\id ROM 46ROMkvn.sfm utf8 Romans CUK-Kuna San Blas-Panama 2009 \h Romanos \toc1 Romagi Gwenadgan-Bukmaladse Pablo Garda Narmaksad \toc2 Romanos \toc3 Romanos \mt1 Romagi Gwenadgan-Bukmaladse \mt1 Pablo Garda Narmaksad \mt2 Romanos \ip Roma epenne bela yar-gani-gusad. A-neggwebur amba sii-inigwele, unnila emigindi Italia-e-nonoga gusiid. \ip Roma-dulemar Pentecostés-Ibagi Jerusalén-neggweburgi gebe Bab-Jesúsba nagusmalad. Bab-Jesúsba-nagusmalad Romase gannar nadmargu, mergudmalad. \ip Pablo, Judio-dule gued, Tarso-neggweburgi gwalulesad, Cilicia-yargi. Pablo Jerusalén-neggweburgi Gamalielse Moisés-igar durdaksad. Pablo Bab-Jesúsba-nanaimalad baregindii-gusad, adi eskaryagi metegar, oburgwemalagar, ar ade Judiomar mer e-dadgan-igar meteye binsaedbali deyob imakdii-gusad. Pablo iduardi nuganad Saulo, Bab-Jesúsba-nagusad-sorbali nug-gwagnonikid, Pabloye nuggunonikid (Gusmalad 13:9). Pablo Judiosurmaladse Jesús-nuggi-barmilealidga gusad. \ip Pablo amba Romase geg-nae-gudiunni, Bab Dummad Burba Nuedba Pablo Corintogi Roma-dulemarse garda narmaksad. Roma-dulemarga sogsado, dule Moisés-igar-mesisadba-nanaedgine gwen Bab-Dummad-asabin swilidik nugusisurye. Judio-dibe, Judiosur-dibe, bela abonolesimarye unnila Bab-Jesúsgi-bensulidbarye. Jesús dulemarga nakrusgi-burgwisad-ular, dulemar-iskussuliyob Bab-Dummad-asabin gunoni-daed. Degisoggu, anmar ibmar-imakedgine anmar abonolesisurdo. Emigindi Bab-Jesúsba-nanaimaladginsundo, we nuekwaa nanaed. \ip Binsamardo, we-garda birga 56-gi narmaklesye. Be itomargua. \c 1 \p \v 1 Ani an Pablo, Jesucristo-e-mai. Bab Dummad anse gochad, Jesús-nuggi-barmilealidga-guegar, degine, E-gaya-burba-nuedgi-sunmakega Bab Dummad an-susbalid. \p \v 2 We-gaya-burba-nuedgi Bab Dummad E-Garda-swilidikidgi bato iduale E-gaya-burba-berbemaladba sogsagusad, \v 3 E-Machi na ukoye. A anmar-Dummad-Jesucristo, dule-siki David-wagwad. \v 4 Bab-Dummad-Burba-Nued-swilidikid-sikdi e-nue-ganguedgi, Jesucristo burgwar-mai gannar-durgusadba, mag daklenonikid, we-Jesucristo Bab-Dummad-Machiye. \p \v 5 Jesucristo, e-nug-odummolegegala, anmargi-nued-binsaedba anmar e-nuggi-barmilealidga anmar-imaksad, adi bela yar-baid-baidgi-dulemar-bukmalad Jesucristogi-bensulidba uaya-nikaa eba damalagar. \p \v 6 Ar dulemar-Jesucristoba-uaya-nikaa-damalad-abargi bemarse Bab Dummad gochamarmogad, adi Jesucristogadga bemar gumarmogagar. \v 7 Gwenadgan, bemar Roma-neggweburgi-bukmalad Bab Dummad nue be-sabmalad, degine, bese-gochamalad egi-akananaimaladga guegar. Bela bemarse an garda narmaksiid: \p Bab Dummad anmar-Baba, degi, Dummad-Jesucristo, amar bitigi bemargi nued binsamalana-gadin, degine, ulubgi bogidikid bemar-itogega imakbalina-yerban. \s1 Pablo Roma-neggweburse ataknabied \p \v 8 Gebeunni Jesucristoba dog-nuedye an Bab Dummadga bela bemar-nuggi an sogbido, ar ade bela we-napneg-naidgi sunmakedbimalad, bemar Jesucristogi bensulidgi. \v 9 Ar Bab Dummad, an-ega-napiragwadgi-mailediid, an bela-bela E-gaya-burba-nued-E-machigi-soglesadgi an sunmakdiid, nue an-wisid, an ese gotele, bemarga an Bab Dummadse gotegu-daed. \v 10 Bab Dummadse an egised, bitigi e-sogedba bemarse an emigindi nue ataknaena-gadinye. \p \v 11 Ar an bemar-daknabied, adi bemarga ibmar-burbar-nuedid ukegar, degine, adi gatik bemar Jesús-igargi nasgumai-guegar. \v 12 We sogledo, adi anmar we-Jesúsgi-bensulid-emar-nikadba na muchub-muchub na ogannomalagarye. \p \v 13 Gwenadgan, bemar wisgubi an abedo, ichesurgus bemarse an ataknaoye an sokar-daenad, emi-ibase bemarse geg-nae an gunoni-daed. Bemarse an ataknabido, adi bemar-abargi bukidar dulemar Jesúsba naguega an imakegar, igi dulemar-baigan-Judiosurmalad-abargi an imaksabalidyob. \v 14 Griego-dorganga, degi, Griego-dorgansulidga, dulemar-binsaed-ibeganga, degi, dulemar-binsaedsulidmarga, ar ade amarga bela an Bab-Jesús-igargi sunmaker-gebed. \v 15 Degisoggu, angardi, bato guagwar an gudiid, bemar-Romagi-bukmaladga Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi sunmaknaegar. \s1 Bab-Dummad-gaya-burba-nued unniguar sunna dule-abonoged \p \v 16 Ar Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi gwen an bingesulid, ar ade Bab-Dummad-e-ganguedid, dulemar bela Jesucristogi-bensuli-gunonimalad abonolemalagar, gebe Judiomar-inse, geb a-sorba Judiosurmalad. \v 17 Ar Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi Bab Dummad dulemar-inikii-saed oyolesiid. Unnila Jesucristogi-bengusulidgi abonoleged danikid, ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naidyob: \q1 Ar dule-gwage-swilidikiddi \q1 Bab-Dummadgi-bensulidgi nanaoye. \qr Hab. 2:4 \s1 Dulemar-iskudimalad sabsur Bab Dummadse odurdaklegoed \p \v 18 Dulemar-istar-Bab-Dummad-dakmalad, degine, iskuedgi-nanadimalad, Bab Dummad dulemar-degi-damalad-sae-daksoggu, nibneg-akar oyolenaid, we-dulemar Bab-Dummad-igar-napiragwad-odukudidimalad Bab Dummad sabsur odurdaknonikoye. \v 19 Ar amar Bab-Dummad-wismalad, ar ade Bab Dummad e-ibmar-sunna-wisguleged na ese magarosad, adi e-wisgumalagar. \v 20 Ar Bab-Dummadgad-ibmar-aku-daklemaladi, e-gangued-degi-sadeguad, degine, e-na-Bab-Dummadga-gumaid na ibmar-imaksadgine napneg-nagusad-akar mag dakle-gunonikid. Degisoggu, geg sogmardo, an Bab-Dummad-geg-wisguye. \p \v 21 Ar we-napneggi-bukmalad Bab-Dummad-wisgusmar-inigwele, degite Bab-Dummad-nug gwen odummossurmalad. Ar Bab Dummadsoggu, e-nug odummoge-wilubbinad. Degine, dog-nuedye ega gwen sogsasurmarbalid, bur e-binsaedgine yogsaar-galagwensuli binsae-gunonimarsunnad, degine, e-binsaed-iskusadbali igar-nued aku-dake-gunonimarbarsunnad. \v 22 Dulemar binsaed nikamaladye sogmar-inigwele, dulemar-binsaedsulidga gudmalad. \v 23 Degine, Bab-Dummad-geg-bergued e-yeer-dakleged ogwadmalad, dulemar-e-wilubgan-sunna-berguedyob sobdemalad, nuumar-gukudimaladyob, ibdula-unimaladyob, degine, ibmar-napgi-muskimakdimaladyob imakdemalad, e-bab-dummadga saegar. \p \v 24 Degisoggu, a-ulale Bab Dummad ibmar-iskana-imakega dulemar-metesunnad, e-gwage-galagwensuli-iskuedgi-naidgi, bingedsuli na muchub-muchub na e-abgangi dododmarsunnad. \v 25 Ar Bab-Dummad-igar-napiragwad ogwadmalad, gakan, igar-napiragwadga imakdemalad. Bab Dummad ibmar-obinnisad, a-e-ibmar-nug odummodmalad, a, bab-dummadyob dakdemalad. Bab-Dummad-sunnad-e-nugdi gwen odummosurmalad. Ar Bab Dummaddi degi-sadegu e-nug odummoledii-guoed. Ar deyobdo. \p \v 26 A-ulale, Bab Dummad dulemar-indaksasunnad, adi bingesuli binsaed-iskanagi nanamalagar. E-omeganse-bakar gusgu-na-e-daed ogwadmalad, omegan na omegan-ebo galagwensuli gudmalad, igar-maisulidbar. \v 27 Degine, macherganmo, ome-ebogwa-na-abirgunagwar-nanaed metemalad, machergan galagwensuli na emar-emar bina sokarmalad, binged iedmalad, machergan-machergan galagwensuli na emar-emar nanaarmalad. Na dukin e-galagwensuli-daedba na e-sangi odurdaklearmarsunnad. \p \v 28 Ar amar Bab Dummadgi bar binsabisurmarsoggu, Bab Dummad amar-indaksasunnad e-sunnasur-binsaedgi na nanadii-gumalagar, adi ibmar-iskana-imaklebisulid imakmalagar. \p \v 29 Bela igar-iskanabi imakbi-gudimarsunnad, na abirgunagwarsuli neg-sichigi nanamalad, ibmar-iskana imakmalad, gatik mani-bina sogmalad, istar-binsaedgi ibmar imakmalad, nobedginbi binsadimalad, dule-gindakmalad, na abin-abin imakedginbi binsadimalad, dule-yardakedginbi binsadimalad, bela ibmar-iskanaginbi binsadimalad, \v 30 dule-baigangi gadi gakansaar sunmakmalad, dulemar-dikarba sunmakmalad, istar Bab-Dummad-dakmalad, gadi aimargi burgued, na san dummarba na imakmalad, dule gwen eyobsurye gordimalad, gatik ibmar-iskana-imaked onomalad, e-babganga uayasuli damalad, \v 31 akusunna-neg-itomalad, igar-megisad gadi biskemalad, dulemar-sabsurmalad, dulemar-ebo geg igar nabomalad, wile emar-daksurmalad. \p \v 32 Wemar Bab Dummad napiragwadba dulemarga igar-itogoed mag itosmalad, degine, wismarbalid, dulemar-bela-ibmar-iskana-imakmalad burgwed-igar ega maiye, degi-inigwele, degite, amba ibmar-iskana imakdidii-naed. We-dulemar ibmar-iskanabi imakdidisurmalad, dulemar-degi-gudimaladba wergudimarbalid. \c 2 \s1 Bab Dummad napiragwadba dulemarga igar-naboged \p \v 1 Degisoggu, a-ulale, ar be doa-dule-dibe, geg be soged andi iskussurye. Ar be sogele, dule-baid iskudiiye, na be dukin sognaido, an iskudimoye, ar ade dule-baid ibmar-iskana-imakdiidyob be ibmar-iskana imakdimogad. \p \v 2 Ar anmar wisid, Bab Dummad dulemar-galagwensuli-iskudimaladga sogele, be nosye, be sabsur odurdaklegoye. Bab Dummad degi-sogele, napiragwadba dulemarga soged. \v 3 ¿An-ai, ar na be dulemar-degi-galagwensuli-iskudimaladga be soged, be iskudiiye, be sabsur odurdaklegoye, degite deyob be gudimode? ¿Na be insagua, Bab Dummad dulemar-sabsur-odurdakedgi be wakinno be insae? Suli, na be wakinnosuli. \v 4 ¿Ar Bab Dummad nue be-sabedba bega ibmar ukmaid, Bab Dummad na san-bargamaid mer sabsur be-odurdakegar, degine, begi wiegumaisulid, degite, Bab Dummad deyob be-imakmaidde, baisur be dakode? ¿Aku be itosi, Bab Dummad nue be-sabedbali be-semaid, be-iskuedgi bukib-itogedba be iskuedgi banguegar, adi eba be naguegar? \p \v 5 Ar be Bab Dummadba dabisulidbali, degine, be iskued misulidbali, na be dukin odurdakleged-dummad amioed, Bab Dummad napiragwadba dulemar-sabsur-odurdakoed-ibagan nonikoedgi. \v 6 A-ibagangine, dulemar na e-ibmar-imaksamaladba Bab Dummad ega igar-imakoed. \p \v 7 Bab Dummad san-burba-geg-bergued ukoed, dulemar ibmar-nued-imakedgi-gwen-galakussurmaladba, nug-gangued, nug-nued, degi, geg-san-bergued-amidimaladga. \v 8 Dulemar Bab-Dummadgi-gwisgued yeer itodamaladgardi, igar-napiragwadba nanabisurmaladgardi, bur igar-iskanaba nanabimaladgardi, Bab Dummad nue sae-itogedba a-dulemar-sabsur-odurdakoed. \v 9 Bela dulemar-ibmar-iskana-imakdimaladga, Bab Dummad amarga naibi-itoged, degine, sur-binsa-itoged ega ukoed, gebe Judiomar-inse, geb a-sorba Judiosurmaladga. \v 10 Ar dulemar bela-ibmar-nued-imakdimaladgardi, nug-odummoleged, nug-ogannoleged, ulubgi bogidik-itoleged ega uklegoed, Judiomar-inse, geb a-sorba Judiosurmaladga. \p \v 11 Ar ade Bab Dummaddi bela dulemar emarbi daked. \v 12 Ar bela dulemar-Moisés-igar-maid-wichurmalad iskudiile, Moisés-igar-maidba gwen odurdaklegosulid, e-iskudiidba Bab Dummadse sabsur odurdaklegoed. Bela dulemar-Moisés-igar-maid-wisi-iskusmaladdi, adi