a̱ma yah vederih chih ye, te ca̱h yune ye che ndeva ihyan yavena̱n ye, nduhca̱ ndete che ihyan min che Dendiohs. \p \v 24 Ta̱hn min ne, a̱ma retuhn ndudo yahn Dihvo vo Jesucristo, ri ya̱hn ihyan che ritahno ye. \p \v 25 Cuahn che a dinahn Bernabé nduco Saulo ntiyon che chahn ye ne, nda̱ca ye ya̱n Jerusalén, cona̱hn ye ya̱n Antioquía, quenda nduco ye Jua̱n Marcos. \c 13 \s1 Bernabé nduco Saulo ne, cana̱n chahtechica ye cahndudo ye \p \v 1 Va̱n ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo, che vate ye ya̱n Antioquía ne, chenun va̱n ihyan che rahndudo ye Ndudo yahn Dendiohs ma̱n, ihyan ricuahn ma̱n. Ihyan chahn ne, Bernabé ma̱n, Saulo ma̱n, Simón cuan ma̱n, Lucio yahn ya̱n Cirene ma̱n, Manaén ma̱n, ihyan min che chihta ye da̱ma nduco Herodes, gobernador yahn Galilea. \v 2 A̱ma ro che vate ihyan chahn ya̱hte ma̱n, reva̱h ye ma̱n ne, ra̱hn Vaco Ndah yahn Dendiohs nduco ye: \p ―Cuedechuh nchuhn Bernabé nduco Saulo che ca̱hn se, din se ntiyon che a necá̱h che din se. \p \v 3 Tuhme chahte tun ihyan chahn ya̱hte, ne cova̱h ye. Chihno min ne, nahn ta̱h ye ihyan che o chahn ca̱va che nuhnde ta̱h ye ntiyon min, ne dechuh ye ihyan, cuahn ye. \s1 Cahndudo ihyan apóstol ya̱hn yahn Chipre \p \v 4 Bernabé nduco Saulo ne, cuahn ye ya̱n Seleucia nduhca̱ che chihquentiyon Vaco Ndah yahn Dendiohs. Min chahtenun ye a̱ma ba̱rco, ne cuahn ye ya̱hn yahn Chipre. \v 5 Cuahn che nda̱ ihyan chahn ya̱n Salamina ne, cana̱n rahndudo ye Ndudo yahn Dendiohs chete ya̱co. Jua̱n Marcos ne, nduco se ihyan chahn, rinan se ihyan. \v 6 Chahtechica ye numachahte ya̱hn min, ne nda̱ ye ya̱n Pafos. Min nta̱ca ye a̱ma sa̱hn, nda̱ta yahn Israel, che duche se Barjesús. Sa̱hn min ne, cuah se, ne redin ca̱ se che Dendiohs rinan ye sa̱hn. \v 7 Nduco se gobernador Sergio Paulo, a̱ma ihyan che renahn ye. Ihyan min ne, tahve ye che chehua Bernabé nduco Saulo, te nahn cahnevan ye Ndudo yahn Dendiohs. \v 8 Ate sa̱hn cuah me, che namin duche se Elimas ne, redin va̱hche se yahn ihyan chahn, te hua nahn se che cotahno gobernador me. \v 9 Tuhme Saulo, che namin duche ye Pa̱blo ne, quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan. Ndihche ro ndah ye sa̱hn, \v 10 ne ra̱hva ye nduco se: \p ―Di, ¡da̱ya chundah! ¡A̱ma duhtuno ihyan di! ¡Ndere quechique, rihncheh! ¡Hua renan ine nde a̱ma dehtenduh che ndah! ¿Dehco che hua reguen, redetohnen vederihquentiyon yahn Dendiohs? \v 11 Ma̱n ne, Dendiohs din ye castigo di. Co ve nan, ne hua co ro nan. \p Ndeta̱hno chiya man na̱n se, ametah chi ro na̱n se. Cana̱n rinuhn ta̱h se duh che quendanan sa̱hn, te hua ro na̱n se. \v 12 Cuahn che ndihchero gobernador me che tihca̱ chi ne, chitahno ye Dihvo vo Jesucristo, te a̱ma rahn ino ye yahn ndudo yahn Dihvo vo che ricuahn ihyan chahn. \s1 Pa̱blo nduco Bernabé ne, nda̱ ye ya̱n Antioquía, ya̱hn yahn Pisidia \p \v 13 Pa̱blo nduco combiero yahn ye ne, chahtenun ye a̱ma ba̱rco, ne chica ye ya̱n Pafos, nda̱ ye ya̱n Perge, ya̱hn yahn Panfilia. Jua̱n Marcos ne, chihcoma̱n se ihyan chahn, ne cona̱hn se ya̱n Jerusalén. \v 14 Ihyan chahn ne, quendi ye yune yahn ye, chica ye ya̱n Perge, ne nda̱ ye ya̱n Antioquía, ya̱hn yahn Pisidia. A̱ma ro che rahte tuhno ihyan ne, chenda̱ ye chete ya̱co yahn ihyan nación yahn Israel, chahte ye. \v 15 Cuahn che a chihno cahndudo ihyan ley che dirun Moisés ma̱n, ndudo che dirun profeta ma̱n ne, ihyan ndina̱n yahn ya̱co me ne, dechuh ye ndudo yahn ihyan chahn: \p ―Dihno nuhn, ndete che va ndudo che ca̱hma ne nduco ihyan ne, co ca̱hma ne meniyon. \p \v 16 Tuhme necuan Pa̱blo, ne din ta̱h ye che cuahteya̱n ihyan chahn, ne cahndudo ye: \p ―Nchuhn, nda̱ta yahn Israel, che rendeva ne yavena̱n Dendiohs, cuihnevan ne. \v 17 Dendiohs yahn nación yuhn vo Israel ne, tenda̱hnun ye ihyan ndico yuhn vo. Cuahn che chenan ca ihyan chahn nación yahn Egipto ne, din ye che a̱ma chi ya̱hn ye, ne ndetenda̱h ye ihyan numacuahn vederihquentiyon yahn ye. \v 18 Cuahn che chenan ihyan chahn ya̱hn na̱n che metah duhva ne, din chahtino Dendiohs yahn ye tenduh o raco nduyo, \v 19 ne decuihno ye ndache nación min ya̱hn yahn Canaán, ne ca̱h ye ya̱hn min ihyan chahn. \v 20 Cana̱n nde ro min, chete che cun ciento quenan o raco ndiche nduyo, nde ro che quenan ihyan profeta Samuel ne, raconahn Dendiohs juez che rihquentiyon ye ihyan chahn. \v 21 Tuhme chica ihyan chahn a̱ma rey ca̱va che ca̱hcantiyon ye ihyan, ne cahnecun Dendiohs. Chaconahn ye Saúl, da̱ya Cis, nda̱ta yahn Benjamín, ca̱va che co se rey yahn ihyan chahn o raco nduyo. \v 22 Cuahn che tuno ro ne, Dendiohs ne, chehnevi ye Saúl. Ca̱h ye vederihquentiyon me David, ne ra̱hn ye: “David, da̱ya Isaí ne, a̱ma sa̱hn che renevahnecun se che náhn, ne dinahn se nducuahn che ca̱hcantiyón.” \v 23 Va̱n nda̱ta yahn David ne, ndedecuan Dendiohs Jesucristo, nduhca̱ che a ca̱h ye ndudo yahn ye ca̱va che ndedevahn ye ihyan nación yahn Israel. \v 24 Numanahn che metah nda̱ Jesucristo ne, nda̱ Jua̱n, cahndudo ye che nto ino nducoya̱ca ihyan nación yahn Israel nunde yahn ye, ne cuedenune ye. \v 25 Cuahn che a nino cuihno ntiyon yahn Jua̱n ne, ra̱hn ye: “Co ra̱hco nchuhn te u ne, ihyan che chenan rino ne, ate ndiyu u, te adive ne, cochi a̱ma ihyan che a̱ma yudo vederihquentiyon yahn ye. U ne, nde hua rigonun chihve u ca̱va che co mozo yahn ihyan min, nta̱hte correa yahn nda̱co yahn ye.” \p \v 26 ’Nchuhn dihnó, nda̱ta yahn Abraham, che rendeva ne yavena̱n Dendiohs, a dechuh ye ndudo cuh yahn ne ca̱va che ndevahn ne. \v 27 Ihyan ya̱n Jerusalén nduco ihyan ndina̱n yahn ye ne, hua checadino cua̱co ye deh vederihquentiyon quenan cuma Dihvo vo Jesucristo, nde hua chenahn ye che dirun ihyan profeta, andahre ndate ndate, ro che rahtetuhno ihyan, rihnevan ye ndudo min, rahndudo ihyan chete ya̱co. Chemin che chihco ca̱de ye che ca̱hno se ihyan min, ne nduco chemin chinahn nducuahn che dirun ihyan profeta chahn. \v 28 Andahre metah nde a̱ma nunde yahn Dihvo vo, ate chica ihyan chahn che ca̱hcantiyon Pila̱to che ca̱hno sanda̱do ihyan. \v 29 Cuahn che a din ihyan chahn nducuahn che a va ca̱de che cuahno Dihvo vo co, nduhca̱ che a ndirun na̱n Ndudo yahn Dendiohs ne, ndedevah ye ihyan na̱n cruz, ne chacondihte ye ihyan chete a̱ma ya̱yan. \v 30 Ate Dendiohs ne, ndedetuhche ye ihyan va̱n tena̱hn, \v 31 ne a̱ma ndeh ro chinduco ye ihyan che chica ye esta̱do yahn Galilea, nda̱ ye nduco ye ya̱n Jerusalén. Ma̱n ne, a ihyan chahn che racotuhn ye ndudo yahn ihyan min va̱n nducoya̱ca ihyan. \p \v 32 ’Namin nuhn ne, rahndudo nuhn na̱n nchuhn yahn ndudo ndah che ca̱h Dendiohs ihyan ndico yuhn vo. \v 33 Ma̱n ne, a dinahn Dendiohs ndudo min, te a ndedetuhche ye Dihvo vo Jesucristo ca̱va uvo, nduhca̱ che a ndirun na̱n Salmo o tuhca̱: “Di che Da̱yá. Ma̱n ro cuh ne, a chihco ró di na̱n nducoya̱ca ihyan, ca̱va che codevano ye te Da̱ya má̱n di.” \v 34 Namin ta̱ma cua̱n na̱n Ndudo yahn Dendiohs a ndirun tuhca̱: “U, Dendiohs, din yahinó nchuhn nduhca̱ che a cá̱h ndudo yáhn David.” Nduco ndudo cuh ne, chihco ro ye che ndedetuhche ye Dihvo vo Jesucristo va̱n tena̱hn ca̱va che hua cha̱ ye. \v 35 Namin va ta̱ma ndudo che ndirun na̱n ta̱ma Salmo tuhca̱: “Hua cuahnecun ne che cha̱ Da̱ya ne.” \v 36 Me David ne, a devano vo che, nduhca̱ che chihquentiyon Dendiohs ne, chichihve ye na̱n ihyan che vate ye ro che quenan ye iyehnse. Tuno ro yahn ye ne, namin chih ye nduhca̱ ihyan ndico yahn ye, ne cha̱ ye. \v 37 Ate ihyan min che ndedetuhche Dendiohs ihyan ne, hua cha̱ ye. \v 38 Nchuhn, dihnó, cuedevano ne te che cuande yahn ihyan min ne, co nda̱ca ne vederenchahco yahn nunde yahn ne. Chu che rahndudo nuhn na̱n ne. \v 39 Che cuande yahn Dihvo vo Jesucristo ne, nducoya̱ca ihyan che ritahno ye ihyan ne, renda̱ca ye vederenchahco yahn nunde yahn ye, che hua nda̱ca ihyan ro che rihquentiyon ley che dirun Moisés. \v 40 Ma̱n ne, cuihco nchuhn cuda̱do che hua conahn nduco ne nduhca̱ che dirun a̱ma cha ihyan profeta tuhca̱: \q1 \v 41 Nchuhn che duche rino ne, condihche ne. \q1 Cuahn ino ne, ne cuih ne, te ro che vate ne ne, \q1 u, Dendiohs, dín vederihno rahte, che nde hua cotahno ne, andahre ca̱hma ihyan co ye nchuhn. \p \v 42 Cuahn che ndiquenda̱h Pa̱blo nduco combiero yahn ye chete ya̱co me ne, ihyan che hua nda̱ta yahn Israel ne, chica ye che ndaconan cuahndudo ye yahn dehtenduh che tuhchan, ndate che ta̱ma, ro che rahtetuhno ihyan. \v 43 Cuahn che a cona̱hn ihyan ne, a̱ma ya̱hn ihyan nación yahn Israel ma̱n, ihyan ta̱ma nación ma̱n, che ritahno ye numa ino ye nduco vih ne, cuahn ye nduco Pa̱blo nduco Bernabé. A̱ma riya̱hve ye ihyan chahn che quendi ye numa ino ye, cotahno ye, ne hua ca̱hcoma̱n ye Dendiohs, ihyan min che redin yahino ye ihyan. \p \v 44 Ta̱ma ndate me, ro che rahtetuhno ihyan ne, ndo da̱ma a nahn numa ya̱n, ihyan che nahn cahnevan ye Ndudo yahn Dendiohs. \v 45 Ate cuahn che ndihchero ihyan nación yahn Israel chahn che a̱ma ya̱hn ihyan ne, chi ve ye, ne cana̱n ruhn chende ye nduco Pa̱blo ma̱n, ra̱hn ta̱n ye ma̱n. \v 46 Tuhme Pa̱blo nduco Bernabé ne, numa ino ye ra̱hn ye ri ye ihyan chahn: \p ―Nchuhn, ihyan nación yahn Israel, a ca̱va nchuhn mena̱n vihca che rahndudo nuhn Ndudo yahn Dendiohs. Ate ma̱n ne, nducote hua nahn nevahnecun nchuhn ma̱n, ra̱hco ne te dehve rendotenan ne ma̱n ne, ca̱hcoma̱n nuhn nchuhn, ne cuahndudo nuhn, cahnevan ihyan ta̱ma nación. \v 47 Va che dinahn nuhn nduhca̱ che chihquentiyon Dihvo vo Jesucristo nuhn tuhca̱: \q1 Tenda̱h nún di ca̱va che cuahndode ndudo yáhn va̱n ihyan nducuahn nación. \q1 Nde numachahte iyehnse, nducoya̱ca ihyan che nevahnecun ye ndudo yáhn, ndevahn ye. \p \v 48 Cuahn che chihnevan ihyan ta̱ma nación che chenun ye min che tihca̱ ra̱hn ihyan chahn ne, a̱ma chi yeno ye, ne nevahnecun ye ndudo yahn Dihvo vo Jesucristo. Va̱n ihyan chahn ne, chitahno nducoya̱ca ihyan che a va ca̱de che cuahtenan ye vahchetero numacuahn ro. \v 49 Tihca̱ chetuhn ndudo yahn Dihvo vo numachahte ya̱hn min. \v 50 Ate ihyan nación yahn Israel chahn ne, chinun ye a̱ma o sa̱hn na̱hn nduco a̱ma o ta̱hn nda̱hta che ndah ihyan te, che renevahnecun ihyan ya̱n ta̱hn. Tihca̱ ndedecuan ihyan chahn ihyan che chi ta̱n ye nduco Pa̱blo nduco Bernabé nde cande che ndetenda̱h ye ihyan ya̱hn min. \v 51 Tuhme chihde ihyan chahn nda̱co yahn ye, chihtera ye yuniya̱hn ca̱va che na̱hma ye ihyan ya̱n min te hua nda̱hca̱ din ye che hua nevahnecun ye Ndudo yahn Dendiohs, ne cuahn ye ya̱n Iconio. \v 52 Me ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo ne, a̱ma yeno ye, ne quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan. \c 14 \s1 Pa̱blo nduco Bernabé ne, nda̱ ye ya̱n Iconio \p \v 1 Cuahn che nda̱ Pa̱blo nduco Bernabé ya̱n Iconio ne, chenda̱ ye chete ya̱co, ne a̱ma nda̱hca̱ cahndudo ye. Chemin che a̱ma ya̱hn ihyan nación yahn Israel ma̱n, ihyan ta̱ma nación ma̱n, chitahno ye. \v 2 Ate ihyan nación yahn Israel che hua chitahno ye ne, chinun ye ihyan ta̱ma nación che ametah cotahno ye, ca̱va che ndihche ta̱n ye ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo. \v 3 A̱ma ra̱hn chahtenan ihyan chahn min, ne rahndudo ye numa ino ye, chenan ino ye Dendiohs. Dendiohs ne, redin ye che renahn ihyan te cua̱co che yahino ye ihyan iyehnse nduhca̱ che rahndudo ihyan chahn, te ca̱h ye vederihquentiyon ihyan ca̱va che din ye vederihno. \v 4 Ihyan ya̱n min ne, o cua̱n ndi ye. A̱ma cua̱n ye ne, rinduco ye ihyan nación yahn Israel, ne ta̱ma cua̱n ye ne, rinduco ye ihyan apóstol chahn. \v 5 Tuhme ihyan nación yahn Israel chahn nduco ihyan ta̱ma nación ne, ntuhno ye nduco intiyahn ca̱va che din ta̱n ye nduco ihyan apóstol chahn, ca̱h ye tu ihyan. \v 6 Ate Pa̱blo nduco Bernabé ne, checadino ye, ne chano ye, cuahn ye ya̱hn yahn Licaonia, ya̱n Listra ma̱n, ya̱n Derbe ma̱n, nduh cua̱n na̱n che nino ma̱n. \v 7 Min chahtechica ye, cahndudo ye Ndudo yahn Dendiohs. \s1 Ihyan ya̱n Listra ne, ca̱h ye tu Pa̱blo \p \v 8 Min ya̱n Listra va a̱ma sa̱hn che nenevadoh ca̱h se nde ro che chihndeya̱n se, nde tah hua ri rica se. \v 9 Sa̱hn min ne, va se, rihnevan se che rahndudo Pa̱blo. Ndihchero ndah ye sa̱hn, ne checadino ye te ritahno se che co din Dendiohs che ndoyahn se. \v 10 Tuhme cah ye yahn se: \p ―Cuenecuen, cuandi cuaque. \p Ndeta̱hno chandi cua̱co se, ne cana̱n rica se. \v 11 Cuahn che ndihchero ihyan ya̱n vederihno che din Pa̱blo ne, nduco deva̱co yahn ma̱n ye, deva̱co yahn Licaonia ne, rah ye: \p ―O dendiohs yuhn vo, nda̱conda̱ ye ihyan, chiya ye iyehnse. \p \v 12 Ra̱hn ihyan chahn te Bernabé ne, dendiohs yahn ye che duche ye Júpiter, ne Pa̱blo ne, Mercurio, te ihyan min che rahndudo ye. \v 13 Chidocuya̱n yahn Júpiter che nti ya̱co yahn ye chihto ya̱n me ne, nda̱ ye, nda ye na̱nda ma̱n, itenine ma̱n, ca̱va che ca̱hno ye ite che co te vedino, ndeva ye nduco ihyan ya̱n chahn yavena̱n Bernabé nduco Pa̱blo. \v 14 Cuahn che checadino ihyan apóstol chahn che tihca̱ ne, cana̱n rendeh ye tino yahn ye ca̱va che na̱hma ye che hua tihca̱ din ihyan chahn, ne chenda̱ ye va̱n nducoya̱ca ye, rah ye: \p \v 15 ―¿Dehco che tihca̱ redin nchuhn?, te nuhn ne, ihyan iyehnse nuhn nduhca̱ nchuhn. A ca̱va chemin che cochi nuhn, ca̱hma nuhn nduco ne che ca̱hcoma̱n ne dehtenduh che tihchan che hua cochihve, ne cotahno ne Dendiohs, ihyan min che quenduche ye. A ihyan min che dendah ye na̱n ro ma̱n, iyehnse ma̱n, nuniya̱hn ma̱n, nducuahn che va ma̱n. \v 16 Ro mena̱n me ne, ca̱h yune ye che quendi ihyan yune yahn ma̱n ye. \v 17 Ate hua chihcoma̱n ye ihyan, te din ye che ndah nduco ye, chihco ro ye vedeyahino yahn ye. A Ihyan min che redin ye che ran co ma̱n, che ndah ri chenda̱ta ma̱n. Rihquecheh ye uvo ma̱n, reneca̱h ya̱n ye chedave yuhn vo ma̱n. \p \v 18 Andahre tihca̱ ra̱hn Pa̱blo ma̱n, Bernabé ma̱n, ate aconunde cuahn chica̱de chica ta̱n ye che ca̱hno ihyan ya̱n chahn itenine che co te vedino, che ndeva ye yavena̱n ye. \p \v 19 Tuhme nda̱ neve ihyan, nda̱ta yahn Israel, che chica ye ya̱n Antioquía ma̱n, ya̱n Iconio ma̱n, chinun ye ihyan ya̱n, ne ca̱h ye tu Pa̱blo. Chihno min ne, co a ndih Pa̱blo ra̱hco ihyan chahn, ne chihnda̱ rudo ye ihyan nde cua̱hn chihto ya̱n. \v 20 Ate ura che ndi da̱ma ihyan che ritahno ye Dihvo vo na̱n Pa̱blo ne, necuan ye, ne cona̱hn ye viya̱n nduco vih. Ta̱ma ro me ne, chica ye min nduco Bernabé, nda̱ ye ya̱n Derbe. \p \v 21 Min cahndudo ye Ndudo yahn Dendiohs, ne a̱ma ya̱hn ihyan chitahno ye Dihvo vo. Chihno min ne, ndaconan ye, nchuh ye ya̱n Listra ma̱n, ya̱n Iconio ma̱n, nta̱ ye ya̱n Antioquía. \v 22 Queri a̱ma ya̱n na̱n che nchuh ye ne, reneca̱h ya̱n ye chedave yahn ihyan che ritahno ye Dihvo vo, ne riya̱hve ye ihyan che quendi cotahno ye numa ino ye. Ra̱hn ye ri ye ihyan chahn te va che a̱ma chuhrihn ye muhn iyehnse, ate adive ne, cuahtenan ye vahchetero. \v 23 Namin tenda̱h nun ye neve ihyan queri a̱ma cua̱n ca̱va che co ye intiyahn ya̱co. Cova̱h ye ma̱n, chahte ye ya̱hte ma̱n, ne nda̱hco ye nducoya̱ca ihyan chahn che ritahno ye Dihvo vo ta̱h Dendiohs. \s1 Pa̱blo nduco Bernabé ne, cona̱hn ye ya̱n Antioquía, ya̱hn yahn Siria \p \v 24 Chihno min ne, nchuh ihyan chahn ya̱hn yahn Pisidia, ne nda̱ ye ya̱hn yahn Panfilia. \v 25 Cahndudo ye Ndudo yahn Dendiohs ya̱n Perge, tuhme cuahn ye ya̱n Atalia. \v 26 Chahtenun ye a̱ma ba̱rco, chica ye min, cona̱hn ye ya̱n Antioquía, a ya̱n min che nda̱hco intiyahn ya̱co ihyan chahn ta̱h Dendiohs che a̱ma va vedeyahino yahn ye, ca̱va che ca̱hn ye na̱n ntiyon che ma̱n ne, a dinahn ye. \v 27 Cuahn che a nta̱ ye ne, nedin da̱ma ye nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo, ne neca̱h cuande ye ihyan chahn nducuahn che din Dendiohs nduco ye ma̱n, nduhca̱ che din Dendiohs che chitahno ihyan ta̱ma nación ma̱n. \v 28 Pa̱blo nduco Bernabé ne, a̱ma ra̱hn chahtenan ye ya̱n min nduco ihyan che ritahno ye Dihvo vo. \c 15 \s1 Chi a̱ma junta ya̱n Jerusalén \p \v 1 Ta̱hn min ne, a̱ma o sa̱hn che chica se esta̱do yahn Judea, nda̱ se ya̱n Antioquía ne, min chicuahn se ihyan che ritahno ye Dihvo vo te ca̱va che co ndevahn ye ne, va che conan seña ihyan nduhca̱ che chihquentiyon Moisés. \v 2 Pa̱blo nduco Bernabé ne, riya̱hve ye sa̱hn chahn che ndiyu tihca̱, ate a̱ma chahtecuhn chende se nduco ye. Nducote hua chi chihnde ca̱de min ne, nte ca̱de ihyan che ritahno ye Dihvo vo che dechuh ye ihyan chahn nduco ta̱ma te o ihyan ya̱n Jerusalén ca̱va che nte ca̱de ye nduco ihyan apóstol ma̱n, intiyahn ya̱co ma̱n. \p \v 3 Chica ihyan chahn ya̱n Antioquía, chuh ye nación yahn Fenicia ma̱n, Samaria ma̱n, reneca̱h cuande ye ihyan che ritahno ye Dihvo vo che vate ye min, nduhca̱ che chihcoma̱n ihyan ta̱ma nación dehtenduh che ritahno ye mena̱n, ne chitahno ye Dendiohs. Nducoya̱ca ihyan che chihnevan ye ndudo me ne, a̱ma chi yeno ye. \p \v 4 Cuahn che nda̱ Pa̱blo nduco Bernabé min ya̱n Jerusalén ne, nducoya̱ca ihyan ndiya̱co ma̱n, ihyan apóstol ma̱n, intiyahn ya̱co ma̱n, nevahnecun ye ihyan. Tuhme Pa̱blo nduco Bernabé neca̱h cuande ye ihyan chahn yahn nducuahn che din Dendiohs nduco ye. \v 5 Ate a̱ma o sa̱hn fariseo che namin ritahno se Dihvo vo ne, chahtendi se, ne ra̱hn se: \p ―Va che conan seña ihyan ta̱ma nación che ritahno ye Dihvo vo ma̱n, va che dinahn ye ley che dirun Moisés ma̱n. \p \v 6 Tuhme ndoda̱ma ihyan apóstol chahn nduco intiyahn ya̱co ca̱va che nte ca̱de ye yahn chemin. \v 7 Cuahn che a a̱ma ndeh rente ihyan chahn ne, chandi Pedro, ne ra̱hn ye: \p ―Dihnó, a devano nchuhn te a ra̱hn ne, va̱n uvo ne, tenda̱h nun Dendiohs u ca̱va che cuahndudó Ndudo yahn ye, cahnevan ihyan ta̱ma nación, ne cotahno ye. \v 8 Dendiohs che rendihche ye chedave yahn nducoya̱ca ihyan ne, te ye, checadino vo che ndeva ye ihyan chahn, te din ye che quenun Vaco Ndah yahn ye ihyan, nduhca̱ che quenun uvo. \v 9 Dendiohs ne, da̱ma no yahino ye uvo nduco ihyan chahn, te namin ihyan chahn ne, nchahco ye nunde yahn ye yahn che chitahno ye. \v 10 ¿Dehco che retumarande nchuhn Dendiohs? Che tihca̱ rihquentiyon ne ne, reca̱h rihn ne ihyan ta̱ma nación che ritahno ye Dihvo vo, te nducuahn che nahn ne che dinahn ye ne, nde ihyan ndico yuhn vo, nde ma̱n vo, hua chi dinahn vo. \v 11 A devano vo te dema̱n nduco vedeyahino yahn Dihvo vo Jesucristo che ndevahn vo ma̱n, ihyan chahn ma̱n. \p \v 12 Tuhme chahtedihn chende ihyan, ne chihcovan ye che neca̱h cuande Pa̱blo nduco Bernabé yahn vederihno che din Dendiohs nduco ye va̱n ihyan ta̱ma nación. \v 13 Cuahn che chihno nte ihyan chahn ne, necuandi Jacobo, ne ra̱hn ye: \p ―Dihnó, cuihcovan nchuhn che ca̱hmá. \v 14 Simón Pedro ne, a neco ye uvo nduhca̱ che din yahino Dendiohs ihyan ta̱ma nación, ne tenda̱h nun ye va̱n ihyan chahn, ihyan che co yahn ye. \v 15 Tihca̱ va che co, te a tihca̱ dirun a̱ma cha ihyan profeta tuhca̱: \q1 \v 16 Ra̱hn Dendiohs: “Cuihno min ne, ndaconán, ne nda̱hco ca̱dé vederihquentiyon yahn David che va ma̱n. \q1 Dín che ndaconan ndo chahte ma̱n, che ca̱hcantiyon ma̱n ma̱n, \q1 \v 17 ca̱va che ihyan yahn nducuahn nación che a tenda̱hnún ne, cotahno ye u che Dihve ye.” \q1 \v 18 Tihca̱ ra̱hn Dihvo vo Dendiohs, te ye, checadino vo dehtenduh che tuhchan nde a ra̱hn me. \p \v 19 ’Chemin che rá̱hn te hua nda̱hca̱ che ca̱h rihn vo ihyan nación chena̱hn che a chihcoma̱n ye dehtenduh che ritahno ye ro mena̱n me, ne chitahno ye Dendiohs. \v 20 Tahque nda̱hca̱ che dirun vo yahn ye che hua cheh ye che rihco ihyan na̱n che ra̱hn ye dendiohs yahn ye ma̱n, che hua cheh ye yute yahn ite che hua ra yun yahn te ma̱n, che hua cheh ye yun ma̱n, che hua ndere cuahtenan ye nduco nda̱hta che ndiyu nda̱hta yahn ye ma̱n. \v 21 Tihca̱ din vo, te nducuahn ya̱n, nde a ra̱hn me, ndate ndate, ro che rahtetuhno ihyan ne, rahndudo ihyan ley che dirun Moisés, ne hua nda̱hca̱ che din vo che co nda̱che ihyan che riquendi ye ley min. \p \v 22 Tuhme ihyan apóstol ma̱n, intiyahn ya̱co ma̱n, nducoya̱ca ihyan chena̱hn che ritahno ye Dihvo vo ma̱n ne, nte ca̱de ye, ne tenda̱hnun ye o ihyan ca̱va che dechuh ye ihyan nduco Pa̱blo ma̱n, Bernabé ma̱n, ya̱n Antioquía. Quenda̱h yahn o ihyan che namin ndina̱n ye va̱n ihyan che ritahno ye Dihvo vo. A̱ma ye ne, Judas, che namin duche ye Barsabás, ne ta̱ma ye ne, duche ye Silas. \v 23 Nduco ihyan chahn ne, dechuh ye a̱ma ca̱ca na̱n che dirun ye: \p “Nuhn, ihyan apóstol ma̱n, intiyahn ya̱co ma̱n, nducoya̱ca ihyan chena̱hn che ritahno ye Dihvo vo ma̱n ne, rente nuhn Dendiohs nchuhn, dihno nuhn, ihyan nación chena̱hn che vate ne ya̱n Antioquía ma̱n, ya̱hn yahn Siria ma̱n, Cilicia ma̱n. \v 24 Checadino nuhn te a̱ma o ihyan che chica ye muhn, ne nda̱ ye ta̱n ne, redin va̱hche ye yahn nchuhn ma̱n, redetoh ye ino nchuhn ma̱n, che ndere ricuahn ye che va che conan seña nchuhn ma̱n, dinahn ne ley che dirun Moisés ma̱n. Hua ndiyu nuhn che dechuh nuhn ihyan chahn. \v 25 A nte ca̱de nuhn, ne tenda̱hnun nuhn o dihno vo va̱n nuhn, dechuh nuhn ihyan ta̱n, quendihchero ye nchuhn da̱ma nduco dihno vo che a̱ma yahino vo ihyan, Bernabé ma̱n, Pa̱blo ma̱n. \v 26 Ihyan chahn che ndihco menda̱hn ye ihyan, redin ye ntiyon yahn Dihvo vo. \v 27 Me ihyan che o che dechuh nuhn ne, Judas ma̱n, Silas ma̱n. A ihyan chahn che nte cuande ye nchuhn yahn nducuahn che nte ca̱de nuhn. \v 28 Numacuahn vederihquentiyon yahn Vaco Ndah yahn Dendiohs nte ca̱de nuhn che hua ca̱h rihn nuhn nchuhn nduco a̱ma ndeh na̱n dehtenduh. Atena̱n dehtenduh che tuhchan, va che dina̱hn ne. \v 29 Hua cheh nchuhn yute che rihco ihyan che ri vedino na̱n dehtenduh che redin ye dendiohs yahn ye ma̱n, hua cheh ne yun ma̱n, yute yahn ite che hua ra yun yahn te ma̱n, hua ndere cuahtenan ne nduco nda̱hta che ndiyu nda̱hta yahn ma̱n ne ma̱n. Ndete che dinahn ne dehtenduh che tuhchan ne, nda̱hca̱ din ne. Dendiohs conduco ye nchuhn.” \p \v 30 Tuhme chica ye min, ne nda̱ ye ya̱n Antioquía. Nedin da̱ma ye nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo, ne neca̱h ye ca̱ca me. \v 31 Cuahn che cahndudo ihyan ca̱ca me, chihnevan ihyan chahn ne, a̱ma neca̱h ya̱n ye chedave yahn ye, ne chi yeno ye. \v 32 Judas nduco Silas ne, namin quenan cuma ye vederihquentiyon che rahndudo ye Ndudo yahn Dendiohs, ne cuahn che cahndudo ye, chihnevan ihyan chahn ne, a̱ma neca̱h ya̱n ye chedave yahn ye. \v 33 Cuahn che a ndeh ro chahtenan ye min ne, ihyan che ritahno ye Dihvo vo ne, ndedechuh ye ihyan numacuahn vedeyeno ya̱n Jerusalén. \v 34 Ate Silas ne, quenan ye min ya̱n Antioquía. \v 35 Namin Pa̱blo ma̱n, Bernabé ma̱n, chahtenan ye min, ne nduco a̱ma ya̱hn ihyan ne, quendi ye, ricuahn ye ndudo yahn Dihvo vo Jesucristo ma̱n, rahndudo ye ma̱n. \s1 Chahn Pa̱blo ta̱ma yune cahndudo ye \p \v 36 Adive ne, ra̱hn Pa̱blo ri ye Bernabé: \p ―Cuhn vo ta̱ma yune nduco ne, quendihchero vo nducoya̱ca dihno vo che vate ye nducuahn ya̱n na̱n che a chahtechico vo, cahndudo vo ndudo yahn Dihvo vo. Ndihchero vo ta̱ca̱ chenan ye. \p \v 37 Bernabé ne, nahn ye che ca̱hn Jua̱n Marcos, co nduco se ihyan. \v 38 Ate Pa̱blo ne, ra̱hn ye te hua nda̱hca̱ che quenda ye sa̱hn yahn che, cuahn che chahn ye mena̱n me ne, chihcoma̱n se ihyan ya̱hn yahn Panfilia, cona̱hn se, ne hua quendi se nduco ye na̱n ntiyon. \v 39 Nducote hua chida̱ma ndudo yahn ye nduco vih ne, chihcoma̱n vih ye. Bernabé ne, quenda ye Jua̱n Marcos, ne chahtenun ye a̱ma ba̱rco, ne cuahn ye ya̱hn yahn Chipre. \v 40 Me Pa̱blo ne, quenan ino ye che conduco Silas ihyan. Cova̱h ihyan che ritahno ye Dihvo vo ca̱va che numacuahn vedeyahino conduco Dendiohs ihyan, ne cuahn ye. \v 41 Chuh ye ya̱hn yahn Siria ma̱n, Cilicia ma̱n, reneca̱h ya̱n ye chedave yahn ihyan che ritahno ye Dihvo vo. \c 16 \s1 Timoteo ne, chinduco se Pa̱blo nduco Silas \p \v 1 Pa̱blo nduco Silas ne, chuh ye ya̱n Derbe, ne nda̱ ye ya̱n Listra. Min va a̱ma sa̱hn che duche se Timoteo, che ritahno se Dihvo vo Jesucristo. Sa̱hn min ne, da̱ya a̱ma nda̱hta nación yahn Israel che namin ritahno ye Dihvo vo. Chida se ne, ihyan nación yahn Grecia. \v 2 Ihyan che vate ye ya̱n Listra ma̱n, ya̱n Iconio ma̱n, che ritahno ye Dihvo vo ne, ra̱hn ye yahn se che ndah ihyan se. \v 3 Pa̱blo ne, nahn ye che conduco sa̱hn min ihyan, ne nahn ye seña sa̱hn ca̱va che hua co yudo yahn ihyan nación yahn Israel che vate ye ya̱hn min, te nducoya̱ca ye ne, devano ye te chida se ne, ihyan ta̱ma nación ye. \v 4 Nducuahn ya̱n na̱n che renda̱ ye ne, reca̱h cuande ye ihyan che ritahno ye Dihvo vo nduhca̱ che chihco ca̱de ihyan apóstol ma̱n, intiyahn ya̱co ma̱n, che vate ye ya̱n Jerusalén. \v 5 Me nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo ne, riquendi ritahno ye numa ino ye, ne ro ro ne, ihyan che rana̱n ritahno ye Dihvo vo ne, rinduco ye ihyan chahn, ne ri ya̱hn ye. \s1 Chinahn a̱ma vederihno, ne ndihchero Pa̱blo a̱ma sa̱hn ya̱hn yahn Macedonia va̱n ya̱hnde yahn ye \p \v 6 Vaco Ndah yahn Dendiohs ne, hua ca̱h yune che ca̱hn ihyan chahn, cuahndudo ye ya̱hn yahn Asia. Chemin che chahtechica ye ya̱hn yahn Frigia ma̱n, Galacia ma̱n, \v 7 nde nda̱ ye na̱n ri vah ya̱hn yahn Misia. Cuahn che chenan ye min ne, nahn ca̱hn ye ya̱hn yahn Bitinia, ate hua ca̱h yune Vaco Dihvo vo Jesucristo che ca̱hn ye. \v 8 Tuhme chuh da̱ma ye ya̱hn yahn Misia, ne nda̱ ye ya̱n Troas. \v 9 Min chinahn a̱ma vederihno, ne ndihchero Pa̱blo va̱n ya̱hnde yahn ye che nti a̱ma sa̱hn ya̱hn yahn Macedonia na̱n ye, ne rica se favor ihyan: “Ca̱hn ne ya̱n va̱có, Macedonia, conan ne nuhn.” \v 10 Ndeta̱hn che ndihchero ye vederihno me ne, chihco ya̱n nuhn dehtenduh yahn nuhn ca̱va che ca̱hn nuhn ya̱hn yahn Macedonia, te a devano cua̱co nuhn te nahn Dendiohs che ca̱hn nuhn, cuahndudo nuhn Ndudo yahn ye min. \s1 Pa̱blo nduco Silas ne, nda̱ ye ya̱n Filipos \p \v 11 Min ya̱n Troas chahtenun nuhn a̱ma ba̱rco, ne cuahn cua̱co nuhn ya̱hn yahn Samotracia, ne ta̱ma ro me ne, nda̱ nuhn ya̱n Neápolis. \v 12 Chica nuhn min, ne nda̱ nuhn ya̱n Filipos, ya̱n che tahque chahte che co ta̱ma ya̱n min ya̱hn yahn Macedonia. Ya̱n min ne, Roma ndi cuande. Min chahtenan nuhn neve ro. \v 13 Nda̱ ro che rahte tuhno ihyan ne, cuahn nuhn cua̱hn chihto ya̱n. Nda̱ nuhn chendico na̱n che rahn ihyan, reva̱h ye. Min chahte nuhn, ne cahndudo nuhn Ndudo yahn Dendiohs, chihnevan neve ihyan nda̱hta che chi da̱ma ye min. \v 14 Min nduco a̱ma nda̱hta yahn ya̱n Tiatira che duche ye Lidia. Ihyan min ne, ihyan rendihcue tino mora̱do, ne ritahno ye Dendiohs. Rihnevan ye che rahndudo Pa̱blo, ne din Dihvo vo che chenahn ye ndudo me. \v 15 Ihyan min nduco ihyan ndeva̱co ye ne, chedenune nducoya̱ca ye. Chihno min ne, chica ye favor nuhn: \p ―A ndihche nchuhn che a chitahnó Dihvo vo Jesucristo. Cuhn vo nduco ne ndeva̱có, cuahtenan ne. \p Tuhme din ye fuerza nuhn che chahtenan nuhn. \p \v 16 A̱ma ro ne, ura che cuahn nuhn, cova̱h nuhn ne, ndihchero nuhn a̱ma ta̱hn dihn che quenun vaco chihnga̱ ta̱hn, che recadino suerte yahn ihyan. Vate a̱ma o dihve te, ne a̱ma renda̱ca se tume na̱n ntiyon min. \v 17 Ta̱hn min ne, quenda̱h te nuhn, ne rah te: \p ―Ihyan chuhn ne, redin ye ntiyon yahn Dendiohs, ihyan min che a̱ma yudo vederihquentiyon yahn ye, ne