Moisés-igar-maidba Bab Dummadse sabsur odurdaklegoed. \v 13 Ar dulemar Moisés-igar-maidba Bab-Dummad-asabin iskussuliyob gubiele, unnila a-igar-itogedginbi iskussuliyob guosulid, bela Moisés-igar-maidba nanaer-gebed, geb agi iskussulidyob Bab-Dummad-asabin gunonikoed. \p \v 14 Ar Judiosurmalad, Moisés-igar-maid wichurmar-inigwele, degite gusgu na e-daedba Moisés-igar-maidba nanaele, ar we-Moisés-igar-maid-wichurmalad, oyonaido, emarde igar-nued nikamarmoye. \v 15 We oyomardo, igar-maid-e-wilubgan e-gwagegi narmakar na sedimalad, ulubgi ega sognaid, be nabir binsaye, igi, ega sogo-dibe, be noar binsaye. \v 16 Bab Dummad Jesucristoba dulemarga igar-nabogoed-ibagangi, mag daklenonikoed, dulemar na gwagegi ibmar-odukuar-sedimalad ega osanalegoedgi, an Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi an sunmakdiidyob. \s1 Judiomar istar-daedba Moisés-igar-maidgi yoledimalad \p \v 17 Emigi, na be dukin Judioye-sogdimaladba na be san dummarba sadimalad, Moisés-igar-mesisadba nanadiiye na be sogdimalad, degine, Bab Dummadgi nug-dummaa be itodimalad, \v 18 degine, Bab Dummad na ibmar-imakbied be wismalad, Moisés-igar-maid nue be wisidba bur ibmar-nued-saed be wisid. \v 19 Degine, na be sogdiid, dulemar-ibmar-wichurmalad nued-nied an wisye, ani an dulemar-neg-sichidgi-gudimaladga neg mee imakedye, \v 20 dulemar-ibmar-wichulid-odurdakedye, dulemar-gebe-Bab-Dummad-igargi-onoded-odurdaked-sailaye, degine, Moisés-igar-maidgi bela ibmar wisgued, degine, ibmar-napiragwad agi danikiteye. \p \v 21 Ar emide bede dule-baid odurdakedde, ¿na geg be dukin odurdakde? Ar emide Bab-Dummad-igargi be sunmakdiidde, mer atursaoye, ¿degite be atursadiide? \v 22 Bede na be sogdiid, melle abirgunagwarsuli neg-sichigi yolemaloye, ¿degite abirgunagwarsuli neg-sichigi be yolediide? ¿Bede binsa bab-dummadga-ibmar-imaklemalad istar-dakye sogedde, ibiga degite e-bab-dummadse-goled-neg-ibmarde atursasunna? \v 23 Bede Moisés-igar-mesisadgi na nug gannasgwaa itodiidde, ¿degite igar-maid-biskedgi Bab-Dummad-nug be ichode? \v 24 Ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 Bab-Dummad-nug bemar-ular \q1 Judiosurmalad-abargi icholediiye. \qr Is. 52:5 \p \v 25 Ar napiragwad, Moisés-igar-maidba be nanadiile, be abgan-duku-sikaled-igar geb bega igar-nuedga gusiid. Ar Moisés-igar-maidba be nanadisulirdi, adi be abgan-duku-sikaled-igar amba abgan-duku-sikarsulidyob bega gunoni-daed. \v 26 Degine, dule-abgan-duku-sikarsulid, Moisés-igar-mesisadba nanadiile, ¿dule-abgan-duku-sikaledyob gunoni-dasur be insae? Eye, deyob gunoni-dae. \v 27 Ar be abgan-duku-sikar-inigwele, degine, Moisés-igar-maid be nikabar-inigwele, eba be dasulid-ular, we-dule wegi-sanale-abgan-duku-sikarsulid, degite, Moisés-igar-maidba bela eba nanadiile, we-a-dule-sogoed sabsur be odurdakye. \p \v 28 Ar dule, Judioga gusisulid, unnila askinbi Judio-duler, degine, unnila sanar abgan-duku-sikaler. \v 29 Dule Judio-sunnadid, we ulubgi Judio-duler, degine, abgan-duku-siked, we gwageginedid, igar-burbaledid, aski-narmakar-naid-igar-sulid. Ar dule ulubgi Judio-sunnadile, Bab Dummad we-a-dule-nug ogannoged, dulemar a-e-nug ogannosulid. \c 3 \p \v 1 ¿Degite, we Judioga-guedi ibi-nuedga gusunna? ¿Abgan-duku-sikaled, we ibi-nued egi amilesunna? \v 2 Ibmar-nued bukidar egi amilesiid, degine, we ibi-nuedid. Gebedgi, Bab Dummad, E-gaya-burba Judiomarga uksad. \p \v 3 Degite, ar bukidar Judiomar Bab Dummadgi bengusmar-inigwele, we degiidi, ¿a-ulale, Bab Dummad na e-ibmar sogsadba imakosur be insae? \v 4 ¡Bab Dummad na e-sogsadba imakoe! Ar dulemar bela gakansaedbimar-inigwele, Bab Dummad bela ibmar napiragwadbarbi imaked. Ar Bab-Dummad-Gardagi sognaid: \q1 Bab Dummad, \q1 Be ibmar sogedgi mag daklenonikoed, \q1 be napiragwadba ibmar soged, \q1 degine, Bab Dummad, bega igar-itolealile, \q1 be nakoed. \qr Sal. 51:4 \p \v 5 Degisoggu, dule-wargwen sog-dibe: An-iskudiidba mag dalenonikid Bab Dummad napiragwadba ibmar-imaked, degisoggu, an iskusar ¿sunna Bab Dummad sabsur an-odurdakosi? Bab Dummad sabsur an-odurdakele, noar-igar imaknai-itole. (We an-ibmar-sogedi, we dule-binsaedba an soged.) \v 6 Suli, degisuli. Ar deyobile, degite, ¿igi Bab Dummad dulemar-we-napneggi-bukmaladga igar nabogosunna? \p \v 7 Ar an gakansaedbali, Bab Dummad napira ibmar-saed bur-bule Bab-Dummad-nug odummodedde, degite ¿ibiga amba an iskudiiye angi soglesunna? Deyob angi soglege-wilubsurdo. \v 8 Ar degiile, ¿ibiga geg an sogmarsunna: Ibmar-iskana an imakmarye, adi ibmar-nued nodagegarye, (dulemar gakansaar anmargi sunmakdimaladyob, anmarde weyob odurdakdiiye)? Ar Bab Dummad dulemar-degi-anmargi-sunmakdimalad sabsur odurdakoedi, we ib-nueddo. \s1 Dule-nued wargwensaar sated \p \v 9 ¿Degite, igi Judiomargi an sogmalosunna? ¿Anmar-Judiomar bur dule-nuegande? Suli, degisuli. Ar bato anmar sogsabinned, Judiomar, degine, Judiosurmalad bela iskuedbimarye. \v 10 Ar Bab-Dummad-Gardagi sognaid: \q1 Dule-gwage-nued-sulid, wargwensaar nued-sated. \q1 \v 11 Dule wargwensaar ibmar-mag-itosulid, \q1 dule wargwensaar Bab-Dummad-amied sated. \q1 \v 12 Bela Bab Dummadgi bangusmaladbiid, \q1 ibmar-nuedga gwen gussurmalad. \q1 Dule ibmar-nued-saed sated, \q1 wargwensaar ibmar-nued-imaked gwen nikasulid. \qr Sal. 14:1-3; 53:1-3 \q1 \v 13 E-sunmaked neg-uan-argas-maiyob maid, \q1 E-sunmakedgi dulemar-yardakmalad. \qr Sal. 5:9 \q1 Naibe-nued-e-gichi-boniyob \q1 e-sunmaked sedimalad. \qr Sal. 140:3 \q1 \v 14 E-gaya bela-bela-sae-itogedgi \q1 dule-ukabsaedbi sedimalad. \qr Sal. 10:7 \q1 \v 15 Emar guar gudimalad, dulemar-oburgwegar. \q1 \v 16 We-dulemar bia nade sogele, \q1 neg-oakalogedbi, \q1 degi, dulemar-wiogedbi obedamalad. \q1 \v 17 Degine, dulemarba bogidik-nanaed gwen wichurmalad. \qr Is. 59:7-8 \q1 \v 18 We-dulemar Bab-Dummad-dobee nana-deeye \q1 gwen binsasurmalad. \qr Sal. 36:1 \p \v 19 Ar anmar wisid, bela Moisés-igar-maid-sogmaid dulemar-Moisés-igar-maid-urba-gudimaladga soged, adi bela dulemar geg sogmalagar, anmar gwen iskudisurye, degine, adi bela dulemar Bab-Dummad-asabin iskusadbi daklegegar. \v 20 Ar ade dule wargwensaar igar-maidba-ibmar-saedgi dule-gwage-swilidikye Bab-Dummad-asabin soglegosulid, ar ade Moisés-igar-maidgi anmar wisgunonikid, ibi iskuedi. \s1 Bab-Jesúsgi-bensulidgi dule iskussulidyob daklenoni-daed \p \v 21 Emigindi anmarga oyolenonikid, iskussulidyob Bab Dummad anmar-daknoni-daedi, we Moisés-igar-maidba nanaedbarsulid, ar bato deyobi Moisés-igar-maidgi, degine, Bab-Dummad-gaya-burba-berbemaladgi bato narmakar sognaimogad. \v 22 Jesucristogi-bensulidba Bab Dummad iskussuliyob anmar-daknoni-daed. Bab Dummad bela dulemar-Jesucristogi-bensurmalad deyobbi imaked, ar ade Bab Dummad bela dulemar emarbi dakmaid, gwen akar-akar daksulid. \p \v 23 Ar dulemar belagwapa iskusadbisoggu, Bab-Dummad-nued-na-e-ibmar-abemaidba geg nanamarsunnad. \v 24 Ar Bab Dummad iskussulidyob dule-dake-wilubsulinad, degite, na-e-abegedba Bab Dummad iskussuliyob dule-daknoni-daed, ar ade Cristo-Jesús e-burgwisadba dulemar-baknonikid, dulemar-abonogegar. \v 25 Ar ade Bab Dummad na-e-san-bargamai-gusadba iskued-epennemalad sabsur odurdaksasulid. Degisoggu, Bab Dummad Cristo-Jesúsgi iskued-bennuked imaksad, e-abe-milesadgi bensulidgi, adi oyogegar, Bab Dummad na ede ibmar inikii imakye. \v 26 Bab Dummad na ibmar-inikii-imaked emi-ibagi oyogegala, deyob imaksad, adi na igar-inikii imakmai-guegar, degine, dulemar-Jesúsgi-bensurmaladga sogegar, be iskussuliyob gunonisunye. \p \v 27 ¿Degite, dule, bia na san dukin dummarba-saed nadsunna? A-igar bergunonikid. ¿Ade ibi-igarba bergussunna? ¿Moisés-igar-maidba-ibmar-saedba bergusa? Suli, degisuli. Anmar Jesúsgi-bensulidgi Bab Dummad an-abonogedba, a-igarse dule-na-san-dukin-dummarba-saed bergunonikid. \v 28 Degisoggu, mag an itomarsundo, dule Bab-Jesúsgi-bensulidba iskussuliyob daklenoni-daed, Moisés-igar-mesisadba ibmar imaksadginsulid. \p \v 29 ¿Ar Bab Dummadde unnila Judiomar-e-Bab-Dummadbisi? ¿Ar Judiosurmalad-e-Bab-Dummadmosursi? Napiragwad, Bab Dummad Judiosurmalad-e-Bab-Dummadmogad. \v 30 Ar Bab Dummad unnila wargwennaa gued, Judiomar Jesúsgi-bensulidba iskussulidyob Bab Dummad dakoed, degine, Judiosurmalad Jesúsgi-bensulidba iskussulidyob Bab Dummad amar-dakmogoed. \v 31 ¿Degisoggu, Jesúsgi-bensulidba Moisés-igar-maid ibgwensur an imakmalode? Suli, degisuli. Anmar bur sognanaido, we-Moisés-igar-mesisad igar-nuedye. \c 4 \s1 Bab Dummad Abraham iskussuliyob daksad \p \v 1 ¿Degite, igi an sogmalosunna, anmar-dad-Abraham, igi gusa dule-iskussulidyob-dakleged-igargi? \v 2 Ar Abraham na e-ibmar-imaksadba iskussuliyob daklenonikina, sunna dulemar-asabin na san dummarba na itogoendo, Bab-Dummad-asabindi geg na san dummarba imakenad. \v 3 Emigindi, ¿igi Bab-Dummad-Gardagi sognaisunna? \q1 Abraham Bab-Dummad-bengussurye, \q1 degisoggu, iskussuliyob \q1 Bab Dummad Abraham-daknonisunye. \qr Gn. 15:6 \p \v 4 Ar dule arbasale, binsa nabir-dakedba bennuklesulid, arbasad-ular bennukleged. \v 5 Ar dule-ibmar-imaksasuliddi, ar bensulir, Bab Dummadde sunna iskussulidyob dule-imakye. Bab Dummad we-dule e-bensulidba, iskussulidyob daknoni-dasunnad. \p \v 6 Ar amba deyob David sogmogad, Bab Dummad iskussulidyob dule-daknonikile, we-dule na e-ibmar-imaksadbarsurye. Bab Dummad we-dulegi nued binsasye. \v 7 David Bab-Dummad-Gardagi soged: \q1 We-dulemargi nued binsalesdo, \q1 dulemar e-galagwensuli-gudigusad ega elilenonikir, \q1 degine, e-iskusad ega osurgulenonikir. \q1 \v 8 We-dulegi nued binsalesdo, Bab Dummad ega soger, \q1 be-iskusad bar an insaosurye. \qr Sal. 32:1-2 \p \v 9 Degisoggu, we dulegi-nued-binsaleged ¿unnila Judiomargarbi, igi, Judiosurmaladgarmoga? Ar ade an sogmalad, Abraham Bab-Dummad-bensulidbali iskussulidyob Bab Dummad we-Abraham-daknoniye. \v 10 Degite, ¿sana wede deyob Abrahamga gusa? ¿Abgan-duku-siked-iduale, igi, abgan-duku-siksad-sorbali? Abgan-duku-siksad-sorbar-sulid, amba yo abgan-duku-siked-iduale, we deyob ega gusad. \p \v 11 Geb sorba Abraham abgan-duku-siked-igar imaksad, adi oyogegar, amba yo abgan-duku sike, Bab Dummad, Abraham-iskussulidyob daksad. Abraham Bab-Dummad-bengussulidba, a-e-wilub-nasikegala, abgan-duku-siked-igar imaksad. Degisoggu, a-ulale, bela dulemar-abgan-duku-sikarsurmalad-Bab-Dummadgi-bensurmalad, amar-e-babga Abraham gunonisunnad, adi amar Bab-Dummadgi-bensulidba iskussulidyob daklemogagar. \v 12 Degine, Abraham dulemar-abgan-duku-sikarmalad e-babga gunonibalid. We-dulemar, unnila abgan-dukubi-sikarsurmalad, anmar-dad-Abraham amba yo abgan-duku-siked-idu Bab-Dummadgi-bensuli nanadigusadyob nanadimarmogad. \s1 Bab Dummad Abrahamga-ibmar-nuegan-ukoye-sogsad \p \v 13 Bab Dummad Abrahamga, degi, e-waganga sogsad, yoedse we-napneg-naid an bega ukoye. We-Moisés-igar-maidba ega sogsasulid, Bab-Dummadgi-bensulidba iskussuliyob-daklenoni-daed-igarba ega sogsad. \v 14 We-ibmar-yoedse-abingaoye-sogsad Moisés-igar-maidba-nanadiid-ular ibmar abingalegena, Bab-Dummadgi-bensulid-igar binsaledga gunonikindo, degisoggu, Bab-Dummad-ibmar-ukoye-sogsad binsaledga gunonibalindo. \v 15 Ar igar-maidba dule dasulile, igar-maid-ular a-dule sabsur odurdakleged. Ar igar maisulirdi, dule igargi geg annaed, ar igar sulid. \p \v 16 Degisoggu, a-ulale Bab Dummad Abrahamga sogsad, an bega ibmar-nuegan ukoye. A-ibmar Bab-Dummadgi-bensulid-igarba abingaleged, dule ibmar-imaksadginsulid, Bab Dummad deyob imaksad, adi na e-ibmar-nuegan-ukbiedba Abraham-waganga ukmogagar, unnila dulemar Moisés-igar-mesisadba Abraham-waganga gudimaladgarbisulid, dulemar-belagwapa Bab-Dummadgi-Abraham-bengussulidyob-nanadimarmogadga a-ibmar ukmogagalad. Ar Abraham bela anmar-dadga gunonisunnad. \v 17 Bab-Dummad-Gardagi narmakar naidyob: \q1 Bab Dummad soged: \q1 “Ani an dulemar-bukidarad-akar-akar-bukmalad \q1 e-dad-sailaga an be-imaked.” \qr Gn. 17:5 \m Abraham Bab-Dummad-asabin anmar-dadad. Bab Dummad dulemar-burgwismalad gannar oduloged, degine, ibmar-amba-yo-ambikued e-nugba ese goled bato ibmar ambikusadyob. We-Bab-Dummadgi Abraham bengussulid. \p \v 18 Gwen ega igarga gued Abraham daksasur-inigwele, Abraham nue-bensulidgi Bab-Dummad-ega-sogsad edarbedii-gusad, dulemar-bukidarad-akar-akar-bukmalad e-dad-sailaga gued, ar igi Bab Dummad ega sogsadyob: \q1 Be-wagan weyob ichesur guoye. \qr Gn. 15:5 \p \v 19 Abraham na e-sangi binsadgu, deun bato birga-dulatar-gubin nikad, bato burgwed omosad, degite, Bab-Dummadgi-bensulid gwen galakussulid, degine, e-ome-Saragi binsadbargu, bato mimmi-baked-e-ibagan bergussoggu, we guosurdeeye gwen binsassurbalid. \v 20 Degine, Abraham ibmar-ega-uklegoye-soglesad, ega guosur dakle-inigwele, degite, gwen bengussulid, aka-bur-bule Bab-Dummad-bengusulidgi gannaledii-gusad, Bab-Dummad-nug-ogannodii-nanasad, \v 21 Abraham nue wisi-gusad, Bab-Dummad-ibmar-ukoye-sogsad na e-ganguedba bela e-sogsadba ibmar imaked. \v 22 Degisoggu, \q1 Abraham deyob Bab-Dummadgi-bensulidba \q1 Bab Dummad iskussuliyob Abraham-daknonisunnad. \qr Gn. 15:6 \p \v 23 Abraham Bab-Dummadgi-bensulidba Bab Dummad Abraham iskussuliyob daknoniye sogedi, unnila Abrahamgarbi narmaklessulid. \v 24 Amarga narmaklesmogad, anmar Bab-Dummadgi-bensurmarmogad-ular, Bab Dummad iskussuliyob anmar-daknoni-damarmogadga. We-Bab-Dummadde, anmar-Dummad-Jesús burgwar-maigu gannar odulosad. \v 25 We-Jesús, anmar-iskued-ular oburgwilegegala uklesad, degine, gannar durgus gusad, adi anmar iskussuliyob daklegegar. \c 5 \s1 Bab Dummad iskussuliyob anmar-daknoni-daed \p \v 1 Degisoggu, Jesucristogi-bensulidba anmar iskussuliyob daklenoni-dasoggu, anmar Bab-Dummad-ebo igar-nudaknonisunnad, anmar-Dummad-Jesucristoba. \v 2 Anmar amba we-Jesucristogi-bensulidba, Bab Dummad nabir anmargi binsanonikid. Ar anmar deyob Bab Dummadba nue akananaisoggu, nue-bensulidgi anmar edarbedimarsunnad, Bab-Dummad-yeer-dakleged dakegar. A-ular anmar wergudimarsunnad. \p \v 3 Degine, unnila weginbi anmar wergudisurmalad, anmar ibmar-naibi-itodiidgi wergumarbalid, ar ade anmar wisid, ibmar-naibi-itogedgi an durdakmalad, ibi-bonigan anmargi danikoedgi an nabir burdimalagar. \v 4 Degine, anmar na sunna na san burdimaladgi bur-nued-gangumai-daed-dulega an gumaloed, degine, an bur-nued-gangumai-dulesoggu, an nue-bensulidgi Bab Dummad nued an-imakoed edarbedii an gumaloed. \v 5 Anmar nue-bensulidgi Bab-Dummad-nued-anmar-imakoed edarbediid, anmarga igarga guosurdeeye soglesulid, guedsegad. A-ular anmar gwen bingeguosurmalad. Ar Bab-Dummad-Burba-Nued-anmarga-uklesadi, a ulubgi bela-bela anmar-owisononikid Bab Dummad anmar-sabed. \p \v 6 Ar ade amba deun anmar geg na dukin unniguar nued nanamar-inigwele, Cristo ega iba-nasiklesadgi dule-iskudimalad-ular burgwisad. \v 7 Ar undarad dule-wargwen dule-baid-ular burgwed. Amba dule-nued-ularbela burgwissuliled, ar degite yogsalersursi dule-wargwen bur-dule-gwage-nued-ular burgweye soger. \v 8 Ar Bab Dummaddi e-sabgued anmarga nue oyosad, anmar amba iskudimargu, degite, Cristo anmar-ular burgwisad. \p \v 9 Ar emigindi bur-bule, ar e-abegine bato anmar iskussuliyobi daklenonisoggu, anmar Cristoba abonolenonimaloed, adi mer bar sabsur odurdaklemalagar. \v 10 Ar anmar e-istaradga amba gudigua, degite Bab Dummad anmar-ebo igar-nabosad E-Machi-burgwisadgi. Emi bulesunna, bato Bab Dummad anmarbo igar-nabossoggu, Jesús-durgusad-ular anmar abonolemarsunnodo. \v 11 Deginbali, unnila degisulid, anmar amba Bab Dummadgi anmar-Dummad-Jesucristobali weligwar itomarbalid, ar ade Jesucristobali anmar Bab-Dummad-ebo igar-nabosad. \s1 Adángi, degine, Cristogi sunmakleged \p \v 12 Degisoggu, dule-wargwengi iskued we-napnegse dognonikid, degine, iskuedba burgwed-igar nonikid, geb degine bela dulemar burgwedbi gunonisunnad, ar ade bela iskusmaladbiid. \v 13 Ar amba yo Moisés-igar-meged-iduale bato iskued we-napneggi-naid. Ar igar-maisulile, dule-ibmar-oakalosadga geg sogleged be ibmar oakalosye. \v 14 Ar Adán, Bab-Dummad-ega-ibmar-sogsad, aba imaksasulidba iskusad. Ar deyob dulemardi iskussurmar-inigwele, Adán-akale Moiséssega dulemar burgwedbi gunonisunnad. We-Adánde yo-Cristo-danikoed-e-wilubga gunai-gusad. \p \v 15 Ar Bab Dummad nabir-anmargi-binsaedba anmar-abonogeddina, iskuedyob gwen gussulid, ar Adán unnila na ebi wargwen iskusadgi, bukidar burgwismalad. Bab Dummad nabir anmargi binsaeddi, degine, anmar-abonogeddi, na e ukbiedba dule-wargwengi, Jesucristogi, anmarga uked. A-Jesucristogindi bur-bule bukidar durgudmalad. \v 16 Dule-wargwen iskusad, Bab Dummad na e-itolegedba na e-dulemar abonomaid geg ebo be wilubdaked. Ar unnila irgwen-iskulesadgi dule-sabsur-odurdakleged nonikid, ar iskussulidyob-daklegeddina ichesur-iskulesmaladgi nonikid, adi dule iskussuliyob daklegegar. \v 17 Ar unnila dule-wargwen-iskusadgi burgwed nagunonikidde, dulemar Bab-Dummad-bela-bela-nabir-binsamaid abingamalad, degine, Bab Dummad na e-itolegedba dule-iskussuliyob-daked abingamalad, amar bur-bule dule-wargwengi, Jesucristogi dula gudiidgi neg-dakmaloed. \p \v 18 Degisoggu, dule-wargwen-iskusadgi bela dulemar-sabsur-odurdakle gunonisoggu, deyobi, dule-wargwen-ibmar-nued-imaksadgi, dulemar bela iskussuliyob daklenoni-daed, adi dula gudigumalagar. \v 19 Ar igi dule-wargwen Bab-Dummad-sogsadba-ibmar-imaksasulidbali, dulemar-bukidar iskuedbi nade, deyobi, dule-wargwen Bab-Dummad-sogsadba-ibmar-imaksadba, bukidar iskussuliyobi daklenonimaloed. \p \v 20 Ar Moisés-igar megnonigu, iskued bur-bule magar dakleded, agi Bab-Dummad-nabir-dulemargi-binsamaid bur-bule mergudmogad. \v 21 Ar igi iskued burgwed nasiknoniki, amba deyob Bab-Dummad-nabir-dulemargi-binsamaid, dule-iskussuliyob-dakleged anmar-Dummad-Jesucristoba nasiknonimogad, adi dule burba-geg-bergued nikuegar. \c 6 \s1 Dule Jesúsba nagusale, iskuedgi banguer-gebed \p \v 1 ¿Degite, igi an sogmalosunna? ¿Anmarde iskudii sadeguode, adi Bab-Dummad-anmargi-nabir-binsa-maid bur-bule oyolegegar? \v 2 Suli, degisuli. Ar anmarde iskuedga burgwar gudiyobidde, ¿degite igi anmar bar iskuedgi nanaosunna? \v 3 ¿Ar be wichurmarsi bela anmar Cristo-Jesús-nuggi digi-ogleged-igar-imaksamaladi, we anmar Cristo-Jesús-burgwisadyob gunonimogad? \v 4 Ar anmar Cristoba digi-ogleged-igargi burgwisadyob diglesad, adi Cristo burgwarmalad-abargi maigua, Bab-Dummad-ganguedba gannar durgusadyob, anmar san-binidgi dula gudigumogagar. \p \v 5 Ar anmar Cristo-burgwisadgi eba akanonikid, amba deyob anmar e-durgusadgi eba durgubalodo. \v 6 Ar anmar nue wismalad, anmar-san-burba-epennegwad Cristoba nakrusgi bioklesad, anmar-san-iskudiid osulolegegar, adi melle bar iskuedba anmar mailedii-guegar. \v 7 Ar dule burgwisale, bato iskued geg bar oakaloged. \p \v 8 Ar Cristoba anmar burgwisale, anmar bensurdo, anmar eba dula gudigubaloed. \v 9 Ar anmar wisid, Cristo burgwisgu, gannar durgusad, emi bar burgosulid, burgwed geg bar egi obined. \v 10 Ar Cristo burgwisgua, iskued eliega unnila irgwen burgwisad. Ar emi Cristo dula gudiiddi, Bab Dummadga dula gudiid. \v 11 Degisoggu, deyob bemar binsamosundo, iskuedga an burgwar gudimarye, an dula gudiiddi, anmar-Dummad-Cristo-Jesúsba Bab Dummadga an dula gudimarye. \p \v 12 Degisoggu, iskued be-san-sunna-berguedgi mer obined be imakmar, galagwensuli-isku-dule-saed imakbiedba, mer be adi eba damalagar. \v 13 Deginbali, melle be-san-eba-akanimalad ibmar-iskana-imakegala be imakmar. Bur be Bab-Dummad-urbaligwaa be nanamar, dule burgwis gannar durgusadyob. Deginbali, be-san-eba-akanimalad Bab Dummadga ibmar-nuegan imakegala be imakmarbar. \v 14 Ar iskued bar bemargi obinosurmalad, ar ade bemar Moisés-igar-mesisadba bar gudisurmalad, Bab-Dummad-nabir-dulemargi-binsamaid-igarba be gudimalad. \s1 Jesúsba-nanaimalad igar-inikigwadba nanaer-gebed \p \v 15 ¿Degite, igi an sogmalosunna? ¿Ar anmarde Moisés-igar-maidba bar gudisurmarsoggu, Bab-Dummad-dulemargi-nabir-binsamaid-igarba anmar emigindi gudimarsoggu, a-ular anmarde iskumarsunde? Suli, degisuli. \v 16 ¿Ar bemarde wichurmarsi, ar dule-wargwen-sogedba bemar nanadiile, e-maiyob eba be ibmar saele, bemar a-dule-sogedba-be-nanadiid-e-maiga be gunoni-damalad? A-ulale, iskued-sogedba be nanadiile, be burgwemalodo, ar Bab-Dummad-sogedba be nanaerdi, dule-inikigwadga be gumalodo. \p \v 17 Ar Bab Dummadga dog-nuedye anmar sogsun, ar bemar iskued-maiga gudiinad, degite igar-nued-bemarga-soglesad, a-igarba napiragwadba bemar nanaded. \v 18 Degine, iskuedgi bemar onolenonimargu, bemar igar-inikii-imaked e-maiga gunonimarsunnad. \p \v 19 An-bemarga-sunmakedi, ar bemar aku-itomalad-ular