rahndudo ye ndudo nduhca̱ che co ndevahn ihyan. \p \v 18 A a̱ma nde ro che tihca̱ redin te, nde na̱n che chi yudo yahn Pa̱blo, ne chaconan ye, ndihchero ye ta̱hn, ne ra̱hn ye ri ye vaco chihnga̱ che quenun ta̱hn: \p ―Numacuahn vederihquentiyon yahn Jesucristo, rá̱hn rí di, cuendiquendah ta̱hn tih. \p A ndeta̱hno ndiquenda̱h vaco me ta̱hn. \p \v 19 Cuahn che checadino dihve te che a ndiquenda̱h vaco chihnga̱ me ta̱hn, che ametah nda̱ca se tume na̱n ntiyon min ne, cheta̱h se Pa̱blo nduco Silas, ne quenda se ihyan ndeva̱coya̱n na̱n intiyahn. \v 20 Chih nunde se yahn ye, ne ra̱hn se: \p ―Sa̱hn chuhn ne, sa̱hn nación yahn Israel, ne rendedecuan se ihyan ya̱n va̱co vo. \v 21 Ricuahn se costumbre che hua co nevahnecun vo, nde hua co quendi vo, te uvo ne, Roma ndi cuando vo. \p \v 22 Tuhme chi ta̱n ihyan ya̱n nduco ihyan chahn, ne chihquentiyon intiyahn che cahnevi se tino yahn ye, ne cuahn se ihyan nduco nducodi. \v 23 Chihno che a̱ma chahn se ihyan ne, chih se ihyan va̱coya̱hn, ne chihquentiyon se sa̱hn che redin cuda̱do va̱coya̱hn me che din ndah se cuda̱do ihyan. \v 24 Sa̱hn che redin cuda̱do va̱coya̱hn me ne, chih se ihyan chahn chete a̱ma cua̱rto che va nde cua̱hn candevah chete va̱coya̱hn me, ne chih chiche se ca̱h ye nduco a̱ma na̱n vihto che duche cepo. \p \v 25 Tenduh na̱n ma̱hn ya̱n me ne, reva̱h Pa̱blo nduco Silas, rita ye himno, rendeva ye yavena̱n Dendiohs, ne sa̱hn preso che chenun se min ne, rihcovan se. \v 26 A ura min no adena̱n a̱ma nuhn ya̱hn, nde name yahn va̱coya̱hn me, a̱ma chihde. Na̱ne nducuahn chende va̱coya̱hn me, ne chihno nta̱hte cadena che nechiche nducoya̱ca preso chahn. \v 27 Sa̱hn che redin cuda̱do va̱coya̱hn me ne, ntuche se, ne cuahn che ndihchero se che chendah chende va̱coya̱hn me ne, tico se espa̱da yahn se, nahn ca̱hno ma̱n se sa̱hn, te ra̱hco se te co a chihno chano preso chahn. \v 28 Ate cah Pa̱blo yahn se: \p ―Hua te cahne man di, te muhn chenun nducoya̱ca nuhn. \p \v 29 Tuhme chica se a̱ma ya̱hn, ne aderano se, chenda̱ se na̱n che chenun preso chahn, nde tuno rendoh se che va̱h se, ne chehntihya se na̱n Pa̱blo nduco Silas. \v 30 Ndeta̱hno ndetenda̱h se ihyan chahn, ne tumerune se ihyan: \p ―¿Deh va che dín ca̱va che ndevahn u ne? \p \v 31 Ndahconan ye yahn se: \p ―Cuitehne Dihvo vo Jesucristo, ne ndevahn di nduco ihyan ndevaque. \p \v 32 Tuhme cahndudo ihyan chahn ndudo yahn Dihvo vo, chihnevan se nduco nducoya̱ca ihyan ndeva̱co se. \v 33 A ura min no chete ra̱hn, na̱no se na̱n nta̱ca yah yahn ihyan chahn. Tuhme chedenune se nduco nducoya̱ca ihyan ndeva̱co se. \v 34 Chihno min ne, ndiquenda se ihyan chahn ndeva̱co se, ne ca̱h se, cheh ye. A̱ma yeno se che chitahno se Dendiohs, ne ihyan ndeva̱co se ne, namin a̱ma yeno ye che chitahno ye. \p \v 35 Cuahn che a chi dave me ne, dechuh intiyahn sa̱hn policía che ca̱hma se nduco sa̱hn che redin cuda̱do va̱coya̱hn me, che nta̱hte se Pa̱blo nduco Silas. \v 36 Tuhme ra̱hn sa̱hn che redin cuda̱do va̱coya̱hn me ri se Pa̱blo: \p ―A chihquentiyon intiyahn u che nta̱hté nchuhn. Ma̱n ne, co ndiquenda̱h ne, hua dehve ra̱hco ne. \p \v 37 Ra̱hn Pa̱blo ri ye sa̱hn policía chahn: \p ―Ihyan che ndi cuande ye Roma ne, rihquentiyon ley che hua co co ye castigo numanahn che metah cuhnde ca̱de yahn ye. Nuhn ne, Roma ndi cuande nuhn, ate nchuhn ne, nde hua teche ca̱de ne yahn nuhn, ne chahn ne nuhn na̱n nducoya̱ca ihyan ya̱n, chih ne nuhn va̱coya̱hn. Ma̱n ne, ¿a rihco nchuhn che ndetenda̱h ne nuhn cua̱hn ndeh ne? Hua. Chi ma̱n intiyahn, ndetenda̱h ye nuhn. \p \v 38 Nta̱ sa̱hn policía chahn, ne neca̱h cuande se intiyahn chahn. Cuahn che checadino ye te ndi cuande ihyan chahn Roma ne, a̱ma dihya ye chi, \v 39 ne cuahn ye, nda̱ca ye che nchahconunde Pa̱blo nduco Silas. Tuhme ndetenda̱h ye ihyan chahn, ne chica ye favor ihyan che nda̱ca ye ya̱n min. \v 40 Cuahn che ndiquenda̱h ye va̱coya̱hn me ne, cuahn ye ndeva̱co Lidia, quendihchero ye ihyan chahn che ritahno ye Dihvo vo. Chihno ya̱hve ye ihyan chahn ne, chica ye min, ne cuahn ye. \c 17 \s1 Ndo da̱ma sa̱hn ya̱n Tesalónica, nahn cuahn se Pa̱blo \p \v 1 Pa̱blo nduco Silas ne, chuh ye ya̱n Anfípolis ma̱n, ya̱n Apolonia ma̱n, ne nda̱ ye ya̱n Tesalónica, na̱n che nti a̱ma ya̱co yahn ihyan nación yahn Israel. \v 2 Pa̱blo, nducote a ntiyon min nda ye ne, chahn ye ya̱co me, ne ino ndate, ro che rahte tuhno ihyan ne, rahndudo ye che ndirun na̱n Ndudo yahn Dendiohs, rihnevan ihyan ya̱n min. \v 3 Rahndudo ye nduhca̱ che va che chuhrihn Dihvo vo Jesucristo ma̱n, nduhca̱ che chihno se ihyan ma̱n, nduhca̱ che va che ntuche ye ma̱n. Namin ra̱hn ye: \p ―Dihvo vo Jesucristo che rahndudó yahn ye na̱n nchuhn ne, a ihyan min che a va ca̱de che chi ye, ndedevahn ye ihyan iyehnse. \p \v 4 Tuhme neve ihyan nación yahn Israel chahn ne, chitahno ye Dihvo vo, ne chinduco ye Pa̱blo nduco Silas. Namin a̱ma ya̱hn ihyan nación yahn Grecia, che renevahnecun ye Dendiohs nde mena̱n, nduco a̱ma ya̱hn nda̱hta nchico ne, chitahno ye Dihvo vo. \v 5 Ate sa̱hn nación yahn Israel che hua chitahno se ne, chi ve se, ne din da̱ma se a̱ma o sa̱hn da̱hnde che duhtuno ihyan se, vatechica se viya̱n, ne chinun se sa̱hn che ndedecuan se ihyan ya̱n. Chahn se va̱co a̱ma ihyan che duche ye Jasón, rinuhn se Pa̱blo nduco Silas ca̱va che tenda̱h vah se ihyan, neca̱h se ihyan ta̱h ihyan ya̱n. \v 6 Nducote hua nta̱ca se ihyan chahn min ne, chihnda̱ rudo se Jasón nduco a̱ma o dihno vo che chenan ye min, quenda se ihyan na̱n intiyahn, ne cah se: \p ―Sa̱hn che rinun se ihyan, rendedecuan se ihyan numachahte iyehnse ne, ma̱n ne, nda̱ se muhn. \v 7 Jasón tih ne, retuma ino se sa̱hn ndeva̱co se. Nducoya̱ca sa̱hn chahn ne, redetoh nan se ley yahn César, te ra̱hn se te va ta̱ma rey che duche ye Jesús. \p \v 8 Cuahn che chihnevan ihyan ya̱n ma̱n, intiyahn ma̱n, che tihca̱ ne, a̱ma chi ta̱n ye. \v 9 Ate Jasón nduco ihyan chena̱hn chahn ne, nedihve ye intiyahn, ne nta̱hte ye ihyan. \s1 Pa̱blo nduco Silas ne, nda̱ ye ya̱n Berea \p \v 10 Ihyan che ritahno ye Dihvo vo ne, a vino min no dechuh ye Pa̱blo nduco Silas nde ya̱n Berea. Cuahn che nda̱ ye min ne, chenda̱ ye chete ya̱co yahn ihyan nación yahn Israel. \v 11 Ihyan nación yahn Israel che vate ye min ne, tahque renahn ye che co ihyan che vate ye ya̱n Tesalónica, te nevahnecun ye Ndudo yahn Dendiohs numacuahn vedeyeno, ne ro ro rendihchenan ye Ndudo min ca̱va che cadino ye a cua̱co nduhca̱ che rahndudo Pa̱blo. \v 12 Chemin che a̱ma ya̱hn ihyan chahn chitahno ye Dihvo vo Jesucristo. Namin va̱n ihyan nación yahn Grecia, nde nda̱hta nchico ma̱n, nde cha̱hn ma̱n, chitahno ye ihyan. \v 13 Cuahn che checadino sa̱hn nación yahn Israel che vate se ya̱n Tesalónica che quenan Pa̱blo min ya̱n Berea, rahndudo ye Ndudo yahn Dendiohs ne, chahn se min, chinun se ihyan ya̱n, ndedecuan se ihyan. \v 14 Ate ihyan che ritahno ye Dihvo vo ne, ndeta̱hno dechuh ye Pa̱blo cua̱hn chihto nuniya̱hn. A dema̱n Silas nduco Timoteo chahtenan ye min ya̱n Berea. \v 15 Me ihyan che chengu yune ye Pa̱blo ne, chinduco ye ihyan nde ya̱n Atenas. Ndeta̱hno ndaconan ihyan chahn, nda ye ndudo yahn Pa̱blo che ca̱hn Silas nduco Timoteo, ntuno ye ihyan tenun tenun no. \s1 Quenan Pa̱blo ya̱n Atenas \p \v 16 Numanahn che quenan rino Pa̱blo che nda̱ Silas nduco Timoteo min ya̱n Atenas ne, a̱ma rendedecadino ye yahn ihyan ya̱n min, te ndihche ye te a̱ma vate dehtenduh che redin vahn ye dendiohs yahn ye. \v 17 Chemin che a̱ma rente ye chete ya̱co nduco ihyan nación yahn Israel ma̱n, ihyan ta̱ma nación che renevahnecun ye Dendiohs ma̱n. Namin rente ye ro ro nduco ihyan che chenun ye ndihve. \v 18 A̱ma o sa̱hn che rahn se vededevano yahn Epicureo nduco ta̱ma te o se che rahn se vededevano yahn estoico ne, cana̱n rente se nduco Pa̱blo. A̱ma o se ne, tumerune se: \p ―¿Deh che ra̱hn sa̱hn tih che a̱ma ca̱hnda chende se? \p Ta̱ma te o se ne, ra̱hn se: \p ―Cane racotuhn se ndudo yahn ta̱ma te o dendiohs. \p Tihca̱ ra̱hn sa̱hn chahn, te rahndudo Pa̱blo ndudo yahn Dihvo vo Jesucristo ma̱n, yahn che va che ntuche tena̱hn ma̱n. \v 19 Tuhme quenda se ihyan a̱ma cuete che duche Areópago na̱n che rendo da̱ma ihyan ndina̱n, rente ca̱de ye, ne tumerune se ihyan: \p ―¿A nahn te cuande ne nuhn yahn ndudo ra che rahndudo ne ne?, \v 20 te rente ne dehtenduh ndudo che hua nihnevan nuhn, ne nahn cadino nuhn deh conahn. \p \v 21 Tihca̱ ra̱hn se, te nducoya̱ca ihyan ya̱n Atenas ma̱n, ihyan nación chena̱hn che vate ye min ma̱n ne, dema̱n yahn dehtenduh che hua devano ye nahn nte ye ma̱n, nahn cahnevan ye ma̱n. \p \v 22 Tuhme chandi Pa̱blo min Areópago na̱n nducoya̱ca sa̱hn chahn, ne cahndudo ye: \p ―Nchuhn ihyan ya̱n Atenas, rendihché te a̱ma ritahno ne dendiohs yahn ne, \v 23 te cuahn che quechicá, rendihcheró ya̱co yahn nchuhn, ne namin nta̱cá a̱ma na̱n ta na̱n che ndirun tuhca̱: “Na̱n ta yahn Dendiohs che hua rendihche ihyan.” Dendiohs min che rendeva nchuhn yavena̱n ye andahre hua rendihche ne ihyan ne, a ndudo yahn ye che rahndudó. \p \v 24 ’A Dendiohs min che dendah ye iyehnse nduco nducuahn che va. A Dendiohs min che rihquentiyon ye numachahte iyehnse, nde na̱n ro ma̱n, nde ndiya̱hn ma̱n. Hua renun ye chete ya̱co che rihno ihyan, \v 25 nde hua rendotenan ye dehtenduh che co din ihyan ca̱va ye, te ma̱n ye redin ye che chenun ico nducoya̱co vo ma̱n, rete ye vedevihche yuhn vo ma̱n, nducuahn dehtenduh che rendotenan vo ma̱n. \v 26 A ihyan min dendah ye a̱ma nda̱ta no ihyan yahn nducuahn nación, ne chihquentiyon ye che cuahte ye numachahte iyehnse. Chihco ca̱de ye ro che cuahte ye ma̱n, na̱n che cuahte ye ma̱n. \v 27 Nahn Dendiohs che nuhn ihyan iyehnse ihyan ndete che nda̱ca ye ihyan, andahre cua̱co te hua yahn quenan ye yahn queri a̱ma vo. \v 28 Hua yahn quenan ye, te a ihyan min che redin ye che chenun ico vo ma̱n, vatechico vo ma̱n, chenduche vo ma̱n. Namin ra̱hn a̱ma o ihyan devano yahn nchuhn ndudo cuh che da̱ma: “Nda̱ta yahn Dendiohs uvo.” \v 29 Tuhme, nducote nda̱ta yahn Dendiohs uvo ne, hua ndedecadino vo che Dendiohs ne, a̱ma mieca che ndindah nduco diya̱hngua̱n ma̱n, o diya̱hngua ma̱n, o tu ma̱n, che redendah ihyan nduhca̱ che nahn ma̱n ye. \v 30 Ro mena̱n me ne, din chahtino Dendiohs vedetundo yahn ihyan, ate ma̱n ne, rihquentiyon ye ihyan che vate ye numachahte iyehnse che nto ino ye nunde yahn ye, \v 31 te a ndihco ca̱de ye ro che techeca̱de ye numa cua̱co yahn nducoya̱ca ihyan iyehnse. A tenda̱h nun ye a̱ma ihyan che techeca̱de ye menun ye, ne ndedetuhche ye ihyan min va̱n tena̱hn. Nduco chemin ne, ca̱h ye, checadino nducoya̱ca ihyan che tihca̱ va ca̱de. \p \v 32 Cuahn che chihnevan sa̱hn chahn yahn che ntuche tena̱hn ne, na̱hn se ne, rihyon nan se Pa̱blo, ne na̱hn se ne, ra̱hn se: \p ―Tahque ndah ta̱ma ro cuahndudo ne, cahnevan nuhn. \p \v 33 Tuhme chica Pa̱blo min, cona̱hn ye. \v 34 Ate va̱n sa̱hn chahn ne, chenun neve ihyan che chitahno ye Dihvo vo Jesucristo, ne chinduco ye Pa̱blo. A̱ma ye ne, duche ye Dionisio. Ihyan min ne, a̱ma intiyahn yahn junta Areópago. Ta̱ma ye ne, a̱ma nda̱hta che duche ye Dámaris. Namin te neve ihyan, chitahno ye Dihvo vo. \c 18 \s1 Nda̱ Pa̱blo ya̱n Corinto \p \v 1 Chihno min ne, chica Pa̱blo ya̱n Atenas, ne nda̱ ye ya̱n Corinto. \v 2 Min nta̱ca ye a̱ma sa̱hn, nda̱ta yahn Israel, che duche se Aquila. Ya̱hn yahn Ponto chihta se. Adive ne, chihnde se ya̱hn yahn Italia. Nducote chihquentiyon emperador Claudio che nda̱ca nducoya̱ca ihyan, nda̱ta yahn Israel, Roma, ya̱hn yahn Italia ne, chica se min nduco nda̱hta yahn se che duche te Priscila. Pa̱blo ne, cuahn ye, quendihchero ye ihyan chahn, \v 3 ne nducote da̱ma ntiyon yahn ihyan chahn nduco ye, che renda̱hyon ye tino tu ca̱va che co vah tino ne, quenan ye nduco ihyan chahn, din ye ntiyon nduco vih. \v 4 Ndate ndate, ro che rahtetuhno ihyan, rahn Pa̱blo ya̱co. Min rahndudo ye, ne redin ye che renahn ihyan nación yahn Israel ma̱n, ihyan ta̱ma nación ma̱n. \p \v 5 Cuahn che nda̱ Silas nduco Timoteo che chica ye ya̱hn yahn Macedonia ne, chihcoma̱n Pa̱blo ntiyon che redin ye, ne rahndudo ye ro ro na̱n ihyan nación yahn Israel. Rahndudo ye te Dihvo vo Jesucristo ne, a ihyan min che a va ca̱de che chi ye, ndedevahn ye ihyan iyehnse. \v 6 Ate ihyan chahn ne, chi ta̱n ye nduco Pa̱blo, ne ra̱hn ta̱n ye nduco ye. Chemin che chihde ye tino yahn ye, ca̱h ye, checadino ihyan chahn che nda̱ca ye min, ca̱hcoma̱n ye ihyan. Ra̱hn ye: \p ―A ma̱n nchuhn chendihco ne nunde che conda ne, te u ne, a ya̱hvé nchuhn. Ma̱n ne, cá̱hn, cuahndudó, cahnevan ihyan nación chena̱hn. \p \v 7 Ndiquenda̱h ye ya̱co min, ne cuahn ye va̱co a̱ma ihyan che duche ye Justo, che nti chihto ya̱co. Ihyan min ne, namin rendeva ye yavena̱n Dendiohs. \v 8 A̱ma intiyahn ya̱co che duche ye Crispo nduco nducoya̱ca ihyan ndeva̱co ye ne, chitahno ye Dihvo vo Jesucristo. Namin cuahn che chihnevan a̱ma ya̱hn ihyan ya̱n Corinto Ndudo yahn Dendiohs ne, chitahno ye, ne chedenune ye. \v 9 A̱ma vino ne, chinahn a̱ma vederihno na̱n Pa̱blo, ne chihnevan ye che ra̱hn Dihvo vo nduco ye: \p ―Cuiquendi, cuahndode. Hua te vah. Hua ngüen, \v 10 te u ne, nducó di, ne nde a̱ma ihyan hua co nahn ta̱h ye di ca̱va che nuhn yah ye di. Cuiquendi, cuahndode, te muhn ya̱n cuh ne, vate ca a̱ma ya̱hn ihyan che cotahno ye u. \p \v 11 Chemin che quenan Pa̱blo min ya̱n Corinto a̱ma nduyo quenan ma̱n, ricuahn ye Ndudo yahn Dendiohs, rihnevan ihyan chahn. \p \v 12 Ate cuahn che quenan Galión gobernador yahn Acaya ne, ihyan nación yahn Israel