dulemar-sunmakedyob an sunmaked. Igi ibmar-iskanaga be-san-eba-akanimalad be ukdii-gusmala, ibmar-sunnasulid imakega, degi, ibmar-iskana gatik imakega, deyob emigi be-san-eba-akanimalad be ukmarbar, igar-inikigwad-maidba bemar ibmar-nuegan imakmalagar, adi na be san-swilidik gumalagar. \p \v 20 Ar bemar iskued-maiga gudimargua, igar-inikii-imakedgi deun bemar bachik gudigusmalad. \v 21 Degite, ¿ibi-nued egi be amismarsunna, emi egi be bingegudimaladgi? Ar wemardi unnila burgwedse dule-nimalad. \v 22 Emigindi iskuedgi be onolenonimalad, Bab-Dummad-maiga be gunonimaladgi, bega wedi ibmar-nuedga gunonimardo, be san-swilidikid gunonimarsundo, adi burba-geg-bergued bemar nikumalagar. \v 23 Ar ade iskued anmar-bennuked, burgwedgi. Bab-Dummad-nabir-anmargi-binsamaiddi, anmar-Dummad-Cristo-Jesúsgi burba-geg-bergued anmarga uked. \c 7 \s1 Na abirgunar-nikumaladgi binsaed amied \p \v 1 Gwenadgan, dulemar-Moisés-igar-maid-wismaladga an soged: We-Moisés-igar-maid, dule dula gudiirbi a-igar-maidba nanaoed. \v 2 Ome sui-nikadyobdo, sui dula gudiile, sui-nikued-igarba suiba nanaoed. Ar sui burgwenonikirdi, sui-nikued-igar-maidgi bachik gunonikoed, bar a-igarba nanaosulid. \v 3 Degisoggu, amba e-sui dula gudiidgi machered-baid-nikunonikile, we soglegodo, ome igar-suli neg-sichigi e-sui-dikarba yolediiye. Ar e-sui burgwisardi, we sui-nikued-igar-maidgi ollor gunonido. Degisoggu, ar sui-baid-nikunonikile, we-ome neg-sichigi yoledisurdo. \p \v 4 Gwenadgan, bemar amba deyobmodo, Cristo burgwisgu, bemar eba burgwisadyob gunonimarmogad. A-ular Moisés-igar-maidgi bemar ollorgunonimodo, adi bemar dule-baidgadga guegar, dule-burgwis-gannar-mai-durgus-gusadgadga guegar, adi Bab Dummadga ibmar-nuegan bemar imakmalagar. \v 5 Ar anmar-san ibmar-iskana-imakbied-sogedba an dula gudimargua, Moisés-igar-maid-ular, ibmar-iskana-imaked-an-sangi-naid an imakde-daed, we a burgwedse an-nissunnad. \v 6 Ar emigindi Moisés-igar-maidgi an ollolesmalad, ar igar-anmar-ganikidgi an burgwismalad-ular. Degisoggu, a-ular Bab Dummadga burba-dulaled-binidgi burbaledgi an arbamarsundo, Moisés-igar-sered-narmakar-maidginsurdo. \s1 Iskued angi-siid \p \v 7 ¿Degite, igi an sogmalosunna? ¿Moisés-igar-maid wede iskuedi? Suli, degisuli. Degite, Moisés-igar-maid maisulina, we-iskued an wisguosulinad. Ar an wisguosulinad dule-baid-ibmar-bina yaisur soged, Moisés-igar-maid sognasulina: “Mer dulemar-baid-ibmar-bina yaisur sogoye.” \v 8 Ar iskued, igar-maid susgua, bela dulemar-baid-ibmar-bina-yaisur-soged angi nasiksad. Ar Moisés-igar maisulina, iskued gangued sulinad, an-ichogegar. \p \v 9 Ani, epennedi an Moisés-igar-maid-suli an gudigusad. Moisés-igar-megnonigu, iskued-angi-naid durguded, degine, an burgwenonisunnad. \v 10 Degine, an daknonisunnad, an dula gudiguegala we-igar-uklesad, we-igar anga burgwedga naded. \v 11 Ar ade iskued, igar-maid susgua, an-yardaksad, agi an-oburgwenonisunnad. \p \v 12 Degisoggu, Moisés-igar-maid nue-swilidikidid. A-igargi Bab-Dummad-igargan-mesisad nue-swilidikidid, igar-inikigwadid, degine, igar-nuedid. \v 13 ¿Degite, wede ibmar-nuedidde, burgwedga we-ibmar-nued anga gunonisunde? Suli, degisuli. Iskued oyogegala, we iskuedye, anga ibmar-nuedba burgwed uknonikid, adi igar-maidba oyolegegar, we iskued bela-bela iskanaye. \p \v 14 Ar anmar wismalad, Moisés-igar-mesisad, we igar-nuedid, burbaledid. Ar an-burbadi we-napnegginedsoggu, iskuedse ukles-gudiid, e-maiga guegar. \v 15 Ar ade an ibmar-imaked aku an itoged, ar an ibmar-imakbied an imak-dasulid, ibmar istar an daked bur an imakde-daed. \v 16 Ar an ibmar-abesulid an imakele, an sognaido, we-Moisés-igar-maid nuedye. \p \v 17 Degisoggu, an-sunnad an ibmar-imaksursundo, ibmar-imakedi, iskued-angi-naid, a ibmar-imakdo. \v 18 Degine, an nue wisdo, we angi, an-sangi ibmar-nued naisulid. Ar ibmar-nued an imakbien-inigwele, imakeddi geg an imaked. \v 19 Ar ade ibmar-nued-an-imakbied an imaksulid, an bur imaked, ibmar-iskana-imakbisulid, a bur an imakde-daed. \v 20 Ar an ibmar-imakbisulid an imakele, ani an bar ibmar-imaksurdo, ibmar-imakedi, iskued-angi-naid, a ibmar-imakdo. \p \v 21 Degisoggu, weyob igar mai an daksundo, ibmar-nued an imakbien-inigwele, iskued angi nai. \v 22 Ar an-san-burba-ulubgindi, Bab-Dummad-igar-maidgi an nue yeer itoged. \v 23 Degine, an-sangi baid-igar-mai an dakbardo. We-igar, an-binsaedgi yolenoni-daed. Iskued-an-sangi-naid-igarse an gales-gudisunnad. \p \v 24 ¡Degisoggu, nue an dule-wilesdo! ¿Doa-wede we-burgwed-an-sangi-naid anga osulogosunna? \v 25 Degisoggu, Bab Dummadga dog-nuedye an sogsundo, ar Bab Dummad, anmar-Dummad-Jesucristoba anmar-abonoged, mer anmar iskuedgi bar nanamalagar. Degisoggu, an-sunnad an-binsaedgi Bab-Dummad-igar-maidba an mailedisunnad, ar an-sangindi, iskued-igar-maidba an mailediid. \c 8 \s1 Jesúsba-nanaimalad Bab Dummad Burba Nuedgi nanaed \p \v 1 Degisoggu, dule-Cristo-Jesúsgi-akanimaladga bar odurdakleged-igar maisulid, na-e-san-sogedba-bar-nanadisurmaladga, Bab-Dummad-Burba-Nuedba-nanadimaladga. \v 2 Ar Bab Dummad Burba Nued Cristo-Jesúsba dulemar-oduloged. A-Burba iskued-igar anga osulosad, degine, burgwed-igar anga osulosbalid. \p \v 3 Ar anmar-san nollosoggu, Moisés-igar-maid gwen unnigussulid anmar-abonogegar. Degisoggu, Bab Dummad sanar na E-Machi dulemar-sunnadyobi we-napnegse barminonikid, dulemarga iskued bennukegar. Deyob Bab Dummad Cristo-sangine iskued sabsur odurdaksasunnad, \v 4 adi anmargi inikii-igar-maid-e-igar nabir guegar, ar anmar na anmar-san-sogedba gudisurmaladga, anmar Bab-Dummad-Burba-Nued-sogedba gudimaladga. \p \v 5 Ar dule-na-e-san-sogedba-nanadimaladi, na e-san ibmar-abegedgi binsa-daed. Ar Bab-Dummad-Burba-Nued-sogedba-nanadimaladdi, adi ibmar-burbamaladgi binsa-daed. \v 6 Ar dule na e-san-sogedba binsadiile, we burgoed. Ar dule Bab-Dummad-Burba-Nued-sogedba binsadiirdina, adi dula gudiguoed, degine, ulubgi bogidik na itogoed. \v 7 Ar dule na e-san-sogedba nanaele, we-dule Bab-Dummad-e-istaradid, ar ade Bab-Dummad-igar-maid-sogedba nanabisulid, ar degine, geg gubalid a-igarba nanaed. \v 8 Degine, dulemar-na-e-san-sogedba-nanadimalad geg Bab-Dummad-yeer-ito-imaked. \p \v 9 Ar bemardi na be-san-sogedba be nanadisurmalad, Bab-Dummad-Burba-Nued-sogedba bemardi nanadimalad, ar Bab Dummad Burba Nued bemargi mair. Ar dule Bab-Cristo-Burba nikasulile, we-dule, Cristogadsulid. \v 10 Ar Cristo bemargi maile, be-san iskuedse burgwismalad, be-burbadi dula gudiid, Bab Dummad iskussuliyob bemar-imaksad-ular. \v 11 Ar Bab Dummad Jesús-burgwar-maigu-odulosad. E-Burba bemargi maimogale, Bab-Dummad-Cristo-Jesús-burgwar-maigu-odulosadi, E-Burba-bemargi-maidba bemar-san-sunna-burgoed gannar odulomogoed. \p \v 12 Degisoggu gwenadgan, anmar-ibmar-imaked unnila soggwennaa imake-wilubdo, anmar-san ibmar-iskana-imakbiedbarsurdo, adi aba anmar nanamalagar. Suli, abarsuli. \v 13 Ar na be-san-sogedba be nanaele, be burgoed. Ar Bab Dummad Burba Nuedba be-san-ibmar-bina-sogedi be obelogega-saerdi, adi be dula gudiguoed. \p \v 14 Ar bela dulemar Bab-Dummad-Burba-Nued-e-iduedga-imakmaladi, we Bab-Dummad-mimmigan gumalad. \v 15 Ar bemar burba-abingasadi, maiga-gued burbasulid, adi bemar gannar dobgudii-gumalagar. Bemar Burba-abingasadi, Bab-Dummad-mimmiga-gued e-burbad. A-ulale, anmar binnasur gorsunnad: ¡Abba! A sogleged, babye. \p \v 16 Bab-Dummad-Burba-Nued-sunnad anmar-burbaga oyonaid, anmar Bab-Dummad-mimmigan gumarye. \v 17 Degine, ar anmar Bab-Dummad-e-mimmigan gumarsoggu, eba anmar ibmar-gamogoed. Bab-Dummad-ibmar-nikad anmargadga gumogoed, degine, Cristoba-mesa anmar ibmar-nikumogoed, ar anmar Cristoba wilemalar, Cristo-nug-dunguoedbali, anmar-nug dungumogoed. \s1 Bab-Dummad-ibmar-nuegan-imaked danikoed \p \v 18 Ar an nue wisid, emi an wilediid dogdar-beedsesur an daked anmar-yoedse-nug-ogannolegoedba, ar ade we bur ibmar-nuedid, wilegedba. \v 19 Ar Bab-Dummad-bela-ibmar-nasiksad bato guakwaa edarbebukmalad, Bab-Dummad-mimmigan oyolegoed. \v 20 Ar bela ibmar-obinnilesad bela ibmar-iskanaga gunonikid, ibmar-obinnilesad na-e-sogedba deyob gussulid, Bab Dummad deyob imaksad, dule-iskusad-ular, degi-inigwele, ibmar-obinnilesad ibmar-nued-bina-soged nue bensuli edarbedii imaksad. \v 21 Ar ade bela ibmar-obinnilesadse-bakale, we-ibmar-iskana-maiga-gudiidgi ollorgunonikoed, Bab-Dummad-mimmigan ibmar-nuedga-gunonimogadyob gunonimogoed. \p \v 22 Ar anmar nue wismalad, bela ibmar-obinnilesad agiginbukwad emi-iba-naidse, igi siamar na e-boni-itoalir nunmaked itodamaladyob. \v 23 Unnila ibmar-obinnilesadbisulid, anmarmo deyob anmar-ulubgi agigindimogad, anmar Bab Dummad Na-E-Burba-Nued-inse gebe-anmarga-uksad nikmalad, anmar Bab-Dummad-e-mimmiganga-gued bensulidgi edarbedimalad, anmar-san-galesiid onolegegar. \v 24 We deyob anmar nue-wisi Bab-Dummad-bensulidgi-edarbediidba anmar abonolenonikid. Ar anmar-ibmar-edarbediid bato an daksamalale, we bato bar edarbosulid. Ar dule ibmar-dakele, ¿ibi bar edarbosunna? Suli, bar edarbosuli. \v 25 Ar an ibmar-daksulid bensulidgi edarbedimalale, gwae-gwae-itogedgi an edarbedisurmalad, binnalle bensulidgi an edarbedimalad. \p \v 26 Degine, amba deyob Bab Dummad Burba Nued anmar-nollogwadgi anmar-bendaked, ar anmar wichulid Bab-Dummadse-goledgi igi bur nabir ibmar egisoe. A-ular Bab Dummad Burba Nued ise-gormaknai, gayagi-geg-soglegedba, anmar-ular Bab Dummadse ibmar-egised. \v 27 Ar Bab Dummad dule-gwage-ulubgi ise-amiar ibmar-imaked, adi wisid, Bab Dummad Burba Nued igi nue soge, ar ade Bab-Dummad-ibmar-abegedba, Jesucristogi-akananaimaladga egised. \s1 Anmar ibmar-birgi-bur-nakwega gumalad \p \v 28 Degine, anmar wisid, Bab-Dummad-sabmalad, Bab-Dummad-sogedba-ese-gollesmalad, amarga bela ibmar-gued Bab Dummad ibmar-nuedga ega imakde-daed. \v 29 Ar Bab Dummad bato-idu-wismalad, amar E-Machiyob-guegala bato-idu-nug-imaksad, adi na-E-Machi na-e-urbamar-abargi na-e-urbamar-iduedga guegar. \v 30 Ar bato-idu-nug-imaklesmaladse, Bab Dummad amarse gochabalid. Dulemarse-gollesmaladse, Bab Dummad amar iskussulidyob imaknonibalid. Dulemar-iskussulidyob-imaklenonimaladse, Bab Dummad amar-nug-ogannononibalid. \p \v 31 ¿Degite, agi igi an bar sogmalosunna? Ar Bab Dummad anmarba naile, ¿doa anmargi gwisguosunna? Ar