ne, chi ta̱n ye nduco Pa̱blo, ne ndo da̱ma ye, quenda ye ihyan na̱n se. \v 13 Ra̱hn ye ri ye sa̱hn: \p ―Sa̱hnguh ne, rinun se ihyan che cotahno ye Dendiohs, ate hua nduhca̱ che rihquentiyon ley. \p \v 14 Pa̱blo ne, adeche cuana̱n ca̱hma ye cuahn che ra̱hn Galión ri se ihyan chahn: \p ―Nchuhn, ihyan nación yahn Israel, ndete che ca̱va a̱ma nunde chahte che nda ne sa̱hn tih ná̱n ne, va vedeyenó che techeca̱dé yahn se. \v 15 Ate nducote dema̱n ndudo ma̱n, che duche ihyan ma̱n, yahn ley yahn ma̱n nchuhn ma̱n ne, ta̱n condihche ne ta̱ca techeca̱de ma̱n ne, te u ne, nde hua nahn techeca̱dé yahn dehtenduh che tihchan. \p \v 16 Chihno ra̱hn se chemin ne, chihquentiyon se che ndiquenda̱h vah ihyan chahn. \v 17 Tuhme nducoya̱ca sa̱hn nación yahn Grecia che nduco se min ne, tumanga̱n se ihyan ndina̱n yahn ya̱co che duche ye Sóstenes, ne a min no chahn se ihyan. Gobernador ne, ndihchero se, ate nde hua tumaca̱h se. \s1 Nta̱ Pa̱blo ya̱n Antioquía, ne ndaconan cuahn tun ye che co ino yune, cuahndudo ye \p \v 18 Pa̱blo ne, ndeh ro ca quenan ye ya̱n min. Tuhme ya̱hve ye ihyan che ritahno ye Dihvo vo, ne chahtenun ye a̱ma ba̱rco nduco Aquila nduco Priscila, ne cuahn ye nduco vih ya̱hn yahn Siria. Min ya̱n Cencrea, ura che ametah conun Pa̱blo chete ba̱rco me ne, ndu rah tin ye ca̱va che na̱hma ye che a tuno ro yahn a̱ma ndudo che a neca̱h ye Dendiohs ro mena̱n. \v 19 Cuahn che nda̱ ihyan chahn ya̱n Efeso ne, Pa̱blo ne, chihcoma̱n ye Aquila nduco Priscila, ne cuahn ye ya̱co, nte ye nduco ihyan nación yahn Israel che rendo da̱ma ye min. \v 20 Ihyan chahn ne, chica ye favor ihyan che conan ca ye min, ate hua cahnecun ye. \v 21 Tuhme ya̱hve ye ihyan chahn: \p ―Va che cá̱hn ya̱n Jerusalén ca̱va che a min quenán nda̱ ro vihco. Ate ndete che nahn Dendiohs ne, ndaconan tún, ndihchero vih vo. \p Tuhme ndonun ye ba̱rco me, ne chica ye ya̱n Efeso. \p \v 22 Cuahn che nda̱ Pa̱blo ya̱n Cesarea ne, chahn ye ya̱n Jerusalén, neca̱h ye Dendiohs ihyan ndiya̱co. Tuhme cona̱hn ye ya̱n Antioquía. \v 23 Cuahn che a chi ra̱hn che nta̱ ye min ne, cuahn tun ye nduh ya̱n nduh ya̱n, ya̱hn yahn Galacia ma̱n, Frigia ma̱n, reneca̱h ya̱n ye chedave yahn nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo. \s1 Rahndudo Apolos ya̱n Efeso \p \v 24 Ta̱hn min ne, a̱ma ihyan, nda̱ta yahn Israel, che duche ye Apolos ne, nda̱ ye ya̱n Efeso. Ihyan min ne, chihta ye ya̱n Alejandría. A̱ma devano ye Ndudo yahn Dendiohs, ne a̱ma nda̱hca̱ rahndudo ye. \v 25 Ndah nahn ye vederihquentiyon yahn Dihvo vo Jesucristo, ne numa cua̱co ma̱n, numa ino ye ma̱n, rahndudo ye yahn ye, andahre dema̱n yahn che chehdenune Jua̱n Bautista devano ye. \v 26 Min chete ya̱co ne, tihca̱ cahndudo ye numa ino ye, ne cuahn che chihno cahndudo ye ne, Aquila nduco Priscila ne, quenda ye ihyan deva vih, ne ca̱h cuande ndah ye ihyan yahn vederihquentiyon yahn Dendiohs. \v 27 Cuahn che nahn ca̱hn Apolos ya̱hn yahn Acaya ne, ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo ne, chinan ye ihyan, ne dirun ye a̱ma ca̱ca yahn ihyan che ritahno ye Dihvo vo che vate ye ya̱hn min ca̱va che nevahnecun ye ihyan. Cuahn che nda̱ ye ya̱hn min ne, a̱ma chinan ye ihyan chahn che numacuahn vedeyahino yahn Dendiohs chitahno ye Dihvo vo Jesucristo, \v 28 te rihco ro ye na̱n nducoya̱ca ihyan te hua nda̱hca̱ che rendedecadino ihyan nación yahn Israel, nde na̱n che ca̱hma ye metah. Nduco Ndudo yahn Dendiohs ne, reca̱h cuande ye ihyan chahn te Dihvo vo Jesucristo ne, a ihyan min che va ca̱de che ndedevahn ye ihyan iyehnse. \c 19 \s1 Nda̱ Pa̱blo ya̱n Efeso \p \v 1 Numanahn che quenan Apolos ya̱n Corinto ne, chuh Pa̱blo cua̱hn icoya̱hn, ne nda̱ ye ya̱n Efeso. Min ndihche ye neve se che ritahno se Dihvo vo Jesucristo, \v 2 ne tumerune ye sa̱hn: \p ―¿A quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs nchuhn cuahn che chitahno ne Jesucristo ne? \p Ndahconan sa̱hn chahn: \p ―Nde hua nihnevan nuhn yahn Vaco Ndah yahn Dendiohs. \p \v 3 Tuhme ndaconan tumerune ye sa̱hn chahn: \p ―¿Ta̱ca̱ chedenune nchuhn tuhme ne? \p Ndahconan se: \p ―Chedenune nuhn nduhca̱ che chehdenune Jua̱n Bautista ihyan. \p \v 4 Ra̱hn Pa̱blo ri ye sa̱hn: \p ―Jua̱n ne, chehdenune ye ihyan ca̱va che co ro che a nto ino ihyan chahn nunde yahn ye. Namin ra̱hn Jua̱n ri ye ihyan te va che cotahno ye a̱ma ihyan che cochi ye adive. A ihyan min che Jesús che a va ca̱de che chi ye, ndedevahn ye ihyan iyehnse. \p \v 5 Cuahn che chihnevan sa̱hn chahn che tihca̱ ne, chedenune se, cah se Dihvo vo Jesucristo. \v 6 Nahn ta̱h Pa̱blo sa̱hn, ne quenun Vaco Ndah yahn Dendiohs sa̱hn, din che nte se ta̱ma te o deva̱co ma̱n, cahndudo se Ndudo yahn Dendiohs ma̱n. \v 7 Va̱n nducoya̱ca ne, ri se tenduh ndichio ihyan se. \p \v 8 Numanahn che quenan Pa̱blo min ino iyo ne, rahn ye ya̱co, rahndudo ye numa ino ye, redin ye che renahn ihyan yahn vederihquentiyon yahn Dendiohs. \v 9 Ate a̱ma ya̱hn ihyan ne, nducote cheche chedave yahn ye ne, hua chitahno ye, ne chihnga̱ ra̱hn ye yahn ndudo ndah yahn Dendiohs. Chemin che Pa̱blo nduco nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo ne, chihcoma̱n ye ihyan chahn, ne cuahn ye, ndo da̱ma ye chete escuela yahn a̱ma ihyan che duche ye Tiranno. Min cahndudo ye ro ro. \v 10 Chete che o nduyo quendi ye, rahndudo ye min, ne a̱ma ya̱hn ihyan, ihyan nación yahn Israel ma̱n, ihyan nación chena̱hn ma̱n, che vate ye ya̱hn yahn Asia ne, chihnevan ye ndudo yahn Dihvo vo. \v 11 Dendiohs ne, ca̱h ye vederihquentiyon, quenan cuma Pa̱blo, ne rinahn vederihno rahte. \v 12 Nde tino che retoh Pa̱blo, o pa̱yon yahn ye ne, riquenda ihyan, renahn ye ihyan cah, ne rendoyahn ye, renahn ye ihyan che chenun vaco chihnga̱ ihyan, ne rendiquenda̱h. \p \v 13 Ate a̱ma o sa̱hn nación yahn Israel che vatechica se, rendetenda̱h se vaco chihnga̱ che chenun ihyan ne, nahn ndetenda̱h se vaco chihnga̱ nduco vederihquentiyon yahn Dihvo vo Jesucristo. Ra̱hn se ri se vaco chahn: \p ―Numacuahn vederihquentiyon yahn Jesucristo che rahndudo Pa̱blo yahn ye ne, rihquentiyon nuhn nchuhn che ndiquenda̱h ne. \p \v 14 Esceva, a̱ma ihyan nación yahn Israel, che chidocuya̱n ndina̱n ye ne, vate ndache da̱ya ye, ne sa̱hn chahn ne, tihca̱ redin se. \v 15 Ate a̱ma yune cuahn che tihca̱ ra̱hn se nduco a̱ma vaco chihnga̱ ne, ndahconan vaco me yahn se: \p ―A rendihché Jesucristo. Namin a devanó duh che Pa̱blo. Ate nchuhn ne, ¿duh nchuhn ne? \p \v 16 Tuhme sa̱hn che quenun vaco chihnga̱ me ne, tumanga̱n se sa̱hn chahn, ne chahn se sa̱hn numacuahn vedeta̱n, nde na̱n che din cuno se nducoya̱ca se. A deva̱ne sa̱hn chahn ma̱n, nta̱ca yah se ma̱n, ndiquenda̱h vah se, chano se. \v 17 Nducoya̱ca ihyan nación yahn Israel ma̱n, ihyan nación chena̱hn ma̱n, che vate ye min ya̱n Efeso ne, checadino ye che tihca̱ chi. A̱ma chahn ino ye, ne ndeva ye yavena̱n Dihvo vo Jesucristo. \p \v 18 Me ihyan che ritahno ye Dihvo vo ne, a̱ma ya̱hn ye ne, ntuma ino ye nunde yahn ye che chitahno ye vedecuah ro mena̱n me. \v 19 Namin a̱ma ya̱hn ihyan che quenan cuma ye vedecuah ro mena̱n me ne, quenda ye libro yahn ye, chihquiya̱hn ye na̱n nducoya̱ca ihyan. Cuahn che tenda̱h cuande ihyan ta̱va chihve nducuahn libro chahn ne, rigonun o raco ndiche mil tume diya̱hngua. \v 20 Nduco tihca̱ ne, a̱ma chetuhn ndudo yahn Dihvo vo, chihnde ro vederihquentiyon yahn ye. \p \v 21 Chihno min ne, chihco ca̱de Pa̱blo che ca̱hn ye ya̱hn yahn Macedonia ma̱n, Acaya ma̱n, quendihchero ye ihyan che ritahno ye Dihvo vo, ne quendi ye nde ya̱n Jerusalén. Tuhme va che ca̱hn ye ya̱n Roma. \v 22 Dechuh ye o combiero yahn ye che rinan se ihyan, Timoteo nduco Erasto, che ca̱hn se ya̱hn yahn Macedonia numanahn che quenan ca ye ya̱hn yahn Asia. \s1 Ndo da̱ma ihyan ya̱n Efeso numacuahn vedeta̱n \p \v 23 Ta̱hn min ne, a̱ma chi ta̱n ihyan yahn che retuhn ndudo ndah yahn Dendiohs. \v 24 Vedeta̱n min ne, cana̱n ca̱va a̱ma sa̱hn vichediya̱hngua che duche se Demetrio. Sa̱hn min ne, rendedevihne se diya̱hngua, redendah se ya̱co ca̱hya nduhca̱ ya̱co yahn Diana, dendiohs che va ye ya̱n va̱co se. Yahn chihve ntiyon min, ne ya̱hn sa̱hn che redin se ntiyon nduco se. \v 25 Din da̱ma se sa̱hn chahn ma̱n, nducoya̱ca ca sa̱hn che rinan se sa̱hn na̱n ntiyon min ma̱n, ne ra̱hn se ri se sa̱hn: \p ―Nchuhn ne, a devano ne te na̱n ntiyon cuh a̱ma renda̱ca vo tume. \v 26 A rendihche ne ma̱n, a rihnevan ne ma̱n, nduhca̱ che a̱ma racotuhn Pa̱blo ndudo va̱n nducoya̱ca ihyan ya̱n Efeso ma̱n, va̱n ihyan che vate ye numachahte ya̱hn yahn Asia ma̱n. Hua renguan se, rahndudo se te dendiohs che redendah ihyan ne, ndiyu dendiohs, ne a a̱ma ya̱hn ihyan ritahno ye. \v 27 Che redin se ne, ca̱hnda yahn ntiyon che redin vo, te co cuihno, nde co cuhnde ma̱n ya̱co yahn dendiohs Diana, che a̱ma yudo ye, che rendeva nducoya̱ca ihyan yavena̱n ye, numachahte ya̱hn yahn Asia ma̱n, numachahte iyehnse ma̱n. Ndete che quendi tihca̱ ne, nde ametah tumeca̱h ihyan yahn vederihquentiyon yahn ye. \p \v 28 Cuahn che chihnevan sa̱hn chahn che tihca̱ ne, a̱ma chi ta̱n se, ne cana̱n cah se: \p ―¡A̱ma yudo vederihquentiyon yahn Diana, dihve ihyan ya̱n Efeso! \p \v 29 Nduco chemin ne, necuan ihyan ya̱n numacuahn vedeta̱n, cheta̱h ye Gayo nduco Aristarco, o ihyan ya̱hn yahn Macedonia che nduco ye Pa̱blo, ne chihnda̱ rudo ye ihyan chahn, quenda ye ihyan ndeva̱coya̱n. \v 30 Pa̱blo ne, nahn ca̱hn ye min, ya̱hve ye ihyan ya̱n chahn, ate ihyan che ritahno ye Dihvo vo ne, hua cahnecun ye. \v 31 Namin o ino ihyan ndina̱n che rihquentiyon ye ya̱hn yahn Asia, che amigo yahn Pa̱blo ne, tahve ye ndudo yahn ye che hua na̱hme na̱n ye min. \v 32 Numanahmin ne, vari chende ihyan ya̱n chahn, chenun ye min. A vih rah a̱ma, a vih rah ta̱ma ye, te a nahn nducoya̱ca ye nde hua devano ye deh cuande che nto da̱ma ye. \v 33 A̱ma o sa̱hn che nduco se min ne, ca̱h cuande se Alejandro deh che ri, ne chaconahn ihyan nación yahn Israel sa̱hn na̱n nducoya̱ca ihyan ca̱va che ca̱hma nan se ihyan. Din ta̱h se che cuahte dihn chende nducoya̱ca ihyan ya̱n chahn ca̱va che cuahndudo se. \v 34 Ate cuahn che checadino ye te nda̱ta yahn Israel sa̱hn ne, cah ye tenduh o ura tuhca̱: \p ―¡A̱ma yudo vederihquentiyon yahn Diana, dihve ihyan ya̱n Efeso! \p \v 35 Tuhme nda̱ sa̱hn secretario, chihco dihn se ihyan chahn, ne ra̱hn se: \p ―Nchuhn, ihyan ya̱n Efeso, numachahte iyehnse ne, devano ihyan te redin ihyan ya̱n Efeso cuda̱do ya̱co yahn dendiohs Diana che chica ye na̱n ro. \v 36 Nducote nducoya̱ca ihyan devano ye yahn chemin ne, cuahte dihn nchuhn. Hua cuhma ne numanahn che metah ndedecadino ndah ne, \v 37 te sa̱hn sih che nda ne muhn ne, hua chihnga̱ ra̱hn se yahn dendiohs yahn ne. \v 38 Ndete che Demetrio nduco sa̱hn che redin ntiyon nduco se vate ca̱nda se nduco adecoduhno ihyan ne, va va̱coya̱n ma̱n, vate intiyahn che retecheca̱de ye ma̱n. Min ca̱hn queri a̱ma se cuhnde ca̱de yahn se. \v 39 Ate ndete che tahque chahte ca̱nda yahn se ne, conan rino se, te va che ndo da̱ma nducoya̱ca ihyan ya̱n, ne ro min ne, co cuhnde ca̱de yahn se. \v 40 Nde ca̱hnda yuhn vo che tihca̱ rendo da̱ma nchuhn, rah ne, te co ca̱ca nunde ihyan yuhn vo che rendedecuan vo ca̱nda. Ndete che ca̱carune ihyan ndina̱n ne, nde na̱n che ca̱hma vo metah. \p \v 41 Chihno ra̱hn ye chemin ne, ndedechuh ye ihyan ya̱n chahn, cona̱hn ye. \c 20 \s1 Ndaconan Pa̱blo, nchuh ye ya̱hn yahn Macedonia, nta̱ ye ya̱hn yahn Grecia \p \v 1 Cuahn che a chahte dihn ihyan ya̱n chahn ne, nedin da̱ma Pa̱blo ihyan che ritahno ye Dihvo vo, ne ya̱hve ye ihyan. Chihno min ne, chahtema̱hn vih ye, ne nda̱ca ye min, nda̱ ye ya̱hn yahn Macedonia. \v 2 Quechica ye nduh ya̱n nduh ya̱n yahn Macedonia, ya̱hve ye nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo, nde nda̱ ye ya̱hn yahn Grecia. \v 3 Min quenan ye ino iyo, ne cuahn che a va ya̱n yahn ye che conun ye a̱ma ba̱rco, na̱hn ye ya̱hn yahn Siria ne, checadino ye te ihyan nación yahn Israel ne, nahn ca̱hno ye ihyan. Chemin che ndonun yune ye, ndaconan ye ya̱hn yahn Macedonia. \v 4 Sópater yahn ya̱n Berea ma̱n, Aristarco nduco Segundo yahn ya̱n Tesalónica ma̱n, Gayo yahn ya̱n Derbe ma̱n, Timoteo ma̱n, Tíquico ma̱n, Trófimo yahn ya̱hn yahn Asia ma̱n ne, cuahn ye nduco Pa̱blo. \v 5 Quenda̱h na̱n ihyan chahn yahn nuhn, ne chahtenan rino ye nuhn nde ya̱n Troas. \v 6 Chuh ro yudo, vihco che reh ihyan pa̱n che metah ya̱ yahn ne, chahtenun nuhn a̱ma ba̱rco, chica nuhn ya̱n Filipos. Chihno uhn ro ne, ntuno nuhn ihyan chahn min ya̱n Troas, ne min chahtenan nuhn nduco vih ndache ro. \s1 Rahndudo Pa̱blo ya̱n Troas \p \v 7 Ro che ndeva ndate ne, ndo da̱ma nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo ca̱va che ndeh ye pa̱n nduhca̱ che a va ca̱de, ne riya̱hve Pa̱blo ihyan. Quendi ye rente ye nde chi ma̱hn ya̱n, te ta̱ma ro me ne, va che nda̱ca ye min. \v 8-9 Nto da̱ma ihyan chahn nde na̱n cua̱rto che tahque ya̱co, na̱n ino cuahto, ne a̱ma chendihco lámpara, riche. A̱ma sa̱hn yuno che duche se Eutico ne, va se na̱n venta̱na, ne nducote a̱ma ra̱hn quendi Pa̱blo rahndudo ye ne, cheta̱h ya̱hnde sa̱hn, ne cuahn che a ndah quiya̱do se ne, ndaconda̱ se min, chenda̱h se nde ndiya̱hn. Chahn ihyan chahn, ndedecuan ye sa̱hn, ne a ndih se. \v 10 Tuhme cuenchahn Pa̱blo, ne chahtema̱hn ye sa̱hn. Ra̱hn ye ri ye ihyan chahn: \p ―Huate dihya nchuhn co, te ma̱n ne, quenduche se, a ndedetuhche Dendiohs sa̱hn. \p \v 11 Chihno min ne, conda̱ Pa̱blo, ne cheh ye nduco ihyan chahn. Quendi ye rahndudo ye nde chi dave, ne tuhme cuahn ye. \v 