anmargi gwisguele, akarsurdo, ar anmargi nakosurmalad. \v 32 Ar Bab Dummad na-E-Machi-bela mer uko-deeye gwen sogsasulid, bela anmar-ular uksa-gusad, ¿degite igi anmarga E-Machiba bela ibmar-ukosur be itoge? Bela ukoe. \v 33 ¿Degite, Bab-Dummad-na-dulemar-susmaladgi doa sogosunna, be iskudiiye? Suli, sogosuli. Ar Bab Dummad dulemar iskussuliyob imaked. \p \v 34 ¿Ar degite Bab-Dummad-na-dulemar-susmaladga doa sabsur-odurdakleged-igar ega mesosunna? Suli, dule ega mesosuli. Ar Cristo amar-ular burgwisad, ar amba a-Cristo burgwar-maigu durgusbalid, deginbali, Bab-Dummad-argan-nuedsik sibalid, degine, Cristo anmar-irwa gwisgubalid, mer anmar odurdaklegegar. \v 35 Cristo anmar-sabed, ¿igi guedgi Cristo bar anmar-sabsur be insae, naibi-itogedi, suli-suli-itogedi, baregilegedi, ukumesedi, mor-sate gudiguedi, bonigan-abargi gudiguedi, igi, burgwedi? \v 36 Ar weyob Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 Be-ulale anmar guagwar burgwed-abargi gudiid, \q1 sibad-wawaad-e-oburgwed-negse seled-daedyob \q1 anmar nugsales gudimalad. \qr Sal. 44:22 \p \v 37 Ar bela wemargi anmar obicha-gudiid, Cristo anmar-sabgusad-ular. \v 38 Degisoggu, a-ulale nue an wissunnad, gege Cristo-sabguedgi anmar-obanmalad, burgwed-dibe, dula gudigued-dibe, angermar-dibe, burbar dummaganga-gumaid-dibe, burbar gandikidba-gangued-nikmalad-dibe, emi-ibmar-gudiid-dibe, yoedse-ibmar-danikoed-dibe, \v 39 nibgued-dibe, neg-urbar-matusulid-dibe, degine, ibmar-bela-obinnilesad-dibe, amar bipisaale Bab-Dummad-sabgued-anmar-Dummad-Cristo-Jesúsgi-oyolesadgi anmar-gwen-obanmalosulid. \c 9 \s1 Bab Dummad Israel-dulemar egadga-guegala susad \p \v 1 Cristo napira sogedyob an sogmogad, an gakansasulid, degine, an-ulubgi Bab Dummad Burba Nued anga sogbalid, an napira ibmar sogye: \v 2 An-Israel-dulemar bela Cristoba naisurmarsoggu, a-ular an nue-bukib-binsadiid, degine, an-gwagegine nue-nunmak an itodibalid. \p \v 3 Ar an-sunnad an ukabsales-gudisunnana-gadin, an-gwenadgan-sabed-ular, we an-gwenadgan-sanaled-sunnadid. Ar Cristogi an banguer, geb agi an-gwenadgan abonoleye sogele, Cristogi an bangusaled, adi an-gwenadgan abonolegegar. \v 4 Amar we-Israel-dulemar gumalad, Bab Dummad amar na e-mimmiga imaksad, amar-abargi na e-yeer-daklegedba gudigusad, amarbo Bab Dummad igar-mesisad, Moisés-igar ega uksad, Bab-Dummadse-goled-igar ega uksabalid, degine, amarga sogsabalid, an napira bemarga ibmar ukoye. \v 5 Agi anmar-dadgan-gebe-neg-sesmalad nonikid, geb degine, Cristo anmar-Israel-dulemargi sanar nonimogad. We-a-Cristo Bab-Dummad-sunnadid, degine, bela-ibmarmar-e-dummadga maibalid. A-e-nug birga-irba-degi-sadegu ogannolesun. Ar deyobdo. \p \v 6 We soglesurdo, Israel-dulemar Cristo-abingassursoggu, Bab-Dummad-sunmaksadba we ibmar-gussurdeeye. Ar ade Israel-dulemar, belagwapa Israel-wagan-sunnadsurmalad. \v 7 Degine, Bab Dummad bela Abraham-wagan sussulid, ar ade sogleged: \q1 Be-machi-Isaacgine be-waganye soglegoye. \qr Gn. 21:12 \m \v 8 Weyobsundo: We-dule Abrahamgi-gwalulesadba Bab-Dummad-mimmi-deeye soglesulid, ar ade Bab Dummad sogsad, machi-wargwen an bega ukoye, a-sogedba-gwalulesmalad, amar Abraham-wagwaga gunoni-daed. \v 9 Ar Bab Dummad weyob Abrahamga sogsad: \q1 A-ibagangi gannar an danikoed, \q1 geb agi Sara susugwa-nikuoed. \qr Gn. 18:10, 14 \p \v 10 Ar webisurdo, Rebeca-machimala bab-emarbi nikusdo, anmar-dad-Isaac. \v 11 Degisoggu, Bab Dummad na-ibmar-abeged, adi na e-sogedba dulemar-suedba guegala, na doase-gorbiedbali goled, dule-ibmar-imakedgi Bab Dummad dule-susulid. A-ular, amba yo masmala-warbogwad gwaluleged-iduale, amba yo ibmar-iskana, igi, ibmar-nued-imakmalad-iduale, \v 12 Bab Dummad Rebecagala sogsad: \q1 Machi-dummad, machi-bipigwadga mailegoye. \qr Gn. 25:23 \m \v 13 Ar igi Bab-Dummad-Gardagi narmakar naibali: \q1 Bab Dummad soged: \q1 “Jacobdi an sabgusye. \q1 Esaúdi istar an daksaye.” \qr Mal. 1:2-3 \m \v 14 ¿Degite, igi an sogmalosunna? ¿Bab Dummad igar-inikii imaksurye? Suli, geg an degi-sogmala. \v 15 Ar Bab Dummad Moisésga sogsad: \q1 Dule wile an dakbiedi, wile an dakoye. \q1 Degine, wile an dakedba dule an bendakbiedi, an bendakoye. \qr Ex. 33:19 \m \v 16 Ar degisoggu, na dule-ibmar-abegedbarsurdo, degine, na e-ibmar-imakedbarsurbardo, Bab Dummad na wile-dule-dakedba dulemarga ibmar-imakdo. \v 17 Ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid, deun Bab Dummad Faraónga sogsa-gusgu: \q1 A-ulale dummadga an be-imaksad, \q1 adi begi an-gangued an oyogegar, \q1 degine, bela we-napneg-naidgi an-nug ogannomalagar. \qr Ex. 9:16 \m \v 18 Degisoggu, Bab Dummad ar doa wile dakbie, a wile dakodo, degine, doa uayasuli imakbie, a-uayasuli imakodo. \p \v 19 Degile, sunna be anga soged: “Ar dule wargwensaale Bab Dummad na e-ibmar-sabied-abin geg gwisguedde, ¿degite ibiga Bab Dummad dulegi ataksunna we iskudiid?” \v 20 Ar bede, ¿be doa-sunna, emi be Bab-Dummad-abin imakbigu? \q1 Ar napsa-metega-sobaled, dule-e-sobsadga sogosi: \q1 “¿Wede ibiga deyob be an-sobsa?” \qr Is. 29:16; 45:9 \m \v 21 ¿Ar dule-napsa-sobed, wede na e-itolegedba geg napsa imaksi? Sunna we napsa-mete nued-ebulegega sobed, degine, sunna mete baisursunna-imaklegega sobbalid. \p \v 22 Degite, Bab Dummad dulemar-sabsur-odurdakoye sogsad, oyogegala, degine, e-gangued na sabsur oyobaligala, dulemar-odurdaklemaloed bato idu guakwaa urbisad. Bab Dummad amar nue-binnaa edarbedii-gusad, ¿ar wede akarsi? Suli, akarsuli. \v 23 Deginbali, e-gangued-yaisur-nikad ise-oyoar imakegala, Bab Dummad dulemar-wile-daked, na dulemar-wile-dakbiedga oyosad, amar Bab Dummad idu bato na guakwaa urbisad, adi amar-e-nug-odummolegegar. \p \v 24 Amarse Bab Dummad gochad, we-a sogledo, anmarse. Unnila anmar-Judiomarsebi gochasulid, Judiosurmaladse gochamogad. ¿Ar ade deyob gussursi? Deyob gusa. \v 25 Degine, Bab Dummad, E-gaya-burba-berbeged-Oseasba, weyob sogsabalid: \q1 Iduardi an-dulesulid, ase an goloed, \q1 an-dulemarye. \q1 An sabed-egi-niksulidse, an goloed, \q1 an be-sabye. \qr Os. 2:23 \m \v 26 Deginbali, Oseasgi sogbalid: \q1 Ar bia ega soglesadgi: \q1 “Bemar an-dulesurye,” \q1 agi ega soglegoed: \q1 “Bemar Bab-Dummad-Dula-Maid-e-mimmiganye.” \qr Os. 1:10 \m \v 27 Amba Isaías Israel-dulemargi sogmogad: \q1 Ar Israel-dulemar demar-ukubyob merguele, \q1 degite, unnila ichee wis gwabgumaloedbi abonolemaloed. \q1 \v 28 Ar Bab Dummad igar-inikigwadgi-ibmar-saedi \q1 we-napneggi gwae-gwaegwadgi bela ibmar obeloged. \qr Is. 10:22-23 \m \v 29 Degine, Isaías idu weyob sogsa-gusbalid: \q1 Ar Bab-Dummad-Bur-Gandikidba-Maid, \q1 anmarga anagan-obessulina, \q1 Sodoma-neggweburyob, \q1 degine, Gomorra-neggweburyob anmar bergumogoenad. \qr Is. 1:9 \s1 Israel-dulemar iskussuliyob daklenonisulid \p \v 30 ¿Degite, igi an sogmalosunna? Judiosurmalad, iskussuliyob-dakleged-amidisurmalad, iskussuliyob-dakleged aminonimalad, Jesucristogi bensulidba. \v 31 Israel-dulemardi, Moisés-igar-maid-imakedba iskussuliyob-dakleged-amidigusmaladdi, amardi iskussuliyob-dakleged-igar amissurmalad. \p \v 32 ¿Ibigarsunna? Ar Bab-Dummad-bensulidgi baramissurmalad, amidii-gusmalad, Moisés-igar-maidba ibmar-imakedba, degisoggu, akwamur-yoleged-idu-siidgi yoledapmarsundo, we-akwa obaredi, we Cristodo. \v 33 Ar weyob Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 Bab Dummad soged: \q1 “Emigi Siongi akwamur-yoleged an sied, \q1 degine, akwa-dummad dule egi aimukued. \q1 Ar dule a-akwagi bensur abingasale, \q1 agi egi gwen bingeguosulid.” \qr Is. 28:16 \c 10 \p \v 1 Gwenadgan, napiraa an-gwagegi an ibmar-bina-sogedi, degine, an Bab Dummadse Israel-dulemarga an goledi, bitigi wemar abonolesmalana-gadinye an binsaed. \v 2 Ar an nue wisid, ar an nue bemarga sogmalad, we-Israel-dulemar Bab-Dummad-bina nue-sogmalad, degite, bina-sogedi we ibmar-nue-wisidba bina sogsurmalad. \p \v 3 Ar Israel-dulemar wichurmalad, Bab Dummad iskussuliyob dulemar-imaked, a-ulale, Israel-dulemar na e-ibmar-imakedba na iskussuliyob-gued na amididimarsunnad, degisoggu, Bab Dummad ibmar-inikii-imakedba dasurmarsunnad. \v 4 Ar Moisés-igar-mesisad, we Cristose bergumaid, adi bela dulemar-Cristogi-bensurmalad Bab Dummad iskussuliyob amar-dakegar. \p \v 5 Ar Moisés igar-maidgi Bab-Dummad-dule-iskussuliyob-dakedgi soged: \q1 Ar dule we-igar-maidba inikii-daele, \q1 dula gudiguodo. \qr Lv. 18:5 \m \v 6 Ar Cristogi-bensulid-ular dule-iskussuliyob-gunoni-daedgindina soged: \q1 Mer be-gwagegi be soge: \q1 “¿Doa wede niba nakoe?” \qr Dt. 30:12 \m (Ar adi Cristo napnegse sedagegar.) \v 7 Mer be sogbalo: \q1 “¿Doa wede napa-urba aidegoe?” \qr Dt. 30:13 \m (Ar adi Cristo dulemar-burgwarmalad-abargi onakwegar.) \v 8 Degite, ¿igi Bab-Dummad-Gardagi sogsunna? \q1 Bab-Dummad-gaya-burba be-walikagwad, \q1 we-Gaya-Burbadi \q1 be-gayagi, degine, be-gwagegi naid. \qr Dt. 30:14 \m We-Bab-Dummad-gaya-burbagi Cristogi-bensulidgi anmar sunmakdimalad: \v 9 Ar dulemarga bela be sogele, “Jesús, Bab Dummadye,” degine, be-gwagegi be bensulile, Bab Dummad we-Jesús burgwarmalad-abargi gannar odulosad, be abonolegodo. \v 10 Ar gwagegi be Jesúsgi bensuli guer-gebed, iskussuliyob be daklegegar. Be-abonolegegardi gayagi be soger-gebed, Jesús, Bab Dummadye. \p \v 11 Ar Bab-Dummad-Gardagi soged: \q1 Bela dulemar-egi-bensurmalad \q1 gwen bingeguosurmarye. \qr Is. 28:16 \m \v 12 Ar Judio, degi, Judiosurmalad Bab Dummad amar akar-akar daksulid, emarbi daked. Ar Bab Dummad na ebi wargwenna bela dulemar-e-dummadga maid, bela unnitiba dulemar-ese-goledga ibmar-imakmaid. \v 13 Ar Bab-Dummad-Gardagi sognaid: \q1 Bela dulemar-Bab-Dummadse-gormalad, \q1 amar bela abonolemaloye. \qr Jl. 2:32 \m \v 14 ¿Ar Jesucristogi amba benmalar, degite, igi ese gormalosunna? ¿Ar degite, igi Jesucristogi bensuli gumalosunna, ar itodisurmalar, doa Jesucristo? ¿Degite, igi itomalosunna doa Jesucristo, ar dule ega Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi sunmaksulir? \v 15 ¿Ar degite, igi Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi dule ega sunmakosunna, ar dule ese barmiledsulir? Suli, ega sunmakosuli. Ar weyob Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 Ibibayobi nuedi, we-dulemar-gaya-burba-nuegan-berbemalad, \q1 sogdanimalad, Bab Dummad dulemar-ebo igar nudakye. \qr Is. 52:7 \p \v 16 Ar