12 Me sa̱hn yuno me ne, ndiquenda ihyan chahn sa̱hn ndeva̱co se, quenduche se, ne a̱ma chi yeno nducoya̱ca ye. \s1 Pa̱blo nduco combiero yahn ye, chica ye ya̱n Troas, cuahn ye ya̱n Mileto \p \v 13 Chahtenun nuhn a̱ma ba̱rco, quenda̱h na̱n nuhn yahn Pa̱blo, cuahn nuhn ya̱n Asón. A nte ca̱de nuhn te min va che cuahtenan rino nuhn ihyan, te ma̱n ye nahn ca̱ca ca̱h ye nde min. \v 14 Cuahn che nta̱ca vih nuhn nduco ye min ya̱n Asón ne, chenda̱ ye chete ba̱rco nduco nuhn, ne nda̱ nuhn ya̱n Mitilene. \v 15 Ta̱ma ro me ne, chica nuhn min, ne chuh nuhn ya̱n Trogilio, ne nde ta̱ma ro me ne, nda̱ nuhn ya̱n Mileto. \v 16 Tihca̱ din nuhn, te nahn chuh da̱ma Pa̱blo ya̱n Efeso ca̱va che hua condah ye ya̱hn yahn Asia. Ndete che conun ne, nahn nta̱ nun ye ya̱n Jerusalén, conan ye min nda̱ ro vihco Pentecostés. \s1 Cahndudo Pa̱blo na̱n intiyahn ya̱co che vate ye ya̱n Efeso \p \v 17 Cuahn che a chenan nuhn ya̱n Mileto ne, tahve Pa̱blo che chehua intiyahn ya̱co nde ya̱n Efeso. \v 18 Cuahn che nda̱ ihyan chahn min ne, cahndudo Pa̱blo: \p ―Nchuhn ne, a devano ne nduhca̱ che quechicá va̱n nchuhn nde ro che ndá̱ ya̱hn yahn Asia. \v 19 Numacuahn ro che quenán nduco nchuhn ne, dín ntiyon yahn Dendiohs numacuahn vedenecun. A̱ma chuhríhn ma̱n, chihtera nune ndutiná̱n ma̱n, yahn che ihyan nación yahn Israel ne, chenun ino ye vedeta̱n nducó. \v 20 Ate hua cheguán cahndudó na̱n nchuhn nducuahn che cochihve yahn ne. Chicuáhn nchuhn na̱n nducoya̱ca ihyan ma̱n, queri a̱ma ne ndeva̱co ne ma̱n. \v 21 Ihyan nación yahn Israel ma̱n, ihyan nación chena̱hn ma̱n, chicuáhn nducoya̱ca ye che va che nto ino ye nunde yahn ye, ne cotahno ye Dihvo vo Jesucristo. \v 22 Ma̱n ne, nahn Vaco Dendiohs che cá̱hn ya̱n Jerusalén, nde hua devanó nducuahn che cuahno có min. \v 23 Ate devanó te nduh cua̱n ya̱n na̱n che ráhn ne, ra̱hn Vaco Ndah yahn Dendiohs ri u te va che conún va̱coya̱hn ma̱n, a̱ma chuhríhn ma̱n. \v 24 Ate nde hua rendedecadinó yahn chemin, andahre ca̱hno ihyan u, te nahn dináhn numacuahn vedeyeno ntiyon che te Dihvo vo Jesucristo u, che cuahndudó ndudo ndah yahn vedeyahino yahn Dendiohs. \p \v 25 ’Ma̱n ne, a devano cua̱có te nde a̱ma nchuhn che cahndudó ndudo yahn vederihquentiyon yahn Dendiohs na̱n ne ne, ametah ndaconan ndihchero ne u. \v 26 Chemin che ca̱hmá có nchuhn te ametah quendihcó nunde ca̱va nde a̱ma ne, \v 27 te a cahndudó na̱n ne nducuahn che ndihco ca̱de Dendiohs, nde tah hua chiná̱n. \v 28 Cuihco nchuhn cuda̱do ma̱n ne. Namin codin ne cuda̱do nducoya̱ca ihyan che ritahno ye Dihvo vo, te chaconahn Vaco Ndah yahn Dendiohs nchuhn che din ne ntiyon min. Nunde yahn ihyan chahn ne, a nenevihve nduco yun yahn Dihvo vo. \v 29 U devanó te cuahn che a coná̱hn ne, nda̱ sa̱hn che conun se ihyan che ritahno ye Dihvo vo, ne din se che cuihno cotuhn ye nduhca̱ che retuhn itecuche cuahn che renda̱ lobo. \v 30 Va̱n ma̱n nchuhn ne, quenda̱h sa̱hn che detoh nan se ndudo cua̱co, cahncheh se ihyan che a ritahno ye Dihvo vo, ne quenda se ihyan la̱do yahn se. \v 31 Chemin che cuihco nchuhn cuda̱do, ne cueneca̱hco ne te ino nduyo nde ro nde ra̱hn, riya̱hvé queri a̱ma ne, nde chihterá nune ndutiná̱n ca̱va ne. \p \v 32 ’Dihnó, ma̱n ne, nda̱hcó nchuhn ta̱h Dendiohs. Codinahn ne ndudo yahn vedeyahino yahn ye, te va vederihquentiyon yahn, ne co din che quendi cotahno ne Dihvo vo Jesucristo numa ino ne. Namin nedin da̱ma Dendiohs nchuhn nduco nducoya̱ca ihyan che a ndihco vih ye ca̱va che co ye ihyan yahn ma̱n ye. \v 33 Ca̱va má̱n ne, hua nahn yáhn nde a̱ma dehtenduh yahn ihyan, nde tume, nde tino. \v 34 Má̱n redín ntiyon ca̱va che nda̱ca che rechuhnún nduco ihyan che rinduco ye u. A ma̱n nchuhn devano ne. \v 35 Cuahn da̱ma chicuáhn nchuhn che tihca̱ va che din vo ntiyon, ne conan vo ihyan che metah yahn ye nduhca̱ che ra̱hn Dihvo vo Jesucristo: “Tahque ndah che ca̱h vo ihyan che co che cota̱h vo che te ye.” \p \v 36 Cuahn che a chihno cahndudo Pa̱blo ne, chehntihya ye, ne cova̱h ye nduco nducoya̱ca ihyan chahn. \v 37 Tuhme a̱ma chaco nducoya̱ca ihyan chahn, chatema̱hn ye Pa̱blo, ne tena̱n ye ihyan, \v 38 te a̱ma chi ra̱n ye yahn che ra̱hn Pa̱blo te ametah ndaconan ndihche vih ye. Tuhme chengu yune ye Pa̱blo nde na̱n che va ba̱rco. \c 21 \s1 Cuahn Pa̱blo ya̱n Jerusalén \p \v 1 Chihco ma̱n nuhn dihno vo chahn, chahtenun nuhn chete ba̱rco me, ne cuahn da̱ma nuhn nde ya̱hn yahn Cos. Ta̱ma ro me ne, nda̱ nuhn ya̱hn yahn Rodas, ne chica nuhn min, cuahn nuhn ya̱n Pátara. \v 2 Min ndihche nuhn a̱ma ba̱rco che cuahn cua̱hn ya̱hn yahn Fenicia, ne chahtenun nuhn chete, cuahn nuhn. \v 3 Chuhnan nuhn ya̱hn yahn Chipre, quenan cua̱hn la̱do ta̱h cueh nuhn, ne cuahn da̱ma nuhn nde ya̱hn yahn Siria. Nducote ba̱rco min ne, ya̱n Tiro chan ca̱va che ndevah chede yahn ne, cuenchahn nuhn. \v 4 Min nta̱ca nuhn ihyan che ritahno ye Dihvo vo, ne chahtenan nuhn nduco ye ndache ro. Ihyan chahn ne, din Vaco Dendiohs che checadino ye deh che va che co, ne ra̱hn ye ri ye Pa̱blo che hua ca̱hn ye ya̱n Jerusalén. \v 5 Ate chihno ndate min ne, chica nuhn min, ne nducoya̱ca ihyan chahn, nde nda̱hta, nde cha̱hn, nde checa̱hya yahn ye ma̱n, chengu yune ye nuhn nde chihto nuniya̱hn. Min chehntihya nducoya̱ca nuhn, cova̱h nuhn. \v 6 Chihno ya̱hve vih nuhn ma̱n, chahtema̱hn vih nuhn ma̱n, tuhme chahtenun nuhn ba̱rco me, ne ihyan chahn ne, cona̱hn ye ndeva̱co ye. \p \v 7 Chica nuhn ya̱n Tiro, nda̱ nuhn ya̱n Tolemaida. Min nta̱ca nuhn ihyan che ritahno ye Dihvo vo, ne chahtenan nuhn nduco ye a̱ma ro. \v 8 Ta̱ma ro me ne, chica nuhn min, ne nda̱ nuhn ya̱n Cesarea. Chenda̱ nuhn va̱co dihno vo, Felipe evangelista, a̱ma ihyan diácono che ndache chahn, ne min chahtenan nuhn nduco ye. \v 9 Ihyan min ne, vate cun ta̱hn ntuco da̱ya ye, che rahndudo te Ndudo yahn Dendiohs. \v 10 A ndeh ro chenan nuhn min cuahn che nda̱ a̱ma ihyan che duche ye Agabo che chica ye esta̱do yahn Judea. Ihyan min ne, reca̱h Dendiohs che recadino ye deh che va che co. \v 11 Nda̱ ye na̱n che chenun nuhn, ne cheta̱h ye pa̱yon chahno yahn Pa̱blo. Dechiche ye ca̱h ye ma̱n, ta̱h ye ma̱n, ne ra̱hn ye: \p ―Ra̱hn Vaco Ndah yahn Dendiohs te ihyan nación yahn Israel che vate ye ya̱n Jerusalén ne, tuhca̱ dechiche ye ihyan che yahn ye pa̱yon chahno cuh, ne neca̱h ye ihyan ta̱h sa̱hn ta̱ma nación. \p \v 12 Tuhme nuhn nduco dihno vo che vate ye ya̱n Cesarea ne, a̱ma ndeh ra̱hn nuhn nduco Pa̱blo che hua ca̱hn ye ya̱n Jerusalén. \v 13 Ndahconan ye, ne ra̱hn ye ri ye nuhn: \p ―¿Dehco che raco nchuhn, reca̱h ra̱n ne chedave yáhn?, te u ne, a va yá̱n ndiyu dema̱n che dechiche ihyan u, ate a va yá̱n andahre ca̱hno ye u min ya̱n Jerusalén yahn che rahndudó ndudo yahn Dihvo vo. \p \v 14 Nducote hua chicha ndudo yahn nuhn ne, cheguan nuhn riya̱hve nuhn ihyan, ne ra̱hn nuhn: \p ―Co nduhca̱ che nahn Dihvo vo Dendiohs. \p \v 15 Chihno min ne, chihco ya̱n nuhn dehtenduh yahn nuhn, ne cuahn nuhn ya̱n Jerusalén. \v 16 Ya̱hn dihno vo che vate ye min ya̱n Cesarea ne, cuahn ye nduco nuhn. Namin cuahn a̱ma dihno vo, ya̱hn yahn Chipre, che duche ye Mnasón. Ihyan min ne, a ra̱hn ritahno ye Dihvo vo, ne va̱co ye va che cuahtenan nuhn min ya̱n Jerusalen. \s1 Chahn Pa̱blo quendihchero ye Jacobo \p \v 17 Cuahn che nda̱ nuhn ya̱n Jerusalén ne, ihyan ya̱n min che ritahno ye Dihvo vo ne, nte ye Dendiohs nuhn numacuahn vedeyeno. \v 18 Ta̱ma ro me ne, chahn nuhn nduco Pa̱blo, chendihchero ye Jacobo, ne min nto da̱ma nducoya̱ca intiyahn ya̱co. \v 19 Pa̱blo ne, neca̱h ye Dendiohs ihyan chahn, tuhme neca̱h cuande ye ihyan queri a̱ma vederihno che din Dendiohs va̱n ihyan nación chena̱hn. \v 20 Cuahn che chihnevan ihyan chahn ne, ndeva ye numacuahn vedeyeno yavena̱n Dendiohs. Tuhme ra̱hn ye ri ye Pa̱blo: \p ―Dihno nuhn, nda̱hca̱ nduhca̱ che ra̱hn ne, ate rendihche ne te a̱ma ya̱hn ihyan nación yahn Israel, ca̱de mil ye, ritahno ye Dihvo vo Jesucristo, ne nducoya̱ca ye ne, nahn ye che quendi vo, dinahn vo ley che dirun Moisés. \v 21 Checadino ihyan chahn te ndih ne, ricuahn ne ihyan nación yahn Israel che vate ye nación chena̱hn, che hua dinahn ye ley min ma̱n, hua nahn ye seña da̱ya ye ma̱n, hua quendi ye costumbre ndico yuhn vo ma̱n. \v 22 Ma̱n ne, ¿deh din ye?, te ndo da̱ma nducoya̱ca ye cuahn che cadino ye che a nda̱ ne. \v 23 Tahque ndah tuhca̱ codin ne. Vate cun sa̱hn dihno vo muhn che a nahn cuihno ro che vate se ya̱hte yahn ndudo che ca̱h se Dendiohs. \v 24 Cuinduco ne sa̱hn, ne ca̱h ne tume sa̱hn ca̱va che cua se dehtenduh che co vedino ro min cuahn che va che ndu rah tin se. Tuhme cadino ihyan chahn te hua cua̱co nduhca̱ che ra̱hn ihyan nduco ye yahn ne, ne codevano ye te namin ndih ne, redinahn ne che rihquentiyon ley. \v 25 Me ihyan ta̱ma nación che ritahno ye Dihvo vo ne, a dirun nuhn yahn ye che hua tumeca̱h ye yahn nducuahn dehtenduh, atena̱n o ino che tuhchan. Hua cheh ye yute che ri vedino, rihco ihyan na̱n dehtenduh che redin vahn ye dendiohs yahn ye ma̱n, hua cheh ye yun ma̱n, yute yahn ite che hua ra yun yahn te ma̱n, hua cuahtenan ye nduco nda̱hta che ndiyu nda̱hta yahn ye ma̱n. \s1 Din se preso Pa̱blo chete ya̱co chahte \p \v 26 Tuhme chinduco Pa̱blo sa̱hn che cun chahn, ne ta̱ma ro me ne, ndodave ye nduco se nduhca̱ costumbre min, ne chenda̱ ye chete ya̱co chahte ca̱va che co ye chidocuya̱n ro che cuihno ya̱hte yahn se ma̱n, ca̱h queri a̱ma se vedino yahn se ma̱n. \p \v 27 Ate cuahn che a nahn tuno nduh che ndache ro che va che ca̱h sa̱hn chahn vedino yahn se ne, nda̱ ino cun sa̱hn nación yahn Israel che chica se ya̱hn yahn Asia, ne ndihchero se Pa̱blo chete ya̱co me. Chinun se nducoya̱ca ihyan ya̱n, ne tumanga̱n se Pa̱blo, \v 28 cah se: \p ―Nchuhn, ihyan nación yahn Israel, ¡cuinan ne nuhn! Cota̱h vo sa̱hnguh che quechica se nduh ya̱n nduh ya̱n, rinun se ihyan che hua dinahn ye che rihquentiyon nación yuhn vo ma̱n, ya̱co yuhn vo ma̱n, ley yuhn vo ma̱n. Ava̱ne ne, nda se a̱ma o sa̱hn ta̱ma nación muhn chete ya̱co, detoh nan se muhn na̱n che rendeva vo yavena̱n Dendiohs. \p \v 29 Tihca̱ ra̱hn sa̱hn chahn yahn che ndihchero se Pa̱blo viya̱n me che nduco ye Trófimo, a̱ma sa̱hn ya̱n Efeso, ne ra̱hco se te co quenda ye sa̱hn min chete ya̱co. \p \v 30 A nahn nducoya̱ca ihyan ya̱n, aderano ye, ndo da̱ma ye, ne tumanga̱n ye Pa̱blo numacuahn vedeta̱n. Chihnda̱ rudo ye ihyan cua̱hn chevah, ne ndeta̱hno neca̱hde ye chende ya̱co. \v 31 Adeche ca̱hno ihyan chahn Pa̱blo cuahn che checadino ihyan ndina̱n yahn sanda̱do che nducoya̱ca ihyan ya̱n Jerusalén, a nto da̱ma ye numacuahn vedeta̱n. \v 32 Ndeta̱hno quenda ihyan ndina̱n me sanda̱do yahn ye ma̱n, capitá̱n ma̱n, ne cuahn ye rano ye na̱n che nto da̱ma ihyan ya̱n chahn. Cuahn che ndihche ihyan ya̱n chahn che nda̱ ihyan ndina̱n me nduco sanda̱do chahn ne, chenguan ye rahn ye Pa̱blo. \v 33 Chihquentiyon ihyan ndina̱n me che din sanda̱do chahn preso Pa̱blo, dechiche se ihyan nduco o cadena. Tuhme tumerune ye duh ihyan ye ma̱n, deh nedin ye ma̱n. \v 34 Ihyan ya̱n chahn ne, a vih rah a̱ma, a vih rah ta̱ma ye, ne nducote hua chi chenahn ihyan ndina̱n me yahn che a̱ma vari chende ye ne, chihquentiyon ye sanda̱do che quenda se Pa̱blo chete cuartel. \v 35 Cuahn che nda̱ sanda̱do chahn nduco Pa̱blo na̱n nda che renda̱ chete cuartel ne, quenda ya̱co se ihyan, te a̱ma ca̱nda chende ihyan ya̱n chahn, \v 36 ndito ca̱hche ye, rah ye: \p ―¡Cuihno nchuhn sa̱hn tih! \s1 Cahndudo Pa̱blo na̱n ihyan ya̱n \p \v 37 Cuahn che nda̱ se nduco Pa̱blo chendevah cuartel ne, tumerune ye ihyan ndina̱n me: \p ―¿A te yune ne che ca̱hmá a̱ma o ndudo ne? \p Ndahconan ihyan ndina̱n me: \p ―¿A ri rente deva̱co griego? \v 38 ¿A ndiyu di sa̱hn nación yahn Egipto che ndedecuen ca̱nda a ra̱hn me, quenda cun mil sa̱hn rihno ihyan cua̱hn icoya̱hn? \p \v 39 Tuhme ndahconan Pa̱blo: \p ―U ne, ihyan nación yahn Israel u. Ya̱n va̱có ne, Tarso, a̱ma ya̱n chahte, ya̱hn yahn Cilicia. Codin ne favor, ne te yune ne che ca̱hmá nduco ihyan sih. \p \v 40 Ca̱h yune ihyan ndina̱n me che ca̱hma Pa̱blo, ne chandi ye na̱n nda me, din ta̱h ye ca̱va che cuahte dihn chende ihyan ya̱n chahn. Tuhme cahndudo ye deva̱co hebreo: \c 22 \p \v 1 ―Nducoya̱ca nchuhn, ihyan ndico ma̱n, dihnó ma̱n, cuihcovan ne che ca̱hmá, te hua dehva nedín yahn ne. \p \v 2 Cuahn che chihnevan ihyan chahn che deva̱co hebreo rente ye ne, tahque chahte dihn chende ye, ne quendi ye ra̱hn ye: \p \v 3 ―U ne, nda̱ta yahn Israel u. Chihndeyá̱n ya̱n Tarso, ya̱hn yahn Cilicia, ate muhn ya̱n Jerusalén chihtá. Muhn chahn ndáh, Gamaliel chicuahn ye u nducuahn ley che dinahn ihyan ndico yuhn vo. Numacuahn ro ne, redináhn numa inó nducuahn che rihquentiyon Dendiohs, nduhca̱ che redin nchuhn ma̱n ro cuh. \v 4 Ro mena̱n ne, tihca̱ redin tá̱n nduco ihyan che ritahno ye Jesucristo, ne retenda̱h váh nde nda̱hta, nde cha̱hn ye, ríh ihyan va̱coya̱hn, nde nahn decuihnó ihyan. \v 5 Chidocuya̱n che tahque ndina̱n nduco intiyahn, a devano cua̱co ye yahn chemin, te a ihyan chahn te ye ca̱ca u ca̱va che cá̱hn ya̱n Damasco, nguá nducoya̱ca ihyan che ritahno ye ihyan min, din nuhn castigo ihyan muhn ya̱n Jerusalén. \s1 Cahndudo Pa̱blo nduhca̱ che chitahno ye Dihvo vo Jesucristo \p \v 6 ’Ate cuahn che cuahn ninó ya̱n Damasco, tenduh na̱n inguiya̱hn ne, adena̱n chiya chihto ná̱n a̱ma dave che chica na̱n ro, \v 7 ne chendá̱h nde ndiya̱hn. Ura min no chihneván a̱ma ndudo che ra̱hn nducó: “Saulo, Saulo, ¿dehco che redin tan nduco ihyan yáhn?” \v 8 Tuhme tumeruné: “Dihvé, ¿duh ndih ne?” Ndahconan ndudo me: “U che Jesucristo yahn ya̱n Nazaret. A u che redin tan nducó.” \v 9 Sa̱hn che nduco se u ne, a̱ma dihya se chi, ndihche se dave me, ate hua chenahn se ndudo me. \v 10 Tuhme tumeruné: “Dihvé, ¿deh va che dín ne?” Ra̱hn Dihvo vo ri ye u: “Cuenecuen, ne cuehn dame ya̱n Damasco. Min ca̱hma ihyan co ye di deh che va che din.” \v 11 Chi ve u, din dave me, ne a sa̱hn combiero yáhn cheta̱h se tá̱h, quenda nan se u nde nda̱ nuhn viya̱n me. \p \v 12 ’Min va a̱ma ihyan che duche ye Ananías che redinahn ye ley che dirun Moisés, ne nducoya̱ca ihyan nación yahn Israel che vate ye ya̱n min ne, a̱ma renevahnecun ye ihyan. \v 13 Nda̱ ihyan min na̱n che quenún, ne ra̱hn ye: “Dihnó Saulo, ma̱n ne, ndaconan co ro nan.” Ndeta̱hno chi ro ná̱n, ne ndihcheró ihyan. \v 14 Tuhme ra̱hn ye ri ye u: “Dendiohs yahn ihyan ndico yuhn vo ne, a tenda̱h nun ye di nde ro mena̱n ca̱va che conehn deh che nahn ye ma̱n, ca̱va che ndihche Da̱ya Ndah yahn ye ma̱n, ca̱va che cahneven ndudo che ca̱hma ye co ye di ma̱n. \v 15 Tihca̱ din Dendiohs, te va che cuahndode ndudo yahn ye na̱n nducoya̱ca ihyan ma̱n, va che cuacotohn ndudo yahn nducuahn dehtenduh che ndihchero ma̱n, chihneven ma̱n. \v 16 Ma̱n ne, ¿dehco che quenan rine? Cuenecuen, ne cuedenune di, cuah Dihvo vo Jesucristo ca̱va che nchahco Dendiohs nunde yehn.” \s1 Ra̱hn Pa̱blo nduhca̱ che dechuh Dihvo vo Jesucristo ihyan, cuahndudo ye va̱n ihyan nación chena̱hn \p \v 17 ’Cuahn che ndaconán muhn ya̱n Jerusalén ne, cháhn, cová̱h chete ya̱co chahte. Numanahn che revá̱h ne, chinahn a̱ma vederihno ná̱n. \v 18 Ndihcheró Dihvo vo Jesucristo, ne ra̱hn ye ri ye u: “Cuique muhn ya̱n Jerusalén tenun tenun no, te muhn ne, hua tumaca̱h ihyan che cuahndode ndudo yáhn.” \v 19 Tuhme rá̱hn rí ihyan: “Dihvé, nducoya̱ca ihyan sih ne, a devano ye te quechicá nduh ya̱n nduh ya̱n, rendá̱ chete ya̱co, rehuá ihyan che ritahno ye ndih, ne ráhn ihyan ma̱n, ríh ihyan va̱coya̱hn ma̱n. \v 20 Cuahn che nte ca̱de intiyahn che va che coh Esteban, ihyan min che dinahn ye ndudo yahn ne ma̱n, cahndudo ye ndudo yahn ne ma̱n ne, namin nducó, chi da̱ma ndudo yáhn nduco ye, nde tuno dín cuda̱do tino yahn sa̱hn che chihno se ihyan.” \v 21 Ate ra̱hn Dihvo vo ri ye u: “Cuehn, te u dechúh di ya̱hn yahn, cuahndode ndudo yáhn va̱n ihyan nación chena̱hn.” \s1 Va Pa̱blo ta̱h ihyan ndina̱n yahn sanda̱do \p \v 22 Nde ndudo min chihnevan ihyan ya̱n chahn, tuhme cana̱n rah ye: \p ―¡Cuihno nchuhn sa̱hn tih! ¡Ametah nahn ndihchero nuhn sa̱hn! \p \v 23 Nducote quendi rah ihyan chahn numacuahn vedeta̱n, ri ya̱co ye tino yahn ye ma̱n, ri ya̱co ye yuniya̱hn ma̱n, \v 24 chihquentiyon ihyan ndina̱n me che quenda sanda̱do chahn Pa̱blo chete cuartel, ne cuahn se ihyan ca̱va che ca̱hma ye deh cuande che tihca̱ rah ihyan ya̱n chahn yahn ye. \v 25 Ate cuahn che a dechiche sa̱hn chahn Pa̱blo che a cuana̱n cuahn se ihyan ne, tumerune ye sa̱hn capitá̱n che nti se min: \p ―¿A rihquentiyon ley che cuahn nchuhn a̱ma ihyan che ndi cuande ye Roma numanahn che metah techeca̱de ne yahn ye? \p \v 26 Cuahn che chihnevan capitá̱n chemin ne, chahn se, chengo se ihyan ndina̱n yahn se: \p ―Cuihco ne cuda̱do deh che redin ne, te sa̱hnga̱h ne, Roma ndi cuande se. \p \v 27 Tuhme cuahn ihyan ndina̱n me na̱n Pa̱blo, ne tumerune ye ihyan: \p ―¿A cua̱co che Roma ndi cuande di ne? \p Ndahconan Pa̱blo yahn ye: \p ―Ta̱ca̱ hua. Roma ndi cuandé. \p \v 28 Tuhme ra̱hn ihyan ndina̱n me ri ye ihyan: \p ―U ne, a̱ma ndeh tume nedihvé ca̱va che chi cuandé Roma. \p Ra̱hn Pa̱blo: \p ―Ate u ne, dehve nedihvé che ndi cuandé min, te chidá ne, min ndi cuande ye. \p \v 29 Nduco chemin ne, sanda̱do che vatendi ya̱n se che cuahn se Pa̱blo ne, nda̱ca da̱me se, chihcoma̱n se ihyan. Nde ma̱n ihyan ndina̱n me ne, nducote checadino ye che Roma ndi cuande Pa̱blo ne, dihya nun ino ye chi yahn che chihquentiyon ye che chahya̱to ye. \s1 Chahn Pa̱blo na̱n nducoya̱ca sa̱hn ndina̱n yahn nación yahn Israel \p \v 30 Ta̱ma ro me ne, nducote nahn cadino ihyan ndina̱n me deh cuande che redin ta̱n ihyan ya̱n chahn nduco Pa̱blo ne, chihquentiyon ye che nta̱hte sanda̱do cadena che nchiche ihyan, ne cah ye nducoya̱ca sa̱hn ndina̱n yahn nación yahn Israel, chidocuya̱n ndina̱n ma̱n, sa̱hn intiyahn ma̱n. Tuhme tenda̱h ye Pa̱blo, ne nda ye ihyan na̱n sa̱hn chahn. \c 23 \p \v 1 Ndihchero Pa̱blo nducoya̱ca sa̱hn ndina̱n chahn, ne ra̱hn ye: \p ―Nchuhn, dihnó, u ne, dave yavená̱n na̱n Dendiohs nde meniyon. \p \v 2 Tuhme chidocuya̱n che tahque ndina̱n che duche ye Ananías ne, chihquentiyon ye sa̱hn che vatendi se min che cuahn se chende Pa̱blo. \v 3 Ra̱hn Pa̱blo ri ye ihyan min: \p ―O na̱n o chende ne, Dendiohs tihca̱ cuahn ye ndih. ¿A ndiyu va ne ta̱n che techeca̱de ne yáhn nduhca̱ che rihquentiyon ley? ¿Me dehco che redin ne che hua rihquentiyon ley, chihquentiyon ne che cuahn sa̱hn sih u? \p \v 4 Sa̱hn che vatendi min ne, ra̱hn se ri si Pa̱blo: \p ―¿Dehco che rahn tan nduco chidocuya̱n che tahque ndina̱n?, te a Dendiohs che neca̱h ye vederihquentiyon ihyan. \p \v 5 Ra̱hn Pa̱blo: \p ―Dihnó, a ndirun na̱n Ndudo yahn Dendiohs: “Hua cahme tan yahn ihyan ndina̱n yahn ya̱n vaque.” Ate hua nta̱ tín che ihyan tih che chidocuya̱n che tahque ndina̱n. \p \v 6 A devano Pa̱blo te sa̱hn ndina̱n chahn che nto da̱ma se, retecheca̱de se ne, o cua̱n ndi se. A̱ma cua̱n se ne, saduceo, ne ta̱ma cua̱n se ne, fariseo. Chemin che ra̱hn ye numa dito ye: \p ―Dihnó, u ne, fariseo u. Namin chidá ne, fariseo ye. Retecheca̱de nchuhn yáhn yahn che ritahnó te va che ntuche tena̱hn. \p \v 7 Cuahn che tihca̱ ra̱hn ye ne, sa̱hn fariseo chahn nduco sa̱hn saduceo chahn ne, cana̱n rahteruhn chende se, ne hua chi da̱ma ndudo yahn se nduco vih, \v 8 te sa̱hn fariseo ne, ritahno se te va che ntuche tena̱hn ma̱n, vate ángel ma̱n, vaco ma̱n. Ate sa̱hn saduceo ne, hua ritahno se nde a̱ma na̱n dehtenduh che tihchan. \v 9 A̱ma vari chende nducoya̱ca sa̱hn chahn. Tuhme necuan neve sa̱hn devano ley che dirun Moisés che ndi cuande se va̱n fariseo, ne ra̱hn nan se Pa̱blo: \p ―Sa̱hnguh ne, metah nunde yahn se. Ndete che ndiya̱hve a̱ma vaco ndah, o a̱ma ángel sa̱hn ne, hua nda̱hca̱ che din ta̱n vo nduco se, te co din va̱hcho vo yahn Dendiohs. \p \v 10 Nducote a̱ma rahteruhn chende sa̱hn chahn ne, va̱h ihyan ndina̱n me che dena̱n ca̱hno se Pa̱blo. Chemin che dechuh ye che chehua sanda̱do ca̱va che ndetenda̱h se ihyan va̱n sa̱hn chahn, ndiquenda se ihyan na̱n cuartel. \p \v 11 Vino min ne, chihnde ro Dihvo vo Jesucristo na̱n Pa̱blo, ne ra̱hn ye ri ye ihyan: \p ―Pa̱blo, hua dehve rahque, te nduhca̱ che cahndode ndudo yáhn muhn ya̱n Jerusalén ne, namin va che cuahndode min ya̱n Roma. \s1 Rinuhn ino sa̱hn ya̱n Jerusalén ta̱ca̱ ca̱hno se Pa̱blo \p \v 12 Ta̱ma ro me, ura che a chi dave ne, ya̱hn sa̱hn nación yahn Israel ntuhno se nduco vih che ca̱hno se Pa̱blo. Ca̱h se ndudo yahn se numacuahn vedeyudo che nde hua cheh se nde hua cuh se numanahn che ametah dinahn se ndudo min. \v 13 Sa̱hn che tihca̱ ntuhno chahn ne, nchuh ca o raco ihyan se. \v 14 Chahn sa̱hn chahn na̱n chidocuya̱n ndina̱n ma̱n, sa̱hn intiyahn yahn nación yahn Israel ma̱n, ne ra̱hn se: \p ―Nuhn ne, ntuhno nuhn, ne ca̱h nuhn ndudo yahn nuhn numacuahn vedeyudo che nde hua cheh nuhn nde hua cuh nuhn numanahn che ametah ca̱hno nuhn Pa̱blo. \v 15 Ma̱n ne, nchuhn nduco nducoya̱ca ihyan ndina̱n chena̱hn ne, cuedechuh ne ndudo yahn ihyan ndina̱n yahn sanda̱do che checu ye Pa̱blo caviya̱n muhn na̱n ne, din ca̱ ne che nahn techeca̱de ndah ne yahn se. Me nuhn ne, cuahtenan ya̱n nuhn yune, ne ura che metah nda̱ nino se ne, ca̱hno nuhn sa̱hn. \p \v 16 Ate sa̱hn dihn da̱cua Pa̱blo ne, checadino se che nahn ca̱hno sa̱hn chahn ihyan, ne chahn se na̱n cuartel, chengo se ihyan. \v 17 Tuhme cah Pa̱blo a̱ma sa̱hn capitá̱n, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: \p ―Cuiquenda ne sa̱hn dihn cuh na̱n ihyan ndina̱n yahn ne, te va a̱ma ndudo che ca̱hma se nduco ye. \p \v 18 Capitá̱n min ne, quenda se sa̱hn dihn me na̱n ihyan ndina̱n me, ne ra̱hn se: \p ―Pa̱blo che quenun ye va̱coya̱hn ne, cah ye u, ne ra̱hn ye ri ye u che checú sa̱hn dihn cuh na̱n ne, te va a̱ma ndudo che ca̱hma se nduco ne. \p \v 19 Ihyan ndina̱n me ne, cheta̱h ye ta̱h sa̱hn dihn me, quenda ye sa̱hn a̱ma la̱do, ne tumerune ye sa̱hn: \p ―¿Deh che nahn cahme nducó ne? \p \v 20 Tuhme ra̱hn sa̱hn dihn me ri se ihyan: \p ―Ya̱hn sa̱hn ya̱n ne, ntuhno se nduco ihyan ndina̱n yahn nación yahn nuhn che ca̱ca ye ndih che ngu ne Pa̱blo na̱n ye caviya̱n, ca̱va che techeca̱de ndah ye yahn ye. \v 21 Ate hua cotahno ne che ca̱hma ye, te nchuh ca o raco se chenun ndeh se, chenan rino se Pa̱blo. Sa̱hn chahn ne, a ca̱h se ndudo yahn se numacuahn vedeyudo che nde hua cheh se nde hua cuh se numanahn che ametah ca̱hno se ihyan. Ma̱n ne, a vateya̱n se, chenan rino se deh ndudo ndahconan ne. \p \v 22 Tuhme ra̱hn ihyan ndina̱n me ri ye sa̱hn dihn me che hua ca̱hma se nduco nde a̱ma ihyan che ca̱h se, checadino ye yahn chemin, ne ndedechuh ye sa̱hn. \s1 Dechuh ye Pa̱blo ta̱h gobernador Félix \p \v 23 Cah ihyan ndina̱n me o sa̱hn capitá̱n yahn ye, ne chihquentiyon ye sa̱hn che ca̱hcoya̱n se cun ciento quenan ino raco ndiche sanda̱do, o ciento sa̱hn che rica ca̱h ma̱n, o ciento sa̱hn che nda la̱nza ma̱n, ino raco ndiche sa̱hn che ra yuhdo ma̱n. Cuahteya̱n se ca̱va che ca̱hn se ya̱n Cesarea na̱n rahco nun vino. \v 24 Namin chihquentiyon ye che ca̱hcoya̱n se a̱ma o caba̱llo che ca̱ Pa̱blo ma̱n, din se cuda̱do ihyan ma̱n, ca̱va che nda̱hca̱ nda̱ ye na̱n gobernador Félix. \v 25 Nduco sa̱hn capitá̱n chahn dechuh ye a̱ma ca̱ca na̱n che dirun ye tuhca̱: \p \v 26 “Gobernador Félix che a̱ma renevahnecún ndih, u, Claudio Lisias nté Dendiohs ndih. \v 27 Ihyan nación yahn Israel ne, din ye preso sa̱hnguh, a nahn ca̱hno ye sa̱hn, ate cuahn che checadinó che Roma ndi cuande se ne, cháhn nduco sanda̱do yáhn, chehneví sa̱hn ta̱h ye. \v 28 Nducote nahn cadinó deh cuande che din ye preso sa̱hn ne, quendá sa̱hn na̱n sa̱hn ndina̱n yahn ye. \v 29 Min checadinó te nahn techeca̱de sa̱hn chahn yahn se nduhca̱ che rihquentiyon ley yahn ma̱n se. Ate nduhca̱ che rihquentiyon ley yuhn vo ne, nde metah deh cuande che ca̱hno ye sa̱hn, nde hua ne che co se preso. \v 30 Adive checadinó te a̱ma ya̱hn sa̱hn ya̱n ntuhno se che ca̱hno se sa̱hn. Chemin che ma̱n ne, dechúh sa̱hn na̱n ne. A rá̱hn rí sa̱hn ndina̱n chahn che chi se na̱n ne, cuhnde ca̱de yahn se nduco se. Caviya̱n tuhme.” \p \v 31 Dinahn sanda̱do chahn che chihquentiyon ihyan ndina̱n me, ne quenda se Pa̱blo vino min, nda̱ se nde ya̱n Antípatris. \v 32 Ta̱ma ro me ne, a dema̱n sanda̱do ra yuhdo cuahn se nduco Pa̱blo, ne sa̱hn chena̱hn chahn ne, ndaconan se na̱n cuartel. \v 33 Cuahn che nda̱ se ya̱n Cesarea ne, neca̱h se ca̱ca me ta̱h gobernador. Namin neca̱h se Pa̱blo ta̱h ye. \v 34 Cuahn che chihno ndihchenan gobernador ca̱ca me ne, tumerune ye Pa̱blo deh esta̱do ndi cuande ye, ne cuahn che checadino ye che Cilicia ne, \v 35 ra̱hn ye ri ye ihyan: \p ―Techeca̱dé yehn cuahn che nda̱ sa̱hn che rica nunde se yehn. \p Tuhme chihquentiyon ye sanda̱do che din se cuda̱do ihyan chete palacio yahn Herodes. \c 24 \s1 Pa̱blo na̱n gobernador Félix \p \v 1 Chihno uhn ro min ne, Ananías, chidocuya̱n che tahque ndina̱n nduco neve sa̱hn intiyahn ne, nda̱ se min ya̱n Cesarea, nda se a̱ma aboga̱do che duche se Tértulo. Chahn sa̱hn chahn na̱n gobernador ca̱va che ca̱ca nunde se yahn Pa̱blo. \v 2 Cuahn che a chehua sanda̱do Pa̱blo ne, cana̱n Tértulo, rica nunde se yahn ye: \p ―Gobernador, nundihve cuahn ndih yahn che numacuahn vededevano yahn ne, redin ne cuda̱do numachahte ya̱n va̱co nuhn, ne a̱ma dihn va ma̱n, a̱ma nda̱hca̱ chenan nuhn ma̱n. \v 3 Gobernador Félix, a̱ma renevahnecun nuhn ndih, ne nte nuhn nundihve cuahn ndih yahn nducuahn che redin ne ca̱va nuhn. \v 4 Ma̱n ne, ca̱va che hua nduh tihyon nuhn ura yahn ne ne, codin chahtino ne, cuihnevan ne mena̱n lihn che ca̱hma nuhn. \v 5 Sa̱hn tih ne, nduhca̱ a̱ma cah ca̱va nuhn, tihca̱ se, te quechica se numachahte ya̱hn yahn Roma, rendedecuan se ihyan nación yahn Israel, rinun se ihyan che rahteruhn ye nduco vih. Namin ndina̱n se yahn partido yahn sa̱hn ya̱n Nazaret che duche se Jesús. \v 6 Nde nahn detoh nan se ya̱co chahte yahn nuhn. Chemin che cheta̱h nuhn sa̱hn, nahn techeca̱de nuhn yahn se nduhca̱ che rihquentiyon ley yahn nuhn. \v 7 Ate Lisias, ihyan ndina̱n yahn sanda̱do ne, chenda̱ ye, ntico ye sa̱hn numacuahn fuerza ta̱h nuhn, \v 8 ne ra̱hn ye te duh ihyan che nahn ca̱ca nunde ye yahn se ne, chi ye na̱n ne. Co ca̱carune ma̱n ne sa̱hn, ne cadino ne te cua̱co nducuahn che rica nunde nuhn yahn se. \p \v 9 Sa̱hn nación yahn Israel che nduco se min ne, namin ra̱hn se te cua̱co nducuahn chemin. \v 10 Tuhme din ta̱h gobernador ca̱va che ca̱hma Pa̱blo, ne ra̱hn ye: \p ―A̱ma yenó che ndih techeca̱de ne yáhn, te a devanó te a ndeh nduyo rihquentiyon ne ya̱n va̱có. \v 11 Co cadino ma̱n ne te coma̱n ri ndichio ro che ndá̱ ya̱n Jerusalén ca̱va che ndevá yavena̱n Dendiohs. \v 12 Hua rente ca̱ndá nduco ihyan, hua rendedecuán ihyan, nde huane chete ya̱co chahte ma̱n, nde huane chete ya̱co ca̱hya ma̱n, nde huane viya̱n ma̱n. \v 13 Sa̱hn sih ne, hua co nda̱hco cua̱co se nde a̱ma dehtenduh che rica nunde se yáhn. \v 14 Ca̱hma cua̱có có ndih te redináhn vederihquentiyon ra che nda̱hco ca̱de Dendiohs yahn ihyan ndico yáhn. Sa̱hn sih ne, ra̱hn se te a deva vih vederihquentiyon min, ate hua, te ritahnó Dendiohs