degite, bela Israel-dulemar Bab-Dummad-gaya-burba-nued-sogedba imaksasurmalad. Ar Isaías soged: \q1 Bab Dummad, ¿wede doa anmarba ibsasmala, \q1 anmar ibmar sogmaladba? \q1 Ichee wis anmarba ibsasmalad. \qr Is. 53:1 \m \v 17 Degisoggu, ar dule e-uayagwar itoger-gebed, geb agi Jesucristogi bensuli-gunonikoed. We itogedi, Bab-Dummad-gaya-burba itoger-gebed. \p \v 18 Ar an egismosundo: ¿Wede Israel-dulemar Bab-Dummad-gaya-burba itossurmarsi? Itosmala. Ar Bab-Dummad-Garda soged: \q1 Bab-Dummad-gaya-burba-abingasad-barsogmalad, \q1 e-sunmaksamalad bela napneg-naidse barmilesye, \q1 ar sukun gwen bessuli e-gaya-burba barmilesye. \qr Sal. 19:4 \m \v 19 Degine, an egisbarsundo: ¿Wede, Israel-dulemarde we gaya-burba wisgussurmarsi? Wisgusmala. Ar Moisés-insa gebe soged: \q1 Bab Dummad sogye: \q1 “An-dulesulid an sabguoye, \q1 adi bemar a-dulemargi nobgumalagarye, \q1 An dulemar-binsaedsulidgi nabir binsaoye, \q1 adi bemar-ourwemalagarye.” \qr Dt. 32:21 \m \v 20 Degine, Isaías bur-bakar-buud soged: \q1 Bab Dummad sogye: \q1 “Dulemar-an-amidisulid, an-aminonimalad, \q1 dulemar-an-egisdisurmaladse \q1 an na oyononikid, an doa-dule gue.” \qr Is. 65:1 \m \v 21 Ar Israel-dulemargindi Isaías weyob soged: \q1 Bab Dummad sogye: \q1 “Dulemar-uaya-surmaladse, \q1 degine, non-serganse, \q1 an argan-wakudar-yala an oyoalid, \q1 deyob an osedosad ese gornai, anse dagmalagar. \q1 Degite, gwen anse nonisurmalad.” \qr Is. 65:2 \c 11 \s1 Israel-dulemar-ichee-nap-gwabgusad Bab Dummad abonogoed \p \v 1 Degisoggu, an sogsundo: ¿Bab Dummad na e-dulemar metesunde? Suli, degisuli. Ar be dakdo, ar amba an Israel-dulemogad, Abraham-e-wagwad, Benjamín-sikidid, ar Bab Dummad an-abonosad, \v 2 degisoggu, Bab Dummad na e-dulemar metesurdo, ar bato iduar na susad. ¿Ar be wichurmarsi, igi Elíasgi Bab-Dummad-Garda soge? Deun Bab Dummadse Elías gotegu, Israel-nik sogdegu: \q1 \v 3 “Bab Dummad, we-Israel-dulemar \q1 be-gaya-burba-berbemalad-oburgwismalad, \q1 degine, bega-ibmar-gummakar-ukleged-galumar \q1 earismarbalid. \q1 Deginbali, beba-nanaid anbi walagwen an besad, \q1 emigi an-oburgwebimarmogad.” \qr 1 R. 19:10, 14 \m \v 4 Degite, ¿igi Bab Dummad Elías-abin sogsasunna? Ega sogsado, \q1 Machergan-miligugle an na sabosad, \q1 wemar, bab-dummadga-imaklediid, Baal, \q1 a-asabin Bab-Dummadyob-dakega yokorgi-sindigar-sigissurmalad-dulemalad. \qr 1 R. 19:18 \p \v 5 Emi-ibagi amba deyob Bab Dummad ichesaar Israel-dulemar susa-bukwad. We dulemarde, Bab Dummad sue-wilubsulinad, ar na e wile-dakedba susad. \v 6 Ar Bab Dummad na e subiedbali dule-susale, dulemar-ibmar-nued-imaksadba dulemar sulessurdo. Ar degisulile, Bab Dummad dulemar-sued, na e subiedbarsurdo. Ar Bab Dummad dulemar-ibmar-nued-imakedba dulemar-suele, Bab Dummad dulemar-na-e-subiedbali dulemar-gwen-susurdo. Ar Bab Dummad dulemar-ibmar-nued-imakedba dulemar-susulile, dulemar-ibmar-nued-imaked gwen ib-nuedga guosurdo. \p \v 7 ¿Degite igi gussunna? Israel-dulemar iskussulidyob-dakleged-amidii-gusadi gwen abingassurmardo, ar Bab Dummad na susmaladdi adi abingasmardo, baigandi Bab Dummad amar uaya-suli imaksad, adi egi bengumalagar. \v 8 Weyob dulemar-uayasurmalad Bab Dummad imaksaye, E-Gardagi sognaid: \q1 Bab Dummad dulemar-e-burba nolloo imaksad, \q1 e-ibya aku-dake imaksad, \q1 degine, e-uaya aku-ito imaksabalid. \q1 Emi-ibase amba deyob gudimalad. \qr Dt. 29:4 \m \v 9 Degine, Bab-Dummad-Gardagi David sogmogad: \q1 Weligwar e-mas-gunbukmalad egi aibinena-gadin, \q1 degine, sakigi igi dule egi galege, \q1 deyob galegena-gadin, \q1 adi amargi yolegegar, \q1 degine, egi odurdaklemalagar. \q1 \v 10 E-ibya murdik guena-gadin, \q1 adi mer dakmalagar, \q1 Degine, nue-wilediidba e-yargan dure \q1 degi-sadegu guena-gadin. \qr Sal. 69:22-23 \s1 Judiosurmalad abonolenonikid \p \v 11 Degine an egisbarsundo: ¿Israel-dulemarde Bab-Dummad-abingassurmarsoggu, degi-sadegu bar Bab-Dummad-abingaosurmarsunde? Suli, degisuli. Israel-dulemar-yolesadba Judiosurmalad abonolenonimalad, adi Judiomar amargi nobgumalagar. \v 12 Ar Israel-dulemar Bab-Dummad-abingassurmalad-ular, dulemar-we-napneggi-bukmaladga ibmar-nuedga gunonikid, degine, Israel-dulemar igarga-gussurmalad-ular Judiosurmaladga ibmar-nuedga gunonikid. Degisoggu, Judiomar gannar bela Bab Dummad sunonikir-bursunna, bela bur-bule ibmar-nuedga guodo. \p \v 13 Ar bemarga, bemar-Judiosurmaladga an sunmaked. Ar ande Judiosurmaladse Bab-Jesús-nuggi sunmakega an barmilessoggu, an-arbaed an nue ogannosunnad. \v 14 Ar an nabir an-na-ablis-mesamalad, bemar-Judiosurmaladgi sunna nobgued an odakele, adi amar-abar abonolemogagala, nuedirdo. \p \v 15 Ar Bab Dummad Israel-dulemar-barmeted-ular, dulemar-baigan we-napneggi-bukmalad nabir Bab-Dummad-ebo igar-nabogega gunonikidde, degisoggu, ¿Bab Dummad gannar Israel-dulemar-sunonikir-bursunna? Judiomar burgwar-maid-abargi gannar durgunonimalodo, dula gunonimalodo. \v 16 Ar madu-gebe-soblesad Bab Dummadga uklesale, we-madu-gwagwaled-besadi amba Bab Dummadgadbardo, bela nuedbido. Ar sapi-mali nuedile, amba sapi-e-anagan nuedmodo. We sogledo, Israel-dulemar-gebemalad ar Bab Dummadgadile, Israel-sorbarmalad amba Bab Dummadgadmoye. \p \v 17 Ar Israel-dulemar sapi-olivo-anaganyobid. We-sapi-anagan-abala siklesad. Bemar-Judiosurmaladdi olivo-sapi-binsa-sapurbalidyobid. Sapi-anagan-napiragwad-siklesad-ular bemar e-war-sunnadgi gwadilenonimalad. Emigindi e-mali, degine, e-gichi-sunnad-bakadga be gunonimarsunnad. \v 18 Degisoggu, sapi-e-anagan-sunnadba mer san-dummaa na be imakmar. Ar na be san-dummarba saele, be insao, be sapi-mali ganisulid, sapi-mali be-ganikid. \p \v 19 Sunna be sogo-dibe: “Sapi-anagan siklesad, adi ani an e-war-sunnadgi nabir gwadilegegar.” \v 20 Nabir be sogendo. Emar Bab-Dummad-abingassurmaladba siklesad, bedi Jesúsgi-bensulidba egi be akanaid. Melle san-dummarba na be imakmar, bur be dobee itoge-wilubmalad. \v 21 Ar Bab Dummad sapi-ana-sunsoged-bela siksadde, be-bursunna, be-ana sikmogoe, be egi benguder. \p \v 22 Degisoggu, nue be dakmar, Bab Dummad ibmar-nuegan dulemarga imaked, degine, Bab Dummad sabsur dulemar-odurdaked. Bab Dummad nollosur dulemar-galakusmaladga ibmar-oyoged, begardi e-ibmar-nuegan-imaked oyoged, ar a-e-ibmar-nuegan-imakedgi be nanadiir. Ar degisulile, amba be oballemogodo. \v 23 Ar Israel-dulemarmoga, Bab-Dummad-bar-bengunonisurmarmogale, abonolenonimarmogoed, igi sapi-anagan-sunnad sunna gannar gwadilege, deyob gunonimarmogoed, ar ade Bab Dummad sunna gannar sapi-ana sapigi gwadibalid. \p \v 24 Ar bedi olivo-sapi-binsa-sapurbalid be siklesad, igar-maisulidba degite olivo-sapi-nuedgi be gwadilesadde, degisoggu ¿Israel-dulemar-bursunna, ar wemardi e-anagan-sunnadidde, e-olivo-sapi-sunnadgi gannar gwadilegosur be insae? Sunna gannar gwadilegoe. \s1 Neg-dukumosale, Israel-dulemar bela abonolemaloed \p \v 25 Gwenadgan, an abesurdo, we-igar-dukuar-maid bemar wichuli-gudigued, adi melle na be ibmar-nue-wisi na dukin san-dummarba itomalagar: Israel-dulemar abala uayasuli imaklesmalad, adi bela Judiosurmalad-nabir-abonolemaloed abonolemaladse. \v 26 Geb a-sorbali, Israel-dulemar bela abonolenonikoed, Bab-Dummad-Gardagi narmakar naidyob: \q1 Sion-sik Dule-Bendaked danikoed, \q1 Israel-dulemar bar ibmar-iskana-imakbisuli imaknonikoed. \qr Is. 59:20 \m \v 27 Bab Dummad sogbalid: \q1 “An Israel-dulemarga iskued elisar, \q1 geb weyob an amarga igar-mesoed.” \qr Jer. 31:33-34 \p \v 28 Degisoggu, Israel-dulemar Bab-Dummad-gaya-burba-nued-sunmaklegedgindi Bab-Dummad-istaraddo, adi bemar abonolemalagar, ar Bab-Dummad-na-susadgindi nue-sabgualeddo, ar e-babgan-sulesad-ular. \v 29 Ar Bab-Dummad-ibmar-ukedi gannar dulemar-annik wichur sued, degine, dulemar-susale, geg gannar bar mete-daed. \p \v 30 Ar bemar-Judiosurmalad iduardi deun Bab Dummadba uaya gwen-niksur-gudigusmarmoganad, emigindi Bab-Dummad-wile-dulemar-daked bemar abinganonimalad, Judiomar uayasuli gunonikid-ular. \v 31 Amba deyob Judiomar emi-ibagi uaya gwen-niksur-gunonimarmogad, adi Bab Dummad wile bemar-daksadba, nabir Bab Dummad amar-wile-dakmogagar. \v 32 Ade Bab Dummad bela dulemar uayasuli daksad, adi bela Bab Dummad dulemar emarbi wile dakegar. \p \v 33 ¡Ibibayobi Bab Dummad bela-bela binsaed nika, degine, bela-bela ibmar-wisbalid! Bab-Dummad-ibmar-imaked dule bela mag itogosurguoed, degine, e-ibmar-imaked amba aku-itobalid, ibiga wede deyob imake. \v 34 Bab-Dummad-Gardagi sognaid: \q1 ¿Doa Bab-Dummad-binsaed bela mag itosa? \q1 ¿Degine, doa Bab Dummadga binsaed-ukedga gussunna? \qr Is. 40:13 \q1 \v 35 ¿Degine, doa Bab Dummadga na-e-inse gebe ibmar-uksa, \q1 adi Bab Dummad a-dulega ibmar-ukmogagar? \qr Job 41:11 \m \v 36 Ar ade bela ibmarmar Bab Dummadgi danikid, degine, bela ibmarmar Bab Dummadba danibalid, degine, bela ibmarmar Bab Dummadgadga gubaloed. Bab-Dummad-nug degi-sadegu ogannolemai-gusun. Ar deyobdo. \c 12 \s1 Bab Dummadga anmar-san bur uked nuedid \p \v 1 Degisoggu gwenadgan, Bab Dummad dule-wile-daked-ular wilesakwaa an bemarse egismarsun, ib-durgan-Bab-Dummadga-gummakar-uklegedyob bemar-san na be duladgi, swilidikidgi, degi, Bab Dummad na yeer be-dakedgi ega be ukmar. Ar weyob Bab Dummadga be-san be ukele, we ib-nuedid. \v 2 Dulemar-we-napneg-naid-damaladba mer be damar. Suli, degisuli. Bemar binsaed-gwaimaidba be-daed be gwagmai imakmar, adi bemar mag dakega, Bab Dummad na e-sogedba igi ibmar abemai, ar adi ib-nuedid, yeer-itolegedid, degine, adi swilidikidbalid. \p \v 3 Bab Dummad nabir angi binsae-wilubsulinad, degite nabir angi binsasad, a-ular anga igar-uksad, adi bemarga sogmalagar. A-ular an bemarga sogsun, bemar wala-walagwensaar, melle na be dukin wilub-obis na be itomalo. Suli, degisuli. Na be itoakwaa binsamalo, Bab Dummad egi-bensuli-gued bega uksadba. \p \v 4 Ar igi anmar-sana gwennaa-guen-inigwele, degite, e-bakamalad bukidar egi akananaid, degine, we a-e-bakamalad bela emarbi ibmar-imaksulid. \v 5 Ar anmar Cristoba-nanaimalad deyobmodo, anmar ichesur-gumar-inigwele, Cristogindi anmar san-wargwennaa gued, degine, anmar unnila san-wargwengi bela na akananai-gumalad. \p \v 6 Degisoggu, anmar gurgin-burbaled akar-akar nika-gumalad, Bab Dummad Burba Nued anmargi dog-nued binsasadba. Bab-Dummad-gaya-burba-abingasad-barsoged-gurgin-burbaled