ma̱n, nducuahn ley yahn ye ma̱n, nducuahn vederihquentiyon yahn ye che dirun ihyan profeta ma̱n. \v 15 Nduhca̱ che ritahno sa̱hn sih ndudo yahn Dendiohs che va che ntuche nducoya̱ca tena̱hn, ihyan che ndah ye na̱n Dendiohs ma̱n, ihyan che hua ndah ye ma̱n ne, tihca̱ ritahnó. \v 16 Chemin che a̱ma rihcó cuda̱do ro ro ca̱va che dave yavená̱n na̱n Dendiohs ma̱n, na̱n ihyan ma̱n. \p \v 17 ’Chihno ndeh nduyo che quechicá na̱n ya̱hn yahn ne, ndaconán nación yáhn ca̱va che necá̱h tume che ndi vedeva̱hino ca̱va ihyan cheva̱h ma̱n, cá̱h vedino yáhn na̱n Dendiohs ma̱n. \v 18 Chihno che ndo davé nduhca̱ costumbre yahn nuhn ne, a̱ma o sa̱hn nación yahn Israel che chica se ya̱hn yahn Asia ne, ndihchero se u chete ya̱co chahte ura che recá̱h vedino yáhn. Hua redin ca̱ndá, nde hua ya̱hn ihyan nducó. \v 19 A sa̱hn chahn che va che chi se muhn, ca̱ca nunde se yáhn ndete che va dehca che nedín yahn se. \v 20 Ndete che hua ne, sa̱hn sih ca̱hma se deh nunde nta̱ca se ro che ndo da̱ma se, techeca̱de se yáhn. \v 21 Ametah nde a̱ma nunde yáhn atena̱n che a̱ma dito rá̱hn na̱n se tuhca̱: “Ma̱n ne, retecheca̱de nchuhn yahn che ritahnó che va che ntuche tena̱hn.” \p \v 22 Cuahn che chihnevan Félix che tihca̱ ne, nducote a ndah devano ye nduhca̱ che ritahno ihyan Dihvo vo Jesucristo ne, chaconahn na̱n ye che retecheca̱de ye, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn chahn: \p ―Cuahn che nda̱ Lisias, ihyan ndina̱n yahn sanda̱do ne, cadino ndáh yahn dehtenduh che rica nunde nchuhn. \p \v 23 Tuhme chihquentiyon Félix capitá̱n me che quendi se, din se cuda̱do Pa̱blo. Ate hua tihyon chiche se ihyan ma̱n, ca̱h yune se che ca̱hn ihyan yahn ye quendichero ye ihyan ma̱n, ca̱h ye dehtenduh yahn ye ma̱n. \p \v 24 Chihno neve ro me ne, chenda̱ Félix na̱n che retecheca̱de ye, ne nduco ye nda̱hta yahn ye, Drusila, a̱ma ta̱hn nación yahn Israel. Dechuh tun ye che chehua Pa̱blo ca̱va che ca̱hma ye nduhca̱ che va che cotahno ihyan Dihvo vo Jesucristo. \v 25 Ate cuahn che ra̱hn Pa̱blo yahn che va che ca̱hcoma̱n ihyan dehtenduh che ri yeno ma̱n ye ma̱n, va che dinahn ye che rihquentiyon Dendiohs ma̱n, va che techeca̱de Dendiohs yahn ihyan ma̱n ne, dihya Félix chi, ne ra̱hn ye ri ye ihyan: \p ―Nduco chemin ne, a va. Ta̱ma ro cuahn che conun yáhn ne, tahvé che ngua di. \p \v 26 Namin quenan rino Félix che ca̱h Pa̱blo tume ihyan ca̱va che nta̱hte ye ihyan, ne chemin che a̱ma ndeh yune cah ye ihyan ca̱va che nte ye nduco vih. \v 27 Tihca̱ chihno o nduyo, ne ndiquenda̱h Félix che quenan ye gobernador, chenda̱ Porcio Festo menun ye. Nducote Félix ne, nahn ye che quendi co yeno ihyan nación yahn Israel nduco ye ne, hua nta̱hte ye Pa̱blo. \c 25 \s1 Pa̱blo na̱n gobernador Festo \p \v 1 Tuhme nda̱ Festo ca̱va che conan ye gobernador. Chihno ino ro min ne, chica ye min ya̱n Cesarea, ne nda̱ ye ya̱n Jerusalén. \v 2 Chidocuya̱n che tahque ndina̱n nduco sa̱hn ndina̱n yahn nación yahn Israel ne, neca̱h cuande se ihyan nduhca̱ che a chica nunde se yahn Pa̱blo. \v 3 Nducote a ntuhno sa̱hn chahn che dechuh se sa̱hn che ca̱hno se Pa̱blo cua̱hn yune ne, chica se a̱ma favor chahte Festo che tahve ye che quengua Pa̱blo ya̱n Cesarea. \v 4 Ate ndahconan Festo te Pa̱blo ne, a ya̱n Cesarea quenan ye va̱coya̱hn, ne cuihno neve ro ne, va che ndaconan ma̱n ye min na̱n che rihquentiyon ye. \v 5 Ra̱hn ye ri ye sa̱hn chahn: \p ―Co ca̱hn nchuhn ya̱n Cesarea nducó, ne min cuhnde ca̱de yahn ne nduco sa̱hn min ndete che va nunde chahte yahn se. \p \v 6 Atena̱n nun, o ndiche ro quenan Festo ya̱n Jerusalén, tuhme cona̱hn ye ya̱n Cesarea. Ta̱ma ro me ne, chihnde ye na̱n che retecheca̱de ye, ne tahve ye che chehua Pa̱blo. \v 7 Cuahn che nda̱ Pa̱blo ne, a̱ma ya̱hn sa̱hn ndina̱n yahn nación yahn Israel che chica se ya̱n Jerusalén, nda̱ se min ne, chahtendi se, chica nunde se yahn ye yahn a̱ma nde na̱n nunde rahte, ate nde a̱ma hua chi nda̱hco cua̱co se. \v 8 Tuhme ra̱hn Pa̱blo, rendedevahn ye ihyan: \p ―U ne, hua quendihcó nde a̱ma nunde. Hua chihnga̱ rá̱hn, nde huane yahn ley yahn ihyan nación yahn Israel, nde huane yahn ya̱co chahte yahn ne, nde huane yahn emperador che rihquentiyon ye Roma. \p \v 9 Ate nducote nahn Festo che co yeno ihyan nación yahn Israel nduco ye ne, tumerune ye Pa̱blo: \p ―¿A nahn cahn ya̱n Jerusalén ca̱va che min techeca̱dé yehn ne? \p \v 10 Ndahconan Pa̱blo yahn ye: \p ―A na̱n intiyahn yahn emperador yahn Roma ntí meniyon. A muhn va che cuhnde ca̱de yáhn. A devano ndah ne te nde a̱ma nunde hua quendihcó yahn ihyan nación yahn Israel. \v 11 Ndete che quendihcó a̱ma nunde che va che cóh ne, cuihquentiyon ne che cóh. Ate ndete che hua cua̱co nde a̱ma na̱n dehtenduh che rica nunde sa̱hn sih yáhn ne, nde a̱ma ihyan hua co neca̱h se u ta̱h se. Ma̱n ne, ricá che ma̱n emperador teche ca̱de ye yáhn. \p \v 12 Nte ca̱de Festo nduco ihyan che rina̱n ye ihyan, tuhme ra̱hn ye ri ye Pa̱blo: \p ―Ma̱n ne, nducote a chique che techeca̱de emperador yehn ne, na̱n emperador cahn. \s1 Pa̱blo na̱n rey Agripa \p \v 13 Chihno neve ro min ne, rey Agripa nduco Berenice ne, chahn ye ya̱n Cesarea che ndihchero ye Festo. \v 14 Ndeh ro chahtenan ihyan chahn min, ne a̱ma ro ne, rente Festo nduco rey me yahn Pa̱blo, ne ra̱hn ye: \p ―Quenun a̱ma preso va̱coya̱hn che chaconahn Félix sa̱hn. \v 15 Cuahn che cháhn ya̱n Jerusalén ne, chidocuya̱n che tahque ndina̱n nduco sa̱hn ndina̱n yahn nación yahn Israel ne, nte cuande se u yahn nunde che redecueh da̱me se sa̱hn, ne chica se che coh se. \v 16 Ndahconán yahn sa̱hn chahn te ihyan ndina̱n yahn Roma ne, hua rihquentiyon ye che coh a̱ma ihyan numanahn che ametah cuhnde ca̱de yahn ye nduco ihyan che rica nunde ye yahn ye. \v 17 Chemin che cuahn che nda̱ sa̱hn chahn muhn ne, hua chihco rinó ihyan. Ta̱ma ro me ne, cháhn na̱n che retecheca̱dé, ne tahvé che chehua sa̱hn preso me. \v 18 U ra̱hcó te co a̱ma nunde chahte quendihco se, ate sa̱hn che rica nunde chahn ne, hua ri deh nunde che redecueh da̱me se sa̱hn. \v 19 Dema̱n yahn dehtenduh che ritahno se nduco yahn a̱ma ihyan che duche ye Jesucristo che a ndih ye, ne sa̱hn preso ne, ra̱hn se te quenduche ye. A chemin no che rica nunde sa̱hn chahn yahn se. \v 20 Nducote u ne, hua devanó ta̱ca techeca̱dé yahn dehtenduh che tihchan ne, tumerune sa̱hn ndete che nahn ca̱hn se ya̱n Jerusalén, cuhnde ca̱de yahn se. \v 21 Ate chica se che techeca̱de emperador Augusto yahn se. Chemin che chihquentiyón che ndonun se va̱coya̱hn nde ro che co dechúh sa̱hn ta̱h ye. \p \v 22 Tuhme ra̱hn Agripa ri ye Festo: \p ―Namin u nahn cahneván che ca̱hma se. \p Ndahconan Festo yahn ye: \p ―Caviya̱n cahnevan ne che ca̱hma se. \p \v 23 Ta̱ma ro me ne, Agripa nduco Berenice ne, chenda̱ ye numacuahn vedeyudo chete palacio nduco ihyan ndina̱n yahn sanda̱do ma̱n, ihyan na̱hn che vate ye ya̱n min ma̱n. Tuhme tahve Festo che chehua Pa̱blo, \v 24 ne ra̱hn ye: \p ―Rey Agripa ma̱n, nchuhn che nto da̱ma ne muhn ma̱n, nga̱ sa̱hnguh. A̱ma ya̱hn sa̱hn ndina̱n yahn nación yahn Israel, nde chica nunde se yahn se cuahn che cháhn min ya̱n Jerusalén, nde nda̱ se muhn, hua renguan se rica se u che ca̱hcantiyón che coh se. \v 25 Ate u ne, hua nta̱cá nde a̱ma nunde yahn se ca̱va che coh se, ne nducote ma̱n se chica se che techeca̱dé emperador Augusto yahn se ne, chihquinó che dechúh sa̱hn na̱n ye. \v 26 Ate nducote hua devanó deh nunde yahn se che dirún na̱n ca̱ca che dechúh yahn emperador yuhn vo ne, tahvé che chehua sa̱hn. Nti se na̱n nducoya̱ca nchuhn, mena̱n vihca na̱n ndih, rey Agripa, ca̱va che tumacadino ne deh nunde quendihco se che co dirún na̱n ca̱ca che dechúh, \v 27 te ra̱hcó te dín a̱ma vedenine ndete che dechúh a̱ma preso che nde hua dirún deh nunde quendihco se. \c 26 \s1 Chihnevan rey Agripa yahn Pa̱blo \p \v 1 Tuhme ra̱hn Agripa ri ye Pa̱blo: \p ―Co cahme. \p Chenihyon Pa̱blo ta̱h ye, ne ra̱hn ye: \p \v 2 ―Rey Agripa, a̱ma ndah ro yáhn che co ca̱hmá na̱n ne yahn nducuahn che rica nunde sa̱hn ndina̱n yahn nación yahn Israel yáhn, \v 3 te ndih ne, a devano ne nducuahn costumbre yahn nuhn, ihyan nación yahn Israel ma̱n, yahn che ndeh cua̱n ndi nuhn ma̱n. Chemin che ricá ndih che din chahtino ne yahn nducuahn che ca̱hmá. \s1 Nduhca̱ che din Pa̱blo ro che ametah cotahno ye Dihvo vo Jesucristo \p \v 4 ’Nducoya̱ca ihyan nación yahn Israel ne, ndihche ye nduhca̱ che quechicá ya̱n va̱có ma̱n, ya̱n Jerusalén ma̱n, nde ro che lihn u. \v 5 Ndete che nahn ye ne, co ca̱hma ye te nde ro che chihtá ne, chinducó partido yahn fariseo, partido min che tahque yudo vederihquentiyon yahn. \v 6 Ma̱n ne, cuhnde ca̱de yáhn, te ritahnó che va che ndedetuhche Dendiohs tena̱hn nduhca̱ che a ca̱h ye ndudo yahn ye ihyan ndico yahn nuhn. \v 7 Nducoya̱ca ihyan, nduh che ndichio nda̱ta yahn Israel ne, ritahno ye che dinahn Dendiohs ndudo yahn ye, ne chemin che, nde ro nde ra̱hn, redinahn ye che rihquentiyon ye ma̱n, rendeva ye yavena̱n ye numacuahn chedave yahn ye ma̱n. Rey Agripa, ma̱n ne, a yahn che tihca̱ ritahnó che va che conahn ndudo min che rica nunde sa̱hn chahn yáhn. \v 8 ¿Dehco che hua ritahno nchuhn che Dendiohs va che ndedetuhche ye tena̱hn? \s1 Nduhca̱ che din ta̱n Pa̱blo ro mena̱n me, nahn ca̱hno ye ihyan che ritahno ye Dihvo vo Jesucristo \p \v 9 ’Ro mena̱n me ne, ndedecadinó che va che din tá̱n nduco ihyan che ritahno ye Jesucristo yahn ya̱n Nazaret, \v 10 ne tihca̱ din tá̱n nduco ihyan chahn ya̱n Jerusalén. Chidocuya̱n ndina̱n ne, dirun ye a̱ma ca̱ca, te ye u ca̱va che cuíh ihyan va̱coya̱hn, ne chíh a̱ma ya̱hn ihyan che ritahno ye Jesucristo. Cuahn che rihno ye a̱ma cha ihyan chahn ne, namin nducó ri da̱ma ndudo yáhn nduco ye. \v 11 A̱ma ndeh yune ca̱h ríhn ihyan chahn ca̱va che ca̱hcoma̱n ye che ritahno ye Jesucristo. Tihca̱ redín nduh ya̱n nduh ya̱n chete ya̱co, te a̱ma din tá̱n nduco ihyan chahn che nde ta̱ma nación ráhn, rinúhn ihyan. \s1 Rente Pa̱blo nduhca̱ che chitahno ye Dihvo vo Jesucristo \p \v 12 ’A ntiyon min cháhn ya̱n Damasco, ndá ca̱ca che te chidocuya̱n ndina̱n chahn u. \v 13 Ndih rey, cuihcovan ndah ne. Na̱n inguiya̱hn, cuahn che quenun yuné, cuáhn ne, u nduco sa̱hn che nducó, ndihchero nuhn a̱ma dave che chica na̱n ro, che tahque yudo ro che co ya̱hn che quendihco na̱n ro, ne chiya chihto na̱n nuhn. \v 14 Chera nducoya̱ca nuhn ndiya̱hn, ne chihneván a̱ma ndudo deva̱co yahn má̱n, che ra̱hn: “Saulo, Saulo, ¿dehco che redin tan nduco ihyan yáhn? Che tihca̱ redin ne, nduhca̱ redin itenine che renun yah ma̱n te ite, renun te ya̱hn cuiyon che rahco nduco ihyan ite.” \v 15 Tuhme tumeruné: “Dihvé, ¿duh ndih ne?” Ndahconan Dihvo vo, ne ra̱hn ye ri ye u: “A u che Jesucristo che redin tan nducó. \v 16 Cuenecuen, te chihnde ró nan ca̱va che din ntiyon yáhn. A tenda̱hnún di ca̱va che cuacotohn ndudo yáhn che ndihchero u ma̱n ro cuh. Ma̱n va ca che ndihchero u, ne tihca̱ cuacotohn ndudo yahn chemin. \v 17 Ndedeváhn di ta̱h ihyan nación yahn Israel ma̱n, ta̱h ihyan nación chena̱hn ma̱n, te va̱n ihyan chahn dechúh di, \v 18 ca̱va che cacuehn ihyan, ne hua quendi ye vedetundo yahn ye ma̱n, hua quendi ye, dinahn ye che rihquentiyon chundah ma̱n. Ate quendi ye vededevano ma̱n, dinahn ye vederihquentiyon yahn Dendiohs ma̱n. Namin cotahno ye u, ne nduco chemin ne, nda̱ca ye vederenchahco yahn nunde yahn ye, ne cuahtenan ye da̱ma nduco ihyan yahn Dendiohs.” \s1 Dinahn Pa̱blo ndudo che chihnevan ye \p \v 19 ’Rey Agripa, hua chacotá̱hn ndudo che chica vahchetero, chihneván, \v 20 te cahndudó ndudo min na̱n ihyan ya̱n Damasco ma̱n, na̱n ihyan ya̱n Jerusalén ma̱n, na̱n ihyan che vate ye numachahte esta̱do yahn Judea ma̱n, na̱n ihyan che vate ye nación chena̱hn ma̱n. Riya̱hvé ihyan chahn che nto ino ye nunde yahn ye ma̱n, che cuah ye Dendiohs ma̱n, che nda̱hca̱ cuahtenan ye ca̱va che ca̱hco ro ye che a nto ino ye ma̱n. \v 21 Yahn che tihca̱ redín ne, sa̱hn nación yahn Israel ne, tumanga̱n se u min chete ya̱co chahte, nahn ca̱hno se u. \v 22 Ate rinan Dendiohs u, ne nde meniyon riquendí rahndudó ndudo yahn ye na̱n nducoya̱ca ihyan, ihyan na̱hn ma̱n, ihyan cheva̱h ma̱n. Ndudo che din Dendiohs che dirun ihyan profeta ma̱n, Moisés ma̱n, yahn che va che co ne, a ndudo min no che rahndudó. \v 23 Rahndudó che a va che chuhrihn ihyan min che a va ca̱de che chi ye, ndedevahn ye ihyan iyehnse, ne cuihno che coh ye ne, ihyan min mena̱n vihca va che ntuche ye va̱n tena̱hn, ca̱h ye ndudo ihyan nación yahn nuhn ma̱n, ihyan nación chena̱hn ma̱n, che ndevahn nducoya̱ca ihyan che cotahno ye ihyan. \s1 Nahn Pa̱blo che cotahno rey Agripa \p \v 24 Cuahn che tihca̱ ra̱hn Pa̱blo, che rendedevahn ye ihyan ne, cah Festo: \p ―Pa̱blo, ¡luco ri di!, yahn che a̱ma rehn. \p \v 25 Ate ndahconan Pa̱blo: \p ―Festo, che a̱ma renevahnecún ndih, hua dehve luco u, te che renté, rihnevan nchuhn ne, dema̱n ndudo cua̱co. \v 26 Nga̱ rey Agripa, a devano ndah ye dehtenduh che tuhchan. Chemin che nde hua rá cuda̱do, renté na̱n ye. A devano cua̱có te namin ihyan cuh ne, a devano ye nducuahn dehtenduh che tuhchan, te na̱n nducoya̱ca ihyan chinahn. \v 27 Rey Agripa, ¿a ritahno ne ndudo che din Dendiohs che dirun ihyan profeta ne? U devanó te ritahno ne. \p \v 28 Ra̱hn Agripa ri ye Pa̱blo: \p ―Nduco tah cuahn ne, din che cotahnó Jesucristo. \p \v 29 Tuhme ra̱hn Pa̱blo: \p ―Nduco tah o nduco ndeh a̱ma nda̱hca̱ ndete che cuahnecun Dendiohs che ndih nduco nducoya̱ca ihyan che vate ye muhn, rihnevan ye che rá̱hn, cotahno nchuhn Jesucristo nduhca̱ che ritahnó. Namin a̱ma nda̱hca̱ ndete che hua cuahnecun Dendiohs che co nchuhn preso nduhca̱ u. \p \v 30 Chihno ra̱hn Pa̱blo chemin ne, rey me ma̱n, Berenice ma̱n, gobernador ma̱n, nducoya̱ca ihyan che vate ye min ma̱n ne, necuan ye, \v 31 cuahn ye a̱ma la̱do, ne rente ye yahn Pa̱blo va̱n ma̱n ye nduco vih: \p ―Sa̱hn tih ne, dehve quendihco se nde a̱ma nunde ca̱va che coh se, nde huane ca̱va che conun se va̱coya̱hn. \p \v 32 Agripa ne, ra̱hn ye ri ye Festo: \p ―Ndete che hua chica se che techeca̱de emperador yahn se ne, co nta̱hte vo sa̱hn. \c 27 \s1 Dechuh ye Pa̱blo ya̱n Roma \p \v 1 Cuahn che a chihnde ca̱de che dechuh ye Pa̱blo ya̱hn yahn Italia ne, chinduco nuhn ihyan. A̱ma capitá̱n che duche se Julio, che ndi cuande se batallón che duche Augusto, ndonda̱ ta̱h se Pa̱blo nduco te neve preso che va che ca̱hn se. \v 2 Chahtenun nducoya̱ca nuhn a̱ma ba̱rco yahn ya̱n Adramitio che a va ya̱n che na̱hn ya̱hn yahn Asia, ne chica nuhn min. Namin Aristarco yahn ya̱n Tesalónica, ya̱hn yahn Macedonia ne, chinduco ye nuhn. \v 3 Ta̱ma ro me ne, nda̱ nuhn ya̱n Sidón, ne nducote Julio ne, renevahnecun se Pa̱blo ne, ca̱h yune se che chahn ye, chendihchero ye amigo yahn ye ma̱n, che conan ihyan chahn ihyan ma̱n. \v 4 Cuahn che chica nuhn ya̱n Sidón ne, chuhnan nuhn ya̱hn yahn Chipre, quenan la̱do ta̱h cueh nuhn, te cuahn na̱n che cuahn nuhn rechi yuhne. \v 5 Chuh da̱ma nuhn ya̱hn yahn Cilicia ma̱n, Panfilia ma̱n, ne nda̱ nuhn ya̱n Mira, ya̱hn yahn Licia. \p \v 6 Min nda̱ca capitá̱n me a̱ma barco yahn ya̱n Alejandría che cuahn ya̱hn yahn Italia, ne chihquentiyon se che chahtenun nuhn chete, quendi nuhn cuahn nuhn. \v 7 Chihno ndeh ro ne, a conunde nda̱ nino ba̱rco me ya̱n Gnido, te a̱ma rino cuahn. Nducote a̱ma rechi yuhne cua̱hn na̱n cuahn ne, tahque ndah che chuh nino ya̱n Salmón, ne chaconduto nan ya̱hn yahn Creta. \v 8 A̱ma conunde chuh ba̱rco me numacuahn chihto nuniya̱hn nde nda̱ a̱ma cua̱n nino ya̱n Lasea na̱n che duche Buenos Puertos. \p \v 9 A̱ma ndeh ro chinda, ne a̱ma ca̱hnda che cuahtechica ca ba̱rco na̱n nuniya̱hn, te a cochi nino ro iche. Chemin che ya̱hve Pa̱blo nducoya̱ca ihyan che chenun ye min, \v 10 ne ra̱hn ye: \p ―Nchuhn combiero, devanó te a̱ma ca̱hnda ndete che quendi vo cuhn vo, te denda vo ba̱rco cuh nduco chede che nda. Nde ma̱n vo ne, ca̱hnda yuhn vo. \p \v 11 Ate capitá̱n me ne, tahque tumaca̱h ca ye yahn sa̱hn che yahn se ba̱rco me ma̱n, sa̱hn ndina̱n che rica̱hca ma̱n, che co che ra̱hn Pa̱blo. \v 12 Nducote ya̱n min ne, hua nda̱hca̱ che cuahtenan ihyan ro iche ne, nducoya̱ca ihyan chahn ne, nahn ye che nda̱ca nuhn min, ndete che co nda̱ nuhn Fenice, a̱ma ya̱n, ya̱hn yahn Creta che rendihche cua̱co cua̱hn na̱n Africa, ca̱va che min cuahtenan nuhn ro iche. \s1 A̱ma ri yudo na̱n nuniya̱hn \p \v 13 A̱ma ro ne, cana̱n quendihco yuhne cuto che hua dito rano, ne chihco da̱ma ino ihyan chahn, ne cuahn nuhn numacuahn chihto ya̱hn yahn Creta. \v 14 Ate huane ra̱hn me ne, cana̱n a̱ma dito rano yuhne ta̱n, rahn na̱n ba̱rco me. \v 15 Nducote hua reca̱h yune yuhne ta̱n me che ca̱hn ba̱rco cua̱hn na̱n che nahn nuhn ne, tahque ndah chihcoma̱n nuhn che quenda cua̱hn na̱n che nahn. \v 16 Chuh nuhn nino na̱n a̱ma ya̱hn lihn che duche Clauda na̱n che ametah nduh dito rano yuhne, ne a conunde chi ndo ta̱h ihyan chahn indu lihn che renda̱ ba̱rco, \v 17 ndeterun ye chete. Tuhme chahcotuma ye ihyo ba̱rco me ca̱va che hua condan. Nino min va a̱ma cua̱n na̱n che duche Sirte, na̱n che hua ya̱no nune, ne va̱h ye che min cuan ba̱rco me. Chemin che ndedevah ye tino tu che quendihco na̱n ya̱hn yahn ba̱rco me ca̱va che hua ca̱hn min. \v 18 Ta̱ma ro me ne, quendi ca rano yuhne ta̱n me, ne chihtera ye chede che nda ba̱rco me va̱n nuniya̱hn. \v 19 Chihno ino ro min ne, chihtera ye nde a̱ma ndeh na̱n dehtenduh yahn ba̱rco me. \v 20 A a̱ma ndeh ro che nde ya̱hn nde iyon hua rendihchero nuhn, ne a min cuihno coh nuhn che ra̱hco nuhn, te a̱ma riquendi ri yudo. \p \v 21 Chihno ndeh ro che hua reh nuhn ne, chandi Pa̱blo menda̱hn, ne ra̱hn ye: \p ―Combiero, ndete che dinahn nchuhn che rá̱hn ro che chenan vo ya̱hn yahn Creta ne, hua chica vo min, ndere chinda dehtenduh. \v 22 Ma̱n ne, hua dehve ra̱hco nchuhn, te andahre conda ba̱rco, ate nde a̱ma vo ne, hua dehva co yuhn vo. \v 23 U ne, devanó chemin, te icuino ne, Dendiohs yáhn che redín ntiyon yahn ye ne, dechuh ye a̱ma ángel yahn ye, \v 24 ne ra̱hn ye ri ye u: “Pa̱blo, hua dehve rahque, te va che nda na̱n emperador yahn Roma, ne ca̱va di ne, ndedevahn Dendiohs nducoya̱ca ihyan che chenun ye ndoque chete ba̱rco.” \v 25 Combiero, ca̱h ya̱n nchuhn chedave yahn ne, te u ne, devano cua̱có te Dendiohs ne, redinahn ye ndudo yahn ye, ne conahn nduhca̱ che ra̱hn ángel me. \v 26 Ate ba̱rco ne, va che ca̱hna̱n na̱n ya̱va. \p \v 27 Riquenda muhn riquenda min yuhne ba̱rco me, ne chihno o ndate ne, rechuh a̱ma cua̱n na̱n che duche Adria. Na̱n ma̱hn ya̱n ne, checadino sa̱hn che reca̱hca ba̱rco me che a nino va ya̱hn cuma. \v 28 Deca̱de se va̱n nune me a ya̱no ca, ne ri ndico ntihyon a̱ma metro. Tah cuahn ca̱na na̱n ne, deca̱de tun se, ne ri ndico ndache metro. \v 29 Nducote va̱h se che ca̱hna̱n ba̱rco me na̱n ya̱va ne, ndedevah se nduco ihyo cun cu che duche ancla cua̱hn ca̱h ba̱rco me, ca̱va che ametah co ca̱hn ca, ne chahtenan rino se, a̱ma rendedecadino se nde chi dave. \v 30 Numanahmin ne, sa̱hn che rica̱hca ba̱rco me ne, nahn ca̱no se, ndedevahn se sa̱hn. Chemin che cana̱n ndedevah se indu me, redin ca̱ se che nahn ndedevah se ta̱ma te o cu cua̱hn tin ba̱rco me. \v 31 Ate ra̱hn Pa̱blo ri ye capitá̱n me nduco sanda̱do chahn: \p ―Ndete che ca̱no sa̱hn chuhn ne, nchuhn ne, hua co ndevahn ne. \p \v 32 Tuhme chihca sanda̱do chahn ihyo che nechiche indu me ne, chenda̱h nun va̱n nune. \p \v 33 Cuahn che a nahn co dave ne, ra̱hn Pa̱blo ri ye nducoya̱ca sa̱hn chahn: \p ―Nda̱hca̱ che cheh nchuhn, te a o ndate che nde hua reh ne nde hua rahteya̱do ne. \v 34 Cocheh nchuhn mare tah ca̱va che cocha ne, ca̱hca ne nune. Hua dehve ra̱hco ne, te hua dehva co yahn ne. \p \v 35 Chihno ra̱hn ye chemin ne, cheta̱h ye pa̱n, ne neca̱h ye nundihve cuahn Dendiohs na̱n nducoya̱ca sa̱hn chahn, ne ndeh ye cana̱n reh ye. \v 36 Tuhme chavi tah vedera̱n yahn sa̱hn chahn, ne namin cheh se. \v 37 Va̱n nducoya̱ca nuhn che chenun nuhn chete ba̱rco me ne, ri nuhn o ciento quenan ino raco ntihyon a̱ma ihyan. \v 38 Chihno che cheh sa̱hn chahn tah ne, chihtera ca se trigo ca̱va che nda̱h cah nduh ba̱rco me. \s1 Chehchenun ba̱rco va̱n nuniya̱hn \p \v 39 Cuahn che a chi dave me ne, hua nchana̱n sa̱hn rica̱hca ba̱rco chahn ti ma̱n che chenun se. Ate china̱n se a̱ma reche nuniya̱hn che a ro ya̱hndute numa chihto. Tuhme chihquino se che caca̱hca se ba̱rco me, ndete che co nda̱ min. \v 40 Chihca se ihyo yahn ancla chahn, nuhnde ca̱va ba̱rco me. Nda̱hco ca̱va se indu che rica̱hca ba̱rco, ne cuahn che ndedeca̱ ya̱co se tino tu che rendihco tin ya̱hn yahn ba̱rco ne, cana̱n rica, cuahn cua̱hn na̱n va reche nuniya̱hn. \v 41 Ate nda̱ ba̱rco me a̱ma cua̱n na̱n che renta̱hn nun vih nune, ne ca̱hna̱n na̱n ya̱va. Min chihnde chiche, ne nducote a̱ma rahn nune cua̱hn veda̱me ne, chihno chendan. \v 42 Tuhme ntuhno sanda̱do chahn che ca̱hno se sa̱hn preso ca̱va che hua ca̱no nde a̱ma se. \v 43 Ate capitá̱n min ne, nducote hua nahn se che coh Pa̱blo ne, hua ca̱h yune se che tihca̱ din se. Chihquentiyon se che nducoya̱ca sa̱hn che ri se nune ne, ca̱hca se nune, ca̱hn se na̱n ya̱hn cuma, \v 44 ne sa̱hn chena̱hn ne, na̱n irahno ma̱n, cheyahn ba̱rco ma̱n, ca̱hn nduco se. Nduco tihca̱ ne, ndevahn nducoya̱ca nuhn. \c 28 \s1 Quenan Pa̱blo ya̱hn yahn Malta \p \v 1 Cuahn che a nda̱ nuhn ya̱hn min ne, checadino nuhn che Malta duche. \v 2 Ihyan che vate ye min ne, a̱ma nevahnecun ye nuhn, ne chihco ye a̱ma va̱coya̱hn chahte ca̱va che neca̱h ihno nuhn, te a̱ma iche ma̱n, a̱ma ran co ma̱n. \v 3 Pa̱blo ne, renedin da̱ma ye duniya̱hn cuma, ne cuahn che rih ye va̱coya̱hn ne, quenda̱h a̱ma cu ta̱n yahn ihno yahn va̱coya̱hn, ne ca̱h te ta̱h ye. \v 4 Cuahn che ndihche ro ihyan ya̱hn min che quendihco raco cu me ta̱h Pa̱blo ne, ra̱hn ye va̱n ma̱n ye nduco vih: \p ―Sa̱hn tih ne, co sa̱hn rihno ihyan se, ne andahre ndevahn se va̱n nuniya̱hn, ate ta̱h Dendiohs ne, hua ndevahn se. \p \v 5 Ate chihde Pa̱blo ta̱h ye, ne chenda̱hnun cu me va̱coya̱hn, ne hua dehva chi yahn ye. \v 6 Nducoya̱ca ihyan chahn ne, chenan rino ye che condito Pa̱blo, o adena̱n no conda̱h ye, coh ye. Ate cuahn che a chi ndeh ura che chenan rino ye ne, a hua dehva chi, ne ndahcorun ye che rendedecadino ye, ne ra̱hn ye te Pa̱blo ne, Dendiohs ye. \p \v 7 Nino min va ya̱hn yahn a̱ma ihyan che duche ye Pulio. Ihyan min ne, ndina̱n ye yahn ihyan chahn. A̱ma nevahnecun ye nuhn numacuahn vedeyeno, ne chahtenan nuhn va̱co ye ino ro. \v 8 Chida Pulio ne, quendite ye, ndi ye cah ihno ma̱n, cah yun ma̱n. Chahn Pa̱blo, chendihchero ye ihyan, ne chihno cova̱h ye ne, nahn ta̱h ye ihyan min, ne ndo yahn ye. \v 9 Checadino ihyan yahn chemin, ne ndo da̱ma ihyan cah che vate ye ya̱hn min, ne namin ndoyahn ye. \v 10 A̱ma nevahnecun ihyan ya̱hn min nuhn, ne te ye nducuahn dehtenduh che cochihve yahn nuhn cuahn che nda̱ca nuhn min. \s1 Nda̱ Pa̱blo ya̱n Roma \p \v 11 Chihno ino iyo ne, chahtenun nuhn chete ta̱ma ba̱rco yahn ya̱n Alejandría che quenan min ro iche. Ba̱rco min ne, nda a̱ma bandera na̱n che nenta̱va se Cástor nduco Pólux, che rivahn dendiohs yahn sa̱hn che rica̱hca ba̱rco. \v 12 Nda̱ nuhn ya̱n Siracusa, ne min chahtenan nuhn ino ro. \v 13 Chica nuhn min, quendi nuhn numa chihto nuniya̱hn nde nda̱ nuhn ya̱n Regio. Ta̱ma ro me ne, rano yuhniya̱hn, ne chihno o ro ne, nda̱ nuhn ya̱n Puteoli. \v 14 Min nta̱ca nuhn ya̱hn dihno vo, ne ra̱hn ye nduco nuhn che cuahtenan nuhn nduco ye. Chahtenan nuhn a̱ma ndate, tuhme cuahn nuhn ya̱n Roma. \v 15 Dihno vo che vate ye ya̱n Roma ne, checadino ye che nda̱ nino nuhn, ne nda̱ ye, chendi yune ye nuhn a̱ma cua̱n na̱n che duche Tres Tabernas. Na̱hn ye ne, nda̱ da̱ma ye nde ndihve che duche Foro de Apio. Cuahn che ndihchero Pa̱blo ihyan chahn ne, ca̱h ya̱n ye chedave yahn ye, ne neca̱h ye nundihve cuahn Dendiohs. \v 16 Cuahn che nda̱ nuhn ya̱n Roma ne, neca̱h capitá̱n me preso chahn ta̱h ihyan ndina̱n yahn sanda̱do che redin cuda̱do min. Me Pa̱blo ne, ca̱h yune ye che nuhn ye a̱ma vah na̱n che conun ye, ne nduco ye a̱ma sanda̱do che redin se cuda̱do ihyan. \s1 Rahndudo Pa̱blo Ndudo yahn Dendiohs ya̱n Roma \p \v 17 Chihno ino ro che nda̱ nuhn ne, din da̱ma Pa̱blo nducoya̱ca ihyan na̱hn, nda̱ta yahn Israel, che vate ye min ya̱n Roma, ne ra̱hn ye ri ye ihyan: \p ―Nchuhn dihnó, u ne, nde a̱ma nunde hua quendihcó na̱n ihyan nación yuhn vo Israel, nde hua rahcotá̱hn costumbre che chihco ihyan ndico yuhn vo. Ate andahre che tihca̱ ne, din ye preso u min ya̱n Jerusalén, ne neca̱h ye u ta̱h ihyan ndina̱n yahn Roma. \v 18 Ihyan ndina̱n chahn ne, techeca̱de ye yáhn, ne nducote ametah nde a̱ma nunde yáhn ca̱va che ca̱hcantiyon ye che cóh ne, nahn nta̱hte ye u. \v 19 Ate ihyan nación yuhn vo ne, hua cahnecun ye. Chemin che a ca̱de chicá che techeca̱de emperador yáhn, andahre metah nde a̱ma nunde che cá̱h ihyan nación yuhn vo. \v 20 Ma̱n ne, din da̱má nchuhn ca̱va che ndihche vih vo ma̱n, ca̱va che nte cuandé nchuhn dehco che nchiche cadena cuh u ma̱n. Nchiche cadena cuh u, te ritahnó che va che conahn ndudo che te Dendiohs, checadino uvo, ihyan nación yahn Israel. \p \v 21 Tuhme ra̱hn ihyan chahn ri ye ihyan: \p ―Nde a̱ma ca̱ca che dirun ihyan esta̱do yahn Judea yahn dehtenduh che redin ne, ametah nda̱ ta̱h nuhn. Namin nde a̱ma dihno vo che rica ye min, renda̱ ye muhn ne, hua chihnga̱ ra̱hn ye yahn ne. \v 22 Ate nahn cahnevan nuhn deh ca̱hma ne, te a numacuahn no ne, ta̱n ihyan yahn vederihquentiyon ra che ritahno nchuhn. \p \v 23 Tuhme chihco ye a̱ma ro, ne a̱ma ya̱hn ye ndo da̱ma ye vah na̱n che quenun Pa̱blo, ne numa ro cahndudo ye yahn vederihquentiyon che nda̱hco ca̱de Dendiohs. Rahndudo ye ley che dirun Moisés ma̱n, ndudo che dirun profeta ma̱n, ne nahn ye che conahn ihyan chahn yahn Dihvo vo Jesucristo. \v 24 Na̱hn ihyan chahn ne, chitahno ye, ne na̱hn ye ne, hua chitahno ye. \v 25 Nducote na̱hn ye ne, hua quenan ino ye ne, necuan ye che nahn na̱hn ye. Tuhme ra̱hn Pa̱blo ri ye ihyan chahn: \p ―A nda̱hca̱ ndudo che ca̱h Vaco Ndah yahn Dendiohs, cahndudo ihyan profeta Isaías, chihnevan ihyan ndico yuhn vo: \q1 \v 26 Cuehn, cuahndode na̱n ihyan sih tuhca̱: \q1 “Cuahn da̱ma rihnevan nchuhn, ate hua renahn ne. \q1 Cuahn da̱ma rendihche ro ne, ate hua renchana̱n ne, \q1 \v 27 te nedin cheche ma̱n ne chedave yahn ne. \q1 Hua redinahn ne ma̱n, hua rihcovan ne ma̱n, \q1 hua renahn ne ma̱n, hua rento ino ne nunde yahn ne ma̱n. \q1 Chemin che hua renchahco Dendiohs ca̱va ne.” \m \v 28 Ma̱n ne, cadino nchuhn te cuahndudo nuhn ndudo ndah yahn Jesucristo va̱n ihyan nación chena̱hn. Ihyan chahn che cua̱co ne, ca̱hcovan ye, ne ndedevahn Dendiohs ihyan. \p \v 29 Cuahn che chihno ra̱hn Pa̱blo tihca̱ ne, cona̱hn ihyan chahn, quenan a̱ma ndeh rente ye nduco vih, te chi ta̱n ye yahn ndudo min. \p \v 30 Pa̱blo ne, quenan ye min o nduyo, quenun ye vah na̱n che tumanan ye, ne nevahnecun ye nducoya̱ca ihyan che rahn ye, rendihchero ye ihyan. \v 31 Rahndudo ye yahn vederihquentiyon yahn Dendiohs ma̱n, ricuahn ye ndudo yahn Dihvo vo Jesucristo ma̱n, ne nde a̱ma ihyan ne, hua din va̱hche ye yahn ye.