be nikale, Bab Dummad egi-bensuli-gued bega uksadba be ebusundo. \v 7 Dulemar-baid-bendaked-gurgin-burbaled be nikale, dulemar-baid nued be bendakodo. Ar dulemar-odurdaked-gurgin-burbaled be nikale, dulemar nued be odurdakodo. \v 8 Dulemar-Bab-Jesús-igargi-ogannoged-gurgin-burbaled be nikale, be dulemar-ogannogodo. Be dulemarga ibmar-uked-gurgin-burbaled be nikale, nabir gatik ibmar ise-ukar be imakodo. Be dulemar-idued-gurgin-burbaled be nikale, nuedgi be dulemar-iduodo. Be dulemar-wile-dakedba be bendaked-gurgin-burbaled be nikale, weligwar-itogedgi be dulemar-bendakodo. \s1 Jesúsba-nanaimaladga binsaed-nued uked \p \v 9 Napiragwadgi na be sabgumar, mer yamo daedgi. Ibmar-iskana sae be-dakmar, unnila ibmar-nuedbarbi be nanamar, mer igar-nued be metemar. \v 10 Na be muchub-muchub sabgumar, na gwenatigwale be sabgumar. Dule-baid beba bur dummad be dakmar. \p \v 11 Be arbaedgi mer be wiegumar. Yeer-itogedgi Bab Dummadga be arbamar. \p \v 12 Bab Dummad ibmar-nued yoedse bemarga ukoed-ular, bemar nue-weligwar itomarsun. Be nue naibi-itodiidgi burdied be imakmar. Bab-Dummadse-gordigu be imakmar. \p \v 13 Jesucristogi-akananaimalad ibmar-sate be dakele, be-ibmar-nikadba ega be ukmar. Aimar bese atakdanikir, nue ogabed be imakmar. \p \v 14 Dulemar-be-baregindimaladga be sogo, bela bega ibmar-nueganbi guena-gadinye, mer amar be ukabsamalo. \p \v 15 Dulemar-weligwar-itodimaladba be wergumar, dulemar-bodimaladba be bomarmo. \p \v 16 Bemar na be bulakwaa nuedgi binsabukwa-gumar. Mer san-dummarba na be imakmar. Suli, degisuli. Mer dummaganbarbi be akao, dummagansulidba be akabar. Mer be binsamar, be-ibmar-sogedbi bur-nabirye. \p \v 17 Dule ibmar-iskana begi imakele, bedi mer a-dulegi ibmar-iskana imako. Nue salakarmar, bela dulemar-abargi ibmar-nueganbi imaked be imakmar. \v 18 Ar sunna deyob guele, ar begi siile, dulemar-baiganbo urwed-suli be nanamar. \v 19 Gwenadgan-sabemalad, dule be-oakalosale, melle buged-mai be imakmar. Suli, degisuli. Bab Dummad a-dule sabsur-odurdaked be imakmar. Ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 Bab Dummad soged: \q1 “Buged-mai-imaked angadid, \q1 ani an buged-mai imakoed.” \qr Dt. 32:35 \m \v 20 Degisoggu: \q1 Be-istarad ukumada itogele, \q1 mas-gunned ega be uke. \q1 Uku-uku itogele, be ogobe. \q1 Ar deyob be imakele, \q1 adi a-dule nue be obingesaoed. \qr Pr. 25:21-22 \m \v 21 Ibmar-iskana mer begi nakwed be sae, ibmar-nued-saedgi ibmar-iskanagi nakwed be imake. \c 13 \s1 Dummagan-urbaligwaa be nanamar \p \v 1 Bela dulemar dummagan-neg-dakmamaid-urba nanae-wilubid, ar ade Bab Dummad belagwapa na e dummagan-urbed. Ar dummagan-mamaidi, we Bab-Dummad-sogedba mamaid. \v 2 Degisoggu, dule-wargwen dummad-maidba dasulile, Bab Dummadgi yolenaido, degine, dulemar dummaganba-ibsasurmalad, we na dukin sabsur odurdaked na amimaloed. \p \v 3 Ar dummagan-neg-dakmamaid dulemar-ibmar-nued-imakdimalad ogwayega maisulid, we maidi, dulemar-ibmar-iskana-imakdimalad ogwayegalad. ¿Degisoggu, dummad-neg-dakmaid be dobgubisuli? Degir, ibmar-nued be imakdo, adi amar be-nug ogannogoed. \v 4 Ar ade a-dummagan Bab-Dummadga-arbamalad-gued bemarga ibmar-nuegan imakegar. Ar be ibmar-iskana imakele, be dobgumalodo, ar ade binsa gangued nikasulid, igar nikad, sabsur dulemar-odurdakegar. Ar Bab-Dummadga-arbaed-dule-gued, dule-ibmar-iskana-imakdiid buged-imakega maid. \p \v 5 Degisoggu, a-ulale anmar dummagan-urbaligwaa gudiguer-gebed, adi anmar mer sabsur-odurdaklegegar. Unnila agarbisurdo, ar anmar dummagan-urbaligwaa nanaer-gebed, adi anmar ulubgi akarsur itobaligar. \v 6 Ar degine, a-ular dummagan bemargi mani-gaalile, bemar bennukmarbalid, ar amar Bab-Dummadga-arbamalad gumalad, degine, amargi na arbadidii-namalad. \p \v 7 Igargan-mamaidba bemar bela dummaganba imake-wilubbid: Mani-weleged-bennuked be bennukmar; neggweburgi mani galeged-dibe, be bennukmar; dummadgi binsaed-nikaa daed-dibe, egi binsaed-nikaa be damar; dummad-e-nug ogannoged-dibe, be e-nug ogannomardo. \s1 Dule-baid be sabgumar \p \v 8 Melle dule-baidgi mani-gani-gudii be imakmar. Suli, degisuli. Bur na be muchub-muchub sabgumar, ar ade be dule-baid sabele, Moisés-igar-maidba be imaksamardo. \v 9 Ar igar maid: \q1 Mer abirgunagwarsuli \q1 na be dikarba yolemaloye. \q1 Mer na be oburgwemaloye. \q1 Mer atursamaloye. \q1 Mer binsa gakansaar ibmar be sogmaloye. \q1 Mer dulemar-baid-ibmar-bina sogmalo. \qr Ex. 20:13-17 \m Degine, igar-baid igi-maibar-dibe, bela irgwen-sogar weyob soglesiido: \q1 Dule-baid na be be-san sabguedyobi \q1 be sabgumogoye. \qr Lv. 19:18 \m \v 10 Ar be dule-baid-sabele, geg egi ibmar-iskana be imaked. Degisoggu, dule-baid-sabguedi, we igar-maidba nanaeddo. \p \v 11 Degisoggu, na be sabgumar, ar anmar wisid ibagan-iskana-naid. Emigi wachi bato omossoggu, anmar gabmaid gwisgumarsun, ar emigindi anmar bela-abonolegoed-iba bur-nue walikgusad, anmar deun gebe-idu Jesúsgi bensuli-gunonikidba. \v 12 Neg-mutikid bergudanikidyob, we-napneg bergudanimogad, degine, neg-ibgued bato warmakdanikidyob Jesús-gannar-danikid bato warmakdanimogad. Degisoggu, neg-sichidgi-ibmar-imakleged anmar mimarsun, sordamar urwed-mor-yoedyobi, neg-meegwadgi anmar Bab-Jesús-igargi nanamarsun. \p \v 13 Neg-ibgi nanalegedyob an nanamarsun, ibmar-nued imakdii. Mer dogdar-mas-gunnedginbi be nanamar, mer mungudii be nanamar, mer galagwensuli abirgunagwarsuli neg-sichigi be nanamar, degine, mer be-abgangi bingesuli be nanamar, mer na urwedgi be nanamar, degine, mer na nobguedgi be nanamar. \v 14 Suli, deyobsur. Bur be nanamar Dummad-Jesucristoga na be san uksadyob, adi Dummad-Jesucristo-daedyob nanaegar. Deginbali, melle be san-iskubiedba be nanamar. \c 14 \s1 Cristoba-nolloo-nanaimaladga mer sabsur ibmar sogo \p \v 1 Ar dule-gwensak Jesúsgi-bensulid nollogwale, be abingao, melle ebo abin-abin imaknai be guo. \v 2 Ar Jesúsba-nanaid-gwensakdi binsaed, bela ibmar nabir gulleye, baiddi, amba nollogwad unnila ibmar-durbabi gunned. \v 3 Dule-ibmar-gunnedi, dule-ibmar-gunsulid mer istar dako, degine, dule-ibmar-gunsulidi, mer dule-ibmar-gunnedgi yolego, ar ade Bab Dummad we-ebobela abingasad. \v 4 Bab-Jesúsba-nanaimalad Bab-Dummad-mai-gumalad, degisoggu ¿ar bede doa-dule-sunna, be dule-baid-maigi sunmaked? Ar na e-ibedga we nabir imaksale, igi, noar imaksa-dibe, we-e-ibed na ega sogoed. We-dule Bab-Jesús-igargi gwen galakuosulid, ar ade Bab Dummad na gangued nikad deyob dule-imakegar. \p \v 5 Dule-wargwen ibagwengi iba-baidba bur-nued daked. Dule-baiddi ibamar ber emarbi daked. Na we wala-walagwen na e-binsaedgi binsaer-gebed, e-bur-nabir binsaye. \v 6 Ar dule iba-naid bur-nued dakele, we Bab Dummadga nued iba dakdo. Ar dule iba-naid baisur dakele, we Bab Dummadga baisur iba dakdo. Ar dule mas gunnele, Bab-Dummad-nug ogannogega mas gunned, ar ade Bab Dummadga soged dog-nuedye. Ar dule mas gunsulile, Bab-Dummad-nug ogannogega mas gunsulid, degine, Bab Dummadga dog-nuedye a-dule sogmogad. \p \v 7 Ar ade anmar dula gudiid, na anmarga dukin dula gudisulid, degine, anmarga na dukin burgwesurmarbalid. \v 8 Ar an dula gudimalale, Bab-Jesúsga an dula gudimalad. An burgwemalale, Bab-Jesúsga an burgwemalad. Degisoggu, ar an dula gudimar-dibe, igi, an burgwemar-dibe, anmar Bab-Jesúsgadga gumalad. \p \v 9 Ar a-ulale Cristo burgwisad, gannar durgusad, degine, gannar dula gudi-gunonikid, adi Cristo dulemar-burgwismalad, degine, dulemar-dula-gudidimalad e-Dummadga guegar. \p \v 10 Ar degite, bedi ¿ibiga be-gwenadgi be sunmaksunna, we nodiiye? Deginbali, bede, ¿ibiga be-gwenad ibgwensur be daksunna? Ar bela anmar Bab-Dummad-asabin ambikudapmaloedbiid, adi Bab Dummad anmarga igar-itogegar. \v 11 Ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naid: \q1 Bab Dummad soged: \q1 “Ar an dula gudiid, \q1 an-asabin bela dulemar \q1 yokorgi sindigar sigmaloedbiid, \q1 Degine, bela dulemar anga sogmaloed, \q1 be Bab Dummadye.” \qr Is. 45:23 \m \v 12 Degisoggu, anmar na wala-walagwen Bab Dummadga sogmaloed an ibmar-imaksamalad, ibiga deyob an imaksamala. \p \v 13 Degisoggu, melle anmar bar na muchub-muchub egi sogmar, we iskudiiye. Anmar bur imake-wilubbid, gwenad melle yoleged, melle iskued. \v 14 An wisdo, Dummad-Jesúsgi an bensurdo, we-mas-gunned bipisaar ised sated. Ar dule binsaedga we-mas iseye, ar agardi we-mas isedo. \v 15 Ar be mas-gunnedba be-gwenad be bukib-binsa be imakele, ar bar be sabguedgi nanadisurdo. Be mas-gunned-ular melle be-gwenad iskued be imakoed, ar a-gwenad-ular Cristo burgwismogad. \p \v 16 Degisoggu, ibmar-bega-nuedid, agi melle baigan istar egi sunmaked be imakoed. \v 17 Ar Bab-Dummad-na-neg-dakmaid, ade mas-gunnedsulid, degine, gobedsulid. We-Bab-Dummad-neg-dakmaid-igardi Bab Dummad Burba Nuedgi inikii ibmar saedid, ulubgi bogidik-itolegedid, degine, weligwar-itolegedid. \v 18 Ar weyob dule Cristoga arbadiile, Bab Dummad yeer daked, degine, dulemar nabir dakmogad. \p \v 19 Degisoggu, a-ular urwedsuli nanaed, degine, na muchub-muchub ogannoged be imakmarsun. \v 20 Bab-Dummad-ibmar-imaksad mas-gunned-ular mer ichoged be imakmar. Ar nue napiragwad, bela mas-gunned nueganbid, ar degi-inigwele, dule-baid-iskuega dule na e-mas-gunnedgi imakele, wedi ib-nuedsulid. \v 21 Ar deyobile, bur-nuedid, san gunsulir, vino gobsulir, degine, ibu-imakedgi be-gwenad iskuedgi yole-dibe, bur amar melle be imakodo. \p \v 22 We-igar-an-bega-sogsadgi ar igi na be itoge, unnila Bab Dummad bebo deyob na be wisii-gudo. We-dulegi nued binsalesdo, dule na e-ibmar-imaked ulubgi itosulid, we noar ede imasye. \v 23 Ar dule na ibmar-gunnedgi wis naibaisaar itogele, we bato nue nosdo, ar ade benedgi mas guchad. Ar bela ulubgi benedgi ibmar-imakele, we iskueddo. \c 15 \s1 Gwenad bur yeer-ito be imakmar \p \v 1 Degisoggu, anmar Jesúsgi-bensuli-gannarba-gudimalad gwenadgan-Jesúsgi-bensulid-nolloo-gudimalad bendake-wilubmar, mer na dukin anmar na yeer-itogedginbi binsamar. \v 2 Anmar na wargwen-wargwen gwenad-baid ibmar-nuedgi yeer-ito-imaked imakmar, adi anmar a-gwenad e-ulubgi ogannogegar. \v 3 Ar Cristo-bela ibmar na dukin yeer-itogega imaksasulid. Ar igi Bab-Dummad-Gardagi narmakar nai, deyob gusad: \q1 Dulemar begi istar sunmaknanaid \q1 angi yolenonimogad. \qr Sal. 69:9 \m \v 4 Ar ade anmar-iduar Bab-Dummad-Gardagi ibmar-narmaklesmaladi, anmar-odurdakegala narmaklesad, adi anmar Bab-Dummad-Garda wisidba, anmar gwae-gwae itosulidgi, degine, anmar-gwage ogannolegedgi, anmar bensulidgi ibmar edarbedii-gumalagar. \p \v 5 Bab Dummad gwae-gwae itosuli anmar-imaked, degine, anmar-gwage ogannoged, a-Bab-Dummad bemar-abargi bemarga bela emarbi itoged imakena-gadin, Cristo-Jesús nanasadyob. \v 6 Adi bemar bela bulakwaa, unnila gaya-gwennayobi, Bab Dummad anmar-Dummad-Jesucristo-e-Bab, a-e-nug odummomalagar. \s1 Bab-Dummad-gaya-burba-nued Judiosurmaladga uklesmogad \p \v 7 Degisoggu, a-ular na be muchub-muchub abingamar, ar igi Cristo anmar-abingasmoga, adi Bab-Dummad-nug ogannolegegar. \v 8 An bemarga sogsun, Cristo-Jesús Judiomar-maiga-guega nonikid, adi Bab-Dummad-napira-ibmar-saed oyogegar, Bab Dummad anmar-dadganga sogsad an bega ibmar-nuegan imakoye. Deyob guegala Cristo nonikid. \v 9 Degine, Cristo nonibalid, Bab Dummad Judiosurmalad-wilesakwaa-daked-ular, Judiosurmalad Bab-Dummad-nug ogannogegar, ar igi Bab-Dummad-Gardagi narmakar nai: \q1 Degisoggu, Judiosurmalad-abargi \q1 an be-ogannogoed, \q1 degine, an be-nug odummogega \q1 an namakbaloed. \qr 2 S. 22:50; Sal. 18:49 \m \v 10 Amba Bab-Dummad-Gardagi sognaibalid: \q1 Bemar-Judiosurmalad, Bab-Dummad-dulemarba \q1 bemar wergumarmoye. \qr Dt. 32:43 \m \v 11 Degine, Bab-Dummad-Garda amba sognaibalid: \q1 Bela Judiosurmalad, \q1 bemar Bab-Dummad-nug ogannomarye, \q1 degine, bela dulemar-abe-akar-akarmalad, \q1 bemar Bab-Dummad-nug odummomarye. \qr Sal. 117:1 \m \v 12 Amba Isaías weyob narmaksamogad: \q1 Igi sapi-saila nie, \q1 deyob Isaí-e-wagwa nodamogoed. \q1 Degine, we-dule, belagwapa napneg-naid-ugakase \q1 neg-dakmai guoed. \q1 Degine, Judiosurmalad, a-dulegi \q1 nue bensuli edarbedii-gumaloed abonolemalagar. \qr Is. 11:10 \p \v 13 Bab Dummad ibmar bensuli edarbedii anmar-imaked, bemar egi-bensuli-gunonikidba bela weligwar itogega, degine, ulubgi bogidik itogega bemar-imakena-gadin, adi Bab-Dummad-Burba-Nued-gangued-nikadba, bur-bule bemar Bab-Dummadgi-bensuli edarbedii-gumalagar. \s1 Pablo Judiosurmalad-abargi Jesús-igargi arbasad \p \v 14 Bemar an-gwenadgan, bemargi an bensurdo, bemar-sunnad ibmar-nued sabied, degine, bemar Bab-Jesús-igar nue wismalad. Degisoggu, sunna na be muchub-muchub ogannomardo. \v 15 Degi-inigwele gwenadgan, Bab Dummad nabir angi binsae-wilubsulinad, degite nabir angi binsasad, a-ular anga igar-uksad. A-ular, an bemarga gannabasaar narmaksado, adi bemar insamalagar. \v 16 Judiosurmaladga-sunmakegala Jesucristoga-arbaedga an nugsalesad. Degisoggu, Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi an sunmakdisunnad, adi Judiosurmalad Bab Dummad Burba Nuedba swilidik amar-imaksadba, Bab-Dummadga-ibmar-nued-uklegedyob guegar. \p \v 17 Degisoggu, Bab Dummadga an Cristo-Jesúsba ibmar-imakedgi an bela-bela yeer itoged. \v 18 Ar degisulile, an sunmakbi an itossuliled. Emigindi an sunmakdo, igi angi Cristo Judiosurmalad Bab Dummadbali ib-saegala imaksa, an sunmaksadgi, degine, an ibmar-imaksadgi. \v 19 Bab-Dummad-Burba-Nued-ganguedba ibmar-wilubgan-dakledisulid, degine, ibmar-geger-daklemalad an imaksad. Degisoggu, Jerusalén, degine, a-neggweburmar dikarbarmalad-akale, Ilíricosega, bela Bab-Dummad-gaya-burba-nued-Cristogi-soglesadgi an sunmaksad. \p \v 20 Weyobi Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi sunmakegala, gatik alamaknai an gudigusad, bia amba Cristogi yo sunmaklegedgi, adi melle dule-baid Bab-Dummad-gaya-burba-nuedgi sunmaksad-sorba an sunmakegar. \v 21 Ar Bab-Dummad-Gardagi narmakar naidyob: \q1 Dulemarga-Bab-Dummadgi-sunmaklessurmaladi, \q1 amar Bab-Dummad-itononimaloed. \q1 Degine, dulemar-Bab-Dummad-gwen-itodisurmaladi, \q1 mag itononimaloed. \qr Is. 52:15 \s1 Pablo Roma-neggweburse gwenadganse ataknaedgi binsaed \p \v 22 A-ular geg an bemarse nue nae an guar daed, ar bemardi bato Cristo-gaya-burba itosad. \v 23 Ar emigindi, wegi anga arbaed bergunonisoggu, degine, birga-dikasurgus an bemarse ataknabi-gudisoggu, \v 24 Españase an ataknadele, bemarse an nadapoed. Bemar-walik an weligwar gudigusad-sorba, bemar an-bendako an insado, adi Españase bemar an-barmidmalagar. \p \v 25 Emigindi Jerusalénse an naesokalid, Jesucristogi-akananaimalad-agi-bukmaladga mani berbenaegar. \v 26 Ade gwenadgan-Macedonia-yarginmalad, degine, gwenadgan-Acaya-yarginmalad nue-yeer itosmalad, Jesucristogi-akananaimalad-Jerusaléngi-bukmalad-abargi wilegana-gudimaladga mani weed. \v 27 Ar we-gwenadgan nue yeer itosmardo, ar ade wilegana emarde bendaker-gebye binsamalad. Ar Judiosurmalad Judiomarba nabir ibmar-burbaledgi itosmarsoggu, Judiosurmalad Judiomarga ibmar-sanaled ukmogar-gebed. \p \v 28 Degisoggu, we-ibmar-imaked an obelosale, we-mani an uksad-sorbali an bemargi Españase nasmalodo. \v 29 An nue wisdo, an bemarse modapile, Cristo-gaya-burba-nuedgi an bemarga sunmakdele, Bab Dummad bela-bela anmargi nued binsamaloed. \p \v 30 Degi-inigwele, gwenadgan, bemarse nue-ise-wilesakwaa an egis, anmar-Dummad-Jesucristoba, degine, Bab Dummad Burba Nuedba bemar an-sabed-ular, be an-bendakmar, Bab-Dummadse-anga-goledgi, \v 31 adi Judeagi Bab-Jesúsba-ibsabisurmalad melle angi yolemalagar, degine, an mani-semaid, Jerusaléngi Jesucristogi-akananaimalad-bukmalad nuedgi abingamalagar. \v 32 Adi an bemarse warmakdapir, weligwaledgi Bab-Dummad-sogedba an modapi-guegar, adi bemarba-mesa an obunnomalagar. \v 33 Degine, Bab Dummad ulubgi bogidik itogega anmar-imaked, a-Bab-Dummad bela bemarba gudiguena-gadin. Be itomargua. \c 16 \s1 Pablo gwenadganga sogsiid, bemar nued sogeye \p \v 1 Anmar-buna-Febe, Bab-Jesúsba-nanaimalad-Cencreagi-danar-ambikunoni-damalad-bendakedga gudiid. An bemarga soge, \v 2 a-buna Bab-Jesús-nuggi be nue abingamalo, igi Jesucristogi-akananaimalad gusgu-igar-maidba nued abingalegedyob. Degine, ibi-ibmar Febe abealile, bemar bendakmalo, ar ade we-ome dulemar-bukidar-bendaksad, degine, anse-bakar an-bendaksamogad. \p \v 3 Priscila, degi, Aquila, amar anba Cristo-Jesúsga-arbamalad gumalad, amarga sogo, bemar nued sogeye. \v 4 Wemar an-ular burgwednaga gusmalad. Amarga anbi dog-nuedye an sogsulid, bela Judiosurmalad Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunoni-damalad dog-nuedye Priscilaga, degi, Aquilaga sogmarmogad. \p \v 5 Degine, Bab-Jesúsba-nanaimalad-amar-neggi-danar-ambikunoni-damaladga be sogbalo, bemar nued sogeye. Degine, Epeneto, an nue sabed, we insale Acayagi Cristoba-nagus-gusad, aga sogbalo, be nued sogeye. \v 6 María, bemar-abargi nue arbasad, aga sogbalo, be nued sogeye. \v 7 Andrónico, degine, Junias, an-gwenadgan, degine, anmar-dare eskaryagi mellesii-gusad. Gwenadgan-Jesús-nuggi-barmilearmalad we-a-dulemar-warbogwad nue-egi-binsaed-nikaa damarmogad, degine, we-gwenadgan-inse an-idu Cristo-abingas-gusmalad. Amarga sogo, bemar nued sogeye. \p \v 8 Amplias, nue Bab-Jesús-nuggi an sabedid, aga sogo, be nued sogeye. \v 9 Urbano, Cristo-Jesúsgi anmarba arbaed, degine, Estaquis, an nue sabed, amarga sogo, bemar nued sogeye. \v 10 Apeles, Cristogi nue bensuli na oyosad, a-dulega sogo, be nued sogeye. Aristóbulo-negginmaladga sogo, bemar nued sogeye. \v 11 An-gwenad-Herodiónga sogo, be nued sogeye. Narciso-negginmalad Bab-Jesúsba-nanaimalad, amarga sogo, bemar nued sogeye. \v 12 Trifena, degine, Trifosa, amar Bab-Jesúsga-arbamalad gumalad. Amarga sogo, bemar nued sogeye. Pérsida, Bab-Jesús-igargi nue arbasmogad, a anmar nue sabmalad, aga sogmogo, be nued sogeye. \p \v 13 Rufo, Bab-Jesús na susad, Bab-Jesúsgi nue nug nikamogad, degine, a-e-nan, an-nanyobi an dakmogad, amarga sogo, bemar nued sogeye. \v 14 Asíncrito, Flegonte, Hermas, Patrobas, Hermes, degine, gwenadgan-amarba-gudimaladga sogo, bemar nueganbimar sogeye. \v 15 Filólogo, Julia, Nereo, Nereo-e-bun, Olimpas, degine, bela Jesucristogi-akananaimalad-amarba-gudimaladga sogo, bemar nueganbi sogeye. \p \v 16 Na be nue-angaagwaledgi na be muchub-muchub sogmar, na be nued sogeye. Bela Cristoba-nanaimalad-danar-ambikunoni-damalad bemarga sogsiid, bemar nued sogeye. \s1 Pablo gwenadgan napi unasiid \p \v 17 Gwenadgan, wesikdi an bemarga soged, nue salakarmar, dulemar-danar-danar-sordamar-gamaladgi, degine, Bab-Jesús-igar-banguega dulemar-imakedgi, ar bemar ibmar-durdaksad weyob durdaksasurmalad. A-dulemargi bemar bangumar. \v 18 Ar dule-degi-damalad we anmar-Dummad-Jesucristoga arbadisurmalad, wedi e-sabangi-binsaedba arbamalad, degine, binnaa sunmakedgine, degine, yamo-binsa-nued-sunmakedgine, dulemar-binsaedsurmalad binsaed-gaddamalad. \p \v 19 Ar ade bemar Bab-Jesús-sogedba-ibsaedi bela dulemar be wisgumamaid, degisoggu, bemarba weligwar an itosundo. Degisoggu, ibmar-nuedgala bemar binsaed-nikaa-gubi an abedo, ibmar-iskanagardi baisur-binsaed. \p \v 20 Degine, Bab-Dummad-ulubgi-bogidik-itogega-anmar-imaked, a emiskwasaar nia-saila-Satanásgi-nakwed be-imakmaloed, bemar be-naggi nia-saila-birgi annasayobi be gumaloed. \p Anmar-Dummad-Jesucristo bitigi nued bemargi binsamalana-gadin. \p \v 21 Timoteo-anbo-arbaed, Lucio, Jasón, degine, Sosípater, an-gwenadgan, amar bemarga sogsiid, bemar nued sogeye. \p \v 22 Ani Tercio, we garda an-googi an bemarga narmaksad, Bab-Jesús-nuggi an bemarga soged, bemar nued sogeye. \p \v 23 Gayo, e-neggi an-ogabed, degine, bela Bab-Jesúsba-nanaimalad-danar-ambikunoni-damalad, amar bela bemarga sogmarmogad, bemar nued sogeye. Erasto, neggweburga-mani-saboged-dule, degine, gwenad-Cuarto bemarga sogsimogad, bemarde nueganbi sogeye. \p \v 24 Anmar-Dummad-Jesucristo bitigi nued bela bemargi binsamalana-gadin. Ar deyobdo. \s1 Pablo napi Bab-Dummad-nug ogannoged \p \v 25 Emigi Bab-Dummad-nug ogannomarsun, ar Bab Dummad sunna gandik bemar-imaked, an gaya-burba-nued Jesucristogi an sunmakdiidyob. We-igarde iduar gusgu gebe-negasailaunni odukuar mainad. \v 26 Emigindi we-igar-osanalenonikid. Bab-Dummad-gaya-burba-berbemalad Bab-Dummad-Gardagi Bab-Dummad-geg-bergued-sogsadba narmaksamalad, adi bela dulemar-yar-baid-baidgi-bukmalad Jesucristogi mer bengumalagar, eba uaya-nikaa damalagar. \p \v 27 Ar unnila Bab Dummadbi wargwennagwad, degine, bela-ibmar-wisi maid, a-e-nug Jesucristoba, degi-sadegu ogannomarsun. Be itomargua.